________________
४८.
प्रशनास लत्वेन पृच्छासमये अल्पानामेव समुपकर माल भाद् , तेभ्यः गेहुणनोद उस खिजगुणा' मैथुनसंज्ञोपयुक्ताः संख्येयगुणा भवन्ति, तेषां मैथुनखनोपयोगस्य प्रचुरतालत्वात, तेभ्योऽपि-'भयसनोवउत्ता संखिजगुणा' भयसंज्ञोपयुक्ताः संध्येयगुणा भवन्ति, नेपां सजातीयेभ्यो विजातीयेभ्यश्च भयसंभवेन भयोपयोगस्य च प्रचुरतककालत्वार पृच्चालमये भयसंज्ञोपयुक्तानां तिर्यग्योनिकानानतिप्रचुरतराणामुपलभ्यमानत्मान् तेभ्योऽपि 'आहार सनोवउत्ता संचिजगुणा' आहारसंज्ञोपयुक्तास्तियन्योनिता संख्येयगुणा मान्ति, प्रायः सर्वेषां तिस्थां सर्वदा आहारसंज्ञासद्भावात् , गौतमः पृच्छति-'यणुस्साणं भंते ! किं आधारसनो उत्ता जाव परिस्गहसनोवउत्ता ?' हे भदन्त ! मनुप्याः खलु फिर आहारसंज्ञोपयुक्ता भवन्ति यापद-कि भयसंज्ञोपयुक्ताः भवन्ति ? किं वा सैयुनसंज्ञोपयुताः भवन्ति ? किं वा परिग्रहसंज्ञोपयुक्ता भवन्ति ? भगवान् आह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'ओसन्न कारणं पडुच्च मेहुणसन्नोरउत्ता' उत्सन्न कारणय-वाहुल्येन बाह्य कारणम्, प्रतीत्य आश्रित्य वाह्यकारणापेक्षया बाहुल्येन मनुप्या मैथुनसंज्ञोपयुक्ता भवन्ति, स्तोसाः शेषसंज्ञोपयुक्ता भवन्ति, 'संतइभावं पड्डच्च आहाअधिक है, क्योंकि मैथुनसंज्ञा का उपयोग प्रचुरतर काल तक बना रहना है। उनको अपेक्षा भयसंज्ञा में उपयोग वाले संख्यातगुणा अधिक है, क्योंकि उन्हें सजातीय प्राणियों अर्थात् तिर्यचों से और विजातीयों अर्थात् तिर्यचेतर प्रागियों से भय बना रहता है और भय का उपयोग प्रचुरतम काल तक रहता है। उनकी अपेक्षा भी आहारसंज्ञा में उपयुक्त तिथंच संख्यातगुणा अधिक होते हैं, क्योंकि सभी तिर्यचों में सर्वदा आहारसंज्ञा का सद्भाव रहता है।
श्रीगौतमस्वामी-हे भगवन् ! मनुष्य क्या आहारसंज्ञा में उपयुक्त होते हैं ? क्या भयसंज्ञा में उपयुक्त होते हैं ? क्या मैथुनसंज्ञा में उपयुक्त होते हैं ? अथवा क्या परिग्रहसंज्ञा में उपयुक्त होते हैं ?
श्रीभगवाल्-हे गौतम ! मनुष्य बहुलता से मथुनसंज्ञा में उपयुक्त होते हैं, સમમાં ઉપયુકત તિર્થં ચ પરિગ્રહ સંજ્ઞાવાળાની અપેક્ષાએ સ ખ્યાત ગણ અધિક છે, કેમકે સથુન સંજ્ઞાને ઉગ પ્રચુરતર કાળ સુધી થઈ રહે છે. એમની અપેક્ષાએ ભયસંજ્ઞામાં ઊપગવાળ સંખ્યાત ગણ અધિક છે, કેમકે તેઓને સજાતીય પ્રાણિ અર્થાત તિર્યા અને વિજાતિ અર્થાત્ તિર્યચેતર પ્રાણિયથી ભય થયા કરે છે. અને ભયને ઉપયોગ પ્રચુરતમ કાળ સુધી રહે છે તેમની અપેક્ષાએ પણ આહાર સંજ્ઞામાં ઉપયુકત તિર્થં ચ સંખ્યાત ગણું અધિક હોય છે, કેમકે બધા તિર્યમાં સર્વદા આહાર સંજ્ઞાને સદ્ભાવ રહે છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી હે ભગવન્! મનુષ્ય શું આહાર સંજ્ઞામાં ઉપયુક્ત થાય છે? શું મૈથુન સંસામાં ઉપયુક્ત થાય છે? અથવા શુ પરિગ્રહ સંગ્રામાં ઉપયુકત થાય છે?
શ્રી ભગવાન-હે ગૌતમ ! મનુષ્ય બહુલતાથી મૈથુન સંજ્ઞામાં ઊપયુક્ત થાય છે,
