________________
માર્ચ, ૨૦૧૧
પ્રબુદ્ધ જીવન
સર્વેગુણાઃ કાંચનમાશ્રયન્ત
ડૉ. રણજિત પટેલ (અનામી) અંગ્રેજી ધોરણ ચોથામાં ભણતો હતો ત્યારે સંસ્કૃત સુભાષિતના એને એનો કશો જ રંજ નહીં. મનમાં લાગે તો ખરું પણ ગરીબ ત્રણેક શ્લોક વાંચવામાં આવેલા જેમાં ભારોભાર ધન-પ્રશસ્તિ બિચારો કરેય શું? શહેરમાં વસતો નાથુનો એક કોન્ટેક્ટર-મિત્ર હતી. આજે એ શ્લોક તો યાદ નથી પણ આ શીર્ષક સૂચવે છે તેમ તેને શહેરમાં લઈ ગયો. તે દિવસે નાથના તકદીરે જોર કર્યું. બધા જ ગુણો ધનમાં સમાવિષ્ટ થાય છે એવો એનો ભાવાર્થ હતો. કોન્ટેક્ટમાં લાખો કમાયો. એક દિવસ રેલ્વેની નજીક આવેલ મારી જીવનના રથચક્રની ધરી અને આરાઓ કેવળ ધન જ. એ ચક્રનું આંજણ જમીન ઉપર હું જતો હતો તો હાથમાં ફુલહાર લઈ ડઝનેક સજ્જનો પણ ધન જ..ભલે ને પછી મહાભારતના કર્તા ભગવાન વેદવ્યાસ પ્લેટફોર્મ ઉપર જોઈ મને આશ્ચર્ય થયું. એકને મેં પૂછ્યું પણ ખરું.' અરુણ્યરુદન કરે કે “ધર્મથી અર્થ અને કામની સિદ્ધિ થાય છે પણ કોઈ ઑફિસર કે દેશનેતા પધારવાના છે તે આ બધી ધમાલ છે? મારું કોઈ સાંભળતું નથી! હજારો વર્ષ પછી આજે પણ કોઈ અહોભાવપૂર્વક તેણે કહ્યું.: ‘ભલા માણસ! એટલું ય જાણતા નથી? અભિનવ વ્યાસ, કેવળ બે જ નહીં પણ બાર હાથ ઊંચા કરીને ધર્મની આપણા ગામની લાયબ્રેરીને રૂપિયા સવા લાખનું દાન આપનાર આણ દે કિન્તુ કોઈપણ અભિનવ અર્થ-દાસ એ સનાતન-વાણી દાનવીર શેઠ નાથાલાલભાઈ પધારનાર છે. અમો બધા એમનું સાંભળવા તૈયાર નથી...આજે તો આ દુનિયા એટલી બધી સ્વાગત કરવા આવ્યા છીએ! જોયુંને? યાદ આવે છે પેલી ભૌતિકવાદી ને ઉપયોગિતાવાદી થઈ ગઈ છે કે ખૂદ ભગવાનને લોક-કહેવતઃ “નાણાં વિનાનો નાથિયો ને નાણે નાથાલાલ, નાણાં પણ સાંભળવા તૈયાર નથી.
વિના ઢીલા ટાંટિયા ને નાણે અક્કડ ચાલ.” ચારેક સાચા દાખલાથી મારી
અમારા કોશીકાકાની વાત હું સ્પષ્ટ કરીશ. અમારા સંસ્થાનું મુખપત્ર-'પ્રબુદ્ધ જીવન’: કાશ્મીરાના લગ્નની કથા પણ ગામના કાભઈ ખેતી કરે. | એક ધબકતી જ્ઞાન યાત્રા
જાણવા જેવી ખરી. કાશ્મીરા કાભઈને ચાર દીકરા. એક મોટા
આ સંસ્થાના સ્થાપક ઉત્સાહી જૈન યુવકોને જૈન સમાજને વીસ-બાવીસની થઈ એટલે દિનેશ સિવાય ત્રણેય ખાસ નવાં વળાં કે લઈ જવાની તમન્ના હની અયોગ્ય દીક્ષા અને કોશીકાકીના ચિત્તમા ચટપટા ભણ્યા નહીં. પરણવાના સાટેસ
બાળદીક્ષાની યોગ્યતાની ચર્ચા કરવી હતી, જૈન સમાજમાં નવો જાગી. એમના ગોળમાં યોગ્ય સાંસા! મોટો અમેરિકા ગયો. ઠીક
ટિકિ પવન વહેતો કરવો હતો. જૈન ધર્મના અલગ અલગ ફિરકાને મૂરતિયાની તપાસ શરૂ થઈ.
| એકત્રિત કરવાં હતાં, પણ આ વિચારો બધાં સુધી કઈ રીતે પહોંચે ? ડઝનકમાં બ પર દષ્ટિ ઠરી. પ્રથમ અલ્પશિક્ષિત ત્રણેય ભાઈઓને કવિ નર્મદ વરસો પહેલાં દાંડિયો' પત્રિકા શર કરી પોતાનું ધાર્યરીતી હસમુખલાલ ૧૧ અમેરિકા લઈ ગયો. ત્યાં, આકરી કામ પાર પાડ્યું હતું. એમ આ સંઘના સૂત્રધારોને પણ પોતાના
આશરે ૨૭-૨૮ની પણ આર્થિક મજૂરી કરી ઠીક ઠીક
વિચારોને વહેતા કરવા આવી પત્રિકા શરૂ કરવાનો વિચાર આવ્યો સ્થિતિ સામાન્ય...એટલે પાષણ કમાયા...દેશમાં આવ્યા ને પછી
અને તા. ૩૧-૮-૧૯૨૯ના શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘના ને બે
-૮-૧૯૨૯ના શ્રી મં બાઈ જૈન યુવક સંઘના ને પો પાકમાં રહી ગયેલી તો સાટાને બદલે ચાંલૈયાની જેમ
મુખપત્ર, ‘શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘ પત્રિકા'ના નામથી શ્રી ગણેશ ન્યૂનતાને કારણે દેખાય કન્યાની પસંદગીની રુઢિયાળી ઘડી
મંડાયા. પ્રારંભમાં એ સાપ્તાહિક, પાના છ, કિંમત અડધો આનો, બેટીસ-પાસીસના. બીજા આવી. સમજી ગયા ને! આ બધો
અને વ્યવસ્થાપક શ્રી જમનાદાસ અમરચંદ ગાંધી. પછી તો ‘પ્રબુદ્ધ ઉમદવાર મનસુખલાલ. વય ધનનો પ્રતાપ. “કન્યા વરતાયે
જેન' (૧૯- ૧૦- ૧૯ ૩૨)ના નામાભિધાનથી તેની યાત્રા આશરે પાંત્રીસ પણ ખાધે પીધે રૂપમ્' ભલે કહેવાતું હોય..પણ
તંત્ર્ય ચળવળ વખતે ‘અમર અરવિંદ નામે પ્રગટ એકદમ સુખી અને પહેરવે ઓઢવે આજે તો કન્યા વરયતે ધનમ્ જેવી
થયેલ વાર્તા સામે બ્રિટીશ સલ્તનતની લાલ આંખ અને સરકારે પણ અપ-ટુ-ડેટ...અઘતનસ્થિતિ છે.
રૂા. ,૦૦૦/-ના જામીન માગ્યાં, પણ ‘પ્રબુદ્ધ જૈન’ નમે? ‘લ્યો, આ અમારી ગામના નાથ. આ બંધ કર્યું !” અને એ જ પત્ર “તરૂણ જેન’ના નામે તા. પાસના. કહેવાની જરૂર નથી જાત સુથાર. હળચવડા ઘડ ન ૧- ૧ - ૧૯૩૪ના શરૂ થયું. બધું શાંત થતું ગયું અને ‘પ્રબદ્ધ કે કારમારીના લગ્ન મનસુખલાલ માંડ પેટ ભરે. બધા એને ૨ ની જૈન'ની યાત્રા આગળ વધી તા. ૧-૫-૧૯૩૯ થી અને આ
સાથે થઈ ગયાં. કાશીકાકાને આ નાથ-નાથ ભે-નાથાભાઈને પ્રબદ્ધ જૈન' વૈચારિક સામગ્રીથી માતબર થતું ગયું.
સંબંધે મેં એકવાર પૂછ્યું તો કહે: બદલે નાથિયો, નાથિયો કરે.
ભલેને જમાઈ મોટી વયનો હોય,
