________________
મે, ૨૦૧૧
પ્રબુદ્ધ જીવન વિશિષ્ટ ચિંતન અને દર્શન દ્વારા આગવી રીતે તીર્થકર ભગવાન અને ધર્મક્રિયામાં એમને માનભર્યું સ્થાન મળ્યું. વાદવિવાદમાં મહાવીર સ્વામી પછી જૈન પરંપરામાં સૌથી વધુ છવાયેલા એવા પારંગત અને શાસ્ત્રોનો આધાર રજૂ કરવાની આવડતને કારણે ગુરુ ગૌતમસ્વામીના વ્યક્તિત્વને ઓળખવાનો પ્રયત્ન કરીશું. એમની સાથે વાદ કરવા આવેલો પરાજિત થઈને જ પાછો જતો.
ગૌતમકથાના પ્રારંભે સંસ્થાના અગ્રણી હોદ્દેદારો અને સૌજન્ય મહાપંડિત ઈન્દ્રભૂતિ ગૌતમ કેવા હતા? સાત હાથ જેટલી ઊંચી દાતાઓએ ડૉ. કુમારપાળ દેસાઈ સાથે દીપપ્રાગટ્ય કર્યું. આ સમયે કાયા, મજબૂત શરીર, મોહક દેખાવ, વદન પર સદા છવાયેલું તેજ શ્રી પ્રેમલ કાપડિયાએ પાંચ ભાગમાં તૈયાર કરેલાં ‘શ્રીપાલ રાસ'નું અને જીભ પર સરસ્વતીનો વાસ. આ રીતે કથા પ્રારંભે ડો. અને જૈન ધર્મના અભ્યાસી ડૉ. કલાબહેન શાહના “કવિ વિદ્યારુચિ કુમારપાળ દેસાઈએ ગુરુ ગૌતમસ્વામીની વિરાટ પ્રતિભાનો કૃત ચંદ રાજાનો રાસ : એક અધ્યયન’ પુસ્તકનું લોકાર્પણ ડૉ. કુમારપાળ હૃદયંગમ સ્પર્શ કરાવ્યો અને જેને પરિણામે આ કથા સાંભળનારા દેસાઈના શુભહસ્તે કરવામાં આવ્યું.
સૌને ગુરુ ગૌતમસ્વામીના મહિમાનો ખ્યાલ આવ્યો. ગૌતમ-કથા: પ્રથમ દિવસ
ધનાય સૌમિલ વિપ્ર ઈન્દ્રભૂતિ ગૌતમને યજ્ઞમાં આવવા વિનંતી વિષય: પરિવર્તનનો વિસ્ફોટ
કરે છે. તેઓ એમના પાંચસો શિષ્યો અને તીવ્ર અહંકાર અને નમ્ર વિનય
ભગવાન મહાવીરના શિષ્ય રત્ન
તેમના બંને ભાઈ અગ્નિભૂતિ અને ગુરુ ગૌતમસ્વામીના ગુણાષ્ટકથી
લબ્ધિ તણા ભંડાર પ્રથમ ગણધર
વાયુભૂતિ સાથે આવવાનું સ્વીકારે છે. આ ગૌતમકથાનો પ્રારંભ કરતા શ્રી કુમારપાળ
1 ગુરુ ગૌતમ સ્વામી ||
સમયે સોમિલ વિપ્ર સોનામહોરોની દેસાઈએ કહ્યું કે “ગૌતમસ્વામીનું જીવન ૧. સંસારી નામ : ઈન્દ્ર ભૂતિ
દક્ષિણા આપે છે. દક્ષિણા સાથે સ્પૃહા એ શાસ્ત્ર, સૌજન્ય અને સાધનાના ચરમ ૨. ગોત્ર : ગૌતમ
જોડાયેલી હોય છે એટલે સોમિલે પૂછયું, શિખ૨ સમું છે. કોઈ પણ વ્યક્તિના
આ યજ્ઞ મને સ્વર્ગ અપાવશે ને ? મને ૩. પિતા : વસુભૂતિ જીવનમાં એ માનવી તરીકે, આધ્યાત્મિક
બીજી કોઈ કામના નથી. માત્ર સોહામણા ૪. માતા : પૃથ્વી દેવી સાધક તરીકે અને વિભૂતિ તરીકે ક્રમશઃ ૫. ભાઈ : ૧. અગ્નિભૂતિ
સ્વર્ગને પામવાની ઈચ્છા છે.” પ્રગતિ સાધે છે. ગુરુ ગૌતમસ્વામી આ | ૨. વાયુ ભૂતિ
મહાપંડિત ઈન્દ્રભૂતિ ઊંડા વિચારમાં ત્રણેય બાબતમાં શ્રેષ્ઠ છે અને એમનું, ૬. જન્મભૂમિ : ગોબર
- અરે ! હજી હું આત્માના અસ્તિત્વ સંબંધે જીવન એ અહંકારનાશની મહાન ૭. દેશ : મગધ
શંકાશીલ છું. જો આત્મા ન હોય તો સ્વર્ગ પ્રયોગશાળા છે.” ૮. દીક્ષાભૂમિ : પાવાપુરી
કોને મળે? ઈન્દ્રભૂતિએ એમને આશ્વસ્ત એ પછી પદ્મશ્રી ડો. કુમારપાળ ૯. કેવલ્યભૂમિ : ગુણીયાજી
કર્યા અને કહ્યું, દેસાઈએ એ સમયની વૈદિક સંસ્કૃતિ અને ૧૦. નિર્વાણભૂમિ : વૈભવ ગિરિ
સ્વામી નિરોગં ગુહુયાત્ ! એટલે કે શ્રમણ સંસ્કૃતિની ધારાનો ખ્યાલ આપીને ૧૧. દેહ વર્ણ : કંચન
સ્વર્ગની ઈચ્છાવાળાએ અગ્નિહોત્ર યજ્ઞ ગૌતમસ્વામીના પૂર્વ જીવનની માર્મિક ૧૨. ઊંચાઈ : ૭ હાથ
કરાવવો. માટે આપ નિશ્ચિત રહો. વિગતો આપી હતી. ધર્મ તીર્થોની ૧૩. ગૃહસ્થ પર્યાય : ૫૦ વર્ષ
આપનો સ્વર્ગ પ્રવેશ નિશ્ચિત્ત ધારજો. સ્થાપનાભૂમિ અને શાસ્ત્રોની રચનાભૂમિ ૧૪. છદ્મસ્થ પર્યાય : ૩૦ વર્ષ
સૂત્રો પકડીને ચાલવું. ક્યારેક સૂત્ર એવા મગધમાં વિક્રમ સંવત પૂર્વે ૫૫૦માં ૧૫. કેવલી પર્યાય : ૧૨ વર્ષ
પકડાઈ જાય અને સત્ય સરકી જાય. માતા પૃથ્વીદેવીની કૂખે જન્મેલો આ બાળક ૧૬. શિષ્યો : ૫૦ હજાર
આ પ્રસંગનું આલેખન કરતા ઈન્દ્ર જેવું રૂપ અને તેજ ધરાવતો હોવાથી ૧ ૧૭. કુલ ચારિત્ર પર્યાય : ૪૨ વર્ષ
કુમારપાળ દેસાઈએ કહ્યું કે ધર્મની સાથે એનું નામ ઈન્દ્રભૂતિ રાખવામાં આવ્યું. આ
કામના જોડાય ત્યારે ધર્મના સિંહાસન પર ૧૮. કુલ આયુષ્ય : ૯૨ વર્ષ ઈન્દ્રભૂતિને અગ્નિભૂતિ અને વાયુભૂતિ ૧૯. દીક્ષા પર્વ : વૈશાખ સુદ ૧૧
આરાધનાને બદલે ઈચ્છા કે પ્રલોભન નામે બે નાના ભાઈઓ પણ હતા. ૨૦. કેવળજ્ઞાન પર્વ : આસો વદ ૩૦
બિરાજમાન થઈ જાય છે. સાચી સમજને વસુભૂતિ પોતાના સંતાનોની વિદ્યા, ધર્મ, ૨૧. જ્ઞાન-ચાર : લબ્ધિ ૨૮
બદલે ચમત્કારનો મહિમા થાય છે અને સંસ્કાર અને આરોગ્ય માટે ખૂબ જાગૃત ૨૨. સર્જન : દ્વાદશાંગી, જગચિંતા મણિ ચૈત્યવંદન,
હૃદયની શુદ્ધિને સ્થાને સાધ્યની પ્રાપ્તિ હતા અને તેને પરિણામે જ નાની વયમાં ઋષિ મંડલ સ્તોત્ર, પ્રભુદત્ત ત્રિપદીમાંથી એક
મહત્ત્વની બને છે. જ મગધ દેશના સમર્થ પંડિતોમાં ઈન્દ્રભૂતિ મુહૂર્તમાં ચૌદ પૂર્વની રચના
એ પછી આ ઘટનાનું હૃદયસ્પર્શી ગૌતમની ગણના થવા લાગી. યજ્ઞ-યોગ
વર્ણન કરતા ડૉ. કુમારપાળ દેસાઈએ કહ્યું
