________________
પ્રબુદ્ધ જીવન
જુલાઈ, ૨૦૧૧ થયો છે. અમદાવાદની ભો. જે. વિદ્યાભવન અને મુંબઈની શ્રી મુંબઈ રામજીભાઈ સાવલિયા, ડૉ. વિજય પંડ્યાએ વક્તવ્ય આપ્યું હતું જૈન યુવક સંઘ જેવી સંસ્થાઓ પણ અમારી સાથે આ કાર્યમાં શામેલ તેમ જ સર્ટિફિકેટ કોર્સમાં ભાગ લેનારા પૈકી પ્રો. પીંકી પંડ્યા, થઈ છે. હવે હસ્તપ્રતવિદ્યાના પુસ્તકોનું પ્રકાશન હાથ ધરવામાં નલિની બ્રહ્મભટ્ટ અને રાજવી ઓઝાએ પ્રતિભાવ આપ્યો હતો. આવશે તેમજ આ વિષયમાં મહાનિબંધ લખનારને “સ્કોલરશિપ’ હવે પછી બે-ત્રણ માસના ગાળામાં આ સંસ્થાઓ દ્વારા સઘન આપવામાં આવશે. કૈલાસસાગરસૂરિ જ્ઞાનમંદિરના શ્રી બી. વિજય તાલીમ આપતી કાર્યશિબિરોનું આયોજન કરવામાં આવશે. જેમાં જેને કહ્યું કે અમારી પાસે સમગ્ર ભારતના કોઈપણ ગ્રંથ ભંડારમાં લિપિવાંચનના વર્ગો, ગ્રંથસંપાદનના વર્ગો અને હસ્તપ્રત સંરક્ષણના ન હોય તેટલો, બે લાખ હસ્તપ્રતોનો સંગ્રહ છે. અમારા માટે આ વર્ગો એમ ત્રણ જુદા જુદા કોર્સના અભ્યાસક્રમો જિજ્ઞાસુ વિદ્યાર્થીઓ, કાર્ય ઘણું દિશાસૂચક છે. આ પ્રસંગે પ્રો. કાંતિભાઈ શાહ, ડૉ. અધ્યાપકો અને પંડિતો માટે યોજવામાં આવશે. * * *
સમ્રાટ સંપ્રતિ-(પ્રિયદર્શિન)ની શાસન પ્રભાવના,
| ડૉ. કલા શાહ
[ કેટલાક અતિ યશસ્વી મહામાનવો ઉપર કાળની રજકણો એટલી ઘટ્ટ બનીને છવાઈ જાય છે કે એ મહામાનવોને ઈતિહાસના પૃષ્ટો વિસ્મરી જાય છે. પણ એ સમય અને એ પછીના નજીકના સમયે પ્રતિભાવંત કવિઓએ પોતાના કાવ્ય-સર્જનમાં આ મહામાનવોને પોતાના શબ્દ-કર્મથી ધબકતા રાખ્યા હોય છે.
આવા જ એક મહામાનવ રાજા સંપ્રતિ વિશે વર્તમાન જૈન જગત લગભગ અજાણ છે. આવા મહાન રાજવી શ્રાવકના યશ અને કાર્યને પ્રકાશમાન કરવાનો યજ્ઞ જેનરત્ન શ્રી સી. જે. શાહે આરંભ્યો છે. આપણે બધાં આ શુભ કાર્યમાં સહભાગી થઈએ. | આ મહાન સમ્રાટના વિરાટ જીવન-કાર્યના કેટલાંક શબ્દો અહીં વિદુષી ડૉ. કલાબેન શાહ દ્વારા પ્રસ્તુત છે....તંત્રી ]
“અખિલ પૃથ્વીને વેતાદ્ય પર્વત લગીના ભરત ક્ષેત્રના ત્રણ ત્રણ ખંડોને સુહસ્તિગિરિ મહારાજ વિહાર કરતાં કરતાં અવંતિ નગરીમાં પધાર્યા. જિન-ચૈત્યથી મંડિત કર્યા.”
તેમના દર્શન કરતાંની સાથે જ સંપ્રતિને જાતિસ્મરણ જ્ઞાન થયું (પરિશિષ્ટ પર્વ-સર્ગ-૬૬-૫.૧૧) અને પૂર્વ ભવ યાદ આવ્યો. આચાર્યશ્રીએ બોધ આપ્યો, ‘હે, રાજન જૈન સાહિત્યના કથનાનુસાર સંમતિએ સવા કરોડ મૂર્તિઓ જૈન ધર્મનો સ્વીકાર કર. જૈન ધર્મના ઉપાસકોને પરલોકમાં સ્વર્ગ ભરાવરાવેલી છે. સવા લાખ નવા જિન-મંદિરો બનાવરાવ્યા છે મળે છે. અને આ લોકમાં હસ્તિ-અશ્વ-ધન આદિ ઉત્તરોત્તર સંપત્તિ અને ૩૬૦૦ જિન મંદિરોનો ઉદ્ધાર કરાવરાવ્યો છે. તે ઉપરાંત પ્રાપ્ત થાય છે. જૈન શાસનની આરાધના અને પ્રભાવના કરવાથી ગોમટેશ્વર જેવી સંખ્યાબંધ પ્રચંડ વિરાટકાય મૂર્તિઓ પણ ભવિષ્યમાં તને સ્વર્ગની અને અંતમાં મોક્ષની પ્રાપ્તિ થશે.” કોતરાવરાવેલી છે.
આચાર્ય ભગવંતની આજ્ઞા અને માતાની પ્રેરણાથી સંપ્રતિ સમ્રાટ સંપ્રતિની કારકીર્દિ અને તેનું પ્રિયદર્શિન નામ તેના પૂર્વે રાજાએ જૈન ધર્મની પ્રભાવના કરવાના હેતુથી અનેક કાર્યો આરંભ થયેલા અશોકના વ્યક્તિત્વમાં સમાઈ જાય છે. પ્રિયદર્શિન એ કર્યા. અવંતિ નગરીમાં અનેક નિગ્રંથ સાધુ-સાધ્વીઓના સંમેલનનું અશોકનું નહિ પણ તેના પૌત્ર અને ઉત્તરાધિકારી સંપ્રતિનું નામ આયોજન કર્યું. અનેક ગામો અને નગરોમાં જૈન ધર્મના પ્રચાર છે. સમ્રાટ અશોક પહેલાં જૈનધર્મી હતો અને પાછળથી તે બૌદ્ધધર્મી હેતુ શ્રમણો મોકલ્યા. અનાર્ય દેશોમાં પણ જૈન ધર્મનો પ્રચારબન્યો. સમ્રાટ અશોકના અનેક પુત્રો હતા તેમાં તેનો એક પુત્ર પ્રસાર કરાવ્યો. અનેક જિનાલયોનું નિર્માણ કરાવ્યું અને તેમાં કુણાલ હતો અને કુણાલનો પુત્ર સંપ્રતિ હતો. સંપ્રતિને અશોકે તીર્થકરોની પ્રતિમાઓની સ્થાપના કરી. પૃથ્વીને જૈન મંદિરોથી રાજ્યસિંહાસન પર સ્થાપિત કર્યો હતો.
અલંકૃત કરી. સમ્રાટ સંપ્રતિના જીવન વિશે મળતી માહિતી અનુસાર સંપ્રતિ જિનમંદિર નિર્માણ રાજાનો જીવ પૂર્વભવમાં એક ગરીબ વ્યક્તિ હતો. ભોજન પ્રાપ્ત સમ્રાટ સંપ્રતિએ ગુરુના ઉપદેશથી પ્રેરાઈને ત્રણ ખંડ પૃથ્વીને કરવાના આશયથી તેણે આર્ય સુહસ્તિગિરિ મહારાજની પાસે દીક્ષા જિનમંદિરોથી વિભૂષિત કરવાનો સંકલ્પ કર્યો. રાજસભામાં ગ્રહણ કરી હતી. આ ગરીબે એક દિવસ માટે પણ શ્રમણત્વનું પાલન મંત્રીગણને બોલાવી ઘોષણા કરીઃ કર્યું અને બીજા જન્મમાં તેણે કુણાલના પુત્ર તરીકે-સંપ્રતિ તરીકે સંપૂર્ણ ભારતમાં સ્થળે સ્થળે નૂતન જિન મંદિરોનું તથા જિન જન્મ લીધો.
પ્રતિમાઓનું નિર્માણ અને પ્રાચીન જિનાલયોનો જિર્ણોદ્ધાર-આ કેટલાંક વર્ષો બાદ પોતાના શિષ્ય પરિવાર સાથે આર્ય ત્રણ કાર્યનો આરંભ કરવો છે. પ્રતિદિન ઓછામાં ઓછું એક
