________________
ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર, ૨૦૧૧ પ્રબુદ્ધ જીવનઃ જૈન સાહિત્ય કથા વિશ્વ વિશેષાંક મહાવીરના ગણધરો વિશે બહુ જ ઓછી માહિતી છે. તેમણે આ જે આહાર મળે તેને પ્રસન્નતાપૂર્વક સ્વીકારતાં. સાધુ સમાજમાં અઘરા વિષયની બહોળા શ્રોતાવર્ગ સમક્ષ સરળતાથી રજૂઆત કરી આજે પણ ગોચરી વાપરતાં ગૌતમ ગણધરનું સ્મરણ કરાય છે. છે. વળી તેમની ગણધરવાદની આલેખન શૈલી વિશિષ્ટ પ્રકારની તેનો મુખ્ય હેતુ આહાર સંજ્ઞા તોડવાનો છે. છે. સામાન્ય રીતે ગુરુ શિષ્ય પાસે તત્ત્વ સંબંધી પોતાનો પ્રશ્ન કરે ગોચરી માટે ઉતાવળ નહીં. રસ્તામાં આકુમાર કે અતિમુક્ત મળે, અને ગુરુ તેનો ઉત્તર આપી તેની જિજ્ઞાસા સંતોષે. કથાનકો અને સમ્રાટ કે ભિખારી મળે સર્વને ભગવાન મહાવીરનો સંદેશો કહે. દર્શનસાહિત્ય દ્વારા જાણવા મળે છે કે સોક્રેટીસ અને પ્લેટો, આનંદ ગૌતમ કથાનું શ્રવણ કરતાં આવા એકમેવ અદ્વિતીય અને અને ભગવાન બુદ્ધ, શ્રીકૃષ્ણ અને અર્જુનની વચ્ચે આવી પ્રશ્નોત્તરી અનુપમ ગૌતમસ્વામીનું શ્રોતાની કલ્પનાસૃષ્ટિમાં સ્મરણ સ્થિર થઈ હતી. જ્યારે ગણધરવાદમાં શંકા અને સમાધાન બન્ને ભગવાન થઈ જાય. હાલિક, સાલ-મહાસાલ અને આનંદ શ્રાવકના જીવનની મહાવીર બતાવે છે. બ્રાહ્મણ પંડિતોના ચિત્તમાં રહેલા સંશયને પ્રથમ ઘટનાના પ્રસંગો સાંભળતા શ્રોતાજનોના હૃદય દ્રવી ઉઠે. સ્વયં પ્રગટ કરે છે અને પછી તેના ઉત્તર દ્વારા સમાધાન કરે છે.
ભગવાન મહાવીરે ગૌતમસ્વામીને સંકેત આપ્યો કે મોહના ભારત વર્ષની દાર્શનિક પરંપરામાં તે વખતે વિરોધીઓનું ખંડન અને અંશથી ભરેલી નાની સરખી ગાંઠ છૂટી જશે એટલે તમારો વિસ્તાર સ્વમતનું ખંડન કરી પોતાના મતની સ્થાપના કરાતી જ્યારે ભગવાને થશે. એ પછી ભગવાન મહાવીરના મહાનિર્વાણની રાત્રિની ઘટનાનું વિરોધી મતની ક્યાંય ટીકા નથી કરી જ્યારે અનેકાંતને અનુસરતી, વર્ણન કર્યું જે શ્રોતાજનોની આંખો આંસુભીની થાય એ રીતે કર્યું. તત્ત્વદૃષ્ટિ કે સમન્વયાત્મક દૃષ્ટિ ગણધરવાદમાં જોવા મળે છે. ગૌતમસ્વામીના મિલાપના કરૂણ વર્ણનને અંતે જ્યોતમાંથી જ્યોત
મહાવીર અને ગૌતમના ભાવ સંબંધો ભવોભવથી હતા. પ્રગટે તેમ મહાવીર નિર્વાણ ગોતમ સ્વામીના કેવળજ્ઞાનનું નિમિત્ત મહાવીરના ત્રીજા મરીચીના ભવમાં એમનો મેળાપ થયો હતો. છેલ્લા બને છે અને સર્વજ્ઞ અને સર્વદર્શી બને છે તેનું સાદૃશ્ય ચિત્ર ખડું ભવમાં તીર્થકર અને ગણધર તરીકે રહેલ ગૌતમને પ્રભુ કહે છે. થયું. તેમનો આત્મા નિર્મળ થતાં દેવોએ દુદુભિ વગાડ્યા અને
હે ગૌતમ આ ભવ પુરો કરીને ઉપર મોક્ષમાં જઈને પણ આપણે માનવીઓએ મહોત્સવ રચ્યો. વિક્રમ સં. પૂર્વે ૪૭૦ વર્ષે આસોવદી સદાને માટે બન્ને સરખા થઈ જશે અને સદા સાથે જ રહીશું.” અમાવાસ્ય રાત્રિના પાછલા પહોરે બનેલી આ ઘટના દીપાવલીએ પ્રભુ
ડૉ. કુમારપાળ દેસાઈએ ગૌતમ કથામાં એ સુપેરે ચરિતાર્થ કર્યું કે મહાવીરના નિર્વાણનું સ્મરણ કરાવે છે અને ગૌતમ સ્વામીના કેવળજ્ઞાનની ગૌતમ એક મહાન જિજ્ઞાસુ અને પાત્ર શિષ્ય હતા. અધ્યાત્મ જગતનું એ સ્મૃતિ જગાવે છે. એવા પ્રતીક હતા કે અનેક વિષયમાં જિજ્ઞાસા પ્રગટ કરી ભગવાન પાસેથી તીર્થકર મહાવીર પછી જૈન પરંપરામાં જે કોઈ છવાયેલી વિભૂતિ જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરતા એટલે જ ભગવતી સૂત્ર, ગૌતમ સ્વામી અને ભગવાનના હોય તો તે ગણધર ગૌતમસ્વામી છે. પ્રશ્નોત્તરીના જ્ઞાન સાગરથી પૂર્ણ બન્યું. કુલ છવ્વીસ હજાર પ્રશ્નોના આ ત્રણ દિવસની ગોતમ કથામાં શ્રોતાઓએ અધ્યાત્મરસનું સમાધાનનો વિપુલ જ્ઞાનભંડાર સર્જાયો.
કુંડા ભરીને પાન કર્યું. ગુરુ ગૌતમસ્વામી જ્ઞાન અને શરીરથી પ્રભાવશાળી હતા માટે પ્રથમ વાર આવી ગૌતમકથા તત્ત્વચિંતન સભર અને હૃદયસ્પર્શી, ભગવાન મહાવીર ધર્મકાર્ય તરીકે સંદેશવાહક મોકલવાની જરૂર લોકભોગ્ય વાણીમાં સાંભળવાનો આનંદ મળ્યો. પડે ત્યારે ગૌતમસ્વામીને મોકલતા.
અત્યાર સુધી આપણે દિવાળીમાં ચોપડા પૂજન કરતી વખતે ગૌતમસ્વામીની સાધનાને કારણે તેનામાં સ્વલબ્ધિ પ્રગટી તે “ગૌતમ સ્વામીની લબ્ધિ હજો થી સ્મરણ કરતાં ગણધરવાદ અને અઠ્યાવીશ લબ્ધિની નોંધ આગમ સૂત્રોમાંથી જાણવા મળે છે. ગૌતમપૃછા શબ્દથી જ માત્ર પરિચિત હતા. પરંતુ આ કથા દ્વારા
ગૌતમસ્વામી ચરણલબ્ધિથી વાયુવેગે સૂર્યના કિરણો પકડી વિશેષ જાણકારી મળી. વળી આ કથાની વિશિષ્ટતા ગૌતમ સ્વામીના અષ્ટાપદ તીર્થ પર ચડી ગયા હતા ત્યાં એમણે જગચિંતામણી સૂત્રની જીવનના વણસ્પર્શ્વ પાસાનું દર્શન કરાવવાની હતી. રચના કરી. વળતા પંદરસોત્રણ તાપસોને એક પાત્રમાં ખીર લઈ ઑડિટોરિયમ અને સ્ટેજની સજાવટ એ ગૌતમ કથાની ભવ્યતા અંગૂઠો પાત્રમાં રાખી પારણું કરાવ્યું. રસ્તામાં ગુરુ ભગવાનનું હતી તો ડૉ. કુમારપાળભાઈનું સચોટ વક્તવ્ય, ડૉ. ધનવંતભાઈનું વર્ણન સાંભળતા ૫૦૧ તાપસીને કેવળજ્ઞાન થયું. ૫૦૧ને પ્રાકથનઅને મહાવીર શાહનું ભક્તિ સંગીત આ કથાની દિવ્યતા સમવસરણની શોભા જોઈ અને ૫૦૧ને મહાવીરના મુખારવિંદના હતી. દર્શન કરીને કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત થયું.
હવે, આ ક્ષેત્રના નિષ્ણાત રાજેશ પટેલની DVD દ્વારા ગૌતમ પાર્થ પરંપરાના કેશીકુમાર અને ગૌતમસ્વામીની મુલાકાતના કથાને માણવાનો લ્હાવો મળી શકશે. પ્રસંગનું ડૉ. કુમારપાળે સુંદર નિરૂપણ કર્યું.
આવા સુંદર આયોજન બદલ શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘના ગણધર ગોતમ સર્વોચ્ચ સ્થાને બિરાજમાન થતાં જાતે પાતરાં અધિકારીઓ અને સહયોગીઓ સૌની અભિવંદના કરું છું.* * * લઈને પારણાના દિવસે સ્વયં પ્રભુની આજ્ઞા લઈને ગોચરી માટે ૬૦૧, સ્મિત એપાર્ટમેન્ટ, ઉપાશ્રય લેન, ઘાટકોપર (ઈ.) જતાં. ગોચરી માટે એક પ્રહરથી વધુ સમય ન લેતા, લુખ્ખો સુક્કો મો.: ૦૯૮૨૦૨ ૧૫૫૪૨
