________________
૧૮
પ્રબુદ્ધ જીવન
એપ્રિલ, ૨૦૧૧
સાપને આધીન થઈ જવું. પરંતુ જો શરીરનો
વિચારને તેમણે મૂર્તિમંત બનાવ્યો હતો. મોહ હોય તો નરકાદિ દુર્ગતિઓમાં
હે ગોતમ પ્રભુ !
મનુષ્ય પોતાના કર્મ થકી બ્રાહ્મણ, વૈશ્ય, પરિભ્રમણ કરવું જ રહ્યું. સાપને મારી અષ્ટાપદ ઉપર આપ ચડી ગયા,
ક્ષત્રિય અને શૂદ્ર થાય છે. જૈનોની માફક જ નાખવાનો ઉપદેશ તો અપાય જ કેમ?
પણ
ગાંધીજી પ્રત્યેક જીવને ઈશ્વર માનતા હતા. અનાર્યવૃત્તિ દ્વારા જ સાપને મારી નાંખવાનો
મારી ઉપર
તેમના મતે ઈશ્વર પ્રત્યેક મનુષ્યના હૃદયમાં ઉપદેશ અપાય. આપણે તો સ્વપ્નમાં પણ અષ્ટ-આપદ ચડી ગઈ છે બિરાજમાન છે. તેઓએ સ્પષ્ટ જણાવ્યું છે કે, આવી વૃત્તિને પોષાય નહીં.’ તો ગાંધીજીએ
અષ્ટાપદ ઉપર ચડવા
મારો ઈશ્વર તો સત્ય અને પ્રેમ છે. નીતિ અને આ આર્ય-સત્યના આધાર પર જ તેમનો આપે સૂર્યનાં તેજકિરણોનું આલંબન લીધું,
સદાચાર ઈશ્વર છે. નિર્ભયતા ઇશ્વર છે. ઈશ્વર અહિંસાનો સિદ્ધાંત નિર્ધારિત કર્યો હતો.
| અષ્ટ-આપદને ઉતારવા
પ્રકાશ અને જીવનનું મૂળ છે. ઈશ્વર અંતરાત્મા આજ કારણે જ્યારે ભારતે ૧૫ ઑગસ્ટ
| આપનાં તેજકિરણોનું આલંબન
છે. ઈશ્વરના અનેક નામ છે. તેથી આપણે એને ૧૯૪૭માં સ્વતંત્રતા પ્રાપ્ત કરી અને દેશમાં
| મને આપો !
અરૂપ પણ કહીએ છીએ.' (નવજીવન |પસાંપ્રદાયિક વિદ્વેષાગ્નિ જોરથી ભભૂકી
-૨૫) શ્રી સમન્તભદ્રાચાર્યજીએ ‘અહિંસા'ને ઊઠ્યો ત્યારે અત્યાચારીઓ પ્રતિ પણ દયાભાવ દાખવી બદલો નહીં જ પરબ્રહ્મ કહ્યો છે. લેવા ઉપદેશ આપ્યો.મનુષ્ય હતબુદ્ધિ થઈ ભયંકર સર્પ સમાન બની ધર્મના વૃક્ષનું સિંચન મૃત્યુ પામનાર જ કરે છે. બહાદુર લોકો ગયો તો શું એના અશોભિત ક્રૂર કાર્ય બદલ ગુસ્સે થઈ વિવેકી મરણ પામતાં પણ માનનાર વિરૂદ્ધ ફરિયાદ નથી કરતા. મારનારને મનુષ્ય પોતાનો આર્યધર્મ ભૂલી જાય? હરગિઝ નહીં. ગાંધીજીએ સજા અપાવવાની વાતનો વિચાર પણ નથી કરતા. જેવું તેઓએ કહ્યું, ‘બદલો લેવાથી કદી દ્વેષ નષ્ટ થતો નથી. પ્રેમ અને ક્ષમાથી જ કહ્યું તેવું જ કરી બતાવ્યું. પોતાના હત્યારા પ્રતિ પણ તેઓએ દ્વેષનો નાશ કરી શકાય. ભગવાન મહાવીરે પણ કહ્યું છે, ‘શાંતિથી દયાવૃત્તિ દાખવી. તેઓ મહાન વ્યક્તિ બની ગયા. ક્રોધને જીતો.' (૩વસમેન હો છો) આમ આપણે જોયું કે ગાંધીજી જેવી રીતે ભગવાન મહાવીરે અહિંસાને પરમ ધર્મ માન્યો અને દ્વારા ભગવાન મહાવીરના ઉપદેશેલા સિદ્ધાંતોનો જ પ્રચાર થયો લોકજીવનમાં સફળ બનાવ્યો તેવી જ રીતે તેમના પછી ગાંધીજીએ
અહિંસાના પ્રયોગોને માનવજીવનમાં સફળ બનાવ્યા. તેઓએ સ્પષ્ટ મહાત્મા ગાંધીજી પૂર્ણ શાકાહારી તો હતા જ ઉપરાંત જણાવ્યું, ‘અમુક લોકો તલવારથી હિંદુ ધર્મને બચાવવાની વાત ચૌવિહારમાં પણ માનતા હતા. એક વખત તેમના પુત્ર મણિલાલ કરે છે. તેઓ તલવાર લઈને કવાયત કરે છે. આ બધું શાને માટે ? ભારે તાવમાં સપડાયા અને ડૉક્ટરે મરઘીના ઈંડાનો સરકો આપવાનું મારવા માટે ? આ રીતે હિંદુ ધર્મનો ફેલાવો નહીં થાય. સત્યથી જ કહ્યું. ઔષધિ તરીકે નાદાન બાળકને આ આપવામાં કંઈ હરકત ધર્મનો પ્રચાર થાય. ‘સત્યાજ્ઞાતિ પરો ધર્મ” તથા “અહિંસા પરમો નહીં એમ પણ જણાવ્યું. ગાંધીજીએ તો ડૉક્ટરની વાત ન માની ધર્મ” પણ હિંદુ ધર્મની જ માન્યતા છે. અને પાણીનો ઉપચાર કર્યો. પુત્રમોહમાં સ્વધર્મથી વિચલિત ન મહાત્મા ગાંધીજીએ ભગવાન મહાવીરને અહિંસાના મહાન થયા. મણિલાલ સારા થઈ ગયા. આ બતાવે
આત્મા માન્યા અને તેમના અનન્ય ભક્ત કવિ છે કે ટલી દઢતાપૂર્વક તે ઓ અહિંસામાં
હે ગૌતમ પ્રભુ !
રાજચંદ્ર પાસેથી ધર્મતત્ત્વ સમજી, શીખી, માનતા હતા.
આપની પાસે
જીવનને સફળ બનાવ્યું અને ભારતવાસીઓને જો કે ગાંધીજી પોતાને, જન્મે વેષ્ણવ વિશિષ્ટ જ્ઞાન અને વિરલ આત્મસ્વાતંત્ર્ય ભોગનું સુખ પ્રાપ્ત કરાવ્યું. હોવાથી “વૈષ્ણવ' કહેવડાવતા; પરંતુ
લબ્ધિઓ હતી,
હવે આપણું કર્તવ્ય છે સત્ય અને અહિંસાને વૈષ્ણવ'નો બહુ વ્યાપક અર્થ કરતા. તેઓ છતાં તે બધું આપે ગોપવી રાખ્યું ! દુનિયામાં સજીવ બનાવવાનું. સંપ્રદાય અને જાતિવાદથી પર ઘણા ઉચ્ચ સ્તરે મારી પાસે જે નથી
* * પહોંચેલા હતા. તેઓ ગુણના પૂજારી હતા
તેની ડંફાસો પણ
(મહાવીર સ્મૃતિ ગ્રંથમાંથી સાભાર) અને એ કારણે તો તેઓએ હરિજન ઉદ્ધારની
(જિન ભાષિત)
હું હાંકે રાખું છું... વાત કરી હતી અને ભંગીવાસમાં જઈને રહ્યા
૬/બી, ૧લે માળે, કૅનવે હાઉસ,
આપની અને મારી વચ્ચેનું પણ હતા. ઉચ્ચ જાતિમાં જન્મ લેવાથી ઉચ્ચ
વી.એ.પટેલ માર્ગ, મુંબઈ-૪૦૦ ૦૦૪.
અંતર કયારે ઘટશે ? બનાતું નથી એવા ભગવાન મહાવીરના
ફોન : ૨૩૮૭૩૬૧૧
છે.
