Book Title: Vikrantkauravam
Author(s): Hastimall Chakravarti Kavi, Manoharlal Shastri
Publisher: Manikchand Digambar Jain Granthamala Samiti
Catalog link: https://jainqq.org/explore/090536/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AK MAYEKER jJAnena mahi sadRzaM pavitramiha vidyte| mANikacanda - digambara jaina granthamAlA vikrAntakauravama nATakam / Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikrAntakauravam / Page #3 -------------------------------------------------------------------------- Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mANikacanda-digambarajainagranthamAlA, tRtIya pussp| ubhayabhASAkavicakravarti-zrIhastimallaviracitaM vikrAntakauravaM sulocanAparanAmakam nATakam / pADhamAnavAsi paNDita-manoharalAlazAstriNA sNshodhitm| prkaashikaamaannikcnd-digmbrjaingrnthmaalaasmitiH| phAlguNa, vIra ni. saMvat 2442 / vikramAbda 1972 / Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AVANA Printed by Chintaman Sakharam Deole, at the Bombay Vaibhav Press, Servants of India Society's Building, Sandhurst Road, Girgaon, Bombay. Published by Nathuram Premi, Honorary Secretary Manickchandra D. Jain Granth Mala Hirabag, Near C. P. Tank Bombay. wa UNI Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ H O STALS - - - UNCTION prstaavnaa| naber hastimallakaveH pricyH| so'yaM samastajagadUrjitacArukIrtiH syaadvaadshaasnrmaashritshuddhkotiH| jIyAdazeSakavirAjakacakravartI zrIhastimalla iti vishrutpunnymuurtiH|| (ayyapAryaH) tadgraMthakarturhastimalleti nAma prathitamAsIt / ayaM ca goviMdabhAkhyaviduSaH sUnurdAkSiNAtya AsIt / goviMdabhaThTho vatsagotrIyo brAhmaNaH pUrvamajaina AsIt, pazcAdbhagavatsamaMtabhadraviracitadevAgamasUtrAdhyayanena jaino jAtaH / graMthasyAsya tRtIyapRSThe hastimallena sUtradhAramukhenAkhyApitaH "asti kila sarasvatIsvayaMvaravallabhena bhAragoviMdasvAmisUnunA hastimallanAmnA mahAkavitallajena viracitaM vikrAMtakauravaM nAma rUpakamiti" / asmin tena kavinA svapitRnAmnA sAkaM yat 'bhadhAra' 'svAmI' ityetatpadadvayaM yojitaM tAbhyAM pratIyate kadAcit goviMdabhaH tadAnIM sAdhurbhArako vA prathitaH syAt / anyaccAsyAM vikrAMtakauravIyaprazastau vIrasena-jinasena-guNabhadrAdyAcAryaparaMparAyA ullekhaM kRtvA likhitaM / tacchizyAnukrameyAte'saMkhyeye vizruto bhuvi| goviMdabhaTTa ityAsIdvidvAn mithyaatvvrjitH|| asyAM yat goviMdabhadhe guNabhadrAdiziSyaparaMparAyAM nirUpitaH anenApIti pratIyate yad goviMdabhadye gRhI nAsIt sAdhurbhArako vA syAt / ___ asti goviMdabho dakSiNadezanivAsI / tatra svarNayakSInAmnI kAciddevI samArAdhitA jAtA / tatprasAdena tasya etatSaTputraprAptiH saMjAtA-1 zrIkumAra, 2 satyavAkya, 3 devaravallabha, 4 udayabhUSaNa, 5 hastimalla 6 varddhamAnazca / ete SaDapi Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) kavayo vidvAMsazca babhUvuH / hastimallena svIya-maithilIkalyANanATakasya prastAvanAyaka nijAgrajaH satyavAkyaH ' zrImatIkalyANa' prabhRtigraMthAnAM kartA prarUpitaH paraM tu satya. vAkyasyedAnIMtanaparyaMta kopi graMtho nopalabdhaH / eteSu kumArakavinirmita Atma prabodhAkhyo laghugraMtho IDarAkhyapurasya sarasvatIbhavane asti / sa hAstamalabhrAtR. zrIkumArasyaiva vAnyasya kasyApIti na prtiiyte|| ___ 'rAjAvalI' kathAtaH jJAyate yat hastimallasya pArzvapaMDitAdayaH putrA Asan lokapAlAryAkhya ekaH ziSyazca / avazyameva tepi vidvAMsaH kavayazca bhaviSyaMti kiMtu teSAM viSaye nAdyApi paryantaM kiJcid jJAtam / hastimallakaveranujasya vardhamAnakaverviSaye janAnAmayaM vizvAsosti yatsa gaNaratnamahodadhinAmakavyAkaraNaviSayagraMthasya karttA paramaya bhramaH / tato gaNaratnakartA vikramasaMvat 1197 anumite arthAt hastimallasamayAt sArdhazatavarSapUrvamAsIt / kiMca sa goviMdasUreH ziSya AsIt ayaM ca goviMdabhaTTasya sUnuH / anyacca sa sAdhurayaM ca gRhasthaH / aparaM ca sa zvetAMvArAmnAyI pratIyate ayaM tu digaMbarasaMpradAyAnugosti / gaNaratnamahAdadhikartA zvetAMbara AsIt / asmin viSaye'nekAni pramANAni saMti / pUrva tu tena svakIyagraMtha yat zataza udAharaNAni dattAni tAni sarvANi ajainAnAM zvettAMbaragraMthakartRNAmeva, digaMbarANAmekamapi na dattaM / dvitIyaM pUrvoktodAharaNeSu dvau zlokAvetAdRzau yayoH zvetAMbarANAM prazaMsA digaMbarANAM ca niMdA kRtAsIt / yathA vIrAcAryANAm-- yuktaM sitAMbarANAM tumbagrahaNaM kuTuMbapariharaNaM / kathamanyathA tarItuM zakyaH sNsaartoyaanidhiH|| yathA zrIsAgaracaMdrasya-- (gaNaratnamahodadhiH, pRSTha 22) akalpitaprANasamAsamAgamA malImasAMgA dhRtbhaikssvRttyH| nirgrathatAM tvatparipaMthino gatA jagatpate kiM tvajinAvalaMbinaH // (gaNara. pRSTha 164) gaNaratnamahodadhikartRnirmitaM kimapi siddharAjavarNanAkhyaM kAvyaM vartate tasmin caulukyanarezasiddharAjasya varNanamAsti / etatkAvyasyAneke zlokA gaNaratnamahodadhAvudAharaNasvarUpeNoddhRtA / aNahillapura (pATaNa) narezasya siddharAjasya zvetAMbarajainasaMpradAye mahatI kRpAsIt / anena pratIyate yat gaNaratnamahodadheH kartA gurjaradezasannikaTasthaH zvetAMbarazca syAt siddharAjANahillapuraprazaMsAyAM kazcidapi digaMbarAmnAyI graMtho likhiSyatIti na kiMcitsaMbhAvanA pratIyate / Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 3 ) sArAza ityeva yat hastimallasya bhrAturvardhamAnakaveH gaNaratnamahodadhikartuzca nAmasAmyaM vihAya nAnyaH kopi saMbaMdhaH / asmiMzca viSaye'nekAni pramANAni nirUpayituM zakyAni / hastimo mahAn prakhyAtakaviH pratIyate / tasya virudAvalyAH prazaMsAsUcakapadebhya etatsUcitaM bhavati / graMthesmin sa svaM sarasvatIsvayaMvaravallabha, mahAkavitalajeti nirUpitavAn / maithilIkalyANasyAMte sa svIyaM nAma ' sUktiratnakareti prathayAmAsa / tasyAgrajena satyavAkyena sa ' kavitAsAmrAjyalakSmIpatiH' iti kathayitvA saMbodhitaH / anena pratIyate hastimalla iti kaveridaM vAstavikanAmadheyaM nAsti | kiMtvidaM tadguNavizeSeNaiva nikSiptaM / asmin viSaye ayyepAryanAmakaviduSA viracite jineMdra kalyANAbhyudayanAni graMthe zloko dattaH samyaktvaM suparIkSituM madgaje mukte saraNyApure cAsmin pANDyamahIzvareNa kapaTAddhaMtu svamabhyAgate / zailUSaM jinamuddhAriNamapAsyAsau madadhvaMsinA zlokenApi madebhamalla iti yaH prakhyAtavAn sUribhiH // 16 // anena pratIyate yat hastimallena haMtumAgatasya madamattahastino mado dUrIkRtaH kazcijjinamudrAdhArI dhUrtazcaikena zlokena nirmadIkRtaH / atastasya nAma madebhamallo hastimo vA prathitaM / etannATakasya prathamAMkepi zloko vartate tasmin kaverhastiyuddhe vijayaprAptestannimittakapAMDyanarezvaradvArA satkAraprApterullekhosti zrIvatsa gotrajanabhUSaNa gopabhaTTapremaikadhAmatanujo bhuvi hastiyuddhAt / nAnAkalAM bunidhipAMDyamahezvareNa zlokaiH zataissadasi satkRtavAn babhUva // 40 // uparyuktazlokadvayenAMjanApavanaMjayasya nimnalikhitaprazastizlokena pratIyate yat hastimallaH pAMDyadezIyarAjJaH kRpApAtro'bhUt tadrAjadhAnyAM ca svabandhubhiH saha nivAsaM cakArazrImatpANDya mahIzvare nijabhujAMDAvalaMbIkRte karNATAvanamaMDalaM padanatAne kAvanIze'vati / tatprItyAnusaransvabaMdhuviva hai rvidvadbhirA taissamaM jainAgArasameta saMtarana me (?) zrIhastimallo'vasat // 1 ayyapAryeNa 1376 vikramasaMvatsare jineMdra kalyANAbhyudayasya racanA kRtA Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) draviDadezasanihitasya madurA (dakSiNamathurA) yAH samIpasthapradezAnAM pANjyadeza iti nAma AsIt / kavisthitisamaye tatratyaH pAMDyamahezvaro nRpo babhUva / ayaM suMdarapAMDya (prathama) syottarAdhikArI syAt / tasya rAjyakAlaH 1307 vi. saMvatsarAtprAraMbho bhavati / enaM kaviH rAjAdhirAja-nAnAkalAMbunidhIti likhitavAn / ayaM kavermahadAdarazcakAra / karNATakakavicaritasya kA hastimallakavisamayaH I. san 1290 arthAt 1347 vikramAbdo nizcitaH / ayameva ca samyak pratIyate, yata ayyapAryena svIyajinendrakalyANAbhyudayagraMthaH 1376 vikramAbde samAptiM nItaH, tasmiMzca hastimalasyollekhaH kRtaH / sa collekha etAdRzo yena hastimalastatsamakAlInaH tasya kavinA samaM sAkSAtparicayo vA pratIyeta / __ hastimallo gRhastha AsIt na gRhatyAgI, etatkathanasyollekho nemicaMdrakRtapratiSThAtilakasyAsmin zloke kRtaH paravAdihastinAM siMho hastimalastadudbhavaH / gRhAzramI babhUvArhacchAsanAdiprabhAvakaH // 13 // hastimalo mahAn prasiddhakaviH pratIyate / tasya pratibhA paraM tannATakebhya anumIyate adhunAparyaMta tasya kevalaM nATakagraMthA eva upalabdhAH , teSvayamekaH prakAzyate / dvitIyo maithilIkalyANarUpakagraMthaH tvarayA prakAzayiSyate / tRtIyaH subhadrAharaNaH caturtho'janApavanaMjayazcApi upalabdhA Asan , yayoH prakAzane prayatno vidhaasyte| hastimallasyaika AdipurANaH purucaritaM vA nAma graMtho zrIdaulizAstriNAM sarasvatIbhavane vartate yasminnekasahasrAnumitAH zlokAH saMti; paraM sa asmadRSTipathe naayaatH| devacaMdrakaviH svIya 'rAjAvalIkathAyAM' hastimallamubhayabhASAkavicakravartIti likhitavAn / anena pratIyate yatsa saMskRtaM vihAya kanar3IbhASAyAzca kavirAsIt etadbhASAyAM cApi tena racanA vihitA syAt / kRtaM pallaviteneti zam / * hIrAbAga, bambaI ) nivedaka:mAghazuklA pUrNimA saMvat 1972 vi. ) manoharalAla zAstrI, ___ * zrIyuta nAthUrAmapremI-jainahitaiSi sampAdakena hindIbhASAyA~ likhitasya lekhasyAnuvAdo 'ym| Page #10 -------------------------------------------------------------------------- Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vower zrImAn seTha sidarAma piraajii| zrImAn seTha sidarAmajI satArA jilekI tAsagA~va tahasIlake 'sAvaLaja' nAmaka grAmake rahanevAle haiM / Apa digambarAmnAyako mAnanevAlI kAsAra nAmaka jainajAtike puruSa ratna haiM / Apa bar3e hI sajjana, dharmAtmA aura jainadharmake jJAtA haiM / saMskRta, hiMdI, kAnar3I aura marAThI, bhASAke Apa acche jAnakAra haiM / marAThI ApakI janmabhASA hai / saMskRta jainagranthoMkA to Apa nityahI svAdhyAya kiyA karate haiM / digambara aura zvetAmbara donoM sampradAyake * granthoMkA Apane svAdhyAya kiyA hai / jainadharmake saMskRta 8 " sAhityako prakAzita karanekI ora ApakI bar3I ruci 1 hai / Apa kahA karate haiM ki jainoMkA sabase prathama kartavya apane prAcIna sAhityakA prakAzita karanA hai / kyoMki jainasAhitya hI jainadharmakA jIvana hai| jainasAhityakA pracAra karaneke lie Apane isa granthakI 250 pratiyA~ lenekI kRpAkarake isa saMsthAko upakRta kiyA hai| isa granthamAlAko sahAyatA denekI Apa aura bhI sadicchA rakhate haiM / anya dharmAtmAoMko ApakA anukaraNa karanA caahie| Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ m o po sanno &mmmmmmmmmmmons & summmmmm wemarar og annan zrImAn seTha sidarAma pirAjI / mma ramm The Manoranjan Press, Bombay. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namaH siddhebhyaH / atha zrImaddhastimallakaviviracitaM vikrAnta kaurava nATakam / asimaSimukhA vRttiryena kSitau prakaTIkRtA bharatamahipassamrAT yasyAtmajo bhuvanottaraH / surapamakuTIkoTI-nIrAjitAMghrisaroruhaH prathamajinapaH zreyo bhUyo dadAtu mudA sadA // 1 // ( nAMdyante ) sUtradhAraH --- alamatiprasaMgena mAriSa itastAvat / ( pravizya ) pAripArzvakaH bhova ayamasmi AjJApayatvArya iti / 1 bho vidvan / Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikrAMtakaurave sUtradhAraH - zRNu tAvat / nAnAdigantavAstavyapaMDitokhaNDamaNDalamaNDitAmimAM pariSedaM prArthitavAnasmi / mAriSaH -- kimiti / sUtradhAraH - cirAbhyAsapallavitA madIyanATyazAstravidyA sAdarAvalokana saphalIkriyatAmiti / mAriSaH - bhAva kimarthamiyaM prArthanA | adhItaiSA vidyA kramata iheM pAraM ca gamitA pradattA pautreSu prathitamanasA taMtra bhavatA / yazomallIballIkusumasubhagaM cAjani phalaeNm tataH saiSA yAcI sapadi tava dainyAya bhavati // 2 // sUtradhAraH - mAriSa satyametat / tathApIdaM zrUyatAmetaddehAnubhAvye pracuraMdhanacaye nAsti kasyApi tRptiH kAMtAvapi tadvattaruNimevayasA kevalenAnubhAvye / tasmAtsaMjRmbhamANe prasarati ca vinA dezakAlavyavasthAM kIrtistome'bhirAme jagati kRtamateH kasya vA syaadvirktiH||3|| kiMca | asmadIyAM nATyavidyAvairzeyollasitAM kIrtimapahartumupAdhyAyabharatAcAryaputrassaMtatataMtanyamAnAsUyAnivAsapadaiH naTaoNpasadaiH pratibodhitaH spardhA - mATIkate, tAM nirmUlayituM ca anitaradussAdhyarUpakAbhinayAraMbhasaMraMbha iti / mAriSaH - tarhi yuktaiSA prArthanA pariSadA ca kimAjJaptamiti / 1 vidvacchreSTha / 2 sabhAM / 3 vRddhiMgatA / 4 nATyazAstre / 5 chAtreSu / 6 pUjyena tvayA / 7 prayojanam / 8 prArthanA / 9 svIkRtazarIrAnubhavanayogye / 10 adhikadhamasamUhe / 11 strIsamUhe / 12 yauvanAvasthayA / 13 prAjJasya / 14 vizadIkaraNatva / 15 nartakAbhAsaiH / 16 nATaka / Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtradhAraH -- prathamo'GkaH / 3 zRMgAravIrasArasya gaMbhIracaritAdbhutam / mahAkavisamAbaddhaM rUpakaM rUpyatAmiti // 4 // mAriSaH -- durlabhaM khalvIdRzaM pAriSadazravaNalocanAsecanakaM rUpakamiti / sUtradhAraH - ( smaraNamabhinIya ) AH smRtam / asti kila sarasvatIsvayaMvaravallabhena bhaTTAragoviMdasvAmisUnunA hastimallanAmnA mahAkavitallajena viracitaM vikrAMtakauravaM nAma rUpakamiti / mAriSaH - api tAdRzo hastimallaH / sUtradhAraH sarasvatyA devyA zrutiyugavataMsatvamayate sudhAsadhIcInAM trijagati yadIyA suphaNitiH / kavIMdrANAM cetaHkuvalayasamullAsanavidhau zarajjyotsnAlIlAM kalayati manohAriracanA // 5 // kiMca 1 kavIMdro'yaM vAcA vijitanavamocAphalarasaH sabhAsArajJaDhyA vayamapi tathA nATcacaturAH / kathApyeSA lokottaranavacamatkAramadhurA tadetatsarvaM naiH prakaTatarabhAgyena ghaTitam // 6 // mAriSaH - vasaMtasamayopyayaM bhavisyopakurute pracuravikasitakusumazaramayaH / sUtradhAraH - yuktametat / aho ramaNIyatA komalakisalayakulavika - sitavasaMtasya / - 1 pratipAdyatAM / 2 pariSadi vidyamAna / 3 atRptikaraM / 4 karNabhUSaNatvaM / 5 sadRzA / 6 hastimalasaMbaMdhinI zobhanAvasaraNiH / 7 utpAdayati / 8 kadalIphala / 9 zAstrajJaparipurNA / 10 asmAkam / 11 saMbaMdhitaM / 12 viduSaH bhavataH sahAyate / Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikrAMtakaurave puSyacUtalatApravAlakalanAmAdyatpikoyatsvarA vAsaMtIlatikAlaMtAMtavicara gAravADaMbarAH / phullAzokasugaMdhabaMdhuracaranamaMdAnilaspaMdanA yUnAmutsukayaMti mAnasamamI vAsaMtikA vAsarAH // 7 // alamatiprasaMgena tadyAvadidAnImArabhyatAM saMgItakam / mAriSa:-tena hi kimiti vilaMbyate ( nepathyAbhimukhamavalokya ) aho sulocanAsvayaMvarayAtrAmahotsavasaMdarzanAya caturaMgabalena saha vArANasI prasthitena kauravezvareNa sAnItasya tatpriyasuhRdo vizAradasya bhUmikAmAdAya raMgattaraMga ita evAbhivartate / tadAvAmapyanaMtarakaraNIyAya sajjIbhavAvaH / (iti niSkAMtau) 1 bhakSaNa / 2 kusume / 3. puSpita / 4 anugatasya / 5 veSaM / 6 naam| Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamo'GkaH / prastAvanA / CACION ( tataH pravizati vizAradaH ) vizAradaH - ( parito vilokya ) aho vasaMtasamayamodamAnatarukhaNDamaNDiteSu nadItaTeSu madhyAhnaparyaMtasaMcArazrAMtasainika janapracurA nivezitA eva skaMdhAvArAH / adya hi / kacchAn kepyadhizerate tarutalaM pracchAyamadhyAsate kecitkecana sAraNIparisare saMstyAyaimAtanvate / banaMtyAvasathAn paretha sarasAM rordhaMssu ruddhoSmasu grArmAneti puropakaNThasulabhAnanyastu bhUyAn janaH // 8 // ( anyato'valokya) aho naikavidhaH sainikAnAmanapAyaH zramApaharaNopAyaH / tathAhi / zItApAzcikhanaMti kepyadhinaMdaM tApArtitaH kUpakAn zratirbhUrijalAvagAhanarasAtpUraH parairvAryate / 5 DhaukaMte'dya phalApacAyacapalA kecitphalADhyAn drumAn kUpApAMtabhruvo vahaMtyupagatAnanyAnudanyAvataH // 9 // ( anyato dRSTvA ) / kulyAyAmupazailyabhUmiSu puraH prodyadvihaMgArutau jyotsnAsrotasi zItapAyyasilatAsaMbAdharuddhoSmaNi / 1 saMtoSajanaka / 2 jalaprAyapradezAn / 3 adhivasaMti / kulyAsamIpe / 5 gRham / 6 tIreSu / 7 nivAritauSNeSu / 8 gacchati / 9 pramAdazUnyaH / 10 nadyAm / 11 pIDitA / 12 vizvAsAt / 13 prApayaMti vApArike / 14 grAmatiM / Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikrAMtakaurave ete yAMti kRtApagUDhamadhunA kAMtAbhiradhvazramaklAMtAbhiH saha kartumatra katicit svairaavgaahotsvm||10|| (pAdAlokitena nirdizya ) idaM tu punarasmatsvAminaH kauravezvarasya zibiraM nAtidUre vArANasyA vivikta eva pradeze nivezitam (AtmAnaM nirvarNya) mArgazramalaghUkaraNollA~gha ca naH zarIram / yAvadidAnI kauravezvarabhavanaM gatvA priyavayasyaM naMdyAvarta pazyAmi / ( parikramyAvalokya ca ) aho pratyagrasaMniviSTasya kauravezvarazivirasya mahatI vRttaaNttaa| tathAhi / RjuSu taruSu lagnA sthUladIrdheSu gaMdhadviradapariSadeSA rudhyate badhyate ca / iha ca viTapikhaMDe vAjinAM kalpayaMti sthagitataraNitApe maMdurAmaMdirANi // 11 // (puro'valokya) kathamasAvagrataH samucitasthAnakagrahaNacApalasulabhasainyakSobhacalitacetAH kimapi kupyannAyAsayati hastipakAnAM ghAtuko gNdhgjH| tathAhi / tiryak pazyati pRSThato'pasarati stabdhe karoti zrutIH zikSAM na kSamate ziro vidhunute ghaMTAsvanAyerSate / saMdegdhi pratihastinaM prakupito dAnAMbugaMdhaM nijaM kSyAmAhaMti karaNa yAti na vazIM krodhodhduraH siNdhurH||12|| (padAMtare sthitvA ) kathamasau svairacAriparipaMthipaMthAH / tadito vayaM (anyato gatvA avalokya ca) kathamihApyanAzvAsaH (punarnirIkSya ) kyaM prativyUTaH pratyUhaH / 1 vijane / 2 khaM prati / 3 Arogyavat / 4 vicaarH| 5 vAjizAlA / 6 kariNIm / Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prthmo'ngkH| tathAhi / paribhraSTasthAnAtkathamapi samaMtAtpracalitaiH balIvardo dhAvannayamanusRto vAhapitRbhiH / mukhaprote pAze viluThati kathaMcit tadvidhau kharapuTalane sapadi nipatana gRhyata iha ( ? ) // (parikramya kSaNaM sthitvA ) aho'yaM paunaruktyavimukho janasyAlayaH / aya hi| tucchacchAyaHsa dezaH sa tu viralajalaH sopi pAthaH prahINaH sA bhUmiH kSAratoyA paruSadRSadasau zarkarA karkarA saa| tat kSetraM kaMTakADhyaM tRNavikalamadastattu dhUlIkarAlaM chAyAsvevaM tarUNAmabhidadhati mithaH zaibiroM mArgaduHkham // 13 // ( parikramyAvalokya ca ) aho spRhaNIyaM khalvetat / atra hi| pracchAyazItalamahIruhapAdamUlAnyadhyAsate priyatamAMkasamarpitAGgAH / adhvazramArtanayanaM vadanaM dadhatyaH kAMtA vanAMtacalitAya samIraNAya // 14 // (parikramyAvalokya ca ) kathamito vArastrINAM sadmAni / aho asAdhAraNaH khalu vAravanitAnAM maMDanaprakAraH / kutaH ? kadA paTakuTI kRtA prazamitaH kadAdhvazramaH kadA vyajani majjanaM viracitaM kadA maMDanam / gRheSviva puraH sthitaH pariciteSu sajjastvasau kva ceSyati vilAsinIjanamamuM janaH kauzalAt // 15 // 1 pASANa / 2 karkazA / 3 kathayati / 4 ziviranirmAtAraH / Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikrAMtakaurave (viciMtya ) iyaM khalu kAryAtaravyApUtAnAM pathyA rathyA tadito vayaM / (parikramyAvalokya ca ) idaM kauravezvarabhavanaM / ( pAzrvAdAlokitena ) aye ayamuttareNa rAjagRhabAhyAliMdaM vistIrNaprasAritadUSyapaTakAyamAnaniSaNNaH kAmapi darzanIyatAmuddahati rAjavAhanapradhAnagaMdhagajaH / tthaahi| haritakalamapUlagraMthinAsau salIlaM vyajani vadanabhAgAnagrahastoddhatena / mRdayati tamabhinnana kuMcite cAMghripRSThe grasitumatha gajeMdro daMtaraMdhreNa dhatte // 16 // ( agrato dRSTA ) kathamasau priyavasyo naMdyAvartaH pratihArasthAnAnnirgata itaevAbhivartate / bhavatu pratipAlayAmi / (tataH pravizati naMdyAvartaH ) ( parikramya ) kathamasau anAkalitakolAtipAtaH pAtayati kAmukAnApAtadussahAyAmApadi madanaH / tathAhi / kSaNAddhairyagrathiM zithilayati nirmathya vinayaM kSaNAllajjA bhaMjana kSapayati vivekaM padumapi / kSaNAdanyAmanyAM sRjati rujamaMtarbahirapi kSaNAtkAmaH kAmaM janayati jigISUzca puruSAn // 17 // yena kAzIrAjatanayAdarzanAnaMtarameva kauravezvarastAdRzIM dazAmayAsIt (puro'valokya ) kathamasau vizAradaH pratipAlya tiSThati / tAvadupasa~pAmi / ( upasRtya ) sakhe vizArada kutastvamiyatI velAM vilaMbitaH vaMcitaH khalvasi vArANasIdarzanAt / 1 akRtakAlAtikramaH / 2 praarNbhe|3 nAzIkRtya / 4 anirvacanIyaM / 5 gacchAmi / Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamo'GkaH / vizAradaH-kadA dRSTA vayasyena vArANasI ? / naMdyAvartaH zrUyatAm / vizAradaH-avahito'smi / naMdyAvartaH-itastAvanmArgazramAzathilagAne pratizreyameva prasthite bhavati kauravezvarastricaturAbhirU~pajanaparivRtastAstAH parihAsamadhurAH kathAH kurvana kiyatImapi velAM vinodagoSThImadhyAsiSTa / tatazca jaraThAtapatApodrekasulabhanidrAlasaprataptasaunakajanasaMkulatarutale dussahadUSyakuTItApatAmyacchibirajane lpuSTapAMzupaTalAbhitaptAMtrIpRSThe pathikajanaparyaTanavirAmamUkAdhvani nitAMtakathitasarassalilatApabhayapalAyamAnajalapatatriniSevitapatralatIrakacchAMtare nidAghoSmadurnirIkSAntArakSe duSyamANadusparzamarmaradharmamArutaparispaMde kramAdatikrAMte madhyadinasamaye madhyAhnatApasaMtaptanabhaHsthalAvasthitimasahamAna iva aparakASThAbhimukhe laMbamAne bhagavatyaMbaramaNau jAtAyAM ca kiMciccaraNasaMcaraNakSamAyAM kSamAyAM projhaMtISu ca pathikaiH samaM tarumUlAni chAyAsu prazAMtaprAye divasoSmaNi prahatAyAM ca tRtIyapaMharAvasAnazasinyAM bheryA pravartamAnanagaradevatAyAtrAmupazrutya vArANasIdarzanakutUhalI sArdhamasmAbhirutthito hstinaadhiptiH| - vizAradaH-tatastataH / naMdhAvartaH-tatazca nirvartitAzeSaparijanaH parimitAsmatpramukhavisraMbdhajanaparivAraparivRtaH suMdaratamamaNimaMDitavaMdanamAlAlaMkRtamakaratoraNAM vArANasImabhipracalitaH / vishaardH-ttsttH| naMdyAvartaH-tatazca / aMbhoruhodaraparibhramalabdhagaMdhaiH sNbhogkhinnyuktiishrmvaaricauraiH| 1 sadanaM / 2 vicakSaNa / 3 uSNa / 4 bhUbhAge / 5 dharitryAm / 6 yAma / 7 zrutvA / 8 nivArita / 9 vizvasanIya / Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikrAMtakaurave gaMgAtaraMgaparimarzamanojJazItaiH / snigdhAmasau sapadi tomagamatsamIraiH // 18 // vishaardH-ttsttH| naMdyAvartaH-pravizya ca vArANasI kacijjIrNodyAnapradeze turaMgamavarAdavaruhya tatraiva chatradhAriNA azvavAreNa turaMgamavaraM cAvasthApya kevalaM sAdhU mayA dhanuAhiNA cAsidhenuna kauravezvaraH pravartamAnanagaradevatAyAtrAM kAzIrAjapurImupasRtya kacitpracuratararathaturagagajapadAtisaMcAraduMgamAna mArgAna, kvacitkamalakuDamalakomalAMjalipuMjamaMjulabhaktajanasahasrasekulAni, devakulAni kvacidunnidrakusumamakaraMdAmodamedurapavanAnyupavanAni,kvacitpracalavIcinicayavilupya'mAnavikacasasijarajAMsi sarAMsi, kacitsuravanitAsAyuvatIjanavihAraramyANi hANi, kvacidaMtadRzyamAnakAminIvadanakAMtivitIrNakAmijananayanopAyanAni vAtAyanAni, kvacitkRtatapanatApanigrahANi dhArAgrahANi, kvacidullolakallolalolaMbanikurumbakarambitaprAMtavirAjitamanojJaniSkuTAna, zRGgANTakakUTAna kacitpaNapariNanakupitAkSikarUkSakaMThaghoSajitarAjasabhAH dyUtasabhAH, kvacidardhAsanopaviSTapriyatamAnuvartanapriyAn yuvanikarAn, kacidunmiSanmakaratoraNanibaddharatnachavizikhAvizikhauH pazyan krameNa rAjabhavanagAmino mArgAnnAtisaMnikaTasya paripuSTaparapuSTacaTulacaMcuvighaTitamukulitapuTavikIryamANamakaraMdabiMdudhArArAjitAlavAlaparisarasya madhumamattamadhukaramanohArijhaMkArasya sahakArasya tale viviktautsukyAna muhUrtamAsiSTa / vishaardH-ttsttH| naMdyAvartaH-atrAMtare nagaradevatAyAtrAtaH pratinivartamAnastenaiva varmanA pravartiSTa gaMtuM mahAn pauralokaH / 1 vaaraannsii|2 nAma / 3 nAma / 4 upagamya / 5 caityaalyaani| 6 svIkriyamANa / 7sadRza / 8 bhramara / 9 gRhArAmAn / 10 samUhAn / 11 rathyA-pratolI 12 sAra / 13 AmravRkSasya / Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamo'GkaH / vizAradaH - vaMcita evAsmi yAtrAdarzana kautukAt / naMdyAvartaH- sakhe mA khedaM kariSThAH / sulocanAsvayaMvarayAtrAtaH prAk pazcAcca dinatrayaM nagaradevatAnAmakampanena yAtrA pravartyata iti kiMvadaMtI | na khalvayaiva yAtrApUraNaM / taddarziSyata eva / vizAradaH - kadA nu khalu sulocanA svayaMvariSyati / naMdyAvartaH itastRtIyehIti vadaMti / vizAradaH - bhavatu kathAzeSa eva kathyatAm / 11 naMdyAvarta :- tatazva dUritotsAritAzeSajamasaMmardaiH samApatadbhiH pratihAraiH parivAritaM maMjaziMjAnamaMjIreNa maMdaprakvaNitamekhalAguNena salIlabhujalatAvikSeparaNitamaNivalayena pavanairapyAliMganakutUhalAdiva stanAMzukAMtapravezibhiH sevyamAnena stanabharodvahanazramanizvAsairapi rasAsvAdalobhAdiva nipIyamAnAdhareNa maNikarNikAratnakiraNamaMjarIkalApena vacanarasAdiva spRSTakapolatalena mugdhahariNamasRNasnigdhaviprekSitena hAsottaramadhurabhASitena zirISakusumasukumArazarIreNa tAMstAMzca paricchadAn gRhNatA vAgRhNatA ca pAdacAriNA strIlokena pariSkRtaM saMmukhAsInatAmbUladAyinIsanAthaM maMdamaMdasaMcAriNApi puruSacatuSTayenAhyamAnaM caturaMtayAnamadhyAsInA darzanIyAnAmapUrvaM dhAma darzanapathamAgatA kApi strIsRSTiH / vizAradaH - tatastataH / naMdyAvartaH- avatiSTa ca tataH kAzarAjaduhitA sulocaneyamiti mahAn janavAdaH / vizAradaH -- tatastataH / naMdyAvartaH -- tatazca kauravezvarastAmapazyat / 1 jnshrutiH| 2 karNAbharaNa / 3 vakrAvalokanena / 4 dhRtaM / Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 vikrAMtakaurave niSpandestimitekSaNaH kSaNamasau saMjAtakautUhalaH prAdurbhUtanitAMtavismayarasaprasmeragaNDasthalaH / vyApArAMtarazUnyamUDhakaraNagrAmastadaivAnvabhUt kAmapyAhitamoharuddhahRdayAmaMtarvyathAM mAdinIm // 19 // vizAradaH--tatastataH / naMdyAvartaH-tatazca / kimakRtakimavAdIt kIdRzaH kIdRzo'bhUt kurupatiriti vaktuM vyaktamatanna vidmaH / vyardhita vidhurasattvaH kautukastabdhapakSmA nigalitamiva tasyAM kevalaM netrayugmam // 20 // vizAradaH-aho tathAvidhAnAmapyatividheyaM dhairyaskhalanamiti yat satyamazaraNaM sattvaM / sakhe tataH / naMdyAvartaH-tathA vrajaMtI kAzIrAjaputrI / atha sapadi yadRcchAbaddhalakSyAM valakSadyutizabalitapAtAM kaurave gauraveNa / nyadhita dRzamapAMgAsIganI snigdhamugdhAM kuvalayadaladAmazAmalAM komalAGgI // 21 // vizAradaH-tadetadunmiSitonmAdanaM yaduta kAmayamAnasya puMsaH preyasyAM saha nayanasabhedaH / tataH / naMdyAvartaH-atha tasyAM. prathamatarAnubhUyamAnamanmatharasamaMtharitavibhramAyAM tirohitAyAM krameNa kAzIrAjasutAyAM kauravezvarastanmArgadattadRSTiritthamabhUt / 1 calanarAhiyena stabdha / 2 iMdriyasamUhaH / 3 manmathasaMbAMdhanIM / 4 vyadhAt / 5 abhivRddha / 6 mizraNaM / 7 mNd| Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prthmo'ngkH| mUDha iva vilikhita iva utkIrNa iva vizIrNa iva muSita iva AviSTa iva dRta iva dIna iv| vizAradaH-aho atiprasaktaM / athavA etadapi saMbhAvyata eva, na khalvaMtara evAvasthAnaM nipaMtataH prastarasya / ttH| naMdyAvartaH-tatazca mayA haste gRhItvA deva dRSTaiva sarvato vArANasIti, balAnirbadhyamAnaH prAg gRhItAmapi tAmbUlavITikAmanicchAzithilena hastena mama haste visRjya zUnyAMtaHkaraNa evAparikSitapadanyAsaH virsa - sthulayA gatyA tadeva jIrNodyAnamAsAdya ArUDhaturaMgamaH / sArdhamasmAbhiH punrihaagtH| vishaardH-ttH| naMdyAvartaH-AdizyamAno gopayituM niSiddhAzeSaparijanaH praviSTo'bhyaMtaraM aMtaraM ca mArgAyAsAdatraiva svapannAryasaudhAMtAkastadAgamanaM jJAtvA satvaramupasthitaH / . vizAradaH-tataH / naMdyAvartaH-tatazca saudhAtakiM haste gRhItvA kimapi vaktukAma iva zayanamaMDapikAM pravizya paryakikAmalaMkRtavAn / vizAradaH-prAyeNa taddarzanavRttAntameva Atmani soDhumakSamastasmai vivkssti| naMdyAvartaH-vADhaM tathaiva / vizAradaH-yuktameva priyasuhRde svAnubhUtaM nivedayituM / sakhe gacchatvetat / ehIdAnI gRhaM gatvA kAMcidvelAM vizramiSyAvaH / naMdyAvartaH-yadAha vayasyaH / (parikramya niSkrAMtau) 1 shilaayaaH| 2 ninont| 3 vidUSakaH / 4 sulocanAyAH / 5 vidUSakAya / Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikrAMtakaurave 14 shuddhvisskNbhH| (tataH pravizati rAjA vidUSakazca / ) rAjA-(dRSTvA ca tAmadbhutadarzanAM kimapyantarvismayamAno manasyakArSIt) iyaM cet sRSTA syAdamRtanidhinaivenduvadanA kathaM klAmyatkAMtiH sRjatu sa imAmasthirakalaH / athainAM kAmazcet prakRtilalitaH sraSTumucitaH svasattAyAM konyaH prathamamavalaMbosya bhavatu // 22 // vidUSakaH-bho vaiassa kiM Nu khu sA jaha suNijjai rUvasohaggeNa taha evva prmtthdovi| rAjA-vayasya yathAzrutamityalpamidamucyate / sA khalu / zaMgArasya garIyasI pariNatirvizvasya saMmohinI vidyA kApyaparA parA ca padavI saundaryasArazriyAM / uddAmo madanasya yauvanamadaH kulyAratisrotasAM kelivibhramasaMpadAmavikalo lAvaNyapuNyApaNaH // 23 // vidUSakaH-teNe hi juttaM evva majjhamaloassa alaMkaraNiM suloarNi vaNNotti loo| rAjA-vayasya apazyan kaH pratyeti / sA hi / zItAMzoravinisRtA nayanayorAlhAdinI caMdrikA drAgaMtardadhatI madaM ca mdiraatNtrairnivrtitaa| puSpairayathitA nisargalalitA mAlA manohAriNI jImUtAdakRtodgatiH sthitimatI vidyutsamudyotinI // 24 // 1 bho vayasya kiM nu khalu sA yathA zrUyate rUpasaubhAgyena tathaiva paramArthatopi / 2 tena hi yuktameva madhyamalokasyAlaMkaraNAM sulocanAM varNayati lokaH / 3 vyaapaaraiH| Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamo'GkaH / 15 vidUSakaH - aho' acearaM / rAjA -- api ca / sA samagrendriyagrAmasamAlhAdinI punaritthamutprekSyate / gAtre caMdanacarcA mukhe sudhA vakulaparimalo ghrANe / parivAdinI zravaNayorIkSaNayoH zAradI jyotsnA // 25 // vidUSakaH - aisA sImA pasaMsAo / rAjA - tAmeva punassakautukaM ca bahumAnaM ca sAnurAgaM ca nirvarNayataH smarazaranikaranikRtasattvasArasya pratikSaNamaMtarvizIryamANadhairyAvaSTambhapAriplavahRdayasya vivartamAnadurvAramanorathasahasradUyamAnasya mamAbhUccetasi / AghrANavyavadhAyinA stanataTe kiM caMdanenAmunA kiM gADhaM pariraMbhamantarayatA sthUlena hAreNa vA / saMdhAnena ki muttarIyasi ca yenecchAvihAraM dRzoyadvA yatspRhaNIyamasti sulabhAstasyAntarAyA api // 26 // vidUSakaH - tado' tado / rAjA- - tatazva sahayAyini jane kutopyasmadadhiSThitAyAM dizi vyApAri - tadRzi svayamapi calazapharI cArulocanA tatraiva yadRcchayA pracalamadhukaramAlAsadRzaM dRzamadAt / vidUSakaH - aiso ettha samassAso javvaassovi tAe diTThotti / rAjA- - tatazca sakhe / lajjAzRMkhalayA manAk niyamitaissmerollasattArakaiH kiMcitkuMcitalocanAMtacalitailalodyatabhrUlataiH / tasyAH prasphuradArdrakautukarasasnigdhairahaM prekSitairApItazcalitaH kSato nigalitassaMtarjito nirjitaH // 27 // 1 aho Azcarya / 2 eSA sImA prazaMsAyAH / 3 tatastataH / 4 eSotra samAzvAsaH yadvayasyApi tayA dRSTa iti / Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikrAMta kaurave vidUSakaH - aho mahAraMbho mayaNasaMraMbho / vaassa tado tado / rAjA - tatazca sA yAMtyeva tathA mamAMtikAt pratyAhRtya satrapaM netramagrahastena pAzrvasannihitamuddhRtya darpaNaM tameva punassaMkrAmadasmatpraticchaMdakasanAthaM vyadhAt / rAjA vidUSakaH - abhijAdaM daMsaNovAaviNNANaM / tado tado / - sa tu punastayA darpaNaH / nirvarNitassaspRhamIkSaNAbhyAM kapolayossAdaramarpitazca / nyastazca bhUyaH stanayoH sudatyA mukhena kAmaM paricumbitazca // 28 // vidUSakaH - aho paDicchaMdaevi tuha kAsIrAauttie bahumANo / 16 rAjA - vayasya / zaityane vA ruciratA bahumAna tovA manyeta vA kimaSi kAraNamanyadeva | saMkrAtamatpratima ityathavAstu tasyAHsaMtarpaNotha hRdayasya sa darpaNo'bhUt // 29 // vidUSakaH - ho jANIadi evva ettha kAraNaM / tado tado / rAjA - kiMca sakhe / pracalavalayamaMdAnAdinA daMtapatraM -- suracitamapi sakhyAH saMjayaMtI kareNa / akRta ca savilAsaM cAru hAsottarANi pravikazitakapolA jalpitAnyutkSipaMtI ( ? ) // 30 // 1 aho mahAraMbhomadanasarabhaH / vayasya tatastataH / 2 abhijAtaM darzanopAyavijJAnaM / tatastataH / 3 aho praticchaMdakepi tava kAzIrAjaputryA bahumAnaH / 4 bhavatu jAnIyate eva atra kAraNaM / tatastataH / Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prthmo'ngkH| 17 m vidUSakaH-avaMtINNo via tissA vaasse bhAvo / rAjA-asaMhArya khalu manmathAstramabhimatAmanurajyataH puMsaH pratyanurAgadAnaM / yenedaaniiN| * snigdhailitayaMtraNAvicalitaistasyAH kaTAkSehitai rISatprasphuritAdharoSTharucakaissakhyA samaM jalpitaiH / madhye cocchrasitastanairvihasitairdatAMzunIrAjitaiH / kAmaH kAmapi me karoti manasaH kAmaM parAmukatAm // 31 // vidUSakaH-tado' a kiM vuttaM / .. rAjA-tatazca nAtidUramiva gate caturaMgatayAne caturaMtayAnavinyastaikahastAriNImaparAM sakhImabhibhASitukAmA kila tiryagvalamAnavalikaM vivalanavazanibiDitakucataTAbhogasaMkucitoraskamanAtacyutazithilastanAMzukaM aMsabhAgAvaSTabdhakapolapAlikaM salIlatrikavivartanavizlathakavarIbhArAlaMkRtAparAMsabhAgamapAMgotsaMgaparyastacikuralocanaM ardhavisrastakotpalacuMvyamAnabhrUlatAMtamasau dviguNitopadhAnAvaSTaMbhanihitaikahastA savibhramadarzitapUrvakAyakAMtikamanIyA kimapi kimapyAbhASamANA ca tAmaMtarAntarA ca codayaMtI ca madaMtikaM taralataratArasArodarAM dRzaM dRzyamAnaiva saMsaktamanaticireNa tirohitA kaashiiraajduhitaa| vidUSakaH--tado tdo| rAjA-tatazca na jAne kimabhUvaM kimakArSa kiMvRttamiti kevalaM punastanmAnihitanizcalalocanaH kiMkartavyatAmUDhaH kSaNamasthAm / vidUSakaH-assa tuhArisANaMpi tAriso dherabhaMgotti accAhitaM / rAjA-vayasya dhairyabhaMga iti naitAvatApasarati / tadA khalu / 1 avatIrNa iva tasyAH vayasye bhAvaH / 2 tatazca kiM vRttN| 3 ttsttH| 4 vayasya tvAdRzAnAmapi tAdRzo dhairyabhaMga iti atyAhitam / Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikrAMta kaurave sattvaM viluptamiva taptamivAMgamaMgaM dhairya vizIrNamiva dIrNa ivAMtararAtmA / cetaH pralInamiva lIna iva prabodhe mAnaH pramRSTa iva kuSTa ivAsmi cAham // 32 // vidUSakaH - tado' tado / 18 rAjA - tatazcAhaM tamatrAyAsiSam / naMdyAvartenArudhyamAnaH zUnyena cetasA yathAga vidUSakaH - ado vairaM jANIadi evva / rAjA - ( madanAvasthAmabhinIya ) sakhe taddarzanAtprabhRti ca / visradhasya vacopi nAvatarati vyAmUDhayoH zrotrayoH saMskArArpitatanmukhekSaNasukhenAnyad dRzau pazyataH / bAhyavyAvRtinirvyapekSamadhunA pratyaGmukhaM saMkucacetastadguNaciMtanAniyamitaM muhyatyakANDe muhuH // 33 // vidUSakaH - bho vaiassa Na juttaM puNa tujjhe evvaM NAma ujjhiduM akhaMtisaraM dhIrataNaM / rAjA - (sAMtastApaM ) vayasya saudhAtake kiM bravImi / saMkalpazata vidhurito dhairyapariskhalanajAtavailakSyaH / lakSIkRtaH zarANAM nisargakaThinena madanena // 34 // vidUSakaH -- bhI vaassa suNAhi dAva jai tAriso vaasse kAsIrAauttIe daMsido bhAve tado assAsiduM vea attahodovi jatta jattaM Na evva 1 tatastataH / 2 ataH paraM jJAyate eva / 3 bho vayasya na yuktaM punaH tava evaM nAma ujjhituM akhaMDitaprasaraM dhIratvaM / 4 bho vayasya zRNu tAvat yadi tAdRzaH vayasye kAzIrAjaputryA darzitaH bhAvaH tataH AzvAsitumeva atrabhavatopi yatra yuktaM naiva saMtapituM / yato daivasaMpAditaH samAsanna eva tasyAH AtmacchaMdavazAnuvartanena samArAdhayitA manorathAnAM svayaMvarotsavaH / Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prthmo'ngkH| wwwwwwwwwww saMtappidaM / jado devvasaMpAdido samAsaNNo evva tissA appacchaMdavasANuvattaNeNa samArAhaittao maNorahANaM saNvruusvo| rAjA-bhavatu vA tathA bhavataH yathA pratibhAti / tathApi na tAvatA saMprati samAzvAsaH / mama hi / taistairmanorathaistasyAmApatadbhiH karthitam / . ativAhayituM ceto nAlaM kAlakalAmapi // 35 // (nepathye vaitoliko) . vaitAlikau-vijayatAM kauravezvaraH sukhAya sAyaMtanasamayo bhavatu devsy| prathamaH unmIlanavamallikAMtaragalatsaurabhyasaMvAsitAH zrAMtA yA divasazriyo himakaNairgharmAmbukalpairjaDAH / peyA ghrANapuraiH sukhena sutarAmAliMganIyA bhujai nizvAsA iva vAMti maMdamadhunA vAtA vasaMtazriyaH // 36 / / dvitIyaH sAyaM majjanazItalA mRgamadavyAliptakaMThAH striyaH kAzcin nUtanamAlikAmukulakairbhAraM ddhtysstnaiH| pratyagrAgarudhUpavAsasurabhau kurvaiti cAtisrajaH kezAMte ratilAsyasaMpada iva prastAvapuSpAMjalim // 37 // vidUSakaH-(AkarNitakena ) bho vaassa uDedu dAva samAsaNNA khu saaaNtnnsNjhaa| (uttiSThataH) rAjA:-kathamavaSTabdhA saMrabdhamakaradhvajasamarovelA / iyaM hi / manorathazatArtAnAM proSitAnAM prmaathinii| nizIthinI jagajiSNormanmathasya varUthinI // 38 // 1 vaMdinau / 2 bho vayasya uttiSTha tAvat samAsannA khalu sAyaMtanasaMdhyA / Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 vikrAMtakaurave vidUSakaH-ido iNdo| ( parikrAmataH) rAjA-(sotkaMTham ) / apAMgavyAsaMgaskhaladalasavibhrAMtanayanaM daramodyaiMtadyutidalitarAgAdharadalam / avispaSTasvedaM pulakitakapolaM mRgadRzastadadyApi spaSTaM mukhamabhimukhaM dRzyata iva // 39 // (iti niSkAMtau) zrIvatsagotrajanabhUSaNagopabhaTTapremaikadhAmatanujo bhuvi hastiyuddhAt / nAnAkalAmbunidhipANDyamahezvareNa / zlokaiH zataissadasi satkRtavAn babhUva // 40 // . iti zrIgovindasvAminassUnunA hastimallena viracite vikrAMtakauravIyanATake vArANasIdarzano nAma prathamo'GkaH samAptaH // 1 // 1 itaH itaH / Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitiiyo'ngkH| dvitIyoGkaH // 2 // (tataH pravizati pratIhAraH) pratIhAraH-( zayanAdutthAya ) kathamasmAbhiH samucita evAvasare pratibaddhaM / prAtastarAmeva gaMgAtIrthAbhirakSaNAya mayA gaMtavyaM / yataH pUrveyureva svayaMvaradivasAdbhartRdArikayA gaMgAtIrtha eva saubhAgyavRddhaye snAtavyamiti kulavRddhAbhirAdiSTam / sauvastike ca kasyAH svayaMvarayAtrA nedIyasI ca saMprati pragatanI sNdhyaa| tathAhi / anatigalitanidrAjADyadIvyadgalAnAM prasarati kRtahikkaM kUjitaM kukkaTAnAm / vidadhati ca vihaMgAstatkSaNodbhUtabodhAH kalakalamadhinIDaM grAmacaityadrumeSu // 1 // tadidAnI gaMgAtIrameva gacchAmi ( utthAya parikrAman ) iyaM khalu aSTamAvaziSTA kimapyutkayati kAmukAnanaticiravinazvarI vibhaavrii|sNprti hi| cuMbato'dharapallavaM niyamitazvAsaM zanaiH subhravAM suptAnAM sabhayaM sazuSkaruditaM maMjhunmiSaccakSuSAm / AzleSaM ca sasAdhvasaM viracitaM drAgujjhatInAM ruSA kurvati pratibodhanAM prANayinaH pratyUSapratyutsukAH // 2 // iyameva ca nirargalapraNayarasalIlAkAminAmabhimatatamA velA / tathAhi / tatkAlapratibodhitAbhiralasonidrekSaNAbhiH priyAH sIdaMtIbhiraraM prdosssurtshraaNtishlthairNgkaiH| Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 vikrAMtakaurave nirmaryAdavimardanirdayamamI vilaMbharuddhatrapaM sevaMte ratilaMpaTA yuvatibhiH pratyUSaratyutsavam // 3 // (sparza rUpayitvA ) aho saukumArya nizAvasAnapavanasya / saMprati hi / durAdA parimalamasAvAharanmAlatInAM vyAvRddho'ntaH pratinavadalatpATalIsaurabheNa / .. nirnizvAsonamitavadanaM ghrANarandhreNa peyo vAyuH zrAtiM rativitatijA luMpate daMpatInAm // 4 // saMprati ca rajanIvirAmavisarjanajAnatotkaMThAya svAdIyAneva svadate kopi raso mithunAya / tathAhi / nirgatuM prathamotthitasya zayanAttalpasthitA kAminI vyatyAsAnamitAnanasya sumukhI prottAnayaMtI mukhaM / kaMThAsaktakarA viparyayakRtAzleSasya bhUyodharaM cuMbantI paricumbitAdharadalaM jAnAtyapUrva rasam // 5 // (nabho vilokyaM nirvarNya ca ) vizuSyataH saMprati kaumudIjalaplavasya tigmaaNshubhyaanbhaasthle| praNaSTaziSTA iva budbudA imA vibhAMti tArA vizarArurociSaH // 6 // (punarnirvaNya ) kathaM vibhAtaprAyameva / adya hi| laghu vighaTayitAraH kuDmalAnyabjinInAM jhaTiti ghaTayitAraH kokakAMtAH svakAMtaiH / jahati niSadhazailAdhityakotsaMgasaMgaM kSapitatimiralekhAstigmabhAnormayUkhAH // 7 // Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo'GkaH / 23 nirgatAH smo vArANasyAH (purovalokya) kasya khalvasau sauvidallo jAnhavIgAminamevAdhvAnamapasarati / (pravizya sauvidallaH) sauvidallaH-kehaM ajja taruNadiNaarakaraNiaraNivaDaNaphuDaphuDaMtapuDaiNIsaMdamaaraMdaNisaMdasamudhdUNaNAdiadisAmuheNa paJcaddaviasaMtasarasakesarapasUNaparimaluggAramaMsaleNa kuhakuhaMtajalasautakelIkalahakalaalAaDDaNapesaleNa uppelaNaphullAviahallaaphullAsavalliamalliAakkhatallaeNa ugghANiaNaliNagharaparipAdiThiviosarIachappaariMcholijhaMkAramahureNa gosaggasamIraNeNa AlijjataNahaalo pasaraMtamasiNavAlAavaghasiNakaddamasamAliMdagaaNadhaMto vaTTei / dasiduddAmaNisI harai iddhavialakkhataruNakAmiNIpAaDaalaDahavimbhamao samao / (nabho vilokya) ettha hi / atthAaMpi va kAliAmailiujjoaM appamuha eaM rehai khaMDiaMsupasaraM sIAsaNo maMDalaM pallacchei ghaNaMdhaAraNiaraM vitthAraaMto disAcakkaM kukkuDacUDapADalasiho akNsupbbhaaro| iaM cea puNaruttaratisaMbhoasaMmaddamaliNiapasAhaNassa prasAhaNaMtaraggahaNavelA vilAsiNIjaNassa / tahahi / 1. kathamadya taruNadinakarakaranikaranipatanasphuTasphuTatpuTakinasiAMdramakaraMdaniSyaMdasamudbhUnanAditadizAmukhena pratyagravikasatsarasakezaraprasUnaparimalodgAramAMsalena kuhukuhAyamAnajalazakuMtakalikalahakalakalAkarSaNapezalena utperaNaphullApitahallakaphullAsavAsikkamallikAkSatallajena udghATitanalinagRhaparipAtyaspaSTaprasRtaSaTpadariMcholijhaMkAramadhureNa gosargasamIraNena AliptanabhastalaH prasaranmasRNabAlAtapaghusRNakardamasamAliptagaganadhvAMto vartate / darzitoddAmanizI dharati cihnavilakSataruNakAminIprakaTasauMdaryavibhramassamayaH / atra hi / Adarzamiva kAlikAmalinitodyotaM apramRSTametat pratibhAti khaMDitAzuprasaraM zItAMzomaMDalaM paryastayati ghanAMdhakAranikaraM vistArayan dizAcakra kuchuTacUDapATalazikho'auzuprAgbhAraH / iyameva punaruktaratisaMbhogasaMmardamalinitaprasAdhanasya prasAdhanAMtaragrahaNavelA vilAsinajinasya / tathAhi / Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 vikrAMtakaurave vaha cihurabhArI mAladI pADalANaM kusumavaihareNa guMphiaM majjhamAlaM / vaulakusumagucchaM mAhavI phulaviddhaM phurai a thaNapaTTe dAmaaM kAmiNINaM // 8 // sudaM khu maye gado ajja maMdAaNIM avekkhiduM sAmikoravesarotti / jAva ehi gaMgAtIraM gacchAmi / ( parikrAmati ) / pratIhAraH -- yAvadenaM pRcchAmi ( upasRtya / ) kuto bhavAn kimatrAgatosti / sauvidallaH - do koravesarassa khaMdAvArAdo Aacchemi tassa cea hi pariaNo / pratIhAraH - kaccididAnIM meghezvaropi vismArayati guNAn mahArAja - somaprabhasya / sauvidallaH - aaa kiM ettha bahu vaNiadi / paDicchaMdaaM kha so piduNo / pratIhAraH - tena hi rAjanvAneva diSTayA kuravo janapadaH / tathApi guNakathAkarNana kautukaM taralayati nazvetaH / kathaya kIdRza idAnIM kauravezvaro meghezvaraH / ,, 1 vahati cikurabhArI mAlatI pATalAnAM kusumavyatikareNa guMphitAM madhyamAlAM / bakulakusumagucchaM mAdhavI phulaviddhaM, sphurati ca stanapRSThe dAmakaM kAminInAm | zrutaM khalu mayA gato'dya maMdAkinImavekSituM svAmI kauravezvaraH iti / yAvadidAnIM gaMgAtIraM gacchAmi / 2 itaH kauravezvarasya skaMdhAvArAdAgacchAmi tasyaiva hi parijanaH 1 3 Arya kimatra bahu varNyate praticchaMdakaM khalu saH pituH / 88 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitiiyo'tH| sauvidallaH-teNa hi suNijjau eNhiM khu so| citta dharei karuNaM dharaNiM bhuammi sIsammi pAajualaM paramesarassa / jilluttadukkhaviaNaM saalaMpi loaM attANaApa via rakkhai appamatto // 9 // pratIhAraH-tena hi putrvtaampygrnniimhaaraajsomprbhH|(puro viloky)| iyaM khalusamuccarajjalazakuMtamaMtharArAvahAriNA samIraNena lakSyate samAsIdaMtI sursrvNtii| sauvidallaH-- kehaM samAsaNNA jAhnavI / (ubhau parikramya dRSTvA ca ) pratIhAraH-iyaM hi sA gaMgAtaraMgeNa vidhArayaMtI sarojajAlaM calahasamAlam / ullAsihAracchavihAritoyA vArANasI sImavihAripUrA // 10 // kiM ca / madakalasArasalIlA kalhAravisaraNamaMjulasamIrA / tAmarasasarasakesara visarAkulasalilakallolA // 11 // ito mayA gaMgAtIrthAbhirakSaNAya gaMtavyam / tena hi zrUyatAmidAnI khalu saH / "citte dharati karuNAM dharaNI bhujayoH zIrSe pAdayugalaM paramezvarasya / nirlaptaduHkhavedanaM sakalamapi lokaM AtmAnamapIva rakSatyapramattaH / 2 kathaM samAsannA jAnhavI / Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 vikrAMtakaurave sauvidallaH-kudokhu savvaloasAhAraNaM gaMgAtitthaMvi AbhirAkkhijjai / pratIhAraH-atra khalu kAzIrAjaduhitA sulocanA saubhAgyamajjanArtha AgamiSyati / sauvidallaH-teNa hi jujjai / pratIhAra:-kka punarbhadramukhena calitavyam ? sauvidallaH-gado khu aggado maMdAiNI avekkhiduM sAmI me korvesro| ( puro nirdizya) aidaM ca doridaraaturilaturaapaDiNavakhuraghAdaNiraMtarakhaMDidaM sUAvedi tassa gamaNamaggaM dharaNivaDhaM / pratIhAraH--tena hi yuSmAbhirapi parihartavyo gaMgAtIrapradezaH / sauvidalla:--aaa taha / ( niSkAMtau) - 1 kutaH khalu sarvalokasAdhAraNaM gaMgAtIrthamapi abhirkssyte| 2 tena hi yujyate / 3 gataH khalvagrato maMdAkinImavekSituM svAmI me kauravezvaraH / 4 etacca dhoritarayatvaritaturagapratinavakhuraghAtAnaraMtarakhaDitaM sUcayati tasya gamanamArga dharaNIpRSTam / 5 Arya tthaa| Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitiiyo'ngkH| mishrvisskNbhH| (tataH pravizati sotkaMTho rAjA vidUSakazca) rAjAprAgAvayorupanatasya samAgamasya . . saMketavAsabhavanaM tadanusmarAmi / yatraiva darpaNatale kSaNasanniviSTA saMkrAmitau samamahaM ca sulocanA ca // 12 // idaM tu punaralabdhavizrAmaM paribhrAmyatkathaM nu nAma dhAryeta dhairyAvasAdataralaM cetaH / yato hi me| yenaiva sA prathamamidumukhI prayAtA . mArgeNa mAM vikiratI smaramArgaNAnAm / tAmeva saMprati ca mArgayato'sya bhUyaH paryAkulasya manasopi sa eva mArgaH // 13 // nipIto netrAbhyAmadhararucakaH kautukarasa-. prasaMgasmerAbhyAM prathamamabhavavatpakSmaladRzaH / kathaM pAtuM vAMchAM punaraparathaiveyamaparA paraM dhairyadhvaMsaM samavidadhatI no paramatiH // 14 // vidUSakaH-bhovaassa ramANijjaM khu eaMgaMgAtIrujjANaM jAva dkkhimo| rAjA- yadbhavate rocte| vidUSakaH-ido ido (parikrAmataH) bho vaassa dakkha dAva gaMgAtIru 1 bho vayasya ramaNIyaM khalvetat gaMgAtIrodyAnaM yAvatpazyAmaH / 2 ita itaH / 3 bho vayasya pazya tAvat gaMgAtIrodyAnasya rAmaNIyakaM,atra hi madhyaniraMtaranibaddhama Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikrAMtakaura jANassa rAmaNijjaaM / ettha hu| majjhaAraNiraMtarANibaddhamahANIlamANaviDaMtakaMtivisesA jaMbUNaamaNipAlaMvA via dubhaMti allIbhamarakhavvurA ArevahaviDavehiM phullamaMjarIo / viasaMti NimmalarUppacchavidhavalujjaladalAi tavaNijjacuNNasAricchAruNakesarukkarAi viDumakhaMDavilohiavaDulakaNNiAi puNNAipupphAi / dIsaMti thoramutthAhalaphalihadhavalAi NimmahiavahalamairuggaMdhabaMdhurAi takkhaNacoDavialiAi mahuakusumAi / sohaMti khaMDiajaNahiaukkhaMDaNasaMkaMtavahalaruhirakaddamarasaraMjiAi uddAmamaaraMdaasaddalaNaharaMkurAi via bAhiraphuTagaMThiviaDaNasoNimAi kiMsuakusamAi / aha hi / ottANapuDaiNIrAiAi bahumaMjarillasahaAraAi / kusumabharabhariasehAliAi / bhUri viasaMta NomAliAi / thavaasaaNiviDakaMkeliAi / vialNtaasvvisrolliaai| mullggmmnnohrmlliaai| upphullasurahibahuvalli hAnIlamaNivigalatkAMtivizeSAH jAMbUnadamaNiprAlaMbA iva udyate AnIlabhramarakarA ArevanaviTapaiH phullamaMjaryaH / vikasati nirmalarUpyacchavidhavalojvaladalAni tapanIyacarNasadRkSAruNakesarotkarANi vidrumakhaMDavilohitavartulakarNikAni punnaagpusspaanni| dRzyanta sthUlamuktAphalaphaTikadhavalAni nirmathitabahalamadiroddhabaMdhurANi tatkSaNatavigalitAni madhukakusumAni / zobhate khaMDitajanahRdayotkhaMDanasaMkrAMtabahalarudhirakardamarasaraMjitAni uddAmamakaradhvajazArdUlanakhAMkurANIva bahisphuTagraMthivighaTanaghanazoNimAni kiMzukakusumAni / atha ca / uttAnapuTakinIrAjitAni bahumaMjarIvatsahakArakANi kusumabharabharitazephAlikAni bhUrivikasannavamAlikAni stabakazataniviDakaMkelikAni vigaladAsavavisarArdritAni mukulodgamamanoharamallikAni utphullasurabhibahuvallikAni nipatatkusumarajodhUsarANi malayAnilacAMcalyamAnakesarANi sarvAMgasurabhinavyamarubakANi navagucchaguMphitakurabakANi jhaMkAramukhadirANi sukhazItalamAdhavImadirANi madhuzIkaravat zizirabakulAni madhuraninadasvarabhRtakulAni darzitavasaMtanavavibhramANi saMmAnitapavanaparibhramANi, idAnIM harati yuvajanamanAMsi gaMgAtaTaparyaMtavanAni / pazya pazya / iha ca sukhavinode kRtamadanodaye suranadItIrakhanodare nanu sahacarIsahitaH surajanaH sukhitaH majjati rtisaagre| Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo'GkaH / 29 Ai NivaDaMtakusumaraadhUsarAi malaANilacaMcelliakesarAi savvaMgasurahiNavamaruvaAi NavagucchaguMThiakuravaAi jhaMkAramuhuriMdirAi suhasIalamAhai madirAi / mahusIarillAsasiravaulAi daMsidavasaMtaNavavibhamAi sammANiapavaNaparibbhamAi eNhiM harAMti juvajaNamaNAi / gaMgAaDaparaM tavaNAi paccha paccha / iha a suhaviNodae kiamaaNodae suraNaItIravaNoae NaM sahaarisahio suraaNa suhio vuDDai raharasasAare / rAjA--(nirvarNya ) vayasya samyagupalakSitam / atra hi / cUSaMzcUtAMkurAgraM kSaNamatha kalikAH pATayan pATalInAmAskaMdana kuMdakoza jhaTiti vighaTayana kumalaM kArahATam / bhiMdana maMdArabaddhaM mukulamavikacaM caMpakAnAM ca cumbana puSpAdabhyeti puSpaM madhukaranikaraH prAptaharSaprakarSaH // 15 // api ca / ayaM ca khalu mataMgajamadAmodasaMvAdisurabhisumanAcchAdayati saptacchado gaMdhAMtaragrahaNazaktiM ghrANapuSTasya / ayaM ca dhautakaladhautagolakakamanIyAni sakautukakAminIjanAgrahastagrahaNalIlArhANi bibharti mahAeNi phalAni jaMbIraH / imAni ca snigdhaharitAni luMThayati viboSThAnAM prakoSThakAMtiM puNDrekSukAMDAni / ayaM ca taruNakAminIkarNapUrakaraNayogyAni vahati pravAlapATalAni pravAlAnyazokaH / amUni ca draviDavilAsinItATaMkaracanocitAni zukacchadachavi haraMti haraMti vilocanAni nAlikerapatrANi / iyaM ca tulitavidarbhakAminIpInorustaMbhavibhramA stambhayati vIkSaNAni rAjaraMbhA / (anyato vilokya nirvarNya ca ) hRdyAmadyAnudhAvatyadharadalarucAraMjitAM daMtapaMktiM gauDInAM prauDhapAkakramaparidalitaiH svaiH phalairucchiliMgaH / niSTaptasvarNavarNacchavibhiravahitaghrANaleDhavyagaMdhaiH kAzmIrIgaNDazobhA kavalayati phlairnirmlairmaatlingg||16|| 1 daaddimH| Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikrAMta kaurave ( anyato dRSTvA ) itazca / ramayati haridvatodviddhairvilUyavikAzitairalakaracanA colastrINAM mukheSveva tAnitaiH / anatijaraThaiH puSTaireSAM japAkusumAruNairvidhuramukulAn baMdhUkAMstAnmano bahu manyate // 17 // itazca / 30 asau zirISaH kusumAni dhatte sulocanAbAhulatAmRdUni / priyAkapolacchuraNArcanIyaivibhAti lodhraH sumanaHparAgaiH // 18 // ( sparza rUpayitvA ) aho manojJakaM maMdAkinItIrodyAnamArutasya / atra hi / varSataH pravikAsikesararajacUrNAnmadhuzcotinaH karSataH kalakaMThakaMThakuharAccUtAsavArdrA giraH / sadyaH khaMDitamAninIhRdayagAna maMdAnilAMzcAMdanAnAlepAn parizeSayaMti na paraM dhairyAvalepAnapi // 19 // vidUSakaH - veassa ido dakkhiadu maMdANiM / rAjA - ( vilokya nirvarNya ca ) iyaM khalu madodbharoddAmamallikAkSapakSavikSepakSobhaNaprakSaradaraviMdamaraMdAvaskaMda sAMdrasalilA salIlaviloThamAnapAThInaparipATIjaTilakallolA kalakkaNitAnumIyamAneMdiravRMdAMdolitavi nidIvaravanA vihArakelIkalabhAyamAnakokaninadamukharitavika cakoka nadakuTIra koTarA sakautukavaraTAraTanAnusaraNasabhrAMta kalahaMsakulasaMkulotphulla 1 vayasya itaH pazyatu maMdAkinIm / Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo'GkaH / 31 puMDarIkakhaMDA caTulakhaJjarITakuTilapadapaMkticitritaparyaMtasaikatatalA prasAdavighaTitasaugaMdhikagaMdhasaMbaMdhabaMdhuritagaMdhavAhA naMda tulitanirmalasphATikataTA yati nayanAni maMdAkinI / tathAhi / vAsayati muharatra mUrcchatA saurabheNa yugapatsamIraNam / spaMdamAnamakaraMdamedurAnyutphalAni ca mahotpalAni ca // 20 // api ca kvacijjaMbUkuMjapratihatiparAvartitajavaH kvacid vRttAvartabhramavazaparibhrAMtasalilaH / kvacidrodhaHpAtadbhutavighaTamAnorminivahaH pravAho jAnhavyAH prathayati gabhIraM kalakalam // 21 // itazca / visRtya laharIjalaM nabhasi dUramatrotthitA vivartitanizAtazubhrakaravAladhArojjvalAH / jhaSAzcadulacaMkramAtsapadi mInaketorapi sphuraMta iva ketavaH kimapi kautukaM tanvate // 22 // vidUSakaH - ( nirvarNya ) bho vaassa dakkha dAva ido pADivacaMdakoDi 1 haMsavizeSaH / 2 zIghra / 3 bho vayasya pazya tAvaditaH pratipaccaMdrakoTikuTilavikaTadaMSTrAkarAlamukhakuharAH samuttaMbhitakarkazahastAH dRzyaMte taraMta iva dvighaMTAH ( gajAH ) / bhayapalAyitasakalajalacaranikarAH makarAH 1 itazca bhramaNarabhasavivyajjalavihaMgaparihriyamANaparisarAH dIrghatarapuruSAkraMdagarbhitAH dadhati sauddityaM / niraMtarabhramatsalilapUrAH puSpasattvAH / itazca / majjanotsukajanAvataraNadUrotsAritazaivAlAH nirmUlitajaMbAlAH prasAdaprakaTaprItacchaMditatIratarunikarAH saJjitA iva darpaNA, Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 vikrAMtakaurava kuDilaviaDadADA karAlamuhukuharA samuttaMbhidakakkasahatthA dIsaMti taraMtA via doghaMTA / bhaapalAijjata saalajalaaraNiarA maarA / ido a bhramalarabhasabhAaMtajalavihaMgapariharijjaMtaparisarA dIharapurasakaMda gabbhiNA daMti ohitthaM NiraMtarabhamaMtasalilaUrA tAlUrA / ido a majjaNAgAajaNAvataraNadUrosA riasevAlA NimmUlliajaMbAlA pasAdapAaDapaDicchaMdiatIrata asajjidA via dappaNA, jeNahavvie haraMti hiaAI / visatthaviharaMtapADhINaDiMbhajUthA titthA / ido a mandavAyaMtamaMdAiNIpavaNaduvvaMtaparaMtA suvvaMtamahurasArasaMNiNAdamaNaharA akkhivati loaNAi NiaDAvagAsagaAavAvaDAsIsataraMgaA taDakaDuMgaA / rAjA - ( vilokya nirvarNya ca ) aho spRhaNIyatA jAnhavyAH / atra hi / taraMgakholavyatikaraparAvartitadalaM dRzA sAraMgAkSyAstulayati vilolaM kuvalayaM / stanau tasyAH kArtasvarakalazasaubhAgyajayinau smarakrIDAdolau smarayatitarAM kokamithunam // 23 // ( savizeSotkaMTham ) / yaccakrIkaraNaM kareNa sadayaM yadvA nakhollekhanaM gaNDAbhyAmupagUhanaM yadasakRdvakreNa yatpIDanam / AmrANaM kucayoryadutpulakayoryaccArpaNaM netrayoryadvA cUcukacuMbanaM vrajatu taddraSTuM ca tAM nAnumaH // 24 // vidUSakaH -- assa asthi tissA daMsaNovAo / 1. jAnavyAH raMti hRdayAni / visrabdhaviharatpAThInaDimbhayUthAH tatra / itazca maMdavahanmaMdAkinIpavanadhUyamAnaparyaMtAH zrUyamANamadhurasArasaninadamanoharA AkSipaMti locanAni nikaTAva kAzagatAtavyApRtazizirataraMgAH taTakuMjAH / 2 vayasya asti tasyAH darzanopAyaH / Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -dvitIyo'GkaH / 33 rAjA - vayasya kathamiva / vidUSakaH -- bhaNidaM khu amhANaM sovidalleNa lalleNa, Agamissidi sohaggamajjatthaM ettha kAsIrAauttitti / rAjA - tadapi drakSyAmaH / ( nirvarNayaMtau parikrAmataH ) (tataH pravizati sulocanA navamAlikA ceTI ca ) navamAlikA - piasahi jAva majjaNavelA tAva ettha gaMgAtIrujjANe dio viNodassamha | sulocanA -jaha piasahi bhaNAdi / navamAlikA - ido Ido piasahi / ( sarvAH parikrAmati ) ceTI - (nirvarNya)| aho imassa NiraMtarupphullasarAakusumadAe rattakaMvaloguMThidehiM piva pAlibhaddadumehiM niraMtarupphuladAe karNata kaNa apacchaMda saMchaNNehiM piva kaMcaNakoviArapAavehiM NibbharaviasiakasaNagucchadAe iMdaNIlamaNikirasaMvalidehiM piva tApicchehi NiviDavihaDiasAmalamauladAe NimmalamaraamohabalaidehiM piva sarisaehiM ghaNapiNadhavalamaMjarIsahassadAe motti - aNiaragucchehiM piva viasiasiMdhuvArehiM daMsideNa paMcavaNNeakusumaviccaDueNa sajjIvakaraMta via paMcavANAi suhavihArajogasamaggapuliNasohiassa pattalavahalake aivaivetthiassa ramaNijjadA gaMgAtIrujjANassa / 1 bhaNitaM khalvasmAkaM sauvidallena lallena / AgamiSyati saubhAgyamajjanArthaM atra kAzIrAjaputrIti / 2 priyasakhi yAvanmajjanavelA tAvadatra gaMgAtIrodyAne dRSTirvinodayiSyAmaH 1 3 yathA priyasakhI bhaNati / 4 itaH itaH priyasakhi 5 aho asya niraMtarotphullasarAgakusumatayA ratnakaMbalAvaguMThitairiva / pAribhadradumaiH niraMtarotphullapIta phullatayA kanatkanakapracchadasaMchannairiva kAMcanakovidArapAdapaiH nirbhara vikasitakRSNagucchatayA iMdranIlamaNikiraNasaMvalitairiva tApicchairniviDavighaTitazyAmalamukulatayA nirmala marakatamayUkhavalayitairiva zirISaiH ghanapinaddhadhavalamaMjarIsahasratayA mauktikanikaragucchairiva vikasitasiMdhuvAraiH darzitena paMcavarNakusumavicchadena sajjIkurvata iva paMcavANAn sukhavihArayogya samagrapu linazobhitasya patrilavahalaketakI vRtiveSTitasya ramaNIyatA gaMgAtIrodyAnasya / 3 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikrAMtakaurave navamAlikA - (puro nirdizya ) rameNIaM khu eaM suhAsisiracchAaM piaMgupAavamUlaM / jAva ettha muhutta uvavisa / sulocanA - jaM piasahie roedi / ( sarvA upavizati ) 34 navamAlikA - halA sailie jANAhi dAva mahattariAhiM kiraMtassa kerasI pautti majjaNasaMvihANassatti / ceTI - jaM piasaMhI bhaNAdi / ( utthAya niSkrAMtau ) sulocanA - ( AtmagataM ) kahaM ramaiNijjovi esa uddeso ta saNAdo pahudi ummaNAaMtassa Na dei NiuuI hiaassa | jado dIsaMtAvi ettha upphullamaMjarIpuMjaguMjitamahuarA ime sahaArA sumarAveMti taM cea teNa jaNa alaMkiyapAsaM sahaArapAavaM / vAaMtAvi ede sara asahaAraparAasurAasurahiNo gaMdhavAhiNo sumarAveMti taM cea tajjaNasarIrapassamahagghavidaM samIraNaM imassiM ca taM cea jaNaM dhAraaMti Na kiMpi aNNaM laggadi caridAvaAse hiae / imAI a tadaMsaNasuhadulluliAi loaNAi ummisaMtAvi Na pekkhati atyaMtaraM / iaM a tado pahudi kiMpi kiMpi suttaaMtINa pAredi do muhuttaM muhu 1 ramaNIyaM khalvetat sukhaziziracchAyaM priyaMgupAdapamUlaM yAvadatra muhUrtamupavizAmaH / 2 yat priyasakhyAH rocate / 3. halA saralike jAnIhi tAvanmahattarikAbhiH kri... yamANasya kIdRzIH pravRttiH majjanasaMvidhAnasyeti / 4. yat priyasakhI bhaNati / 5. kathaM ramaNIyopi eSa uddeza taddarzanAtprabhRti unmanAyamAnasya na dadhAti nivRtiM hRdayasya yato dRzyamANA apyatra utphulamaMjarIpuMjaguMjanmadhukarA ime sahakArA smArayaMti tameva tena janenAlaMkRtapArzva sahakArapAdapaM / vAMtopi ete sarala sahakAraparAgasurAgasurabhiNo gaMdhavAhAH smArayati tameva tajjanazarIrasparzamahArdhitaM samIraNaM / asmiMzca tameva janaM dhArayati na kimapyanyad lagati caritAvakAze hRdaye ime ca tadda - rzanasukhadurlalite locane unmiSatI api na pazyato'rthAMtaraM / iyaM ca tataH prabhRti kimapi kimapi sUtrayaMtI na pArayati ito muhUrta muhuH / Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitiiyo'ngkH| . vArhadiduvvaMdIkadavva teNa jaNeNa ciMtAvarAI / aha a atthado esA NisaggabalA ciMtA / ahaM cea khu teNa tulaggAmettadasaNasuhadAiNA mahAvAhuNA AbhijAiviruddhaM kaNNaANaM AbhaddavaM agaNaaMteNa dakkhaMtassavi loaNassa kadamhi karaggaheNa ekkapadekamariA eso a tassa Adikkamo jaM ahaM cea sa varidukAmA paDamaM cea teNa NaaNANaMdadANapuNNacaMdeNa 1. vihatiduvedIkRteva tena janena ciMtAvarAkI / atha ca arthata eSA nisargabalA ciMtA ahameva khalu tena yadRcchAmAtradarzanasukhadAyinA mahAbAhunAbhijAtaviruddhaM kanyAnAmabhidravamagaNayatA pazyatopi locanasya kRtAsmi karagraheNaikapade kamarikA / eSa ca tasyAtikramo yadahameva svayaM varitukAmA prathamameva tena nayanAnaMdadAnapUrNacaMdreNotphullapuMDarIkasadRkSaH snigdhapakSmaladhavaladIdhaiH svayaM vRtAsmi cakSubhiH / eSa ca me vivekamUDho manoratho yat sa eva bhavatu sarvopi divasaH, saiva bhavatu sakalApi velA, sa eva bhavatu sarvopyuddezaH, sA eva bhavatuM sakalApi dizA yasmin kSaNamAtre darzanasukhamAsIt / kiM punaH yadi anyepi alIkalajjAvyasane'vadhIritasAdhvase'vagAhite yathecchaprekSaNasAhase dve locane lbheyeti| ko vA tasya pratyupakAro darpaNasya yena praticchatA tasya praticchaMdaM dattaM me yathecchadarzanasukhaM locanayoH / athavA lubdhaH khalu sa darpaNo yena kSaNAMtara eva gopitaM tasya praticchaMdakam / nidAkSiNyazca sa jano yena muhUrtamAtrAttirobhavatA praticchaMdakadarzanamapi Atmano na soDhaM / athavA ahamevAtrAparAdhyAmi yAhaM saMpUrNadarzanamAtreNApi taM janamasaMbhAvya pazyata eva tasya yathApuraM hi prasthitA / kathaM vA atra Atmanopi na prabhavati lajjemi / yAhaM taddarzanaramaNIyA bhUmimAvartya punardeSTumapi na labhe / zrUyate ca mayA sayauvanasya janasyAbhimatajanadarzane utkhaMDitadhairyArgala udvAsitavinayavyasane'panItalajAtiraskaraNIko duHsahArabhakarkazo madanA nAma kopi aNtHkrnnmdhikssiptiiti| tat kilaitat mayedAnImanubhAvyate yena me apara iva tataH prabhRticiMtA, anya eva saMtApagarbho manaso vikAraH / itazca me adya pravartate vailakSyaM yattadarzanasamaye saMmukhAsInayA etayA navamAlikayA tatkSaNadhairyaskhalanavilakSo me bhAvo lakSito na veti / Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 vikrAMtakaurave upphullapuNDarIasaricchehi siNitthapamahaladhavaladIharehi saaM vudadahni cakrabUhiM eso a me viveamUDho maNoraho jaM sA evva hodu savvovi diaho / sA evva hodu saalAvi velA, so evva hodu savvovi uddeso, sA evva hodu saalAvi disA / jahiM khaNametta daMsaNasuhaM Asi / kiM uNa jai aNNA va alIalajjAvasaNAi ohiradasajjhasa hevagAi jahicchapecchaNa sAhasiAi doNi loaNAi laheati / kovA tassa paccuvaAro dappaNassa, jeNa paDicchaMteNa tasya paDicchaMdaaM diNNaM me jAhacchadaMsaNasuha loNANaM / ahalo khu so ippaNo jeNa khaNaMtari cea gopiaM tassa pacchiMdaaM / NikkhiNo a so jaNo jeNa muhuttamettAdo tirobhavaMteNa pADacchaMda adaMsaNaMpi appaNo Na sahidaM / ahava ahaM cea ettha aparajjhAmijA ahaM saMpuNNa ( daMsaNa ) mettaeNApi taM jaNaM asaMbhAvia dakkhaMtassa cea tassa jahapuraM hi patthidA / kahaM vA ettha attaNopi Na bhavati lajjemi jA ahaM tadaMsaNaramaNijjaM bhUmiM Avattia puNo daMsiduMpi lahema / suvvai a mae sajovvaNassa jaNassa abhimadajaNadaMsaNe ukkhaMDi - dadhIraggalo ubvAsidaviNaavasaNo avaNIdalajjatirakkharaNIo dUsahAraMbhakakaso maaNo NAma kovi aMtakkaraNaM akkhivaditi / taM kira edaM mae dANiM aha vijjadi jeNa me avara evva ado pahudi ciMtA / aNNo evva saMtAvagabbho maNassa viAro ido a me ajja pavattadi velakkha jaM tadaMsaNasamae sammuhAsINAe imAe NomAliAe takkhaNadhIra kkhalaNavilakkho me bhAvo lakkhido Na vetti / navamAlikA - ( vilokya ) piasahi kiMvi ciMtaaMta via lakkhijjasi / sulocanA - ( savailakSyaM ) jaI Atthi kahaM teNa issa / 1 priyasakhi kimapi ciMtayatIva lakSyase / 2 yadyasti kathaM tena kathayiSye / Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maranorma dvitiiyo'ngkH| mmmmmmmm navamAlikA-Ne khujaM ciMtijjai taM kahedavvaMti nnioo|jdaa khu avaraM paDivaddhaaM Natthi tadA NaM ciMtijjataM kahijjai kaNNaAjaNassa uNa susiNiddhevi jaNe paDibaddhadi bhAvAvedaNaM NisaggasiddhA lajjA / tA samaddhidaM mae lajja evva tuha aMtakaraNaM nniguhaaveditti| jado lakkhijjadi evva saDilaNissahehiM aMgehiM adiNNaserasaMbhAsaNeNa muheNa thimidajihmehi a loaNehiM aNuvaddhijaMti kAvi duraMtA tuha ciMtA / hio NaaradevadAjattApADINaatti AdivelA tissA AraMbhotti takkemi jeNa tado pahudi aNNArisaM te bhAsiaM, aNNArisia dihi, aNNArisaM a sarIraaM, aNNArise evva tumaMvi lakkhijjasi / tado a ekkAvi imA adIdA jAmiNI atthaM gamaaMtI viveaN| aMdharAaMtI aMtakkaraNaM, abhidavaMtI NiddAsuhaM, NimmUlaaMtI dhIraM, ummIlaaMtI saMtApaM, sahIjaNassavi lajjAbhAraNa aNuNNAmidamuhie ajANaMtIe kahaNijja, amuNaMtIe karaNijjaM kahaM kahaMpi tuha gdaa| sulocanA-( savailakSyaM seyaM ca ) kiMphdaM kiMvi hiae kAUNa viaksehi| 1 na khalu yacityate tatkathayitavyamiti niyogo yadA khalvaparaM pratibaMdhaka nAsti tadA nanu ciMtitaM kathyate, kanyakAjanasya punaH susnigdhepi jane pratibadhnAti bhAvAvedanaM nisargasiddhA lajjA / tasmAt samarthitaM mayA lajjaiva tavAMtaHkaraNaM nigRhayati iti / yato lakSyata eva zithilanissaharaMgairadattasvairabhASaNena mukhena stimitajihvAbhyAM ca locanAbhyAmanubadhyamAnA kApi duraMtA ciMtA hyazca nagaradevatAyAtrAprabhRti ativelastasyA AraMbha iti tarkayAmi / yena tataHprabhUtyanyAdRzaM te bhASitaM anyAdRzI ca dRSTiH anyAdRzaM ca zarIraM, anyA dRzyeva svamapi lakSyase / tatazcaikApi iyamatItA kAminI astaM gamayaMtI vivekaM aMdhaHkArayaMtI aMtaHkaraNamabhidrAvayaMtI nidrAsukhaM nirmUlayaMtI dhairya unmIlayaMtI saMtApaM sakhIjanasyApi lajjAbhAreNAnunnAmitamukhyA jAnatyA kathanIyamajAnaMtyA karaNIyaM kathaM kathamapi tvayA gamitA / 2 kimetat kimapi hRdaye kRtvA vikatyase / Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikAMta kaurave navamAlikA - piasahi alaM te bhaeNa jAva saNiheNa valIaM khu me tussai appA ThANe evva alaggA didvitti | mahatteNa bhAaeNa kaNNaANaM ahirUvatamo paI labbhadi / tacca puNNaMvi kevalaM mANusotti muNehi / jaMdo tArisaM ujjalamahuraM rUvaM, tAriMsaM udAragahIraM sattaM, tArisI adhIralalidA paiDi Na uttamakkhattiyaado aNNassa saMbhAviadi / aha a / piasahi tuha evva saaMvarajattANimittaM AadeNa hodavvaM teNa / tA NiccitA dANiM hohi / kallaM kha taM cea saaM varissasi / ( sulocanA salajjaM vASpaM vidArya tUSNImAste ) 38 navamAlikA - adiujjae mahavi NAma evvaM lajjaMtI kahaM te hiaAdo Na lajjesi / sulocanA - piasehi saMtavvo esa lajjAparavadIe maha bhAvagUhaNAdikkamo / navamAlikA - savasiddhepi a kaNNaANaM imassi atthe kahaM NAma * piasahI avarajjhadi / vidUSakaH - ( karNa datvA ) vaiassa ettha evva piaMgupAavamUle itthi - AjaNAlAo suNijjai / 1. priyasakhi alaM te bhayena yAvat snehena balavatkhalu me tuSyatyAtmA sthAna evAvalagnA dRSTiriti mahatA bhAgadheyena kanyakAnAmabhirUpatamaH patirlabhyate tacca puNyamapi kevalaM mAnuSasyeti jAnIhi yatastAdRzamujjvalaM madhuraM rUpaM tAdRzamudAragaMbhIraM sattvaM tAdRzI ca dhIralalitA prakRtiH nottamakSetriyAdanyasya saMbhAvyate / atha ca / priyasakhi tavaiva svayaMvarayAtrAnimittamAgatena bhavitavyaM tena / tasmAni ciMtedAnIM bhava / kAlyaM khalu tameva svayaM variSyasi / 2. ati RjvamamApi nAma evaM lajaMtI kathaM te hRdayAnna lajjasi / 3. priyasakhi kSaMtavya eSa lajjAparavatyA mama bhAvagUhanAtikramaH / 4. svabhAvasiddhepi kanyakAnAmasminnarthe kathaM nAma priya.sakhI aparAdhyati / 5. vayasyAtraiva priyaMgupAdapamUle strIjanAlApaH zrUyate / Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitiiyo'ngkH| rAjA-(AtmagataM ) api nAma sA bhavet / (prakAzaM ) yAvadamunA pralaMbaviTapenAzmaMtakapAdapenAtaritaH pazyAmi ( tathA dRSTvA saharSa ) vayasya diSTayA vardhase / saiva khalviyaM te priyskhii| vidUSakaH-( dRSTvA ) kehaM esA tattahodI kaasiiraaauttii| rAjA-(nirvarNya sotkaMThaM ) iyaM sA lAvaNyAmRtasariti yasyAM mama dRzau nirucchAsaM magne padamapi labhe tena tarituM / sthirIbhUtaM yasyAM prakRtitaralaM saMprati mno| yayA kAmaH kAmaM hRdayamidamaMtarvyathayati // 25 // navamAlikA-mahAbhAgo khu so jaNo jo evvaM NAma piasahIe hiae sadApi a vtttti| sulocanA-( salajjaM ) sahiM kIsa meM vAhehi / sAvidA khu se mae jai me puNovi kiMvi asaMbaMdhaM jaMpihissi / vidUSakaH-vassa tuha evva uttaMto vaTTaditti takkomi / rAjA-aho spRhaNIyaH kanyakAnAM vriiddaavytikrH|| tathAhiniruMdhAnA kUTaM kimapi hRdaye vastu likhitaM tadasvasthairbhAvaiH punaranumimAnAM priyskhiiN| salajjaM jalpaMtI parimRditazuSkAkSaramasau vilakSasmerAsyA kathamapi tadasyAH sphuTayati // 26 // (punarnirvarNya) aho sarvAvasthAsu kAmanIyakamasyAH / . 1. kathameSA tatrabhavatI kAzIrAjaputrI / 2. mahAbhAgaH khalu sa janaH ya evaM nAma priyasakhyA hRdaye sadApi ca vrtte| 3. sakhi kasmAnmAM bAdhase / zApitA khalvasi mayA yadi mAM punarapi kimapyasaMbaMdhaM jalpasi 4. vayasya tavaiva vRttAto vartate iti trkyaami| Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikrAMtakaurave idaM hijaraTharavimayUkhatApatAmyat kisalayadurbalakomalAMgayaSTayAM / cakitahariNazAvalocanAyA mabhiramate hRdayaM sulocanAyAm // 27 // navamAlikA-ko vA ettha asaMbaMdhaM maMtedi susaMbaMdha cea khu edaM bhvissdi| sulocanA-(svagataM ) amohevAdiNI hohi / . rAjA-iyaM khalvakhaMDitaparAkramasya makaraketorasaMhAryazauryahetuH sumahAnavaSTaMbhaH (AkAze lakSyaM baddhA) ayi bhoH kusumadhanvan vRthA katthase idmupaalbhyse| yatraite sphurataH pramathya vinayaM dIrghe bhravau subhruvo__ yatraite harataH prasahya tarale dhairyagrahaM locane / yatraiSAsti vimohanAya jagatastatra smara zrUyatAM kodaMDe ca zareSu ca tvayi ca bhoH syAtpaunaruktyaM param // 28 // sulocanA-(svagataM) avi NAma so jaNoajjavi dasaNasuhaM dejja / navamAlikA-(vibhAvya svagataM) kahaM esA ciMtAbharaNa valiaM khijjai hodu jAva imAe hiaaM akkhivAmi / (prakAzaM ) pisahi esA khu saha 1. kA vAtrAsaMbaMdhaM maMtrayate susaMbaMdhameva khalu etad bhaviSyati / 2. amoghavAdinI bhava / 3. api nAma sa janaH adyApi darzanasukhaM dAsyati / 4. kathameSA ciMtAbhareNa balavat khidyate bhavatu tAvadasyA hRdayamAkSipAmi / 5. priyasAkhi eSA khalu saha samuccaratkurarakAraMDavakelikalahakalakalagaMbhIreNa zabdApayatIva mArutena bhaagiirthii| tasmAduttiSTha tAvat yAvat saralikA AgamiSyati tAvanmaMdAkinI pazyAvaH / Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitiiyo'ngkH| 41 samuccaraMtakurarakAraMDavakelikalaalagaMbhiNeNa saddAvedi via mArudeNa bhAIrahi / tA uThehi dAva jAva saraliA aaamissdi| tAva maMdAaNI dakkhira / . sulocanA-jaM piasahIe roadi / ( uttiSThataH) navamAlikA-ido ido piasahi ( parikrAmataH) rAjA--(nirvarNya) kathaM samagrasAdhanaH saMprati saMgrAmayate kusumdhnvaa| mama hi-- asyAH kAmaH kaThoraH stanataTayugale nAbhiraMdhre gabhIro vistIrNaH zroNibiMbe gatiSu kRtapado hastayordattahastaH / jAtotkaMThotha kaMThe mukhamanu sumukhaM kAmamoSThe sa rAgo / vibhrAMtazcAyamakSNorjanayati hRdayasyAvyavasthAmavasthAm 29 vidUSakaH-vaassa ido evva kahaM AacchaMti / rAjA-sakhe kimatra kurmaH / athavA svayamAsIdatyorenayoreduSTa eva yAdRcchika upanipAtaH / sulocanA--(agrato rAjAnaM dRSTvA sasAdhvasaM samautsukyaM cAtmagataM) aho so evva ettha samANIdo devveNa / . navamAlikA-( rAjAnaM dRSTvA apavArya ) pisahi diDiA SaDDhosa so evva jaNo ettha samANIdo devvenn| sulocanA-( salajjamapavArya ) halA kiM ettha kariadu / navamAlikA--(apavArya sasmitaM ) imaM evva NaM pucchasu / 1. yat priyasakhyAH rocte| 2. itaH itaH priyasakhi / 3. bayasya ita eva kathamAmacchataH / . aho sa evAtra samAnIto daivena / 5. priyasakhi diyA varSase, sa eva anotra samAnIto davaina / 6. halA kimatra kriyatAM / 5. imameva nanu pRcch| Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 vikrAMtakaurave . sulocanA-(seya'mapavArya ) halo puNovi kiM asaMbaddhaM bhaNAsi / (anyato gaMtumicchati ) / navamAlikA-pisahi mA mA kuppehi ( haste gRhNAti ) rAjA-(svagataM ) ayamatrAvasaraH / ( upasRtya sasAMtvanam ) ayi saraleyena vyAkepi kRtena kopo dAkSiNyaruddho labhate'vakAzaM / tasmina jane'sminnakRtAparAdhe kuto vRthA tvaM kupitaapryaasi||30|| vidUSakaH-kaiha kovaNA atthodii| navamAlikA-dakkhiNe kahaM apuvvadaMsaNasaMbhAvaNIassa imassa jaNassa vaaNaM laMghesi / rAjA-sakhi kutaH khalvasau kupitA / navamAlikA--imaM evaM pucchai / (sulocanA seya' navamAlikAM pazyati ) rAjA-suMdari prasIda prsiid| (nepathye ) ido piasahi navamAlikA-(karNa datvA) pia~sahi saraliA NaM sadAvei tA ido sigdhaM ehi| sulocanA-(svagataM ) kahaM ettiaMvi vigghidaM / kA gii| 1. halA panarapi kimasaMbaddhaM bhaNasi / 2. priyasakhi mA mA kupya / 3. kathaM kopanAtrabhavatI / 4. adakSiNe kathamapUrvadarzanasaMbhAvanIyasyAsya vacanaM laMghayasi / 5. imAmeva pRccha / 6. itaH priyasakhI / 7. priyasakhi.saralikA nanu zabdApayati tasmAditaH zIghramehi 8. kathametAvadapi vinitaM / kA gtiH| . Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hitiiyo'ngkH| wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwmanmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm (parikramya niSkAMte) rAjA-aho kSaNadarzanamapi na soDhavyamIrSyAlunA devena / vidUSakaH-vaassa NicciMto dANiM hohi / asAhAraNo khu tattahodIe tuvammi bhumaayo| rAjA-atarkitopanatena ca darzanena pratikSaNavidhIyamAnavibhramamAneDitaM tasyAvrIDitam / tathAhi. stanataTasamutkSiptA muktAvalI privrtitaa| sunihitamApatraSTuM karNotpalaM prahitaH krH| vinamitamukhaM sakhyA savyAjamaMtaritaM muhu mayi ca nipatadRSTau nyaste dRzau stanacUcuke // 31 // (viciMtya sautsukyaM) aho abhirUpaM tasyAH priyasakhI prati praNayarasAI kupitaM / tathAhi naivAdhareNa sphuritaM na rakta vilocanena skhalitaM ca gatyA / tathApi kopaH paribhAvito'sya bhinnakrameNaiva nirIkSitena // 32 // (agrato vilokya sotkaMThaM ) kSaNamiha madirAkSyAmagrato me sthitAyAM stanataTapariNAhAtpracyutasyAkutopi / pathi ca viTapilagnasyottarIyAMcalasya kSaNakRtagativighnasyaiSa bhUyaH smarAmi // 33 // (sAMtastApaM nizvasya ) aho durviSahatA priyaavirhvythaayaaH| yenAnu-- 1 vayasya nizciMta idAnIM bhava / asAdhAraNaH khalu tatra bhavatyAstvayi bhumaanH| Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikrAMtakaurave 'padameva samutpAditasarvAMgINaparitApA zirovedanAmivApAdayati / ( svishessotkNtthN|) bhavasi bhavasi mUrdhan satyamevottamAGgaM yadi sakRdapi tsyaasserpymutkssiptpaanneH| ratikalahavimardeSvarcati tvAM priyAyA ssa paramaparihAryaH pArihAryaprahAraH // 34 // vidUSakaH-bho vaassa samAsaNNo majjhANho jAva ehi khaMdAvAraM evva gcchemo| rAjA--( nabho vilokya / ) kathaM gatamahardalam / -tathAhi / ahamiha sahasAnaH saMgaran bahabhAraM taruviTapaniSaNNassevate svApasaukhyam / zrayati tapanatApAdutrasannatra cAso ghananalinapalAzAbhyaMtaraM maMdasAnaH // 35 // kiNc| prAsAdodaravAsagehatalimeSvadyAtapo dve jinacarcAcaMdanakardamArdratanubhiH sArdhaM priyAbhiH priyaaH| kSaumAMtavyajanaiH karavyatikarAH saMvijyamAnaimithaH kurvataH suratazramavyapanayaM taMdrAlavaH zerate // 36 // vidUSakaH-ido ido piavasso| ( iti parikramya niSkAMtau) iti zrIkavi hastimallena viracite kauravapauravIyanATake gaMgAmajjana nAma dvitIyoGkaH samAptaH // 2 // 1 bho payasya samAsanno madhyAnhaH yAvadidAnI skaMdAvArameva gacchAvaH / 2 ita itaH priyvysyH| Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtiiyo'ngkH| tRtiiyongkH||3|| +ove (tataH pravizati viTaH) viTaH-aho ananyasAdhAraNI vArANasyAH samRddhiH / atra higuNa evAhArya bhavati puruSANAM bahumataM striyaH svairaM hAryaH praNayacaturaizcAduvacanaiH / dhanaM pAtre dattaM na khalu vasuguptirdhanavazAM kavInAM kApyanyA bhaNitirabhijAtA vijayate // 1 // .. atazca-- vaNijo jitvarImAhuH satyaM vArANasImimAm / yadenayA vyajIyaMta vishvaanyngrshriyH||2|| vizeSataH punaradya sulocanAsvayaMvarayAtrAyAmanyaiva kApi zobhA kAzIrAjadhAnyAH / tathAhi abhyukSyate sarasakusumAbhyarcitairgadhatoyaivIthImArgAH puraparijane nAtra sNmRssttshuddhaaH| pusspaishshyotnmdhulvjddainissptcNcriikai| AkrIyaMte surabhibhirito vezmanAM cAjirANi // 3 // api cauttaMbhitadhvajapaTAMcalacuMbyamAnajyotirvimAnavitatIni vibhAMtyamUni / Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikrAMtakaurave saudhAnyudastamaNitoraNakoNanaddhaDolAyamAnanavavaMdanamAlikAni // 4 // yAvadidAnIM svayaMvarayAtrAkRte samApatato rAjanyasyAvekSaNena cakSuSI saMbhAvayAmaH / ( parikramyAgrato vilokya ) / kathamasau vilAsabAhyAlirmakaradhvajasya saMgItazAlAratervikriyA paNyastrIratnAnAmutpattibhavanaM zRMgArasya nAbhigRhaM lIlAyA nirmANabhUmirvibhramANAmAkarSaNavADezaM taruNajanamanomInAnAmavaskaMdaparabalamiMdriyagrAmasya vinayamukhapaTAkSepaNaraMgo vinItajanavAraNAnAM svaguNavikatthanasthAnaM SIdgAnAM vaidagdhyavinimayahaTTachekAnAM karAlagolavyatikarapitRvanaM vezyAjanamAtRjarat pitRpizAcikAnAM purANA vAmalUrurgaNikAdArikAbhujaMgInAmapUrvamadvaitadarzanaM mAyAprapaMcasya pAripaMthiko nizreyasapathapAnthAnAM manorathamAtrAsvAdyo durgatAnAM draviNavatAM sadApyadattakavATo vezavATaH kiMca | avissraMbhasnigdhaM vacanamavalehyaM zravaNayoH pariSvaMgassaMgavyasanamapahastyeva madhuraH / H sadbhAvAtsaparamupacArazca rucira ssahaivodbhinnAni stanamukula kairyatra sudRzAm // 5 // Rte'ntaH ( sparza rUpayitvA ) aho vezavIthIvihArarasikasya kopyatizAyI saurabhasaMbhAraH samIraNasya / atra hi prauDhAMganArucirakaMThadhanAMgarAgaH kastUrikAparimalaspRhaNIyagaMdhaH / saubhAgyagarvabharamantharayeva gatyA cetaH pralobhayati nastaraNo nabhasvAn // 6 // Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtiiyo'ngkH| 47 yAvadenaM vezavATamatilaMdhya rAjanyakAvalokAya rAjamArga smaasaadhyaamH| athavA duSkaramenamatilaMghayitum / kutH| na dRSTAM vimboSThImalamanabhibhASyAsmi calituM bilambaH syAttaistaissuciramupacAraizca sudRzAm / apekSyaMte cAsmAn pracuramaparAddhAzca suhRdaH priyAH pratyAzvAsyAH praNayaghaTanAyai vighaTitAH // 7 // tadaMtarAyaH khalvayaM mArgaH kAryAntarasya / athavA zAMtaM zreyAneva me prastutakAryAtaraprasaMgasyAtra vyAsaMgaH / yena tAMbUlavITIrupayuktaziSTAH karpUrapArIssakaraMDadattAH / mAlyAni dhammillakRtAdhivAsAnyamutra lapsye muhurNgnaabhyH||8|| ___ tadidAnImenamavagAhiSye / ( parikramyAvalokya ca) kathamasau vezavATamukhamaMDape durvinItA zauNDaghargharakaMThaghoSAdharitarUpyaghaMTATeNTA / kathaM nu khalvasyA mUrtIyAzzirorterAtmAnaM rakSeyaM / durlabhaH khalvebhirdurdAntadovitRbhidRSTasya mamAtrApasAraH / tat kimatra zaraNaM / bhvtuuttriiynnaavkuNtthitstvritmsmaaddeshaatplaayissye|(tthaa parikramyan ) diSTayA nizzalyaH kuzalyasmi hanta bhoH| draviNasyArjanaM dyUte veze tasya visarjanaM / eSAmAyavyayadvAre dve api vyasane ime // 9 // ( karNa datvA ) kutaH khalvAhvAnadhvaniH / ( vibhAvya ) kathaM caMdrasenAbhavanAt / iha khalvazrAMtapraNayakelIvyatikaramekaM mithunaM prativasati / caMdrasenAvaizikacakorazca / vyabhicaritaM khalvasyAmAbhajAtasauhArdAyAM paravittAcchedanena Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 . vikrAMtakaurave gANakAkuladharmeNa / yadanayodvapadayoriva vartate parasparArthasaMkramaH / atazcaitadevaM / yataH na bahupreyasIna puMsaH kAminyo bahu manvate / puMmAMso bahu manyate bahupuMsIrna yoSitaH // 10 // (punaH karNa datvA ) kathamihaiva bhavanacaMdrazAlAyAmapAvRtya gavAkSaM patyA saha vIkSamANA caMdraseneva vyAharati / iyaM khalu ashraaNtkaaNtsurtklmnuutnotthsvedodbiNduvisraardrkpolpaaliH| mA mAhvayatyalasavihvalajihmadRSTinizvAsagadgadagalatprasararvacAobhaH // 11 // talpasthiteyamupadhAnaviziSTahastA nyastAnanA pulakinI priyabharturaMse / AsrastakezaracanAMtaritAvataMsA dhattevadhAnamiha matpratipAlanAyAm // 12 // bhavatu saMbhAvyaiva gacchAmi / ( upasRtya ) ajayyamastu yuvayossaMgataM / kiM brUtha / api kuzalaM bhAvasyeti / kathamamunA kuzalaparipraznenodghaTito me cirAdanavalokanAtikramaH / sakhAyau mAsma mAmupAlabhethAM aparAdhyatra sulocanAsvayaMvarayAtrA / yadviprakRSTasaMniviSTarAjAMtarazibiranirIkSaNakautukena paribhramatAM tRtIyoyaM divasaH / kimAhatuH / tena hi kSAMtamiti / eSa idAnIM niSkRtanijAtikramaduSkarmA mahAkaviprabaMdhasyeva nityapravRttasukhazayyasyAsya mithunasya saukhazAyiko bhavAmi / kimAha bhavatI caMkramaNa Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtiiyo'ngkH| 49 capalasyeva bAlakasyAMtargRhaM nirudhyamAnasya kutaste priyasuhRdaH saukhyamiti / alaM kathAMtaravyAjenAtmanaH saubhAgyakatayA / kimAha bhavatI / kaMpitAsmi alaMkriyatAmayaM zayyArdha iti / vAsu sulocanAsvayaMvarayAtrAM pratyavekSyopAvartiSye / tadalamatiyaMtraNayA / kimAha bhavAn / dRzyatAM bhavatA svayaMvarayAtrA / ahaM tu punastvanmukhAcchroSyAmIti / ( sasmitaM ) aho cApalamatra bhavataH / yadvA kiM vadaMtI zravaNadAnamapi gRhasthUNasyaivAdRSTabahirgRhasya sakhyunIlpIyaH / ( sasmitaM ) / athavA pravartayatu tavApi svayaMvarayAtrAM caMdrasenA / kathaM hAsottaramasau patyururasi patitA / bhavatu sAdhayAmastAvat / ( parikramyAvalokya ca) kathamasau jaratkUpikA vArANasyAH pradIpacchAyA / madanabhAnorakAlapalitaM taruNAnAM sinIvAlI suratacaMdrAtapasya jaMgamacaMcAvezavATasya saMmArjanI straiNasya viDaMbayaMtI vilAsinI vibhramAnnijodavasitAliMdavitardikAM dUSayaMtI bhogavatyA mAtA niSAdavatI / yA khaluyatastatassUtavizIrNasUtrA purANakatheva shiraaldehaa| amuMcatI maMDanamaMganArha calatyacAru pracalAkikeva // 13 // api cAsyAH mUle vAlayavaprarohadhavalAn labdhasvabhAvAMstato mAMjiSThaprasaracchavInatha caratkakolinAlAruNAna / pazcAnmugdhazirISakesararucaH prAMte ca kAkacchada cchAyAnmUni kacAna karAtyapasarannIlIraso bhaavitH||14|| haMta bhoH, anayA khalvayathArthanAmA bhogavatI jAtA yena sA bhUtAviSTeva sabhayaM parihIyate / grahagrahIteva na vizvasyate viSadUSiteva vApikA nAsvAyate / viSadharAdhiSThitAcaMdanalatA nopasevyate / kiMca bahunA caMDAlikA tu Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 vikrAMtakaurave sA saMprati caMDAlikeva dUre sparzasyAnisargAzlIlamukharAyA hRdaya ivAtmano bahirdvAre bhavane ko vAvasaramekaM lagati / tathAhi niSkAsayatyekata ekameSA pravezayatyanyamathAnyatazca / patiM sutAyAH kapaTotkaTAbhiH svAMzAvatArairiva kuTTinIbhiH // 15 // itthaM ca punaH samarthaye / nirdoSA bhaNitirnisargamadhurA nirmatsarA zemuSI niSpApA nRpatA jagadbahumatA gItizca nirvaikRtA / nirdoSA caritasthitirguNavatI vezyA ca nirmAtRkA yatsatyaM bahunApi bhAgyavasunA labhyeta vA naiva vA // 16 // sarvametadAstAM / idaM tu punaratra dhunoti / yadadyApyasau taruNImanyA jharakharjUrakamavaruddhavatI na jAtUjjhati svayaM vRSasyA / kathamAhvayatyapi / haMta dhvastosmi / bhavatu ( upasRtya ) kimapi vyAjaM kRtvA gamiSyAmi / ( hAsyaM niruMdhan ) athavA vyAjIkaraNamapi nAsyAM arthakriyAM pravartayati / ( upasRtya ) vAsu niSAdavati subhagA bhava / atha vayasyakharjUrakopyatra / kiM brabISi / na jAnIma eva tvamiti / haMta sAdhukRtaM kharjUrakeNa kiM bhavatyA api jarjharavAdanameva tasmai svadate eSAhamardhacaMdrakaM kRtvA tamAnevyAmi / mA kadAcidapi bhUrniSAdavatI viSAdavatAM / kimAha bhavatI / kuto me viSAdaH / yadA bhAva evaivaM vartate iti / vAsu tadayamadyApRcche / kiM bravISi kadA punarbhAvo draSTavyaH / na khalvihAgatya yuktaM mitraduhitaramasaMbhAvya gaMtumiti / vAsu sa kharjUrakamayaiva mAM drakSyasi kimAha bhavatI / tena hi gamyatAmiti / sAdhayAmastAvat / ( parikramyAvalokya ca ) iyaM khalu jaraspizA - cikAdarzanaprAyazcittaM locanAbhyAmiyaM hi vaijayaMtI makaraketoravalepastAruNyasya puNyaM lAvaNyasya bhAgyaM saubhAgyasya mANikyaM gANikyasya caMdrikA Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyo'GkaH / jagannayanacakorakANAM caMdramatyA duhitA raticaMdrikAnAma mattakAzinI prakAzitakAzIrAjapurI yazovaibhavA svabhavanaprAMtavartinaH zikSAgRhAtsaMgItayogyA janitazramaramaNIyA nirgacchati 1 kiMca | yAsau AbaddhacaMDAtaka pIDyamAna - madhyasphuTAlakSyagabhIranAbhiH / prasvedasusnigdhazarIrayaSTirvibhAti vibhrAMtavizAladRSTiH // 17 // muhurvRttAbhyAsavyatikaracalanmauktikalatA samunmRSTAcchAcchastanamalayajAleparucirA / cirAyAsazrAmyaccaraNazithilanyAsamadhurA kSaNanmaMjIreyaM madayati mano raMjayati ca // 18 // 51 yAvadasyAH sauvastiko bhavAmi / ( upasRtya ) svasti bhavatyai / suMdari kRtaM nRttAya tAbhyAmaMjalibaMdhena / ( sasmitaM ) unmArjitepi bahule haricaMdanesmin pravyaktameva nibiDastani dRzyamAnaH / lAkSArasena racitaH kuMcakuMbhapIThe dhanyasya kasya vadanena vizeSako'yam // 19 // kathamadRSTottarA satvaraparAvartananartitastanakalazA savilAsavinihitakaratalasthagitastanataTotsaMgA salIlacalanavAcAlita mekhalAkalApA savaikakSyasAcIkRtacikuralocanA savibhramAMkuritalajjAsmitavikasitakapolatalA tUrNaM padamukharanUpuramasau svabhavanadvAra evAMtaritA / cirAdavAtyamunmeSeNa phalamIkSaNAbhyAM / bhavatu sAdhayAmastAvat ( parikramya ) kathamasAvazoka tilakAyAssutA kelI Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 vikrAMtakaurave matIvAlpasulabhasukumAracApalA satvaramAgatya mAM haste gRhNAti (nirvaNrya) aho lAlanIyatA vAlasya / tathAhi gatirlAlAlolAtaralataralaM cAru ca vacaH sphuradaMtajyotsnA prasararamaNIyaM vihasitaM / stanau nodbhidyate na ca vicarataH sAci nayane kimapyasyA vAlyaM harati taruNinopa hRdayam // 20 // bhadre kiM bravISi / Ahvati bhAvamarjuketi / (Urdhva vilokya ) kathamazokalatikApi dvitIyasyAM prAsAdabhUmau gopAnasImadhyAsInA viDaMbayaMtI vimAnArUDhAM divyayoSitamita eva dattadRSTiI prtiiksste| bhavatu pravakSyAmi / (pravizya ) iyaM sopAnapaMktiH / yAvadArohAmaH / (nATyanAruhya) vAsu kalyANinI bhava / kiM bravISi / saMnihitAmamUM paryakikAmalaMkarotu bhAva iti / yathAha bhavatI / (upavizya ) vAsu kimidaM gavAkSajAlAMtaritA vidUre vartase / kathaM savibhramonnamitabhrUlatamasau smayamAnavilocanA na kimapi bravIti / bhavatu kathitamanayA puSpavattvam / vAsu kaH khalu varAkaH puSpavatImazokalatikAmasaMbhAvayati / kRtaM vIDitena / kiM bravISi / iha gacchato hAstinapuravAstavyasya naMdyAvartanAmnaH kauravezvarapriyAnucarasya trINi dinAnIti / tena hi labdhameva dezAMtaraparibhramaNaphalaM naMdyAvartena / atha kIdRzo guNai dyAvartaH / kiM bravISi / na kvApi hIyate vArANasI viTapamahattarAdAryabhadrilakAditi / kathaM mayaivopamIyate / bhvtvidmupaalbhyte| kathaM sa kAmI puruSArthavitsyAdvihAya yassaMprati vartate tvAm / amoghamastraM nanu puSpamRdvi tvaM puSpitA puSpazarAsanasya // 21 // kiM bravISi / kutaH punarbhAvanApravizya bhavanaM gaMtumupakrAMtamiti / vAsu samApati svayaMvarayAtrAyai rAjAnastadavekSaNacApalamatra mAM calayati / kiM Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ var tRtIyo'GkaH / 1 bravISi / tena hi svairamihaivAsyatAM / eSa hi spRSTameva nirIkSyate pArzvato rAjamArgaH / kiyatI ca velA punarita eva pratiSThamAnAnAM rAjJAmiti / ( vilokya) kathaM pravRttameva gaMtumito nRpatibhiH / kiM bravISi / atha koyaM pArzvacareNa cAmaragrAhiNAnugamyamAno valgu valgataM mahApramANamAjAneyamAruhya rAjamArgamavagAhata iti / ( vibhAvya ) ayaM khalvanilvATezvaraH kubjarAtrasya pAtA / tathAhi ---------- sthagita jaTharabhAgAH zmazrubhirlambamAnairnizitadhavaladhArAn vibhrato maMDalAgrAn / anatitaralayAtAstaM patiM sUcayaMti prakRtisaralagAtrAssainikAH kaubjarAtrAH // 22 // kiM bravISi / kaH punarayamatirayatUrNapadagAminaM vAnAyukapravekamAruhya prayAti / ( vibhAvya ) kathamasAvadhiSThAnasyAdhiSThAtA kAzmIrezvaraH / tathAhi tUNIriNaH sthUlakaThoraveNurnirmANabANAsanapANayo'mI / gauratviSaH karkaza babhrukezAH kAzmIranAthaM kathayati sainyAH // 23 // kiM vISi / kaH punarasau viMdhyazikharodayakAyamAbaddhanakSatramAlojjvalanaipathyaM sthUlapRSThaM viMdhyasiMdhu ra pRSThamadhiruhyAyAti / ( vibhAvya ) kamamasau AndhradezAdhipatiH vijayavATIpatiH / tathA hyamI / prAMzupratIkAH prakRtipragalbhAH prAyeNakAlAgarukAlavarNAH / kuMtAna vahaMto gurudIrghadaMDAnaMdhAdhirAjasya carati sainyAH // 24 // Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 vikrAMtakaurave ~~~xmmmmmmmmmmmmmmmmmm kiM bravISi / kaH punarasau mahApramANabAnhikanibarhivarmANamanAkulacaraNavinyAsAM vibhAvyamAnagamanajavAM vesaravadhUmAruhyAtivartate iti / ayaM khalu karnATakabhUmeH pAlayitA mAnyakheTAdhipatiH / tathAhi / amuM paritaH utkIrNazaMkhamaNidAmaparItakaMThAH praalNbkrnnvinivoshtdNtptraaH| karnATakA vikaTavismayanIyaveSAH zaktyudyatAH prathitazaktaya ApataMti // 25 // kiM bravISi / kaH punarasau satvaritacaTulagAminaM karkazavapuSaM vikramArUDhaH pAdacAribhireva chatradhAribhirAsevyamAnaH satvaramabhyetIti / (vibhAvya ) kathamasau colezvaraH khrpuraadhiptiH| tathAhikaukSayakAn kuMcitakubjapRSThAna dhanUMSi vArmANi ca bibhratomI / veSairanatyudbhaTadarzanIyaizcolezvaraM colabhaTA bruvaMti // 26 // kiM bravISi / kaH punarasau nAtitUrNagamanAMdolitAbhogakiMkiNIjhaNajhaNAravamukharaM kalikalabhamArUDha iti / (vibhAvya) kathamasau dakSiNamathurAdhipatiH pANDyaH / tathAhizikhaMDivarhAgrapinaddhacUDA prauDhAni tAlAni zarAsanAni / vahaMti muktAMcitahemapatra-karNA amI pAMDyanareMndrasainyAH // 27 // kiM bravISi / kaH punarayamAMdolikAdhirUDho nibhUtamaMdagAmiparijano rAjanyamiti / (vibhAvya ) kathaM keralapAlo mahodayapurAdhipatiH / Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtiiyo'ngkH| amI hiAgulphadIrghakSurikApinaddha-kaTItaTAssavyakarAttacApAH / / karaiH paraistIkSNamukhAn vahati zilImukhAna keralanAthasainyAH28 kiM bravISi / kathamasAvacapalakhelasthUloccayagAminIM kareNukAmArUDhaH kauravezvaro dRzyate iti / (vilokya) vAsu kenAbhijJAnena kauravezvaramajJAsIH / (vibhAvya ) nUnamasAvamuSyAgrataH saMmukhamAsInaH sa eva bhavatyAH patirnayAvartaH / yataH sopi nAtra lagnAM dRSTiM pratyAkSipati / kathamamunA smitenaiva hyanujJAtavyamahatyeva satyamatrabhavatI naMdyAvartaH / tiSThatvetat / kathaya katamaH khalvatra kAzIrAjasya jAmAtA bhaviSyati / kiM bravISi / zrutaM mayA naMdyAvartamukhAt dviHkila vRttam / sulocanAmeghezvarayoH parasparadarzanamanurAgazca garIyAn tathA tathA prakaTita iti / iti yujyata etat / kumudAkarameva hi kaumudI saMbhAvayati / vyajyate cAsyotkaMThatAnena liMgena / asya hi taMdrAlasAni suhRdA saha bhASitAni nidrAtyayAdiva jaDAni nirIkSitAni / ciMtAbharopahitapAMDimagaMDazobhaM pramlAnakokanadamaMtharakAMtivakram // 29 // vAsu gatassarvo rAjalAkaH / yAvadahaM gatvA svayaMvaravRttAntaM jAnAmi / kimAha bhavatI / tena hi gamyatAmiti ( utthAya ). vArANasasiArayauvane meghazvarameva varaM svayaM vRNItAM sulocanAsubhagaM tvAmeva nityasumukhAM naMdyAvatopi naMdayatu / (iti niSkrAMto vittH|) Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikrAMtakaurave nwro. com shuddhvisskNbhH| (tataH pravizatyAsanastho rAjA naMdyAvarto vidUSakazca ) rAjA-(sotkaMThamAtmagataM .) aho saukumAryamapi yoSitAM kArkazyameva puSNAti puSpAyudhasya / tathAhi udbhinnakautukarasavyAtibhinnalajjA pAriplavAnikRtasAdhvasasaMplavAni / viprekSitAni madhurANi sulocanAyA ssaMtApayaMta hRdayaM mRdu zItalAni // 30 // muSNAti ca viSameSudUSitA zemuSI sattvonmeSaM puruSasya / tathAhi samamidamadhunA sulocanAyAH prakRticalena vilocanadvayena / anibhRtamabhavadviluptasattvaM hRdymdhiirmdhiirlocnaayaaH|| 31 // (vibhAvya ) aho saMskArasaMtAnasya draDhIyasI prauDhI yena pratyakSaparokSayostanvIkSaNaM prati cakSuSI na vizeSamISadapi drshytH| (AtmAnaM prati) kiM ca bhoH| netradvayaM vimiSadunmiSadapyado me saMskArabaddhaghaTanAmavalokate tAm / tabrUhi me hRdaya yatsvadatetra tubhyamunmIlayAmi yadi vA vinimIlayAmi // 32 // Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtiiyo'ngkH| vidUSakaH-bho vaassa kiM ajja so evva gaMgAtIrauttaMto hiae parivattadi / jado ciMtAbharaNippaMdasavvaMgo NivvAdasthimido via sAaro NicchalaM lacchisi / naMdyAvartaH-Arya saudhAtake sAdhu lakSitam / tathAhi-- kRtvA dakSiNapAdajAnuzikhare savyetaraM karburaM hastenAsanahemapIThamadhunAvaSTabhya vAmena ca / ardhasrastapuTa vilocanayugaM nyasyan puro nizcalaM vAraMvAramasau vinizvasati ca sthUlAyataM nissaha // 33 // rAjA-( savailakSyaM ) sakhe naMdyAvarta vayasya saudhAtake kiM brUtha / naMdyAvartaH-deva na kimapi, idaM tu vijnyaapyte| svayamavariSTa parito yA tvAM netrotpalastrajaiva purA / tasyAH svayaMvaro'yaM punarukto lokavyaktyartham // 34 // rAjA-atha kiyavyavadhAnamasya svayaMbarayAtrAsamayasya / vidUSakaH-NaM attahodIe kAsIrAauttIe AamaNaM / naMdyAvartaH-(puro nirdizya ) nanviyaM praviSTavAtrabhavatI kaashiiraajputrii| rAjA-(socchAsamAtmagataM ) kathaM praviSTaiva / (nirvarNya ) iyaM hi:sA kAzipatestanUjA svayaMvarasthAnasabhAmupaiti / sulocanA dIrghavilocanAbhiH purAMganAbhissaha nimnnaabhiH||35|| (tataH pravizati yathAnirdiSTA sulocanA navamAlikA pratIhArazca ) pratIhAraH-ita ito bhartRdArikA ( sarve yathocitaM prikaamNti)| 1. bho vayasya kimadya sa eva gaMgAtIravRttAMto hRdaye parivartate yatazciMtAbharaniSpaMdasaugo nirvAtastimita iva sAgaro nizcalaM lakSyase / 2 nanu atrabhavatyAH kAzIrAjaputryA AgamanaM / Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikrAMtakaurave aho mahArAjasya sarvAtizAyinI prajJA yadupajJamiyaM prajJAvatAmagarhaNIyA vadhUvarasamArAdhanalabdhastotrA svayaMvarayAtrA / 58 pitA vA mAtA vA bhavatu sa varastAdRgathavA kumArI tacchaMdaM nibhRtamavagacchediti tu yat / tadapyeSA dattirlaghayati yadasyA ramayituguNaM vA doSaM vA svarucimanucakSurvimRzati // 36 // sulocanA - ( apavArya) sahi saccaM evva taM jaM tue gaMgAtIre vilaMbatassa bahmaNassa muhAdo kiMpi sudaMti / navamAlikA - kiM aNNA hi tuha mae bhaNidaM Asi / sulocanA - sahi visaridaM khu taM puNovi ekkavAraM bhaNAhi / navamAlikA - ( sasmitaM ) virseridaM vA hodu puNovi esA bhaNAmi / so jayotti vidio kururAautto vissaMbhaNijjarasio viNayakkadhAmo / kAmo saaMkavaNANa jaNassa kaMto saMtosapUdahiao samarekkamalo // 37 // sulocanA - saiMhi taMvi khu teNa evva bhaNidaM imaM cea kajjaM uddisia so jaNo ettha Aadotti / 1 sakhi satyameva tat yattvayA gaMgAtIre vilaMbato brAhmaNasya mukhAt kimapi zrutamiti / 2 kimanyathA hi tava mayA bhaNitamAsIt / 3 sakhi vismRtaM khalu tat punarapyekavAraM bhaNa / 4 vismRtaM vA bhavatu punarapyeSA bhaNAmi / 5 eSo jaya iMti viditaH kururAjaputro visaMbhaNIyarasiko vinayaikadhAmA / kAmo zazAMkavadanAnAM janasya kAMtaH saMtoSapUtahRdayassa maira kamallaH // 6 sakhi tadapi khalu tenaiva bhaNitamidameva kAryamuddizya sa jano'trAyAta iti / Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtiiyo'ngkH| 59 navamAlikA-jeNe meM pattiAasi / idaevva dakkhasi / pratIhAraH-praviSTAH smaH svayaMvarasabhAM (parito'valokya) ekatra vidyAdhararAjamukhyairanyatra bhuupaalkulprkaannddaiH| iyaM sabhA saMprati sevyamAnA vyanakti kAmapyaparAmabhikhyAM // 38 // api ca manye / darzayaMti nijAmRddhi pratirAjamihArpitAm / svayaM bhagavatI lakSmIH zlAghate jagati dhuvaM // 39 // (nirvarNya ) aye parimitodAraparivAratA mahIpatinAmAvirbhAvayati vaibhava vibhvsy| punaH / vArastrIhastadhUto hasati sitarujAM cAmarANAM samUho haMsAna prAvRpravAsapramuditamanasaH svairamuDDIyamAnAn / lIlAmAleDhimeghadhvanijanitamadaM nRtyatAM barhiNAM ca caMcanmAyUrapicchavyajanaparikaraH pArzvato dhuuymaanH||40|| kathamidAnImakaMpamAnasutAsaMnidhAnamabhidyamAnavibhramabhaMgI viDaMbayati kAmilokaM kusumadhanvA / bhavatu prakrAMtamevopakramAmahe / (vilokya). kathamasau sArdragaMdhaM yAvadenaM prathamato darzayAmi / (upamRtya) phaNinAmadhipena yo vitIrNa vijayArdhasya bhunakti dakSiNArdha / 1. yena mAM pratyAyasi / atraiva drakSyasi / - - Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikrAMtakaurave rathanUpuracakravAlanAmA prathitA yasya cakAsti rAjadhAnI // 41 // praNamravidyAdharamaulimAlikA maNiprabhAle prmilnkhaarcissH| priyAtmajastasya jagadRzAM priyo namerasau merusamAnagauravaH // 42 // navamAlikA-kaMha esa cakkavaTTiNo mahArAabharahassa aggamahisIe subhaddAe jeThabhAdaassa saalavijjAharacUDAmaNIe mahArAaNamie savisesaparakkamatulidaNiajaNao taNao / pratIhAraH-( sulocanAM prati ) kimasti te cetasi shshvducchsnmerusaurbhysugNdhisiimsu| vihartumicchA guNinA guNapriye .. sahAmunA meruvanAMtabhUmiSu // 43 // (vibhAvya Atmagatam ) kathaM parAMcati vAsyAzcetaH / bhavatvaparyanuyojyAzcittavRttayaH bhavatvanyato darzayAmi / ( parikramya dRSTvA ca ) kathamasAvauttarA| vidyAdharakumAraH sunmiH| yosauvimocayaMtyAmapi vAravadhvAM svayaM ca paryastavilocanAntaH / vimocayatyaMgadakoTidaSTaM sa vibhramaM cAmarabAlakAgraM // 44 // . 1 kathameSa cakravartino mahArAjabharatasyApramahiSyAH subhadrAyA jyeSThadhAtuH sakalIvadyAdharacUDAmaNemahArAjanameH savizeSaparAkramatulitanijajanakastanayaH / Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtiiyo'ngkH| ( upasRtya) vinamitaripuyakSaH pakSapAtI guNAnAM vinamiriti vinetA durvinItAzayAnAm / bhujagapativitIrNAmuttarAM rAjatAneravati sukRtAvAnyaH shrennimennaaNksaumyH||45|| alakAmadhitiSThataH purI trijagatkhyAtavibhUtivaibhavAm / ayamapratimayavikrama stanayastasya nyaikkovidH||46|| navamAlikA-kaheM esa a mAra bAhubaliNo mAulauttassa mahArA--- aviNamie Nimmalacarittao putto| pratIhAraH-- maMdamaMdaviharatvavanAni svairamuttarakurUpavanAni / sovituM kimamunAsti manaste pArijAtasumanaHsurabhINi // 47 // (vibhAvya Atmagatam ) kathamudAsta iva / bhavatvanyato darzayAmi (parikramyAvalokya ca ) kathaM vidyAdharakumAro lohArgalAdhipatirmeghaprabhaH / yosau-- samutpatatkesaradhUlilubdhAmalubdhapAtAmupari bhramaMtIM / anveti dRSTayA bhramarI salIlaM lIlAsarojaM bhramayan karAbhyAM // 48 // 1. kathameSa ca mAraH bAhubalermAtulaputrasya mahArAjavinamarnirmalacaritaH putraH / Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikrAMtakaurave ( upamRtya) yasyAgrataH saMyati saMpataMtaH kSaNena nirvaasitshaurysaaraaH| meghaprabhAvA ripavo bhavaMti meghaprabho nAma sa eSa dhiirH||49|| navamAlikA-kehaM esa vijjAharaloasalAhaNijjasohaggasaMbhAvido asaMbhAvidadosaleso lohaggalesso / pratIhAraH anena sArdha suralokavAtavyAdhUtasaMtAnakasaurabhANi / kalyANi sevasva surasravaMtI tIrAMtamaMdAralatAgRhANi // 50 // (vibhAvya Atmagata ) kathamihApi saiva rItiH / bhavatu bhUpAlAnidAnI darzayAmaH / ( parikramya vilokya ca ) kathamasau sAdhuvidhAnakapravatitanayazcakravartitanayaH zaratkaumudIvizadodakakIrtirarkakIrtiH / yosau dIvyacchalAkAparivartanena svibhrmodNcitpuurvkaayH| srastaM prakoSThAtkaTakaM kareNa suzliSTamAropayatItareNa // 51 // ( upasRtya) yasmai kRtAMjaliradAdvijayAdha eva __ senAninAthacalitaH svayamabhyupetya / , kathaM eSa vidyAdharalokazlAghanIyasaubhAgyasabhAvito'saMbhAvitadoSalezo lohaargleshH| Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtiiyo'ngkH| ekAtapatramavate bharataM samastaM siMhAsanaM ca cmrdvymaatptrm||52|| api cayenaika eva vizikhazcatasRSvapi dikSu digjaye muktH| ekatra tuSArAdrAvitaratra papAta pAthasAM patyau // 53 // cakreNa niSpratighanirjitavairirAjacakreNa sArdhamatimAnuSavikrameNa / varNAzramasthitigurorbharatazvarasya tasyaiSa sUnurudapAdi puraH pravIraH // 54 // kiMca himAcalAMbhonilayAvadherbhuvassa cakravartI yuvarAja eSa tu / samastadevAMcitapAdapaMkajaH pitAmahazcAsya punaH pitAmahaH // 55 // navamAlikA-kahaM esa AujjhAurivallahassa cakkavATTiNo mahArAabharahassa paDhamataNao appaDihadasattI juvarAa akkkittii| pratIhAraH samucchrasanmadurasArasAlasaM jharIssarayvAH mRdusArasAramaiH / vigAhya nIhArajaDo niSevatAM rahovihAreSu yuvAM smiirnnH|| 56 // 1. kathameSa ayodhyApurIvallabhasya mahArAjabharatasya prthmtnyo'prtihtshkiryuvraajo'rkkiirtiH| Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 . vikrAMtakaurave kathamatrApyanutsukeva / alakSaNo viSameSuvyApAraH / bhavatvagrato darzayAmi / (parikramyAvalokya ca ) kathamasau balino bAhubalinaH paudanAdhipateH kumAro mhaablii| yosau aMguSThamudrAptipadmarAgajyotiHzalAkAbhiranAkulAkSaH / AraMjayatyaMgulisAraNena smerANi muktAguNamauktikAni // 57 // . (upasRtya ) kSoNImA lavaNodamA himavato rUpyAdriNA gaMgayA siMdhvA cApagayA payodhvavadibhiH SoDhA vibhaktAmimAM / yatsvIkRtya nirargalaM vijayate tatsaMyuge coditaM cakraM cakradharasya vakritamabhUdyasminU manAgU dveSiANa // 58 // razca / tRNAyedaM matvA sakalamapi sAmrAjyavibhavaM sabIbhatsaM kRstnaM viSayasukhamutsRjya virasam / tapastaptvA karmAsravamApa dahana nirjarayituM kSaNAbaddhaM cainaH zivapadakavATa vyaghaTayat // 59 // tasyaiSa tanayo yUnAM viziSTaH paudneykH| anena ramamANA ca yuvatInAM viziSyate // 60 // navamAlikA-kehaM esa bAhubaliNaMdaNo ukkhAdapaDipakkhamANasaMkulao ikkhAuvaMsekkabhUsaNaM akkhalidaNiaparakkamatulidabAhubalI kumaarmhaablii| 1. kathameSa bAhubalinandana utkhAtapratipakSamAnazaMkuH ikSvAkuvaMzaikabhUSaNamaskhalitanijaparAkramatulitabAhubalI kumAramahAbalI / Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratIhAraH tRtIyo'GkaH / suratazramAMbukaNasaurabho huraH vyajanAnilaH kumudagaMdhabaMdhuraH / mudamAtanotu bhavatossamIraNaH plutanAtaraMgaparivartazItalaH // 61 // ( vibhAvya svagataM ) kathamihApyasau kuMThotkaMThaiva / bhavatvanyato darzayAmi ( parikramyAvalokya ca ) kathamasau ujjayinIpaterugrAnvayaprAgraharasya madhyamalokamanoH mahArAjamaghonaH priyatanayaH kumArajayaMtaH / yosau nirdizya kiMcitkaTakAmukhena hastena tenaiva punaH sahelam / nItena sUcImukhatAM nihaMti staMbhaM purovartinamardhavITyAH // 62 // upasRtya ) 65 AjJAkSarANyeva sumukhAni pRthvImavaMti yasyojita zAsanasya / avaMtiSu prAptalalAmazobhAmalaMkarotyujjayinIM purIM yaH // 63 // mahIpatestasya mahIyate guNairasau kumArastanayastanUdari / vrajAtrarAgapraguNA guNotkarA guNajJagoSThI zravaNAvaMtasatAm // 64 // navamAlikA - kaheM esa karasavavaMsuttaMso daMsiduddAmamaNoharadehakaMtipanbhAro paDipakkharAacakkaM jaaMto kumArajaaMto / 1. kathameSa kAzyapavaMzottaMsaH darzitoddAmamanoharadehakAMtiprAgAraH pratipakSarAjacakraM jayan kumArajayaMtaH / 5 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 vikrAMtakaurave pratIhAra:- ( upasRtya ) nizIthinyAM yUnA prathitayazasA sAkamamunA zaraccaMdrodyotadviguNavizadaM saudhazikharaM / ratikrIDAkhedavyapanayavidagdhopacaraNaM muhuH suprAvAta bhaja kumudasaMparka surabhim // 65 // ( vibhAvya svagataM ) kathamihApyanIhaiva / bhavatvagrato darzayAmi / ( parikramya ) kathamasau mathurAnAthasya harivaMzaprathamakaMdarpasya mahArAjaharikAMtasya priyasUnuH suketuH / yosau vyApAritAM dRSTimiva pUrvamapAMgasaMcAritatArakAMtAm / pratyAharatyavyapadezalakSAM drAggocaro manmathamArgaNAnAm // 66 // rAjarSirasti harivaMzamahIpatInAmAdyo haritsu harikAMta iti pratItaH / yassAmyameti hariNA hariNAMkaroci - nyakkAri kIrtidhavalIkRtavizvalokaH // 67 // tasya pRthvIpateH sUnuH kAmadhenurupeyuSAM / prakhyAtaH zaurasenosau suketuzzUra sainikaH // 68 // navamAlikA - kahaM esa soraseNI samubbhavamahagghavidatarala komalakabaMdhassa sUraseNamaMDalassa maMDaittaaM mahuraM ahivasaMto mahu ( kaMtiNibbhatthidamaarake sukedU | 1. kathameSa zaurasenIsamudbhavamahArSitatarala komalakAvya bandhasya zUrasenamaMDalasya -maMDanAyitAM madhurAmadhivasan madhurako tinirbhasitamakaraketuH suketuH / Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyo'GkaH / 67 marwAAAAAAAAAAAANAARA pratIhAraH amunA yamunAtaraMgabhaMgaskhalanaklezitazItamArateSu / viharasva sukhAkareSu vRMdA vanaparyaMtalatAgrahAMtareSu // 69 // (vibhAvya svagataM ) kathamasau na kApi rajyati / tathApyanyato darzayAmi / ( parikramya dRSTvA ca ) kathamasau hAstinApurakaH somAnvayakakudo nirAyAsanirvartitazatrujayaH kumAro jayaH / yosau nAste vibhidyakamamadya naiva viDaMbyate vibhramaceSTitairvA / nApyatra riktA stha sudAsta eva varaM tu sattvaM vivRNotyapUrva // 70 // vidUSakaH-(apavArya) kaha uvatthidA savarajattAsamatti / naMdyAvartaH--bADhaM tathaiva / pratIhAraH--( upasRtya) abhiSicya yugodyame tridhAmnA kururAjyaM tvamiti prabodhito yH| kururAja iti pratItanAmA kuzalAdAnamavartayatprajAnAm // 71 // yasya ca yugAraMbhe dAnakramamanabhijAnatyapi jane . tpshcryaapraadusskrnnprvttaahRtdhiye| 1 kathamupasthitA svayaMvarayAtrAparisamAptiH / Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikrAMtakaurave gRhAnabhyetAya svayamadita dAnaM bhagavate priyabhrAtA zreyAna samupacitanizreyasaruciH // 72 // rUpeNa kAMtyA sahasA mahinA zauryeNa dAnena parAkrameNa / / bibhratparAM kIrtimananyalabhyAM tasyaiSa putraH zamitArisatraH // 73 // yo hi karikarapariNAhasthUlabhArAMdhakArasthagitagaganagarbha meghavAmaraugham / adharitaghanaghoSaH siMhanAdasvareNa vyajayata yata eSAmuSya meghezvarAkhyA // 74 // navamAlikA-aiso khu suNimmalakittisaMbhArabharidabhuvaNabhaMtarassa rAesiNo mahArAasomapahassa paDhamataNao loaloaNapuNNacaMdo samaramuhaparammuhakidaveriNariMdo NiaguNAmiasottaNivvattiasaalajaNasottarasAaNo pavittacarittaparAyaNo koravesaro mehesaro / tA imassiM saMcAriaMtu viasiauppaladalamAlakomalAi siNiddhamuddhasaralapahamarAi kodUhalaphullAvidAi tuha loannaai| sulocanA-(svagataM) kahaM aiautto / (samadanAkUtam ) 1 eSa khalu sunirmalakIrtisaMbhArabharitabhuvanAbhyaMtarasya rAjamahArAjasomaprabhasya prathamatanayo lokalocanapUrNacaMdraH samaramukhaparAGmukhIkRtavairinaredro nijaguNAmRtasrotanivartitasakalajanazrotrarasAyanaH 'pavitracaritraparAyaNaH kauravezvaro meghezvaraH / tasmAdasmin saMcAryetAm / vikasitotpalamAlAkomale snigdhamugdhasaralapakSmale kautUhalaphullApite tava locne| 2. kathamAyaputraH / Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtiiyo'ngkH| . amho dekkhidupi imaM jaNaM Na ppahavamhi tA kaha kaMThe mAlaM amoaissaM / (iti svaiklvymaaste)| pratIhAraH-(vibhAvya ) sthAna eva lgnmsyaashcetH| navamAlikA-(sasmitaM) piasahi kiM aNNado gamissAmo / ( sulocanA sAbhyasUyavailakSyaM mukhaM namayati) navamAlikA-teNa hi gahUMjadu esA savaramAlA / (sulocanA salajjamAdatte) navamAlikA-piasahi ido ehi / (ubhe upasarpataH) navamAlikA-sahi kidatthehi ehiM tuha maNorahAi / (iti sulocanA hastAbhyAM rAjJaH skaMdhe mAlAmAmocayati) vidUSakaH-(saharSe ) jehUM piavaasso sotthi hodu| naMdyAvartaH-vijayatAM kauravezvaraH / rAjA-( saharSamAtmagataM ) saMpUrNo me manorathaH / (nepathye) ( kalakalAMtaraM / ) bho bho kaurava kaurava kSaNamimau saubhAgyadamiyocchUnau saMgarabhaMgurau tava bhujau pazyaMtu sarve jnaaH| 1 aho draSTumapImaM janaM na prabhavAmi tasmAtkathaM kaMThe mAlAM ca mocayiSye / priyasakhi kimanyato gamiSyAmaH / 3 tena hi gRhyatAmeSA svayaMvaramAlA / 4 priyasakhi ita ehi / 5 sAkha kRtArthayedAnIM tava manorathAn / 6 jayatu priyavayasyaH svasti bhavatu / Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikrAMtakausve bhUpAlAH prati pAlayaMti vahavastvAM yuddhabaddhaspRhAH kartu mAnavimAnanAM drutamamI hartuM ca te mAninIm // 75 // ( sarve zRNvaMti ) kathamanyadupakrAMtamanyadApatitam / sulocanA-( sabhayaM ) hu kiM ettha saraNaM / ( saviSAdaM ) haM kahaM ettha hvissdi| vidUSakaH-kahaM erisaM imassa NihuravaaNaM / rAjA-(sakopasmitaM ) jitakAzitA kSatriyaDiMbhAnAm / naMdyAvartaH- ( sakopaM ) aho aho paruSikA kSatriyakITAnAM / yadevaM deve'pyvdhiirnnaagrbhmudiiryte| (pravizya saMbhrAMtaH) puruSaH--Arya mahendradatta yuvraajhemaaNgdstvaamaajnyaapyti| AnavitA mitastvaritataraM vatsA sulocaneti / tena hi ita ito bhrtRdaarikaa| . (niSkAMtA sulocanA navamAlikA pratIhAraH puruSazca / ) naMdyAvartaH-deva yuddhAya sannaddhavyam / tadutthIyatAm / ( sarve uttiSTaMti ) rAjA-(sakrodhaM ) are re durvAMtakSatriyakITAH zrRNatemA pratijJAm / vakSa prasthAt kSurapraprahativighaTitagraMthibaMdhazlathAsnazrotamastiSkazaklasthapuhinapizitAdutkhananamAnazaMkuM / 1. haMta kimatra zaraNaM / 2. haMta kathamatra bhaviSyati / Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtiiyo'ngkH| trAsAtakAjjihAsUna prathamataramasan moghasaMraMbhazocyAnAcchetsyatyaSa roSagrahavidhRtaghRNaH kauravo bhairavo vH|| 76 / / naMdyAvartaH-rere asthAnotthitakrodhAbhibhUtaviDaMvitavIrarasAH pazyatu vizvapi kSudrAH kSetriyakulapAMsanAH / nirmucana vANavRSTIniviDanipatamAkAMDabaddhAMdhakArAH svairAvaskaMdarugNapratinRpatiziraskaMdasaMbaMdhasaMdhIH / kalpAMtaSThayUtadhArAkavalitagaganAbhogasInassamaMtA naMdyAvarto'dya lIlAM rajayati samare puSkalAvartakasya // 7 // vidUSakaH- ido' ido piavaasso / __ (parikramya niSkAMtAssarve ) iti zrI hastimallena viracite sulocanAnATake svayaMvarayAtrAnAma tRtIyoGkaH samAptaH // 3 // 1 kathamIdRzamasya niSThuravacanaM / 2 ita itaH priyavayasyaH / Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 vikrAMtakaurave caturthoGkaH // 4 // (tataH pravizati saralikA) saralikAH-bhaNidamhi piasahIe NomAliAe / sakhi kIrisI uNa saaMvarakalaaNANaMtaraM rAauttANaM pauttitti rAaulaM gadua samaMtado jANia Aaccheti / tA lahu gacchemi / (parikramyAvalokya ca) aiso hu parihAramahattaro ajjamahiMdadattA ido eva abhivaTTedi / jAva eaM uvasappia pucchami / (prikaamti)| (tataH pravizati pratIhAraH) pratIhAraH-aho vivekamugdhatA kSatriyakumArANAM / kutaH ? bhUyAMsaH kSitipAtmajA varayituM vAMcchaMti vatsAmimAM sarvasyAbhimataH svyNvrvidhistdvaaddhmtrocitH| ityasmatprabhuNA pravartitamabhUdyatkarma nirmatsaraM jAtaM pratyuta vairakAraNamidaM teSAM mudhA dveSiNAm // 1 // idaM caiSAmapuMyogyaM paurobhAgyam / yaduta / anyaM kaMcana paMcabANavidhurAdanyaM dharitrIzvaraM yA nirmAtaguNA svayaM vRtavatI pazyatsu yeSvagrataH / tAM saMpratyabhimAnadurgatadhiyo vAMchaMti bhUyopi te vIbhatsopahatAM dhigastu viSayonmugdhAmimAM kAmitAm 2 // 1 bhaNitAsmi priyasakhyA navamAlikayA / sakhi kIdRzI punaH svayaMvarakalakalAnaMtaraM rAjaputrANAM pravRttiriti rAjakulaM gatvA samaMtato jJAtvA''gacchati / tasmAlaghu gacchAmi / 2 eSa khalu pratIhAramahattaraH Aryamahendradatta / ita evabhivartate / yAvadetamupasRtya pRcchAmi / Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtho'GkaH / 73 saralikA - ( upasRtya ) aaa saaMvaravelA kalaalANaMtaraM rAau - tANaM pauttiM jANidaM Aacchemi / tA bhaNAhi dAva | pratIhAraH -- tena hi zrUyatAm / saralikA -- avahidamhi | pratIhAraH ---- asti bhamANasaMraMbharabhasagarIyAnutthitaH pArthivAnAM kalakalaH / -- saralikA - hattha / tAvatsvayaMvarayAtrAvasAnavisaMvAdimanorathAnAmujjUM pratIhAraH -- tatra ca -- yukto'yaM guNinAM vadhUrguNavatItyeke prasannAH sthitAH svacchaMdaprasaro manobhava iti prAptoparairnigrahaH / svAvajJAjanitatrapAhRtadhiya stUSNamibhUvan pare kecittAmapahartumeva samare prAkaMsata krodhanAH // 3 // saralikA - do tado / pratIhAraH - teSu ca prakRtyamarSaNAH kulUtezvaradurmarSaNaprabhRtayo nisarganirargalacoSTitaM cakravartisutamarka kIrtimupasRtya sotsAhamavocan / yathA / AhUya zAThyAtsakalAnnareMdrAnakaMpanaH kauravapakSapAtI / guNitvamAropayituM jayasya tasyAyamAropayatisma mAlAm // 4 // saralikA - paraMguNesu asahaNadA rAauttANaM / tado tado / 1 Arya svayaMvaravelAkalakalAnaMtaraM rAjaputrANAM pravRttiM jJAtumApRcchAmi / tasmAdbhaNa tAvat / 2. avahitAsmi / 3 haMta / 4 tatastataH / 5 paraguNeSu asahanatA rAjaputrANAm / tatastataH / Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikAMtakauravemmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm pratIhAraH-punarasyAvocan / pitustu saMketamalaMghanIyaM. sulocanA saapynupaalyNtii| tvayi sthite zlAghyaguNAbhirAme zocyA kamapyanyamabhUdRNAnA // 5 // saralikA-taMdo kiM paDipaNNaM akkkittinnaa| pratIhAraH-tatazca roSotkarSakaSAyitekSaNena kathitamarkakIrtinA / saralikA-kahaM vi| pratIhAraHvADhate'dya vizauryate tasminnAropitA gunnaaH| Aropite sasaMrabha cApakATyAM mayA guNe // 6 // saralikA-aho asariso mANaggaho pratIhAraH-sa kiM nAmArkakIrtiH / saralikA-tado tado pratIhAraH-tatazca nisarganistriMzo dardAzArNaH samAhvannarkakIrtimitthamavocat / anAsthAparyastastava yadi na juMbheta saparaM kaThoraH kopAgnijvalitumucitasminnavasare / kurUNAmuddAmaH prasarati madaH zauryakathayA sa kAzInAM rAjA kalayati nijaurjityavibhavaM // 7 // iti / saralikA-tado tado 1 tatazca kiM pratipannamarkakIrtinA / 2 kathamiva / 3 zithilIbhavati / 4 aho asadRzaH mAnagrahaH 5 tatastataH 6 rAjA / 7 audAsInyena naSTa / 8 tatastataH / Ce Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cturtho'ngkH| 75 pratIhAraH-nisargabhISaNaceSTitaH saurASTro bhImaH sasaMraMbhamavocat / kA vA cakravartina AsthA vizRMkhalasaMkhyasaMghaTTadurbale kurukAzibale / tadatra AstAmapraticakravikramadhanaH kAmaM bhavAn prekSakaH kemI zauryaviparyayapralaghavaH kvoti te kauravAH yuddhAbaddhadhiyaH pRthapRthakgamI sajjA vayaM bhUrizaH zatrUNAM damanAya durdamabhujAstvadbhalatAkiMkarAH // 8 // iti / saralikA-tado tdo| pratIhAraH-anaMtaraM cArkakItiraMtaHkopapAvakasya virghaSa iva tatkSaNaprasabhakIlitArAtikaMThAn varNAnudgirannitthamacIkathat / athavA samUlakArSa naH kaSaNIyA dossaaH| tatazca-- adhyastazauryoddhatameva mithyAmadhyasthamasthAnakRtAtisaMdhiM / kimanyadanyAyapathapravRttamakaMpanaM saMprati kamyayAmi // 9 // saralikA-ajho accaahidN| pratIhAraH-zailIyaM mAnazAlinAm / saralikA-tado teNdo| pratIhAraH-atrAMtare pArzvavartI cakravartinavArkakIrteranuyAtrAyAM niyukto nItimArgakRtaviyo nAma sacivaH sAdhikSepamavocat / yathA / yuvarAja keyaM pRthagjanasulabhA prekSApUrvakAritvapravRttiH / kiM cedamAtmavatAmanAbhamataM / du:zikSitajanadurupadezeSu zrotrAdAnavyasanam / kazcAyaM prAkRtajanapravartitaH puruSAMtaraguNasamAvarjitacittAyAmAgraho yoSiti / ka cAyaM paricitaH kalu 1 yuddha / 2 ttsttH| 3 kaNa / 4 aho atyAhitaM / 5 tatastataH / Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 vikrAMta kaurave 'vAnuSaMgeNa kaluSetaramAnasonmathanamanthAH paMthAH / kutazcAmUnyadhItAni parihRtavivekayaMtraNAni krodhoddhatisvataMtrANi vacAMsi / sA khalu cakSuSmattA yaduta 'paraparigrahagarhiteSu januSAMdhatvaM kalatreSu / saiva ca zrutimattA yat kila durdItajanaduH pralapiteSu puruSasyoccaiHzravatvaM / sa khalu vikrAmati yasya nisargadumArgaprasaMgamalImasairiMdriyamalimlucairna muSyate hRdayaM / abhijAtajanahAsyatA ca bhRzayati mAnino yazasvitAm / vigItA raNacuMbitA ca vivRNoti puMsAmacAturyam / kiM ca amuSmin rAjarSo prazamazamitasvAMtakusRtau na kAzInAmIze tava vigaNanAsau guNavatI / pituzcainaM nAnyaM kalayati manasvI tava pitA sutAnapyudvRttAnna ca vRSabhasUnussa sahate // 10 // api ca / kA ceyaM saMbhAvanA kauravezvare / saptAhaM saptasaptisthaganakutatamastomavistAramagne mUrcApariplavesmin bharatapratibale viklave plAvyamAne / varSataH saMtatAMbhaH plutipihitadizaH puSkalAvartakAdyA yenaikenAkriyaMta jvalanazaramucA bhasmasAtkArakIrNAH // 11 // atha ca - purassaraNamAtreNa zlAghyaM cakraM vizAM prabhoH / prAyo duHsAdhyasaMsiddhau zlAghate jaya eva saH // 12 // saralikA - doNiM khu so Niravajjo / tado kiM paDipaNNaM akkakittiNA pratIhAraH - tatazca niravadyavacaH saMtarjanacarite kSatriyasabhe kauravezvarazauryAtizayazaMsana masahamAna: kimapi sAvadhIraNa iva niravadyabhASite roSa - 1. idAnIM khalu sa niravadyaH / tataH kiM pratipannamarkakIrtinA / 1 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtho'GkaH / dUSitadhIrarka kIrtirdhIraniSThuramabhASiSTa / aho Aryasya kauravayazaH zlAghaneo kimapyanalpIyaH kavitvaM / pazya kathamiva jalAsArAkIrNatUlaughatulyAH kSaNavisaraNazIlA zAzvatabhrAMtilolAH / zvasanacalananunnAH zauryabhogAvalInA prathamamiha nidhAnaM kauravasyAMbuvAhAH // 13 // athavA kimatra carcayA / khyAtaH parAkramiSu yadyapi kauravosau satyatra yuddhanikaSena giraH pramANaM / Aryastu pazyatu tadasya vizIryamANaM zauMDIryamAzu yudhi zauryakathAsamutthaM // 14 // 77 saralikA:- kehaM duvviNido via hatthasikkhapi Na gidi / tado tado pratIhAraH - amuM ca vRttAMtamupalabhya mahArAjaiH kRtayathocitakAryaparyAlocano mama haste svAbhipretaM nivedya mAmevArka kartirnisRSTArthatayA prasthApita - vAn / gatvA ca tato'haM tatpratIhAraniveditasvAgamanazcakravartisUnoH pArzvamupasRtya samucitasamudAcArapurassaramavocam / yuvarAja mahArAjastvAmAha vinIto bAlyepi tvamasi pitureva pratinidhiH paraM prekSAnighnaH prakRtimanaghAM mAsma visRja | pareSAM paizUnyAna hi ca vacanIyAnmalinatA kiyadvA bhinnaM me bharata iti hemAGgada iti // 15 // 1 kathaM durvinIta iva hastazikSAmapi na gRhNAti / tatastataH / 2 akaMpanaH 3 vivekAdhInaH / Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ We kiM api ca / vikrAMtakaurave api ca / kutopi janmAMtararUDhavAsanA vibodhalabdhAspadakautukerite / svayaMvaresminnalamanyayA dhiyA paropi muhyan bhavatA nigRhyatAm // 16 // asimaSikRSividyAzilpavANijyavRttiH zivapadapadavImapyantato darzayitvA / avatamasi kRtosmin vizvadhAmnA yuge pratihatanijavRttirmA kalizca pravikSan // 17 // iyaM tanUjA mama ratnamAlA guNAdhikaM tvAM sadRzI guNena / ananyasAdhAraNabhAgadheyaM varaM vRNItAM madanujJayaiva // 18 // saralikA - bheTTidAriaM raaNamAlaM juvarAaakkakittiNo paDicchaMteNa suvihidaM mahArANa | pratIhAraH-tatazca labdhAvasaro niravayaH punaravocat / tadidamidAnI - madInamAnA dInavamAveditaM mahArAjena yataH saMpratipattireva yuvarAjasyottaramiti saralikA -do tado / pratIhAraH -- tatazca solluMThaM kathitamarka kIrtinA / AstAmArthasya prAD 1. bhartRdArikAM ratnamAlAM yuvarAjArkakIrteH pratIcchatA suvihitaM mahArAjena / 2 tatastataH / Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cturtho'ngkH| rrrrrrrrrrr vivAkateti / mAM codizya kathitaM / are yogyaH pratibhAti kAzIpatiH sAdhu zikSAyitum / svayaMvaravyatikare yauSmAkINasya bhuupteH| saMketakUTaniSkasya sAdhvI kUTasthatApi sA // 19 // kiMtu saMghAnamAtasaMdhAnamiti dve ime na kvApi saMbhAviteva'tichete / tatazcaprayuMjAno mohAtkapaTamimamasmAsvanucitaM nRpAlo yuSmAkaM phalamucitamasyAnubhavatu / ayAthAtathyotthasvaguNaghaTanottejitamadaH zaravyaH kauravyaH sa bhavatu zarANAM mama yudhi // 20 // saralikA--kehaM puNovi soM evva siddhNto| pratIhAraH--tatazca niravadya idamavocat / yuvarAja AtikAMtosi / zikSeyaM kiMcicchrayatAm / sAkSAdAsa tvaM bharatasya sUnurAyasya puMsopi tRtIya eva / tannArhasi tvaM manuvaMzaketoH sraSTuM yugasyAvinayapratiSThAm // 21 // kiNc| tvaM kAzirAjasya sutAM yadipsuH satApi tubhyaM prtipaaditaikaa| mA sainikAste kuzalA yudhIti maMsthAH prabhUtaH kurukAzivargaH // 22 // iti / 1 kathaM punarapi sa eva siddhAMtaH / Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. vikrAMta kaurave saralikA-tado tdo| pratIhAraH-tatazcArkakIrtiH sasaMraMbhamavocat / yathA Arya astyevaitt| kiM tu| nAhaM sulocanArthyasmi kSAtro dharmastu paalyte| tAtasyApi na vidveSo nigrahe kUTakAriNAm // 23 // atha ca / dvaidhIbhAvaM bhajatu sahasA saMhato rAjavargaH kAmaM vAsau patatu nikhilaH zAtrave pakSa eva / kiM nazchinnaM nanu ripuzatonmAthakInAzadaNDau sannaddhau me samitiSu bhujAveva sAhAyyakAya // 24 // tatazca jayAvAptyudbhUtapramadabharasaMvardhitamadaM madIyaM pAdAMtaM sapadi samare pazyatu bhavAn / kurUNAM tatsainyaM jayavirahadainyapratihataM / . janaH svairaM zocatvavinayaphalAsvAdacakitam // 25 // saralikA-aho kakkasadA sahAvassa / tado tdo|| pratIhAraH tatazca niravadyaH sAnuzayavizAdamevamavAdIt / dhikkaSTaM / laghukRtosmi durvinIte mAmaTIkurvatA cakravartinA / yadamunA bahudhApi zikSitena jitakAzitA kevalaM prakAziteti / arkakIrtinA punardattamuttaraM na kevalaM me jitakAzitaiva, kurUnapi jitAneva viddhi iti / saralikA-haM cakkavaTTitaNao evvaM kuppeditti jaM saccaM accahidaM saMkedi me hiaaN| 1 tatastataH / 2 aho karkazatA svabhAvasya / tatastataH / 3 haMta cakravartitanaya evaM kupyatIti yatsatyamatyAhitaM zaMkate me hRdayaM / Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cturtho'ngkH| 81 pratIhAraH-alamatra tAvat zaMkayA sopi meghezvara eva / saralikA-Ne ANAmi duvvaMciA attha saMdhI kroddhuN| pratIhAraH-itthaM ca vigrahaikarucau pratyavasthite cakravartisute miravayaH sanirvedanizvAsamutthAya ciMtAvegamUka eva niragamat / saralikA-tado' tado . pratIhAraH-ahaM ca tUSNIka eva nirgacchaMtaM niravadyamanvayAziSam / saralikA-tado tado pratIhAraH-nirgatya ca niravadyena lekhArpitenaitadRttAMtena tvaritaviyallaMdhanajaMghAlaM vidyAdharadUtadvayaM tatkSaNameva cakravartinaH pArzva prasthApitam / mayApyAgatya yathA vRttaM sarvametanmahArAjaM niveditam / / saralikA-tado tdo| pratIhAraH-zrutvA ca mahArAjaH kSaNamiva stimitaHsthitvA sanirvedamavAdIt / kaSTa bho saMkaTe patitAH smH| sutaH kurorekatarastayordvayoH paraH puroreva sutasya nNdnH| dviSadbhaveyaM katarasya vatsayo varaM tadatrApratipattireva nH|| 26 // saralikA-torisaM khu tArisANaM hiaaN| pratIhAraH-AjJApitazcAhaM mahArAjena / bho maheMdradatta kiNbhunaa| daivamevAtra svamanISitamAcaratu / tadidAnI madvacanAdvatsaM hemAMgadaM brUhi / niSkrAMteSu saMgrAmAya vigrahavyagreSu rAjaputreSu sAryatAM puramArgeSu durgarodhapratihatAriprapaMcAH paaNcaalikaaH| rakSyatAmArakSikaiH sthirAvasthAnAni gulmakasthAnAni / nikhilIkriyatAM nikhilAni puradvArANi / durvibhedA vyatikIrya 1na jAnAmi duvaicitA atra saMdhIHkartum / 2 tatastataH / 3 tatastataH / 4 ttsttH| 5 tAdRzaM khalu tAdRzAnAM hRdayam / Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : vikrAMtakaurave ntAM sudRDhamargalAMDAH / praguNIkriyatAM gADhatarasaMghaTTA aTTAlikabaMdhAH / pravezyatAM ca pratolImukheSu vizikhAMtareSu ca sannaddhayaudhAdhiSThitAssaMnAhyA gaMdhahastinaH / pravartyatAM ca rAjamArgeSu saMrabdhAzvavArANi daMzitagAtrANyazvIyAni / sthApyatAM ca catvareSu prayogyayugyayojitAzcaturadhIsArathIsanAthA rathAH / niyojyaMtAM ca paritaH parihRtavipattayaH / parihAryatAM ca susaMnaddhenAMta zikajanena rAjagRhabAhyAlI svayaM ca vastena vArANasIrakSaNe yAvatsamarAva sAnaM sAvadhAnena bhavitavyamiti / 82 ( nepathye, kalakalaH / ) saralikA - kiM dANiM edaM / pratIhAra:saMprati hi / rasati samarabherI bhairavArAvadhIraM calitanRpatisaMkhyodyogazaMkhA dhvanaMti / prasarati ca camUnAM grastarodhontarAlaH kalakalaninado'yaM kAhaladhvAnagarbhaH // 27 // saralikA - jAMva imaM uttattaM piasahIe NomAliAe Nivedemi / pratIhAraH - yAvadahamapi yuvarAja hemAMgadAya mahArAja niyogaM nivedayAmi ( parito vilokya ) aho mahatI samarayAtrA | tathAhi ( vibhAvya ) kathaM pracalitameva saMgrAmAya rAjanyakena / vidadhati nRpatInAM vizvatopyaznuvAnA dharaNimanavakAzAM niSpataMto dhvajinyaH / vidadhati raNanATyaprekSakANAM samaMtAd gaganamapi vimAnAnyadya vaimAnikAnAm // 28 // ( niSkAMtI ) 1 kimidAnamitat / 2 yAvadimaM vRttAMtaM priyasakhyA navamAlikAyA nivedayAmi | Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'caturtho'GkaH / mizraviSkaMbhaH / GO (tataH pravizati AkAzayAnena vimAnArUDho ratnamAlI maMdAramAlA pArzvato mantharakazca ) ratnamAlI - priye maMdAramAle cirAdupasthitametadatarkitahetukaM naH kautukaM / kutaH / eko jayaH praguNavikramalabdhakIrtimanagrahagrahiladhIraparo'rkakIrtiH / tasmAtphaliSyati tarAmanimeSataiSA saMprekSya yuddhamiha kauravapauravIyam // 29 // 83 maMdAramAlA - deve kudo khu NiravajjarajjANivvahaNANiggahidasaalaloavigga palAaMtevi bhAradavarisaM appaDihadacakkevi cakkavaTTibharahe IrisANaM duvviNIAsaMgasulahANaM parakkamo rAauttANaM / maMtharakaH - kiM kairodu ettha mahArAabharaho sahAvaduvviatthANaM saaM vA devo bhAradavarisasihAmaNiM kelAsaselaM ahivasaMto / ratnamAlI - evametat / vaiyAtyaM sahajaM nRNAM damayituM naivAparaiH pAryate bhuMjana bhAratavarSamadya sa hi kiM kuryAdimAnIzvaraH / pazya sthANurapi zrutIrupadizannAsthAya divyAM sabhAM kailAzAcalamaulima bhagavAnadhyAsta evezvaraH // 30 // 1. deva kutaH khalu niravadyarAjyanirvahaNanigRhItasakalaloka vigrahe palAyatyapi - bhAratavarSamapratihatacakrepi cakravartibharate IdRzAnAM durvinItAsaMga sulabhAnAM parAkramo rAjaputrANAM / 2 kiM karotvatra mahArAjabharataH svabhAvadurvidagdhAnAM svayaM vA devo bhAratavarSAzakhAmaNi kailAzazailamadhivasan / Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikrAMtakaurave maMdAramAlA - kiM behuNA ArovidA sohaggassa aMtimatulaM akaMpaNasovAsiNI / 84 maMtharakaH -- devaM dakkha dakkha katthai NiraMdhasaraasama aturaaNiarakaThorakhuraghAdakhaMDaNavaDidA katthai samaMdado sarabhasacalaMtaviaDaguDiagaMdhasiMdhuraNivahacalaNacaMpaDaNasamuppaiA / katthai niraMtara caraMtapAicakkapaaparibaTTaNasamudvidA / katthai avicchiNNagacchaMtasaMdaNacakkukkerakaMDaNavivaDhidA aMdhAve mahIalavaloDidA saalaM vi disAvalaaM majjadUlI jAlolI / ratnamAlI - ( vilokya ) camUvimardakSatabhUtalotthito rajIkRtAzeSadinezadIdhitiH / rajaHpratAnaH praguNaM prakAzayan // 31 // ( ? ) kiMca | khyAtaH pUrvaM jagati samaro matkRte bhUpatInAM kAMcit kanyAM prati raNamidaM tadyazo me pramArSTi / ityudbhUtAt prakRtisulabhAt strI nu sA yatnavairAt kApi kSoNIghanatamarajazchadmanA gacchatIva // 32 // maMdAramAlA -- a~ho ko ettha akkakitti ko vA koravesaro / 1 kiM bahunA / AropitA saubhAgyasyAtimatulA makaMpanasuvAsinI / 2 deva pazya pazya kutraciMnniraMdhrasaraya samadaturaga nikara kaThora khuraghAta khaMDanavardhitA | kutracitsamaMtataH sarabhasacaladvikaTakrUragaMdhasiMdhura nivahacaraNasaMmardasamutpatitA / kutraciniraMtaracaratpadAticakrapadaparivartanasamutthitA, kutracidavicchinnagacchatsyaMdanacakrotkarakarSaNavivardhitA aMdhApayati mahItalapraluThitA sakalamapi dizAvalayaM madhyadhUlIjAlAliH / 3 atha kotrArkakIrtiH ko vA kauravezvaraH / Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cturtho'ngkH| . 85 ratnamAlI-nanvayamAgataH sarvametadviditvA vArANasI prati prahito mNdrH| (pravizya ) maMdaraH-jayatu devaH / ratnamAlI-ayi maMdaraka kimdhigtaakhilprvRttirsi| . maMdaraH-deva sarvameva viditaM me kartavyaM janasya / ratnamAlI-tena hi zRNumaH / maMdaraH-deva kiM bhunaa| jitvA kauravamAhave nRpasutAM hartu pratijJAtavAn auddhatyena sa pauravaH zamayituM tasyoddhati kaurvH| dvaitesmin prazamI sa kAzinRpatiH projjhan dvayoH pakSatAM saMprekSyAtmana aucitIM duhitaraM rakSanU pure'vsthitH|| 33 // ratnamAlI-aho jAmAtRtvamapi kauravezvarasya nAvekSitaM mAdhyasthaikarucinA kAzIpatinA / atha sarvamanyadrAjakaM kathamavRtat / athavA kimatra praznena / na khalu hAtuM prabhavaMti cakravartisUnoH pakSatAM srvepyurviibhRtH| maMdaraH- evametat / kiMtu eka ujjayanIpatirjayaMtAzcaravirUDhasauhArdacoditaH kauravasya pakSatAM prtyvaadi| ' ratnamAlI-balIyo hi prabhaviSNutAyA api sauhArdam / mantharakaH-atha kiM paDivaNNaM vijjAharehiM / maMdaraH vizAM prabhorAtmajamarkakIrtipaitRSvaseyaM sunamiH prapannaH / meghaprabho'bhUtpaviciMtya mAtRvastrIyatAmasya jayasya gRhyH|| 34 // 1 atha kiM pratipanaM vidyAdharaiH / Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikrAMtakaurave ratnamAlI--yuktametat / ka punaranye / maMdaraH sa yatrAbhUdvidyAdharamukuTasaMghaTTakaSaNakaNatpIThIkoNassunamiradhipo raajtgireH| udIcyo bhUpopi tvaritamatha saMbhUya sakala stadAyattastattatvayamajani vidyAdharajanaH // 35 // ratnamAlI-tadapyupapannam / maMdaraH-tatazca sarvepi nirvANArasyaH samAsAdya samasthirA nirutvAtinImappaMkakaMTakAdidUSitAM yuddhabhUmiM suvibhaktakakSapakSorasyAnyanIkAni vyUhyAmI saMprasthitA / pazyatu ca devaH / cakravyUha vibhajyAste yosau rathamadhiSThitaH / sa cakravartinassUnurarkakIrtiH parAkramI // 36 // vibhajya makaravyUhaM yosau syNdnmaasthitH| sa kauravo jayaH kAtyA sAkSAnmakaraketanaH // 37 // itopi / vibhajya garuDavyUhamadhyAste sunamI ratham / meghaprabho'muM vyUhena durjanaM vijigISate // 38 // itopi| suketuH pravibhajyAste vyUhaM pAripataMgakam / taM vyUhya sarvatobhadraM jayaMto vijigISate // 39 // maMtharakaH-kaha imehi samaAlavajjatakaMsikaMsAlajaaghaMTisaMkhasiMga 1. kathametAbhyAM samakAlavAdyamAnakAMsyakAMsyatAlajayaghaMTAzaMkhazRMgakAhalatura... turIDamarukaDhimilaDiMDimamardaladuMdubhikaraDapaTahahuDaM kuDuM DhakkA bherI bhaMgAprabhRti bhUri Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtho'GkaH / 87. kAhalA turuturIDamaruaDimilaDiMDimamaddaladuMdubhikaraDapaDahahuDkuTuMDukkAbherIbhaMgApahudi bhUrivajjabhaMDatumulakolAhalavahalaNigyosaNivvigdhaviaNaDiakoUhalapellidehiM jhaDaMti DakkiasaalagaaNAbhoaperaMto paropparAhi vimukko duvehi balehi sNgaamnnaaddapuvrNgkusumNjlisrnniaro| maMdaraH-deva pazya pazya / nizitadhavaladhArAstigmarocirmarIcipratiphalitaphalAMtAvegadI?palabdhAH / niviDamabhipataMtassaMtatolkA karAlA gaganamanavakAzaM patriNazcitrayaMti // 40 // (vilokya) kathamadhunA iSUNAmanyonyapratihatiSu labdhaprasRtibhiH sphuTajyotizcakraskhalanavinikIrNoDDarucibhiH / sphuraMtIbhiH ploSaglapitazarapakSAbhirabhitaH sphuliMgAbhiyomasphuTamanalavRSTiM naTayati // 41 // maMdAramAlA-kahaM dANiM sarasahassavAridasattipAsasaMghaTTabhIsaNo calaMtadoghaMTaghaDAkarAlo paadRtaturaacchaTabhaaMkaro ovaDaMtasaMdaNasaMdohabhaANavo baTTedi romahassaNo juddhasaMmaddo / vAdyabhAMDatumulakolAhalavahalanirghoSanirvighnotpAditakautUhalapreritAbhyAM jhaTiti sthagitasakalagaganAbhogaparyaMtaH parasparAbhyAM vimuco dvAbhyAM balAbhyAM saMgrAmanATakapUrvaraMgakusumAMjalizaranikaraH / 1 kathamidAnIM zarasahasravAritazAktapAzasaghaMbhISaNaH paladviSaghaTAkarAlaH paryaTatturagacchaTAbhayaMkaro'vapatatsyadanasaMdohabhayAnako vartate romaharSaNo yuddhasaMmadaH / Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 vikrAMtakaurave maMdara: ayamiha subhaTAnAM zauryasArodbhaTAnAM raNarasarasikAnAM vartate bardhate ca / zarazatavinipAtakSuNNasarvAbhisAraH pracurasamabhihArassAMprataM saMprahAraH // 42 // maMdAramAlA - amho bhIsaNAda saMparAassa / ratnamAlI - kathamudagrasaMpeTakaThoraH saMgrAmaH / tathAhi / kSudhyAghUrNaya kuTTaya kSipadahavyAraMdha saMdhAnaya bhiMdhi chiMdhi mathAna tADaya jahi vyAvartayApAtaya / vidvAsphAlaya bhaMja ruMdhi vikara vyAkarSa gharSoddharetyevaM prAyamihoccaradvaca idaM vyAjAyate vyomani // 43 // maMdairaH- nanveSa svayaMvarakalahopadezaprathamo'dhyAyaH kulUtezvaro durmarSaNosau / khyAtaH saMkhyapaTIyasAM mukhapaTImutkSipya datvA priyavyAhArAnadhimastakaM karatalAsphAlena saMbhAvayan / saMgrAmAvasarapradhAnaniviDazcotanmadazcotasaM sotseko jvalitAMkuzaH karaTinaM protsAhayatyAhave // 44 // ahosya parAkramaprakramaH / yayanurUpamasya nirvahaNamapi syAt / bhoH pazya pazya / carAta yudhi vilohitAnanatviSamadhiruhya kullUtabhUpatiH / 1 aho bhISaNatA sAMparAyasya / 2 asmAtpUrva maMtharakasyoktiH prAkRtabhASAyAM bhavanIyA tasyAH pATho truTitaH paraM saMskRtacchAyaiva prakAzyate - " atha ka eSa prakSaraddAnasalilanirjharadurdinaM viMdhyazikharasamuttaMgadIrghA pratipakSasainyarudhira dviguNazRMgAritojjvalAMgaM mAtaMgamArUDho'vadhIritaduHkhavedano'rkakIrtibalasyApresaro bhavati " / Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cturtho'ngkH| 89 haritamalaghu sattvamunnataM pavanajavaM gajamAMgarevakam // 45 // maMtharakaH-ko esa jiNNakhaMbhadIharaparusasuNDAdaMDasahelAaTTasammadidaseMdhavANivahaM cappapAapIDaNamaDbRttiapAikkaM rahasapahaM jaNahatthidahatthijUhaM gaMdhagaiMdaM ArUDho kulUdesaraM abhijujjadi / maMdaraH--eSa khalu kauravezvarazarIranirvizeSo naMdyAvarto nAma priyasakhaH // ratnamAlI-aho naMdyAvartasya kRtahastatA / tathAhi / mUnaH sphoTayati dviSAM kSipaNibhilohAn kSipan golakAn kuMtaiH kRtati zaktibhirvizasati prAsaiviparyasyati / paryAyeNa karadvayArpitadhanurviSvaka zarAna varSati vyUhAneSa visAsthayA vighaTayana vikrAmya vibhraamyti||46|| maMdaraH-deva pazya pazya / tatazcAbdacchAyaM prathanacaturaM bhUri paritaH / sravaMtaM srotAMsi pravalamakhilazrAMtisahanam / asau naMdyAvartastvarayati kaliMgodbhavamibhaM kulUtAnAmIzaM prasabhamabhiyoktuM prakupitaH // 47 // maMtharakaH-kahaM dUrado ebva NaMdAvattakaravimukkeNa viddho vANeNa kulUdesarassa dAhiNo bhuasiaro| 1 ka eSa jIrNastaMbhadIrghaparuSazuMDAdaMDasahelArpaNasamarditasaiMdhavanivahaM vizAlapAdapIDanamarditapAdAtikaM rasaprabhaMjanamarditahastiyUthaM gaMdhagajeMdramAkaDaH kulatezvaramamiyudhyate 2 kathaM dUrata eva naMdyAvartakaravimuktena viddho vANena kulUtezvarasya dakSiNo bhujshikhrH| Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 vikrAMtakaurava maMdaraH- dava pazya pazya / ripuzaramukhakhaMDitAdbhujAt samarakharasya kulUtabhUpateH / kSarati rudhirapUrNasAraNI sRtiriva vIrarasasya nissRtA // 48 // maMtharakaH ---- kahaM aNNapekkhidavANaghAdeNa paropparadaMtarbhADaNa khaDakkAramuharaM jhaData saMghaTado gao NaMdAvattagaeNa / ratnamAlI - haMta bhoH / prahato yo mukhArddatAnaMdyAvartasya daMtinA / daMtI sIdati kaulUtaM hrepayan kharvitAparaH // 49 // maMdAramAlA -- hetthi pADido evva eso hatthisAmaMteNa / maMdaraH--AzaMsocitameva labdhaM kaulutena / zrUyatAmasya yuyutsoH sotse kaM vacaH / avazyaM kartavyaM katicidativAdyApi divasAnalaM vidyullekhAvilasitavilolaiH kadasubhiH / prabhUtaM krINaMtu prathanavipaNau vikramapaNaiyazasthAsnu jyotsnAzuci raNaruci vyagramanasaH // 50 // maMtharakaH - teNa hi suDDu NiuUDhaM imiNA NaM uiaM / maMdaraH -- deva pazya pazya / - bhUyiSThamagnizarasaMcayasaMtatAMgaH zete karI radanarugNadharaH parAsuH / 1. kathamanavokSatavANaghAtena parasparadaMtotpIDanakaTAtkAramukharaM jhaTiti saMghaTito gajo naMdyAvartagajena / 2. haMta pAtita eva eSa hastI sAmaMtena / 3. tena hi suSu nighUDhanena nanUcitam / Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtho'GkaH / vibhraccharIramadhikocchritikopyapUrvaH sarvAMgasaMgazalalaH zalalI yathaiva // 51 // ---------- maMtharakaH ----- aMha ko esa gamaNajaveNa savvado saMgaraMgaNaM dIsaMta AjANaaM turagaraaNaM ArUDho karAlakaravAlavAvaDakaro akkakittibalaMlolAvedi / maMdaraH - ayamapi vizAradanAmA naMdyAvartasamaH kauravezvarasya / ratnamAlI - kiM nAma duSkaramanayossuhRdA kauravyeNa / maMdaraH 91 bhujAvimau dvau kurunaMdanasya sudurjayau vikramasUtradhArau / svayaM gRhItAhavaceSTitAbhyAmAbhyAmamuSyAhriyate yuyutsakAH // 52 // ratnamAlI - aho zlAghanIyaM zauryacAturyakaM vizAradasya / asya hi chinatti svacchaMda sarasakadalIcchedamadhunA turaMgAnmAtaMgAn pracuramabhitopi pratibhaTAn / kirana pezIrAzAsvabhihatiraTatkI kasatatInRzaMso nistriMzastridazayuvatItrAsarasadH // 53 // maMtharakaH - aMdha ko esa appaDihadagaipasaraM gaMdhavAraNaM pellaMto visAradaM abhijujjadi / 1. atha ka eSa gamanajavena sarvatassaMgarAMgaNaM dRzyamAnamAjAneyaM turagaratnamArUDhaHkarAlakarabAlavyApRtakaraH arkakIrtibalaM lolApayati / 2. atha ka eSa aprati-itagatiprasaraM gaMdhavAraNaM prerayan vizAradamabhiyudhyate / Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikrAMtakaurave maMdaraH - eSa dAzArNaH saMkarSaNaH / pazyatu devaH / mahAmodamadaM yuddhasahamAruhya pIvaram / dAzArNo'bhyeti dAzArNa gajaM vAjipuroSaNaM // 54 // 92 AAAA maMtharakaH - kehaM dUrado evva visAradeNa saMkarisaNagaaM uddisia vimuko aMtajIhAdIharo pAso / maMdaraH - haMta bhoH / magnena niryANapathe sa daMDaprAsena bhinnaH prathamaH prabhinnaH / prayAti niryANamasau vinighnana daMtI dazArNAdhipatermadAMdhaH // 55 // maMtharakaH- haiddhi haddhi | ratnamAlI - kathamupekSita evaM vizAradena vAhanavikalo dazArNavaH / sAdhuvizArada sAdhu mAnabharodvahanavaivadhikosi / maMtharakaH - atha ko esa avaro gaMdhagaAhirUDho taM eva vizAradaM abhijajjadi / maMdaraH - eSa saurASTrau bhImaH / maMdAramAlAH- harddhi haddhi ajagara bhogabhImeNa suMDAdaMDeNa veDido visAradaturaMgamo bhImagaIdeNa / ratnamAlI - aho vizAradasya vaizAradyam / 1. kathaM dUrata eva vizAradena saMkarSaNagajamuddizya vimuktaH kRtAMtajivhAdIrghaH prAsaH / 2 hA dhik hA dhik / 3 atha ka eSo aparo gaMdhagajAdhirUDhastameva vizAradamamiyudhyate / 4 hA dhik hA dhik, ajagarabhogabhImena zuMDAdaMDena baMdhito vizAradaturaMgamo bhImagajeMdreNa / Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anena hi caturtho'GkaH / khagena helodbhamitena padmakAMDAMkuracchedana nirvibaMdham / AmUlamAlUnasavaMtahasto bhImasya hastI vihato vihastaH // 56 // maMdaraH--kathaM muktAkraMdanamasau parivRtya prapalAyate / deva pazya pazya / 1 saurASTrasyaiSa saurASTraH karI laghu palAyate / balavAnapi saMgrAme hInaH zikSAparAGmukhaH // 57 // maMtharakaH - aMdha ko eso Aacchadi piva caMDaNaaraparihaguruadaMtaggalaM asithilamAMsalaMgaM parakkamakakkasaM erAvadasarisaM cedikarUsaM gaaM ArUDho kAravabalaM alaMkareduM / maMdaraH asau kurUNAmanavagrahazcaran niraMmado nAma patAkinIpatiH / 93 udeti meghezvara eSa saMmadaM dadhana vibhidana pratipakSabhUbhRtaH // 58 // maMtharakaH - kI imo paDihadapaDipakkhamaNarahaM rabhasatulidapasarahaM rahaM ArUDho imaM abhijujjadi / maMdaraH - eSa khalu bAhubalisUnurmahAbalI / 1. atha ka eSa AgacchatIva caMDanagaraparighagurukaMdatArgalamazithilapAMsalAMga parAkramakarkazamairAvatasadRzaM cedikaruzaM gajamArUDhaH kauravabalamalaMkartum 2. ka eSaH pratihatapratipakSamanorathaM rabhasatulitapatrarathaM rathamArUDha imamabhiyudhyati / Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikrAMtakaurave ratnamAlI vimatamathanakrodhAviSTaM vizaMkaTakaMkaTasthapuTaghaTitasphItoraskaM gRhItazarAsanam / zaradhipariNaddhAM saprAMtaM kRtAMtabhayaMkaraM vapuridamaho zlAghyaM vazyAM karota jayazriyam // 59 // maMdAramAlA-heddhi haddhi / NivaDapasaraNiraMtaraogAhiaauvvalahiamavAurA sAricchAhiM saMchaNNo kumAreNa koravaseNAvaissa vAraNo vaanndhaaraadhornniihiN| __ ratnamAlI-aho prAgalbhyamasya kariNaH / nibiDamabhipataMtIM bANavRSTiM praticchan sarabhasamupapadya krodhnibNdhraudrH| . sarathituragasUtaM zuMDayotkSipya tUlo ccayamiva rathameSaH kSiptavAn vAraNedraH / / 60 // maMtharakaH-ahoM accaraM eso khu sahasattirahAdo lahu paDiya vivatto dhaNulahiM avahavvia susaMThido mahIvahe kumaaro| maMdAramAlA--diauDaA akkhadasarIro kumaaro| maMdaraH-kathamiraMmadadviradanopi sarvAgisaMgisAyakaprotazarIraH prahAramUchitaH prasArya pUrvakAyaM bhUmau niSaNNaH / : maMtharaka-kahaM imo diNNarattacaMdaNathAsaabhUsidaMgo odiNNo khaMdAdo siNdhurss| 1. hA dhik hA dhik / niviDaprasaraniraMtarAvagahitApUrvayaSTiyamavAgurAsadRkSAbhiH saMchannaH kumAreNa kauravasenApateriNo vANadhoraNIbhiH / 2. aho AzcaryameSa khalu saha zaktiH rathAllaghu patitvA vivalAn dhanuryaSTimavaSTabhya susaMsthilo mahIpRSThe kumaarH| 3 diSTyA akSatazarIraH kumaarH| 4 kathameSa udIrNaraktacaMdanasthAsakabhASitAMgo'vatIrNaH skaMdhAt siMdhurasya / - Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthA'GkaH ratnamAlI - - dvayorapi vAhanabhaMga iti kRtametat / maMdara: saptacchadAmodasakhaM madAMbhaH zilImukhAH kAmavapuH parAsoH / tAnadya nirdhATya kaTAMtalagnAn zilImukhAstIkSNamukhAH pivaMti // 61 // ratnamAlI - atha parasparamayuMjAte savayaskau rAjakumArau / maMdaraH - deva ! kAvetau prajavivAjiSpRSThAdhirUDhau samarasaMmardadurdamau 95 arka kIrtyavarajasturagasthaH sthairyazauryasadRzaM turagastham / saMjayaMtamajitaMjaya enaM kauravAnujamasAvabhiyukte // 62 // ratnamAlI - na parasparaM hIyate raNakarmANi kumArau / maMdaraH - deva itaH pazyatAmanyadAzcaryam / anyonyAghAtabhagnasthiraradanamukhau saMsRjatpUrvakAyAvaSTaMbhastabdhavegau samatulitabalau yaMtRRNAsaktahastau / marmAvicchastravakrakSatimathitatanU prApya vikrAMtikASThAariat daMtinau dvau kathamanipatatau tiSThato'muhUrtam // 63 // itaH pazya / marmasu hatA api zUrAH prAyopagamana manicchavaH kecit / dhIrAH svargaM vIrAH prApan prAyopagamanena // 64 // maMdAramAlA - haNDe maMdaraa / niraMtaruppaiakhurappakaDappapasappaNaguttaNa. 1. sakhe maMdaraka niraMtaroptatitakharaprasamUhaprasarpaduvyannabhaHsthaladuH prekSo'pratihatarara madhirathamadhiruhyArkakIrtibalaM camatkurvan kimeSa kumArajayaMtaH / Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikrAMtakaurave hasthaladuSpekkho appaDihadaraaM ahirahaM ahirohia akkakittibalaM camakarato kiM esa kumaarjaNto| maMdaraH- evam / avehi sainyaM dviSatAM jayaMtamamuM maghonastanayaM jayaMtam / na vyajyate yasya javAdiSUNAmAdhAnasaMdhAnavimokSakAlaH // 65 // ratnamAlI-aho ugratA samarakarmaNyugrakulakumArasya / maMtharakA-kiM aisa ANihidaahAvidavANataMTasaMghaTakhaMDidavairisarA sAro tihuaNekkallarahio imaM abhijujjato kumArasukedU / maMdaraHavehi vidveSibhayaikahetumamuM suketuM harivaMzaketum / dviSAM karotyAzu vilakSatAM yaH zaraiH zitAnAmapi taccharANAm // 66 // ratnamAlI-manye nAmU parasparasya jetuM prabhavataH / maMdaraH-ito dRzyatAM chalabahulaM vaidyAdharaM yuddhaM / eSa khalu lohArgalAdhipatiranargalacodyamAnavAtamIpratimamahAjavaturaMgamohyamAnamadhirUDhasyaMdanamabhiSeNayati vidyAdharAdhirAjamadhirathaM sunamim / maMdAramAlA-kaha ekkado savvovi vijjAharaloo ekkado a ekalla. mehappaho / haddhi haddhi kiM ettha hohii| 1. kimeSo'niSThitaprasthApitavANAgrasaMghaTTakhAMDatavauzirAsArastribhuvanaikarathikaH imamabhiyudhyan kumArasuketuH / 2. kathamekatassarvopi vidyAdharaloka ekatazcaiko meghaprabhaH / hA dhik hA dhik kimatra bhvissyti| Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cturtho'ngkH| 97 * maMtharakaH-kehaM samasaMdhANamuccaMtahediNivahakavalidasaalAdisAakko vimukkakilakilAsahamahuraM jhatti vaddaridaM vijjAharANaM balaM hiaDaaMto NamiNaMdaNaM evva AhijujjAda mehappaho / ratnamAlI-aho sthairya vIravatacaryAyAM meghaprabhasya / mNdrH-kimucyte| caratyamuSmin balazauryavikramaina rAjate kazcana rAjate girau| harau karIMdrakSatajAMbucUSaNa pravRddhagRnAvapare yathA mRgAH // 67 // maMdArasAlA-haiddhi haddhi / aNAradANasaraMdavANadhArApUraMdadiThipahahi paropparaNiraMdhasaMdahehi mahArahAhihidehi rahasahassehi savvadisAakkaM veDio samaM evva nnminnNdnno| Na ANe kiM ettha hohii / ratnamAlI-priye naitadrathasahasraM meghaprabhasyaivAyamadharitAlAtacakrabhramasya spaMdanasya spNdH| maMdAramAlA-amhe acchera jaM kahidaMpi Na vissasaMti loaNAi / maMtharakaH-are kiM evaM viasattadApicchagucchasappaho pikkalarAajaMbU1 kathaM samasaMdhAnamucyamAnahetinibahakavalitasakalAdizAcako vimuktakilakilAzabdamadhuraM jhaTityavatIrNa vidyAdharANAM balaM hiMDayan naminaMdanamevAbhiyudhyati meghprbhH| 2 hAM dhik hA dhik / anAratanissaradvANadhArApUryamANadRSTipathaiH parasparanIradhrasaMdaSTairmahArathAdhiSThitaH rathasahasraH sarvadizAcakra veSTitosamameva naminaMdano na jAne kimatra bhvissyti| 3 aho Azcarya yat kathitamapi na vizvasataH locne| 4 are kimetat vikasattApicchagucchasaprabhaH pakkarAjajaMbUphalazyAmalaH nIlakaMThakaMThaprabhAkaraH akAlopasthitabahulapakSadoSakRSNaH aMjanadhUlIpuMjasadRzaH rAhuviMbasahasrasaMpAtabhISaNaH tamisrAguhAtimirodgAragabhIraH saptamapAtAlodaradurAlokaH prasarpati gaganAMgaNaM aMtata eva naminaMdanasya / Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 vikrAMtakauravewwwmmmmmmmmmm phalasAmalo NIlakaMThakaMThappahAkavvuro aAlopAhadabahulapakkhadosakasaNo aMjaNadhUlIpuMjasacchao rAhuviMbasahassasaMpAdabhIsaNo tamissaguhAtimiruggAragahIro sattamapAAlodaradurAloo pasappai gaagaMaNaM aMtado evva nnminnNdnnss| maMdAramAlA -( sabhayaM ) heddhi haddhi / kiM NedaM / maMdaraH-aho Azcaryam / dRzyate kavalayannivakSaNAd vizvameva sacarAcaraM jagat / aMdhakAranikaraH samutpata niMdranIlamaNimecakacchaviH // 68 // ratnamAlI-(vibhAvya ) devi tAmasamastramAsUtritaM sunaminA / . adya hi kSaNena mUrchAmiva tAmasAstra prayacchatIdaM prasabhaM janasya / tamaHprabhAvastimitAvakAza mAkAzamAzAvinivezazUnyam // 69 // maMtharakaH-hu~ kiM NedaM juaMtaAlajalaharaNivahavarisijaMtajalaNajAlolikarAlo dhagadhagaMtagholirujjalajAlAjAlajaDilajaMtagaNaparaMto ekkalo dasadisAakkaM dasaaMto savvaMpi diDivahaM ovAhedi sAhANAho / maMdaraH-deva pazya pazya / 1 hA dhik hA dhik / kiM nu etat / 2 haMta kimetat yugAMtakAlajaladharanivahavarNyamANajvalanajvAlAvalIkarAlo dhagadhagudbhUrNatojvalajjvAlAjAlajaTilitagaganaparyataH ekalokamiva dazadizAcakraM darzayan dRSTipathamativAhayati svAhAnAthaH / Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtho'GkaH / / a janasyAkSNAM tIkSNaM timiramiva saMrodhi timiraM pramArjannUrjasvI prabhRta iva sArjena rjsaa| samutsarpajjvAlAzatakabalitavyomaparidhivinA kASThAbhedaM patati zara etAnadhiruhan // 70 // ratnamAlI--nirmuktamAgneyamastraM meghaprabheNa / atra hi| janayatyanekapAnAM pAkala iva pAvakaH paraM davadhum / . sUkala iva duSTahayaH sarvosmAdvibhyadubhramati // 71 // maMtharakaH-dekha deva katthai calapaDAAvalivIjio hatthidagdhajAlAjAlaApukkhio katthai karikaeNa AlacAlaNuttAo gholariphuliMgaAliMgio katthai calaMtajAlAsihuTTAmaro katthai balaMtadhUmaggamaMdhArio karituraarahimaNuaNivahaviddAvaNo dahai dahaNo imo poravANaM balaM / maMdaraH-deva pazya pazya / utpuSyannalakAsthinAlavigalanmajjAdravodrecitajvAlAjAla jaTAlaloladanalavyAsaMgapIDAMgakAH / ploSotpiDitakaMdarAviluThanAkAMDasphuTotthApitAH saMtrAsaM pizitAzinAM ca vidadhatyaddhA kabaMdhA amii||72|| ratnamAlI-aho vizvamaznAti vaizvAnaraH / eSa hi| 1 pazya deva kutraciccalapatAkAvalIvAjitaH hastidannajvAlAjAlapuMjitaH kutracit karikarNacAlanotthApitaH ghUrNamAnasphuliMgakAliMgitaH kuMtraciccalajjvAlAzikhohAmaraH kutracit balamodmAMdhakAritaH karituragarathamanujanivahavidrAvaNaH dahati dahanaH ayaM pauravANAM balam / Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikrAMtakaurave dhUmaiH zAmalayan pralipya gaganaM niSThApayannAtapaM jvAlA saMtatibhirnavAn viracayan dhUmyAbhiraMbhodharAn / utpAtopanakoparAgabahalavyAdehasaMdehadaH / saptArciH kavalIkaroti vilihan viMbaM sahasrArciSaH // 73 // maMdaraH 100 meghaprabhasyaiSa jayaM bravIti dhUmadhvajaH pauravasainyaghAtI / nameH sutasyApi parAjayAya patan dhvajasyopari dhUma eSaH // 74 // ratnamAlI -- kathamakAMDavRSTyA vidhApyate sahasA vibhAvasuH / nUnamutsRSTaM vAruNamastraM namisUnunA / maMdAramAlA - ahno accheraM / ratnamAlI prAvRT pravartayati cArucalatkalApAnuccaizzikhAnatitarAM zikhinaH sukhArdrAn / nirmUla nirdalitadhUmazikhAkalApaH prAvRSyayatviha zikhI pralayaM prayAtaH // 75 // maMtharakaH - keheM esaruppadaMDadhavalasalilaladvisahassasaMsaida Nisse sajalaNihiNipaDaNabbhudo pajjalaMtajaM bUNadathora bhAsuravijjulijAlajalilo kajjala 1 aho Azcarya / 2 kathameSa raupyadaMDadhavalasalilaya STisahasrasaMzayita nizzeSajalanidhinipatanAdbhutaH prajvalajjAMbUnadasthUlabhAsuravidyujjAlajaTilaH kajjalama SikRSNasajalajaladharanivahabhrIyamANasiddhapathadhvAMta: saMtata caratstanitanirghoSabhISaNo bajrapatanamATitavikaTamahIdharazikharaprAgbhAro nirbharodbhrAMtAbhisArikAmanorathasaMbhAvyamAna saMtamasaH pravasanamithuna hRdayavidAraNakarapatraH pravRttaH varSarAtraH / Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ctuthaa'ngkH| mAsakasaNasajalajalaharaNivahabharijaMtasiddhapahaluto saMtaduccaraMtathaNidaNigghosabhIsaNavajjapaDaNamUDidaviaDamahIharasiharapabbhAro NibbharunbhaMtajhaggulImaNa. rahasaMbhAvaNijjasaMtamasopasaMtamihuNahiaAvidAraNakarapatto pautto vaarisaarNto| ratnamAlI nabhaso'yaM kAlatvaM racayati bahalo balAhakavyUhaH / jaTharazikhikaMThakAlaH kAlimapi karoti nabha eva // 7 // api ca / saudAminya imA vibhAMti zikhinaH pUrva nigIzizakhA romaMthAyitumicchayA muhurathodgIrNA ivAMbhodhareH / kiMcAMtaHkavalIkRto jaladharairvaizvAnaro durjara- . statkroDAni vipATya bADhamazanicchadmA vinirgacchati // 77 // maMdaraH kathaM prAvRSamapyatizete vAMtaravihitasRSTiriyaM vRSTiH / aya hi niryatkuraMganikurambakaraMbitAni cuMbati saMprati kadaMbakadaMbakAni / kAdaMbinInibiDaniSpatadaMbupUrAH kUlaMkaSomibharitAH saritaH saraMtyaH // 78 // rtnmaalii-kthm| ratyADaMbarasoSmaNassapulakaM nirmamavazeSvamI __ yUnaH soSmasu kAminIstanataTeSvAsajjayaMtaH sadA / vyomnaH sImasu ketakIsumanasAmacchAH parAgacchaTAH nuSyatmoSitadhairyabhasmadhavalAH projjhati jhaMjhAnilAH // 79 // Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 vikrAMtakaurave kathamasau rabhasodAsitasakalajaladharaH samudvejayati sainikAn kalpAMtapavanakalpaH prabhaMjanaH / nUnaM vyApAritaM vAyavyamastraM meghaprabheNa / maMdAramAlI-(sabhayam ) hai kiM NedaM / maMdaraH--deva pazya pazya ghanaughaM zauleyaM krakaca iva saMte janakaTuIDhAghAtaprauDho dalayati tirazcInamRju ca / haran dhArAsAraM prasabhamatha saMcUrNya kaNazaH purastAdAzAnAM sapadi pavanosau vikirati // 80 // maMtharaka-kaha NimmUlapahuTumehajUho NissesappamusidasaliladhArAsAro rahasallUridadhaavaDapakkholaNapekkhaNijjohelAlUsidarAacchatacittaliagaaNaparisaro kaDiNasilANiharuppAdaNigghaNo NigyAdaNiNAdaghaggharaghoraghosupiDaNajhappidaseeNakuharo vaDavaDayadi saMgaraMgaNaM samIraNo / ratnamAlI jaladapaTalaM dUrAdarIkRtabhramamAhRtaM pivati pavano nUnaM vAtyAmukhaiH pravidAritaiH / idamApa punaH zaMke nirmUlayannayamabudAn / ghanalavamapi prAvRT svAgAminISu na lpsyte|| 81 // (vibhAvya ) kathamupasaMhRtameva caritArthamanena vAyavyamastraM / sAdhu lohArgalAdhipate sAdhu jAnAsi nirAkozaM parAkramitum / maMdaraH-deva itaH kRtArthaya ckssussii|| 1. haMta kimetat / 2. kathaMnirmUlapramRSTameghayUthaHniHzeSapramuSitasaliladhArAsAraH rabhasonmUlitadhvajapaTaprekholanaprekSaNIyaH helApayastitarAjachatracitritagaganaparisaraHkaThinAzalAniSTharotpAtanighRNaH niryAtaninAdaghargharaghoraghoSotpIDanavadhiritasanyakarNakuharaH vaDavaDAyati saMgarAMgaNaM samIraNaH / Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cturtho'ngkH| atra hi taraMgairAnAnaM ratha iva pituyaMtarajaye samudraM nirmudraM jitamakarasaMcArarabhasaH / kurUNAM nirmidana jhaTiti makaravyUhamadhunA rathaH samrATasUnorvighaTayati vegapratibhayaH // 82 // ratnamAlI-( vilokya ) kathamabhiyuktau paraspareNa kauravapauravau / maMdaraH-kathaM pratiSidhya sainyayuddhamekatulAghAtametau kartuM pravRttau / ratnamAlI-yAvadISadavatAritavimAnAH parasparavyAhAramanayoH shRnnumH| (vimAnAvatAranATitakena tiSThati ) maMdaraH-kathamitthamAha pauravaH / ayi kauravamlecchAnAM samare kuroH svajanatAM tAtena saMpazyatA vIrANAM prathameSvahaM prathamikA baddhapratijJeSvapi / / vadhvA vIrarasAnabhijJabhavato drAgvIrapaTTe kRtA kIrtistAM vitatotthitAmapaharatyadyArkakIrtiH kudhA // 83 // maMdAramAlA-amho garihA dihi ThiA poravassa / maMdaraH-kathamitthamAha kauravaH / api paitRkAnIkaprapaMcanirIkSaNaprakSIva shruuytaamymrthH| zItAMzoriva tIkSNAMzuM tava maamupsrptH| bANaiH spRSTasya pakSasya prANAzA prAMzu jAyate // 84 // ratnamAlI-aho sthairyaM kurukulakumArasya / kathaM sa kopotsekamAha pauraivaH / rere anibaddhapralApin / 1 aho gariSThA dRSTiH sthitA pauravasya / Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 vikrAMtakaurave arkakIrtirasAvarkaH somastvaM somavaMzajaH / amumAskaMdato mUDha tavaiva pratyuta kSayaH / / 85 // api ca / re sannataddhatayA vikramya saMtrastaH kimasi vismRtaH vAhanikayuddhaniSedhanaM / nanu tUSNImevAste mamayamamarSiNI sarvApyakSauhiNI / tadadya zAsituM kAmamIzastvAmekako mama saaykH| zobhAyai dikparINAhagRhiNI mama vAhinI // 86 // - ratnamAlI-Aho paruSikAmasahamAnaH kathaM sAnutApamAha kauravaH / ayi svayaMvaramaryAdAvibhedinnakharvitadurvinayagarvita zocanIya idAnIM bhavAdRzaiH putraimahArAjabharataH / kutH| skhalanmarIcizcaritAdahiMsatAttapAMsi pAkhaMDakRdanajaste / tvamarkakIrtiH padavImakIrte gatosi bhiMdana gRhamedhivRttim // 87 // ratnamAlI-yuktamAha kauravaH / maMdaraH-kathamavadhIraNAdhIramAha pauravaH / ayi mUrkha prakrAMtamapi na smarasi na khalviyamanunayagoSThI / tadidAnIm namatu zarasahasrodgArasaMraMbhImaH . paruSapavinipAtasphAravisphAradhIraH / haThavighaTitazatrukSatriyavyUhabaMdhassamaranikRticaMDaH sAmikodaMDadaMDaH // 88 // Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtho'GkaH / maMtharakaH - aho avilaMvasaho sahAo / maMdaraH -- kathamitthamAha kauravaH / aho anAtmanIna na jAnAsyAtmAnaM / avicAritAcaraNanighno hi pumAnacireNa vipadupaghnnatAmAstighnate / tadidAnIm - 105 yesmI rathaM te parivArayaMte bhavatparitrANakRtoSTacaMdrAH / nihanmi tAneSa zarairamoghai stvaM tAvadAtyakSasi ceyuyutsatAm // 89 // maMdaraH kathaM nihatA eva kauraveNASTAbhizzarairairka kIrtiratharakSiNoSTa caMdrA ratnamAlI - kathamadhunA aSTacaMdra vinipAtavilakSo naSTacaMdratithiniHprabha eSaH / cakravartitanayasya rathodya kuMThitAkhilamanoratha Aste // 90 // maMdaraH kathaM punarapyAha kauravaH / ayi yuyutsAsamutsuka avyutpannosi raNakarmaNi / tatazca / idAnImapyasti tvayi bharatasUnau mama ghRNA kSamAvyadvRtteSu draviNamiha naH paitRkamidam / vraja svairaM yuddhAt svagRhamathavA pretabhavanaM gatistAtayIkI na punariha kApyasti bhavataH // 91 // ratnamAlI -- anukaroti somaprabhaM prazamena meghezvaraH / 1 aho avilaMba sahaH svabhAvaH / Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 vikrAMtakaurave maMdaraH kathaM krodhoddhatisApakhyamAkhyatpauravaH / kathamapi raNaM pratyAkhyAya sthirIkRtajIvitaH va punaradhunA kauravya tvaM palAyitumIhase / urasi luThati me nA saubhAgyavikramamadAyinI mama tu vizikhAH chiMdatyete svayaMvaramAlikAm / / 92 / / ratnamAlI - kathamupahAsollAsamAha kauravaH / aho te duSkarakAritA yatkusumAnyapi chettumAtiSThase / 1 maMdaraH--kathaM krodhotsekamAha pauravaH / kiMca re anAsthayopekSitavikramaM gaNayasi tanmugdhasukumAra samaravidagdhaH / nAyaM toyadharo sthirazcalava purnaitadviyatkAmukaM yaM prekSaNI taTitpralaghavo naitepyapAM biMdavaH / jetAhaM bhavatorkakIrtiralaghusthemedamasmaddhanuyahAnau vimukhe yamasya vizikhAJcaite prhaaronmukhaaH||93|| ratnamAlI --- aho paraguNAbhyasUyA pauravasya / maMdaraH--kathamavagaNanAdAruNamAha kauravaH / ayi bho bharataputra sAdhu zikSitosi naTavibhISikAyAM yadvIrarasodAraprayogeSvasamarthastatrabhavAnit vikatthase / ratnamAlI - aho sarasANi vIrANAM mAnAvaSTaMbhasollAsAni svavA - kovAkyAni / maMdaraH--kathaM krodhAtsedhasaMghaTTitabhrukuTibhISaNaphAlapIThakaThoramAha pauravaH / are dumInamadanonmattanirmaryAdadurvAdamukharakurukulapAMsana vADhamaya vipayastaprakRtirAsa / yatsugRhItanAmadheyaM tAtamapyupahAsavirasaM vibhASase / tat kiM bahunA / Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtho'GkaH / tAtassevaikavazyaH svajanayati kurUnityupekSApyudastA tAtAdhikSepavayaM mukhakuharamidaM mRSyate nArkakIrtiH / sRkkaprAMtAvalagnolluThadubhayazikhAkhaMDitordhvAdhamUrdhA bhallaHpradveSimallaH zamayatu tava kSIva maukharyameSaH // 94 // maMtharakaH - haMte vimuka evva poraveNa kaaMtadADhAkarAladhArAperaMto rabhasuppaDaNamIsaNasarillA bhallo / 107 maMdAramAlA--keMhaM advapahaevvakoraveNa sahasummo kkhasammoDharidehi saraNiarehi cuNNido so bhallo / maMdara--na tAvanmAtrameva ketudaMDAgramapi khaMDitaM pauravasya / sAdhu kau - ravya sAdhu / itthamAha ca kauravaH / are are paurava pazya pazya / lalabaMTAjihveAlluThanaracitAkraMdavirasaM ziraHketoretannipatati purastAttava bhuvi / vimuktavyAloladhvajapaTazikhA kezanicayaM mardAyAstracchinnaM tava ca nidhanaM bhAvyamupadizat // 95 // ratnamAlI -- kathaM sarvatrApyatizete kauravaH / maMdara:--kathaM punarapyAha krodhasaMraMbhabhairavaH pauravaH / re re kaurava saMprati kSaNakSaNaM dattakSaNo nirbhayaH svairaM vikramiNAM vacAMsi paThitAnyAvartayAvartaya / niSparyAyaviniSpataccharazatacchinnAMzca pazya kSaNAtvAM tUNIM kavacaM guNaM dhanuriSUna vAhAn dhvajaM sArathim // 96 // 1 haMta vimukta eva pauraveNa kRtAMtadaMSTrAkarAladhArAparyaMtaH rabhasotpatanabhISaNazakhAn bhallaH / 2 kathamardhapatha evaM kauraveNa sahasonmukttasamuddhRtaiH zaranikaraiH cUrNitaH sa bhalaH / Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 vikrAMtakorave ratnamAlI-aho durbharaH pratijJAbharaH / maMdaraH-itthamAha kaurvH| saMdhAtumekatamamutsahate pRSatkaM yAvadbhavAn dhanuSi vAMcitasaMprahAraH / asmatpatatrimukhalUnatamustaveyaM tAvadvidhA bhavati pazya zarAsanajyA // 98 // maMtharakaH-kahaM chiNNa eva poravaNusiMjaNI korvkhurppnn| ratnamAlI-yugapadeva kauravasya pratijJA ca sAdhanaM sNpnnN| . maMdaraH-deva pazya kodNdddNddo'ymrkkiirtergtaujsH| nirjIvastimito jAta: zatruNA samare htH|| 98 // maMtharakaH-kahaM jhatthi poravarahaM ArUDheNa gahIdo koraveNa vilakkhatuhniko akkakitti / palAidaM ca samaMtado poravabaleNa / utthido a koravassa jaakolAhalo poravabAhujuaavaTTiNA pAseNa kahaM saMNaddho kiM kuNaitti AsaMkemi / maMdaraH-kathamAtmana eva mastake nipatitorkakIrterdabhadaMbholiH / ratnamAlI-aho kauzalaM kauravasya / maMdaraH-Aha ca kauravaH / - 1 kathaM chinnaiva pauravadhanuriMzajanI kauravakSurapreNa / 2 kathaM jhaTiti parivarathamArUr3heNaM gRhItaH kauraveNa vilakSaNatUSNIkaH arkakIrtiH / palAyitaM ca samaMtataH pauravabalena / utthitazca kauravasya jayakolAhalaH / pauravabAhuyugalavartinA pAzena kathaM sannaddhaH kiM karotyAzaMke / Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cturtho'ngkH| ayamayamiha yuddhAbaddhagoMddhatAnAM bhujabalamadabhAraM svairamayAvaropya / niyamayati bhujau dvau bhAratasyArkakIrte yudhi kurupatisunurmocayaMtvetadIyAH // 99 // maMtharakaH-savvevi eNhiM divvaaNAdiNNasAhukkAropahArA koravesarassa uvari muMcati maMjuguMjaMtamahuaraNiaraNivvajjatamaaraMdaNissaMdANammahiabahalaguruparimalavAsijjaMtagaaNAbhogaM visattasaMtANamaMdAraharicaMdaNaNameruparijAdabhUiDaM pupphvihiN| maMdaraH tena hi vayamapi tathA kurmaH / (sarve sAdhukAramukharAH puSpavarSe nATayaMti) maMdaraH-deva pazya pazya / surakaravinirmuktAM vyaktApadAnavikatthinIM vahati sumanovRSTiM siddhAdhvanaH patitAM jyH| nRpatiSu bahuSvabhyaryaiva sthiteSu jayazriyA viditaguNa evAnyAM nyastA svayaMvaramAlikAm // 10 // ratnamAlI parA jayamasau prAptA kauravasya ptaakinii| parAjayamasau prAptA pauravasya patAkinI // 101 // maMdaraH--deva pazya pazya / - 1. sarvepIdAnI divyajanAdattasAdhukAropahArA kauravezvarasyopari muMcaMti maMjugujanmadhukaranikaranirvizyamAnamakaraMdaniSyaMdanirthitavahalaguruparimalavAsyamAnagaganAbhogaM vikasatsaMtAnamaMdAraharicaMdananamerupArijAtabhUyiSTAM puSpavRSTim / Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikrAMtakaurave kurunarapatipAzAnaddhaniSpaMdabAhuvighaTitanijasainyaH zobhate nArkakIrtiH / iyamapi divasAMtamlAniparyastaviMbA kSapitakarasahasrA zobhate nArkakIrtiH // 102 // ratnamAlI-(vilokya ) kathamadhunA kauravyahetunihataH pratipakSabhUbhRdvakSaH kSaratkSatajapUrasamukSitA mA / saMdhyAnurAgakapizA varuNasya cAzA dhattaH parasparamamU prativiMbazobhAm // 103 // kathaM niyUMDhasaMgarassaMgarAMgaNAdvinivRttaH kauravaH / adya ca madadvipAnAM karavArisiktA madAMbusiktA hyphensaaNdraaH| amI raNAdadya parAgatAnAM samIraNAH zrAMtimapAharAMta // 104 // maMdAramAlA-kaha samattA smrjttaa| .. maMdara-deva pazya pazya / niSpiSTadviSadazca sAMdrarudhiravyAlepatAmyatkarAH prkssunnnnprtipkssdNtipishitprklinndNtaarglaaH| ete zreNikRtA vizaMti nagaradvArAvakAzIkSiNaH pronmIlanmaNitoraNAM raNamukhAdvArANasIM vAraNAH // 105 // 1 kathaM samAptA smryaatraa| Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtho'GkaH / ratnamAlI - yAvadidAnIM vayamapi - praguNaraNa vimarvaprekSaNaprItibaddhaM pratighaTayitumaMhassAMprataM saMprayAmaH / samavasaraNabhUmiM pUtakailAsamauli praNihitagaNanAthopasthitAM bhUtabhartuH // 106 // maMdarakaH - yadAjJApayati devaH / iti (niSkAMtAH sarve ) 111 iti zrIhastimallena viracite sulocanAnATake kauravapauravIyo nAma caturthoGgaH samAptaH // 4 // Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 vikrAMtakaurave pazcamo'GkaH // 5 // comam (tataH pravizati kaMcukI) kaMcukI-aho nirjaraM prINAti mamAMtaHkaraNaM vijayena vardhamAnaH paranRpatimAnaghasmaraH kumaarmegheshvrH| tathAhi pramadarabhasAdudyadgadgadyate nitarAM vaco guNayati guruM gAtrasyAnaMdadhurmama vepathum / tirayatitarAM vASpotpIDaH pramodahRtokSiNI svayamApa jarA nUnaM jIryatyasau bahulIkRtA // 1 // sarvathA bhAjanaM maMgalAnAM sumaMgalA kAzIrAjasutA |(prikrmyaatmaanN nil) aho vairUpyaM bArdhakasya / vayAMsi vepathUbhRtavAravANacchalAtsvayam / uDDIyeva palAyaMte sodvegaM tanuvaikRtam // 2 // athavA kurunaMdanavijayotsavadarzinaH pravayastvamapi me zreyase / yAvadahamihaiva sthitvA yathA na kopi pravekSyati tathA dvAradezaM rakSAmi / ( iti upavizati) (tataH pravizati pratIhArI) pratihArI-dihiA susaMvido devveNa koravavaMso jado jeduNA akka 1 diSTyA susaMvRto daivena kauravavaMzo yato jitvArkakIrti pratinivRtaH kaurveshvrH| zrutaM ca mayA gRhItvArkakIrtaM praviSTo vArANasI kauravazvarassaMbhAvanApurassaraM vA rAjakulanikaTe nivezito kAzIrAjeneti / tatazca udvelabAlyaphalapreritA AgatAsmi vijayena vardhanaM devaM kauravezvaraM dRSTvA dRSTayossukhaM labdhaM / iyaM cAgrato vaaraannsii| yaavtpriivshaami| Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pnycmo'ngkH| kirti khemeNa paDiNiutto korvesro| sadaM ca mae ghettaNa akkakittiM paviTTho vArANasiM koravesaro saMbhAvaNApurasaraM vA rAaulaNiaDe Nivesido kAsIrAeNatti / tado a uvvellavallaphalapelidA Aadamhi viaeNa vaDhataM koravesaraM daLUNa dahINaM suhaM lahiDeM / iyaM ca aggado vaaraannsii| jAva pavisemi / ( pravezanATitakena ) aho ramaNijjadA raaNimuhassa / ajja hi paMumesu addhANammIlidesu kumudesu IsiviAsidesu / piai IsamaaraMdaM payosapavaNo a bhamalaA ghddiaa||3|| tahahi-- ImA velA ettha vilAsiNINaM / sattho caMdaNakaddamo thaNaale taMvUlavAso muhe. kappUrabbhAhao aNacchasarasA kaMThaM hi katthUriA / holle cihurammi gallikusumAkAlAarudhdUvie sorabhaM taruNIaNassa lahade aMgesu sohaggaaM // 4 // kiMca / bahUmANaNAsapaJcAaakusumamahAvANA maaNassa doNNicaaNi 1. aho ramaNIyatA rajanImukhasya adya hi / 2. padmeSvardhanimIliteSu kumudeSvIpadvikasiteSu / pivatISanmakaraMdaM pradoSapavanazca bhramarAzca ghaTitAH 3 iyaM ve lAtravilAsinInAM / tathAhi / 4. zastazcaMdanakardamaH stanataTe tAMbUlavAso mukhe, karparAbhyadhikoanacchasarasAMkaMThe hi kastUrikA / snehATTai cikure mallikAkusumAni kAlAgarupite, saurabhyaM taruNI janasya labhate aMgeSu saubhAgakyakaM // 5 vadhUmAnanAzapratyAyakakusumamahAvANA madanasya deornicayanirastA eMkotpAtaprAptihRtAMdhakAradhvajAvarohatIva timirAvaraNaniluptabAhulyasaMkucitaM gaganAMgaNaM / AliMgaMtIva parasparaM vasaradUravighaTitA AgamiSyatsaMtamasadaMDadaSTahastA:dizAvadhvaH / dRzyate pratikSaNavardhamAnatamonivahAH timiravAhinya iva rUpiNyaH nagarIvAthyaH / ujvalaMti dRDhatApitamanmathazaraphalAprAvilohitAH mahIgaganAMgaNatArAH gRhe gRhe diipikaaH| Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikrAMtakaurave 114 ratthA ekkovAapattihiaaMdhaAradhaAvarohaMtIva timirAvaraNaNillukkavAhallasaMkuiaM gaaNaMgaNaM / AliMgaMtIva paropparaM vAsaradUravihADadAo AacchamANasaMtamasadaMDadaDahatthAo disAvahUo dIsaMti paDikkhaNavaDUMtatamaNivahAo timiravAhiNIovva rUviNIo NaaravIhio ujjalaMti daDhatAviamammahatirihalaggavilohiAo mahIgaaNagaNatArAo ghare ghare dIviAo ( purovilokya ) aidaM khu samarAvasANasamUsuhaNissa raMta sulahapariaNaM mahArAaulaM, tA pavisemi / ( pravizyAvalokya ca ) aiso khu aao so mattA do paDihAraTThANe uvaviTTho ciTThadi / jAva imAdo saalaM uttaMtaM uvalahemi / ( upasRtya ) a~aa vadAmi / kaMcukI - ( vilokya) kathaM bhadrasenA | svasti bhavatyai / atha kutastvaM velA svaM dezaM parityajyAgatA / pratIhArI -- hariseNa a visAdeNa a / ---- kaMcukI - vipratiSiddhametat / vyAkhyAnata evAtra vizeSapratipattiH / pratIhArI - hairiso dAva koravesarassa vijaAdo kaMcukI - naitadunmaMtraNaM viSAdahetuM vyAcakSa / pratIhArI - cakkavaTTisudassa akkakittiNo adikkameNa accAhidaM saMkedi hiaaM / kaMcukI - yuktamevaitat / kiMtu daivena punarasmAsu prasIdatA viSAdasthAharSa AdiSTaH / pratIhArI - ( saharSa ) ajja kiM sacaM bhaNAsi / 1. etatkhalu samarAvasAnasamutsukanissaratsulabhaparijanaM mahArAjakulaM / tatpravizAmi / 2. eSa khalvAryaH saH mattAtaH pratIhArasthAne upaviSTaH tiSTati yAvadasmAtsakalaM vRttAMtamupalabhAmi / 3. Arya vaMde / 4. harSeNa ca viSAdena ca / 5. harSastA- vatkauravezvarasya vijayAt / 6. cakravartisutasyArkakIrteratikrameNAtyAhitaM saMkate hRdayaM / 7 Arya kiM satyaM bhaNasi / Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - paJcamo'GkaH / 115 kaMcukI-mahatI sA kathA / upavizya zrUyatAm / pratIhArI-teNe hi vijaeNa vaDhataM kumAraM pekkhia esA Aacchemi / kaMcukI-bhadre bhadrasene nidrAyate idAnIM yuddhaparizrAMto devaH / kathitazcAhaM naMyAvartasaudhAtakImAtrapArajanana devena, dIyatAmiyamekA rAtrirme nidrAyitasya / tatsAdhu rakSyatAM dvAradeza iti / pratIhArI-teNe hi pahovaM jAva devassa paDivAlemi / kaMcukI-tenaM hi svairamupavizyatAm / pratIhArI-jaM bhavaM ANavedi (upavizya)ajja valI aMkhu me koUhalaM samarAvasANAdo paraM kIriso ettha uttaMtotti jANiduM / tA bhaNAhi / kaMcukI-tena hi zrUyatAm / pratIhArI-avahidamhi / / kaMcukI-yuddhe yadA tAvannigRhItArkakIrtiH kauravezvaraH prAvikSadvArANasI tadaiva vArANasIpatissaviSAdaM ca sasaMbhramaM copasRtya vaicityavidhuro'vocat / zocasyavADhaM cirajIvitasya cirAttadetatphalamadya labdham / baddho'rkakIrtissamare dviSeti zrutaM ca dRSTaM ca mayA yadadya // 5 // pratIhArI-mahANubhAvo kAsIrAo jeNa akkakittiNo parAbhavaM asahamANo Na ghijjdi| 1. tena hi vijayena vardhamAnaM kumAra prekSya eSA AgamiSyAmi 2. tena hi prabodhaM yAvaddevasya pratipAlayAmi / 3. yadbhavAnAjJApayati / 4. Arya balIyaM khalu kautuhalaM samarAvasAnAt paraM kIdRzotra vRttAMta iti jJAtuM / tasmAt bhnnsv| 5. avahitAsmi / 6. mahAnubhAvaH kAzIrAjaH yenArkakIrteH / parAbhavamasahamAno na gRhyate / soti . Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 vikrAMtakaurave kaMcukI-evametat / na jAtu jAmAturasau jayasya - parAkramaH kAzipati dhinoti / dhunoti tUccairyazaso'rkakIrte rakIrtireSA bharatAtmajasya // 6 // pratIhArI--tado'tado kaMcukI-evametat / atha sAdhikSepamavocat kauravezvaraM kAzIrAjaH / ythaa| baddhaM bhavAnAtmana eva baMdhu nAhatyazaMkaM bharatasya sUnum / vimucyatAmeSa tadAzu baMdhAt samucyatAM mugdha tavApi mohaH // 7 // atha c| suto'yamAdyo nanu cakravartina ssutAvamAne vamatassa eva hi / iti tvayA Dimbha na haMta ciMtitaM pituH kurA nukaroSi ceSTitaiH // 8 // pratIhArI-sikkhedavvaM sikkhido devvo kAsIrAeNa / tado tdo| kaMcukI-tatazca punarapi kAzIrAjaH pauravaM kauravaM coddazya sopAlaMbhamavocat / asthAnAbhinivezabaddhasamarotsAhena tAvattvayA prekSApUrvavidhAyinApi na kRtaM kSAtrocitaM paurava / mohAditthamatikramaM vidadhatA saMbhAvanIye jane satyaM kaurava tattvayApi na kRtaM yattadvivekocitam // 9 // 1. tatastataH / 2. zikSitavyaM zikSito devo kAzIgajena / tatastataH / Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pshcmo'ngkH| 117 pratIhArI:-sAhu mahArAja sAhu sohaNaM te aNusAsaNaM / tado tdo| __kaMcukIH-atrAMtare niravayapraSitau viyAdharadUtau ciMtAgatimanogatI cakravartisakAzAdAgatau lekhahastau gaganatalAdavatariSTAm / / pratIhArI-kaMpada me hiaaM kIrisI ettha cakkavaTTiNo paDipattitti / kaMcukI-bhadre mA bhaiSIH / sa khalu divyamAnuSaH samyak pazyati / pratIhArI-(saharSa ) aujja bhaNAhi kIriso lehttho| kaMcukI-AstAM tAvadvistAraH / zrUyatAM punaH kauravezvarAya prahitasya lekhArthasya saarH| pratIhArI-kahaM vi| kaMcukIyathArkakIrtirvinayAtpramAdya nirastataMdraM mama zAsanIyaH / tathotpathaprasthita eSa mohAt tvayApi pathye pathi vartanIyaH // 10 // pratIhArI-doNaM khu me ussasidaM hiaeNa erisA khu mahApurisA NAma / ajja tado tdo| kaMcukI-zrUyatAM ca kAzIrAjAya prahitasya lekhsyaarthH| / pratIhArI-kahaM vi| kaMcukI 1. sAdhu mahArAja sAdhu zobhanaM te anuzAsanaM / tatastataH / 2. kaMpate me huyaM kIdRzI atra cakravartinaH pratipattiriti / 3. Arya bhaNasva kIDazo AhAryaH / 4. kathamiva / 5. idAnI khalu me uccasitaM hRdayena IdRzAH khalu mahApuruSA nAma / Arya tatastataH / 6. kathamiva / Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikrAMtakaurave yadyuSmAkamasau vacAMsi zirasAbhyarthyAni zeSAsthayA vyAmohAdatilaMghatesma tadayaM putro'rkakIrtirnanu / apyasmin bhavatAM na kartumucitopekSA samIkSAvatAM maMdAjJo bhavati pramAdyati jane ko vA vineye sudhIH // 11 // 118 tatazca / na dveSTi meghezvaramarkakIrti ghezvaro dveSTi na cArkakIrtim / yathA suhRddhUya vivAMtavairau tathA bhavadbhiH pratibodhanIyau // 12 // pratIhAraH- kahaM asAhAraNo kAsIrAe cakkavadviNo bahumANo / kaMcukI - kimucyate kAzIrAjaH khalvasau / yo hi bhaktiM samasta duritApahRtipragalbhAM dhatte sadaiva parameSThiniyoganiSThaH / vyAmohasaMzayaviparyayavItabuddhi stattvaM vivecayati saJccaritaikatAnaH // 13 // pratihArI - ajja buddhigadale hattheNa kiM paDivaNNaM kAsIrAeNa / kaMcukI - kimanyat / sabahumAnamabhiSTutavAn mahArAjabharataM / yathA / zamaM dadhAno hRdi yogidurlabhaM guNaiH kiyadvA pitureSa hIyate / tadasya saMciMtya caraMtu sAdhavassuduSTavaM vRttamaduSTavRttayaH // 14 // 1. kathamasAdhAraNaH kAzIrAje cakravartinaH bahumAnaH / 2. Arya buddhigatalekhArthena kiM pratipannaM kAzIrAjena / Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamo'GkaH / punarapi tamuddizyAvocat / svayyeSa nassArvajanInasUnau yazasvatIhAtra na mAti harSaH / kimanyadete pitaraM yathA te tvAmAtmazaucAya yathA smarAmaH // 15 // pratIhArI - juttaM AcakkhidaM kAsIrAeNa / tado tado / kaMcukI - tatazca tUSNImAsInamarkakIrti punarapyavocat kAzIrAjaH / tathA / na nAgairnApyazvairaparimitanAgAzca pRtanArusamArAdhyA yUyaM nanu bharatasUno katipayaiH / dhanaM ceddAsyAmastadapi na varaM yatra nidhayo na vApyastAlasyAH sapadi suvate'bhISTamiha vaH // 16 // kiMca mahIkhaMDaM dadyAM yadi tadapi hAsyaM yadakhilA mahI yuSmAkINA himagirisaridvallabhamitA / na sauhArda prArthyaM nRpakakuda yuSmAbhiriha naH paraM hi premANaM prathayati pitAsmAsu bhavataH // 17 // tatazca yuvarAja zrUyatAmasmadabhIpsitam / 119 svayaMvare prApya sapuSpamAlAM tayA samaM yAtu jayaH svadezam / tvAM ratnamAlA guNaratnarAzi saMvAhayatvarghyamasAvanarghA // 18 // 1. yuktamAcakSitaM kAzIrAjena / tatastataH / Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 vikrAMtakaurave pratIhArI-sovvaNaM jappidaM kAsIrAeNa / tado tdo| kaMcukI-tatazca pratyAkhyAnenaiva kRtAbhyupagamamarkakIrti kAzIrAjaH sAdaramAtmana eva rathamAropya svabhavanamanaiSIt / pratIhArI-tadoM tdo| kaMcukI-kAzIrAjaniyogena hesAMgadaH kauravezvaraM rAjabhavananikaTavatinyatra bhavane samucitasamudAcArapurassaraM nyavIvizat / anyattu balaM gRhItvA skaMdhAvAraM gatAviraMmadavizAradau / pratIhArI-tadoM tdo| kaMcukI-amuSyAzca rAtresturyayAme kalpitorkakIrteH kautukabaMdhaH / kauravezvarasya tu zvo bhvitaa| pratIhArI-savvaM kallANaM evva / / kaMcukI--tadenAM rAtriM bhavatyA rakSatAmAyakakSatA yAvadahamabhyaMtarakakSyAM paritaH saMcarannabhirakSAmi / pratIhArI-jeM ajja ANavedi / ( iti niSkAMtau) 1. zobhanaM jalpitaM kAzIrAjena / tatastataH / 2. tatastataH / 3. tatastataH / 4. sarva kalyANameva / 5. yadAyaH AjJApayati / Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamo'GkaH / mizraviSkaMbhaH / Caillou ( tataH pravizatyupaviSTo rAjA naMdyAvartazca ) rAjA - ( AtmagataM ) bhoH cirAdaya samaravyatikaratiraskAramano rathayUthAnAghrAtA sannidhatte hRdaye hRdayavallabhAsAnurodham / tatprArthayAmi ghaTanAya raNe pravRtte naivAgase vighaTanApi manorathA vaH / labdhakSaNAH priyatamAM prati he bhavaMtaH saMbhUya yatkimapi saMprati sUtrayaMtu // 19 // ( ciMtAmabhinIya ) aho svairacAritA dattAvasarANAM manorathAnAm / amI hi AliMgatyabalAM balAdanunayavyApAradUrasthitAM nirbaMdhAdanuvartayaMtyavacanAmAlAparyatyutsukAH / AjighaMti niruMdhatImanibhRtaM cuMbaMti kaMpottarAM saMpAtena manorathAnadaddhati vIDAvakAzAnapi // 20 // ( sotkaMThaM ) kiMca bahunA / 121 svairamadya yugapadvinissRtai-stAmakaMpana suvAsinIM prati / yadvikalpitamabhUnmanorathai stanmamApi vacasAM na gocaraH // 21 // ( smRtimabhinIya ) kathamadyApi saiva hRdaye parivartate svasaMvatyaMtI kAzIrAjasutA / yadA kha Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 vikrAMtakaurave manaurathaistatkSaNapUryamANeniryadbhiraMtarniviDairivaitat / aMsadvayaM me pulakaiH sphuTadbhiH pratyutthitaM tatkaralAlanAya // 22 // athavA / kathamaMsayorevautsukyaM kathayAmi / yena dUrAdahaMpUrvikayopasRtya priyAkarasparzarasaM jihiirssH| mamAnyamapyutsukamaMgamaMga maMsadvaye saMkramItaM tadeSIt // 23 // aMgIkaroti ca na punaranyAni mamAGgAni bahumAnaH / yataH tatpUrvakaM me srajamarpayaMtyA sranirvizeSeNa karadvayena / natAMsayA spRSTamidaM tu nIta muttaMsatAmaMsayugaM zarIre // 24 // priyatamAsparza iti hi kimapyanyatsaMpannaM rasAyanamutkaMThamAnasyAMta:karaNasya / tathAhi na hArayaSTau na tuSAravRSTau na caMdrakAMte na ca caMdrarazmau / dhruvaM mayA jAtu cidanvabhAvi priyAMgasaMsparzasukhasya lezaH // 25 // . kiMca / tasyA Apa bisaguNaklaptaguMphanAM kuvalayagarbhadalApamAlikAM kaThinayati samastamArdavadravyaraciteva tanubhRgIdRzaH / kiMcAnyat / Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pnycmo'ngkH| 123 Annnnnnwwwrammarrrry srajamupari karAbhyAmaMsayorarpayaMtyA chalacalitavayasyA hastasaMcAritAbhyAm / mama kimapi rahasyaM karNayorabhyupetya skhalitavalayanAdacchAnevAbhyadAyi / 26 // athavA kimanyadiha kathyate / AdAya dAma mayi kausumamarpayaMtyA kiMcidvikuMcanacalacchithilottarIyam / Akamya pakSmalahazA kusumAyudhasya bANairiva sphuTamahaM pariveSTitosmi // 27 // ( savizeSautsukyaM ) kiM ca tasyAH svidyadaMguligurutrapAjaDaM hastayugmamavazaM mdNsyoH| sastamuktamadhunA smRtiM gataM sasmitapriyasakhIkaroddhRtam // 28 // yadA khalu me| ucchrayasonatazikhare prasvidyatpulakakRtapuraHsaraNe / anusaraNamivAdhattAM tasyAH kucayorime ase // 29 // naMdyAvartaH-(vibhAvya / AtmagataM ) kathamavicchinnazciMtAsaMtAno devasya / aho adIrghasUtratA madanasya / yataH sannikRSyamANopi praNayinIsamAgamasamayo naalmmussyaatmnopsthaapnaay| bhavatu pRcchAmi / (prakAzaM) deva kedAnI manaH paribhrAmyati / yattUSNImevAsyate / rAjA-sakhe naMyAvarta kathaM kathayAmi / Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 vikrAMtaphaurave karAbhyAmutsRjya srajamupari saMmohajananI balAta(raM mama nibhRtamAchidya ca mnH| puro dhairyAlepaH sa ca sapadi dhautodayitayA na vidmastanItaM punaratha kiya(ramanayA // 30 // naMdyAvartaH-deva kimatra khidyate ? / nanu gataiva svayaMvarakalahAt prabhRtidUyamAnayA parisamApitasamaravyApAraM devamavekSituM kutUhalinyA tatra bhavatyA kAzIrAjapucyA devapAdamUlaM prati preSitA saMketasthAnapradarzanAya saudhAtakiM gRhItvA navamAlikA / rAjA-astyetat / garIyAna khalu kAtaratayA samarakarmaNyatyAhitamasmAsu zaMkamAnAyAH kAzIrAjaduhituH paritApaH / sA hi svptisvyNvrsmutthsNbhrmglpittrpaavivRtbhuurisaadhvsaa| kathamapyabhUt priyatamA na mUcchitA navamAlikAkusumadAmakomalA // 31 // naMdyAvartaH-devenaitacchaMkAsthAnaM kiM tu deva iti kevalamabhUtkAlyANaH prinnaamH| rAjA-sakhe adyApi tasyAH / aMtarnipItanayanAMbupariplutAni brIDAvizeSavidhuravyapavartanAni / cetastuhaMtyaviditopatapramoda- prAraMbhavighnacakitAni vilokatAni // 32 // api ca tasyAH / Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamo'GkaH / pakSmAgragrathitAsrabiMduvisarAparyaMtapAtonmukhI prAptA mAM manasAkulena na punarbhAvAnugaizreSTitaiH / premavrIDitatApasAdhvasatamaH sapAtakaMpottaraM dRSTI dRSTavinaSTasAci calanA yAMtyAH kathaM kathyate // 33 // AstAmetat / idaM tu kathaM vRttam / nirvartya vAnmama maMthare dRzau vivartayaMtI valitatrikaM mukham / svayaM vRNAnA yadadarzadanyastadapyaho lagnamihaiva me hRdi // 34 // kathaM cirAyate vayasyasaudhAtakiH / ( pravizya ) vidUSakaH -- aiso mhi Aado / 125 rAjA - - vayasya api susUtraM saMvidhAnakam / vidUSakaH -- veassa jassa eso sodAai saivo tassavi te dukkaraM NAma / rAjA- - vayasya kathaya kathaM gataM saMketaM saMgatam / vidUSakaH -- aMtthi dAva NomANiAe saha ahaM ido do / rAjA - asti tat / vidUSakaH - do imassa bhavaNassa parohiDamaggeNa paviddhaM pamadavaNaM / tahiM ca puvvasaMkedidA pamadavaNapAliA gaMdhamAliNI NAmA dAraM pAlaaMtI ThidA | 1 eSosmi aagtH| 2. vayasya yasyaiSaH saudhAtakiH sacivaH tasyApi te duSkaraM nAma asti tAvannavamAlikayA saha ahaM ito gataH / 3. tatazcAsya bhavanasya pazcAnmArgeNa praviSTaM pramadavanam / 4 tasmiMzca pUrvasaMketitA pramadanapAlikA gaMdhamAlinI nAma dvAraM pAlayaMtI sthitA / Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 vikrAMtakaurave rAjA - tatastataH / vidUSakaH - tado' adAe saha pamadavaNamaggeNa NihudaNihudaM sudUraM gadaM / jahiM ahaM vi bahulamahIruhasAhAsahassa saMvaddhidAdo aMdhaArAdo bhIdamado aMdho via NomAliAkaraM olaMvia khalaMtacaraNajualo kaha kaha do / rAjA - tatastataH / vidUSakaH - pavi ca tado pacchAavaulasahaArapADalacaMpa aveDiassa bAlujjaNassa majjhe ummisaMtacaMdamaNibaddhapAaphalaaM NAma / taM ca daMsA - via AadaNaM gaMdhamAliNIe saha Aacchadetti bhaNia pamadavaNapAliAe saha ido pahAviUNa saaMvi tado gadA tahiM evva tattahodiM kAsIauttiM AduM NomAliA / rAjA -- sAdhu vayasya sAdhu / kvAsau pramadavanapAlikA / vidUSakaH - paimadavaNapakkhaduvAre evva ThidA paDipAledi / naMdyAvartaH - sarva samaMjasaM / tadutthIyatAm / rAjA -- yathAha vayasyaH / ( uttiSThati ) naMdyAvartaH- Arya saudhAtake Adezaya pramadavanamArgam / 1. tatazca tayA saha pramadavanamArgeNa nibhRtaM sudUraM gataM / yasminnahamapi bahulamahIruhazAkhAsahasrasaMvadhitA daMdhakArAdbhItabhIta aMdha iva navamAlikAkaramavalaMbya skhalaccaraNayugalaH kathaM kathamapi gataH / 2. praviSTaM ca tataH pracchAyavakulasahakArapATalacaMpakaveSTitasya vAlodyAnasya madhye unmiSacaMdramaNibaddhapAdaphalakaM kaumudI - gRhaM nAma / tacca darzayitvA ApatanaM gaMdhamAlinyA saha Agacchateti bhaNitvA prama pAlikA saha itaH prasthApayitvA svayamapi tato gatA tasminneva tatra bhavatIM kAzIrAjaputrImAnetuM navamAlikA / 3. pramadavana pazcAddvAre eva sthitA pratipAlayati / Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidUSakaH - Ido ido / rAjA paJcamo'GkaH / ( sarve parikrAmati ) - ( sotkaMThaM AtmagataM ) aMgakairamRtasekasodaraimanmathAgnimathitasya tAmyataH / khelagAminivinA vilaMbinAM dehi dehi pariraMbhaNaM priye // 35 // 127. ( socchvAsaM ) aye draSTavyA svairamaya me kAzIrAjasutA / athavaite asakRdanubhUtasulocanAdarzanasukhe idamanyadakSiNI prArthaye ( sasAMtvanaM ) he locane patimabhUdyuvAbhyAM ciraM priyAyA vadanAraviMdam / pipAsyamAnasya mayAdharasya kSaNaM tirodhAnamapi kSametAm || 36 | yadvA / priyatamAsaMbhAvanAyAmaparAddhe ime cakSuSI nUnaM pAtraM bahumAnasya / tathAhi aur krodho dhairya vinayamiti vA saiva zaraNaM na yAMtI sA kAMtA padamapi yuvAbhyAmanusRto / dRzau tAM cellapsye dRDhamaya pariSvajya na ciraM yuvAbhyAM dAsyAmi stanataTaparINAhavihRtim // 37 // athavA sudurjaye ime mayA locane / kutaH / kuryAM yadyupagUhanaM mRgadRzo'nucchrAsamannastanaM nanvasti sphuritAdhare mama dRzoH svecchAvihAro mukhe / 1. ita itaH / Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 vikrAMtakaurave tasyAzcedadharaM pibeyamadayaM tatrasta evAyate netre netravilobhanAya viluThatpAThInapAriplave // 38 // ( sparza rUpayitvA ) kathaM pravRttAH eva proSitajanadhairyabhaMjananirdAkSiNyA dAkSiNAtyAH prabhaMjanAH / ( sodvegaM ) / itazcolIcUDAvicakiladhanAmodasuhRdaH sagaMdhAH karnATIkucakalazakAzmIrarajasAm / muhurmAhArASTrIvadanamadirAghrANasarasA nabhasvaMtaH svAMtaM na hi virahAdAhaM vidadhati // 39 / vidUSakaH-(puro nirdizya ) edaM pamadavaNaduvAraaMesA agaMdhamAliNI' (pravizya) pramadavanapAlikA-jedu korvesro| rAjA-bhadre gaMdhamAlini Adezaya mArga bAlodyAnasya / gaMdhamAlinI--ido ido| (sarve parikAmaMti) nadyAvartaH-(UrdhvaM vilokya nirvarNya ca ) kathamadhunA gaganAMgaNaraMga pravivikSoH zazAMkazailUSasya svacchasusnigdhakauzeyayavanikAstaraNazriyamuddahati zvetamAnaH prAcImukhe caMdrikAstavakaH / tathAhi / harikarikaraniryacchIkarAsAragaurAH pavanavidhutadUrvAmbhodhiphenAyamAnAH / azaraNaparidhAvaddhvAMtadattAvakAzAH zazadharakarakaMdAH sAMdrayaMtIMdrakASThAm // 40 // 1. etatpramadavanadvArakaM / eSA ca gNdhmaalinii| 2 jayatu kaurveshvrH| 3. itaitaH Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pnycmo'ngkH| 129 rAjA-(vilokya ) kathamidAnImAkhaMDaladigvadhUmukhamaMDanasya khaMDi. tajanamAnakhaMDanasya vartate vardhitamakaradhvajAbhyudayaH zItadIdhiterudayaH / tathAhi / yacaMdrikAsahacarI prathamaM praviSTA / baddhAMdhakArahananaM gaganakabhAgam / raktaH zanaiH pravizati svayamadya zaMke saMketakelisadanaM tadasau zazAMkaH // 41 // gaMdhamAlinI-kehaM samuggado esa nnissNrtcNdaaavsNdohsNbliddsdisaabhittio| aNakkhalidativiramasIcikkaNaNimmokkhavalakkhida. NakkhattakakkhiperaMto tuvaraMtaceMcuAmaNarahaviddhaMsaNaNissAso saMsaidavirahijaNajIvidAsaMso sammosidamANiNImANaNAsasammANidaduvviNIdapaNaijaNo jaNidajaNaNaaNANaMdo caMdo / ajja hi-- NisahaNiaDarattaM rattiNAhassa viMbaM aNukuNai thaNANa tuMgaveDAlaANaM / 1 kathaM samudgata eSaH nissarazcaMdrAtapasaMdohasaMvalitadakSadizAbhittikaH / anAskhalitaprakSAlitatimiramaSIpaMkanirmokSavalakSitanakSatrakakSikAparyataH / tvaramANAbhisAri. kAmanorathavidhvaMsananizvAsaH / saMzayitavirahijanajIvitAzaMsaH, saMmoSitamAninImAnanAzasaMmAnitadurvinItapraNayijanaH janitajananayanAnaMdazcaMdraH / adya hi / 2. niSadhanikaTaraktaM rAtrinAthasya viMbaM anukaroti stanAnAM tuMgavrIDAlayAnAm / atibahalaharidrAleparajyatAM madanarasanidhInAM colikAtaruNIjanasya // atha c| nabhomaMDapikAvilasattArakA mauktikA dhRtiM dadhati / vistAritacaMdrAtapacaMdopakabaddhaprAgbhAraH // Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 vikrAMtakaurave aivahalahaladdIlevarajjaMtaANaM aNarasaNihINaM coliajjhAjaNassa // 42 // aha a / hamaMDaviAvilasaMtatAraA mottiA dihaM dahai / vitthAriyacaMdAvaha caMdova abaddhapabbhArA // 43 // vidUSakaH - kehaM ehiM adivAhidaMdhaArapAusasamao / sArasAvaDaMtagahagaNakuTuMbaparivAro uddhavapecchaMtaloaloaNasuhavaittao / viasaMtatAraAtAmaraakusumaNiaraM ogAhedi gaaNasaraM sisiraM surA ahaMso / rAjA -- aho niraMkuzatA zazAMkarociSAm / tathAhi rabhasakRtavikAzaH kAmamuktATTahAsaH surapathapaTavAso'nalpakarpUradhUliH / vizadayati digaMtAniMdupAdaprasAraH kaluSayati tu ciMtAM kevalaM proSitAnAm // 44 // athavA pRSTavyametat / tamamsamastaM glapayannabhISubhivibhAvarIvallabha vizvatomukhaiH / tamaH kimetatsa bhavAnupekSate pravAsinAmAMtaramAtmanApi ca // 45 // 1. kathamidAnImativAhitAMdhakAraprAvRT samayaH sadRzApata dUgrahagaNakuTuMbaparivAraH * UrdhvordhvapazyallokalocanasukhA yitRkaH vikasattArakAtAmarasakusumanikaramavagAhate gaganasaraH zizirAMzurAjahaMsaH / Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pnycmo'ngkH| 131 yadi vA tiSThatu varAkAH pravAsinaH svazarIre tu dattapravezaM tamaH kimasya zobhAyai kalpate / athavA bhavatu vijJAtaM / sajalajaladanIlaviSi piMSanmayUkhairuDupatiramRtAMbhaHpUragauraistamAMsi / svavapuSi tama etallagnamunmArTi nAsau zaraNamupagatAnAM hiMsitAko nRzaMsaH // 46 // naMdyAvartaH- (vilokya ) ayamarAlamarAlazizucchadacchavirapAkurute parito nabhaH / zazikaraprakaraH prasaran jagat gavalakaMThakalAlamidaM tamaH // 47 // ( nirvaNya ) aho sAMdratA caMdrAtapasya / saMprati rajanisurabhibhUrikSIraniSyaMdazubhraH kiraNaparikarosau rohiNIvallabhasya / prasRta iva vibhAti sparzamAtreNa vighnan ---vidhuravirahidehAn paardaasaarpuurH||48|| rAjA pratiphalanamahArghAH kAminInAM kuceSu / prtinvdhnsaarkssodsNdohsaaNdraaH| kimapi hRdi vikAraM kurvate sarvato'mI taralatuhinabiMdusyaMdinazcaMdrapAdAH // 49 // kathaM pratyAsanne priyAdarzane muhUrtamAtramapi virahamasahamAnastapatyeva naH zizirAMzuH / ayi bhoH| Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 vikrAMtakaurave dussahopacitamanmathavyathAnarthazUnyazizirAMzuzabdanaH / caMdrapAdapatitAna pravAsinaH hrepayasyakaruNaH kharaiH karaiH // 50 // kiMca re tapanmamAMgAni zazAMka zaMke nAvApsyasi tvaM na purApyavApaH / sulocanAyA vadanasya sAmyaM vilocanaikAMtavilobhanasya // 51 // aho kaThoratA caMdrAtapasya / tapasi mama kimaMgAnyaMga caMdrAtapa tvaM prakRtitapana yadvA kA kathA madvidheSu / nanu vahati kalaMkAzaMkarmataH zazAMkaH svayamapi bhavataiva pratyahaM taptaviMbaH // 52 // naMdyAvartaH - deva pazya pazya / tulayati sudRzAmasau zazI kucakalazaM ghanacaMdanArcitam / priyavirahaviniryaMjanadravakaluSAzrunipAtakarburam // 53 // aparyanuyojyAzca svabhAvA bhAvAnAM / kutaH / kimapakRtamamuSya cakravAkaiH kimupakRtaM tuhinArciSazcakoraiH / vyathayati vighaTayya cakravAkAn tRSamapahRtya dhinoti yaccakorAn // 54 // Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pnycmo'ngkH| rAjA - haMta bhoH rohiNIjIvitezvara / priyAvizleSArte smaravizikhasaMpAtavidhure 133 na nAma tvaM kAmaM mayi kuru ghRNAM manmathasakha / vinA hetoraktAnyatha kimiti cakrAhvamithunA -- nudasyan visraMsAda jhaTiti vighaTayya vyathayasi // 55 // ( anyato vilokya ) niSTApaddatarAjatadravakharAMcaMdrAtapAnnIrasAn kiM yUyaM pibatha prasAritagalAH svairaM cakorArbhakAH / yadvA tApitarUpyapiMDaparuSaM viMbaM gilannaidavaM yuSmAkaM saparaM nisargakaThinaH svarbhAnurevopamaH // 56 // yadvA rUpyadrava ityapi na paryAptistApasya / kutaH / rUpyadravo bhavati nAyamitaH prasarpanUSmAyate sa patitaH kiyato muhUrtAt / iMdurvilInatanurAtmana eva tApAt jyotsnI bhavatyaparathA kRta IdRmauSadham // 57 // naMdyAvartaH- deva pazya pazya / paribhrazyadavazyAyalezagrathitaHpallavAgrasya saMphullamallikAvallIvellita kaMkeliskaMdhasya kelido halavilAsinIvibhramapariraMbharasasamujjRMbhamANakurabakastabaka kadaMbakasya laMbamAnasarasasahakArakisalayaviDaMbitavanitAlalitakaratalasaukumAryasya vikrIyamANabahalasaurabhasaMbhAvita - samIraNasya raNaraNakavivRddhikadarthyamAnamAninIsaMtAnasya vasaMtavAsabhavanasya nirAlasyavardhitamanmathapramadasya pramadavanasya parA lakSmIH / atra hi jyotsnAvagAhaziziraH sahakAragAMdhaniSyaMdamAnava kulA savavAsitosau / Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikrAMtakaurave vAyurdadAti virahan kamapi pramodamAmodamAnakumudAkarasaurabhAH // 58 // rAjA cyAtanmadhulavanikarA nikArasahakAriNotra shkaaraaH| pramadAvirahArtAnAM pramadavanamidaM pramAdAya // 59 // ( sparza rUpayitvA ) kathamasAvapi paritApaheturapara eva caMdrAtapo mAtarizvA / athavA / aMgAni kAziduhiturnavacaMdrakAMtaniSyaMdaghRSTaharicaMdanazItalAni / spRSTAni naiva bhavatA pavamAna nUnaM nocedasau tava kathaM paritApabhAraH // 60 // itthaM ca me vikalpayati cetaH / iyaM tu taptA vinipatyacaMdrikA vahatyamuSmin pavane ghnossmnni| ayaM tu taptaH sahasAvagAhanA dihaiva caMdrAtapamurmarAnale // 61 // ayaM ca me trkH| kevalaM lokavikhyAtAM vAyoragniriti zrutim / vAyuruSNo vamannagniM satyaM satyApayatyasau // 62 // athavA sAdhu veditam / asau vahanneva sudussahaM dahana dehinAM zrAMtiharaH samIraNaH / Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pshcmo'ngkH| mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmwww. sa nUnamUrdhvajvalanaM vibhAvasu vihAya tiryagbalanena vartate // 63 // atha kimadyApi dUrasthaiva priyA / vidUSakaH--NaM idaM NiaDa evva vaalujjaannN| esu khu tassa NiaDaSTido viharaNaNimmANaviaDANaaMvo tuhiNaarAkaraNasaMbhedapakkharaMtacaMdamaNisalilalacchiNijjharaduvvaMtasisirasIaradhUlIdhUsariapareMtapavaNo pallavidakomaladUvvaMkuraM viva maragaatthalesu palitaM viva pomarAamANakuTTimesu, ummisidaM viva veluriapattharesu kisalaidaM viva pavAlataDesu diNNaM viva phalihappalahesu gucchaM viva matiatalesu NialacchaNapahAkaraMvidaM viva mahANIlabhUmisu caMdAavaM daMsaaMto kelirohaNo NAma kiilaapvvdo| naMdyAvartaH-(nirvarNya ) deva pazya / kelirohaNamaNisthaleSvimA / rohiNIpatimarIcipaMktayaH / vartayaMti parivartacitritAH pAkazAsanazarAsanaM bhuvi // 64 // rAjA-(nirvarNya sAzaMkaM ) ... . atrasatrapamakaMpanAtmajA kelikautukahatA kimadya hi / kelirohaNataTAdhirohaNaM matkarAptikarA kariSyati // 65 // 1. nanvidaM nikaTa eva vAlodyAnaM / eSa khalu tasya nikaTasthito viharaNanirmANavikaTanitaMbo tuhinakarakiraNasaMbhedaprakSaraccaMdramaNisalilalakSmInijharadUyamAnazizirazIkaradhUlidhUsaritaparyantapavanaH pallavitakomaladUrvAMkuramiva marakatasthaleSu pradIpya. divapadmarAmANikuhimeSu unmiSitamiva vaiDUryaprastareSu kisalayitamiva pravAlataTeSu dIrNamiva sphaTikaphalakeSu gucchamiva mauktikataleSu nijalakSaNaprabhAkaraMbitamiva mahAnIlabhUmiSu caMdrAtapaM darzayan kelIrohaNo nAma krIDAparvatakaH / Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikrAMta kaurave gaMdhamAlinI - Idovi esA vAlujjANaparisaravAhiNI amarataraMgiNI NAma lIlAdigdhiA dakkha deva diNNadANapuNNapavAhamaakkapahujjalA caMdaaMtaphalaapavahaMta NijjharaparimiliaummiA ummisaMtakumudavya paDhicchAoMtarialoANai upagai amaataraMgiNI | 136 naMdyAvarta :- itopi dIyatAM dIrghikAparisare dRSTiH / atra hicaMcudaSTavaraTAH kalahaMsA: saikatAM talime ca zayAnAH / jyotsnAyaiva zanakairnijazAkhAzAyitAH pulakayaMti manAMsi // 66 // rAjA - (nirvarNya ) / amRtataraMgiNInijataraMgasitAsizateH ziziramarIcidIdhitinimIlitapadmavadanA / sarasIruhAM dviSanniti vidArayati prakaTaM nipatitaviMbamaMbhasi nizAdhipatiM zatazaH // 67 // vidUSakaH - aiso imAdA / ( sarve parikrAmati ) gaMdhamAlinI - edaM khu mahamahiavahalava ulaparimalavalaidasa alapamadavaNaM / viAsuMmahakaDorapADalAmaaraMdaNimmahiasarasagaMdhabaMdhuraM / Nibbharavi 1. itopi eSA vAlodyAnaparisaravAhinI amRtataraMgiNI nAma lIlAdIrghikA / pazya deva dattadAnapuNyapravAhamayaikaprabhojjalA caMdrakAMta phalakaprahRnnirjharaparimilitormikA unmiSatkumudeva praticchAyAMtaritalocanAni upagRhNAti amRtataraMgiNI 1 2. ess...| 3. etatkhalu sugaMdhibahalabakulaparimalavalayitasakalapramadavanaM, vikaasonmukhktthe|rpaattlaamkrNd nirmathitasarasagaMdhabaMdhuraM, nirbharavikasannavamAlikAvAsitada zadizaM jRMbhamANapunnAgamadhurasArditamArutaM, aviraladalatkumudavanapracchadasaMchannasarovaraM vAlodyAnaM / Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamo'GkaH / 137 alaMtaNomAliAvAsidadasadisaM / jabbhAaMtapuNNAamahurasatarANAamArUaM / aviraladalaMtakumuavaNapacchadasaMchaNNasarovaraM vAlujjANaM / naMdyAvartaH -- aho ramaNIyatA vAlodyAnasya / atra hi AsavairanilamArdrayatyamuM cAru bhAsurayatIha kesaraH / saurabheNa surabhIkarotyasau kaumudISu sarasISu kaumudI // 68 // rAjA -- bakulataravaH sAMdraprotsarpakausumasaurabhAH kimapi surabhIkurvatyete bhramadbhramaraM nabhaH / atha ca kathayAmyetairnaktaM divaM pravikasvaraiH cirasurabhibhirbAda kAlopyasau surabhIkRtaH // 69 // ( anyato vilokya ) itopi ca / pATalIjaraThakuimalaraMdhapraskhaladbahalasaurabhalubdhAH / nirbharaM madhuliho lihate'mI dhUnitAnanamamUni madhUni // 70 // vidUSakaH - bho' vaassa kudo edAi NibbhalakusumidAi pADalAi vaNAaMte / NiamUlapalaMvaparipakkhakhalidehi dIharabAhujualapariraMbhaNijjapariNAhehi pasaraMtasurabhigaMdhaghurAghurAidajIhehiM phalasahassehiM daMsaNijjo uvavaNAlaMkAro tume paNaso Na vaNijjadi / 1 1. bho vayasya kutaH etAni nirbharakusumitAni pATalAni varNyate / nijamUlapralaMbaparipakSaskhalitaiH dIrghabAhuyugalapariraMbhaNIyapariNAhaiH prasaratsurabhigaMdhaghuraghurAyitajihvaiH phalasahasraiH darzanIyaH upavanAlaMkAraH tvayA panaso na varNyate / Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 vikrAMtakaurave rAjA-( sasmitaM ) idaM varNyate / kathaM panasakevalaM sumadhurANi puSpairvinA phalAni phalatA tvayA phlvipaakmuukssmH| caraccadulacaMcarIkacaraNAhatoccAvaca prakIrNasumanorajaH paTalapATalaH pATalaH // 71 // naMdyAvartaH-zobhanaM subhASitam / gaMdhamAlinI-idaM khu aggado komudiighraN| naMdyAvartaH-Arya saudhAtake agrato bhava devasya / yAvadahamatraiva pratipAlayan tiSThAmi / vidUSakaH-teha karIadu / gaMdhamAlinI-ahaMpi a ido sahINioe vaDhemi / vidUSakaH-teNa hi tumaM ajjaNaMdAvattasya sahAA hohi / (gaMdhamAlinI sasmitaM naMdyAvartena saha niSkAMtA) vidUSakaH-iMdo ido piavasso| (parikAmataH) (tataH pravizati sulocanA navamAlikA ca ) sulocanA-saMhi NomAlie saccaM evva tue divo akkhadasarIro ajjutto| navamAlikA-sa~hi kIsa saMkesi Na khu so tAriso tado evva savarakalahamIdAe mai hatthe tuha diNNo bhaTTiNA saMdeso / jaha / ( sNskRtmvlNby)| 1. etatkhalu agrataH kaumudIgRham / 2. tathA karotu / 3. ahamapi ca itaH sakhIniyoge varte / 4. tena hi tvaM AryanaMdyAvartasya sahAyA bhava / 5. ita itaH priyavayasyaH / 6. sakhi navamAlike satyameva tvayA dRSTaH akSatazarIraH aaryputrH| 7 sakhi kasmAt zaMkase na khalu sa tAdRzaH tata eva svayaMvarakalahabhItAyA mama haste tava datto bharcA saMdezaH / yathA / Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamo'GkaH / dvitrA ghaTIrgamaya mAM pratipAlayaMtI kaH kauravaM yudhi pumAnabhiyoktumISTe / taccAru hAsini manAgapi nAma zaMkA mA bhUdakaMpanasuvAsini matkRte te // 72 // sulocanA -- kehidaM evva tue kiMtu samassAsamettakaMti mae visasidaM / navamAlikA - jaMi Na vissasisi ehiM evva saaM daTThUNa taM vissa sehi / sulocanA - saMhi NomAlie jai saccaM eva ajjautto ida Aamissadi kahaM kira aggado tassa cimi / navamAlikA - aMdiujjae kiM imAe Na kadAi avasANaM lajjAe / sulocanA - teNeM hi esA paritejemi lajjaM tumaM puNa tassiM Aade agdo bhavia maM aMtarehi / navamAlikA--( sasmitaM ) aMtaremi jai tumaM NigalaM desi / - sulocanA - sahi kIsa uvahasasi / esA ahaM hnikANa tuha uttaraM / navamAlikA - jai Na mae jappasi teNa evva vAhitA bhaNAhi / 139 1. kathitaM eva tvayA / kiM tu samAzvAsamAtrakamiti mayA na vizvasitam / 2. yadi na vizvasisi idAnIM svayameva dRSTvA taM vizvasa / 3. sakhi navamAlike yadi satyamevAryaputra ita AgamiSyati / kathaM kila agrataH tasya tiSThAmi / 4. atyutsuke kimasyAH na kadAcidavasAnaM lajjAyAH / 5. tena hi eSA parityajAmi lajjAM tvaM punaH tasmin Agate agrato bhutvA mAM aMtaraya / 6. aMtarayAmi yadi tvaM nigalaM dadAsi / 7 sakhi kasmAdupahasasi eSA ahaM tUSNIkA na dadAmi tavottaram / yadi na mayA jalpasi tenaiva vyAhRtA bhaNasva / 8. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 vikrAMtakaurave sulocanA-halo kiM mae tassa aggado jappidavvaMpi / navamAlikA-Nehi Nahi jahAgadaM vAhuDia gaMtavvaM / sulocanA--teNa hi ehi gacchAmi / navamAlikA-hiaeNa bhaNAhi / sulocanA-(seyaM ) seMhi bhaemi tue saha khaNaMpi atthirnu / navamAlikA-mAM bhaAhi so evva de sahAo bhavissadi / vidUSakaH-e~daM komudIgharaaM / esA a tahiM pavihA NomAliAe saha kaasiiraaautti| rAjA-( dRSTvA sotkaMThaM ) / utkaMThAnAM bIjaMmanorathAnAM paribhramasthAnam / hRdayasya samucchrasitaM tadidaM mama sapadi sannihitum // 73 // vayasya yAvadasyAmeva vakulapAdapacchAyAyAM vartamAnAH svairAlApamasyAH zRNumaH / vidUSakaH--jaM vaassassa roadi / (tataH kurutaH) sulocanA-asamaM jasabhAsiNI esA ahaM tuha pAsAdo gacchAmi / ( katicitpadAni gacchati ) 1. sakhi kiM mayA tasyAgrata jlpitvympi| 2. nahi nahi yathAgataM vyAhRtya gantavyam / 3. tena hi ehi gacchAmi / 4 hRdayena bhaNakha / 5. sakhi bibhemi tvayA saha kSaNamapi AsituM / 6. mA bibhyasva sa eva te sahAyo bhaviSyati / 7. etatkaumudI gRhaM eSA ca tasmin praviSTA navamAlikayA saha kAzIrAjaputrI / 8. yadvayasyasya rocate / 9. asamaMjasabhASiNi eSA ahaM tava pA. vato gcchaami| Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamo'GkaH / 141 navamAlikA-aisA uNa ahaM Na NivAremi so evva Aadua tumaM nnivaaredu| - rAjA-sakhe ayamavasaraH yAvadupasarpAvaH / (upasarpataH) navamAlikA-( dRSTvA ) bhaTTa esA khu piasahI cirAidaM tumhehiti kuvidA Niggacchedi / tA NivArIadu / sulocanA- ( salajjaM saharSa ca ) amho ajjutto| rAjA-sarale kRtaM kupitena / ( haste gRhNAti ) (sulocanA salajaM mocayitumicchati) vidUSakaH-kahaM vaasseNa gahidaM vi hatthaM moeduM icchasi / imassa uNa bAhusAraM tumhANaM via tue jAmAtuNo akkAkattiNo hatthA. pucchiaNtu| rAjA-ayi mugdhe kuto hastamAkSipasi / kRtaM vIDitena / iyaM parimlAnamRNAlakomalA tavAMgayaSTi zamadya tAmyati / tadeva lajjAvyasanaM vimuMcatI mamAvalambasva karaM nitaMbini // 74 // vidUSakaH-leddhaM maNorahANaM phalaM vaasseNa a attahodIe amae uNa ekkeNa ettiaMmi bhUiDamiTaphale vaNe ekavi phalaM Na laddhaM / 1 eSA punarahaM na nivArayAmi sa evAgatya tvAM nivArayatu / 2 bhartaH eSA khalu priyasakhI cirAyitaM yuSmAbhiriti kupitA nirgacchati / 3 aho AryaputraH / 4 kathaM vayasyena gRhItamapi hastaM mocayitumicchasi asya punarbAhusAraM yuSmAkamiva tvayA jAmAtuH arkakIrteH hastA pRcchetAm. 5 labdhaM manorathAnAM phalaM vayasyena ca atrabhavatyA ca mayA punarekena etAvanmAtre bhUyiSThamRSTaphale upavane ekamapi phalaM na labdhaM / Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 vikrAMtakaurave / navamAlikA--( sasmitaM ) are bahmabaMdhua kiMsi tuvaM phalalAlasacavalo mkkddjaaii| vidUSakaH-(saroSam ) dosIe dUe kiM maM adikkhivasi khalakuMTTiNI esa gacchemi tujjha pAsAdo ( iti satvaraM gacchati ) navamAlikA-( satvaramanugacchatI ) ajja mA kuppA esA tuma paNavemi / (niSkrAMtAH) sulocanA-piasahi bhaemi ahaM iha ekkAiNI atthidaM / rAjA-ayi kAtare kimiyameva te sakhI / aviratamahaM seve raMbhoru vidyata eva me tava caraNayoH zrAMtau saMvAhaneSu vidgdhtaa| sapadi zirasA zlAghyAmAjJAM vahAmi niyojyatAM priyasakhi mamApyA sakhyaM pratIccha kRtoMjaliH // 75 // (sulocanA lajjAM nAvyati) rAjA-priye kimidAnImapi lajjitavyaM / (cibukamasyAH unnamayan) samucchasatkairavakomalatviSodAtu modaM tava caMdrikAmRtam / idaM dRzoradya cakoralocane cakorayUthapriyakApizAyanam // 76 // (sulocanA salajjaM mukhaM nmyti)| 1. are brahmabaMdhuka kimAmi tvaM phalalAlasacapalo markaTajAtiH / 2. dAsyAH dRti kiM mAmadhikSipasi khalakuhinI eSa gacchAmi tava pArzvataH / 3. Arya mA kupaH eSA tvAM praNamAmi / 4. priyasakhi bibhemi ahaM iha ekAkinI Asitum / Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjA ------ paeNJcamo'GkaH / labdhaM kila priyasakhI tava durvimocamiSTaM mayA tvamapi muMca muhUrtamenAm / raMbhoru dehi pariraMbhasukhaM sakRnme tiSThatu tAvadapare tu manorathA naH // 77 // 143 ( nepathye ) sehi NomAlie NomAlie samAsaNNo khu bhaTTidAriAe radaNamAlAe koduabaMdhamuhutto / tA sigdhaM bhaTTadAriaM ANehi / ( pravizya vidUSakeNa saha navamAlikA ) navamAlikA - saMhi esA hu saraliA radaNamAlAkoduabaMdhadaMsaNatthaM amhe sAveda | sulocanA - vaicchAe radaNamAlAe koduabaMdho vaTTaditti ApIdaM kaNNarasAaNaM / navamAlikA -- aNNesAda a tuvaM mahAdevI pahAvadI / tA ido siggaM ehi / sulocanA - ( AtmagataM ) kaihaM gaMtavvaM / navamAlikA - bhaTTa dANiM gaMtavvaM piasahIe ajja muMcehi kallaM evva NaM tumhANaM koduabaMdho / 1. sakhi navamAlike navamAlike samAsannaH khalu bhartRdArikAyAH ratnamAlAyAH kautuka baMdhamuhUrtaH tasmAcchIghraM bhartRdArikAmAnaya / 2. sAkha eSA khalu saralikAM ratnamAlAkautukabaMdhadarzanArthaM asmAn zabdApayati / 3. vatsAyA ratnamAlAyAH kautukabaMdho vartate iti ASItaM karNarasAyanaM / 4 anveSayati ca tvAM mahAdevI prabhAvatI / tasmAditaH zIghramehi / 5. kathaM gaMtavyaM / 6. bhartaH idAnIM gaMtavyaM priyasakhyA adya muMca kAlya eva nanu yuvayoH kautukabaMdhaH / Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 . vikrAMtakaurave vidUSakaH-( saharSa tuMDaM parimRjya ) kehaM kalaM evva mahavi satthivAaNaaM bhvissdi| rAjA-bhadre kAnyA gatiH / tathAstu / (niSkrAMtA sulocanA navamAlikA ca ). rAjA-( saviSAdaM ) aho asahanatA daivasya / na vAgbhiH zrAvyAbhiH zravaNayugamArAdhitamidaM na vakSazcAzleSanibiDitakucaiH prINitamabhUt / na sauhityaM vAMchApyadharamadhupAnena gamitA gatA cAsau tUSNImahaha sahasA haMsagamanA // 78 // vidUSakaH-bho vaassa kalaM evva tuhmANaMpi koduabaMdho / tA kiMti dANiM attANaM dUmasi / rAjA-aho kAtaratA hRdayasya / tathAhi zva eva naH kautukabaMdha ityamuM nizamya vRttAMtamidaM tu me manaH / priyAviyogavyathamAnamaMtare dRDhaM punaH kautukabaMdhamRcchati // 79 // (saMtApamabhinIya ) kathaM priyAvighaTanalabdhaprasaraH pratanotyeva yathApuraM rajanIcaratigmAMzuM nizIthinInAthaH / athavA kimatra dAkSiNyena / tvamasi zizirarazmiH sannidhau zItalAMgyA yadi tadapagame tvaM darzayeradya zaityaM / ayi zazadhara satyaM darzayiSyAmI tIkSNau . . zirasi tava zazasya dvau viSANau vizaMkam // 80 // 1. kathaM kAlya eva mamApi svastivAcanakaM bhaviSyati / 2. bho vayasya kAlyameva yuvayorapi kautukabaMdhaH / tasmAt kimidAnI AtmAnaM dhUmayasi / Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamo'GkaH / 145 vidUSakaH -- ( AtmagataM ) aho duppArapasarAi kAmu ajaNassa AAsaparideviAi / rAjA - aye pracurapratipakSasaMkSuNNA pravAsinAM pravRttiH / kutaH / kSapAnAthaH satvaM kSapayati karairulmukakharaivasaMta saMtApaM praguNayati saMta ziziram / ghanAmodAllabdhizvasitamathanaiva zvasanataH smaraH pratyAkhyAto virahimanasAM ghasmara iti // 81 // vidUSakaH- ( vilokya) veassa samAsaNNo paccUso / tA ido gacchemo / rAjA - ( vibhAvya ) kathaM vibhAtaprAyA vibhAvarI / tathAhi cakoraijyotsnAMbhaH kiyadapi nipItaM paripatat puTeSvaM bhojAnAM kiyadapi niruddhaM nimiSadAm / viyogArteH kokaiH kiyadapi gataM pakSavidhutaM vizuSkaM saMtaptAsvavatanuSu ziSTaM virahiNAm // 82 // sakhe kedAnIM naMdyAvartaH / ( nepathye ) to to devaH / rAjA - ( parikraman vilokya ) ayaM ca kiMcitpravisArya pakSaM kSapAMtavAtakSaNalabdhabodhaH / 1 aho duSpAraprasarANi kAmukajanasya AkAzaparidevitAni / 2 vayasya samAsannaH pratyUtraH / tasmAditaH gacchAvaH 10 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 ( anyato'valokya) itazva | vikrAMtakaurave sarojanI saikatatalpazAyI haMsIM samAzliSyati rAjahaMsaH // 83 // iyaM ca rAtrau virahavyathArtA kathaMcidAsAdya patiM nizAMte / taM savyalIkaM kila manyamAnA mugdhA sudhA ruSyati cakravAkI // 84 // timiranikarazatrostrasnavaH padmabaMdhozzaraNamiva sametAssa padmodarANi / bhramaratimirakaMdAH pronmiSayo'mbujebhyaH / sakaruNamiva muktAH sAMprataM niHpataMti // 85 // (niSkrAMtAH sarve ) iti zrI hastimallena viracite sulocanAnATake saMketagRhaM nAma paMcamo'GkaH samAptaH // 5 // Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . ssssttho'ngkH| 147 SaSTho'GkaH // 6 // color (tataH pravizati pratIhAraH / ) pratIhAraH-suvihitaM bhoH pratibhAvatA kAzIpatinA / yena taistaizca samudAcAraiH sustkaarpurssraiH| na paraM mocito baMdhAt pauravo durgrahAdapi // 1 // kiNc| anupamaguNagUrvI ratnamAlAM pradAya prathamataramamuSmai satkRtiprINitAya / bharatapatiranena svairamArAdhito'bhUt svakulamapi garimNAyoji saMbaMdhasArAt // 2 // apica / jayazriyo vIkSaNavibhramAMjanaM dviSAM ca kRSNIkaraNaM yazaHzriyaH / madAMbu bhUyaH kSaratAM mahIpatiH - sahasramasmai kariNAmadAnmudA // 3 // kiNc| atyAjitatvaritayAnajitazramANAM dattAni paMcazatakAni kareNukAnAm / aSTau zatAni kalabhAH zubhalakSaNADhyA zcatvAri satvarasalIlagatAzca bikkAH // 4 // apic| zlAghyAvartAH paMcadhArAbhiyuktAH sattvodriktAH kAzirAjena dttaaH| Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 vikrAMtakaurave Prammarmonm prAMzUcchrAyAH SoDazAsmai sahasrA NyAjAneyA vaajinshcaabhijaataaH||5|| tatazca / hRdayaMgamAmanardhA sa ratnamAlAmavApya cAruguNAm / amanuta bharatAccaturdaza ratnezAdadhikamAtmAnam // 6 // pravRttaM cedaM jagate hitAya ratnamAlApradAnaM kAzIrAjasya / atra hi datvA kimicchakamanena cirapadAnaM daurganyajAtamakhilaM jagato nirastam / daurgatyamIdRzamabhUt suhite tu loke yannArthinaH kvacidapi draviNena labdhAH // 7 // itthaM ca niSkAMtAribhUtAyAM kAryapadavyAmadya punaH kAzarAijaH sulocanAM praditsati kauravezvarAya / AjJaptaM ca yuvarAjahemAMgadena, Arya maheMdradatta adya khalu vatsAyAH pariNayanaM / tadidAnI pravartyatAM siddhAyataneSu mahAmahaH / praguNIkriyatAM ca sakalamanyat saMvidhAnakamiti / mayA ca yathAjJapti sarvamanuSThitaM yAvadidAnIM yuvarAjAya nivedayAmi / (tataH pravizati hemAMgadaH / ) hemAMgadaH-aho kIrtyanurUpaM ceSTitamapi meghezvarasya / vADhamihAsti na sadRzo hAstinapatinA parAkramI loke / yenApavAhitosau bharatasuto darpagurubharataH / meghezvarAya sulocanApradAnAdapi zlAghyaM cakravartisutAya ratnamAlApradAnam / Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sssstto'ngkH| tasyA hi cakrIkRtaM yena jaye surANAM cApaM na pRthvyAH zvazurassa ckrii| bhadrAguNaiH zlAdhyatamaiH subhadrA zvazrUzca vidyAdharalokasArA // 8 // pratIhAraH- ( upasRtya ) jayatu yuvarAjaH / hemAMgadaH-api vartitamanuSThitam / pratIhAraH-sarva yathAniyogamanuSThitam / hemAMgadaH-kiMca kiNc| pratIhAraH paMcopacAracaturAH paramezvarasya kurvati sarvajagadabhyudayAya pUjAm / sUtrANi kalmaSaharANi paThaMti bhUyaH saMbhUya ca stutivizeSavido'dya bhavyAH // 9 // hemAMgadaH-sarva zubhoda bhagavadabhyarhaNapuraHsaratayA / pratIhAraH-idaM cedAnIm pralaMbalaMbUSavibhUSitAMtamudAvitAnairavadAtazobham / hiraNmayastaMbhaviTaMkanaddha prakIrNakaM rAjati rAjavezma // 10 // itazca samaMtataH saMcaratparyutsukapurajanasaMkulamaMkurayati kautukaM rAjakulaM / atra hi sarasabakulamAlA kesarAkliSTadaSTeH kucklshvilepairghaannmunmaadyNti| Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 vikrAMtakaurave AAAAAAAAAAA madanamadavadAnyA mArutA kAminInAM / vigldlkcuurnnodiirnnromaaNcrmyaaH|| 11 // itazca punarAsAmAvartamAnAni svadaMte / vikasitahasitAMzuzItalAni pratihasitocchrasitastanAMcitAni / kalamadhuravacAMsi ceSTitAni pramadasalIlakRtopagRhanAni // 12 // itazca dIyatAM cakSuH / srastottarIyasi cayonmiSitastanazrIH pazya stanAMzukadhiyA paribhunapakSA / mUrchAnakhAMzucayasaMvalitAM kareNa hAraprabhAmasakRdAkSipatIha mugdhA // 13 // hemAMgadaH-(vilokya ) tadidamalaMkriyate vrIDitaM vibhramaNa / pratIhAraH-itopi pazya prayAMtI maNikuTTimesminazyatyasau kesaradAmamRdvI / puSpopahAraskhalanAsahAni sItkArasiktAni zaneH padAni // 14 // hemAMgadaH-(vilokya ) aho zlAghyatA saukumAryasya / pratIhAraH-itopi pazya / vilokya nIlAzmatale vilocane vinamragAtrA prativiMbate puraH / vivartapAThInayugAbhizaMkayA nivartayatyanyata AkulaM padam // 15 // Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. SaSTho'GkaH / 111 hemAMgadaH-(vilokya ) kamanIyeyaM kaatraa| pratIhAraH-itopi dRzyatAm / Amodalolupamasau bhramaraM pataMtaM vyAdhunvati priyasakhI kabarInivezAt / bhaneSvathainamalakeSvasamIkSya lIna mAkAza eva dRzamAkulayatyalakSAm // 16 // hemAMgadaH-(vilokya ) aho cArutA vibhramasya / pratIhAraH-itopi pazya / sunirmalasphATikabhittilagnAM ... chAyAM nijAM vIkSya sakhIti budhvA / mugdhA pariSvajya mudA vilakSa-. . . smitena siMcatyadharoSThamekA // 17 // hemAMgadaH-(vilokya ) seyaM sImA maugdhasya / pratIhAraH-idaM ca vilokyatAm / sakhyAH kapAlaphalake mukurAvadAte saMvIkSya kApi nijmaannmaaytaakssii| cUrNAlakA praguNayatyapakIrNacUrNAn karNAvataMsakusumaM ca vizeSakaM ca // 18 // .... (nepathye, kalakalAnaMtaraM )..... * caitAliMkau-vijayatAM hAstinAdhipatiH / prathama: kSaraddhArApUrakSapitasuravIthIparirayA .. ryaapaatbhrshydbhrtpRtnaanaadrbhsaaH| hutA yenAMbhodAH zikhini vizikhAMtotthitazikhe zikhAratnaM puMsAM sa jayati jayaH kauravapatiH // 19 // paataa| Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 vikrAMtakaurave dvitIyaH hatAH kaulUtAdyAH kharasamarasaMmardamRditAH sthiraaruddhgrNthirbhrtsutmaanopyphRtH| yazo yena svaccha muhurapahRtaM sIma sudizA sudurvAro dhIraH kurukulakumAro vijayate // 20 // (ubhAvAkarNayataH) hemAMgadaH-kimetat / pratIhAraH-yuvarAja soyamAklaptakautukasya pravezaH kaurabezvarasya / ( agrato nirdizya ) yuvarAja itaH samArAdhaya cakSuSI / lakSmI vilAsamaNidarpaNasaMnibhena rAkAmRgAMkazucinAtapavAraNena / AbhAti sAtizayamAtmayazaHpratAna zubhreNa cAmarayugena ca kauravendraH // 21 // yazca AnAbhilaMbitaralapratibaMdhazobhI pratyuptamauktikahiraNmayakarNapatraH / acchinnacaMdanasamAlabhanAvabhAsI dehaprabhAkavalitAbharaNaprabho yaH // 22 // hemAMgadaH-(vilokya ) aho audAryamAhAryasya / Arya gacchAmastAtapAdAMtikaM / pratIhAraH-ita ito yuvarAjaH / (parikramya niSkAMtau) Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ssssttho'ngkH| shuddhvisskNmH| (tataH pravizati yathAnirdiSTo rAjA saha naMdyAvartavizAradAbhyAm ) rAjA-(sautsukyaM AtmagataM ) aho ramaNIyaviSamatA navavadhUvibhramasya / yatra hikarasparzodbhiH pulakamukulaiH svedasarasaiH parivyaktiH premNaH prnnyprinnaamaadviksitaaH| na dRSTastiryagbhirna khalu pariraMbhairamRdubhiH . na saMjalpaiH snigdhairna ca vadanacaMdvairupahRtaiH // 23 // idaM ca tatra mohanamutsukAyamAnasya manasaH / yaduta / vacaH kiMcidvakrAbhilaSati nirgutumasakRta sphuranaMtarlamasthititadharoSThaH sphuTayati / yatete rajyaMtau na khalu na dRzau draSTumapi nastrapAte ruMdhAnA calayati kutopi tvasahanA // 24 // kiM ca tatra varNyate / pratyAliMganatopi yatra sukhadA srastAvamuktau karau . vakraMdorapahAra eva saraso yatropahArAdapi / yatra svAdurudaMcatopi vacaso nizvAsa evAkulaH so'yaM prANasamAsamAgamarasaH praathmyrmykrmH||25|| naMdyAvartaH-ita ito devH| (parikrAmaMti) vizAradaH-sakhe naMdyAvarta pazya devadarzanalAlasasya paryutsukatA vilAsinIlokasya / Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikrAMtakaurave atra hi-- anyonyasya sthAtukAmA purastAda dRSTA devmaatmnytRptaaH| sakhyai sakhyai sAdaraM darzayaMtyaH svairaM ruMdhya dvAraraMdhaM puraMdhyaH // 25 // api cAsAm / vikasmarasmerakapolapAlInyamUni yUnAM nayanAmRtAni / vibhAMti visphAritavIkSitAni / mukhAni mugdhAyatalocanAni // 27 // naMdyAvartaH-( vilokya ) aho atizayitA darzanautsukyasya / na bhRSTaM karNapUraM na calanapatitaM hematATaMkapatraM na trastaM kezahastaM na galitakalanaM ratnakAMcIkalApaM / na truTyaMtaM ca hAraM gaNayati suratavyatyayonmAditeva strIsaMsatsaMpataMtI sapadi kurupatiM draSTukutkaMThamAnA // 28 // vizAradaH-sakhe itopi pazya / maMjIraziMjitarasAnugatairiyaM ca saMsajyamAnacaraNA gRhkelihNsaiH| devAvalokanasamutsukacittavRttiH sthAtuM na pArayati na tvarayAbhiyAtum // 29 // naMdyAvartaH-(vilokya ) kathamAyAsitA tulAkoTibhyAM haMsagAminI / vizAradaH-sakhe itaH pazyAparaM prekSaNIyam / anayA hi Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ssssttho'ngkH| tyajyate sapadi sAbhyasUyayA pIvarastanabharAvabhugnayA / kautukatvaritayAnupAtitA mekhalA padayugasya zRMkhalA // 30 // naMdyAvartaH-(vilokya ) kathaM vimanaskA varAkI / vizAradaH-sakhe itopi dRzyatAm / asAvaMsasaste cikuranicaye vyApRtakarA vimUDhevAkSeptuM vigatamatha saMvyAnavasanam / vinizvAsAyastastanataThaluThan mauktikasarA javAdabhyAyAtA janayati dRzoH kAmApa dhRtim // 31 // naMdyAvartaH-(vilokya ) aho cArutA ceSTitasya / vizAradaH- itopyetAHvyAmizrAn kalamAkSataravikalaiAviddhasiddhArthakAnAzIrvyAhRtipezalAH kalagiraH prodyannakhAMzUjjvalam / loladbhirnayanAMcalaiH zavalitAn patyuH kurUNAM tanau lAjAnAM vikirati komalaharihUrvIcitAnaMjalIn // 32 // ( agrato nirdizya ) deva pazya pazya / avanipatiparItAmAsthito bhadrapIThI mnunigditsssstthopaasksthaannisstthH| pramuditaparivArastvAM pratIkSyAyamAste praNayijanasanAthaH sAdaraM kAzinAthaH // 33 // rAjA-(vilokya) gAMbhIryasyAMbhasA rAziM prazrayasya pratizrayam / mahAnubhAvamenaM me tAtavatpazyato dRzau // 34 // Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 vikrAMtakaurave vizAradaH - aho mahAnubhAvatA mahArAjasya / kSatrAMkureNa kuruNA hariNA maghonApyenaM purA saha niveSitamabhyaSiMcat / prIto yugAdipuruSaH svakarAMbujAbhyAmAvarjitaiH kanakakuMbhabhUtaiH payobhiH // 35 // naMdyAvartaH - eSa ratnamaMDapasya pAdaphalakamArgaH / tadavadhArya dIyatAmitaH pAdo devena / ( rAjA ubhAbhyAM dattahasto yathocitaM parikrAmati ) vizAradaH - aho nu khalu bhAsvarakArtasvaraghanakhacitamasRNakuTTimasya samIcIna cInapaTTasaMchannajAMbUnadastaMbha sahasrasaMbhRtasya samullasadullocapallavitaruciracaMdropalakasya maMdamArutavidhUyamAna caMdanamAlAlaMkRtamaNitoraNakanakakiMkiNImukharitamukhasya mukhavinihitavikacanAlikerakusumagucchabharitazAtakuMbhazatopazobhitasya nAtiprauDhavirUDhamaMgaladhAnyAMkuranikaramaMjaritaratnapAlikApAlikaMdalitasya suvibhaktamuktAguNapatra bhaMgabhaMgitaraMgitapatAkikApaMktipariSkRtasya savizeSadarzanIyatA ratnamaMDapasya / naMdyAvarta : - (nirvarNya ) api cAtra / haiyaMgavInAhutigaMdhapUtaH kAlAgurUNAM gurureSa dhUpaH / vAsena nAsaikarasAyanena vyAliMpatIvAdya niliMpamArgam // 36 // ( tata pravizati upaviSTaH saparivAro mahArAjaH pratIhArazca ) rAjA sakalamakhilatattvodbodhanaM tattvamAdyaM hatanikhilavikalpaM niSkalaM tattvamaMtyam / Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. ssssttho'ngkH| 157 tadadhigamasakAmA yoginazcAru teSAM caritamiti catuSkaM maMgalaM naH kRSISTa // 37 // pratIhAraH-(agrato'valokya ) mahArAja pazya pazya / pratyayakotukabaMdhabaMdhuranepathyaH pratyAsIdati pariNayanavedikAM somaprabhasUnuH / ya eSaH navamalayajacarcAsaMsRjatsiddhazeSA vizadazadakazodhI shubhdNbhoruhaakssH| madanibhRtagajeMdrodArakhelaprayAto . janayati janatAyA netrakautUhalAni // 38 // mahArAjaH-( vilokya nirvarNya ca ) aho paitRkamanusarati kumAraH / tathAhi / AtmA vai putranAmaityanubhavapadavImanutesau zrutirnaH kauravyaM bhavyamagre yadanukRtikRtAvartanaM pazyato me| tAruNye vartamAno vayasi zamanidhinirvizaMkaM vayasyassAkSAtsomaprabhosAviti matiradhunA manyate dhanyamenaM // 39 // naMdyAvartavizAradau-eSa mahArAjaH yAvadupasamiH ( upsrpti)| jayatu mhaaraajH| rAjA-eSa kauravyo jayaH pUjyapAdAnabhivAdayate / mahArAjaH-vatsa ciraM jIva / pratIhAraH-vijayatAM kauravezvaraH / mahArAjaH--bho maheMdradatta kimidamidAnI pratIkSyate / pratIhAraH-mahArAja sarva sajjaM / pazya Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 vikrAMtakaurave paThati sUktAni sadarbhasaMstarapraNItahavyAzananavyavedayaH / amI yathAsUtrahutAnalatrayA strayIvizuddhAH prathame dvijanmanAm // 40 // apica zubhragrahAdhiSThitakendrazobhitaM tRtIyaSaSThAyagatetaragRham / vadati jAmitravizuddhamattanuM muhUrtamahAyamuhUrtakovidAH // 41 // amI ca / samuccarattUryaninAdasAMdraM prAsAdakuMcapratizabdamaMtram / zabdAMtarANyaMtarayatyamISA mudoSaNaM maMgalapAThakAnAm // 42 // itopi / gRhItamAMgalyamanojJamaMDanAmihAnayatyAnamitAnanAMbujAm / pramodapAriplavamaMjujalpitaH sakhIjanaH saMprati bhartRdArikAm // 43 // (tataH pravizati yathAnirdiSTA sulocanA navamAlikA ca) navamAlikA-Ido ido piasahI / ( yathocitaM parikrAmataH) 1. ita itaH priyskhii| Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ssssttho'ngkH| rAjA-(AtmagataM ) kathaM prAptaiva priyA / ( sApadezaM vilokysautsukymaatmgtN)| yAvaSa vizoSamota paritaH kaMThaM pradigdhacchaTaH karpUravyatiSaMgabhUrisurAbha kastUrikAkardama / yAvanna stanayorayaM malayajakSodastyajatyArdratA tAvatkautuki yadyadicchati manastattatkathaM brUmahe // 44 // idaM ca punaraparamapatrapAyai dhairyasya / yatkila AmuktakaMkaNamadhIradRzaH prakoSThameSa gRhItumimamadya kutUhalI naH / AmuMcatI sthagitasattvabalAvalepo romAMcasaMcayamanusmaraNena hastaH // 45 // navamAlikA-piasahi esa mahArAo / jAva paNamehi / (sulocanA praNamati) mahArAjaH-(pariSvajya ) vatse kalyANabhAginI bhava ( utthAya ) . pratyAsIdati kalyANi velA daivjnycoditaa| prasIdati manazcaitatprathamaM zubhasUcanam // 46 // / tadidAnIm / bhaMgArastAvat / pratIhAraH-eSa ratnabhaMgAraH / ( upanamayati ) mahArAjaH-( gRhItvA ) iyaM mayA kauravakairavendo tubhyaM vitIrNA guNaratnapUrNA .1. priyasakhi eSa mahArAjaH / yAvatpraNamasva / Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikrAMtakaurave sulocanA svIkriyatAM ca tasyAH svayaM vRtena prathamaM vareNa // 47 // tadidAnIm vasudhArAvArSite pratIcchatu karapradAnajaladhAram / gRhNAtu ca karamasyA vigaNitapRthvIkarAdAnaH // 48 // ( rAjJo haste saliladhArAmAvarNya hastamasyA arpayati) rAjA-(gRhItvA / svagataM ) cireNa vismAritavipralaMbhaH saMbhogazRMgAravizaMkhalo'dha / saMkalpakoTyA nibiDIkRtAtmA saMkalpajanmA hRdi mAdyatIva // 49 // mahArAjaH mUrtitrayodbhUtivizeSabhUtA ratnatrayAtmAna imegnayo vaH / chatrANi cakrANi ca saMtu siddhayai / siddhArcayApAditasaMnidhIni // 50 // api ca yasya svayaMbhuvo nAbhebrahmaNo vidurudbhavam vizvotpAdalayadhauvyasAkSI cAstu zivAya vaH // 51 // pratIhAraH-- AkAzaM mUrtyabhAvAdaghakuladahanAdagnirurvI kSamAto naissaMgyAdvAyurApaH praguNazamatayA svAtmaniSThaH suyjvaa| Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ssssttho'ngkH| somaH saumyatvayogAdaviriti ca vivustejasAM sannidhAnAdvizvAtmAtItavizvaH sa bhavatu bhavatAM bhUtaye bhUtanAthaH // 52 // mahArAjaH-iyaM ca te vatsa nisargasiddheSvartheSu kSatriyocitamAcarituM punaruktamAzAsmahe / catuyAyI vRttaH kulamanaghamavyAkulamavanihAmutrApAyAdamalaguNamAtmAnamava ca / prajAH svAstrAyasva svamiva kumatAdUSitamatiH paraM sAmaMjasyaM bhaja sadasatAM ratyaratidam // 53 // rAjA-eSa gRhNAmi pUjyapAdasya zikSAm / naMdyAvartaH-rAjarSe iyamasmAkaM vijnyptiH| manuHprAjApatyaH prathamatarametadyugamukhe caritraM kSatrAha yadavadadhIti zrutizate amuSmin nistaMdraH kurupatirasau sAdhu caritaM tathApyeSA zikSA sthirayati paraM prINayati ca // 54 // vizAradaH-rAjarSe sAdhu vijJaptamamunA / kiMca / puSNaMti kAmitavizeSamanISitArthamAyAdayaMti duritApagamaM janasya / yuSmAdRzAM prazamapUtasamAdhibhAjAmAjJAkSarANi zirasA paThitAni tAni // 55 // mahArAjaH-mahAbhAga kiM te bhUyaH priyamupaharAmi / rAjAsaMbaMdhamIdRzamapAsya navIkRtosAvasmAsvanalpazubhapaMktiranugraho vaH / 11 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 vikrAMtakaurave prApto manorathapadAbhyadhikaH pramodo bhUyaM priyaM mama kimasti gaveSaNIyam // 56 // tathApyetadbhavatu / bhUyAdbhUteSu dharmaprakRtirasuvatAM niSprakaMpAnukaMpA dharmya pAtre visRSTayai vyayaniyativazAdArjayaMtvarthamAryAH / saMtAnasthApanAyai vidadhatu gRhiNaH kAmakhedApanodaM ceSTatAM cAtmanInA nirupadhizucaye mokSasaukhyodayAya // 57 // mahArAja : -- evamastu / vayaM ca saMvitprakAzakauTasthyamayIM mAyAtilaMghinIm / apavargasya padavIM trayImArAdhayAmahe // 58 // ( niSkrAMtAH sarve ) iti zrIgoviMdabhaTTasvAminaH sUnunA zrIkumArasatyavAkyadevaravallabhodayabhUSaNAnAmAryamizrANAmanujena kavervarddhamAnasyAgrajena kavinA hastimallena viracitaH kautukabaMdho nAma SaSTho'GkaH samAptaH // 6 // Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthakArasya prazastiH / e:zrImUlasaMghavyomeMdurbhArate bhAvitIrthakRt / deze samaMtabhadrAkhyo munirjIyAtpadardhikaH // 1 // tttvaarthsuutrvyaakhyaangNdhhstiprvrtkH| svAmI samaMtabhadro'bhUddevAgamanidezakaH // 2 // avadutaTamaTati jhaTiti sphuTapaduvAcATadhUrjaTerjihvA / vAdini samaMtabhadre sthitavati sati kA kathAnyeSAm // 3 // ziSyau tadIyau zivakoTinAmA zivAyanaH zAstravidAM vrennyau| kRtsnazrutaM zrIguNapAdamUle hyadhItavaMtau bhavataH kRtArthoM // 4 // tadanvaye'bhUdviduSAM variSTaH syAdvAdaniSThaH sakalAgamajJaH / zrIvIraseno'jani tArkikazrIH pradhvastarAgAdisamastadoSaH // 5 // yasya vAcAM prasAdena hameyaM bhuvanatrayam / tacchiSyapravaro jAto jinasenamunIzvaraH // 6 // yadvAGmayaM purorAsItpurANaM prathamaM bhuvi / tadIyapriyaziSyo'bhUdguNabhadramunIzvaraH // 7 // zalAkAH puruSA yasya sUktibhibhUSitAH sadA / guNabhadragarostasya mAhAtmyaM kena varNyate // 8 // Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 graMthakArasya prazastiH / yasya vAksudhayA bhUmAvabhiSiktA jinezvarAH / tacchiSyAnukramAyAte saMkhyeyo vizruto bhuvi // 9 // govindabhaTTa ityAsIdvidvAnmithyAtvavarjitaH / devAgamanasUtrasya zrutyA saddarzanAnvitaH // 10 // anekAMtamataM tattvaM bahu mene vidAMvaraH / naMdanAstasya saMjAtA varddhitAkhilakovidAH // 11 // dAkSiNAtyA jayaMtyatra svarNayakSIprasAdataH / zrIkumArakaviH satyavAkyo devaravallabhaH // 12 // udyabhUSaNanAmA ca hasti maillAbhidhAnakaH / vardhamAnakavizceti SaDabhUvan kavIzvarAH // 13 // zrImadvipaMguDIzaH kuzalavaracitaH sthAnapUjyo vRSezaH syAdvAdanyAyacakrezvaragajavazakuddhastimallAhvayena / gadyaiH padyaiH prabaMdhairnavarasabharitairAito'yaM jinezaH pAyAmnaH pAdapIThasthalavikaTalasatpAMDyamauliprabhaughaH // 14 // iti prazastiH / samAptamidaM nATakam / Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvaprakAzita grantha / 1 laghIyastrayAdisaMgraha--isameM bhaTTAkalaMkadevakRta laghIyastraya saTIka, AcArya anantakIrtikRta laghu sarvajJasiddhi aura bRhatsarvajJasiddhi, tathA akalaMkadevakRta svarUpasambodhana ina cAra granthoMkA saMgraha prakAzita huA hai / mUlya / ) 2 sAgAradharmAmRta saTIka-paNDita pravara AzAdharakA yaha prasiddha grantha unakI bhavyakumudacandrikA TIkA sahita chapA hai / mUlya / ) prakAzita honevAle grantha / - 4 pArzvanAtha carita-mahAkavi vAdirAja sUrIkRta mU0 / -) 5 maithilIkalyANa nATaka-kavi zrIhastimallakRta mU0 =) noTa-granthamAlAke saba grantha bambaIke saba jaina bukaselaroMke pAsa zolApura jaina bukaDipomeM aura digambara jaina pustakAlaya sUratameM mila skeNge| nivedakanAthUrAma premI, maMtrI hIrAbAga bmbii| Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praarthnaayeN| 1 isa granthamAlAkA pratyeka grantha lAgatakI kImatapara becA jAtA hai| granthoMkA uddhAra aura pracAra karanA hI isakA uddezya haiM / ataH pratyeka dharmAtmAko isakI sahAyatA karanA cAhie aura apane mitroMse karAnA caahie| 2 granthamAlAke lie jo phaNDa huA hai vaha bahuta hI thor3A arthAt lagabhaga cAra hajAra rupayA hai para yaha kAma itanA bar3A hai ki isake lie kamase kama 50 hajArakA phaNDa z2arUra honA cAhie / isalie isake phaNDakI rakama bar3hAnekI ora pratyeka dhanIkA lakSya rahanA caahie| __3 dharmAtmAoMko isake pratyeka granthakI kamase kama 25 pratiyoMke sthAyI grAhaka bana jAnA cAhie / yadi paccIsa paccIsa pratiyA~ lenevAle sirpha 20 aura daza daza pratiyA~ lenevAle sirpha 50 hI grAhaka isake jama jAya~, to isake dvArA saiMkaDoM granthoMkA uddhAra sahaja hI ho sakatA hai / granthoMkI kImata bahutahI kama hotI hai, isa kAraNa unakI daza paccIsa pratiyA~ kharIda lenA sAdhAraNa gRhasthoMke lie bhI kucha kaThina nahIM hai| ___4 kamase kama 250 pratiyA~ kharIdane vAloMkA phoTo aura smaraNa patra isake granthoMmeM lagAyA jA sakatA hai, ataH isa ora bhI dhaniyoMko dhyAna denA caahie| aisA karanese dharma aura kIrti donoMkI sAdhanA ho sakatI hai| 5 byAha zAdI, janmotsava, pratiSThA, Adi pratyeka Ananda kAryoMmeM dAna karate samaya pratyeka jainIko isa saMsthAkA smaraNa rakhanA cAhie aura zaktike anusAra jitanI bana sake utanI sahAyatA isakI karanA caahie| hIrAbAga po. giragA~va-bambaI ] [prArthI-nAthUrAma premI-maMtrI / Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mANikacanda digambara - jainagranthamAlAkI niyamAvalI | i 1 - isa granthamAlAmeM kevala digambara jaina sampradAyake saMskRta aura prAkRtika bhASAke prAcIna grantha prakAzita hoMge / yadi kameTI ucita samajhegI to kabhI koI dezabhASAkA mahattvapUrNa grantha bhI prakAzita kara sakegI / 2- isameM jitane grantha prakAzita hoMge unakA mUlya lAgata mAtra rakkhA jAyagA / lAgatameM grantha sampAdana karAI, saMzodhana karAI, chapAI, baMdhAI Adike sivAya Aphisa kharca, vyAja aura kamIzana bhI zAmila samajhA jAyagA / 3 - yadi koI dharmAtmA kisI granthakI taiyAra karAImeM jo kharca par3A hai vaha, athavA usakA tIna caturthIza, sahAyatAmeM deMge to unake nAmakA smaraNapatra aura yadi ve cAheMge to unakA phoTU bhI usa granthakI tamAma pratiyoMmeM lagA diyA jAyagA / jo mahAtmA isase kama sahAyatA kareMge unakA bhI nAma Adi yathAyogya chapavA diyA jAyagA / 4 - yadi sahAyatA karanevAle mahAzaya cAheMge to unakI icchAnusAra kucha pratiyA~ jinakI saMkhyA sahAyatA ke mUlya se adhika na hogI muphta meM vitaraNa karaneke liye dedI jAyeMgIM / 5 - isa granthamAlAkI kameTI dvArA cune hue grantha hI prakAzita hoMge / patravyavahAra karanekA patA nAthUrAma premI, hIrAbAga, po. giragAMva, bambaI / Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mANikacanda- digambara jainagranthamAlAsamiti / ( prabandhakAriNI sabhAke sabhya ) 1 rAya bahAdura seTha svarUpacanda hukumacanda | 2 tilokacanda kalyANamala / oMkArajI kastUracanda | 19 "" " d 3 ,, "" 4 seTha gurumukharAyajI sukhAnanda / 5 hIrAcanda nemicanda A0 majisTreTa | 6 mi. lallUbhAI premAnanda parIkha ela. sI. I. / 7 seTha ThAkuradAsa bhagavAnadAsa jauharI / 8 brahmacArI zItalaprasAdajI / 9 paM. dhannAlAlajI kAzalIvAla / 10 paM. khUbacandajI zAstrI / 11 nAthUrAma premI ( maMtrI ) Page #182 -------------------------------------------------------------------------- _