Book Title: Mahaprajana Vani
Author(s): Mahapragna Acharya, Shubhkaran Surana
Publisher: Anekant Bharati Prakashan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004935/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhahAprajJa vAzI For P & Personal use Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApraza vANI - 6 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " mahAprajJa ne kahA- 6" hindI pravacana mAlA kA gujarAtI anuvAda mahAprajJa vANI : hindI AvRtti saMpAdana : mukhya nirdezikA sAdhvI vidyutavibhA / sAdhvI vimalaprajJA saMpAdana zubhakaraNa surANA G gujarAtI AvRtti anekAnta bhAratI - anuvAda DaoN. yogendra pArekha prakAzana amadAvAda 380015 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MAHAPRAGYA VANI - 6 mahAprajJa vANI - 6 (c) sarvAdhikAra prakAzakane svAdhIna : hindI AvRtti saMpAdana : mukhya nirdezaka sAdhvI vidyutavibhA | sAdhvI vimalaprajJA : variSTha parAmarzaka : zrI bAlubhAI ema. paTela (surata) : kiMmata : rU. 80.00 : AvRtti : akSaya tRtIyA, 2009 : prakAzaka : saMtoSakumAra surANA (nirdezaka anekAnta bhAratI prakAzana i-ra, cArula', amadAvAda sToka ekasacenjanI sAme beMka opha mahArASTra pAse, AMbAvADI, amadAvAda 380015 phona. ra63) 739 pheksa : 26 vaO C532 e-mail: anekant 1001@yahoo.com ': mudraka : hindustAna pripresa bI-107, okSapharDa evanyu, InkamaTekSa, amadAvAda 380 015 phona : 2754 103 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastuti zabdonuM kSetra bahu vizALa che. dareka zatAbdImAM zabdano vaibhava vadhato jAya che. mAre koI navI dukAna kholavI nathI. huM sIdhosAdo mAla prastuta karIza. jUnI dukAna ane jUno mAla. mane jUnAno moha nathI ke nathI navA pratye dhRNA. jUnAno mAro artha e che ke je prathama darzanamAM AkarSaka hoya. jema jema upayoga karIe ke AkarSaNa vadhatuM jAya. navAnuM tAtparya che, je prathama darzanamAM AkarSaka hoya ane dhIme dhIme AkarSaNa ghaTatuM jAya. huM jyAre boluM chuM tyAre mArI samakSa be bAbato hoya che. - zAzvata ane azAzvata tarapha - eTale ke koI eka bAbate jhukAva dharAvato nathI. eTale ja huM je kahuM chuM tene zAzvatavAdI paNa sAMbhaLe che ane azAzvatavAdI paNa sAMbhaLavA icche che. anekAntanuM hArdaja A che ke satya para nathI to zAzvatavAdIno adhikAra ke nathI mAtra azAzvatavAdIno adhikAra. baMne saMdarbhe samanvaya sthApita karanArano ja satya viSe vAta karavAno adhikAra che. prastuta graMthastha pravacanone vAMcatI vakhate baMne dRSTione sAthe rAkhIne cAlIe. graMtha saMpAdanamAM sAdhvI vimalaprajJA ane sAdhvI vidyutavibhAe ghaNo zrama karyo che. muni jayakumArano paNa sahayoga maLyo che. nirjarAnI sAthe sAthe teo lAbhAnvita thayA che. adhyAtma sAdhanA kendra - AcArya mahAprajJA navI dilhI. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdakIya avasara dareka vyaktinA dvAre TakorA pADe che. amuka vyakti A dhvanine sAMbhaLI zakatI nathI. amuka mANaso sAMbhaLavA chatAM na sAMbhaLyuM kare che. amuka mANaso ja e dizAmAM prasthAna mATe kadama uThAve che. amArA kAnamAM paNa eka sonerI avasaranA pagarava saMbhaLAyA. AcAryapravaranA pravacanonuM saMpAdana karavAnuM che. je pravacanonA saMpAdanamAM Agama manISI munizrI dulaharAjajInI sakSama lekhinIe eka lAMbI saphara pUrI karI. temanA pachI munizrI dhanaMjayakumArajI saphaLatApUrvaka A kAryane AgaLa vadhArI rahyA che. A mahAna kAryano eka aMza amArI AMgaLIone sparze che. ame vicAryuM A amArA vikAsane ane samayane sArthaka karanAra sonerI avasara che kAraNa ke samaya muThThImAM retInI jema nAnA-nAnA chidramAMthI sarake che ane pachI ApaNe pUchIe chIe ke samaya kyAM gayo ? A avasara amArA bhAgyane nikhAravA Avyo che. AcAryapravaranA pravacanano eka eka zabda mastiSkane jhaMkRta kare che. e mauna zabdo vyaktine sAcI dizAmAM prasthAna mATe prerita kare che. emanI vANImAM durbaLatArUpa ThaMDakanA baraphane toDavAnI tAkAta che. janatAnI bhASAmAM janatAnI vAtane sahaja, saraLa ane sarasa prastutinuM suphaLa e che ke bANathI paNa calita na thanAra mANasone ApanI vANInI asara thaI che. AcAryazrInA saMskAra cenala parathI prasArita thatAM pravacanoe ghaNA 6 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mANasonA jIvanamAM parivartana lAvavAmAM mahattvanI bhUmikA bhajavI che. keTalAya mANasone vyasanamukta banAvyA che. ghaNA mANasonA dRSTikoNane badalyo che. - pUjayazrInAM pravacano saMdarbhe noratamalajI dugaDanuM sUcana hatuM - dara mahinAnAM pravacana e ja mahine pustaka svarUpe lokonA hAthamAM pahoce to aneka loko lAbhAnvita thAya. ciMtanane tAtkAlika kAryAnvita karyuM e javAbadArI amane maLI. koI paNa navA kAryano AraMbha ane prathama caraNa perAzUTa laIne vimAnamAMthI kUdavA jevuM hoya che. emAM mAtra AtmavizvAsanI jarUrata hoya che. pUjyazrInA AzIrvAdathI ame kAryano prAraMbha karyo. 2005mAM pravacanonA saMpAdanano nirNaya levAmAM Avyo. "mahAprajJane kahA graMthamALAnA 1thI 26 bhAga prakAzita thaI gayA che. A pravacano mAtra vAMcavAnAM nathI, sAMbhaLo. A amRtapravAhamAM jhaMpalAvI samasyAnuM samAdhAna meLavo. A pustaka Apa jyAMthI paNa vAMcazo tyAMthI prajJAnuM jharaNuM vahetuM dekhAze. adhyAtma sAdhanA kendra navI dilhI. - sAdhvI vimalaprajJA - sAdhvI vidyutavibhA Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya mahAprajJa vANI zrakhalA prakAzana e anekAnta bhAratI prakAzananI mahattvanI aitihAsika yAtrA che. avirAma prakAzana kArya e amArA prakAzana parivAranI vizeSa ghaTanA che. saMsthAnA adhiSThAtA zrI zubhakaraNajI surANAnI satata preraNAthI prakAzana yAtrA A maMjIla sudhI pahoMcavAmAM saphaLa banI che. hajI ghaNA navA zikharo sara karavAnA bAkI che. mahAtmA gAMdhIjI pachI ahiMsAne saMpUrNa nyAya ApavAno bhagIratha kArya pUjaya AcAryazrI mahAprajJajIe dezanA khUNe-khUNe ahiMsA yAtrAthI vyakti vyaktine sajaga karyA che. mahAprajJajI gujarAta viSe UMDI lAgaNI dharAve che. gujarAtI vAcaka bhale dezamAM hoya ke videzamAM haMmezA amArA navA pustakanA prAgaTyanI pratIkSAmAM hoya che. jANe vAcaka mATe bhojana ane oNksijana ja hoya. anuvAda kAryamAM Do. yogendrabhAI pArekhanuM vinamra yogadAna. kaMpojiMgamAM bhAI kamaleza paMcAla, azuddhi vinAnA prUpha vAMcavAmAM zrI caitanya paMDitanuM yogadAna jANe A prakAzana yajJamAM AhutinuM kArya che. mahAprajJa vANI prakAzanamAM vizvanA khUNe khUNe prasarelA vAcaka vargane pratyakSa ane parokSa sahabhAgitA mATe AbhAra. 1-1-2009 - saMtoSakumAra surANA amadAvAda 0 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAdakanI vAta.. anekAnta bhAratI prakAzana dvArA mahAprajJa vANI - graMthamALAnuM prAgaTya virala ghaTanA che. eka pachI eka avirata pAMca bhAga pragaTa thayA. AThamo bhAga paNa sulabha thayo. ApanA karakamaLamAM chaThTho bhAga che. avirata ciMtanazIla prajJAnI A vAkudhArA che. Adhunika samayamAM mahAprajJa-vANIno mahimA asAdhAraNa che. saMskAra cenala parathI prasArita thatAM vyAkhyAnone vyApaka AvakAra ane hindI bhASAmAM prakAzita thayA pachI gujarAtImAM anuvAdano saMkalpa sAkAra thato jAya che. mahAprajJajI jIvana ane adhyAtmanA vividha AyAmone sparze che. vANImAM adhyAtmano bhAra nathI ane anubhavanI samRddhi che. ahiMsA ane saMyamadharmanuM mUlya vividha dRSTAMto thakI jIvanopayogI banavAnI kSamatA sAthe pragaTa thAya che. mAtra dharma nahi ArogyanI cAvI paNa mahAprajJA maMthanamAMthI pragaTe che. A vyAkhyAnonI noMdha karanAra dhanyavAdane pAtra che. sAdhvI vimalaprajJAjI ane sAdhvI vikRtavibhAjIe hindI saMpAdana khUba sucAru Dhabe karyuM che. mahAprajJajInI vANIne mAtra kAgaLa para utArI nathI, paNa AtmasAta karI che. eka pachI eka cha bhAganA anuvAdanI A yAtrAnI bhASAkIya saphaLatA ke prApti che teno ghaNo yaza hindI saMpAdikA uparokta sAdhvIjIone jAya che. anekAnta bhAratI prakAzananA saMsthApaka zrI zubhakaraNa surANAjInI ATha dAyakA uparAMtanI jIvanasapharamAM mahAprajJa sAhityanI ArAdhanAnuM ujjavaLa prakaraNa che. anuvAda prakalpanuM samagra ciMtana ane kAryamAM pariNamavA pAchaLa temanuM mUlyavAna mArgadarzana ane sahayoga maLato rahyo che. zrI zubhakaraNajI mATe A mAtra prakAzana puruSArtha nathI, prajJA puruSArtha che. temanuM samagra jIvana-ciMtana Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A tejasvI prakAzano sAthe joDAyeluM che. chellA ghaNA samayathI zrI saMtoSakumAra surANA prakAzananI saghaLI javAbadArI ekale hAthe vahana karI rahyA che. zubhakaraNajInA mArgadarzana heThaLa temanA kAryamAM satata gati-pragati AvatI rahI che. atyaMta cIvaTapUrvaka TAipaseTiMga karI A yAtrAmAM sahayAtrI bananAra zrI kamaleza paMcAlane paNa abhinaMdana. AzA che ke adhikArI bhAvako ane sahRdaya jijJAsuono sahyoga ane pratibhAva, sUcano sAMpaDaze. AbhAra. jI.ema.DI.sI. koleja nakhatrANA - 370 615 - Do. yogendra pArekha mo. 94279 03536 10 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saujanya suzrAvaka mahAsukhalAla harakhacaMdabhAI modI bhAbhara nivAsI surata pravAsInA saMthArA nimitte bahenazrI ratanabahena kIrtilAla mahetA, bhANeja dineza ramIlA, prakAza zilpA, khetavADI, muMbaI Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAnta bhAratI prakAzana peTana zrI mIThAlAla poravAla (siMgala TrAnsaporTa korporezana, amadAvAda) zrI caMdanamala bhaMvaralAla surANA (aruNA prosesarsa prA. li., amadAvAda) OM zrI kAMtibhAI ane zrImatI pallavIbahena khokhANI (20391 WolcotWay, Saratoga, CA 95070) zrImatI mAgIdevI pArasamala pArakha ceriTebala TrasTa (pAMrasamala bhUracaMda pArakha, paMcapadarA bI.ema.pI. TeksaTAila milsa li., amadAvAda) zrI rozanalAla, anila, bhUpendra dhAkaDa (sisodAvALA) (zrI atila jvelarsa - Ara. DI. jvelarsa, muMbaI-2) zrI hemaMta devIlAla borAnA (betara inTaranezanala, surata) " zrI kizanalAla mAdarecA (nezanala inDiyA riphAitarI, udhatA - surata) >> zrImatI kalAbahena manubhAI maMDAravAlA (amadAvAda) 12 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama - a 1. AnaMdo me varSAMta varSA 2 ahisA vyavahAramAM Ave . 3. mANasa du:khI kema che ? 4. hiMsAnuM dvAra : vANIno asaMya 5. pravRtti ane pariNAma 6. sagraha : maulika manovRtti 7. AyurvedanA cAra Arya satya (1) 8. AyurvedanA cAra Arya satya (2) 9. sahuthI muzkela kArya 10. raho aMdara, jIvo bahAre 11. A bhavidha sarvavidha 12. zikSaNa samasyA kema ? 13. jainadarkzana ane anekAnta 64. mahesA prazikSaNa 1. hiMsA kema vadhI rahI che ? 16. zikSAnI tripadI : jIvana vijJAna 17. caritrazALAnuM nirmANa karIe 18. sAM vizva yA vimuktaye 19. AcArya tulasInuM smaraNa 20. dilhI pravAsano uddeza 21. varSaH utkRSTa maMgala OM hai. sukhAyunAM lakSaNa 13 hai # % 9 % 2 16 (2 EUR3 Q. 904 E kra 36 142 14 31 16 193 ', " 190 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 AnaMdo me vati varSati hamaNAM ja mahAzramaNa gAI rahyA hatA 'AnaMda tumhe mila jAyegA' AnaMdanI zodha karavI joIe. AnaMda maLI zake che, e bilakula sAcI vAta che, paNa kyAre ? A prazna 52 pahelAM paNa vicAra thayo che, Aje paNa ApaNe karI zakIe chIe. phormyulA e che ke jeTalo prakAza, eTalo AnaMda. jeTalo aMdhakAra, eTaluM duHkha. A eka sthAyI sUtra banI zake che. jyAM jyAM prakAza che, tyAM tyAM AnaMda che, ane jyAM jyAM aMdhAruM che, tyAM tyAM duHkha che. gaIkAle ja eka vAta dhyAnamAM AvI. eka mahilAe mahAzramaNa pAse AvIne kahyuM, - 'khUba du:khI chuM. cAra dIkarA ane dArUDiyo pati che, je haMmezA nazAmAM rahe che. kAMI kamAto nathI. gharamAM khAvA mATe kAMI nathI. bALako raDe che, ane thAkIne sUI jAya che.' AvI sthitimAM du:kha svAbhAvika che. je potAnA bALakane be TaMkanuM bhojana na ApI zake tevI mA duHkhI thAya te sahaja che. du:kha aMdhakAra che. A jagata aMdhakAramaya che. ghaNA loko aMdhakAramAM jIvI rahyA che. emane ugAraze koNa ? A prazna vikaTa che. eka rIte saheja pAchA vaLIne jouM chuM to jaNAya che ke Aje A prakAranA praznanI jarUra nathI. eka baTana dabAvo, svica ona karo, prakAza relAya 15 AnaMdo me varSati varSati Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che, dhakAra dUra thAya che, paNa samasyA e che ke vIjaLInA prakAzamAM je beTho che paNa duHkhI che. evA ghaNA loko che je apAra sukha sagavaDa vacce rahe che. to vAtAnukUlita vAtAvaraNamAM rahe che, cAra DagalAM cAlavA mATe paNa jemanI pAse kAranI suvidhA che, nokara cAkaranI laMgAra che teo paNa AMsu sArI rahyAM che. emanA du:khanuM kAraNa aMdhakAra nathI. vIjaLI gUla thaI jAya to hAIpAvara janareTaranI suvidhA che. karoDono vepAra che. acAnaka khabara Ave ke zerabajAra tUTI gayuM ke tatkALa du:kha zarU. muMbaInI yAtrA daramiyAna aneka evA yuvako AvyA jemanI pAse eka ja pIDA hatI, AcAryazrI ! have amArI pAse mahayA sivAya koI rasto nathI. mAMgalika saMbhaLAvo. kadAca A jIvanuM kalyANa thaI jAya !' vicitratA e che ke zubha kArya mATe nahi paNa AtmahatyA jevA pahelA tavAdI nirNaya mATe, pApakarma mATe maMgalapAThanuM zravaNa karavuM che. meM pUchyuM, gADavA jevo palAyavAdI nirNaya mATe, pApakarma mATe maMgalapAThanuM zravaNa kare che. meM pUchayuM, "A nahatA to mahApApa che. AvA vikalpa kema karIne teo bolyA, "vepAramAM evI khoTa AvI che ke have ugaravAnI AzA na . AkhI jiMdagI mAsika nAvamAM pasAra karavA karatAM have marI jaIe e ja DIDa che. mAthe eTalo boja che ke bahAra nIkaLavAnI hiMmata naI, have to jIvanano aMta lAvavo e ja eka upAya che." A muMbaI jevA mahAnagaranI vAta che, jayAM prakAzano to jarA paNa abhAva nathI. vAta ema che ke bahAranA prakAzathI kAMI vaLatuM nathI. bhItarano prakAza jarUrI che. bahArano aMdhakAra to sarakAra dUra kare. vIjaLInI vyavasthA sarakAra jhuMpaDapaTTIomAM paNa kare che. sarakAra to covIsa kalAka vIjaLI maLatI rahe evA prayatna kare che. prayatna niSphaLa jAya to paNa IcchA to hoya che ke vIjaLI covIsa kalAka baLe. 16 mahAprajJa vANI -6 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - vAstavikatA e che ke mANasanI aMdara prakAza nahIM hoya to bahArano prakAza ene bahu rAhata Apato nathI. sukhI karI zakato nathI. bhItara ja ghora aMdhakAra bharyo hoya to saghana lAiTamAM paNa mANasa aMdhakArano anubhava karaze. bhItara prakAza haze to ghora aMdhakAramAM paNa mANasa sukhano ahesAsa karaze. bhItara aMdhakAra hoya ane bahAra game teTalo prakAza hoya tevA mANasane kadI sukhI mANasa tarIke joyo nathI. agara ApaNe AjanI sAmAjika ane Arthika sthitionuM vizleSaNa karIe to jaNAze ke jenI aMdara prakAza nathI, e mANasa divasanA ujAsamAM paNa pote sukhI hovAno anubhava karI zakato nathI. A badhI paristhitione dhyAnamAM rAkhIne prazna thayo ke prakAza koNa pAtharaze? A praznano TUMko ane eka vAkyamAM javAba ApavAmAM Avyo ke - prakAza Apaze vitarAga. jyAM jyAM vItarAgatA che, tyAM tyAM prakAza che ane jyAM jyAM rAga-dveSanI prabaLatA che, tyAM tyAM aMdhakAra che. mANasanI samasyA e che ke te vItarAga nathI. vItarAga banavAnI sAdhanA khUba muzkela che. sAdhusaMto mATe paNa muzkela che ane gRhastho mATe vadhAre muzkela che. prakAza kyAMthI Ave? enA mATe vacalo mArga zodhAyo. eka jhaTakAmAM to mANasa vItarAga na banI zake, enI khUba lAMbI prakriyA che. ghora avItarAga rahevuM e paNa duHkhanuM kAraNa che. madhyavartI rasto e che ke rAga-dveSane zAMta rAkhIe, kaSAyane upazAMta karIe. agara ema saMbhava hoya to mANasa sukhethI jIvI zake che. rAga-dveSa ane moha kSINa nathI thayA, paNa tIvra paNa nathI, A saMdarbhamAM ApaNe AkhI vAtane samajavAno prayatna karIe. rAga-dveSa na to tIvra na to kSINa, A vacalo mArga che. rAga-dveSa maMda che, madhya che, tIvra nathI. traNa avasthA hoya che, maMda, madhya ane tIvra. jenA rAga-dveSa tIvra nathI e paNa eka rIte vItarAgakalpa thaI jAya che, e duHkhI thato nathI. terApaMtha dharmasaMghamAM pAMcamA AcArya thayA. temanuM gAma madhavA. emanA mATe vItarAgakalpa' zabda prayojAya che. teo vItarAga na hatA. vItarAgatulya hatA. teo potAnA jIvanamAM kadI duHkhI na thayA. mahArASTramAM AvA aneka saMto AnaMdome varSati varSati 17 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thayA, uttara bhAratamAM paNa ghaNA saMto thayA. dakSiNa bhArata paNa saMtonI bhUmi che. kabIra paNa evA mahApuruSa hatA. teo saMnyAsI na hatA, ghara-gRhasthI vALA hatA paNa emane saMta kabIra, mahAtmA kabIra kahevAmAM Ave che. teo kadI nirarthaka uzkerATamAM AvatA na hatA. eka vakhata eka mANase nakkI karyuM ke gametema karIne kabIrane AvezamAM lAvavA che. te kabIra pAse gayo. kabIra potAnuM kAma karI rahyA hatA. teo kApaDa vaNatA ane vecatA. e mANase kApaDano eka lAMbo TukaDo laIne pUchyuM, 'A kapaDAnuM zuM mUlya che ?' kabIre kahyuM, 'eka rUpiyo.' e mANase tarata e kapaDAne aDadhuM phADIne vaLI bhAva pUchyo. kabIre aDadhA TukaDAno bhAva kahyo, 'ATha AnA.' kabIranI dhIrajanI parIkSA laI rahelA mANase vaLI TukaDAno cotho bhAga karI nAkhyo ane pUchyuM, 'ATalA TukaDAnuM zuM mUlya ?' bIre zAMtithI javAba Apyo, 'cAra AnA.' vaLI pelA mANase eka AMgaLI jeTalo TukaDo karIne zAMtithI javAba ApI rahelA kabIrane pUchyuM, 'AnA keTalA rUpiyA ?' bIre kahyuM, 'have tenI kiMmata amUlya che.' duniyAmAM evA loko ochA nathI, jemanA kaSAya khUba zAMta che, maMda che, madhya che ke tIvra nathI. evA lokone sajjana kahevAmAM Ave che. sArA mANasa paNa kahevAya che, 'uttama mANasa' paNa kahevAya che ane 'gRhasthI saMta' paNa kahevAya che. saMsArI paNa svabhAvathI sAdhu hoya che. duniyAnuM cakra ghaNI vakhata avaLuM mAluma paDe che. sAdhuo kyAreka saMsArI jevA hoya che ane saMsArI sAdhu jevA. kabIra eka gRhastha saMta hatA. emanAmAM adbhuta samabhAva hato. pratikULa paristhitimAM paNa emanA manamAM khinnatAno bhAva Avato na hato. jenA manamAM upazamano A prakAza phelAI gayo, ene aMdhakAra kaI rIte mahAprajJa vANI - 6 18 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satAvI zake che ke duHkhI banAvI zake? duHkhI to e ja banaze jenI aMdara prakAza nathI. bhItara prakAza nathI to eka kaDavo zabda sAMbhaLaze ke pAro upara caDhI jaze. ekamAtra kAraNa e che ke bhItara prakAza nathI. ApaNe niSkarSa kADhIe ke vItarAga to sukhI hoya ja che, kAraNa ke te aMdarathI prakAzamAna che, eka jyoti tenI aMdara jhaLahaLe che. mohavilIna thaI cUkyo che. ajJAna mATe ke jJAnanI jayoti prakAzita thAya che. bIjI jyoti che mohano vilaya. vAstavamAM moha cetanAne mUcchita kare che, cetanAne vikRta banAve che. mohanA vilayathI sukhano bodha thAya che, AnaMdano anubhava thAya che. tIvra moha duHkhakAraka che ane mohavilaya AnaMdadAtA che. mohanI maMdatA jarUrI che. muzkelI e che ke mohane maMda karI bhItara jhaLahaLATa karavAnuM mANasa jANato nathI. eka gAma hatuM, tyAM divase paNa aMdhakAra raheto hato. duniyAmAM enTArkaTikA uttara dhruva pradezamAM cha mAsano divasa ane cha mahinAnI rAtri hoya che. A gAma koI parvatanI taLeTImAM haze. A gAmamAM paNa divase aMdhakAra vyApI jato. AdivAsIonI vasAhatomAM phAnasa ke mINabattI hotI nathI. teo rAtre agni prajavalita kare che, paNa emanI jhUMpaDIo moTe bhAge aMdhakAramAM ja DUbelI rahe che. emane to kerosIna paNa durlabha. vIjaLInA prakAzanI to kalpanA ja na karI zake. divase paNa sUryano jeTalo prakAza maLI jAya e paryApta. e gAmanA loko rAtre khUba gabharAI jatA. aMdhakArane dUra karavAno upAya vicAravA lAgyA. evAmAM eka tukkA lagADanAra mANase navatara upAya batAvyo. samAjamAM amuka mANaso AvA tukkA lagADanArA hoya che jeo jANatA kazuM hotA nathI paNa tukkA lagADavAmAM ustAda hoya che, tarata agresara thaI jAya che ane hAsyAspada hala zodhI kADhe che. UMDANapUrvaka ciMtana karyA vagara potAnI jAtane jANakAra siddha karavA koI paNa tukko ke upAya vicArI kADhe ane ajamAve che. AnaMdo me varSatiSati ha Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e tukkAbAje upAya batAvyo ke gAmano dareka mANasa potAnA hAthamAM TopalI le ane pAMca pAMca TopalI aMdhakAra bharIne gAmanI bahAra AvelI khAImAM ThAlavI de. gAmanA lokoe enI salAhane anusarIne pAMca-pAMca TopalA aMdhakAra ThAlavyo, paNa aMdhakAra AvA mUrkhatApUrNa kAmathI dUra thAya ? e to jema che tema rahyo. A krama ghaNA divasa cAlyo. aThavADiyuM, paMdara divasa, mahino pasAra thaI gayo paNa paristhitimAM koI pharaka paDyo nahi. aMdhakAranuM sAmrAjya to yathAvat rahyuM. eka varSa thaI gayuM. saMyogavaza e gAmanA e yuvAnanA lagna thayAM. sAsarI pakSanA lokoe TopalA laIne ThAlavavA jatA mANasone pUchyuM, 'Apa loko A zuM karI rahyA cho ?' 'ame aMdhakArane dUra karavAno prayAsa karIe chIe.' 'aMdhAruM kyArathI che?' 'ghaNA samayathI. paNa ame be varSathI prayAsa karIe chIe.' 'saphaLatA keTalI maLI ?' 'hajI to jarA paNa maLI nathI.' gAma lokoe nirAza thaIne kahyuM. vahu vicAramagna thaI. pachI bolI, 'be varSa nahIM, baso varSa paNa A aMdhakArane dUra nahi karI zake. mane Apa loko pAMca divasano samaya Apo. huM aMdhakAra dUra karI daIza.' lokone Azcarya thayuM ke je kAma ApaNe be-be varSanA prayatnathI nathI karI zakyA, e pAMca divasamAM kaI rIte thaze ! paNa gAmalokoe tenI vAta mAnI lIdhI. te potAnA gAmathI vanaspatinuM tela, dIpaka ane Aga pragaTAvavA mAcika laI AvI. rAtre jevo aMdhakAra prasaravAno zarU thayo ke tarata dIvo pragaTAvI teNe UMcI jagyAe mUkyo ane aMdhakAra dUra thaI gayo. aMdhakAra koI vastu nathI ke ene koI pAtramAM bharI eka jagyAethI uThAvI mahAprajJa vANI - 6 20 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjI jagyAe ThAlavI zakAya. aMdhakArane lAThIthI phaTakArIne paNa haTAvI na zakAya. aMdhakAra dUra karavAnI eka nizcita prakriyA che. je rIte bahAranA aMdhakArane dUra karavAnI prakriyA che e rIte ja bhItaranA aMdhakArane dUra karavAnI paNa eka prakriyA che. e prakriyAmAMthI pasAra thayA vagara manano aMdhakAra dUra thaI zakato nathI. mananA aMdhakArane dUra karavAnuM eka sAdhana che upazamanI sAdhanA. upazamano A dIpaka dareka vyaktinA mastiSkamAM che. loko kahe che hRdayamAM che, huM kahIza ke e dIpaka mastiSkamAM che, ApaNe tene prajvalita karatA zIkhI jaIe. ApaNe paraspara vAtacIta karavAnuM jANIe chIe paNa ApaNe ApaNAthI ekadama nikaTa che evA mastiSka sAthe vAta karavAnuM jANatA nathI. agara mastiSka sAthe saMvAda karatA AvaDI jAya, enI pAsethI sahayoga laIe, apIla karatA zIkhI jaIe ane tene nivedana karIe ke lobha, moha, IrSA, dveSa Adi kaSAyonA aMdhakArathI ApaNA manane mukta kare to nakkI mastiSka ApaNA nivedana para dhyAna Apaze, ApaNane sahayoga Apaze. mastiSka potAnuM kAma zarU karI deze to pachI bhItarano aMdhakAra vadhAre divasa sudhI nahIM rahe, pachI tene tyAMthI kADhavAno ja raheze. huM jyAre nAno hato tyAre prAkRtika cikitsakanI sevA levAnI thaI hatI. e kuzaLa prAkRtika cikitsaka hatA. sevAvratI ane sadbhAvI paNa hatA. eka divasa meM kahyuM, "kabajiyAta thaI che." e cikitsake mane kahyuM ke, enA mATe Apa eka prayoga karo. utsarga karanAra AMtaraDA para hAtha rAkhI tene kaho ke utsarga kriyAno niyAmaka tuM che. mane kabajiyAtanA kAraNe takalIpha thaI rahI che. tame ene sucAru Dhabe saMcAlita karavAnI kRpA karo. . cikitsakanI A vAta sAMbhaLI mane hasavuM AvyuM. AMtaraDAMne te vaLI kAna che ke te mAruM nivedana svIkAre?! Ama kahevAthI, karavAthI te vaLI bImArI dUra thAya kharI?! paNa cikitsaka khUba gaMbhIratAthI mane prayoga doharAvavAnuM kahyuM. mane eno parAmarza mAnavAmAM khAsa muzkelI na hatI. thoDA divasomAM Azcaryajanaka rIte mane ArAma maLavAno zarU thaI gayo. jema-jema AnaMdome varSati varSati 21 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prayoganI gaherAImAM utarato gayo, mane lAbha thato gayo ane huM evA niSkarSa para pahoMcyo ke zarIranA koI paNa aMga sAthe vAtacIta thaI zake che, enI sAthe dostI thaI zake che. ene sUcanA ApI zakAya che ane ApaNI vAta koIpaNa aMgane manAvI zakAya che. mastiSkane paNa agara ApaNe rAjI karI laIe, mitra banAvI laIe ane kahIe ke tuM mAruM ATaluM kAma karI de, to mastiSka paNa ApaNane pUro sahayoga Apaze. A che bhItarathI prakAza pedA karavAnI vidhi. enAthI dareka prakAranI azAMti, pIDA ane duHkhamAMthI mukti maLaze. pachI vizvAsapUrvaka kahI zakAze ke AnaMda maLI rahyo che. koI AnaMda vaheMcI rahyuM che. pachI sahunI sAthe maitrI saMbhava che. koI parAyuM lAgatuM nathI. ApaNe AnaMdanI zodha karIe. jyAM AnaMda maLe che, e sthAnanI zodha karIe ane vItarAgatA ane upazamanuM evuM vAtAvaraNa nirmANa karIe jyAM cotarapha AnaMda ja AnaMdanuM sphuraNa thAya. evI sthiti ApaNA mATe sAcA arthamAM AdhyAtmika vikAsanI paristhiti banI zake che. 1 jUna mahAprata vANI Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 ahiMsA vyavahAramAM Ave darzanajagatanI eka samasyA prAcInakALathI che ane te che jJAnavAda ane kriyAvAda. jJAnavAdI dArzaniko jJAnane ja saghaLuM mAnatA hatA. emanI dRSTie kriyAnI koI AvazyakatA na hatI. kriyA to ApoApa thaI jAya che. amuka darzana kriyAvAdI hatA. teo kahetA ke kriyA ja badhuM che, jJAna to tenI pAchaLa cAle che. anekAntanI dRSTie A baMneno samanvaya thayo ane kahevAyuM ke jJAna ane kriyAne pRthak karavAnuM ucita nathI. jJAnazUnya kriyA paNa sArI nathI. AMkha vagara raste cAlavA jevI vAta che. AMkha na hoya to rastAmAM paDI javAnI saMbhAvanA che. e ja rIte kriyAzUnya jJAna paNa koI kAmanuM nathI. baMnenI samagratA hoya che, baMne maLe che tyAre vAta bane che. jANavA chatAM kazuM na kare to kAMI thatuM nathI. jANavuM ane kriyA karavI baMne jarUrI che. darzana mAro priya viSaya, vizeSa ruci paNa sAthe-sAthe dharmanuM eka navuM svarUpa paNa AcArya tulasI dvArA amane maLyuM. AcArya tulasIe e vAta para bhAra mUkyo ke dharma jIvana-vyavahAramAM Avavo joIe, mAtra graMthomAM nahIM. zAstromAM je dharma che, e vAMcavAmAM kAmano hoI zake, janasAmAnyanA jIvana-vyavahAramAM teno upayoga kAMI paNa nathI. ahiMsA vyavahAramAM Ave 23 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aje darzananuM navuM svarUpa cAle che, "eplAyaDa philosophI" emAM jJAna ane kriyAno samanvaya che. e eka rItanuM vyAvahArika darzana che. darzana jIvanamAMthI nIkaLavuM joIe. ame ahiMsAyAtrA daramiyAna jIvana-darzananuM vizeSa adhyayana karyuM. graMtho-zAstronuM adhyayana to jIvanabhara karyuM paNa AjakAla jIvananuM adhyayana cAlI rahyuM che. AjanI ja ghaTanA che, je rIte meM zAhapurAnA bahAranA bhAgamAM praveza karyo, tyAM trIsa-cAlIsa strIo-puruSo UbhAM hatAM. emaNe je vAta karI tenAthI pIDA thAya ema hatuM. emanI bhASAmAM daridratA hatI. caherA para hInatA hatI. koI kavitA ke vArtA mATeno atyaMta karuNAjanaka ploTa maLI rahe tema che. e lokoe kahyuM, "mahArAja!amArI sthiti bahu kharAba che. gharamAM khAvA mATe anAjano eka dANo nathI. saDakanA kinAre kaMtAna ane ciMtharAthI ghara bAMdhelAM che. amAre jANe jiMdagI jevuM kazuM ja nathI. amArI koI khabara pUchatuM nathI. ame zuM karIe? emanI vAta sAMbhaLI huM vicAramAM paDI gayo. AvI sthitimAM ame zuM karIe. vyavasthAnuM dAyitva sarakAra para che. amArA hAthamAM na to rAjataMtra che, na to arthataMtra. Akhare ame enA mATe zuM karI zakIe? thoDI vAramAM bhaMvaralAlajI koThArI AvyA. teo gosevA AyoganA adhyakSa che. meM emane kahyuM, Ape thoDI vAra karI. thoDI vAra pahelAM AvyA hota to huM batAvata ke sacivAlayamAM beThelA loko deza ane pradezanI je tasavIra sarakAra calAvanArane batAve che te vAstavika che ke avAstavika? sattAmAM beThelA loko vidhAnasabhAomAM je AMkaDA rajU kare che, tasavIra enAthI bilakula judI che. vidhAnasabhAmAM pakSa-pratipakSa vikAsanA saMbaMdhamAM eka zabdano moTA bhAge prayoga kare che - "sakala gharelu utpAda' je katAramAM sahuthI chelle Ubho che e mANasa, chevADAnA mANasa garIbImAM nArakIya jIva jIvI rahyo che. emanA mATe A zabdonuM zuM mahattva? zeramArkeTano sUcakATalo upara-nIce thayo enAthI phUTapAtha para rahenAra mANasane zo matala rASTrakavi dinakarajI, jemanI sAthe amAro gADha paricaya hato, 24 mahAprajJa vANI -6 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjyasabhAnA sadasya hatA. kadAca 1963-64nI vAta che. e vakhate deza mayaMkara duSkALanI samasyA sAme jhajhUmI rahyo hato tyAre deza khAdyAnnanA mAmale khAtmanirbhara na hato. duSkALanI vibhISikAnA kAraNe anAjanI gherI samasyA UbhI thaI hatI. khAdya ane ApUrti maMtrI rAjyasabhAmAM spIca ApI rahyA hatA ? 'ApaNA dezanI janatA khUba sahiSNu che. pUrve paNa ApaNI janatAe AvA avasaroe sahiSNutAno paricaya Apyo che, mane vizvAsa che AjanA kaparA samaye paNa muzkelIono sAmano sAhasa ane saMyamathI karaze.' dinakarajI maMtrInuM bhASaNa sAMbhaLatA rahyA pachI UbhA thaIne bolyA - taDapa rahe bhISaNa sudhAgni se jinake prANa abhAge nirdaya hai darzana parosatA jo unake Age / roTI do, mata unheM gIta do jinako bhUkha lagI hai bhUkho meM darzana ubhAranA chala hai, dagA Thaga hai / / - janatA A takalIpha kaI rIte veThaze ? maMtrIjI ! Apa eTaluM jaNAvo ke A abhAgIo mATe Apa nakkara zI kAmagIrI karazo ? abhAvagrasta ane bhUkhyA mANasanI sAthe chaLa dago ane chetarapiMDI agAuthI cAlI Ave che, Aje kaMIka vadhAre thaI rahI che. bhUkhyA ane pIDita mANasane saMyama, zAMti ane saMtoSano upadeza Apavo e nirdayatA che, chaLa che. viDaMbanA e che ke sattA para beThelA lokone eTalI phurasada ja nathI ke teo lokonI vacce jaI vAstavikatAne samaje. teo ajANa che athavA to jANI joIne ajANa thavAnI koziza kare che. garIbonI avagaNanA kare che. janatA vacce jaIne vAstavika paristhitino tAga levAnI emanI hiMmata nathI. je samAjamAM janatAnI mULabhUta AvazyakatAonI pUrti nathI thatI, vastra ane makAnanI vAta choDIe, be TaMka bhojana maLatuM nathI ene svastha samAja ke suzAsana na kahI zakAya. prazna che samAdhAna koNa kare ? samAja kaI rIte sAro mane ? koInA vazanI vAta nathI. kadAca sarakAra paNa asamartha che. A eka ahiMsA vyavahAramAM Ave 25 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyApaka samasyA che. koI eka prAMta ke kSetranI samasyA nathI. A prazna UMDA ciMtananI ane dIrghakAlIna nIti banAvavAnI AvazyakatA che ane sahuthI moTI AvazyakatA che daDha icchAzaktinI. A ekalI sarakAranA hAthanI vAta nathI. garIbInI A bhayAvaha samasyAnA ukela mATe sahuno sahayoga Avazyaka che. meM traNa-cAra varSamAM A vAte khUba ciMtana karyuM. mArI dRSTie traNa vastuonuM samAna vitaraNa AmAM khUba mahattvanI bhUmikA bhajavI zake che - jamIna, jaLa ane rojagAra - A traNa vikalpo para dhyAna ApavuM joIe. sarakAranI samasyA e che ke jANavA chatAM A traNa vastuono prabaMdha asamartha puravAra thAya che. ame A samasyAne mAtra sAmAjika dRSTie jotA nathI. e dRSTie paNa joIe chIe ke A samasyA samAjane hiMsA tarapha unmukha kare che. roTIno abhAva samAjane ruNa ane pIDita banAve che. huM A samasyAne mAtra sAmAjika samasyA ja nahIM, dhArmika samasyA paNa mAnuM chuM. jyAM sudhI hiMsAnI samasyAno koI kAragara upAya nathI maLato, ahiMsAnI vAtane mANasanA manamAM utAravI khUba muzkela che. siddhAMtamAM to A vAta utarI zake che, paNa vyavahAramAM ahiMsAne utAravI muzkela che. amArI sAthe yAtrAmAM cAlanAra yuvaka, prauDha, kizora badhA loko "ahiMsA paramo dharmano nAro khUba jorazorathI lagAve che, paNa vicAruM chuM ke cotarapha dazyo to hiMsAnA dekhAI rahyAM che. AvI sthitimAM nArAno koI artha nathI. baMnemAM koI meLa besato nathI. jayAM sudhI hiMsA vadhavAnAM kAraNo para gaMbhIratAthI ciMtana na thAya tyAM sudhI "ahiMsA paramo dharmano nAro havAIrekorDamAM jamA thaI zake che, paNa dharatI para to A nAro kAmano nathI. manamAM vAraMvAra vicAra Ave che, hiMsAnuM samAdhAna kaI rIte thAya? ciMtana bAda niSkarSa Avyo ke samAdhAna sarakArathI ja na thAya. samAjanA e loko jemanI pAse apAra saMpatti che ane teno upayoga ADaMbara, pradarzana ane phAlatu kharca pAchaLa karI rahyA che, jo teo koI parivartanazIla bane to, sarakAra ane samAja sahabhAgI bane to A samasyAnA samAdhAnanI dizAmAM kaMIka mahAjJa vANI -6 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa AgaLa vadhI zakAya. evA ghaNA loko che jemanI pAse apAra saMpatti che, eno upayoga thato nathI, athavA to durupayoga thAya che. apekSA evI che ke udArabhAve teo sahayoga mATe AgaLa Ave. dhana bIjuM kazuM nathI paNa eka prakAranI mUrchA ja che. huM evI ghaNI vyaktione jANuM chuM jemanI pAse kyAreka karoDonI saMpatti hatI, paNa teoe duniyAmAMthI vidAya lIdhI tyAre temanI pAse navo paiso paNa na hato. saMtAna paNa nahi. jene dattaka banAvela teNe svacchaMdatApUrvaka badhI dolatano upabhoga karI nAkhyo. potAnA parasevAthI jeo eka paiso kamANA nathI teo sahaja rIte karoDo rUpiyA maLI jAya to e paisAne ThekANe lagADatA vAra karatA nathI. eka vicitratA e che ke paisA saMyamI vyaktine paNa bagADI de che. paiso Ave to aneka prakAranI burAIo sAthe laIne Ave che. mANasanI paNa ajIbanI prakRti che ke jene goda le che ene karoDonI saMpatti khuzIthI soMpI de che, paNa samAjanA kAmamAM eka paiso vAparavAnI icchA thatI nathI. dattaka levA pAchaLa nAma amara rAkhavAnI, vaMzavelA dvArA nAma jALavavAnI icchA kAraNabhUta hoya che. A paNa eka prakAranI mUrchA hoya che ke nAma amara raheze. jIvate-jIvata amara na thAya to maraNa bAda amara thavAnI vAta dIvAsvapna ja che. A paNa bhrama che ke maraNa bAda nAma amara rahe. kALanA anaMta pravAhamAM aneka loko vilIna thaI gayA. nAma kevaLa emanuM ja bace che jemaNe tyAga, tapa ane sAdhanAno rasto pakaDyo. bAkI badhA vilIna thaI gayA. aneka dhanADhyo, mahAna samrATo kALanI gartAmAM vilIna thaI gayA che. sonAno bhaMDAra hoya evA kubera bhaMDArIonAM nAma paNa Aje zodhyAM jaDatAM nathI. jarUrI e che ke samAjanI badhI sthiti para sarvAMgINa rUpe vicAra karavo joIe. samAjamAM karuNA ane saMvedanazIlatAnI cetanAne jAgRta karavAmAM Ave. kalakattAthI AvelA eka bhAIne meM pUchyuM ke covIsa kalAkanI yAtrA karIne AvyA, bhojana Adi kyAM karyuM ? eNe jaNAvyuM ke, 'DabbAmAM to badhI bAju 27 ahiMsA vyavahAramAM Ave Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mANaso ja hoya che. AvI bhIDamAM bhojana kaI rIte thAya ? eNe kahyuM, 'game teTalA mANasa hoya, huM to badhAnI vacce besI jamI zakuM.' mane to vAta AkhI vicitra lAge che. bAjumAM beThelI vyaktine pUchyA vagara loko bhojana kaI rIte karI zake? sAmudAyika cetanAno jeTalo vikAsa thavo joIe, eTalo hajI nathI thayo. ApaNI cetanAnA be vibhAga thAya che. eka vaiyaktika cetanA ane bIjI sAmudAyika cetanA. vyaktinI amuka vaiyaktika vizeSatAo hoya che, ene nakArI zakAya nahi. potAnuM jJAna, potAnuM mastiSka, potAnI yogyatA - A badhI vaiyaktika yogyatAo ane kSamatAo che. paNa dhana ane saMpatti vaiyaktika nahi sAmudAyika hoya che. jenAmAM sAmudAyika cetanA nathI, e samAjamAM rahetA hovA chatAM paNa vyaktivAdI jIvana jIve che. AjathI varSo pUrve, lagabhaga pacAsa varSa pUrve AcArya tulasIe eka vAta karI hatI, ke vyaktie jyAM vyaktivAdI cetanAvALA hovuM joIe tyAM te sAmudAyika cetanAvALA thaI jAya che; ane jyAM sAmudAyika cetanAvALA thavuM joIe tyAM e vyaktivAdI cetanAvALo thaI jAya che. A viparyAsa vALI vAta che. davA ApavAnI hatI ekane ane ApI dIdhI bIjAne, vikaTa samasyA che. koIne kahevAmAM Ave ke vepAramAM anaitika AcaraNa kema karo cho ? to e kaheze ke, 'eka ame ja nathI karI rahyA, ghaNA loko kare che. huM ekalo ja harizcandra kema banyuM ?' mANasa tyAM samudAyavAdI bane che. koIne aMgara ema kahevAmAM Ave ke samAjanA hitamAM eka navuM kAma thaI rahyuM che. badhA loko sahayoga ApavAmAM AgaLa AvI rahyA che, Apa paNa kaMIka sahayoga karo. e kaheze, 'hamaNAM to dhaMdho khUba maMdo che, hAtha sAMkaDo che. hamaNAM to khoTa gayelI. anyathA Ape kahevuM na paData.' A che mANasanI cetanA. e koI paNa svarUpe dekhAya che. sAmudAyika cetanAno vikAsa kaI rIte thAya ? A eka prazna che. jyAM vyakti mAtra potAnAM sukha-suvidhA, potAnuM mahattva ane potAnI pratiSThAno ja vicAra kare e samAja mahAprajJa vANI - 6 28 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsAvAdI samAja na thaI zake. kahevA mATe to vyakti dhArmika che, paNa kAma evI rIte kare che jenAthI adharmane protsAhana maLe che. A dRSTikoNa badalavAnI jarUra che. samyapha darzananI jarUra che. ApaNo daSTikoNa samyapha bane ane e yathArthane samajI zakIe. enA vagara thAya ema ke dUdhathI bharavAno kUvo pANIthI chalakAI jAya che. - rAjAnI ghoSaNA hatI ke nagaranA sarve nAgirako kUvAmAM rAtrinA samaye eka loTo dUdha nAkhe. savAre tene dUdhathI chalochala jovA icchuM chuM. rAjAnI AjJAnuM pAlana thavA lAgyuM. badhA loko A kAmamAM potAnuM yogadAna ApavA nIkaLI paDyA. eka vyaktinA manamAM AvyuM ke badhA eka eka loTo dUdha nAkhI rahyA che to pachI huM ekalo eka loTo pANI nAkhuM to zo pharaka paDavAno che. rAtanA aMdhArAmAM koI jovAnuM nathI. ema karIne teNe to loTo bharIne pANI nAkhI dIdhuM. AzcaryanI vAta to e thaI ke Avo ja vicAra aneka lokone Avyo. bahu ochI saMkhyAmAM evA mANaso nIkaLyA ke jemaNe AdezanuM pAlana karyuM hoya. bAkI moTA bhAganA pANI ThAlavanArA ja nIkaLyA. savAre rAjAe tapAsa karI to Akho kUvo pANIthI bharelo hato. kharAba vicAravuM ke khoTuM karavuM hoya to bahumati maLI jAya che, jarA paNa vAra lAgatI nathI. jaina kathAsAhityamAM zubham cakravartInI kathA Ave che. e cakravartIne soLahajAra devonI sevAo maLelI. e vimAnathI samudranI upara UDI rahyo hato. e yAnane soLa hajAra devatAo uDADI rahyA hatA. jyAre e cakravartI samudranI upara UDI rahyo hato tyAre eka devanA manamAM AvyuM, soLa hajAra deva A yAnane potAno hAtha lagADI rahyA che, khabhAno sahAro ApI rahyA che, agara huM saheja DhIluM choDI daIza to zo pharaka paDaze? paMdara hajAra navaso navANuM devo to yAna pakaDI rahyA che. barAbara e ja vakhate ghaNA devone Avo vicAra Avyo ke, "huM DhIluM mUkIza to zo pharaka paDaze?" sahue eka sAthe yAna sAtheno saMparka choDI dIdho ane pariNAma e AvyuM ke cakravartI AkAzathI nIce paDyo ane samudramAM garaka thaI gayo. ahiMsA vyavahAramAM Ave 29 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ enAthI niSkarSa e nIkaLe che ke kharAba vicAromAM sAmudAyikatA thaI jAya che, paNa jyAM sakArAtmaka vicAra, bhAva ane kAryano prasaMga Ave che ke loko dUra bhAgavA lAge che. saMgaThanomAM paNa ema ja jovA maLe che. kharAba lokonI ToLI jaladI thaI jAya che. bhalA mANasone saMgaThita thavAmAM vAra lAge che. bhegA thAya to paNa paraspara jhaghaDatA hoya che. DAkuonI ToLImAM badhA ja saradArano Adeza mAne che, eka ja izAre badhuM karavA taiyAra rahe che. ApaNA sabhya samAjamAM sosAyaTIo-saMgaThanonA AdezanI avahelanA thatI hoya che. enuM e ja kAraNa che ke sArA mANasomAM AkAMkSA jhaDapathI jAgRta thAya che. ApaNe tenA upAyanI zodha karavAnI che, ke jethI sAmudAyika cetanAnA vikAsane baLa maLe. e saMdarbhamAM mane lAge che ke potAnA svArthanuM visarjana karyA vagara sAmudAyika cetanAno vikAsa nathI thato. sAmudAyika cetanAmAM svArtha ja moTo avarodha che. jyAM svArthanuM visarjana, suvidhAno saMyama thato nathI tyAM sudhI sarvajanahitanI vAta lakSamAM AvatI nathI. vastuno samyapha upayoga thavo joIe. vIjaLIno abhAva che ema kahIe chIe paNa vaparAzanI bAbatamAM saMyama nathI. rAjasthAnamAM pAMca karoDa loko che. vIjaLI vaparAza bAbate agara moTA loko ema saMkalpa kare ke ame baMgalAmAM, kUlara, esa.sI.no prayoga samita karIzuM to vIjaLInA saplAyamAM ghaNo pharaka paDaze. muzkelI e che ke loko potAnA sukha-sagavaDa choDavA koI taiyAra nathI. badhAM ema ja vicAre che ke ATalA moTA rAjyamAM eka amArA saMyamathI ja vIjaLI bacavAnI nathI. badhA loko kUlara, paMkhA calAve che. eTaluM nakkI che ke jayAM sudhI sAmudAyika cetanA jAgRta nathI thatI, samAjanuM kalyANa nathI thatuM. samAjane ahiMsAnI dizAmAM laI jaI zakAto nathI. enA mATe svArthonuM sImAkaraNa apekSita che. svArthane pUrNa rUpe mANasa choDI zakato nathI. paNa tene sImita karI zake che. suvidhAonuM samAkaraNa karyA vagara sthiti badalI zakAtI nathI. sImAkaraNa zabda bhagavAna mahAvIrano zabda che. 30 mahAprajJa vANI - 6 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A adbhuta mahAvIravANIno prasAda che. meM ghaNI vakhata A zabdano upayoga karyo che. sImAkaraNa zabda mane khUba priya che. choDavuM saMbhava nathI, sImAkaraNa saMbhava che. sarakAre paNa sImAkaraNa karavuM paDe che eTale ja vIjaLIkApa mUkavo paDe che. nizcita samayamaryAdA sudhI vIjaLI baMdha rAkhavAmAM Avaze evI maryAdAnI pALa bAMdhavI paDe che. agara badhA loko svecchAthI sImAkaraNa kare to samasyA ghaNI badhI hala thaI jAya. pANInI achata che to sahu prathama pIvAnA pANIne prAthamikatA ApIe. nahAvA-dhovAnA pANInI vAta pachI Ave. bIjI AvazyakatA che khetI mATe pANI. khetI mATe pANI ane pIvAnA pANI vagara jIvana asaMbhava che eTale ene prAthamika jarUriyAtanI zreNImAM rAkhavA joIe. paNa AjakAla je gauNa che te prAthamika che ane je prAthamika che te gauNa che. Avazyaka-anAvazyaka para vicAra thato nathI. jyAM saMvedanazIlatA nathI jAgatI tyAM darzana mAtra AkAza kusumanI jema rahI jAya che. e jIvana-vyavahAranuM darzana banI zakatuM nathI. jarUrI e che ke Aje dharmanA loko, darzananA loko navesarathI jIvananuM nirmANa kare. navA dharmanuM nirmANa kare. yugo jUnA dharmane tyajavAnI jarUra che. navA dharmanI Aje jarUra che. jUnA dharmane kAmamAM laIe paNa navA rUpa-raMgamAM. enA mATe dareka vicArazIla-ciMtanazIla vyaktie AgaLa AvavuM joIe. jethI samAja svastha bane hiMsA aTake ane mANasa ahiMsA tathA sukha-zAMtithI jIvI zake. 2 jUna ahiMsA vyavahAramAM Ave 31 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mANasa duHkhI kema che ? . koI mANasa ema kahe ke huM khUba sukhI chuM to sAMbhaLavAmAM sAruM lAge che. agara ema kahe ke khUba duHkhI chuM to sAMbhaLavuM gamatuM nathI. mANasa zaktizALI prANI che, chatAM ema kahe ke huM khUba duHkhI chuM to spaSTa che ke te potAnI jAtane jANato nathI. potAnI zakti ane svarUpanuM ene jJAna nathI. enuM ajJAna ja ene duHkhI banAve che. ajJAna mANasane ochuM duHkha ApatuM nathI. sAcI sthitinuM jJAna hoya to duHkha ochuM thAya che. eka gRhasthanI patnI ghaNA divasothI hAranI mAMgaNI karI rahI hatI. pati paisAnI taMgInuM bahAnuM kADhI dareka vakhate vAta TALato. Akhare patnInI vAraMvAranI mAMgaNIthI kaMTALIne nakalI hAra kharIdI lAvyo. hAra nakalI hato paNa asalane jhAMkho pADI de tevo hato. AjakAla nakalInI bolabAlA che. asala nakala vacce bheda pArakhavo muzkela thaI jAya evI sthiti che. patie jhaLahaLato hAra patnIne Apyo ane patnI to khuza thaI gaI. varSonI AzA pUrI thaI. gaLe hAra paherI pharavA lAgI. cAra-pAMca divasa pachI hAra corAI gayo. patnI udAsa thaI gaI. pote hAranuM dhyAna na rAkhI zakI teno tene bhAre vasavaso thayo. potAnA bhAgyane doSa devA mahaprajJa vANI -6 32 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAgI. jiMdagImAM Avo hAra pharI nahi maLe tenA vicAramAtrathI tenuM duHkha vadhI gayuM. patnI pAsethI hAra corAI javAnI vAta sAMbhaLavA chatAM patinA caherA 52 duHkhanA koI bhAva na hatA. teNe kahyuM, 'khovAI gayo to khovAI gayo. enA mATe have UMgha bagADavAnI jarUra nathI. corI thaI gayo hoya to paNa ciMtA na karIza.' patnIne khUba navAI lAgI. ene to ema hatuM ke hAra khovAI javAnI vAtathI patine khUba gusso Avaze. mArI bedarakArI mATe Thapako sAMbhaLavo paDaze. ATalo moMgho hAra gumAvyo have zuM thaze ? paNa pati to taddana bephikarAIthI kahI rahyo che ke kAMI vAMdho nahi. have ciMtA karavAnuM kAMI kAraNa nathI. patine mauna joI te bolI 'kevA mANasa cho tame ? ATalI mUlyavAna vastu guma thaI gaI che ane tamane kAMI thatuM nathI ? !' Avo hAra kAMI roja roja thoDo kharIdI zakAya che ? patie kahyuM, 'e hAra nakalI hato.' - ATaluM sAMbhaLyuM ke patnInI saghaLI udAsI gAyaba thaI gaI. ghaNAM du:kho ApaNI ajJAnatAnA kAraNe hoya che. ApaNe potAnI zaktiothI ajANa hoIe chIe. evuM nathI ke zaherano mANasa hoya, dhanavAna hoya eTale sukhI hoya. ema paNa nathI ke gAmaDAno mANasa hoya, garIba hoya, eTale du:khI hoya. je vyaktinI pAse saMtoSanuM dhana che, e abhAvamAM paNa kadI du:khI thato nathI. sUtrAtmaka rIte ema kahI zakAya ke - alpa sAdhana, adhika sukhI. bahu sAdhana, alpa sukhI. jenI pAse ochAM sAdhano che te sukhI che ane jemanI pAse sAdhanonI atizayatA che e ochAM sukhI athavA duHkhI hoya che. A eka satya che. agara ApaNe sarve karIe to jaNAze ke A bahu moTuM satya che. alpa sAdhanasAmagrI vALo mANasa sukhethI jIve che. sAdhana-sAmagrInI atizayatA vALo mANasa duHkhI kema che ? 33 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mANasa ghaNI muzkelIo sAthe jIve che. avAranavAra avanavI muzkelIono sAmano karavAno rahe che. eTale evA niSkarSa para pahoMcAyuM che ke duHkhI ane sukhI hovAnuM kAraNa vastunI sulabhatA ane durlabhatA nathI, paNa vyaktinuM ajJAna che, Aveza che. je vyaktinA Aveza zAMta che, e sukhI rahe che. cAhe gAmano mANasa hoya ke zaherano. agara Aveza zAMta haze to te sukhethI jIvaze. thoDo-ghaNo Aveza to dareka mANasamAM hoya che paNa enI tIvratA nahi hoya to te sukhI haze. lobhanI tIvratA nahi hoya to mANasa sukhanuM jIvana jIvaze. baMnenuM vizleSaNa karI ApaNe niSkarSa kADhIe ke sAdhana-saMpannatAnI sAthe Aveza paNa vadhato jAya che. sAdhana Avezane tIvra banAve che kAraNa ke mananA koI khUNAmAM te ahaMmanI bhAvanA janmAve che. eka nAnA gAmanI vAta che. majAno prasaMga che. pati-patnI vacce kAyamI jhaghaDo thato. baMneno Aveza tIvra, baMne kaMIne kaMI vacce cAlyA kare. baMne jhaghaDe eTale khAvA-pIvAnuM choDI thoDo samaya ekabIjA risAI jAya. pariNAme baMne duHkhI rahetAM. eka divasa jhaghaDo thayo. ekabIjA sAthe bolavAnuM baMdha. gAmanA loko potapotAnA khetare jaI rahyA hatA. patnIthI rahevAyuM nahi. te bolI, loga cAlyA lAvaNI, loga dhUnI jAya' - loko khetare jAya che, kema na jAya? abolA hatA eTale sIdhesIdhu patine kahetI nathI ke loko jaI rahyA che to tame kema jatA nathI? patie javAba dIdho, "loga cAlyA khAya-pI, loga kyuM nI khAya' - loko to khAI-pIne jaI rahyA che. patnIe kahyuM, "chIke paDI rAbaDI, utAra kyuM nI leya' - rAbaDI to chIMkA para rAkhI che, utArI letA kema nathI? patie kahyuM, "have ApaNe bolyA, utArI kema detI nathI?' Ama, abolAM tUTyAM. laDAI-kalaha thAya to saghaLuM duHkha gAyaba thaI jAya. samasyA janme che eTale krodhanI Adata badalavAnI jarUra che. kAraNa ke krodha jIvananI samarasatAne 34 mahAprajJa vANI - 6 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samApta karI jIvanane nIrasa banAvI de che. krodha sahune Ave che. mArI sAme ATalA vidyArthIo beThA che. huM pUchIza ke, bolo gusso Ave che ke nahIM? sahu ema ja kaheze ke Ave che. badhA loko jANe che ke gusso ThIka nathI. gusso nahIM karavo joIe. gusso choDI zakAya che. vidyAlayomAM je bhaNAvavAmAM Ave che tenAthI jANakArI vadhe che, ajJAna maTe che, buddhino vikAsa thAya che. tarkazakti vadhe che. samajazakti paNa vadhe che, paNa gusso ocho thato nathI. gussAnI Adata kaI rIte badalavI ? A eka prazna che. bIjI paNa ghaNI Adato hoya che. niMdAnI Adata, cADI-cugalInI Adata, apazabda bolavAnI Adata, ahaMkAranI Adata A badhI kharAba Adato che ane A Adato zALAe gayA vagara paNa AvI jAya che. AvI AdatothI chuTakAro kaI rIte meLavAya ? - Aje je zikSaNa zALAmAM ApavAmAM Ave che tenAthI A badhI AdatothI chuTakAro maLe evuM lAgatuM nathI kAraNa ke AjanI keLavaNI bauddhika vikAsa mATe che ane krodhAdino saMbaMdha ApaNI bhAvadhArA sAthe che. ApaNA nakArAtmaka bhAva ja ApaNA krodhanuM mULa kAraNa che. parivartana zikSaNathI nahi Ave, prayogathI Avaze. khUba gusso Ave to thoDI kSaNo sudhI lAMbA zvAsa laIe to krodha zAMta thaI jaze. Aje zikSaNa jagatamAM aMdhakAra vyApta che. Aje ja akhabAramAM vAMcyuM ke sa2kA2 keLavaNI kSetre dharamULathI pheraphAra lAvavA icche che. je divase kharekhara parivartana thaze te divasathI dezanuM bhAgya badalavAno prAraMbha thaze. atyAre je bhaNAvAI rahyuM che tenAthI vidyArthInA jIvananuM nirmANa thatuM nathI.bhaNanAranuM hita thatuM nathI. dhana kamAvavAnI kaLA to AvI jAya che, paNa jIvananuM hita sadhAtuM nathI, hamaNAM ja ame jayapurathI AvI rahyA hatA tyAre vartamAnapatramAM vAMcyuM ke parIkSAmAM anuttIrNa thavAthI eka vidyArthIe ApaghAta karyo. Akhare evI to kaI bImArI che A zikSaNa vyavasthAmAM ke mANasa maravAnuM vicAre ane ApaghAta paNa kare. thavuM to ema joIe ke zikSaNathI mANasanI samaja evI vikase ke maravAnI vAta to kadI svapne paNa vicAre nahi, paNa AvezamAM te maravAnuM kadama uThAve mANasa duHkhI kema che ? 35 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. AjakAla AtmahatyA khUba thAya che. zahera hoya ke gAma, AtmahatyAnA samAcAra roja vAMcavA maLe che. enA mATe upAya paNa khUba zodhAyA che. pahelAM to loko AtmahatyA mATe kUvo-avADo ke relavenA pATAno upayoga karatA hatA. have to zarIramAM vIjaLIno karaMTa lagAve che, chata para paMkhe laTakI jAya che. kITanAzaka davAono paNa sahayoga maLI rahe che. saMpanna parivAra hoya to baMdUka ke pistolathI kAma pAra pADe che. gyAsatela ane mAcisa to darekane sulabha che. hatyA karavAmAM paNa mANasa jarA paNa acakAto nathI. pati patnInuM gaLuM dabAvI de che. patnI patine jhera ApI de che. sAsu vahune saLagAvI de che. AtmahatyAnA samAcArothI eka vAta siddha thAya che ke samAja svastha nathI samAja geramArge che. vipathagAmI che. svastha samAjamAM AvI ghaTanAo banatI nathI. AtmahatyA karavI te pApa che ane parahatyA karavI te ghorapApa che. Ama thavAnuM kAraNa eTaluM ja che ke Aveza para aMkuza rAkhavAnuM ApaNane zIkhavA maLyuM nathI. Aveza para niyaMtraNa kaI rIte rAkhI zakAya ? dhArmika loko vrata, japa, upAsanA, pUjA Adi kare che. dAna-puNya, bhajana-kIrtana kare che chatAM dharmavyavahA2mAM, AcaraNamAM kema utarato nathI ? tIrthasnAna karIne ghare pahoMcIne mANasa laDAI-jhaghaDo kare che kAraNa eTaluM ja che ke Aveza para niyaMtraNa ka2vAnuM zIkhAyuM nathI. zikSaNanuM kAma che. mANasane jIvananI kaLA zIkhavavI. ame A vAta para dhyAna ApyuM ane zikSaNanI sAthe jIvanavijJAnanI vAtane sAMkaLI lIdhI. jIvana jIvavA mATe zvAsa jarUrI che, paNa bahu ochA lokone zvAsa levAnI sAcI vidhi khabara hoya che. khUba jarUrI vAtanI upekSA thAya che. eka miniTamAM sAmAnya mANasa paMdara vakhata zvAsa le che. be sekanDamAM zvAsa le che ane be sekanDamAM zvAsa choDe che. paNa zvAsanI A gati gussAnI sthitimAM trIsa-cAlIsanI spIDa pakaDe che. jeTalo teja gusso che, zvAsanI gati paNa eTalI ja teja ane zvAsanI saMkhyA jeTalI vadhaze, jIvananI zakti eTalI ghaTI jaze. 36 A jIvananuM gaNita che, jIvananuM vijJAna che. ApaNe te jANavAnuM che. mahAprajJa vANI - 6 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agara ApaNe zvAsa levAnI kaLA zIkhI jaIe to ghaNI AdatothI Azcaryajanaka rIte chUTI jaIe. Adata-parivartananuM sAdhana che zvAsa. ApaNe lAMbo zvAsa levAnuM zIkhIe. agara ema zIkhI jaIe to zvAsa paNa sAro raheze ane zarIra paNa nirogI tathA majabUta banaze. mArI sAme gAmanI baheno beThI che. huM emane pUchavA icchuM chuM ke bhajana, kIrtana gAva cho, pUjA pATha karo cho, upavAsa karo cho, vrata karo cho, tyAre mana temAM ekAgra hoya che ke bhaTake che? ! jarUra bhaTakatuM haze. mana kema bhaTake che? eka kAma karo cho to mana bIjA kAmamAM kema jatuM rahe che? enuM kAraNa eTaluM ja che ke manane ekAgra karatA zIkhyA nathI. mananI caMcaLatA ochI karIe to badhuM barAbara thaI jAya. mananI caMcaLatA AkhI vAtane samajavAno avasara ApatI nathI. dhArmika vyaktie prathama to e pATha bhaNavAno che ke mananI caMcaLatA kaI rIte ochI thAya? jUnA jamAnAmAM panihArI panaghaTathI pANI lAvatI. A panaghaTa eka rIte to mahilAonuM milana sthaLa, tyAM strIo ekabIjA sAthe parasparanA sukha-duHkhanI vAta karI letI. paNa panihArIone kUve-taLAvethI pANI bharavAno eka phAyado e hato ke temanI zramaniSThA, zrama karavAnI Teva jaLavAI rahetAM ane ekAgratAno paNa abhyAsa thato. pANI bharIne lAvatI vakhate paraspara ghaNI vAtomAM gUMthAI jatI paNa mAthe mUkelA ghaDAnuM saMtulana barAbara jaLavAI rahetuM. jyAre ApaNI ekAgratA, ApaNA AtmA sAthe joDAI jAya, cetanA sAthe joDAI jAya to pachI koI kAmamAM muzkelI AvatI nathI. mananI caMcaLatA kaI rIte ochI thAya? enI kaLA che zvAsa. je vyakti zvAsa levAnI kaLA jANe che enA mananI caMcaLatA khUba ochI hoya che. ApaNI keLavaNInA pAyAmAM khAvA, pIvA, UThavA, besavA ane sUvA aMgenI paNa tAlIma hovI joIe. jIvana jIvavAnI kalAnA A prathama pATha che. AvA pATha Aje gharamAM ke skUlamAM bhaNAvavAmAM AvatA nathI eTale mANasa jIvana jIvavAnI kaLAnA prazikSaNathI vaMcita rahI jAya che. bImArI bahu moTI samasyA che. gAmanA mANasa mATe vaLI vizeSa, kAraNa mANasa duHkhI kema che? 39 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke zaheramAM to cikitsAnI suvidhA sahaja hoya. gAmano mANasa moMgho ilAja karAvI zakato nathI. suvidhA paNa hotI nathI. gAmanA mANasane zvAsa levAnI kaLA AvaDI jAya to pacAsa TakA bImArI samApta thaI jAya. ghaNI bImArIthI eno bacAva thaI zake. je vyaktinI rogapratikAraka zakti majabUta hoya che ene bImArI thatI nathI. gAmaDAno mANasa to davAnI sahAya vagara rogapratikAraka zakti vadhArI zake che. gAmanuM vAtAvaraNa prAkRtika ane pradUSaNarahita hoya che. gAmaDAno mANasa nazAnI AdatathI dUra rahe ane zvAsa levAnI sAcI rItathI paricita thaI jAya to enAmAM roga-pratirodhaka zakti ane sahaja rIte prApta thaI zake che. khullA AsamAna nIce dasa-paMdara miniTa lAMbA zvAsa levAmAM Ave to rogapratikAraka zakti nizcita svarUpe vadhe che ane ghaNI bImArIothI bacI zakAya che. A badhI pAyAnI vAto che. krodha mANasanI roga-pratirodhaka zaktine kamajora banAve che. agara Aveza karavAno baMdha thaI jAya to paNa ghaNo lAbha che. Avezamukta rahevAno korsa hovo joIe. mAtra bALako mATe nahi, vayasko mATe paNa. sahune mATe zvAsa levAnI kalAnuM zikSaNa jarUrI che. ene haThayogamAM savAsana, prekSAdhyAnamAM kAyotsarga kahe che. A kriyAmAM sIdhA sUIne thoDI vAra mATe zarIrane DhIluM choDavAnuM che. A rogane dUra bhagAvavAno eka maMtra che, je loko mahenata kare che, majUrI kare che emane navI zakti prApta karavAnI abodha vidhi che. jemane UMgha AvatI nathI teo kAyotsargavidhi jANI le to anidrAnA rogathI mukti maLI zake che. ApaNe pharI eka vakhata e vAta para pAchA AvIe ke duHkha bahArathI Ave che tema vizeSa to aMdarathI Ave che. amArA jayapura pravAsa daramiyAna AjubAjunA aneka gAmonAM strI-puruSa - vayasko - vRddhonA nitya saMparkamAM AvavAnuM thAya che. loko Ave che. maLe che. gAmaDAMnA lokonI samasyA judI che. zaheranA lokonI paNa judI che. sahunI potapotAnI samasyAo che. koIne garIbInuM dukha che, koIne amIrInuM duHkha che. ame koInI Arthika samasyA 38 mahAprajJa vANI - 6 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paisAthI dUra karI zakatA nathI, paNa eka vAta jarUra kahIza ke sAdhAraNa sthitimAM paNa mANasa potAnA zrama dvArA khUba sAruM jIvana vyatita karI zake che. muzkelI e che ke garIbI mANasane khoTI dizAmAM javA prerita karI de che. garIbI, abhAva, duHkha ane vividha samasyAothI pIcho choDAvavA mANasa puruSArthane badale nazAmAM DUbI jAya che. eka mahilA amArI pAse AvIne tenAM duHkharAM roI. mahAzramaNe pUchyuM, "pati kAMI kAma kare che ke nahIM?' patnIe raDatAM raDatAM javAba Apyo. 'temanI zuM vAta karIe mahArAja ! teo Akho divasa nazAmAM DUbelA hoya che." gharano mobhI zarAbanA nazAmAM hoya e parivAranA sukhanI koI saMbhAvanA kharI? Azcarya e vAtanuM che Aje samAjamAM sUcanA ane jokhamonI jANakArInA ATalAM badhAM sAdhano hovA chatAM mANasa jIvana tabAha karavAnA, naSTa karavAnA ane barabAda karavAnA raste kema vaLI jAya che. enA ghaNAM kAraNomAM eka kAraNa e che ke sarakAra pote rAjyanI Avaka vadhAravA mAdaka dravyonuM utpAdana karAve che. udAratAthI dArUnA paravAnA ApavAnA ane bIjI bAju dArUnI latathI sAvadhAna rahevAnI jAherakhabara karavAnI. sarakAranuM A bevaDuM dhoraNa che. tamAkunA pAuca para, sigAreTanA boksa para ane dArUnI boTala para sarakAra vaidhAnika cetavaNI chApavAnuM kahI de che. sevana svAthya mATe hAnikAraka che ema kahI devAthI jANe sarakAranI javAbadArI pUrI thaI jAya che. jo hAnikAraka hoya to utpAdana-vecANa para pratibaMdha kema nahi? dareka sarakAranI javAbadArI che ke nAgarikonA svAthya mATe sajAga rahe. koI paNa vastu mANasanA Arogyane, jIvanane hAnikAraka hoya to tenA para kaDaka pratibaMdhanI ane tenA amalIkaraNanI jogavAI hovI joIe. paNa bhAratamAM vicitra sthiti che. ahIM nazIlA padArtho pratye saceta karavAmAM Ave che ane samAMtara rIte vecANa mATe jAherAto dvArA protsAhana paNa ApavAmAM Ave che. vizeSa karIne yuvA peDhIne protsAhita karavA abhinetA, abhinetrI ane moDelono sahAro levAmAM Ave che. Akhare sarakArano uddeza zuM che? te zuM karavA icche che te spaSTa thavuM joIe. mANasa duHkhI kema che? 39 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ravizaMkara mahArAja gujarAtanA prasiddha samAjasevaka ane gAMdhIjInA anuyAyI. akhila bhAratIya aNuvrata samitinA adhyakSa paNa hatA. AcArya tulasI pratye emanI khUba zraddhA. eka vakhata potAnuM eka saMsmaraNa temaNe jaNAvyuM. eka vakhata gujarAtanA zramiko pAse ravizaMkara mahArAjane javAnuM thayuM. zramikoe kahyuM, 'amArI Arthika sthiti khUba kamajora che.amane je vetana maLe che tenAthI mahAmuzkelIe jIvana gujAro thAya che. Apano prabhAva to cheka sudhI che. sarakAra ApanI vAta para dhyAna Apaze. maherabAnI karI amAruM vetana vadhe tevA prayAsa karo.' ravizaMkara mahArAje kahyuM, 'vetana vadhe ke na vadhe paNa tamArI bacata vadhAravAnI tarakIba che. Apa loko agara mArI vAta mAnazo to nakkI ApanI Avaka vadhI jaze.' zramikone mahArAjanI tarakIbamAM rasa paDyo. mahArAje jaNAvyuM ke Apa bIDI ane dArUnA vyasana pAchaLa je nANAM veDapho cho te rakama bacAvavAnuM zarU karI do. dareka vyasana pAchaLa kharcAtA nANAMnI rakama kAMI nAnI nathI. zramikoe kahyuM, 'hA, badhAM maLI traNaso rUpiyA jeTaluM mahine kharca thaI jAya che.' mahArAje kahyuM ke, 'AjathI vyasanone tilAMjalI Apo to tamAruM vetana traNaso rUpiyA vadhI gayuM gaNAya.' ghaNA zramiko, khetamajUro potAnI parasevAnI kamANIno eka moTo hisso vyasano pAchaLa veDaphe che. AvI kuTevothI mukta thavAnuM che. ApaNe sukhI jIvananAM kAraNo zodhavAnA che. e kAraNo ApaNI aMdara che. manomaMthana, AtmamaMthananI jarUra che to bahu moTuM kalyANakAraka samAdhAna maLaze. jyAM sudhI ApaNI bhItara nahIM joIe tyAM sudhI ApaNI kSamatAno khyAla nahIM Ave. samyak jJAna ane darzanano prayoga thAya to bahu moTuM parivartana AvI zake che. 5 jUna 40 mahAprajJa vANI - 6 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMsAnuM dvAra : vANIno asaMyama ekarUpatA kyAMya nathI. na mANasanA jIvanamAM, nA prakRtimAM. eka tarapha AMbAnuM vRkSa che, bIjI tarapha bAvaLa che. ApaNI sAme ja gulamahora Adi vividha prakAranA vRkSa -choDanAM phUla che. darekanA raMga-rUpa-gaMdha judA che. AkAraprakAra alaga che. A duniyAmAM samAnatA zodhavI muzkela che. jyAre prakRtinAM A tattvomAM samAnatA nathI to pachI mANasamAM samAnatAnI saMbhAvanA kaI rIte rAkhI zakAya? dareka mANasanAM mana, buddhi, ciMtana alaga-alaga che. A bhedanI duniyAmAM samAnatA zodhavI muzkela che. raheThANa paNa sahunA alaga che, dizA alaga che. koInuM pUrvamAM, koInuM pazcima tarapha mukha che. dizAo judI, AkRtio judI, prakRti paNa judI. AvI bhinnatAnI duniyAmAM samAnatAnI zodha karavI e khUba muzkela kAma che. ahiMsAno AdhAra che samAnatA. badhA jIva samAna che, AtmA samAna che. samAnatA, siddhAMtanI vAta thaI zake che paNa vyavahAramAM samAnatA kyAMya dekhAtI nathI. ApaNe vicAra karIe ke mANasa kharAba che ke sAro? zAstranI bhASAmAM pUchIe to mANasa jJAnI che ke ajJAnI? koI jJAnI che, koI ajJAnI che paNa mANase zodha karIne jANI lIdhuM ke AMbAnuM vRkSa kAmanuM che ane bAvaLanuM nakAmuM che. hiMsAnuM dvAra vANIno asaMyama * 41 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AMbAnuM phaLa kerI mIThuM phaLa che jyAre bAvaLane kAMTA che. je vyakti kaMTakanI jema DaMkhe che te sAro nathI. je anyanA manamAM sarasatA janmAve che te sAro che. jyAM jyAM ahiMsA che, tyAM tyAM sarasatA che ane jyAM jyAM hiMsA che tyAM tyAM DaMkha che. enI prathama kasoTI che - bhASA. mANasa kaI rIte bole che tenA AdhAre tenA hiMsaka ke ahiMsaka hovAnI parakha thaI zake che. je DaMkhIlI bhASA bole che te ajJAnI che. vikasita nathI. nAdAna che. je mANasa vANIno samyak prayoga nathI jANato, bIjAnA manane prasanna karI zake evuM na bole tene avaLavANI bolanAro kahevAya. amuka loko niSprayojana evI vANI bole che je anyanA manamAM kaTutA, durbhAva janmAve che. ghaNA loko evA hoya che je vAte vAte kaTutA pragaTa karatA hoya che. akAraNa apazabdano prayoga karatA hoya che. bALapaNa ane prauDhatAnI ApaNe tulanA karIe to mAtra avasthAnA AdhAre koIne bALaka ke pIDha gaNavA e apUrNa arthaghaTana che. avasthA eka hada sudhI mApadaMDa tarIke barAbara che. zizu, kizora, yuvAna ane prauDha - A avasthAnI zreNI pracalita ane sarvamAnya che paNa jarUrI nathI ke paccIsa-trIsa varSanI vayano nAgarika samajadAra ja hoya. ema paNa bane ke sAta-ATha varSanI vayano bALaka paNa pIDha-paripakva vANIthI vAta kare. sAmAnya rIte ema manAya ke je vyakti zAlInatAthI bolavAnuM jANato nathI, jenI vANImAM sAmAnya viveka nathI evA mANasanI vaya sATha varSanI thaI jAya to paNa ene bALaka jANavo. eka kahevata che ke, 'nAdAnanI dostI, jIvanuM jokhama.' nAdAnanI saMgati ghaNI parezAnI UbhI kare che. evA mANasanI sAthe rahevAthI anAyAsa nAdAnIyata AvI jAya che, ame eka sAta-ATha varSanA bALakane joyo. e haMmezAM apazabdano ja upayoga karato hato. ame enA pitAne pUchyuM ke, 'AvaDo chokaro gALo kyAMthI zIkhyo ?' to enA pitAe kahyuM, 'zuM karIe mahArAja ! ene nAnapaNathI ja evA mANasono saMga lAgI gayo che ke gALo bolavI enI Adata thaI gaI che.' 42 mahAprajJa vANI * 6 . Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgati konI karavI e khUba mahattvanI vAta che. konI sAthe rahevuM? kono saMga karavo? sArA mANasa banavA, vyaktitva vikAsa karavA, pragati karavA mATe e nirNaya jarUrI che ke konI sAthe rahevuM? je loko A nirNaya karI zakatA nathI teo potAnA jIvanamAM saphaLa thaI zakatA nathI. saMganI khUba asara paDe che. koNa kevuM banaze e saMgati para nirbhara kare che. bhalA ke bUrA mANasanI parakha che vANI. mauna mANasanI parakha muzkela che. thoDI vAtacIta thAya ke khabara paDI jAya ke mANasa kevo che ! kAraNa ke vANIthI mananI abhivyakti thAya che. bhASA mukhethI evI ja nIkaLaze jevA mananA bhAva haze. jenuM ciMtana sAruM haze enI vANI sArI haze. vANI ane manane gADha saMbaMdha che. bolavA parathI vyaktitvanI pUrI bhALa maLI jAya che ke enuM mana kevuM che? enA bhAva kevA che? tarkazAstramAM anumAna zabdano prayoga Ave che. dhumADo dekhAya ke anumAna thAya ke kyAMka Aga lAgI che. jaLacara pakSI dekhAya ke jANavuM ke kyAMka taLAva, sarovara, jharaNuM che. bhAva ke mananI bhALa meLavavI hoya to vANIthI maLe che. bhAva vANI dvArA ja vyakta thAya che. sAhityane eTale ja khUba mahattva ApavAmAM AvyuM che. je kAMI vAta Ave che te sAhitya dvArA ja Ave che. sAhitya vAMcIe to jaNAze ke lekhaka kevA che? dubhASita che te kharAba bhASA bole che. subhASita che te sArI bhASA bole che. suvicAra samyapha vANI mATe preraka che. poSaka che. sAro vicAra karanAra sArI vANI bole che. je paripakva che tenI vANI paripakva che, durbhASA bole che te nAdAna che. Ama vicArIe to jaNAze ke jhaghaDA-visaMvAda AdinuM kAraNa che bhASA. vANInA kAraNe ja bhayaMkara yuddha thayA che. ItihAsanuM sauthI moTuM yuddha mahAbhAratanuM. e yuddha kaTuvacananuM pariNAma hatuM. yudhiSThire rAjasUya yajJa mATe duryodhanane nimaMtraNa ApeluM. yudhiSThirano prAsAda bhavya hato. zilpIoe kuzaLatA, suMdaratAno adbhuta samanvaya karelo. mahelanI vizeSatA e hatI ke jyAM jaLa dekhAya tyAM sthaLa hatuM ane taLa hatuM ane jyAM taLa dekhAya tyAM jaLa hiMsAnuM dvAra vANIno asaMyama 43 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatuM. navo mANasa-ajANyo mANasa game tevo bAhoza hoya to paNa thApa khAI jAya evI A viziSTa racanA hatI. duryodhana prAsAdamAM pharI rahyo hato. utAvaLe cAlatA te sIdho jaLamAM pravezI gayo. vastro bhIMjAI gayA ane vastro UMcA laIne cAlyo tyAM to jaLa ja nahotuM. draupadIe A dazya joyuM ane duryodhanano upahAsa karatAM bolI, "aMdhanuM saMtAna paNa aMdha hoya che." draupadInI vAtathI duryodhananuM ghora apamAna thayuM. tenA manamAM apamAnano badalo levAnI graMthi baMdhAI gaI. kAMTAnI jema khUMpelI vAte Akhare mahAbhArata thayuM. ghaNI vakhata mahilAo ApasamAM jhaghaDe tyAre ekabIjAnA khAnadAnane utArI pADatI vANI uccAre che. "tAruM to AkhuM khAnadAna evuM che. AvI bhASAno prayoga ghaNA viSama pariNAma lAve che. akhADo thaI jAya che. vANIno viveka hoya to paraspara sauhArda rahI zake che. vartamAnamAM je loko UMcA pada para beThA che te loko vANIsaMyamanuM sabhAnatApUrvaka AcaraNa kare to paNa ghaNI prabhAvaka asara thAya. vANIvivekanuM mahattva lokone samajAya te jarUrI che. AkSepa-pratiAkSepane TALavA joIe. mULabhUta samasyAno ukela Avato nathI ane gauNa samasyAomAM badhAM gUMcavAyA kare che, navI samasyAo UbhI kare che. ApaNe tyAM muni dIkSA thAya ke sAdhu-sAdhvione bhASA-viveka zIkhavavAmAM Ave che. bhASA-vivekanuM rItasara adhyayana thAya che. agara abhyAsa karatA vidyArthIone bhASAvivekanuM A zikSaNa ApavAmAM Ave to cokkasa tenA vikAsamAM A vAta khUba sahAyaka siddha thaze. amuka moTA mANaso potAnA nokara-cAkaro sAthe zAlIna bhASAmAM vAta karatA nathI. emane khabara nathI ke sanmAnapUrvaka temanI sAthe saMvAda thAya to Akhare temanA potAnA mATe ja phAyadAkAraka che. gharakAma karanAra mANasane AtmIyatAno anubhava karAvIe to te potAnI jAtane parivAranI vyakti tarIke ja joze. apamAnajanaka bhASAprayoga, vyavahArathI tenI aDadhI zakti to pratikriyAtmaka vartana mahAprajJa vANI - 6 44 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAramAM ja kharcAI jaze. vivazatAnA kAraNe kadAca te nokarI karaze paNa hRdayapUrvaka kAma nahi kare. mAlikanA phAyadAnI vAta kadI nahi vicAre. sArI bhASA vAparavAthI, sadvartanathI tenI zaktine poSaNa maLe che. eka ja sAro zabda tenI karmaUrjAne vadhArI paNa zake che ane eka ja kharAba zabda tenI kAryazaktine maMda karI de che ane je kAMI kSamatA che tene pratikriyAtmaka rIte vAparavAmAM kAme lagADaze. vANInuM vijJAna vizALa che. vANIno ahiMsA sAthe sIdho saMbaMdha che. ahiMsAnI saphaLatAnI cAvI che vANI, ane hiMsAnI saphaLatA mATe moTo avarodha vANIno aviveka hiMsA che, vANIno viveka ahiMsA che. ame amArA nAnA muni mahArAjane Agama anusAra ema zIkhavIe chIe ke kANAne kANo na kahevAya. eka AMkhavALI vyaktinuM "kANo' kahIne apamAna na karAya. aMdhane aMdha na kahevAya, prajJAcakSu kahevAya. jainadarzananA dhuraMdhara vidvAna hatA paMDita sukhalAlajI. deza-videzamAM emanI khyAti hatI. vidvAno paNa emanuM mArgadarzana meLavatA. paMDitajI prajJAcakSu hatA. prajJAcakSu eka sanmAnasUcaka zabda che. aMdhatvanI jANa thavA chatAM prajJAsUcaka zabdathI vyaktinuM sanmAna thAya che. premapUrvaka A ullekha thaI zake che. Aje je moTA loko tarIke oLakhAya che emane to bhASAno viveka hovo joIe che. bolInI bhASA goLI jevI nahi hovI joIe. saMskRtamAM kahevAyuM che. satyaM brUyAta priyaM brUyAta na chUyAta satyama priyam | priya na nAnU bhUyAdvaiSadharma sanAtana: // priya bolo, satya bolo paNa apriya satya na bolo. kaTu satya na bolo. satyane priyatAnAM vastro paherAvIne rajU karo. jethI sAMbhaLanArane apriya na lAge ane tamAruM kathana paNa nakAmuM na lAge. bIjI kasoTI che karma. juo ke AcaraNa kevuM che? karma kevuM kare che? enA AdhAre nAdAniyata ke paripakvatAno khyAla Avaze. mahattvanI vAta che hiMsAnuM dvAra : vANIno asaMyama 45 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcaraNanI. ApaNA AcaraNa ane vyavahAra ja ApaNA jJAna-ajJAnanI kasoTI che. Aje AvI kasoTI rahI nathI. Aje to mApadaMDa che dhana, aizvarya, pratiSThA, ropha. AcaraNa gauNa thaI gayuM. eka moTo gaNAto mANasa, zarAba pIe, lAMca-ruzvata svIkAre to paNa tenI pratiSThAne AMca AvatI nathI. kahevAya ema ke bhAI ! moTo mANasa che. klabamAM jAya che, pArTImAM jAya che, dArU to pIvo paDe. lAMca le to kahevAya ema ke moTI posTa para beThA che. hajAro karmacArIonI niyukti karavI paDe. Avo moTo mANasa lAMca nahi le to koNa zALAno caparAsI leze? kahevAnuM tAtparya e che ke moTA loko dvArA thatI gerarIti, kuTevo vagerane doSa gaNavAmAM AvatA nathI. "samaratha ko nahIM doSa guMsAI." sAmarthyavAnane doSI TheravavAmAM AvatA nathI. Aje ema lAge che ke AcaraNanI maryAdA ane mApadaMDa mAtra nAnA mANaso mATe che, moTA mANaso mATe nathI. teo to svataMtra che. AvakaverA vibhAgano Dara madhyamavarganA mANasane che, moTAne nathI. zrImaMta vargane evo Dara hota to ATalI mAtrAmAM garabaDa-goTALA thatA na hota. moTA loko nizcitatA sAthe goTALA kare che. teo bephikara che ke amAruM koI zuM bagADI levAnuM che? ane kharekhara temanuM koI kazuM ja bagADatuM nathI. eka vakhata mAmalo uchaLe che ane dhIre dhIre dabAI jAya che. tyAM saghaLA mAnadaMDa sattA ane arthakendrita thaI jAya che. AvA samAjane svastha samAja na gaNAya. AvA samAjane vikRta samAja gaNavo joIe. je samAjano mApadaMDa sadAcAra che, sattA, dhana ane adhikAra bIjA naMbare che te samAja svastha samAja che. AvA svastha samAjamAM hiMsAne vistaravAnI, vikasavAnI taka maLatI nathI. muMbaI pravAsa daramiyAna kAryakartAoe AvIne mane kahyuM ke, "ame ApanI pAse moTA mANasone lAvavA icchIe chIe." meM kahyuM, "A badhuM have baMdha karo. huM AvI vAtone pasaMda karato nathI. moTA lokonI paribhASA ApanI dRSTie huM jANuM chuM. mArI dRSTie je kharekhara moTA che tevA mANasone lAvo mahAprajJa vANI - 6 46 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to kaMIka upayogI vAta thaI zake. "moTA lokone lAvazo to emanI vAta mane nahi samajAya, mArI vAta emane kahevAtA moTA mANasone nahi samajAya. baMneno samaya bagaDaze. moTA mANasamAM parivartananI saMbhAvanA khUba ochI hoya che kAraNa ke te ahaM ane moTA hovAnI bhAvanAthI grasta rahe che. parivartana to tyAM hoya che jyAM ahaMno daravAjo baMdha hoya che. ahiMsAnA mUlya sAme moTo prazna e che ke samAjanA mApadaMDo kaI rIte badalavA?vAstavamAM je moTo che e potAnI jAtane moTA tarIke nahi oLakhAve. jyAM sudhI nAnA-moTA viSeno sthULa dRSTikoNa raheze tyAM sudhI bheda TakI rahevAno. prakRtinI bhinnatAne sauMdarya gaNI zakAya paNa mANasanI asamAnatAne suMdara na gaNAya. nakArAtmaka bhAvo ane vicArone suMdara na gaNAya. A nakArAtmaka bhAvo ane vicAro ja samasyA pedA kare che. agara ApaNe vyaktine, samAjane, rASTrane ane samagra vizvane samasyAmukta karavA icchIe to pachI mApadaMDo badalavA jarUrI che. ene badalyA vagara sArthaka pariNAmanI AzA rAkhI zakAya nahIM. kasoTIone badalavAmAM thoDI muzkelI che, kAraNa ke manuSyanI AkAMkSA kasoTI badalavA detI nathI. eka jUno zabda che "cApalUsa." Ajano zabda che "camaco'. A camaco kasoTI badalavA deto nathI. moTo mANasa potAnA viSe abhiprAya meLavavA nIkaLe to tarata ene camacAo gherI vaLavAnA. kahevA lAgaze, "zuM vAta che zrImAna ! loko to ApanI jayajayakAra kare che. ema.pI.nI cUMTaNI Ave eTalI vAra che. TikiTa mATe pakSo Apane sAmethI pUchavA Avaze. A kSetramAM Apano mukAbalo karanAra koI nathI." vAstavikatA kadI sAme nahi Ave. camacAonuM AvaraNa dUra karyA vagara moTo mANasa kadI potAnI vAstavika sthitine jANI zakato nathI. cApalUsa loko haMmezA potAnA mAlikanI icchAne poSatA hoya che. hiMsAnuM dvAra vANIno asaMyama 47. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mullA nasIruddIna bAdazAhane tyAM rasoiyA tarIke nokarIe lAgyA. mukhya rasoiyA tarIke temanI niyukti thaI. pahelA divase bhIMDAnuM zAka karyuM. bAdazAhane svAdiSTa lAgyuM. emaNe vakhANa karyA. mullAe kahyuM, "hujUra ! A amRta che amRta !" sAdhAraNa lokonA nasIbamAM nathI. A to ApanA jevA bAdazAha mATe ja sulabha che. bIjA divase vaLI mullAe bhIMDAnuM zAka banAvyuM. bAdazAhe prazaMsA to karI paNa pahelA divasa jeTalI nahIM. trIjA divase vaLI bhIMDAnuM zAka banAvyuM. bAdazAhe kazuM ja na kahyuM. cUpacApa jamI lIdhuM. paNa cothA divase bhIMDAnuM zAka banAvyuM ke bAdazAhane gusso Avyo ane thALIno ja ghA karyo. mullAe kahyuM, "jahAMpanAha!" A jhera che jhera. bilakula tharDa klAsa. mANasa to zuM gadheDA paNa na khAya ! bAdazAhe kahyuM, "kamAla che nasIruddIna ! hamaNAM be divasa agAu tame amRta kahetA hatA e ja vastu Aje jhera thaI gaI?! Akhare vAta zuM che? !! mullAe kahyuM! hujUra !" huM Apano gulAma chuM. bhIMDAno nahIM ! mAlikane pasaMda che to bhIMDo amRta che, nApasaMda che to jhera che! cApalUsI haMmezA kAma AvatI nathI. amuka lokone cApalUsI game to amuka evA paNa hoya che ke temane cApalUsI pasaMda hotI nathI. eka jaMgalanI vArtA che. vanarAja siMhane pradhAnamaMtrI pade koInI niyukti karavAnI hatI. prANIone ekaThA karyA. niyukti pUrve parIkSA jarUrI hatI. emaNe sarvaprathama ghoDAne bolAvyo. pUchyuM, "jaNAva ke mArA mukhamAMthI kevI gaMdha Ave che? ghoDAe kahyuM, "zuM pUcho cho mahArAja!bhInI-bhInI sugaMdha AvI rahI che, bilakula evI jANe gulAbanA phUlamAMthI AvatI hoya. pradhAnamaMtrInI posTa para niyukti karavAnI hatI eTale ghoDo pUrepUrI camacAgIrI para utarI Avyo hato. 48 mahAprajJa vANI -6 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMhe kahyuM, "tuM asatya bole che. saccAI vyakta karavAmAM tuM samartha nathI eTale tuM pradhAnamaMtrI padanI yogyatA dharAvato nathI" eTaluM kahIne paMjAnA prahArathI ghoDAnuM jaDabuM toDI nAkhyuM. pachI baLadane pUchyuM, "tame batAvo vRSabhajI ! mArA mukhamAMthI kevI gaMdha Ave che? baLade thoDI vAra pahelAM ja najara sAme ghoDAnI hAlata joI hatI eTale satya bolavAnuM ja yogya samajIne teNe kahyuM, mahArAja ! ApanA mukhamAMthI khUba durgadha Ave che." siMhe aprasannatA sAthe kahyuM, "tuM pradhAnamaMtrI banavAnI yogyatA dharAvato nathI, kAraNake tArAmAM khoTa kADhavAnI Adata che. huM jaMgalano rAjA chuM ane tane mArAmAM khoTa dekhAya che. kAMI nahi to A vAta zAlInatAthI, sabhyatAthI kahI zakyo hota. jemAM rAjAnuM sanmAna jaLavAya. tuM paNa geralAyaka cho." - ane ATaluM kahIne baLadane paNa eka thappaDa mArI dIdhI. have vAro Avyo ziyALano. ene paNa e ja savAla pUchAyo. je bIjAM prANIone pUchavAmAM Avelo. "bola ! mArA moMmAMthI kevI gaMdha Ave che?" ziyALe be-traNa vakhata nAka saMkorIne kahyuM, "zuM kahuM mahArAja! hajI koI pUrI khabara paDatI nathI. mane khUba zaradI thaI che tethI khyAla Avato nathI." siMha tenI caturAI para prasanna thaI gayo ane ene pradhAnamaMtrI banAvI dIdho. ApaNe yathArthane yathArtha svarUpe rajU karIe. sAthe sAthe satyanI rajUAtanI rIta paNa samajIe. ApaNuM satya priya hovuM joIe. mAnadaMDa paNa ema ja badalI zakAya che. moTo ene ja mAnIe jenuM AcaraNa-vicAra ane ciMtana sAcuM che. dhana-sattA, aizvarya, baLa - Adine moTA hovAno AdhAra na mAnIe. lokataMtra khUba sArI zAsana praNAlI che. agara yogya vyaktine prajA potAnA pratinidhi tarIke cUMTIne mokale to dezanI kAyApalaTa thaI jAya. paNa viDaMbanA che ke sadAcArI mANasone prajAnuM pratinidhitva karavAnI taka maLatI nathI. ahIM avasara evA lokone maLe che je potAnA svArtha siddha karavAmAM kuzaLa hiMsAnuM dvAra vANIno asaMyama 49 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoya che, jeo havAnI lahera pramANe pITha pherave che, je loko deza ke samAja viSe nahi mAtra potAno ja vicAra kare che. lokataMtranI A moTI samasyA che. A samasyA para vicAra karatA ahiMsAnA pariprekSyamAM samagra ciMtana karIe to jaNAze ke mAnadaMDa badalavA jarUrI che. parivartana vivekathI karavAmAM Ave. kaI vyaktine, kevA guNone AdhAre karyuM sthAna ApavuM teno vivekanirdhAraNa jarUrI che. jenI pAse sattA che ene gauNa karavAmAM Ave to paNa kAma nahIM cAle. dhanavAnane mahattva na maLe to paNa samAjanuM kAma cAlatuM nathI. sahunI jarUra che. koIne avagaNI zakAya nahi paNa jyAM vyaktinI mahattAno prazna che tyAM vyakti mUlyAMkana mATe sadAcArane ja Avazyaka guNa gaNIe. dhana, vaibhava e mahAnatA ke zreSThatAnA mApadaMDa na hoya, na hovA joIe. bImArI hoya to DaoNkTara ke vaidanuM mArgadarzana ja kAma Avaze, paMDita ke purohitanuM nahi. kyAM kaI vyaktinuM mArgadarzana levuM, enA pRthapha mAnadaMDa che. ApaNe pAchA e ja viSaya hiMsA ane ahiMsA para AvIe. e saMdarbhamAM vyakti ane samAja baMnenI samasyA para vicAra karIe to sahuthI pahelA ApaNe bhASA-vivekano vicAra karIe. bhASAno viveka ja ApaNane ahiMsA tarapha laI jaze. bIjI vAta-AcaraNa. e paNa kasoTI banI zake. jenuM AcaraNa naitikatAyukta che e ahiMsAnI dizAmAM laI jaI zake che. vANIvyavahAra ane AcaraNa - A baMnenuM samyapha prazikSaNa khUba jarUrI che. huM icchuM chuM ke ApaNA samAjanA lokomAM ane anya samAjomAM paNa A prakAranA prazikSaNanI zarUAta thAya. A prazikSaNa jIvananA dareka kSetrane prabhAvita karanAruM che. enA para dhyAna ApavAmAM Ave to jIvananI ghaNI mUMjhavaNone saraLatAthI, sahelAIthI ukelI zakAya che. 6 jUna 50 mahAprajJa vANI -6 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravRtti ane pariNAma keLavaNI darekane mATe jarUrI che. zALAmAM jaIne bhaNavAthI paNa zIkhavA maLe che. jJAna vadhe che. koI kAma karatAM karatAM paNa zIkhe che. jUnA jamAnAmAM zALAzikSaNanI prathA ATalI mAtrAmAM na hatI paNa kheDUtano putra kAma karatAM karatAM kheDUta banato. zilpIno putra zilpI banato. anubhava mANasane ghaNuM zIkhave che. Aje paNa gAmanA mANasa pAse jeTalA anubhava che, eTalA kadAca zaheranA mANasa pAse nathI. navI navI TeknolojIno vikAsa thaI rahyo che chatAM paNa jUnA mANasonA anubhava nakAmA nathI thayA, balake vadhAre kAma Ave che. zIkhavAnuM koI eka sAdhana nathI hotuM. pustaka vAMcavuM e sAdhana che to anubhava ane saMcita jJAna paNa eka sAdhana che. prAcIna sAhityamAM kokAsa nAmanA eka mistrIno prasaMga Ave che. te potAnA kAmamAM eTalo kuzaLa thaI gayo hato ke vimAna banAvI AkAzamAM uDADyuM. havAI jahAjanA zodhaka vilvara ane oravila paNa mistrI hatA. sAIkala riperiMganuM kAma karatA hatA. anubhave emane preraNA ApI ane eka divasa emaNe jAte banAvelA havAI jahAjanuM pradarzana karyuM. emaNe banAveluM havAI jahAja vadhAre samaya sudhI UDI zakyuM nahi paNa yAna banAvavAnI pravRtti ane pariNAma pa1 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSThabhUmi to emaNe taiyAra karI. peTrola vagara vAyuyAna uDADavuM e kAMI sahelI vAta nathI. zIkhavAnA aneka sAdhana che. zIkhavAnA eka sAdhana, jenA para Aje ApaNe vicAra karIe, e che pariNAma. pariNAma arthAt phaLa zuM haze? manovijJAnamAM ene kahevAya che, "noleja ovarijhalTa' - pariNAmanuM jJAna hovuM jarUrI che. brahmadatta cakravartI hato ane teno bhAI sAdhu hato. eNe bhAIne kahyuM, viSayo pratye tArI Asakti vadhAre che je tArA mATe hitakara nathI eTale tuM A Asakti choDI de." brahmadare kahyuM, huM temAM ramamANa chuM. have te mArAthI chUTe e saMbhava nathI eTale sAdhucarita bhAIe kahyuM, "priya to tane lAgI rahyuM che, paNa enA pariNAmane viSe vicAra kara.' atyAre garamInI Rtu che. pANImAM barapha meLavIne pIvAnuM sAruM lAge che. ghaNA loko baraphanA pANI vagara calAvI zakatA nathI. pariNAma e Ave che ke DaoNkTaranA zaraNe javuM paDe che. baraphanA kAraNe zArIrika vikAra utpanna thAya che paNa priyatAnA kAraNe mANasa pariNAmanI paravA karyA vagara AcaraNa kare che. gurudevazrI tulasIjI saradAra zaheramAM cAturmAsa arthe birAjamAna hatA. e samaye ApaNA saMghamAM eka tapasvI sAdhu muni sukhalAlajI vidyamAna hatA. teo gurudevanI sevAmAM rahetA hatA. teo gurudeva mATe jalapAnanI sevA karatA. teo pANI lAvatA ane ThaMDuM karIne lAvatA. pariNAma e AvyuM ke thoDA divasamAM gurudevano zvAsa bhAre thavA lAgyo. je loko zvAsamAM bhArepaNuM anubhave che emaNe ThaMDA pANIthI bacavuM joIe. ThaMDuM pANI sAruM lAge paNa tenuM pariNAma pratikULa hoya che. AvezamAM gALa ApIne mana haLavuM karanAre anukULa pariNAmonI AzA rakhAya nahi. pariNAma svarUpe pratipakSanA pratikAra mATe taiyArI rAkhavI paDe. mArapITa zarU thaI jAya. mAthA phUTe, hADakAM tUTe ane mAmalo polIsa sTezana pahoMce. varSo sudhI korTa-kacerI thAya ane vakIlane paisA ApavAnA thAya e vadhArAnuM. kyAreka to tAtkAlika pariNAma nathI AvatuM, paNa aMdarathI 52 mahAprajJa vANI -6 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja mANasa pratizodhanI AgamAM baLe che ane kyAreka taka maLatA hatyA sudhI vAta pahoMce che. evI ghaNI ghaTanAo che ke jemAM sAdhAraNa bolacAla - visaMvAdanA pariNAme dasa-paMdara varSa sudhI vera poSavAmAM Ave ane pachI hatyA karIne badalo levAmAM Ave. eTale Aveza ane uttejanAthI koI paNa bhoge bacavuM ja rahyuM. tenuM pariNAma sAruM nathI AvatuM. enA para vicAra karatAM be zabda amArI samakSa Ave che - pravRtti ane pariNAma. koI paNa pravRtti karo to enA pariNAmano vicAra karo. pariNAma vicAryA vagara je pravRtti AMkha baMdha karIne thAya enuM phaLa saMdigdha hoya che. ghaNA loko risAya che, nArAja thAya che, kAma karavAnuM baMdha karI de che. A badhI pravRttio gussAmAM thAya che. pariNAmanI bAbatamAM zAMta citte be ghaDI vicAra karavAmAM Ave te jarUrI che. munie cakravartI brahmadattane kahyuM, 'tuM sukha ane bhogamAM eTalo vadhAre paDato lipta thaI gayo che ke pariNAma tarapha vicAravAnuM, jovAnuM ja baMdha karI dIdhuM. A bhogAsakti tArA mATe khUba duHkhadAyaka nIvaDaze.' munie udAharaNa ApatA kahyuM, jahA kiMpAgaphUlANuM, pariNAmo na sundaro / evaM bhuttANa bhogANuM pariNAmo na sundaro je rIte kiMpAka phaLa suMdaratA ane svAdane kAraNe sAruM lAge che paNa AroganArane mRtyu prApta thAya che.e ja rIte bhogakALamAM bhoga sArA lAge che paNa tenAM pariNAma suMdara hotAM nathI. je pariNAma viSe vicAra kare che enI dizA badalAI jAya che. kahevAya che ke eka vakhata AkAzavANI thaI ke have bAra varasa sudhI varasAda nahi paDe. kheDUtoe sAMbhaLyuM to emane ciMtA thaI paNa temanA vazanI vAta na hatI. teo Akhare zuM karI zake ? ghaNA divaso pasAra thayA. aSADha mahino AvI gayo. vAvaNIno samaya gaNAya. kheDUto khabhA para haLa nAkhIne nIkaLI paDyA. khetare pravRtti ane pariNAma pa3 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahoMcIne sUkI dharatI para haLa calAvavAnuM zarU karI dIdhuM tyAM AkAzavANI thaI. indradeva bolyA, 'kheDUto ! kema vyartha zrama karI rahyAM cho ?huM agAu paNa kahI cUkyo chuM ke bAra varSa sudhI varasAda nahi thAya. zuM tame sAMbhaLyuM nathI ?' kheDUtoe kahyuM, 'ame ApanI ghoSaNA sAMbhaLI che. Apa varaso ke na varaso. ame amAruM karma kema karI choDIe ? agara ame khetaramAM haLa calAvavAnuM choDI daIzuM to amArI bhAvi peDhI haLa calAvavAnuM ja bhUlI jaze. haLa calAvavAnI tAlIma emane kaI rIte maLaze ? eTale ame amAruM kAma karIzuM. Apa ApanI marajInA mAlika cho. varaso ke na varaso.' kheDUtono dRDha saMkalpa joIne indrae potAnI ghoSaNA pAchI lIdhI. varasAda zarU thaI gayo. pariNAmano vicAra karo ane saMkalpano tyAga na karo. saMkalpa choDI devo eTale niSphaLatAno svIkAra. pariNAmano vicAra thaze to AdatomAM parivartana Avaze. krodhanA kAraNe vivAda ane laDAI jhaghaDA thAya che. zArIrika-mAnasika bImArIonuM kAraNa paNa krodha ja che. AjanuM meDikala sAyansa kahe che ke eka vakhatano tIvra gusso mANasanuM nava kalAkanuM AyuSya ghaTADe che. krodhano hArTa, lIvara ane snAyuo para viparIta prabhAva paDe che. lohInuM dabANa vadhI jAya che ane vividha manokAyika bImArIo pedA thAya che. pariNAme ApaNI zArIrika ane mAnasika zakti kamajora thaI jAya che eTale pariNAma para vicAra karavo Avazyaka che. pariNAma to avazyabhAvI che. kadAca te anyae bhogavavuM paDe. ema paNa kahevAyuM che ke jivA aisI bAvarI, kaha gaI saraga-patAla. Apahi to bhItara gaI, jUnI khAta kapAla. jIbha to anApa-zanApa kahIne aMdara jatI rahI pariNAma bhogavavAnuM Ave che hAtha, paga ane kapALane. gALa bole jIbha ane mAra khAya mAthuM. amuka loko vighnasaMtoSI hoya che. laDAI-jhaghaDAmAM emane AnaMda Ave che. vivAda 54 mahAprajJa vANI - 6 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarU karI jhaghaDAnI bhUmikA sarjI pote pIchehaTha kare che ane sAthenA loko mAra khAya che. krodhamAM mANasa bhAna gumAve che. pati patnIne kahI de che "jatI rahe tArA ghera. mAre tArI jarUra nathI." bApa dIkarAne kahI de che, "jA DUbI mara." huM samajIza ke mAre saMtAna ja nahotuM, tuM cAlyo jA." - paNa be cAra-divasa thAya ane Aveza zAMta thAya ke pastAvo zarU thAya che. itihAsamAM evA ghaNA prasaMga Ave che ke rAjAe AvezamAM AvIne maMtrIne dezanikAlanI sajA karI hoya pachI AkhI vyavasthAmAM arAjaktA thAya ke anubhavI maMtrInI yAda Ave ane vaLI pAchA bolAvavA mATe tapAsa thAya. rAjA banavIre rAjyanA lobhamAM potAnA pitarAIlaghubaMdhune, je rAjyano svAbhAvika uttarAdhikArI hato enI hatyAnuM paDyuMtra racyuM. chalapUrvaka rAjyane hastagata karI potAnA bhAIne vadha karanArAnA hAthamAM soMpI kahyuM ke, "Ane laI jAva ane ghora jaMgalamAM jaI eno vadha karI dejo." jallAdo to AdezAnusAra laI gayA. kizora bhAIe kahyuM ke, "maratA pahelAM huM mArA bhAIne saMdezo ApavA icchuM chuM. mane kAgaLa ane kalama Apo." jallAdoe baMne vastu ApI. bhAIe lakhyuM, "pRthvI parathI aneka samrATo, mahArAjAo AvIne jatA rahyA che. samudra para pula bAMdhanAra mahArAjA rAma paNa jatA rahyA. pRthvI koInI sAthe nathI gaI. lAge che ke ApanI sAthe jaze. anyathA A dharatI mATe ATaluM moTuM jaghanya pApa zuM kAma karo?" kahevAya che ke traNa-cAra paMktinA aMtima saMdezathI rAjAnI AMkha khUlI gaI. potAnA kRtyane yAda karIne te khUba kalpAMta karavA lAgyo. pariNAmano vicAra karyA vagara thayeluM kArya haMmezAM duHkhadAyaka hoya che. eTale jarUrI e che ke koI kArya karyA pahelAM enA para vicAra karavo joIe. atyAre garamInI Rtu che. garamI anivAryapaNe AvezamAM vRddhi kare che. paraseve rebajheba thaIne AvelA koI zramikane koI saheja apriya vAta kare to tene gusso AvavAno che. nazIlI vastuonuM sevana paNa Aveza vadhAre che. paNa je pariNAmano vicAra pravRtti ane pariNAma papa Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kare che e potAnA Avezane niyaMtrita karavAmAM saphaLa thAya che. jarmanInI bAbatamAM kahevAya che ke tyAM koI gussAmAM ke AvezamAM AvIne kriminala kesa kare to tyAMnA nyAyAdhIza tatkALa teno svIkAra karatA nathI. ekabe divasa moDuM karIne enA para pheravicAra karavAno Adeza Ape che. eka-be divasa pachI vyaktinI mAnasika sthitimAM parivartana Ave che. gusso zAMta thaI jAya pachI te kesa dAkhala karato nathI. bhAratanI adAlatomAM kesonI bharamAra che. moTA bhAganA kesa Avezajanita kAryonA kAraNe che. lagabhaga cAlIsapistAlIsa TakA mAmalA to evA ja hoya che, je krodha ane AvezanA kAraNe ja korTa sudhI pahoMce che. prazna thAya che ke Aveza para niyaMtraNa kaI rIte karIe? enI eka saraLa vidhi che. zvAsa levAnI kaLA. zvAsa to badhA ja le che paNa tenI eka vizeSa kaLA che. TUMko zvAsa gusso vadhAre che. dIrgha zvAsa levAthI gusso zAMta thAya che. zvAsa lAMbo levo ane choDavo. A koI kaSTasAdhya prayoga nathI. koI paNa vyakti saraLatAthI A prayoga karI zake che. lAMbA zvAsanI eka miniTamAM vadhArAmAM vadhAre dasa zvAsanI AvRtti thAya che. lAMbo zvAsa ApaNA mastiSka para lagAma rAkhe che. mastiSkane niyaMtraNamAM levA mATe gusso Ave tyAre jamaNI bAjunA nAkane baMdha karI lAMbA zvAsa levA. be miniTa Ama karavAthI gusso zAMta thaI jaze. A prayogane roja ekAdhika vakhata karavAthI gusso AvavAno ja baMdha thaI jaze. A eka sIdho - saraLa prayoga che. A garamInI sijhana che. jamaNA nAkano je sUrya svara che ene baMdha karo ane DAbA nAkano je caMdra svara che, tyAMthI zvAsa levAnuM zarU karIe. thoDI vAramAM ArAmano anubhava thaze. erakanDizana bhale ArAmadAyaka lAge, paNa te nukasAnakAraka che kAraNa ke te prakRtijanya nathI. kUlara ane e.sI.nA plAnTa to ApaNA zarIramAM ja che. jarUra che ApaNe teno prayoga karatA zIkhIe. e ApaNA zarIrane dareka rIte lAbha pahoMcADaze. zarIra ane mana baMnene zAMta ane svastha rAkhaze. kRtrima sAdhana sArA ane sukhakara lAge che, paNa vAstavamAM te mahAprajJa vANI -6 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAbhadAyaka nathI. loko garamImAM phrijano upayoga kare che. A eka upakara che je vastune sArI rIte jALavI rAkhe che, paNa te aneka prakAranI bImArIo paNa UbhI kare che. phrija bImArIno aDDo che. te aneka prakAranA jIvANuo ane bekTeriyAne lAMbA samaya sudhI surakSita rAkhe che. Apa iccho to ApanA mastiSka dvArA A phrija zarIramAM ja banAvI zako cho. A phrija pUrepUruM roganA aNuothI mukta haze. mananI zAlinatA vadhAravA zvAsa levAnI prakriyAne paddhatisara, hamaNAM jaNAvyuM tema doharAvavAmAM Avaze to apUrva zAMtino anubhava thaze. muzkelI e che ke sAdhanonI Adata mANasane eTalI hade paDI gaI che ke e zarIrane koI paNa prakAranI jhaMjhaTamAM mUkavA mAgato ja nathI. zArIrika kriyA karyA vagara sIdho ja ArAma ane sukha prApta karavA icche che. rUpiyAthI sagavaDatA kharIdanAra mANasa za2I2ne zrama dvArA saheja paNa svastha rAkhavA icchato nathI. zarIrane keLavavAnI tene koI tamA ja nathI. atizaya dhana kamAvavA mATe e svAsthya gumAve che ane svAsthya pAchuM meLavavA pAcho dhana veDaphe che. ApaNe tyAM yogavidyA khUba prAcIna che. ApaNA zarIramAM ja evI vyavasthA che ke ApaNe rogamukta rahI zakIe. ApaNe Aje paNa evA ghaNA mANasone joIe chIe ke jeo DaoNkTara pAse jIvanamAM kyAreya gayA na hoya. ghaNI lAMbI Ayu prApta karI hoya ane A duniyAmAMthI yogInI jema vidAya lIdhI hoya. gAmaDAMomAM paNa prekSAdhyAna ane ahiMsA prazikSaNanAM kendra cAlavA joIe. AnAthI moTo phAyado maLI zake che. sahune khabara che ke AjanI cikitsA paddhati keTalI kharcALa che. eka sAdhAraNa goLI paNa eka rUpiyAthI ochI kiMmatanI nathI. paMdara-soLa hajAranI kiMmatanA to injekzana Ave che. zaheranAM moMghA cikitsAlayomAM sAravAra levAnuM sAdhAraNa vyakti mATe muzkela che. eka divasano kharca hajAro rUpiyAmAM Ave che. gAmaDAMno sAdhAraNa mANasa to vicAra paNa na karI zake. agara vagara paisAnuM A prazikSaNa ane prayoga pravRtti ane pariNAma 57 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavAnuM Apa zIkhI jAva to saMjIvanI sAbita thaze. koI adhyayana nahIM, zALAe javAnuM nathI. mAtra ghare beThA prayoga karavAno che. emAM zvAsa paheluM sAdhana banaze. zvAsamAM moTo camatkAra che. zvAsa garama paNa hoya che, ThaMDo paNa hoya che. DAbA nAkathI zvAsa laIe to jamaNuM mastiSka sakriya thaze ane jamaNA nAkathI laIe to DAbu mastiSka sakriya thaI. huM mAnuM chuM ke eTalI samaja to hovI joIe ke jIvana mUlyavAna che. mahAtapasyAnuM phaLa che A mAnavajIvana. ene aNasamajamAM gumAvI devAnuM nathI. jIvananI sAthe julama karavAno nathI. A zarIra dvArA ja saghaLA puruSArtha siddha karavA che. jyAre A zarIranI ja upekSA ke avahelanA thaze to sAthI ane sahAyaka koNa banaze? AjanI samasyAe che ke badhuM sarakAra ane vidyAlayo para nirbhara thaI gayuM che. rojI-roTI kamAvavA mATe vidyAlayonuM bhaNatara kAma AvI zake paNa jIvana-nirmANanuM ghaDatara to ApaNane bAhya jIvanamAMthI, roja-barojanA anubhavomAMthI zIkhavAnuM che. skUlanuM zikSaNa ghaNI visaMgati janmAve che. skUla ane kaoNlejamAM ucca zikSaNa meLavyA pachI mANasa jANe gAmaDAno raheto nathI. khetI ke pazupAlananuM kAma karavAmAM nAnama lAge che. sTeTasa badalAI jAya che. ucca zikSita mANasa ghareluM kAma karavAmAM paNa pachI nAnapa anubhave che. DokTara ke enjiniyaranI patnI ke parivAranA loko khetIviSayaka kAma karavAmAM potAnI pratiSThAnI viruddha gaNe che. dareka kAma mATe nokaracAkara hoya che. zarIrazrama ocho thaI jAya che ane jAtajAtanI bImArIo zarIrane gherI vaLe che. hamaNAM ja eka sarve mujaba evuM tAraNa nIkaLyuM che ke dara varSe cAlIsa hajAra zikSita berojagAra bahAra paDe che. sarakAra sahune rojagArI kaI rIte pUrI pADe ? A to rAjasthAnanI vAta che. dezamAM zikSita berojagAranI saMkhyA lAkhomAM che. berojagAronI bahu moTI phoja che, je kAmanI talAzamAM che. nokarI zodhe che. zramikanuM kAma je karI zakatA nathI ke karavA icchatA nathI te geramArge dorAya evI paNa saMbhAvanA che athavA to hatAza thaI jaze. paisA mATe thaIne khoTe mahAprajJa vANI - 58 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raste vaLavAno AsAna jaNAto rasto apanAvanAra yuvakonI saMkhyA ochI nathI. gAmaDAno mANasa gAmamAM ja sukhI thAya, sthira thAya evI vikAsa yojanA banAvavI joIe. ema thaze to ghaNI samasyA hala thaI jaze. gAmaDAM tUTaze nahi ane zahera tarapha dhasAro ocho thaze. ahiMsAyAtrA daramiyAna e vAta para dhyAna ApavAmAM Ave che ke gAmamAM prazikSaNa ApavAmAM Ave. enI zarUAta thaI gaI che. gAmaDAnA loko ApaNA abhiyAnamAM sahayoga Ape ane sahabhAgI bane to jIvananirmANano A upakrama saphaLa ane sArthaka thaI zake che. 7 jUna pravRtti ane pariNAma Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha : molika manovRtti mANasanuM badhuM kAma vyavahAranA AdhAre cAle che. eka mANasa potAne mATe ke anyane mATe vyavahAra kare che. eka prazna che - mANasa vyavahAra kema kare che? sAmAjika vyavahArano hetu zo che? A prazno para vicAra karIe to be zabda ApaNI sAme Ave che - kema kare che ane kaI rIte vyavahAra kare che? A saMdarbhamAM dharmanA lokoe paNa khUba vicAryuM che. samAjazAstrIo ane mAnasazAstrIoe paNa khUba vicAryuM che. udAharaNa tarIke ApaNe vicArIe ke mANasa saMgraha kema kare che? manuSyanI vAta choDIe kIDI paNa saMgraha kare che. kIDI saMgraha kema kare che? saMgraha eka samasyA che, chatAM paNa mANasa saMgraha kare che. AvazyakatA pUrti eka sAmAjika nyAya che paNa anAvazyaka saMgrahanI bAbatamAM prazna UThavo svAbhAvika che. dhArmika ke dArzanika dRSTie evuM samAdhAna zodhAyuM ke manuSyamAM lobhanI vRtti che. mANasa lobhavaza saMgraha kare che. manuSya AvazyaktAvaza saMgraha kare che e samAjazAstrIya abhigama che paNa bane che ema ke AvazyakatA na hovA chatAM mANasa binajarUrI saMgraha kare che. AvazyakatA pramANe ja saMgraha thato hota to koI abajapati-kharvapati na hota. jIvanavyavahAra calAvavA karoDonI saMpattinI AvazyakatA mahAprajJA vANI - 6 60 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI e ApaNe jANIe chIe to pachI AvazyaktA zuM che ? eTale ApaNe ema kahI zakIe ke mANasa AvazyakatAvaza saMgraha kare che e vAta ja gauNa che. saMgrahanuM sahuthI moTuM kAraNa che lobha ke icchA. icchA lobhano ja eka prakAra che. vyaktinA manamAM ane ethI paNa AgaLa cetanAnA stara para eka icchA che, AkAMkSA che. mANasa kaMIka meLavavA icche che. icchA prANInuM lakSaNa che. jenAmAM IcchA nathI e prANI nathI. rela pATA para cAle che. pATAthI nIce utarI jAya to durghaTanA thAya che. eka kIDI paNa pATA para cAlatI hoya paNa IcchA thAya tyAre te pATA parathI utarIne paNa cAlI zake che kAraNa ke e prANI che ane prANImAM icchA che. AvazyakatA, IcchA, lobha - A sAmAjika vyavahAranA kAraNa bane che. lobha eka saMjJA che, e saMgrahanuM kAraNa che. A saMdarbhamAM eka jUnI ghaTanA che. vAdaLothI gherAyelI aMdhArI rAta. varasAda cAlu hato. vIjaLI paNa camakatI hatI. samrATe potAnI aTArIethI joyuM ke dUra jaMgalamAM eka mANasa jhADa para caDhIne lAkaDuM kApI rahyo che. samrATane vicAra Avyo ke mArA rAjayamAM sAmAnya mANasanI A te kevI sthiti che ke aMdhArI varasAdI rAte jIvananirvAha mATe kAma karavuM paDe che. agara Ama ja hoya to to pachI mAruM zAsaka hovuM vyartha che. prAcInakALamAM zAsako AvuM ciMtana karatA hatA ke mArA rAjayamAM loko duHkhI hoya to mAruM rAjA hovuM vyartha che. Aje evI ciMtA koNa kare che?rAjA zreNike evuM vicAryuM ke agara mArI prajAnI sthiti ATalI dayanIya che to pachI mArA zAsaka hovAno artha nathI. je rAjyamAM prajAne peTapUratuM bhojana na maLe to ene saMvedanazIla rAjya na kahI zakAya. evA rAjyane nirdayI rAjaya ja kahevAya. kAle ame je gAmamAM hatA, tyAMnA sarapaMca ane bIjA loko AvyA. ame emane pUchyuM ke ApanA gAmanI sthiti zI che? emaNe jaNAvyuM ke amArA gAmamAM koI bhUkhyuM sUtuM nathI. A eka sArA gAmanuM lakSaNa che. samrATe tatkALa mahAmAtya abhayakumArane bolAvyA. teo AvyA. samrATe kahyuM, "maMtrIvarya! huM ApaNA rAjayanI sthitithI ciMtita chuM. prajA sukhI che ema saMgraha maulika manovRtti 61 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnavuM e mAro bhrama hato. ahIMthI huM je dazya joI rahyo chuM, e mArA manamAM pIDA ane karuNA janmAve che. ahIMthI juo. jaMgalamAM lAkaDuM kApavA je khaTa khaTa avAja AvI rahyo che, tenAthI eTaluM spaSTa thAya che ke garIba kaThiyAro varasAdI rAtre ghora aMdhakAramAM paNa jIvananirvAha karavA lAkaDuM kApI rahyo che. hamaNAM vIjaLInA camakArAmAM tame ene joI zako cho. mArI prajAnI A sthiti che ke divasanA ujAsamAM paNa te potAnA mATe rojI-roTIno prabaMdha na karI zake, ghora rAtrie paNa AvuM kAma karavuM paDe to mane rAjya karavAno koI adhikAra nathI. mahAmAtya abhayakumAre rAjAnI vAta dhyAnathI sAMbhaLI, pachI gaMbhIratAthI kahyuM, 'rAjana ! Apa je vicArI rahyA cho, evI vAta nathI. agara ema vAta hota to huM eTalo kaThora hRdayano maMtrI nathI ke mArI javAbadArI na nibhAvuM. ema hota to meM jAte mArI jAtane javAbadArImAMthI mukta karavAnI Apane vinaMtI karI hota. e kaThiyArAne vIjaLInA prakAzamAM meM joI lIdho che. e mANasa garIbInA kAraNe A kAma kare che ema nathI. savAre huM jAte Apane enI pAse laI jaIza.' rAjAe maMtrInI vAta sAMbhaLI. temane khabara hatI ke maMtrInI vAtamAM cokkasa koI moTo artha chupAyo che. te koI vAta vagara vicArye karatA nathI. savArane kyAM vA2 che? joIzuM ke vAstavikatA zuM che ? savAra thaI. maMtrI abhayakumAra samrATane e vyaktinA daravAje laI gayo. enuM nAma hatuM mammaNa. samrATa ane mahAmAtyane potAnA daravAje joI tenI navAIno pAra na rahyo. mahAmAtyae samrATane kahyuM, rAjana ! rAte je vyaktine lAkaDAM kApatA joyo hato e ja A mANasa che ! have Azcaryacakita thavAno vAro rAjAno hato. rAjA acaMbita thayo. vizALa ane bhavya bhavanano mAlika hato mammaNa. jenI pAse nokara-cAkaronI koI kamI na hatI. te rAtre eka garIba kaThiyArAnI jema lAkaDI kApI rahyo hato. samrATe kahyuM, 'tAro A bhavya mahela ane unnata jIvana tArI saMpattino mahAprajJa vANI - 6 62 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirdeza kare che. tane evo kevo abhAva che ke rAtrinA samaye tAre eka garIba kaThiyArAnI jema lAkaDAM kApavA paDe che.' mammaNe kahyuM, "mApha karajo mahArAja ! abhAva to mane koI vAtano nathI. ApanI kRpAthI mArI pAse badhuM ja che, paNa eka vAta mATe huM saMkalpi chuM. e saMkalpanI pUrti mATe rAtre huM vadhArAnI mahenata karuM chuM." rAjAe pUchyuM, "kevo saMkalpa mAre baLadanI eka joDa joIe." rAjAne Azcarya thayuM. e bolyo, tArA dhana-saMpatti eTalAM badhAM che ke eka nahi to baLadanI joDa tArI pazuzALAmAM bAMdhI zake che chatAM tArAthI zakya na hoya to rAjya dvArA paNa baLadanI joDI tane sulabha thAya evI vyavasthA thaI zake che enA mATe thaIne rAtre lAkaDAM kApavAnI zI jarUra che? mammaNe kahyuM, "mahArAja! mAre khetIkAmanA baLada nahi judI jAtanA baLada joIe che. emAMthI eka baLadanuM nirmANa to huM karI cUkyo chuM. bIjAnA nirmANano prayAsa karuM chuM. kRpA karI Apa mArA mahelanA bhoMyarAmAM padhAro." samrATa zreNika ane mahAmAtyane mammaTa potAnA AvAsanA bhoMyarAmAM laI gayo. tyAM eka suvarNa baLada joI rAjAnI AMkho aMjAI gaI. bIjo baLada nirmANanI prakriyAmAM hato. mammaNe kahyuM, "A baLadanI joDInA nirmANamAM ja huM prayAsarata chuM.' A kathAthI Apa niSkarSa kADho ke evI kaI zakti che je mahAdhanADhya mANasa pAse sAmAnya majUra jevuM kArya karAve che? e che lobha, tRSNA, AkAMkSA. apAra dhana hovA chatAM paNa A lobhanI preraNA mammaNa pAse eka sAva sAmAnya kAma karAvatI hatI. IcchA che suvarNa baLadanI joDInI ane preraNA ati dhanADhyA banavAnI. hAsyAspada vAta che ke lAkaDAM kApIne dhanakubera banavAnI. eka zikSake kahyuM, "agara mane tAtA, biralA, aMbANInI saghaLI saMgraha maulika manovRtti Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phekaTarIo maLI jAya to huM emanA karatAM vadhAre kamAIne batAvuM." lokoe pUchyuM - "kaI rIte? eNe javAba Apyo, "bhAI ! cAra TyUzana paNa karuM chuM.' cAlIsa-pacAsa kilo lAkaDAM ke cAra-pAMca TyUzananA paisAthI mANasa abajapati na thaI zake, paNa lobhanI preraNA Ama karAve che. sAmAjika vyavahAramAM eka hetu bane che AvazyakatA. ghaNA loko AvazyakatAnA kAraNe vyavahAra kare che. vepAra-dhaMdho ane bIjA kAma AvazyakatAnA kAraNe kare che. jIvananI prAthamika AvazyakatAonI pUrti kAma vagara thatI nathI eTale mANasa kAma kare che, vyavahAra kare che. A ApaNI sAmAnya bhUmikA che. AvazyakatAnA kAraNe dareka mANasa kAma kare che, vahevAra kare che. eka saMskRta kavie lakhyuM, "sarvoraMbhA taMdulaprasthamUlA'. ApaNI jeTalI pravRttio che e muThThI cokhA mATe che. lakhanAro paMDita baMgALano haze tethI muThThIbhara cokhA ema lakhyuM. rAjasthAnano hota to ema lakhyuM hota ke "muThThIbhara bAjarA mATe." AvazyakatA to sImita hoya che. AvazyakatA mATe sonAnA baLadanI jarUra nathI. be sAmAnya baLada je khetaramAM haLa calAve, eTalAthI kAma cAlI jAya che paNa lobha ane AkAMkSA suvarNanA ke ratnonA baLadanI jarUriyAta UbhI kare che. jenI pAse vyAvasAyika buddhi che, kalpanA che, jenI pAse yojanA che, e eTalo vadhAre saMgraha kare che ke hajAra vyaktione kAma AvanAruM dhana paNa tenA lobhano khADo bharI zake nahIM. Aje badhI samasyA saMgrahanI che. agara asaMgrahanI cetanAno vikAsa thAya to garIbI ke vastunA abhAvanI samasyA nahi rahe. saMgraha karanArAnAM godAmomAM hajAro Tana khAdya sAmagrI bharI hoya ane bajAramAM mAlanI achata hoya. A kRtrima abhAva saMgraha dvArA Ubho karavAmAM Ave che, jethI vadhAre bhAva paDAvI zakAya. na to saMgrahanI bhAvanA eTalI baLavAna thaI hota ke na 64 mahApajJa vANI -6 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to pratikriyAtmaka hiMsAne ubharavAnI taka maLI hota. pratikriyAtmaka hiMsA eTalA mATe ubhare che ke eka varga evo che ke enI pAse eTaluM badhuM che ke kyAM rAkhavuM e eka moTo prazna che ane eka varga evo che ke jIvananI prAthamika jarUriyAtonI pUrti mATe paNa kAMI nathI. vicitra vAta che ke mANasa khAya che anAja ane saMgraha kare che dhanano. jenI pAse khAghasAmagrIno bhaMDAra che, e paNa sonA-cAMdInA bhaMDAra bharavAnA prayAsamAM magna che. zekha sAdIe lakhyuM che, 'eka vakhata huM basarAnA raNamAM aTavAyo. ghaNA divasa bhUkha-tarasanA kAraNe herAna thayo. khUba bhaTakyo pachI eka divasa mane eka moTo thelo maLyo. huM to khUba prasanna thaI gayo e vicAre ke emAM ghauMnA dANA haze, paNa joyuM to motI ane suvarNamahoro hatI. huM nirAza thayo.' mANasa hIrA, pannA, mANeka, motI khAto nathI, paNa eno saMgraha kare che. saMgraha mANasa kema kare che ? AvazyaktA uparAMtano saMgraha karavAnuM kAraNa che lobha. icchA ane lobha para niyaMtraNa kaI rIte thAya ? amuka manovRttio para niyaMtraNa kaI rIte thAya ? teno pariSkAra kaI rIte thAya ? pariSkArano upAya che adhyAtmavidyA ane yogavidyA. enA dvArA pariSkAra thaI zake che. je vyaktie prekSAdhyAna karela che e pariSkAra karI zake che. niyaMtraNanI cAvI ApaNI aMdara che. mastiSkriya prazikSaNa dvArA A cAvI ApaNe hAtha lAgI zake che. mastiSkamAM ghaNA prakoSTha che. ApaNe asaMkhya kAma mastiSka dvArA karAvI zakIe chIe. sAmAnya rIte manuSyanuM mastiSka eTaluM vikasita hotuM nathI. kriyAzIla hotuM nathI. ene kriyAzIla karavAnI kalA amArI pAse che. mastiSkanA ghaNA prakoSTha supta avasthAmAM rahI jAya che. prayoga dvArA mastiSkanA prakoSThane jAgRta karavAnI vidhi zIkhIe. dareka jaNa jANe che manuSyanA mastiSkano vikAsa cAra-pAMca TakAthI vadhAre thayo hoto nathI. huM sarerAza manuSyanI vAta karI rahyo chuM. mAnavacittanI kSamatA ane upayogitA pAMca TakA karatAM vadhI jAya to to mANasa pratibhAsaMpanna vyaktitvano mAlika gaNAya. vaijJAnika ke vicAraka bane. mastiSkano bahu moTo bhAga to suSupta rahe che. ApaNe kaI rIte ApaNI suSupta saMgraha : maulika manovRtti 65 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaktione jAgRta karI zakIe ane kaI rIte suSupta prakoThone jAgRta karI zakIe e vidhi samajavAnI che. je vyaktioe zvAsapekSAno abhyAsa karyo, kAyotsargano abhyAsa karyo che ane anuprekSAno abhyAsa karyo che. te mastiSkane sakriya ane jAgRta karavAnI dizAmAM prasthAna karI zake che. prathama vAta to e che ke ApaNI eka avadhAraNA thAya ke ApaNA mastiSkamAM asIma zaktio che. ApaNe tenAthI paricita na hoIe eTale teno vikAsa thato nathI eTale ja suSuptAvasthAmAM rahe che. prathama to A daSTi sApha hovI joIe. jayAre dRSTi sApha thaI jAya to pachI e prayatna thavo joIe ke mastiSkanI zakti kaI rIte pragaTa karuM? enA mATe prazikSaNanI jarUra hoya che. ApaNe jANIe chIe ke hAthIne paNa prazikSita karI zakAya che. siMha, vAgha Adi prANIone paNa prazikSita karI zakAya che. Aje to vaijJAniko uMdarone paNa tAlIma Ape che. bilADI, vAMdarA, kUtarAM ane ghoDAne paNa tAlIma ApI zakAya che. hamaNAM eka samAcAra vAMcyA ke videzI naslano eka kUtaro vIsa lAkha DaoNlaramAM eka jAsUsI saMsthAe kharIdyo. uMdaronA mAthe nyUTrona lagADIne joyuM to te eTalo Akramaka thaI gayo ke bilADI paNa pUMchaDI dabAvIne bhAgI gaI. zaktimAM khUba vadhAre vRddhi karI zakAya che, prayoga ane prazikSaNa dvArA. mANasanA mastiSkamAM eTalI vadhAre zakti che ke te kalpanAtIta vikAsa karI zake che. je vyaktie anuprekSA dvArA mastiSkanI zaktione jAgRta karI che, e kadI duHkhanuM rudana nahi kare. mANasanI Adata che ke thoDI paNa pratikULa paristhiti hoya to e duHkhI thaI jAya che. jenI pAse zaktino asIma bhaMDAra chupAyelo che, zaktizALI mastiSka che, e duHkhanAM rodaNAM raDe to A eka viDaMbanApUrNa vAta che, kAraNa e ja che ke mANasa potAnI zaktithI ajANa che. jyAre ema kahevAmAM Ave che ke potAnI jAtane samajavAno prayatna karo, enuM tAtparya e ja che ke zakti ane sAmarthyane samajavAno prayatna karo. agara ApaNane e jANa thAya ke ApaNA mastiSkanA kathA prakoSThamAM kaI zakti che ane tene kaI 66 mahAprajJa vANI - Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rIte jAgRta karI zakAya che to moTo camatkAra thaI zake. paNa ema thatuM nathI kAraNa ke ApaNI IcchA ane ApaNo vyavahAra lobha jevI bAbato dvArA ApaNuM mastiSka doravAya che. jyAM sudhI lobha ane moha dvArA ApaNuM mastiSka doravAya che tyAM sudhI zaktino vikAsa thaI zakato nathI. Aje ema manAya che ke jenI pAse vadhAre dhana che e sukhI che. e vAtanuM pUrNa khaMDana karavAnI mArI icchA nathI kAraNa ke jemanI pAse dhanano abhAva che te duHkhI che. jenI pAse dhana nathI te abhAvanA kAraNe duHkhI che ane jenI pAse dhana che te bhAvanA kAraNe duHkhI che. eka vacalo rasto zodhavAmAM Ave to sAmAjika vyavahAra khUba sAro thaI zake che. na to abhAva sthiti, na atibhAvanI sthiti, baMne sthiti icchanIya nathI, na dhanano abhAva, na dhanano prabhAva, AvI sthiti bane to eka saMtulana nirmANa thAya. paNa prayoga ane mastiSkiya prazikSaNa vagara A vAta saMbhava nathI, samajI zakAtI nathI. saMgraha vyaktine samAjamAM UMcuM sthAna Ape che, enA ahaMkArane puSTa kare che. UMcA ane prathamakoTinA mANasa hovAnI vAta mANasanA ahamane eTalI hade poSe che ke badhI samasyAone e bhUlAvI de che. moTA banavAnI A bhUkha bIjA lokomAM paNa pratispardhAne janma Ape che. loko prathama naMbaranI doDamAM sAmela thaI jAya che. mane daDha vizvAsa che ke koI paNa saMgraha bIjAnA zoSaNa vagara na thAya. mAtra bauddhikatAnA AdhAre saMgraha na thAya. buddhino upayoga mANasa bIjAnA haka ane adhikAra chInavavAnI dizAmAM kare che tyAre vizALa saMgrahanI kalpanA sAkAra thaI zake che. A prazna naitikatA ane anaitikatA sAthe paNa saMbaMdha dharAve che. je mANasa ema vicAre ke mArA dvArA koI evuM kAryana thAya, jenAthI bIjAnAM hita ane adhikAronuM atikramaNa thAya, e pakSanaitikatA sAthe saMbaMdha dharAve che. koI paNa bhoge mAruM kAma thaI javuM joIe ema vicAranAra anaitika che. koI paNa bhoge dhanaprApti karavI ema vicAranAranI saMkhyA Aje bahumatimAM che. Aje Arthika jagatamAM ghaNI arAjakatA che. ema paNa kahI zakAya ke dhana mATe saMgraha maulika manovRtti 67 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aje ghaNAM aparAdho thAya che. corI, dhADa to sAdhAraNa vAta che. jAtajAtanAM nANAkIya kaubhAMDa karanArAo sIdhA arthamAM cora-lUMTArAnI zreNImAM AvatA nathI. AvA lokone sapheda Thaga kahevAno rivAja che. UjaLAM vastromAM zetAnIyata chupAvIne pharanArA loko samAjamAM, dezamAM AvA saphedapoza lokonI saMkhyA niraMtara vadhatI jAya che. saMgraha kaI rIte karavo? eno eka nyAyika pakSa che. saMgraha eTalo thAya ke jenAthI te potAnuM jIvana calAvI zake, bIjAne paNa yathAzakti madada karI zake. A dRSTie thayelo saMgraha kaMIka aMze nyAyocitta gaNAya. paNa mANasanI sahaja vRtti che ke saMgrahanI AkAMkSA uttarottara vadhatI jAya che. zarU thayA pachI belagAma thatI jAya che. jema-tema dhana kamAvavAnI phormyulA zarU thAya che. sAdhanazuddhinI vAta gauNa thaI jAya che. sAdhya to zuddha hovuM joIe, sAthe sAthe sAdhana paNa zuddha hovuM joIe. dhanaprApti koI paNa bhoge karavI te rIta nIti mujaba mAnya nathI. uddeza sevAno hoya to paNa sevA arthe arjita thayeluM dhana nItimAnya hovuM joIe. sAcA raste AveluM dhana satkAryamAM vaparAvuM joIe. dhana yogya mArgethI AveluM hovuM joIe eTale ja sAdhanazuddhinI vAta mahattvanI thaI jAya che. sAdhya zuddha tema sAdhana paNa zuddha evo Agraha manuSyanI sAcI parIkSA karanAro che. ApaNA sAmAjika vyavahAra mATe ApaNe be prazno para vicAra karIe ke mANasa saMgraha kema kare che? ane kaI rIte kare che? A baMnenI vyApaka mImAMsA jarUrI che. Aje to sarvakSetre naitikatAnuM vismaraNa thaI rahyuM che. anaitikatAnI ja bolabAlA che. viSamatAnI AvI sthitimAM AvA prazno thAya te jarUrI che. ApaNe AvA mULagAmI prazno para vicAra karIe. saMgrahano uddeza, saMgrahanI rIta ane saMgraha eka samasyA tarIke ApaNI vicAraNAno bhAga bane te jarUrI che. uparokta be prazno para amAre ane Ape gaMbhIratAthI vicAra karavAno che. 8 jUna 68 mahAprajJa vANI - Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyurvedanAM cAra Arya satya (1) AyurvedanA cAra satya che - roga, roganuM kAraNa, Arogya ane ArogyanuM kAraNa. pahelI vAta - roga che. bhAgye ja evuM gAma maLe ke jyAM koI roga na hoya. janma ane mRtyu anivArya che. je janme che te mRtyu pAme che, A satya sahu koI jANe che. mRtyune rokI zakAya nahi. anavarata cAlatuM A cakra che. krama che. roga paNa eka vAstavikatA che. ghaNAM ochA loko evA che je jIvanabhara nIrogI rahyA hoya. koIne koI rogathI mANasa pIDAto hoya che. evA mANaso gAmamAM paNa maLe, zaheramAM paNa maLe. gAmamAM ochA hoya ane zaheramAM vadhAre hoya ema bane paNa maLaze dareka jagyAe. dharatIno koI khUNo evo nathI, jyAM rogI na hoya. e paNa hakIkata che ke jeTalo ArAma vadhAre, roga eTalo ja AkrAMta haze. je zrama karaze te moTe bhAge vyAdhithI bacI jaze. bahArathI joIe to roganuM kAraNa gaMdakI ane asvacchatA che. kITANuone vikasavAnI ane prasaravAnI taka maLe che. bhItara joIe to rAga, dveSa, krodha, ahaMkAra, IrSyA, moha A roganA kAraNa che. A sarva mahAroganA janmadAtA che. bahAranAM kAraNothI to nAnA roga thAya che. meleriyA, kolerA, zaradI, tAva Adito bahAranI gaMdakIthI AyurvedanAM cAra Arya satya (1) 69 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thatA roga che. kensara Akramaka bImArI che jeno vizeSa saMbaMdha mana sAthe che. eka mANasa gadheDA para sAmAna lAdIne jaI rahyo hato. rastAmAM koI bIjuM maLyuM. tene pUchyuM, 'kyAM jaI rahyo che ?' 'mAla vecavA jaI rahyo chuM.' 'kevo mAla ?' 'koI eka hoya to batAvuM. mArI pAse jAta jAtano mAla che. jarUrata mujaba badhuM ja che. irSA, dveSa, lobha, kalaha, jUTha, beimAnI, dagAbAjI, vizvAsaghAta badhAno pUro sToka che.' chaLa, 'paNa A badhuM kharIdaze koNa ?' Apa pUchI rahyA cho ke kharIdaze koNa ? paNa lokomAM A mAlanI eTalI DimAnDa che ke atyAre laI jaI rahyo chuM. be divasa pachI ahIM ja maLajo. khAlI thaI jaze. be divasa bAda e vyakti barAbara e ja jagyAe maLyo ane joyuM to vepArIno badho mAla khalAsa thaI gayo hato. pelAe pUchyuM, 'A to AzcaryanI vAta che. koNa hatuM kharIdanAra ?' vepArIe kahyuM, 'strIo, vepArIo, rAjanetAo ane dharmaguruo - sahue kharIdI karI. mArA mAlanA grAhako badhA che.' mANasamAM krodha, irSyA, dveSa che. irSyAnA kAraNe ghaNI bImArIo thAya che. mANasanI prakRti ja evI che ke bIjAno utkarSa joI zakato nathI. evA pADozI bahu ochA maLaze je potAnAM pADozInI pragatithI rAjI hoya. eka yuvake vepAra zarU karyo. jotajotAmAM khUba pragati thaI. vepAra jagatamAM enuM nAma thaI gayuM. bIjA vepA2IonI AMkhamAM A yuvakanI pragati khaTakavA lAgI. badhA vepArIoe bhegA maLI SamaMtra karyuM ane yuvAnane duniyAmAMthI ja vidAya ApI dIdhI. hatyA mATe have sopArI ApavAnI prathA che. mAphiyAo sopArI eTale mahAprajJa vANI - 6 90 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke koIne mArI nAkhavAno A rIte amuka rUpiyAmAM Theko le che. dharmanA ThekedAromAM paNa irSyA ochI nathI hotI. dharmakSetre bIjA koInuM nAma thAya to potAnA mATe jokhama samajanAro paNa dhArmika gaNAya che. eka jaMgalamAM eka mahAtmA potAnI kuTiranI bahAra AvI najIkanI nadImAMthI kamaMDaLamAM pANI bharI rahyA hatA. jaMgalamAM joyuM to vRkSanI nIce eka mANasa ArAma karI rahyo hato. mahAtmAjIe vicAryuM ke kadAca koI vaTemArgu jaMgalamAM bhaTakIne bhUlo paDyo lAge che. emane dayA AvI. ene jagADyo ane bolyA 'tame koNa cho bhAI. A ghora jaMgalamAM ekalA kaI rIte ?' pelAe ALasa maraDIne kahyuM, 'bAbAjI ! huM dharatIno zetAna chuM. ahIM ArAma karI rahyo chuM.' mahAtmAjIe kahyuM, 'dharatI para anAcAra phelAvavAthI tane navarAza kaI rIte maLI ke ahIM ArAma pharamAvI rahyo che ?' zetAne hasatAM hasatAM kahyuM, 'dharatInA mANaso khUba pragati karI rahyA che. dago, chaLa, beimAnInI navI-navI Tekinaka vikasAvI rahyA che. dharma-karma karanAra vicArako ane satyano mArga samajAvanArA tathAkathita dhArmikoe dharatI para potAno vepAra khUba phelAvI dIdho che. teo badhA che pachI mAre kAMI karavAnI jarUra kharI ?' mANasamAM ghaNI durbaLatA che. thavuM to ema joIe ke anyane prasanna joIne mana prasanna thaI jAya, paNa thAya che UlaTuM. koInA caherA para prasannatA jaNAtI nathI. koInA caherAne prasanna jovAnI paNa jANe ApaNI taiyArI nathI. khIlelA puSpane joI loko prasanna thAya che ane mANasane prasanna joIne nArAja thAya che. A eka moTI mAnavIya durbaLatA che. A thAya che irSyAnA kAraNe. bahu moTI bImArI che irSyA. roganAM kAraNo para vicAra karIe to A eka mukhya kAraNa che. krodha paNa roganuM kAraNa che. bahAranA rogone to loko jANe che, enAthI bacavAno prayatna kare che paNa jyAM sudhI rogonA aMdaranAM kAraNone nahi AyurvedanAM cAra Arya satya (1) 1 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jANe tyAM sudhI Arogya ane svAthyanI vAta dUra ja rahI jaze. krodha paNa roganuM eka moTuM kAraNa che. e jAta-jAtanI bImArIone janma Ape che. khabara paNa na paDe tema mANasa kamajora thaI jAya che. enI asara lIvara para ane pAcanataMtra para khUba paDe che. dharmane mAtra bhakti sudhI ja sImita na karIe. bhakti to prAraMbhe eka sArI vAta che. sAthe sAthe dharmanA vAstavika rUpane paNa samajIe. dharmanuM eka rUpa che kSamA ApavI. sahana karavuM. agara A kSamatA haze to Arogya sacavAya che. je vyakti kSamA karavAnuM jANato nathI e dareka vakhate anyanA doSo jue che. vAte vAte gusso kare che. e kadI zArIrika ane mAnasika rUpe svastha na rahI zake. meM eka vakhata sabhAmAM prazna pUchyo ke divasamAM be vakhata-traNa vakhata gusso keTalA loko kare che? divasamAM dasa vakhata gusso karanAra lokonI saMkhyA vadhAre hatI. divasamAM dasa vakhata gusso karanAra zarIra ane manathI svastha kaI rIte rahI zake ? asvasthatAnuM moTuM kAraNa che krodha. AyurvedanI dRSTie vicAra karIe to jaNAze ke krodhanI sthitimAM pitta prakupita thAya che. roganA traNa prakAra che. vAta, pitta ane kapha, pitta prakupita thAya ke mAthuM bhame, peTa duHkhe ane bhojana pratye aruci janme. ahaMkAra paNa roganuM kAraNa che. sAmAnya mANasa e samajI zakato nathI ke ahaMkAra paNa bImArI janmAve che. sUkSma dRSTie joIzuM to jaNAze ke ahaMkAranA kAraNe paNa bImArI thAya che. ItihAsanI eka prAcIna ghaTanA che. cakravartI sanatakumArane potAnA rUpanuM abhimAna hatuM. eka divasa indranI sabhA cAlu hatI. e sabhAmAM rUpa ane sauMdaryanI carcA cAlatI hatI. indrae kahyuM, "atyAre traNeya lokamAM sanatakumAra cakravartI karatAM rUpavAna koI nathI.' sahue indranA kathananuM samarthana karyuM. badhAnI mati sarakhI hotI nathI. badhA devoe indranI vAta mAnI lIdhI paNa eka deve A kathanane potAnuM samarthana ApyuM nahi. IndranI sAme to potAno virodha vyakta karyo nahi paNa manomana eNe mahAprajJa vANI - 6 2 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IndranI vAtane khoTI mAnI. IndranA kathananI parIkSA karavA te dharatI para AvyA. eka vRddha brAhmaNano veza dhAraNa karI e cakravartI sanaskumAranA ghare pahoMcyA ane cakravartIne maLavAnI icchA vyakta karI. cokIdAre A samAcAra cakravartIne ApyA. emaNe maLavA mATe AjJA ApI. brAhmaNa vezadhArI deva sanakumAra pAse AvyA. sanakumAranuM rUpa joI cakita thaI gayA. sAce ja IndranA kathana mujaba cakravartI svarUpavAna hatA. brAhmaNe kahyuM, "oha! ATalo suMdara ane svarUpavAna mANasa meM jIvanamAM prathama vakhata joyo. meM khUba prazaMsA sAMbhaLI hatI ApanA saundaryanI. Apane jovA huM yuvAvasthAmAM nIkaLyo hato. Aje vRddhAvasthAmAM ApanI pAse pahoMcyo chuM. Apa jevA saundaryavAnane joI huM dhanya thaI gayo chuM." potAnI prazaMsA sAMbhaLI koNa prasanna na thAya. cakravartI sanakumAra paNa khUba prasannatAthI phUlAyA. temaNe kahyuM "A to Ape hajI kAMI joyuM nathI vipravara ! hajI to sUIne jAgyo chuM. hajI to meM snAna karyuM nathI. AvatI kAle huM taiyAra thaI rAjasabhAmAM AvIza tyAM Apa padhArajo." bIjA divase brAhmaNa rAjasabhAmAM gayo. cakravartIe roja karatAM vadhAre . zRMgAra karelo. suMdara ane mUlyavAna vastro paheryo. badhI rIte susajja thaIne rAjasabhAmAM pahoMcyo ane vRddha brAhmaNanI pratIkSA karavA lAgyo tyAM brAhmaNe praveza karyo. kharekhara cakravartInuM rUpa tenI AbhAne dviguNita karI rahyuM hatuM. cakravartIe kahyuM, "tamane mAruM rUpa have kevuM lAgI rahyuM che." brAhmaNane thayuM, jANe sanakumAra nahi temano mUrtimaMta ahaMkAra bolI rahyo che. brAhmaNe kahyuM, e vakhate to Apa suMdara lAgatA hatA paNa A zuM? have ApanuM rUpa mane kurUpa lAgI rahyuM che. ATalI kurUpatA mane agAu kyAMya jovA maLI nathI. sanakumAre kahyuM, "kharAbI mArA saundaryamAM nathI vipra, tamArI AMkhomAM che. Apa daSTidoSa dUra karIne Avo, pachI mane juo.' brAhmaNe kahyuM, mArI daSTimAM doSa nathI rAjana! huM spaSTa joI rahyo chuM ke A vakhate Apa soLa mahAvyAdhithI grasta cho. sanakumArane to jhaTako lAgyo. AyurvedanAM cAra Arya satya (1) 3 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temaNe kahyuM, "AnuM pramANa?" "pramANa jovA mATe pAtra magAvo." saMketa thayo ke pAtra hAjara thayuM. brAhmaNe kahyuM, "A pAtramAM ghUMko rAjana ' cakravartI sUcanA mujaba ghUMkyA. brAhmaNe kahyuM, "dhyAnathI juo rAjana ! AmAM Apane zuM jaNAya che rAjana!?' - sanakumAre joyuM to ghUMkamAM kIDA hatA. sanakumArano ahaMkAra cUra-cUra thaI gayo. eNe brAhmaNanA paga pakaDI lIdhA. ahaMkAra paNa roga pedA kare che. krodha karanArane khabara nathI hotI ke te krodha nathI karI rahyo paNa navA rogane janma ApI rahyo che. ahaMkAra karanAra samajI zakato nathI ke ahaMkAra dvArA e keTaluM moTuM nukasAna kare che. mAyA ane chaLa-kapaTa paNa roganuM moTuM kAraNa bane che. Aje tanAva zabda ane roga baMne khUba pracalita che. A tanAva ghaNA prakAranI kharAbI ane roga pedA kare che. tanAva bhaya pedA kare che. lobhamAM bhaya vidyamAna che. mANasa jemajema dhana kamAI le che ane tenA cittamAM bhaya ghara karI jAya che ke kamAyeluM dhana kyAMya jatuM na rahe. ene e bhAna nathI rahetuM ke zarIra ja jatuM rahevAnuM che to pachI dhana kyAM azruSNa rahI zake che. zI khabara lobhano A te kevo Ave che ke maraNa nizcita che e khabara hovA chatAM mANasa khudane amara mAnIne cAle che. lobha aneka bImArIonuM kAraNa che, janaka che. AjakAla lohInA UMcA dabANanI vyAdhithI ghaNA pIDAya che. enuM kAraNa che lobhanI vRtti. roganAM kAraNo para vicAra thavo joIe ke roga kema vadhe che. AjakAla to navA prakAranI bImArIo janme che. pUrve kadI jovAmAM na AvyA hoya evA rogo astitvamAM AvyA che. bImArIo vadhavAnuM kAraNa zuM che? jyAM sudhI AnA para vicAra nahi thAya samasyAnuM samAdhAna nahi thAya. ApaNe bhItara tarapha joIne roganAM kAraNo jANavAnA che. agara bhItara jaIne joIzuM to jaNAze ke bImArInuM kAraNa che kaSAya. kaSAyamAM krodha, mAna, mAyA, lobha - cAreya Ave che. A cAreya viSe tulanAtmaka dRSTie vicAra karIe to jaNAze ke bImArInuM moTuM kAraNa che mahapajJa vANI - 6 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lobha, lobha zarIra ane manathI mANasane bImAra banAvI de che. AyurvedanA prAcIna graMthomAM ullekha che ke hRdayaroganI bImArInuM moTuM kAraNa che lobha. ApaNI mAMsapezIone, snAyuone ApaNI vRttio prabhAvita kare che. enI sIdhI asara paDe che ApaNA hRdaya para chatAM paNa koI lobha choDavA taiyAra nathI. koI dhanapatine kahevAmAM Ave ke have bahu kamAI lIdhuM, saMyama karo, vadhAre ekaThuM karIne zuM karazo? Ama sAMbhaLIne te AnAkAnI karI deze kAraNa ke tene to AgaLanI sAta peDhInI ciMtA che. lobhanI vRtti mANasa sahaja rIte choDI zakato nathI. roga che ane roganuM kAraNa che, enA viSe ame vicAra karyo. have Arogya che ane ArogyanuM kAraNa che. A vAto para ApaNe AgaLa vicAra karIzuM. 9 jUna AyurvedanAM cAra Arya satya (1) 5 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyurvedanAM cAra Arya satya (2) vidyAlayanA prAMgaNamAM eka bhAgamAM pravacananuM Ayojana ane bIjA bhAgamAM cikitsA zibira che. Arogya sahune priya che. sahu svastha rahevA icche che. rogI hovuM koIne pasaMda nathI. cikitsA zibira eTalA mATe jarUrI che ke tyAM roganuM nidAna thAya che. Ama joIe to sahuthI moTo roga che mAnasika vikAra. agara mAnasika vikRti ane bhAvAtmaka vikRtithI mukti meLavavAno upAya maLI jAya to Arogya siddha thAya che. mANasa zarIranI bImArIthI paNa prasanna rahI zake che paNa jo mananI bImArI thaI jAya to zarIra svastha hovA chatAM paNa e prasanna rahI zakato nathI kAraNa ke zarIra karatAM mana vadhAre zaktizALI ane saMvedanazIla che. mana karatAM vadhAre zaktizALI che bhAva. ApaNo prayatna evo hoya ke mana svastha rahe ane ApaNI bhAvadhArA svastha rahe. agara ema thaI zake to zarIra ApoApa svastha raheze. kyAreka thoDuM asvastha thAya to paNa saMbhALa laI zakAya. ArogyanI sthiti kyAre ane kevI hoya che? enA viSe eka suMdara prArthanA che. prArthanAo ghaNI che ane sArI che paNa Avazyaka sUtramAM je eka prArthanA che tene huM uttama prArthanA mAnuM chuM. meM saMta phrAnsisanI prArthanA sAMbhaLI che, mahApajJa vANI - 6 tha6 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka briTiza samrATanI paNa suMdara prArthanA sAMbhaLI che. ApaNI paraMparAmAM to ghaNI suMdara prArthanAo che paNa Avazyaka sUtranI prArthanA alaga tarI Ave che. Arogye borilAbha samAviramuttama ditu' prabhu mane traNa varadAna Apo - Arogya, bodhi ane samAdhi. mane Arogya joIe. huM rogamukta rahevA icchuM chuM kAraNa ke roga avarodha Ubho kare che. zarIrano roga to bAdhaka che paNa manano roga to vizeSa bAdhaka che. prArthanAnuM prathama lakSa che ArogyanI bhAvanA. bIjI bhAvanA bodhinI che. mane bodhi maLe. agarabodhinathI to Arogya Takaze nahIM. bodhi arthAt aMtajJana maLe. vAMcavuM eka alaga vAta che paNa vAMcyA pachI aMtaracakSu udghATita thAya e sAva alaga vAta che. bhItaranI AMkhanuM khUlI javuM e kaThina ane jaTila vAta che. bahAranI AMkha to khullI rahe che, paNa bhItaranI AMkha sahaja rIte khUlatI nathI. jo aMtaracakSu jAgRta na thAya to mANasa vicArI zakato nathI ke sAcuM zuM che ane khoTuM zuM che. Aje A vAtanI khUba AvazyakatA che ke je loko moTAM pado para beThA che, teo moTA adhikArI hoya ke moTA udyogapati, vepArI hoya ke moTA dharmaguru hoya, jarUrI e che ke temanI bhItaranI AMkha khUle, AMdhaLo AMdhaLAne rasto batAve to baMne khADAmAM paDe. - bhItaranI AMkha khUlI jAya to vyaktinI cetanA pavitra banI jAya. bhrAMtio kema poSAya che? tarkazAstramAM ene viparyaya kahevAya che. adhyAtmamAM ene bhrAMti kahe che. bhrAMtio tyAre ja poSAya che, jyAre bhItaranI AMkha baMdha hoya che. A vAtane sahu jANe che ke pote kAMI laIne AvyA nathI ane kAMI laIne javAnuM nathI. A satya jANavA chatAM mANasa jAta sAthe chaLa karIne paNa bhramane poSe che, bhramane jIve che. A dharatI para evA evA samrATo, zAsako thaI gayA che jemanI sattAno sUrya asta nahoto pAmato tevAo paNa kALanI gartAmAM lIna thaI gayA che. kALa koIne choDato nathI. svAMgase je cInanA eka mahAna dArzanika thaI gayA. eka vakhata teo smazAnanA rastethI pasAra thaI rahyA hatA. acAnaka temanA pagamAM eka khoparI AyurvedanAM cAra Arya satya (2) * Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athaDAI. temaNe khoparI uThAvI ane vAraMvAra kSamAyAcanA karavA lAgyA. teo khoparIne potAnA ghare laI gayA. mitroe kahyuM ke, "svAMgase! tame pAgala to nathI thaI gayA ne? A mAnava khoparI pAse vAraMvAra kSamA mAgavAno koI artha kharo? A to hADakuM che.' svAMgase kahyuM, 'tame loko kadAca jANatA nathI ke A koI samrATanI khoparI che. A samrATanI khoparIne mArA paganI Thokara vAgI. vicAro, agara Aje A samrATa jIvita hota to mane keTalo kaThora daMDa maLyo hota ! emanA jIvanakALa darimayAna keTalA loko bhayabhIta rahyA haze?! keTalA loko emanA izAre nAcyA haze. emaNe to kalpanA paNa nahi karI hoya ke eka divasa emanI khoparI smazAnamAM lAvArisanI jema rajhaLatI haze ane lokonA paganI Thokara khAtI haze ane pote kazuM nahi karI zake. mRtyu eka ciraMtana satya che. enAthI Aja sudhI koI bacI zakyuM nathI, koI bacI zakavAnuM nathI. ema nathI ke nAnA mANaso ja marI jaze ane moTA mANaso bacI jaze. badhA ja kALagrasta thavA nirmAyA che. eka rIte joIe to moTA loko jaladI A duniyAmAMthI vidAya le che kAraNa ke emanAmAM lobha, ahaMkAra IrSyA AdinI bhAvanA vadhAre prabaLa hoya che. A sarva kaSAya AyuSya ghaTADanAra che eTale ja moTA mANasonA tIvra kaSAya emane A duniyAmAMthI jaladI uThAvI le che. emanuM AyuSya che moTA banavAnI spardhAmAM, doDamAM. temaNe A kaSAyone jIvanabhara tIvra karyA che, tIvra thavA dIdhAM che tethI emanuM svAthya bagaDatuM rahyuM hoya che. svAthya AMtarika bAbata che. zarIranuM satya bAhya pratiSThAne lakSamAM letuM nathI. bahAranA jagatamAM pratiSThA hovAnA kAraNe ke "moTA' hovAnA kAraNe zarIranA rogothI bacI zakAya evI koI vyavasthA zarIramAM nathI. zarIranuM zAstra ane zarIrano dharma nAnA-moTA sahune viSe ekasarakho lAgu paDe che. zarIra kaho ke svAstha koIne choDatuM nathI. mANasa nAno hoya ke moTo bhItaranI AMkha khUlavI joIe. bhItaranI AMkha khUlI jAya to AyuSyane kSINa thatuM bacAvI zakAya che. viveka jAgRta thAya mahApajJa vANI - 6 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to bhItaranI AMkha khUlavAnI prakriyA zarU thaI jAya che. kahevAyuM che ke : eko'hi cakSuramalaM sahajo vivekaH / viveka ApaNuM trIjuM netra che. mANasa jANe che paNa viveka karavAnuM jANato nathI ke kyAre, kyAM ane zuM karavuM joIe to enuM kArya samyak nathI hotuM. vivekane samajavA mATe eka sIdhuM-sAduM udAharaNa ApI zakAya ke agara viveka nathI to samyakdarzana nathI thatuM. kAma yogya rIte thatuM nathI. kisAna khUba vivekI hoya che, ene khabara che ke kaI bhUmimAM kayA bIja vAvavAthI zuM Ugaze ! jenAmAM Aviveka nathI te kheDUta asaphaLa rahe che. jevI jamIna evo pAka thAya che. zeraDI, bAjarI, kapAsa, cokhA Adi mATe jamInanA guNadharmo nirdhArIta kare evA vivekanI jarUra che kAraNa ke dareka prakAranI bhUmimAM dareka prakArano pAka thato nathI. jenAmAM viveka nathI, e jIvanamAM saphaLa thaI zakato nathI. koI paNa kAma karatI vakhate vivekane kAme lagADIe, enA lAbha-hAni bAbate vicAra karIe. A badhuM bodhinuM kAma che. Arogya paNa tyAre Ave che, jo sAthe bodhi hoya. mAtra Arogya mAgIe ane sAthe bodhi nathI to Arogya TakatuM nathI. AMtarika samaja haze to ja Arogya thaze. trIjI vAta - mane samAdhi maLe. dareka mANasa samAdhi icche che. mAtra dhyAnI ke yogI ja nahIM, dareka mANasa samAdhi icche che ke huM samAdhimAM rahuM. samAdhinI avasthAmAM na to koI kharAba vicAra Ave che, na bhAvanAo ane kalpanAo jora kare che, na koI icchA vistare che. kAMI nahi, mAtra nirvicAratAnI sthiti hoya che. koI samAdhAnanI jarUra nathI. prazna UThavAno koI savAla ja nathI. samAdhinI sthiti pUrNa zAMtinI sthiti che. dareka mANasa tenI AkAMkSA kare che. prayatna bhale tene anurUpa na kare paNa A vAtane yogya rIte samajI levAnI che ke Arogya ane bodhi nathI to samAdhi kadI maLI zakatI nathI. zarIra svastha, mana svastha ane sAthe aMtarthAna, ane tyAra pachI mANasa samAdhimAM rahI zake che. je AyurvedamAM eka prakaraNa ke adhyAya che rasAyaNazAstranuM. rasAyaNa e che puSTa kare che. roganuM zamana kare ane sAthe sAthe puSTa paNa kare. sAthe sAthe AyurvedanAM cAra Arya satya (2) 79 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyurvedamAM eka mahattvanI vAta Ave che - "AcAraH rasAyana' AcAra rasAyaNa che. agara A rasAyaNa che to davA khUba sArI rIte kAma karaze. agara AcAra rUpI rasAyaNa nathI to davA vadhAre kAragara nahIM nIvaDe. hRdayaroga ane kolesTrola vadhe evI vastuo khAtA rahIe chIe, DAyAbiTIsa che ane gaLI vastuno moha chUTato nathI. dama che ane bhoga-vilAsamAM mANasa magna che to pachI game teTalI davA letA rahIe, koI phAyado thavAno nathI. roga ubharato jaze. jarUrI che samyapha AcAra. AcAra eTale pathya ane paraheja. zeno upayoga karavAno che ane zuM choDI devAnuM che e bAbato AcAra aMtargata Ave che. AcAra che pathya. AyurvedanA AcAryoe kahyuM : pathya sati kimauSadham | paththaDasati kimauSadham | pathya che to pachI davA levAno artha zo? ane pathya nathI to pachI davA levAno koI artha nathI. badhuM vyartha che. AcAra e rasAyaNa che je pathyanuM kAma kare che. naitikatA eka davA che. loko enuM mUlyAMkana karatA nathI, paNa te eka mahattvanI auSadhi che je amUlya che. jene naitikatAmAM vizvAsa che, e kadI aprAmANika kAma nahIM kare, e kadI Daraze nahIM. jo Dara nahIM hoya to tanAva nahIM hoya ane tanAva nahIM thAya to bImArI nahIM thAya. ApaNe svIkAravuM joIe ke bImArI nAnI hoya ke moTI, enuM bahuM moTuM kAraNa che Dara ke bhaya.. DarathI ghaNAM loko marI jAya che. cInanA eka tAtvika saMta thayA. emaNe eka vakhata joyuM to ghoDA para koI jaI rahyuM che. emaNe pUchyuM, 'tame koNa cho?' huM mahAmArI chuM." ahIM kema? mAre zAMghAI javAnuM che." kema? mahApA vANI -6 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yamarAjAe tyAMnA be hajAra mANasone mAravA mATe mane Adeza Apyo che.' tattvavettAe mRtyune aTala niyama mAnI mauna sAdhI lIdhuM. mahAmArIe zAMghAImAM praveza karyo ane tyAM pAMca divasa rahI eka divasa saMte joyuM ke e ja mahAmArI ghoDA para savAra thaIne jaI rahI che. teo ene oLakhI gayA. bolyA, "mane evI AzA nahotI ke tuM asatya bolIza te to be hajAra kahyA hatA paNa zAMghAImAM to pAMca hajAra mANaso mRtyu pAmyA che." mRtyue javAba Apyo, "meM to AjJAnusAra be hajArane ja mAryA che, traNa hajAra to bhaya ane gabharATathI marI gayA che. emAM mAro zo doSa?" loko nAmathI Dare che. koIne DaoNkTara ema kahe ke tamane kensara ke eIsa thayo che to pelo tarata adhamUo thaI jaze. jIvananI AzA tatkALa khalAsa thaI jaze. je Darato nathI e bImArI para pacAsa TakA niyaMtraNa meLavI le che. mahAvIre eTale ja kahyuM che ke, "mA bhUtavyaM" - Daro nahi. upaniSadamAM paNa kahevAyuM che: "mA maiSI - Daro nahi. adhyAtmanA ghaNA udghoSakae, AcAryoe kahyuM che - Daro nahi, - paNa duniyAmAM DaravAno eTalo sAmAna che, balake ema kahIe ke mANasanA manamAM bhaya utpanna karanAra eTalA kArako-kAraNo che ke e bhayathI mukti meLavI zakato nathI. dareka kSaNe manamAM bhaya samAyelo rahe che. dhanavAnane nirdhana thavAno Dara. karmacArIne uparI adhikArIno Dara. netAne cUMTaNI hAravAno Dara, maMtrIne khurazI chinavAI javAno Dara, bhayabhIta badhA loko che. moTA moTA mAphiyAo paNa surakSA kamAnDo vagara nIkaLyA nathI. manamAM bhaya rahe che ke ATalI badhI surakSAne bhedIne harIpha ToLakI humalo na karI de. mANasa eTalo Dare che kema? eTale ke enuM manobaLa kamajora che. manobaLa eTale kamajora che, kAraNa ke naitikatA nathI, AcaraNa zuddha nathI, enuM manobaLa svAbhAvika rIte kamajora thaI jaze. e pachI Dagale ne pagale Darato ja raheze. ame eka saMnyAsIne pUchyuM, "Apane ATalI surakSAnI zI jarUra? Apa to saMnyAsI che." AyurvedanAM cAra Arya satya (2) 81 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ emaNe kahyuM, 'jyArathI meM AlIzAna Azrama banAvyo, mArA ghaNA duzmano pedA thayA. jevI taka maLaze tevA e loko mArI hatyA karavAnI nahi cUke, eTale AtmarakSA mATe sarakAra pAse surakSA mAgavI paDI.' sAdhu-saMnyAsI to mANasano bhaya dUra karI ene nirbhaya banAve che. jo sAdhuo ja bhayabhIta raheze ane hathiyArothI gherAyelA raheze to bIjAne zuM kahIe ? Dara eTalo badho che ke mAruM je che te chinavAI na jAya. naitikatAnA abhAve Dara janme che. ArogyanI icchA rAkhanArAe AvAM kAraNo para paNa vicAra karavo joIe. rogamukta rahevAnuM sahuthI moTuM sAdhana che naitikatA. davAno naMbara pachInA krame Ave. manobaLa ane naitikatA to prathama naMbara 52 che. aneka zodho pachI ema niSkarSa nIkaLyo ke jenuM cAritrya majabUta che, enI roga-pratirodhaka zakti khUba vadhI jAya che. jenuM cAritrya kamajora che, naitikatA jenAmAM nathI, enI rogapratikAraka zakti khUba ochI hoya che. bImArIo khUba jhaDapathI ene grasI le che. ApaNA dharmano mULAdhAra che naitikatA paNa naitikatA ane dharmanI bAbate lokoe jabarI ghAlamela karI che. koIne pUchIe ke dharma karo cho ? to kaheze divasamAM traNa-cAra vakhata karuM chuM. be vakhata niyamita maMdire jAuM chuM. bhajana kIrtanamAM ruci che. enA kahevAno artha evo ja hoya ke dharmanI bAbatamAM te sakriya che, jAgaruka che. paNa jIvana-vyavahAramAM naitikatA ane prAmANikatAthI te jojano dUra che. AvA mANasane dhArmika kaI rIte kahI zakAya ? naitika kaI rIte kahI zakAya ? dhArmika kriyAkAMDane naitikatA sAthe koI levA-devA nathI. eka saMvAda joIe. 82 bApe beTAne kahyuM, 'loTamAM bheLaseLa karI lIdhI ?' 'hA ! pitAjI ! karI dIdhI.' 'simenTanI borIomAM rAkha bheLavI dIdhI ?' 'kAle ja bheLavI !' 'masAlAnA pekeTomAM lAkaDAnuM bhUsuM bheLavyuM ? mahAprajJa vANI - 6 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'meLavI dIdhuM.' 'sarasa ! beTA ! cAla maMdire jaIne darzana karI AvIe.' A che AjanA mANasanI dhArmikatA ane AvI dhArmikatA e kadI zuddha pariNAma ApI zake e saMbhava nathI. A rIte ja dharmanuM pAlana thAya che, tethI hindustAna kamajora thatuM jAya che. A vikRtie ghaNI samasyA janmAvI che. DaoNkTara zarIranuM parIkSaNa karI davA lakhI Ape paNa e vAtanI koI khAtarI nathI ke meDikala sTora para davA asalI maLI jaze. eka-eka davAnI keTalI brAnDa bajAramAM Ave che. raMga, rUpa, AkAra ane svAda asalI jevo ja hoya che. jevI asalI davA evI ja nakalI davA. davAonI keTalI ye phekTarI pakaDAya che jemAM nakalI davA bane che. kayuM kSetra achUta rahyuM che motanA sodAgarothI ? naitikatA Aje laghumatimAM AvI gaI che. bahu ochA loko naitikatAnI kALajI rAkhavAnA pakSe che. loko majAkamAM ema kahe che ke, 'somAMthI nevuM beimAna, chatAM merA bhArata mahAna.' caritramAM khUba patananI sthiti che. hamaNAM ame alavara jillAmAM praveza karyo to ahiMsAyAtrAnI sAthe cAlanArA yAtriko gAmamAM dUdha levA gayA. tyAM gAma lokoe dUdhanA paisA levAnI nA pADI. temaNe kahyuM, 'ame dUdha vecatA nathI.' agAu evI prathA hatI ke dUdhanuM vecANa thatuM nahi. Aje evo samaya che ke zuddha dUdha maLavAnuM muzkela che. nakalI ke pAuDaranuM dUdha vecAya che. pANImAM dUdha bheLavavA sudhInI vAta svIkRta thaI che, paNa nakalI dUdha, sintheTika dUdha vecAI rahyuM che. dUdhanI pheTa vadhAravA temAM yuriyA bheLavavAmAM Ave che. A adhaHpatananI sImA che. zaheranA loko zaheranI burAI gAmamAM paNa phelAvavAno prayatna karI rahyAM che. gAmaDAMo hajI paNa eka hada sudhI pracalita kharAbIthI bacelAM che paNa saMkramaNanI bImArI kaMIka evI che ke zaheranA bekTeriyA have gAmanI zuddha havAne paNa viSAkta banAve che. jyAM A rItanI anaitikatA che, tyAM AcAra nathI hoto, ane jyAM AcAra nathI hoto tyAM svAsthya hotuM nathI, tyAM bImArIonI bolabAlA hoya AyurvedanAM cAra Arya satya (2) 3 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. svAthyanI bAbatamAM Aje Arogya kendro para khUba jANakArI ApavAmAM Ave che. emAM eka salAha ApavI joIe ke agara caritra yogya che to svAthya sAruM raheze. caritranuM patana, svAthyamAM paNa patana lAvaze. meDikala sAyansamAM be upAya batAvavAmAM AvyA che - privenzana ane kayora privenzana eTale ke rakSA karo jethI roga nahIM thAya. enAthI cikitsAnI apekSAe agratA ApavAmAM Ave che. AyurvedamAM paNa A phormyulA che ke davAthI jUnI bImArI maTADe che ane koI navI bImArI pedA na kare. rogathI bacavAnuM prazikSaNa hovuM joIe. gAmanA lokoe paNa A vAta jANavI joIe ke agara ApaNuM mana svaccha che, cAritrya zuddha che to ApaNe kadI bImAra nahIM thaIe. ApaNAM khAnapAna ane Adato, pravRttio sAttvika haze to ApaNuM zarIra svastha raheze. zAkAhAra sArA svAthyamAM khUba sahAyaka che. eno khUba pracAra thavo joIe. huM icchuM ke cikitsA zibiromAM A vAta zIkhavavAmAM Ave ke rogamukta thavAnI cetanA kaI rIte vikasita karavAmAM Ave? mANasanA dhyAnamAM eka vAta avazya rahevI joIe ke eka divasa badhuM choDIne javAnuM che. ApaNe jiMdagImAM lobhathI, mohathI, IrSyAthI evuM kAma zuM kAma karIe ke jenAthI ApaNane ke ApaNA dvArA koIne kaSTa thAya. A rIte ciMtana thAya to pachI mANasathI koI anaitika kAma nahIM thAya. AvI avasthAmAM pachI Arogya, bodhi ane samAdhinI prApti thaze. naitikatA mahattvanuM paribaLa che. naitikatA dharma che ane naitika AcaraNa manuSya jIvanamAM anivArya che eTaluM sahune samajAya te jarUrI che. naitika AcaraNa karanAranI AMtarika svasthatA, mAnasika svasthatA mANasane rogamukta kare che. cittazuddhi, hRdayazuddhi ane bhAvazuddhi naitika-AcaraNanA poSaka che. naitika AcaraNa dvArA hRdaya-mana-bhAva paNa zuddha rahe che. have Apa prArthanA karo tyAre A traNa zabdone smRtimAM rAkho ane traNa mATenI yAcanA karajo - Arogya, bodhi ane samAdhi. 11 jUna 84 mahAprajJa vANI -6 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahuthI muzkela kArya 9 sahuthI muzkela kArya Aje ame zAjahAMpurathI nIkaLyA ane hariyANA pahoMcI gayA. sAdhanathI cAlatI vakhate paNa dhyAnano prayoga cAlu hato. mane khabara paNa na rahI ke kyAre rAjasthAna chUTI gayuM ane hariyANA AvI gayuM. sahayAtrIoe batAvyuM ke ApaNe hariyANAmAM pravezI cUkyA chIe. ame sahune chUTA pADyA. bhUmi akhaMDa hoya che paNa TukaDA karI ene hariyANA, rAjasthAna, paMjAba, dilhI evuM nAma ApI devAmAM Aveche. eka kilomITara pahelAM rAjasthAnamAM hatA, have hariyANAmAM chIe, pharaka zo paDe che. bhUmi to e ja che, avibhAjita, pachI sthAnanuM nAma badalI nAkhavAthI zuM thAya ? avadhAraNA ane sImA ApaNA mastiSkanI deNa che. ahIMthI rAjasthAnanI sImA ane tyAMthI hariyANAnI sImA, ApaNA vicAro, mAnyatAo ane avadhAraNAonA kAraNa che. mANasane AvAM kAmomAM sImAbaddha thavAmAM rasa che paNa jyAM sImA karavAnI che, tyAM koI sImA svIkAratuM nathI. dhana kamAvavAnI bAbatamAM koI maryAdAnI pALa bAMdhatuM nathI. upabhoganA mAmale koI sImA bAMdhatuM nathI. adhikAranI paNa koI sImA nathI. icchA paNa amaryAda che. paNa potAnApArakAnI vAta hoya to evI sImArekhA kheMcAya che ke A mAruM che, A tamAruM che. 5 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jamInane koI pUche ke tuM rAjasthAnanI cho ke hariyANAnI? agara e bolI zakatI hota to kaheta ke na rAjasthAnanI chuM, na hariyANAnI chuM. huM to sahunI chuM. vibhAjana ke bhedanIti ApaNA mastiSkanuM kAraNa che. jenA mATe AkhI pRthvI kuTuMba che, enA mATe bhUminI sImA ke sarahada mAnya nathI. bhUmi ke jamIna to badalAI gaI, mANasa badalAyo ke nathI badalAyo? agara ema hoya to rAjasthAnano mANasa kharAba ane hariyANAno mANasa jANe devatA che to ame samajIzuM ke ame koI judA pradezamAM AvyA chIe. bhUmi zabda choDIne jayAre ApaNe naitikatAne mAnadaMDa banAvIe tyAre jaNAya ke baMne prAMtomAM koI pharaka nathI. sArA ane kharAba mANaso baMne prAMtomAM lagabhaga sarakhA che. vastImAM pharaka hoI zake, mAnavanI prakRtimAM koI pharaka nathI. thoDA sArA mANaso, thoDA kharAba mANaso, baMne pradezomAM lagabhaga barAbara che. ApaNI sAme sahuthI moTo prazna e che ke mANasa kaI rIte badalAya? vartamAnamAM mAnavInA saMvegone mokaLuM medAna maLyuM che. saMvego - Avego khUba prabaLa thaI gayA che ke kAMI kahI zakAtuM nathI. agAu paNa hiMsA ane aparAdha thatA hatA, paNa Aje temAM eTalo vadhAro thayo che ke akhabAronAM ghaNAM pRSTho hiMsAnA samAcArathI ja bharelAM hoya che. dharatI - jamInamAM bahu pharaka nathI. mATIno raMga judo hoya che paNa naitikatA-anaitikatAnA mAmale paNa bahu pharaka nathI. vezabhUSA ane bhASA judI paNa svabhAva?! svabhAvamAM parivartana e khUba jaTila prazna che. icchA ane AkAMkSAo eTalI vadhI gaI che ke sahu prathama naMbaranI doDamAM sAmela thaI gayA che. prathama naMbarano adhikArI, prathama naMbarano dhanavAna, prathama naMbarano netA, prathama naMbarano mAphiyA. koI DAku para eka lAkhanuM inAma ghoSita thAya to tenI pratispardhI ToLI evo prayatna karaze, evI lUMTaphATa macAvaze ke emane mAthe doDha lAkhanuM InAma ghoSita thAya. eka naMbara meLavavAnI resa khUba vicitra che. ame ahIM AvyA to hariyANAnA lokoe amAruM bhavya svAgata karyuM. A svAgata ane abhinaMdananuM kAma khUba saraLa che. saraLa kAmamAM mANasanI mahAprajJa vANI - 6 86 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSa ruci hoya che. prazna e che ke muzkela kAmanuM bIDuM koNa uThAvaze ? poMDicerInA araviMda AzramamAM eka videzI AvIne zrI mAne kahyuM, 'huM ahIM eTalA mATe Avyo chuM ke mane sahuthI kaThina kAma ApavAmAM Ave.' mAe kahyuM, 'kaThina kAma che jAtane nIrakhavI. huM icchuM chuM ke tame A kAma ja karo.' dareka mANasa potAnA tarapha AMkha baMdha karI anyanI tarapha jue che. e bIjAnI AlocanA kare che, samIkSA kare che, kyAreka nIMdA paNa kare che. potAnI samIkSA ane AlocanA karanAra loko keTalA maLe ? ATalA mANaso sAme beThA che. emane agara huM pUchuM ke savAra-sAMja ApanAmAMthI keTalA potAnA AcAravicAranI samIkSA kare che to kadAca eka paNa nahIM maLe. adhikAMza loko evA maLe je karaNIya nathI karatA ane akaraNIya kare che. hajAramAM navaso navvANuM loko evA maLaze je potAnI samIkSA ke AlocanA karatA nathI. sahuthI muzkela kAma che Atmadarzana, AtmanirIkSaNa. svAgata karavAnuM saraLa che paNa svAgata svIkAravuM e moTI javAbadArI che. agara Apa koI paisA levAvALAnuM svAgata karavA iccho to te khUba AsAnIthI thaI zake che. kaMIka ApyuM ane ApanuM kAma thaI gayuM paNa tyAga ane saMyamanuM svAgata karavuM e kaThina che. A prakAranuM svAgata karanAre dasa-vIsa vakhata vicAra karavo joIe ke ame konuM svAgata karI rahyA chIe. agara saMyamanuM, naitikatAnuM svAgata karI rahyA cho to svAgata karanAra para e javAbadArI Ave che ke te pote saMyamanI sAdhanA kare, naitikatAnuM AcaraNa kare ane tyAgamAM agraNI bane. agara Ama thAya to ThIka nahIM to mAtra Ayojana jevuM thaI jAya che. je loko saccAIne jANatA nathI teo mAtra kalpanAnI vAta mAnI le che. gAmaDAno eka vRddha mANasa prathama vakhata zahera Avyo. zaheramAM eka AlizAna hoTelanI imArata joI te Azcaryacakita rahI gayo. hoTelanA geTa para Ubho rahI tenI bhavyatAnuM darzana karato hato tyAre eka vRddha mahilA hoTelanI svacAlita sIDIo para UbhI ane jota-jotAmAM upara jatI rahI. gAmaDAMnA mANasa mATe A jAdu jevuM hatuM. mANasa sIDI para paga mUke ane cAlyA sahuthI muzkela kArya 87 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vagara UbhA UbhA upara pahoMcI jAya e tenA mATe eka AzcaryanI vAta hatI. tyAre eNe joyuM ke pAchI vaLatI sIDIo parathI eka suMdara yuvatI nIce utarI. pelo gAmaDiyo to acaMbAmAM paDI gayo. ene thayuM, 'adbhuta che A imArata. koI vRddha aMdara jAya che to yuvAna thaIne bahAra Ave che. mane agAuthI khabara hota to mArI gharaDI patnIne sAthe laI Avata. sIDI caDAvI deta ane juvAna thayelI patnIne ghare laI jAta.' A kalpanA AdhArita vicAra che. jene hakIkata sAthe koI levA-devA nathI. ApaNe kalpanAnA jagatamAM jIvIe chIe. ApaNe vAstavikatAnA jagatamAM pravezavAno prayatna karavo joIe. parivartana to ja zakya che. huM mAnuM chuM ke hariyANAnA mANaso bhAvuka jarUra che, paNa parivartana mATe sakSama che. ahIMnA lokomAM sahaja bhAvukatA che ane bhAvukatA tathA grahaNazIlatAmAM khUba nikaTatA che. jenAmAM bhAvukatA che tenAmAM grahaNazIlatA cokkasa haze ja. agara sAcuM mArgadarzana maLI jAya to hariyANAne khUba sAro pradeza banAvI zakAya. eka udAharaNa ApanI samakSa prastuta karIza. thoDA divaso bAda ja gurudevanI puNyatithi AvI rahI che. emaNe samAjane naitikatAnI AcArasaMhitA ApI hatI. agara naitikatAnI AcArasaMhitAne vyakti ane samAja aMgIkAra karI le ane te jIvanamAM AvI jAya to sAro ja mANasa badalAI zake che, paNa thoDI muzkelIo che. muzkelI e che ke bhItara evA avarodha che, je naitikatAmAM jIvanane parivartita thavA detA nathI. lobha, mahattvAkAMkSA Aje eTalA vadhatA jAya che ke e yugIna samasyAnuM rUpa laI rahyA che. pada ane adhikAranA saMdarbhamAM mAnavInI mahattvAkAMkSAo vistaratI jAya che. icchIta sarva kAMI prApta karavA mANasa koI paNa rasto apanAve che. Ajano mANasa e kAraNe ja kRtrima jIvana jIvI rahyo che. jIvanayApananA tenA mATe badhAM sAdhana paNa kRtrima che. eka mANasa sAikala para jaI rahyo hato. AgaLa beTheluM bALaka jorajorathI raDI rahyuM hatuM. eka mANase ene rokIne kahyuM, 'bhalA AdamI ! sAikala 8 mahAprajJa vANI - 6 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ calAvato jaI rahyo che paNa e to jo ke bALaka keTaluM raDI rahyuM che.' eNe kahyuM, "bALaka raDI rahyuM che, ane huM jAte raDAvI rahyo chuM. mArI sAIkalamAM ghaMTaDI nathI. bALakanuM raDavuM hornanuM kAma karI rahyuM che.' mANasanI jIvanazailI kRtrima, jIvananA saghaLAM sAdhana kRtrima, enI hiMsA kRtrima, enuM raDavuM kRtrima badhuM banAvaTI. jyAM yathArtha ane vAstavikatA ja kRtrima hoya tyAM asalInI AzA rAkhI zakAya nahIM. ApaNe jIvananI vAstaviktAne samajIe ane emAM prAkRtika tattvono samAveza karIe. ame Apane tyAM AvyA chIe. Apane amArI pAsethI evI AzA to na ja rAkhatA hoya ke Apa dhana mAgo ane amArA "tathAstu' kahI devAthI Apane dhana maLI jAya ane Apane koI paNa prakAranI bhautika vastu pradAna karI zakIe nahIM. ame to Apane temAMthI mukta karAvavA AvyA chIe. amAro badho saMdeza ja tyAga ane saMyamano saMdeza che. tyAga ane visarjanano maMtra joIe to e maMtra ame Apane pradAna karI zakIe chIe. rAjA bhoja jaMgalanA raste jaI rahyA hatA. sAthe emano rAjakavi paMDita dhanapAla hato. bhoje jaMgalamAM eka moTA vRkSanI DALathI laTakatAM madhamAkhInA eka vRndane joyuM. rAjA bhoje e madhapuDAne joyo. je chata parathI paDavAnI taiyArImAM hato. emaNe dhyAnathI joyuM to rAjakavi madhamAkhIone potAnA hAthepage ghasI rahyo hato. emaNe kavine pUchyuM, "kavivara ! Ama kema thaI rahyuM che?!" kavinI kalpanA to AgavI hoya che. kavie kahyuM, deyaM bho dhaMdhane dhana sukRtibhineM sanyitaM sarvadA, zrIkarNasya balezca vikramapateredyApi kIrtiH sthitA/ Azcarya madhudAnabhogarahita naSTa cizasaMcitama, nirvedAditi pANipAdayugala dharSa7ho makSikA: // dAnanI kIrti amara hoya che. A dharatI para Aje paNa zibi, dadhIci, sahuthI muzkela kArya Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karNa, bali ane vikramanuM nAma cAlI rahyuM che. jemaNe potAnA jIvanamAM haMmezA saMcaya ja karavAnuM kAma karyuM che temanuM nAma lenAra Aje koI nathI. mAkhIo kahI rahI che ke ame saMgraha karavAmAM ja AkhuM jIvana pasAra karI dIdhuM.e saMcita dhana amArA kAmamAM na AvyuM na to ame e koIne dAnamAM ApI zakyA, na to pote bhogavI zakyA. have A chatta paDuM paDuM thaI rahI che eTale mAkhIo ja potAnA hAtha-paga ghasI rahI che. A to kavinI kalpanA che. mahattvapUrNa kalpanA che. je saccAInuM udghATana karI rahI che. je loko pote na to dAna ApI zake che, na to svayaM bhogavI zake che, emanA hAthamAM aMte pastAvo ja Ave che. kaMjUsa mANasa devAnuM jANato nathI, svayaM bhogavavAnuM paNa jANato nathI. patnIe patine pUchyuM, "Apa udAsa kema cho?" koIne Aja kAMI ApI diIdhuM che ke zuM? e patinA kaMjUsa svabhAvane jANatI hatI. vicAryuM ke patie bhUlathI koIne kaMI ApI dIdhuM haze ane have pastAvo thaI rahyo che. udAsInuM kadAca A ja kAraNa hoya. patie kahyuM, "ApyuM to koIne nathI paNa bIjo Apato hato e joI gayo chuM eTale udAsa chuM." AvI vRttinA loko paNa hoya che. je koIne ApatA joI jAya to paNa emanuM khAvuM-pIvuM harAma thaI jAya che. dareka mANase vartamAnanI samasyA para vicAra karavAno che. vartamAnanI samAjavyavasthA para, samAjanI dazA para ciMtana karavAnuM che, jyAM eka tarapha amIra loko hiMsAne uttejana ApI rahyAM che ane bIjI tarapha evA loko che, jemane bhojana mATe roTI nathI. teo paNa hiMsA vadhArI rahyA che. hiMsA baMne dvArA vadhAravAmAM AvI rahI che. ahiMsAnI vAtane AgaLa vadhAravAnI che to hiMsAnAM je kAraNo che, e kAraNone oLakhIne emanuM samAdhAna karavAnuM che. svAgata karanAre vicAravAnuM che ke teo ahiMsAyAtrAnuM svAgata karI rahyA che. badhA Icche che ke ame hariyANAmAM vadhAre samaya rahIe. kadAca Apane je joIe chIe ke jenA mATe ApanA manamAM amArA mahAprajJa vANI -6 co Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AzIrvAdanI apekSA che. vastu eTale dhana nathI, bhautika sukha-suvidhAnI kAmanAnI pUrti amArA dvArA zakya nathI. ApanI apIla ke yAcanA, apekSA sAMsArika hoI zake. ame to ApavA ne choDavAnI apIla karIe chIe. jyAM sudhI ApaNe saccAI sudhI pahoMcavAnI koziza nahIM karIe tyAM sudhI samAja sAro nahi bane. vyakti paNa sAro nahi bane, hiMsA paNa ochI nahi thAya. hiMsA koI AkAzathI TapakanArI vastu nathI ke pAtALathI phUTanArI vastu nathI. A dharatIno mANasa ja hiMsA pedA kare che. samAdhAnano upAya paNa eNe zodhavAno che. dhairya, sahiSNutA, udAratA, kSamA, karuNA - A badhA bhAva samApta thatA jAya che athavA ochA thatA jAya che. koI koIne sahana karavA taiyAra nathI. ghaNI viSaya sthiti bane che. agara A sthiti para dhyAna na apAyuM to dareka mANasa potAne asurakSita anubhavaze. A samasyA para AkhA samAje ciMtana karavAnuM che. A prakAranA ciMtanathI ja amAruM sAcA arthamAM svAgata thaze. mAtra zabda ane aupacArika svAgata bahu kAmanuM nathI. ame bolIne Apane rAjI karIe, Apa svAgata vacanothI amane rAjI karI do, enAthI koI sAra nIkaLavAno nathI. huM kAryanI sArthakatAmAM ja rasa dharAvuM chuM. eka cokkasa lakSyanI sAthe ame nIkaLyA chIe ane lakSya prApti ja abhISTa che. huM ahIM Avyo chuM tenuM sArthaka pariNAma prApta thAya e vAta para ja mArI najara che. mArA AvavAthI Apane zo lAbha thayo? ane Apane tyAM AvavAthI amane zo lAbha thayo? mULa vAta to e che ke lAbha baMnene thavo joIe. ahiMsAnI dRSTie agara hariyANAmAM koI viziSTa kArya thAya to huM ene lAbhanI saMjJA ApIza. Apa ahiMsAnI vAtane hRdayaMgama karo to Apane lAbha thaze. jIvanamAM Apane potAne eno anubhava thaze. eno prabhAva ApanA jIvana para paDaze ja. ahiMsAnI sAdhanA jIvanane saMtoSa Apaze. Apane paNa saMtoSa thaze ane amane paNa saMtoSa thaze ke ahiMsAnA kAmathI lokonA jIvanamAM parivartana AvI rahyuM che. ahiMsaka jIvanazailI parivartana vagara zakya nathI. e ja moTuM parivartana che. hariyANA vistAra pAse sahuthI muzkela kArya 91 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsAnA kAmanI mane apekSA che. A kasoTI che. ahiMsA mUlyanI vAta hRdaye dharavA jevI che. ame AvyA chIe tyAre svAbhAvika che ke hariyANAmAM paNa ahiMsAnI bAbatamAM pragatinI amane apekSA che. svAgata karanAra sahune ame moTI vAta kahI dIdhI che. eka arthamAM javAbadArI soMpI che. svanirIkSaNanuM kAma soMpyuM che. AtmamaMthananuM kAma soMpyuM che. A zarata khUba muzkela che. AvI muzkela vAtane anyathA na lezo. jAta sudhAraNA mATe ane parivartana mATe A vAtonuM mahattva samajazo. AtmamaMthana karazo to Apane ApanuM dAyitva samajAze. aupacArika svAgata vidhi karatAM ApanuM dAyitva vadhAre che. zAbdika svAgatanI aupacArikatA pachI ja sAcuM kAma zarU thAya che. svAgatanA sTeja para to bhIDa rahe che svAgata karavA mATe, paNa kAma karavAnA medAnamAM A saMkhyA ochI thaI jAya ema paNa bane. sAcI javAbadArI che kAmanI. kAma thavuM joIe. ahiMsAyAtrA pAchaLano uddeza ja e che ke ahiMsAnI bhAvanAno dareka kSetramAM vistAra thAya. ame e bhAvanAno prasAra karavAno prayAsa karI rahyA che. loko AvatA jAya che, bhaLatA jAya che ane amArA prayAsano pravAha prasarato jAya che. Apane soMpAyeluM A dAyitva che. dAyitva boja Apa samajI zako cho. ApanA mAthe, svAgata karanAra sahunA mAthe ame dAyitva boja lAdI dIdho che. jemane je boja soMpAyo che teo teno nirvAha karaze tevI AzA che. 11 jUna 92 mahAprajJa vANI - 6 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 raho aMdara, jIvo bahAra jIvananA be pakSa che - jJAna ane kriyA. eka mANasa jANato na hoya tethI kAMI na kare e alaga vAta che - emAM navAI nathI. eka mANasa jANe che, chatAM kAMI karato nathI e AzcaryanI vAta che. Ama kema thAya che? A eka prazna che ane A prazna dareka vyaktie ciMtana karavuM joIe. jJAna mATe amuka biMdu prastuta karela che. brahmadatta cakravartI padArthamAM khUba magna raheto, cetanA stare kyAre jIvato na hato. jagata be prakAranuM che - padArthanuM jagata ane cetanAnuM jagata, padArthajagata pratye AkarSaNa hovAnuM kAraNa che jIvanayAtrA tenA kAraNe cAle che. jIvanayAtrAno nirvAha ane jIvanavikAsanuM utthAna - e baMne dizAo para padArthathI ja cAlI zakAya che. roTI ane pANInI mULabhUta AvazyakatA che, paNa amuka padArtha evA che je jIvananirvAha mATe Avazyaka na hovA chatAM e padArtho mANasa mATe majabUrI banI jAya che. e mANasanA manane sahaja rIte AkarSita kare che ane eka vAra upabhoga karIe to kAlAntare paNa bahu moTI jarUriyAta banI jAya che. suparamArkeTamAM ke zaoNrUmamAM ghaNI vastuo ApaNuM mana AkarSita kare che. mana lalacAya evA vividha upAyo vepArIo zodhI kADhe che. raho aMdara, jIvo bahAra 93 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ame jayapuramAM hatA. sAme gaurava TAvaramAM zopiMga komleksa ane zo rUma hatA. prazna thayo ke ahIM AvanAra mANasa keTalI vastuo kharIde che? koIe javAba Apyo ke, "e to aMdara jaIe eTale khabara paDe eTalI badhI vastuo che ke sahaja rIte gaNatarI zakya nathI. khAvA-pIvAnIdainika upayoganI ATalI vastuo joIne Azcarya thAya ke mANase potAnI jarUriyAta keTalI vadhArI lIdhI che. vastuonuM AkarSaNa vadhAre che. ApaNI cetanA pariskRta nathI, tyAre mANasa AkarSaNamAM baMdhAI jAya che. koI paNa mArkeTa Aje evuM nathI ke jyAM cetanAne niSkriya ane paMgu banAvavAnA sAdhana maLatA na hoya. je pratyakSa lAbha Ape che, enA pratye vadhAre AkarSaNa thAya che. je parokSa paNa dUragAmI lAbha Ape che, jeno lAbha sthAyI hoya che, vizeSa hitakara hoya che enA mATe AkarSaNa thatuM nathI. thAya to paNa bahu ochuM hoya che. munie brahmadattane kahyuM, 'tamArI cetanA padArtha pratye bahu AkarSita che. A sthiti tamArA mATe hitakara nathI. tane khabara che ke eka divasa badhuM choDIne javAnuM che.' cakravartIe kahyuM, "mahArAja! huM vAtane jANuM chuM ke eka divasa badhuM choDIne javAnuM che paNa padArthamAM huM evo baMdhAI gayo chuM ane bhogo pratye eTalo Asakta chuM ke have mArA vazamAM kazuM nathI." A vAtane sahu jANe che. eka mANasa khUba anaitiktAthI dhana arjita kare, chaLa-kapaTa, dagAbAjI, beimAnI, sarva dUSaNonA saravALAthI dhana ekaThuM kare, e mANasane zuM jANa nathI hotI ke te je kare che te khoTuM che? zuM te bekhabara hoya che? evI vAta nathI. ene khabara hoya che ke beimAnI ane chaLathI kamAyeluM dhana bahu kAmamAM nahi Ave. emAMthI eka pAI paNa te sAthe laI jaI zakavAno nathI paNa enI cetanA para mohanuM, parigrahanuM AvaraNa chavAI jAya che je tenI saMvedanazIlatAne pUrepUrI niSkriya kare che. evo mANasa jANe pote amara rahevAno che evI dhAraNAmAM ja saMcaya kare che. enI lAlasA, bhogavaTAnI kAmanA khUba tIvra hoya che. 94 mahAprajJa vANI -6 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padArthajagatamAM jIvanAra vyakti padArtha pratye Asakta thAya che. e vicAre che ke bIjA to badhA jatA raheze paNa pote to ahIM ja rahI javAno che. padArtha vagara mANasa jIvI na zake e vAtane ApaNe svIkAravI ja rahI paNa padArtha vagara mANasa jIvI zakato nathI e satyano ApaNe svIkAra karavo ja rahyo. padArthasaMgraha karyA vinA, aparAdha karyA vagara, anartha karyA vagara paNa meLavI zakAya che e paNa eka satya che. e jarUrI nathI ke dhana mATe anaitika AcaraNa karavuM paDe. je vyakti anaitika AcaraNa nathI karato, e paNa jIve che. naitika AcaraNa karanAra kadAca bahu moja/zokha pUrA na karI zake, jAhojalAlIthI jIvI na zake e saMbhava che paNa tenI jIvanazailImAM sAttvikatA hoya che, pavitratA hoya che. anaitikatA eka nazo che, jene jIvanamAM sthAna ApI dIdhA pachI vyakti jANe tenA vagara rahI zakato nathI. e tenI Adata banI jAya che. khabara che ke eka divasa badhuM ja choDIne javAnuM che chatAM mana mAnatuM nathI. jANavA chatAM choDI zakAtuM nathI. Aje vyavasAyamAM anaitikatAne mAnyatA prApta thaI gaI che. ema nathI manAtuM ke anaitikatA karI khoTuM kAma karyuM che. kyAreka to burAIne paNa vyApaka svIkRti maLe che. padArthanuM mUlya eTaluM pratiSThita thaI jAya che ke padArthanI prAptinA kumArgo paNa ghaNA lokonI svIkRti pAme che. jenI cetanA jAgRta ! che te padArthanI AsaktithI mukta thaI jAya che. eka vakhata nagaramAM saMnyAsI AvyA. temanI dinacaryA anokhI hatI. e gharomAM bhikSA mAgatA na hatA paNa khetaromAM veravikhera dANA vINIne potAnuM kAma calAvatA. jaina vizvabhAratI parisaramAM vATikAo ane bIjAM sthaLoe suMdara vAkyo lakhyAM che. sevAbhAvI muni caMpAlAlajInA samAdhi sthaLe cAra paMktio che : svarNa bhasma ko khAne vAle isI ghATa para Ae, dAne bIna cabAne vAle isI ghATa para Ae, gagana dhvanI phaharAne vAle isI ghATa para Ae, binA kaphana mara jAne vAle isI ghATa para Ae. raho aMdara, jIvo bahAra 95 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarNabhasma khAnAra hoya ke dANA vINIne khAnAra sahue A ghATa para ja AvavAnuM che. sahue eka ghATa para javAnuM che. sahunI maMjila eka che. maMjila sahunI smazAna che e jANIne paNa ajANa bane che. e saMnyAsI A rIte dANA vINIne potAnuM jIvana pasAra karatA hatA. emanI majabUrI ke zokha nahIM jIvanavrata hatuM. rAjAe te sAdhu viSe sAMbhaLyuM. emaNe vicAryuM ke mArA rAjayamAM dhana-dhAnyano abhAva nathI chatAM paNa rAjyamAM AvA bhikSu ke saMnyAsI che je dANA vaNIne potAnA udaranuM poSaNa kare che. rAjAne A vAta jacI nahi. teo jAte saMnyAsI pAse gayA. joyuM to saMnyAsI emane khUba tejasvI lAgyA. saMnyAsIne praNAma karI rAjAe kahyuM, "kSamA karo mahArAja!mane khabara paDI che ke jIvananirvAha mATe Ape dANA vINavA paDe che. A mArA mATe zaramanI vAta che. huM ApanA mATe rAjya taraphathI badhI ja vyavasthA karIza. Apa jevA tejasvI puruSe A rIte herAna thavAnI jarUra nathI. tyAre koIe saMnyAsIno paricaya ApatA kahyuM, mahArAja ! A koI bhikSu nathI, e kaNAda RSi che. bhAratIya darzanomAM eka vaizeSika darzana che. e darzananA eka pravartaka thayA, temanuM nAma kaNAda. paricaya ApanAre kahyuM, mahArAja! A koI sAdhAraNa saMnyAsI nathI, ke nathI emane ano abhAva. emanI pAse svarNa-nirmANanI vidyA che, icche to potAnI vidyA dvArA sonAno pahADa nirmANa karI zake che. rAjA to padArthavAdI cetanAvALo hato. A vAta sAMbhaLIne te avApha rahI gayo. enuM dimAga cakarAI gayuM. saMnyAsInI najIka jaIne bolyo. mahArAja! huM dhanya thaI gayo, ApanA darzana thayA. huM eka moTA rAjyano zAsaka chuM. atyAre rAjyanI nANAkIya sthiti DAmADoLa che. arthavyavasthA khUba kharAba che. be yuddhoe rAjyanI arthavyavasthAne bahu nukasAna pahoMcADyuM che. bhaMDAra khAlI che. Apa kRpA karI mane svarNasiddhi vidyA zIkhavazo to Apano anugraha thaze.' tapasvI saMnyAsIe kahyuM, rAjana! hamaNAM to thoDI vAra pahelAM Ape mane mahAprajJa vANI - 6 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhikSuka saMnyAsI kahIne saMbodhana kareluM. Ape mArA mATe jIvananirvAhanI vyavasthA karavAnI vAta karelI. have Apa mArI pAsethI kaMIka mAgI rahyA cho, jaNAvo huM bhikhArI chuM ke Apa? rAjAno cahero dhUmila thaI gayo. AMkho nIcI thaI gaI. kaMI bolI na zakyo. padArthajagatamAM jIvanAra koI paNa vyakti evI nathI ke je bhikhArI na hoya. kAle ke paramadivase eka pustaka vAMcI rahyo hato. emAM eka kahAnI hatI. eka bhikhArI dhanapati pAse kaMIka mAgavA gayo to eNe kahyuM, "hamaNAM nahIM be kalAka pachI Avaje, atyAre to huM maMdira jaI rahyo chuM eTaluM kahIne e dhanika maMdira tarapha AgaLa vadhyo. yAcaka tenI pAchaLa-pAchaLa gayo. tyAM jaIne maMdiramAM joyuM to dhanapati devatAnI mUrti samakSa yAcanA karI rahyo hato.' - "prabhu! huM tamArA dvAre Avelo eka dina yAcaka chuM. sahune ApanAra che sarjanahAra ! kRpA karI mArI jhoLI paNa bharI do." bhikhArIe vicAryuM, "huM to A vaLI kevA bhikhArInA panAre paDyo. A pote bicAro nAka ragaDI ragaMDIne karagarI rahyo che, mane zuM Apaze?" eNe tatkALa rasto badalI nAkhyo. Ama juo to bhikhArI koNa nathI? badhA che, kAraNa ke dhana-vaibhavanI badhAne jarUrata che. paNa e vyakti je potAnI cetanAne jAgRta karavAno prayatna kare che, e mahAna hoya che. koI ema kahe ke padArthajagatane huM choDI daIza, enAthI koI saMbaMdha nahi rAkhuM te bilakula jUThI vAta che. zarIradhArI padArthathI potAnI jAtane pUrI dUra karavAno saMkalpa kare ane AtmAnA sAMnidhyamAM rahe to ene padArthanI cetanA kadI mUcchita karI zakatI nathI. zarIramAM paNa rahevAnuM che, AtmAmAM paNa rahevAnuM che, baMnemAM rahevAnI kaLA sAdhI lIdhI, e kadI jIva ane jagatanA saMgrAmamAM ulajhaze nahIM. mAtra zarIra ane zarIramAM ja rahenAra haMmezA duHkhI rahe che. mAtra AtmAmAM rahevAthI zarIra cAlatuM nathI, eTale zarIranI sAthesAthe AtmAnA sAMnidhyamAM rahevAno prayAsa karavo paDe che. je mAtra zarIramAM ja rahe che, ene tanAva, ciMtA, bhaya, dareka samaye gherAyelo rahe che. raho aMdara, jIvo bahAra 97 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka navo rasto zodhavAno che. na padArthano ativAda, na cetanAno ativAda. agara padArthamAM ja badhuM sukha zodhavAno prayatna karIzuM to pariNAmamAM maLaze du:kha ane duScitA. kevaLa cetanAmAM ja rahIzuM to zarIra nahIM cAlI zake. zarIradhArIe zarIra calAvavA mATe ene poSaNa ApavuM paDe che, enA mATe padArthanuM zaraNa levuM anivArya che. jJAtAsUtrano eka prasaMga che. eka bahu dhanavAna zeThanA nokare AbhUSaNonI lAlacamAM zeThanA putranI hatyA karI. saMjogo evA thayA ke koI gunAmAM zeThe paNa jela javAnuM thayuM.jelanI eka ja koTaDImAM baMnene rahevAnuM thayuM. baMnene hAthakaDI paherAvavAmAM AvI. paga beDIothI jakaDAI gayA. baMnenA eka-eka pagane bhegA bAMdhavAmAM AvyA. sahavAsa anivArya thayo. putranA hatyArA sAthe zeThane parANe jIvavAno vAro Avyo. zeThane gharanuM bhojana khAvAnI vizeSa chUTa hatI. bhojana pachI zeThane ToyaleTa javAnuM thayuM. hatyArA kedIe sAthe AvavAnI nA pADI. paga eka sAthe baMdhAyelA hatA. Akhare zeThe tenI sAthe vinaMtIpUrvaka samAdhAna karavuM paDyuM ke gharethI je jamavAnuM Avaze emAM aradho hisso ene ApavAmAM Avaze. bIjA divasathI sAthI kedIne bhojanamAM bhAga maLavA lAgyo. A vAta zeThANI sudhI pahoMcI to tenA krodhano pAra na rahyo. sajAnI avidha pUrI thaI ke zeTha ghare pahoMcyA. zeThANI to barAbara nArAja hatAM ane kahyuM, 'putranA hatyArAne bhojana ApanAra sAthe huM vAta karavA icchatI nathI.' zeThe nArAja patnIne samajAvavA khUba mahenata karI pachI kahyuM, 'bhAI ! gusse thatAM pahelAM mArI vAta to sAMbhaLa ! meM kaI paristhitimAM e hatyArAne jamADyo che te to sAMbhaLavAnI kRpA kara. pachI tuM nArAja thaje.' Akhare zeThanI vAta sAMbhaLyA pachI zeThANInI nArAjagI dUra thaI. jIvanamAM samajUtI karavI jarUrI thaI jAya che. sahunI sAthe alikhita samajUtI karavI paDe che. samajUtI jarUra pUratI. ApaNe rahIe AtmAmAM ane jIvIe padArthajagatamAM. A be sUtrone pakaDI laIe ke jIvavAnuM che padArthajagatamAM ane rahevAnuM che AtmAmAM ke cetanAnA jagatamAM. jyAM mahAprajJa vANI - 6 EC Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvavAno prazna che, tyAM padArthanI sAthe paNa jyAM rahevAno prazna che, tyAM AtmA sAthe rahIzuM. je A prakAre samajUtI karI le che, enuM jIvana samAdhinuM jIvana hoya che. prekSAdhyAnanuM eka sUtra che - raho aMdara, jIvo bahAra. A sUtra para pUro amala thAya to zAMti ane samajadArInuM jIvana jIvI zakAya che. je samAdhAnakArI manovalaNa dharAvatA nathI, jenAmAM Agraha che, ativAda che, ekAMgI jIvana jIve che, e sukhamaya jIvana jIve che. cetanAnA mUlyane bhUlIne je kevaLa padArthamAM ja aTakI jAya che, enuM ciMtana paNa bIjI rItanuM thaI jAya che. gAmaDAno eka jATa zaheramAM Avyo. tyAM eka kaMdoInI dukAna pAsethI pasAra thaI rahyo hato. joyuM to garama-garama jalebI utarI rahI che. mana lalacAyuM. eNe kahyuM, "mAre jalebI joIe che.' . "keTalI ?' bharapeTa "pAMca rUpiyA thaze.' - e vakhate pAMca rUpiyAnI kiMmata hatI. jATe kahyuM, ApI daIza." kaMdoIe doDha kilo jalebI toLI dIdhI. eka mANasa mATe pUratI gaNAya. paNa jATato jotajotAmAM doDha kilo jalebI khAI gayo. eNe thoDI vadhAre mAgI to kaMdoIe ApI. pharI vadhAre mAgI to kaMdoI akaLAyo. "be kilo to khAI gayo, have keTalI khAIza?" jATe kahyuM, "huM gAmaDAno mANasa chuM." A jalebI to bhAre majAnI che. huMchamaNa khAI zakuM chuM. A to dasa maNa khAIza. "kaMdoIe hAtha joDyA, bhAI ! tuM ahIMthI jA. mAre tArA pAMca rUpiyA paNa joItA nathI. je khAdhI te bhale khAdhI paNa ravAnA thaI jA." mAtra padArthajagatamAM je jIve che, eno eka alaga vyavahAra, alaga daSTi raho aMdara, jIvo bahAra Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoya che. samajUtI karanAra, madhyama mArga apanAvanAranI samyapha dRSTi hoya che. e daSTi e che ke na to padArthathI dhRNA karo ane na to cetanAthI dUra rahevAno prayatna karo. ApaNe cetanAnI sAthe paNa rahIe ane padArthanI sAthe paNa rahIe. prekSAdhyAnanuM A sUtra che, "raho bhItara, jIvo bahAra' - A sUtra kAmanuM che. navI jIvanazailInuM nirmANa A sUtra dvArA thaI zake che. ApaNI A navI jIvanazailI e prakAranI haze ke covIsa kalAka padArthano upabhoga karavA chatAM paNa cetanA sAthe raheze. covIsa kalAka nahIM to pAMca-sAta kalAka paNa cetanAnI sAthe rahevAno abhyAsa to avazya karo. cetanAnI sAthe rahenAra kadI Asakta nathI thato, baMdhanamAM baMdhAyelo raheto nathI. eka mANasa gAyane doraDethI dorIne laI jaI rahyo hato. gAya AgaLa AgaLa doDatI hatI. e pAchaLa pAchaLa doraDuM pakaDIne doDato hato. be dArzanika rastethI pasAra thayA. temaNe A rIte pelA mANasane doDato joyo.eka dArzanike bIjA dArzanikane pUchyuM, "kaho gAya ane mANasamAM baMdhAyelI koNa che?' gAya ke mANasa ? bIjAe kahyuM, "dekhAtuM nathI? gAya ja rassIthI baMdhAyelo che." prazna pUchanAre kahyuM, "jo to kharo. mANasa gAyanI pAchaLa doDe che. gAya to mukta thavA icche che, baMdhanagrasta to mANasa che je choDavA taiyAra nathI." ApaNe baMdhAIe nahIM. Asakta na banIe. padArtha pratye Asakti na thAya. A prakAranI cetanA tyAre ja banI zake jyAre evo viveka jAgRta thAya ke mAre sukhI rahevA mATe cetanA sAthe rahevAnuM che. cetanAnI sAthe ja rahe che, e duHkha, tanAva, samasyA AdithI mukta rahe che. samanvaya ane samajUtInI jIvanazailI nirmANa thAya to jIvana AnaMdapUrvaka jIvI zakAya che. 14 jUna 100 mahaprajJa vANI- 6 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmavidha sarvavidha 11 Atmavidha sarvavidha bhAratIya darzanamAM 'sarvajJa' zabdanuM ghaNuM mahattva che. mANasanI jANakArInI eka maryAdA hoya che. je ghaNuM jANe che e nahi paNa badhuM ja jANe che te sarvajJa che. jANavAnuM kazuM bAkI nathI te sarvajJa. dravya, kSetra, kALa, bhAva-badhuM jANe che. eka vAkya upaniSadomAM paNa che ane jaina sAhityamAM paNa che - ye Atmavida te sarvavida' sarvajJa koNa ? javAba maLyo - je AtmAne jANe che, te sarvajJa che. jaTila prazna che ke eka AtmAne jANanAra badhuM kevI rIte jANe che ? ema hoya to bhaNavA-gaNavAnI jarUra kharI ? eka AtmAnI jANakArI thaI gaI, badhuM AvI gayuM emAM. sAdhanA dvArA AtmAno bodha karI lIdho, badhuM jJAnamAM AvI gayuM. prazna paNa jaTila che ane eno uttara Apavo paNa kaThina che. Atmavidha sarvavidha kaI rIte thaI zake che ? A prazna para aneka rIte vicArI zakAya. eka dRSTi bahu sahaja hoI zake ke badhuM jJAna AtmAmAM che. padArthamAM jJAna nathI. anAtmamAM jJAna nathI. je anAtma che, acetana che, emAM jJAna nahIM. jJAnanuM kendra che AtmA. emAM jJAna che. je vyakti AtmAne jANe che, je vyakti AtmAne vizuddha kare che, ane je jJAnane anAvRta kare che, e sarvajJa kahevAya che. jyAM sudhI AtmA para AvaraNa che, jJAna jIvita raheze. 101 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDado haTI jAya to AvaraNa dUra thaI jAya, jJAna nirAvaraNa thaI jAya to badhuM AMkho AgaLa AvI jAya, vyakti sarvajJa thaI jAya. jJAna aneka che, jJAnanA alaga-alaga vargIkaraNa thayA. dArzanikoe ghaNA prakAranAM vargIkaraNa karyA che paNa vAstavamAM jJAna eka che. jayAcAryae A vAta samajAvavA bahu saraLa udAharaNa ApyuM che. teo tattvajJa AcArya hatA. mahAna tattvavettA hatA. temanI samakSa jJAnanuM A vargIkaraNa AvyuM ke matijJAna, zrutajJAna, mana:paryavajJAna ane kevaLajJAna. paNa emaNe kahyuM ke jJAna kevaLa eka che - kevalajJAna. zeSa badhA kevaLajJAnanA AvaraNanA kAraNe che. udAharaNa ApatA temaNe kahyuM, "A cokI che je retImAM dabAyelI che. retImAM to makAna paNa DhaMkAI jAya che. sAdhAraNa cokInuM dabAvavuM kAMI asvAbhAvika che? saharAnA raNamAM khodakAma cAlatuM hatuM. topanuM nALacuM dekhAyuM. tarata zora macI gayo ke nIce to topa dabAyelI che. tarata kSINa avAja Avyo ke mAtra topa ja nathI, mArA jevA ghaNA ghoDesavAra paNa A retI nIce dabAyA che." * jayAcAryae kahyuM, "cokI retImAM dabAI gaI. eno eka khUNo dekhAvA lAgyo to ene koI nAma ApI dIdhuM, bIjo, trIjo, cotho khUNo dekhAyo to enuM paNa alaga-alaga nAma ApI devAze. pUrI cokI jyAM sudhI nahIM dekhAya, anAvRta nahIM thAya, enI oLakha nahIM thAya. uparathI badhI retI haTI jaze pachI ja e oLakhAze.' ApaNuM jJAna paNa eka che paNa karmanI dhULa AvRtta thaI javAnA kAraNe te alaga-alaga nAmathI oLakhAya che. jarUra che AvaraNane nirAvaraNa karavAnI. AvaraNa haTI jAya to spaSTa thaI jAya ke je AtmAne jANe che e badhAne jANI le che. A sAdhanA dvArA saMbhava che. vikAsanA aneka sAdhana che. vAtacItathI paNa jANakArI maLe che. bIjAnA vyavahArathI paNa jANakArI vadhe che. bIjAne kAma karatA joIne paNa jANakArI maLe che. pArivArika AnuvaMzikatAnA kAraNe paNa jANakArI maLe che. jANakArInA aneka strota che. keLavaNIthI paNa Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jANakArI maLe che paNa jANakArInA vikAsano bahu moTo strota che sAdhanA. mananI caMcaLatAne dUra karI je atIndriya cetanAne jAgRta kare che, e jJAnI che. jJAnano sahuthI moTo strota che atIndriya cetanAno vikAsa ane te mananI caMcaLatAnI sthitimAM thato nathI. jayAre mananI caMcaLatA ochI thAya che tyAre bhItaranI zaktio jAgRta thAya che. kAcamAM mAM joI zakAya paNa kAcane jorathI ghumAvIe to moM nahi dekhAya. loko samasyAno hala lAvavA aneka sAdhana zodhe che paNa mananI caMcaLatA dUra karavA viSe emanuM dhyAna jatuM nathI. mananI caMcaLatA kaI rIte dUra thAya, e eka prazna che. jayAM sudhI ahaMkAra che tyAM sudhI mananI caMcaLatA dUra thatI nathI. ahaMkAra vikalpa ane tarka janmAve che eTale caMcaLatA vadhe che. ziSyae guru pAse rahI adhyayana karyuM. adhyayananI samApti bAda dakSiNAno samaya Avyo to ziSya bolyo, "huM dakSiNA mATe prastuta chuM. Apa kRpA karI jaNAvo ke huM zuM ApuM?" gurue kahyuM, "A duniyAmAM je savAdhika anupayogI vastu hoya te mane Apo.' ziSya mUMjhAyo. khUba vicAra karavA chatAM paNa evI koI cIja tenA dhyAnamAM AvI nahIM, jeno koI upayoga na hoya. ekeeka nAnI-moTI vastu para te dhyAna Apato gayo paNa koI paNa vastu tenA dhyAnamAM AvI nahIM, je anupayogI hoya, vyartha hoya. dhULa ane mATI paNa upayogI jaNAI. bahuvicAra karyA bAda tene lAgyuM ke, ahaMkAra e vastu che, jeno koI upayoga nathI. te guru pAse gayo ane bolyo, "gurudeva! bahu vicAra karavA chatAM mane koI anupayogI vastu dekhAI nathI. eka ahaMkAra che jene huM anupayogI mAnuM chuM. ane e ja Apane dakSiNAmAM ApavA icchuM chuM." gurue ziSyanI dakSiNA svIkArI lIdhI. ahaMkAra evI vastu che je upayogI nathI. meM ghaNIvAra kahyuM che ke je koI zrotA pravacana sAMbhaLavA Ave te ahaMkArane poTalImAM bAMdhIne potAnA ghare choDIne Ave, tyAre jJAna maLaze. anyathA ahaMkAra mAthe bharAyo haze to Atmavighasarvavidha 103 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMbhaLeluM kazuM kAma nahi Ave. pravacana sAMbhaLavuM e samaya barabAda karavA jevuM thaze. ahaMno vilaya bahu moTI vAta che paNa muzkelI e che ke ahaMkAra vyaktinI sAthe joDAyelo che. e vyaktinI aMdara beTho che. ahaMkArano vilaya kaThina che. ApaNI saMskRtimAM abhivAdana tarIke sASTAMga praNAmanI je rIta che e kadAca duniyAnI koI saMskRtimAM nahi maLe. eno prayoga kema thayo abhivAdanamAM ? eTalA mATe ke mAthuM uttamAMga che. badhA aMgomAM uttama aMga che ApaNuM mAthuM ane lalATa. mAthuM badhI vidyAo, kalAonuM kendra che, udgama sthaLa che. mAthuM namAvavuM agharuM kAma che. koInA pagamAM lalATa TekavavuM e vadhAre muzkela che. koI mahApuruSa pAse javAnuM thAya tyAre ahaMkArano vilaya karIne javAya. jo ke amArA mATe A eka samasyA che. ame lokonA jhukAva-AdarathI bacavAno prayAsa karIe chIe. rAjasthAnanA eka prasiddha jyotirvida pratApajI cauhANe eka vakhata AcArya tulasI ane mane kahyuM hatuM ke Apa eka vAtanuM dhyAna rAkho ke koI ApanA caraNasparza na kare. ame yathAsaMbhava bacavAno prayatna karIe chIe, chatAM loko mAnatA nathI. caraNasparza karI le che. mAthuM TekavavuM avilayano bahu moTo prayoga che. samarpaNanuM pratIka che. mugala samrATa akabara ane mahArANA pratApa vacce lAMbo samaya saMgharSa rahyo. akabara mahArANA pratApanA svAbhimAnathI paricita ane bahAdurIno prazaMsaka. chevaTe teNe mahArANAne prastAva mokalyo ke Apa ApanuM rAjya karo. mane koI vAMdho nathI. huM to mAtra eTaluM icchuM chuM ke eka vakhata Apa mAthuM namAvI mane bAdazAha tarIke svIkAro. paNa mahArAjAe potAnA samagra jIvana daramiyAna akabaranI A icchA kyAreya pUrI karI nahIM. mahela choDyo, jaMgalamAM bhaTakavAnuM thayuM. lUkhI, sUkI roTI khAdhI, paNa koInI AgaLa mAthuM namAvyuM nahi. ahIM mAthuM namAvavAno artha che ke mAthuM name tyAga, tapasyA ane saMyamanI sAme. dhana, baLa, ane aizvaryanI sAme mAthuM na name. badho ahaMkAra to dhana ane 104 mahaprajJa vANI - 6 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sattAnI sAthe joDAyela che. rAtrinA samaye rAmakRSNa paramahaMsa guru totApurInI sAthe adhyAtmanI carcA karI rahyA hatA. ThaMDIno samaya hato. pAse ja dhUNI dhakhAvI hatI. bAganI dekhabhALa karanAra mALI Avyo ane dhUNImAMthI Aga laIne potAnI calama bharavA lAgyo. emaNe tene dhamakAvyo ane eka lApho mArI dIdho. mALI raDamasa thaIne jato rahyo. paramahaMsa ekAeka hasI paDyA. totApurIe kahyuM, "A aspRzya nokare dhUNInI Agane sparzavAnI dhRSTatA karI, jeno meM ucita daMDa Apyo, paNa tamane hasavuM zI vAtanuM AvyuM? rAmakRSNa paramahaMsa bolyA, "mane to Aje jIvanamAM pahelI vakhata e khabara paDI che ke koI cIja mAtra sparza karavAthI aspRzya thaI jAya. enI sAthosAtha ApanA brahmajJAnanI vAstavikatAnI paNa jANa thaI. hamaNAM carcA daramiyAna Apa, "ekoDahaM dvitIyonAsta"no prabaLa pakSa laIne dalIla karI rahyA hatA ke samagra jIva-jagata eka brahmanA pratibiMba sivAya kAMI nathI ane bIjI tarapha dhUNInI Agane sparza karanAra nirdoSa mALIne Ape phaTakArI dIdho. A vAta mArI samajamAM AvI nahi. mane mAtra eTaluM samajAyuM ke doSa Apano nathI. Ama thavAnuM kAraNa ApanI aMdara Asanastha ahaMkAranA kAraNe thayuM che. jethI ApanA mATe sahana karavAnuM saMbhava ja rahyuM nathI." totApurIne potAnI bhUlanuM bhAna thayuM. teo potAnA kRtya para lajjita thayA ane rAmakRSNane A ghaTanA bhUlI javA mATe kahyuM. - je tattva ahaMkArane poSaNa ApanAra che, ene naSTa karyA vagara ahaMkArano vilaya kaI rIte thAya? ahaMno vilaya tyAganI sAme thAya. eka satya ghaTanA che. eka zeThe paMDitajIne kathApUjA karavA AmaMtrita karyA. paMDitajI AvyA ane anuSThAna pUruM karAvyuM. pUjA-pATha to eka bahAnuM hatuM kharekhara to pUjA-pAThanI ADaze zeThane potAnA ahaMkAranuM pradarzana karavAnuM hatuM. nagaranA saMbhrAMta Atmavidhavavidha 105 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAgirakone zeThe bhojana mATe AmaMtrita karyA. teo saMgemaramara ane kAcanI kArIgarIthI nirmANa pAmela potAnuM bhavya bhavana badhAne batAvavA icchatA hatA. purohita paMDitajIne temaNe dakSiNAmAM sonAnI sAMkaLI bheTa ApI. zeThane ema hatuM ke paMDitajI mArI udAratA ane kRpA para gadgad thaI jaze paNa paMDitanA caherA para koI bhAva na Avyo. zeThe kahyuM, "dhArmika anuSThAna saMpanna karAvavAnI dakSiNA svarUpe A sonAnI sAMkaLI huM Apane pradAna karuM chuM." - tyAM upasthita mahemAna samudAye tALIono gaDagaDATa karyo. - paMDitajInI mudrA to paNa aprabhAvita rahI. koI jJAnI paMDita hovo joIe. anyathA yajamAna dvArA so-savAso rUpiyA maLe ke paMDitajI AzIrvAda ApavA tatpara thaI jAya che. paMDitajIne nirutsAha joI zeTha to ahaMkArathI bolyA, "paMDitajI ! Ape Aja sudhI ghaNAne tyAM pUjA-pATha karyA haze. koI evo dAnI Apane maLyo che Aja sudhI ke jeNe sonAnI sAMkaLI bheTa karI hoya? paMDitajIthI Akhare rahevAyuM nahIM. zeThajIne emanI bhASAmAM javAba Apavo jarUrI hato. tarata potAnA khissAmAM hAtha nAkhI eka rUpiyo kADhyo ane zeTha samakSa mUkI kahyuM, "zeTha ApanI suvarNa sAMkaLamAM eka rUpiyo umerI Apane sAbhAra parata karuM chuM ane Apane eka prazna pUchuM chuM ke zuM Aja sudhI Apane Avo koI paMDita maLyo che ke nahi?" zeThano badho ahaMkAra cUracUra thaI gayo. ahaMkAranA vilayanuM sthAna che mAtra tyAga ane saMyama. sAmAjika kSetramAM, dhArmika kSetramAM, vyApArika kSetramAM ane rAjanaitika kSetramAM kAma karanAra loko A ahaMkAranA rogathI grasta che. emanI sAme ghaNI samasyA che. enAthI mukti meLavavAno koI rasto sUjhato nathI. bhAratanI saMta paraMparAmAM ghaNA vidyuta saMta thayA che jemanuM jIvana pUrNataH ahaMkArazUnya hatuM. emanI pAse jJAna hatuM, ahaMkAra na hato. eka vAta nakkI che ke ghaNI samasyAo, ghaNA tarka ane prazna tathA mUMjhavaNo ahaMkAranA kAraNe pedA thAya che. ahaM mANasanI aMdarathI nIkaLI jAya to pachI enI saraLatA ane mahAprajJA vANI -6 106 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka bALakanI saraLatAmAM koI pharaka hoto nathI. Isue kahyuM che ke Izvara samakSa javAno sAco adhikAra eka mAtra bALakane che. uttarAdhyayana sUtramAM jaNAvyuM che ke - "dhammo suddhasTa ciTalaI dharma kyAM Take che? zuddha cittamAM Take che. citta zuddha che to parivAramAM zAMti rahe che, samAja ane dezamAM zAMti rahe che. muzkelI e che ke mANasa badhuM choDI zake che paNa ahaMkArane choDI zakato nathI. kharekhara choDavA yogya hoya to ahaMkAra ja che. amuka loko svAbhimAnI hovAno dAvo kare che. svAbhimAnI hovuM e alaga vAta che ane abhimAnI hovuM alaga vAta che. svAbhimAnanI ADaze ahaMkArane poSavo e ajJAna che, aviveka che. sAcI vAta to ema che ke jyAM sudhI ahaMnI bhAvanA che, svAbhimAna jAgRta ja nahIM thAya. ApaNe kaI rIte aha vilayanI sAdhanA karavI? kaI rIte ApaNI namratAno vikAsa karavo? vinamratAno matalaba ja che ahaMkArano vilaya. bahArathI AvelI badhI vastuno vilaya, mAtra zuddha cetanA rahe, basa. A zuddha cetanA jAgRta thAya to ApaNe kahI zakIe ke - AtmavidU saH sarvavid 15 jUnA Atmavidhasarvavidha 107 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 zikSaNa samasyA kema ? prAcIna sAhityamAM kathana che - gAmANugAme duiz2amANe - eka gAmathI bIjA gAma muni vihAra kare ane pravacana kare. lAMbA samayathI amAro A krama-upakrama cAlu che. pagapALA eka gAmathI bIjA gAme jaI rahyAM chIe. jayapurathI mAnesara pahoMcyA. rastAmAM khabara nathI keTalAM gAma AvyAM ?! yAtrAmAM adhyayana karavAno moko barAbara maLe che. eka gAmathI bIjA gAmanI yAtrA daramiyAna adhyayana karavAno anubhava mane eka jagyAe besIne thatA adhyayana karatAM zreSTha jaNAyo che. janatAno saMparka, janatAnI samasyA ane emanI pAsethI prApta thato anubhava khUba kAma lAge che. prazna thAya ke rastAmAM ATalAM badhAM gAma AvyAM. emAM kayuM gAma sAruM? A eka muzkela prazna che paNa eno javAba lAkSaNika rIte ApI zakAya. AcArya bhikSunI pAse eka vyaktie AvIne pUchyuM, "ApanI pAse ghaNAM sAdhu che emAM kayA sAdhu uttama che? AcArya bhikSue kahyuM, koIne sAdhu ke koIne asAdhu kahevAnuM kAma mAruM nathI. huM tamane sAcA sAdhunAM lakSaNa jaNAvI zakuM. tame pote nirNaya karI zako ke koNa sAruM nathI, koNa sAruM che? ema kahI AcArya bhikSue sAdhunAM lakSaNa mahAprajJa vANI - 6 108 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznakartAne jaNAvyA. ApaNI sAme paNa evo prazna che ke kayuM gAma sAruM ? ! kayA gAmane huM sAruM gAma kahuM ? ane kone kharAba ? sArA ane kharAbanAM lakSaNa batAvI zakAya. enA AdhAre Apa nirNaya karo. kasoTInA AdhAre sArA-kharAbano nirNaya zakya che. mArI dRSTie sArA gAmanuM lakSaNa che jyAM zarAba na hoya. je gAmanA loko mAdaka padArthonuM sevana na karatA hoya e amArI dRSTie Adarza gAma che. nazo aparAdhano janmadAtA che. nazo ane aparAdha vacce ekatA che. jyAM eka che, tyAM bIjAnI upasthiti anivArya rUpe hoya che. baMnemAM ekatA che. zabdakozamAM agara nazAno artha bIjo che, aparAdhano artha bIjo che, paNa tAtparyanI dRSTie nazo ane aparAdha baMnemAM koI muzkelI nathI. rAjasthAnamAM pahelAM bahu sArAM-sArAM gAma hatAM. jyAM nazAnuM pramANa nahotuM tyAM atyAre protsAhana maLe che. koI adhikArI gAmamAM AvI nazAno pracAra karato nathI, paNa lAisansa udAratAthI vitarita kare che ane patrapatrikAomAM je AkarSaka DhaMgathI zarAbanuM vijJApana chapAya che, parokSa rUpe sarakAranuM protsAhana ja kahI zakAya. nazAnI kathA ane aparAdhanI kathA eka sAthe zarU thAya che. sArA gAmanuM prathama lakSaNa e che jyAM AvI pravRtti na thAya. bIjuM lakSaNa che zikSaNano vikAsa. Aje lagabhaga dareka gAmamAM zALA che. zikSaNanI vyavasthA ane zikSaNanuM stara paNa vadhI gayuM che paNa zikSaNa mAtra vidyArthIo mATe ja hovuM joIe. vIsa-bAvIsa varSa thaI jAya, snAtaka thavAya, anusnAtaka thavAya, pIeca.DI. thavAya eTale zikSaNanuM kAma patI na jAya. zikSaNane sthAna, avasthA ane zreNInI sAthe joDI bahu moTI bhUla thaI che. parIkSA sAthe zikSaNane joDavuM e paNa bhUla che. zikSaNa to jIvanabhara cAlatI prakriyA che. mANasa cAlIsa, pacAsa ke paMcotarano thAya tyAre paNa enuM zikSaNa cAlatuM rahevuM joIe. sATha varSa pachI keLavaNI teno asalI raMga batAve che. e samaye paripakvatA Ave che. zikSaNa samasyA kema ? 109 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zikSaNanA be strota che. zabda ane jIvana vyavahAra. amuka vAto zabdonA mAdhyamathI zIkhavAya che. ene mANasa grahaNa paNa kare che, zabdanA mAdhyamathI. A kAma sAruM kAma che, A kharAba kAma che. A keLavaNInuM zAbdika mAdhyama che. AjathI pAMca-sAta sadI pahelAM gAmegAma zALAo na hatI gurukULo hatAM. chatAM ApaNe ema na kahI zakIe ke e vakhate loko ochuM bhaNelA hatA. emaNe zikSaNa uparAMta anya kSetromAM paNa khUba vikAsa karyo hato. zabdonA mAdhyamathI ane potAnA anubhavothI emaNe zikSaNano khUba vikAsa karyo. eka kheDUta ke kArIgarano chokaro potAnA kAmamAM eTalI kuzaLatA prApta kare che ke AjanI AI.TI.AI ke anya enjiniyariMga saMsthAnA prazikSaNa prApta karelA yuvAna karatA vizeSa kuzaLatA dharAvato hoya che. ApaNI sAme evA DhagalAbaMdha udAharaNo che ke emaNe ghaNA AzcaryakArI kAma karyA hoya. A keLavaNI emane vArasAnI sAthe gaLathuthImAMthI maLatI hatI. - zikSaNanuM eka moTuM mAdhyama che. karmanI, kArmika zikSaNa eTale ke mANasa kAma karatAM karatAM e kAmamAM dakSatA prApta kare che. be-traNa divasa pahelAMnI vAta che. amArA sAdhuo makAnanA upalA mALe rokAyA hatA. uparathI emanAM pAtro paDyAM. pAtronA TukaDA thaI gayA. pheMkI dIdhA sivAya koI Aro na hato. sAdhvI pramukhAe kahyuM, "Ane sAMdhIne pharI upayogamAM laI zakAya che. mane A vAta agharI lAgI, paNa kAle eka pAtra mane batAvavAmAM AvyuM je tUTI gayuM hatuM te sAMdhIne batAvyuM. e joIne mane Azcarya thayuM. AvI keLavaNI zALA, koleja ke yunivarsiTImAMthI maLatI nathI. ApaNA saMghamAM A kauzala zIkhIne prApta thAya che. raMgakAma, lakhAvaTa, nirmANa Adi mATe sAdhu-sAdhvIone koI paNa saMsthAmAM prazikSaNa ApavAmAM AvatuM nathI. A kauzala ApaNe tyAM paraMparAmAM che. variSTha ane bujhurga sAdhu-sAdhvIo nAnI vayanA sAdhu-sAdhvIone zilpakalA ane bIjI vAtonuM prazikSaNa Ape che. ApaNI A paraMparAne Aje loko bhUlatA jAya che. je gAmanA lokone sahaja rIte prApta hoya che. Aje na to mA-bApane phurasada che ke na to saMtAnone. mahAprajJa vANI -6 110 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moTA gharanI dIkarI paraNIne jAya tyAre cUlo-cokaDI to saMbhALavAnI hotI nathI, to pachI zIkhIne zuM kAma? Aje eka evI saMskRti vikasita thaI che ke rAtre nava-dasa vAge gharethI gADI laIne nIkaLI paDavAnuM ane koI moTI hoTelamAM jaIne jamIne moDI rAtre ghare pAchA phare che. gharanA nokara-nokarANI rasoI rAMdhIne jamI le che. e ja rIte dAdInI vAto, nAnInI vAto, vItelA jamAnAnI vAto thaI gaI che. AjanI moDarna peDhI emanI vAto para dhyAna Apaze? emanI vAtone hasI kADhavAnuM valaNa che. amArI pAse evI ghaNI vAto Ave che ke nAnAnAnA bALakone abhyAsa mATe pUnA, daherAdUna, maisura mokalI devAmAM Ave che. hajI to mAMDa cAlatA zIkhyuM hoya e bALakane gharamAMthI kADhI mukAya kharuM? A te kevI samaja! A te kevI ghelachA ! "kamAu banavAnI lAlasAe mA-bApanA manamAM saMvedanahInatA bharI dIdhI che ke emanI sAme ucita-anucitano prazna gauNa thaI jAya che. dezanI ke videzanI moMghI DigrI laIne DaoNkTara, vakIla ke TeknokreTa bane paNa jIvanamAM sarasatA nAmanI koI cIja nahIM hoya. parivArathI lAMbA samaya sudhI dUra rahevAnA kAraNe dayA, vAtsalya ane potApaNAno je bhAva hovo joIe eno tenA jIvanamAM pUrNatayA abhAva haze, paNa e vAtonI koNa paravA kare che? mA-bApane to e gaurava hovuM jovuM joIe ke emanA saMtAne hArvarDa yunivirsiTInI DigrI lIdhI che. paNa samarasatAnA abhAve A DigrI jIvanamAM bhAvAtmaka ghaDatara na thavAnA kAraNe khAsa upayogI thatI nathI. emane mAtra sTeTasanI paravA che bIjI koI vAtanI nahIM. Aje ghaNA karuNAjanaka dazyo jovA maLe che. cAra putro che. badhA barAbara kamAI rahyA che paNa vRddha mA-bApanI saMbhALa karanAra koI nathI. jemaNe bALakonA jIvana-ghaDatara mATe potAnuM jIvana kharcI nAkhyuM, jIvanabharanI kamANI jemane goThavavAmAM, moTA karavAmAM kharcI nAkhI teo jIvananA aMtima samayamAM ghaNI yAtanA ane ekalatA bhogavI rahyA che. amuka saMtAno potAnAM mAtA-pitA mATe zikSaNa samasyA kema? 111 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nokaranI vyavasthA karI de che. prathama jIvana vyavahArathI zikSaNa maLatuM hatuM. Aje zikSaNano je krama ane sthiti cAle che, enA viSe kAMI kahevA jevuM nathI. zuM kahevuM?! zikSaNano sahuthI moTo strota che jIvanano vyavahAra. e nathI to pachI anupama jevI sthiti thaI jAya che. enA mATe koI tulanA nathI, koI upamA nathI. eka evI dhAraNA che ke moMghI ane lokapriya zikSaNa saMsthAmAM bhaNavAthI, tyAMthI sArI DigrI laIne nIkaLaze to UMcA darajjAnI nokarI maLI jAya. emanuM jIvana ane vyavahAra kevA haze? e vAta para vicAra thato nathI. pArivArika jIvananA prazikSaNanA abhAvamAM emanI dizA kevI haze? A prazna gauNa thaI jAya che. saMtAno mAbApa sAthe rahe e icchanIya che. jIvanopayogI ghaNI bAbato temane zIkhavA maLe che. ApaNI sAdhu-saMsthAmAM to e paraMparA ja rahI che ke navA sAdhu ke munine gItArtha muninI pAse rAkhavAmAM Ave. e jAte svayaM jIvana-vyavahArathI zIkhI jaze. AcArya tulasI sAthe koI muni rahe to e AcAryazrInuM anukaraNa karI ghaNuM badhuM zIkhI leto. dareka samyapha kriyA zIkhavyA vagara zIkhI jato. eka parokSa zikSaNa ane dareka vakhate maLI rahetuM hatuM. amane evuM prazikSaNa pUjaya kAlagaNI pAsethI maLatuM hatuM. uttejanAnI kSaNomAM zAMta ane mauna rahevAnI kaLA teo potAnA jIvana-vyavahArathI zIkhavI detA. jIvanathI je bodhapATha maLe che, e zikSaNanuM sarvottama mAdhyama che paNa vartamAnamAM A vAtAvaraNamAM koI koInI pAsethI kazuM zIkhatA nathI. zIkhavAnI koInI mAnasikatA paNa nathI. jyomeTrI, phijhiksa ane kemesTrInI phormyulA emane yAda che paNa parivAranA variSThonA nAma yAda nathI. meM eka sAta varSanA bALakane enA dAdAnuM nAma pUchyuM to batAvI zakyo nahIM. enA pitAe madhyasthI karavI paDI. meM enA pitAne kahyuM, "bhalA mANasa ! bAramAMthI dasa mahinA A chokarAne hosTelamAM rAkhIne zuM kAma che?' moTo thaIne tamAruM nAma paNa bhUlI jAya to Azcarya na thavuM joIe. sAmAjika saMbaMdhomAM eTaluM aMtara vadhI gayuM che ke saMvedanAno strota have mahAprajJa vANI -6 112 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sukAto jAya che. enA viSe thoDuM ciMtana karavAnI jarUrata che. ApaNo vyavahAra badalAvo joIe, dRSTikoNa, abhigama badalAvo joIe. parivAra, gAma, samAjathI kapAIne jIvanamAM koI moTI upalabdhi prApta thatI nathI. prApta thaI jAya to paNa jIvanamAM eno artha hoto nathI. saMtAna paisA kamAvAnuM mazIna na banI jAya ane mANasa bane te jovAnI javAbadArI mA-bApanI che. eka gRhasthano chokaro gALa bolato hato. ame tarata gALa bolatA chokarAne sAMbhaLIne kahyuM, "Ane gALa zIkhavavAnuM prazikSaNa ApI rahyA cho ke zuM?" pitAe kahyuM, "nahIM mahArAja! chokaro thoDo krodhI prakRtino che. huM to bijhanesanA kAmamAM moTA bhAgano samaya gharathI bahAra rahuM chuM. gharamAM be nokarI che, emanI saMgatie Ane gALa bolatA zIkhavyuM che.' kaho, kone doSa Apavo? bALakane? nokarane? ke mAtA-pitAne? enA jIvana-nirmANa tarapha AMkho baMdha karIne potAnA vepAranI unnatimAM lAgyA hoya? keLavaNImAM, ghaDataramAM vAtAvaraNa, paristhitio ane saMgatino paNa prabhAva paDe che. sArA mANasonA saMgathI sadguNa vikase che, durjananA saMgathI durguNa vikase che. jUnA jamAnAmAM bALako gurukuLamAM abhyAsa karatA hatA. pustakiyA jJAnathI temane prAraMbhanAM varSomAM dUra rAkhavAmAM AvatA. gurukuLa ane AzramanI saphAI-svacchatAnuM kAma zIkhavavAmAM AvatuM. bALako gAyo carAvavA jatA. jaMgalamAMthI lAkaDAM vINI lAvatA. guru emane jIvanavyavahAranI tAlIma ApatA. yogya samaye temano zAstrano abhyAsa zarU thato ane eka varSamAM teo dasa varSanI samaja keLavI letA. samayanI zista, svacchatA, vANI-vyavahAra viveka, vaDIlono Adara vagerethI teo sabhara rahetA. javAbadArInI sabhAnatA ane paripakva vyaktitvanI tAlIma maLatI. * Aje e jUnI zikSaNa paddhati bhulAvI devAmAM AvI che. sAva vistRta thaI gaI che. Aje koI adhyApaka vidyArthI pAsethI zArIrika zrama karAvavA icche to vidyArthI ja nA pADI de athavA to vidyArthInA vAlI ja phariyAda kare ke mArA putra pAsethI tame AvuM kAma kema lo cho? ame bhaNavA mATe phI bharIe chIe zikSaNa samasyA kema? 113 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAkInuM kAma tamArA paTAvALA pAsethI karAvI lo. huM nahIM karuM. mane bhaNAvIne tame ahesAna nathI karatA. Apane bhaNAvavAno pUro pagAra maLe che. A che AjanA vidyArthInI mAnasikatA. vidyArthIo parIkSAmAM corI karatA pakaDAya e ghaTanA sAva sAmAnya thaI gaI che. parIkSakane, nirIkSakane joI levAnI dhamakI vidyArthIo Ape che. parIkSAkhaMDamAM hathiyAra sAthe besanAra vidyArthIonA samAcAra paNa chApAmAM Ave che. parIkSAmAM nakala karatA pakaDAI gayela vidyArthI nirIkSaka para humalo kare e ghaTanAnI have koIne navAI lAgatI nathI. guruziSyanA saMbaMdhamAM Aje to khUba parivartana AvI gayuM che. Aje mAtra zAbdika zikSaNa cAle che. e ja zIkhavavAmAM Ave che je pustakomAM lakhyuM hoya che. enAthI jANakArI maLe che paNa mANasa keLavAto nathI. zabdono vyavahAra AvaDe che hRdayanI bhASA AvaDatI nathI. pati ghare Avyo. patnIne kahyuM, 'mAre jaladI javAnuM che. agatyanI miTiMga che. tarata jamavAnuM ApI de.' patnIe kahyuM, 'dasa miniTa rAha juo. hamaNA lAvuM chuM.' paMdara miniTa bAda patie vaLI potAne jaladI javAnuM che - nI yAda apAvI. patnIe kahyuM, 'plIjha, pAMca miniTa.' ema karatAM-karatAM eka kalAka thaI gayo. pati akaLAyo, 'keTalI vAra che have ?' patnIe sAme akaLAIne kahyuM, 'eka kalAkathI kahuM chuM ke pAMca miniTa rAha juo saMbhaLAtuM nathI ?' A che zabdono asamyak vyavahAra. zabdono durupayoga rAjakAraNamAM to khUba thAya che. eka bejavAbadAra vidhAna pragaTa thAya. chApe caDelI vAta vivAda pakaDe. e ja netA presa konpharansa bolAve ane potAnA ja vidhAnane pheravI toLe. 'abhI bolA, abhI phoka.' meM Ama kahyuM ja nathI, mArAM vidhAnono khoTo artha kADhavAmAM Avyo che. potAnI ja kahelI vAtanuM khaMDana karavAnI kaLAmAM A netAo khUba pAvaradhA hoya che. 114 mahAprajJa vANI - 6 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'samyak zabdaprayoga' zikSaNanuM mAdhyama banI zake che. samyak zabdaprayogamAM saccAI hoya, nizcala vyavahAra hoya, mRdutA hoya, spaSTatA hoya, chaLa nA hoya. evo zabda zikSaNanuM mAdhyama banI zake. rAjanIti ane kUTanItimAM ja nahIM. Aje to darzananA kSetramAM paNa chaLapUrvaka zabdono bharapUra upayoga thAya che. na ApaNe mAtra zAbdika zikSaNa para nirbhara na rahIe. enI sAthe jIvanavyavahArane paNa joDIe. jIvana-vyavahAranA zikSaNano upakrama dhyAnamAM levo joIe. jIvanamAM parivartana Ave evA prayogane zikSaNa sAthe joDavA joIe. jyAM jyAM ApaNA jIvanavijJAnane zikSaNa sAthe joDavAnuM zakya thayuM che, vidyArthIone jIvanavijJAnanuM zikSaNa ApavAmAM AvyuM che tyAM tyAM Azcaryajanaka pariNAma maLyAM che. jIvananirmANa thAya evA zikSaNanI Aje tAtI jarUra che. svastha samAja saMracanA mATe svastha tAlImabaddha nAgarika ghaDatara jarUrI che. zikSaNa dvArA samAjamAM vyApaka jAgRti ane parivartana AvI zake che. hamaNAM ApanA gAmanA sarapaMce amAruM svAgata karyuM. teo vidyAlayanuM saMcAlana paNa kare che. temane jIvanavijJAna bAbate jANavAnI icchA che. vidyArthInA jIvanamAM tenI upayogitA viSe teo mAhitI meLavavA mAge che. svastha ane saMtulita jIvana mATe jIvana-nirmANanuM zikSaNa ApaNI vyavasthAmAM agratA pAme e jarUrI che. 16 jUna, zikSaNa samasyA kema ? mAtesara 115 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 13 jainadarzana ane anekAnta mane prasannatA che ke ame siddhAMta kSetra tIrthamAM AvyA chIe. AcArya bAhubalIjI ahIM birAjamAna che. emanA mArgadarzanamAM ahIM ghaNuM kAma thAya che. A sthAnanuM nAma khUba suMdara che. jyAM siddhAMta hoya che, tyAM jIvananI dizAo ApoApa vistare che. baMdhana tUTI jAya che. jyAM siddhAMtanI sAthe eka siddhAMtavid AcArya hoya tyAM to vizeSa AnaMda. AcArya bAhubalIjI siddhAMtavid AcArya che. siddhAMtano e svAdhyAya kare che. meM emanA hAthamAM eka pustaka joyuM. enuM nAma che SakhaNDAgama. A eka mahattvapUrNa graMtha che, jainadarzananAM rahasyone sUkSmatAthI pratipAdita karanAra graMtha che. amAro daSTikoNa e che ke ame siddhAMta, satya ane tathyane sAme rAkhIe tyAM koI paraMparA bheda sAme na Ave. paraMparAo ane saMpradAyanuM hovuM svAbhAvika che. emAM amane koI Apatti nathI. anekAntano dRSTikoNa sAme rAkhanAra sAme koI muzkelI nathI. je vItarAgane sAme rAkhe che ene koI muzkelI nathI thatI. sAdhanA kSetre anekAnta ane vItarAganA kSetramAM anekAnta ane vItarAga. A be zabdothI vadhAre sArthaka zabda zodhavo muzkela che. je dharmanA kSetramAM praveze e vyaktino prayatna hovo joIe ke mAre mahAprajJa vANI - 6 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vItarAga thavuM che. enAthI AgaLa koI lakSya nathI. parama che vItarAga ane vItarAgathI ApaNI cetanA zuddha bane che. dhArmika loko zuddha cetanAnI vAta kare to sAruM. A zabdanA tAtparyane samajIne ApaNe traikAlika ane vartamAnanI samasyAone sArI rIte ukelI zakIe chIe. huM to ene mahattva ApuM je vartamAnanI samasyAnuM samAdhAna ApI zake. je vartamAnanI samasyAnuM samAdhAna na ApI zake, ene AgaLa laI javAnuM khUba muzkela che. eka saMnyAsIe posTamenane pUchyuM, zuM kare che ? 'huM to TapAla vaheMcI rahyo chuM.' ane Apa zuM karo cho ? TapAlIe pUchyuM. 'huM mokSano mArga batAvI rahyo chuM.' saMnyAsIe kahyuM, 'posTa ophisa javAno rasto kayo che ?' saMnyAsIe pUchyuM. posTamene kahyuM, 'jene posTaophisano rasto paNa khabara nathI e mokSano rasto kaI rIte batAve ?' ApaNe vartamAnane samajIe. darzanano upayoga vartamAnanI samasyAnA ukela mATe nathI thayo. duniyAmAM ghaNAM darzana che. jainadarzananuM anekAnta darzana paNa che. je darzana jIvana-vyavahAramAM lAgu na pADI zakAya, je mAnavIya samasyAone sulajhAvavAmAM upayogI na banI zake, enuM samAja mATe koI vadhAre mUlya hotuM nathI. koI vyakti mATe enuM thoDuM ke vadhAre mUlya hoI zake che, samAjane mATe e vizeSa kAmanuM hotuM nathI. Aje ghaNI samasyAo che. samasyAo kema ukelavI ? vartamAna yugamAM Aveza eTalo vadhI rahyo che ke te AjanI mukhya samasyA tarIke ubharI rahyo che. Aveza to jUno durguNa che paNa vartamAnamAM tenI mAtrA vadhI che. padArthavAdI manovRtti Aje khUba vadhI gaI che. anaitikatA paNa vadhI che. padArthanI AsaktinA A yugamAM anaitikatA paNa vadhI che. padArthanI AsaktinA A yugamAM anaitikatAnuM vadhavuM svAbhAvika che. hamaNAM eka bhAIe kahyuM, 'dareka jainadarzana ane anekAnta 117 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina vyaktie potAnA nAmanI sAthe "jaina" anivArya paNa joDavuM joIe. badhA jANe che ke dharmanI oLakha vyavahAra ane AvaraNanI dRSTie thAya che. mAtra zabdaprayogathI nathI thatI. thoDA mahinA pahelAM akhabAromAM AvyuM hatuM ke lAMcanA mAmale amuka-amuka jaina jelamAM gayA tyAre mane thayuM ke je vyakti naitikatA-prAmANikatAnuM AcaraNa na kare chatAM potAnA nAmanI sAthe "jaina" zabda lagADe enAthI jaina zabdanuM avamUlyana thAya che. jaina zabdanI garimA ghaTaze, vadhaze nahIM." dharmanI oLakha AcaraNa dvArA thavI joIe. eka samaya hato jyAre jainanI oLakha tenA AcaraNa ane vyavahAra dvArA thatI hatI. enuM pramANa che gujarAta, rAjasthAna ane dakSiNa bhAratanA mukhya rAjyo ane riyAsatonA saMcAlanamAM jainonuM pramukha yogadAna. vizeSa karIne rAjasthAna, jodhapura, bIkAnera, jayapura vageremAM jAgIro - riyAsatomAM peDhIo sudhI arthavyavasthAnuM saMcAlana jainonA hAthamAM hatuM. e samaye dIvAna'nuM pada hatuM. AjanA "pradhAnamaMtrI jevo e padabhAra. dIvAna rAjyano sarvesarvA gaNAto hato. jainoe peDhIo sudhI rAjyanI dIvAnI karI hatI. emanA para rAjAne prabaLa vizvAsa hato. prajAnI paNa e ja dhAraNA hatI ke jeno kadI khoTuM kAma kare nahIM. vizvAsathI vadhIne duniyAmAM koI saMpatti nathI. kaphyuziyasanI sAme eka prazna Avyo ke rAjyamAM sahuthI vadhAre mahattvapUrNa vastu kaI che? kaphyuziyase kahyuM, traNa vastuo rAjya mATe mahattvapUrNa che. enA dvArA rAjayanA zAsanane prabhAvazALI banAvI zakAya che. e che - roTI, zastra ane vizvAsa. AmAMthI koI ekane choDIe to kone choDIe?" astra-zastrane bAkInA bemAMthI ?" 118 mahAprajJa vANI - 6 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "evI sthitimAM roTI choDI zakAya. anaMta kALathI manuSya mRtyunA mukhamAM dhakelAto rahyo che. bhojananA abhAve amuka loko kALagrasta thaze." agara janatAno vizvAsa UDI jAya to?' kaphyuziyase khUba gaMbhIratAthI kahyuM, "evI sthitimAM sarvanAza thaze. bhojana ane hathiyAranA abhAvamAM zAsana cAlI zake che, paNa janatAnA vizvAsanA abhAvamAM eka kSaNa paNa TakI zakAya nahIM." vizvAsa bahu moTI saMpatti che, paNa padArthavAda ane upabhogavAda vadhI gayo. mANasa eTalo sattApaka ane arthaparaka thaI gayo ke enI sAme vizvAsanuM koI mUlya nathI. AcArya somaprabhajIe eka suMdara graMtha lakhyo che - sijUraprakara. emAM lakhyuM che - vizvAsAyatana vipattidalanuM. satya zuM kare che? vizvAsa janmAve che. jyAM prAmANiktA che, tyAM vizvAsa che. jaina zrAvakonA caritra itihAsamAM upalabdha che. emaNe dareka prakAranI takalIpha sahana karIne paNa vizvAsanI rakSA karI. potAnuM sarvasva gumAvIne paNa emaNe vizvAsanuM janata karyuM. huM icchuM chuM ke jainonI oLakha emanI prAmANikatA ane naitikatA baMne, zabda nahIM. cAritra ane zuddha AcaraNa eka jaina tarIke emanI oLakha karAve. AhAranI zuddhatA paNa jainonI eka pramukha oLakha hatI. AjanA saMjogomAM AhArazuddhinA viSayamAM kAMI kahI zakAya nahIM. jainomAM paNa AhAranI azuddhi AvatI jAya che. samAja evo saMkramaNazIla thaI gayo che ke potAnI mukhya oLakha jALavI zakyo nathI. koI ne koI sthAna para baMdha karI rAkhI zakavAnuM zakya nathI. deza-videzamAM nibaMdha rUpe AvAgamana cAlu che, dareka prakAranA lokono saMparka che. AvI sthitimAM potAnI AsthA TakAvI rAkhavI, caritrane jALavI rAkhavuM eka paDakArabharyuM kAma che. evA saMjogomAM e ja mANasa potAne sudaDha rAkhI zake che jenI pAse samyakdarzana che, jene ucita-anucittano viveka jainadarzana ane anekAnta 119 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. anyathA A saMkramaNakALamAM jAtIne zuddha rAkhavAnuM khUba muzkela che. traNa varSa pahelAM ame bIkAnera hatA. tyAM kendrIya maMtrI suSamA svarAja darzana karavA AvyAM. vAtacItanA kramamAM emaNe eka prasaMga saMbhaLAvyo je sAMbhaLIne mArA manamAM eka vicAra Avyo. emaNe kahyuM, "AcAryajI! huM zuddha zAkAhArI chuM. thoDA divaso pUrve huM laMDana gaI hatI. tyAM eka Dinara daramiyAna meM zuddha zAkAhArano Agraha rAkhyo. mArA mATe tenI vyavasthA thaI. tyAMthI huM dilhI pAchI pharI. dilhInI tAja hoTelamAM eka kAryakrama bAda jamavAnuM hatuM. mArI beThakanI pAse eka jaina bhAI hatA. veITare AvIne pUchyuM ke veja ke nonaveja?!" meM kahyuM, 'veja! onlI veja." mArI pAse beThelA jaina baMdhue kahyuM, "baMne cAlaze." suSamAjIe e jaina bhAIne kahyuM, "huM jaina nathI paNa jIvanamAM Aja sudhI kyAreya mAMsAhAra nathI karyo. Apa jaina thaIne paNa khAnapAnanI zuddhimAM dhyAna ApatA nathI. A AzcaryanI to ThIka enAthI vizeSa zaramanI vAta che.' koI ajaina vyaktine jainanI bAbate A rIte vAta karatA sAMbhaLIe tyAre manamAM thAya che ke ApaNe kevI rIte potAnI asmitAne khoI rahyA chIe. Aje e viSaya para ciMtananI jarUra che ke evI keLavaNI apanAvIe ke jenAthI AcaraNa ane saMskAranI pavitratA akSuNNa rahe. virAsatane surakSita sAcavI rAkhavAnI javAbadArI dareka jAti ane lokanI hoya che. ApaNe ApaNI virAsatane, asmitAne jhAMkhI pADI rahyA chIe, e ciMtAnI vAta che. mAro abhimata che ke ucita zikSaNa vagara saMskAronuM nirmANa thaI zake nahIM. eka vyakti sAdhu bane enA mATe paNa yogya zikSaNa-prazikSaNanI jarUra hoya che. avirata tAlImanI AvazyakatA che. muni thayA pUrve, muni thayA pachI paNa. svAdhyAya karavo e sAdhuno dharma che. dhyAna enI dinacaryAmAM sAmela che. A baMne - svAdhyAya ane dhyAna tenI sAdhanAnAM moTA sAdhana che. AgamanI mahAprajJa vANI-6 - 1ra0 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASAmAM kahIe to mokSanA sAdhana ane AjanI bhASAmAM kahIe to bhAvAtmaka samasyAone sulajhAvavAnA bahu moTAM sAdhana. AcArya bAhubalIjIne meM eka svAdhyAyazIla AcArya tarIke joyA. AcArya vidyAnaMdajI sAthe to amAro nikaTano saMparka che. emane najIkathI jANuM chuM. emanA jevA svAdhyAyazIla saMta khUba ochA joyA che. AcArya bAhubalIjIe emanI smRti karAvI. svAdhyAyanA rUpe A zikSaNa munine AjIvana maLatuM rahe che. ApaNI muzkelI e che ke zrAvaka samAja dhanaarjanamAM eTalo lipta thaI gayo che ke svAdhyAya jevI vAtone gauNa karI dIdhI che. koIne navarAza nathI, kalAka-aDadhI kalAka svAdhyAyanI, vAMcananI. hamaNAM jayapuramAM amerikAthI pAchA pharelA amuka jainone maLavAnuM thayuM. teo terApaMthI na hatA. mane e jANIne AnaMda thayo ke videzamAM jaina zvetAmbara, digambara, mUrtipUjaka, sthAnakavAsI evI bhedadaSTithI rahetA nathI. mAtra jaina tarIke rahe che. emaNe kahyuM, "Ape samaNione mokalI amArA kalyANanuM kArya karyuM. amArAM bALakone jainatvanA saMskAra maLyA eTale have ame nizciMta thaI gayA chIe. amArI bhAvi peDhI saMskAronI dRSTie khAlIpo ke daridratA nahi anubhave. A vAtanI amane khUba prasannatA che." mane thayuM ke videzamAM vasatA jainone saMskAranI ATalI khevanA che ane ApaNA dezanA loko A vAtane viSe jarA paNa vicAra karatA nathI. arthaprAptinI doDadhAmamAM jANe emane anya ciMtA mATe avakAza ja nathI. A be-traNa mahinAmAM amArI pAse keTalAye yuvaka-yuvatIo AvyAM. bijhanesa menejamenTa korsa karavA amuka osTreliyA, zikAgo, koI nyUyorka, barlina Adi vizvanA khyAtanAma zaheromAM jaI rahyAM hatAM. koI potAnA saMtAnane potAnAthI dUra rAkhavA icche nahIM paNa dhana kamAvavAnI lAlasAthI kAMI paNa karavAnI taiyArI hatI. kahevAnuM tAtparya eTaluM ja ke samAjanuM dhyAna jeTaluM dhanakendrita che eTaluM samaya darzana, samyapha jJAna ane samyapha caritra para nathI. AvI sthitimAM jaina jainadarzana ane anekAnta 121 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdanA, jaina mUlyanA jatananI jALavaNI bahu muzkela kAma che. jainadarzana pAse anekAnta jevuM darzana che. amadAvAdathI ame muMbaI jatA hatA tyAre rastAmAM prathama vaDodarA AvyuM, tyAM jaina vizvabhAratI (mAnya vizvavidyAlaya)nA upakrame anekAnta para eka AMtararASTrIya saMgoSTInuM Ayojana karavAmAM AvyuM. emAM ghaNA dezI-videzI vidvAnoe bhAga lIdho. meksikonA eka prophesara e kAryakramamAM bhAga levA AvyA. emaNe anekAnta para zodhapatra vAMcyuM. mane Azcarya thayuM ke videzanI dharatI para ucharelo mANasa anekAnta darzanane ATalA UMDANathI kaI rIte samajyA? emanA gahana adhyayane mane prabhAvita karyo. tyArabAda temanI sAthe amAro saMparka sArI rIte vadhyo. hajI paNa emanA patro Ave che. emanI prabaLa IcchA che ke anekAnta darzanano pUrA vizvamAM pracAra thAya. A dizAmAM phrAMsa, jarmanI jevA dezo paNa prayAsa karI rahyA che. emaNe mane kahyuM, "AcAryajI ! vartamAna samayanI jAgatika samasyAonA samAdhAna mATe anekAntano dRSTikoNa khUba sahAyaka siddha thaI zake che eTale meM anekAntanA pracAra-prasArane jIvananuM mizana banAvI dIdhuM che." eka bIjI vAtanuM paNa mane smaraNa thAya che. AcArya tulasI hisAra mukAme cAturmAsa saMdarbhe birAjamAna hatA. 1973nI vAta che. tyAM eka divasa baporanA samaye acAnaka kAkA kAlelakara AvyA. AcAryae kahyuM, "Apa A rIte acAnaka A bharabapore ahIM kyAMthI ?" kAkA kAlelakare kahyuM, "AcAryazrI! eka vAta mArA manamAM ghumarAyA kare che. jainonI pAse anekAnta jevuM darzana che. A darzana Aje vizvanI ghaNI badhI samasyAonA samAdhAna mATe sAmarthya dharAve che paNa khedanI vAta che ke samAja ATalI asAdhAraNa pUMjIno mAlika hovA chatAM suSupta avasthAmAM che. anekAnta bAbate jaina samAja nidrAdhIna che. mArA manamAM A vAtane laIne darda che ane mAruM A darda kahevA mATe ja huM ApanI pAse Avyo chuM. Apa eka samartha AcArya cho. AzA che ke Apa mArA A dardane samajazo. Apa A bAbate kaMIka karo." jaina samAja gahanatApUrvaka vicAra kare ke kaI rIte anekAntane vyApaka 122 mahAprajJa vANI - 6 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSitije laI jaI zakAya. jainomAM ghaNA saMpradAya che, paNa jainadarzanamAM saMpradAyanI koI vAta nathI. anekAnta darzana zaktinuM pratipAdaka che, samanvayanuM maMtradAtA che. darzanamAM saMpradAyanI vAta nathI. AgamamAM paMdara prakAranA siddha batAvyA che. emAM eka che anya liMga siddhi. anya liMgamAM paNa koI siddha hoI zake che, mukta hoI zake che. mAtra jainomAM ja nahi, anya liMgamAM paNa koI siddha-mukta hoI zake che. gRhastha jIvanamAM paNa koI siddha hoI zake che. ATalo udAra ane vyApaka dRSTikoNa eka saMnyAsInI AtmAzuddhi pAmatA-pAmatA siddhi ane muktine vare che. vItarAgapaNuM prApta karI zake che. siddhi-mukti koI khAsa vezadhArIne prApta thAya evuM nathI. zveta vastradhArI ke bhagavAdhArIne tyAM bheda nathI. Avo vyApaka dRSTikoNa Apyo bhagavAna mahAvIre. agara A dRSTikoNa ApaNe vyApaka stara para prastuta karI zakIe to mAnavajAtinA kalyANamAM khUba sahAyabhUta banI zakIe. meM anekAntano prayoga karI joyo che. gujarAtamAM muzkela samayamAM, godharAnA banAva pachI hiMsA phATI nIkaLI tyAre, zAMti sthApanamAM anekAntano prayoga karyo che. mahArASTra, madhyapradeza ane chattIsagaDhamAM paNa ahiMsAyAtrA daramiyAna anekAnta prayoga thayA che. rAjasthAnamAM to lAMbA samayathI A prayoga cAle che. vividha samasyAonA samAdhAnamAM, saMgharSamAM anekAnta darzane lokone dizA ApI che, mArgadarzana ApyuM che. vyavahAramAM anekAntanuM AcaraNa lokone samyak viveka zIkhave che. huM icchuM chuM ke jaino anekAnta darzana dvArA vartamAnanI samasyAone sulajhAvavAmAM potAnI zaktinuM niyojana kare. ApaNe A bAbatamAM kyAM pAchaLa paDIe chIe teno vicAra karIe. Aje huM siddhAMta kSetramAM Avyo chuM. ahIM dhyAna, svAdhyAya, sAdhanAno viziSTa upakrama cAlI rahyo che, e jANIne amane khUba prasannatA thaI che. ame je kahyuM tenI kriyAnvitimAM A saMsthAna potAnI prabhAvaka bhUmikA bhajavI zake che. Aje to dharmanA kSetramAM paNa sarTiphikeTanI vAto thAya che. jainadarzana ane anekAnta 123 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka bahu bhaNelo-gaNelo yuvaka eka saMnyAsI pAse gayo. saMnyAsIe vicAryuM ke bhaNelo-gaNelo tejasvI yuvaka che. Ane ziSya banAvavo joIe ema vicArI saMnyAsIe yuvakane kahyuM, 'tuM mAro ziSya thaI jA !' kema ? 'huM tane muktinuM rAjya ApIza.' yuvake tatkALa kahyuM, 'Apa pote mArA ziSya kema banatA nathI ?' kema ? saMnyAsIe pUchyuM. 'huM Apane dilhInuM rAjya ApIza.' yuvake kahyuM. saMnyAsInA ahaMkArane Thesa vAgI, thoDo gusso paNa Avyo. teNe kahyuM, 'dilhInuM rAjya tArA bApanuM che ?' yuvake saMnyAsIne paNa tarata ja pUchyuM, 'muktinuM rAjya tamArA bApanuM che ?' jyAM cAlAkI ane svArthanI vAta thAya che tyAM samasyAnA samAdhAna mATe koI upakrama racAto nathI. jyAM ciMtana, manana, nididhyAsana Adi Ave che tyAM ApaNe samasyAnA ukelano koI rasto kADhI zakIe. huM punaH mArI prasannatA vyakta karuM chuM. ApaNe eka mahAna kSetramAM AvyA. AvatA ja nAma joIne prasannatA vadhI. jyAM siddhAMta che, tyAM vikAsanI anaMta saMbhAvanA che. mArI maMgalabhAvanA che ke A siddhAMtano vikAsa thAya, ane e vikAsa vyakti, samAja, deza ane duniyAnI samasyAonA ukela mATe sakSama bane. 17 jUna 124 mahAprajJa vANI - 6 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ahiMsA prazikSaNa ame ahiMsAyAtrA karI rahyA chIe. jyAM paNa jaIe chIe, tyAM ahiMsAnI carcA thAya che. ahiMsAyAtrA to kahIe chIe paNa mane lAge che ke A hiMsAnI yAtrA che kAraNa ke huM hiMsAnAM kAraNonI zodha karI rahyo chuM. hiMsAne ane tenI pravRttine samajavAno prayatna karI rahyo chuM. mAtra ahiMsAnI carcA ane tenA guNagAna karavAthI bahu moTuM parivartana AvavAnuM nathI. A vAtane huM sArI rIte samajuM chuM ane Apa lokoe paNa samajI levI joIe. A saMbaMdhamAM koI prakArano bhrama na rahevo joIe. ApaNe hiMsAnAM kAraNonI zodha karavAnI che. je kAraNothI hiMsA vadhI rahI che, e kAraNo kevAM che? mArI sAme eka varga beTho che, je ahiMsA prazikSaNanI zibiramAM bhAga levA Avyo che. A loko bihArathI je hiMsAgrasta prAMta kahevAya tyAMthI AvyA che. ahiMsA prazikSaNa zibiramAM bhAga levA icche che. bihAra ane jhArakhaMDamAM vyApaka stare AvA prazikSaNa kendro calAvavAmAM Ave che. ahIMthI prazikSaNa meLavIne A loko potapotAnA kSetramAM prazikSaNanuM kAma karaze. jyAM sudhI samasyAnA mULa sudhI pahoMcavAno prayatna nahIM karIe, mAtra zabdapATha ane stutipAThathI kAma cAlavAnuM nathI. mevADanA mahArANA nidrAdhIna hatA. emanA ahiMsA prazikSaNa 125 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja eka aMgarakSake mahArANAnI nidrAvasthAno geralAbha laI pagamAM paherelI sonAnI vIMTI dhIrethI kADhI lIdhI. mahArANA arbanidrAmAM hatA. emane khabara paDI gaI ke koI vIMTI kADhI rahyuM che paNa jANI joIne te mauna rahyA. jAgyA tyAre bhALa kADhI ke vIMTI coranAra koNa che? eka zAsaka mATe coranI bhALa meLavavI e kAMI muzkela na hatuM. rAjAnI koI cIja corAI jAya ane khabara na paDe ema to bane nahi. coranI khabara paDI gaI. mahArANA vicAramAM paDI gayA ke evuM kayuM kAraNa hatuM ke jethI mArA potAnA ja aMgarakSake corI karavA mATe vivaza thavuM paDyuM. emaNe kAraNanI tapAsa karI to khabara paDI ke aMgarakSakanI patnIne prasavanA divaso hatA ane tethI paisAnI khUba jarUra hatI eTale corI karavA majabUra banyo. mahArANA prajAvatsala rAjA hatA. coranI oLakha thaI gaI chatAM tene daMDita na karyo. kAraNonI khabara paDavAthI coranI vivazatA joI tene kSamA ApI. thoDA divasa pasAra thayA. eka divasa zayanakakSamAM rAjAne pharIne pagamAMthI kazuMka nIkaLI rahyuM hoya evo AbhAsa thayo. rAjAe adhabIDelI AMkhe pUchyuM, "zuM Aje bIjI vIMTI levA Avyo che?" aMgarakSake dhrUjatA avAje kahyuM, "nahIM annadAtA ! agAu je laI gayo hato te pAchI ApavA Avyo chuM.' mahArANAe kahyuM, "bhAI ! mane khabara paDI gaI hatI ke Arthika samasyA ane jarUriyAtanA kAraNe vIMTI tuM laI gayo che. tArI A vivazatAne dhyAne laIne mane khabara paDI javA chatAM meM kyArano tane mApha karI dIdho che. hA ! tArI A ceSTAno tane daMDa avazya ApIza. AjathI tAruM vetana bamaNuM thaI jaze." aMgarakSaka to dimUDha thaI gayo. tenI AMkhomAMthI AMsu vahevA lAgyA. enA mukhamAMthI eTaluM ja nIkaLyuM "mahArAja! ane te mahArANAnA kadamomAM paDI gayo." A che samasyAnuM samAdhAna. Aje loko Ama karatA nathI. AvI vAto 126 mahAprajJa vANI - 6 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAnA mANasone game che, moTA mANasone gamatI nathI. huM kahevA ema mAguM chuM ke jo moTA gaNAtA loko nAnA thaI jAya to hiMsAnI samasyAnuM samAdhAna maLe. hiMsAnA mukhya be kAraNo che - garIbI ane bhUkha. ame hiMsA-ahiMsA viSe mAtra upadeza nathI Apyo. ahiMsA prazikSaNanuM kAma zarU karyuM. e prazikSaNanI sAthe rojagAra prazikSaNanA AyAmane joDyo. mArI sAme aNuvrata ane ahiMsA prazikSaNanA kAryakartA beThA che. A lokoe ahiMsA prazikSaNanI sAthe sAthe eka lAkha berojagArone rojagArInuM prazikSaNa ApyuM. A upakrama hajI paNa cAlu che, cAlu raheze. garIbI hiMsAnuM pramukha kAraNa che. hiMsAnuM bIjuM kAraNa che amIrI. moTA ane amIra loko potAnI amIrInuM pradarzana karI hiMsAne khUba vakarAve che. teo udyogapati hoya ke vepArI hoya ke vahIvaTamAM UMcA hoddA para beThelA adhikArI ke jAhera jIvananA agraNIo, dareka kSetranA kahevAtA moTA mANaso, hiMsAne vikasAvavAmAM, hiMsAnI pragatimAM bahu moTuM protsAhaka - poSaka paribaLa banI rahyA che. jyAM sudhI A moTA kahevAtA loko sAcA arthamAM nAnA nahIM bane, garIbonI madadamAM AgaLa nahIM Ave. hiMsAnuM pUra aTake evuM mane lAgatuM nathI. AMdhrapradeza jevA rAjyamAM kampyuTaranuM jALuM patharAyeluM che. A unnati joIne amerikA jevA dezane paNa Azcarya thayuM. tyAMnA mukhyamaMtrIne dezanA atyaMta saphaLa mukhyamaMtrI tarIke jovAmAM AvyA. AMdhrapradezane vikAsanI navI kSitijo ane zikharone AMbanAra mukhyamaMtrI tarIke temanI noMdha levAmAM AvI. paNa bIjI bAju AMdhranAM gAmaDAMomAM loko bhUkhe maryA, kheDUtoe AtmahatyA karI. garIbo kupoSaNano zikAra thayA. Aje tyAM nakasalavAda caramasImAe che. moTA mANasonuM dhyAna nAnA mANasonI samasyA para jatuM ja nathI. vargabhedanI khAI vadhune vadhu pahoLI thatI gaI. eka garIbonI paMkti, bIjI amIronI paMkti. baMne ekabIjAne dhRNA kare che. eka varga bIjA vargane kIDImakoDA karatAM vadhu mahattva Apato nathI. bIjo varga lohI cUsanAra varga tarIke prathama vargane jue che. A vargabheda vadhato ja jAya che. ahiMsA prazikSaNa 123 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayAM sudhI baMne vaccenuM aMtara ghaTatuM nathI, samAjavyavasthAmAM badalAva Avato nathI, tyAM sudhI hiMsA para breka lagAvavI muzkela che. yAtrA daramiyAna dareka jagyAe ane Aje ahIM paNa) dharmanI ane bIjI vAto karavAnuM ochuM pasaMda karuM chuM. arthanIti para janatA ane sarakAranuM dhyAna AkRSTa karuM chuM. jayAM sudhI artha-vyavasthA barAbara nahIM thAya, tyAM sudhI hiMsA ochI nahIM thAya, ema mAnIne cAlavuM joIe. A saccAIthI inkAra na thaI zake. A saMdarbhamAM meM rASTrapati ane pradhAnamaMtrIne paNa mArA vicAro jaNAvyA che. rASTrapatijIe I.sa. 2020 sudhI bhAratane duniyAnuM sahuthI vikasita rASTra banAvavAnuM sapanuM joyuM che. A saMdarbhe emanI sAthe dIrgha carcA thaI che. vicAronuM AdAna-pradAna hajI paNa cAlu che. jyAM sudhI arthavyavasthA nahIM badalAya, Arthika krAMti nahIM thAya ane jyAM sudhI hiMsAnAM kAraNo ochA nahIM thAya, tyAM sudhI prathama koTinuM rASTra banavuM muzkela che. je rASTramAM anaitikatA, bhraSTAcAra uparathI nIce sudhI vyApta hoya, ene majabUta karavAnA mAtra sapanAM joI zakAya. ene pUrA karavA e AsAna vAta na hoya. 1987nI vAta che, AcAryazrI tulasI dilhImAM cAturmAsa karI rahyA hatA. aNuvrata bhavanamAM birAjamAna hatA. eka vakhata tatkAlIna pradhAnamaMtrI rAjIva gAMdhI maLavA AvyA. emanI sAthe dharma nirapekSatA viSe vAta thaI. AcAryazrIe kahyuM, "A dharmanirapekSatA' zabda bhrama Ubho kare che. enA badale "paMtha nirapekSa zabda hovo joIe. rAjIva gAMdhIe A vAta para potAnI sahamati vyakta karI. koI paNa rASTra "paMtha nirapekSa hoI zake che, dharmanirapekSa' kaI rIte hoya? dharmanirapekSatA thAya to anaitikatAne ja janma Ape. enAthI rASTrano vikAsa aTakI jAya. bIjI vAta Arthika samasyA viSe thaI. gurudeve emane pUchyuM, "Apa garIbo mATe zuM karI rahyA cho ? rAjIva gAMdhIe kahyuM, "AcAryazrI ! dezamAM khUba garIbI che. ame A samasyAthI ajANa nathI paNa garIbI dUra karavAmAM khUba avarodho AvI rahyA 128 mahAprajJa vANI -6 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. ame garIbo mATe ghaNI yojanAo karIe chIe, paNa bhraSTAcAra amArA prayatnone niSphaLa kare che. garIbo mATe ame kendramAMthI eka rUpiyo mokalIe chIe paNa cheka chelle to paMdara paisA ja pahoMce che.' A vAta sattara-aDhAra varSa jUnI che. Aje bhraSTAcAra eTalo vadhI gayo che ke keTalA paisA pahoMcatA haze e eka savAla che. A badhI bAbatone dhyAnamAM rAkhI ahiMsAyAtrAnuM lakSya nirdhArita karavAmAM AvyuM. naitikatA vagara ahiMsAno vikAsa zakya nathI, ahiMsA vagara naitikatAno vikAsa zakya nathI. je rASTramAM naitikatAno abhAva hoya, je rASTra bhraSTa dezonI sUcimAM agrasthAne hoya, e rASTrane uttama rASTra kahI zakAya ? bhAratamAM dharma ane adhyAtmano khUba utkarSa rahyo. eno mULa AdhAra hato naitikatA. Aje dharma pUjApATha ane upAsanA svarUpe cAle che, paNa tenA mULa AtmAnuM jatana thatuM nathI. ahiMsAyAtrAno uddeza che ahiMsaka cetanAnuM jAgaraNa ane naitika mUlyono vikAsa. A baMnenA AdhAre amArA kAmano prAraMbha thayo. ame ciMtana karyuM ke garIba mANasane hiMsA-ahiMsAnI vAta samajAvavAmAM Ave to te pAtra eka pakSIya vAta thaI eTale emane mATe Avazyaka rojagArI prazikSaNane joDavAnuM paNa vicAryuM. rojI-roTI prApta thayA bAda ja ahiMsAnI vAta garIbane samajAya. bihAra ane jhArakhaMDanA naksalavAdI loko sAthe amArA kAryakartAonI vAta thaI, ane temane rojagAra prazikSaNanI vAta jaNAvI to emaNe kahyuM ke, 'A to Apa amArA hitanuM kAma ja karI rahyA cho. ame loko AcAryazrIne maLavA icchIe chIe.' jhArakhaMDamAM amArA kAryakartAonuM naksalavAdI lokoe apaharaNa karyuM. emane ApaNI pravRttinI jANa thaI ane kAryakartAone mukta karI dIdhA. kAryakartAo chUTI gayA to polIse emane utpIDita karyA ke Apa loko naksalavAdIothI maLelA cho. Ama kAryakartAoe muzkelIono sAmano karavo paDyo. paNa dareka moTA kAmamAM muzkelIo Ave che. ApaNA kAryakaronuM manobaLa ahiMsA prazikSaNa 129 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamajora na thayuM ane Aje paNa teo potAnuM kAma karI rahyA che. hiMsA ane aparAdhanuM zamana daMDAtmaka nItithI AvatuM nathI. dharapakaDa karavI, jela mokalavA, nyAyAlayamAM lAMbA samaya sudhI kesa calAvavo, sajA saMbhaLAvavI, A badhAthI samAdhAna thAya to Aje dezanI jela aparAdhIothI bharelI na hota. spaSTa che ke A nakkara samAdhAna nathI. A sAdhAraNa upacAra che, alpakAlika vyavasthA che. ahiMsAyAtrA daramiyAna ame lokone A vAto samajAvIe chIe. madhyapradezanI yAtrA daramiyAna ratalAma pravAsamAM tyAMnA eka udyogapati caitanya kazyape amArI vAtane hRdayamAM utArI ane saMkalpa karyo ke so garIba parivAranAM roTI, kapaDAM, makAna ane cikitsAnI badhI vyavasthAnI javAbadArI lauM chuM. ratalAmamAM so parivAranA AvAsa ane rojagAranI emaNe vyavasthA karI. AvuM kAma AkhA madhyapradezamAM thaI rahyuM che. madhyapradezanA mukhyamaMtrI bAbulAla gore samAja vyavasthAno A upakrama joyo ane emane khUba pasaMda Avyo. emaNe zrI kazyapane grAmINa rojagAra vyavasthAnA salAhakAra tarIke niyukta karyA. aDavANIjIe A upakramanI sarAhanA karI. zrI gIra sAthe AnI carcA karI. tyArabAda mukhyamaMtrIe evI ghoSaNA karI ke A prakAranAM kAryo khAnagI sevAbhAvI saMsthAo taraphathI thaze to sarakAra taraphathI maphata jamIna maLaze. tyAM eka vAtAvaraNa nirmANa thayuM. ahIMbeThelA tamAmane mArI vAtaanukULanapaNa Ave.jelokomoTA mANaso tarIke oLakhAya che emanI javAbadArI che vadhu moTA thavAnI. icchAe AzIrvAdanI apekSA rAkhavA karatAM sAcA arthamAM moTA bane. je loko pAse kAMI nathI teo AzAbharI mITa mAMDIne beThA che. chevADAnA mANasane hajI ApanA pratye bharoso che. A eka javAbadArI che. ghaNA gAmaDAMomAM ame jaIe tyAre tyAMnA mukhya mANasa, sarapaMcavagerene ame khAsa pUchIe ketamArA gAmamAM garIbInA kAraNe bhUkhe maratA mANaso to nathI ne? kAraNa ke A javAbadArI che ApaNI, gAmanI. ApaNe dhArIe to sucAru, samAjavyavasthA nirmANa karI zakIe. mahAprajJa vANI - 6 130 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koI gAma tyAM sudhI sAruM nahi mAnI zakAya jyAM sudhI gAmano eka paNa mANasa bhUkhyo sUto hoya. badhA samAna thaI jAya evI vAta nathI paNa badhAnI prAthamika AvazyakatA saMtoSAvI joIe. badhAMne samAna karavAnI vAta, khAsa karIne Arthika rIte samAna karavAnI rIte jemaNe vicArI che te sahu niSphaLa gayA che, kalpanA sArI che, Adarza UMco che paNa vAstavamAM zakya nathI. paNa kama se kama eTaluM to thavuM joIe ke bhUkhanA kAraNe koI mANasa maravo na joIe. guDagAMvanA kamizanara ahIM upasthita che. emane paNa ApaNe e prazna ja pUchI zakIe ke ApanA taMtra heThaLa zaheramAM koI bhUkhyo mANasa to nathI ne? agara nathI to mAnIza ke guDagAMva eka sAruM zahera che. moTAM-moTAM udyogo-kArakhAnAMo ApaNA vikAsanAM pratIka nathI. huM vikAsanuM aMkana enA dvArA nathI karato. sAco vikAsa e che ke amIra ane garIba vaccenI khAI vadhAre pahoLI na thAya. samAjavyavasthAmAM parivartana tyAM sudhI AvatuM nathI, jayAM sudhI vikAsanI avadhAraNA sAcI ane samyak svarUpa letI nathI. samAja vyavasthAnA asaMtulanamAM dharma paNa tejasvItA jALavI zakato nathI. dharmanI paNa maMdiramAM ane bajAramAM vibhAvanA badalAI jAya che. ghaNA samaya pahelAM mahArASTranI yAtrA daramiyAna eka vyakti gurudeva pAse AvI. vAtacItamAM teNe kahyuM, "zuM karuM? mane dharmamAM ruci che paNa enA mATe mane samaya nathI maLato.' - AcAryazrIe emane smitapUrvaka kahyuM, "huM Apane evo dharma batAvuM chuM ke jenA mATe samayanI jarUra nahi paDe ane dharmanuM pAlana paNa sArI rIte thaze. tame variSTha adhikArI cho. tamArI pAse ghaNI phAilo Ave che. eno imAnadArI ane naitikatAnI sAthe nikAla karo, dharma sacavAI jaze." Aje evA ja dharmanI jarUra che. dharmanuM pAlana ophisamAM thAya, dukAnamAM thAya, roja-barojanA vyavahAramAM Ave. agara ema thAya to hiMdustAnane eka ahiMsA prazikSaNa 131 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika ane naitika deza kahevAmAM vAMdho nathI. agara ema na thAya to pachI e ja pratikriyA thaze je agAu ame muMbaImAM eka videzI vyakti dvArA joI. vAta e samayanI che jayAre gurudevazrI tulasI muMbaImAM pravAsa karI rahyA hatA. eka divasa eka videzI, kadAca haMgerIno nivAsI hato ane bolyo, "AcAryazrI ! huM Aje ja Avyo chuM ane bapore pAcho jaI rahyo chuM.' AcAryazrIe kahyuM, "kema ATalI jaladI kema?' emaNe kahyuM, meM hindustAnanI dhArmikatA viSe khUba sAMbhaLeluM. ahIMnA loko khUba dhArmika prakRtinA che paNa Aje bhrama tUTI gayo. eraporTathI nIkaLI TeksI sTenDa tarapha gayo. tyAM mane TAMgA sTenDa paNa maLyuM. meM joyuM to gADI sAthe jotarelA eka muDadAla ghoDAne gADIvALo nirmamatAthI cAbuka phaTakArI rahyo hato. ghoDo pUruM jora lagAvIne gADI kheMcavAno prayAsa karI rahyo hato paNa niSphaLa thato kAraNa ke gADImAM sAta musApharo hatA. AvuM hindustAnamAM ja zakya bane. mArA dezamAM ghoDA para ATalo julama gujAravAmAM Ave to ghoDAgADI vALo sIdho jela bhego thaI jAya. ApaNe ghaNA prazno para vicAra karavAno che. dharmano ApaNA vicAra, AcaraNa ane kriyA para kevo prabhAva che? keTalo prabhAva che? A kasoTI para ApaNI jAtane kasavAnI che. potAnI jAtane dhArmika ghoSita karI devAthI koI dhArmika thaI jatuM nathI. ame ahIM AvyA chIe. amAruM cAturmAsa guDagAMvanI pAse ja thaze. Apa A saMdarbhamAM koI paNa prakAranuM mArgadarzana prApta karavA iccho to ame ane amAro dharma parivAra haMmezA sahayoga ApavA taiyAra raheze. ame jaina chIe, paNa amArA kAryakrama bahu vyApaka che. jaina-ajainano amArI sAme koI prazna nathI. ame haMmezAM mAnavadharmane agratA ApI che ane e daSTie ja ame ahiMsAnuM abhiyAna calAvI rahyA chIe. 18 jUna, guDagAMva (hariyANA) 132 mahAprajJa vANI - 6 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 hiMsA kema vadhI rahI che? dAyakAthI darzanazAstrano abhyAsa cAle che. sAthe-sAthe ema paNa kahI zakuM ke traNa dAyakAthI vijJAnano paNa abhyAsa karuM chuM. meM joyuM ke satyanI zodhanA jeTalA prayatna thaI rahyA che, te badhA eka ja dizAmAM thaI rahyA che. A prayogo vacce bhedarekhA kheMcavI kadAca sArI vAta nathI. huM dIrghakALathI prayoga paNa karuM chuM. A prayoganI vAta huM AcArya tulasI pAsethI zIkhyo chuM. mAtra vAcika vyavahAra nahIM, mAtra siddhAMtanI vAta nahi, prayoga paNa thavA joIe. ahiMsAyAtrAmAM paNa kevaLa ahiMsAnA siddhAMtonI vyAkhyA nahi, mAtra ahiMsAno artha samajAvavAno prayatna nathI karyo, enA kAraNonI zodha paNa karI. koIne na mAravuM ahiMsA che, A sAmAnya mANasa paNa jANe che. mAtra ATaluM samajAvavA mATe ahiMsAyAtrA karavI jarUrI nathI. ApaNA dvArA ahiMsAno vikAsa kema thato nathI, enI tapAsa karI. hiMsA kema vadhI rahI che,e kAraNo para ApaNuM dhyAna javuM joIe. mane evo daDha vizvAsa che ke ahiMsAno vikAsa mAtra siddhAMtanA AdhAre thaI zakato nathI. enuM koI prAyogika rUpa hovuM joIe. ame prayoga bahu karyA che, prayoga para amane vizvAsa paNa che. prayogo dvArA ApaNe mANasane badalavAno che. mANasane badalyo che. mAtra , hiMsA kema vadhI rahI che? 133 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAMtanA AdhAre kadAca mahAmuzkelIe dasa TakA loko badalAya. prayoganA kAraNe sIttera-paMcotera TakA mANasone badalI zakAya, A anubhave ame zIkhyA chIe, joyuM che. ame anekAntano prayoga karyo. anekAntanuM eka darzana to che ja, ame eno prayoga paNa karyo. sUratathI pahelAM ame muMbaImAM hatA. dharmaguru jyAM paNa jAya tyAM dharmagurunA svAgatamAM taiyAra raheto A eka rUDha paraMparA che. huM muMbaI ane tyArabAda thANA gayo. tyAM mArI AgevAnImAM seMkaDo musalamAna AvyA. kAryakramanI saMpannatA bAda muMbaInA gRharAjyamaMtrI mArI pAse AvyA. bolyA - "AcAryazrI ! mane e joIne khUba Azcarya thAya che ke ApanI AgevAnImAM musalamAna paNa Ave che.' meM kahyuM, "Aje ochA AvyA che, ghaNI vakhata to ghaNA vadhAre Ave che." emaNe kahyuM, "AvuM bahu ochuM thAya che. musalamAna bhAIo bIjA dharmaguruonI pAse ochA jAya che. A kaI rIte saMbhava thayuM?' meM kahyuM, "A prayogathI saMbhava thayuM. huM mArI A yAtrAmAM sAMpradAyika sauhArda ane sarvadharma samabhAvano prayoga pUrI gaMbhIratAthI karuM chuM. sahunI sAthe besIne, ciMtana beThaka karIe chIe. emanA praznone samajavAno prayatna karIe chIe. emanA vicArone samajavAno prayatna karIe chIe." emanA mananI zaMkAnuM samAdhAna karIe chIe. A prakriyA gata eka varSathI cAlu che. enAthI eka vAtAvaraNa nirmANa thayuM che. muMbaIthI ahiMsAyAtrA nIkaLI tyAre cAraso musalamAna baMdhuo amArI AgaLa ahiMsAno dhvaja laIne cAlatA hatA. muMbaI jevA mahAnagaramAM sAMpradAyika sauhArdanuM AvuM dazya lokoe prathama vakhata joyuM hatuM. musalamAna pratinidhioe mane eka mArmika vAta karI ke AcAryajI! Aja sudhI je koI dharmaguru AvyA emaNe toDavAnI vAta karI. emanI vANImAM sAMpradAyikatAne ja protsAhana ApavAno saMdeza hato. Apa pahelA dharmaguru cho je joDavAnI vAta karo cho, eTale ame ApanuM abhivAdana karIe chIe. 134 mahApA vANI - 6 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koI paNa vyakti agara sAcA manathI mAnavIya ekatAno prayatna kare to mane vizvAsa che ke e jarUra saphaLa thAya. mAnavIya ekatAnI vAtamAM na to koI dharma ADo Ave che,na jAti, na varNa. aDhI hajAra varSa pahelAM mahAvIre je kahyuM, 'egA maNassu jAI' - e saMdezane laIne ja cAlIe chIe. mahAvIre ekatAno prayoga karyo hato, eTale emanA saMghamAM caMDALa gaNAtA paNa dIkSita thayA, anekavidha jJAtinA loko anuyAyI thayA. hamaNAM ja girijA vyAse kahyuM, 'huM brAhmaNa chuM.' meM kahyuM, 'ame jeno abhyAsa karIe chIe e brAhmaNonA zAstrIo paNa vAMce che.' mahAvIranA agiyAra mukhya ziSyo, jeo gaNadhara tarIke oLakhAya che. te iMdrabhUti gautama, sudharmA Adi sarva brAhmaNa hatA. mahAvIra pote kSatriya hatA eTale zramaNa paraMparAne eka rIte kSatriyonI paraMparA kahI zakAya. zI khabara jAtione alaga alaga-daSTiothI jovAnI vAta kyAMthI AvI ? e samaye koInI avagaNanA ke pratibaMdha na hato. agiyAra gaNadhara brAhmaNa ane svayaM prabhu mahAvIra kSatriya hatA. e vAta Aje koIne vicitra lAge paNa samatAnuM ja A sauMdarya che. svastha abhigamano ane anekAntano ja A prayoga che. samanvaya ane mAnavIya ekatAno A bhagavAna mahAvIrano mahAprayoga gaNI zakAya. jAtionI vyavasthA to mAtra suvidhA khAtara, oLakha khAtara hatI. mukhya vAta che mAnavIya ekatAnI. ame ahiMsAyAtrA daramiyAna mAnavIya ekatAno prayoga karyo. bIjo eka prasaMga che sUratano. rASTrapatijI taraphathI saMdezo Avyo ke teo emano janmadina manAvavA sUrata AvI rahyA che. tArIkha nakkI thaI. kAryakartAoe pUro kAryakrama rASTrapatijIne mokalyo. emanA taraphathI saMdezo Avyo ke huM AcAryazrI pAse mArgadarzana levA ane vicAra-vimarza karavA AvI rahyo chuM. mAre koI bhASaNa karavAnuM nathI. rASTrapatijI sUrata AvyA ane amArI pAse cAra kalAka rahyA. emanI icchA hatI ke sUratamAM emanI mulAkAta vakhate vividha dharmanA guruone maLavAnuM hiMsA kema vadhI rahI che ? 135 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya. saddabhAgye sUcanA pAThavatI vakhate bahu ochA samayamAM vyavasthA thaI zakI ane paMdara jeTalA mukhya dharmaguruo kAryakramamAM pahoMcyA emAM hiMdudharmanA moTA saMnyAsI hatA, muslima dharmaguru hatA, dAudI vahorA komanA saiyadanA sAheba hatA. zIkha samAjanA saMta, pArasI ane isAI samAjanA dharmaguruo paNa upasthita hatA. be divasa A dharmasaMsada cAlI. gahana vicAra-vimarza thayo ane ekavIsamI sadI mATe karavA yogya kAryono ejanDA taiyAra thayo. jene "sUrata spiricyuMala Dekalerezana' nAma ApavAmAM AvyuM. rASTrapatijIe A ejanDAnuM lokArpaNa karyuM. ekavIsamI sadIno bhAratIya samAja kevo hoya ? dezanuM mALakhuM kevuM hoya? eno samagralakSI samAveza A DekalerezanamAM che. A ghoSaNApatra para kAmagIrI zarU thaI gaI che. A kAryakramane gati ApavAno uddeza ja amArA dilhI pravAsanuM mukhya kAraNa che. udayapuranA pratApasiMha muraDiyA Adi zrAvako atre AvyA che. emaNe kahyuM, 'udayapura ApanI pratIkSA kare che.' - vAta sAcI che. cAturmAsa udayapurane maLela. ApaNe tyAM eka vakhata thaI gayelI ghoSaNAne badalavAmAM AvatI nathI paNa eka rASTrIya ane vaizvika samasyAne sAme rAkhI pUrva ghoSaNAmAM parivartana jarUrI thaI gayuM. kyurekanI gatividhione AgaLa vadhAravA ane ene samyapha rIte saMcAlita karavA dilhI AvavAnuM jarUrI jaNAvyuM. sana 2020 sudhI hindustAna duniyAnuM mukhya rASTra bane, rASTrapatijInA A sapanAne sAkAra karavAmAM amAruM je kAMI yatkiMcita yogadAna ApI zakAya, te ApavA ja ame dilhIno pravAsa nirdhArita karyo che. upadeza to khUba apAyo che. dezanA khUNe-khUNe pravacana ane upadeza thaI rahyA che. dharmasthAnomAM khUba bhIDa che. mAtra pravacanothI kAMI thavAnuM nathI. sArthaka pariNAma mATe prayoga anivArya che. mAtra anukaraNa phaLadAyI nahIM nIvaDe. enAthI kyAreka - kyAreka lAbhane badale nukasAna thAya che. rAjasthAnanA eka mANase potAno moTA bhAgano samaya zaheramAM nokarImAM ja pasAra karyo hato. ene khetI viSe kazI gatAgama na hatI. eNe goLa 136 mahADA vANI - 6 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banAvanArane pUchyuM, "A goLa kevI rIte bane che?' pelAe javAba Apyo, "A sAme zeraDInuM khetara che. zeraDInA rasamAMthI goLa bane che." pUchanAro to khuza thaI gayo. ghare pAcho pharyo. enA hAthamAM ATha-dasa zeraDInA sAMThA hatA. eNe gharanA lokone pUchyuM, "khetInI zI sthiti che? gharanA lokoe kahyuM, bAjarI vAvI che. pAka taiyAra thavAmAM thoDI vAra che." pelo to zeraDIno goLa banAvavAnA mUDamAM hato. khetI viSe kAMI khabara paDe nahi chatAM kahyuM, "gavAra-bAjarI jevo pAka to sAmAnya che. Avo pAka levAthI ApaNI sthitimAM sudhAro thavAno nathI. sijhana sArI hoya to ThIka che. bAkI bAjarInA pAkathI ApaNe UMcA AvavAnA nathI. huM eka sArI vAta laIne Avyo chuM. A zeraDI che ane zeraDIno goLa thAya che. bAjarIno pAka ukhADIne pheMkI do. have ApaNe zeraDInI khetI karIzuM." * khUba parizramathI taiyAra karela bAjarIno pAka ukhADIne pheMkI devAno parivAranA mukhiyAno Adeza koIne gamyo nahi, paNa mukhiyAno Adeza to TALI zakAya nahIM. laherAto pAka kApIne zeraDInuM vAvetara karI dIdhuM. paNa jamIna zeraDInA pAka mATe pratikULa hatI. mahino thaI gayo. saheja jhUMpaLa paNa phUTI nahIM. be mahinA pachI joyuM to zeraDInA vAvetaranA sAMThA sUkAI gayA hatA. Akho parivAra Arthika rIte samRddha thavAnA badale tabAha thaI gayo. AvI ja kAMIka sthiti AjanI che. loko sAMbhaLe che paNa samajatA nathI. prakriyA samajAtI nathI. prayoganI sArthaka bhUmikAe ApaNe loko AvatA nathI. pANInI samasyA Aje vikarALa svarUpa dhAraNa karI rahI che. jevA ame madhyapradezathI rAjasthAnanI sImAmAM pravezyA ke pANInI samasyAthI pIDAtA loko joyA. thoDA AgaLa vadhyA ke lokoe kahyuM, "mahArAja ! gharamAM anna nathI, roTInI moTI samasyA che." hiMsA kema vadhI rahI che? 137. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM anubhava karyo, dilhIthI jayapura ane bhopAlanI havAIyAtrA karanArane garIbonI samasyA kema samajAtI nathI ?! dharatI para jenA paga paDatA nathI evA mAtra havAmAM uDanArAo sAmAnya lokonuM duHkha kyAMthI samajI zake ? hindustAnanI garIbI AjhAdInA sADApAMca dAyakA pachI paNa dUra nathI thaI, enuM kAraNa e che ke sattA para beThelA lokone gAmaDAMnI sAcI sthitinuM bhAna nathI. jyAM sudhI grAma vistAranI sAcI sthitinuM Akalana nahi thAya, potAnI AMkhothI pratyakSa rIte abhAvanI pIDA veThanArAone joze nahi tyAM sudhI dezanI sAcI chabI emanI sAme kyAreya nahi Ave. ame amArI yAtrA daramiyAna gujarAtathI mahArASTra, madhyapradeza, rAjasthAna - badhI jagyAe ame dezanI sAcI tasavIra joIe chIe. mane navAI lAge che ke abhAvanI sthiti hovA chatAM mANasa jIve che, nirAMte beTho che, paNa AvI saMtoSanI sthiti kAyamI cAlavAnI nathI. A saMtoSa bhrAmaka che. niSkriyatA ane ciMtananA abhAve janmelI ALasa che. jene ApaNe saMtoSa kahIe chIe te saMtoSa nathI, ALasa che. vidrohanI sthiti AvatA vAra lAgavAnI nathI. A garIbI ane viSamatA eka divasa jarUra vidroha pragaTAvaze. e sthiti bahu dUra nathI. deza ane rAjyonI sarakAro digdamita che. prAthamikatA kaI bAbatone ApavI eno emane paricaya nathI. lokasabhA ane vidhAnasabhAomAM deza-pradezanI je sthiti rajU thAya che tethI kAMIka judI ja vAstavikatA che. A vAstavikatA viSama che. varavI che. pIvAnA pANI ane anAjanI vyavasthA nathI ane ApaNe mUDIrokANanI vAta karIe chIe. bIjA dezanA mUDIrokANa ane audyogika vikAsa dara sAthe chevADAnA mANasane zI levA-devA? jemanI pAse moMghI gADIo che, emanA mATenA jhaLahaLATa rAjamArgo e vikAsanI tasavIra nathI. gAmaDAMo sudhI pAkI saDako thavI joIe. udyogo mATe vIjaLI che ane jhUMpaDIomAM aMdhakAra che. vasAhatomAM aMdhakAra che. 138 muMbaI pravAsa vakhate amuka loko mArI pAse AvyA. eka udyogapatie mahAprajJa vANI - 6 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kholelI navI zALAnI vAta karI. temaNe jaNAvyuM ke AkhI zALA pUrI vAtAnukUlita che. dareka khaMDamAM vidyArthIdITha kamyuTaranI vyavasthA che. meM pUchyuM, "phI keTalI che?" saMkocathI temaNe jaNAvyuM, "ATalA moTA ane bahuuddezIya vidyAlayanI phI vadhAre to thAya ja." doDha lAkha eDamizana phI che. hosTelanI phI mahinAnI dasa hajAra che. praveza mATe atyArathI ja paDApaDI che. badhA phorma atyArathI upaDI gayA che. meriTa UMcu hovA chatAM dUra-dUranA vistAronA vidyArthIonA Avedanapatra AvI rahyA che. meM kahyuM ke, "A vidyAlaya nahi, hiMsAnuM eka kendra taiyAra thaI rahyuM che. A moTA lokonA kAranAmAo che. moTA lokonI moTI vAto ane moTA kAma. nAnA kAma to teo karI zaktA nathI. pAMca karoDanuM vidyAlaya banAvyuM. gAmaDAMnA dUradUranA vistAromAM je mUDIthI eka so prAthamika vidyAlaya banI zake ene eka jagyAe kendrita karavA e buddhimAna loko ja karI zake." dezamAM dareka jagyAe Ama thAya che. je samartha ane sakSama che, emanA mATe badhuM thAya che, je aMtima katAramAM UbhA che, emanA tarapha koInuM dhyAna nathI. je vaheMcavAmAM Ave che, te chevADAnA mANaso sudhI pahoMcatuM nathI. samagra yAtrA daramiyAna meM AvI samasyAono sAkSAtkAra karyo che. samAdhAna kaI rIte thAya? kAle ja meM A bAbate vAta karelI, Aje paNa kahuM chuM ke jyAM sudhI moTA loko potAnA jIvanastarane madhyamAM nahIM laI jAya, zikharathI thoDA nIce nahi utare, samarekhAmAM nahi Ave, tyAM sudhI hiMsA, AtaMka ane ugravAdane rokI nahi zakAya. hiMsAnI vALAthI dUra UbhA rahIne tamAzo jonArA paNa potAnI jAtane A javALAthI mukta rAkhI zakavAnA nathI. A Agane atyArathI oLakhI levAnI jarUra che. Agane bujhAvavAno eka ja upAya che ke jyAMthI Aga lAgI che tyAM, tenA mULamAM pANIno pravAha choDavo. dharma ane jIvana-vyavahAranI bAbatamAM Aje eka navA ciMtananI jarUra hiMsA kema vadhI rahI che? 139 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. sarvathA eka nUtana darzananI jarUra che. AcArya tulasIe aNuvrata AMdolananI zarUAta karI je eka navA darzananI ja zarUAta hatI. lokoe ThIka-ThIka prayAsa karyo, tulasIjInA A darzanane samajavAno pUro prayAsa thayo nahi. aNuvratano ApaNI prajAe vyApaka bhUmikAe svIkAra karyo hota to Aje dezanI tasavIra judI hota. Apa lokonI dRSTie huM eka dharmaguru chuM. e to ThIka che paNa huM sImArekhAmAM jAtane bAMdhavAmAM mAnato nathI. mAtra pravacana sudhI ja jAtane sImita rAkhavAnI vAta paNa mane svIkArya nathI. dharmanuM pravacana mAtra manoraMjana mATe nathI. agara ema hota to dhArmika pravacana ane philmomAM koI pharaka na rahe. jo jarA paNa parivartana na AvavAnuM hoya to mArA bolavAno koI artha nathI. dharmanuM kAma che cetanAnuM rUpAMtaraNa karavAnuM. pacAsapacAsa varSa dharmakaraNI karavA chatAM krodha, mAna, mAyA, lobha, irSyA Adi jema-tema jaLavAI rahe, to pachI samajavuM ke pacAsa varSa nirarthaka kAmamAM pasAra thayAM che. cetanAnuM rUpAMtaraNa zakya che. ame dAvApUrvaka kahI zakIe chIe ke cetanAnuM rUpAMtaraNa thaI zake che. meM prayoga karelA che. vaijJAnika kasoTI para pA2 utarIne joyuM che. mane Azcaryajanaka pariNAma prApta thayAM che paNa kAma AsAna nathI, muzkela che. AdatomAM, vRttiomAM parivartana lAvavAnuM kAma khUba sUkSma che ane muzkela che. khUba ja dhIraja ane saMkalpanI jarUra hoya che. prekSAdhyAna ane jIvanavijJAnanA prayogothI prApta thayelA pariNAmoe mAro utsAha vadhAryo che. prayoga ane parIkSaNa vidyAlayomAM thayA, DaoNkTaro vacce thayA, adhikArIo vacce thayA, pariNAma dareka rIte pojhiTiva ane protsAhaka rahyAM. A vaijJAnika yugamAM dharmane paNa prAyogika banAvavAnI jarUra che. dharmano paNa sAkSAta anubhava thAya te rIte teno prayoga thavo joIe. bhojana karIe ane bhUkha nA maTe, pANI pIvAmAM Ave chatAM tarasa na maTe, davA levAmAM Ave ane roga na dUra thAya to zo phAyado ? pratyakSa rUpe sakArAtmaka pariNAma dekhAvuM joIe. anubhave mArI A dhAraNAne puSTa karI ke mAtra siddhAMtanA AdhAre mahAprajJa vANI - 6 140 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktine badalI nA zakAya. jyAM sudhI prayoganI bhUmikA para nathI AvatA, tyAM sudhI ema thavAnuM saMbhava nathI. huM atyAre vidyAlayamAM ApanI samakSa bolI rahyo chuM. adhyApakone mAruM namra nivedana che ke vidyArthIne pustakanA jJAna sAthe teno bhAvAtmaka vikAsa karavAno prayAsa paNa karavo joIe. imozanala DevalapamenTa na thAya, mAtra bauddhika vikAsa ja lakSya bane to ghaNuM bhaNavA chatAM paNa mANasa duHkhI ane tanAvagrasta rahe che. bhaNatara tarkazaktimAM vadhAro kare che paNa saMvega para niyaMtraNa karatA na zIkhave to kAMI kAmanuM nathI. jIvana eka saMgrAma che. paLepaLano saMgharSa che. evAmAM moTA adhikArI ke vepArI ke sattAdhIza pAse paNa lAgaNIonA niyaMtraNanI samaja-ciMtana hovAM joIe. jIvanamAM Dagale-pagale ghaDatara thayeluM vyaktitva sAcI dizAmAM sAcA nirNayo laI zake che. jarUra che koThAsUjhanI. haiyAukalatanI jarUra che. hiMsA para niyaMtraNa meLavavA ane ahiMsaka jIvanazailIne vikasAvavA ApaNe sarvAMgI vicAra karavo paDaze. zikSaNa paNa sudhAraNA-parivartana mAge che. hiMsA para niyaMtraNa jarUrI che. 19 jUna hiMsA kema vadhI rahI che ? 141 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zikSAnI tripadI : jIvanavijJAna eka dArzanika siddhAMta para vicAra karo. dareka vyaktimAM jJAnanI kSamatA che, AnaMda che ane zakti che. jJAna, AnaMda ane zakti - A prANInuM lakSaNa che. mAtrAbheda hoI zake che. koInAmAM jJAnano vadhAre vikAsa thayo hoya paNa koI prANI evuM nathI jenAmAM jJAna ane saMvedanA na hoya. AnaMda mATe paNa A vAta kahI zakAya. eka vyakti sadAya prasanna raheto hoya ane eka vyakti kyAreka prasanna, kyAreka khinna ema bane. koI vyakti vadhAre zaktizALI hoya ane koI ochI ema paNa bane. zikSaNa para vicAra karatI vakhate paNa A vAta dhyAnamAM rAkhavI joIe. ApaNuM zikSaNa A tri-padI AdhArita hovuM joIe. evuM zikSaNa - je jJAnane vikasita kare, evuM zikSaNa je tenI zaktino anubhava karAve ane evuM zikSaNa je teno vikAsa kare. koI paNa rIte prazikSaNa ApavAmAM Ave paNa A traNa bAbatono vicAra thAya to jANavuM ke zikSaNa paddhati khUba sArI che. jJAna vikasita thAya to enAthI ApaNuM ajJAna dUra thAya che, ApaNane satya jANavAno moko maLe che. AnaMda vikasita thAya to ghaNI muzkelIothI bacI zakAya che ane duHkhathI bacI zakAya che. duniyAmAM duHkha vadhAre nathI paNa ghaNA loko eTalA mATe mahAprajJa vANI -6 142 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ duHkhI hoya che kAraNa ke emanI aMdara AnaMdano strota praphuTita thayo hoto nathI. zikSaNanI niSpattinA AdhAre vizleSaNa karIe to traNa zabda ApaNI sAme Ave che. kAryakauzala, vyavahArakauzala ane AcaraNakauzala. A traNeyamAM zikSaNanI AkhI vAta AvI jAya che. zikSaNathI kAryakauzalamAM vRddhi thAya che. jenAmAM kAryakauzala nathI e kayUTara ke sophTavera AdinI bAbatamAM kAMI jANato nathI. zikSaNanI vividha zAkhAo kAryakauzala vadhAravA mATe ja hoya che. dakSatA vadhe eTalA mATe ja zikSaNanI paddhatio ane Tekanikono vikAsa thayo che. zikSaNano eka anya bhAga che je ApaNA mastiSkanA anya prakoThone sakriya kare che. mastiSkano eka prakoSTha che kAryakauzalano prakoi, ene karmanI zakti ke karmanI buddhi kahe che. mastiSkano eka prakoi ApaNI prasannatAne, AnaMdane vikasita karanAra che. vyaktinuM Aveza para niyaMtraNa hoya to enAmAM ApoApa vyavahArakauzala AvI jAya che. bIjAnI sAthe kevo vyavahAra karavo e zikSaNa dvArA nirdhArita thAya che. koI vyakti bhaNela-gaNela hoya paNa vyavahArakuzaLa na hoya to ghara ane ophisamAM teno samaya laDavA-jhaghaDavAmAM ja pasAra thaze. gharamAM mAtA-pitA ane patnI muzkelI anubhave che ane ophisa ke dukAnamAM hAtha-nIcenA karmacArIo paNa duHkhI thAya che. ghaNA abhibhAvako ema kahetA hoya che, "zuM duHkhanA divaso jovA mATe ja ATaluM bhaNAvyA?" zikSaNathI kAryakauzala AvyuM paNa vyavahAra kauzala na Ave to zikSaNa bahu kAma AvatuM nathI. kAryakauzala AjIvikA meLavavA mATe, dhana kamAvavA mATe che. parivAra mATe vyavahArakauzalanI jarUra paDe che. sAthe rahevuM ane saumanasthatA ane sahaastitvanI bhAvanAthI rahevuM e muzkela che. koI zAMti ane sahayoganI bhAvanAthI gharamAM rahI zake to mAnavuM ke zikSaNanI bahu moTI niSpatti che. zALAnuM zikSaNa na meLavyuM hoya paNa parivArane suMdara rIte calAvato hoya e mANasa vadhAre mahattvano che. evA lokone paNa joyA che ke jemaNe UMcI DigrI meLavI hoya, yunivarsiTImAM UMco hodo meLavyo hoya paNa parivAranA zikSAnI tripadI: jIvana vijJAna 143 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ loko emane pasaMda na karatA hoya, te gharanI bahAra rahe to sAruM ema IcchanAranI saMkhyA vadhAre hoya kAraNa spaSTa che ke vyavahArakauzalano abhAva. - trIjuM che AcaraNakauzala, jenAmAM AcaraNa pratye niSThA che e AcaraNakuzaLa kahevAya che. AnaMdamaya jIvana e ja jIvI zake che, jenAmAM AcaraNa kauzalanuM mastiSka jAgRta thaI gayuM che. jene AcaraNa pratye niSThA jAgI gaI hoya, e kadI koI khoTuM kAma nahIM kare. pachI te koI anyAyapUrNa kAma ke je kAmamAM koIne nukasAna thatuM hoya evuM kAma nahi kare. AcaraNakauzala mastiSkiya prazikSaNa dvArA ke ahiMsA prazikSaNa dvArA thaI zake che. be mahinA pahelAM ame jayapuramAM hatA. samAcArapatromAM vAMcyuM ke amerikAmAM eka vidyArthIe rAiphalathI potAnA parivAranA sabhyone goLI mArI. parivArano saphAyo karI e zALAmAM gayo ane zALAmAM potAnA adhyApaka ane vidyArthIo para aMdhAdhUMdha goLIbAra karI temane mArI nAkhyA. A che hiMsAnI caramasImA. mane thayuM ke ahiMsA prazikSaNanuM kAma yuvAnomAM, vayaskomAM calAvIe che tema bALakomAM ane vidyArthIomAM paNa jarUrI che. AnA viSe ciMtana karyuM ane ahiMsA InTaranezanalanA kAryakartAo sAthe vAta karI. A saMdarbhamAM e lokoe AMtararASTrIya stare je mukhya loko kAma karI rahyA che emano saMparka sthApita karyo. sahune e vAtanI jarUra lAgI ke bALapaNathI ja ahiMsA prazikSaNanuM kAma zarU thavuM joIe. tyArabAda ame pUro korsa taiyAra karAvyo, vidyArthIo mATe ane yuvako mATe paNa. sAdhAraNa janatAnI vacce prazikSaNanI kAmagIrI cAlu ja che paNa zikSaNanA kSetramAM ahiMsA prazikSaNanI vAta dUragAmI pariNAma lAvanArI banI raheze ane tenA yatheSTa pariNAma maLaze. enA mATe eka vizeSa korsa banAvela che. samAje sukha-zAMtithI sahaastitvane sAkAra karavuM haze to ahiMsAnuM prazikSaNa anivArya che. prekSA dhyAna ane jIvanavijJAna zikSaNa sAthe joDela che, enI sAthe ahiMsA prazikSaNane joDI devAmAM Ave to pUruM kAma thAya. jIvanavijJAna ahiMsA prazikSaNano eka ekama ja che paNa svataMtra rUpe ahiMsA mahAprajJa vANI -6 14 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazikSaNanuM kAma thavuM joIe, jenAthI manuSyanI hiMsaka vRtti ochI thAya. hiMsAnI vRtti vadhavAnuM mukhya kAraNa e che ke artha kendramAM che ane cetanAnuM mUlya ghaTI gayuM. thavuM ema joIe ke kendramAM cetanA rahe ane paridhimAM artha, paNa thayuM UlaTuM ane pariNAma paNa UlaTuM AvyuM. cetanA kendramAM kema Ave? ene zakya banAve che ahiMsAnuM prazikSaNa. ApaNA mastiSkamAM be prakAranI zaktio che - mAnavIya ane pAzavikaTa bane barAbara kAma kare che, paNa je vadhAre vikasita thAya che ApaNo vyavahAra ane kArya paNa ene anurUpa hoya che. e ApaNI para nirbhara che ke ApaNe baMnemAMthI kone jAgRta karIe. krodhanI uttejanAnA prakoi paNa mastiSkamAM che ane krodhanA niyaMtraNanA prakoi paNa ApaNA mastiSkamAM zodhavAnA che. vartamAnamAM je keLavaNI ApavAmAM Ave che emAM zikSaNanA zubhatattvone pragaTa karavAnI keLavaNI maLatI nathI, eTale e suSupta che ane mastiSkanA e prakoi je zIdhra uttejanA ane Avezane pragaTa kare che, sakriya thAya che. ApaNe samAjavyavasthA ane avasthAnuM sUkSmatAthI nirIkSaNa karIzuM to jaNAze ke sUkSmatAno grApha dhIre dhIre nIce utarato jAya che. eka nAnuM bALaka paNa mAtApitAnI vAtane sahana karI zakatuM nathI. guru droNa ane arjuna jevA guru-ziSyanI paraMparA to have lupta thaI gaI che. kadI rAma ane bharata jevA bhAIonAM udAharaNa ane Adarza ApaNe tyAM hatAM Aje paraspara pratispardhA che. be bhAIonI mulAkAta adAlatomAM thAya che. mastiSkanA e prakoi, je ApaNA bhAvAtmaka vikAsa mATe javAbadAra che, zikSaNamAM tenA samAvezanI koI vyavasthA nathI. bauddhika vikAsa to thAya che paNa bhAvAtmaka vikAsanI upekSA thAya che. vartamAnamAM jeTalo bauddhika ane yAMtrika vikAsa thayo che, atItamAM kadAca eTalo nathI thayo. nikaTanA atItamAM ATalo yAMtrika vikAsa nathI thayo. enI samAMtare bhAvAtmaka vikAsa paNa thayo hota to yAMtrika vikAsa mANasane aMkuzamAM na laI zakyo hota. manusmRtimAM kahyuM che: "dazaka dharmalakSaNam'. umAsvAmIe paNa uttama dasa dharmanI vAta karI. isAI ane bIjA dharmagraMthomAM paNa sahiSNutA zikSApatripadI jIvana vijJAna 145 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane ahiMsAnI vAta para khUba jora ApavAmAM AvyuM. kAraNa ? enA vagara samAja sukhI na rahI zake. meM ghaNA bhaNelA-gaNelA bauddhika kahevAtA mANasone samasyAthI gherAyelA joyA che. jayapura pravAsanI vAta che. pravacana pachI eka vyaktie AbhArapradarzana karyuM. eNe kahyuM, 'jIvanavijJAna eka kalyANakArI prakalpa rUpe sAme Avela che. agAu AI.kyU.nA AdhAre niyukti thatI hatI have moTI kaMpanIo AI.kyU.nA AdhAre nahi i.kyU.nA AdhAre niyukti kare che. jeno potAnA imozana para kaMTrola che, evA loko moTAM-moTAM pada para che. je loko potAnA Avego para niyaMtraNa dharAvatA nathI te loko nIcenA pada para kAma kare che.' je keLavaNImAM mANasane potAnI lAgaNIo para, Avego para niyaMtraNa karatAM zIkhavavAmAM AvatuM nathI e keLavaNI kAmanI nathI. meM ghaNA lokone joyA che, je prAraMbhathI anuzAsita rahyA paNa jevo dhana ane sattAnA srota khUlyA ke anuzAsananI paridhi paNa temanA mATe tUTI gaI. hamaNAM ja eka nikaTatama * vyakti jeo maMtrI banyA che, emane meM kahyuM, 'prathama vakhata Apa sattAmAM AvyA cho, Apano viveka jaLavAya ane ApanI cetanA aMkuzamAM rahe evI zubhecchA ApuM chuM.' vaibhava pacAvavo agharo che. saMpatti pacavI joIe. aMtarAtmAnI zuddhi Avazyaka che. A bhAvazuddhi imozanala DevalapamenTa vagara zakya nathI. A DevalapamenTa zarUAtathI ja thAya te jarUrI che. Aveza ane AveganI vRttine Apa thoDI miniTonA sAdhAraNa prayAsathI samApta karI lezo. enA mATe prayoga rUpe satata prayAsa karavAnA thaze. upacAra tyAM ja kAragara thaze, jyAre bImArI prathama tabakkAmAM hoya, tharDa sTejamAM pahoMcaze to pachI ilAja nahi thAya. e ja rIte imozanala kaMTrola paNa eka-be divasanA prayAsathI nahi thAya. enA mATe lAMbA gALAnA prayAsanI jarUra che. jIvavijJAnanI pUrI paddhati AnA para AdhArita che ke vRttiono upacAra mAtra u52-u52thI na thAya. saMpUrNa bhAvazuddhinI vAta che. jaina tattvadarzanamAM mahAprajJa vANI - 6 146 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e vAta Ave che ke nirjarAnI vAta Ave che. nirjarAno artha che melanuM prakSAlana. malinatAthI zuddhi taraphanI gati eTale nirjarA, zuddhIkaraNa kaI rIte thAya ? tenA viSe vicAra karavo khUba Avazyaka che. enA mATe abhyAsa jarUrI che. mAtra vAcana karavAthI zuddhIkaraNa thatuM nathI. jIvanavijJAnamAM mAtra siddhAMtanI vAta nathI. prayogane paNa mahattva Apela che. cetanAnA sarva kendra sakriya che. cetanAnI sakriyatAthI bhaya, krodha, lobha, irSyA Adi duSpravRttio para ApaNuM niyaMtraNa sthApita thAya che. gusso eka vakhata zAMta thAya paNa punaH e gusso jAgRta na thAya tenI kALajI rAkhavAnI che. jIvanavijJAnanI keLavaNImAM evo upakrama racAyo ke vyaktinA nakArAtmaka vicAra janmAvanA2 prakoSonuM zodhana karI sakArAtmaka vicAra utpanna karanAra prakoSThone sakriya banAvavAmAM Ave ke dareka prakAranI sthitino mukAbalo thaI zake. sAmAnyatayA mANasa paristhitinI sAthe jIve che. paristhiti mujaba jIve che. enuM AcaraNa paristhiti para nirbhara hoya che. agara zodhana thaI jAya to duSprabhAvaka paristhitio para ApaNe cetanAnI ucca bhUmikA para pahoMcI jaIe. saMtomAM ane gRhasthomAM paNa ghaNA loko evA thayA che, jemaNe potAnI cittavRttione eTalI zAMta banAvI lIdhI ke atyaMta muzkela paristhitiomAM paNa teo avicala rahyA hoya. ApaNA dharmasaMghamAM pAMcamA AcArya thayA madhavAgaNI. emaNe svayaM vRttio para niyaMtraNa karI lIdhuM hatuM. prAraMbhathI ja jIvanabhara dareka paristhitiothI teo aprabhAvita rahyA. emanI ghaNI kasoTI thaI. muni avasthAmAM koIe jhoLImAM rAkha nAkhI dIdhI hoya. dhULa nAkhanAra tarapha paNa teo smita pharakAvatA. ApaNe e vAtano svIkAra karI laIe ke agara yogya vidhi ApaNI sAme hoya to cetanAnuM rUpAMtaraNa thaI zake che. prazna ApaNI sAme che prakriyAno, paddhatino, agara e barAbara hoya to cetanAne rUpAMtarita karavAmAM vAra lAgatI nathI. cetanAnuM rUpAMtaraNa, bhAvazuddhi jarUrI che. e ja keLavaNI sAcI jenA zikSAnI tripadI : jIvana vijJAna 147 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvArA kAryakauzala, vyavahArakauzala ane AcaraNakauzala vikasita thaI jAya. Aje apekSA che sarvAgINa vikAsa karanArI keLavaNInI. ApaNI keLavaNInI ghaNI maryAdAo che. sarvAgI vikAsa kare evI keLavaNIthI ja AMtara-bAhya ghaDatara thAya che. ApaNe jIvanavijJAna dvArA vyaktitva vikAsano upakrama racyo che. ghaNA keLavaNIkArone ane zikSaNa vibhAgane temAM rasa paDyo che. jIvanamUlyonuM zikSaNa jIvanavijJAnamAM samAveza pAmyuM che. mAtra rojagArI apAve tevA zikSaNathI svastha manuSyanuM nirmANa nahi thAya. svastha manuSya haze to samAja svastha haze. svastha samAja saMracanA mATe zikSaNanI bhUmikA khUba mahattvanI banI zake. zikSaNanuM mahattva sahune samajAya ane teno sucAru viniyoga jIvanakramamAM sarjAya tevI apekSA asthAne nathI. 20 jUna mahA vANI -6 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 caritrazALAnuM nirmANa karIe ApaNo deza AjhAda thayo e vakhate AcArya tulasIe ciMtana karyuM ke AjhAdI hamaNAM-hamaNAM ja maLI che. enI sAthe sAthe caritrano vikAsa nahi thAya to rASTra apekSita pragati nahi karI zake. ghaNA ciMtana-maMthana pachI emaNe aNuvrata rUpe naitikatAnI AcArasaMhitA banAvI ane rASTra samakSa rajU karI. prathama dilhI pravAsamAM dezanA prathama rASTrapati rAjendrabAbue aNuvratane AvakArI pUruM samarthana karyuM. emaNe paMDita naherune patra lakhyo ke AcArya tulasI dilhI AvyA che, emanI pAse rASTranA caritranirmANanI yojanA che. Apa emane maLavAnuM avazya goThavazo. pUjaya gurudevazrI tulasIjI ane amAro prAraMbhathI ja evo mata rahyo che ke rASTra bhale game teTalo yaMtraudyoga kSetre vikAsa kare paNa agara naitika mUlyono vikAsa nahIM thAya to vikAsano koI artha nathI. paurANika yuganI vAta che. nArada rAvaNanI nagarI laMkA gayo. tyAM rAvaNe emane zastrazALA, mallazALA, azvazALA, gajazALA, rathazALA Adi badhI zALAo batAvI. nArade kahyuM, "ATalI badhI zALAo meM joI paNa Apane tyAM caritrazALA paNa che ke nahi? caziALAnuM nirmANa karIe 149 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAvaNe kahyuM, "caritranI to mAre tyAM koI zALA nathI." "to pachI A badhI zALAono koI artha nathI. nArade to bedhaDaka kahI diIdhuM. jyAM caritranI zALA nathI hotI, AcaraNanuM jyAM koI mUlya nathI hotuM, tyAM koI pragati thAya to paNa te hAnikAraka hoya che. AjhAdI bAda zikSaNa kSetre sarakAre koThArI AyoganuM gaThana karyuM. AyoganA saciva ke. pI. nAIka AcAryavara ane mArI pAse zikSaNa viSe vicAra-vimarza karavA ghaNI vAra AvatA hatA. emanA pachI DaoN. jhAkira husaina je rASTrapati hovAnI sAthe sAthe mahAna zikSaNavid paNa hatA. emanI sAthe paNa vicAra-vimarza thato. A rIte koThArI Ayoga, mudAliyara Ayoga, DaoN. rAdhAkRSNana Ayoga sarvae zikSaNanA saMdarbhamAM naitika mUlyonA samAvezanI vAtane mAnya karI. samayAMtara pachI prekSAdhyAna paddhatinI zarUAta thaI, ane AkhA dezamAM zibiranI zarUAta thaI to aNuvratane vadhAre vyApakatA maLI. aNuvrata mANasamAM parivartana lAvavAnI dRSTithI ja zarU thayeluM. prekSAdhyAnanA zibiro bAda jyAre sakArAtmaka pariNAma AvavA lAgyA to enAthI aNuvratono svIkAra khUba saraLa thaI gayo. enAthI pahelA ame AcArasaMhitA prastuta karatA hatA ane lokone te svIkAravAno Agraha karatA hatA ane lokone te svIkAravAno Agraha karatA hatA. paNa prayoga vagara parivartana saMbhava nathI. prekSAdhyAnanA prayogoe AmAM khUba madada karI. eka divasa AcAryazrIe kahyuM, "prauDhone ApaNe badalIe chIe, yuvakomAM paNa badalAva Ave evo prayatna karI rahyA chIe, paNa vidyArthI varga tarapha hajI paryApta dhyAna apAtuM nathI. bALako ane vidyArthIne parivartananI tAlIma ApavAnI vAta tulasIjInuM samayocita ciMtana hatuM. A dizAmAM ja ciMtanamanana pachI jIvanavijJAna upakrama zarU thayo. mane vizvAsa che ke mAtra vAMcavAthI thanAruM parivartana alpakAlika hoya che. mastiSka para eka Ijhezana ke prabhAva paDe che, paNa e lAMbA samaya sudhI Takato nathI. vaijJAnika dRSTie AnA para 150 mahAprajJa vANI - 6 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicAra karavAmAM Ave to samajAya ke je vAta ApaNA konsiyasa mAinDane prabhAvita kare che, e vAta vadhAre TakatI nathI. jyAM sudhI A vAta anakonsiyasa mAinDa sudhI pahoMcatI nathI, tyAM sudhI sthAyI badalAva nathI thato. Adato ane svabhAvano sTora anakonsiyasa mAinDa che. zAbdika upadeza, pravacana, pAThyapustako AnAthI sthAyI parivartana saMbhava nathI. enI sAthe-sAthe prayoga thavo joIe. mastiSka vighAne huM khUba mahattva ApuM chuM. prayoga mane priya che ane prayoga paNa mane vizvAsa che. jyAM sudhI ApaNe mastiSka paTalane che prabhAvita karatA nathI limbika sisTamano eka hisso hAipothelemasa, ene prabhAvita ane sakriya karatA nathI, tyAM sudhI caritramAM parivartana nahIM Ave. rAjasthAnanA tatkAlIna zikSaNamaMtrI caMdanamalajI baida eka vakhata AcAryazrI pAse AvyA ane kahyuM, 'AcAryazrI ! ame naitika zikSaNane pAThyakramomAM sthAna ApI rahyA chIe.' meM pUchyuM, 'A saMdarbhamAM Apa zuM karI rahyA cho ?' emaNe kahyuM, 'ame eka pustaka taiyAra karAvIe chIe, jemAM naitika caritrane unnata banAvanArA preraka prasaMgo ane evI ja bIjI vAcana sAmagrI haze.' meM kahyuM, 'vartamAnamAM zuM AvAM pAThyapustakonI kamI che ?' Apano A prayAsa daphatarane vadhAre bhAre banAvaze. dasa pustaka haze to ekano vadhAro thaze ! emaNe kahyuM, 'Apa jaNAvo ke A saMdarbhamAM ame zuM karIe ? mArA parAmarza pachI emaNe rAjasthAnanA zIrSastha zikSaNavidonI eka saMgoSThi bolAvI. teo AvyA ane vistRta vicAra-vimarza thayo. meM kahyuM, 'je kAMI paNa naitika zikSaNa bAbate Apa lAgu karavA iccho cho, e prayogAtmaka hovuM joIe, mAtra likhita nahIM.' prAcInakALamAM adhyAtma ane yogamAM prayoga vihita che. Aje vaijJAnika AdhAre paNa ApaNe samajI zakIe, manuSyanA AdhAre paNa ApaNe samajI zakIe ke manuSyanA vyavahAranuM niyamana koNa karI rahyuM che ? ApaNA mastiSkanA nyUroTrAnsamITara ja manuSyanA vyavahArane prabhAvita ane saMcAlita kare che. catrizALAnuM nirmANa karIe 151 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNI aMtaHstrAvI graMthio che, te ApaNA vyavahArane prabhAvita kare che. jyAM sudhI rAsAyaNika parivartana thatuM nathI, tyAM caritrano vikAsa thaI zakato nathI. ame eka vaijJAnika dRSTi, AdhyAtmika dRSTi ane yogadRSTino samanvaya karI jIvanavijJAnano upakrama zikSaNa kSetre prastuta karyo ane Aje tenuM prabhAvaka pariNAma joI zakAya che. rAjasthAna, madhyapradeza, bihAra, jhArakhaMDa jevAM hindIbhASI rAjyomAM jIvanavijJAnanA kAryakramo cAlI ja rahyA che. karNATaka jevA binahindIbhASI rAjyae paNa jIvanavijJAnane potAnA pAThyakramamAM sthAna ApyuM che. tyAM jIvanavijJAnanAM pustakono kannaDa bhASAmAM anuvAda cAlI rahyo che. atyAra sudhI be lAkha adhyApakone jIvanavijJAnanuM prazikSaNa apAI cUkyuM che. tyAMnA muslima samAje jIvanavijJAnanAM pustakono urdUmAM anuvAda karAvI madaresAomAM bhaNAvavAno nirNaya lIdho che. huM ema mAnuM chuM ke mAtra bauddhika vikAsa vyaktine mATe upayogI che, jIvikA calAvavA mATe tenI upayogitA che, paNa jyAM parivAra, samAja, dezano prazna Ave che, tyAM teno vyavahAra ane caritra ja mukhya rUpe jovAmAM Ave che. bauddhika vikAsathI tarkazakti vadhe che paNa cAritranI bAbatamAM paNa buddhi unnata banAve ema mAnI zakAya nahi. Aje ApaNI sAme je samasyAo che e bhaNelA-gaNelA mANaso taraphathI ja vadhAre UbhI thayelI che. A samasyA cAritryazIla mAnavanirmANa vagara zakya nathI. ApaNA mastiSkamAM be prakAranA taMtra che. eka che bauddhikatAnuM taMtra ane bIjuM che caritranuM taMtra. jyAM sudhI A baMneno samanvaya nahIM karIe tyAM sudhI mastiSkano saMtulita vikAsa nahiM thaI zake. ApaNe bauddhika vikAsane gauNa nahi karavo joIe. mastiSkanI dRSTie joIe to ApaNA mastiSkanuM je DAbuM paTala che e laukika vidyA mATe uttaradAyI che. bhASA, gaNita, vijJAna, bhUgoLa Adino vikAsa tenA dvArA thAya che. jamaNuM paTala sphUraNA, adhyAtma, caritra mATe javAbadAra che. jyAM sudhI jamaNA paTalane jAgRta nahIM karIe tyAM sudhI mahAprajJa vANI - 6 152 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanamAM dakSatA bhale prApta karI laIe, jIvana-nirmANamAM sahAyaka vRttio ane pravRttionA svAmI nahIM banI zakIe. gaIkAle ja meM jaNAvyuM hatuM ke kAryakauzala vadhI javAthI vyavahArakauzala vadhI jAya evuM koI sIdhuMsAduM samIkaraNa nathI. samAja ane dezanI pragati vyavahArakauzala ane cAritranirmANa vagara zakya nathI. A badhI daSTie ame je prayoga karyA te khUba kAryasAdhaka nIvaDyA che. A prayogone hajI dezavyApI svarUpa nathI maLyuM paNa huM eTaluM namratApUrvaka jaNAvIza ke Aje vividha prAMtomAM pacAsa lAkha jeTalA vidyArthIo jIvanavijJAnanA pAThyakrama sAme joDAyelA che. hajAro zikSaka prazikSita thayA che. hajI A kama AgaLa ne AgaLa vadhI rahyA che. jIvana-nirmANamAM jIvavijJAnanI upayogitA siddha thatI jAya che. jayapura pravAsamAM ame eka korsa taiyAra karyo - ahiMsA prazikSaNano. ajameramAM sI.Ara.pI.nA javAnono eka prazikSaNa zibira hajI gaIkAle ja pUro thayo. DI.AI.jI. hIrAsiMhano kAle ja eka patra maLyo. nasIrAbAda ane sI.Ara.pI.nI bIjI chAvaNIomAMthI paNa A prakAranI zibiranI apekSA rAkhavAmAM Ave che. sahune anubhUti thaI rahI che ane vizvAsa beTho che ke mAnasika vikAsamAM A prakAranuM prazikSaNa khUba lAbhadAyaka che. hariyANAmAM jIvanavijJAna akAdamI sAruM kAma kare che. banArasIdAsajI guptA sAme ja beThA che. teo hariyANAnA mukhyamaMtrI rahI cUkyA che. teo pote jIvanavijJAna ane ahiMsA prazikSaNanA kAryakramo sAthe joDAyelA che. sahuno sahayoga maLe che. saMtoSajI ane narezajI paNa pUrA manoyogathI A kAryamAM joDAyelA che. sahunA sahiyArA prayAsothI hariyANAmAM ahiMsA-prazikSaNano kAryakrama vadhAre vyApaka thaze. amArI be divasanI goSThImAM hariyANAnA seMkaDo zikSakoe bhAga lIdho. sahue utsAha dAkhavyo. rAjyapAlajI sAthe bahu jUno paricaya che. bihAranI vaizAlI insTiTyUTamAM emanI preraNAthI jIvanavijJAnanA saMdarbhamAM ghaNuM kAma thayuM hatuM. catrizALAnuM nirmANa karIe 153 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya tulasInA samayathI emanI sAthe saMparka che. jyAre mane jANa thaI ke rAjyapAlajI AvI rahyA che tyAre mane khUba prasannatA thaI ke khUba aMtaraMga vyaktine maLavAnuM thaze. teo khUba samabhAvazIla che. samatAzIla che. hamaNAM ja temaNe kahyuM ke, 'ame sadAya ApanI sAthe chIe.' huM mAnuM chuM ke sahunA sahayogathI ahiMsA prazikSaNanA kAryakramane khUba gati maLaze. AcArya tulasI kahetA hatA ke 'samAjane sudhAravAno ame Theko lIdho nathI. ame amArI maryAdA jANIe chIe. amAruM kAma amArI maryAdAmAM rahIne ame karIe chIe. amAro yathAzakti prayAsa che ke samAjasudhAraNAnA A abhiyAnamAM mANasa sAro bane. amArI parikalpanA vyaktisudhAra dvArA samAjasudhAra ane samAjasudhAra dvArA rASTrasudhAraNAno che.' cha varSa pahelAMnI vAta che, ame dilhImAM hatA. eka divasa rASTrapatijInA mitra ane salAhakAra ane vaijJAnika evA vAya. esa. rAjana amArI pAse AvyA ane kahyuM ke rakSA maMtrAlayanA vaijJAnika salAhakAra e.pI.je. abdula kalAma Apane maLavA icche che. e vakhate teo rASTrapati na hatA. misAila pariyojanAnA nivezaka hatA. emanA nirdezanamAM pRthvI, agni, trizUla, nAga Adi misAilonuM nirmANa ane parIkSaNanI prakriyA cAlI rahI hatI. meM kahyuM, 'emane maLIne amane prasannatA thaze.' traNacAra divasa bAda sAMjanA samaye teo AvyA. ame ghaNI dIrgha carcA karI. carcA bAda meM emane kahyuM, 'kalAmasAheba, misAila jevAM upakaraNo to Ape khUba banAvyAM, laDAI mATe misAIlonuM nirmANa to thayuM, have Apa zAMtinI koI misAila banAvo.' abdula kalAme A vAta pakaDI. kadAca A vAta emane sparzI gaI. emaNe ghaNI vakhata emanAM bhASaNomAM A vAtano ullekha karyo che ke AcAryazrIe misAila nirmANa karatAM paNa moTo paDakAra amArI samakSa mUkyo che. A paDakAra meM svIkAryo che ane pAra utaravAnI mArI taiyArI che. 54 mahAprajJa vANI - 6 - Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ huM icchIza ke Apa loko paNa mArA A kathanane pakaDo ke ahiMsA rUpI brahmAstra ke misAilanA nirmANamAM Apano sahayoga prApta thAya. sahune eTaluM samajAya ke ApaNe zAMtinuM jIvana jIvavAnuM che. muMbaI pravAsa daramiyAna meM muMbaInA polIsa adhikArIonA saMmelanamAM kahyuM ke ApanI kAmagIrI evI che ke dareka kSaNe tanAvamAMthI pasAra thavuM paDe che. enI kasara Apa loko para kADho cho. Apano A tanAva, mAnasika saMgharSano bhoga ghaNI vakhata loko bane che, A vAta ThIka nathI. lokomAM prajAnI chabi sArI nathI. polIsanI chabi prajAmAM sudharavI joIe. enA mATe ahiMsA prazikSaNanI prakriyAmAMthI pasAra thavuM paDaze. pariNAma e AvyuM ke polIsa adhikArIonA prazikSaNa kendranuM Ayojana thayuM. jemAM ghaNA polIsa adhikArIo ane javAnoe bhAga lIdho. huM icchuM chuM ke hariyANAmAM paNa ahiMsA prazikSaNa kendra khUle. AvI prazikSaNa zibiromAM bhAga lenAra vyakti svayaM zAMtipUrNa bane, samAjane paNa zAMtithI sabhara kare. huM rASTrapatijI sAthe eka pustaka lakhI rahyo chuM. enuM eka prakaraNa che, 'acchA parivAra.' A pustakanA adhyAya rASTrapatijI lakhI rahyA che. sAro parivAra ane sAruM rASTra kaI rIte bane ? A praznano javAba A pustakamAMthI maLaze. sana 2020 sudhI hindustAnane eka zaktizALI rASTra banAvavAnuM svapna mAtra bhautika vikAsathI siddha nahi thAya. bhautika ane AdhyAtmika, cAritrika ane naitika vikAsa - A sarvanA samanvayathI ja zaktizALI ane svastha rASTranuM nirmANa 2020 sudhImAM thaI zakaze. mane pAkko vizvAsa che ke ahiMsA, naitikatA ane caritranA kSetramAM hindustAna agraNI banI zake che. bhraSTAcAranI sUcimAM bhAratanuM nAma jouM chuM tyAre mane khUba kaSTa thAya che. duHkha thAya che. khUba vicitra lAge evI vAta che ke AkhI duniyAne AdhyAtmika mArgadarzana ApavAnI bhavya paraMparA ane ujjavaLa itihAsa je deza pAse che e dezamAM naitikatAnuM AvuM dhovANa ? bhraSTAcAranI AvI tIvra mAtrA ? eTale A prazno pIDe che. sAmudAyika ciMtA ane ciMtanano viSaya che. ApaNA rASTranI catrizALAnuM nirmANa karIe 155 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chabi sudhAravI paDaze. naitika mUlyonAM zAstro ane AdhyAtmika unnatinA zIrSastha puruSoe je dezamAM janma lIdho che e dezamAM A mUlyonuM punaHsthApana jarUrI che. gujarAta sarakAra taraphathI hAlamAM ja eka prastAva Avyo che ke gujarAtanI jelomAM prekSAdhyAnanA prayogo thAya. enA mATe gujarAtamAM prazikSakone mokalavAmAM Ave. prekSAdhyAnanA prazikSako gujarAta gayA. gujarAtanI jelomAM temaNe kedIone prazikSaNa ApyuM. have e kedIo ja prazikSakanI bhUmikA nibhAve che. parivartana mAtra vAtothI ke vyAkhyAnathI nahi thAya. parivartana mATe anivArya che prayoga. ApaNe sahu prayoganI dizAmAM gati karIe. prayogadhamAM banIe. prayogane vyApaka banAvIe. AMtara-bAhya parivartana mATe prayoga jarUrI che. vyaktimAM parivartana Avaze to samAjamAM sahaja rIte parivartana Avaze. prayoganuM pariNAma A rIte vyApaka parivartana rUpe Avaze. vyakti, samAja ane rASTra e kramamAM parivartananI eka dharI racAze. ahiMsA prazikSaNa, zikSaNamAM jIvanavijJAnano pAThyakrama vagere prayogalakSI kAryakramo, kAryazibiro dvArA ApaNe samAja saMracanA karavAnI che. cAritryazIla mAnavanuM nirmANa karavA mATe niraMtara prayogane gatizIla banAvIe. 21 jUna 156 mahAprajJa vANI -6 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 sA vighA yA vimuktaye Aje ApaNe je prAMgaNamAM chIe,e vidyAnuM prAMgaNa che. vidyAnuM mahattva saikAlika che. vidyAnuM mahattva atItamAM paNa hatuM, Aje paNa che ane bhaviSyamAM paNa raheze. enuM kAraNa che, jJAnathI ajJAnanI nivRtti thAya che. dareka vyaktimAM ajJAna hoya che. koInAmAM ochuM, koInAmAM vadhAre hoI zake che. ApaNI moTI samasyA che ajJAna ane mUccha. vidyAlayonuM nirmANa ajJAnanI nivRtti karavA arthe thayuM che. jJAnano vikAsa karavA mATe thayuM che. vartamAnamAM ghaNAM vidyAlayo ane vizvavidyAlayo che. enI saMkhyA lagAtAra vadhatI jAya che. vidyAno khUba vikAsa thayo che. enI sarakhAmaNIe jJAnano vikAsa thayo che? kadAca nA. prAcInakALamAM vidyAno udeza batAvatA lakhyuM che ke, vidyAmRtamajhute' - vidyA dvArA amRtanI prApti thAya che. ema paNa kahevAyuM che ke "sA vidyA yA vimuktaye" - vidyA e che je mukti apAve che. vidyAthI amaratvanI prApti thAya che. vidyA mukti pradAna kare che. A be bAbate bhAratIya darzanamAM khUba vicAra thayo che, eka nazvara ane eka anazvara. je nazvara che te asthAyI che. Aje che kAle nahi hoya. jIvana nazvara che. sA vidhA yA vimuktaye 157 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka mANasa ApaNane maLe, vAto kare, svastha hoya ane pAMca ja miniTamAM samAcAra Ave ke akasmAta thayo che ane teo have hayAta nathI. vidyA dvArA amRtanI prApti thAya che, ema kadAca adhyAtmavidyAnA saMdarbhamAM lakhAyuM, je ApaNI RSi paraMparA hatI, enA saMdarbhamAM lakhAyuM. Aje e saMdarbha kadAca ApaNane kAma nahi lAge. Aje vidyAno e uddeza nathI. Aje zikSaNano uddeza ane artha badalAI gayA che. emAM ajJAnanI nivRtti mukhya nathI, mohanuM nivAraNa ke mUcchane to toDavAnI ja temAM vAta nathI. zikSaNanI sAthe be zabdono prayoga meM ghaNI vakhata karyo che - "mUrkhatA ane mUDhatA. jenAmAM samajadArIno abhAva hoya che, jenAmAM buddhino vikAsa ocho thAya che, ene sAmAnya rIte mUrkha kahevAmAM Ave che. bIjo che mUDha, mUDha e che je bhaNelo hovA chatAM mUrkhathI vizeSa mUrkhatA kare che. eka to ajANatA khoTuM kare che, bIjo jANI joIne khoTuM kare che. mUDhatApUrvaka khoTuM kare che tene matimUDha kahI zakAya. na karavA jevuM kAma je kare che e mUrkha nahi mUDha che. ApaNI samakSa mUrkhatA ane mUDhatA baMne zabdo che. ApaNe A baMne zabdono vicAra karavAno che. vidyAlayanuM kAma mUrkhatA ane mUDhatA dUra karavAnuM che. koInA jIvanamAMthI mUccha, bhrAMti dUra karIne te zAMti ane AnaMdanuM jIvana jIvI zake, tanAvamukta jIvana jIvI zake evuM ghaDatara karavAnuM hoya che. mUccha ochI thAya tyAre ja ema thaI zake. mUcchanI sthiti hoya tyAre mANasa saccAIne pakaDI zakato nathI. eka mANasa mUcchita thaI gayo. acAnaka behoza thaI gayo. DaoNkTara pAse laI javAmAM Avyo meDikala tapAsa-nirIkSaNa karyA pachI DaoNkTare tene mRta ghoSita karyo. kharekhara te maryo na hato, mUcchamAM hato. tenA avacetana mane jyAre e sAMbhaLyuM ke mane DaoNkTare mRta ghoSita karI dIdho che to enI aMdaranI cetanA jAgrata thaI ane samasta prANa-UrjA ekaThI karIne kSaNa svare paNa bolyo - "DaoNkTara ! huM maryo nathI." 158 mahApA vANI - Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyamAM jijIviSA khUba prabaLa hoya che. dareka sthitimAM e jIvita rahevA icche che. baMne paga kapAI jAya, AMkho jatI rahe chatAM paNa ene jIvavuM hoya che. e mUcchita mANase avacetana manamAM paNa sAMbhaLyuM ke DaoNkTare mane mRta ghoSita karyo che to cheka avacetana manamAM paNa AMdolana jAgyuM. mRtyu bAda mANasanuM zuM thAya che? AkhuM citra jANe tenI sAme AvI gayuM. ene khyAla AvI gayo ke smazAna sudhI pahoMcavAmAM vadhArAmAM vadhAre aDadho kalAka thaze ane pachI rAkha thaI jaIza eTale ja eNe zakya teTalI kSamatA ekaThI karIne kahyuM, huM maryo nathI, jIvita chuM." bAjumAM UbhelA kampAunDare dhamakAvIne kahyuM, cUpa rahe bhAI ! tane khabara paDe ke DaoNkTarane?! Aje kadAca sthiti AvI ja che. Aje dareka kSetramAM AvA kampAunDaro che je DaoNkTaranI vAtane hAjarAhajUra pramANa karatA vizeSa mahattva Ape che. A eka mahAprazna che. je mahAbhArata kALathI cAlyuM Ave che. bhISmae duryodhanane samajAvyo ane yuddhanAM pariNAmothI cetavyo tyAre eNe kahyuM, janAmi dharma na ca me pravRttiH jAnAmyadharma na ca me nivRttiH ' . "pitAmaha! zuM Apa ema mAno cho ke huM dharmane jANato nathI? jANuM chuM ke dharma zuM che? paNa emAM mArI pravRtti nathI. huM adharmane paNa jANuM chuM, paNa emAM mArI nivRtti nathI." A eka zAzvata prazna che ke burAIne huM jANuM chuM, paNa ene choDI zakato nathI. sArapa zuM che te jANavA chatAM AcarI zakato nathI. cetanAnI A sthiti, A mUMjhavaNa haMmezA mANasanI sAme rahelI che. eka mANasane DAyAbiTIsano roga. meM ene kahyuM ke, "tane ATalI badhI mAtrAmAM DAyAbiTIsano roga hovA chatAM tuM mIThAI kema khAya che? tAre mIThAI choDavI joIe. A sthiti tArA mATe ThIka nathI. parejI pALavI joIe.' eNe je javAba Apyo e tArkika hato. eNe kahyuM, "mahArAja ! Apa paNa kaho cho ke eka divasa maravAnuM che, mRtyu avazyabhAvI che. mIThAI choDIne sAvidhA yA vimuktaye 159 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMca varSa vadhAre jIvavuM enA karatAM mIThAI khAIne pAMca varSa vahelo jato rahuM to zuM pharaka paDe?' A mAnasikatAne kevI gaNavI ? mUrchA ke ajJAnatA ? ajJAna to tyAre gaNAya jyAre mANasane tenA pariNAmanI jANa ja na hoya. mIThAI khAvAnA duSpariNAmo jANatA hovA chatAM Acare te mUDhatA che, mUrchA che. vidyAlaya mAtra ajJAna maTADavAnuM kendra na bane, jANakArI ApavAnI sAthe sAthe te vidyArthInA mUrchAcakrane paNa toDe, jenAthI jIvanano AnaMda prApta thAya. abhyAsa bAda sArAmAM sArI, UMcA hoddAnI nokarI maLavA chatAM moTA bhAganA lokonA jIvanamAM zAMti nathI hotI. ucca zikSita evA ghaNA loko maLe che jemanA jIvanamAM khUba azAMti che. gharamAM, ophisamAM, kyAMya paNa emane zAMti nathI hotI. enuM eka kAraNa e paNa che ke adhyayana tarka pedA kare che, tarka ane azAMti vacce gADha saMbaMdha che. AvA loko pAse dhana-saMpatti pracura mAtrAmAM hovA chatAM teo duHkhI rahe che. mArI dRSTie teo A dharatInA sahuthI garIba ke vipanna mANaso che. sahuthI moTI saMpatti che zAMti. zAMtipUrNa sahaastitva evo zabda AjakAla khUba pracalita che. prazna e che ke sahavAsa to che paNa zAMtipUrNa nathI. agara ApaNe evA vidyArthIonuM nirmANa karI zakIe, jemanAmAM zAMtipUrNa sahavAsanI nipUNatA hoya to e zAMtimaya ane svastha samAjanI dizAmAM moTuM krAMtikArI kadama gaNAze. Aje samaya ghaNo badalAyo che. eka samaya hato ke pahelA AI.kyu para dhyAna ApIne nimaNUka thatI. have i.kyU. para dhyAna ApavAmAM Ave che. vyakti potAnA imozana para keTalo kaMTrola karI zake che e bAbata mahattvanI che. hArvarDa yunivarsiTInA eka prophesare gahana adhyayana ane sarve karyA pachI eka pustaka lakhyuM - 'imozanala inTelijansI.' niSkarSa pragaTa karatAM prophesare lakhyuM che - 'khUba bhaNelA hoya evA mANaso ochuM bhaNelA mANasonA hAtha nIce mahAprajJa vANI - 6 160 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAma kare che. je vyaktinuM potAnA saMvego para pUruM niyaMtraNa che, e ochuM bhaNela hovA chatAM potAne Adhina ghaNA mANasone rAkhI zake che. emanI pAse kAma karAvI zake che." zikSaNanA saMdarbhamAM vicAraNIya vAta e che ke Imozanala DevalapamenTa kaI rIte thAya? bhAvAtmaka vikAsa kema thAya? eno zikSaNamAM samAveza kema thAya? A bahu mahattvano prazna che. narezajI dasa varSathI A kAmamAM lAgelA che. kendrIya jIvanavijJAna akAdamImAM hajI sudhI seMkaDo zikSakone teo jIvanavijJAnanI TreniMga ApI cUkyA che. Apa e vAtane nizcita mAno ke jyAM sudhI bhAvAtmaka vikAsa thato nathI, duHkhI ane azAMta mANasonI saMkhyA vadhatI raheze. hajAro zALAo navI kholavA chatAM paristhiti sudharaze nahi. parIkSAnuM pariNAma sAruM nahi Ave ke niSphaLatAnA AghAtamAM ApaghAtanI ghaTanAo vadhatI raheze. sana 1994mAM AcArya tulasI dilhImAM hatA. dilhInI maitrI kaoNlejamAM jIvanavijJAnanI zibira hatI. je divase zibiranuM samApana thavAnuM hatuM e divase prinsipAle kahyuM, zikSaNa kSetre traNa dAyakA kAma karyuM paNa jIvanavijJAnanA upakramathI paricita thayA pachI Aje zikSaNano vAstavika artha samajAyo che. tyArabAda vidyAlayanI adhyApikAo ane vidyArthinIoe potAnA anubhava saMbhaLAvyA. sarvae jIvanavijJAnano eka suMdara ane prabhAvI prakalpanA svarUpe svIkAra karyo. eka muslima adhyApikAe kahyuM, "mahArAja ! jIvanavijJAna have mArA mATe namAjanI jema anivArya banI gayuM che. have huM jIvanamAM kyAreya jIvanavijJAnane choDI nahi zakuM." jIvanamAM zAMti, samanvaya ane sApekSatAnI bhAvanA tyAre ja Avaze, jyAre ApaNA saMvego para niyaMtraNa Avaze. badhI samasyAo saMvegonA kAraNe janme che. eka mANasa divasa AkhAmAM keTalAM rUpa badale che. kyAreka te krodhamAM hoya che, kyAreka tene udAsI gherI le che. kyAreka prasannatA anubhave che. A saMvega ja tene duHkhI ke prasanna kare che. jIvanamAM samarasatA ane AnaMda kaI rIte Ave? evI sthitinuM nirmANa kaI rIte thAya? saMvegone niyaMtrita karI sA vidhA yA vimuktaye 161 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evI sthitinuM nirmANa karI zakAya che. koIne duHkhI ane sukhI banavAmAM samaya lAgato nathI. koI mANasa sAmethI Avato hoya enuM apamAna karo to te udAsa thaI jAya. koI khuza khabara ke zubhasaMvAda thAya to te prasanna thaI jAya. koIne sukhI ke du:khI banAvavA e darekanA hAthanI vAta che. mANasa kaThapUtaLI jevo hoya che, phAve tema nacAvo. kaThapUtaLIne Ape joI haze. eka mANasanA hAthamAM dorI hoya che. e mANasa tenI AMgaLIo sAthe baMdhAyelI dorIthI pUtaLIone nacAve che. jyAM sudhI mANasanuM mastiSkriya prazikSaNa nathI thatuM, e bIjAnA hAthanI kaThapUtaLI banI rahe che. jIvanavijJAnamAM mastiSkriya prazikSaNane khUba mahattva ApavAmAM Avela che. mastiSka vidyAno emAM khUba upayoga thayo che. amAro priya viSaya che mastiSka vidyA. ApaNe mastiSkane kaI rIte vAMcIe ? mastiSkamAM eTalA prakoSTha che, ene saMtulita, saMcAlita kaI rIte karavA? sakriya kaI rIte karAya ? jIvanavijJAnamAM enI pUrI prakriyA che. Aje vidyAlayomAM mAtra buddhinA prakoSThane jAgRta ane sakriya karavAno prayatna ja thAya che. AnaMda ane sukhazAMtinA prakoSTha suSupta rahe che. hamaNAM meM jJAna ane ajJAna, mUrkhatA ane mUDhatAnI vAta karI. vidyAlayomAM Aje mUDhatA vadhAranAruM zikSaNa apAya che. agara ema kahIe ke vidyAlayomAMthI loko mUDha banIne ja bahAra paDe che, to vAta kaDavI lAge paNa khoTI nathI. khUba bhaNelA-gaNelA loko paNa mohavaza mUDhatAmAM jatA rahe che. nadIne sAme pAra eka paMDita rahetA hatA. bhagavatkathA saMbhaLAvavI ane jJAnacarcA karavI e ja emanI pravRtti hatI. enAthI ja emano nirvAha thato. teo roja zreSThione dharmakathA saMbhaLAvavA jatA. emAMthI ja jIvana-nirvAha mATe dhana upArjita thatuM. eka divasa nadI pAra karatI vakhate eka magare potAnuM mAthuM bahAra kADhyuM ane bolyo - 'paMDitajI ! kyAreka mane paNa ApanI jJAna-vANIno lAbha Apo. zeTha loko dakSiNA Ape che to huM paNa Apane nirAza nahi karuM. kAMIne kAMI jarUra ApIza.' paMDitajIe pUrI kathA na saMbhaLAvI, cAlatA-cAlatA mahAprajJa vANI - 6 162 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka zloka bolyA. magare potAnA mukhethI eka hIrAno hAra Apyo. sonAno hAra meLavIne paMDitajInA AnaMdano pAra na rahyo. lobha emanA para pUro savAra thaI gayo hato. have teo roja jaladI jaladI nahAI-dhoI nadI kinAre besI jatA ane magarane kathA saMbhaLAvatA. magara emane hIrA-motI Apato. nadI kinAre ghAsa carato eka gadheDo roja kathA saMbhaLAvavAnuM A dazya joto. eka divasa paMDitajI pAsethI pasAra thaIne te jorathI hasI paDyo. paMDitajIne apamAnanI lAgaNI thaI. emaNe roSathI pUchyuM, "mUrkha gardabha ! tuM kema hase che?' gadheDAe kahyuM, "paMDitajI! huM e joIne hasI rahyo chuM ke eka jJAnI kaI rIte potAnA jJAnanuM apamAna kare che. sAMbhaLyuM che ke tame kAzImAM aDhAra varSa rahIne zAstronuM gahana adhyayana karyuM che. zuM Ape ATalA divaso sudhI zAstronuM adhyayana magarane upadeza ApIne hIrA-motI Adi jhaverAta meLavavA karyuM hatuM? tamArA jJAnanI pariNati ane teno durupayoga joIne mane hasavuM AvI gayuM. mApha karajo." zAstrajJa paMDitajIne potAnI mUrkhatAno ahesAsa, mUDhatAno ahesAsa eka gadheDAe karAvyo. temane bhAna thayuM ke zAstrano upayoga teo mAtra dhanaprApti mATe karI rahyAM che te mUDhatA che ane e divasathI ja temaNe magarane kathA saMbhaLAvavAnuM baMdha karI dIdhuM. vidyA viveka Ape. paMDitajIne vidyAbhimukha karavAnuM kAma gadheDAe karyuM. paMDitajImAM sAcI vidyAbhimukhatA gadheDAe jagADI. ahIM joI zakAya che ke gadheDAnI vidyAprIti paMDitanI vidyAprIti karatA sAcI hatI. paMDitanI cetanAmAM vidyAne dhana karatAM prAthamikatA maLe te jarUrI che. paMDito ane sAkSaroe dhananA lobha-mohathI dUra rahevuM joIe. loko potAnA adhyayana ane yogyatAno upayoga Aje kadAca dhanaprApti mATe ja kare che eTale ja mUDha rahe che. dhana jIvana mATe Avazyaka che, paNa zAMti, AnaMda ane saMtoSanuM mUlya dhana karatAM vadhAre che. hindustAnamAM be darzana che - sukhavAda ane duHkhavAda. bhagavAna buddhane duHkha joIne vairAgye thayo. ApaNI sA vidhA yA vimuktaye 163 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAme prazna e ja che ke du:khane ochuM kema karavuM ? ApaNo prayatna duHkha dUra karavAnI dizAmAM ja hovo joIe. huM mAnuM chuM ke jyAM sudhI moha ke mUrchAne dUra karavAno ke imozanane niyaMtrita karavAno upAya nahi zIkhavAmAM Ave tyAM sudhI ApaNe duHkha dUra nahi karI zakIe. ame vidyArthIo ane adhyApakonA saMparkamAM paNa rahIe chIe. ame A baMne vargane tanAvagrasta joyA che kAraNa eTaluM ja che ke AjanuM zikSaNa AjIvikAmUlaka che. mAtA-pitA ema icche che ke saMtAna bhaNI-gaNIne kamAtuM thAya. sAro pagAra maLe. sArI nokarI maLe. agara paisAne ja sarvasva mAnI laIe to Aje zikSaNanA kSetramAM je kAMI thaI rahyuM che, enA para praznacihna lagAvavAnI ja jarUra nahi rahe. paiso sarvasva nathI, kA2Na ke paisAvALA paNa du:khI ja thAya che. dhanavAnonI pIDA ochI nathI hotI. paiso badhAM duHkho dUra kare che ema nathI. karoDapatione ApaNe AMsu vahAvatA joyA che. dhanavAno paNa duHkha ane tanAvathI mukta nathI. ApaNo badho prayatna ane puruSArtha mAtra dhanaprAptinI dizAmAM ja kema hoya ? mAtra AjIvikA meLavavA mATe ja kuzaLa banavAnI vAta kema ApaNA dila-dimAgamAM ja Ave che ? jJAnakuzaLa ane AcaraNakuzaLa banavAnI vAta koInA manamAM kema nathI AvatI ? A adbhuta vAta che. AjanI yuvA peDhI potAnA Adarza tarIke philma sTArsane ke khelajagatanI koI hastine ja kema mAne che ? kAraNa spaSTa che ke glemara. koI gAMdhI, subhASa ke vivekAnaMda banavAnuM vicAratuM nathI. rAjasthAna yunivarsiTImAM huM gayo. tyAM philosophI vibhAgamAM prophesa2 bhaNAvatA hatA ane mAtra dasa-bAra vidyArthIo beThA hatA. bAyolojI, phijhiksa ke kemesTrInA vibhAgo ane vargo bharacaka hoya che kAraNa ke te AjIvikAmAM madada karanAra viSaya che. A viSayomAM ghaNI saMbhAvanAo che. enuM tAtparya e che ke satya ane vAstavikatAnI sAthe mANasane vadhAre saMbaMdha rahyo nathI. jIvana ane tenI jarUratone samajavAno paNa prayatna thato nathI. kendramAM paiso ja che. jIvananI saghaLI gatividhi paisAnI AsapAsa ja cAle che. jyAM AvI sthiti hoya tyAM samasyAo vadhavI svAbhAvika che. moTA lokonA 164 mahAprajJa vANI x Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAranAmAo akhabAromAM chapAtA hoya che. mane Azcarya thAya che ke lokonI pAse puSkaLa dhana-dolata hoya chatAM kema duSkRtyo karatA haze ? paNa mUrchAvaza ja mANasa ema kare che, je akaraNIya hoya che. " mAtra paisA mATe ja ApaNe saghaLI pravRtti na karavI. paisAnI sAthe zAMtipUrNa jIvana jIvavAno paNa prayatna karavo joIe. A viSaya para meM jeTalo dharmazAstrIya dRSTie vicAra karyo che, eTalo ja arthazAstrIya dRSTie paNa vicAra karyo che. mane lAge che baMnenuM saMtulana ane samanvaya thavuM joIe. jIvanavijJAnanI praNAlI baMnemAM samanvaya karavAnuM zIkhave che. enI sAthe have ahiMsA prazikSaNane paNa have joDI dIdhela che. thoDA samayamAM ja maLelI Azcaryajanaka saphaLatAe jIvavijJAna ane ahiMsA prazikSaNa zibironI mAMga vadhArI dIdhI che. Aje samagra vizvamAM lAipha sTAila para vicAra thaI rahyo che. jIvananI ghaNI samasyAo jIvanazailInA kAraNe UbhI thAya che. AjakAla jIvanazailI ghaNI samasyAonA mULamAM che. jenA jIvanamAM ahiMsAno saMskAra che, enI jIvanazailI khUba sukhada ane prazasta banI jAya che. samagra jIvanamAM paisAne ja prAdhAnya ApanAranuM jIvana veravikhera hoya che. paiso sukhanuM kAraNa nathI tema tamAma duHkhonuM nivAraNa paNa nathI. ahiMsaka jIvanazailI bhogavAdathI dUra rAkhe che. Adhunika mAnavanI lAipha sTAila punarvicAra mAgI le che. svastha, zAMta ane nirAmaya jIvana jIvavA mATe jarUrI che. jIvanazailI parivartananI. sahaja jIvanano AnaMda prApta karavA mATe jIvanazailI khUba mahattvano bhAga bhajave che. jIvanamAM sukhI thavAnI jene jhaMkhanA che emaNe mAtra paisAne kendramAM na rakhAya. evI vyakti sahune mATe zAtAkAraka, lAbhadAyaka ane sukhadAyaka nIvaDe. vidyAvAcaspatinA samagra pravRtti kendramAM paNa dhana na hoya e sthiti Adarza gaNAya. sAco vidyAno upAsaka dhananI Asakti choDe to te potAnuM ane anyanuM kalyANa karI zake. 23 jUna sA vidhA yA vimuktaye 165 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 19 AcArya tulasInuM smaraNa kAryakrama ahiMsAno cAlI rahyo che ane huM joI rahyo chuM ke sarvAdhika hiMsA ApaNI sAme ja thaI rahI che. seMkaDo loko bahAra taDakAmAM UbhA che. ApaNe kadAca badhAnuM du:kha dUra karI zakatA nathI. paNa je zakya che te paNa na karIe to moTI samasyA thAya. AcArya tulasIjI viSe hamaNAM ghaNuM kahevAyuM. huM e vyaktine ja vadhAre mahattva ApuM je yugadaSTA hoya. yugadRSTA eTale potAnA yuganI samasyAone jANe che ane tenA nidAna mATe prayatna kare che. AcArya tulasInuM samagra jIvana potAnA samayanI samasyAo samajavAmAM ane tenA ukelamAM pasAra thayuM. temanA A prayatno pAchaLa temanI sAmAjika pratibaddhatA hatI. temane ghaNI saphaLatA paNa maLI. teo sAmAnya mANasanI pIDA jANatA hatA. janasAmAnyanI samasyAo teo ukelI zakatA hatA kAraNa ke janasaMparka saghana hato. temaNe Trena ke havAI jahAja ke moTarakAramAM yAtrA nahotI karI. jIvanabhara lAkho ki.mI.nI padayAtrA dvArA teo loko sAthe gADha saMparkamAM hatA. temane lokonA jIvanasaMgharSano pUro paricaya hato. lokonI vacce teo jIvyA. ame loko eka gAmathI bIjA gAmanI saphara karIe chIe. gAmegAmanI A padayAtrA amane emanI nikaTa lAve mahAprajJa vANI - 6 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. lokonA jIvanane nikaTathI jovAnI taka maLe che. be-traNa divasa agAu ja meM kahyuM, 'bhAratamAM bahu moTI saMkhyAmAM loko bhUkhanI samasyAthI pIDAya che.' e vakhate eka vyaktie kahyuM, 'pahelAM karatAM sthiti ghaNI sudharI che.' A sthiti sudharI che evI ApaNI samaja, kharekhara to gerasamaja che. dilhI jevA zaheranA majUro ane zramikonI sthiti sudharI hoI zake. jhUMpaDapaTTIo para TI.vI.nA enTenA joIne ApaNane ema lAge ke loko have sukhI thaI gayA che paNa A eka bhrama che, chaLa che. ema samajIne jAtane chetaravAnI vAta che. garIbI bahu moTI samasyA che. TI.vI. enTenA sukhazAMtinuM pratIka nathI. TI.vI. hoya e ghara ke jhUMpaDImAM sAdhana-saMpanna loko rahe che ema mAnavAnuM koI kAraNa nathI. ame traNa-cAra prAMtonI yAtrA karIne AvyA chIe. lokonAM duHkha-sukhanI vAta emanA mukhethI sAMbhaLI che. lokonI pIDA zabdomAM vyakta thAya evI nathI. emanI hAlata pazuothI paNa badatara che. gAMdhIjIe sAcuM ja kahyuM hatuM ke sAcuM bhaNatara gAmaDAMomAM vase che. gAmaDuM bhAratanuM hRdaya che. jo gAma AbAda thaze to deza AbAda thaze. AcArya tulasIe hajAro kilomITaranI padayAtrA karI hatI. gAmegAma pharIne dezanI sthiti viSe teo mAhitagAra thatA hatA. dezanI sAcI sthiti teo meLavatA hatA. temaNe Adarza grAma mATe cAra sUtro ApyAM hatAM. 1. evuM gAma - jyAM koI bhUkhyA peTe sUve nahi. 2. evuM gAma - jyAM koIe khullA AsamAna nIce sUvuM paDe. 3. evuM gAma - je cikitsAthI vaMcita na hoya. 4. evuM gAma - je vyasanamukta hoya, bhayamukta hoya. AvA gAmanI Aje khUba jarUra che. ATalI lAMbI yAtrA pachI mArI evI dhAraNA dRDha thatI jAya ke moTA bhAganI samasyA moTA loko dvArA ja udbhave che. loko kahe che, garIbI sahuthI moTI samasyA che. huM kahuM chuM ke amIrI ethI paNa moTI samasyA che. amIrI e ghaNI moTI samasyAo janmAvI che. A saMdarbhamAM huM ghaNI vakhata eka prasaMgano ullekha karuM chuM. AcArya tulasInuM smaraNa 167 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mullA nasIrudIne bAdazAhanI nokarI choDI dIdhI. pAko saMkalpa karI lIdho ke have koInI gulAmI nahIM karuM. Avo nirNaya karI e dUra dezanA pravAse nIkaLI paDyo. garamInI mosama ane raNapradezamAM dUra-dUra sudhI pANInuM nAmonizAna na hatuM. khUba dUra sudhI cAlyA pachI eka vRkSa dekhAyuM. vRkSanI pAse eka kUvo ane kUvA pAse eka bAlTI paDI hatI. kUvAnI bAjumAM traNa mANaso mAM laTakAvIne beThA hatA. mullAne joIne traNeyanA karamAyelA caherA para camaka AvI gaI. bolyA, "Avo bhAI, amane tamArI ja rAha hatI. mullAe pUchyuM, "rAha kaI vAte?" amAre pANI pIvuM che." "to pIo. koNe nA pADI che? kUvo ane bAlTI paNa tamArI sAme paDyAM che." nA to koIe pADI nathI. amArI majabUrI e che ke ame pANI jAte kADhI zakatA nathI." kema? "kAraNa ke huM navAbajAdo chuM eke potAno paricaya Apyo." 'tame to pANI kADhI zako cho. mullAe bIjA tarapha joIne kahyuM. "nA huM paNa nahIM kADhI zakuM. huM zAhajAdo chuM." bIjAe kahyuM, ane huM amIrajAdo chuM, eTale huM paNa majabUra chuM."trIjAe paNa potAno paricaya Apyo. mullAe traNeyanI vAta sAMbhaLI. doraDA sAthe bAlTI bAMdhI kUvAmAM nAkhI. pANI upara lAvyA. pANI pIdhuM ane bAkInuM pANI DhoLI dIdhuM ane bAlTI UMdhI vALI dIdhI. traNeya eka sAthe adhIratAthI bolI UThyA, "A zuM karyuM tame? amane to pANI pIvaDAvo.' huM pANI nahi pIvarAvI zakuM." kema? 168 mahAprajJa vANI - 6 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'kema eTale zuM ? tame traNeya navAbajAdA, zAhajAdA ane mIrajAdA cho to huM harAmajAdo chuM. harAmajAdo khAya che, khavaDAvato nathI. pIe che, pIvarAvato nathI.' ATaluM kahIne mullA potAnA raste AgaLa vadhyA. kAma na karavuM e paNa harAmakhorI che. beThAM beThAM khAvuM e harAmakhorI che. A niSkriyatA che. ALasa, akarmaNyatA jevI samasyAo para ciMtana Avazyaka che. AcArya tulasInuM moTuM yogadAna e rahyuM ke emaNe yuga-samasyA saMdarbhe sarvathA navIna darzana ApyuM. aNuvrata rUpe e darzana lokamAnasamAM potAnI chApa choDavAmAM samartha rahyuM. mane yAda che dilhImAM prathama aNuvratta adhivezanamAM rAjendrabAbue AcAryazrIne kahyuM, 'AcAryazrI ! agara Apa mane aNuvratanA saMdarbhamAM koI pada ApavA iccho to huM 'aNuvrata samarthaka'nuM pada levA icchIza.' AcAryazrIe kahyuM, 'rAjendrabAbu ! ame Apane 'aNuvratI'nuM pada ApavAnuM icchIe. bhAratano prathama nAgarika aNuvratI hoya to rASTranA nAgariko para A vAtanI bahu moTI asara paDe.' Aje naitika mUlyo pratye mANasane koI AsthA rahI nathI. bIjI vAta e che ke saMgrahAkhorI pratye mANasanuM AkarSaNa vadhatuM jAya che. A saMdarbhe huM kahIza ke arthazAstra mAro priya viSaya che. darzanazAstra pachI huM arthazAsrane mahattva ApuM chuM. dhanane koI paNa rIte aniSTa gaNI zakAya nahi. dhana vagara Aje mANasanA jIvananI kalpanA paNa thaI zake nahi paNa A dhanathI saMgrahanI bhAvanA janme che. jIvananI AvazyakatAne dhyAnamAM rAkhI kIDIthI laIne moTA jIvo sudhI sarva jIvana calAvavA kAMI ne kAMI saMgraha kare che paNa mAnava potAnI AvazyakatAthI adhika saMgraha kare che. A saMgrahano jANe nazo hoya che. eka vakhata saMgrahanI lata lAgI gaI ke pachI e niraMtara vadhatI jAya che. bahu ekaThuM karyA pachI paNa mANasa dareka vakhate ochapa anubhave che. vadhu ne vadhu dhana meLavavAnI lAlasA tIvra thatI jAya che. game teTaluM dhana hoya paNa ochuM ja lAgyA kare che. eka pachI eka zUnya umeratA jAva paNa icchA pUrI thatI nathI. AcArya tulasInuM smaraNa 169 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya tulasIe aNuvratanA mAdhyamathI A sthitine badalavAnuM darzana prastuta karyuM. Aje e tulasI-darzana prastuta che. Aje tenI sarvAdhika upayogitA che. rASTrapatijI abdula kalAme kahyuM, sana 2020 sudhI hindustAnane vizvanuM prathama kakSAnuM zaktizALI rASTra banAvavuM che.' meM kahyuM, 'ApanuM sapanuM sAkAra thAya. A amArI paNa icchA che ane amAro sahayoga, zubhakAmanA ApanI sAthe che. paNa AjanI arthanIti ane pracalita dharmanI dhAraNAo dvArA A saMbhava lAgatuM nathI. enA mATe eka navA darzananI jarUrata che. evuM darzana je parivartana lAvI zake.' Aje dhArmika lokonI manodazA kevI che ? dharma bhItara utaryo nathI. dharma mAtra bAhyAcAra banIne rahI gayo che. vyavahAra ane vepAramAM vizvasaniyatA jevA saMskAranuM koI mUlya rahyuM nathI. eka mANasa davAnI dukAne gayo ane DAgha dUra karavAnI davA mAMgI. kemisTe ene eka TyUba ApI. bIjA divase e.davAnI dukAne pAcho gayo ane TyUba pAchI ApavA lAgyo. dukAnadAre tene TyUba pAchI ApavAnuM kAraNa pUchyuM, 'kema bhAI ! davA to barAbara che. vAparI juo. eka divasamAM DAgha maTe nahi.' 'DAgha maTe ke na maTe paNa navA DAgha to na thavA joIene ? have mane bIjI davA Apo je A TyUbathI thayelA DAgha dUra kare.' - mULa samasyA maTatI nathI ane bIjI-trIjI samasyA UbhI thAya che. vIsa karoDa bhAratIyonI je sthiti che, emAM sudhAro Ave emanI samasyA hala thAya to hindustAna Aje khUba AgaLa vadhI zake. hamaNAM ja eka riporTa vAMcyo jemAM jaNAvyuM hatuM ke bhAratamAM ghaNI badhI bahurASTrIya kaMpanIo AvI rahI che, paNa kiMmatomAM vadhAro ja thato rahe che. cIna jevA dezamAM moMghavArI para niyaMtraNa che. ApaNe tyAM niyaMtraNa ane anuzAsananI vAta ja koI samajavA taiyAra nathI. niyaMtraNa ane anuzAsananA abhAvamAM koI paNa rASTra pragati karI zake nahIM. amArA sUrata pravAsa vakhate eka kendrIya maMtrIne ame pUchyuM, 'Apa hamaNAM cInanA pravAse jaI AvyA, tyAM Ape zuM joyuM ?' 170 mahaprajJa vANI . *6 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teo bolyA, "AcAryajI! tyAM je joyuM te Azcaryacakita kare tevuM che. cIna Aje khUba jhaDapathI pragati karI rahelo deza che. chellAM dasa-bAra varSomAM cIne abhUtapUrva kahI zakAya evI pragati karI che. enuM eka mAtra kAraNa che tyAMnA lokomAM Disiplina ane daDha IcchAzakti. A bAbatono ApaNe tyAM abhAva che." AcArya tulasIne yAda karIe to eka saMkalpanI sAthe yAda karIe. e saMkalpa evo hoya ke huM mArA jIvanamAM naitikatAne ane prAmANikatAne sarvocca sthAna ApIza. huM mArA jIvanamAM adhikAdhika anuzAsana vikasAvIza. Apa Aje ja Avo saMkalpa karo ane juo ke thoDA divasomAM ja kevuM guNAtmaka parivartana moTA lokomAM Ave ane nAnA loko sudhI pahoMce. AcArya tulasInA eka vAkyane Apa potAnA jIvanamAM sUtra tarIke apanAvo - "nija para zAsana, phira anuzAsana moTA gaNAtA loko asaMyamI avivekI banIne nAnA loko para zAsana kare e saMbhava nathI. AjanI samasyAonA saMdarbhamAM ApaNe AcArya tulasIne vAMcavAno ane samajavAno prayatna karIe. emanI je aMtadaSTi hatI, emanuM je vijhana hatuM, emaNe je joyuM ane kahyuM, ene samajavAno ane jANavAno prayAsa thAya to kadAca samAja-parivartananI dizAmAM ghaNuM thaI zake. emanI puNyatithino A divasa mAtra smRtidina tarIke ja na UjavAya paNa saMkalpano divasa banAvIe. narezajI ane surezajI jainanA parivAre bahu moTuM vidyAlaya ane prekSAdhyAna jIvanavijJAna kendra ahIM kholyuM che. AcArya tulasInI smRtimAM A saMkalpanI vyApaka ane sArthaka prastuti che. ahIMthI prekSAdhyAnanA je prazikSaka taiyAra thaze, teo prekSAdhyAna ane jIvanavijJAnanA pracAra-prasAramAM potAnuM mUlyavAna yogadAna Apaze. ahiMsA prazikSaNano prakalpa paNa ahIMthI zarU thAya. Aje dezamAM ahiMsA prazikSaNanA lagabhaga pacAsa jeTalAM kendro evA pradezomAM cAle che jayAM hiMsAnI samasyA khUba vyApaka che. AcArya tulasInuM smaraNa 11 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DaoN. manacaMdA mArI sAme beThA che. teo emsanA suprasiddha kArDiyolojisTa che. emaNe kalpanA karI hatI ke je rIte cikitsAmAM phijhiyotherapI kAma kare che e ja rIte cikitsAnA kSetramAM prekSAtherapIne upayogI banAvI zakAya. A prakriyAno prAraMbha thaI cUkyo che ane have ene AgaLa vadhAravAnI javAbadArI surezajI ane narezajInI che. gujarAta rAjyanI jelomAM ApaNA prazikSakoe kedIone prekSAdhyAnanuM prazikSaNa ApyuM. enuM sAruM pariNAma e AvyuM ke gujarAtanI jelomAM prekSAdhyAnanuM prazikSaNa niyamita ApavAmAM Ave che. thoDA divasa agAu ajameramAM kendrIya rijharva polIsadaLanA javAno vacce zibira thayo. have nasIrAbAda ane bIjA zaheromAMthI paNa ahiMsA prazikSaNanI vAta anivArya samajIne prazikSaNanI mAMga thAya che. ahiMsA prazikSaNanI AvI vyApaka mAMgaNI ane jarUriyAta ane pUrI karI zakIe ane samasyAgrasta mANasane samasyAmukta karavAmAM kAMI yogadAna ApI zakIe to samAjautthAnanI dizAmAM ullekhanIya pradAna gaNAya. naitikatAnuM prazikSaNa, ahiMsAnuM prazikSaNa ane rojagAranuM prazikSaNaAno saMkalpa karIe ane triAyAmI kAryakrama thAya to AcArya tulasInI smRti sArthaka thaze. ApaNA yuganI samasyAo judI che. A samasyAne samajavA nUtana darzananI khoTa hatI. AcArya tulasIjIe e darzana ApaNane ApyuM. samAjanI samasyAnI temaNe nADa pArakhI hatI. tulasIjIe darzAvela upAyo thakI ja ApaNe garIbo, zoSito, pIDitonI pIDA sudhI pahoMcavAnuM che. vaMcitonI A vyathAne ApaNe dUra karavAnI che. Aje dhanakendrI, bhogavAdI vicArasaraNI ane jIvanazailIe amIro ane garIbo vacce aMtara vadhAryuM che. Arthika viSamatA khUba jokhamI che. Arthika asamAnatA bhaviSyamAM bahu moTA saMgharSamAM pariNamavAnI saMbhAvanA che. pANI pahelAM pALa bAMdhavI jarUrI che. AcArya tulasInI smRti tyAre ja sAcA arthamAM sArthaka gaNAya jyAre ApaNe eka pavitra saMkalpa sAthe daDha nizcaya karIe. 24 jUna, heriTeja skUla, (guDagAMva) mahAprajJa vANI -6 172 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 dilhI pravAsano uddeza ahiMsAyAtrAne cAra varSa thaI gayAM. Aje ame dilhI pahoMcyA chIe. dilhImAM to moTA loko rahe che, emanuM dhyAna eka sAdhAraNa vAta pratye dorIza. eka vyakti vaidyanI pAse Avyo ane bolyo, "mane jukAma che, koI davA Apo." vaidya kahyuM, "tame yogya jagyAe AvyA nathI. huM koI sAdhAraNa vaidya nathI. huM mAtra mahAbImArIono ja ilAja karuM chuM. jukAma jevI sAdhAraNa bImArI mATe tAre koI sAdhAraNa DaoNkTara pAse javuM joIe. gAmamAM evA ghaNAM DaoNkTara maLI jaze. tame tyAM jAva ane ekAda goLI laI lo. mArI pAse sAdhAraNa rogo mATe koI davA nathI. rogIe khUba vinaMtI karI. vaidya kahyuM, "eka vikalpa che. tane atyAre jukAma che, tuM jukAmane badale nyumoniyAgrasta thaI jA. huM nyumoniyAno ilAja karIza." rogIne vaidyanI vAta samajANI nahIM. e bolyo, vaighajI, jukAmane nyumoniyAmAM kaI rIte badalI zakAya?" vaidya kahyuM, "sAva sIdhI vAta che. A gAmanI bahAra eka taLAva che. vahelI savAre jAgIne taLAvanA ThaMDA pANImAM be-traNa DUbakI lagAva. basa nyumoniyA taiyAra. dilhI pravAsano uddeza 173 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pachI juo mArI rAmabANa davAnI asara." mane lAge che ke Aje moTA-moTA loko paNa Ama ja kare che. emanI pAse jukAmanI koI davA nathI. dareka sAdhAraNa bImArIne nyumoniyA ane bIjI moTI bImArImAM badalI nAkhe che. sattA para beThelA loko moTI-moTI bImArIono IlAja karavAnI yojanAo banAve che. vikAsanA moTA moTA cArTa taiyAra thAya che. cAra raste moTA horDiMgsa lagADavAmAM Ave che. akhabAromAM vijJApano ApavAmAM Ave che, paNa bhUkha ane garIbInI samasyA to ema ja che. rAjanetAo pAse bhUkhamarA jevA rogano kAMI IlAja nathI. khUba vicitra sthiti che. ame ahiMsAyAtrA daramiyAna gAmaDAMnI samasyAo ane garIbIne khUba nikaTatAthI jovAno prayAsa karyo che. amArI dRSTie samAdhAnanI prakriyAnuM prathama caraNa che samasyAnuM adhyayana ane tenuM nirIkSaNa. ame samasyAne joI ane eka viziSTa dRSTikoNathI joI. ame rASTranI samasyA ke vizvanI samasyAnI vAta nathI karatA. amAre mAnavInI samasyAne jovI ane samajavI che. ame abhyAsa karyo ke je pratikriyAtmaka hiMsA janmI rahI che, enuM kAraNa bhUkha ane garIbI che. eka gAmamAM eka mahilAne ame pUchyuM ke tamAruM ghara kaI rIte cAle che? eNe kahyuM, ame be ane amArAM be saMtAno che. amArI pAse khetI mATe jamIna nathI. ame chUTaka majUrI karIe chIe. jayAre kAma na maLe tyAre upavAsa paNa thaI jAya che. bALakone bhUkhyAM suvaDAvavA e amArA mATe muzkela paDe che. zuM moTA loko A sthitinI kalpanA karI zake che? eTale meM kahyuM ke moTA lokonuM nAnI vAto pratye dhyAna doravA ane vikAsanI asaMtulita avadhAraNAthI avagata karAvavA ame AvyA chIe, e ja amAro prayatna che. A vAta jaNAvavA ja huM dilhI Avyo chuM. mane khabara nathI ke moTA loko A nAnI vAtane dhyAnathI sAMbhaLaze ke nahIM? baherAza ghaNA prakAranI hoya che. ghaNA loko zArIrika vikAranA kAraNe 174 mahAprajJa vANI-6 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baherAzano zikAra bane che. amuka loko baherA nathI hotA paNa koI kaDavI vAta sAMbhaLavAnuM pasaMda karatA nathI. amuka loko mAtra anukULa vAta ja sAMbhaLavAnuM pasaMda kare che. je emane ruce che, e vAtane ja kAna daIne sAMbhaLe che. bAkInuM eka kAnathI sAMbhaLIne bIjA kAnethI kADhI nAkhe che. samasyAne jovA, sAMbhaLavA ane samajavAno ApaNo eka dRSTikoNa hovo joIe. ApaNe joIe ane joyA pachI ApaNo abhigama keLavAya. samasyAnA mULamAM jaIne tenA ukela viSe vicAravAnuM ApaNe zIkhyA ja nathI. moTA loko kadAca A bAbate ciMtana kare to paNa e ciMtanane kAryAnvita karavAno emanI pAse kadAca samaya ja nathI. evI mAnasikatA paNa nathI ane paryApta saMkalpabaLa paNa nathI. eTalI vyastatA che ke ciMtana thAya to paNa ene kAryamAM pariNata karavAnuM emanAmAM paryApta sAmarthya paNa nathI. nokarazAhInA A yugamAM yojanA para amala karAvavAnuM maMtrIo mATe paNa muzkela che. hindustAnamAM phAilonI gati khUba dhImI hoya che. divaso, mahinAo, varSo badalAI jAya che. jUnI sarakAranI badhI yojanAo kAryAnvita thAya e pahelAM navI sarakA te yojanAnI phAIlone mALiye caDAvI de che. AvI sthitimAM kAma kaI rIte thAya? dRSTikoNa, ciMtana ane kriyAvito - A traNanI je apekSA che, ene anusAra kAma thatuM nathI. huM mAnuM chuM ke Aje dareka vyaktie ahiMsAne yogya rIte samajavAno prayatna karavo joIe. ame paNa ahiMsAne samajavAno prayatna karyo che. eka tarapha ugravAda vadhI rahyo che, AtaMkavAda vadhI rahyo che. kAzmIra ane pUrvottara rAjyomAM alagAvavAdI hiMsA vadhI rahI che. amuka prAMtomAM naksalavAdI hiMsAno daura cAlI rahyo che. A hiMsaka saMgaThanone konuM samarthana che? enA para ApaNuM dhyAna nathI. hiMsaka saMgaThanonI zaktinA aneka srota che. emAM eka che jAtIya unmAda, bIjo che sAMpradAyika unmAda ane trIjI che asamAnatA ane garIbI. A traNa moTA srota che, je hiMsaka saMgaThanone protsAhana ane baLa Ape che. polIsa ane surakSAbaLa hiMsaka saMgaThanone parAsta karavAnuM kAma karI rahyA che, paNa samasyAno aMta dekhAto nathI, ena.sI.sI., dilhI pravAsano udeza 175 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIpalsa vaoNra sUpa, ulphA, boDo jevAM saMgaThanonA atyAra sudhI keTalAya ugravAdI loko marI cUkyA che paNa A saMgaThanonuM astitva hajI sudhI chavAyeluM che, balka vadhI rahyuM che. eka mare che ane be-traNa bIjA bharatI thAya che. Akhare aMta kyAre? tarkazAstramAM eka zabda che anavasthA, jeno koI aMta nathI, analimiTeDa A ugravAdI, AtaMkavAdI paNa analimiTeDa che. meM anubhava karyo ke A ugravAdI, ativAdI saMgaThanone na to polIsadaLa rokI zake che, na to sazastra-baLa ane na to senA rokI zake che. jyAM sudhI emanA srota vidyamAna che, enAM kAraNo mojUda che, tyAM sudhI emanI gatividhio cAlu raheze. ApaNe srota para vicAra karIe ane ene baMdha karavAno prayatna karIe. sAMpradAyika unmAdanuM rUpa ame bahu najIkathI joyuM che. mane vizvAsa che ke sAMpradAyika sauhArdanuM vAtAvaraNa agara niHsvArtha bhAve banAvavAmAM Ave to hiMsaka saMgaThano je AvA avasaro mATe taiyAra ja hoya che emane niSkriya karI zakAya che. ame mahArASTranI yAtrA karI rahyA hatA. eka evA gAmamAM pahoMcyA je zikSaNanuM sAruM kendra che. eka kolejanA thoDA prophesara mArI pAse AvyA. emaNe kahyuM, "AcAryajI !' ApanuM ane hArdika svAgata karIe chIe paNa ahIM samasyA che ke eka varSamAM traNa vakhata komI tophAna thaI cUkyAM che. vaLI pAchAM tophAnonI taiyAra thaI cUkI che. prazAsanane paNa A vAtanI jANa thaI gaI che. polIsabaLa taiyAra che, paNa ema lAge che ke tophAna to thaze ja. ame emanI vAta sAMbhaLI. amAre AgaLanA gAma javAnuM hatuM paNa emanI vAta sAMbhaLI tyAM rokAI gayA. gAmanAM baMne jUthonA mukhya mANasone bolAvyA. emanI sAthe vAto karI. hindu ane musalamAna baMne pakSanA lokone ame tophAno ane tenAM pariNAmo viSe avagata karAvyA. emanI aMdara sahamatinuM vAtAvaraNa nirmANa thayuM che. evo bharoso amane thayo pachI ApaNA eka munine tyAM mUkIne ame AgaLanA gAma gayA. be kalAka pachI ame jayAM rokAyA hatA tyAM baso mANasa amArI pAse AvyA ane bolyA, "ame paraspara samajUtI karI lIdhI che. ame Apane vizvAsa ApIe chIe ke have amArA 176 mahAprajJa vANI - 6 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAmamAM tophAna nahi thAya. amane amArI bhUlano ahesAsa thayo che. tophAnothI dareka rIte amAruM nukasAna thAya che. ame ApasamAM zAMtithI rahevA icchIe chIe. amArA gAmamAM ja nahi, AsapAsanA gAmamAM paNa ame tophAna thavA nahi daIe.' sAMpradAyika unmAdanuM zamana karavAno ekamAtra upAya che, paraspara vizvAsanuM vAtAvaraNa. sAMpradAyika tanAva thavAnuM kAraNa che avizvAsa, zaMkA, asalAmatinI bhAvanA, paraspara vizvAsa ane saMvAdano abhAva. amane vAraMvAra gujarAta ane mahArASTranAM e dRzyo yAda Ave che jyAre tanAvanI sthitimAM paNa seMkaDo musalamAna baMdhuo amArI yAtrAmAM AgaLa AgaLa cAlatA hatA. joDAI jatA hatA. mahArASTranA gRhamaMtrIe mane kahyuM, 'A Azcaryajanaka vAta che. sAmAnya chApa evI che ke muslima samAja majhahabanI bAbatamAM khUba kaTTara gaNAya che. A loko AsAnIthI koInI sAthe bhaLatA nathI paNa ApanI pAse moTI saMkhyAmAM musalamAna bhAIo Ave che.' meM kahyuM, 'Apa kadAca pahelI vakhata joI rahyA cho. agara ApanA manamAM ahiMsAnI bhAvanA che ane Apa hiMsAnAM kAraNo samajavAno prayatna karI tene dUra karavAnI icchA rAkhazo to koI koma ApanAthI dUra nahi bhAge. sahu ApanI pAse Avaze. koI paNa koma potAne anyathI dUra rAkhe to enAM kAraNo hoya che. kucha to samajabUriyAM rahI hogI yUM hI koI bevaphA nahIM hotA dareka mANasano e dharma che ke sahune sAthe laIne cAle. amAro vizvAsa ja sauhArdamAM che, samanvayamAM che. ame gujarAtanI yAtrA zarU karI tyAre prAraMbhathI ja paDakAranI sthiti hatI. gujarAtanI sarahade pahoMcyA ke sAMpradAyika Aga bhaDakI-UThI hatI. samAjanA loko ane anya sahue mArI samakSa eka ja prazna upasthita karyo ke yAtrA AgaLa vadhAravI ke aTakI javuM ? sUcana to yAtrA sthagita karavAnuM ja maLyuM paNa mArA manamAM eka kSaNa mATe paNa yAtrA sthagita karavAno dilhI pravAsano uddeza 177 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicAra Avyo nahi. mane to yAtrA mATe A samaya ja vadhu anukULa lAgyo. ame amadAvAda pahoMcyA. amadAvAda suprasiddha jagannAthanI rathayAtrAno prasaMga Avyo. rathayAtrA vakhate sAMpradAyika tanAva vadhavAnI bhIti hatI. prazAsana dvArA ane kendra dvArA paNa pradeza sarakArane sUcanA ApavAmAM AvyuM ke rathayAtrA na nIkaLe e ja icchanIya che. mukhyamaMtrIe amArI sAthe A bAbate carcA karI amAro abhiprAya mAgyo tyAre meM kahyuM, "agara rathayAtrA nahi nIkaLe to kAyama mATe eka varganA manamAM evI graMthi baMdhAI jaze ke varSothI je paraMparA che te mAtra eka komanA kAraNe tUTI che. rathayAtrA na kADhavAthI sAMpradAyika sauhArda vadhAre kharAba thaze." meM amArA starethI prayatna karavAnI vAta karI. prayatna zarU karyo. baMne varganA - dharmanA mukhya pratinidhio, agraNIone maLyA. paraspara saMvAda thayo. vizvAsanuM vAtAvaraNa nirmANa thayuM. rathayAtrA nIkaLI. nirvine rathayAtrA saMpanna thaI. sahune AnaMda thayo. paraMparAnuM zAMtipUrvaka - gauravapUrvaka jatana thayuM. meM sauhArdanI dizAmAM mArA prayatno vadhArI dIdhA. trIjI samasyA che bhUkha. garIbI ane bhUkhanuM jyAM sAmrAjya che, evI jagyAe paNa ame rahyA chIe. madhyapradezanI yAtrA daramiyAna ame AdivAsI kSetromAM paNa rahyAM chIe. je kSetro chUTI jatA hatA, tyAM mahAzramaNane mokalyA. emaNe jhAMbuA jillAnI yAtrA karI, je AdivAsI vistAra che. mahArASTrathI laI madhyapradezanI AkhI paTTIno ame sparza karyo. ame emanI sthitine khUba najIkathI joI. emane joIne mane lAgyuM ke bhaugolika dRSTie hindustAnanA keTalA bhAga che e to mane khabara nathI paNa sAmAjika dRSTie hindustAnA spaSTapaNe be bhAga che - eka mahelomAM rahenArA ane bIjo bhAga jhUMpaDIomAM rahenArAono. eka evo varga che je phAivasTAra mAholamAM rahe che ane bIjo evo varga evo che je peTapUratuM bhojana ane mAthuM chupAvavA chatA paNa pAmato nathI. Arthika asamAnatA ATalI viSama hoya tyAM hiMsA ane AtaMka vadhavAnI pUrI saMbhAvanA che. 178 mahAprajJa vANI - 6 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ huM ghaNI vakhata kahuM chuM ane Aje paNa ahIM je kahI rahyo chuM te kadAca moTA mANasone nahi game. kaDavuM lAgaze. meM garIbInI vibhISikAnI bAbatamAM amuka loko sAthe vAta karI to mane evuM kahevAmAM AvyuM ke, "have paristhiti ghaNI sudharI che. sAva pahelAM jevuM nathI. ghaNo pharaka paDyo che." - mane to koI pharaka dekhAto nathI. garIbonI jhUMpaDImAM TI.vI. enTenA joIne temanuM jIvanadhoraNa UMcuM AvI gayuM che ema mAnavAnI-samajavAnI jarUra nathI. zaheranI jhUMpaDapaTTImAM rahenArAnI garIbI paNa judA prakAranI che. zaheramAM nokarI-dhaMdho hovAnA kAraNe teone kadAca bhUkhanuM duHkha nathI. temanI sAva judI samasyAo che. moTAM zaheromAM AvAsanI samasyAnA kAraNe ja teo jhUMpaDImAM rahe che. huM evA lokonI vAta karI rahyo chuM jeo nitAMta upekSita che, jemanI pAse jamInano eka TukaDo paNa nathI. bihAranA pachAta vistAromAM prajAno eka moTo samUha che je narakanI jiMdagI jIve che. gAmaDAMnA asaMkhya khetamajUro evA che je loko peDhIothI pacAsa-so rUpiyAnuM devuM cUkave che. garIbI ane bhUkhamaro pratikriyAtmaka hiMsAne janma Ape che. mAnavajIvananA be pakSa che - eka bhautika pakSa ane bIjo AdhyAtmika pakSa. jaivika ane zArIrika pakSa bhautika paNa che. bhAvAtmaka pakSa AdhyAtmika pakSa che. AdhyAtmika pakSanI bAbatamAM AjakAla vadhu dhyAna apAI rahyuM che. jeTalA dharma che, dhArmika loko che e sarva AdhyAtmikatAmAM vadhAre rasa levA lAgyA che paNa bhUkhyo mANasa dhyAna kaI rIte kare? jemanI paLepaLa roTInI ciMtAmAM vItI rahI che, e dhyAna kyAre ane kaI rIte karaze? garIba mANasanI pAse dhyAna, svAdhyAya AdinI vAta karavI e paNa eka prakAranI krUratA che. jyAM sudhI sAmAjika viSamatA ane vaiSamyanA aMtarane ochuM na karI zakAya, sAmAjika sauhArdanI vAta mAtra zAbdika vAta ja rahI jaze. amArI sAthe cAlanArA ghaNI vakhata "ahiMsA paramo dharma'no nAro lagAve che e mane ThIka lAgatuM nathI. meM ghaNI vakhata kAryakartAone kahyuM ke have A nAro baMdha karo. dilhI pravAsano uddeza 19 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahelA hiMsAnAM kAraNone samajIne hiMsAnI samasyAne ukelavAno prayatna karo tyArabAda AvA nArA lagAvo. Aje to rIta ja e prakAranI thaI gaI che ke eka samasyAne ukelavA mATe bIjI samasyAo UbhI karI devI, bIjI samasyA ukelavA trIjI UbhI karavI ane trIjI ukelavA cothI samasyA. dezamAM samasyAo A rIte ja vadhatI jAya che. eka samasyA bIjI samasyAnI janaka banatI jAya che. eka nATaka kaMpanIe eka nagaramAM jaIne nATaka rajU karyuM. lokoe moTI saMkhyAmAM hAjara rahI e nATaka joyuM. nATaka samApta thayuM ke nATaka jonAra sahue nATakanA kAraNe mAthuM dukhyAnI phariyAda karI. nATakanA nirdezake UbhA thaIne kahyuM, "bhAIo ! A nATaka kaMpanI mAtra nATaka ja nathI batAvatI paNa mAthAnA dukhAvAnI davA paNa Ape che. ema ja samajo ke A davAnuM vecANa karavA ja ame nATaka batAvIe chIe. kAunTara para mAthAnA dukhAvAnI amArI banAvelI davA maLaze." jyAM eka samasyAnA ukela mATe bIjI samasyA UbhI karI devAmAM Ave tyAM samasyAnuM samAdhAna kaI rIte thAya? A viSaya para sahue ciMtana karavAnuM che. Aje eka TI.vI. cenalavALAe pUchyuM, "Apano dilhI AvavAno uddeza zo che? meM kahyuM, "koI uddeza nathI. huM koI moTo uddeza laIne nathI Avyo. mAtra mANasanI samasyAne jovI, tenA viSe ciMtana karavuM ane samasyAnuM samAdhAna zodhavuM, e ja ekamAtra uddeza che.' vAstavamAM amAruM A cAturmAsa udayapura mATe ghoSita thayeluM. dilhIno kAryakrama to viziSTa paristhitimAM ja nakkI thayo che. suratamAM rASTrapati abdula kalAma amArI pAse AvyA. emanI sAthe pramukha dharmAcAryonI upasthitimAM sUrata spiricyuMala Deklerezana taiyAra thayuM. A ghoSaNAnA AdhAre eka saMgaThana thayuM - kyureka. A kAryakramane AgaLa vadhAravAno hato. rASTrapatijIe icchA vyakta karI ke mArA dilhImAM rahevAthI A kAryakramane gati ApavAmAM baLa maLaze. emaNe cAturmAsa mATe anurodha karyo. emanI icchAne mAna ApI ane mahAprajJa vANI - 6 180 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAryakramanI mahattAne joI ame dilhI AvavAno nirNaya karyo. ame dilhI AvyA ane Ape svAgata karyuM. hajAro loko sAthe cAlyA, koIe tApa sahevo nathI paDyo, koIne parasevo thayo nathI. prakRtie paNa A rIte svAgata karyuM eTale sahuthI pahelA to prakRtine sAdhuvAda. hamaNAM dilhInI janatA taraphathI abhinaMdanapatra bheTa thayo. mane yAda che A maMca para AcArya tulasI padhAryA hatA. emanuM svAgata thaI rahyuM hatuM. svAgatanI vacce AcAryazrIe kahyuM, "Apa loko mAruM svAgata karI rahyA cho. naitikatAnA yogadAnamAM aNuvrata AMdolananI prazaMsA karI rahyA cho. A prazaMsAne ame sAcavIe kyAM? A prazaMsA sAcavavAnI amArI pAse jagyA nathI eTale huM kahuM chuM ke Apa mArA prazaMsaka nahIM, samarthaka nahIM, mArA kAryamAM sahabhAgI bano. prayatna karo. ApanA prayatnothI ja ame A kAmane AgaLa vadhArI zakIzuM. agara ApaNo prayatna sAmUhika nahIM hoya to ApaNe AgaLa vadhI nahIM zakIe.' huM mAnuM chuM ke Aje UMcA Asane beThelA mANasothI laIne nIcenA staranA mANaso - baMne sAthe maLIne samasyAnuM samAdhAna zodhavAno prayatna kare to samAdhAnanI dizAmAM kaMI thaI zake, anyathA saMbhava nathI, meM eka-be vakhata nahIM, aneka vakhata kahyuM che ke AjanI samasyA eTalI jaTila che ke mAtra sarakAra dvArA ja ukelAya evI nathI. A samasyA mAtra dhanavAna ane bauddhika varga paNa ukelI na zake. mAtra dharmaguruo paNa nahi ukelI zake. A samasyAnA samAdhAna mATe sahune sahabhAgI banAvavA ane dilhI AvyA chIe. mArI bhAvanA che ke A kAryamAM badhA loko bhAgIdAra ane sahayogI bane. sahune sahabhAgI banAvavA ame dilhI AvyA chIe. AgAmI 30mI jUnanA roja kyurekanA apeksa boDInI mITiMga che. emAM dezanA ghaNA dharmaguru bhAga leze. badhA saMpradAyonuM emAM pratinidhitva raheze. hiMsAnI samasyAnA samAdhAnamAM sahunuM sAmUhika ciMtana thaze. Apa sarva A kAryamAM ApanI zaktinuM niyojana karo, sahabhAgI bano. 27 jUna, dilhI adhyAtma sAdhatA kendra (maharaulI) dilhI pravAsano uddeza 181 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 dharmaka utkRSTa maMgala adhyAtma sAdhanA kendramAM pravAsano bIjo divasa ane maMgaLavAra, sabhAgAramAM AvyA to nIce citrAMkanane joyuM. meM pUchyuM, "A zuM che?' saMtoe kahyuM, "aSTamaMgala meM kahyuM, "eka maMgala paryApta che, ATha maMgala maLI jAya to pachI cotarapha maMgala ja maMgala che." dareka mANasa maMgala ja icche che, amaMgala koI icchatuM nathI. sahune maMgala joIe, ziva joIe, zreyasa joIe, kalyANa joIe. dazavaikAlika sUtramAM kahevAyuM che. - dhammo maMgalamukkidaTha prazna e che ke maMgalamAM bheda kema karavAmAM Avyo? maMgala, enAthI moTo maMgala ane enAthI moTo maMgala ane sahuthI moTo aMtima maMgala zuM che? jenI AgaLa badhA prazna, badhI jijJAsAo samApta thAya che. e utkRSTa maMgala che dharma. pachI prazna thayo dharma sahuthI mahAmaMgala kaI rIte? agara dharma ja mahAmaMgala hoya to duniyAnI ghaNI samasyAonuM samAdhAna thaI gayuM hota. paNa Ama thatuM nathI. dharmanA nAme to laDAI-jhaghaDA ane vivAda thAya che. AvI sthitimAM dharmamaMgala kaI rIte? AcAryoe je lakhyuM te yathArtha lakhyuM ke pachI atizayoktipUrNa vAta lakhI? 182 mahAprajJa vANI -6 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - vaidika sAhityamAM be zabda para bahu vicAra thayo che - arthavAda ane yathArthavAda, arthavAda eTale jyAM vAto vadhArIne kahevAmAM Ave che. burAIne dUra karavA mATe jyAM bhaya batAvavAmAM Ave che. dharma karazo to svarga maLaze, dharma nahIM karo to naraka maLaze. A rIte bhaya dvArA dharma pratye prIti jagAvavAnuM kAma thAya che. AjanI duniyAmAM ane khAsa karIne dharmasthAnomAM Ama ja cAle che. A samasyAthI chuTakAro meLavavAnI jarUra che. bIjo che yathArthavAda. je jema che e rIte ja prastuta karavo e yathArthavAda che. emAM kazuM umeravAnuM hotuM nathI. mANasanI prakRti ja evI thaI gaI che ke ene svAdamAM pheraphAra karIne je pIrasavAmAM Ave che e bahu svAdiSTa lAge che. je vAta vadhArIne kahevAmAM Ave che ene vadhAre mAphaka Ave che. sIdhuM kathana ghaNAne gamatuM nathI. yathArthavAdanI vAta ghaNI kaThina vAta che. e zuSka jaNAtI hovAthI koInA dvArA pasaMda thatI nathI. dArzanika satyanI mImAMsA karanAra ke tattvajJAnI yathArthavAdano svIkAra karI le che paNa sAmAnya mANasa to arthavAdane ja upayogamAM lAve che. jeTaluM paNa paurANika sAhitya lakhAyuM che, emAM arthavAdane ja prAdhAnya che. ApaNe arthavAdathI kaI rIte bacI zakAya, yathArtha sudhI kaI rIte pahoMcavuM, ApaNe tenI mImAMsA karavAnI che. dharma utkRSTa maMgala che, A arthavAda che yathArthavAda ? agara arthavAda che, dharma sahuthI moTuM maMgala che, to pachI eka tattvavetA mATe A vAkyanuM koI mUlya nahIM hoya. e A vAtane vadhAre mahattva nahIM ApI zake. agara A vAta yathArtha che to pachI eka tattvavetA mATe bahu kAmanI vAta gaNAya. dharma utkRSTa maMgala che, ene ApaNe arthavAdI dRSTie joIe ke yathArthavAdI dRSTie. agara mane koI pUche to huM kahIza ke dharma utkRSTa maMgala che, A yathArthavAdanA AdhAre kahevAyuM che. A atizayoktipUrNa vAta nathI, A koI vepAranI vAta nathI. hindustAnanAM bajAromAM bhAva ke mUlyanI caDa-utara batAvavAmAM Ave che. so rUpiyA jenuM mUlya batAvavAmAM Ave che, e aMte dharmaH utkRSTa maMgala 183 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacIsa-trIsa rUpiye aTakI jAya che. A mANasanI manovRtti rahI che. enI pAchaLa che lobha. dharma utkRSTa maMgala che, e atizayoktipUrNa nathI, A yathArtha che. enuM kAraNa zuM ? ApaNe samajavAno prayatna karIe. ahiMsA saMyama ane tapapradhAna utkRSTa maMgala che, 'ahiMsA saMjamo tavo' eka vAra ahiMsAnI vAtane choDI dauM, saMyamanI vAta karuM chuM. Aje duniyAmAM sahuthI vadhu maMgala karanAruM tattva hoya to te che saMyama. ethI vadhIne maMgala karanAruM koI tattva nathI. Aje dharmane na mAnanAra loko paNa saMyamane mahattva Ape che. kAle ame AvI rahyA hatA to amArI pAsethI eka pANInuM Tenkara nIkaLyuM. Tenkara 52 eka sUtra lakhyuM hatuM. 'pANInuM eka eka TIpuM mUlyavAna che.' pANInI samasyA tIvra che. A samasyAno ukela paNa saMyamamAM che. pANInI samasyAno ukela mAtra nahera bAMdhavAmAM ke baMdha bAMdhavAmAM nathI. hindustAnamAM AjhAdI pachI keTalIye nahero ane baMdho bAMdhavAmAM AvyA che, paNa pANInI samasyAno aMta nathI, balake vadhI che. pANIno khUba bagADa thAya che. pANIno vyaya tamAma sUtro ane yojanAo para pANI pheravI de che. pANI sImita che. dharatInI nIce pANIno koI akSaya bhaMDAra nathI. dharatInA garbhamAM pANIno je bhaMDAra thAya che te uparathI varase che. traNa varSa satata dukALa paDe to kUvA sukAI jAya. hindustAnamAM Aje anAvRSTi ane ativRSTi eka samasyA che kyAMka dukALa che to kyAMka pUranI sthiti che. A samasyA kema thaI che ? A prakRtinA asaMtulanathI, paryAvaraNanA asaMtulanathI janmelI samasyAo che. jaMgalo ane pahADonuM dohana je nirmamatAthI thayuM che, e Aje samasyA banI gaI che. spaSTa che ke mANase potAno saMyama gumAvI samasyA vahorI lIdhI che. maMgala kyAMthI thAya ? saMyamanA abhAve ApaNe maMgaLanI kalpanA paNa na karIe. dUdhanuM eka TIpuM ke ghInA eka TIpAMnuM je mUlya che eTaluM ja nahi paNa tenAthI hajAra gaNuM mUlya pANInuM che. paNa sahaja rIte sulabha hovAnA kAraNe ApaNane tenI kiMmata nathI. prAcIna jaina paraMparAmAM sAdhu-sAlvio ane mahAprajJa vANI - 6 184 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvaka-zrAvikAo A vAta haMmezA doharAvatA ke pANI ghInI jema vAparo. ATaluM atyAranA samayamAM darekane samajAI jAya to pachI jarA paNa vAMdho na Ave. jema jema vastI vadhatI jAya che tema tema pANIno vyaya vadhato jAya che. jUnA jamAnAnI vAto have kapolakalpita jevI lAge che. pahelAM eka loTA pANImAM mANasa snAna karI leto hato. Aje to eka loTA pANImAM mANasa potAnuM moM paNa dhoI zakato nathI. A badhA saMdarbhothI vicArIe to samajAze ke saMyama mUlyavAna che. loko upavAsa kare che. upavAsa paNa evI bhAvanAthI thavo joIe ke huM Aje saMyama karuM chuM. jamato nathI eTaluM ja nahi paNa enI pAchaLa eka saMkalpa hoya, eka bhAvanA hoya ke huM Aje anna na laIne teno saMyama karI rahyo chuM. mArA bhAganuM anna anyanA mATe phALavI rahyo chuM. AvI bhAvanA hoya to upavAsa dharma gaNAya. eka gAmamAM hajAra mANasa hoya to e gAmamAM pedA thayeluM anna paNa hajAra mANasa mATenuM gaNAya jene tyAM pAka thayo che enuM ja nahi. Aje to sthiti evI che ke jenI pAse paisA che enuM ja badhuM gaNAya. saMyama dvArA A samasyAonuM samAdhAna zakya che. saMyama dharma che. ane e arthamAM ja dharma utkRSTa maMgala che. dharmanA traNa lakSaNa che. 1. ahiMsA lakSaNo dharmaH 2. saMyama lakSaNaH ane 3. tapo lakSaNaH - ahiMsA, saMyama ane tapa A traNa dharmalakSaNa ja dharmane mahAmaMgalakArI banAvI zake che. sarva maMgalane naSTa kare che hiMsA. ahiMsA mahAmaMgalakArI che. kalyANakAraka che. 'ahiMsA savvabhUyakhemaMkarI' ahiMsAyAtrAnA pratIka cihnamAM A vAkya lakheluM che. sahune mATe kalyANakArI che te sarvottama che. ahiMsA e arthamAM mahAmaMgalakArI ane kalyANakArI che. ahiMsA badhA jIvonuM kalyANa kare che. eka mANase sAdhunI hatyA karI. tenI sahue niMdA karI ane sAdhuno hatyAro kahyo. eka mANase kahyuM, 'A mANasa mAtra sAdhuno ja hatyAro nathI, prANImAtrano hatyAro che.' lokoe kahyuM, 'e kaI rIte ? eNe javAba Apyo.' 'je sAdhu prANImAtrane abhaya pradAna karatA dharmaH utkRSTa maMgala 15 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatA emanI hatyAno artha che samasta prANIjagatanI hatyA karavI.' ApaNe A saMdarbhamAM A vAtane samajavAno prayatna karIe ke ahiMsAnuM pAlana karanAra sahunuM kalyANa kare che ane kuzaLatA icche che, eTale ahiMsAdharma che. ahiMsA dharma utkRSTa maMgala che. saMyama dvArA ghaNI samasyAonuM samAdhAna maLI zake che. je samasyA padArthathI ukalatI nathI, ene saMyamathI ukelI zakAya che. gurunA be ziSya hatA. eka divasa koI vastu bAbate baMne vacce jhaghaDo thayo. gurue A jhaghaDo joyo. baMne ziSyo gurune priya hatA. vastu kone ApavI ane kone na ApavI ? Akhare gurue baMnene zAMta karyA ane kahyuM, 'AvatIkAle AnA viSe nirNaya laIzuM.' rAtre gurue baMnene saMyamano pATha bhaNAvyo. rAta vItI. savAra paDI. gurue kahyuM, 'bolo ! tamArAmAMthI A vastu kone joIe che ?' eka ziSyae kahyuM, 'gurudeva ! A mArAthI nAno che. ene ja ApI do.' bIjAe kahyuM, 'nA ! Apa mArAthI moTA cho. A vastu mArAthI levAya ja kaI rIte ? ! Apa ja eno svIkAra karo.' jyAM visaMvAda hato tyAM saMvAda sthApita thayo. padArtha mATeno Agraha samApta thavo joIe. pArivArika jhaghaDA-visaMvAda, viSamatA vagere saMyamanA abhAvanuM pariNAma che. saMyamanI cetanA jAgRta thAya to moha tUTe che. lobha chUTe che. Avazyaka, anAvazyakano viveka samajAya che. nAzavaMta vastuno moha ocho thAya che. tyajavAyogya vastu tyajAya che. vastujagatamAM haMmezA saMgharSa rahe che. mANase vastumAMthI vicAra tarapha vaLavAnuM che. vicArazIla mANasa ciMtananI bhUmikAe saMyamanuM mahattva samaje che. be bhAIomAM kaMkAsa thayo ane chUTA paDavAno vAro Avyo. milakatanA bhAgalA paDyA. Akhare rUpiyAnA bhAga pADavAnA AvyA tyAre vAta aTakI. trIsa lAkha rUpiyAno mAmalo hato. nAno bhAI eka muni pAse Avyo. badhI vAta karI ane mArgadarzananI apekSA rAkhI. munie pUchyuM, 'tamArI uMmara keTalI che ?' 186 mahAprajJa vANI - 6 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ huM cAlIsa varSano chuM." janma kyAM thayo?' "janma to kalakattAmAM thayo mahArAja, paNa mULa nivAsI rAjasthAnano chuM." janma samaye tame sAthe zuM laIne AvyA hatA? basa ! mane eTaluM jaNAvo eTale tamArI samasyAno ukela AvI jaze. pelA mANase kahyuM, Apa paNa jabaro vinoda karo cho mahArAja ! janmanA samaye koI kazuM sAthe laIne Ave che? sahunI jema huM paNa khAlI hAthe Avyo hato. munie kahyuM, "samasyAno ukela to tame jAte ja ApI dIdho. sAthe kaMI lAvyA nathI eTaluM to sAcuM che ne?' hA mahArAja! sAcI ja vAta che.' "to pachI trIsa lAkha rUpiyA AvyA kyAMthI?" "e to ame baMne maLIne kamAyA.' have zuM iccho cho?' trIsa lAkhanA be sarakhA bhAga thAya. mArA bhAganA paMdara lAkha mane maLe.' dhAro ke paMdara lAkha tamArA jIvanamAM kharcAyA na hoya to mRtyu samaye tame sAthe laI jaI zako?" Apa vaLI pAchA majAka karI rahyA cho mahArAja. mRtyu samaye huM to phUTI koDI paNa sAthe laI javAno nathI.' munie kahyuM, "mRtyunA ghaNA prakAra che. ame dIkSita thaIe tyAre amAruM sAmAjika mRtyu thAya che. tame ema samajI lo ke e paMdara lAkha rUpiyA pUratAM tamAruM mRtyu thaI gayuM che." dharmaH utkRSTa maMgala 187 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvananI ane dhananI nazvaratA pelAne barAbara samajAI gaI. vivAda samApta thaI gayo. saMyama sivAya dhananI laDAI maTe ja nahi. bIjo koI upAya ja nahi. saMyamathI samajaNa AvI. Asakti dUra thaI. paMdara lAkha mATe korTamAM jaI zake, kadAca jItI paNa zake paNa jhaghaDo samApta na thAya. A laDAI to peDhI dara peDhI vArasAmAM utare. jyAM sudhI saMyama nahIM hoya zAMti nahIM Ave. Aje AkhI duniyAmAM AnA viSe vicAra thaI rahyo che. saMyukta rASTrasaMghanA mAdhyamathI AkhI duniyAnA deza zAMti mATe prayatnazIla che. zAMti mATe aneka jagyAe seminAra thAya che. prakhara vaktAo, ciMtako potAnI vAta karI rahyA che chatAM sthiti evI che ke zAMti mATe ekamati sadhAtI nathI. zAMtinuM sahuthI moTuM sUtra che saMyama. AgamomAM kahyuM che, 'uvasamasAra sAmaNaM.'sAdhu banavAno sAra zuM che ? zAMti ke upazama. agara zAMti na hoya tA sAdhutvano koI artha nathI. sAdhu thaI gayA ane jIvanamAM zAMti ane na AvI to samajavuM ke sAdhutva AvyuM nathI. e jIvanamAMthI jarA paNa mIThAza nahi prApta thAya. pratipaLa kaDavAza, khaTAzano ja anubhava thaze. zAMti tyAM che, jyAM saMyama che. A bAbate pUrNa vizleSaNa pachI kahI zakAya ke ahiMsA ane saMyama mahAmaMgalakArI che. tapa paNa maMgala che kAraNa ke tapamAM tyAga che. eka che levAnI vRtti, saMgrahanI vRtti ane bIjI che choDavAnI vRtti, ApavAnI vRtti, tyAganI vRtti. manuSya mATe sarvAdhika AkarSaNanI vastu che zarIra, ane zarIra mATe AkarSaNanI vastu che bhojana. bhojananuM AkarSaNa sAdhAraNa gRhasthone ja nahi, sAdhu saMtone paNa hoya che. svAdiSTa bhojana pratye anAzakti keLavavI agharI che. zarIranA poSaNa mATe jarUrI che bhojana paNa bhojana pratye saMyama keLavAya to te tapa che. bhojanano sarvathA tyAga nahi. zarIra Take teTaluM ja sAduM bhojana. e arthamAM bhojanano saMyama e tapa che. 18 mahAprajJa vANI - 6 Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ama ahiMsA, saMyama ane tapa mahAmaMgalakArI che. ahiMsA zAMtipUrNa sahaastitva, jIvadayA ane karuNAzIla jIvanarIti mATe anivArya che. saMyama bhautika sukhamAMthI mukti apAvI sAzvata sukha sAthe sumeLa sAdhatuM lakSaNa che. jIvanamAM saMyama keLavAya to rAga, dveSa, moha, krodha, lobha Adi zatruo para AsAnIthI vijaya meLavI zakAya che. ahiMsA ane saMyama UrdhvagAmI guNo che je jIvanane unnata banAve che. bIjuM kazuM vaMcAya ke na vaMcAya paNa eTaluM avazya yAda rAkhIe ane punaruccAra karatA rahIe ke, dhammo maMgalamukriSTha ahiMsA saMjamo to." 28 jUnA adhyAtma sAdhatA kendra (dilhI dharmaka utkRSTa maMgala 189 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 sukhAyunAM lakSaNa dharmagraMthomAM ane sAmAjika graMthomAM mANasa viSe khUba vicAra thayo che. mANasa viSe vicAra thAya tyAre AyuSya viSe vicAra karavo Avazyaka che. manuSyanuM AyuSya, tenuM jIvana kevuM che, enA para vicAra thayo. uttarAdhyayanamAM kahevAyuM che. "cAra vastu durlabha che, emAM manuSya jIvana durlabha che.' enuM tAtparya e che ke sukhAyu durlabha che ane hitAyu vizeSa durlabha che. jIvananA be pakSa che- sukhAyu ane hitAyuM. sukhAyuno saMbaMdha ApaNA paudgalika zarIranI sAthe che. indriyonI sAthe che, vyaktinA puruSArthanI sAthe che ane sukha-suvidhA bhogavavAnI sAthe che. jIvana jayAM sukhapUrvaka cAle, koI avarodha na Ave, e sukhAyu jIvana che. AyurvedanA graMthomAM sukhAyu ane hitAyu para ghaNo vimarza thayo che. sukhAyunAM je lakSaNa batAvyAM che e dhyAna ApavA yogya che. sukhAyunuM prathama lakSaNa che zarIra ane mana svastha hoya. rogamukta hoya, na zArIrika roga, na mAnasika roga. enI sAthe ApaNe eka zabda joDI daIe ke bhAvAtmaka roga paNa na hoya. bhAvAtmakatA vALI vAta hitAyu mATe sArI gaNAya. roga eka duHkha che. duHkhI thavAnA ghaNA kAraNomAM eka kAraNa che roga. eka rugNa mANasa asahya duHkhano mataprajJa vANI - 6 190 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anubhava kare che. jene koI roga thAya che, e ja jANI zake che ke e keTaluM trAsadAyaka hoya che. roganA kAraNe rogInI AkRti ane prakRti baMne badalAI jAya che. bIjAne paNa eno AbhAsa thAya che ke pelo mANasa rogI che, pIDita che. sukhAyunuM je prathama lakSaNa batAvavAmAM Ave che, e che pUrNa ArogyanI avasthA zArIrika ane mAnasika rogothI mukta thavuM, udAsI, becenI, avasAda, ciMtA - A sarva mAnasika roga che. zarIra ane manathI pUrNapaNe svastha hovuM sukhAyunuM prathama lakSaNa che. AjathI lagabhaga pacAsa varSa pahelAMnI vAta che. AcArya tulasI muMbaInI yAtrA karI rahyA hatA. cUrunA sAgaramalajI vaida saparivAra muMbaImAM rahetA hatA. e samaye emanuM AyuSya eMsI varSanuM hatuM. zarIra ane mana pUrA svastha hatAM. dhanADhya vyakti hatA. teo kahetA ke mAthAno dukhAvo eTale zuM mane khabara nathI. pote dhanADhya hovA chatAM svastha hatA, tanAvanuM nAmonizAna na hatuM. nahitara dhana Ave eTale roga laIne ja Ave. mANasa mAthAnA dukhAvAno bhoga bane paNa sAgaramalajI svastha hatA. sAgaramalajI, mAthAno dukhAvo, tAva, udharasa jevA sAmAnya rogothI paNa mukta hatA. sukhAyunuM bIjuM lakSaNa che yauvana. yauvanano saMbaMdha avasthAnI sAthosAtha mananI sAthe paNa che. je vyaktimAM utsAha che, sphUrti che, e sATha varSano hovA chatAM yuvAna che. amuka loko nAnI uMmaramAM paNa vRddhatvano anubhava karavA lAge che. jIvananI parezAnIo ane abhAva emane nAnI vayamAM ja kamajora banAvI dIdhA che. e bilakula sAcI vAta che ke mAnasika rUpe mANasa thoDo kamajora thAya ke tene jAtajAtanI bImArIo gherI vaLe che. je alpa AyumAM ja buDhApAno anubhava kare che enuM jIvana sukhAyu na hoI zake. sukhAyunuM trIjuM lakSaNa che kArya sAmarthya. jenAmAM kAma karavAnI kSamatA che, e sukhAyu che. kAma karavAnI kSamatA prApta karavI ane dIrghakALa sudhI TakAvI rAkhavI muzkela che. thoDI samasyA ke viparIta paristhiti Ave ke mANasa hiMmata gumAvI de che. spaSTa kahI de che ke huM A kAma karI zakuM nahi. ekadama asamarthatA sukhAyunAM lakSaNa 191 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pragaTa karI de che e duHkhAyunuM lakSaNa che. duHkhI jIvananuM lakSaNa che. je potAnI kAryakSamatA gumAvI de che, e sukhI jIvana jIvI zakto nathI. sukhAyunuM cothuM lakSaNa che indriya baLa. indriyonuM hovuM ane enuM sakriya rahevuM bhAgyanI vAta che. ghaNA sAMbhaLavAnI kSamatA gumAvI de che, ghaNA dRSTi gumAvI de che. AMkha ane kAna ApaNI mukhya indriyo che. AMkha ane kAna vaDe ja bAhya jagata sAthe saMparka thAya che. AMkha ane kAna durbaLa thaI jAya to mANasa sukhano anubhava na karI zake. je vyaktimAM sAMbhaLavAnI kSamatA che, jovAnI kSamatA che ane jenI anya indriyo paNa yogya rIte kAma kare che, e sukhI jIvana jIve che. AMkha na hoya to mANasa mATe jIvana phikku thaI jAya che. AMkhanA abhAve mANasa je niSkarSa kADhe te sAco na hoya. ghaNA evA loko paNa che jemanI pAse dRSTi hovA chatAM raMgonuM sAcuM vizleSaNa karI zaktA nathI. dRSTihIna mATe ema karavuM saMbhava nathI. Indriya sAmarthya bahu moTI vAta che. jovA, sAMbhaLavA ane svAda levAnI zaktinA kAraNe ja mANase ATalo vikAsa karyo. amuka mANaso indriyavihIna hovA chatAM indriyonA abhAvanI amuka hada sudhI pUrti karI le che paNa evA loko virala hoya che. moTAbhAganA mANaso indriyanA abhAvamAM duHkhI jIvana jIve che. agara ApaNe UMDANathI vicAra karIzuM to jaNAze ke sukhI ane saphaLa jIvananuM koI sAdhana che to e che Indriya saMpannatA, indriyonI paripUrNatA. paMcendriya hovuM e durlabha vAta che ekendriya jIva paNa che. be Indriya jIva paNa che. traNa IndriyavALA jIvo jemane sparza - rasa ane thrANazakti maLelI che. e ja rIte cAra ane pAMca IndriyavALA jIva che. enI saMkhyA asaMkhya che. Akho saMsAra enAthI bharelo che paNa emanA jIvananuM koI mUlya aMkAtuM nathI. prANI mAtramAM AtmA che paNa tenuM mUlya nathI. enuM kAraNa che pAMceya indriyo eka sAthe prApta nathI indriyonI dRSTie paripUrNa nathI. jyAre pAMca IndriyonI sAthe sAthe mana paNa prApta thAya che, tyAre pUrNatAnI sthiti Ave che. paMcendriya hovuM ane samaska ke mana vALA hovuM e vartamAna duniyAmAM sahuthI moTI upalabdhi che. 192 mahAprajJa vANI - 6 Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenI pAse pAMca indriya che ane mana che, e duHkhI nahi thavA icche. upaniSadanuM eka vAkya che - jenI pAse dasa AMgaLIo che e daridra na hoI zake. A vAkyane ApaNe ema paNa kahI zakIe ke je vyakti pAse pAMca indriya ane mana che e mANasa du:khI jIvana jIvanAra na hoI zake. saMsAranI sahuthI moTI saMpatti tene prApta che ane bIjI saMpattiono bharoso to pachInI vAta che. indriyonI ane mananI saMpatti mULa saMpatti che. eka mANasano bahu moTo parivAra hato. acAnaka e mANasa netrahIna thayo. lokoe ene kahyuM, 'koI AMkhanA niSNAtane batAvo to AMkha ThIka thaI jaze.' eNe kahyuM, 'zI jarUra che? cha yuvAna putro ane pAMca pautro hovA chatAM mAre AMkhanI zI jarUra?' bhAgyano khela, amuka divasa pachI perelisisanA kAraNe enA paga paNa azakta thaI gayA. lokoe kahyuM, 'hajI prAraMbhika avasthA che. davA ane yatheSTa ilAjathI ThIka thaI zake che.' eNe kahyuM, 'ATalA putro che to mane zI ciMtA. A badhA hAtha-paga to che.' eka divasa acAnaka gharamAM Aga lAgI gaI. gharanA badhA sabhyo jarUrI sAmAna laIne bahAra gayA. gharano mukhya mANasa aMdha ane apAhija hovAnA kAraNe te AgamAM bhasma thaI gayo. dIkarAo kharA TANe kAma na AvyA. indriyonI saMpattimAM AMkhanI saMpatti sahuthI moTI saMpatti che. AMkhanA abhAve mANasa pUrepUro asahAya thaI jAya che. sukhAyunuM eka moTuM kAraNa che indriyonI saMpannatA ke paripUrNatA. sukhAyunuM eka pAMcamuM lakSaNa che saMpatti. jenI pAse dhana che enuM jIvana sukhI che. ApaNe dhArmika loko paNa A satyane samajavAno prayatna karIe ke dhana sukhanuM sAdhana che. jenI pAse dhana nathI, ene roTI paNa sulabha nathI. A sukhAyunAM lakSaNa 193 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ duniyAmAM sahuthI moTI bImArI che bhUkha. bhUkha eTale jaTharAgninI pIDA. zarIranI bIjI vyAdhio davAthI ThIka thAya che, paNa A bImArI jIvananA prAraMbhathI laIne aMta sudhI maTatI nathI. A bImArInI davA che bhojana. ene vakhatovakhata bhojanarUpI davA maLavI joIe. A davAnuM vAraMvAra sevana karavuM paDe che. eka mANasa divasamAM traNa vakhata, cAra vakhata ane amuka to ghaNI vakhata bhojana kare che. kAMIne kAMI khAya che. jyAre eka bIjo mANasa evo paNa hoya che jene eka TaMka paNa khAvAnuM maLatuM nathI. jarA vicArIe to zuM jIvana haze A lokonuM ! eTale ja vicArakoe bhUkhane paNa roga kahela che. A roga saMpatti ke dhananA abhAvamAM thAya che. ghaNA samaya pahelAnI vAta che. dilhI pravAsamAM eka vakhata Do. rAmamanohara lohiyA AcAryazrIne maLavA AvyA. emaNe kahyuM, "AcAryajI ! Apa kRpA karI muni nathamalajIne eka vakhata mArA gAmamAM mokalo. huM emane batAvavA icchuM chuM ke gAmaDAMnI sthiti zuM che? kevI vikaTa paristhitiomAM mANasa jIve che? dezanA netAo dezanI je tasavIra samAcArapatro ane mIDiyAnA mAdhyamathI prastuta kare che e sAcI nathI. vAstaviktA enAthI sarvathA judI che. huM e jaNAvIza ke dezanI moTA bhAganI vasatI kevI dayanIya sthitimAM jIve che?' e vakhate DaoN. lohiyAnI bhAvanA pUrI na thaI zakI. AcAryazrInI icchA hovA chatAM paNa ema na thaI zakyuM. eka mahApuruSanI IcchA adhUrI kema rahe? ahiMsAyAtrAmAM meM A gAmaDAnI sthitionuM UMDANathI adhyayana karyuM. DaoN. lohiyA je kahetA hatA te sAcI vAta che. cAlIsa-pistAlIsa varSa pachI Aje A sthiti che to e vakhate lokonI zI hAlata rahI haze enuM anumAna paNa nathI lagAvI zakAtuM. saMpatti paNa sukhI jIvananuM lakSaNa che. jenI pAse saMpatti nathI, je garIba che e sukhI jIvana jIvI zakatA nathI. dhArmika loko ane adhyAtmanA loko kyAreka dhananI TIkA kare che. dhanane durguNonuM mULa jaNAve che. ame kyAreya ema 194 mataprajJa vANI -6 Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnatA nathI ke huM ema mAnato paNa nathI. dhana aniSTa nathI. dhanano upayoga kaI rIte thAya e eka prazna che. paNa paisAnI zaktine avagaNI zakAya nahi. sahue eTaluM to svIkAravuM joIe ke paisA vagara jIvanayAtrA yogya rIte calAvI zakAya nahi eTale sukhI jIvananuM eka lakSaNa saMpatti che. sukhI jIvananuM chaThuM lakSaNa che kAryanI saphaLatA. mANasa potAnA dareka kAryamAM saphaLa thavA Icche che. thAya che ke nahi e alaga vAta che. dareka mANasanI abhIpsA evI ja hoya che ke e potAnA dareka kAryamAM saphaLa thAya. amArI pAse ghaNA loko Ave che ane kahe che, meM A kAma zarU karyuM che, Apa AzIrvAda Apo ke huM saphaLa banuM. saphaLatA bahu moTI vAta che. mANasa kAma na kare ane saphaLa na bane to te ciMtA, nirAzAthI gherAI jAya che. sukhI jIvananuM kAraNa che saphaLatA. meM pratyakSa joyuM - AcArya tulasIe je kAma zarU karyA. temAM teo pUrA saphaLa thayA. A saphaLatA bAbate temanA manamAM saMtoSa paNa hato. emanuM lokajIvanamAM je mahattva vadhyuM, emAM emanI saphaLatA paNa eka moTuM kAraNa rahI. emaNe sAdhu-sAdhvIonA adhyayana ane vikAsanuM sapanuM joyuM ane potAnA jIvanamAM pUruM thatuM joyuM. hamaNAM Ape vijJaptimAM joyuM haze ke gurudeve cAlIsa varSa pahelAM zuM lakhyuM. teo lakhe che, "atyAre sthiti evI che ke ApaNI pAse eka paNa sAdhu-sAdhvI evAM nathI, je vidvAnonI vacce jaIne pravacana ke bhASaNa ApI zake. je AjanA prabuddha mANasane samajAvI zake. koI mahAvidyAlaya ke vizvavidyAlayamAM jaIne potAnI vAtane yogya rIte rajU karI zake.' - A emanA mananI vyathA hatI. A dizAmAM emaNe saMkalpapUrvaka prayAsa zarU karyo ane be dAyakAmAM evI sthiti thaI ke saMghanA sAdhu-sAdhvIo vidvatnoSThiomAM netRtva karavA lAgyA. moTI sabhAomAM, seminAromAM vidvAno A sAdhu-sAdhvIone dhyAnathI sAMbhaLavA lAgyA. AcAryazrI moTe bhAge kahetA ke eka samaya hato jayAre hindImAM ApaNuM koI sAhitya na hatuM. koI AvatuM ane pUchatuM ke kayuM pustaka vAMcuM to jaNAvavAmAM muzkelI thatI. Aje sthiti e che kayAM-kyAM pustako vAMcu? sukhAyunAM lakSaNa 195 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jemanuM eka pravacana tabhArA vananI TizA " badalI zake che anekAnta bhAratI prakAzana amadAvAda - 380015.