________________
सानुवादस्वोपज्ञभाष्य-टीकालङ्कृतम् ।
- સ્થિતિ : ग्रहणानि चावरणशीलज्ञानावरणकर्मसद्भावादभ्युपेयानि।
यदा च 'लब्धिस्वरूपान्तःकरणेन्द्रियाभोगिकानाभोगिकवीर्यसम्पन्नस्य ज्ञानावरणक्षयोपशमो भवति करणानुरूपस्तदा च ज्ञानं तत्क्षयोपशमानुरूपमाविर्भवति, लब्ध्यनुरूपकरणवीर्यानुसारितया, वीर्यापगमे च पुनरपि तदेव कर्मावृणोति सद्यस्तमात्मानं प्रागपाकीर्णशैवालमलानामपामच्छत्वमिव, पुरुषकारव्यापारोपरमसमनन्तरमेव शैवालपटलानि यथा पुनराच्छादयन्ति, यथा वा भस्माद्यनेकद्रव्योघृष्टविमलदर्पणतलमागन्तुकश्यामिकामलीमसमाशु जायते तथाऽस्यात्मनो मुहुर्मुहुर्ज्ञानावरणजलधौ निमज्जनोन्मज्जने (उन्मज्जन-निमज्जने ?) कुर्वतः स्पष्टः स्पष्टतरः स्पष्टतमो मलीमसो मलीमसतरो मलीमसतमश्च बोधः प्रादुरस्ति, अभ्यन्तरीकृतोभयेनयविशेषसामर्थ्यस्थित्युत्पत्तिनिरोधानेकधर्माजहवृत्तिः सोऽय
- હેમગિરા - જ (= કર્મપડલથી ઢંકાયેલ હોવાથી જ) અનુભૂત પદાર્થની “સ્મૃતિ પણ જીવને અવશ્ય થાય જ એવું નથી’’ એમ સ્વીકારવું જોઈએ. તેમજ જ્ઞાનને આવરણ કરવાના સ્વભાવવાળા જ્ઞાનાવરણીય કર્મની વિદ્યમાનતાના લીધે અવ્યક્ત બોધ, સંશય અને અસર્વ = અલ્પ અર્થનું ગ્રહણ (આત્મામાં) સ્વીકારવું જોઈએ.
સરોવરનું પાણી અને દર્પણ જેવો નિર્મળ આત્મા લબ્ધિ સ્વરૂપ અન્તઃકરણ (= મન) અને પાંચ ઇન્દ્રિય અર્થાત્ જ્ઞાનનું સામર્થ્ય તેમજ આભોગિક અને અનાભોગિક કરણવીર્યથી યુક્ત જીવને જ્યારે કરણવીર્યને અનુરૂપ એવો જ્ઞાનાવરણીય કર્મનો ક્ષયોપશમ થાય છે ત્યારે જ તે ક્ષયોપશમને અનુરૂપ જ્ઞાન પ્રગટ થાય છે, અને શાન એ લબ્ધિ (= જ્ઞાનશક્તિ)ને અનુરૂપ કરણવીર્ય (= વ્યાપૃત વીર્ય = પ્રયત્ન)ને અનુસરનારું હોવાથી વીર્ય નાશ કે દાસ થતાં ફરી તે જ કર્મ જલ્દીથી તે આત્માને આવરી લે છે, આને દાખલાથી સમજાવતાં કહે છે કે જેમ જે રીતે સરોવરના પાણી ઉપરથી પેલા શેવાળ (= નીલવનસ્પતિ) સ્વરૂપ મળ દૂર કરાયું પણ બાદમાં તે પાણીની નિર્મળતાને ટકાવી રાખનાર પુરુષનો પ્રયત્ન રૂપ વ્યાપાર (= પાણીને સ્વચ્છ રાખવાની હલેસા લગાડવા આદિ પ્રવૃત્તિ રૂપ વ્યાપાર) અટકી જાય તો ધીમે ધીમે શેવાળના થરો ફરીથી સરોવરને ઢાંકી લે છે.
જેમ રાખ આદિ અનેક દ્રવ્યોથી ઘસેલ એવું નિર્મળ દર્પણતળ, એ ફરીથી આવી પડેલી કાલિમાથી શીધ્ર મલિન થાય છે તેવી રીતે આ આત્માને જ્ઞાનાવરણીય કર્મરૂપી સમુદ્રમાં વારંવાર બહાર નીકળતા અને ડૂબકી લગાવતા ક્રમશઃ સ્પષ્ટ, સ્પષ્ટતર, સ્પષ્ટતમ તેમજ મલિન, અતિમલિન, અત્યંત વધુ મલિન તેમજ બોધ પ્રગટે છે. ૨. નહિધરપ૦ - મુ. (. ઉં.) ૨. રWપવી - ધં. રૂ. રૈવત’ - 5 (ઉં.) ૪. પ્રા° ... ૬. જાવિશે° ૫. (i. i.) ૬. રિવ્યને - મુ. (. 7.)
