Book Title: Tattvarthadhigam Sutra Part 02
Author(s): Udayprabhvijay
Publisher: Keshar Chandra Prabhav Hem Granthmala

View full book text
Previous | Next

Page 273
________________ २४१ सानुवादस्वोपज्ञभाष्य-टीकालङ्कृतम् भाष्यम् :- अन्त्यमिति सूत्रक्रमप्रामाण्यात् कार्मणमाह। - અસ્થતિ उच्यते → निरुपभोगमन्त्यम् (इति सूत्रम्)। अथवा शरीराणामिन्द्रियत्वं सुख-दुःखोपलब्ध्यधिष्ठानत्वं व्यापारश्चास्ति, कार्मणमपि च शरीरन्यायवचनात् व्यापारवच्च विग्रहगतौ कर्मयोगवचनाच्च परकारणत्वाच्च । नन्विन्द्रियवदङ्गोपाङ्गनिर्वृत्तेरभावात् तत् किमस्मिन्नर्थोपलब्धि-सुख-दुःखोपभोगविशेषो नास्ति लब्धीन्द्रियसद्भावे सतीति ? उच्यते → तान्येव सोपभोगानि समस्तोपभोगकारणत्वात् कालान्तरावस्थानाच्च, इदं तु → निरुपभोगमन्त्यम् (इति सूत्रम्)। अन्त्यमिति सूत्रक्रमप्रामाण्यादित्यादि भाष्यम् । अन्ते भवमन्त्यम्, कस्यान्त्यमिति चेद् अत आह → सूत्रक्रमप्रामाण्यादौदारिकादिशरीराणां चतुर्णां पर्यन्तवर्ति कार्मणमाह, सूत्रकारादविभक्तोऽपि ભાષ્યાર્થ સૂત્રમાં જણાવેલ કમ પ્રમાણભૂત હોવાથી ‘સત્યમ્' શબ્દથી અંતમાં રહેલા એવા કામણ શરીરને સૂત્રકારશ્રી કહે છે, – હેમગિરા અથવા (ત્રીજી રીતે અવતરણિકા આ મુજબ છે –) શરીરોમાં ઇન્દ્રિયો, સુખ અને દુઃખની ઉપલબ્ધિનું આધારપણું અને વ્યાપાર હોય છે. કામણ પણ તે તિ શર' આવા ન્યાય વ્યુત્પત્તિ યુક્ત વચનથી શરીર છે અને વિગ્રહગતિમાં કર્મયોગ (= વિપ્રદ તૌ કર્મયોગ: ૨/૨ ૬ સૂત્રથી) કહેવાયો હોવાથી અને તે કાર્મણ શરીર અન્યનું (ઔદારિક વગેરે શરીર રૂપ કાર્યોનું) કારણ હોવાથી વ્યાપારવાળું જ છે. પ્રશ્નઃ વિગ્રહગતિમાં લબ્ધિ ઇન્દ્રિયનો સદ્દભાવ હોય એ અપેક્ષાએ ઇન્દ્રિયવાળા એવા જે કામણ શરીરમાં અંગોપાંગની રચનાનો અભાવ હોવાથી શું અર્થોપલબ્ધિ = પદાર્થોનો બોધ) અને સુખ-દુઃખનો ઉપભોગ નથી? ઉત્તરઃ (હા, નથી કેમકે) તેઓ (= ઔદારિકાદિ) જ સમસ્ત ઉપભોગમાં કારણ હોવાથી અને કાલાંતરમાં રહેતાં હોવાથી ઉપભોગવાળા છે. આ છેલ્લું કાર્મણ શરીર તો ઉપભોગ વિનાનું છે. (આ કાર્મણ શરીર સમસ્ત ઉપભોગમાં કારણ નથી કેમકે આમાં નિવૃત્તિ અને ઉપકરણ ઇન્દ્રિયનો અભાવ છે. વળી આ કાર્મણ શરીર અતિ અલ્પકાલીન છે. આ બધી વાત આગળ આ જ સૂત્રના વિવેચનમાં ખુલ્લી કરશે) આ જ વાતને જણાવતાં ૨/૪૫ સૂત્રને કહે છે. નિરુપમોમ7મ્ એ ૨/૪૫ સૂત્ર છે અને તેનું “ ગ તિ .....' ઇત્યાદિ ભાષ્ય છે, તેનો અર્થ આ પ્રમાણે છે કે અંતમાં રહેલું તે “અંત્ય” કહેવાય. કોના અંતમાં રહેલું ? આ પ્રમાણે પ્રશ્ન ઉપસ્થિત થતો ૨. વાતન્ત રાવ - - ૨. ત્યવિતિ - મન્ત - ૫ (ઈ. માં.)

Loading...

Page Navigation
1 ... 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376