________________
सानुवादस्वोपज्ञभाष्य-टीकालङ्कृतम्
સ્થિતિ ऽनन्तर एव 'सम्बध्येत ततश्च न क्वचित् तच्छब्दः प्रयोक्तव्यः स्यात् तथा च, 'काय-वाङ्-मनःकर्म યોn:’, ‘માવ:” (ગ. ૬, સૂ. ૨-૨) તિ, સાયત્વજ્ઞa: fો યોગ્યન પુસ્તિાન રથ: (મ. ૮, ઝૂ. ૨-૩) તિા
पुनस्त एवाहुः → न हि योगाः भेद्यत्वेन विवक्षिताः किन्त्वास्रवता विधीयते योगानां तत्र, अयं पुनरुपयोगो विभित्सितस्तत्र किमन्यः स्याद् यो द्विविधत्वादिना भिद्येत ? तथेतरत्रापि पुद्गलादानस्यात्मसात्कृतस्य बन्धविधानम्, अतो न समानम् । ___उच्यते → कः खल्वयं नियमो यत्र भेदविधिस्तत्र तच्छब्दो न प्रयुज्यते इति ? रुचिमात्रमेव
- હેમગિરા -
સૂત્રગત ' પદની વિચારણા છે બીજાઓ સૂત્રના આ ત’ શબ્દને સૂત્રમાં કહેતા નથી કેમકે તેઓનું કહેવું છે કે હમણાં જ પૂર્વના ૨/૮ સૂત્રમાં ઉપયોગ સંબંધી વ્યાખ્યા થઈ હોવાથી એના પછીના આ ૨/૯ સૂત્રમાં તે (ઉપયોગ) જ ગ્રહણ કરાશે. તેથી ‘’ શબ્દના પાઠનો કોઈ અર્થ નથી અર્થાત્ ' પદ લખવાની જરૂર નથી.
ઉત્તર : તમારું આ કથન અયુક્ત છે કારણકે બીજે બધે પણ ‘’ (= 1) શબ્દનો ઉપન્યાસ કરતી વખતે અનંતર (= તેની પૂર્વમાં કહેવાયેલો) પદાર્થ જ સંગત કરાય છે અને તેથી જો તમે કહ્યું એ રીતે હોય તો ક્યાંય પણ “” તે રીતે સર્વનામ લખવો જોઈએ નહીં પરંતુ આગળના સૂત્રોમાં તો ‘’ શબ્દ લખ્યો છે, તે આ મુજબ છે – વાય-વા-મનઃ યો:,સ
શ્રવ:' (અ. ૬, સૂ. ૧-૨) એ જ રીતે ગાયવાળીવ: જો યોગ્યાન પુત્રાના, સવથઃ' (અ. ૮, સૂ. ૨/૩) (તેથી ‘’ શબ્દ લખવામાં કોઈ આપત્તિ નથી.)
પ્રશ્ન : ત્યાં (= “a શ્રવ:' સૂત્રમાં) યોગના ભેદ કહેવાનું વિવક્ષિત નથી (અર્થાત્ ત્યાં યોગના ભેદ નથી દર્શાવવા) પરંતુ યોગોની આશ્રવતાનું વિધાન કર્યું છે અર્થાત્ યોગોને આશ્રવ કહ્યા છે. (આમ ત્યાં (૬/૨ સૂત્રમાં યોગોની આશ્રવતા બતાડવા ખાતર “ઘ' પદનો પ્રયોગ કર્યો છે.) જ્યારે પ્રસ્તુતમાં તો ઉપયોગના ભેદ પાડવા ઈષ્ટ છે. ત્યાં ઉપયોગ સિવાય અન્ય શું હોય જે દ્વિવિધાદિ ભેદ વડે ભેદી શકાય? (માટે “ત' લખવાની જરૂર નથી.)
તેમજ બીજા ઠેકાણે (૮/૩ સૂત્રમાં) પણ આત્મસાત્ કરાયેલ પુદ્ગલોના ગ્રહણનું બંધરૂપે વિધાન ક્યું છે, (પણ કોઈ પ્રકારો નથી જણાવ્યા. તેથી ત્યાં પણ “' પદ એ યોગ્ય જ છે. પણ પ્રસ્તુતમાં તો ઉપયોગના ભેદ કહ્યા હોવાથી ૪' પદનું કોઈ પ્રયોજન નથી.) આથી (પ્રસ્તુત ‘’ પદની વાતમાં ઉપરોકત બે દાખલા) સમાન નથી. ૨. સવષ્યરે - . . . - Eા ૨. યોગઃ - (ઘં. મા.) ૩. વિવશતઃ - મુ. (૪. મો.)
