Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 05

Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 33

વિકલ્પપક્ષમાં દીર્ઘ આ આદેશ થયો નથી. તેમજ ચાહઁચાહમ્ અને ચહંચમ્ અહીં ળમ્ [મ્] પરક TMિ પ્રત્યેય પરમાં હોવાથી ચંદ્ ના અ ને આ સૂત્રથી દીર્ઘ આ આદેશ થયો છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ આદેશ થયો નથી. [પ્રક્રિયા માટે જુઓ સૂ.નં.૪-૨-૨૪] અર્થક્રમશ: - શઠતા કરે છે. શઠતા કરાઈ. વારંવાર શઠતા કરીને. શાચ કૃતિ પ્િ?= આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ નિર્ પ્રત્યય થયો હોય તો શાઠ્યાર્થક જ ચહ્ન ધાતુના સ્વરને તેની પરમાં ખ્રિ પ્રત્યય હોય તો -હસ્વ આદેશ થાય છે; અને -હસ્વ એ સ્વરને તેની પરમાં ત્રિ-Ç પરક જિ પ્રત્યય હોય તો વિકલ્પથી દીર્ઘ આદેશ થાય છે. તેથી ઋદિ અહીં ત્રિ પરક જિ પ્રત્યય પરમાં હોવા છતાં ચંદ્ ધાતુ શાઠ્ય અર્થવાળો ન હોવાથી તેના [ચ ્ ના] અને આ સૂત્રથી દીર્ઘ આદેશ થતો નથી. ચન્દ્ ધાતુ અકારાન્ત હોવાથી અદતિ...વગેરે સ્થળે ઉપાન્ય -હસ્વ સ્વાભાવિક હોવા છતાં તેને -હસ્વ વિધાન; બિĪપરષ્ઠ નિ પ્રત્યય સ્થળે દીર્ઘ આદેશના વિધાન માટે છે...ઈત્યાદિ સ્મરણીય છે. અર્થ - ઈચ્છા કરાઈ. રૂા
-
વન - ન - મન . તા – સ્ના - વનૂ - વમ નમોઽનુપસર્વસ્વ વા ૪ારારૂરા
B
િપ્રત્યય પરમાં હોય તો તેની પૂર્વે રહેલા ઉપસર્ગ રહિત વસ્ ત્ મનું હૈ ના વન્ [તનાદિ] વમ્ અને નમ્ ધાતુના સ્વરને -હસ્વ આદેશ વિકલ્પથી થાય છે. [બિળમ્ પરક ખિ પ્રત્યય પરમાં હોય તો વિકલ્પથી જ દીર્ઘ આદેશ થતો હોવાથી એ માટે કોઈ
૨૮