________________
ચતુર્થ_વિલાસ પડતિનું પહેલું ને છેલ્લું પગથીયું છે. રાજ્યમાં વિલાસ, તેમાંથી
થતાં ખૂને સ્વભાવિક બનાવે થઈ ગયા છે. જેના પ્રતિનિધિ હેલિડેરસે કૃષ્ણભક્તિના સ્મરણમાં એક સ્તંભ ઉભે કરાવી કૃત્યતા અનુભવી છે.
ષષ્ઠમ ખંડ પ્રથમ પરિચ્છેદ-ઈ. સ. પૂર્વે ૬૦૦ થી ઈ. સ. પૂર્વે ૩૦૦ સુધી ભારત વર્ષ પરદેશી
એના હુમલાઓનું ચાલુ ભેગા થયા કરતું હતું. આ વર્ષે ભારતવર્ષઓની તાકાતની કસોટી કરતાં હતાં. પરદેશીઓ દેશમાં આવતા, લૂંટફાટ વિ. કરીને ચાલ્યા જતા ને કેટલાક ઘરજ કરીને અહીં પડી રહેતા. આ બધામાં ક્ષત્ર, કુશાને અને
શકે મૂખ્ય હતા. દ્વિતીય પરિછેદ-યવને ભારતવષને માર ખાઈને પિતાના દેશ ભણી પોબારા
ગણે છે. અશ્વમેધ યજ્ઞમાં ભંગાણ પડે છે ને સુમિત્ર મરણ પામે છે. હિંદુસ્તાનમાં
રહેલ ચેનબાદશાહ ધીમેધીમે ભારતવર્ષીય પ્રથા સિકકા વિ. માં ચાલુ કરે છે. તૃતીય પરિચ્છેદ–બાણી અને ખરષ્ટી ભાષા પ્રેમપૂર્વક હાથ મીલાવી સહકાર વાંછી
રહે છે. ને એકત્વનું હદયથી પૂજન કરે છે. બ્રાહ્મી અને ખરેષ્ટિની મા દીકરી
જેવી જેડીને સૂર્યચંદ્રના આશીર્વચન ઉતરે છે. ચતુર્થ પરિછેદ–અવન્તિ નગરી ઉપર પરદેશી રાજા નહપાણની સુજ્ઞ રાજદષ્ટિ
પ્રજાની જરૂરીયાત પરખી મુસાફરોને ઉપયેગી વાવ કુવા આદિ વસ્તુઓ પૂરી
પાડે છે. નહપાણને સમુદ્ર કિનારે, વેપાર વિ.ને વિકાસ કરવાને ભારે આનંદ હતો. પંચમ પરિછેદ-મહાક્ષત્રપ રાજુપુલની પટરાણીએ મથુરામાં સિંહસ્તૂપની પ્રતિષ્ઠા કરી
છે. બાહ્મણે જેને વિ. પોતપોતાના ધર્મકાર્યોમાં પ્રવૃત્ત છે. રાજા તીર્થકરના
ચિત્રપટ પાસે ઉભા ઉભા હૃદયની પવિત્રતા સાધે છે. ષષ્ટમ પરિચ્છેદ-મથુરા નગરીમાં જન જાહેજલાલી પૂર બહારમાં હતી. ભગવાન
બુદ્ધ સુધાત વાઘને ખવડાવવા પિતાનું મસ્તક જાતે જ ઉતારી દે છે. જે ઉપરથી
તશિલા એ નામ પડવાનું અનુમાન કરાય છે. સપ્તમ પરિછેદ–દક્ષિણના જુના મૌર્યો અને ઉત્તરમાંથી તાજા ગયેલા મોયે એક
બીજાની સાથે ભાઈચારો સાધે છે. ઈરાની રાજ્યસત્તા ભારતવર્ષ ઉપર પોતાને
પ્રભાવ જમાવતી જતી હતી. અષ્ટમ પરિચ્છેદ આ વખતે ભારત વર્ષની પ્રજા બે સત્તાઓના આસરે હતી. એક
ઈસનીઓ ને બીજા ભારતવર્ષીયે. આ વખતે હિંદ ઉપર ચડાઈઓ પણ જમીન
તેમજ દરિયા માર્ગે ઘણી થએલી. નવમ પરિછેદ-ભરૂચ બંદર નજીક મિનેન્ડર વિ. ના સિક્કા દેખાય છે. શકોને તે
વખતે કેરડો પૂરબહારમાં વીંઝાતો હતો. સારાષ્ટ્રમાં તે વખતે તેવી બળવાન પ્રજાઓ પિતાનું ઘર કરતી જતી હતી.
*
