________________
આકૃતિ ભ્રૂણન નંબર ક
२७
ཡཱ ཙྩ ༩ ༩
૨૮
૩૦
૩૧
૩૨
૧૭૩
૧૭૩
૧૯૪
૨૦૨
૩૩-૩૪
૨૩
છે જેના પ્રતીકમાં, મથુરાના સિંહસ્તૂપરૂપે તેણે આપણને સાંપેલી પુરાતત્ત્વની પ્રસાદી છે જેને લીધે ઇતિહાસમાં તેનું નામ સદાને માટે ચાદગાર રહી ગયું છે.
સારનાથ સ્તંભનું ચિત્ર છે. આમાંના શિષૅ, વિશ્વભરના શિલ્પ વિશારદેશની પ્રશંસા પ્રાપ્ત કરેલી છે. તેનું સવિસ્તર વર્ણન પુ. ૧ તથા ૨ માં અપાઈ ગયું છે. અહીં તેા રજુ કરવાનું કારણ એજ છે કે, આ પુસ્તકે મુખપૃષ્ઠ ઉપર રજુ કરાયલ મથુરાસિંહસ્તૂપના ચિત્રની સાથે તેની તુલના કરવાનું સુલભ થાય; આ સારનાથ પિલર ઘડાયા પછી લગભગ સવાસે વર્ષે મથુરા સિંહસ્તૂપ ઘડાયા છે. પરંતુ મથુરાસ્તૂપના નિર્માતા મહાક્ષત્રપ રાજીવુલના જ ધર્મોનુયાયી પણ વિશેષ શક્તિશાળી સમ્રાટ પ્રિયદર્શિનની કાર્યશક્તિના તે નિમિત્તરૂપ છે. જેથી બન્ને રાજવીના સામર્થ્યની તુલના પણ કરી શકાય છે.
ષષ્ઠમખંડે દ્વિતીય પરિચ્છેદનું શાભન ચિત્ર છે.
,, '
તૃતીય ચતુર્થ
,,
??
,,
રાજા નહપાણ-અવંતિપતિના સામ્રાજ્યમાં જે પ્રદેશના સમાવેશ થતા હતા તેના ચિતાર આપતા નકશે છે.
તક્ષિલાપતિ મહાક્ષત્રપ પાતિકના ચહેરો રજુ કરાયા છે. તે તેના સિક્કા ઉપરથી લેવા છે. આ કેવા ધર્મશ્રદ્ધાળુ હતા તે તેના જીવનવૃત્તાંત ઉપરથી સમજી શકાય છે.
મૂળે શક જાતિના, પણ પાછળથી અવંતિપતિ ક્ષત્રપ ચણુવંશી રાજકર્તાઓના સમયે, તેમના અધિકાર તળેના ગેાવરધન સમય–જેની રાજધાની નાસિક ગણાતું હતું તેની ઉપર જે અમલદારો સૂખાગીરી કરી રહ્યા હતા તથા જેઓએ પ્રસંગ અનુકૂળ થતાં મહાક્ષત્રપ પ ધારણ કરી પેાતાના આભીર વંશ સ્થાપ્યા હતા તથા સંવત્સર ચલાવ્યેા હતેા જે ભારતીય ઇતિહાસમાં કલસૂરિ અથવા ચેર્દિ સંવત તરીકે ઓળખવામાં આવે છે તેમાંના એક આભીરપતિ ઈશ્વરદત્તના છે; જ્યારે ખીજે ચહેરો તેના જ વંશમાં પણ લગભગ અઢી સદીમાદ થયેલ ધરસેનના છે. આ ધરસેને સંવત્ તા પેાતાના પૂર્વજના જ ચલાવ્યે રાખ્યા છે પણ પેાતાના વંશનું નામ, તે સ્થાનમાં આવી રહેલ ત્રિરશ્મિ પર્વત ઉપરથી ત્રૈકૂટક પાડયું હતું: આ પ્રમાણે આ એ વંશસ્થાપકાના મૂળ ચિત્રો રજુ કરી પુરાતત્ત્વના અંશે જાળવી રાખવા પ્રયત્ન સેવ્ચે છે. તેમના વિશેષ અધિકાર આ પુસ્તકના સાથી અંતિમ પરિચ્છેદે આપ્યા છે. તેમાં ઘણી નવીન હકીકત રજુ કરી છે
