Book Title: Siddhahemshabdanushasana Part 2
Author(s): Bechardas Doshi
Publisher: University Granth Nirman Board
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004813/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAya zrI hemacadrasUri viracita siddhahema rAbdAnuzAsana laghuvRtti khaMDa 2 adhyAya 5 thI 7 tathA dhAtupATha (saMskRta vyAkaraNa ) sa'pAdaka-anuvAdaka-vivecaka paMDita becaradAsa jIvarAja dAzI moNa kare graMtha nirmANa borDa, rAja Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrI hemacaMdrasUri viracita siddhahemazabdAnuzAsana ladhuvRtti khaMDa 2 (adhyAya 5 thI 7 tathA dhAtupATha) saMpAdaka, anuvAdaka-vivecaka paMDita becaradAsa jIvarAja dozI yunivarsiTI graMthanirmANa borDa gujarAta rAjya, amadAvAda Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Siddhahema shabdanushasana Vol. II by Acharya Hemachandra suri edited by Pandit Bechardas Jivaraj Doshi : prakAzaka : je. bI. sehila adhyakSa yunivarsiTI graMthanirmANa borDa, gujarAta rAjya amadAvAda-380006 (c) yunivarsiTI graMtha nirmANa borDa prathama AvRtti : 1981 nakala 980 kiMmata rU. 30-00 "Published by the University Book Production Board, Gujarat State, under the Centrally Sponsored Scheme of Production of Books and Literature in Regional Languages at the University level, of the Government of India in the Ministry of Education and Social Welfare (Department of Culture), New Delhi." ke. bhIkhAlAla bhAvasAra zrI svAmInArAyaNa mudraNa maMdira - 61ra/21, puruSottamanagara navA vADaja, amadAvAda-380013 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakanuM purAvacana ucca keLavaNInuM mAdhyama mAtRbhASA ane e mATe yunivarsiTI kakSAe pratyeka vidyAzAkhA mATe vipula graMthasAmagrI taiyAra thavI joIe. e hetuthI kendra sarakAre Arthika sahAya ApIne prAdezika bhASAemAM yunivarsiTI kakSAnAM pustaka ane sAhitya prakAzita karavAnI yeAjanA dhaDI, tene sAkAra karavA mATe 1970mAM A khAsa racavAmAM AvyuM. kendra sarakAra tarakathI A kA mATe maLatAM anudAno uparAMta eprila 1, 1976thI A yAnAmAM rAjya sarakAre paNa amuka anudAna ApavAnuM svIkAryuM che, A yAjanAmAM rAjyanI yunivarsiTIonA prAdhyApake ane anya vidyAnA dvArA yunivarsiTI kakSAnA abhyAsakramane AvarI letAM pAThathapustakA ane saMdarbha gra MthA prakAzita karavAmAM AvyAM che ane e kAya` haju vayablyu' cAlu ja che. saMskRta-prAkRta bhASAnAM vyAkaraNa paNa TIkATippaNA sAthe prasiddha karavAnu A gra ca nirmANa yeAjanAnA eka bhAgarUpe svIkArAyuM hatuM. eTale A yejanA heThaLa AcArya zrI hemacandra viracita siddhahema zabdAnuzAsana prakAzita karatAM AnaMda anubhavuM chuM. e Ana MdamAM umerU| e vAte thAya che ke enuM saMpAdana-anuvAdanavivecana A viSayanA jJAtA ane anubhavI vidvAna paMDita becaradAsajIpe svIkAryuM che. pustakamAM pRSThasa`khyA ghaNI moTI hAvAthI saraLatA khAtara pustakane nIce pramANe traNa khaMDamAM prasiddha karavAnuM nakkI karyu che. khaMDa 1...adhyAya 1 thI 4 khaMDa 2ma adhyAyaH 5 thI 7 tathA dhAtupADa khaMDa 3...adhyAya 8 (prAkRta vyAkaraNa) tene A khaMDa 2, vAcakAne sAdara rajU karatAM AnaMda thAya che. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | [4] khaMDa 1 ane 3 agAu chapAI gayA che ane dareka graMthanuM svataMtra astitva che. have A saMpUrNa graMtha-khaMDa 1-2-3 upalabdha bane che ane abhyAsIo ane vidvAnone e khUba ja upayogI nIvaDaze. emane pUro AvakAra A graMtha pAmaze e hArdika apekSA che. yunivarsiTI graMtha nirmANa borDa gujarAta rAjya, amadAvAda-380006 julAI, 1981 je. bI. eDila adhyakSa Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA AcAryazrI hemacaMdrasUrie siddhahemacaMdrazabdAnuzAsana nAmanuM ATha adhyAya pramANa vyAkaraNa racela che. temAM mULasUtra uparAMta mULasUtrane samajavA mATe vRtti ane udAharaNa sArI rIte mUkelAM che. A vyAkaraNanI traNa vRttio che : (1) laghuvRtti-jenuM pramANa 6000 (cha hajAra) zloka che, (2) madhyamavRttijenuM pramANa Azare 9000 (nava hajAra) zloka che, ane (3) bahavRtti-jenuM pramANa 18000 (aDhAra hajAra) leka che yunivarsiTI grantha nirmANa beDuM A pahelA prathama adhyAyathI cAra adhyAya sudhIne anuvAda pahelA bhAga rUpe prakAzita karela che tathA jemAM prAkRta, zaurasenI vagere bhASAonuM vyAkaraNa Avela che evA AThamA adhyAyano anuvAda trIjA bhAga rUpe prakAzita karela che. ane have A bIjo bhAga prakAzita thAya che, jemAM pAMcamA adhyAyathI sAtamA adhyAyano anuvAda che. A rIte traNa bhAgamAM AcAryazrI hemacaMdrasUrie racela ATheya adhyAyanuM vyAkaraNa prakAzita thayela che. A pustaka mAtra mULa satra sAthe vRti ane tenA anuvAda rUpa che. AmAM vivecananuM vizeSa sthAna nathI. joke kayAMka vivecana kareluM maLaze paNa samagra pustaka vivecanarUpa nathI. pahelA bhAganA 785 pAnAM che. bIjA bhAganA 533 pAnAM che ane trIjA bhAganA 511 pAnAM che. A rIte samagra vyAkaraNa kula 1829 pAnamAM pUruM thAya che. AmAM 1318 pAnAMmAM mAtra saMskRta bhASAnuM vyAkaraNa che. ane 511 pAnAMmAM prAkRta, zaurasenI, mAgadhI, paizAcI-cUlikA-paizAcI ane apabhraMza bhASAonuM vyAkaraNa che. apabhraMza bhASAnA vyAkaraNamAM udAharaNa mATe khAsa karIne apabhraMza bhASAnA padyo graMthakAre ApelA che e padyomAM ghaNA pa jUnA paNa haze ane ghaNuM graMthakAre pote banAvelAM paDyo paNa haze-evI kalpanA che. apabhraMzabhASAnuM vyAkaraNa vartamAna pracalita bhAratIya bhASAo gujarAtI, hindI baMgALI, paMjAbI ane marAThI vagere tathA belIone ItihAsa samajavA mATe vizeSa upayogI che, ane tulanAtmaka bhASAzAstra samajavA mATe paNa ghaNu Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16] upagI che. prAkRta vagere bhASAone abhyAsa vatamAna pracalita bhAratIya bhASAonA zabdanI vyutpatti zodhavA mATe paNa upayogI che. gujarAtImAM dAdA zabda pracalita che ane dAdA mATe tathA pitA mATe paNa dadA (devarI sAgaranA rahevAzI tathA mArA priya mitra nAthurAmajI premInA putre premIone dardI kahetA hatA) zabda paNa ghaNu jagyAe pracalita che lekhakanI kalpanA pramANe dAdA ke dadaddA zabdane saMskRta "tAta" ane zaurasenI "TAra' e zabda sAthe sarakhAvI zakAya bApa ke bApA zabdane saMskRta vArU-vattA ane prAkRta "vaSA' zabda sAthe sarakhAvI zakAya che. kariyANunA vepArI grAhakane emaNe lIdhelA mAlanAM paDikAM bAMdhI Ape che ane vaidyo paDakIo bAMdhI Ape che. A paDikuM zabada athavA paDika zabda mULa saMskRta prati ke pratizI zabda sAthe sarakhAvI zakAya tema che. kharIdelI je vastu kASaNanI kiMmatane megya heya te vastune paLa, pratikra ane nArIjAtimAM vArtAnI athavA pratikrI kahevAya che. bhASAmAM vaparAto paDikuM zabda saMskRta pratiya ane nArIjAtimAM paDika zabda pratiSThI zabda sAthe barAbara sarakhAvI zakAya che. A uparathI mAlUma paDe che ke paDikuM ke paDika zabda keTale badhe jUne che A mATe juo siddhAnta kaumudI pAlAramA sUtranuM vArtika "ASavaLAtaThina vratadhyA" tathA zrI hemacaMdra sUrinuM sUtra "rSAvanAta 2 pratizyAhya vA" dArU rUpI darzAvaLa zabda kaI senAnA sikkAnuM nAma hoya athavA prAcIna kALanA keI vajananuM nAma heya, ema amArI smRtimAM che. kahevAnuM tAtparya e che ke bhASAmAM pracalita paDiku ke paDika zabdane kaumudIkAre ane AcArya zrI hemacaMdrasUrie paNa pUrvokta rIte sAdhela che. vAdaLo mAM vAsaNAya zabda Apela che teno artha je sthAne apAnArane eTale gudAne sApha karavAmAM Ave che te sthAna arthAta pAyakhAnuM vAlayanI peThe vAvAsa zabda paNa sAdhI zakAya che. prastuta vAravAra zabda sAthe cAlu bhASAne zabda pAyakhAnuM barAbara sarakhAvI zakAya tema che. A rIte vyAkaraNane jhINavaTathI karela abhyAsa zabdonA itihAsa para ghare prakAza pADI zake tema che. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASAmAM keTalAka vANiyA lekenI aTaka dozI heAya chekeTalAka loka A zabdanuM mULa nahIM jANavAthI tene hovI e rIte lakhe che te taddana ane anartha upajAve tema che jainazAstranA upAMga rU5 pannavaNA sUtramAM dosiya zabda Apelo che prastuta DhozI zabdane prAcIna hosiya zabda sAthe sarakhAvI zakAya tema che. jene kathAomAM devadUSya zabda pracalita che. vastravAcaka dUSya zabda ghaNe ja che ane te samavAyAMga sUtramAM AvelA 151mAM sUtramAM vaparAyela che. ane kalpasUtramAM tathA Avazyaka sUtramAM paNa vaparAyelo che. vyAkaraNa bhaNavAnuM mukhya projana bhASAzuddhi che ane zuddha uccAraNe tathA zabdonA ItihAsanuM jJAna te paNa tenA prajane che. prastuta vyAkaraNa bhaNavAmAM ghaNuM saraLa che. tenA aSTAdhyAyInA sUtro paraspara saMbaddha che. vyAkaraNamAM amuka sUtramAM amuka vigata jaNAvelI hoya te te hakIkata nIcenA sUtramAM paNa cAlI Ave che tene anuvRtti kahevAmAM Ave che je vyAkaraNamAM aSTAdhyAyIne krama na hoya temAM A anuvRtti mULa mAMthI Ave che te zodhavAnuM kAma bhAre duSkara hoya che jyAre prastuta vyAkaraNamAM A jAtanI gujaratA nathI. gaNAvavA besIe to vyAkaraNanA adhyayananA ghaNuM phAyadA che e phAyadA eTalA badhA che ke tenuM badhAnuM vivecana ahIM karI zakAya tema nathI A bAbata DuM ghaNuM ame upara lakhela che. anuvAdaka eka te vayovRddha che ane tenI AMkha ghaNI nabaLI che ethI A anuvAdamAM koI chApabhUla hoya te abhyAsIo sudhArIne vAMcavA kRpA kare ane anuvAdamAM koI bhUla hoya tene paNa sudhArIne vAMcavA maherabAnI kare. A vyAkaraNa sAthe AcAryazrI hemacaMdrasUrie racele dhAtu pATha paNa Apela che. A bhAganA praphanA saMzodhana mATe tathA dhAtupAThanA pRphenA saMzodhana mATe anuvAdakane tenA vidyArthI bhAI jitendra bAbulAla zAha taraphathI meLelI sahAyatA ghaNuM upayogI nivaDela che tethI te bhAInuM nAma ahIM ulekhayogya che. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuni. graMthanirmANa borDa A graMthane prakAzita karIne gujarAtanA uccakakSAnA saMskRta bhASAnA tathA prAkRta bhASAnA vidyArthIone vizeSa sahAyatA karela che emAM zaMkAne sthAna nathI. chevaTe A pravRttimAM thayelI bhUlacUka mATe anuvAdaka sI abhyAsIone kSamAprAthI che. becaradAsa jIvarAja dezI 1ra/ba, bhAratI nivAsa sosAyaTI, elisabrija, amadAvAda-380006 tA. 24-6-1981. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukrama vize vaktavya siddhahemazabdAnuzAsana-laghuvRttinA kula traNa khaDe thAya che. emAM trIjA khaMDamAM mAtra AThame adhyAya ja che, jemAM prAkRta, zaurasenI, mAgadhI, pizAcI, cUlikApazAcI ane apabhraMza - e bhASAonAM vyAkaraNane samAveza thayela che. tyAre prathamakhaMDamAM ane dvitIyakhaMDamAM mAtra saMskRta bhASAnA vyAkaraNano samAveza che. saMskRta vyAkaraNamAM saMdhi-saMdhi eTale svarasaMdhi ane vyaMjana saMdhi, nAmaprakaraNa, kArakaprakaraNa, vakRtva prakaraNa, strI pratyaya, samAsa prakaraNa A badhA prakaraNe nAmane lagatA che. ane te pahelA adhyAyathI mAMDIne trIjA adhyAyanA be pAda sudhImAM pUrAM thAya che. A pachI kriyApadane lagatuM prakaraNa zarU thAya che. te trIjA adhyAyanA trIjA pAdathI mAMDIne cethA adhyAya sudhImAM pUruM thAya che. kRdantanuM prakaraNa AkhA pAMcamA adhyAyamAM Avela che ane sauthI chelle taddhitanuM prakaraNuM chaThThI adhyAyathI mAMDIne sAtamA adhyAyanA anta sudhImAM pUruM thAya che. kRdantanA prakaraNamAM dhAtuone kartAkArakanA sUcaka, kamakArakanA sUcaka, karaNakArakanA sUcaka, adhikaraNakArakanA sUcaka je je pratyaya lAge che te badhA pratyaye batAvelA che. keTalAka pratye apAdana kArakanA paNa sUcaka hoya che. pAMcamA adhyAyamAM pa/2/2rUmuM sUtra uNAdi prakaraNanuM sUcaka che. laghuvRttimAM prathakAre AkhuM uNadiprakaraNa ApeluM nathI mAtra te prakaraNane jaNAvavA mATe : pArArUpa A eka sutra ja Apela che. paNa bRhattimAM te AkhuM prakaraNa Apela che. A AkhA uNuMda prakaraNanA 1006 (eka hajArane 7) sUtre che. anuvAdakane e vicAra hato ke A AkhuM prakaraNa-mULasUtro, tene anuvAda ane tenAM udAharaNe sAthe A anuvAdamAM ApI devuM paNa ema karavA jatAM A pranya vistAra ghaNe vadhI javAno bhaya hato tethI ane AcArya zrIe lagvRttimAM e prakaraNa umereluM na hovAthI tenA anuvAdane ahIM jate karyo che. A bAbata jijJAsA rAkhanArAM vidyArthIoe ane vidyArthinIoe bahavRtti jeI javAnI vinaMtI che athavA judA baUra paDelA udi prakaraNane Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [10] joI javAnI jarUrata che. 1 thI 4 adhyAyano viSayAnukrama khaMDa pahelAmAM AvI gayela che eTale e vize jijJAsuoe e bhAga joI levo. ahIM mAtra pAMca, che ane sAta adhyAyane je viSayAnukrama lakhavAno che te A pramANe che- pAMcame adhyAya-luM yAda pAMcamA adhyAyamAM pahelethI traNa pAda sudhInAM vidhAnAmAM dhAtuone judA judA arthanA sUcaka judA judA pratyaya lagADavAnI hakIkata Apela che sUtra-1 thI 8 nA vidhAna sAthe kudata prakaraNane AraMbha thAya che. sUtra 2-A prakaraNamAM je je arthamAM pratyayonuM vidhAna karela che te karatAM judA arthamAM paNa pratye vaparAya che ema batAvIne pratyenA arthanI anizcitatA darzAvela che. sUtra 3-je sUtramAM amuka arthamAM pratyAyanuM vidhAna na hoya te sUtramAM jaNAvela pratyaya "kartA'nA arthane sucaka samajavAne che. sUtra 4 thI amuka khAsa dhAtune pratyaya lagADI zabdanI sAdhanA nipAtanI rIte batAvela che. satra 10 kartA athanA sUcaka ja pratyayanuM vidhAna che satra 12-AdhAraarthane sucaka "' pratyaya sUtra 13-mAtra kriyAnA arthanA sUcaka "vA, tugu ane ama' pratya sUtra 14-ApAdAna arthanA sUcaka pratyayavALA keTalAka pratyayo sUtra 15-3Lu vagere aneka pratyayo apAdAna ane saMpradAna e be arthone choDIne bIjA arthonA sUcaka samajavA. A aMge eka AkhuM ja uNadi prakaraNa che e prakaraNa Azare eka hajAra sUtranuM che. A prakaraNa ladhuvRttinA A anuvAdamAM ApavA jatAM graMtha ghaNe ja moTo thaI jAya mATe te vize jijJAsA dharAvatA vidyArthI bhAIbahenoe brahavRttine joI levI. sutra 16-apavAdamAM asarUpa utsarga pratyayanI bhalAmaNa Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [1] sUtra pratyaya sUtra pratyaya 17-26 27 dhya tavya tathA anIya 101 102-104 Ta kha tathA aNU 28-34 35-46 105 106-115 kyapa kha 47 11 kRtya satA Nak tathA tRca 18 117-127 128 Nin khaz khiSNu tathA khukaJ khanaTa kha aca 52 53 khai-i-kha 132-133 56-57 134-137 138-141 62-64 akaTa 112-144 thaka 145 TanaN viNa aka akan 70 71 tik vagaire 72 73 74-75 147 mana-van-kvanip-vica 148-150 kvi kvip TakU-sak-kvip 153-158-160 Nin in 161-165 kvi kvanip 168-171 172 vanip atR 174 kta tathA ktavatu 76-81 90 91-96 173 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [12] sUtra pratyaya pratyaya Alu 2-3 4-6 di. 7-8 ukaNa 9-10 ana bIju yAda parIkSA pratyaya vidhAna re kvasu tathA kAna adyatanI pratyaya vidhAna 38-39 yastanI bhaviSyantI , parokSA 47-18 hyastanI tathA parokSA hyastanI 67-69 adharanI vartamAnA 71-72 zata-Anaza tathA syatR-syAnaz 74-75 77 49-66 Naka 20 70 TAka 16-19 marakU zata-Anatha ru-ruka-luka kvasu 77-78 TvarapU zAna 79 23-24 25-26 27 atRtha najir3a. tRn 81-82 vara kivA 28-29 iSNu 84 haNuka 85-87 88-89 33-34 uNAdiprakaraNAnusUcana Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUtra satra ___ [17] prAya sUtra tRtIya pAda pracaya pratyaya pratyaya Ina kore pratyayovA gamI kore zaha kyap 2-3 97-19 100 bhaviSyantI pratyaya 101 vidhAna mRgayA vagaire 2 atathA ya 102-104 5-6 zvastanI " vartamAnA , tum-kac bhaviSyantI , kvim aNa 105-106 10-110 111-113 114-115 116 117-118 119 120-122. gham-kti vagere bhaviSyakAlasUcaka 16-22 23-53 ........ 123 54-81 anada 82 121-129 130-131 132-136 137 84 ghana-De-Dara-ika ikanaka-gha 138 i-ki-ztit 87-89 khalU 139-140 141 ana tathA nin ana Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra 1-2 m >> 6-8 9-11 12-13 14-15 16 17-19 20 21-26 .27-28 29 30 -31-32 praya [14] sUtra caturtha pAda vartamAnA tathA bhUta bhaviSyantI, saptamI bhUtavat adyatana bhUtanA tathA bhaviSyantInA pratyaya anadyatana prtyyn| niSedha kriyAtipatti vartamAnA saptamI tathA bhaviSyantI bhaviSyantI saptamI bhaviSyantI saptamI saptamI - pacamI paJcamI tathA kRtya pratyaya saptamI paJcamI jema trIjA adhyAyanA: trIjA pAdathI laIne ceAthA adhyAyanA aMta sudhI AcAryazrIe dhAtuo dvArA kriyApadanI sAdhanA batAvela che ane pAMcamA adhyAyamAM paNa dhAtue dArA nAmeAnI sAdhanA samajAvela che 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42-43 44-47 48-53 54 -83 84-88 89 90 chaThTho ayAya pratyaya tum saptamI saptamI tathA kRtya atyaya Nin tathA tRca AzIH tathA paJcamI adyatanI hyastanI tathA adyatanI ayathAkAlasUcaka pratyaya hi tathA sva pratyaya ane 7 tathA dhvama pratyaya katvA khNam Nam RtvA tathA Nam saptamI tum adhyAyamA tema chaThThA tathA sAtamA nAmA dvArA banatA khIjAM nAmAnAM rUpAnI sAdhanA batAvela che. nAmeA dvArA pedA thatAM nAmeAne taddhitapratyayeA dvArA sAyelAM che. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [15] satra pratyaya pratyaya 27 yathAvihita pratyaya apatyataddhita Ayana yA tAsApa mAyanya Ayanaja AyanaNa pratyaya pratyaya sUtra cho adhyAya-prathama pAra aNa kore pratyayonI tahita saMjJA vRddha saMjJA yuvA saMjJA du saMjJA sUkta Adya padathI, 39-41 ja samagra tadita pratyayanuM 42-45 vidhAna gAtravAcaka zabdanI ane getrottara pada vAcaka 48-52 zabdanI samAnatA 53-59 jaNAvela "jita" artha pddedaanaa-6|3|219 sudhImA 60-64 jaNAvela tamAma arthomAM aN pratyaya dhanapati vagere zabdone 69-78 prAga-jitIya athe aNu 79 apanA apavAha viSayamA prAga jitIya arthomA nya prAg ritIya arthAbhA TIkaNa taya bhaya pratyaya 83-85 17 eyaNa a tathA am 87 19-20 aJ 21 yaJ tathA az 89 22-23 a 24 prtyyn| lupa 25-26 naJ-snam aNU aNa-Na aNa 14 eyaNa ra 80 eraNa eraNa-NAra NAra eya ikaNa 88 ikaNNa vya Iya eyaNa-IyaNa Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [16] sUtra pratyaya sUtra pracaya aNa jUnA ya-eyakan eyaNa aJ-Inan aNa 106 Iya-ikam 107-112 Ayanima 108 yAyanim 113 Ayani 114-115 116 aNa 117 118 : 112 iyaNa 120-14 pratyayane sun 12-13 6 75 na thAya 127-1.2 pratyayana sun 100-10 2 gya isa 102 102 iJ-nya Ayanim aN-Ayanin ikaNa 10 105 dvitIya pAda raMgavAcI nAmane yathAvihita pratyaya raMgavAcI nAmane yathAvihita $0. raMgavAthI nAmane yathAvihita che tathA che. varSa sAthe saMbaMdha rAkhanAra nakSatravAcI nAmane yathAvihita pratyaya caMdrathI yukta nakSatravAcI nAmane yathAvihita pratyaya. pUrvokta nAmane ya pratyaya ma ma pratyaya. 6-28 samUhAIka kRta-hita-vadha-vikAra-samUha arthanA pratyaya. 20 vikAra arthanA pratyaya. 21-6 vikAra tathA avayava athenA pratyaya 1718 pUrvokta arthane phalArthaka pratyayana lupa. 16-60 pUrvokta arthasUcaka baLa 61 pratyaya bevAra na thAya. -guru pratyayo. maH pratyaya. 64 avisaDha vagere zabdo. 66 aN 66-67 akaMNa 68 vidha-bhakta 69-71 yathAvihita 72-79 matu 62 2 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra 75-76 vala 77 78 79 80 81 82 83 84 22 ~ 0 ~ ~ ~ 85 $$ 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 ika - kaN ikaNa - Iya- aNU -ika - kaN i in sala Ila akaN kya iJa ya aJ eyaNa AyanaN Ayadiv Iya kIya pratyaya IN ka - ika ikaNa yathAvihita 99-100 ikaN yathAvihita 101 102 Iya 103 iya 104 - 106 Iya - iya [17] sUtra 107 108 109 110 daN I -ya ya ikaN 111 bhagavat 12 - 113 yathAvihita 114 115. 116 117 pratyaya 118-122 ika Na pratyaya maiM te Agama Na pratyaya. yathAvihita 123 in 124 ikaT 11 132 133 125 126 127 - 130 pratyayana supa yathAvihita ika aka in pratyaya yathAvihita 134 aDkavat ya 135 136-137 aNa 138-139-140 yathAviDita 141 ya 142 eN 143-144 ikaNa 145 yAvihita Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114] sUtra pratyaya satra sUtra pratyaya tRtIya pAda pratyaya zeSArthaka IyaNa aJ-Ina Nya 68 2 zeSArthanuM adhikAra sutra (93 sUtra sudhI zeSArthane adhi) eyaNa zeSArthaka iya etya Aha . 3 70 71 ikaNa ya-kaNa aNU-ikaNa 5 6-7 74 75 76 77 ama ima ma 78-84 ikaNa 85 86 9 Inamaya 10-12 eyaka 13 tyaNa 14-15 TAyanaNa 16-19 tyac 20 ikaNa aka 22-23 Na 24-29 aja ikaNa-Iyas akIya 32-33 Iya 34-37 Nika-ikaNa 21 87-88 tanada 89-91 aNa eNya prtyyn| lup aNa-eyaNa vagaire aka 17 aNa-eyaNa vagaire 100 akatra 39-40. ikaNa 41-55 akala 56 aNa 57-64 Iya 65 aNa 101 ka-aN 102-103 aka 104 a-aka Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra IyaNa - a Ta pratyaya 105 106 107 - 111 nakSatrArtha aNU lup 112 ya 113 yathAvihita 114 aka aka 115 * 1.16 ikaN-akan 117- 118 yathAvidita 119-120 aka 121 - 123 yathAviddhita 124-125 ya 126 dinaNU Na Iya 127- 128 Iya 129 130 - 131 132 133 Ina-ya-Iya eyaNU aNU- eyaN aNa 134-136 ya 137 - 139 ika 140 ika 141 kal 142 yAiihata 143 - 145 ikaN 146 ika- ikaT 147 - 148 ya - aNU 149 aNU-eyaNa vagere akam 150 151 ya 152 - 163 ikaN [16] sUtra 154 155 156 157 1958 159 160 161 162 173 174 175 176 praya 163-164 akal 165-166 Jya 167 aN 168 - 169 akal 170 I 171-172 aN 179 180 181 182 183 184 aN aDavat rUpya - mayaTra yathAvihita vya mayada yathAvihita ikaNU TenyaN akaS-aNU raNa niyamasUtra 177-178 an ya niyamasUtra ama yathAvihita aN pratyayanA lup IyaNa 185 yin 186 - 190 Nin 191 - 193 yathAvidita 194 akama Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ bhUtra pratyaya ana sUtra sUtra pratyaya 102 ikaNa 103 ya 104-107 108 jya-ika 62 ikaNa aNa TIkaNa 109-110 66-67 ikaNa 111 112 ka 69-70 ikaNa 114 72 aNa-ikaTa ya-Inan ya-yaNa-IkaNa ikaNa 73-74 ikaNa 116-118 75 119-120 aNa 76-77 ikaNa 121-122 123 ya lup ikaNa vidhAyakasUtra 124 135 aNa 81-82 127 81-85 ikaNa Din Daka-Din ikaNa ikaTa 128 129 13. ika, ikaNa Daka 86-87 ka 121 ya-ika-iya ika 132 ikaTa 92-94 ikaNa aNU ikaNa ya-uka ikaNa aNa 136 137-139 an 96-97-98 140 aN pit lup-dviH na 141-144 145-146 100 ya 101 ya-aNa Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [22] sutra pratyaya sUtra pratyakSa 118 ya yaktapratyaya yathAkta pratyaya 150-13 154 168-17rU. 174 17* 176 177 adaMta nipAta ya yAta pratyaya 16 157-158 e. yathAktapratyaya 178 ika 179 -pha 18 0 iya ya-iya Iya-ya yakta pratyaya 160 161 162 163 164-176 181 yakta pratyaya 182 182. Ina-ikaNa pratyaya 184 181 Ina cho adhyAya pUre sAtamo adhyAyaprathama yAda adhikAra sUtra-ca ya-eyaNa Nya-Ina Ina ma-ta ikaNa 22-23 jya 8-1 vighAnasUtra 11-16 28 va adhikAra satra 11 eyaNa Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [23] sutra pratyaya pratyaya yathAdhita 85-86 InamA 7 kuNa dhyap 44 jAha ikaNa Alu yathAdhikRta Ina 93-102 103-104 adha ya-Ina Inan 17-19 51-54 55-57 50 1.2.1::st.1b,Ilulb:siset: 11.11.kruvinterviews jya eyaNa yathAdhikRta pat sva-talU iman TayaNa-iman 106-107 108-111 112 113 114-115 116-117 118 ka eya eyacU, eyan 60-62 TyaNa 63-64 119 65 eyaNa bham 67-71 aNa akam ika ikaNa ikaNU-TIkaN zAla, zaGkaTa 120 121 122 123 124-125 126 127 72-75 77 tva 78 zAkaTa-zAkina Inam eyaNa kuTAra, kaTa TITa, nATa, bhraTha ina, piTa, ka biDa, birIsa 128 129 130 la 81 131 tyaka Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [24] 132 kaTa-paTa goSTha 155 156-158 133 tamaT goyuga mada SaDgava tithaTa 134 135 136 137 138-139 140 160 169 162-163 pada tIya 141 mAtraTa aNa daghanada-dvayasada lupa-mAtra vagairenI mAtrada '143-144 145-146 147 Din iya 148 atu 165-177 167-180 169 ika, in 170 171 ikaNa-ka 172-74 175 caJcu, caNa 176-177ka tathA luka 178-180 181 ikaNa 182-183-194ka 115 aNa 196-197 in 149 150 151 DAvatu uti tayaT ayada mayaTra 152 153 Da sAtamo adhyAya-bIje pAda dhanavALA vageremAM vaparAtA 'vANA' artha nA bhUyA matu Imasa, ina 17 5-8 ika, in ila, ika. ina yus-sit pratyaya yusa-ti-yas-tu-ta-va-bha 18mA sUtramAM sAta pratyenuM vidhAna che. yus tayA yas yethe pratyaya sit pratyayo cha, 11-12 Araka 13 ina Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra 19 20-21 22-23 24 25 26 27 28 29-31 32 33 m 34-35 36 37 38 39-40 41 42 43-44 45-46 47-48 49-50 51 52 53-54 55 56-57-58 59-70 71 72 pratyaya Ula cha la-ila Ala-ATa gmin ra valac za- ila na ana Na aNU ila-- aNU ma ira Dara ira Alu va a foo vin minU vinU - vala ra-va-na atyaye / ya aN ikaNU in Iya I nAsupa [2.5] sUtra 73 74 75 76-77 78 79 80 81-91 92-94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104-105 106 107 108 109 110-111 112-113 113 115 116 117 118 pratyaya aN aka jAtIyar ke pcaraT Ina rUpya-pcarada tasu trap dA sadA vagere nipAta sagha vagere nipAta es ghusU - es eSamaH vagere nipAta thA kathamittham dhA dhyamaJ, edhA dhaman, egha ghaN kRtvasa suc dhA ri, riSTAt asU, astAt stAt atas At Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [26] sUtra pratyaya sutra pratyaya A pimja, peja dvayasada, mAtra 154 155 156 157 158 kAra chi 120-121 A, Ahi 122-123. 124-125 mAt-pazca, ardha 126 127-128 aMtano lopa 129 . 130-132 ssAt 133-134 trA 135-145 DAc 146-117-149 93 150 151 zas 152 akala 153 . Ina, tana, tna, ya na, Ina, tna tala 1dara 163 pzasU 164 iyaNa 165-167 aN 168-169-170 ikaNa 171 tika TIkaNa 172 sAtamA adhyAyane trIje pAda 1-3 mayada 24-25 26 27 28 mA, ka bhAkina, ka tamap tara tarAm, tamAma iSTha, Iyasu rUpap kalpap, dezyapa, dezIyara 32 33-34 12 bhak tUSNIkAm nipAta kA kore iya, ika, ila aDa, aka, iya, ika, ila pratyayanA Adino lepa kapan utarapadane lupha bahu 13-14 kaepachI tamap vagaire na thAya 15-23 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [7] sutra sUtra praya pratyaya mULa prakRtimAMthI lupha 46 vagere ata 116-122 123-12che. 12-127 17 48 128-121. 9 50-51 tarada 120-16 17-128 139 Datara Datara, utama 140 utama kam jam na thAya pa7 aNa 60-61 62-63 jyaTa TeNyaNa zrI. 121-143 144-147 it 118 pAdana padda kI-pAdane pad pAdane pAt 11-14 daMtane data 155-156 jAnune badale ane 157 hadayano ha6 158-151 dhanuSano dhanvanuM 160-163 nAsikAne na tathA hu vagere jAyAnuM jAni 15-167-68 kAkunuM kAku udhanuM udhana 170-17 ja 17-182 dara na thAya bhaNa 7 164 samAsAMtane AraMbha samAsAMta pratyaya na thAya 70-7rU. 74-71 6-118 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ri8] satra pratyaya pratyaya sUtra pratyaya sAtamA adhyAyane cothA pAda vRddhinuM vidhAna 41 bahune bhU tathA rASTra 2 sUtramAM vidhAna tathA mananA ne lepa Adivarane A skUla vagere zabdonA aMta A davarano ai sthAdi aMzane lepa ai tathA onuM vidhAna karU tu pratyayane aMtasyAdi 7-8 ai nuM vidhAna aMzano lepa ai, one niSedha eka svaravALA nAmane upara ne niyama na lAge au no niSedha 10-11 12 nuM vidhAna gAyanuM prazya hoya te lupha na thAya svaranI vRddhi, vRddhine niSedha sAyani pratyaya hAya lupha na thAya aju vagere pratyA 2 pratyaya heya to , vALA zabdonA atharvaranA aMtyasvarAdina vina ane jatuno lepa lepa na thAya kan yuvanA , 4 Adeza ana cheDAvALA , Taya sivAyakaya Adeza ne yakArAdi pratyaya hoya thatu ne bAya pratyaya lAgyA hoya te vADhano sAdhu ane aMti pUrvokta lepa na thAya kane nera Adeza mad pratyaya hoya te priya, sthira vagere zabdonA saMgathI para Avela Adeza ne pUrvokta lepa na thAya pRthu vagerenA pR ne pra cina vagerene pUrvokta bahune bhUya lepa na thAya nipAta Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rila] pratyaya sUtra pratyaya pratyaya avarNano ane jIvane lepa taddhita pratyaya para chatAM gya pratyayana uvarNanA kadra ane pAMDumAM A niyama na lAge. 190 ' jaya ar paNa svayaMbhUmAM na thAya 91 manavarace arthavALA nuM ne lepa na thAya kakSara no pUrvokta lopa thaI jAya brahman no jAtivAcaka brahmanano pUrvokta lopa thaI jAya mana cheDAvALA nAmane varmana sivAya zabdo mATe , hitanA mana zabdane pUrvokta lepa vikape thAya nakArAMta nAmane pUrvokta lopa zirAja vagere zabdomAM pUrvokta lepa vikalpa kAmana ne vikAra arthavALe taddhita lAgyo hoya to lepa vikaTape varmana ane dhana ne pUrvokta lepa vikalpa avyayano pUrvokta lepa prAyaH addananA ane pUrvokta lepa addanane Ina-ata-ane aTa pratyamAM pUrvo lepa na thAya vizatinA tino lopa fati taddhita pratyaya para chatAM avarNantane tathA UvarNa te lAgela DuM ne ne lopa. Dho, rU cheDAvALA tathA kar cheDAvALA tathA zazvata ane ramata ne A niyama na lAge. 72 yAdinA kAraNe belatA utAvaLamAM padano ke vAkyo dirbhAva bhuzAthe, AbhIAthe tathA aviccheda athe tamaC vagere lAgyA pahelAM ja padano ke vAkyane dibhava judAjudA emAMthI amukanI cokkasAI karatA zabdano dibhava Adhikya batAvavA ane Anu pUrvI batAvavA pUrvokta dibhava Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [30] pratyaya pratyaya strIliMgI zabda dvArA prazna pUchAyo hoya te tara vALA tathA utama vALA zabdano bhiva le prasiddha atyaMta sAhacarya arthamAM kanDa 77 bIjA karatAM atizaya batAva hoya eTale "AnA karatAM A vadhAre" ema batAvavuM hoya to pUrvane zabda ane prathamano zabda dvibhava mananI pIDAno sUcaka zabdano dibhava - vibhaktine jIvat huM guNa zabdano dvibhava Adi sthAdine lupa, pita tathA ti aphalezArthaka priya ane sukhane vika divalu, pita, tathA rita 87 78 79 88 vAkayanAM pari zabdane dvirbhAva vikalpa vAyanA AdibhUta Amanya padane dirbhAva tathA Adipadane atyabuta pra, upa, ut ane sane dirbhAva pAdapUraNa mATe adhama, vi ane kane kirbhava samapatA arthanI vivekSA hoya te vIsa artha jaNAya te eka zabdane dirbhAva pdA : emAM #hyA TcA: ema pehalA padanI sAdane dhupa thAya dvanda zabdanI utpatti dinA ne bama, dinI svAdine lopa rahasya vagere arthe jatA hoya to drinAmane dvirbhAva di nA no sanma tathA svAdino pUrvokta rIte lepa bhAsana artha jaNAta hoya te AmaMya nAmane dvibhava thAya pachI vArA pharatI huta thAya 21 bhatsana arthavALA vAkyanA kriyApadanA aMtyasvarane plata thAya, aMga zabdane yoga hoya te Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [31] pratyaya sUtra pratyaya 105 paribhASA 106 amuka paristhitimAM vAkya nA svare aMge hutavidhAnakSiyA arthamAM, AcAranI bhraSTatAmAM, AzIrvAda artha mAM ane tiraskArapUrvakanI preraNanA arthamAM 107 1 08 101 110 vita zabda prayoga heya te peluta 112 14-103 judA judA prasaMge kuta vighAna 114 106 paribhASA 11-122 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana-laghuvRtti paMcama adhyAya (prathama pAda ) AgaLanA trIjA ane cothA adhyAyamAM dhAtunAM rUponI sAdhanA samajAvI che eTale traNe kALamAM vaparAtAM kriyApadane sAdhI batAvelAM che, jemAM sAmAnya kriyApada, preraka kriyApada, bhAve kriyApada, karmaNi kriyApada, sanaMta IcchAdarzakakriyApada, yahaMta ane mallubaMta -atizaya ane pharI karIne thanArI kriyAnA sUcA- kriyApado tathA nAmadhAtuonAM rUpa, Atmapada ane paramapadane upayoga vagere badhuM ja samajAveluM che. A prakaraNamAM dhAtuone lagatA kAlasucaka eTale vartamAna kALanA, bhUtakALanA tathA bhaviSyakALanA pratyayonA upayoganI tathA te te kALanI viziSTatAsUcaka pratyayonA upayoganI paNa samajUtI ApavAnI che eTale eka rIte A samajUtI kriyApado vizenI ja samajavAnI che. A kriyApadane lagatA pratyaya uparAMta dhAtu dvArA nAma banAvavAnA pratyayonuM vidhAna kareluM che. kALasUcaka je pratyayo batAvelA che tene tyAra kahevAmAM Ave che ane nAma banAvanArA pratyayane kRta saMjJA ApelI che. nIce jaNAvela sUtra pratyaya bAbata samajaNa Ape che. sAtamoDAddhi zata che . ?. ? A prakaraNamAM eTale A AkhA adhyAyamAM cheka chelle hetvartha kRdaMtana sUcaka tuma pratyaya kamAM vAparavo te hakIkata batAvelI che. eTale sUtrakAra kahe che ke, tuma sudhInA je je pratyenuM vidhAna kareluM che, te tamAma pratyenI zrena saMjJA samajavI. vihita karelA pratyamAM AgaLa jaNAvyA pramANe kriyApadane lagatA pratye paNa A adhyAyamAM batAvelA che ane tenI cA saMjJA jaNAvelI che. ahIM A svADhi pratyayonI t saMjJA na samajavI. paNa mAtra dhAtu dvArA nAma banAvavA mATe je je pratyayo vaparAya che tenI ja aa saMjJA samajavI. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana dute ti ghAya=ghana ghanci = vanaci-ghaNu vaDe haNavA yogya- A prayogamAM dura dhAtune 2 ( [ ) pratyaya lagADIne patyika evuM nAma banAvyuM che. A pratyAyanI 7 saMjJA samajavI. ste- te cuMbana kare cheA kriyApada che. temAM lAgele te pratyaya tyAdri saMjJAvALe che tethI tenI kRta saMjJA na samajavI | 5 1 1 | kucha | RT ? 2 | je je arthane sUcavavA kRta pratyenuM vidhAna kareluM che te vidhAnane durmusadA niyata na-samajavuM arthAt jaNAvelA artha sivAya bIjA arthamAM paNa ta pratyaya vAparI zakAya che. suram eTale aniyatatA arthAt je pratyayanuM vidhAna kartAsUcaka arthamAM karyuM che te pratyaya kaI prayogamAM karmasUcaka arthamAM vaparAya che. je pratyayanuM vidhAna karma arthamAM kareluM che te pratyaya koI prayogamAM karaNa arthamAM tathA je pratyayanuM vidhAna karaNa arthamAM kareluM che te pratyaya koI prayogamAM sa pradAna arthamAM paNa vaparAya che. hara - ahIM huM-+ga (pratyaya) che. navA pratyayanuM vidhAna sAdhAraNa rIte rtA arthamAM kareluM che to paNa padhArava prAgamAM te pratyaya karma arthamAM vaparAyela che-AbhyAM hite H sa para - je vastu be paga vaDe laI javAya te pAra kahevAya. nonI varSa- anIra ( pratyaya ) che. amIra pratyayanuM vidhAna karma arthamAM batAveluM che to paNa nIca zabdamAM anIya pratyaya karaNa arthane sUcaka bane che. mudyate Ama nena athavA na-je vaDe AtmA potAnuM bhAna bhUlI jAya tenuM nAma mohanIce . saMgaddAna- rAmana (pratyaya ) che. ane pratyayanuM vidhAna karaNa arthamAM batAvela che te paNa saMprAna zabdamAM vaparAyelA ane pratyayane saMpradAna arthamAM prayoga thayeluM che. saMgIte mazna athavA carma-jene kaMI devAnuM hoya tenuM nAma saMpradAna. jema-dhanavAna mANasa brAhmaNane dakSiNA de che. A vAkayamAM brAhmaNa saMpradAna che. pA 1 2 | zartari pa. 2. rU. je pratyayanuM vidhAna karatI vakhate te pratyaya kyA arthamAM vAparavAnuM che evI Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-paMcama adhyAya-prathama pAda. hakIkta je je pratya vize na jaNAvelI hoya te tamAma pratyeno prayoga kartA arthamAM samajavAno che. kartA- kR+z (pratyaya ) che. jyAM tR pratyayanuM vidhAna (juo pAlA48) kareluM che tyAM tene kayA arthamAM vAparavo ema jaNAvyuM nathI tethI te pratyaya kartA arthamAM samaja. ati ti rtA- karanAra 5 1 3 che vyApye ghura-kelima-kRSTapacyam // 5 / 1 / 4 // pura eTale 32 tathA rima eTale mi- A baMne pratyayo bApa-karmarU5 rtAnA arthamAM vAparavAnA che. A baMne pratyayo karmarUpa kartAnA sUcaka che tathA kRDraya zabdane ci zabda paNa par dhAtune karmarUpa kartA arthane sucaka ja pratyaya lagADIne banAvavAnuM che. maggajjara ( pratyaya )- maghura - ApeApa bhAMgI janAruM lAkaDuM. panna-mi ( pratyaya )-mi mApa:- vAgyA pachI aDada ApoApa pAkavA yogya che. vacA - A prayogamAM paDyA (pratyaya) praca. gRSTha prayanta te kRSNaprasAda zAH- khetaramAM kheDyA pachI ApoApa pAnArA cekhA. 5 1 4 | saM DaLa 5 2 / 5 che. saMta eTale mitratA athavA sabata. jyAre mitratArUpa kartA hoya tyAre na sAthenA 3 dhAtune ca pratyaya lAge che. ca mitratve - nIti tat sagarca- je mitratA-bata-kadI paNa khaMDita thatI nathI te ajaya sabata kahevAya. =+=+2 ( pratyaya ) 7 no ma thayA pachI sagarca zabda bane che. mArca AryasaMsAtama- AryonI sebata arya hoya che. anaH :- - kapaDuM-dhaNa divasa sudhI te Take che paNa chevaTe te jarI jAya che-phATI jAya che tethI agara: e prayoga thAya paNa mana para evo prayAga na thAya. magaraH zabdamAM kRSNa (pratyaya)=Ara, gati rUti baga: ema agara zabdane sAdhavAno che. 5 5 1 5 che Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahema zabdAnuzAsana vyAkhyAna/vya. | R. ? 6 | -ii, avyatha-avyacca ane va-vAratavya zabdone kartA arthanA sUcaka samajavAnA che. rAte ti= =cA- ruce e. vyathate rUti= ma ca=avyayya:- vyathA nahIM karanAre. avyacca zabdamAM ja niSedhasUcaka che ane mULa dhAtu zuM che. vasati ti= vAtacara vAstavya:- vasanAre, rahenAre che 5 1 6 che madhya-ya-janya-raca-gApAca- gArce navI | T | 7 || madhya vagere cha zabado rjA arthamAM vikalpe vaparAya che. mU-mati ti=mU+ca=maLya:- bhavya puruSa. athavA mUyate ti-madhyam bhavyasuMdara athavA pedA thavuM. T-Tcati puti ca= zeH nAnA- sAmano gAnAro, sAmagAna karanAre. athavA jIte ta - gAvA gya saMgIta athavA gAvuM. vana- gAyatte ti==+=ganya - janma lenAre, pedA thanAre. athavA gAte ti= - pedA thavA yogya athavA pedA thavuM. 25- 2matte rUtti ramUjya raca:- ramanAro, ramaNa karanAre. athavA te rUti rakhyama- ramya, ramaNIya, suMdara athavA ramavuM. pata- bhApati ti=+Atattva Apa - AvanAra, pAse AvanAra athavA nA tti Apatyi- pAse paDavA yogya athavA pAse paDavuM. huM- Avare ta=+su+= arH - A plavana karanAra, nadI vagerenAM pANImAM avagAhana karanAra, athavA mAnnayane rUti A vyama- pANImAM avagAhana. A badhAM udAharaNamAM je artha prathama batAvela che te kartAne sUcaka che. 5 1 | 7 | varIyA: | " I ? 8. pravacanIca vagere banIca pratyayavALA zabdone kartA arthamAM paNa vikape vAparI zakAya che. jhava=pravatti ti=gavavAnI=pravacanIca: gujaH zAstra- zAstranuM pravacana karanAra vakatA-guru, athavA procate rUti pravacanIyam- pravacana karavA yogya zAstra. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lavRtti-pacama adhyAya-prathama pAda upa+sthA - upatiSThate iti = upasthA + anIya - upasthAnIyaH ziSyo guro:- gurunI sevA krnaa| ziSya. athavA upasthIyate iti upasthAnIyaH ziSyeNa guruH- ziSya dvArA sevA karavA yeAgya guru. !! || 1 | 8 || zliSa-zI-sthA-sssa-vasa-jana-rudda - jU-bhajeH ktaH // 5 / 1 / 9 // zliS vagere dhAtuyyAne arthabhakta-ta atyama lagAuvAno che. A+zliS-AzliSyati sma iti = AzliS + ta = AzliSTaH kAntAM caitraH potAnI aMtAne bheTelA caitra athavA AliSyate sma iti = AzliSTA kAntA caitreNa - caitra vaDe bheTAyelI kAMtA. ati+zI=atizete sma iti = atizI+ta = atizayitaH guruM ziSyaH -- ziSye guruno atizaya bhalibhA-ryo athavA atizIyate sma iti = atizayitaH ziSyaiH guruH- ziSyo vaDe guru atizakti thamA. upa+sthA= upatiSThate sma iti = upa + sthA + ta = upasthitaH guruM ziSyaH- ziSye gurunI sevA urI. athavA upasthIyate sma = upasthitaH guruH ziSyaiH- ziSyA vaDe sevaacelA guru. upa + As - upAsate sma iti = upa + Asa + ta = upAsitAH guruM te- tethe gurunI upAsanA jharI athavA upAsyate sma upAsitaH guruH taiH - te vaDe upAsAvA guru. anu+vas-anuvasanti sma iti = anu + s + ta = anUSitAH guruM te- tethe gurunI sAthai 2hyA athavA anUSyate sma - anUSitaH guruH tai:- tethe dvArA guru sAthai rahevAyuM. anu+jan-anujAyante sma = anu + jan+ta=anujAtAH tAm te- tejInI pachI tethyo bhanbheyA che. athavA anujAyate sma - anujAtA sA tai:- te vaDe teNInI pachI janmAyuM. A+ruha - Arohati sma iti - A+ruh + ta= ArUDhaH abhvaM saH - te ghoDA 752 nyaDyo, athavA Aruhyate sma - ArUDhaH azvaH taiH - tethe vaDe ghoDA upara thaDAyu. anu+z2a-anujIryanti sma=anu + +ta= anujIrNAH tAM te vRddha thayA athavA anujIryate sma anujIrNA sA tai:- tethe thavAyu . vi+bhaj - vibhajanti sma = vi + bhaj + ta vibhaktAH svaM te- teyA lAgabhAM bhAve bha potAnuM dhana bar3e bhI sIdhu athavA vibhajyate sma = vibhaktaM svaM tai:- tethe vaDe dhana vaheMcAyuM. || 5 | 1 | 9 || * tethe tethunI pachI vaDe telInI pachI vRddha Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana gAje che ? | 20 || AraMbha arthavALA dhAtuone kartA arthamAM ja pratyaya vikalpe lAge che. pra+kR-prarvatti =pra++7=49tA ja te- teoe sAdaDI banAvavAnI zarUAta karI. athavA prakicane ma=prata: jara: sai-teo vaDe-kaTa-sAdaDI banAvavAne AraMbha thaye. . 5 | 1 10 che atyathArma-pa-mune bA ? ? . je 7 pratyaya bhUtakALa vagere kALAmAM vihita kare che te pratyaya gatyarthaka dhAtuone, akarmaka dhAtuone, dhAtune temaja munna dhAtune kartA arthamAM vikalpe lAge che. gatyarthaka dhAtu-jana+jI ta:-te gayo. to sau prama-gAmamAM A gayo. taiteo vaDe A pradeza javA. akarmaka dhAtu- Ara+f=Asita-Alita: ala- A beTho. maNitam taiH - teo vaDe besAyuM. TI dhAtu- G+=Ita -jatA ca - teoe dUdha pIdhuM. vIte paca- dUdha pIvAyuM. mun dhAtu- mu+=mura-muraH te- teoe khAdhuM. pharva taimmU - teo vaDe A khavAyuM. che 5 1 11 che gharavApare che . ? 22 artha-AhAra arthavALA-dhAtuo, gaIka dhAtuo, akarmaka dhAtuo, 5 dhAtu ane mun dhAtu-e badhA dhAtuone AdhAra arthamAM ja pratyaya vikalpa lAge che. AhArArthaka- + pSa dham (ka+tta) ahIM teoe khAdhuM. huM tai: - teo vaDe ahIM khavAyuM. gatyarthaka- suram teSAM cAtaka (cA+ta)- teo ahIM gayA. phuda taiH cAta- teo vaDe aDI javAyuM. akarmaka dhAtu- rUma gSa citam (zIrU+ta)- teo ahIM sutA. phuda taiH zayatama- teo vaDe ahIM suvAyuM. pata dhAtu - vItam (T+7 ) gAyoe ahIM pIdhuM. kuda mi: patama- gAya vaDe ahIM pIvAyuM. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-paMcama adhyAya-prathama pAda mun dhAtu- rUma teSA mum ( munnata )- ahIM teoe bhajana ka-khAdhuM. zu taiH mumatama-teo vaDe ahIM bhojana karAyuM-khavAyuM pAnArA javatumama mAne che 6. ? rU . je arthamAM dhAtu hoya te arthamAM dhAtune tvA (vA), tuma ane am pratyaya lAge che. arthAta A traNa pratyaye mAtra dhAvarthanA sUcaka che. +svA=I karIne. +tuma=ma- karavA mATe. +gAjare cAti- karI karIne jAya che. 5 15 13 che mImADAne che . ?. 4 . mIma Adi zabdone lAgelA pratye apAdAna arthanA sUcaka che. mIma=mIna - jenAthI Dara lAge te bhIma. mI+nava=mayAna- jenAthI Dara lAge te bhayAnaka. 5 15 14 che saMpradAnAccA'nyatroNAdayaH // 5 / 1 / 15 // kRdaMta prakaraNanA bIjA pAne cheDe je 3LAdri-saLa (3) vagere-pro kahevAnA che te badhA saMpradAna ane apAdAna sivAya bIjA arthamAM samajavA. voti ta=+== - uNAdi sUtra 1luM-karanAra-kArIgara. kSatti zutti=+==- uNudi sUtra 619-kasoTIne patthara, lAkaDuM, ghoDAne kAna, khodavAnuM sAdhana vagere. pa 1 15 asarUpo'pavAde votsargaH prAk kteH // 5 / 1 / 16 // utsarga eTale sAmAnya ane apavAda eTale vizeSa. sAmAnya rIta pramANe apavAdane sthAne utsarga lAgu thAya nahIM chatAM ya A sUtra apavAda lAgate heya tyAM paNa amuka zarate utsargane vikalpa lagADI zakAya che. evuM vidhAna sUtramAM A vidhAna mATe je be zarata jaNAvela che te A pramANe che: 1. A prakaraNamAM utsargarUpa tathA apavAdarUpa evA banne prakAranA pratyenAM vidhAna che. A banne prakAranA pratye paraspara sarUpa na hoya--eka sarakhA na heya arthAt akSaronA saMyoganI apekSAe e banne prakAranA pratyAmAM maLatApaNuM na hoya tevuM jyAM jaNAya tyAM A niyama lAge che. bIje nahIM. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 2. A vidhAnanI bIjI zarata e che ke A vidhAna pA117 sUtrathI mAMDIne pAsA sUtra sudhI je je pratyayonuM vidhAna karela che te pratyAmAM lAge che bIjA keI pratyamAM lAgatuM nathI. e-javaratha+jUtha-avarajIvyam avazya laNavA-kApavA-lAyaka, tavya-avazya+lU+tavya avazyalavitavyam A udAharaNamAM dezanuM pratyaya apavAdarUpa che ane tavya pratyaya utsargarUpa che. A baMne pratye sarUpa-samAnarUpanathI tethI jyAM na pratyaya lAge che tyAM tavya pratyaya paNuM lAge che. +SNa=Arca karavA lAyaka. A pragamAM lAgele daza -() pratyaya apavAdarUpa che ane eka bIjo 2 pratyaya che te utsargarUpa che. A traNa-2-ane 2 e bane pratye samAnarUpa che tethI dALa ne badale ahIM dhAtune ya pratyaya na lAge. A vidhAna lAgavAnI maryAdA upara batAvela che. tethI e maryAdA bahAra A vidhAna na lAge. jemake - pArA sUtradvArA utsargarUpa ti pratyayanuM vidhAna karela che ane pAyA 105 . sUtradhArA apavAdarUpa pratyayanuM vidhAna karela che. jo ke A banne pratyaya eka bIjA samAna rUpavALA nathI te paNa prastuta sUtre je maryAdA nakakI karela che te maryAdA bahAranA A baMne pratya che tethI ahIM apavAdarUpa mAM pratyaya ne badale usargarUpa jo pratyayano prayoga thAya nahIM. jemake; +7=IrSaka =fI-karavAnI IcchA. A sthaLe jo dhAtune ji-ti-pratyaya na lAge. che 5 / 1 / 16 che. vacanAt dazA / 1 / 2aa 27 5 varNata dhAtune ane vyaMjanAta dhAtune vadhu pratyaya eTale ca thAya che. A pratyaya bhAva ane karma mAM thAya che. sthaLa kRtya pratyaya che. 33ra1 sUtramAM jaNAvyA mujaba je dhAtu karmavALA hoya temane sakarmaka samajavA. tathA je dhAtu karma vinAnA ja hoya temane akarmaka samajavA. tathA je dhAtuonuM karma vivakSita na hoya temane paNa akarmaka samajavA. jayAM "amuka arthamAM kRtya pratyaya thAya' e ceko nirdeza na hoya tyAM sakarmaka dhAtuone kRtya pratyaya karma arthamAM lAge che ane banne prakAranA akarmaka dhAtuone kRtya pratyaya bhAva arthamAM mAtra kriyA arthamAM lAge che. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-paMcama adhyAya-prathama pAda +=Arca karavA jevuM. vacaE paraca- rAMdhavA jevuM che pa 1 17 pALi-samAM sthAne . 2aa 28 | paNa zabda sAthenA sanna dhAtune ane samu+jhava sAthenA sun dhAtune dALu pratyaya thAya che. fjarUjha ca==mfra sy- hAthe banAvAya tevuM deraDuM. samu+nava+jUn + da = samavana raghubhegI karelI-vaNelI deraDI. che 5 5 1 / 18 che kavalarA rA | 22 / 3 varNAta dhAtune avayaMbhAva-avazya karavAnuM-arthamAM zabda pratyaya thAya che. sUcaq=Avya-avazya kApavA jevuM. lAvya" prayAgamAM "avazya artha saMdarbha dvArA jaNAya che. avara -avazya kApavA jevuM. ahIM "avazyane artha "avazya zabda jaNAve che. che 5 1 : 19 che gAku-zu-pa-pa-pa-tra-vimi-mi-gAnamaH zaraNe A sAthe tathA upasargavALA ke upasarga vagaranA yu, var, 26, 2g, tra, ripu, ma dhAtuo tathA ram ane A sAthenA nama dhAtune dhyanuM pratyaya lAge che. +puSya-sAvya-snAna. yucavyama-mizraNane 5. vadhya=AmuvAvavA gya. rahyarAma-belavA yogya. adhya-zrAma- , , patrazca=patrANa-zaramAvA yogya. zin = sek - pheMkavA yogya. rama + = - bAMdhavA yogya. "dabha dhAtuno baMdhana artha che. je ke A dhAtu dhAtu pAThamAM nathI paNa sautra dhAturUpa jaNAvela che. A + + + La = vAgyam - Acamana karavA yogya. nama dhAtune prayoga vizeSe karIne A sAthe thAya che. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana A + nan + thaT - manAgama - namaskAra karavA yogya athavA namavA yogya pAlA205 vADAmavA che 5 / 1 / 22 che mA sAthenA van dhAtune AdhAra arthamAM than lagADIne amAvasyA ane amavilya evAM be rUpa karavAM. aHT + va + thanuM = amAvasyA, kamAvAsyA - amA-sAthe. va-rahevuM. jemAM caMdra ane sUrya sAthe rahe te tithi-amAsa. je 5 1 21 saMvAca-guNavA-nAnAM rata che. 1 / 2 / 22 sanma sAthenA ci dhAtunuM saMcAgya rUpa thAya che. kuSNa sAthenA pa dhAtunuM pAcya rUpa thAya che. ane sAthenA su dhAtunuM namULa rUpa thAya che. A badhA " pratyayavALAM rUpa che ane te kratunA-vizeSa prakAranA yajJanA-arthanA ja sUcata che. san + + gra" = saMvAda-je yajJamAM somane saMcaya thAya te saMcAgya yajJa kahevAya. yajJa artha na hoya te saMveH thAya. saMya-saMcaya karavA lAyaka. 36 + H + [ = kurNaH - jemAM kuMDAMo vaDe sema pIvAya te rUpA yajJa kahevAya. yajJa artha na hoya tyAM sudhaENTH thAya. kuMDa pAna-kuMDAvaDe pIvA lAyaka. rAga + yu + = TgamyaH - jemAM semalatAno upayoga thAya athavA somalatA vaDe je karAya te rAjasUya yajJa kahevAya. yajJa artha na hoya tyAM nasabhya thAya. rAjasAvya-rAjanuM snAna. yajJa be prakAranA hoya che. eka to sAmarasa vinAno ane bIjo samarasavALo. je yana semarasavALo hoya te kratu kahevAya. 1. 5 1 22 che ghaLA nijhAma-saMmate | pa / / 2rU che jha sAthenA nI dhAtune rASTra pratyaya lAgatAM praNA rUpa thAya che. A zabda niSkAma arthamAM eTale jene koI jAtanI abhilASA na hoya evA nispRha arthamAM ane asaMmata arthamAM vaparAya che. pra + nI + dagaLu = LaH ziSya. praH cauo vI - je ziSyane kaI jAtane abhilASa - kAmanA - vAsanA-nathI te praNAstra kahevAya tathA cera tamAma lekamAM koIne sammata nathI tethI te paNa praNaca kahevAya. 5 1 | 23 che Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-paMcama adhyAya-prathama pAda 11 dhAgyA-pAyya-sAnAyya-nikAyyam Rg-mAna-havira-nivAse I ? . 24 II dhAvya - zabda RgU-cA arthamAM, pAca zabda mAna - mApa-arthamAM, sanA zabda haviSa arthamAM ane niSya zabda nivAsa arthamAM dezanuM pratyayavALo siddha thAya che. hA + dhak =dha - je vaDe samita sthApita thAya te cA. - artha na hoya te ghecA. dheyA-dhAraNa karavA yogya mA + JLuM = paccak - pAlI vagere jevuM eka prakAranuM mApa. jayAM mAna - mApa - artha na hoya tyAM me. meya- mApavA gya an + nI + ca = sAjA - vizeSa prakAranuM haviSu. jyAM vim artha na hoya tyAM saMyama ne sArI rIte laI javA yogya. ni + ri + = unAH - nivAsa. jyAM nivAsa artha na hoya tyAM nica. nica - nirantara bheguM karavA jevuM. 5 1 24 paricAyyopacAyyA-''nAyya-samUdya-cityam agnau 5 / 1 / 25 / / parivA, upavA, nA, samUdha ane citya zabdone vizeSa prakAranA agni artha mAM ghaN ane vacam pratyayavALA samajavA. para + + za = ciH - vizeSa prakArano agni. A artha na hoya te paricaH paricaya - paricaya karavA yogya. +fje + = 3pa - vizeSa prakArano agni. A artha na hoya te 3H upacaya pAse bheguM karavA yogya. A + nI + za = AnA: - vizeSa prakArane agni, A artha na hoya te mAneH Aneya -ANavA-lAvavA - yogya. san + va + thanuM = samUgha - vizeSa prakArane agni. A artha na hoya te saMvAhya saMvAdya - sArI rIte vahana karavA yogyaji+ vacam = vicaH - vizeSa prakArane agni. A artha na hoya te vecaH ceya - bheguM karavA yogya. . 5 1 25 che thAkyA vAnavuM che ". 2. 26 . je RcAne bolIne agnimAM prakSepa thAya te daricA kahevAya. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana yAjyA zabdane dAnaciA arthamAM karaNamAM thayelA deza pratyayavALo samaje. yajJa + ca = thAkyA - je cA belIne hema karAya te vedane maMtra. A rUpa nArIjAtimAM ja thAya. A artha na hoya te cAkacam. yAjya - pUjA karavA cogya. 5 1 | 26 ! tavya-vanIya che . ?. ra7 | dareka sakarmaka dhAtune karmamAM ane dareka akarmaka dhAtune bhAvamAM tathya ane anIya pratyaya thAya che. che + ca - rtavya - karavA lAyaka $ + anA-rI -karavA lAyaka. pa . 1 27 che 2 grASSttA che ? ? ! 28 | 51 17 sUtra dvArA varNata dhAtune sthaLa pratyayanuM vidhAna karela che tethI avarNAta sivAyanA bAkInA svarAMta sakarmaka dhAtune karmamAM ane akarmaka dhAtune bhAvamAM 2 pratyaya thAya che ane je nakArAMta dhAtu hoya te tenA A ne 9 thaI jAya che. fa + ca = cam - saMgraha karavA yogya. ni + ca = yama - laI javA yogya. += cam - devAyegya. dhA + ca = cam - dhAraNa karavA yogya. pa aa 1 28 zani-jinnati-pati-zani-da-na-mana-dhaMvata 2Aza 22 za, ta, ca, ca, zara, , ca, ma, dhAtuone ane pravargIta dhAtuone 2 pratyaya lAge che. zaLa + ca = zam - zakya - karI zakavA yogya. ta + ca = taya - hasavA gya. can + ca = vacam - mAgavA gya. cat + ca = carcam - yatna karavA yogya. { + ca = zastra - prazaMsA karavA yogya. sad + ca = sAm - sahana karavA yogya. cara + ca = cazcama - pUjA karavA yogya. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaj + a = bhajyam varSAM ta--tar + ca = tapyam ladhuvRtti-5cama adhyAya-prathama pAda bhajavA yeAgya. tapavA yAgya. v + ya = rAmyam gamana karavA yAgyuM. "pA1ArA yama-madi- gado'nupasargAt // 5 / 1 / 30 // upasarga vagaranA cam mad ane par dhAtuene ca pratyaya lAge che. cak + ca = camyam - upamane-nivRttine-yeAgya. mar + ya = mam - madya. gad + ya = gadyam gadya. nRtyA A + yam + dhyaN = - gAyAmyam - lAMbu karavA yeAgya. ahIM upasa che tethI 6 na thAya. 5 5 5 1 | 30 || rAvapurA / / dhAtu ne ca pratyaya lAge upasarga vagaranA var dhAtu hAya teA 'aguru' arthAMmAM ya pratyaya lAge. var + ya = raH javA yAgya athavA caravA ceAgya. A + car + ya = Aya: -O - za +v + N = AcArya: - 5 5 1 1 1 31 // visaryA-Davagha-thama paMcatu matI'' viSe / / - - / / 32 // varyA zabda upema varavA yAgya - atha mAM, kavasaryAM zabda RtumatI amAM, avatha zabda ga - niMdanIya-arthamAM ane bya zabda vikrama - vecavA yAgya amAM 5 pratyayavALe samajave. 35 + slR + 6 = upasaryA gauH na hAya teA upasUTyA. upasatyA na + vad + ya = avadyam 36 - anuvan anudya-khelavA paN + ca = vaLyA pAmyuMH pAThya stuti karavA thru + ca = varyA kanyA varavA yAgya kanyA. A artha na hoya te nRtyA. na svIkAravA ceAgya. / / ane - - -- pravAsa karavA ceAgya deza. guru' artha che tethI ya na thayeA. - 20 1 AhU upasarga sAthe A gAya RtumatI che. A artha pAse javA ceAgya. - ninIya - pApa. A artha na hoya te an + yogya nahIM. vecavA yAgya gAya. - yAgya. | 5 | 1 | 32 // A artha na hAya te Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana - : 2 rUpha che tra dhAtune svAmI athavA vaizya arthamAM 2 pratyaya thAya che. % + ca = arcaH - svAmI athavA vaipaya. - A be artha na hoya tyAM Arya-Arya manuSya. 5 : 1 33. vAM sAro | NI | rUjha che vat dhAtune karaNa arthamAM ca thAya che. va6 + ya = vahya rATa - je vaDe bhAra vahana karAya evuM gADuM. karaNa artha na hoya to vAhyaH - vahana karavA yogya bhAra. che 5 1 34 che nAnI vaDha vayajU ra | | 2 | rUpa che upasarga sivAyanA koI paNa nAma pachI AvelA Tu dhAtune vaghu ane 2 ema baMne pratyaya thAya che. zrema + vat + vacam = brahom - brahma vacana. tra + va + ca = trArtham - , vacam - vAjuM. ahIM nAma pachI vat dhAtu na hovAthI- tathA pravacana - praka belavA jevuM athavA prakarSe vAgavA jevuM. ahIM upasarga hevAthI-A niyama na lAge. e 5 1 ke 35 che tyA-the mAre che 1 / rU bhAva (kriyA) arthamAM dulyA tathA mUya zabdo yak pratyayavALA samajavA. A baMne zabdono prayoga upasarga sivAyane nAma pachI ja thAya che. thrahma + dun + - brahmahatyA - brahmahatyA. deva + P + va - hevamaya jataH devanuM svarUpa-devapaNuM-pAmyo. vAtyA ( hana+ nuM) sI - teNI kUtarA vaDe haNavA yogya che-AmAM bhAva artha nathI paNa karma artha che tethI zvahatyA na thAya. 5 1 36 zivityA | | rU7 | tti zabda sAthe ja dhAtune strIrUpa bhAva arthamAM-nArI jAtimAM | pratyaya thAya che. a + vi+ ca = citya - agnino saMgraha. A zabda nArIjAtimAM vaparAya che. 5 1 37 che Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-pacama adhyAya-prathama pAda veca-modye // 1 2 3 28 // svar dhAtunA leya zabda ane mRSA sAthenA var dhAtunA moya zabda cap pratyayavALA che. fna + lan + vacam = nileyama khAvA cAgya. mRSA + vavuM + cat = mRSoyam - khATu vacana athavA khATu melavuM. / 5 / 1 1 38 !! kupya- bhidyodhya-sidhya tiSya - puNya - yugyAjya - sUryam nAmni || 1 | 2 | 30 || . vizeSa sattA hAya tA , miya, uSNa, sidhdha, tiSya, puSya, yuSya, Akhya ane sUrya e badhA zabdo thacap pramavALA samajavAnA che. ka'mAM- jIv + vacacam -dhana. A artha na hoya te. jovAthyam thAya. gApAyya-gupta rAkhavA jevu-sAcavavA jevu. kAMThA tADI nAkhe evA nada. A ana kartAmAM-mi + vacav = miyaH hAya tA mettA. bhettA-bhedanA re. * - - kartAmAM- 30 + thayar = 3SyaH-pANIne choDI de tevA nada. A artha na hoya teA ucm. ujhar-cheADavA ceAgya. AdhAramAM- sidh + vayak = sidhyak nakSatra. A artha hoya te! eTale vizeSa nAmarUpa artha na heAya te-sedhanaH sedhana-siddha karanAra. tiSyam - nakSatra. A artha na hoya tA-veSaH 15 - = AdhAramAM-viv + vacam dveSa- kAMtivALA. AdhAramAM-puN + vacap = puSyan pASaNu-pANu karanArA. karmoMmAMyu + cak = yuyam - hAthI gheADA vagere vAhana. A arthI na heAya tA-coyaN yAgya-yAgya. - nakSatra. A artha na hoya te--poSaH karaNamAM-A + an + vacam = bhAgyam dhI. A artha na hoya te bhAnamU AMjana-aMjana jevuM. kartAmAM... jI + vayam = sUrya - sUryAM. A artha na hoya to - sati: si A az - gati. athavA - sU + vayar = sUryaH - sU-leAkeAne karmAmAM preA ApanAra. na hAma tA-tAva. sAvaka-preraka. zA5 5 15 39 // Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahema zabdAnuzAsana dR-vRg-stu-juSeti-zAsaH // 5 // 1 // 40 // dR, ga, stu, juS, i bhane zAs dhAtumAne kyap pratyaya lAge che. A++kyap=AdRtyaH-mA62 yogya. pra+A++kyap prAvRtyaH-mADhavA yoya. avazya+stu+kyap avazyastutyaH-115 stuti 2vA yoya. juS+kyap juSyaH-prIti 42vA yoya. i+kyap ityH-15|| yo25, yA6 421 // yoya. zAs+kyap-ziS+ya-ziSyaH-manuzAsana 425 // yo25. // 5 / 1 140 // RdupAntyAdapi-cadRcaH // 5 / 1 / 41 // se ghAtune R2 upAyamA che te dhAtumAne kyap lAge che, mAtra kRpa, cUta ane R e dhAtuone choDI devA. vRt+kyap-vRtyam-patavA yoya. kRptadhyarNa klpym-4651| yoya. yA yAtuna niSedhesa cha. vRt+yaNa cartyam- JthA yogya. Rc+dhyaNa bhaya'm-stuti 42 // yoya. ,, // 5 // 1 // 41 // kR-vRSi-mRji-zaMsi-guhi-duhi-japo vA // 5 / 1 / 42 // kR, vRS, mRj, zaMsa , guh, duh bhane jap dhAtubhAne kyap pratyaya 1i48 sANe che. kR+kyap=kRtyam, kAryam (dhyaNa) - 42vA yoya. vRS+kyap vRSyam , varNyam (,,) - varSA yoya. mRja+kyapa-mRjyam , mAya'm (,) - sA6 42vA yogya. zaMsa+vayap-zasyam , zaMsyam (,) - prazasavA yojya guha+kyap-guhyam , gohyam (,) - gupta rAmapA yoya. duha+kyap-duhyam , dohyam (,)- hoDavA yogya. jap+kyap=japyam , jApyam (,,) - M5 421 / yeoya. 5 / 1 // 42 // ji-vipU-nyo hali-muja-kalke // 5 / 1 / / 43 // ji ghAtune 70 bhAya to kyap pratyaya lAge. vi sAthe pU pAtune bhuna bhaya te! kyap pratyaya lAge. vi sAthe nI yAtune 564 moya to kyap pratyaya sA. ji+kya=jityaH - haliH-bhauTuM .. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-paMcama adhyAya-prathama pAda ripUkAcA-vica-munnaH -dhavA yogya muMja nAmanuM ghAsa f+nI+Ara -vinIcaH- - kalka eTale tela vagere dvArA jemAM guNane vadhAre karI zakAya evo triphaLA vagerenA ukALAno ce. nIcenA udAharaNone "hali vagere artha nathI-- nizca=necajitavA yogya. f+q=fpacca-pavitra karavA gya. vikrI+ =vanecama-vizeSa laI javAyegya. che 5 1 43 che patA-pi-vahyA-pacce jhADa 1 / 2 / kaSTa che prad dhAtune vacam pratyaya lAge je pada, asverI. bAhyA ane pakSya artha heya te. pw+vaca==9J[- -nAmanI eka jAtanI pragRhyapada' evI saMjJA che. je padanI saMdhi thatI nathI te padone pANinIya vyAkaraNamAM pragRhyuMpadanI saMjJA Apela che. juo-1111 pANinIya sUtra. pracaya - tannA-arvarI-parataMtra, ma+=+=AmapR-gAma bahAranI (nArIjAtimAM ja vaparAya) guja+v[+ =rJ-guNane pakSapAtI. che 5 | 1 | 44 che mRgoDasaMjJAyAma . pa . ? 45 5 dhAtune vacam pratyaya lAge, je koInI saMjJA na hoya te. -=-ghoSe bharaNa poSaNa karavA yogya, mRthar=mA-patnI -ahIM bhAryA zabda patnInI saMjJA che tethI vacaY { thayo. 5 5 1 ( 45 che so vA 1 / 1 / 46 . san sAthe 5 dhAtune ca vikape lAge. ramu+mRcamRca, mAcaH (caLa)-sArI rIte bharaNapoSaNa karavA yogya. 5 5 1 / 46 | si. vyA. 2 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana te yAda che ke I ? | 47 | upara jaNAvelA , tavya, anIya, 2 ane pu-A pAMce pratyenI kRtya saMjJA che. je dhAtuo sakarmaka che tene karma arthamAM A pratyaya lAge che ane je dhAtuo akarmaka athavA avikSitakarmaka che tene A pratyayo bhAva arthamAM lAge che. jyAM jyAM A pratyayonuM vidhAna che tyAM badhe ja A niyamane samajavAne che 5 / 1 / 47 | na- 6 / 1 / 48 | dhAtune ra () pratyaya tathA graM ( tR) pratyaya lAge che ane te "ka" arthane sUcave che. have pachI je pratyaya kahevAnA che te aMge koI vizeSa sUcana na hoya te temane badhAne "kta arthanA sUyaka samajavA. (je pratyaya kAuMsamAM jaNAvelo che te nizAna sahita pratyama che ane kAuMsa vinAno pratyaya thanAra pratyaya che.) pati ta=+=T:-pakavanAro-rAMdhanAro. ' >>=+ =vitA- , 5 5 5 1 / 48 che ga | 1 | 2 | 42 | dhAtune ma (ma) pratyaya lAge che, " pratyaya "kartA arthane sUcaka che. carota ta== -karanAre. surata ta hRA =ha-haranAre. je 5 1 49 che triAH | ja | 2 | 10 | 6i vagere dhAtune ja (a) pratyaya lAge che. eDhi kRtijiganna =phrencATanAre. nidi tizipU+garoSa -zeSa-bAkI. . pa . 1. 50 che guvA ! pa. 2 / 52 . dhAtune a (an) lAgatAM "kU' enuM vruva rUpa thAya che. trihmA++ga AtmAnaM zrIhya travIti ta trAhmaganUrva -pitAne brAhmaNa kahenAra-halake brAhmaNa. che 5 1 pa1 che naDinara 2 2 | para che. nar vagere dhAtuone mana pratyaya lAge che ane AvAM ane pratyayavALAM nAmo nAma gaNapAThamAM gaNavelAM che. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-pAMcamA adhyAya-prathama yAda nati kRtina+nananandana-chokaro-putra, AnaMda ApanAre. vAsasthati =vA+ganA vAsanA-sugaMdhI phelAvanAro. sate huti sujhana =sadana-sahana karanAre. saMndrati ti=sam+=+jhana =saMsAnaH-zatrune rovarAvanAre. sarvAna mati tistavaMganaH sarvadamana--badhAnuM damana karanAro. nati nati vAgata-nAna=nanaH-avAja karanAro, avAja karAvanAra. || 5 1 | para ! pradAca jina ka | 23 | prar vagere dhAtuone rU (fjana) pratyaya lAge che. guNAta ta=+Lana=prANI-grahaNa karanAro. tikRti ta=W+f=AcIsthira rahenAre. 5 1 53 che nApujAnya-tra--jJA : 1 / 2 / 24 | je dhAtuone "nAma" upAMtyamAM che evA dhAtuo ane grI, , " tathA 1 dhAtuone () pratyaya lAge che. "nAmI upavALA-vikSita rUti vikipU+vikSipa-vikSepa karanAro. prIte rUti=grI+=fH-priya. virati tivi+=Ara -bhUMDa-varAha. nAnAti =jJA+nna jJA-paMDita, jANanAra. che 5 1 54 che pradara | ja | 2 | 26 che. "ghara" arthamAM praha dhAtune . (4) pratyaya lAge che. #Ate ti= +=+-ghara. ta=+= -dhara arthAta strIo 4 zabda puMliMgamAM hoya to teno prayoga bahuvacanamAM ja thAya che. || 5 5 1 55 che upasAto rokyara che 1. 2 / 56 rar dhAtune choDIne upasargavALA sAkArAMta dhAtune ja (2) pratyaya lAge che. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana AhaMyatIti AhIra AhaspardhA karanAre. rAti ti rA+=A denAre-ahIM upasarga nathI tethI ? na thAya. ava+ zai zavarA-osa-ahI vajela thI dhAtu che. pA nA pada co-scche mAna che pa 2 / 17 che. cAi zabda prANI arthamAM ane mAdA zabda nAka arthamAM vaparAya che. te baMne zabdo . (2) pratyamavALA che. vizeSe zanivRtti ti= vAgha-vizeSa dUrathI paNa sudhe te vAva ma-maracA-nidhrati ti=bhAzA-maryAdAmAM sudhe te-nAka che 5 157 che brAhma-che-dazaka rAka che ja ! ? | 18 | zai, , va, , dhAtuone bha(T) pratyaya thAya che. nimratIti=+="gadhrA-suMdhanAre. 3yamatIti=+mA=saddhA-dhamanAre. vikratIti=A =fpavaH-pInAre. kacIti===+dhe rA=yaH-dUdha pInAro, dhAvanAre. tatparatIti=raMtu+paracuM+za==para --UMce jenere che 5 1 58 che sadAti-veini-dhAri-parite suparata che pAzA : upasarga vagarane saf, sAtti, vehi, ni, pari, vAra, ti dhAtuone (4) pratyaya lAge che. sAcIti= sAha-sahana karanAre, sahana karAvanAra. sAtatyatIti=satiza sAya:-sukha pedA karanAra. vecatIti ri+=veca-jANanAre, jaNAvanAre. 3nayatIti==+=+=nA kapanAra, kapAvanAra. dhathatItidhAri+za=dhArA-dhAraNa karanAra, dhAraNa karAvanAra. paracatoti-pari+7=pAra - pAra karanAra, pAra karAvanAra. cetayatIti-tiza=ta -cetanAra, cetAvanAra. pra+kSatrui =prAcita-sahana karanAra, sahana karAvanAra - ahIM upasarga che mATe huM na thAya ke 5 1 59 che Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-paMcama adhyAya-prathama pAda 21 fhA-vinnA | jI 6I 60 || upasarga vagaranA ja ane vindra dhAtune () pratyaya lAge che fpatIti- riksa ri-lepanAra. vindratIti-vindra+jJa=vi-lAbha pAmanAra. pa 1 : 60 che ni-vAdina 5 2. che. ni sAthe rajU dhAtune ane zo, zuM vagere zabdonI sAthenA vid dhAtune ja(4) pratyaya lAge je sattAnuM sUcana thatuM hoya te. nirivatIti-nirikvaza niri: devo. nAM vanyU ta no+vijrAsava-goviMda-kRSNa zuM vitte ti=+vitrA juvA-vaNakara. ni+nu+=nivi-niraMtara lepa karanAre. ahIM nAmanuM sUcana thatuM nathI. 5 1 61 che vA vAhinImU-da-sso paI 6. dUra upasarga vagaranA kva Adi 31 dhAtuo ane , nI, mU, praduM tathA A sAthenA sa dhAtuone vikalpa (f) pratyaya lAge che. javalAdi +=ii, vara:(==A)-dIpanAro-jalanAre. ca =aa: caDha-cAlanAre. Tu+=Avo, vA -agni, dAvAnala. nIkaLa==Ada,naH-laI janAre, jaina paraMparAmAM prasiddha naya-jJAna pAmavAno eka prakAra. mULa=mAva:-thavuM te, mA-saMsAra. =prAdu-magara vagere, praphu-sUrya vagere graha. A+rU+ = sAva -TapakanAre, -pApa-puNyanuM kAraNuM. praka-prakarSe dIpanAro -AmAM upasarga che tethI ja na thayuM. . 5 15 62 che gavada sAlo || kA 2pharU che ava sAthe dR ane sa dhAtuone ane sAthe dhAtune ra (ja) pratyaya lAge che. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana bavaharatIti=bava+7+LavAra:-magara vagere jalacara prANI. avazyatIti-ava+mA+nu=avasAya:-aMta karanAra, nizcaya karanAra. saMghavatIti=sammta zruna=saMsrAva:-TapakanArA. 5 5 1 | 23 tana-vyadhIzvasAta || , | ? | 6 || . tam, vya, rU, s ne AkArAMta dhAtuone a(na) pratyaya lAge che. tanotIti=ta+La-sAnaH-vistAra karanAra-tAlunAra. viSyatIti=vyak+-vyAdhaH-zikArI. pratyeti kRtti=prati+rU+[=pratye+1=pratyAya:-jANunAra. vasitIti=4R+[=zrvAsa:- zvAsa, AkArAMta-avacAyatIti=ava cai+=avaracAyaH ekasa-jhAkaLa, 551 1 64 5 nRta-vana-nagnaH zipim | | ? | 6 || nRta, srar ane raktra dhAtune jo rtA zilpI hoya teA gajja (ara) pratyaya lAge che. zilpI eTale amuka jAtanA dhadhA karIne AvikA karanArA. nRtyalIti=stRta ba=na baTTu nartaka-nAcavAno dhaMdho karanArI = nartakaH karanAra. ravanatIti=sana+=lanaH-khAdavAnA dhaMdhA karanAra-eDalAkA. ratnatIti=rkana-a= na:--ragavAne dhaMdho karanAra. ratiSThA (=rR+) sAmAnya // 5 // 1 // 65 il = rIte nAcanArI-A zilpI nathI. caH || || o | 66 // zilpI kartA hAya tA 6 dhAtune ca pratyaya lAge che. yatIti=T+tha=AthaH-gAvAnA dhaMdhA karanAra-gavaiyA. 5 55 15 66 // Tanan || * || ? | 6 | zilpI kartA hAya te! rU dhAtune ama (TanA) pratyaya lAge che. gAyatIti=A+bana=canaH-gAvAnA dhaMdhA karanAra.-jAcana+g=Ayana-gAvAnA dhaMdhA karanArI. / / 5 / 1 | 67 / ! da: zAstrIyo / 6 / ? | 68 || hA (hAr ke hAr) dhAtune jo kAla-samaya-anuM sUcana hoya ane trIddei anusucana hoya teA ana (na) pratyaya lAge che, Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-paMcama adhyAya-prathama pAda hA-kAti ta=A+ana=AnaH-gati karanAro kALa-varSa. -nati kRti nite ti vA=+gana=canA: vauhA-kladI vadhI javAne lIdhe pANIne sparza choDI denArA cokhA. dA-nihIte ti=AtR=AtA=yAga karanAro ke janAra-ahIM kALa ke vrIhi arthanuM sUcana na hovAthI hAtA thayuM. pa . 1 68 che ku--s: sAdhI | 2 | I 62 | pu, , TU dhAtuone "sAdhu-sAruM karanAro" arthamAM ja pratyaya lAge che. sAdhu pravarte ti=g+=pvasAre parovanAra, pANIgara. sAdhu saMta tirasa- masA -sAruM cAlanAre. sAdhu sunAIta ta=sU =vA-sAruM laNanAre. prAva (*)-pAvanAro. ahIM sAdhu artha nathI paNa sAmAnya artha che. je 5 15 69 che zaSyana / 1 / 70 AziSa arthamAM dhAtuone ba% (mana) pratyaya lAge che. priya vastu mATe prArthanA karavI ne AziSa. nIvyAta ta vIvatAta rUti vA=LIvU+gav==IvavA-jIvo' e pramANe AziSa meLavanAra. nIti-AjIvikA-ahIM AziSa artha nathI. 5 1 70 che tivAta nAna 1. 2 76 .. saMjJA jaNAtI hoya to dhAtune AziSa arthamAM ti (ti) pratyaya lAge che ane kudatanA bIjA game te pratyaya paNa lAgI zake che. khyA1 tamaf=tti -zAMti kare-zAMtinAtha-jainadharmanA 16 mA tIrthakara. vIro mUyAta kRti vIra++=vIramU-'vIra thA' ema AziSa meLavanAravizeSa nAma che. pIi ti=rdha=mAnasa vadhatA raho- vardhamAna -jaina dharmanA covIzamA tIrthaMkara-mahAvIranuM bIjuM nAma che 5 1 71 che Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vArma sNa che ka 1 / 72 / karmakAraka sUcaka zabda pachI AvelA dhAtune (jaLa) pratyaya lAge che. unma joti ta=sma++gaLa=luMnmacAra-kuMbhAra. ke 5 1 che 72 che zAsTima-masyAvali-lo ja che 1. I 7rU I A 73mA sUtrathI laIne 126 mA sUtra sudhInAM sUtramAM "karmakAraka sUcaka zabda pachI AvelA dhAtune pratyaya lAge" ema samajavAnuM che. zI, zaNa, majju , A sAthe jan dhAtu, pheksa ane lan dhAtuone ra (T) pratyaya lAge che. udAharaNe nArIjAtimAM ApyAM che paraMtu A badhA pratyavALa nAmo vizeSaNarUpa hovAthI traNe liMgamAM vaparAya che ema samajavuM. dharma rIti ta=dharmanInA=dharmI+gA=dharmarIrA-dharmanuM AcaraNa karanArI. dharma maca ri=dharmama-dharmane IcchanArI. vAyuM maphata kRti vAyumakSAvAyunuM bhakSaNa karanArI. cANam Arati kilyANArA-kalyANanuM AcaraNa karanArI. purva prIte ti=suvaMtIkSA-sukhanI vATa jonArI. vaMdu kSamate ti= kulamA-bahu kSamA rAkhanArI. . 5. 1 73 che NrsgusaMda che ! 74 upasarga sivAyanA nA dhAtune () pratyaya lAge che. cIti+++Tarvatra vaktivALA athavA vAMka gItane gAnA. vaLI-vakra nAmanA gItane eTale vakrokita vALA gItane gAnArI. +nu+++La=IM klaMca-kharu nAmanuM gIta gAnAro. ahIM "mi upasarga hovAthI A niyama na lAge che 5 1 74 che surAkhyo upara ! 1 2 / 75 I upasarga vagaranA ane kurA tathA lIvuM zabda pachI AvelA (jene vizva Adeza thAya che te) dhAtune A (rahya) pratyaya lAge che. sura pati ti surApa: vA surApI-dAru pInAre ke pInArI. sIdhuM pita ti sIdhu: vA sIpurI-mIrA dezamAM thanArA sIdhu nAmanA dArane pInAro ke pInArI. 5. 1 75 che Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-pacama adhyAya-prathama pAda mA holaThThAvA-mara || RT ?76 hA, lA tathA mA dhAtuone choDIne upasarga sivAyane nakArAMta dhAtune A (6) pratyaya lAge che. rf tAtIti +rA+4=moH, zoA, nona-gAya ApanAre, gAya ApanArI ane gAya ApanAruM. varjita - hra sva -svarganI spardhA karanAre. tanuM vate tenuvAca vaNakara. dhArca matidhAmaH -dhAnya mApanAro-mapAre. A traNe prayogomAM vaparAyela dhAtuone sUtramAM varjela che tethI " pratyaya na lAge. 51 76 che. sa tha | Raa ? 77 che. sa sAthenA rahyA dhAtune . (4) pratyaya lAge che. ja saMtati no+sannahyA+4=nhyA-gAyane ke baLadane gaNanAre. che 5 1 | 77 rahyA che . ? | 78 che. sAduM sAthenA dAsattAvALA nahIM paNa mAtra rUpavALA dhAtune ane rasyA dhAtane (3) pratyaya lAge che. hAya re ti=rA+A+Aru=AcA-bhAga lenAre, bhAgIdAra. triyam AvyAti strI+ga+ cAH-strIne kahenAro athavA "strI ema kahenAro. e pA 1 6 78 che upasarga sAthenA jJA dhAtune ane pra upasarga sAthenA mAtra rUpavALA dhAtuone (4) pratyaya lAge che. panyAnaM prajAnAti ti= qx+jJA+e=thikA raste jANanAro kapAM kAti ti=+prA+2=prAka-paraba besADanAra, 5 17 AziSi hanaH // 5 / 1180 // dhAtune AzIrvAda arthamAM ja (4) pratyaya lAge che. zatrunA =zatru-"zatrune haNa' evI AziSa meLavanAro. che 5 1 80 che klezAdibhyo'pAt // 5 / 1 / 81 // rA Adi zabdo pachI mA sAthe dRna dhAtu hoya to tene () pratyaya lAge che. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana verA aparita ti=rAjjAha+4=zApaHkalezane haNanAro. tamaH apatti ti=sama+5++== :--aMdhakArane haNanAre. che 5 1 1 81 , kumAra- zafornuM che ! ? | 82 // kumAra ane zIrSa zabdo pachI AvelA phrena dhAtune phara (uLana) pratyaya lAge che. gumaDuM 7Iti ghumara+na+fjana=kumAra+thAta+=+rAtI-kumArane mAranAre. zIrSa hentIti zIrSa+na+niHzIrSa+Ata+fina zIrSaghAtI-zIrSa-mastakane chedanAre. . pa ! 1 82 che gattei Taza che . ?. 8rU che. kartA citta vagarane hoya te dura dhAtune A () pratyaya lAge che. vAtaM dRntIti-vAta+na+=vAta+na+nTa=vAtaoNM --vAyune haNanAruM tela. pApaM hastIti=upAtaH yati -pApane haNanAro yati. A prayogamAM kartA sacitta che, acitta nathI tethI A niyama na lAge. che 5 1 83 che nAyA-biddata bA ?! 84 / cihnavAna eTale tala ke masA vagere yukata kartA hoya te nAthI zabda ane pati zabda pachI dRna dhAtune A (ra) pratyaya lAge che. nAyAM DhantIti=gAcA+hanA nAyAjJa: grAhma-patnIne haNanArA apalakSaNa sucaka cihnavALo brAhmaNa. df duntIti ta+na+=AtijJa=tizrI nyA-patine haNanArA apalakSaNa sUcaka cihnavALI kanyA. | 5 | 1 84 che tramAvikhyA 1 | 2 86 . trA Adi zabdo pachInA na dhAtune () pratyaya lAge che. trI dantIti=graM+na+ tra -pApI-brahmane haNanAro. ja hantIti jo+ha+=o:-pApI-gAyane haNanAro. . 5 1 85 che data-vAdurapATajha 5 86 // kartAnI zakti jaNAtI hoya te ti, va ane pAra zabdo pachI AvelA duna dhAtune ma (#) lAge che. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-paMcama adhyAya-prathama yAda sti ntIti-hitanna-hAthIne haNanAro vALuM dRnIti=rAhu-hAthane haNanAro-malla. 8 hRttIf=vaTa-kabATane-kamADane-haNanAre-cara ttivAta: viSa-viSa-ra-denAro-jhera ApIne hAthIne mAranAre. hAthIne viSa-ra-ApIne mAravAthI mAranAranI zakti jaNAtI nathI tethI A niyama na lAge. pa . 1 | 86 che najarane che ka ? ? ! 87 //. hAthI kartA na hoya te dhAtune ja ( pratyaya lAge che. nA dRntoti=rA-nagarane haNanAre-vAgha. nagarapAtaH durastI-nagarane haNanAro hAthI. ahIM hAthI kartA hovAthI A niyama na lAge. che 5 1 | 87 che rAjaghaH // 5 / 1 / 88 // Tgana zabda pachI AvelA 7 dhAtune ma (ka) lAge che ane dura ne gha thAya che. rAgA nIti=rA-rAjAne haNanAre. 5. 1 88 che pANigha-tADaghau zilpini // 5 / 1 / 89 // ziva ane tArA zabdo zilpI arthamAM sana (Ta) pratyayavALA samajavA. grLa dantIti=prLA:-hAthane vagADanAro-hAthane vagADavAne dhaMdhe karanAra. tAuM TunatIti-tApa-tADane vagADanAra-tADane , vAghAta -hAthane vagADanAro. tAghAtaH-tADane A baMne prayogomAM zilpI artha nathI tethI A niyama na lAge. | 5 1 899 che kuzyAtmodarAd bhRgaH khiH // 5 / 1 / 90 // kSa, AtmAnuM ane 3ra zabda pachI AvelA padhAtune phu(vi) pratyaya lAge che. dila vimalaiMti=3mari-svAtha-peTabharo AtmAnaM vimartIti=AtmamAra- , potAne ja bharanAro-poSanAre. 3ra vimati= 3mari-peTa bharanAre-svArtha. 5.1 90 | Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana caDa6 / 12. ardU dhAtune () pratyaya lAge che. pUnA sAcchI-pUjAne yogya sAdhvI. 5 1 91 it vAirassA -DarASTicaSTi zaktionA-tharA ghara ne 5/ 1 / 12 dhanu , Dhae, 4, 4, aMkuza, ri, caSTi, jA, tomara ane ghara zabda pachI AvelA pra dhAtune 1 (an) pratyaya lAge che. dhanuhAtIti=dhanudA-dhanuSyane grahaNa karanAra-prazna-6 ! chuM gulAtIti prada-daMDane grahaNa karanAra. 6 akrAtIti=sneha-naravAranI mUThane grahaNa karanAra-pakaDanAra. sAruM gulAtIti kahaLane grahaNa karanAra-pakaDanAra-calavanAra. arAM gulAtIti=rApravru-aMkuzane grahaNa karanAra-hAthIne mahAvata 4 pRAtIti RSTika - taravArane grahaNa karanAra. > tAtIti -lAkaDIne grahaNa karanAra. phAzi vRkrAtItitti-zakita nAmanA zastrane grahaNa karanAra. to dvArikaa -mara nAmanA zastrane grahaNa karanAra, paraM kRznAtIti ghara-ghaDAne grahaNa karanAra-dhaTa' nAmanA vAghane athavA pANI bharavAnA ghaDAne grahaNa karanArA 5 1 / 92 che mUtrA gharane paI ?! zarU // 1 kapAsa vageremAMthI banela sUtra. 2 vyAkaraNa, nyAya vagere zAstronuM sUtra. 3 kaI paNa vizeSa kArya karavAnA sAdhanarUpa sUtra Ama traNa prakAranA arthavALuM sUtra pada ahIM levAnuM che. sUtra zabda pachI AvelA ane "sUtra ne grahaNa karIne pachI tene satata dhAraNa karavuM" evA arthavALA zra dhAtune ra (ka) pratyaya lAge che. sUtra 9%Ati ti sUtra--satrane grahaNa karIne pachI satata dhAraNa karanAravidvAna, sUtradhAra, suthAra. sUtrakA A prayogamAM sUtrane satata dhAraNa karavAno artha nathI tethI A niyamathI rajU pratyaya na thaye paNa A pratyaya thayela che. je 5 1 93 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-paMcama adhyAya-prathama pAda gAriyo pUjase / / 24 . ja Adi zabdo sivAyanA AyudhavAcaka ane bIjA zabdo pachI bAvelA vR dhAtune ma (ma) pratyaya thAya che. dhanurdharatIti=dhanudha-dhanuSane dhAraNa karanAra muvaM dharatIti=bhUdhara -parvata. varjitarAdhAra -daMDa dhAraNa karanAra. udhAra -kuMDa dhAraNa karanAra. A baMne prayogomAM varjelA TukkaTri-daMDa vagere-zabdo hovAthI A niyama na lAge che 5 1 94 TU vayoganuche che . ? 20. ummara jaNAtI hoya ane anughama jaNAto hoya te e banne arthane sUcavanAra karma sUcaka zabda pachI AvelA dU dhAtune () pratyaya lAge che. udyama eTale UMce pheMkavuM athavA AkAzamAM addhara rahetA padArthane hAthamAM dharI rAkho. Avo udyama na hoya te anughama. vaya-ci suratIti-asthira zvAsu -hADakAne laI janAruM kurakuriyuM-ahIM hADakAne laI janAra kurakuriyAnI khAsa uMmara jaNAya che. aMza ratIti gaMdaraH rAya-bhAgane haranAra-bhAgIdAra-bhAgane laI javAmAM laI janAranI uMmara spaSTa jaNAya che. anuma-manaH ratIti=manodarA mArA-manahara mALA-manane havAmAM koI prakArane udyama jaNAtuM nathI. vajitamAruM dRratIti mArAjaH-bhArane upADanAra, ahIM bhArane laI javAmAM UMce upADavArUpa udyama che, mATe A niyama na lAge che pa aa 1 5 che cAlI zake che . ?. udA. mAm sAthenA dR dhAtune zIla artha jaNAto hoya te ja (ka) pratyaya lAge che. zIla eTale kriyAnA phaLanI apekSA vagaranI svAbhAvika kriyA. puni AratIti puSpAdara-phaLanI apekSA vagara ravAbhAvika rIte ja phUlane cUMdanAre. puHER: mALI (vetana lenAro).-ahIM zIla artha nathI che 5 196 che. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana ti-nAtha vAvika che kAM ?! 17 || ta temaja nAtha zabda pachI 8 dhAtu A heya ane pazu kartA hoya to tene huM pratyaya thaI jAya che. ritIti=ti+hR+rUrihari -cAmaDAnI masakane laI janAre kUtare. nAcaM haratIti=+hR+=ri-nAgarika sida-nAthane-hAthIne haranAro siMha. jUthanAtha' zabdane "dhI" artha che. emAMthI "nAtha" zabda ahIM levAno che. che 5 15 97 che raH-| 1 / 18 | rajha, ane mara zo pachI AvelA prat dhAtune Tu pratyaya lAge che. rana praznotIti=rophiraja lenAro. Dhe vRkSAtati=gra phaLane grahaNa karanAre-saphaLa athavA phaLa pAmanAre. phaLa-vRkSanuM phaLa athavA kriyAnuM phaLa. marda dvAti mau-maLa lenAre-melakhAyuM kapaDuM athavA malIna athavA dezane grahaNa karanAre. 5 5 5 1 | 98 seva ane vAta zabdo pachI AvelA mAr dhAtune huM pratyaya thaI jAya che. Tevam notIti vApa-daitya-asura-nuM nAma che. vAta notIti vAtAva-keI RSinA putranuM ke zaMtanu rAjAnA bhAInuM nAma. . 5 1 / 99 | ravi-stavIr vatsa-trI H pa00 vatsa kartA hoya to zata sAthenA 8 dhAtune tathA vIhi kartA hoya te stabdha sAthenA cha dhAtune rU pratyaya lAge che. zata motIti rAtarika vatsaH chANa karanAra vAchaDo. tarUM rotIti=stari trIdistaMba (DuM) karanAre trIhine cheDa. che 5 1 100 che zikayata-torA che ? 202 vim, cata, tA ane huM zabdo pachI AvelA dhAtune sara pratyaya lAge che. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-paMcama adhyAya-prathama yAda kiM krotiiti-kingkraa--ne|4|7], kiMkaraH-42 yat karotIti-yatkarA-mene nArI, yatkaraH-hene nAra tat karotIti-tatkarA-tane 42nArI, tatkaraH-tene 2nAra bahu karotIti-bahukarA-1942nArI, bahukaraH-4 42nA2. // 5 / 1 / 101 // saMkhyA-'hadivA-vibhA-nizA-prabhA bhAzcitra-kAdhantA-'nanta-kArabAharurdhanurnAndI-lipi-livi-bali-bhakti kSetra-jaGghA-kSapA-kSaNadA rajani-doSA-dina-divasATTaH // 5 / 1 / 102 // sa khyAvAcaka (eka, be, traNa vagere) zabda tathA saMhA zabda tema ja aharU , divA, vibhA, nizA, prabhA, bhAs, citra, karta, Adi, anta, ananta, kAra, bAhu, aruSa , dhanuSa , nAndI, lipi, livi, bali, bhakti, kSetra, jaGghA, kSapA, kSaNadA, rajAna, doSA, dina, divasa se padhA bha35 zAha pachI sAsA kR dhAtune - bhUya: a(Ta) amaya lAge che. saMkhyAM karotIti-saMkhyAkaraH -sadhyA 42naare|. dvau karotIti-dvikaraH-'mene 42naa2|. ahaH karotIti ahaskaraH-sUrya. divA karotIti-divAkaraH-,, vibhAM karotIti-vibhAkaraH-,, nizAM karotIti-nizAkaraHprabhAM karotIti-prabhAkaraH-sUrya. bhAsaM karotIti-bhAskaraH-, citraM karotIti-citrakaraH-yitrAra kartAraM karotIti kartakaraH-tAna nA2-manAvanA2-42. Adi karotIti-AdikaraH-prArama 42nAra athavA brahmA antaM karotIti-antakaraH-ta 42nA2. anantaM karotIti anantakara:-manatane 52naare|. kAraM karotIti-kArakaraH-42 42nAre. bAhuM karotIti-bAhukaraH-zauya 42nAre. aruH karotIti arusskrH-t| 42naare|-dhaa 42nAre. dhanuH karotIti-dhanuSkaraH-dhanuSane 52nA. nAndI karotIti-nAndIkaraH-pAra aranoM pAna maanaa2| athavA naahiibhjn-2naare|-suutrdhaar. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana lipi karotIti-lipikaraH-vipi nAza-saDiyoliviM karotIti-livikaraH-, , , baliM karotIti balikaraH-pUna 42nAre. bhaktiM karotIti-bhaktikaraH-bhaDita 42nAre. javAM karotIti-jaGghAkaraH- dhAne 52naare|-mus gayA yaaraanaa| kSapAM karotIti-kSapAkaraHkSaNadAM karotIti-kSaNadAkaraH-,, rajani karotIti-rajanikaraH-,, doSA karotIti-doSAkaraH-,, dinaM karatIti-dinakaraH-sUrya. divasaM karotIti-divasakaraH-., // 5 / 1 / 102 // hetu-tacchIlA-'nukUle-'zabda--zloka-kalaha-gAthA-baira-cATu-sUtra-mantra padAt // 5 / 1 / 103 // zabda, zloka, kalaha, gAthA, vaira, cATu, sUtra, mantra, mane pada hone choDIne bIjA karmarUpa zabda pachI AvelA dhAtune ra (2) pratyaya lAge che. je haturUpa kartA hoya tathA karavAnI kriyA svabhAvarUpa hoya ane anukULa artha heya te. hetu-yazaH karotIti-yazaskarI vidyA--4za 42nArI vidyA. yazaskaraM jJAnam-yaza 2nAra jJAna tIsa-zrAddhaM karotIti-zrAddhakaraH-zrAI nA. anuSa-preSaNaM karotIti-preSaNakaraH-ama 42naare|. vanita zabdakAraH (=aN )-za6 42naa|-shbd vagaire hone parnemA pAthI A niyama na lAge. che 5 1 1 103 | bhRtau karmaNaH // 5 / 1 / 104 // - nokarIno bhAva jaNAtuM hoya te karmakArakarUpa varma zabda pachI sAvalA kR dhAtuna a (Ta) pratmama thAma cha. . - karma karotIti karmakarI dAsI-Ama 32nArI hsii-52|26|2 hAsI atha! karmakaraH-5gAhA2 no42 // 5 / 1 / 104 // kSema-priya-madra-bhadrAt khAN / / 5 / 1 / 105 // kSema, priya, madra bhane bhadra sahe57 mAvezA kR dhAtuna a (kha) bhane a (aN ) pratyaye! sAge che. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-paMcama adhyAya-prathama pAda be varatIti= #:, mAra:-kuzaLa karanAre. kiya rotIti-riDa, jhiyAraH-priya karanAro. mak vArotIti-mada, mAra:-bhaluM karanAre. madaM vArotIti makara, madAra:-kalyANa karanAra che 5 1 / 105 | tti-mA-mAta vara che . ? 206 . meSa, Rti, maya ane samaya zabda pachI AvelA $ dhAtune sana (H) pratyaya thAya che. meSa jotIti evara:-megha karanAre. hiM jotItikRti -ju sA karanAro ke kalyANa karanAra. mAM jotItimAM bhayaMkara amAM rotIti amIra:-abhaya karanAra che 5 1 / 106 che priya-varAti varada che mA ! 207 | priya ane vA zabdo pachI AvelA val dhAtune A (ra4) pratyaya thAya che. priya vata zuti priyaMvadraH-priya bolanAra-khuzAmata karanAra. va vatIti vazaMvaraH-AdhIna che pa aa 1 107 che pitA-parantapa | Raa 2aa 208 * didhatA ane vavaMtA e banne zabdomAM ja (4) pratyaya che. e baMnemAM vaparAyela tan dhAtune "tapAvavuM artha che tiSa: tAtIti dvivantapa:-zatruone tapAvanAra, pAna , =parantapa , , , che paNa 1 108 che paramArtha-fmata-naNata . 1. 2 201 | parimANu-mApa-arthavALA prazya vagere zabdo, mita ane raNa zabda pachI AvelA par dhAtune a () pratyaya thAya che. karyuM pratIti-prazyapUH-prastha mApa jeTaluM rAMdhanAre. mitaM pratIti-mitapU --parimita-vadhe nahIM ke ghaTe nahIM ema rAMdhanAre. na prIti-navampa -nakhane pakavI de-nakha pAkI jAya e ati uSNa padArtha che 5 1 109 che Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana phUchAma-vISAta varSaH || 1 | 20 || jUra, agra ane krISa zabda pachI AvelA dhAtune A (g) pratyaya thAya che. lUruM patIti vA kAMThAne teDanAra (nadI) aa thatIti-Abhane kase evuM ghaNuM UMcuM makAna athavA ghaNe UMce parvata varISa patIti karISaSA-chANane kasanArI-UMce uDADanArI joradAra havA vAvaMToLa | 5 1 110 | | sarvata sada 1 !! ??? . sarva zabda pachI AvelA sat ane 6 dhAtune A (ra) pratyaya thAya che. sarva saMkti ta=sarvasa-badhuM sahana karanAro. sarva pati tiSa:-badhAne dabAvanAre-khaLa-duSTa che pa 1 111 che --na-tR-tapa-ca rAgni / 1 / 2aa 22 | karma sUcaka zabda pachI AvelA 5, , fa, , ta6, ane dhAtuone A (ra) pratyaya thAya che je saMjJA hoya che.' vizva vimartIti vizvamAM mU: pRthvI. UMta vRotIti=tivara vanya-kanyA. zavuM atItizatrunaH-madvi-zatruMjaya nAmano parvata rayaM taratIti rathantarama sAma-sAmavedanI zAkhAnuM nAma. varuM tatti-vamaH ---kRSNa. rAtre sate ta=zatrusa rAga-rAjA. chuTumAra-kuTuMbanuM bharaNapoSaNa karanAra-khAsa koInuM nAma nathI tethI A niyama na lAge che 5 1 / 112 che pArtharva | " I zarU . karma pachI AvelA dhIra dhAtune saMjJA hoya te ra (G) pratyaya thAya che ne dhAra ne dhara thaI jAya che. ghaNuM dhAracatIti mujarA mUDa -pRthvI che 5 1 113 che Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-paMcama adhyAya-prathama yAda 35 puramAnDa pA ? 24 purA ane mandira e be zabdone saMjJA arthamAM pratyayavALA samajavAnA puraM rAcatIti-puraH rAtrA -I. mAM rAcatIti=ma: vyAdhiH-bhagaMdara nAmane vyAdhi. je pA 1 114 vAiit I ? I ?? | vAva zabda pachI AvelA dhAtune vrata arthamAM ja (ra) pratyaya thAya che. ane vAr zabdane badale 'va' belAya che. vAcaMcamo vrata-maunavratI-mInanuM vrata rAkhanAre athavA vANIne saMyamamAM rAkhanAro che pa 1 1 115 che kanyAkuourna che . ?. ?6 che. karma pachI AvelA anya dhAtune rU (fNana) pratyaya thAya che. vanyuM atyaMta ti=gutamAnI voH-bhAIne paMDita mAnanAre. 5 5 5 15 116 taH rAza | paI ? 27 che. karma pachI AvelA anya dhAtune ra (ra) pratyaya thAya che, je kartA pote pitAne je mAnanAro hoya che. bAramA fuetaM manya ti=fetamanyaH-potAne paMDita mAnanAre. vamAnI maitra-caitrane catura mAnanAre.-ahIM kartA pitAne catura mAnanArA nathI tethI A niyama na lAge. ne 5 1 117 che 5 25 228 karma pachI AvelA preraNA arthasUcaka paga dhAtune zu pratyaya thAya che. mAm gbacatIti=garimena-zatrune kaMpAvanAra che 5 1 118 che gunA-stana- muhU-SSthagNAt H | RT ?. ??? | sunI, ratana, mua, tUra, Aya ane pues zabda pachI AvelA che dhAtune A (rA) pratyaya thAya che. jhuniyaH kutarIne dhAvanAruM tarInuM baccuM. stananyaya:-mAtAnAM thAnane dhAvanAra bALaka Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana ratanyathI sarjanAta-dUdha pInArI sarpanI eka jAta. muvIH -muMjane khAnAruM eka prakAranuM haraNa. nyayaH-kAMThAne pInAre pravAha-kAMThAne nAza karanAro. bacavA sAme joI rahenAra-mene pInAra. puSpa -puSponA rasane pInAra bhamare. che 5 1 119 che nAlI-ghaTI rI-g-nAsiT-vAtAtma / 2aa 220 | dIrgha IkorAMta ja hoya evA bhAI, paTI, jI zabdo pachI tathA muSTi, nANA ane rAta zabdo pachI AvelA jA ane re dhAtune a( ra ) pratyaya thAya che. nAhI dhemara=nami -nADIne dhamanAre. nAhI dhati nAlaMdhaya-nasone pInAra. ghaTa ghamati=mSima-ghaTI nAmanA vAjAne dhamanAre. padI vari=dha-ghaTa jevA ratanane dhAvanAro. raNa pati=saMghamaH-gadheDIne dhamanAro. rahara paMta tiridhaya -gadheDIne dhAvanAra TI pati tithiH mUThIne ghasanAre. puSTi dhati muSTivaH-mUThIne cATanAre. nA ivamati ti-nAdhima-nAsikAne dhamanAre. nAnA pati =nasiyAH-nAsikAne cATanAro. ghara ti=saMdhamaH -havAne dhamanAre. vAraM ta ta vAtacaH-havAne cAhanAro. . 5 1 / 120 che pa-rata pa . 22? | TrLa ane vara zabdo pachI AvelA mA dhAtune ja (4) pratyaya thAya che. Gi mata ratipazvima:-hAthane ghasanAro. hAthavaDe avAja karanAro. ja dharmAta phariyama - , , , , , che pA 1 121 / 1 keTalAka evA sarSo hoya che jeo dudhALa pazunA AMcaLane dhAve che. athavA mAnavI strInA thAnane dhAve che. 2 rastAmAM sApa vagereno saMbhava hoya che te rastA upara cAlanAra hAtha vaDe avAja karavA paDe che eTale evo rasto paNuM pANidhama kahevAya. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-paMcama adhyAya-prathama pAda phU 22 che. jUja zabda pachI AvelA ut sAthe n dhAtune ane sat sAthe vadU dhAtune (3) pratyaya thAya che. jUnma kunati-jU+t+7 +=lUjhamuduMnaH-kAMThAne teDI nAkhanAre. sUtram 3 ti-+3+vahUkama= mu -kAMThAne vahana karanAre dhAraNa karanAro. pa . 1 ! 122 | agrgrAri I ?. 23 ja ane namra pachI AvelA jhil dhAtune jIrA pratyaya thAya che. huM strIti vahu+viheM-khabhAne cATanAre, vAyune cATanAre. anne strIti=gajhari+==A -AkAzane cATanAre-ghaNe UMce ma 1 123 duvidhvaritAra surA | I ? 24 ghadu, vivuM, ane tira zabdo pachI AvelA tun dhAtune harA pratyaya thAya che. vahuM tuti te vahu+nu+===huturA-ghaNAne pIDA karanAre, ghesaruM. vivuM , , vidhu+nukU+=vidhutudraH-caMdrane pIDA karanAro-rAhu jaH , , anukrama anurA-ghAne pIDA karanAre. tiruM , , ti+nu+=tikatu-talane pIlanAre. . pA 1 124 DhAra vAta- rAta tapAga- 1 / 1 / 26 !! jhAra zabda pachI ta: dhAtu, vAta zabda pachI mana dhAtu ane zarSa zabda pachI hA(ja) dhAtu Avyo hoya to tene rajA pratyaya thAya che. sATuM tapoti=rATakata+=Ata : lalATane tapAvanAro-sUrya vAtam gatIti-vAtammanna+ vAtamaka:-vAyunI peThe vizeSa vegathI deDanAruM eka prakAranuM haraNa "dha vAtoti=Ardha+=+=A - apAna vAyune choDanAra aDada-vAla vagere vAyaDuM anAja 5 1 125 che 1 zadha eTale apAna vAyune zada. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana asUryogrAd dRzaH // 5 / 1 / 126 / / asUrya zabda ane umra zagraha pachI AvesA dRzU dhAtune khaz pratyaya thAya che. sUryamapi na pazyati iti = asUrya + pazya+a= asUryapazya:- sUryane nahIM lenAza. ugraM pazyati iti = ugra + pazy + a = ugra pazyaH - u lenA // 5 / 1 / 126 // (ahIM karmInA adhikAra pUrA thAya che. A sUtra pachInAM sUtromAM karmothI para dhAtu hAya' evu na samajavu) 3 irammadaH / / 5 / 1 / 127 // irA zabda pachI AvelA mad dhAtune khaz pratyaya lAgatAM irammadaH thAya che. prayAga irayA mAyati iti - irammadaH - hAivaDe myUra - iddiye| // 5 / 1 / 127 // nagna- palita priyA-ndha-sthUla-subhagA ''daya tadantAt cvyarthe'cverbhuvaH khiSNukhukavau / / 5 / 1 / 128 // cvinA arthane sUyavanAza chavi pratyaya vagaranA nagna, palita, priya, andha, sthUla, subhaga, ADhya se zabdopatrI ne ye zabda manI te AvelA hoya mevA rAho pachI AvesA bhU dhAtune iSNu (viSNu) bhane uka (khukaJ) pratyayeA thAya che. iSNu - na nagnaH anagnaH, anagnaH nagnaH bhavati iti - nagnambhaviSNuH- nagna na hoya ane nagna thAya te--pahelAM nAgA--luccA-na hoya ane pachI luccA thanArA uka- nagnaMbhAbuka :- nagna hoya bhane nagna thAya te. ,, iSNu - na palitaH apalitaH, ghoNAvAja-na hoya ika -,, patiMbhAvukaH " " " " iSNu - priyaMbhaviSNuH - priya na hoya yAne priya thAya te. 33 " uka-priyaMbhAvukaH-,, iSNu-andhaMbhaviSNuH-25dhana hoya ne aMdha thAya te apalitaH palitaH bhavati iti - palitambhaviSNuH - patine pakSita ghoNAvANa - thAya te. 3> uka " 5- andhabhAbukaHiSNu-sthUlambhaviSNuHsthUla na hoya rahane sthUla thAya te. z z 27 " 55 ,, uka-sthUlambhAvukaHiSNu-subhagambhaviSNuH - sulaga na hoya bhane subhaga thAya a. Thaka - subhagambhAvukaH - "} " 33 "" rw ," Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-pacama adhyAya-prathama pAda 39 phag-ArAmaviku -Alya na hoya ane Arya thAya te. 3-AcaramAvu - , , , , , tanta-sunanamaviSaT:-sunagna na hoya ane sunagna thAya te. [, munAmAvu- , ,, ,, ,, AsthImavitA-pahelAM Adya na hoya ane pachI Aya thanAre. ahIM bhavya zabdane ziva pratyaya lAgela che. A niyama ziva pratyaya na lAgela hoya te ja lAge che. 5 5 1 128 che T: na jANe ke 1. I ?21 // vinA arthane sUcavanArA chatAM ya diva pratyaya vagaranA nAna, pati, priya anya, dhU, pumA, ane mAtA zabdo pachI ane e zabdo jemanI aMte Avela heya evA zabdo pachI AvelA 9 dhAtune karaNa arthamAM ana(nara) pratyaya thAya che. na nanaH anAnaH anAna: nana: cite cena ti-najara rAtamU-nagna na hoya ane jenA vaDe nagna karAya te dhRta-jugAra. je nAga na hoya te, jugAravaDe nAge-lu athavA behAla-thAya che. na palitaH apalitaH, apalitaH palitaH kriyate yena iti-palitaMkaraNam pali na hoya ane jenA vaDe palita karAya te tela, je telavaDe kALA vALa dhoLA thAya che te tela. priyavara-priya na hoya ane je vaDe priya karAya te zIla. avaMgara-aMdha na hoya ane je vaDe baMdha karAya te zoka cUraNam-sthUla na hoya ane je vaDe dhUla karAya te dahIM. sumavAra -subhaga na hoya ane je vaDe subhaga karAya te rU5. AghaMvAra mU-Aryo na hoya ane je vaDe Atma karAya te vitta. tA-punarnavAraNa-sunagna na hoya ane je vaDe sunagna karAya te dUta. nA vAri juna-jugAra vaDe nagna kare che -ahIM ziva artha nathI tethI A niyama na lAge. che 5 1 ! 129 | mAre vAtAr muvaka yAda che . 2 / 230 || Azita zabda pachI AvelA bhU dhAtune bhAva ane karaNa arthamAM (14) pratyaya thAya che. A+zi===Azita athavA bhajana arthavALA azu dhAtunuM bhASita Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ o siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana bhAva-Atina mUyate ta-Azirtamava te -tane pti thayelI che. karaNa-Asita mUyate cena ti-ArAsaMma: na -jevaDe tRpta thavAya te edana. Azita-tRpta. 5 5 5 15 130 | nAno mada , vidAyatu vida: | 2/ 2 / rU . nAma pachI AvelA janma dhAtune ma (a), a () ane a (4) pratyaya thAya che tathA janma dhAtunI pUrve vidyAnuM nAma hoya to tene badale viTTa belAya che turaH RtIti-ra+mU+*=suja-ghoDe. tura eTale tvarAthI janAre. ha-tura: chatIti-sura-+mamatura: - , turAma+=turAma - raNavihAcatA acchatIti-vihA+mU+vidaM -AkAza vaDe gati karanAra pakSI -vAya jaratIti- vimuktakavi - , rahya-vAcA achatIti-vihAcakAma+ma=vihaMgAmavihaMga vagere udAharaNamAM vihAra ne badale viNa banela che. vihAmasUAkAza. murta, surena vA chatIti-sutAmaH muna-dIkarA pAse janAre athavA dIkarA sAthe janAre muni 1 5 / 1 / 131 | mukha-mAdhAre che | PrUra che hu ane tuupasarga pachI AvelA ane dhAtune AdhAra arthamAM 4 pratyaya thAya che. mana mukuM te--sura: panyA-jenI upara thaIne sArI rIte calAya e rastAsare rasto smina Tulena cete-du: panyA dura--duHkhe-jenI upara thaIne muzIbatecalAya e rasto-kharAba raste che pa 1 : 132 che ni reze | bA ?? ?rUra che nid upasarga pachI janma dhAtu hoya to AdhAra arthamAM pratyaya thAya che. nite ana -niH-pheza-je dezamAM thaIne nikaLAya te deza. ( 5 15 133 che rAma nAkhyA che 1 1 / rU4 zam zabda pachI AvelA dhAtune saMtA arthamAM-vizeSa nAma banatuM hoya te- ja pratyaya thAya che. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-pcama adhyAya-prathama pAda 41 zuM mavatIti=zam+mUtra=(rAmo+*=zaman+S=)zambhavaH an jainadharmanA trIjA tIrthaMkaranu nAma-grabhava nAtha. rAdarI rIkSA-sukha karanArI dakSA. 'zaMkarI' e koInu vizeSa nAma banatuM nathI tethI A niyama na lAge. 5 5 5 1 5 134 5 pAotimyaH zIH || kha | OM / chukha // pArzva vagere zabdo pachI AvelA sau dhAtune A pratyaya lAge che. pArthe rote rati-pArthezI+ga pAtha+ze+ga pAvAcaH-paDakhe sUnArA. joAi tuH || || 1 | 26 || dhAtune meM pratyaya lAge che. // 5 // 1 ! 135 5 kartArUpa rjya vagere zabdo pachI AvelA zI karyuM: pote rAyaH--ubhA ubhA sunArA. uttAnaH zete--ttAnazayaH-lAMbe thaI te-phelAI te cattopATa sunArA 55 1365 AyAt // 1 | 2 | 237 // AdhAravAcI nAma pachI AvelA zI dhAtune A pratyaya lAge che. he zete lAyaH-AkAzamAM sunArA. 5 5 | 1 | 137 // re !! 1 | 2 | 238 // AdhAravAcI nAma pachI AvelA par dhAtune (Ta) pratyaya lAge che. jju caratIti-hacarI-kuru dezamAM karanArI athavA rara:-kuru dezamAM pharanArA 5 5 5 1 | 138 5 mikSA-menADaDanAyAtu | | | o | 239 || millA, senA ane gAya zabdo. pachI AvelA par dhAtune (Ta) pratyaya lAge che. mikSAcaratIti-mikSAvarI-bhikSA karanArI athavA mikSAcaraH-sanmAsI muni bhikSu senA paratIti=senAvaH-senAnI parIkSA karanArA-senAmAM rahenArA guptacara athavA senA sAthe janAre. AvAya paratoti=AvAyattara:-grahaNa karIne cAlanArA. / / 5 / 15 139 // puro-prato-pre sateMH // 1 | o / 40 // pus, atratat ane atre zabdo pachI AvelA 4 dhAtune (Ta) pratyaya lAge che. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana puraH saratItipura tarI-AgaLa cAlanArI AgevAna strI athavA purakSAHAge cAlanAra-AgevAna agrataH suratIti=gratasara:-AgevAna. A saratIti=gara:-AgevAna. | 5 1 140 pUrvata tuMH | 1 / / 242 | kartAvAcaka pUrva zabda pachI AvelA ja dhAtune sa() pratyaya lAge che. pUrva suratIti pUvasara-pUrva -prathama-janAre-pahele thaIne janAre. pUrva se tIti pUrvatI:-pUrva deza tarapha janAro. ahIM 'pUrva kartA nathI tethI A niyama na lAge. 5 1 1 141 che thA-pa-snAgA zA ke ! 42 / nAma pachI AvelA sthA, ST, nA ane trAdhAtuone a() pratyaya lAge che. same tipratIti=sama+Wx==Amatha: samatAvALe, sarakhI jagyAmAM rahenAre. vana upavatIti== +=cha:-kAcabo. navAM snAtIti navI+A+==Irana=navIna:-nadImAM kuzaLa taranAre, kuzaLa- catura varmAta trAti =ghama+trA+ma=maMtrama-dhAmathI-tApathI-bacAvanAra-chatra, paMkho vagere che 5 13 14ra che zokApanuda-tundaparimRja-stamberama-karNejapaM priyAnDasa-ti-/ 1 / 1 / 24rU . zopanuH zabdamAM AvelA sAthenA mudde dhAtune priya arthamAM 4() pratyaya lAgela che. tunhAmRzabdamAM AvelA ri sAthenA mR6 dhAtune "ALasu" arthamAM 4(4) pratyaya lAgela che. starama zabdamAM AvelA ram dhAtune hAthI arthamAM a() pratyaya lAgela che. ane zabdamAM AvelA 1 dhAtune "cADiyA' arthamAM ga() pratyaya lAgela che. A artho sivAya bIjA arthamAM A zabda vaparAtA nathI. zam mAnatIti zonuw-zavanuM priya zokane dUra karanAro priya jana turUM parimArjIti=supariTyUna=supariznanA asa-peTa upara hAtha pheravyA karanAro-ALasu Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-paMcama adhyAya-prathama pAda 43 stabbe ramate tirUvaeNrama+=stajvaraghAsa vagerenA gucchAomAM ramyA karanAra hAthI. vanavatIti-vanapU+=EnA-kAnamAM kahyA kare te cugalIkhera-cADiye. zopano dharmAcAH -zokane dUra karanAra dharmAcArya-AmAM priya artha nathI tethI A niyamathI 4 na thayo. je pa 1 143 che kRSimunAthaH + ka . . 244 . mUvamukha Adi zabdo ba%) pratyayavALA che. mUni vimudratIti mUvamunaH racaH-UgelAM mULiyAMne vAMkAM karanAro e sau movate ti=3mumu-kairava-kumuda puSa. e pa aa 1 144 che ghara che . . 24Sa . nAma pachI AvelA Tu dhAtune va(tuSa) prazya lAge che. zamaM tu ti zama+q+=+gha+==AmahuvA-IcchA pramANe dehI zakAya evI gAya. che 5 1 145 che mano vi . 1. 2. 46 .. nAma pachI AvelA mad dhAtune vadhu pratyaya lAge che. A viNa pratyaya Akho rUtu saMjJAvALo che. julAkaDA ardha mate tti namana+fg=arthamA-aDadhuM lenAro. 5 1 146 ! man-vana-kvanip-vic kvacit // 5 / 1 / 147 // nAma pachI AvelA dhAtuone ane kevaLa eTale ekalI dhAtuone paNa mana, vana , zanid ane Iva pro kavacit thAya che. mana- YLatIti=++=zarmanA -nAma che. vana-viroLa khAte ti=vi+jJAna-vijJAna-vijJAna-vizeSa prakAre utpanna thanAra. na-sudharatIti=sudhA+vana=sudhIvana=sudhIvA-sArI rIte dhAvanAra-dUdha pInAra virAma cAtIti=sumaM+cA+viHzumaMca -zubha tarapha janAro. phira pratyaya Akho rUta saMjJAvALe che. je 5 1 147 | Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana viva6 / 2aa 2 / 248 | nAma pachI AvelA dhAtuone prayoga pramANe vivapU pratyaya lAge che. A vivat pratyaya paNa A ya rUt sattAvALo che. ucA haMsate ta=3vA+a==Asat-(julA76)thALI vaDe karanAruMTapakanAruM. . 5 1 148 che. pRzas_rAta 5T ?. 42 / 3 zabdane choDIne nAma pachI AvelA pRca dhAtune vim pratyaya thAya che. i gzatoti chUtAchU+viva--tarayjurAvA76 tathA 2186)vIne sparzanAro. urva chUrAtIti=3pa -pANIne aDanAra-ahIM sUtramAM varSe 30 zabda hovAthI A niyama na lAge che 5 1 / 149 baroDAnAra che 6 / 2aa 210 | ana zabdane choDIne bIjA koI nAma pachI AvelA ad dhAtune vid pratyaya thAya che. mama anItima+a+vavAmA-kAcuM khAnAre. janAra -(=annanuM attIti)-anna khAnAre.-A prayogamAM sUtramAM vajele anna zabda hovAthI A niyama na lAge. 5 1 150 che vyAta-vyAyAvAma-paraMvAlo che ? ? ?? kAcuM mAMsa khAnAra' evA artha mATe +=vyA zabda bane che ane "pAkuM mAMsa khAnAra' evA artha mATe Rgna-maMgalUccA zabda bane che. zcima attoticannataviSNAta-kAcuM mAMsa khAnAra. , , vya+a+()=A -pAkuM-pAkeluM-rAMdheluM-mAMsa khAnAra che 5 1 151 tyadAdyanya samAnAdupamAnAd vyApye dRzaH Tak-sako 2 / 1 / 22 upamAnavAcaka karmarUpa yAdri zabdo, anya zabda ane samAna zabda pachI AvelA dUdhAtune karma arthamAM TA ane vivad pratyaya thAya che. - phuva te kRti=++jhakacAza tenI jevo, te-tyA mATe juo 3rAnaparA Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sak laghuvRtti-paMcama adhyAya-prathama pAda 45 sak- , tya +cA+===cakSA-tenI jevo, tevo. kvip- , tyd+dRsh+kvip-tyaadRkTa-anya phuva DUte ti=bhaca+zu+"==A bIjA jevo. * anyA +=anyadakSa:- , , viva , macadaza+ vicAra- , , TasamAnaH va te ti=sada+akSarazaH sarakho-samAna dekhAya e. - , sarja+sa= kSa:- ,, ,, ,, viva , sa+ + =saMda- , , , tena ku daratevaDe jevo dekhAya che.ahIM tat zabda karmarUpa nathI paNa tRtIyAmAM che tethI A pratyaya na lAge. cat tat sat vagere-tyAdri mATe juo-vAjALa che 5 1 152 che Mna . pa ? zarU upamAnasUcaka kartarUpa nAma pachI AvelA dhAtune rU-bina-pratyaya thAya che. 3 jIva merAtIti=+fjana=korI-UMTanI jema Akroza sAthe gAMgaranAra. | 5 | 1 | 153 che sagAreTa je 1 / 2aa 254 | jAtivAcaka nAma na hoya evA nAma pachI AvelA dhAtune dura-(dina) pratyaya thAya che, je svabhAva-Teva-artha jaNAto hoya te. 3vi muoN==+munna+nana monI-UnuM khAvAnA svabhAvavALa-garamAgarama khAvAnI TevavALe prada tichatIti=stha+ni=prAcI-prasthAna karavAnA svabhAvavALo. rAtrInuM mo-zAlI-cekhAne khAnAra-ahIMnuM rAtri nAma jAtivAcaka che tethI lU na thAya. - 3wAmonaH mata-maMda-mAMde-mANasa UMnuM UnuM khAya che.-ahIM mAMdagIne lIdhe UnuM khAya che paNa svabhAva-Teva-artha nathI tethI A niyama na lAge. che 5 : 1 154 | sAdhI che ja ne ? / 1 / je "sAdhu artha hoya to nAma pachI AvelA dhAtune su-ni-pratyaya thAya che. sApu carotIti=sAdhu+jI+nana sApujI-sAruM karanAre. . pa 1 15pa che Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 siddhahemacaMdra rAmdAnuzAsana travaLo vaH // 1 // ? / 6 / prajJanuM zabda pachI AvelA vas dhAtune rU-fr--pratyaya thAya che. nakSa vatIti=4+var+fLa drAvArI-brahmane kheAlanAra-vedAMtI tratADaDamInye || * | | | 17 // jo vrata (zAstramAM batAvela niyama) atha jaNAtA hoya athavA vAraMvAra karavAnuM jaNAtu hAya teA nAma pachI AvelA dhAtune ri pratyaya lAge che. sthaNDile vartate rUti=sthati+vRt+fr=fharavartI-zuddha karelI jagyAmAM rahevuM-bIjI jagyAmAM na rahevu evA niyama-vrata-vALA. // 5 // 1 | 156 // punaH punaH kSIra vivantIti- kSIrAcinaH zInarAH-uzInara nagaranA rahenArA vAravAra kSIra pInArA che. ! 55 1 | 157 caLavuM cano mUrta dh / / 8 / karaNavAcaka nAma pachI AvelA yajJa dhAtune bhUtakALanA arthamAM phar--fr pratyaya thAya che. niTomenaTavAnuM=nomayajJa+hin+niTomayAgI--agniToma nAmanA taiAtra vaDe jeNe yajJa kareleA !! 5 5 1 | 158 5 nimne vyAkhyAyin vitriyaH || 1 | ? / zya. // vyApyarUpa eTale karmArUpa nAma pachI AvelA vi sAthenA jo dhAtune bhUtakALanA arthamAM phana thAya che, jo kartA nidApAtra hoya teA. soma vikItavAn=soma+vi+jjo+r=sovicI--sAmane jeNe vecelA che te. sAmane vecanAra nidApAtra gaNAya che dhAnya vizvItavAnu dhAnya+vi+ja+baLa-dhAnyavinayaH--dhAnyane vecanArA. ahIM kartA niMdApAtra nathI tethI A niyama na lAgyA. 5 5 5 1 | 159 // dano bina || * | o | 60 // karmAMrUpa nAma pachI AvelA dain dhAtune niMdApAtra karyAM hoya te! bhUtakALa amAM phn-Li--pratyaya thAya che. pitara hatavAna kRti=vidyu+haiMna+fLa-pitRSAtI-pitAne jeNe vaNelA che te ahIM kartA niMdApAtra che. / 5 / 1 | 160 // Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-paMcama adhyAya-prathama yAda brahma-mRNa-trAta vava 12. . karmarU5 grAma, mULa, vRtra zabdo pachI AvelA H dhAtune bhUtakALa arthamAM viva6 pratyaya thAya che. tra tavAna tigrahma+na+vava=trahmA-brahmanI jeNe hatyA karela che pro hetavAna ta=gnana+na+vivaELA -garbhanI jeNe hatyA karela che. x tavAna ta=Rtra+na+viputrA -trane jeNe haNela che-Idra che 5 1 1dA | : su-puSya-pApa-karma-maMtra-sAta |/ 1 / 2 zabada pachI ane karmarUpa puSya, pApa, karma, mantra ane par zabdo pachI AvelA che dhAtune bhUtakALa arthamAM vim pratyaya thAya che. RtavAna=mu++viva=muhU-jeNe sAruM kAma karela che te. purve jItavAna-puNya++viva-puSya-jeNe purNa karela che te. varSa jItavAna=1++vi =7i--jeNe pApa karela che te. va tavAna=+g+ =rma -jeNe kAma karela che te. matra RtavAna=matra++vava=mannakRta-jeNe maMtra karela che te. vTuM kRtavAna=++viva=parvata -jeNe pada-padane vibhAga-karela che te, che 5 1 162 che somAta muja che ? 63 | karmarUpa soma zabda pachI AvelA ! dhAtune bhUtakALanA arthamAM vizva pratyaya lAge che. so putavAna=mahu+vivazomasuta -jeNe yajJamAM somalatAnA rasane nAkhela che te. e pI 15 163 manezeH ? | 264 che. karmarUpa ni zabda pachI AvelA idhAtune bhUtakALa arthamAM viva6 pratyaya thAya che. jana vitavAna=+vi+viva=nizcita-jeNe agnine bhego karela che te. che 5 1 164 rAmezvabhyartha / . 2uddala karma pachI AvelA ci dhAtune bhUtakALanA arthamAM vivat pratyaya lAge che je ri dhAtu sAthe karmarUpe "agni saMbaMdha hoya to. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana na suva sanniH vitavIcena+ civava=nati-I TenA DhagalAne yena pakSInA AkAravALo banAvIne jeNe bhego karela che te-I TenA nibhADAne jeNe zyana pakSIne ghATa Apela che te che 5 5 1 16pa che dazA nirdU ! ! ! raddadda | karma pachI Avela guNa dhAtune bhUtakALanA arthamAM vanit pratyaya lAge che. ghadu davAna-duzanavadurava= dudaravA-bahu jeNe joyela che. | pa 1 166 che bagamya zaTyuH || 1 1 2 | 67 || zabda pachI ane karmarUpa ja zabda pachI AvelA 4 dhAtune tathA sadda zabda pachI ane karmarUpa ja zabda pachI AvelA gun dhAtune vinim pratyaya thAya che. ahIM yud dhAtu preraNArthaka levAno che. sada zatavA=jjavanipasavana=saTTA -sAthe karanAro. sada tivAna sakyunisayudavana=sahayuvA-sAthe laDAI karAvanAre. racanAnaM tavArona+nirAvana=navA-rAjAne karanAro. TgAne codhitavAna sAgarUvavanAgapunarAgajudA-rAjAne laDAvanAre che 5 1 167 che gano 268 | karma pachI anu zabda Avela hoya ane te pachI gar dhAtu Avela hoya te dhAtune bhUtakALanA arthamAM ma(3) pratyaya thAya che. pumAM manugAvI=punagag+ =jmanunaH-puruSa pachI janmelo che 5 15 168 sattAka || 1 | 25 266 A saptamaMta nAma pachI AvelA gan dhAtune bhUtakALanA arthamAM ja) pratyaya thAya che. manyune bAtavAna majurajhanaramaratabelAmAM janmelo-ghoDe che 5 1 169 che vagate vakhyAH 1 2 270 | jAtivAcaka nAma na hoya evA paMcammata nAma pachI gana dhAtune bhUtakALanA arthamAM a(ra) pratyaya thAya che. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-paMcama adhyAya-prathama pAda 49 yudde gAtavAna vRddhinana+==guddhi-buddhithI utpanna thayele saMskAra nAn gAtaH-hAthIthI utpanna thayele, ahIM jAtivAcaka zabda hevAthI jagaH e prayoga na thAya. 5 1 170 che vanita che 1. ? ?72 . game te nAma pachI AvelA game te dhAtune 4(ra) pratyaya thAya che. viMjhAte athavA nAtA=jimannana+4=fkjha:-jamyAthI zuM ? kenAvaDe janme-jene pitA koNa che te jANavAmAM na AvyuM hoya te. anu nAta-anu+gana+=AnugA-nAne bhAI-pAchaLa janmele ne gAjate-+nnana+==:-na janmela-nitya rahenAra athavA jemAMthI kAMI na janma-uge-evuM dhAnyanA java athavA cekhA nniyAH nAta-zrI+nana+=strI-strIthI thayelo-boTe vivAda traNa vInavAna-zreDhA+cA+4=brahmaca-brahmamAM lIna thayela. varam tavAna=+A++4=12ThaM-varAha-sArI vastune bagADanAre. (vaTama jAtavAna vaTAda-vaDane toDI nAkhanAra. varAha ane "vaTAha' e bane zabda sarakhAvavA jevA che mATe vAhanuM udAharaNa umereluM che.) A vAtavAna mAna+=mArava -khodanAra che 5 1 171 che su-jonid / 1 / 272 | zu dhAtu ane cana dhAtune bhUtakALanA arthamAM nid pratyaya thAya che. sutavAna+su+ni=sutvana=suvA, suvAna-yajJamAM somarasane pheMkanAra ke be pheMkanArA chavAna=7+na va -caka-masa karanArA 5 1172 che pasa | ET ?. 27rU 75 dhAtune bhUtakALanA arthamAM ja pratyaya thAya che. nI ta=+7==+akaratI =naratI-jIrNa thayela-gharaDI athavA barana jIrNa thayele-gharaDe che 5 15 173 che Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana -vahU e paI Raa 74 || dhAtu mAtrane bhUtakALanA arthamAM jU ane jIvatu e be pratyaya lAge che. eTale ta ane jIvatuM eTale tavat citte ma=+=ti-karelo. vArone ma=+ =vAna-bhUtakALamAM jeNe karela che. 51 174 che AcArya zrI hemacaMdra viracita siddhahemacaMdra zabdAnuzAsananI pajha laghuvRttinA pAMcamA adhyAyanA kRdaMtaprakaraNanI gujarAtI vRtti tathA vivecanane prathama pAda samApta. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama adhyAya (dvitIya pAda) bhUtakALa bu-sAmya parIkSA vA . bA 2aa 2I bhUtakALanA traNa prakAra che. 1 hyastana bhUtakALa, 2 adyatana bhUtakALa ane 3 parokSa bhUtakALa, 1. covIsa kalAka pahelAM thaI gayelI kriyAne sUcavavA hyastana bhUtakALa vaparAya che. 2. Aje covIsa kalAkamAM thaI gayelI kriyAne sUcavavA adyatana bhUtakALa vaparAya che. 3. belanAra mANasa je kriyAne pote joI zakatA na hoya evI bhUtakALanI kriyA sUcavavA mATe parokSa bhUtakALa vaparAya che. , sat ane vat dhAtune upara jaNAvelA traNe bhUtakALane sUcavavA parokSA vibhakti vikalpa thAya che. A parakSA vibhakita mAtra parokSa bhUtakALamAM ja vaparAya che paNa ahIM traNe bhUtakALamAM parokSA vAparavAnuM vidhAna kareluM che. 31+bu = gujhAva eTale pazu -ghaNu vakhata pahelAM sAMbhaLyuM. savAjhauvI -teNe Aje sAMbhaLyuM. 3rota -teNe gaI kAle sAMbhaLyuM. 3 +==vasara eTale upavAda-ghaNA vakhata pahelAM pAse Avele. savAra -te Aje pAse Avela kAmotta-te gaI kAle pAse Avyo. anu+vana+La anUvAra eTale manavA-ghaNA vakhata pahelAM rahele. avavArIte Aje rahyo. anvavasata-te gaI kAle rahele. - udAharaNemAM te upasargo sAthe prayoga ApelA che chatAM upasarga sivAya paNa A vidhAna samajavAnuM che. jemake suve eTale subruve, pota , gALota-artha upara pramANe. _ 5 2 1 | tatra vavapujana tadrata / 1 / 2 / 2 / mAtra pakSa bhUtakALamAM ja dhAtune vat (#) ane mAna (Ana) pratyayo thAya che. parelA vibhakitanA pratyone mAnIne dhAtune je kAma thAya che te badhuM ja kAma dhAtune A pratyaya lAgyA pachI paNa thAya che ema samajavAnuM che-A banne pratyayone parIkSAnA pratyayonI jevA ja samajavAnA che Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana zu+=pyuvAna-jeNe sAMbhaLyuM che e. sa++=sevina-rahyo vae=fSavAna , pa ricavAna- jeNe rAMdhyuM che evo. pra+gAna= - , , , , pakSAnA pratyaya lAgatAM kirbhAva, ekAra vagere je kAMI thAya che te badhuM ja A badhA prayogomAM A pratya lAgatAM paNa thayela che 5 2 | 2 | vA thava-manAra-kUvA ! 2 ! rU. traNe bhUtakALanA sUcaka huM pratyayavALA kartAvAcaka, phavid ane anAraMvat A be zabdo vikalpa thAya che ane traNe bhUtakALanA sUcaka na pratyayavALo kartAvAcaka, anUvAna zabda vikalpa thAya che. samavasacivAnuM atta , paita, 3yAca-gayela. +AmanA zvAna , TISSIta , SSnAta, nAza-nahIM jamele. anu+vAna=kanvIna , vavota, ava, atravIta , anUvApachI bolele. A sUtramAM batAvelA A traNe prayogomAM pratyeka prayoga traNe bhUtakALamAM vaparAya che, e ja A vidhAnanI vizeSatA che. A po 2 3 che gadyatana | pa. 2 | 4 | bhUtakALa mAtramAM dhAtune adyatanI vibhakita lAge che. ma++==+*rU+raMtu=arthI-teNe karyuM eTale teNe kAle karyuM tathA teNe Aje karyuM ane pahelAM-ghaNA vakhata pahelAM--je te jANatA nathI te paNa teNe karyuM. je 5 23 4 - virovavavakSA cAmithe che ka 2 / 5. gharatana, adyatana ke parokSa e traNa kALamAMthI kaI paNa kALanI vizeSa vivekSA na hoya--mAtra sAmAnya bhUtakALa ja jaNAvavo hoya tyAre ane vyAmizra eTale be kALa bhegA thayelA jaNAvavA hoya tyAre paNa dhAtu mAtrane adyatanI vibhakita vaparAya che. sAmAnya bhUtakALa-rAmaH vana gAma-rAma vanamAM gayo. vyAmitra kALa-a o vA amuhi-Aje athavA gaI kAle ame khAdhuM. | | 5 | 2 | 5 | Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 ladhuvRtti-paMcama adhyAya-dvitIya pAda - vasA cAmagaravatari mA aa pa . 2 stana bhUtakALanI-rAtamAM vasavAnI-kriyA sUcavavA mATe vat dhAtune, adyatanInA pratyaya thAya che. have ahIM A vizeSatA samajavAnI che ke, rAtrinA chellA prahara sudhI vasanAro kartA jAgato hovo joIe tathA vasanAre kartA rAtrinA chellA prahare eka muhUrta paNa sUtele hovo na joIe ane A hyastana bhUtakALayukata "vasavA arthane prayoga bIje divase na ja thavo joIe-je divase kriyA thaI hoya te ja divase thavo joIe. niyama pramANe uThavAne samaye pathArImAMthI uThelI koI vyakitane bIjI keI vyaktie puchyuM ke jyAM rahyA hatA. tenA uttaramAM jAgelI vyakita kahe che ke- mutra avAsamU-amuka sthaLe rahyo hate. chellA praharamAM muhUrta paNa sUe to avara-thastana bhUtakALa ja thaI jAya. A sUtra amuka saMyogo hoya te hyastana bhUtakALamAM adyatana bhUtakALanuM vidhAna kare che pa . 2 6 ! nathatine suratanI . pA 25 7. adyatana bhUtakALa-Ajano divasa ane tenI AgalI adhI rAta-eTale rAtanA bAra vAgyA pachInI rAta ane AjanA divasanI bAra vAgyA sudhInI adhI rAta-ATalA kALanuM nAma adyatana kALa che. athavA nItizAstramAM athavA dhamazAstramAM jyAre lokone UMdhamAMthI UThavAnuM vidhAna kareluM hoya te kALathI laIne nItizAstramAM ke dharmazAstramAM je kALe sUvAnuM vidhAna kareluM hoya tyAMsudhIneteTale-kALa paNa aghatana kahevAya che. A rIte adyatana kALanI AvI bIjI vyAkhyA paNa batAvI che. jayAre Avo adyatana kALa na hoya te kALa hAstana kahevAya che arthAta anadyatana kahevAya che. AvA anadyatana bhUtakALamAM thayelI kriyAne sUcavavA dhAtune hyastanInA pratyaya lAge che. | mota-teNe karyuM.-AjanI je rAtri gaI te rAtanA bAra vAgyA pahelAM je kAma karavAmAM AvyuM hoya te sUcavavA no prayoga vaparAya che. e ja pramANe gavata asat vat vagere prayogonA paNa arthe samajavAnA che arthAta bolyo, ho ke cAlyo e badhI kriyAo AjanI vItI gayevI rAtanA bAra vAgyA pahelAM game tyAre banela che. je 5 2 | 7 | kriya pratyakSa na hoya to paNa kriyA prasiddha hoya ane pravega karanArathI Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana joI zakAya evI hoya to parAkSa kriyA sUcavavA paNa dhAtune ghatana mUtakALanA pratyaya lAge che. maLat siddhAga avatI-siddharAje avaMtIne ghero ghAlyo.- jyAre siddharAje avaMtIne ghere ghAlela tyAre hayAta evI A vAkya belanAra kaI vyakti e kriyA joI nathI paNa te dhAre to kriyAne joI zake ema che ane kriyA prasiddha paNa che tethI prayoga karanArI apekSAe kriyA parokSa hovA chatAM paNa iMtanIne prayoga thayo che. vacAra mU-sAdaDI banAvI-sAdaDI banAvavAnI kriyA prasiddha nathI tethI cAra ne sthAne Ajaro na thayuM. vana saMrva zika vAyuvaH-vAsudeve kaMsane mAryo,A kriyA prasiddha to che paNa joI zakAya evI nathI tethI parIkSAne prayoga thayo. eka rIte vicAratAM, kriyA parokSa hoya te paNa amuka zarate parokSa kALane badale ghastana bhUtakALa vAparavA A sUtra bhalAmaNa kare che. te pA 2 8 che maDha kRtyarthe mavaSyantI | pA 2aa 2 adyatana bhUtakALamAM vaparAtA mULa kriyApada sAthe je mRtyarthaka dhAtune saMga hoya to e mULa kriyApadane bhaviSyantI' eTale bhaviSyatInA pratya lAge che. prayogamAM mAtra 6 zabdano upayoga na hovo joIe. ati sAdho ! ra thAcAmahe sAdhu ! tamane yAda che, ravargamAM ApaNe rahetA hatA ? gamanAnasa mitra ! yatta sarvasAma-he mitra ! tane yAda che ke kaliMgamAM ApaNe rahetA hatA ?-AmAM ca zabdano prayoga hevAthI bhaviSyantI vibhakita na thaI. | 5 | 2 | 9 | vA mIkSAcAryuM che ke / 2 / 10 | - anadyatana bhUtakALamAM vaparAtA mULa kriyApada sAthe maraNArthaka dhAtune saMbaMdha hoya ane mULa kriyApada uparAMta bIjA kriyApadanI AkAMkSA jaNAtI hoya te dhAtune anadyatana bhUtakALanA arthamAM paNa vikalpa bhaviSyanatInA pratyaya lAge che. smarasi mitra ! kazmIreSu vatsyAmaH avasAma vA, tatra odanaM bhokSyAmahe, abhujJamada 31 -he mitra ! tane yAda che ke kAzamIramAM ApaNe rahetA hatA, tyAM cokhA khAtA hatA ? ke 5 25 10 che Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-pacama adhyAya-dvitIya pAda tagamA-atiniAve. parokSa | 1 | 2 | 2 || cittavikSepa vagerenA kAraNane lIdhe mANase pAte jAte kareluM heAya teA pazu bhulI javAyu heAya evA aMne sUcavavA anadyatana bhUtakAlanA arthamAM tathA mANase pote jAte karelu hoya chatAM te tene apalApa karatA hoya tyAre eTale meMnathI karyuM ema kahetA hoya tyAre anadyatana bhUtakALanA aMmAM dhAtune parekSAnA pratyayeA lAge che. suptoduM jijja vitjhAva sUtA hateA tyAre me vilApa karyA hoya(ahIM kartA pahelA puruSa che ane te peAte vilApa karanAra che chatAM tene pote karelI kriyAnuM smaraNa thatuM nathI tethI e kriyA parAkSa jevI thai javAthI pAkSAnu vidhAna kareluM che.) 5 jijJeSu bAvaLa: taH svayA ? nAm jillAnuM nAma-te kaliMgamAM brAhmaNane mAryAM ? nA, huM kaliMgamAM gayA ja nathI. (ahIM paNa kartA pahelA puruSa che. eNe kaliMgamAM jaIne brAhmaNane pote haNela che e jANe che chatAM peAtAnA upara khUnane Aropa na Ave tethI taddana kheATuM khelavu paDe che-pAte karelI kriyAne paNa chupAvavI paDe che. A rIte jAte karelI kriyAne paNa parekSa jevI batAve che tethI dhAtune parAkSAnA pratyayeA lagADavAmAM Ave che.) // 5 // 2 1 11 // vajJeze // 1 | 2 / 2 / anadyatana bhUtakALamAM banelA je banAva parAkSa hAya eNTale prayAga karanAra tene koi rIte joI zakate na heAya tevA ane batAvavA mATe dhAtune parakSAnA pratyaye| lagADavA. dharma viveza tIrthaMkrUra-tIrthaMkare dharmanA upadeza ApyA. ( tIrthaMkare ApelA upadezane ApaNe kaI rIte joI zakatA nathI mATe e banAva parokSa thayeA.) // 5 // 25 12 5 ha-zazvad-yugAntaHpracchye hyastanI ca // 5 / 2 / 13 // anadyatana bhUtakALane batAvavA mATe vaparAtA kriyApada sAthe jo dU zabdanA saMbaMdha hoya athavA rAjata ne saMbadha hoya athavA je banAva kahevAnA che te banAva vize pAMca varSanI aMdara kAi prazna karavAnA hAya te dhAtune ghastanInA ane parAkSAnA-e bannenA pratyayeA lAge che. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana AstanI--phata mota-teNe A pramANe karyuM. parIkSA-TuM- cAra-, , , , vyastanI-zazvanta-zazvat arota -teNe nitya karyuM. parIkSA-rAta-rAta-- -, ,, ,, hastanI-pAMca varSanI aMdaranA praznamAM-vinuM kAra: vaM mathurAma-zuM tuM mathurAmAM gayo hato? parIkSA - ,, ,, ,-vim sabhya vaM mathurAma-, , , , | 5 | 2 13 ! vikSite pArA 24 .. je banAva anadyatana bhUtakALane hoya ane parokSa hoya to paNa tene parokSa tarIke dekhADavAnI IcchA na hoya e prasaMge anadyatana bhUtakALane sUcavavA je dhAtu vaparAya heya tene gharatanInA pratyaya lagADavA. kadara # 4i vAyuvaH-vAsudeve kharekhara kaMsane mAryo. (A prayogamAM kaMsane vadha pakSa bhUtakALamAM che paNa vaktAne tene parekSarUpe batAvavAnI IcchA na hovAthI tene parokSa mAnavAmAM nathI Avyo tethI anadyatana bhUtakALarUpa pakSakALamAM paNa dara dhAtune hastanInA pratyaya lAgelA che) che 5 2 14 vA aghatanI purAMssao pa aa aa . je banAva anadyatana bhUtakALane heya ane parokSa hoya chatAM tene parokSarUpe kahevAnI IcchA na hoya te ane mULa kriyApada sAthe purA vagere avyayone saMyoga heya tA anaghatana bhUtakALa hoya te paNa dhAtune adyatanInA pratyayo viSe lAge che. jyAre adyatanInA pratya na lAge tyAre hyastanInA pratyayo lAge ane parakSAne paNa pratyaya lAge. adatanI avAju: phuda purA chAtrA:-zuM pahelAM ahIM chA rahyA hatA ? UstanI-Avasana 6 purA chAtrA - ' , " " " parIkSA-3Sa: purI chAtrA: , , , " , " adhAtanI-tAM samAviSTa -tyAre rAdhava bolyA. hyastanI-tA amISata rAghavaH-- 1 , parokSAta mApe rAMdhavA-, ,, ,| 5 2 15 che Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-pacama adhyAya-dvitIya pAda me 6 vartamAna | kha | r| 6 / anadyatana bhUtakALane sUcavanArA dhAtunI sAthe jo sma nA ane purA vagere zabdonA sacAga hAma tA bhUtakALa chatAMye vatamAnAnA pratyayeA lAge che. sma-vRti zma puonnasam--pureAhitane pUchyuM. purA-vasantIdda purA chAtrAH-- ---ahI pahelAM chatrA rahetA hatA. T-''bayADaDar vargI,'' kumArasaMmava sarca 5 jjo065] vaNI -brahmacArI-khelyA. 5 5 / 2 / 16 5 / 17 // nau pRSToktau savat // 5 / 2 bhUtakALane sUcavanArA dhAtu sAthe nanu avyayane sabaMdha hAya ane praznanA uttaranA prasa ga DrAya te praznanA uttara batAvanArA kriyApadane bhUtakALa hAvA chatAMya vamAnAnA pratyayA lAge che. nim avI raM caitra !--he caitra ! te sAdaDI banAvI ? nanu--nanu romi mo: ! tenu vaMnta mAM ca- hai! huM karuM chuM--sAdaDIne karatA mane tuM jo. / / 5 / 2 / 17 // nano vA || k| 2 / 8 / bhUtakALane sUcavanArA dhAtu sAthe na tathA nu avyayeAnA saMbadha DAya ane praznanA uttarane prasaMga hAya tA praznanA uttara batAvanArA kriyApadane bhUtakALa hAvA chatAMye vartamAnAnA pratyayA vikalpe lAge che. vim bArbI: vAM caitra ! he caitra ! te sAdaDI banAvI ? 6 romi moH !- he ! huM karatA nathI. na vuvanta mAM vacana arSam--huM nathI karI rahyo evA mane tu jo, meM karI nathI. pUrva su romi moH / bhA ! huM karuM chuM. tu vALa mAM paracAnu aASam--sAdaDIne karatAM mane jo, hu karuM chuM. / / 5 / 2 / 12 / / vartamAnakALa sati // 6 // 2 // 10 // vamAna banAvane sUcavanArA dhAtuthI vartamAnakALanA pratyayeA lAge che. masti che. arthamAM vamAnAnA Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana #aaN pati-phUrane-kuriyAne rAMdhe che. mAMDyuM na makSati-te mAMsa khAto nathI. rUda dhIma-ahIM ame bhaNIe chIe. tivRtti parvataH-parvate UbhA-sthira che. 5 2 19 che zA-AnI iti tu sa . 2 2 20 . vartamAna banAvane sUcavanArA dhAtune vartamAnakALanA arthamAM atta-(7) ane Ana(manaZ) pratyaya lAge che ane je bhaviSyanA banAvanA arthane sUcavanAra dhAtuthI bhaviSyakALanA arthamAM A pratyaya lagADavA hoya te AdimAM ca thI yukta karavA-arthAta cata-(ca) ane amAna-(camana) karavA. vartamAnakALa thAna (+AtR-jate chate. " IzayAnaH (zI+mAnajI)-sUte chato. bhaviSyakALa yAcana (cA+ca7)-have janAro. zIdhyama : (+sthAna)-have sUnAro. pArAra che ta mAsigArog | KAra | 22 . Akroza jaNAta hoya ane dhAtu sAthe mAM ne saMga hoya te dhAtune vartamAnakALanA ane bIjA kALanA arthamAM paNa zatru ane na ja thAya. mA vana vRSa jJAti-na rAMdhata, vRSala jANaze. mA pamAnaH lau martA - rAMdhate, maravAnI IcchAvALe che-maranAra che kharI rIte ahIM moze eTaluM ja kahevAnI jarUra che chatAM mULa satramAM AroSa ema bahuvacanane prayoga mukIne sUtrakAre ema jaNAvela che ke A niyama vartamAnakALamAM lAge ane vartamAnakALa na hoya tyAM paNa lAge. | pA 2aa 21 che vAra muH || 1. 2aa 22 . vid dhAtune vartamAnakALanA artha mAM () pratyaya vikape lAge che. tavaM vidvAna athavA taravaM vinatatvane jANato. me 5 2 22 pUnaH sAnaH 1 / 2 / 2rU . Abhane padI dU dhAtune ane yajJa dhAtune vartamAnakALanA arthamAM mana (na)pratyaya lAge che. gvamAnaH (jJAna)-pavitra karate. anamonaH (+rAna)- pUjA kare pa ra 23 che Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laivRtti-paMcama adhyAya-dvitIya pAda vacArI || 1 | 2 24 . umara jaNAtI heya, zakti jaNAtI hoya ane svabhAva-deva-jaNAte heya te dhAtune vartamAnakALanA arthamAM Ana-(vAna)-pratyaya lAge che. vaya- ajImAnaH (chaMkarAna)-strI pAse janArAo. zaktimAnA (samU+ga+nA+zAna)-sArI peThe khAnArA. svabhAva-parAnuM rindramAnA ( nizAna)-bIjAne niMdavAnA svabhAvavALAbIjAnI niMdA karavAnI TevavALA | 5 2 2 24 | dhArU che ga5 / 1 2aa 25 dhAn dhAtune tathA phahu dhAtune vartamAna kALanA artha mAM ma7 (A7) pratyaya lAge che. dhAraNa karavAno ane bhaNavAne banAva sukhe sAdhI zakAya e heya te. dhA =dhArayana bArAkram -AcArAMga nAmanA sUtrane sukhe dhAraNa kare. gadheDU+gatRza=Iyana kumakuvIca-dumapuSpIyane (dazavaikAlika sUtranA prathama adhyayanane) sukhe bhaNata. che pa 2 2pa che muLa-pa-s: girI-sule | | 25 26 // yajamAna artha jaNAto hoya te ku dhAtune vartamAnakALanA arthamAM at (ajJa) pratyaya lAge che. zatru artha jaNAtuM hoya te faNa dhAtune vartamAnakALanA arthamAM bA pratyaya lAge che ane stutya artha jaNAtuM hoya te ahaM dhAtune vartamAnakALane arthamAM atRga pratyaya lAge che. sarve dunvantaH (+nu+)-badhA yajamAna che. caura dvipana (dviSaSmatRza)-cera TheSa karanAra gAma gana (+atR2)-aham eTale pUjAne yogya che-stuti karavA yogya che. sura yunoti-madhane banAvavA sArU bhIMjAve che. ahIM uparyukta arthomAMthI kaI artha nathI tethI A niyama na lAge. che 5 2 . ra6 suna -dharma-sAdhupu ! 1 2aa 27 . zIla-svabhAva--artha sUcavAte heya, dharma (kuLa vagerene AcAra) artha sUcavAto hoya ane sAdhu (sArI rIte, sArUM) artha sUcavAta heya to dhAtune vartamAna kALanA arthamAM DU (7) pratyaya lAge che. zaru dharma ane sahu e traNe artho ane vartamAna zAstranA arthamAM e be bAbate pArA8 3 sUtra sudhI samajI levAnI che svabhAva4 Ta-svabhAvane lIdhe kaTa karanAre che (77) Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana dharma-vadhUm UDhAM muNDayitAraH zrAviSThAyanAH - zrAviSThAyana gotranA lo| peAtAnA kuladhama ne anusarIne paraNelI strInA mastakane muMDAve che. sAdhu - gantA khela:- pesa unAza sAyAse che. // 5 / 2 / 27 // bhrAji - alaMga- nirAkurA- bhU-sahi-ruci-vRti vRdhi cari-prajanaapatrapaH iSNuH || 5 / 2 / 28 / / sIla Adi traNe arthA sUcavAtA hoya to vatamAnakALanA arthamAM trAga, alaMkRg nirAkRg, bhU, sahi, ruci, vRti, vRdhi, cari, prajan, mane apatrap dhAtuone phattu pratyaya lAge che. bhrAjate iti = bhrAj+iSNu= bhrAjiSNuH-svabhAvayI, dusadharmadhI athavA sArI rIte sholnaa|. alaM karoti iti - alam +kR+ iSNu - alaMkariSNuH - asakRta thanAre. nirAkaroti iti = nir + A+kR+ iSNu = nirAkariSNuH - niza29 2naare| . So " bhavati iti = bhU + iSNu = bhaviSNuH -thnaare| . sahate iti = sahU + iSNu - sahiSNuH- sana 2nAre. rocate iti = ruc + iSNu = rociSNuH - ruthivAno vartate itivRt + iSNu = vartiSNuH - vrtnaare| . vardhate iti = vRdh + iSNu = vardhiSNuH - vadhanAre. carati iti car + iSNu = cariSNuH - yaasnaare| athavA bhrnaare| prajAyate iti pra + jan iSNu prajaniSNuH peA thnaa| Japatrapate iti-apa +trap+iSNu-apatrapiSNuH-zarabhAnAze // 5 / 2 / 28 // udaH paci - pati-padi-madeH / / 5 / 2 / 29 / / ut sAyenApac, pat pad, bhane mad dhAtuyyAne zIsa Adi artho , sUcavAtA hAya te vartamAnakALanA arthamAM phattu pratyaya lAge che. utpati iti = ut + pac = iSNu = utpaciSNuH - zaMdhanAreza, athavA pIDA u2nAre. utpati iti = ut + t + iSNu utpatiSNuH shunaare| utpadyate iti = ut+pad + iSNu - utpadiSNuH -- utpanna thnaare| . unmAdyati iti = ut-mad + iSNu = unmadiSNuH unmAda karanAre. // 552 129 !! Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-paMcama adhyAya-dvitIya pAda bhU-jeH SNuk // 5 / 2 / 30 // zIlaAdi traNe artho sUcavAtA hoya to vartamAnakALanA arthamAM mU ane ji dhAtune SNu (SNuka) pra.55 sANe che. bhavati iti bhuu+ssnnu-bhuussnnu:-ynaare|. jayati iti=ji+SNu-jiSNuH-715 paamnaa|. // 5 / 2 / 30 // sthA-glA-mlA-paci-parimRji-kSeH snuH // 5 / 2 / 31 // zIla vagere traNe artho sUcavAnA hoya te vartamAnakALanA arthamAM sthA, glA, mlA, pac , parimRja mane kSi dhAtumAne snu pratyaya lAge che. tiSThati iti sthA+snu-sthAsnuH-sthi2 2henA, glAyati iti-glA+snu-glAsnuH-jAna paamnaa|. mlAyati iti-mlA+snu=mlAsnuH-slAna thnaa|-42maanaare| pacati iti-pac+snu-pak+SNu-pakSNuH- 54 42naare-raadhnaa| parimArTi iti-pari+ma+snu pari+mA+SNu-parimANuH-paribhAna nA2, hAtha pheravanAra athavA sAphasupha karanArI kSayati iti kSa+snu-kSeSNu:-kSI yanA2 / / 5 / 2 / 31 // trasi-gRdhi-dhRSi-kSipaH knuH / / 5 / 2 / 32 // tras , gRdh , dhaSu , ane kSip dhAtumAne knu pratyaya lAge che. trasyati iti-trs+nu-trsnu:-unaa| gRdhyati iti-gRdha+nu-gRdhanu:-sAsanyu dhaSNoti iti-dhaS+nu-dhRSNu:-vRSTa-zarama kSipati iti-kSip+nu='kSiAnuH-3 naare|. // 512 / 32 // san-bhikSa-AzaMseH uH // 5 / 2 / 33 // IrachA arthavALA ane jene prayoga A sAthe ja thAya che tevA zaMr dhAtune ja ahIM levAno che. sana ne che che sevA dhAtumAne, bhikS dhAtuna ane AzaMs dhAtune u pratyaya lAge che. labdhum icchati iti=labhU+s+ulipsa+u=lip+su=lipsuH-dAsa nA!. bhikSate iti-bhikSa+u-bhikSuH-mikSA lenaa|. AzaMsate iti-A+zaMsa+u-AzaMsuH-AzA -271-42naare|. // 512 / 331 1. kSipnu nu kSipNu na pAmAre numA 2 / 3 / 86 // sUtra Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vindu-icchU // 5 / 2 / 34 // vid dhAtune u pratyaya lAge cha bhane vid nu vinda thAma cha tathA iS dhAtune 3 pratyaya lAge che ane pha6 nuM rUchuM thAya che. __ vetti iti-vid+u-vinduH-vihAna icchati iti iss+3=icchuH-chinaare| / 5 / 2 / 34 / / za-vandeH AruH // 5 / 2 / 35 // za ane vand dhAtumAne Aru pratyaya ANe. vizIryate, athavA vizRNAti iti-vi+za+Aru-vizarAruH-nAzata-visarANa vandate iti-vand+Aru vandAruH-5 / / 2 nA2. // 512 / 75 // dA-dhe-si-zada-sado ruH // 5 / 2 / 36 // dA 35 // dhaatu| mane dadhe, si, zad mane sad pAtumAne ru pratyaya sAge cha. dadAti', dayate', yacchati', yati', dAti', dAyati iti=daa+ru-daaru:--henaa|', yA anA, henA, nAza 42nAre!", 4 // 5 // 2 // ", sA5 42naare| . dhayati iti-dhaa+ru-dhaaru:-baavnaa|-5 pAnA. sinoti iti-si+ru-seruH- mAdhanA. zIyate iti-zad+ru-zadruH-6 paamnaa|-utsaaliin. sIdati iti sad+ru-sadruH-,, ,, // 5 / 2 / 36 // zIG-zraddhA-nidrA-tandrA-dayi-pati-gRhi-spRherAluH // 5 / 2 / 7 // zoG, zraddhA, nidrA, tandrA, dayi, pati, gRhi, spRhi dhAtumAne Alu pratyaya lAge che. zete iti-shii+aalu-shyaaluH-suunaare| athavA mAsu zrad+dadhAti iti zraddhA Alu-zraddhAlu:-zrAvaNa ni+drAti iti=nidrA Alu-nidrAlu:-niyA lenaa2424| mAsu tandrAti iti-tndaa+aalu-tndraalu:-taa-maas-42naare|. tandrA sautra' dhAtu che dayate iti day+bhAlu dayAlu:-mANu patayati iti-pati+Alu-patayAluH gati nAra 1 sautra eTale sUtramAM batAvele arthAta je dhAtu dhAtupAThamAM na batAvela heya paNa sutramAM batAvela hoya te sautra dhAtu kahevAya. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-pacama adhyAya-dvitIya pAda gRhayate itigRhi+Alu-gRhayAlu:-995 42naare|. spRhayati iti spRhi+Alu-spRhayAluH-257 42naare|. // 5 / 2 / 37 // DI saashi-vaavhi-caacli-paaptiH|| 5 / 2 / 38 // yaGpratyayavA saha, vah, cala ane pat dhAtumAne i-(Di) pratyaya sAro che. ane ru pratyaya lAge tyAre A dhAtuono dirbhAva thAya che sAsadyate iti-sAsahiH- yU sana 2naare| 2payavA vAravAra sahana 42nAra vAvahyate iti vAvahiH-50 16na 42naare| athavA vAraMvAra pAhuna 42nAra cAcalyate iti-cAcali:-- bhUma nyaasnaare| athavA vA vA2 yaasnaare| panIpatyate iticApatiH-bAra bAra yaasnaa2| ath6|| bhUsa yaasnaa|. 5 / 2 / 38 // ni-cakri-dadhi-jJi nemiH // 5 / 2 / 39 // sU, kR, dhe athavA dhA, jJA 2athavA jan bhane nam pAtumAne i (Gi) sAge che ane pAtumAne vimAna yA5 55 me mAtra nam no dina yatA nam no nem thAya che. sarati iti-sRmR+i=yasa+i-sasriH-vAra vAra athavA yaas2naare| karoti iti-kR+i=cakR+i=cakriH-vAravAra athavA ghAnA . dhayati iti / dadhAti ti bAdhA+i=dadhA+i-dadhiH-dhane vAraMvAra athavA va paanaa| athavA vAraMvAra ke ghaNuM dhAraNa karanAre. jAnAti iti ] _jJAjJA+i=jajJiH-12vAra athavA ba naanaa| jAyate iti / janjan+i-jajJiH-vAraMvAra athavA ghAra nmnaa2| namati iti-nas+i=nem+i=nemiH-bAra vAra athavA dhA namana naa2|-atishy na / 5 // 2 / 38 / / za-kama-gama-hana-vRSa-bhU-stha ukaNa // 5 / 2 / 40 // za, kam , gam , han , vRS , bhU sane sthA dhAtuni uka pratyaya lAge che. zuNAti iti-za+ukaNa-zAra+ukaN-zArukaH-nAza 52naare| kAmayate iti-kam+ukaNa-kAm+ukaN=kAmukaH-abhu-bhI. gacchati iti gm+uknn-gaam+uknn-gaamukH-naare| Agacchati iti-aa+gm+uknn-aa+gaam+uknn-aagaamukH-bhaavnaare|. hanti iti-hn+uknn-ght+uknn-ghaat+uknn-dhaatukH-gunaa| varSati iti vRS-ukaNa-varSa+ukaN=varSakaH-12sanArI-bheSa, bhavati iti=bhU+ukaNa-bhAva+ukaN=bhAvukaH--bhAvu tiSThati iti-sthAy+ukaN-sthAyukaH-252 2naare| // 1 / 2 // 40 // Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana laSa-pata-padaH // 5 / 2 / 41 // laSa , pat ane pad pAtumAne uka (ukaN ) pratyaya lAge che. abhilaSati iti abhi+laSa+ukaNa-abhilASukaH-malidA 42naare| prapatati iti-pr+pt+uknn-prpaatukH-5unaa| upapadyate iti-up+pd+uknn-uppaadukH-6|| ynaare| devanI 4 2424 / n24| jIva. A zabda devanA ane narakanA jIva mATe ja jaina paribhASAmAM rUDha che. che 5 241 bhUSA krodhArtha-ju-ma-gRdhi jvala-zucaH ca anaH / / 5 / 2 / 42 // bhUSA arthavALA dhAtuone tathA krodha arthavALA dhAtuone tathA , 3, gRdh , jvala, zucU , laghu pat sane pad dhAtumAne ana pratyaya lAge che. bhUSA artha-bhUSayati iti bhuuss+an-bhuussnnH-shaamnaa2| zobhate iti zubha+ana zobhana:- ,, zodha artha-krudhyati iti-krudh+ana-krodhanaH-choya 42 naare| kupyati iti-kup+ana-kopanaH- 15 42naare| ju-javati iti java+ana=javana:-vegathI naare|. ju dhAtu sautra che. sU-sarati iti sR+ana=saraNaH-sa2nAre, gRdhra-gRdhyati iti-gRdh+ana gardhanaH-sAsayu jaballU-jvalati iti-jvl+an-jvlnH-diipnaare| zuc-zocati iti=shuc+anshocnH-sh| 42nAra laS-abhilaSati iti abhi+laS+ana-abhilaSaNaH-abhilASa 42naare| pat-patati iti-pat+ana=patanaH-5 naare| pad padyate iti vad+ana=padanaH-arthasya padanaH-a ne pAmanA. athavA kSetrANAM padana:-kSetra ta26 4 naa| che 5 5 2 3 42 che cAla-zabdArthAd akarmakAt // 5 / 2 / 43 // 'ma sevA yAsa' arthapaNA yAtumAne ane 214ma 'sh0-4'-'mos'"avAja karavo" arthavALA ghAtuone ane pratyaya lAge che. yA athavA sa calati iti-cl+an-clnH-yaasnaare| za6 arthavANI -rauti iti-rava+ana=ravaNaH-sosanAre, zanAre, avAja karanAre 1 akarmaka eTale sarvathA akarmaka athavA jenuM karma avivakSita rAkhela hoya, eTale prayogamAM bolavAmAM na Avela hoya tevo armika Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hur hor hr laghuvRtti-pacama adhyAya-dvitIya pAda ghaTitA zi- bhaNanAra. ahIM pardU dhAtu "zabda arthavALo te che paNa sakarmaka che tethI mana pratyaya na thAya. che 5 43it to carUnAntA che ke ! 2 44. dhAtu pAThamAM je dhAtuo AtmapadI che eTale 6 tathA hu nizAnavALA che ane AdimAM aMjanavALA ane aMtamAM paNa vyaMjanavALA che evA akarmaka dhAtuone ane pratyaya lAge che. 6 nizAnavALo-te tispardha+ana=pardhana spardhA karanAra zuM nizAnavALa-te tA+ana=caMtanaH -vartanAra 6 nizAnavALo-jIpatA-vadhanAra, ahIM hU svarAdi dhAtu che tethI mana na thAya huM nizAnavALo-rAyatA-sUnAra. zI varAMta dhAtu che tethI mana na thAya. nizAnavALo-satA vastra-vatra oDhanAra, va sakarmaka dhAtu che tethI mana na thAya che 5 2 / 44 che na khinnarI - pa. 2. kava che. nis (juo vAjAra tathA 3419) pratyayavALA dhAtuone ane cakArAMta dhAtuone tathA sUt, DhI, DhIla dhAtuone ane pratyaya lAgato nathI. f-mAvati ti=+ja+rAmaviThTha+=mayUrUkatA=mAvayitA pAmanAre tharAMta-mate vi=mAtA macatA-kaMpanAra sute tisUtA =hitA-paranA-nAza pAmanAre. rIpya ti ++tA=vitA-dIpanAre rIte ti=ItA rIkSitA-dIkSA lenAra upara jaNAvelA prayogomAM ane pratyaya lAgela nathI. che 5 2 kapa che Tra-: vaDA . 1 / 2aa ka6 pratyayavALA Tram ane n dhAtuone mana thAya che. vyate-tramumukya+mana=ndrama+ana=ndramA:-vAMku cAlanAre. vacce-mukyU+ca+mana +sana umaLa:-vAMke pharanAre. !! 5 : 2 3 46 ! thana-pa-rAvavA : | :: 2 / 47 | caTTa pratyayavALA van, , vaMza ane vat dhAtuone % pratyaya lAge che. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana punaH punaH yajatIti-yajyaj+ya+Uka-yAyaj+Uka-yAyajUkaH-suma ayA vAraMvAra pUjA karanAra punaH punaH japatIti-japUjapa+ya+Uka-jaJjap+Uka-jApUkaH- vAravAra 15 12naare|. punaH punaH dazatIti-dazadaza+ya+Uka-dandaza+Uka-dandazUkA-vAravAra 6 nAra-sA5. punaH punaH vadatIti-vadvadya+Uka-vAvad+Uka vAvadUkaH---pAravA2 053857 2naare|. // 5 / 2 / 47 / / jAguH // 5 / 2 / 48 // jAgR dhAtune Uka pratyaya lAge che. jAgartIti-jAgR+Uka-jAgara+Uka-jAgarUkaH-nArI-sApayeta 2nAra che 5 2 3 48 | 'zam'aSTakAt ghinaNa // 5 / 2 / 49 // zam mA 28 dhAtumAne in -(ghinaN)-pratyaya sAro che. zam-zAmyati iti-zam+ghinaNa-zam in=zamI-zAMtivANI bhuni. dam-dAmyati iti dam+in damindamI-imana 42nAra bhani. tam-tAmyati iti-tam +in-tamin-tamI-makSA shmnaare| zram-zrAmyati iti zram+in zramin zramI-zrama 42naare|. bhram-bhrAmyati iti bhram+in-bhramin-bhramI-nabhaSya 42naare|. kSam-kSAmyati iti-kSam+in-kSamin kSamI-kSamA 42naare| pra mad-pramAdyati iti-pra+mana+in=pramAdI-pramAhI klam-valAmyati iti-klam+inkla min-valamI-kSIya thnaare| che 5 2 ! 49 che yuj-bhuj-bhj-tyj-rnyj-dviss-duss-druh-duh-abhyaahnH||5|2|50|| yuja , bhuja , bhaj, tyaj , raja, dviS , duS , druha , duha sane abhi tathA A sAthe han me 54aa dhAtumAne in-(ghinaNa)-pratyaya lAge che. yujyate, yunakti iti-yuja+in-yog in-yogI-yogI bhunakti, bhuGkte,bhujati iti-bhuja+in bhoga+in-bhogI-mogI-pANanA2 athavA bhajana karanAra athavA vAMkuM karanAra bhajate iti-maja+in-bhAga+in-bhAgI-sevA 42nAra Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-paMcama adhyAya-dvitIya pAda tyajati iti tyaj+in-tyAga+in tyAgI-tyAgI. rajati iti-rajj+in-rAg+in rAgI-rAgI dveSTi iti-dviS+indve S+ina-dveSI-65 42naare| duSyati iti duS+in-doSa+in-doSI-haSa 42-12 / druhyati iti dru+indroDnain drohI-dIDa 42naare| dogdhi iti-duha+in-doha +in-dohii-haasnaare| abhyAhanti iti abhyAhan+in abhyAghAt+in abhyAghAtI-sAme naare|. gAM dogdhA-gAyane hoddnaare|-sii dhAtu sabhache tathA in na khANe. || 5 | 2. 50 ___ ADa : krIDa-muSaH // 5 / 2 / 51 // AG sAthe krID ane muS dhAtumAne in (ghinaN)-pratyaya lAge cha. AkrIDati iti-A+krID+in AkrIDI-3131 42naare| AmuSNAti iti-A+muSa+in =AmoSI-yorI 42nAre. Amoti iti A+muS+ina AmoSI- si // 5.2 / 51 // prAcca yama-yasaH // 5 / 2 / 52 // AG ma pra sAyanA yam tathA AG ane pra saathen| yas pAtune ghinae pratyaya lAge che. prayacchati iti pra+yA+in=prayAmI-saMyamI Ayacchati iti A+yam+in-AyAmI-dAyu 42nAra prayasyati iti-pra+yasa+in-prayAsI--prayAsa-prayatna-42nAra Ayasyati iti-A+yas+in-AyAsI-241yAsa 42 nA2 | pa. 2 [ para che matha-lapaH // 5 / 2 / 53 // pra pachI mApekSA math mane lap dhAtumAne in-(ghinaNa)-pratyaya sAro cha. pramathati iti pra+matha+in-pramAthA-visAuna 42nAra-sonAra pralapati iti pra+lap+in-pralApI-prA5 42||2-bhumodnaar || 5 | 2 | 53 | veH ca droH // 5 / 2 / 54 // vi ane pra sAthai AvezA dru ghAtune in-(ghinaN)-pratyaya lAge che. vidravati iti-vi+dru+in-vidrAv+in-vidrAvI gati 72naare| pravati iti-pra+dru+in-prabhAva+in-pradAvI- , , // 5 / 2 / 54 // Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vi-pari-prAt sarteH // 5 / 3 / 55 // vi, pari bhane prasAthe sAvedA sa dhAtune in (ghinapa) pratyaya lAge che. visarati iti-vi+sa+in-visAra+in-visArI-vizeSa ati 42naare| parisarati iti- pri+s+in-prisaar+in-prisaarii-saanaare| prasarati iti-pra+mR+in+prasAra+in-prasArI-prasAra anaa|-isaapnaa| visArI za vizeSa prasanA bhAchA mATe 38 che // 512 / 55 // samaH pRcaipa-jvareH // 5 / 2 / 56 // sam sAthainA pRcaip ane jvara dhAtune in (ghinaN)-prat55 sAge che. saMpRNakti iti-sam+pRc+in saMpa+in+saMparkI-sa54 rAmanA. saMjvarati iti sam+jvara+in-saMjvara+in saMjvarI- dhavANI. // 5 / 2 / 56 / / sam-veH sRjaH // 5 / 2 / 57 // sam bhane vi sArthanA sRj dhAtune ghinaN pratyaya yAya che. saMsRjati iti-sam+sRj+in+saMsarga+in+saMsargI-saMsayAmA visRjati iti=vi+sRja+in-visarga+in=visargI-visaI- 42naa|. | 5 | 2 | pa7 | sam-pari-vi-anu-prAd vdH||5|2|58|| sam , pari, vi anu mane pra saathen| vad dhAtune ghinaN pratyaya thAya che. saMvadati iti-sam+vad+in-saMvAdI-saMpAda 42naare| parivadati iti pri+vd+in-privaadii-ni| 42naare| vivadati iti=vi+vad+in vivAdI-vivAha 42naare| anuvadati iti anu+vadin anuvAdI-anuvA6 42naare| pravadati iti-pra+vad+in=pravAdI-pravAha 52naare| // 5 / 2 / 58 // veH vica-kattha-sambha-kaSa-kasa-lasa-hanaH / / 5 / 2 / 59 // vi sAthai vic , katth , sambh , kaSu , kas , lasa , bhane han dhAtumAne ghinaN pratyaya yAya che. vivinakti iti=vi+vic+in=vi+vek+in-vivekI-vivevAnA. vikatthate iti-vi+ktthin-viktthii-ni| 42 naare| visrambhate iti-vi+sambha+in-visrambhI-vizvAsa 42 naa2| vikaSati iti vi+kaSa+in vikASI-hiMsA 42 naa2| Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-pacama adhyAya-dvitIya pAda vikasati iti-vi+kama+in-vikAsI-- visa 42 naare| vilasati iti-vi+las+in-vilAsI-vilAsa 42naare| vihanti iti-vi+han+in vighAt+in-vighAtI--vizeSa dhAta 42naare| // 5 / 2 / 58 // vi-apa-abheH laSaH // 5 / 2 / 60 // vi, apa ane abhi sAnA laS dhAtune ghinaN pratyaya 2 / 5 . vilaSati iti-vi+laS+ina-vilASI-vizeSa mAmilApa 42naare| apalaSati iti apa+laS+in aplaassii-52| 27 / 42naare| abhilaSati iti abhi+laS+in abhilASI-manilA5 42naare| che 5 2 60 che sam-prAd ksAt // 5 / 2 / 61 // sam mane prasAyanA vas ghAtune ghinaN pratyaya thAya che. saMvasati iti-sam+vas+in-saMvAsI-sAthe 2henA pravasati iti-pra+vas+in=pravAsI-pravAsa 42nA // 5 / 2 / 61 // sam-ati-apa-abhi-vyabheH crH||5|2| 62 // sam , ati, apa, abhi, vyabhi (vi+abhi) sAyanA car dhAtune ghinaN pratyaya thAya che. saMcarati iti-sam+ca+in-saMcArI-sAthe yaasnaa| aticarati iti ati+car+in aticArI-AyArane dhanAre, sIdhe tamA doSa karanAra apacarati iti-apa+ca+in apacArI-5225 zate yAsanArI abhicarati iti+abhi+ca+in-abhicArI-sAme yAsanArI, pirAdha 42naare| vyabhicarati iti-vyabhi+ca+in vyabhicArI-vyabhiyArI // 5 / 2 / 12 // sam-anu-vi-avAd rudhaH // 2 / 63 // sam , anu, vi sane ava sAthenarudh ghAtune ghinaN pratyaya thAya che. saMruNaddhi iti-sam+rudha inU-saMrodhI-52252 shess-24-42naare| anuruNaddhi iti-anu+rudh+in anurodhii--mnure|5 rnaare| viruNaddhi iti=virudha+in-virodhI-virodha 42naare| avaruNaddhi iti-ava+rudh+in avarodhI- aparAdha 42naa| | 5 | 2 63 ! Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 vi sAthai dahU dhAtune ghinaNU pratyaya thAya che. vidahati iti = vi+h+in = vidAhI - vadhAre maNanAre athavA vadhAre maNatarA 32nAre. siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana veH dahaH / / 5 / 2 / 64 // pare: devi-muhaH ca // 5 / 2 / 65 / / pari sAthai dev dhAtune tathA pyaMta mevA devU dhAtune tathA muhU ghinaNU pratmaya thAya che. ane paridevate paridevayati vA iti = pari + dev +in = paridevI-meha nAza parimuhyati iti = pari + muh + in= parimohI - bhoDa pAmanAza paridahati iti = pari + h +in paridAhI hAla 42nAre. // 5 2 ! 64 // pheMkanArA kSipa-raTa: / / 5 / 2 / 66 // pari sAthai kSip bhane radra dhAtubhone ghinaNU pratyayaM thAya che. parikSipyati, parikSipati vA iti pari + kSip +in parikSepI- yAre mA unAre. pariraTati=pari+raT+in = parirATI - 5 | pAranAre // 5 / 2 / 66 // vAdeva NakaH || 5 | 2 / 67 // pari sAthai Nyanta vA vad dhAtune tathA kSip bhane raT dhAtune aka (Naka) pratyaya cAya che. dahU dhAtu // 5 / 2 / 5 / parivAdayati iti =pari+vad+Naka parivAdakaH zrIyAha 2nAre ni parikSipyati parikSipati vA iti = pari + kSip + Naka parikSepakaH- yAre pAlukhe pariraTati iti = pari + raT+Naka = parirATakaH - rADA paaunaare| ninda - hiMsa-kliza-khAda- vinAzi- vyAbhASa asUyA anekasvarAt // 5 / 2 / 68 // nind, hiMs, kliza, khAd, vinAzi, vi ane A sAthai bhASa, asUy ane aneka svaravALA dhAtuone ja pratyaya thAya che. nindati iti = nind + aka ( ka ) = nindakaH - nighA 2naare| hinasti iti hiMs + a = hiMsakaH - hiMsA unaare| // 5 / 267 // Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-pacama adhyAya-dvitIya pAda klizyati kliznAti vA iti-klizU+aka-klezakaH-leza naare| khAdati iti-khaadak-khaadkH-maanaare| vinAzayati iti-bi+nAzU+aka-vinAzakaH-vinAza naare| vyAbhASate iti=vi+A+bhAS+aka=vyAbhASakaH-vi26 mosanAre asUyate iti-asUya+aka-asUyakaH-masUmA 42naare| ane4212-cakAsti iti cakAsa+aka-cakAsakaH-zAmanA. // 5 / 2 / 18 // upasargAt deva-devi-kruzaH // 5 / 2 / 69 // asa sAthe deva, devi tathA kuzU dhAtumAne Naka pratyaya thAya che. Adevate iti-A+deva+aka-Adevaka:-1 32nA2. paridevayati iti-pari+deva+aka-paridevakaH-meha 42nAre. Akrozati iti A+kuzU+aka-AkrozakaH-poza 42naare| // 5 / 2 / 18 // vRSa-bhikSi-luNTi-jalpi-kuTTAta TAkaH // 5 / 2 / 70 // vRk (navabhA gAnA), bhikSa , luNTa , jalp , kuTTa, dhAtumAne TAka pratyaya thAya che. vRNIte iti=+Aka(TAka)=varAka+I (DI) varAkI-sevikA, hAsI, miyArI varAkaH-seva4 miyaare| bhikSayati iti=bhikSa Aka-bhikSAkaH-bhikSu luNTati iti lunnttuu+aak-lunnttaakH-duuttaare| jalpati iti jlp+aak-jlpaakH-maasnaa|-bhaare ma757 42naare|-vit vAhI kuTTayati iti=kutttt+aak-kuttttaakH-duuttnaa|-ni| 42naare-chenaare| . // 5 / 2 / 70 // prAt sU-joH in // 5 / 2 / 71 // jha sAthe jU ane dhAtuone dRna pratyaya thAya che. prasUte iti-pra+sU+in-pra+sav +in prasavI-prasapanA2, -ma ApanAra prajavate iti-pra+ju+in=pra+jaba+in-prajavI-vethA yAsAnAra - 5 2 | 71 che ji-inn-dR-kssi-vishri-pribhuu-vm-abhym-avythH|| 5 / 2 / 72 // ji, nizAnapANI i, ha, kSi, vi sAthe zri, pari sAthe bhU , vam , abhi sAye am bhane a+vyath-avyath dhAtumAne in pratyaya yAma cha. jayati iti-jayI-15 42nAra atyeti iti atyayI-nusama 52nAra Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana Adriyate iti AdarI-2 42nAra kSayati iti=kSayI-kSamavAnA vizrayati iti-vizrayI-sevA 72nAra paribhavati iti-paribhavI-pazliva 42nAra vamati iti vamI-vamana 42nAra abhyamati iti abhyamI-sAbhe ranAra na vyathate iti avyathI-vyathA nabI nA2. // 5 / 2 // 72 // sR-si-adaH marak // 5 / 2 / 73 // sa, ghas ane ad dhAtumAne mara (maraka) pratyaya yA5 che. sarati iti-mR+mara-samaraH-yAsanAra-sa24 nAra ghasati iti-ghas+mara-ghasmaraH- mAnA2. atti iti-ad+mara-amaraH- 1, che 5 1 2 73 che bhanji -bhAsi-midaH ghuraH // 5 / 2 / 74 // bhaj , bhAs bhane mid dhAtumAne ura -(dhura)-pratyaya yAya che. bhanakti iti bha+ura (dhura)=bhaGga ura-bhaGguram-nAza pAmanA bhAsate iti-bhAsa+ura-bhAsuram-hIzivANu-tasvI medate medyati iti vA-memeduram-pita. // 5 / 2 / 74 // vetti-cchida-bhidaH kit // 5 / 2 / 75 // vid , chid , bhid dhAtumAne ura-ghurak-pratyaya thAya che. vetti iti-vid+ura-vidura:-nagunA2 mA vizeSa nAma chinatti iti=chid-ura-chiduraH-chedanA2-45nA2 bhinatti iti=bhid+ura-bhiduraH-mehanA2 // 5 / / 2 / 75 / / bhiyo ru-ruka-lukam // 5 / 2 / 76 // bhI ghAtune ru, ruka ane luka pratyaya yAya che. ane se pratyayo sAre sAre bhInu me yatu nathI. bibheti iti bhI+ru-bhIruH-maya pAmanAra, mIraNa , ,, -bhI+ruka-bhIrukaH-, , ,,bhI+luka-bhIlukaH-,, || 5 5 2 76 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 ladhuvRtti-paMcama adhyAya-dvitIya pAda 73 sR-jINa-nazaH Tvaram // 5 / 2 / 77 / / , ji, nishaanaa| i mane naza dhAtumAne vara (davarapak) pratyaya yAya che. sarati iti-sa+vara=sR+tvara+I-satvarI-nyAsanArI. sRtvaraH-yAsanAra jayati iti=ji+vara-ji+vara+I jitvarI-15 pAmanArI jitvaraH-15 pAmanA2. eti iti=i+vara-itvaraH-gati 42nA2-nAzavAna. itvarI-gati 42nArI-nAzata nazyati iti-naza+vara=nazvaraH-nAza paamnaa| || 5 | 2 : 97 | gatvaraH // 5 // 278 // gam dhAtune vara-(davarap)-pratyaya sAgatAM gatvara 35 thAya che. gacchati iti-gam+vara-gatvara+I-gatvarI-ti 42nArI, gatvaraH-gati 42nArI | 5 | 2 | | 78 | smi-ajasa-hiMsa-dIpa-kampa-kama-namaH raH // 5 / 2 / 79 // smi, a sAthai jas , hiMs , dIpa , kampa, kam , nam dhAtumAne ra pratyaya yAya che. smayate iti-smi+ra-smeram-visita na jasyati iti ajasra ajasram-sAtatya. hinasti iti-hiMsa+ra=hiMsraH-sA 42nAra dIpyate iti dIpa+ra-dIpraH-hIpanAra kampate iti kampanara kampra:-panAra kAmayate iti kam+ra=kamraH-zAnA namati iti-nam+ra=namnaH-namanA2. || 5 | 2 | 79 che tRSi-dhRSi-svapaH najiG // 5 / 2 / 80 // tRS , dhRS , svap dhAtumAne naj (najiG) pratyaya yAya che. tRSNAti iti-tRS+nak-tRSNak-tRvAnA dhRSNoti iti dhRS+na-dhRSNak-pRSTa svapiti iti svapa+nak-svapnak-su rahenArI svapnajau-se sudharanA. // 5 / 2 / 80 // sthA-Iza-bhAsa-pisa-kasaH varaH // 5 / 2 / 81 // sthA, Iza, bhAs , pis bhane kas dhAtumAne vara pratya5 thAma che. tiSThati iti-sthA+vara sthAvaraH-sthira rahenAra-gati kAnu Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana ISTe iti = Iz + vara = IzvaraH - 4zvira bhAsate iti = bhAs + vara =bhAsvara :- hIpanAra persAta iti=pis+vara=pesvaraH gati u2nAra-yAsanAra. vikasati iti = vi + s + vara=vikasvaraH - viusanAra yAyAvara: || 5 / 2 / 82 / / yaGanta thevA yA dhAtune vara pratyaya thAya che. punaH punaH yAti iti = yAyA + vara = yAyAvara:- Tila gativAna // 5 / 2 / 82 // didyud-dahad jagat juhU vAk-prA-dhI- zrI dU-tU-jU AyatastUkaTaprU - parivAda - bhrAjAdayaH kvip / 5 / 2 / 83 // didyut, dahat jagat juhU, vAkU, prAda, dhI, zrI, dU, kha, kaTaprU, parivAra, bhrAj yAhi zabho kvip pratyayavAjA che. , yotate iti = didyut-bhUma chIpanAro dRNAti iti = dahat - jhaDanAze gacchati iti jagat-gativANu juhoti iti = juhU : - homa aznA2. vakti iti vAk-vANI AyataM stauti-AyatastUH - sAMgI stuti nAra kaTaM prayate iti - kaTaprUH -nahItIra. / 5 / 2 / 81 || parivrajati iti = parivAda - 52nArI - sAdhu vibhrAjate iti = vibhrAT - vizeSa chIpanAra tattvaM pRcchati iti = tattvaprAda-tatvane pUchanAze dhyAyati, dadhAti iti vA = dhI:-muddhi zrayati iti zrI:- sabhI zataM dravati iti zatadrUH - satasana- nahItuM nAma, ( vasiSThazApabhayAt zatadhA drutA iti zatadrU :) sravati iti = saH - jaranAra javati iti - jU:- vegathI yAsanAra ja , bhAyatastu ( yA sUtra sudhI zIlAdinI bheTale zIla-svabhAva-TeSa, usadharbha tathA sAdhu artha nI anuvRtti Ave che, pachI baMdha thAya che. ) // 5 / 2 / 83 // Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-paMcama adhyAya-dvitIya pAda 75 rAma-lakhavA-vijJAn muvaH 3 | 92 . 84 rAma , sa, vacana tathA vi sAthe mU ane vra sAthe meM dhAtune vartamAnakALanA arthamAM 3 (Du) pratyaya thAya che. zam mavati smAta ta=sam+++s (6) mu-jenAthI sukha thAya temahAdeva. (zaMbhu zabda mahAdeva arthamAM vAparavo) sam mavati ti=sammU-3 samu-sArI rIte thanAra vacam mavati phata=ravayamu+mU+=vayaMmada-svayaM thanAra-brahmA vimavati ti=vi+mU+==vimavibhu pramavati ti==+mU+3=pramu-prabhu ne 5 2 84 | gva rUtro dvava7 | Raa 25 81 || deva kartA hoya to dU dhAtane vartamAna kALanA arthamAM sutra pratyaya thAya che. punAti ti=[+Atra=0rUtra=vitraH ardana -arihaMta-pavitra karanAra-pavitra che. ! 5 2 85 che baSi-nAno jarake che 2aa 86 . dU dhAtane vartamAna kALanA arthamAM karaNa arthane sUcaka putra pratyaya thAya che. e karaNa koI kaSi hoya ke koInuM vizeSa nAma heya te. RSi-pUje cena-gvatraH Acama RSiH--je vaDe pavitra thavAya che e A RSi che. viroSanI pavitra-DAbha nAmanuM ghAsa, pavitra zabda "DAbha" ne paryAya che ane napuMsakaliMgI che . 5 2 86 che sUpa-2-na-1ra-da-gartaH || 1 2 87 || , , tuM, rana, ca, sat ane 8 dhAtune vartamAnakALanA arthamAM karaNa arthane sUcaka phatra pratyaya thAya. sUcate thenakasUtra tra-vatrama-je vaDe lAya vA kapAya te dAtaraDuM vagere. dhuvati ane jU===dharvatra=vitrama-jenA vaDe kaMpana thAya--paMkha vagere yuvate , =+tra=sadgurUtra=vitra--jenA vaDe preraNuM thAya. vanati , =nakSatra-nigama-jenA vaDe khodAyakodALo vagere virati ,, =Atra ratramU-jenA vaDe jivAya-AcAranuM AcaraNa thAya-caritra sanarUtra trimU-jevA vaDe sahana karAya. karachati, pharti vA banaina ti==+Atra=ma+phatra=ritram-jenA vaDe javAyahalesuM-sukAna. . 5 2 87 che Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana nI-dAva-zama-yu-yuja-stu-tuda-si-sica-miha-pata-pA-nahaH braTa _| 1 | 2 | 88 che. nI, rAva, za , gu yujha, ratu, tu, , signa, mi, va, , nas dhAtuone vartamAnakALanA arthamAM karaNa arthano sUcaka - (tra) pratyaya thAya che. nIcate cena nI+tra=netra-je vaDerI javAya-laI javAya-AMkha athavA netaruM, tti anena=+tra=Atra-je vaDe kapAya-dAtaraDuM. rAte jAtra stranuM-jenA vaDe hiMsA thAya-zatra. cautti cena=nna=cotra-je vaDe baLado vagerene dhuMsarI sAthe joDAya te jotara. yuja cenacutacotra- , stati cena tu+tra stotrama-je vaDe stuti karAya-stotra. tuti ,, =sutra-totrama-je vaDe vyathA karAya. fsanAta , =si+==sema-jenA vaDe baMdhAya-doraDI-rAza. citi ,, =fsajUnna sevatramU-jenA vaDe pANI chaMTAya. meti nena mitra tra-meTra-puSacihna-upastha pati ,, =patnatra=patrama- jenAthI paDAya--pAMdaDu ke kAgaLapatara. vAti, rakSatti athavA pati thayA-T+=trI athavA patra-grahaNa karAyela vastunuM je vaDe rakSaNa thAya athavA je vaDe pANI vagere pivAya te pAtra athavA pAtrI. naspati venana+tra athavA narkanna-naprI je vaDe baMdhAya-vAdharI. che pa . 288 | du--yA kuvara ne 1 2 82 dU dhAtune vartamAnakALanA arthamAM je zabdano artha haLanuM mukha-haLane Agale bhAga -heya ke DukkaranuM mukha-moTuM -Aya ane karaNa artha hoya te tra () pratyaya thAya che. junAri ghavate vA na=qtra=otra-haLanuM mukha-haLano Agale bhAga athavA Dukakara-varaha-nuM meM. che 5 2 89 che zeH trada che ! 2aa 20 gna dhAtune vartamAnakALanA arthamAM karaNa artha hoya te stra pratyaya thAya che. zata anacAvaMtra+gADyuM-je vaDe DaMkha mAya athavA karaDAya te dADha. | | 5 2 | 90 | Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-paMcama adhyAya-dvitIya pAda 77 dhArI || pa. 2 / 1 / che ane dhAn dhAtune karma arthamAM vartamAnakALa sUcavAta hoya te = pratyaya thAya che. ghatti cAmuM ghA+nna dhAtrI-jene bALake dhAve che dhAtrImA-dhAIma athavA rUti vAn +a+=AtrI-auSadhamATe vaidyo jene dhAraNa kare che te dhAtrIAmalakI-AmaLAnuM vRkSa che 5 | 2 | 91 che jJAna-chA gayagIta-zIyANyiA ja che . 2. 12 . jJAnArthaka dhAtuone, icchArthaka dhAtuone, arthaka dhAtuone tathA dhAtu pAThamAM ri nizAnavALA je dhAtuo batAvyA che te dhAtuone vartamAnakALanA arthamAM ta (#) pratyaya thAya che. zAnArthaka- jJAta jJAtaH- jJAtA-rAjAone jANanAre. IcchArthaka- rUSamatA -raNAma rUTa-rAjAone iSTa. pUjArthaka- pU++7=pUnitaH-nANAM pUtiH-rAjAone pUjanAro. nizAnavALA-ati ti matta=mina-cikAzavALo, dhAtu nimiAjU ne?" zIlAdirazIyata phata-zatra+ktaH=ItiH-zIlavALo. rakSAMta ti=rahma++d=fkSataH-rakSaNa karanAra. 5 2 92 che uparatha: 1 2 3 | dhAtuone vartamAnakALanA arthamAM 3 (3La ) vagere pratyaya lAge che. varati ti==+=+==A:-karanAro-kArIgara de tiraM+=-stuti karanAro. pA 293. (3rrii nAmanuM eka moTuM prakaraNa che. tenAM 1006 sUtra che. te prakaraNa brahavRttimAM ApeluM che. vistArabhayathI ame ahIM ApatA nathI. A prakaraNamAM dhAtuone vividha pratyaya lagADIne vividha prakAranAM nAme banAvavAnI rIta batAvela che. jeTalA saMskRta zabdo che. te badhAne saMgraha A prakaraNamAM che. sa ) AcArya zrI hemacaMdra viracita siddhahemacaMdra zabdAnuzAsananI yajJa laghuvRttinA pAMcamA adhyAyanA kRdaMta prakaraNanI gujarAtIvRtti tathA vivecanane bIje pAda samApta Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (paMcama adhyAya) (tRtIya pAda) bhaviSyakALa- vaati "bI" mAlika che pI rU. 25 mI vagere zabdone bhaviSyakALamAM , rUr (jana) pratyaye thayelA che. -AmiMti ta=AmI, namI prAmamU-gAma janAra. -AmirthAta ti=gAmI, AmI grAmamU-gAmamAM AvanAra | 5 | 3 | 1 | 2 dezI rAja |rU. 2 | dhAtune bhaviSyakALanA arthamAM ja prazya vikalpa thAya che, je kriyAno hetu siddha thato hoya to. megha : saMsAH saMparyanta vA zAcaH--je megha varasyo to zAli- cokhA-utpanna thaI gayA athavA utpanna thaze. samparvata+a+7=panA, samU+ +yanta vaccatte pa 3 2 54 nidara | paI 3 rU . kaSTa arthamAM ane gahana-duSNaveza-arthamAM anid rahetA evA zam dhAtune bhaviSyakALamAM ? pratyaya thAya che. (juo-44 67) praveza eTale praveza kare kaThaNa lAge evuM sthAna - ghora jaMgala athavA ghora aMdhakAra. paSyati ti=+ta= -kasaze-kasoTI kare te kaSTa. jaLyakita ti=+tana+=%ET: ziH tama-aMdhakArathI dizAo gahana thaze. fSatAH trava - zatruone haNyA-ahIM ja athavA jana artha na hovAthI dhAtu sek che tethI A niyama na lAgyo. e 5 5 35 3 che maSyintI rU4 / dhAtuone bhaviSyakALanA arthamAM "bhaviSyanI" nA praya lAge AjanA covIsa kalAkamAM je thavAnuM che tene mATe bhaviSyakALa vaparAya che. muvate mukhyatve mokSyate-AjanA covIsa kalAkamAM game tyAre jamaze. 5 | 3 4 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-paMcama adhyAya-tRtIya pAda manane zvatanI pa rU! 1 | je AvatI kAlane kALa che arthAt AjanI vIza kalAka pachI kALa heya tene "stana kahevAya. e kALane sUcavavA mATe dhAtune zvastInA pratya lAge che. tA=#-te AvatI kAle karaze. 3 jo vA maLyati-AjakAlamAM jaze-AmAM ephakho zvastana kALa nathI tethI sAmAnya bhaviSyakALa thayo. 55 3 5 che vine ja. rU. 6 | je ciMtAne artha jaNAto hoya to dhAtune zvasvanInA pratyaya lAge. mu+tA=sAntA-te jaze. tu jA rattA thA parva pAvau niva-A to kayAre jaze-pahoMcaze je A rIte pagalAM mAMDe che. che pA 3. 6 pura-pAvato vartamAna 1 rU. 7 dhAtunI sAthe purA ane vAvata zabdono saMbaMdha hoya te dhAtune bhaviSyakALanA arthamAM paNa vartamAnAnA pratyaya thAya che. purA mukta-pahelAM khAya che-pahelAM khAnAra che. thAvat mudyate-amuka samaya sudhI khAya che.-amuka samaya sudhI khAnAra che - 5 ] 35 7 che - : navAM pI rU! 8 che. varA ane sarda zabdone saMbaMdha hoya te bhaviSyakALanA arthamAM dhAtune vartamAnAnA pratyayo vikalpa thAya che. 29 mukta, mote, movatA-kayAre khAnAra che, khAze, AvatI kAle khAze. huM , , - , , , , , che 5 3. 8 che # jinnAyAma 6rU 3 | dhAtunI sAthe vibhayaMta vim zabdane saMbaMdha hoya athavA atara ane vartama zabdone saMbaMdha hoya to ane prazna karanAranI lisA hoya-prazana karanAra kaMi meLavavA IcchatA hoya-e artha jaNAto hoya te dhAtune bhaviSyakALanI arthamAM vartamAnAnA pratyayo vikalpa lAge che. che mavata mikSa dravAti, rAcata, vAta vAtamArAmAMthI koNa bhikSA Ape che, Apaze, AvatI kAle Apaze. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vatana: , , , , , miNAM rAti-AmAM vim zabdano prayoga nathI tethI ane zaH puje cAra- koNa nagaramAM jaze-AmAM prarana karanAranI lisAno bhAva nathI tethI A baMne udAharaNomAM A niyama na lAge. che 5 3 9 che sTisiddha kA rU. 20 je vastu meLavavAnI che enI dvArA koI phaLanI siddhi thatI jaNAtI hoya te dhAtane bhaviSyakALanA arthamAM vartamAnAnA pratye vikalpa thAya che. yo bhikSA dadAti, dAsyati, dAtA vA sa svargalokaM yAti yAsyati yAtA vaaje bhikSA ApanAra che, Apaze, AvatI kAle Apaze te svargalokamAM javAnuM che, jaze, AvatI kAle jaze. 5 3 5 10 che pagrasthathata / 1 / rU. 2 . je arthamAM dhAtune paMcamInA tu tAm manu vagere pratye vaparAya che te arthanI siddhi thatI hoya te dhAtune bhaviSyakALanA arthamAM vartamAnAnA pratya vikape thAya che. paMcamInA artho A pramANe che - 1 vidhi-kriyAmAM preraNuM. 2 nimaMtraNa-je preraNA karyA pachI te pramANe vata vAmAM na Ave to prAyazcita levuM paDe te preraNAnuM nAma nimaMtraNa. 3 AmaMtraNa-je preraNA karyA pachI karavuM ke na karavuM kartAnI marajI para rahe te preraNAnuM nAma AmaMtraNa. 4 adhISTa-satkArayukta preraNA 5 saMpradhAraNa-saMprazna-"Ama karuM te saMpradhAraNa. 6 prArthanA-mAgaNI-"huM Ama karavA IcchuM chuM te prArthanA. 7 pRSa-tiraskArapUrvakanI preraNuM daiSa. 8 anujJA-sammati. 9 avasara-kAmane yogya avasara. A badhA paMcaryonI siddhi thavAne hetu jaNAte heya to dhAtune bhaviSyakALanA arthamAM vartamAnAnA pratye vikalpa thAya che. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-paMcama adhyAya-tRtIya pAda 81 upAdhyAyazced Agacchati; AgamiSyati, AgantA vA atha tvaM sUtram adhiissvupAdhyAya je AvavAnA che, Avaze ke AvatI kAle Avaze to tuM sUtrane bhaNaje. A prayogamAM AThamA paMcamarthanI siddhino hetu jaNAya che. che 5 rU. 11 che saptanI jarthanIti . 1. rU22 | je arthane sUcavavA dhAtu sAthe paMcamInA pratyaya vaparAya che te arthanI siddhi mATeno hetu eka muhUrta pahelAM jaNAto hoya te dhAtune bhaviSyakALanA arthamAM vartamAnAnA ane saptamInA pratyayo vikalpa thAya che. muhUrtA upacAt A che , Arata, gItA Amiti vA maya vaM tanma athava-muhurta pahelAM upAdhyAya AvanAra heya, Ave ema hoya, AvatI kAle AvanAra hoya ke Aje AvanAra hoya te tuM tarka bhaNaje. A prayogamAM paNa AThamA paMcamarthanI siddhine hetu jaNAya che. che pA 3 12 | ziyAthI vicAryA tu 2 maviSyanta | 1. rU rUA je pragamAM eka kriyA mATe bIjI kriyA thatI jaNAtI hoya arthAt eka kriyA bIjI kriyAnA heturUpa jaNAtI hoya tyAM prathama kriyAsUcaka dhAtune bhaviSyakALanA arthamAM tun , ma (6) ane bhaviSyantonA pratyaya lAge che. raste cAlata-karavA mATe jAya che. zAraH cAta-karanAre ,, ,, SyAmi ti cAta- "karIza" mATe jAya che. fmali ti samaya naTa - bhikSA mAgIza" mATe ena jaTA che. A prayogamAM bhikhavAnI kriyAmAM na heturUpa te che paNa te kriyArUpa nathI. - dhAvatarUM tiSyati vAsa-deDatAM tAruM kapaDuM paDI jaze.-ahIM pahelI karavAmAM AvatI deDavAnI kriyA kapaDuM paDevA mATe karavAmAM AvatI nathI arthAta kapaDuM paDI jAya te mATe ke kapaDuM pADI nAkhavA sAru doDanAra doDato nathI che 5 : 313 che ma: gaNe che ! rU. 24 . jyAM eka kriyA mATe bIjI kriyA thatI jaNAtI hoya tyAM karma pachI AvelA dhAtune bhaviSyakALamAM ja (gaLu) pratyaya thAya che. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana sugaM dhyAmi ta vAtikumAra cati "kuMbha karIza" mATe athavA kuMbha kastAne che te sAru kuMbhAra jAya che. je pA 3 [ 14 . mavizvanAH | 1 rU25 eka kriyA mATe bIjI kriyA thatI jaNAtI hoya tyAM pahelI kriyAnA sUcaka dhAtune bhaviSyakALanA arthamAM bhAvavAcaka pratyaya lAge che. in , fja ane jana-vagere pratyayo bhAvavAcaka che. A pratyenuM vidhAna have pachI batAvavAnuM che. dha-gha-gha-=H-yAti- rAMdhaze-rAMdhavAnuM che-mATe jAya che. tti-+vita-utaravata-rajIye yAti- , ,, ,, ane-pAna=na-vacanAya yAti- ,, , ,, 5 5 3 5 1pa che pa--viza-vRAra ghaDyuM che : rU! 26 che. " , , viza ane pR[ dhAtuone kartAnA arthamAM in pratyaya thAya che. A van pratyaya vartamAna, bhUta ane bhaviSya ema traNe kALano sUcaka che. ghare, gha , apari che vA rUti vAda-je gati kare che. je Aje gati karanAre che, AvatI kAle gati karanAra che, jeNe Aje gati karI athavA jeNe gaI kAle gati karI tenuM nAma pAda-paga. jJA ti zera-pIDA kare te roga. ahIM paNa upara jaNAvyA pramANe traNe kALamAM pIDA kare te rega. vita rUti vezaH- praveza kare te veza. "vezanA traNa artho che. vezyAonuM raheThANa, jyAM veza badalavAno hoya te sthAna-nepa ane ghara. ahIM paNa traNe kALano artha samajavAno che. skRta ti svasparza. A eka vizeSa prakAranA vyAdhinuM paNa nAma che. ahIM traNe kALane artha samajavAno che. te 5 35 16 che sarveH dizA-vyAdhi-va8-makyuM che paI rU. 67 | sthira, vyAdhi, bala ane matsya kartA hoya to huM dhAtune vaga thAya che. -kana (ga) sati jAtara rUti rAma=sAra:-je kALAMtara sudhI sarato rahe-lAMbo kALa Take te sAra-sthira atIra+=atIsAra=gatIsAra-vizeSa prakArano vyAdhi-vAraMvAra sarasara jhADA thayA karavAno eka vyAdhi che jenuM bIjuM nAma saMgrahaNI che. vR+= sAsari:-baLa. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-paMcama adhyAya-tRtIya pAda vi++1=visArux=visara:-mAchaluM che 53 17 che mAva : | : rU! 28 . bhAva (kriyA athavA dhAtvartha) arthane sUcavavA ane kartA sivAyanA kArakanA arthane sUcavavA dhAtune gha6 pratyaya thAya che. A ghar pratyaya karma, karaNa, saMpradAna, apAdAna ane adhikAraNa e pAMce kArakane sUcaka che. saMdarbha anusAra prayogone anusarIne A arthane samajavAno che. ahIMthI 121mA sUtra sudhImAM je je pratyaya batAvavAnA che te eka te mAtra arthane sUcavanArA che tathA vArtA sivAyanA uttara veDhA para rAvanA arthane paNa sUcavanArA che. jyAM koI vizeSa artha sUcavyo na hoya tyAM mAva ane avAra artha sama . bhAva-pUnamUna=pA-pArA-rAMdhavuM. karma-ce prati : 2+++ga-prAkAra-prAra-jene loko kare che- banAve che-caNe che tenuM nAma prAkAra-killo. -rIte rUti yA+-Aya-vAya: 7:-devAmAM Ave tenuM nAma dAya. dAyabhAga-Ape. che 5 | 3 ! 18 ! sura mAtrAne tu Tis vA . pa. rU21/. phu dhAtune bhAva arthamAM ane kartA sivAyanA kArakanA arthamAM ghana prayaya thAya che. jyAre apAdAnamAM in thAya tyAre ja e ghara ne vikalpe Tram samajavo. 2 nizAnayukta thavALA zabadane nArIjAtine TI pratyaya vikalpa lAge che. bhAva-adhI te adhi++ =vasthA-dhyAyaH-adhyAya-bhaNavuM. karma-ca vadhIne sa AdhyAya:-- bhaNAya te adhyAya-bhaNavAnuM eka prakaraNa ke bhaNavAnA zAstrano eka bhAga. apAdAna-pa samIpama 3 ca vIcata caHvuM saH 3pa vyAyaH- +9=34 - 3+dha+Ama - gAya -- jenI pAse AvIne-besIne-ke-vidyArthIo-bhaze che te-upAdhyAya. 3pavAcI, upAdhyAya -bhagAvanArI strI hoya to upAdhyAyI ke upAdhyAyaejha gu. ane upAdhyAyanI panI ja bhAvanArI hoya te dhyAna ejha. | 5 | 3 | 20 || Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana tho vAyu vanite bA rU. 20 | dhAtune bhAva arthamAM ane kartA sivAyanA kArakanA arthamAM vAyu, varNa-raMga ane oDhavAnA sAdhanano artha sUcavAto hoya te gha pratyaya thAya che. vAyu-za-zIte auSadhaffmaH zAraH auSadha vagere dvArA jene nAza karI zakAya te zAra-vAyu-vAyune vikAra,-sAye oDakAra varSa- ma na zIryane yaH :=Ara: malinatA vaDe jene bagADI zakAya tevo varNa te zAra-kAbaracItare varNa-raMga. nivRtta-nivRta-nivaraNa-prAvaraNa arthAta oDhavAnuM game te sAdhana- - zItAripadrava: cena nizacaMte ti nIrA -ThaDa vagerene upadrava jevaDe dUra karI zakAya te nizA-oDhavAnuM sAdhana che pa 3 : 20 | ( niH pUrava che . rU. 22 . ni sAthe pU dhAtune ane mi sAthe sTra dhAtune bhAva ane kartA sivAyanAM kArakenA arthane sUcaka in thAya che. bhAva-nipUyate ta nira++-nipAva-nivAva-vAla-jhAlara-nAmanuM kaThoLa dhAnya mitte ti amijhU+=mitra-mAvA-kApaNI. che 553 21 ne parata / 1 / rUA22 | upasarga sAthe ja dhAtune bhAva ane kartA sivAyanAM kArakonA arthane sUcaka in pratyaya thAya che. -saMravA-samu+kalaMrAva:-avAja kara. che 5 3 22 che mU-zi- ar che rU. 22 || upasarga sAthe meM, bi ane at dhAtuone bhAva tema ja akartAnA arthamAM a6 pratyaya thAya che. bhAva-pramavAma-pramuyate-pra++-pramava-pramava:-thavuM. AdhAra artha-sazrIjo coH stra saraM+-saMbaca-saMthAH- jyAM loko Azaro le te-saMzraya-rahevAne AdhAra. vizeSekha ana-vi+ad-gha#ga vighata-vighaNa -vizeSa khAvuM. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-paMcama adhyAya-tRtIya pAda bhAva:-bhAva (ghaJ)) zrAyaH-mAzraya 72 () // tro prayogamA upasarga nathA tathA // ghAsaH-pA ) niyama nsaaye|. // 5 / 3 / 27 // nyAdaH navA // 5 / 3 / 24 // ni sAthe ad dhAtu DAya to bhAva ane mtaan| ma mA al sAthai nyAda rUpa vikalpa thAya che. nyAdaH / nyadanam-ni+ad+a=-nyAdaH-nirata2 mA nighasaH,nighasamA adnu ghas 35 thayesa cha , // 5 / 3 / 24 // sam-ni-vi-upAd yamaH // 5 / 3 / 25 // sam , ni, vi bhane upa sAthe yam dhAtune mApaM sane sAnA paryabhAM ala vi485 thAya che. saMyamanam -saMyamaH, saMyAmaH-saMyama. niyamanam niyamaH, niyAmaH-niyama. viyamanam viyamaH, viyAmaH-me pAna vAma- ho mevAna sAmuche. upayamanam upayamaH, upayAmaH-52 -nyAnA 2vI12. // 5 / 3 / 25 // ne: nada-gada-paTha-svana-kvaNaH // 5 / 3 / 26 // ni sAthe nad , gad , paTh , svana , ane kvaNa dhAtumAne ala pratyaya vipe pAya che.. ninadanam -ni+nad+a ninadaH, ninAda:-244001 nigadanam-ni+gad a-nigadaH nigAdaH-,, nipaThanam-ni+paLU+a nipaThaH, nipAThaH- , nisvananam =ni+svan+a-nisvanaH, nisvAnaH-,, me gata vAgha-nizAna ! nikvaNanam-ni+kvaNa+a=nikkaNaH, nikvANaH-19508 24vA // 5 // 3 // 26 // vaiNe kvaNaH // 5 / 3 / 27 // upasarga sAthe [ dhAtune "vINano avAja" artha hoya te astra pratyaya viSe thAya che prakvaNanam=pra+kvaN+a-prakvaNaH, prakvANaH vINAyAH-vIna! Aalr. prakANaH zakhalasya-puruSanAhArAnI athavA sodAnI sajanI sbaarahIM vINAne avAja" artha nathI tethI A niyama na lAgyo. che 55 3 raNA Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana yuva-vRda-varA-1- tra / 1 rU. 28 | 6 varNAta, 3 varNAta ane dIrdha trada kArAMta dhAtuone tema ja vRda, vara - jam ane prat dhAtuone adra pratyaya thAya che. gvata --vacana~vaya-saMgraha kuM-zI-jhayamUtraya -kharIdavuM 3vata- 3- mara:-avAja -TU-travana-tsava -lavaleza-zeDo bhAga --ca-229-kara-rAjadeya bhAga. -driyane ta-vara:-vara - A mU-jAra:-Adara va-zanamU- -IcchA, khaMta junam-2-avAja mu-kAnimnmaH -gamana prada-- -graha-sUrya Adi graha, upasarga sAthe athavA upasarga vagaranA dhAtuone thayelA prayovALAM nAmanA je artho ahIM jaNAvyA che te sivAya bIjA artho paNa thAya che. || 5 | 3 28 che varSa vagere zabdo ja pratyayavALA che tathA napuMsaka liMgamAM vaparAya che. varSa-(-7+x)=varSa maca-(mI+x)=bhaya che yA 3 29 sa-3 nara paze || Rii rU30 || sanma tathA 34 upasarga sAthe anna dhAtu Avyo hoya ane pazu arthane saMbaMdha hoya te ja pratyaya thAya che. sa+q+=AmanaH pAnA-pazuone samUha 3 +4=3gaH , -pazuonI preraNA samAgaH naLa-mANasane samAja-ahIM pazu arthane saMbaMdha nathI tethI A tiyama na lAgyA. pa 3 : 30 che Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-paMcama adhyAya-tRtIya pAda - banatta-che . rU. 2 | garbhagrahaNa artha jaNAto hoya te rU dhAtune tathA "akSa-ramavAnA pAsA" artha heya te rad dhAtune atyu thAya che. grahaNa arthavALo rad dhAtu svataMtra che athavA pradu dhAtunA "rane "la" karavAthI #dhAtu banI zake che. kavasaraLavA 35 -garbha grahaNa karAvavA mATe sAMDhanuM gAya tarapha gamana namU-kakSAnAm H -pAsAnuM grahaNa karavuM. 3pasAra: mArca rAjJA-nokarI mATe rAjAo pAse javuM-ahIM "prajana" artha nathI. rAH vaca-pagane pakaDI rAkhe-ahIM pAsAnuM grahaNa artha nathI che pa aa 3 31 , ne mAne che 25 rU. 32 che. mAna-mApa-artha jaNAto hoya te pad dhAtune ar thAya che. paLanampa -mUchapAva-mULAnI paNa -stuti-ahIM "mA" artha nathI. 5 3 5 3ra che saMkra ma Ne che pa ! rU. rUrU | harSa arthamAM sakSama ane praznan dhAtuone aruM thAya che. maH strInAma-strIone harSa prama: , - , , mAda-saMmAda-ghelachA mA-pramAda A baMne prayogomAM harSa artha nathI tethI ma na thayo che pA 3 33 naH santana-ttau reze | 15 rU34 . kAnta zabda pachI AvelA dRna dhAtune ja thAya che ane duna ne ghana tathA ghA thaI jAya che je deza artha jaNAto hoya te. ata+ha+=antardhana, atta: deza-kei dezanuM nAma-vAhIka pradezamAM eka vizeSa pradeza satata vacce ghAta kare. ahIM deza nathI. te 5 35 34 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana prApa-zayALo pUre 1 rUrUSa / jha sAthe dRna dhAtune aru thAya che. je taiyAra thayela zabda dvArA "dharane amuka bhAga" evo artha sUcita thato hoya te, ane pratyaya thAya tyAre hara ne badale ghana ane vALa belAya che. praH athavA pradhA: bAraNA pAsene oTale vAta-rivAja. A zabda dvArA "dharane bhAga" evo artha sUcita thato nathI tethI mahuM pratyaya na thayo che 5 3. 3pa che niva-3-saMva-vana-ghana-355 nimita-rAsta--- gayAdhAna-gAsana che ! rUT 26 che. nimita eTale saghana. jemake, vanamAM vRkSo saghana che eTale eka sarakhI laMbAI pahoLAIvALAM vRkSa. khetaramAM ghauM ke zALa saghane che. eDhavAnI pacheDI saghana che. paharevAnuM vastra saghana che eka sarakhI laMbAI ane pahoLAIvALuM che. prazarata-vakhANAeluM athavA vakhANavA joga jaNAya te. gaNa-samUha-jaLe-ToLuM-Dhagalo. atyAdhAna-je AdhAra upara rAkhIne-mukIne lAkaDuM, huM tAMbuM vagere chedAya ghaDAya ke cholAya te sAdhana. aMga-zarIrane kaI eka bhAga-hAtha paga vagere. Asanna-pAse najIka athavA pAsenuM ke najIkanuM nipa zabda nimita arthamAM, 34 zabda prazasta arthamAM, saMgha zabda samUha arthamAM, udhana zabda atyAdhAna arthamAM, Apaghana zabda zarIrano koI bhAga-hAtha paga vagere arthamAM ane 3panna zabda najIka ke najIkanuM arthamAM vaparAya che. jaNAvelA A badhA zabdo (ga) pratyayavALA che. ni+na+ganna-niSA vRkSA, ni: zAca nirdhA vastram, nipA zAka 3+TTana+-3 -prAratam TU dhAtune jati artha paNa che ane gatino jJAna-jANavuM artha paNa thAya che tethI sva eTale vakhANavA lAyaka jaNAya te sama+na+na-saMgha-saMdha 3+ha+ma-38ghana eTale atyAdhAna apa+hana+adbha-apazana-zarIrano hAtha paga vagere kaI bhAga 35+na+ma-3nna-pAse-gula-gurunI pAse prAmoSaprama-gAmanI pAse vagere Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-paMcama adhyAya-tRtIya pAda 89 upara jaNAvelA badhA zabdo "dana dhAtu dvArA sAdhelA che ane AdinA traNa zabdomAM dRna ne i thayela che, te pachInA be zabdomAM dRna ne ghana thayela che ane eka upanna zabdamAM dRna ne dana thAya che. jaNAvelA arthomAM ja A badhA zabdo vAparI zakAya paNa bIjA kaI arthamAM na vaparAya che 5 3 36 che pUrti-nirita-gajhe ghanA 5 rU. 37 che. mUrti eTale kaThaNa padArtha nicita-niraMtara. anna-Abha-vAdaLa-megha. ghana zabda upara jaNAvelA traNa arthamAM vaparAya che ane dun dhAtune - (0)-pratyaya lagADIne ghana zabdane sAdhela che. A zabdamAM na dhAtune (1+ a) ghana thaI gayela che. ghanaH vArtha - padArtha ghaNu che nakkara che arthAta kaThaNa che ghanAH veda-vALa ghana che-mAthAmAM niraMtara vALa che-sarvatra vALa che- kyAMya TAla nathI ghanaH-meSa:-ghana-megha | 5 | 3 | 37 vicAro ne che . rU . 28 vi, trayam ane Tu zabda sAthe dun dhAtune karaNa" arthane sUcaka ma() pratyaya lAge che ane dhAtunuM ghana evuM rUpAMtara thAya che -vicate tamaH cena sa viSanaH--je vaDe aMdhAruM haNAya te vighanasUrya ke caMdra vagere je vaDe kAMI paNa haNAya tene vizvana kahevAya vi+ha+Atra=vina: baca-mayaH iMte cena sa coghana -jevaDe laTuM vagere vAtu haNAyaTIpAya te aghara-ghaNa ayasa+han+ala-ayodhanaH Tu-phula cate cena na phughana -je vaDe vRkSo vagere haNAya-chedAya ke pAya te kuLa-kuhADA kuttama kuvA | 5 | 3 | 38 | Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana stanvat | Raa rU. 32 hata zabda pachI dhAtune karaNanA arthane sUcaka (a4)pratyaya lAge che ane dara ne badale jJa tathA ghana belAya che. tanna: blo- jenAvaDe stabana-thaDane-haNAya-te rataH-ghaNuM. tasvapanaH caSTi -jenA vaDe taMbane-caDane haNAya te saMbaghana-lAkaDI. che 5 : 3 ! 39 che re ghara | kI rU. 40 | para sAthe dura dhAtune karaNa arthamAM adda thAya che ane dura ne za thAya che. variSya anena-: vaDhavo vA-ajA-AgaLiyo-bhagaLa-bAraNuM baMdha karIne tenI pAchaLa ADe bhIDAvI rAkhavAmAM Ave te bhogaLa | 5 3 5 40 hU: samAdhaMca-gAtha chUta-nAmano . 5. rU42 . sama ane AvuM sAthe huM dhAtune cUta arthamAM ane ekalA (gA) sAthe hIM dhAtune nA arthamAM A pratyaya thAya che ane huM ne hRca thAya che. samAhya -urghutamU-prANIono jugAra-prANIo vaDe ramAtA jugAra ahiM saMsa-nAma-revadrattAhRca -devadatta nAmane che 5 3 41 che niyami-3pa-vera vAra ra aa che . rU42 | ni, ami, 35 ane sAthe dhAtune bhAva ane akartA arthamAM at thAya che ane gar thavA sAthe hA nA "vA" 3 thAya che. ni+hAao divaH spardhA ni+du+gaDha) mahuvaH-spardhA 3 :- 9 vivaH- che pA 3 42 che gAka yuddha | Da rU4rU che. sAthe hya dhAtune yuddha artha hoya te bhAva ane akartA arthamAM matta thAya che ane gar thavA sAthe hRAnA "vA na thaI jAya che lava yuddhama- yuddha che 5 | 3 43 | Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-paMcama adhyAya-tRtIya pAda yAdA nipAna che 5 rU44 bAra sAthe hI dhAtune bhAva ane akartA arthamAM ja thAya che ane hAna ja thaI jAya che je nipAna-pazu vagerene pANI pIvAno jalAdhAra-havADeartha hoya to. AhAva: vInA-pakSIone pANI pIvAne havADe-nipAna-navANuM 5 3 44 che madhe gapawta che 5 rU / 46 che. upasarga sivAyanA hrAM dhAtune kevala jAva arthamAM astra thAya che ane hA nA "vA ne 3 thaI jAya che eTale "huM" ne zuM banI jAya che. (hR+A= kara=du) hA-dumara:-pardhA. hA-spardhA-ahIM karma artha che . bAhyayaH-, - ahIM upasarga che A baMne udAharaNomAM A niyama na lAge. !! 2 3 45 che darara vA varSa 2 | 9. rU. 46 upasarga sivAyanA dun dhAtune bhAva arthamAM ar vikalpa thAya che, ane bai thavA sAthe dunano vadha thaI jAya che. rasa-runana-va-vadha at na thayo tyAre gha-ghAta thai che 5 346 vadha-45- masyaH || 6 | rU! 47 | upasarga vagaranA gadhu, ane mad dhAtuone bhAva arthamAM tathA rakartA arthamAM aNuM thAya che. dhaHtADana karavuM pa:-- 5 maraH-mada che 5 3 47 che nava rave-ca-ra-nAra che 6. rU. 48 upasarga sivAyanA , yam, Tur ane ravana dhAtuone bhAva tathA akartA arthamAM anna vidhe thAya che. M:, :-arapaSTa avAja Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra cama: du , 5 2 3 48|| siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana cAma-yama, niyama, japa, saMyama, prahara vagere. dAla-hasavuM bhavana, sthAna-avyakta avAja mArA do 2. rU. 41 | A upasarga sAthe ja tathA su dhAtune bhAva ane akartAnA arthamAM ma-(ra)-pratyaya vikalpa lAge che -+ha+ma=bhAva:-avAja a4 na thAya tyAre gha thAya A+chu+=AstraH pANImAM DubakI mAravI, ghana-mA+ha+ Arava:-avAja, rAva sA++==AvaH DubakI | 5 | 3 ke 49 varSavighne avAd grahaH // 5 / 3 / 50 // sava upasarga sAthe dhAtune "varasAdanuM vigha' artha jaNAya te bhAva ane akartAnA arthamAM astra pratyaya vikalpa lAge che java +=zava , =varasAdamAM vidya-varasAdane rokI rAkho va++=AvAda I navagraha artharaca-vidika saMketa pramANe eTale artha pramANe avagraha padone vibhAga athavA jaina saMketa anusAre padArthanuM avagraharUpa sAmAnya jJAna. A prayogamAM "varasAdanuM vidhra evo artha nathI tethI A niyama na lAgyo. che 5 3 50 che prAt rAzi-tulAsUtre // 5 / 3 / 51 // rAza (baLadanI rAza) arthane tathA "trAjavAnAM pAMgarAM arthane saMbaMdha heya to bhAva ane arjAnA arthamAM pra sAthe prat dhAtune sAru pratyaya vikaTape lAge che. + =2 ) baLada vagerenI rAza athavA trAjavAnA pallAnuM pra+huM gha=AhuM chuM pAMgaruM athavA ghoDiyAnuM pAMgarsa che 5 3 51 che To vacce che 1rUkara . - "vastravizeSa" arthane saMbaMdha hoya to bhAva ane akartA arthamAM sAthe vRd dhAtune sad vika9pe thAya che. pravara:, kAvAraH-oDhavAnuM vastra pravara: tiH -uttama sAdhu.-ahIM vastra artha nathI. 5 3 para che Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-paMcama adhyAya-tRtIya pAda yuvA ma / 1 rU| 2 ka7 sAthe dhAtune bhAva ane akartAmAM ja vikalpa thAya che. +biga-3chA, 3rAyaH-abhyadaya, UMcAI che 5 3 53 che yu.pU-dro zuM che 1 / 2 / 14 / sAthe 3 [ ane tu dhAtuone bhAva ane akartAmAM paga thAya che. 3cAva-vizeSa mizraNa karavA-vizeSa pavitratA kaDhAva-ciMtA, upadrava-udrA | 5 | 3 / 54 che prada che 1 rU. 1 | satta sAthe pradu dhAtune bhAva ane arjAmAM a-paga thAya che. 39jhA-ugharANI. ( 5 - 3 55 | ni-gavAra che paI rU. 16 ni ane zava sAthe prat dhAtune zApa artha jANato hoya te bhAva ane akartAmAM paga thAya che. nizA, avapra vA te gAme ! mUcAhe julmI tane zApa he niugH gaurAMca rane nig-cArane baMdhanamAM nAkhavo-ahIM zApa artha nathI. | | 5 3 56 ! prati DhiNAyA che 1 rU. 17 | sAthe dhAtune lipsA-meLavavAnI IcchA-artha jaNAto hoya to bhAva ane akartAmAM panna thAya che. pAtrapramANa varata vizvapAtarthI mizu-pAtra laIne bhikSA mATe bhikSu phare che. suvaH praghaTTa ziSyasya-ziSya yajJamAM vaparAtuM pAtra grahaNa kare che. ahIM lisA artha nathI tethI ghana na thayo che 5 | 3 pa7 no mucho 1. rU. 18 samU sAthe prat dhAtune muSTi arthane saMbaMdha jaNAto hoya te bhAva tathA akartAmAM ghaba thAya che. saMgraho masTaya-malanI muSTinI pakkaDa athavA mallanI muThInI daDhatAmajabUtAI saMgha ziSya-ziSyane saMgraha-ahIM muSyi artha nathI tethI putra na thAya. 5 3 58 | Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana yu-dro + 5 rU. san sAthe yu, Tu ane huM dhAtuone bhAva tema ja akartAmAM vaga thAya che. saMcAva -sAruM mizraNa. rAva:-agni, saMtApa. drAvaka-sArI rIte karavuM | 5 | 3 | 5 | niyazca anupasargAd vA // 5 / 3 / 60 // upasarga sivAyanA nI dhAtune ane yu, Tu, Tu dhAtuone gham vikalpa thAya che. na, nAca-naya (jaina paribhASA), nAya eTale laI javuM. cava, cAvaDa-java, mizraNa. va, rAvaH-dAvAnala. vaiva, drAva:-jharavuM, pravAhI prAcaH sneha-ahIM nI dhAtu sAthe upasarga che tethI A niyama na lAgyo. | 5 | 3 60 che vA 3H || | rU. 26 sat sAthe nI dhAtu hoya to pa vika9pe thAya che. 3nA, 3nA unnati. || yA 3 61 che gavAra che ja rU 22 che. ara sAthe nI dhAtune ghanna thAya che. AvanAca-baMdhana, avanati. che 53 62 | je te che kaI rUdara che. vara sAthe nI dhAtune ghata-jugAra-artha jaNAto hoya to ghara thAya che. rijhAyena zArInuM nitta-cAre bAjue pharavAvaDe sogaThIone mAre che. vaya maracA -A kanyAne pariNaya-vivAha-ahIM vrata artha nathI. tethI A niyama na lAge. che 5 3 5 63 che muvaH bavajJAne vA 6. rU. 64 che. ri sAthe meM dhAtune avajJAna eTale tiraskAra artha jaNAta hoya to ghaga vikalpa thAya che. varimAva:, parimava-paribha-anAdara-tiraskAra. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-paMcama adhyAya-tRtIya pAda 5 ramava:-cAre kora havuM- ahIM avajJAna artha nathI tethI A niyama na lAge. 5 | 3 | 64 che 5 rU. dUra che fra sAthe prat dhAtune mana sAthe saMbaMdha rAkhato artha hoya to in thAya che. pUrvArikA-yAnI vedInuM grahaNa karavuM. parigrahaH bartha-arthane parigraha-ahIM yajJa saMbaMdhI artha nathI tethI A niyama na lAge. che pA 3 3 65 sam-sto 1 / rU . da6 . sanma sAthe tu dhAtune yajJa saMbaMdhI artha hoya to in thAya che. tuvatti atra rUti tAvaH inphonAmuM-vedapAThIo bhegA thaIne jyAM stuti kare te sthAnanuM nAma. | | 5 3 | 66 prAta dag-Tu-sto 5rU . 67 | upasarga sAthe tu, du ane tu dhAtuone gham thAya che. prajJavanama baranAvA--pAno Avavo. pradUte-gAvA-vadhAre jharavuM. pratyate-prastAva -prastAva-prasaMga che 5 3 67 che gaNe stra | ST rU. 68 che yajJa saMbaMdhI artha na hoya to pra sAthenA hapta dhAtune ghar thAya che. prastA-pathAra-vistAra. vratara-DAbhano pathAre--ahIM yajJa saMbaMdhI artha hevAthI A niyama na lAge. || 5 3 5 68 che je gAtre pathane ? rU ! che. zabdavistAra sivAyanA vistAra arthamAM oi sAthenA para dhAtune gha= thAya che. viratAra: padaya-kapaDAno phelAva. tRzya vitara:-ghAsanuM chAdana-chAnuM-ahI vistAra artha nathI. vAvavitara-vAkayana-zabdono vistAra-ahIM zabdavistAra artha che. A baMne udAharaNomAM A niyama na lAge. 531 69 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 5 3 71 | siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana inphonAni jA rU. 70 che. chaMdanA nAma sAthe eTale gAyatrI vagere chaMdanAM saMjJAvAcaka nAmo sAthe saMbaMdha dharAvatA vi sAthe dhAtune gha thAya che. vichAraputti -cha danuM nAma che. pa . 3. 70 che su-zaH | 6 / 3 / 72 che. vi sAthe su ane zra dhAtuone pUtra thAya che. visAvaH-chIMka vizrAva -jAtajAtanuM sAMbhaLavuM. nirUdrA : 2 rU72 . ni ane tuM sAthe rU dhAtune gham thAya che. ni:-gaLI javuM. 3raoDakAra. 5 3 72 che f: dhAnya che . rU7rU che dhAnya artha sAthe saMbaMdha rAkhatA ni ane sAthenA ja dhAtune gha thAya che. nivAra -dhAnyano Dhagale. hatyA-dhAnyane Dhagale. - zanivAraH-phaLano Dhagalo -ahIM dhAnya artha nathI, tethI A niyama na lAge. 5 | 3 | 73 che ne dura || paI rU74 dhAnya artha sAthe saMbaMdha rAkhatA ni sAthenA 9 (pAMcamA tathA navamA gaNunA) dhAtune zuM thAya che. nIvAra -trIdaya-vizeSa prakAranA cokhA. che 5 3 74 che rUH are ! 1. rU75 rAkha-zAstramAM jaNAvelI ane lomAM pracalita evI maryAdAthI calita na thavuM evA-arthavALA ni pachInA phaLa (bIjA gaNanA) dhAtune gham thAya che. nigha=jAyA-nyAya-maryAdAnuM anusaraNa. ni+phA-cayam jatA cauH-cora maryAdAne oLaMgI ga-ahIM azreSa artha nathI tethI A niyama na lAge. che pa 3 | 75 | Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-paMcama adhyAya-tRtIya pAda 7 ki che ! 1ii rU. 76 paripATI athavA kramapUrvaka vAro evA artha sAthe saMbaMdha rAkhatA ri sAthenA ( dhAtune janna thAya che. parivari +g+=pari+mA+ma=paya=gharcA, tava paryAyaH mova7tAro khAvAno vAro che. parcaraH gura-gurune atikrama-AzAtanA-ahIM kema nathI tethI A niyama na lAge. ! 5 | 3 | 76 | vi-pata rasa rU. 77 che. 'vAre" artha sAthe saMbaMdha dharAvatA vi ane 3 sAthenA zIka dhAtune gham thAya che. +==fza+=vizA-tava saviphAya: rAjA pAse sUvAno tAre vAre che. 3vI+apa + ==ArAyaH-mama ropAyA-rAjA pAse sUvAne mAre vAre che. virAya-sUvuM-ahIM vArA pramANe sUvAno artha nathI, tethI A niyama na lAge. | 53 77 dustakAje raste che 1. rU. 78 cerInA artha sAthe saMbaMdha nahIM dharAvatA ane hastaprAya-jamIna upara UbhA UbhA hAthe meLavI zakAya evI vastunA artha sAthe saMbaMdha dharAvatA vi dhAtune paga thAya che. putrayaH-hAtha vaDe UbhA UbhA phUlane cUMTavAM. pupa carca roti vRkSA-jhADanI Toca upara jaIne phUlane bhegAM kare cheahIM hastaprAya artha nathI. tena kuvara varIti-rI vaDe phUlane cUMTe che. A be udAharaNomAM A niyama na lAgyo. 5 3 78 vidi -nnAvAsa-upasAvAne jAthA pAkA rU. 70. cita-agnivizeSa athavA agnine rAkhavAnuM sthAna, -zarIra, mAtAraheThANa-maTha, ane 3pasamAdhAna-uparAuparI Dhagalo kare-A cAra arthamAM tti Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana dhAtune paNa thAya che ane thavA sAthe ja ne thaI jAya che. cIcatte ti niti-ajJamAM agnivizeSa athavA agnine AdhAra. - cira-++= +=AcaH-zam sani jivIra-yajJanA vizeSa bhedarUpa agnine saMgraha kare. veda--vacaijJa=AyaH zarIramU-kAma-zarIra. AvAsa-nici+qRni++ma=nizAca- nIca -RSinuM raheThANa. 3mAdhAna-nidhini++a+niH-manAyaH uparAuparI nAkhelA chANano Dhagale che 5 | 3 | 9 sa gajhU 1 rU 80 . - jemAM uparAuparI DhagalA jevuM na hoya evA prANasamudAyanA artha sAthe saMbaMdha dharAvatA ci dhAtune ghar thAya che ane ghar thavA sAthe dhAtunA ne % thaI jAya che. tAniya -tArkikono samUha. sArasamudacaya-sAra-sAra vastuone ekaThI karavI-AmAM saMgha artha nathI, tethI A niyama na lAge. sUvAranavAH-sUkone-hukkarone-uparAuparI khaDakamAM che-ahIM uparAuparI khaDakavAne artha che tethI A niyama na lAge. che 5 35 80 che mAne che 6. rU. 82 . mAna-ATalI saMkhyA athavA ATaluM pramANa-e artha jaNAto hoya to kaI paNa dhAtune gham thAya. nira+q+==LAva -jIvara nivA -eka vAla sonuM vagere athavA eka sUpaDA jeTaluM dhAnya vagere. samuwA saMgraha -mitasaMgrA-samitane saMgraha-samitanI eka muThI ni++=nizcaya ahIM mAna artha nathI, tethI A niyama na lAge. 5 3 81 | thAsthi : ja che 1. rU. 82 che. thA vagere dhAtuone ja (4) pratyaya lAge che. +sthA+==A-AlUnAm kathAnakU-mAlUtho varta-uMdarane bharAvo thayo Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-paMcama adhyAya-tRtIya pAda pra+stha+=90-mApa. +NI+ma+yA=pra-paraba. che 5 : 3 / 82 | tiH ghag: 1. rU. 8rU II dhAtu pAThamAM je dhAtu ku nizAnavALA hoya te dhAtune bhAva ane akartAmAM madhu pratyaya lAge che. vi+mathutraveNu-kaMpavuM. 5 3 5 83 vitaH trima tatama 1 rU. 84 || dhAtu pAThamAM je dhAtu tu' nizAna vALA che te dhAtune bhAva ane akartAmAM trimaNa thAya che, je dhAtune trima pratyaya lagADyo hoya e dhAtunA "arthathI kareluM' evo artha hoya te. va+trima=Ana zatam patrimama-pakAveluM. yAtrimacAvana vRtam yAtrika-mAgIne kareluM. e pA 35 84 vanittapiti-pati-4 nA che 6. rU. 85 .. yajJa, sva6 , rakSa ca ane praj dhAtuone bhAva ane akartAmAM na pratyaya thAya che. yj+n-yj+-yjnyHsvapU+=:-sva'ne =+=ra:-rakSaNa +na-caH-prayatna prarakru-prana= pra za'mATe juo che 4 1 108 che ! po 385 1 vira: naH || 1 rU86 vij dhAtune bhAva ane akartAmAM naTu thAya che. vi jato. vi+7=vizra=viraH-praveza "za" mATe juo 41108 ( pA 35 86 35t : u. 1 rU 87 che. pasarga sAthe Ta saMjJAvALA dhAtuone bhAva ane arjAmAM rU (vi) pratyaya thAya che. mA+rA+ rU draH -AraMbha. nirdhArUnidhi -bhaMDAra. che 55 35 87 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana cAvA mATe . 5 rU. 88. karma pachI AvelA vA saMjJAvALA dhAtuone AdhAra arthamAM (f) pratyaya thAya che. +dhA+nadhiH -samudra || 5 31 88. gatathi che ! rU. 82 . sattanuM pachI AvelA dhAn dhAtune bhAva ane akartAmAM 6 (zi) pratyaya thAya che. attara+dhAmag=ArtA-antardhAna thavuM-adazya thavuM-chupAI javuM. 53 89 mithyA mAre mana-nin ! pI rU. 10 || amilsAtti-vizeSa phelAvuM-e artha jaNAto hoya te dhAtune bhAva arthamAM mana ane jhina pratyaya thAya che. ana-samU+=saMvaF-avAjano phelAva-cAre bAju ghoMghATa. bina-sa+pha-saMracana=sAviLamU-avAjano phelAva-cAre bAjuno ghoMghATa. saMra:-avAja ahIM abhivyApti artha nathI tethI A niyama na lAgyo. che pA 3 90 che ttiiAM ri rU. 1 | bhAva ane akartAnA arthamAM dhAtune strIliMgasUcaka ti (vita) pratyaya thAya che ane e zabda nArIjAtimAM vaparAya che. ti -karavuM. vAra -karavuM. ahIM strIliMga artha nathI tethI ti na lAgatAM pratyaya thayela che. 53 91 che "zu-grAkhyA che paNa rU. 22 bhAva ane akartAnA arthamAM zu Adi dhAtuone strIliMga sUcaka jIta (tti) thAya che ane e zabda nArIjAtimAM vaparAya che. f-zruti zutiH-sAMbhaLavuM. saM+ pati saMpatti -saMpatti. viva--trata+zra =tibrutva-paDo. saM+=-saMpatti, saMpadA juo pA116 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-pacama adhyAya-tRtIya pAda 101 noMdha--uparanA 91mA sUtrathI zruti, saMpatti vagere siddha thAya che chatAM A sUtra e mATe karyuM che ke, "A sUtre batAvelA aai pratyayanI sAthe pA116 sUtranA niyama vaDe bIjA pratyayo paNa thAya tethI pratikRta ane saMpanna evA vim vALAM udAharaNe ApyAM che. - pA 3 92 che sa gAyu. | jo rU. 1rU. sama sAthe phan dhAtu ane mAruM sAthe sura dhAtune bhAva tathA artAmAM strIliMgasUcaka ja thaI jAya che. sa+rU+ta=samiti -yuddha tathA samiti-sAvadhAnI jemake, Isamiti. bhA+su+3nAmuti -madya banAvavAnI kriyA. e pA 35 93 sAtti ti-ti-nnati- | kA rU. 24 .. sAti, ti, bhUti, jUti, jJa ane kIrti -A badhA zabdo bhAva ane akartAmAM rajA pratyayavALA che. A badhA zabdo nArIjAtimAM vaparAya che. sAtiH-saMbaMdha. ti-annazUtiH-saMparka. ti-gati. jJatiH -sApana. niM-kIrti. che 5 3 94 5 T-T-Ho mA | ka rU25 . , pA ane panna dhAtuone bhAvaarthamAM strIliMgasUcaka unna thAya che. sam++faiItiH-mULa zAstrapAThane gAva -bauddhonI saMgIti prasiddha che +NI+ti-prItiH-vadhAre pIvuM. +=qm-rAMdhavuM. che pA 3 95 che tho vA 1 rU16 sthA dhAtune bhAvaarthamAM strIliMgasUcaka 7i vikalpa thAya che. +sthAti sthitiH-prasthAna athavA ma+sthA=sthA-AsthA-zraddhA - 5 | 3 | 96 che mAsa-AMda-trakU-jhara vacam | 1 / rU. 17 | , 30, tratra ane san dhAtuone bhAvamAM strIliMgasUcaka n thAya che. kAW+TI 3T besavuM. eca +=3vya +ca+mAtra vaicA-javuM. yajJa +ca+=LyA-majJa athavA pUjA. ne pA 3 97 | Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana mura nAni ! pI rU . 28 bu dhAtune bhAvamAM strI jAtisUcaka vayam thAya che, je e nAma saMjJAsUcaka hoya to. marA-mR+ca+mA=mRtya-bhADuM ke pagAra-vetana mRti -bharaNapoSaNa karavuM-ahIM nAma nathI paNa kriyAnuM sUcana che tethI A niyama na lAgyo. | 5 | 3 | 98 !! samaja-nipat-niSad-zIG-suga-vidi-cari-man-iNaH // 5 / 3 / 99 // sanma sAthe dhAtune, una sAthe pata, una sAthe par tathA, zI, sun , vid (bIjo gaNu), , mana tathA pha[-A badhA dhAtuone bhAva ane akartAmAM saMjJA artha jaNAto hoya te strIliMgasUcaka vacam thAya che. sama+++mA=samagya-sabhA. nirUtrA+gA=nivacA-paramAM sukha maLe e mATe pahADa parathI bharavA mATe paDavuM. ni++++=niSa-dukAna -+ca+ rA+cA rAcchAzavyA. +ca+A-putya-somarasanuM pAtra. vilkya+=fvA-vidyA. kyAM carcA-rIta. mA+AmanyAje nADIne lIdhe mANasa vicAra karI zake che ke avabodha meLavI zake che evI gaLA pAsenI nADI. pha+gA=cA-gamananuM sAdhana zibikA samu -saMvati-sAruM gamana ahIM nAma nathI, tethI A niyama na lAgyo | 5 | 3 9 || che. za ra vA ne bA 3 / 200 dhAtune bhAva ane ardhAmAM strIliMgasUcaka vikape thAya che ane vacam paNa thAya che. - kR+=+=trijyA karavuM. vaca-kyA - kyA , - kRti Rti:- , che 5 3 100 che Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-pacama adhyAya-tRtIya pAda 103 yA- rUcha-cAbaqw-5-ma-zraddhA vantardhA 12. 02 | mRdaya, pha, vAra, tRMI, Raa, mA zraddhA, anta-A badhA zabdo nArIjAtimAM vaparAya che. f+za=mRAyA-zikAra-ahIM bhAva ane arjA arthamAM pratyaya che. za=I -IcchA-ahIM bhAva arthamAM pratyaya che. cArkana= cAyAcana-ahIM bhAva ane arjA arthamAM pratyaya che. 7+-tR-tRSNA +ga -kRpA mA+ ma-teja zraddhAzmaNa-zraddhA-zraddhA santA+-- -aMtardhAna thavuM . 5 5 3 101 che pR- cApA rU. 202 vara sAthe 3 rane dhAtune bhAva ane akartAnA arthamAM strIliMgasUcaka 2 pratyaya thAya che. paripaMca-mA=parasa-gamana karavuM. ra---ricaryA-sevA-suzraSA. | 5 | 3 102 vA mAdayAta che ane rU. 20 rU . cahu pratyayavALA ad dhAtune bhAva ane akartAnA arthamAM strIliMgasUcaka ja vikalpa thAya che. sAcA aTAriyA-khUba AthaDavuM, vAraMvAra AthaDavuM athavA ma---adAdA- ,, ,, juo sUtra 10pamuM. - 5 3 5 103 aa jApuH zca 6. rU! 204 || nI dhAtune bhAva ane arjAnA arthamAM strIliMgasUcaka ga ane ya pratyA thAya che. -nA---nAnA-jAgaraNa 2iArca-2-ma 1 pa 35 104 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana si-cayAta che ja ! rU. 201L s dhAtune ane jene cheDe tyaya che evA dhAtune bhAva ane artAmAM strIliMgasUcaka 5 thAya che. - pra---A=rA-prazaMsA. zu Aca--=opAyA-rakSaNa. che pa 3 : 105 vA-da: guraH cannapAta che 1. rU. 20ddA. je dhAtune ja pachI huM Ave che evo dhAtu je guru akSaravALe ane vyaMjanAta hoya te evA dhAtune bhAva ane akartAne arthamAM strIliMgasUcaka pratyaya thAya che. hR--A ceSTA, IcchA. afhata-DhIluM thavuM -ahIM ja pachI 28 nathI. ratiraphUrti ahIM guru akSara nathI, krura dhAtu hasva vALe che. saMrazIlatA -saMzaya-ahIM vyaMjanAta nathI. A traNa udAharaNamAM A niyama na lAgyo. pa3 106aaaa pitA ma || Raa rU107 | dhAtu pAThamAM je dhAtuo 6 nizAnavALA che te dhAtuone bhAva ane akartAnA arthamAM strIliMgasUcaka pratyaya thAya che. ++=aa -rAMdhavuM. =+=+ =17+=+ ==-ghaDapaNa. pa pa 3 107 ) mithaka che ! rU! 208 fmA vagere zabdomAM bhAva ane akartAnA arthamAM strIliMgasUcaka 5 pratyaya thayela che. fma----mivA-bhedavuM. fcha--=fcha-chedavuM. - 5 35 108 | mauSi-mUpi-nita-na thi pRddhi torajoramya | 25 rU. 202 / mI, mUSa, cita, phUga, tha, suvu, ca, cha, tolsa tathA ro--A badhA dhAtuone bhAva ane akartAnA arthamAM strIliMgasUcaka sara pratyaya thAya che. mama+gA=mISA-bhaya. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 laghuvRtti-paMcama adhyAya-tRtIya pAda 105 mU++=mUSa-zobhA. cinU+=+=citA-ciMtA. pUjJa+-3=pUnA-pUjA. jayU+3+gA=Atha-kathA. su+=+=3khyA-yajJane pharatI majabUta vADa. +=+= -carcA. g++=aa -spRhA-IchA. to+ga+mAgatAtulA-sarakhAmaNa-tulanA athavA taLavAnuM trAjavuM pho++=o-hIMcaka che 5 3 109 che patrAtaH | 1 rU| 20 || upasarga pachI AvelA gAkArAMta dhAtuone bhAva ane akartAnA arthamAM strIli sUcaka 36. pratyaya thAya che. 35+++3==AvA-bheTa. che pA3110 che jaLa-tti- gAtha ghaTTa nA che 1 rU| 26 che. preraka vALA dhAtu, vat (bIje gaNa), 3ra , cha , gha ane varga dhAtuone bhAva ane akartAnA arthamAM strIliMgasUcaka vana pratyaya thAya che. racati ti ++ na+mA=rA-karAvavuM. vidu+ane+=venA-vedanI. mAna+="AsanAbesavuM. zrabyu+na+=zrIna-zaithilya tha+na+=ghaTTanA-saMgharSa. jU+na+=vana-vaMdanA. || 5 35 111 che nichIyA ne 1 rU22 .. IcchA artha na hoya to dhAtune bhAva ane ardhAmAM strIliMgasUcaka . sana pratyaya thAya che. manu+=3nve+ nveSapa-anveSaNa-tapAsa duTi-icchAahIM IrachA artha che tethI A niyama na lAge. 5 : 3 112 / Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana variya vA . 1! rUArU ane madha upasarga pachI AvelA anicchA arthanA jU dhAtune bhAva ane akatamAM strIliMgasUcaka vana pratyaya vikalpa thAya che. pari+=ryo+jana+=paryeSanA-zodhavuM athavA parirIti paraSTi dhi+=ANe+gana+=ASA-satkArapUrvakanI kriyA athavA + rUddhISa+tAdhIfSTaH- ,, | 5 3 113 -hUMghavAgyA # . 1. rU 24 | upasarga sivAyanA dha vagere dhAtuone ane samu vagere upasarga sAthenA vat vagere dhAtuone bhAva ane akartAmAM strIliMgasUcaka viva6 thaI jAya che. gu+viSyazakrodha. gu+vipuyuta-yu. saMpati -saMpatti. vi++vivaFvipata-vipatti. che 5 3 5 114 mI-gAri vA che 1. rU. 26 // mI vagere dhAtuone bhAva ane akartAmAM strIliMgasUcaka vizva vikalpa thAya che. mI+vivamI -bhaya athavA mIf=mItiH phU+vi =phrI lajajA athavA phrImati dItiH 5. 3. 115 tAre manIergyA ; } / rU 6 phri Adi dhAtuo sivAyanA tamAma dhAtuone kriyA vyatihAra artha hoya te bhAvamAM strIliMgasUcaka ra () pratyaya thAya che. kriyAvyatihAra eTale paraspara eka-bIjAnI kriyA. vi+A+va+rA+mAM+chuM cAvazorI-sAmasAme Akroza karo. aitIhA-sAmasAmI ceSTA. thatIkSA-sAmasAme jevuM. A baMne prayogomAM phuda Adi dhAtu che tethI A niyama na lAgyo. - 55 35 116 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-paMcama adhyAya-tRtIya pAda 107 natrA niH 2r | ST rU127 | na pachI AvelA dhAtune zApa artha jaNAta hoya to bhAva ane akartAmAM strIliMgasUcaka ne pratyaya thAya che. +gana+nanananaH te mUyAta-tAre janma na thAo arthAt tAro janma tha nahoto joI te. ati: paraca-kapaDuM na karavuM-ahIM zApa artha nathI tethI A niyama na lAgyo. | | 5 | 3 117 | I-phA-caH || 1 | rU 218 |. rI, huM ane kyA dhAtuone bhAva ane akartAmAM strIliga sUcaka zani pratyaya thAya che. =niH-glAni hAna niH-hAni cA+mani=cAnaH- kSaya, jarA, nukazAna-jAna-thavuM che 5 3 118 | - gharannArAne vega 5 6 rU. 12 HI prazna jaNAtuM hoya ane tene uttara jaNAto hoya to dhAtune bhAva ane akartAmAM strIliMgasUcaka rU (3) vikalpa thAya che. kR+=+$#ra - riM, veravAM, ricAM, tyAM, kRti vA ApI? te kaI kriyA karI ? sava kAri, aaiN , kriyA, kRtya, kRtti vA kArSama-meM badhI kriyA karI. che 5 3 5 119 jaya-ga traNa-3w = "Ajara 6rU120 || vara-paripATI-vAre, a mRtA, ja-karaja ane utta pedA thavuM tathA prazna ane tene uttara-A badhA artho jaNAtA hoya te dhAtune bhAva ane akartAmAM strIliga sUcaka jIva pratyaya thAya che. varyA- Asa+garabA-AsitamAre besavAne vAra che, zI+nA+ga zAcivA-mavataH zAMcitamAro savAno vAre che. a-manana+=makSiA-ati vaM phumalAntuM zeraDI khAvAne gya che. za-kSaNe kSamaNi me dhAsa-mAre mATe vakhatasara IsubhakSikA-khAvAnI zeraDI-rAkhI mUko. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 siddhahema zabdAnuzAsana utpatti jIkSA utpAdi-bhubhakSikA utpanna thai. prarana--AM riAm aA| ?-te kaI kArikA-kriyA karI ? uttara-sarvA AriAma annArtham-me badhI kArikA-kriyA-karI. nAmniIsi2 | 222 || | | taiyAra thayela nAmadrArA koi vizeSa saMjJA sUcavAtI hAya te| bhAva ane akartAnA arthamAM dhAtune strIli MgasUcaka a(na) pratyaya lAge che tathA taiyAra thayela nAma prayAgaanusAra puliMgamAM paNa vaparAya che. pravjhathate banayA-prav+La+[=X viA roganuM nAma che. zAlavRkSaH bhajyate zAlanuM vRkSa bhagAya te krIDA-krIDAnu vizeSa nAma che. || 5 | 3 | 120 // asyAm -- zAlabhaJj+Naka + A = zAlabhaJjikA - krIDAmAM na ropate mipi mina-a+arocaH-aruci nAmanA rega jemAM koi cIja ruce nahIM. saroja e puligI prayAga che. mAre // 1 // 3 // 22 // bhAva amAM dhAtune srIliMgasUcaka TM pratyaya lAge che. zI+ro+ha+ArAciA--mULuM // 5 // 3 | 121 / / vahIne vataH // , | rU| 123 // bhAva arthAMmAM dhAtune napu MsakasUcaka ta (ta) pratyaya lAge che. has++ta=sitam-tava hasitam--tAruM hAsya || 5 | 3 | 122 || hU~AnaHhusavuM, ahIM puliMganI vikSA che tethI ja pratyaya thayela hAvAthI napuMsakaliMgasUcaka vRtta pratyaya nahI. lAgyA. je nAma paN pratyayavALu hoya che te puliMgamAM ja vaparAya che. ar || 1 | rU| 224 || bhAva amAM dhAtune napuMsakasUcaka ana (anar) pratyama lAge che. ga+anAmanam-javuM. yatkarmasparzAt kartraGgasukhaM tataH / 5 / 3 / 123 / / / / 5 / 3 / 125 // je dhAtunA jIvaMta ke jaDa karUpa padmanA sparzI thavAthI kartAnA sthUla dehane sukha thAya te dhAtune bhAva amAM napuMsakaliMgasUcaka ana (anaT) pratyaya lAge che. || 5 | 35 124 5 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-paMcama adhyAya-tRtIya pAda 109 +ana==Ana-pAnaM sumu=payapAna kartAnA dehane sukharUpa che. utthAna=4tyAna-suDhiAyA: hatyAnam sura-taLAinI pathArImAMthI UThavuM UThanAranA dehane sukharUpa che. pAna==AsanamU-mipuSkaca upAsanam sula-agnikuMDa pAse besIne tApavuM te sukharUpa che paNa agnine sparza sukharUpa nathI. ziSyA puroH nAnA [+ana-nAna-ziSya dvArA gurune navaDAvavuM. ahIM navaDAvavAthI ziSyarU5 kartAnA dehane sparza sukha nathI. pari+jJAna dhvajJAna-putra parijhanam putra-putrane bheTavuM e sukha to che paNa kartAnA manane sukha che, dehane sukharUpa nathI. mRganayana=manamuTavAnAM marjanama-kAMTAone masaLavA-A to kane duHkharUpa ja che. upara jaNAvela kapAsa, nAna, vijhana ane mana e cAre zabdomAM A niyama lAgato nathI. je prayogamAM A niyama dvArA sana lAgela hoya te prayogo thavAnan. ema samAsarUpe ja vAparI zakAya paNa pacala: pAnama ema samAsa vagara na vAparI zakAya, e A nilama dvArA lAgatA ane pratyayanI khAsa vizeSatA che, 5 3 5 125 "nigAga: vArtari | Raa rU. 126 che. ram vagere dhAtuone kartAne arthamAM gana (na) pratyaya lAge che. ramate ti ra+3+ ramI-ramaNa strI. mane mUkana=nama:-ramaNa-suMdara.. te rUti +na+ manI-kamanI suMdara strI. | 5 3 5 126 che jAyuM ke " ! rU 27 . dhAtune kartA arthamAM ana (na) pratyaya lAge che ane na pratyaya lAgatAM nuM thaI jAya che. karoti ti +Anana=cAraNa-kAraNa-karanAro. pA 3 127 '-tti' mAjyika vArma-patA 1rU. 228 mu vagere dhAtuone "karma arthamAM ane patta vagere dhAtuone "apAdAna" arthamAM mana (mana) pratyaya lAge che. jarmanuSyate ta-muka+gana-manana-khAvA yogya vastu. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana nirAte ti-nira +gana-nira - , pAna--prati camata rUti -pra+patta+vana-prapatana -je sthAna uparathI paDAya te sthAna. 3 vIte camA - ++3-3nAna-koI vastu je ThekANethI chuTI-judI-paDe te apAdAna. _o pa aa 3 128 | jaba-madhAre chepA rU. 221 / karaNa ane AdhAra arthamAM dhAtune sana (gana) pratyaya lAge che. karaNa- nanayA-g+gana-SaLI--je vaDe tapAsa thAya te eSaNa ucca niyA-DhihUnAnI-je vaDe lakhAya te lekhaNa. AdhAra-savanuM dhIre carcAma-sara+dha+na+saMvatudhAnI-jemAM sAthe rakhAya--mukAya-te ThAma. 5 | 3 129 che punAni ghara che 6. rU. 30 | karaNa ane AdhAra arthamAM dhAtune 3 () pratyaya lAge che. taiyAra thayela zabda keI narajAtivALA padArthanuM nAma heya te. karaNa-ttA chAvatte ena-ta+cha9ttecchA --hoThanuM vizeSa nAma che-je vaDe dAMta DhaMkAya te daMtarachada. AdhAra-gya yuvarita smina-3++36-3vira-khANa--leko jyAM AvIne kAma kare te Akara-miThAnuM agara. vivIca nA vivi+jana+vijayanI--jenA vaDe judu paDAya te-A zabda narajAtinuM nAma nathI tethI pratyaya na lAge ttei zena ++na-pradAnaH B-prahara eTale prahAra karavAnuM daDe vagere sAdhana-A koI vizeSa nAma nathI. | 5 3 130 nona-saMvara-va-trana-vaga-34-zALA-nipAna- ma-pa gAva-nirAma che rU. 2 gocara saMcara vaha braja vyaja khala ApaNa nigama baka bhaga kaSa AkaSa ane nijhaNa A badhA zabdo narajAtivALA khAsa padArthanA nAmarUpa che ane e badhA zabdomAM lAgelo ma (5) pratyaya karaNa tathA AdhAra arthane sUcaka che. AdhAra- - gha=ovara:- A padArtha AMkhano viSaya che-AMkhane gocara che. ahIM go zabdane artha Idriya che. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karaNa- samU+2+ga=saMcaraH-sa Mcara--zarIra va+=14H-vahe eTale baLadanI khAMdha AdhAra-trana+ma-trana: gAyAnA traja karaNa- can+a=cana:-5kheA AdhAra- sa+ga-laH--khaLuM dhAnyanuM khaLu athavA yuddhanuM medAna mA+pa+ga=JApaNa: ApaNu dukAna d dr laghuvRtti-pcama adhyAya-tRtIya pAda y fnAmu+ba=nAma:-nigama-nagara athavA rastA kartA- var+gava:-baka eTale baka nAmanA daitya athavA agale. vadgurumpA1ArAnA niyama vaDe 'beMka'zabdamAM thaelA pratyaya kartA' anA sUcaka che. mana=mAH bhaga eTale strIcihna. mam ema napuMsaka liMgamAM paNa vaparAya che. b+3=qH je vaDe dhAra kAya athavA je vaDe kasa kAma te ka-sarANu athavA kasATIne patthara ++ga=JASa:-AkaSa ni++ma=ttiSaH -niSa "" 111 zy vannumnA niyamane lIdhe maLa zabda vyaanAr yag || 1| OM | 232 5 vyaMjanAMta dhAtune karNanA ane AdhAranA arthAMmAM kSa (vana) pratyaya lAge che jo taiyAra thayela zabda narajAtinA kei khAsa nAmanA sUcaka hAya te. f+ba-ve:-Rgveda vagere veda--je vaDe jJAna thAya te veda. vid dhAtu jANavA ane che, tathA 'lAbha' aneA ane vicAra aA paNa che. | 5 | 3 | 131 / / // 5 // 3 // 1325 22 // gavArta-tAm | | rU| anya sAthe ta dhAtune ane jU dhAtune narajAtinuM koi khAsa nAma hoya te karaNa tathA AdhAra arthAMmAM a (Satra) pratyaya lAge che. bii ava+7+5=JavAraH-avatAra-nadInA dhATa-vizeSa nAma che. ava+ta-ga=gavAra-echADa // 55 3 5 133 // nyAya - AvAya - adhyAya - udyAva-saMhAra - avahAra - AdhAra - dAra-jAram // 1 // 3 | 234 5. nyAya AvAya adhyAya udyAva saMhAra avahAra AdhAra dAra bhane jAra me padhA Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana zabdomAM karaNa ane AdhAranA arthamAM 2 (paga) pratyaya lAgela che. A badhA zabdo narajAtimAM vaparAya che ane koI khAsa vizeSa nAmanA sUcaka che. nA =ni++==cAya --nyAya. A vai+za=AvAyaH vaNakaranI zALA-jemAM vaNavAnuM kAma thAya che te A++=mAvAyaH A sthAna. vadha++=+che+=3SyAya -pAThazALA-jemAM bhaNavAnuM kAma thAya te sthAna +atyau ++Ava - yajJapAtra. saMsTra+saMhAra:-pralayakALa vahRw=AvahAra:-dariyAI bhayAnaka prANI. mA+=AdhAra: - AdhAra +==Aro strI-TAra zabda vizeSataH bahuvacanamAM vaparAya che. - dvArA chatAM koI prayAgamAM re evuM ekavacana paNa vaparAyela che =+==Ara;-jAra puruSa A badhA zabdo khAsa kaI vizeSa arthanA sUcaka che. 5 3 5 134 3 gatare che . 2. zarUSa . jene pANI sAthe koI saMbaMdha nathI evA sat sAthenA an dhAtune karaNa ane AdhAra arthamAM 32 (paga) pratyaya lAgavAthI = zabda bane che. A zabda narajAtimAM vaparAya che. tathA A zabdano khAsa koI vizeSarUpa artha samajavAne che. 3 +=3taiora tela bharavAnuM cAmaDAnuM sAdhana-kuDalo thato i dhI ' s> 3+8zvanaH=ona - pANI bharavAnuM sAdhana. A prayogamAM "anna dhAtuno saMbaMdha "pANI sAthe che mATe 3 evo prAga na thayo paNa uzcana evo prayoga thaye. . 5 3 5 135 che mAnA gASTam | * rU . rUd ! A ( 3 ) sAthe nI dhAtune karaNa ane AdhAranA arthamAM 35 (ga) pratyaya lAgIne nAca zabda bane che ane tene prayoga mAchalAM vagerene pakaDavAnI jALa" evo ja artha thAya che. A zabda narajAtimAM vaparAya che. +nI+==AnAcaH macAnAm -mAchalAM vagerene pakaDavAnI jALa. che 5 3. 136 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-paMcama adhyAya-tRtIya pAda 113 raNanA hAra- vAva-uM 2 jI re ! 137 che karaNane ane AdhAranA arthamAM na dhAtune 5 (3), 3ra (), phula phuvA tathA (gha) ane 2 (paga) pratyaya lAge che. taiyAra thayela zabda narajAtimAM ane khAsa koI vizeSa arthamAM vaparAya che. 3nA+vana+3=3 -khodavAnuM khAsa kei vizeSa sAdhana ba+vana+=Avara - T+ + = 3 na :A+khan+ikavaka-AkhanikavakaH-- A+khan+a-Akhana: +na+mAravAne - A badhA zabdo narajAtimAM vaparAya che. 5 35 137 che rU--irita pAthe ja 25 rU 228 dhAtunuM svarUpa sUcavavuM hoya athavA dhAtuno artha sUcava hoya tyAre dhAtuone huM , (f), ti (bharatagU) pratyaya lAge che. dhAtunuM svarUpamanna+rUmajhanUmajhU dhAtu gu+di gudhiH-dhu dhAtu vi+ritavutti -vit dhAtu dhAtune artha-yajJa+===AH krAni-yajJanA aMge mu+=muni -munaH vite-bhojana karAya che +ritaq+pati-patiH vartate-pAka-rAI-thAya che. pA 3 138 che Tu-yuvataH raI- phrAthata ravad / 5rU rU . kaSTa arthavALA Tu zabda pachI ane akaSTa arthavALA zu tathA uSata zabda pachI AvelA akarmaka dhAtune "bhAva arthamAM tathA sakarmaka dhAtune karma" arthamAM 3ra (ra) pratyaya lAge che. (juo phAvAranAsutra) bhAva-++3=Acamu-kaSTathI sUvuM karma-Tura+ =3ra-kaThaNuM kAma bhAva-mu+rA+=surAyam-sukhe sUvuM karma-++=suram-sukhe karI zakAya tevuM kAma Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana bhAva-pata+zani =pachI -akaiTe savuM karma-utta++37=para-sukhe karI zakAya te uSatra ma+=58khyam dhana-De zrame meLavavA jevuM dhana. - A prayogamAM "bakaSTa artha nathI tethI A niyama na lAge. 5 3139 che divALe -gAthAt maH | 5rU. 240 che. AgalA sUtramAM jaNAvela arthavALA hura ! ane patra zabda pachI vi' arthane sUcaka kartA vAcI zabda Avela hoya ane te pachI meM dhAtu hoya te te bhU dhAtune ra (ra) pratyaya lAge che tathA pUrvasUcita arthavALA Turu su ane vat zabada pachI diva arthano sUcaka 'karma" vAcI zabda Avela hoya ane te pachI # dhAtu Avela hoya to te dhAtune 3 (ra4) pratyaya lAge che. mU- dur+ADhaya+bhU+khala-durADhayaMbhavam-duHkhena ADhyaH durADhyaH na durADhyaH adurADyaH DAkurAna DurAna mUte phAta Turathamava--je mANasa duHkhavaDe Akya nathI tenA vaDe duHkhe ADhaya thavAnuM. +mU+vavAMDhaghamaghama-je mANasa sukha vaDe ADhaya nathI tenA vaDe sukhe Adaya thavAnuM. pata+ma+mU+ pAmavar--je mANasa akaSTa vaDe ADhaya na hato tenA vaDe akaDe ADya thavAnuM. yura+mA+Z+ suraDhathaMkaraH caitra-caitra nAmano mANasa duHkha vaDe Aya nathI karAyo te tamArA dvArA durAce-du:kha vaDe ADhaya karAyo su+gAvya++vAvAyacaMda-je mANasa sukhe Atya nahIM karAyele tene sube ATalya karavAmAM Avela che. phaiSata+kADha++va=SiADhazaMkara -je mANasa sukhe ADhaya nahIM karAyela tene sukhe ADhaya karavAmAM Avela che. 'rava eTale jevuM pahelAM na hatuM tevuM pachIthI thavuM athavA jevuM pahelAM nahIM karAyela tevuM pachIthI karAyela. riva-abhUtatakSAva. suraDhibena mUte-durADhaya vaDe thavAya che. A prayogamAM "jevuM pahelAM na hatuM tevuM pachIthI thavuM" e diva ne artha nathI mATe A niyama na lAge. che 5 35 140 | Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-paMcama adhyAya-tRtIya pAda 115 rAjUkyudhi-darA-vRSi-pR-gAtA nA che . rU. 42 che. pUrva sUcita arthanA sUcaka Tu yu ane phaiSata zabda pachI AvelA jJAna daza pRthuM tathA mR6 dhAtune ane sArAMta dhAtune kAna pratyaya lAge che. 3 varmA dhAtuone mana pratyaya "bhAva arthamAM ane samaja dhAtuone ane pratyaya karma arthamAM lAge che. hu+rA+gana-Tuna ziSyane kurAsana -jene duHkha vaDe mahAmuzIbatesamajAvI zakAya hu+sArarUAna-muna ziSyatesuzAsanaH--jene sukhe sukhe samajAvI zakAya khatarAra+DAna-Sata ziSyate phUpatana -jene ceDAmAM sukhe samajAvI zakAya suna puSyate rUti Tu+gu+DAna-duryodhana -jenI sAthe duHkhathI laDAI karI zakAya te. suNena puSyate rUti su+ gu na-suyodhana -jenI sAthe sukhathI laDAI karI zakAya te. abrena gujarAte ti phelkyu jhana paDyodhana -jenI sAthe akaSTathI laDAI karI zakrAya te. Tuna darate rUti Turdazana-TurAna -jene duHkhathI joI zakAya te. suna vRSyate ti=+pR+DAna--suIrSA -jene sAmane duHkhathI karI zakAya te. Tuna kRdhyate ta+mR+3na-turmaga:-jene duHkhathI sahana karI zakAya te. TwArata-Tuna uthAnam rUti=+=7+cA+3na-suhasthAna-duHkhathI UThavuM. pA 33 141 ! AcArya zrI hemacaMdra viracita siddhahemacaMdra zabdAnuzAsananI svapajJa laghuvRttinA pAMcamA adhyAyanA kRdaMta prakaraNanI gujarAtI vRtti tathA vivecanane trIjo pAda samApta Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama adhyAya (caturthAM pAda) sattAmItve sat vaTM || * || ? | sAmIpTanikaTatA. vartamAna kALanI najIkanA bhUtakALamAM ane vamAna kALanI najIkanA bhaviSyakALamAM dhAtune vartamAna kALa jevA pratyayA vikalpe lAge che eTale vamAnA vibhaktinA pratyayA vikalpe thAya che. bhUtakALa-vA caitra ! Apato'sa-caitra ! tuM kyAre AvyA che ? acam gacchAmi-A cAlye Avu chu. Acchantam va mAM vidvi-mane Avate ja jANa vikalpe--acam bhAgamaC-A huM AvyA. SoDa'sma ArataH-A hu AvelA chuM. bhaviSyakALA caitra ! zamitti-caitra kyAre jaiza ? uSaH nchAmi A jAuM chuM. rAjjIntam va mAM viddhi-mane jatA ja jANuM. vikalpe-NamirgAma-A huM jaIza, gatA gasmi--A huM jaIza. gamiSyantam va mAM vigni-mane janANa ja jANu. / / 5 / 4 / 1 / mRtavat 2 bArave vA~ || 6 | 4 | 2 || kAi priya vyaktinA saMparkanI icchA jaNAtI hAya athavA kAI priya padArtha ne meLavavAnIcchiA jaNAtI hoya evA prasaMge sAdhAraNu rIte dhAtune bhaviSyakALanA pratyaye| lagADavAnI prathA hoya che chatAM ukta prasage bhaviSyakALane badale bhUtakALanI jema tathA vartamAna kALanI jema pratyaye vikalpe lAge che. bhaviSyakALa--pAdhyAya vaijJayamidhyatti ApantAvA te tam adhyeyyAmaDhe adhyetAmahe vA--upAdhyAya je Avaze te| ame ta bhavAnA, bhaNIzuM. "A prayAgane badale bhUtakALa vadhyAya zver gamata te tanuM adhyazIbahe--upAdhyAya ne AvyA hAta to A ame ta bhaNuta. vartamAna kALa--pAdhyAya caivJAti te tanU badhImahe--upAdhyAya jo Ave te ame tarka bhaNIe. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-paMcama adhyAya-caturtha pAda 117 ahIM bane udAharaNamAM priyavyaktirUpa upAdhyAyanA saMparkanI IcchA che. 3idhyAyaH Ama tam te maitra -upAdhyAya je Avaze te mitra tarka bhaNaze. -ahIM AzaMsA nathI-saMparkanI IcchA nathI. upAdhyAya Avaze te bhaNaze, nahi Ave te kAMI nahIM-eTale ahIM saMparkanI IcchA nathI pa pa . 4 2 | fkSatra-cAraNAthathIH mavathatta-sasa che 1. 4. rU . koI vyaktinA saMparkanI IcchA jaNAtI hoya athavA koI padArthane meLavavAnI IcchA jaNAtI hoya evA prasaMge je dhAtu sAthe kSatra ane kSika arthavALA zabdono saMbaMdha hoya athavA IchA arthavALA zabdono saMbaMdha hoya to te saMbaMdhita dhAtune bhaviSyatInA pratyaya lAge che ane saptamInA pratyayo paNa lAge che. bhaviSyantI-upAdhyAya ced Agacchati, Agamat, AgamiSyati, AgantA vA pri vagereno saMbaMdha- kSiprazna-3jI ne siddhAntamAma-upAdhyAya je Ave che. AvyA, Avaze ke AvanArA haze to A ame jaladI jaladI siddhAMtane bhaNazuM. upAdhyAya ced Agacchati Agamat , AgamiSyati, AgantA vA IcachA arthavALA zabdone saMbaMdha-kAzamAva sura nIcIcaupAdhyAya je Ave che, AvyA, Avaze athavA AvanArA haze te icchuM chu-saMbhAvane karuM chuM ke, huM temanI pAse yukta thaine- barAbara mana daIna-(siddhAnta) bhaNuM. ! pa 4 3 che saMbhAvane siddhavara !! pa. 4 : 4 | saMbhAvana eTale prApta thayelA hetuthI potAnI zaktimAM vizvAsa kare - jayAM A artha jaNAtuM hoya tyAM dhArelI vastu siddha na thaI hoya to paNa vastu siddha thaI gaI hoya tema samajIne jevo prayoga thAya che te prayoga karo. samaye veta prayatnaH amUta samUvana vimUtaya -vakhatasara prayatna thayo hota to vibhUtio pedA thaI hata- A prayogamAM bhaviSyakALane badale bhUtakALa vaparAya che. che 5 4 4 | na jhanadyatanaH pradha-mAnajyo che ka aa ka .. kriyAnuM sAtatya heya tathA banAvanI nikaTatA jaNAtI hoya to te banne prasaMge dhAtune anadyatana kALamAM vidhAna karelA pratyaya na thAya eTale bhUta anadyatana Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana kALamAM vyastanInA ane bhaviSyadu anadyatanakALamAM zvastInA pratyaya na thAya. sAtatya-cAvajhIvaM mRram nam mAta-jIvyA tyAM sudhI khUba anna ApyuM. cAvaDagovaM mRram hAryAta vAM-jIvaze tyAM sudhI khUba anna Apaze. nainAca-cA paumApI tikAntA uttasyAM ninAma: pravarti cha-je A paumAsI hamaNAM gaI temAM jinezvarane mahesave zarU thaye. cA paumAsI 3r+rfmanI utasyAM jhinama pratibbate vA-je A parNimAsI hamaNAM AvavAno che temAM hitezvarano mahatsava thaze. !! pa. 4 5 che eSyati avadhau dezasya arvAgabhAge // 5 / 4 / 6 // je jagyAe javAnuM che tenuM avadhivAcI nAma prayogamAM hoya ane jayAM javAnuM che tenA arvA--AgalA--mAgamAM bhaviSyakALane kaI banAva banavAno hoya evA prasaMge dhAtune zvavastInA praya na lagADavI, ___ yo'yam adhdA gantavyaH A zatrujayAt tasya yad avaraM valabhyAH tatra dviH modra mozyAma-je A rIte zatruMjaya sudhI pAra karavAno che temAM vacce AvanArA valabhInA AgalA bhAgamAM ame be vAra edana khAIzuM. yo'yam adhvA atikrAnta A zatrujayAt tasya yad avaraM valabhyAH tatra yuktA dviH aitti-je A rasto zatruMjaya sudhIno vaTAvI dIdho. temAM AgaLanA bhAgamAM AvelA valabhImAM ame taiyAra thaIne be vAra bhaNyA. ahIM tyAM javAnuM che e vo artha na hovAthI A niyama na lAgyA. yo'yam adhvA niravadhikaH gantavyaH tasya sad avaraM balabhyAH tatra dviH odanaM mom/ma-je A raste avadhi vinAnA javAno che temAM vacce AvanArA valabhInA AgaLanA bhAgamAM ame be vAra edana khAIzuM. -ahIM "avadhi' artha nathI. yo'yam adhvA gantavyaH A zatrujjayAt tasya yat paraM valabhyAH tatra dviH zora mojIsma-je A rasto zatru ja sudhIno pasAra karavAnuM che temAM vacce AvanArA valabhInA para bhAgamAM-pachavADenA bhAgamAM ame bevAra dina khAIzuM - ahIM jana bhAga nathI paNa ghara-pachIno-bhAga che tethI A niyama na lAge. 5 5 4 6 che kAlasya anahorAtrANAm // 5 / 4 / 7 // je kALamAM banAva banavAne prasaMga hoya tenuM avadhivAcI nAma prayogamAM hoya ane te vivakSita kALane AgalA bhAgamAM bhaviSyakALane kaI banAva banavAna hoya evA prasaMge dhAtune zvastarInA pratyaya na lagADavA, je te kALa Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 laghuvRtti-paMcama adhyAya-caturtha pAda aherAtrine eTale divasanA ke rAtrinA AgalA samayane hoya to A niyama na lAge. yo'yam AgAmI saMvatsaraH tasya yadavaraM AgrahAyaNyAH tatra jinapUjAM krissyaamHje varSa AvanAruM che temAM AgrahAyaNInA AgalA bhAgamAM ame jinezvaranI pUjA karIzuM yo'yaM mAsa AgAmI, tasya yaH avaraH paJcadazarAtraH tatra yuktA dviH adhyetaasmhe-je A mahino AvavAnuM che tenuM je paMdaramuM rA che temAM yukta thaIne ame bhaNIzuM.- ahIM aDIrAtrine Agale bhAga che tethI zvastInA pratya lAgyA A niyama na lAge. che 5 4 7 ghare vA . 14/8 je kALamAM banAva banavAno prasaMga hoya tenuM avivAcI nAma prayogamAM hoya ane te vivalita kALanA paramAgamAM bhaviSyakALano koI banAva banavAno hoya evA prasaMge dhAtune vastInA pratyo vikalpa lagADavA. ___ AgAmino vatsarasya AgrahAyaNyAH parastAd dviH sUtram adhyeSyAmahe, adhyetAsmahe vA -je varSa AvavAnuM che tenA AdhyAyaNanA paramAgamAM be vAra sUtranuM aya me karIzuM bhaviSyakALa- ava che adhyayana karavAna-zvastana bhaviSyakALa. _| 5 4 5 8 che saptamyarthe kriyAtipattau kriyAtipattiH // 5 / 4 / 9 // hetunuM kathana ane phaLanuM kathana arthAta "Ama thayuM hota to Ama thAta" e jAtanI hetunA tathA phaLanA kathana vagerenI sAmagrI saptamInA kriyAsUcaka pratyaya sAthe saMbaMdhita che. arthAt jyAM hetu, tathA hetunuM phaLa kahevAnuM hoya tyAM saptamInA pratyayo vAparavAnI rIta che paNa jyAM hetu tathA phaLa nA kathananI sAmagrI sUcavelo hoya te paNa koI jAtanI khAmone lIdhe kriyA siddha na thAya eTale hetu tathA phaLanuM kathana vagere hovA chatAM vivakSita kriyA bhAMgI ja paDe e saMbha jaNAya tevA prasaMge te dhAtune saptamIna kriyA sUcaka pratyayone badale kriyAtipattinA pratyayo lagADavA. saptamInA pratyaya kayAM kayAM lAge che te vAta pA 4 13 me thI che 5 4 5 31 sudhI tathA je pa 4 5 35 mAM sUtramAM paNa have kahevAnI che. lona TU DAyasthata na zarTa pramaviSya-gADuM dakSiNa dizAthI gayuM hota to te-gADuM-khATavAI na jAta, | 5 4 9 ! Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 sina siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana pUje che. 4. 20 || dhAtuthI bhUtakALanuM sucana thatuM hoya evA prasaMge hetu ane phaLanA kathananI sAmagrI hoya ane tema hovAthI saptamInA pratyaya lAgavAnA chatAM je banavAnI vivakSita kriyA bhAMgI paDI heya-eTale kriyAne nAza thayo hoya to dhAtune kriyAtipattinA pratyaya lagADavA. ___ dRSTaH mayA tava putraH annArthI cakramyamANaH, aparazca bhatithyarthI, yadi sa tena Ta: amAvasthA, 3ra amarzata, madhyamokyata-cAre bAjue pharato anna athI tAro putra meM joye, bIje eka jaNa anna khavaDAvavA sAru atithine, athI paNa meM joyo, te atithinA arthIe tArA putrane joyo hato te te khAta-khAvA mATe anna meLavata paNa te bIje rasate thaIne pasAra thayo tethI teNe tene-tArA putrane-joyo nahIM ane tethI tene khAvAnuM maLyuM paNa nahIM. che 5 4 10 | vA phatAra jhA | R. 4. 22 | 54 21mA sUtramAM je vAta zabda batAve che tenI pahelAMnAM 20,19, 18, 17, 16, 15, 14 ane 13-e sUtromAM jyAM jayAM saptamInA kriyAsUcaka pratyenuM vidhAna che tyAM badhe ya kriyAnI siddhi na thatAM-kriya bhAMgI paDe evA prasaMgamAM bhUtakALasUcaka dhAtune kriyAtipattinA pratyayo vikalpa lagADavA. kathaM nAma saMyataH san anAgADhe tatrabhavAn AdhAya kRtam aseviSyata, dhig jana vakSe-seta (saptamI -- 5 4 34), jayaM sane (vartamAnA) dhira rAmade-teo sa yata thaIne- saMyata nAma dharAvIne anAgADha-asAdhAraNa kAraNa vagara-AdhAkamI AhArane kevI rIte vAparI zake ? pakSamAM teo vAparo ke vApare che -temane dhik temanI niMdA karIe chIe. 1 cat amozcata mavAna-jamavAne samaya che mATe teo jame.-ahIM hata zabda batAvanAra sUtro karatAM pAchaLanA sUtrathI eTale 5 4 5 34 ! sUtrathI prApta thatI saptamIne badale kriyAno bhaMga thatAM ne saptamI na thaI paNa kriyAtipatti thaI che. | 5 4 11 che. kSe garinA vartamAna 4 2 | prAsaMgika banAvanI naMdA jaNAtI hoya ane gari tathA gAtu zabdone vAkayamAM pravega hoya te dhAtune tamAma kALamAM vartamAnAnA pratyaya lAge che Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-paMcama adhyAya-caturtha pAda 121 A niyama koI vizeSa kALane lagato nathI paNa sAmAnya kALamAtrane lagata che tethI A niyama vizeSa kALane lagatA pratyayane paNa bAdha kare che eTale vizeSa kALamAM paNa A ja niyama lAge che. Avi tatramavAna natUna hinarita, dhik nama-tame zuM jaMtuone haNe cho ? temane dhikkAra-ame niMdA karIe chIe, nAtu tatramavAra mUtAna niti, dhik mahe-tame zuM prANuone haNe che? tamane dhikkAra--ame niMdA karIe chIe. | 5 | 4 | 12 ! thama saptamI vA ja 4. rU . nidA jaNAtI hoya ane than zabdane vAkyamAM prayoga hoya te dhAtune tamAma kALamAM saptamInA ane vartamAnAnA pratyaya lAge che. A samagra AyAta prakaraNamAM jayAM tamo ane puSyamo zabdo vaparAyA che tyAM sarvatra yAra vibhaktimAM jaNAvelI saptamI ane paMcamI vibhaktionA pratyayo samajavAnA che. kathaM nAma tatrabhavAn mAMsaM bhakSayet', bhakSayati vA ? garhAmahe-anyAyyam ettAdaraNIya teo mAMsanuM bhakSaNa kema karIne karI zake? athavA bhakSaNa kare che ?A anyAya che. pahere- amasan , mA~yata , mAthAzvara, mAtA, mayaSyati | A vAkayamAM saptamInA pratye lAgavAnuM nimitta che eTale bhUtakALamAM vAkSagata kriyAne bhaMga thatAM kriyAti patti paNa vikalpe thAya. vadhuM nAma tatramavAna masa6 34makSayiSyanta-AdaraNIya tame mAMsanuM bhakSaNa kevI rIte karI zake ? kriyAtipatti na thAya tyAre yathAprApta kALavALo prayoga thAya. AgalA vAkayanI jema bhaviSyakALamAM saptamInA prayA lAgavAnuM nimitta bhale heya paNa bhaviSyakALamAM vAyagaDa kriyAno bhaMga thatAM kriyAtipatti nitya thAya. yaM nAma tatramavAnuM mAMsam maphaSyitva -AdaraNIya teoe mAMsanuM bhakSaNa kevI rIte karyuM hatuM ? che pa ! 4 5 13 nA kiMvRtte saptamI-bhaviSyantyau // 5 / 4 / 14 // vAkyamAM vibhaktivALA vim zabdano prayoga hoya tathA jatara ane jAma zabdono prayoga heya ane niMdA jaNAtI hoya te dhAtune tamAma kALamAM saptamI nA ane madhyantInA pratyaya lAge. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana tatramavAnuM bannataM tUyAta, vati vA-AdaNIya tame zuM khoTuM bolo athavA besazo ? ko nAma kataro nAma katamo nAma yasmai tatrabhavAn anRtaM brayAt vakSyati vaae koNa che, evo bemAMthI koNa che, evo A badhAmAMthI koNa che ke AdaraNIya evA tame jene sAru huM bele athavA bolazo ? 5 4114 zraddhA-uM trA i 4. 2pa . vibhaktivALA vim zabdane tathA tara ke tama zabda prayoga vAkyamAM hoya ke na hoya paNa 3thA tema ja 3pa-asahiSNutA-jaNAtAM hoya te dhAtune tamAma kALamAM saMto ane mavaSyantI nA pratyaya lAge che. zraddhAfkrama ne apraga-bana saMbhAvayAmi tatramavAnuM nAma gRnIsA, rahISyati va-mane zraddhA nathI- huM saMbhAvanA ye karato namI, AdaraNIya teo cerI kare ke corI karaze kim n| ayo-na zraddadhe kiM tatrabhavAn adattam AdadIta, AdAsyate vA-DuM zraddhA nathI karato ke zuM AdaraNIya teo erI kare ke corI karaze. amarSa- na marSayAmi-na kSame tatrabhavAn adattaM gRlIyAt grahoSyati vA-g sahana karI zakto nathI-huM tamA nathI karI zakato ke AdaraNIya evA teo corI kare ke karaze. ! 5 6 4 5 15 vidara- arthaH mavathatA / 1 / 4 / 26 che. vAkayamAM viMja zabdano prayoga hoya tathA vAyamAM gaNata, mata evA arthaka zabdono prayoga hoya ane 3 tathA 3pa-asahanazIlatA-jaNAtAM hoya te tamAma kALamAM dhAtune mANatI nA pratyaya lAge che. azraddhA--7 -na mapayAna, hiMsa nAma tatramavAnuM varadvArAna 3pariSyane huM zraddhA karato nathI-huM sahana karato nathI-ke AdaraNIya evA e paradArAnaupakAra karaze-upabhoga karaze. amarSa-- 2 -ne mAmi ta nAma, mavati nAma tatramavAna ghArAna 3variSyate- huM zraddhA karato nathI-sahana karato nathI-ati-bhavati eTale kharuM che ke AdaraNIya evA teo padArAno upakAra karaze-upabhoga karaze. 5 | 4 | 16 ! Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-5cama adhyAya-catu pAda nAtu car-carA-paTTo saptamI | , ! 4 | 27 // nAtu, cat , cadrA, caMdne e cAra zabdomAMnA koI zabda vAkayamAM vaparAye hAya ane azradghA tathA asahanazIlatA jaNAtAM hoya te tamAma kALamAM dhAtune saptamI vibhakita thAya che. na zraddhe jJAtu tatramavAna suramAM vile- huM zraddA karateA nathI ke AdaraNIya evA te jo kadApi dAru pIe. me jJAtu taMtramavAna puratuM vivetuM sahana karI zakatA nathI ke AdaraNIya evA te jo kadApi dAru pIe. na e rIte cat yA ane vid nA prayAgAmAM paNa samajI levu. / / 5 / 4 / 17aaaa kSette 4 ya-tre || , | 4 | 28 || vAkayamAM yajja athavA catra nA prayoga dvAya, niA jaNAtI hoya, azraddhA jaNAtI hoya tathA amarSa jaNAtA hoya te tamAma kALamAM dhAtune saptamInA pratyeA lAge che, 123 dharmImad yapa catravA taMtramavAnuM amAnAorota-dhikkAra thAe, ame nidIe chIe ke, AdaraNIya evA te amArA upara Akroza kare. varavAra thaye--huM zrahA karate nathI ke na vecaca yatravA samAna AdaraNIya evA te nilaMdA kare na me caca catra vA tatramavAna paravAnuM yehu sahana karateA nathI ke, AdaraNIya evA te niMdA kare. / / 5 / 4 / 12 / / citre || 6 | 4 | 20 || A jaNAtuM hoya ane vAkayamAM canna, yaMtra ne! prayoga jaNAto hoya teA dhAtune tamAma kALamAM saptamI thAya che. citram-Azcaryam yacca yaMtra vAtaMtramavAnuM alpya AdaraNIya evA tee jayAM tyAM akalpya seve-na khape zeSa maviSyantI gayo || , | 4 | 20 || vAkaSamAM caca ane catra sivAya bIjA keI zabdanA prayAga hAya ane AzcaryAM jaNAtu hoya teA dhAtune tamAma kALamAM viSyantI nA pratyayeA lAge, paraMtu vAkayamAM cit nA prayoga thayelA na hove joIe. sevetA-Azcaya che ke, evI vastune vApare. 5 5 3 4 5 19 5 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana citramU-kAzvaryam 3o nAma jirima sArodghati-Azcarya che ke, AMdhaLo bhANasa giri upara caDaze. aMdara ane catra no prayoga thayelo hoya te uparanA 5 4 19 sUtrathI saptamI thAya. citra ra sa munnIta-Azcarya che ke, te khAya -ahIM caDhe no prayoga che tethI A sUtra na lAge. che 5 4 20 che saptama uta-ga: vAde 5 ka. 22 bADha arthavALA hatA ane kavi zabdone vAkayamAM prayoga heya to dhAtune sarva kALamAM saptamI vibhakitanA pratyaya lAge. hata kavi vA kuryAt-vAru dharAra athavA paNa karaze. 34 : tathati- daMDa paDaze,-ahIM bADha" artha nathI. vidhAsthati daram- bAraNuM baMdha karI deze ,, - 5 1 4 21 che sambhAvane alamarthe tadarthAnuktau // 5 / 4 / 22 / / kriyA karavA mATenI zaktinI saMbhAvanA jaNAtI hoya ane zam arthanA sUcaka zaktivAcaka zabdano prayoga na hoya to tamAma kALamAM dhAtune saptamI vibhakitanA pratyaya lAge che. mAsam kSeta-mahinAnA upavAsa paNa karI zake. nizasyAthI me caitraka kALa cAsthati-caitra mArA hukamamAM che te prAyaH jazeahIM zakti jaNAtI nathI, paNa nideza-hukama-che za: caitro dharma RriSyati-caitra zaktimAna che ethI dharma karaze, -ahIM zaktivAcaka za zabada prayoga che tethI A niyama na lAge. 5 5 : 4 | 22 che ayadi zraddhAdhAtau nayA // 5 / 4 / 23 / / vAkyamAM zraddhA-saMbhAvanA-arthavALA dhAtuno prayoga hoya ane sAmarthanI saMbhAvanA jaNAtI hoya te tamAma paLamAM dhAtune saptamIne prayoga vikalpa thAya, paNa cata zabdano prayoga na hovo joIe. badhe saMbhAvayAmi munnIta mahAna-zraddhA rAkhuM chuM-saMbhAvanA karuM chuM ke, teo bhojana kare-pakSamAM -mokyate, amuka, muLa va. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-paMcama adhyAya-caturtha pAda 125 saMbhAvayAmi ca munnIta mavAnuM--saMbhAvanA karuM chuM ke, teo khAya. - ahIM cata zabdano prayoga che tethI A niyama na lAge, nava nirasA parvata minyAta-kadAca mastaka vaDe--mAthuM bhaTakADIne-parvatane bhede -ahIM zraddhAsUcaka dhAtune prayoga nathI. pati rUchAthata 6424 .. IcchA arthavALA dhAtuone vartamAna kALamAM saptamInA kriyAsUcaka praya vikalpa lAge che. che athavA hRcchata-I athavA Icche che. pa . 4. 24 varati hetu- I 1 | cha | ro bhaviSyamAM thanAro hetubhUta banAva ane bhaviSyamAM thanAre phaLabhUta banAva jaNAta hoya to te prasaMge dhAtune bhaviSyakALamAM saptamInA pratyaya vikalpa lAge che. cari guna kapAsIta zAstrAnta jaraketu-je gurunI upAsanA kare te zAstranA cheDAne pAme. pakSamAM-caDhi juna sidhyate zAstrAnta saMmiti-je gurunI upAsanA karaze to zAstrane cheDo pAmaze. kSiona veta yAti nA parcAmavati-jo gADuM dakSiNamAM jAya che te khoTavAI nahIM paDe. ahIM bhaviSyamAM thanAro batAva nathI paNa jAti ema vartamAnakALa no banAva che tethI A niyama na lAge. e 54 25 che __ kAmoktau akacciti // 5 / 4 / 26 // prayogamAM vaktAnI IcchA jaNAtI hoya to tamAma kALamAM dhAtune saptamIne pratyaya thAya paNa citta zabdano prayoga na hovo joIe. kAmo che munnIta mahAna mArI IcchA che ke teo bhejana kare. ricata nIvati mAtA-zuM mArI mAtA sukhe jIve che ? ahIM Izvata zabdane pravega hovAthI A niyama na lAge che 5 4 26 rUchIrthe sattanI-paccakyo che 6 ka. 27 | IcchA arthavALA dhAtuone vAkayamAM pravega hoya ane vaktAnI IcchA jaNAtI hoya te dhAtumAtrane tamAma kALamAM saptamI ane pazvamI nA pratyaya thAya. kRSi munnIta, mun vA mavAna-huM IcchuM chuM ke, teoe bhojana karavuM joIe ke teo bhejana kare. | | 5 | 4 | 27 | Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vidhi-nimantraLa-gAma-traNa-capITa-maMtrana-prAryane || 1 | 4 | 28 // vidhi, nima MtraNa, Ama traNa, adhISTa, saprazna ane prAna-e athavALAM kartA, karyAM ane bhAva-kriyA-DrAya tyAre dhAtune saptamI tathA camInA pratyaye lAge che. 126 vidhi-kriyAmAM preraNA karavI. taMti, dharotu mAna-tee sAdaDI kare athavA kareA. nimaMtraNa--preraNA karyA pachI jo tema karavAmAM na Ave te doSa lAge, dvisandhyama Avazya ti, rotu vAsavAra sAMja be vAra Avazyaka kare athavA kare. Ama traNa-preraNA karyA chatAM icchAmAM Ave tema vartI zakAya. rUda AsIta, AstAm va-avI bese athavA bese. adhISTa-je preraSNA satkArapUrvakanI hAya te. mataM rakSet , rakSatu vA-vratanuM rakSaNa kare, athavA karI, saprazna-prayoga karanAranA potAnI dhAraNAne lagatA praznana athavA dhAraNAne lagatI Iccha kiM nu khalu bho vyAkaraNam adhoyoya, abhyai uta siddhAntam adhoyIya, adhyaye vA-zu huM vyAkaraNu bhaNuM ke siddhAMta bhaNuM ? prAna--vinati ke mAgaNI. prArthanA me. tam gacIcIya, aye vA-mArI prArthanA che ke huM ta // 5 // 45 28 !! bhaNuM. prema || 4 | 20 || caitra, anujJA ane avasara e arthavALAM karyAM, kama ane bhAva haiAya tyAre manujJA-avasare tya-102myA~ || 6 dhAtune kRtya pratyayeA lAge ane vcamI nA pratyace! paNa lAge. kRtya pratyayeA eTale dhyan ca p tacce ane kanIya pratyayeA. aiSa-tiraskAra pUrvakanI preraNA. anujJA icchApUrvaka karavAnI samati. avasara-kAma karavAnA je samaya hAya te samaya bhavatA khalu kaTaH kAryaH, bhavAn kaTaM karotu bhavAn hi preSitaH, anujJAtaH, bhavataH avasara: TaLe teoe kaTa-sAdaDI-karavI joie. teo kaTa kare. kaTa karavA nimiro tene preSita karyAM che. anujJA ApI che. e karavA sAru temanA avasara che. // 5 // 45 rA Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-pacama adhyAya-caturtha pAda 127 saptama ca Urdhvamauha tike // 5 30 // daiSa vagere artho jaNAtA hoya to ane bananAro banAva muhUrta pahelAM banavAne heya te dhAtune tamAma kALamAM saptama, kRtya pratyaya ane paMcamInA pratyaya lAge che. ____ UvaM muhUrtAt kaTaM kuryAt bhavAn , bhavatA karaH kAryaH, kaTaM karotu bhavAn , bhavAn hi preSitaH, anujJAtaH, bhavataH avasaraH kaTakaraNe muhUrta pahelAM teo-te-sAdaDI kare. teoe sAdaDI karavI joIe, teo sAdaDI karo. kemake temane madaDA karavA nimite mokalelA che, temane anujJA che. ane te mATe temane avasara che. che 5 4 30 | 64rU2 . praya, anujJA, ane avasarano artha jaNAto hoya ane bananAro banAva mudra pahelAM banavAno hoya tema ja vAkyamAM ma no prayoga hoya te dhAtune tamAma kALamAM paMcamInA pratyaya thAya dha muddata mAna 4 vArotu , mavana di greSitaH, kanujJAta, mavataH avasara: -muhUrta pahelAM teo sAdaDA kare. temane mokalela che. temane anujJA che ane sAdaDI banAvavAne temane samaya che. |5 4 31 | vadhaB + 1 / 4 / 32 5 vI-sakAra pUrvakanI preraNA. adhISTi artha jaNAto hoya ane vAkayamAM ma ne prayoga hoya to dhAtune pamI vibhakti thAya che. 37 ! rana vin! kALutrane ra-he vidvAn ! aNuvatonI rakSA karaema sAdara sUcave che 5 ! 4 5 32 che vAra-sAthe tuma vAgavA pAchA pharU che kA, verA ane samaya e traNamAMnA koI zabdane vAkyamAM prayoga hoya ane banAvana avasara prApta hoya to tamAma kALamAM dhAtune vikalpa tuma thAya iaa movatuma-jamavAne kALa che. verA molatu-jamavAnI veLA che. mayaH movatuma-jamavAne samaya che. suna na thAya tyAre pakSamAM--tra mojaDyA-jamavAmATeno kALa che. 4: pati mUta-kALa bhUtane-prANI mAtrane-pakAve che.-- Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana A prayogamAM zAstra zabdano "avasara" artha sAthe saMbaMdha nathI. || 5 | 4 5 33 che sattanI vRddhi | T 4. rU4 . 4, vaiA ke samayano vAkyamAM prayoga hoya ane catta zabdano prayoga heya to dhAtune sAtamI nA prayA lAge che : cad adhIcIta mavAna-samaya che ke teo bhaNe. verA cak munnIta mahAna-veLA che ke teo jame. samayaH gata sacIta mA-samaya che ke teo zayana kare. 5 4 34 rAE tyAjha che ja ! jA rUpa kartA zakti jAto hoya ke kta yogya jaNAto hoya to dhAtune kRtya pratyaya thAya ane sAtamI paNa thAya. -mavatA vahu mAra: vAhyaH, heta, teoe bhAra vahana karavo joIe, mavAna mAruM vata-mAna fha rA: teo mArane vahana kare-kemake teo zaktimAna che. ahaM-mavatA haju cA vaDhavyA, vata, temaNe kanyA paraNavI joie. mavAra vadhu vanya vaheta-mavAna putar ati-teo kanyAne vahe-parakemake ene mATe teo yogya che. - 5 | 4 35 che Nin ca Avazyaka-AdhamaNyeM // 5 / 4 / 36 // AvazyakatA jaNAtI hoya ane devAdArapaNuM jaNAtuM hoya te kartAnA arthamAM jina thAya che. ane kRtya pratyaya paNa thAya che, AvaracaM%-avaracaMvArI (+na)-avazya karanAre. avarahAra (dunina)-avazya haraNa karanAro dhamaLyuM-zarta rAcI (A+)-so ApanAro T+=oco thanA-(paisAne badale) gAthAone gAnAro. 5 | 4 | 36 gae va ) 4. rU7 | kartA yogya hoya to kartA arthamAM dhAtune tRnna thAya che. mavAna nyAyaDa voDha-teo kanyAne vahana karavA mATe egya che-tae vivAha karavA lAyaka che. che 5 4 37 | rAziSa sArI -1 / 6 ka. 28 | AzIrvAda arthamAM dhAtune mArI vibhaktinA tathA rUmI vibhaktinA pratyaya lAge che. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ To 5 4 5 40 ) ladhuvRtti-paMcama adhyAya-caturtha pAda 129 nAzI -gIcAta jaya thAo. pI -gayatAta-jaya thAo. jiI nIti maitra-maMtra lAMbu jIve che. ahIM AzIrvAda artha nathI, tethI A niyama na lAge. 5 : 4 38 mamitinI . kA kA rU5 mAlpha ne ega hoya te dhAtune adyatanInA pratyaya lAge. mA zaUMta-na kare. - 5 4 1 39 che. tame TuratanI ja ! jA jA ra0 || kSma sahita mad ne yoga hoya to dhAtune zastanInA tathA aghatanInA pratyaya lAge che. hastanI-ma ma vArotta-na kare. aghatanI-nA ma UMtana kare. to zvadhe tyayA che ! 442 che. je vAkayamAM dhAtunA arthane saMbaMdha jotAM vizeSaNavizeSyabhAva hoya tyAM je kALamAM pratyapa batAvyA nathI te kALamAM paNa pratyaya lAge che. 1 vizva IMta-vizvadaranA kAca putro AvatA-vizvane jenAra ane putra thaze5 1 1 166 sUtrathI bhUtakALamAM nira pratyaya lAge che tene ahIM bhaviSyakALamAM samajo. mavi kRcama bhArata-thayeluM kAma hatuM - 5 3 5 1 sUtrathI bhaviSyata arthamAM niH pratyaya lAge che tene ahIM bhUtakALamAM samajavo. 1. A vAkyamAM vitA e bhaviSyakALa sUcaka che ane tene kartA vizvadazvA zabda bhUtakALa sUcaka che ethI bhavitA ane vizvA zabda vacce vizeSaNavizeSyabhAva saMbaMdha ghaTAvavo hoya to A niyama dvArA vizvadRzvA zabdamAM dara dhAtune pavana pratyaya bhaviSyakALamAM lAgela che ema samajavuM joIe. 2. A vAkayamAM AsIta e pada bhUtakALanuM sUcaka che ane tenA kartArUpa gya zabda che tathA kRta zabdanuM vizeSa mAM zabda che. have je mArA ane jAlIna e be vacce vizeSaNavizeSyabhAva ghaTAvavo hoya te A niyamathI bhAvi zabdamAM je unanuM pratyaya che tene bhUtakALamAM lAgelo samajavuM joIe. - Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 - siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana "mAra AzIra-te gAyavALe hato. ahIM je matu pratyaya vartamAna kALamAM vihita karela che tene A vAkayamAM bhUtakALamAM samajo. . 5 4 41 che bhRza-AbhIkSNye hi-svau yathAvidhi tva-dhvamau ca taduSkara || kI 4 kara kriyAnuM Adhikaya hoya ane kriyA vAraMvAra karAtI hoya tyAM dhAtune tamAma kALamAM ane tamAma vibhaktinAM vacanane badale ane 2 pratyaya lAge che, jayAM A di ane va lagADavAmAM AvelA hoya tyAM je kALamAM, je kArakamAM je dhAtune TTi ane sva lagADelA che te ja dhAtune, te ja kALano ane te ja kAraka vAkyamAM anuprayoga hovo joIe. anutta jA-janameH mizrA je Ave anuprayoga na hoya te sunIThThi sunIfe eTaluM ja bolavAthI kaI khAsa kALa, vacanabheda ke kAraka jaNAze nahIM mATe sUtrakAra anuprayoga karavAnI khAsa bhalAmaNa kare che. tathA je saMdarbhamAM ane sva lagADelA che te saMdarbhamAM jaNAvelI rIte saMbaMdhita anuprayoga hoya to ta ane dAga lagADavA. tathA jyAM anuprAga gumarthanA bahuvacanavALo heya tyAM paNa dhAtune fha ane stra lagADavA. arthAt jyAM bahuvacanavALo. prayoga hoya tyAM paNa ekavacananA di ane hava nuM vidhAna kareluM che. ahIM eTaluM dhyAnamAM rAkhavAnuM che ke, je dhAtune ane ra lagADavAnA che te ja dhAtune anuprayoga hovo joIe, ane te anuprayoga paNa je kArakamAM di ane 4 lagADelA che te ja kAravALo he joIe. anuprayogamAM kALano phera hoya, kArakane phera hoya ke dhAtune phera hoya to A niyama na lAge. (ahIM samajavA mATe udAharaNe havRttimAMthI ApyAM che-) fhe-- nIdi sunIhi va kArca sunAta-laNa laNa e prakAre A laNe che. sunIdi sunIfhe caiva rUmau sunItaH-laNa laNa e prakAre A be laNe che. 1. jemAna ANItu A vAkayamAM AsIna e bhUtakALanuM sUcaka che ane mAna pada jene gAya che tenuM sUcaka che eTale vartamAnakALanuM sUcaka che tethI mAnIta e bhUtakALa sUcaka padanI sAthe vartamAnakALa sUcaka zomAra zabadane saMbaMdha gharAvavo hoya te ga zabdane lAgelo mAM pratyaya bhUtakALamAM paNa lAgI zake che ema A niyama dvArA samajavuM joIe. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-paMcama adhyAya-caturtha pAda 131 sunI sunI iva me junanti-laNa laNu e prakAre A leke laNe che. sunITi sunI ityeva sarva sunavalaNa laghu e prakAre tuM laNe che. sunIfTTa sunIdi yuvA junIyA-laNa laNa e prakAre tame be laNo cho. sunI isunIhi va cUyaM sunI-laNa laNa e prakAre tame bhaNe che. sunI sunIf datye haiM sunAma-laNa laNa e prakAre huM lakhuM . sunI isunITi ceka AvAM sunavalaNa laNae prakAre ame be laNIe chIe sunITi sunAdi va vacce sunIma -laNa laNa e prakAre ame laNIe chIe. gvama-sunI sunI iva mAM karAvI laNa laNa e prakAre teNe layuM. adyatana bhUta sunI isunI iva AcaM mahunAjUlaNa laNa e prakAre teNe layuM. hyastana bhUta sunIfTTa sunITTi ceva Arya surAvalaNa laNa e prakAre teNe layuM. parokSa bhUta sunI sunIlada ceva ayaM zravaNyati-laNa laghu e prakAre te laNaze. adyatana bhaviSya sunITi sunIhi va acaM vitAlaNa laNa e prakAre te laNaze. stana bhaviSya sunITi sunIfNa caiva narca sunIyA-Nu laNa e prakAre teNe laNavuM joIe. saptamI sunIdi sunIhi va sarca sunAtu-laNa laNa e prakAre te laNe. paMcamI sunI sunadi treva ayaM sUyAti-laNa laNa e prakAre te laNe. AzIH - vIva vISya va ca dhImaNu bhaNa e prakAre A bhaNe che. savISya badhI phutre mo vIca-bhaNa bhaNa e prakAre A be bhaNe che. pI pI caiva me apIca-bhaNa bhaNu e prakAre A leke bhaNe che. adhIkva adhIva hRtyeva m adhI-bhaNa bhaNa e prakAre tuM bhaNe che. adhIzva adhIkaa pva yuvAna dhIsAthe bhaNuM bhaNu e prakAre tame be bhaNo che. 3 thaa dhISya va cUm adhI-bhaNa bhaNu e prakAre tame bhaNe che. pItta adhIkka dRva anna adhI-bhaNu bhaNe e prakAre huM jANuM chuM. adhIva padava ceva mAvAn gadhIva-bhaNu bhaNe e prakAre ame be bhaNaye chIe. avIva thISa caiva vacam pIdhe-bhaNa bhaNae prakAre ame bhaNue chIe. lunIhi lunIhi ityeva ayaM lunAti, chinatti, lUyate vA iti dhAtoH Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana saMva mAM mUta-laNa laNa e prakAre te laNe che, chede che, tenA vaDe zaNAya che-e rIte dhAtunA anuprayoganA saMbaMdhamAM na thAya--ahIM anuprayogamAM-pAchaLa karavAmAM AvelA prayogamAM-fchatti' e jude dhAtu che tathA sUyate-mAM kArakane paNa pharaka che tethI A niyama na lAge. te pA 4 42 che prave navA sAmAnyathatha 4 karU che. je prayogamAM aneka dhAvarthane samuccaya hoya-aneka kriyAsUcaka dhAtuo vaparAyA hoya ane anuprayogamAM eTale tenI pAchaLa A badhI judI judI kriyAone lAgu paDe evA sAmAnya arthavALA dhAtunA saMbaMdhayukta prayogo hoya te judA judA arthavALA dhAtuone udde ane sva vika9pe lAge che ane te tathA gham pratyaya paNa vikalpa lAge che. ane anuprayogamAM yuman no prayoga hoya te paNa judI judI kriyAvALA dhAtuone hi ane 4 lAge che. zrIphIna , sunIf6, punIfhuM ruvaM tane cate vA-cekhAne tuM vAva, tuM laNa, tuM sApha kara e rIte yatna kare che athavA yana karAya che. di na thayo tyAre-kSetrahIna vapata sunAti, punAta rUvaM cata te satya vA cokhAne te vAve che, te laNe che, te sApha kare che e rIte yatna kare che athavA yatna karAya che. sUtram adhISva, niyuktim adhISva, bhASyam adhISva ityevaM adhIte paThyate vA-tuM sUtrane bhaNu, niryuktine bhaNu, bhASyane bhaNe e rIte te bhaNe che athavA tenA vaDe bhaNaya-pATha karAya-che. pakSe-sUtram adhIte, niyuktim adhIte, bhASyam adhIte ityevam adhIte paThyate vA te sUtrane bhaNe che, niryuktine bhaNe che, bhASyane bhaNe che e rIte bhaNe che athavA tenA vaDe bhaNaya-pATha karAya-che. ta -- vIhIn vapata, lunIta, punIta ityevam yatadhve vrIhIna vapa, lunIhi, punIhi ityevaM ceSTadhve pakSamAM-trIhIna vevatha, sunItha, punIya hatyevaM catave H-. sUtram adhIdhvam, niyuktim adhIdhvam, bhASyam adhIdhvam ityevam adhIdhve, sUtram adhISva niyuktim adhISva, bhASyamadhISva ityevaM adhIdhve / pakSamAM-sUtram adhIve, niryumi adhIve, mAdhyamathI kRtyevam adhIve trauddInuM vA,sunIhi, punadi suvuM vata, hunati, punAta rUri mA mUta-ahIM Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-paMcama adhyAya-caturtha pAda 133 anuprayAgamAM sAmAnya arthanA dhAtuo nathI paNa vAta vagere vizeSa arthavALA che tethI A sUtra na lAge che 54 43 che. niSedhe basTa-voka vA . 1. i 44 / niSedha arthavALA garama ane saMndu zabdone vAkayamAM prayoga hoya to dhAtune vavA pratyaya vikalpa lAge che. 34 kRva-karIne zuM ? hu dRvI-karIne zuM ? pakSamAM-maruM tena-ravAthI zuM ? sUtra 2 / 2 / 47 thI tRtIyA thaI | 5 45 44 che pa-kA kara che Agalo bhAga ane pAchalo bhAga jaNAte heya to dhAtune vavA pratyaya vikape lAge che Agale bhAga-traNa navI ji-nadIne pahoMA pahelAM giri parvata. pAchalo bhAga-atibhya natI f-nadIne oLaMgIne giri. | 5 45 45 . nimIcAra-ri tu ka. 46 prayogamAM be kriyA hoya ane bane kriyAne kartA eka hoya to nimItyu Adi dhAtuone ane mey dhAtune, banne kriyAnA sUcaka kriyApadone paraspara saMbaMdha hoya to vattA pratyaya vikalpe lAge che. maNiI nimItya ta-AMkha mIMcIne hase che. murNa vyAvAya sthapati-mAM pahoLuM karIne sUe che. amitra rAte--badalAmAM ApIne mAge che pakSe-3pamAM cA badalAmAM apavA sAru mAge che. caitrI kSanimIrane mitro ta-caitranI AMkha mIMcAya che tyAre mitra hase che ahIM mIMcavAnI tathA hasavAnI e bane kriyAonA kartA judA judA che. | 5 45 46 che kAje kA kA ka7 | prayogamAM be kriyA heya-eka kriyA pUrvakALanI heya bIjI kriyA parakALanI heya ane te bannene kartA eka heya tathA pUrva kALanI kriyAnA sacaka dhAtune ane parakALa nI kriyAnA sucaka dhAtuno paraspara saMbaMdha sacavAto hoya te pUrvakALanI kriyAnA sUcaka dhAtune varavI pratyaya vikalpe lAge che. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana sAtviA mu-besIne khAya che. thavA pratyaya na lAge tyAre-mAcate moDatuma-khAvA mATe bese che. mukyate, cite vAM-khavAya che, pIvAya che-ahI AgalA ke pAchalA kALanI vivakSA nathI tethI A niyama na lAgyo. 5 45 47 hAra gAma chepAka. 48 | prayogamAM be kriyAo hoya, bannene kartA eka hoya tathA pUrvakALanI kriyA vAraMvAra thatI hoya tathA bane kriyAne saMbaMdha barAbara heya te pUrvakALa nI kriyAnA sUcaka dhAtane rapama ane vastra pratyaya lAge che. mu-movamogaM cAti- vAraMvAra khAI khAIne jAya che. ktvA-bhuktvA bhuktvA yAti-S pUrva -gatha / 541 che. prayAgamAM be kriyAo heya, bannene kartA eka heya tathA pUrva, che ane prathama zabdone prayoga heya tathA bane kriyAone paraspara barAbara saMbaMdha heya te pUrvakALanI kriyAne viSe lAge che. pUrva mo ri-pUrve-pahelAM-khAIne jAya che, pUrva muvA cAri-pahelAM khAIne jAya che. 3 mo cati, che muratA zAti-AgaLa-pahelAM-khAIne jAya che. praya mogaM cAri, ca mukavA cati-pahelAM khAIne jAya che. 54 49 anyathA-prAtha-phathamA para manAta ne pAchA 50 | prayogamAM pUrvakALanI ane parakALanI evI be kriyAo heya, bannene kartA eka heya tathA vAkayamAM anyathA, pUvama, yama, phatyama e zabdo pachI anarthaka dhAtu Avele heya tathA bane kriyAone parasapara saMbaMdha hoya te pUrva kALanI kriyAnA sUcaka dhAtune hAn vikalpe lAge che. anyathA, , yama ane tyim emAM zuM dhAtune artha samAyeluM che ethI dhAtune anarthaka jaNAvela che. anvaya ala-UlaTuM karIne khAya che. gvaMvAraM mukta-ema karIne khAya che. caMvAraM mukta-kema karIne-kevI rIte-khAya che ? tyaMad muje-Ama karIne khAya che. pakSe-gAyA vA-UlaTuM karIne vagere. samajoyA javA zire mudde-mAthAne UlaTuM karIne khAya che. ahIM zuM Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-paMcama adhyAya-caturtha pAda 135 dhAtu "mAthA sAthe saMbaMdhavALe hevAthI tene khAsa artha che paNa nirarthaka nathI tethI A niyama na lAge. . . pa . 450 thA-tathA iLyare 1 ka. 17 pUrvakALa ane parakALanI be kriyAo hoya, bannene kartA eka hAya tema ja cA, tathA Adi zabdo pachI anarthaka evA # dhAtune prayoga hoya te pUrvakALanI kriyAnA sUcaka dhAtune raNa vikalpe lAge che je vAkyane javAba IrSApUrvaka ApavAmAM Avyo hoya te tathA banne kriyAo paraspara saMbaMdhita hoya te. kathaM bhavAn bhokSyate ? iti pRSTaH asUyayA taM prati Aha-yathAkAraM bhokSye tathAkAram huM more, ita ana ? -tuM kema khAya che ? evuM pUchatAM ISyAMthI tene uttara ApatAM kahe che ke, huM jema khAIza tema khAIza e bAbata tAre zuM kAma che ? yA kA moze tathA darzANa-je rIte huM khAIla te rItane tuM joIza. -ahIM IrSyA nathI tethI A niyama na lAgyuM. te 5 4.51 ! rAte vyAkhyAta kA para che pUrvakALanI ane parALanI be kriyAo heya, banne kriyAone kata eka heya tyAM karma pachI AvelA $ dhAtune vika lAge che, je Akroza jaNAto hoya te tathA bane kriyAo paraspara ucita rIte saMbaMdhita heya te. vorArambha mAkrosi-"ra" ema karIne Akreza kare che. core duvA detuma carcAta- cera" ema kahIne ane hetuo jaNAvIne cAra kahevAnI hakIkata sAbIta karavA sAthe kahe che-ahIM AkAza nathI. pAka para che svAdu-maryAduM gIta che 1. 412 / svAdiSTa arthavALA karma kArakarUpa zabdo pachI zra dhAtu Avyo hoya ane vAkayamAM pUrvakALanI ane parakALanI be kriyAo heya, banne kriyAne kartA eka hAya tathA bane kriyAo paraspara ucita rIte saMbaMdhita hoya te kR dhAtune vika9pe lAge che paNa karma kArakarUpa svAdiSTa arthane sUcaka zabda dIrdhAnta na hovo joIe. svAdu zabda-svAduM mukta-svAdu karIne khAya che. miSTa zabda-miSThA muka-miSTa karIne khAya che. pakSe-vAvuM chA mu -svAdu karIne khAya che. savAdI kRpA thavA jamukate-gAbane svAdiSTa karIne khAya che. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana A prayogamAM "svAdiSTa arthavALe "ravAhI' zabda dIrdhasvarAna che tethI A sUtra na lAge. !! 5 : 4 5 53 che vizva jance | pa. 4. 14 me pUrvakALanI ane parakALanI be kriyAo heya, bannene kata eka haya tathA e be kriyAo paraspara ucita rIte saMbaMdhita hoya ane je karmaviSayaka samagratA jaNAtI hoya te karmathI para AvelA vi (vit lAbhArthaka, vicArArthaka ane jJAnArthaka) dhAtune ane Tu dhAtune ja vikatape lAge che. anta mogati-jene jene atithi jANe che tene tene jamADe che. nyA varata-jene jene kanyArUpe jue che te te tamAma kanyAne varAve che-paraNAve che. atirtha vihatvI mobara-eka atithine jANIne jamADe che. A pragamAM atithirUpa karmanI samagratA-atizayatA nathI. pA 4 54 cAvataH vinTarnavA ! ( 4 5 che . pUrvakALanI ane parakALanI be kriyAo heya tathA e be kriyAo paraspara ucita rIte saMbaMdhita hoya ane bannene kartA eka heya te atizayatA sUcaka karmarUpa cAyata zabda pachI je vija ane nIra dhAtuo AvelA hoya te temane banene m vikape lAge che. cAva mukate-jeTaluM maLe che teTaluM khAya che. cAvajjavam adhIte-jeTaluM jIve che-jyAM sudhI jIve che-tyAM sudhI-bhaNe che. 41 mA sUtrathI laIne 88mA sUtra sudhI ghAtoH saMje evo nirdeza karelo che ene artha evo samajavo ke vAkyamAM je be kriyAo che te paraspara saMbaMdhavALI hovI joIe. jyAM jayAM ghAtoH veva e nirdeza Ave tyAM tyAM A artha samajI le, A bAbata keTalAMka sUtronA arthamAM spaSTa paNa karela che. - jemake -arvei mogarAti-jene jene "atithi jANe che tene tene jamADe che A vAkayamAM atithine jANavuM ane jamADavuM e bane kriyA paraspara saMbaMdhavALI che paNa atiruM dhamati-atithine jANune dhame che e prayAga na thAya. kemake jamavAnI kriyAne dhamavAnI kriyA sAthe kazo ja saMbaMdha nathI. 5 | 4 | papa che rAta pUre che ka. 56 che. pragamAM pUrvakALa ane parakALanI be kriyAo ucita rIte paraspara saMbaMdhita heya-ane bannene kartA eka heya to carma ane kara rUpa karmakAraka Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 ra laghuvRtti-paMcama adhyAya-caturtha pAda pachI AvelA pUrU dhAtune vikape lAge che. carmapuram mAte-cAmaDAne pUrIne-pAtharIne-bese che, kapUra ze-peTa bharIne-barAbara jamIna-sUe che. je pa 4 56 che gNamAne kahu vAya vA 6 4 27 vAkyamAM AvelA dhAtuone paraspara ucita saMbaMdha hoya te karmathI para AvelA pUra dhAtune jana vikalpa lAge che jo AkhA vAkyadvArA varasAdanuM mApa jaNAtuM hoya to tathA in lAgatAM pUra ne vra vikalpa thAya che. ' pUra athavA no papram : megha-jyAM gAyanuM pagaluM paDyuM hoya tyAM paDelA khADAmAM pANI bharAya eTale varasAda varasyo. 5 4pa7 thata vIpeTa 4. 18 | vAkayamAM be kriyAo paraspara ucita rIte saMbaMdhita hoya ane te bannene kartA eka hoya to vastravAcI ane vastravizeSavAcI karmakAraka pachI AvelA vanor dhAtune in vikalpe lAge che je varasAdanuM mApa jaNAtuM hoya to. . vastra-cekano guNo meSa:-kapaDuM bhIMjAya eTale varasAda varasyo. vayanAM vRSTa meSaH-kapaDuM bhIMjAya eTale varasAda varasya. vastravizeSa-sTavano meSaH-kaMbala (vastravizeSavAcI nAma) bhIMjAya eTalo varasAda varasyo. che 5 . 4 58 ! mAtra-purapAva taka | . 4.52 || vAkyamAM paraspara ucita rIte saMbaMdhita evI be kriyAo hoya, baneno kartA eka hoya ane varasAdanuM mApa jaNAnuM hoya to karma kArakarUpa jAtra ane purUSa zabda pachI AvelA satI dhAtune nam vikalpa lAge che. tranA vR-zarIra snAna karI zake eTale varasAda varasyo. puruSArtha vRSTa -puruSa snAna karI zake eTalo varasAda varasya. 5 5 4 5 59 zu -TyAta fu: tava | paI 8. 60 | karmakArakarUpa zuda6, jULa ane rakSa zabda pachI vi6 dhAtu hoya to tene T vilepe lAge che ane chelle paNa bIjI kriyAne sUcaka paNa dhAtu ja he joIe. zudoSa vina-zuSka thaI jAya e rIte vastune pAse che. jULas fpana-cUrNa thaI jAya e rIte vastune pIse che. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana haveSa piSTi-vastu rasa-cIkAzavitAnI-thaI jAya e rIte vastune pAse che. che 5 4 60 -pradA mata-bhauvata kA 62 che. karmakArakarUpa gata zabda pachI $ dhAtu Ave ane karmakArakarUpa gIta zAda pachI pra dhAtu hoya te ane chelle paNa zabdanI sAthe dhAtune saMbaMdha hoya tathA vIva zabdanI sAthe prat dhAtune saMbaMdha hoya te ja vikalpa lAge che. ba jAra ri-akRtane kare che. kIvArda hAti-jIvate pakaDe che. * pakSa-atarca vAra ropa-akatane kare che. nIca kahyuM allAti-jIva pakaDe che. ja 4 61 che nirAta #s: + 1 2 karmakArakarUpa vimUDha zabda pachI dhAtu Ave ane chelle paNa e ja 5 dhAtu hoya te jana vikalpa lAge che. nimUews aSati-nirmULa thAya ema kase che. nijhara zaN Sati-nirmaLa thAya ema kase che. je 5 4 62 - dAca mUzata . 4. hare | karmakArakarUpa mUtra zabda pachI vArA pharatI dura dhAtu ane 4 dhAtu bAvyo te ane chelle paNa dara nI sAthe ja ane nI sAthe zuM vAtune saMbaMdha hoya te m vikalpe lAge che. samUSA sta-mULa sAthe haNe che. samUTS pati-mULa sAthe kare che-mULathI ukheDI nAkhe che.pa4 davA nya che ! | karaNa kArakavAcaka zabda pachI dRna dhAtu A heya ane vAkyane cheDe Na hat dhAtu ja saMbaMdhita hoya te pUrvanA dara dhAtune vikalpe lAge che. paLanA havA zuti paLavArtA rUma mAta-hAtha vaDe ghA karIne mukyabhIMtane haNe che-teDe che. 5 5 4 5 64 | sva-dAna puNa-rivAra ne pA karaNavAcaka zabda pachI puna dhAtu Avyo hoya ane te pachI vAkayane che paNa puN dhAtu ja heya to ujU ne vikalpa thAya che. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-pacama adhyAya-caturtha pAda 139 cIkAzavALA karaNavAcaka zabda pachI piSa dhAtu Avyo hoya ane te pachI - vAkayane cheDe paNa vin dhAtune saMbaMdha hoya te vi6 ne jam viSe lAge che. hatoSa puwrf-pitAne-jAtane-poSIne puSTa thAya che. - AmaporSa puoritta-AtmAne-potAne-paSIne puSTa thAya che. 3Sa vina-pANu vaDe eTale pANI sAthe pIse che. phI vina -dUdha vaDe eTale dUdha sAthe pIrase che. ! 5 4 5 65 | utAryA zakti -vRtaH 1. 4. 66 karaNuvAcaka hasta arthavALA zabda pachI AvelA pradu, vaa ane dhAtuone vAkayane cheDe jo te ja dhAtuono saMbaMdha hoya te vikalpa lAge tti huM gRhnati-hAtha grahaNa karIne grahaNa kare che. prAduM guortta-hAtha grahaNa karIne grahaNa kare che. uttavarta vartayari-hAtha vaDe vatane eTale jema hAtha vaDe saMta thAya tema varte che ke vartAve che. TLavarta varta-hAtha vaDe vatIne eTale jema hAtha vaDe sUcana thAya tema varte che. ! 5 4 5 66 ! nara nAna che 1 kI 67 | karaNavAcaka nAma pachI varSe dhAtu AvyuM hoya ane te pachI vAkayane cheDe paNa vad dhAtu hoya te vaLyuM ne janma vikape lAge che je saMjJA jaNAtI hoya te. saujanyuM Ncatta-cabaMdhathI eTale je AkAranuM kaucapakSI che te AkArane baMdha karIne-bAMdhe che ke baMdhAve che. je 5 | 4 | 67 che gAyata | 2 4 | 68 che AdhAravAcI nAma pachI vadhu dhAtu Avyo hoya ane te pachI vAkyane cheDe para dhAtune saMbaMdha hoya te anne nyU vikipe lAge che. jaya -kedakhAnAmAM baMdhAya ema bAMdhyo che. pA 4 68 ja vAta nazu-| ba | 4 | 8 || katavAcaka nIva zabda pachI nA dhAtu Avyo hoya ane kartAvAcaka TSa zabda pachI yadu dhAtu Avyo hoya ane vayane cheDe nagna sAthe nagna dhAtune ane vad sAthe vat dhAtune saMbaMdha hoya te ban vikalpe lAge che. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana nauvanAza narati-vatA nAzI jAya che-jIva laIne nAzI jAya che. puruSavAnuM vahati--puruSa jema vahana kare tema vahana kare che. jovena narati-jIva vaDe nAza pAme che,-ahIM kartAvAcaka nathI paNa karavAcaka che tethI A niyama na lAgyA. 5 5 | 4 | 69 // 140 || t pUra-gujaH || 6 | 4 |70 zabda pachI pUrI ane jIv dhAtu AvyA hAya ane pU rU dhAtu sAthe tathA zudh ne zudh dhAtu sAthe saMbadha hAya to nam vikalpe lAge che, rdhvapUra yaMte-UbhA purAya tema purAya che. kartAvAcaka bheMzonaM zuti UbhA sukAya tema sukAya che. vyApyAcca ivAt ||5|4|71 || upamAnavAI kakAraka pachI ane upamAnavAcI karyAM kAraka pachI kAI Nu dhAtu AvyA hoya te ane vAkayane cheDe te ja dhAtune sabaMdha hAya te nam kalpe lAge che. ka-muvaLaniSAyaM nihitaH-sAnAnI peThe sthApita karyAM. kartA-jAnArAM naSTaH-kAgaDAnI peThe nAzI gaye / 5 / 4 / 70 || jIvAta vize ane AAAcharA jo vAkayane cheDe laNavA'-'kApavA'-arthAMnA dhAtunA sabaMdha hoya teA 35 the ri dhAtune nam vikalpe lAge che. // 5 // 4 // 71 1 guvAra madrAH jInanti--madradezanA lekA pheMkI phUMkIne laNe che. rUpI cAti-ke kIne jAya che.--ahIM vAkayane cheDe laNavA' ane dhAtu nathI paNa 'javA' arthAtA ca dhAtu che tethI A niyama na lAge. 5 5 | 4 | 72 | saMge tRtIyA khAAchA tRtIyAMta zabdane vega heya, 35 sAthenA rajU dhAtunI sAthe tene anurUpa gunA saMbaMdha hoya teA 3pa sAthenA vaMzu dhAtune LamU vikalpe lAge che, jo banne nAnA kartA eka hAma teA. mUna pAM muddate mULopavaMza mukhyate mULA vaDe-mULA sAthe karaDIne khAya che. gam na lAgyA tyAre mUna vavazya mulyane-mULA vaDe--mULA sAthe-karaDIne khAya che. / 5 / 4 / 13 / / Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-paMcama adhyAya-caturtha pAda 141 hiMsArthAd ekApyAt // 5 / 4 / 74 // hiMsA'arthavALA dhAtune bIjA dhAtu sAthe saMdarbhanusAra saMbaMdha hoya, bane dhAtuonuM karma samAna-eka ja hoya, tRtIyAMta padane vega hoya ane bane dhAtuono kartA eka hoya te hiMsA arthavALA dhAtune janma pratyaya vikalpa lAge che. up+hn+nnm-upghaatmTana kapAtam ragharopadhAta" : sArata-daMDAvaDe mArIne gAyane laI jAya che. upa+han+ya-upahatya na 312 nA vAyata-daDAvaDe mArIne gAyone laI jAya che nTena karyA vIra jovA: jADa Tacana--corane daMDAvaDe mArIne govALiyo gAyane laI jAya che. A prayogamAM bane dhAtuonuM karma samAna nathI--na dhAtunuM karma cera che ane dhAtunuM karma gAya che tethI A niyama na lAge. che pA 474 upara-dha- tatyatA che kA 75T. tRtIyAta nAmano vega hoya tathA saptaryAta nAmane paNa yoga hoya te =1 sAthenA vIru dhAtune, 31 sAthenA saMdha dhAtune ane 31 sAthenA # dhAtunebIjA dhAtu sAthe saMdarbhanusAra saMbaMdha hoya tathA bane kriyApadono kartA eka hoya to-Am pratyaya vikalpe lAge che. 3+varga -3nI rajU vazvAn 3gharam varSayoH vA upam vApavIram ze-paDakhAMo vaDe dAbIne vA paDakhAomAM dAbIne sUe che. 31+HLamU-31rathamUtravena kapure dham vA uparodhak tranovarodhamU : rApara-vrajavaDe ke vrajamAM rokIne gAyone besADe che. 35+4+La-3varSavALanA 3pama pALa vA varSa paththarSama chatAMti-hAtha vaDe ke hAthamAM kheMcIne grahaNa kare che. e 5. 4 75 in pramANa-samANo | ja | jha | 76 che pramANa eTale laMbAInuM mApa ane samAsatti eTale paraspara laDAI mATenI samIpatA. A banne artho jaNAtA hoya, tatImAMta nAmano yoga heya tathA saptamaMta . Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana nAmane yoga hoya, bIjA dhAtune anurUpa saMbaMdha hoya, ane kriyApadane kartA eka hoya te dhAtune " pratyaya vikalpa lAge che. pramANa-7+STraNa-karSadvylen utkarSam dvayaGgule vA utkarSam dvadhaGgulotkarSam gaNDikAH chinatti -5 AMgaLIvaDe athavA baLe AgaLImAM laMbAI mApIne gaMDerIne kApe che. samAsatti-rA+=AmrAgrAma zaiH prA zeSa vA grAma suSyanta-mAthAnA vALa vaDe pakaDIne athavA mAthAnA vALamAM pakaDIne laDAI kare che. jyAre janma pratyaya na lAge tyAre thAna graMthare vI utkRSTa rika chinatti e prayoga thAya. ( 5 | 4 | 76 che paJcamyA tvarAyAm // 5 / 4 / 77 // tvarA jaNAtI hoya, paMcammata padane yoga hoya, be dhAtuono kartA eka hoya ane chelle te ja dhAtuno saMbaMdha hoya to jam vikape lAge che. zAcAH hatyAna-rAvyotyAye vAvati-zadhyAmAMthI-pathArImAMthI-UThIne jaladI daDe che. cAra hAya dhAri-zayAmAMthI UThIne jaladI daDe che. nAda thAya jAti-AsanathI UThIne jAya che.-AhIM tvarA nathI tethI A niyama na lAge. !! 54 5 77 | diyathA | 13 4 5 78 dvitIyAMta padane yoga hoya, tvarA jaNAtI heya, be dhAtuone kartA eka hoya ane chelle anurUpa dhAtu Avela hoya te kham vikape lAge che. rojhanuM prAda--DhourTuM nuSyanta-jaldI jaldI DhephAMne grahaNa karIne yuddha kare che. rojhAna pIvA yuSyanta-jaldI jaldI phone grahaNa karIne yuddha kare che. che 5 78 che svAGgena adhruveNa // 5 / 4 / 79 // adhura svAMganA vAcaka dvitIyAMta nAmano roga heya, be kriyAo hoya, tulya kta hoya ane chelle anurUpa dhAtu Avelo hoya to janma vika9pe lAge che, svAMga be jAtanAM che. 1 dhruva ane 2 adhruva. je aMga kapAvAthI-chedAvAthI-marI javAya te dhruva svAMga. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-pacama adhyAya-caturtha pAda 143 2 je aMga pAvAthI-dAvAthI-marI na javAya te adhava svAMga. A sUtramAM abruva svAMga levAnuM che, alI oipamaewyo pati-bhavAne nacAvIne-AMkhanA cALA karIne bole che. eNvI viziSTa vAnaspati-bhavAne nacAvIne-AMkhanA cALA karIne-bole che. pana satra kalpatti-kapha kADhIne bole che-AmAM kapha svAMga ja nathI tethI A niyama na lAgyuM. ziraH saMkSiNa vari-mAthuM UMcuM karIne bole che-ahIM, mAthuM kapAvAthI mANasa marI jAya che ethI mAthuM dhruva" svAMga che tethI A niyama na lAgyA. 5 | 4 | 79 vina | pAchA 80 | kaleza pAmatA svAMgavAcI dvitIyAMta nAmane yoga hoya, be kriyAo hoya, tulya kartA hoya ane chelle anurUpa dhAtu Avela hoya te m vikalpa lAge che. rAMti pratiSa42 pratiSa suSyanta-chAtI bhIMsIne laDe che. uttaifa fpe puSyanta-chAtI bhIMsIne laDe che. | 5 4 80 che virA-pati-vaDhantA vINa-gAmI ! 5 ka. 82 . ekanI eka vastu sAthe saMbaMdha thavo enuM nAma vIsA; ane ekanI eka kriyA vAraMvAra karavI enuM nAma AbhISya. dvitIyAta nAmano yoga heya, be kriyAo haya, tulya kartA hoya, vAkya dvArA visA tema ja AbhINya artha jaNAto hoya ane anara5 dhAtuno saMbaMdha heya te vica, 1, par ane indra dhAtune nam vikalpa lAge che. vIsAanurA- jhaverAma mAsteghera ghera praveza karIne bese che. AbhISTha-dama anurA-hanaverAma jAte-gharamAM vAraMvAra pesI pesIne bese che. vIsA-huM anupAtAnukavatam mAtai-ghera ghera jaIne bese che. AbhIzya-anupati-hAnupAtamU-masteghera vAraMvAra jaI jaIne bese che. vIsA- 6 anupama-dAnuna matte-ghera ghera praveza karIne bese che. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana AbhIrya-gama anugAma dAnuSa zAste-ghera vAraMvAra jaI jaIne bese che. vakha-huM jeham gavandama Arate-ghera ghera chApo mArIne bese che. AbhIzya-m avarUdma vizcandra" mArUM-ghera vAraMvAra chApo mAra mArIne bese che. pakSe haiM mu anuriya Aste-ghera ghera praveza karIne bese che manuaIvara kAnugravira rAste-ghera vAraMvAra praveza karIne bese che. | | 5 | 4 | 81 che kAlena tRSi-asvaH kriyAntare // 5 / 4 / 82 // kAlavAcaka dvitIyAta nAmano yoga hoya to tR6 dhAtu ane hU dhAtune bIjA anurUpa dhAtuno saMbaMdha hoya to janma vikape lAge che je tRSa ane majU dhAtunA kriyArUpa arthanuM bIjI kriyA sAthe vyavadhAna hoya to. TUhuM taf=zthatauM jAvaH pitta-be divasa tarasI rahIne gAyo pANI pIe che. TUMghaham tyAra=daghAlyAM jAvaH pati-be divasa vItAvIne gAye pANI pIe che. gar atya] dhUna ata-divase bANe pheMkIne gayo. - A prayogamAM bANane pheMkavAnI kriyA ane bANane pheMkanAranI gamana kriyA e be vacce keI bIjI kriyAnuM vyavadhAna nathI tethI A niyama na lAge. | 5 | 4 5 82 che nAnA vada-gAtA | 18rU bIjI vibhaktivALA nAma zabdano saMbaMdha heya, be kriyAo heya, anurUpa dhAtuno saMbaMdha hoya te tulya kartAvALA huM dhAtune tathA tulya kartAvALA 3 sAthenA rijI dhAtune janma pratyaya vikalpe lAge che, nAma -nAma prANa-nAmA mAhiti-nAma laIne belAve che. +-3mAveza-nAmAni maheza-nAmAM tte-nAmo laIne Adeza Ape che. - pa . 4 83 che nA pravyanA niSNAtI vavA-La | 5 | kA 84 | avyayano saMbaMdha hoya ane avyaya dvArA aniSTa ukti jaNAtI hoya, bIjA anurUpa dhAtune saMbaMdha hoya, be kriyAone samAna karyA hoya te che dhAne varavI tathA in pratyaya lAge che Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-paMcama adhyAya-caturtha pAda 145 nI sthA-naH jItyA, nIca, nIjai jaThThaLabhU-nI:znAra-dhIme avAje karIne brAhmaNa ! putraste jAtaH kiM tarhi vRSala ! mandaM kRtvA kathayasi ? uccairnAma jhiyama bAya-re brAhmaNa ! tAre tyAM putra janme che, to he vRSala ! AvI sArI vAta dhIme avAje zA mATe kahe che ? kharI rIte to je vAta priya hoya te UMce sAde kahevI joIe. A rIte A ukti aniSTa che tethI nIkaikAravA nIca nI zart prAge thAya. karajaiH jIllA AraSTA ! putrasta gAtaH-UMce sAde sau sAMbhaLe ema kahe che ke he brAhmaNa ! tAre tyAM putra janme che. A vAkayamAM aniSTa udita nathI tethI ravaidA prayoga na thAya. trANA ! kutte gAtara vi ta kRSatra ! mad vA thayA ? brAhmaNa tAre tyAM putra janme che, to he vRSala ! AvI sArI vAta maMda avAje kema kahe che? A prayogamAM avyaya dvArA aniSTa ukti nathI paNa mandra evA kriyAvizeSaNa dvArA aniSTa ukti che tethI manvAra ema prayoga na thAya e 5 4 84 tiryacA apavarge // 5 / 4 / 85 // kriyAnI samApti jaNAtI heya, te avyayane dhAtu sAthe vega heya, $ dhAtu sAthe bIjA anurUpa dhAtuno saMbaMdha hoya, ane kriyAono kurtA samAna hoya to kR dhAtune varavA tathA jam pratyaya lAge che. tiryak+ka+tvA- tiryakakatvA, tiryakRtya Aste-tiryak kR=Nam-tiryakAram Aste-pUruM karIne bese che. nirca navA talAkaDAne vAMkuM karIne gaye. A vAkyamAM apavarga-samApta-jaNAtuM nathI mATe nircA evo prayoga na thAya. che 5 4 85 che vAtaH vyartha nAnA-vinA-dhAncana muvA ! 4 586 . taja pratyaya jene cheDe che evA svAMgavAcI nAmane saMbaMdha hoya. diva nA athavALA nAnA tathA vinA avyayene saMbaMdha hoya tathA prakAra'arthavALA pratyayo je nAmane cheDe lAgelA hoya evA diva arthavALA prakArArtha nAmano saMbaMdha hoya te samAna kartAvALA dU dhAtune tathA samAna kartAvALA dhAtune vA tathA janma pratyaya lAge che 10 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana mU dhAtu-ta-aMtanA -mu imUyA, muvatomaya, mukatonAvama mA-sAme mukha rAkhIne-sAme mukha rahe tema bese che. davyartha nAnA- nAnA nAnA nAnA nAnA+++A-nAnAmUA, nAnAmya, nAnA+mULama-nAmamAyama rataH--je aneka jAtane na hato te aneka jAtane thaIne gayo. vyartha vinA-na vinA avinA avinA vinA+bhU+vA-pinAbhUtvA, vinAbhUya, vinAmULamU-vinAmAvat thatA-je vinA na hatA te vinA thaIne gaye.. dhA pratyayavALA vyartha nAma- dipAdriSA driA rivA+mU+svA-pimRtya, fpAmya, fSA+mULa-tiSamAvat gatte-je be prakArane na hato te be prakArane thaIne rahe che. dhAtu-ta-saMtanAma-rAtaH ++vA-parvataH kRtvA, pArvataHkRtya, parvataHparvataH=+ zete-paDakhe karIne-paDekhAMbhera-sUe che. nAnAvA maLa mutte vividha prakAranI khAvAnI vAnakIone karIne jame che. A vAkyamAM jIva ne artha nathI tethI nAnAkAran prayoga na bane. 5 54 86 1. mA | RT 4 87 | sULI zabdano saMbaMdha haya, vAkyamAM bIjA anurupa dhAtuno prayoga hoya, banne kriyApadano kartA samAna hoya te bhU dhAtune vavA tathA janma pratyaya lAge che, tUSNIM bhU+tvA-tUSNIbhUtvA, tUSNIbhUya, tUSNIm bhU+Nam-tUSNIMbhAvam aastecUpa thaIne bese che che 5 4 87 yAnuoLe vavava . 1. 4. 88 che. anava avyayane saMbaMdha haya, bIjA anurUpa dhAtu sAthe saMbaMdha hoya, bane dhAtuone kartA samAna hoya ane anukULatAne artha jaNAto hoya to mU dhAtune uttvA tathA janma pratyaya lAge che. anvaga+bhU+tvA-andhagbhUtvA, anvagabhUya, anvaga+bhU+Nam-anvagbhAvam Aste -anukULa thaIne rahe che sava mA vinaca-pratikULa thaine vijaya meLave che. ahIM anukULatAne bhAva nathI tethI anvabhAvama prayoga na thAya. che 5 . 4 88 che. nal Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-paMcama adhyAya-caturtha pAda 147 pharArtha : sAmI | kA 82 . vAkyamAM IchA arthavALA dhAtune prayoga hoya, IcchArthaka dhAtune karmapa bIje dhAtu heya tathA bane kriyApadano kartA samAna hoya to kapa kriyAsUcaka dhAtune saptamInA pratyaya lAge che. munnara (kSaptamIno pracaya)-munnIca rUti chati-huM khAuM ema Icche che, A pragamAM IcchArthaka dhAtu che ane tene karmarUpa dhAtu mukyuM che tethI mun dhAtune IMca pratyaya lAge. | moga thAta-bhajana karanAre jAya che. A prayogamAM IcchArthaka dhAtune prayoga nathI paNa gatiarthavALA yA dhAtune prayoga che tethI A niyama na lAge. pradarzana karata-te Icchato chate kare che. ahIM dRrzana pada zotinuM karma nathI paNa kartApa che tethI A niyama na lAge che 54 89 che zaka-dhRSa-jJArabha-labha-saha-aI-glA-ghaTa-asti-samarthArthe tum | Raa 4. 10 che. zakra dhAtu ane 4 nA samAna arthavALA dhAtu, pUN dhAtu ane pRSanA samAna arthavALA dhAtu, jJA dhAtu ane jJA dhAtunA samAna arthavALA dhAtu, rama dhAtu ane ramanA samAna arthavALA dhAtu, ama dhAtu ane nA samAna arthavALA dhAtu, sadu dhAtu ane tenA samAna athavALA dhAtu, kaI dhAtu ane anna samAna arthavALA dhAtu, strI dhAtu ane e nA samAna arthavALA dhAtu, para dhAtu ane zat nA samAna arthavALA dhAtu, anna dhAtu ane sasanA samAna arthavALA dhAtu tathA "samartha" arthavALA dhAtuo-A badhA dhAtuo vAkyamAM vaparAelA hoya to je kriyApada karmarUpa heya tene tuma pratyaya lAge che tathA samartha zabdano ane "samartha arthavALA zabdo vAkayamAM prayoga hoya to je kriyApada karmarUpa hoya tene tun pratyaya lAge che tathA IcchAarthavALA dhAtunA vAkyamAM prayoga hoya to paNa je kriyApada karmarUpa heya tene tunuM pratyaya lAge che. AgaLa kahela aa pratyayane saMbaMdhaka bhUtakRdaMtano pratyaya kahevAmAM Ave che ane A tuma pratyayane hetvarthakRdaMtano pratyaya kahevAmAM Ave che. -samartha thavuM-zakavuM. pR-sAme dhasavuM-sAme thavuM. jJA-jANavuM. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana maAraMbha karo. lAbha meLava-pAmavuM sa-sahana karavuM. alAyaka thavuM. -glAna thavuM-harSane kSaya tha. gha-ceSTA karavI-ghaDavuM. ka-vidyamAna hevuM-hayAta hevuM. za-rAvanati movatu-mu+tuma-movatumu-bhAjana karavA sAru zakta che rA ne samAnArthaka- pati -movatum--bhojana karavA sAru zakta che pR-vRti vatuma-bhajana karavA sAru dhase che. ghu no samAnArthaka-3Syavasthati movatumu-bhajana karavA mATe nizcaya kare che. --nAnAti vatu-bhajana karavA mATe jJAna dharAve che. zA ne samAnArthaka-vatti movaDuma-bhojana karavA mATe jANe che. -Amate movatuma-bhajana karavA mATe AraMbha kare che. ma ne samAnArthaka- kta movatuma-bhajana karavAne prakrama kare che. 4-4mane movatuma-bhojana mATe meLave che. krama no samAnArthaka-vindrate movatubhojana mATe meLave che. satsa te movatuma-bhajana mATe sahana kare che. tad ne samAnArthaka-samate movatu-bhojana mATe kSamA rAkhe che. arga ti movatuma-bhajana mATe yogya che. a ne samAnArthaka-prApanoti movatuma-bhojana mATe prApta kare che. vA-jAti movatuma-bhojana mATe glAna thAya che. rahyA ne samAnArthaka-RAti movatumu-bhejana mATe plAna thAya che. gha-ghaTate movatuE-bhejana mATe ceSTA-pravRtti-kare che ghadra ne samAnArthaka-yuvate movatu -bhajana mATe ceSTA pravRtti kare che. -asti movAna-bhajana karavA mATe vidyamAna che-hAjara che. asa ne samAnArthaka-vicare movatu-bhejana karavA mATe vidyamAna che. samartha artha vALo dhAtu-+mU-mati movatum--bhajana karavA mATe samartha che. phuTe vA movatumu Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-pacama adhyAya-caturtha pAda 149 samartha zabda-samarthaH movA-bhajana karavA mATe samartha che. samarthazabdane samAnArthaka zAbda-aruM movA- . IcchA' arthavALA dhAtuo-durjI-ti movatuma-bhajana karavA mATe Icche che. varSAgari moyatumabhojana karavA vAMchA kare che. vara-vaSTi monuma-bhajana karavA mATe khAMta rAkhe che. 5 4 / 90 che AcArya zrI hemacaMdraviracita siddhahemacaMdra zabdAnuzAsananI paNa ladhuvRttinA pAMcamA adhyAyanA kRdaMta prakaraNanI gujarAtI vRtti tathA vivecanane caturtha pAda samApta pAMcame adhyAya samApta, kRdaMta prakaraNa samAsa Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha adhyAya (prathama pAda) gayA prakaraNamAM je pratyaya dhAtune lAgatA hatA tenI badhI mAhitI ApavAmAM AvI che. A navA prakaraNamAM je je pratyaya nAmane lAge che tenI mAhitI ApavAnI che. ar, [ , , , mag , vahu, vin, 4, as vagere aneka pratyayo judA judA arthamAM nAmane lAge che. tenI vigatavAra mAhitI A prakaraNamAM ApavAnI che. A prakaraNanuM nAma taddhita prakaraNa che. tA+dita taddhita arthAta vividha prakAranA laukika tathA vaidika zabdonI sAdhanA mATe te te nAmone hitarUpa evuM prakaraNa te taddhita prakaraNa. dhAtu dvArA kriyApada banAvavA mATe je pratyayo yogya hatA te AkhyAta prakaraNamAM ane dhAtu dvArA nAma banAvavA sAru je pratye egya hatA te kudata prakaraNamAM AvI gayA che. A prakaraNamAM nAma uparathI banatA taddhitanA svataMtra nAmarUpa prago banAvavA sAru pratya ApavAnA che. taH apatiH || 6 ! ?. ? | A prakaraNamAM je maLa vagere pratye batAvavAnA che te tamAmanI taddhita saMjJA samajavI. a--3pajoH 3patya jumAtrA +=opavaH-upagu nAmanA mANasano putra. 3pa' e sAdhAraNa nAma che ane pA e tahita nAma che. 35 = 35eTale gAyenI pAse rahenAra che 6 1 1 | trAdi kRmi 612 . kuLane ke vaMzane je Adi puruSa che tenA je pautra vagere apatya hoya tenI A prakaraNamAM vRddha saMjJA samajavI. ca pauga apaca=Arca-garga nAmanA mANasane pautra vagere. putra nahIM, putra heya te thAya. 6 1 2. vaM-AtrAtrInavari prapautrAri satro yuvA || 6 25 rU . vaMzamAM thayele te vaMzya-je potAnA janmane hetubhUta hoya te vaM. te ane moTe bhAIe bane jIvatA hoya te strI sivAyanA prapautra Adi apatyanI yuvA saMjJA samajavI. ca praUMautrAdi yuvA apaca=AcAra-garga nAmanA mANasanA prapautra saMtAna vagerene yuvA apatya samajavA. 5 6 , 1 3 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-chaThe adhyAya-prathama pAda 151 vire rA-thAnA igavad vA che 6. 24 . je je mANasane sAtamo puruSa sarakho hoya eTale jenI jenI pUrvanI peDhIne sAtame puruSa sarakhe heya te te mANasa paraspara kahevAya. uMmara ane sthAnadarajajA-pramANe adhika mahatva dharAvanAra sapiMDa avato hoya te strI sivAyanA tenA jIvatA prapautrAdine vikalpa yuvA saMjJAvALA samajavA. Tca, --vA-kAke jIvato heya ke pitAmahane bhAI jIvatA hoya evo garga nAmanA mANasane pautra yuvA saMjJAvALA kahevAya. ke 6 1 / 4 -vRddha surata-ga vA . 6. 2 / 1 / kasA-niMdA-jaNAtI hoya to yuvA saMjJAvALA apatyane vikalpa yuvA samajo ane arcA-Adara-jaNAtI hoya te vRddha saMjJAvALA apatyane vikalpa yuvA samajavA. yuvA-niMdA- pAcana: vA nA -gAgya lucce che tethI tene vikalpa yuvA samajavo. vRddha-arcA-ALa, jarcaH vAta -gArmAyaNa vRddha che-pUjAyela che. tethI te vRddha saMjJAvALAne paNa vikalpa yuvA samajavo. 6 1 5 che saMjJA Tu che 6. 2. do. je nAma potAnA artha pramANe vyavahAramAM AvatuM na hoya-nirarthaka hoya arthAt haThathI--balAtkArathI-saMjJA karavAmAM AvI hoya te-nirarthaka nAma paDavAmAM AvyuM hoya te tenI Tu saMjJA vikape thAya che. tevA ume-vattIyA, raivattA -devadattanA A saMbaMdhIo. devadatta jenuM nAma che te kAMI devano didhela nathI tethI A nAma balAtkArathI cAlu thayela kahevAya arthAt tenA artha pramANe pracalita na gaNAya. tethI AvuM nAma nirarthaka gaNAya mATe ahIM A nirarthaka devadatta nAmanI vikalpa du saMjJA che. che 6 1 1 6 . caddhiA / 6 2 | 7 |. cAra zabdonI Tu saMjJA thAya che. tya mU-calIyam--tenuM tasya to tenuM. cAra mATe juo, 1 / 4 7 - 6 1 7 | di vaca jevu gAri | dA zA 8 je nAmanA svaramAM Adi svara vRddhi sattAvALo hoya te nAmanI paNa Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upara siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana Tu saMjJA thAya che. (vRddhi-mA, mA, mA, 1 gau juo, 75 3 5 1) tragupta pacam mAraguptAnaH Amraguptane putra. Amragupta nAmane Adi vara 'A' vadi saMjJAvALo che. tethI A nAmanI du saMjJA thai. jeNe AMbAone sAcavyA che athavA je AMbAo vaDe sacavAyela che te Amragupta vizeSa nAma che. 6 1 8 pu-go e paNa cAlI dA zA che ! je nAma dezavAcaka eTale vizeSa sthaLanuM ja vAcaka hoya ane jenI AdimAM [ ane o hoya te te nAmane jayAre 4 vagere pratye lagADavAnA hoya tyAre tenI Tu saMjJA thAya che. zera mA saipurA, saikriI-pura nagaramAM thayelI. ronajare mA saunAzi, jIaunI --skenagaramAM thayelI. A banne prayogomAM sepura ane onagara e banne nAma dezavAcaka ja che. 6 1 9 to ga ze 2 20 | " Adi-ca vagere-pratyaya lagADavAnA hoya tyAre, pravezanA arthavALA ekAra tathA ekAra AdivALA nAmane su sattAvALuM samajavuM. pUrvamAM ane uttaramAM vahetI zarAvatI nadIthI je bhAga pUrve ane dakSiNe che te sArA kahevAya. zarAvatI nadI pUrAramAM vahe che eTale IzAna khuNAthI netrata khuNA tarapha jAya che tenA pravAhathI je pradeza pUrva tarapha ke dakSiNa tarapha hoya tene prAdeza kahevAya che. pLIne majA =pLIvaranI-eNapacana nAmanA pradezamAM thayelo. narde mA =jona -gAnanda nAmanA pradezamAM thayeluM. A prayogamAM eNIpacana ane gAnanda zabda prAdezamAM AvelA vizeSa sthaLanA sUcaka che. jayAM haraNI radhAtI hoya tenuM nAma eNIpacana ane jayAM gAyone avAja thI karato hoya tenuM nAma gonarda. 1 6 1 10 che vA, vAghAta . 6. I ? A sUtramAM Avela vA pada ane Acata pada e banne adhikArarUpa che. jA-have pachI je je pratyaya kahevAnA che te badhA vikalpa samajavA. jyAre pratyaya na thAya tyAre samAsa thAya ane vAkaya paNa rahe. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-chaTho adhyAya-prathama pAda 15 AyAta-je zabdane nirdeza sUtramAM AdimAM hoya tene pratyaya lagADavo. A AkhA ya prakaraNamAM je je nAmane pratyaya lAge che te tamAma nAma vizeSa karIne vizeSa nAmarUpa hoya che ane kayAMya jAtivAcaka, guNavAcaka athavA kriyAvAcaka vagere nAma paNa hoI zake che. 5 6 1 11 che gotrottarapadAd gotrAd iva ajijJAkAtya-haritakAtyAt 1 6 2 22 che. je nAmane gAtra pratyayavALe zabda uttarapadamAM hoya evA nAmane gotrane lAge evA pratye lagADavA paNa vidyAzAtya ane dunitAtya e be zabdane choDI devA. gotra eTale apatya. vAgarA apatyam tasya phume cA vALIyA-cArAyaNanA putranA putrA. tathA vanyajIvAra/cANa e varALIyA-kaMbalacArAyaNanA putranA putro. jema cArAyaNanuM "cArAyaNIya rUpa thAya tema kaMbalacArAyaNunuM paNa "kaMbala cArAyaNa rUpa thAya. sUtramAM bihAmatya ane titya e banne zabdone grahaNa na karavAnuM sUcavela che tethI temanuM jema jAtIya rUpa thAya tema nihAtvanuM nijiAtIya na thAya paNa hAjata thAya ane te uparathI naihRAAtA thAya, te ja rIte duritakrAMcanuM darivAra thAya ane te uparathI DhAritatA thAya. 1 6 1 12 kavitAnuM maLyuM che 62rU. A prathama adhyAyanA prathama pAdathI laIne trIjA pAda sudhI eTale 64 2 sUtranI pahelAM je je arthomAM pratyAnuM vidhAna karyuM che te arthomAM vikalpa karavo. (ahIMthI laIne trIjA pAdanI samApti sudhInAM sUtramAM je artho batAvelA che-je je arthomAM pratyAnuM vidhAna karela che-te ane pratIya kahevAya, te badhA artho 6.4 2. sUtramAM batAvelA "jita" arthanI pUrvanA che tethI tene jita nI pahelAnA prAjitIya- kahelA che. have jyAM jayAM pragatIya zabda vAparyo hoya tyAM tyAM A jaNAvelA artho samajavAnA che.) prAjitAya eTale jita' arthanI pahelAMnA ra5rtho may-raH Apanu+maLa=AvaH-upagune chokaro. 1 majhiyA ma=majhima-machaThathI raMgeluM. 1 13. 1 no mano ja titi ni maniSTha-je suMdara raMgamAM rahe te mAimaTha Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana dhanADhe vastuH // k| ? | o4 || anAti-dhana vagere-zabda pachI te zabda Avye hAya arthAta dhanapati, azvapatti vagere zabdothI prAjitIya arthAMmAM aN thAya che. 154 a dhanapateH apatyam dhanati+mULu dhAnavatA-dhanapatine chekarI. dhanavantomava=pAnavataH-dhanapatimAM thayele. dhanapateH 1: ata:=dhAnataH-dhanapatithI AvelA. avapateH vastyam=sa vapati+maLa=ma vapata: azvatinA putra. aravavato mavagA vavataH-azvapatimAM thayelA. vapateH ni:-gA vapattaH-azvapatithI AvelA. | 6 | 1 | 14 1 anidami aNapavAde ca diti-aditi Aditya-yama- ptiuttaraparAnuM yuvI 6 | 1 | * || prAkRtiIya arthAMmAM Dum artha sivAya apatyAdi arthamAM je ane apavAda batAvelA che te viSayamAM ritti, aiitta, batyi tathA yama zabdane ane pati cheDAvALA zabdone kya pratyaya lAge che. byu mitiH sevatA aNya, vite: atyam kRiti+kksa dvaityaH--jene diti devatA che athavA ditine putra te daitya. adriti: dhaivatA anya, atti: apatyama=kRiti+c=mahitya:-jene aditi devatA che ke aditinA putra-Aditya gAtyika TevatA aNya, atyisya avatyam=Atyi+ca-bAhitmyaH-jenA Aditya devatA che athavA AdityanA putra te Atmi yamo devatA asya, yamasya apatyana=cama+cacAmyaH--jene yama devatA athavA yamanA putra te yAmya. paticheDAvALu nAma-vRdRtti: kaivatA mazya, hRdaspateH kavacam nRdati+q= vArhaspatyaH--jene bRhaspati devatA che athavA bRhaspatinA putra te khApatya. Adityahya rUpanuM AIicarmam-AdityanuM A maMDaLa-ahIM vana a che. mULa sUtra rUm aM levAnI nA kahe che tethI A niyama na lAge. diti eTale khaDitatA. aditi--akhaDatA. Aditya sUtra. yama-jama. bRhaspati eTale guru. prastuta bRhaspati vizeSa nAma che. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti adhyAya-prathama pAda 155 ( A pachI je je sUtreAmAM pratyayAnuM vidhAna kareluM che te badhA prAgajitIya arthAMmAM samajavAnA che. jyAM vizeSa sUcanA na heAya tyAM A sUcanA samajavAnI che. A vadhArAnI mAMdha badhe nahIM Ave, mAtra 'nitIya' eTaluM ja neAMdhavAmAM Avaze. ) | 6 | 1 | 15 // diva: TIm 2 || 6 | ? | 16 || vaLi zabdane prAjitIya arthamAM thAya che. sau-- himavaH varTIb-yAdIH-bahAra thayele-bahAranA rmivaH vahi+c-vAghaH (TIphLa) ane ca (2) pratyayeA - "" hine cam // 6 | 1 | 27 || vRtti zabda ane agni zabdane prAgUtiIya arthamAM ca ( yaj ) thAya che. kaliH devatA yasya tat-hi+yAyak--jene kali devatA che te. homam-hi+jutha=Acama-kalimAM thayeluM. amaH jaivatA caca tat "ami+Nya-Agneyam--jenA agni devatA che te. anaumayama-ani+ca A naiyama-agnimAM thayeluM..| 6 / 1 | 17 5 6 1 1 1 12 vRcinyAH atratra | 6 | o | 28 // vRthivI zabdane prAjitIya arthamAM ma(na) ane Ja (an) pratyayeA thAya che. -vRziSyAH kavacam , thiyAM mavA-pRthivI+tra-pArthivA-pRthivInI putrI athavA an-vRthivI+anu=pArthivIpRthivImAM thanArI. narajAtimAM ane nAnyatara jAtimAM pacivaH tathA pArthivam paNa prayAga thAya. // OM / 1 | 12 || "" uttAra: tratra || 6 | o | 11 | utsA--inamsa vagere-zabdone prAjitIya amAM Ja (cak ) pratyaya lAge che, aJ- ---bhakSya apatyam, uttamya-acam-sa+ =autsa: utsane cheAkare athavA utsanA sabadhI-utsa' vizeSa nAma che.. kAnacam, kAne mavadvAna+ga=auddapAnam--urjApAnanu saMbaMdhI athavA uddepAnamAM thayelu. upAna' vizeSa nAma paNa hAI zake athavA uddepAna-phUve. / / 6 / 1 | 19 5 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana thayAtmamAre | dA | 20 | vaye zabda samAsamAM na hoya to tene prAgajitIya arthamAM gan pratyaya thAya che. kA-kacarA apatya-jaya+=ASThA:-bakamano putra. balkaya-lAMbo kALa. vize nAma paNa hoya. saurAzi-huvacaca apam - subakayane putra. subA vizeSa nAma che. ahIM bAkaya zabda samAsamAM che tethI A niyama na lAge. che. 6 1 | 20 | tevat ba = 6. ? 22. seva zabdathI prAgajitIya arthamAM 2 (ga) ane (maga) pratyaya lAge che. vaga-devarA 5 reva -devanuM saMbaMdhI. ga-devaya seva+avamU-devanuM saMbaMdhI. deva vizeSa nAma heya athavA sAmAnya devajAti sUcaka paNa hoya. | 6 | 1 | 21 yaH sthAnaH || 6 | ! 22 che camana zabdane prAjitIya arthamAM pratyaya thAya. -azvatthAnaH apatyama-azvatthAmana+=AzvatthAmaH-azvatthAmAne putra. droNAcAryanA putranuM nAma azvatthAmA che athavA eka hAthInuM paNa A nAma 5 6 1 5 22 strInA gag | 6 2 23 romana zabdane prAntiIya arthamAM bahu apatya arthamAM A pratyaya thAya che, - ronnaH sthAnikonana+=auomA -uDulomAnA putre. honnaH sAvacama=pustromaH-ulemAne putra-ahIM ekavacana che tethI A niyama na lAge uhulemana vizeSa nAma che--jenAM rAma-ruvADAM-nakSatranI jema camake che te uDumana. 6 1 23 fo anapaje ja dArA hu ga i. 6 / 2aa 24 / digusamAsavALA zabdane apatya sivAyanA prAgajitIya arthamAM je cakArAdi ane svarAdi pratye lAgyA hoya tene lepa karI de ane A lopa eka ja vAra thAya, bIjI vAra na thAya. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRttichaTho adhyAya-prathama yAda 157 2 nA lepa-o jo voDhA athavA dUraH vA= =dira-e rathane vahana karanAre. anu no lepa- jaHlyAM saMskRta =pacApa =cAra-pAMca kapAlamAM saMskArelo. mitu samAca= mAnura-be mAtAno chokara-ahIM apatyArtha che tethI A niyama na lAge. TaSAca mU= 4mU-paMca kapAlanuM saMbaMdhI. gag Ndhu tapU paDavA--bram | A prayogamAM ekavAra lAgelA rAju pratyayane lepa thayela che tethI pragnajavAca -qrkhyAm e rIte vim arthamAM AvelA ane pharI vAra lepa thatuM nathI. 6 / 1 24 prAtaH strI-pulAva -tra che 6.2 | 25 che. chA 1 51 sUtramAM tulanA-sarakhAmaNI-arthamAM vat pratyayanuM vidhAna che te vat pratyaya pahelAM je je atha batAvelA che te arthone sUcavavA strI zabdane na pratyaya lAge che ane put zabdane rananuM pratyaya lAge che. na-kicAra macama, grIna samU , jIpu ma=strI+najha jaina strIne putra, strIone samUha, strIomAM thayelo te eNa. na-sa: mAmU-kuM+na-pauMnna-puruSano putra. jNAM samUha, jyu maH=;+na= rana-puruSone samUha athavA puruSamAM thayele patna. strIja-strInI peThe-ahIM tulanA arthamAM vatta pratyaya Avela che, A artha vata pratyayanI pUrvane artha nathI tethI A niyama na lAge. pe 6 1. 25 . te vAte ho ? 26 che tra nA arthamAM strIzabdane navA pratyaya lAge che ane put zabdane naMga pratyaya vikalpa lAge che. na-yAH mAta: strItvam, saina-strIpaNuM. jana-kuMtA mAra:=jratvam, vaurana-puruSapaNuM. 6 1 26 jo zAdane jyAM jayAM AdimAM svaravALA evA taddhitanA pratyaya lAgavAnA hoya tyAM ja pratyaya thAya che. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 thAya. siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana coH kuma, jo patyamU-jo+=AvyamU-gAyanuM saMbaMdhI, gAyanuM apatyasaMtAna. jemaca-gobara-chANuM. ahIM macaH pratyaya che te svarAdi nathI tethI A A niyama na lAge che 6 1 27 . dura 6 / 2 / 28 SagyaMta nAma pachI apatya arthamAM jema kahyA che tema kaLa vagere pratyayo -3 apaca==g+=aupava:-upaguno putra -ntiH patyaRti+saitya -ditine putra. 5 6 1 1 28 che vAghAta . 66 22 apatya arthamAM je tahitane pratyaya kahela che te mULa prakRtine ja thAya che, mUla prakRti eTale bhUla puruSa, te vahApatyanI ke yuvApatyanI apekSAe bahu cheTe paDI jAya che to paNa atyArthaka pratyaya mULa prakRti-mUla puruSa-ne ja thAya, bIjAne nahIM e A sUtrano Azaya che. aT-3o. apaca=aupavA, rUmtayApi gauvaviH, zauraupavaHupamune putra aupagava-tene putra aupagavi, tene putra aupagava. che 6 1 1 29 che ddhAr ni . . 1 rU0 5. yuvA saMjJAvALA apatyanA arthamAM je pratyaya thAya che te pratyaya, Agha vRdathI thanAro pratyaya jene cheDe hoya tene thAya. vAca kApatyam yuvA vaLA-gAgyane yuvA apatya te gArgIyaNa. che 6 1 1 1 30 che mata rU | I ? | rUA . SaSThayaMta akArAMta nAmane apatya arthamAM 6 (#) pratyaya thAya. phaka-lakSya kSa+pha =AkSi-dakSano putra. dakSa-catura-ahIM vizeSa nAma che. 1 6 1 31 che vAlAyaH mo dA ?! rUra che pitAnA apatyanA saMtAna-pravAha-nI oLakha mATe je heturUpa Adya puruSa hoya te apatyarUpa gotra kahevAya. vAribAhu vagere-zabdone zetra arthamAM putra pratyaya lAge che. -jo zotrApatyamU==AdumAtranAyi-bAhune gotrApatya te bAhavi. - hAtha-ahIM vizeSa nAma che. bAkavi eTale bahu getravALo chokaro. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-chaTha adhyAya-prathama pAda 159 chaINa jotrApatyama-2pavAdugauravAri-upabAhune geDyApatya te pabAhavi - du-hAthanI pAse-aupabAhavi-upabAhu gotrane kare. 1 | 30 || varSa: zaala || 6 / 1 / 22 che. vacana sivAyanA keI paNa zabda pachI je varmana zabda Avelo hoya to tevA tharyana cheDAvALA zabdane apatya arthamAM 6 pratyaya lAge che. -varSa: paracamU- varmA -IdravarmAne putra. jamavarmAH avacamatkAnvicakravarmAne putra. ahIM rAtri zabda pachI jarmana zabda Ave che tethI A niyama na lAge. raca-1. tharmana-bakhtara. jenuM bakhtara cakra che te cakravarmA-vizeSa nAma che. + 6 1 1 33 anAbhyiH gheno ne 6 2 24 . anAdri-maja vagere-zabda pachI dhenu zabda Avela hoya to tene dhenu cheDAvALA nAmane-apatya arthamAM phran pratyaya lAge. gagano paracam gadhenu mAnapenavi-ajadhenu vizeSa nAma che, Ajadhenavi-ajadhenune putra . thayenI apacAnuzAyaravi-aSkadhenune putra bASkardhanavibakkadhenu vizeSa nAma che. pena ane vadhenu vagere vizeSa nAmo che. jene mATe bakarI ja gAmarUpa rU5 che te madhenu. jenI pAse lAMbA vakhatathI gAya che te vadhenu . 6. 134 trANAnAr vA || 6 . ?. rUpa che. trAnuM zabda pachI apatya arthamAM phar pratyaya vikape thAya che. -rIveno apaca=Amadhenu+tra=gADhALavenavA, trIvenava ()brAhmaNa dhenune putra. bALadhenu-jene mATe brAhmaNa ja gAyarUpa che athavA brAhmaNanI gAya. ahIM brAhmaNadhenu vizeSa nAma che. 6 1 35 . bhUyasU-sambhUyam ambhas-amitaujasaH sluk ca // 6 / 1 / 36 // mUca, samUrata, garama, amitaugan e vizeSa nAmarUpa cAra zabdone apatya arthamAM prajJa pratyaya lAge che ane 6 thatAM ja s no lepa thAya che. jo ke A zabda ane AvA bIjA badhA zabado vizeSa nAmarUpa che te ghaNuM jANavA sAru te tamAma zabdanA artha jaNAvelA che. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana bhUyas-vANa. saMbhUyasa-sArI rAta thA. ambhasa-pA9. amitaujas-bhASI na zAya sevA mAnasivAnI-ojas paNa. bhUyasaH apatyam-bhUyas+i=bhauyiH-bhUmasana patra. saMbhUyasaH apatyam-saMbhUyas+i=nAMmbhUyiH-sabhUmasane putra ambhasaH apatyam-ambhasa+3-Ambhi:-sanasanI putra amitaujasaH apatyam-amitaujasa+i=AmitaujiH amitIsa putra // 1 / 1 / 36 // zAlaGki-audi-SADi-vAivali // 6 / 1 / 37 // zalaku, udaka, SaD bhane vAgavAda zahAne 55tya arthamA iJ thAya che. iJ thAya sAre meM honA zAlaGki, audi, pADi bhane vADvali vA 31yaI jaya che. zalaGkoH apatyam-zalaGku+i=zAlaGkiH-zanA putra udakasya apatyam-udaka+i-audiH- ne putra SaNNAm apatyam-SaD+i=SADi:--pada-7. chn| putra. vAcaM vadatIti vAgdaH vAgavAdasya apatyam-vAgavAda i-vaaivli:vAgavAno putra. vizeSa nAma che. vAvAda vAgavAda eTale vANune bolanAra. // 6 / 1 / 37 // vyAsa-varuTa-sudhAta-niSAda-bimba-caNDAlA antasya cAk / 6 / 1 / 38 // vyAsa, varuTa, sudhAtR, niSAda, bimba, caNDAla zahone apatya arthamA iJ thAya ane phula thatAM te zabdonA cheDAnA svarane ja thAya che. vyAsasya apatyam -vyAsa+ak+i-vaiyAsakiH-vyAsa--vistAra 42nAra, vyAsano putra varuTasya apatyam-varuTa+ak+I' vAruTakiH-19TanA putra sudhAtuH apatyam-sudhAtR+ma+i=saudhAtakiH-sudhAtanI putra. niSAdasya apatyam-niSAda+ak-i-naiSAdaki:-niSAhanA putra. niSAda-bhANusanI eka jAti. 1 anuvAdamAM ghaNe ThekANe anne badale a tathA 6 ne badale zuM lakhela che te dhyAnamAM rAkhavuM. bIje sthaLe paNa nizAnavALA ane nizAnavinAnA ema banne prakAranA pratye lakhelA hoya tyAM paNa dhyAna rAkhavuM. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-chaTha adhyAya-prathama yAda fzvara aya- khyikI -vio ne putra. vahANa maca-aos+ =Aiears --vaphA-mANasanI eka jAta. caMDAlane putra. - 6 1 1 38 che puna-duninA mAre maga | dA ? rUDA punarma, putra, kuTTa, nA e zabdone anAra apatya- pahele putrae arthamAM ja thAya che. japunarmujaH manaratara vaca--juna+=aunarmAH-punapharIvAra paraNelI rI-punarlsane pahele putra putrI anantarAvasthama putrapautra-putrane pahele putra sutu anatApatyam-ditR+bu=Dhautri -dIkarIne pahele putra nADu anatApI-nAda+gana=nAnA-naNaMdane pahelo putra. 1 1 1 39 parivAra parazula vasAvA | 6 40 | patnI zabdathI anantara apatya arthamAM magna thAya ane n thAya tyAre patrI zabdane paraNu zabda thaI jAya paNa e parastrI puruSanI samAna jAtinI na hoya te. - paDhiyAra anantarama maca=parastrI+ma=para+ma =AzavaH-puruSathI bhinna jAtinI strIne prathama putra. pAtrocaH-parastrIne pahelo putra. ahIM puruSa ane parastrI e banne samAna jAtinAM che tethI A niyama na lAge. che 6 1 40 che vivAre vRddha . 6. ?. karyuM che vivAdri-viTTa vagere-zabdothI vRddha saMjJAvALA apatya arthamAM anna pratyaya thAya che. - 3 - 1. viva vRkSana pAma= =H-vidano putra. raya kRm apaca=+=zaurva - urvane putra che 6 1 41 che. pore 2 || 6 2aa ka2 che. SaSThavaMta evA Tri-garga vagere-zabdone vRddha apatya arthamAM m tyaya thAya che. Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 yaJa gargasya vRddham apatyam garga + yaJ= gArgya : - gagana putra. vatsasya vRddham apatyam vatsa + yaJ = vAtsyaH vatsa putra / / 1842 // madhu-boH brAhmaNa- kauzike // / 6 / 1 / 43 / madhu rAkhtane vRddha brAhmaNa apatya arthamAM yak pratyaya thAya, ane patru zabdane vRddha kauzika apatya arthAMmAM can pratyaya thAya. yaJa---- madhoH brAhmaNaH vRddham apatyam madhu + yatra - mAdhavyaH brAhmaNa: - bhdhune| zrAhmaNa putra babhroH kauzikaH vRddham apatyam babhru + yam = bAbhravyaH kauzika:- manuno ziGa putra // 6 / 1 / 43 // siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana kapi-bodhAd AGgirase // / 6 / 1 / 44 // kapi zabthI ne bodha thI vRddha AGgirasa apatya arthamA yan thAma. yazU kapeH AGgirasaH vRddhApatyam kapi + yaJ = kApyaH bodhasya bhAGgirasaH vRddhApatyam bodha + yaJ = baudhyaH thAya. cataNDAt / / 6 / 1 / 45 / / vataNDa zabthI 16 AGgirasa vyayatya vyarthabhAM yaj na thAma vataNDasya AGgirasaH vRddhApatyam vataNDa + yajU = vAtaNDyaH AMgirasa putra. vataNDu RSinu nAma che. AGgirasaH - upanA mAMgirasa putra. AGgirasaH - bodha na yagirasa putra / / 6 / 1 / 44 // kuJjAdeH nAnyaH || 6 SaSTaya Mta mevA kuJjAdi-rDena vagere pratyaya thAya che. striAM lup / / 6 / 1 / 46 // AMgirasa vRdghApatya zrI auAya te vataja ne thayelA cak pratyayanA lepa vataNDasya AGgirasaH vRddhApatyaM strI = vataNDa + yaJ = vataNDI AGgirasI-vata anu AMgirasa strI satAna // 6 / 1 / 46 // AGgirasaH - pata une| 5 6 1 1 2 45 5 / 1 / 47 // hone vRddhApatya artha mAM bhAyanya (mAyanya ) nAyanya kuJjasya vRddhApatyam = kuJja + Ayanya = kaujjAyanyaH - to vRddhApatya. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghutta-chaTho adhyAya-graMthama pAda bramasya vRddhApatyammana+AyanagavAmAyanyaH-nanA patya // 6 / 1 / 47 // svIbahuSu Ayanam // 6 / 1 / 48 // rakama ta evA kukarAIH zabdone bahusaMkhyAvALuM vRdhApatya artha hoya to vAcana pratyaya thAya, mathA strI vRddhApatya eka heya athavA bahu hoya to paNa Ayanam pratyaya lAge 7. Ayanana-- kujazya vRddhApatyAni kuja+Ayana-kaujAyanA:-nAMpatyo. kumjasya vRddhApatyaM strI-kuJja+ Ayanan=kauJjAyanI-nu me vRkSApatya strI satAna. kuJjasya vRddhApatyAni triyaH-kuja+Ayana-kaujAyanyaH-nAM strIsatAna35 aneka vRddhApatyo. // 6 / 1 / 48 // ___azvAdeH // 6 / 1 / 49 // azvAdi-15 vagere mahIne 16 apatya arthamA AyanA pratyaya yAya che. mAyanaazvasya vRddhApatyam azva+Ayana AzvAyana:-azvanu vRkSApatya. zasya vRddhApatyam = zaGkha+AyanamazAlAyana:-zapanu vRkSApatya. // 6 / 1 / 46 // zapa-bhAradvAjAd Atreye // 6 / 1 / 50 // ne mAtra5 165tya ya to zapa mane bhAradvAja zahAne bhAyanaJ pratyaya thAma che. Ayanazapasya vRddhApatyam-zapa+Ayana-zApAyanaH AtreyaH-zapanu mAtreya 3655. bhAradvAjasya vRddhApatyam-bhAradvA ma+Ayana-bhAradvAjAyanaH AtreyaH- mArnu Atreya ddhApatya. 6 1 50 che. bhargAta praigarte // 6 / 1 / 51 // bharga 24 gata vRkSApatya arthamA AyanaJ pratyaya yAya che. Ayanabhargasya vRddhApatyam-bharga+Ayana=bhAIyaNaH gartaH- bhagavagata 3Apatya // 6 / 1 / 51 // AtreyAd bhAradvAje / / 6 / 1 / 52 // vRddha apatya arthamAM lAgela pratyayavALA A zabadathI bhAradvAjarUpa Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana yuvAsaMjJAvALA apatya arthamAM mAyAnA pratyaya thAya che. AyanaAtreyasya yuvApatyam Atreya+Ayanan AtreyAyaNaH bhAradvAjaH-mAtremanu bhAradAra yuvApatya. // 1 / 1 / 52 / / naDAdibhyaH AyanaN // 6 / 1 / 53 // naDAdi-13 kore-za hone vRkSApatya atha mAM AyanaNa 555 yAya che. AyanaN--- naDasya vRddhApatyam-naDa+AyanaN=nADAyanA-nAnu16patya. carasya vRddhApatyam-cara+AyanaN=cArAyaNaH-52nu patya. ( 6 ( 1 3 53 ! yana-baH // 6 / 1 / 54 // vaha apatya arthamAM cA ne pratyaya lAgyA hoya te zabdane yuvA sattAvALA apatya arthamAM sAcana thAya che. yaJ-AyanaN-gargasya vRddhApatyam-garga+yaJ-gAyaH-gArgyasya yuvApatyam gAya+ AyanaN gAAyaNaH-gAyi-gAyanu yuvApatya. iJ-AyanaNU-dakSasya vRddhApatyam-dakSa+i=dAkSiH-dAkSeH yuvaaptym-daakssi| AyanaNa-dAkSAyaNaH-hAkSA-dAkSi yuvApatya. // 6 / 1 / 54 // haritAdeH anyH||6|1| 55 // nyAre haritAdi-rita kare-zahone vRchApatya arthamA bhane pratyaya thye| hoya tyAre te anna pratyayavALA ritAri zabadone yuvApatya arthamAM AyanAnuM thAya che. aJ-AyanaNharitasya vRddhApatyam-harita+aJ-hAritaH, hAritasya yuvApatyam-hArita+AyanaNa= __hAritAyana:-DAritanu yuvApatya. kindAsasya vRddha patyam-kindAsa+aJ=kaindAsaH, kaindAsasya yuvApatyam=kaindAsa+ AyanaNa kendAsAyana:-hAsanu yuvApatma. // 6 / 2 / 55 // kroSTra-zalaGkoH luk ca // 6 / 1 / 56 // koNa ane zabane vRddhApatya arthamAM sAyamana thAya che, ane aMtya svarane lepa thAya che. AyanaekoSTuH vRddhApatyam-kroSTa+AyanaNa-koSTAyanaH-yA vRddhA55. zalakoH vRddhApatyam-zalaGka+Ayana-zAlaGkAyana.- zanu vRddhApatma. // 1.1 56 // Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-chaTho adhyAya-prathama pAda 165 darbha-kRSNa-agnizama-raNa-zaradvat-zunakAd AgrAyaNa-brAhmaNa vArSagaNya-vAziSTha-bhArgava-vAtsye // 6 / 1157 / darbha zahane AgrAyaNa 3655 5 to, kRSNa zahane brAhmaNa chApatya khoya to, agnizaman ne vArSagaNya 165tya hoya tA, raNa zahane vAsiSTha vRkSApatya hoya to, zaradvat zahane bhArgava vRddhApatya De5 / sane zunaka ne vAtsya vRkSApatya ya ta AyanaNU pratyaya yAya che. AyanaNUdarbhasya vRddhApatyam bhAgrAyaNazcat darbha+AyanaNU-dArbhAyaNaH AgrAyaNaH-manu zrAvaNa vRddhApatya. kRSNasya vRddhApatyaM brAhmaNazcet-kRSNa+AyanaN kArNAyanaH brAhmaNaH-0nu mAmaya 165.5. agnizarmaNaH vRddhApatya vArSagaNyazcet agnizama AyanaN=AgnizarmAyaNaH vArSagaNyaH agnizamanuM varSagaNya vRddhApatya. raNasya vRddhApatyaM vAziSThazcet-raNa+AyanaN-rANAyana: vAziSThaH-24nu vAzi vRddhApatya zaradvataH vRddhApatyaM bhArgavazcet-zaradvat+AyanaNa-zAradvAtAyanaH bhArgavaH zaratanuM bhArgava vRddhApatya zunakasya vRddhApatya vAtsyazcet-zunaka+AyanaN-zaunakAyanaH vAtsyaH- zuna vAsya vRddhApatya. / / 6 / 1 / 57 // jIvanta-parvatAda vA // 6 / 1 / 58 // jIvanta bhane parvata za hone, 1ddhApatya artha mAM AyanaN vilya yAma cha. AyanaNjIvantasya vRddhApatyam -jIvanta+AyanaN=jaivantAyana:, jaivanti:-tanA patya. parvatasya vRddhApatyam-parvata+Ayana ga-pArvatAyanaH, pArvatiH-patanA vRkSApatya. | 6 1 58 | droNAda vA // 6 / 1 / 59 // droNa ne a55 arthamA AyanaNa vi785 thAya che. AyanaNadroNasya apatyam-droNa+AyanaNa-droNAyanaH, drauNiH-droNarnu apatya // 6 / 1 / 58 // zivAdeH aNa // 6 / 1 / 60 // zivAdi-zipa kore-za-hone apatya arthamA aN prat55 thAya che. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana - rivaca atyamU-ziva+zavaH zivane apatya chokarA apatyam-g+==saug - SThane apatya. | 6 1 : 60 -vRdhdhiA-pradha-ciH || 6. 6. dUra che. traNa vAcaka zabdo, vRji vaMzanA vAcaka zabda, 3pa vaMzanA vAcaka zabdo tathA kuru vaMzanA vAcaka zabdane apatya arthamAM an thAya che. RSivAcaka-vaziSTa apatyamUtravAzi -vaziSThano apatya. vRSNi vaMzane vAcaka-vasudevaca apaca=vAsudeva-vasudevane apatya. aMdhaka vaMzane vAcaka-jAvyArA payapUjA-zvAphakane apatya. kuru vaMzane vAcaka-navuca apacanA:nakulane apatya. 6 1 1 61 che nya- trikhyAH zarIra-triva Aha ! zA phare che nya zabdane ane trivedI zabdane apatya arthamAM gad thAya che, ane ja thavA sAthe anyA zabdanuM vanIta thAya che ane triveNI zabdanuM triva thAya che. aynyAyaH 3patyam vAnInaH-kanyAne apatya. trikhyA: apaca triveLa+=vijANu-gravA-triveNane apatya. 6 1 | 22 ! gukhya mArA ka zA durU che. narajAtinA zu zabdane ane nArIjAtinA zuLa zabdane bhAradvAja apatya arthamAM samaju thAya che. zuca sucA vA apaca-sau mAna-zRMgane ke zuMgAne apatya zIMga bhAradvAja. _ 6 ! 1 5 63 ! vijaLa-chAt vAca-gAne ddA ?! 64 che. vivaLa zabdane vAkya apatya hoya to 3 thAya che ane zAstra zabdane Atreya apatya hoya te aNa thAya che. vizva vArasyaH avastha-vaijaLa:-vikarNane vAjya apabha. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuta- adhyAya-prathama pAda 167 chAtrI mAtreyaH apaca-chAtra-chagalano Atreya apatya. che 6 1 64 | izva vijhavaNa vira vA che ?! kSa | vizvAsa zabdane apatya arthamAM thAya ane kAju thAya tyAre vizva zabdanA ne karo ane vijJa ne su-pa-vikalpa kare. - vizravasa: apatya vaivAH athavA rAva:-rAvaNa. vicAra zabdanA "" no "ba" thatAM vizaravaNa, pachI "viza lepAtAM ravA, pachI a[ pratyaya ne lIdhe vRddhi thatAM ra" ne "" thavAthI rAva. rAvaNanA pitAnuM nAma vizvAsa hatuM ema kahevAya che. _| 6 | 1 | 65 saMkhyA-sam-bhadrAd mAtuH mAtura ca // 6 / 1 / 66 // saMkhyAvAcaka zabda pachI mAtR zabda Avyo hoya ane sama tathA madra zabda pachI mAtR zabda Avyo hoya te apatya arthamAM aju thAya ane mag zabdanuM mAtra rUpa thAya. ahIne mAtR zabda mAtA-jananI-arthane levAne che. aTdUcaH mAtra satyama dainAtura be mAtAne putra. mAtuH mavacama=samatura:-saMAtAno putra. madramAtuH 3pa0=mAmAtura:-bhadramAtAno putra. | 6 | 1 66 che gaH navI-mAnuSInAnaH II dA 2aa 67 | Tu saMjJA vALA sivAyanA narI vAcaka nAmane ane mAnuSI vAcaka nAmane apatya arthamAM samaju thAya. navI-munAsAH apacAmunaH praNetA-yamunAne praNetA ke praNeta nAmano putra mAnuSI-devattAvAra racavA -devadattA nAmanI strIne putra. janAjAcAH mAtrAmAya-caMdrabhAgAne putra ahIM nadIvAcaka nAma te che paNa dusaMjJA vALuM nAma che tethI A niyama na lAge. - 6 / 1 / 67 | parAjA-mAvA ddA zA 68 che. vA zabda, savA zabda ane manda zabadathI apatya arthamAM rASTra vikalpa thAya che. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana sa pIMchAyAH avastham=pItjhALu vaiH vAyaH-pIlAnA putra. sAvAyAH apatyam =pAvA+asAva: vA sAvecaH-sAvAnA putra. matsya apatyama mA =mAH vA mAnDrUtti-maMDUkatA putra. vaija, sAva ane mA e traNu 'anU' pratyayavALAM rUpe che. || 6 | 1 | 6 | ttei" thar vA dda ! ? | 66 utti zabda ane ma zabdane apatya arthAMmAM caLa vikalpe lAge che. cA te pacama-maiteya, vA vaikSyaH-ditineA putra. matsya avacam majUya, vA mAvRtti: makanA putra. 561 5 6aa 6 | ? | 70nA 1-gA-tti nArIjAtisUcaka evA chI pratyayavALA zabdo, bhAr pratyayavALA zabde!, tti pratyayavALA zabdo ane rU pratyayavALA zabdone apatya arthamAM car pratyaya lAge che. cA chI-muLA, apatyam--saupaLeyaka-suparNInA putra-garuDa Apa - vanitAyAH apatyam- -vaijJateyaH--vanitAneA putratti-jIvateH apatyam-cauvaseca:-yuvatinA putra 37 mahattvA: apacana--AmajayaH-kama Dala nAmanI strInA putra - dvivarAvuM anathAH / / 6 | o | 72 | chI, pU, ti, ane k--e pratyayeAmAMne kAI pratyaya jene cheDe hAya evAM nadIvAcaka nAmeA sivAyanAM e svaravALAM nAmeAne apatya arthAMmAM car pratyaya thAya che. caLa citrAyAH satyam caitra na lAge. ' kattA: apacaC=Atteya; dattAnA putra. ApU pratyayavALA nAmanuM A udAharaNa che. =atraH-simAne putra.--ahIM nadIvAcI nAma che tethI A niyama / / 6 / 1 / 71 I arthamAM caLa thAya. || 6 | 1 | 10 || kRtaH nibaH IIF I ? | 72 || phaLa pratyaya na lAgyA hoya tevA e svaravALA phkArAMta zabdane apatya Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-chaTho adhyAya-prathama yAda 169 nAme sapanAmeya -nAbhine putra-RSabhadeva bhagavAna rAH apatya-rAkSAyA -dANIne putra-ahIM lakSa zabda ne pha6 pratyaya lAgela che - tethI A niyama na lAge. marI-marIcine putra-A mArIca zabda be svaravALA nathI tethI A niyama na lAge. - 6 1 72 | zunnAgya: paddA / 7rU I sutrAdri-zubhra vagere-zabadone apatya arthamAM pracaT pratyaya lAge. eynnbrica lavacama=prera:-zutrane puva. virapurasya vApaca=vaii -viSTapurano putra. 5 6 1 1 73 che thAma-akSA vAziSTa pad ! ! 74 | vaziSTha apatya hoya te rAma ane rakSaNa zabdone caLa thAya che. rAmarza apasya-rAmecaH rAzi:-zyAmane vaziSTha putra. akSAca maca=AkSaH vAziS:-lakSaNane vAziSTha putra vAzika ane vAsiSTha ane banne zabdo pracalita che. te 6 1 174 che virALa pItarata rije I ?! 75 .. kAzyapa apatya heya te ja ane zuSIta zabdone prayaLa thAya. vica apacavaiMyaH raca-vikarNane kAzyapa putra. yuSItaja0 paca=authItaH vArA -kuSItakane kAzyapa putra. 6 | 1 | 75 che praya aa oddA ?! 76 jhU zabdane apatya arthamAM iyaLu thAya che ane khUne thaI jAya che. muvaH patyama=proca-branAmanI strIne putra che 6 1 76 che rAkhyA phana vAta che 677 | cALI vagere zabdone apatya arthamA juthaLa thAya che ane aMtya svarano tti thaI jAya che. - bhyAkhyA Ama sthAnigazarNacayiH -kalyANane putra. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana sumarAyA paca=Namani+ca=aumAjaneyaH-subhagAne putra. che 6 1 1 77 che rAyA vA ?78 | chuTI zabdane apatya arthamAM duryanuM vikalpa thAya che ane aMtya svarane ddha thAya che. judAH 3patya- zaucara athavA zaucA-kulaTAne putra. | 6 | 1 | 78 che vat , viyAM tu suF I6 72 // davA zabdane apatya arthamAM jora pratyaya thAya ane strI apatya hoya te aura pratyaya to thAya paNa te thaIne lepAI jAya che. aura- vaTAca vaTavAyA: vA atyacA -caTakano putra ke caTakAne putra. vastra TAyA vA 3patyam strI-TA-Takano ke caTakAno strI apatya. A prayogamAM aura pratyayane lepa thayela che. - 6 1 1 79 | mudrAmya para va HddA zA 80 | zudra strInA vAcaka zabdo ane zudra arthavALA strI vAcaka zabdane apatya arthamAM vikape thAya. je strIo aMgahIna heya athavA jene puruSa niyata na hoya te zuddha strI kahevAya. sAcA apaca=AneraH vA vALacaka-rANane putra-kANI strIne putra, vAsyAH pacavAleH vA roH-dAsIne putra-A pragane rAtI zabda suddhArthaka strIne sUcaka che. che6 80 | nodhAyA sure nAtha (ddA ? 8. jovA zabdane duSTa apatya :arthamAM bAra tathA gg pratyaya vArApharatI thAya che. zodhayAra suK paca=audhAraH tathA pera:-oyI niti-sarSadvArA godhAe jaNeluM baccuM. jodhA eTale che. ke 6 1 1 81 che gaSTa-gutrAva 6 / 1 / 82 . ane pave zabdone apatya arthamAM para pratyaya thAya che. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-chaTho adhyAya-prathama yAda nAdAra:-jaTa nAmanA pakSinuM baccuM. pATA:-paMTa nAmanA ,, , . 61 82 , vatuHbhyaH puca dda | 2 | 83 .. pagAM strI prANIvAcI zabdane apatya arthamAM tham thAya che. eynmaugvA: apatyam-maus:-kamaMDalu nAmanI gAyane putra. !! 6 ! 1 1 83 ! jhUjA 6 ? | 84 || vRSTi vagere zabdone apatya arthamAM jIva thAya che. - cheH -chaMcaH-graSTi nAmanI vyaktine putra. hRSTa kApatyamu=EyA--hRSTi , ,, 5 6 / 1 84 vAcaH kR da ii ?! 86 je apatya artha hoya to vaDavA nAmane grd ane thaLa vikalpa thAya che. gyan, gyavAvAyAH kRpA ca=vAdaH -vaDavAne-ghaDI-vRSanA saMyogathI thayeluM bacuM. | 6 | 1 85 / revalyANa 6 / 1 86 | vatI vagere zane apatya arthamAM rUnuM thAya che. devasthA karavAma=patinA-revatIne putra. azvapAlyA: atyamUtrAjavAri-azvapAlIne putra. azvapAlI-azvane pALanArI-vizeSa nAma che. te 6 1 1 1 86 kRtriyA che zva ddArA 87 vRddha athenA pratyayavALo je zabda nArIjAtine sUcaka hoya tene niMdAno bhAva jaNAto hoya te apatya arthamAM ja ane pratyaya thAya che. ja, jija apatyaM yuvA==A, jaf: yA kAra- gAgIne jAlima putra. ! 6 1 1 87 : trata tha dda! | 88 || e zabdane apatya arthamAM stra pratyaya thAya che. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 17ra siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana gna-jhAtuka apatyamU=brAvya -bhatrIjo-bhAIne putra. | 6 | 1 | 88 | caH khuza dI ! 86 che. mAtR zabda ane varU zabdane apatya arthamAM sTreca thAya che. jhAtuH apacama batrIya -bhatrIjo-bhAIno putra. ghapura vacama=vastrI-bhANeja-bahenane putra. || 6 1 89 mAtR-pitra ca- 6 / 10 | mAtRzvavuM ane vistRSara zabdone apatya arthamAM tenuM ane IMcanuM pratye vArApharatI thAya che. hecaLa , phUMcaLumaatRssvsuH apatyam-mAtRSvasa+eya-mAtRSvaseyaH, mAtRSvasa+Iya-mAtRSvastrIyaH mAsIne putra pitRag: paraca-pitRvasR+g=fpatR vacaH, pitRrUca pitRvIca pheIne athavA phaIno putra 5 6 1 1 90 | tha r : 6 / 2 / 17 che. revara zabdane apatya arthamAM 2 pratyaya thAya che. savArI patra-zvara+=zu-sAsarAne putra. - 6 / 1 / 91 | bAta rAjJA muddA ? 12 jAtisucaka apatya arthamAM gana zabdane ja pratyaya thAya che. zAka paca=Aga-rAjanya zabda kSatriyanI eka jAtine sUcaka che. || 6 : 1 ! 92 | sagar rUtha: 6. 2. zarU .. jAtisUcaka apatya arthamAM kSatra zabdane thAya che. kSatra apatyama=triya-kSatriya" zabda kSatriyanI jAtine sUcaka che. 1 6 1 1 3 che. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti chaDI adhyAya-prathama pAda manoH ya-gaLI 16 antaH ||6 | OM ||14 || jAti a jAte hAma te manu zabdane apatya arthamAM ya ane ar pratyaye| thAya che ane e pratyayeA thatAM mattu zabdane aMte chU umerAya che. ca, a-- mano: mapatyAni-manuSyA, mAnuSA:- manuSyA-manunA putrA-manu+gamya manuSya. manu++amAnuSa. 'manuSya' ane mAnuSa' e banne zabdo manuSya jAtinA / / 6 / 1 / 94 sUcaka che. mALavatAyAm ||6 | OM | 11 || te nidA jaNAtI hoya te| mannu zabdane apatya arthamAM aLu thAya che ane manunA maiM nA na thAya che. 173 aNU manoH avatyam mUDha mALa:-manune mUDha putra. / 6 / 1 | 95 || OMAvuM naH ||6 | ? | 66 churu zabda jene aMte hoya evA zabdane athavA ekalA zabdane apatya amAM thAya che. *-- manuzya avacam yadulhIna, chIna:-bahukulIna-bahukulanA putra, kulIna- kulanA putra. // 6 31 3 96 // -yanau gatamAme vA 56 | 2 |17 || samAsamAM na heAya evA pu zabda jene cheDe heAya evA zabdane athavA ekalA hraja zabdane apatya amAM ca ane yavana pratyayeA vikalpe thAya che. ca, cA ekalA kula zabda vulya, pauTaya :, puchIna:-kulanA putra, yadupratyayavALA kula zabda vacaH, cAkuvA, vartuInaH bahukulanA putra gAllatjhIna:-ATyakuLanA putra. A prayAgamAM zabda samAsamAM che tethI tene 5 6 1 3 97 // ya ke cakra pratyaya na thayeA. duhAt cat vaTM ||6| 2518 // tu zabdane apatya arthamAM caLa vikalpe thAya che. caLa roya:, suvuIna:-kharAba kuLane putra. | 6 | 1 | 98 k Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana mahApurA vA mana d ?! 33 mahAguru zabdane apatya arthamAM 1 ane phren pratye vikape thAya che. atra, tabUmadArUdraya patyam mAtruDa, mAdhurIna, mahAvInaH-mahAkulane putra. - 6 / 1 | 9 | di gyA 6 25 200 | phura Adi zabdone apatya arthamAM kazya thAya che. J suroH acAnakauravyA-kunA putra. zo patyAna razIyA zaMkunA putro che 6 1 100 | aarz: kSatra 6 / 2aa 202 che. je kSatriya apatya hoya te sajhAga zabdane pratyaya thAya. khyasatrAka apatyam tAtrAcaH kSatriya-kSatri--pamrATane kSatriya putra. | 6 | 1 101 che senAta-2-4#pa phaga 2 |d aa ? 202 enA zabda jene cheDe che evAM nAmone tathA vara (kAru eTale kArigaravaNakara, sunAra vagere) vAcaka zabdone ane stramraga zabdane apatya arthamAM ane stra pratyayo thAya che. za, gyasanAta- niH, sUHi -hariSaNane putra. vAva-tAjuvAcika, tAtuvAgyaH-vaNakarane putra. -agi, rukhyaH-lakSmaNano putra che 6 e 1 / 102 yuvAna vIrapu mAnika ddA 2 / 203 sauvIra dezamAM pracalita arthavALA yuvAmana zabdane apatya arthamAM ganan pratyaya thAya che. ___ AyaniJ - sunnara apaca=sauyAmAnaH-suyAmano putra. 5 6 1 103 che pATAjJAti-mamatAs ia i6 2. 204 che sauvIra dezamAM pracalita arthavALA pATTAra ane mamata e be nAmane apatya arthamAM ja ane gAyana pratye thAya che. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghutti adhyAya-prathama pAda 175 Na, AyanipANTAhRteH apatyam sauvIreSu-pANTAhRti+=pANTAhRtaH, pANTAhRtAyaniH-sauvIra zetrane pAMTAhatine putra. mimatasya apatyam sauvIreSu-mimata+Na=maimataH, maimatAyaniH-saupA2 tripAle bhimatatA putra. // 1 / 1 / 104 // bhAgavitti-tArNavindava-AkazApeyAd nindAyAm ikaN vA // 6 / 1 / 105 // nihA artha sAtA Dama ta saupAra dezamA gatrayANA bhAgavitti, tArNabindava bhane AkazApeya nAmAne yuvA sNshaavaa|| 15.5 sabhAM ikaN vikalpa thAya che. bhAgavitteH yuvA apatyaM jAlmaH-bhAgavittikaH, bhAgavittAyana:-sauvIrabhA 16 gAtravALA bhAgavittine zaTha yuvA putra. tANabindavasya yuvA apatyaM jAlmA-tANabindavikaH, tANabindaviH-mauvAramA vRddha gotravALA tArNabiMdavana zaTha yuvA putra. AkazApeyasya yuvA apatya jAlmaH-AkazApeyikaH, AkazApeyiH-sauvIramA vRddha gotravALA AkApeyana zaTha yuvA putra. 5 6 1 1 105 sauyAmAyani-yAmundAyani-vAAyaNeH Iyazca vA // 6 / 1 / 106 // nihAya artha to hAya to sotImA 16 gAtrA sauyAmAyani, yAmundAyani ane vArSyAyaNi zahAne yu| 55tya arthamA Iya bhane ikaN pratyaya vikape thAya che, Iya, ikasauyAmAyaneH ninyaH yuvA apatyam-sauyAmAyanIyaH, sauyAmAyanikaH, sauyAmA yani:-sopAramA 16 gAtrA sImAmAyanino nihanIya yuvA putra. yAmundAyaneH nindyaH yuvA apatyam-yAmundAyanIyaH, yAmundAyanikaH, yAmundAyaniH-sauvIramA 6 gotrapaNA yA hAyanitA ni yuvA putra. vArSyAyaNe: nindyaH yuvA apatyam-vArSyAyaNIyaH, vArSyAyaNikaH, vaarssyaaynniHsauvIramAM vRddha gAtravALA vAryAyaNine niMdya yuvA putra. 6 / 1 / 106 / / tikAdeH AyaniJ // 6 / 1 / 107 / / tikAdi-ti: pore-za hone apatya arthamA Ayanija pratyaya yAya che. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana sAyani- sivAya apatya taina-tikane putra. tivaca mamatavAri-kitavane putra-kitava eTale jugArI che 6 ! 1 107 che g-rA- chA-pATu yAji dA 2 / 208 J, zora, smara, chAza, ane kRSa zabdone apatya arthamAM AdimAM AkAravALo mAnavu eTale yAnanuM pratyaya thAya che. cAnisa apacamaDhAvyAnA-dagu nAmanA RSine putra. zorI mapatya=A~rAvyAyana -kezalane putra. vAca kAtyAyana -karmArane putra-karmAra-lUhAra kAca apatyaHEchI cAra-chAgano putra. kRSaca apacatravAryAya -vRSano putra. 6 1 1 108 che divarAtma ka | do 1. 202 / 3kha pratyayayukta be svaravALAM nAmane apatya arthamAM samAjanA pratyaya thAya che. mAnatuM patyama stra, vAtreca mArca=ALiH -kartAne putra kArca, "kAtra aNu pratyayavALA zabda che. koM-karanAra. che ! 1 / 109 vRddhAtrIH navA 6 2 220 || Tu saMjJAvALAM avRddha artha yukta nAmane apatya arthamAM sAyaniga pratyaya vikape thAya che. aaynimAtraHsya 3pa0=AtraguptAyana, vAtrakutiH-Amraguptane putra. | | 6 | 1 / 110 che putrA tAta che 6. ? ??? je nAmane cheDe putra zabda che evAM Tu saMjJAvALAM nAmane apatya arthamAM AnA pratyaya vikalpa thAya che. aaynijafputra amaputrA, tri-gAgaputrano putra. che 6 1 111 | Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-chaTho adhyAya-prathama pAda 177 carmi-varmi-gAreTa-kATya-kAka-sA-cAkinAt ca kaH ca antaH antyasvarAt // 6 / 1 / 112 // carmin , parmin / gAreTa , kArkavya, kAka, laGkA ane vAkina hone tathA putra zabda jene cheDe che evAM Tu saMjJAvALAM nAmane mAna pratyaya vikalpa thAya che ane e thatAM e badhA zabadanA cheDAnA svaranI pahelAM cheDe ja umerAya che. AyanicarmiNaH apatyam cArmikAyaNiH, cArmiNa:-yaminA putra. varmiNaH apatyam vArmikAyaNiH, vArmiNaH-pabhinA putra. gAreTasya apatyam=gAreTakAyaniH, gaaretti:-gaarettn| putra. kArkaTyasya apatyam=kArkavyakAyaniH, kATyAyana:-Ayane putra. kAkasya apatyam-kAkakAyaniH, kAki:- ne| putra. laGkAyAH apatyam-lAGkakAyani:, lAGkeyaH-sAnA putra vAkinasya apatyam vAkinakAyaniH, vAkiniH-pAnino putra. putrAMta-gArgIputrasya apatyam gArgIputrakAyaNiH, gArgIputriH- putra putra. // 6 / 1 / 112 // adoH AyaniH prAyaH // 6 / 1 / 113 // du sasA sivAyanAM nAmAne a5.5 arthamA prAya: Ayani pratyaya vipe yAya che. mAyani glucukasya apatyam-glucukAyaniH, glaucukiH-suyuOMnI putra dAkSi:-kSanA putra-prAya: vAthI dakSa zahane yA niyama sA nali. // 6 / 1 / 113 // rASTra-kSatriyAt sarUpAd rAjA'patye driH aJ // 6 / 1 / 114 // je zabda rASTravAcaka hoya te ja zabda kSatriyavAcaka hoya ane je kSatriya vAcaka hoya te ja zabda rASTravAcaka hoya evA samAna rUpavALA rASTravAcI zabdane rAjA arthamAM ki saMjJAvALo mana thAya ane evA samAna rUpavALA kSatriyavAcI zabdane apatya arthamAM di saMjJAvALo na thAya. aJ rAjA-videhAnAM rASTrasya rAjA vaidehaH-vihe zanI 201. vaidehI, mayayanamA vedehAH yAya. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana apatya-videhasya rAjJaH apatyam vaidehaH, vaidehau, videhAH / bahuvacanarapa hiAra mAM pratyaya to lAge che paNa bahuvacanamAM pratyayane lepa thAya che tethI paidA ne badale vihA rUpa thAya che. surASTra nA saurASTra nA surASTrane rAjA-surASTra zabda kevaLa rASTravAcaka che, paNa kSatriyavAcaka nathI tethI A niyama na lAge. 6 1 114 . jandhArisAyagrA / 6 2 / 1 / rASTravAcaka ane kSatriyavAcaka nyAri zabda rASTravAcaka heya tyAre rAjA arthamAM dvisaMjJAvALo 3 thAya ane e ja zabada kSatriyavAcaka hoya tyAre apatya arthamAM dvisaMjJAvALo na thAya. tathA rASTravAcaka ane kSatriyavAcaka sAca zabda rASTravAcaka hoya tyAre rAjA arthamAM kisaMjJAvALe na thAya ane e ja zabada kSatriyavAcaka hoya tyAre apatya arthamAM dvisaMjJAvALo jaga thAya. satra rAjA-jAnyArI rASTra rAna-vAra, jAdhArI. bahuvacanamAM pratyAyano lopa thavAthI mULa zabada nyArinuM bhAraya: rAmAna - rUpa thAya. gaMdhAra dezano rAjA ke rAjAo. apatya-gAndhAreH kSatriyasya apatyam-gAndhAraH, gAndhArau sane mavayanamA pUrva sUcavyA pramANe lepa thAya tethInyAya avasthAni-gAMdhArI kSatriya ne putra ke pu. rajA-sAyiAnAM rASTraca -sarveyara sAveyau ke sAteyAra nAnA-sAya rASTranA rAjA ke rAjAo. apatya-sAlveyasya kSatriyasya apatyam , apatyAni- sAlveyaH sAlveyau, sAlveya zabdanA pratyAyano bahuvacanamAM lopa thato na hovAthI-sAveyA apatyana-sAya kSatriyane putra ke putra. 6 1 115 IT pura-madha--zramaNa-dravat gaNuM . 6. 2. 26 | rASTravAcaka ane kSatriyavAcaka evA , madha, jiA, rAmaNa zabdane ane be svaravALAM nAmone jyAre te rASTravAcaka hoya tyAre rAjA arthamAM ri saMjJAvALo 3 thAya ane e ja zabda kSatriyavAcaka hoya tyAre apatya arthamAM dvisaMjJA vALe an thAya. - rAjA-puNLa rAgA=paurava, vaurava, puravaH-purUne rAjA ke rAjAo. (ahIM badhe bahuvacanamAM pratyayano lepa samajavo.) apatya-puro kSatriyastha atyama-paurava, paura-purA: puruno apatya ke apa. Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lavRtti jhA adhyAya-prathama pAda 179 rAjA-mAjAnAM ASTraya rAgamAya, mAyo, maLyA:-magadhanA rAjA ke apatya-mASaTca kSatriyaca baca=maya; mApo, mAHmagadhane putra ke rAjA-hi AnAM rASTracarAnA nikAIi, hinnA kaliMganeA rAjA ke rAjAo. putrA. rAjA. apatya-priya kSatriyaca apaca=AhikA, jillo, hiTM-kaliMganA putra ke putrA. gaumasa:, zaumasau, cUmalAH-zUramasane rAjA ke rAjAe rAjA--masAmAM rASTraya apatya-masaNya kSatriyaNya pacam=sauramasa, zaurmasau, jUmalA-ghUmasane putra ke putrA. ramaNa ne badale hUmala zabda pazu vaparAya che. e svALuM nAma-sajA-ttamAM rASTrazya rAgA-Aza: Azo, allA:-aMgane rAjA ke rAjAo. putrA. apatya-annahya kSatriya5 apatyam--nnA:, Aro, gA:-aMgane putra ke / 6 / 1 / 116 5 sAravAra-pratyagraMtha-bUTa-camAr g | 6 | 2 | 227 || sAkSyAMza eTale sAlvA nAmanA dezanA aMza--bhAga. rASTravAcI ane kSatriyavAcI evA sAztrAMza sUcaka nAme! jyAre rASTravAcaka hAya tyAre rAjA amAM ane e ja nAmeA jyAre kSatriyavAcaka hoya tyAre apatya amAM te nAmeAne DriMkasa'nAvALA jU pratyaya thAya che tathA pratyaya, chUTa ane rama e zabdo jyAre rASTravAcaka DAya tyAre rAjA amAM ane e ja zabdo kSatriyavAcaka hoya tyAre apatya amAM temane trisaMjJAvALA phna pratyaya thAya che. rAjA-rajummarALAM rASTrahyarAnA mauTu ri:-ahuvacanamAM gurummA-udu'barane rAjA ke rAjAe apatya-kunparzya kSatriyamya apatyam auTumnatti:, dumbarA:-urdumbaranA putra * putra rAjA-pratyaprathAnAM rASTraya rAnA=prAyadraSiH, yathA:-pratyazrayanA rAjA ke rAjA apatya-pracayasya kSatriyasya gapatyam prAcaRSiH-pratyaprayAH-pratyagraMtha kSatriyanA putra ke putrA. rAjA-kUTamAM rASTraya rAnA=ATi, apatya-Taca kSatriyamya vacam=jAdUTi, TA:-kalaphUTanA rAjA ke rAjAe chUTA:-kalaphUTa kSatriyane putra putra rAjA-aramAnAM rASTraya rAgA=bAra:i, mA:--aramaka janapade rAjA ke Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sihayaca zabdAnuzAsana rAjAoapatyamaramarca kSatriya apatyaE==AravA -amaka kSatriyane putra ke putro | 6 1 117 | Tu-nAhita jorA-nIcA che 28 rASTravAsI ane kSatriyavAcI susaMjJAvALAM nAmo, ane evAM ja na kArAdi nAme, rU nAma, phakArAMta nAma, zoro ane anA-A nAme jyAre rASTravAcI hoya tyAre temane rAjA arthamAM ane e ja nAme jyAre kSatriyavAcI hoya tyAre temane apatya arthamAM saMjJAvALo gya pratyaya thAya che. bhyaTu saMjJA-gavAna rASTraca rAgA=svaprayaH bahuvacana 3HTA - aMbaTha rASTrane rAjA ke rAjAo Tu -bhADUkya kSatricarca apatyama=- bahuvacana Arna: aMbaSTha kSatriyano putra ke putra na kArAdi-niSaghAnAM nA maiSaSya-niSadhA =niSadha rASTrane rAjA ke rAjAe -niSavA kSatriya agatyaneSa-, niSA =niSadha kSatrayine putra ke putra ku-gurUgAM rASTra nA sauraya, gura=guru dezano rAjA ke rAjAo ghu-guNe kSatriyastha kApatya-rivyaH- va:=kura kSatriyane putra ke putre kArAMta-kavantInAM rASTra rA=AvacaH-, vattaya-avaMti dezane rAjA ke rAjAo avasyA kSatriya camakAvarcI , vattA=avaMti kSatriyane putra ke putra jora-rAjAnAM rASTrIya rAgA=aurA, jorANA-kezala dezano rAjA ke rAjAe vA-rAya kSatriya patyam aurAgya: ,, rAtrA -kezala kSatriyane putra ke putra gAgAvAna rASTra rAjJa= gAgAzaH , gAda-rajAda dezane rAjA ke rAjAo anAca kSatriyaca apatyam gAgAka , vAda-ajAda kSatriyano putra ke putro - 6 1 118 | vALyoH 6 | 6 | ??? .. Tog zabda rASTravAcI hoya tyAre rAjA arthamAM ane kSatriyavAcI hoya tyAre apatya arthamAM disaMjJAvALe DUcandra pratyaya thAya vAhUno rASTra tathA pAiDya: bahuvacana vAva =pAMDu dezane rAjA ke rAjAo varoH kSatriyahaca macama paus: ,, pAghaDavaH pAMDu kSatriyane putra ke putro - 6 1 119 | Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :282 laghutta-chaThe adhyAya-prathama yAda rAjAriyA : huju 6220 || zAnizaka vagere-nAmane lAgelA di saMjJAvALA pratyayane lepa thAya che. rAvAnAM pUrA nA rA=zaka dezane rAjA rAhya kSatriya kAyamUravAra zaka kSatriyane putra cavanAnAM rASTra rAgA=cavanaH yavana dezane rAjA vanasya kSatriyastha apatyaHvanA yavana kSatriyane putra che 6 1 1 1ra0 | nita-navantaH triyA che 6 / 222 ' tti ane ati nAmane lAgelA ki saMjJAvALA gya pratyayane strI apabha arthamAM lopa thAya kuntaH vacam strI-puratI-kutinI putrI aura-kaMtino putra-ahIM puruSa apatya artha che tethI A niyama na lAgyo. _| 6 1 121 1 : vA . 6.2 | 22 || | zabdane lAgelA ri saMjJAvALA ne strI apatya arthamAM lepa vikalpa thAya che. yuro avacam strIvauradhyAcaLI-kurunI putrI. che dA 1 122 che ke maga-maca- 1 6 2 223 || prAca-pUrvadezanAM-nAmone ane maff-bharga vagere--nAmene choDIne bIjAM nAmothI lAgelA ki saMDAvALA ma ane arjune je nArIjAti apatya heya te lepa thaI jAya che. e lo5-2nasya apatyam strI rAsena+3+kI=AnI-zarasenanI putrI madhu lopa-drazya apatyam strI-madra+3+=+kI-madranI putrI prAcya-pAzvatrI-paMcAladezanI putrI.-A prAcya nAma che. bharga vagere--mA -bharganI putrI-ahIM bharga zabda che. A banne udAharaNemAM A niyama na lAge. e 6 1 123 che agg gattathA 6 . ?6ra4 | je nAmane cheDe ki saMjJAvALe pratyaya che evA bahu arthavALA nAmane lAgelA ki saMjJAvALA pratyAyano je nArIjAtinuM apatya na hoya to lopa thaI jAya che. vacArAnA rASTra gAnaH=gar =paMcAla dezanA puruSa rAjAo Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vadhA kSatriyA satyanigrA =paMcAla kSatriyanA puruSa apa paMkhyAnAM rASTra rAgAraH zriya =athavA vAstha kSatrirazya mAni triH pADyA: A prayogamAM strI hevAthI cheDAnAya ne lepa na tha. | 6 1 124 cA no . 6 2 225 . bahu gatrArthaka pratyayavALA vAhi nAmone je pratyaya lAgelo hoya te pratyayane strIliMga apatya sivAya bIjA liMgavALA apatya arthamAM lepa thAya che eTale pratyaya lAgelA zabdo pratyaya vinAne thaIne mULa rUpamAM AvI jAya che. vastra upacAra cA, (vA nuM cuksa) -yaskanAM nara apatyo. thava 34 camtkrAhyaH grAhya (Ahya - Rhya) sthA-la0nAM nara apatyo. carca rUme chAtrAH cAra chAtrA - yaskanA chAtro-ahIM bahu gotrArthaka pratyaya nathI paNa bahutvasUcaka rum arthaka pratyaya che-cAca e yoH yAtrA eTale ahIM A niyama na lAge. 6 1 125 ba-gajhaH arayApattopavanA che 6. . 26 fargaNamAM Avela zopavana nAmathI mAMDIne rAvaLa nAma sudhInAM nAmane choDI daIne bIjAM bahu gotrArthaka catra pratyayavALAM ane 3rga pratyamavALAM nAmone je pratyaya lAgela hoya tene strIliMga sivAya bIjA liMgavALA apatya arthamAM lepa thAya che. sAca Apatyakrca , jAgyo (jAgyanuM =)ri. of-garganAM nara apa - ca apatya-vaidraH vairau, (vaidranuM citra) vi. vidyAvidanAM - nara apatyo. jovAnI mavaca=aupavana, jauvana, gauvanA -gopavananAM nara apatyoA zabdane varjela che tethI jauvAnA prayogamAM pratyayane lepa na thayo eTale aupavanAra rUpa thayuM paNa noraMvanA rUpa na thayuM. te 6 1 126 fenya- gAyoH bdina-gAjatI ra . 27 bahugotrArthaka car pratyayavALAM cauvica nAmane lAgelA jana pratyayane ane bahugotrArthaka abdu pratyayavALA gAsya nAmane lAgelA ad pratyayana strIliMga apatya sivAya bIjA liMgavALA apatya arthamAM lepa thaI jAya che ane lopa Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-chaThThA adhyAya-prathama pAda 183 thAya tyAre kauNDinya ne pahale kuNDina ne Agastya ne pahale agasta nAma molAma che. yaJ- kuNDinyAH apatyam = kauNDinyaH, kauNDinyau, ( kauNDinya ne pahale kuNDina = ) foza: foza:`fsdidi da zyyet. aN-agasteH apatyam= AgastyaH Agastyau, ( Agastya ne pahale agasti =) agastayaH, agastayaH-agastinAM nara patyo. / / 6 / 1 / 127 // 6 / 1 / 128 / / bhRgu - aGgirasa -kutsa vaziSTha gotama atreH / / * bhRgu. aGgiras, kutsa, vaziSTha, gotama bhane atri nAbhone lAgemA bahu gotrArtha pratyayate strIliMgI apatya siAya bIjA liMgavALA apatya arthamAM lepa thai laya che aNU bhRgoH apatyam = bhArgavaH, bhArgavau ( bhArgavanuM bhRgu = ) bhRgavaH bhRgavaH- bhRgunAM nara apatyA aGgirasaH apatyam - AGgirasaH, AGgirasau (AGgirasa nuM aGgirasa = ) aGgirasaH - aMgirasanAM nara apatyeA. kutsasya apatyam = kautsa : kautso ( kautsa nuM kutsa = ) kutmA:- utsanA strIliMgI sivAyanAM apatye , vaziSThasya apatyam=vAziSThaH bAziSThau ( vAziSTha nuM vaziSTha = ) vaziSThAH vaziSThAHvaziSThanAM strIliMgI zivAyanAM yat vasiSTha zaha para vazaya che. gotamasya apatyam = gautamaH, gautamau ( gautama nuM gotama = ) gotamAH - gotamanAM nara apatyeA. eyaNa atreH apatyam = AtreyaH, apatyam=AtreyaH, vyayatyo Atreyau, (Atreya nuM prAg- bharate bahusvarAd ivAH / / 6 atri = ) 65 1 | 128 // atrayaH - atrinAMnara / 1 / 129 // prALu gotranA ane maratA gAtranA bahuviziSTa avALAM tathA bahusvaravALAM nAmAne je g pratyaya lAge che te pratyayane strIliMgI apatya sivAya bIjA liMga-vALA apatya arthamAM lApa thaI jAya che. iJ - prAgUgotra-kSIrakalambhasya apatyam - kSairakalambhiH, kSairaphalambhI, ( kSairakalambha tu kSIrakalambha = ) kSIra kalambhAH - zrI rajvalana bharatagotra - uddAlakasya apatyam auddAlakiH, auddAlakI ( auddAlakanu uddAlaka =) nara apaNe uddAlakAH - uddAlakanAM nara apatyo. Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vAya -A nAma prAgU gotranuM nathI tema bharata gotranuM nathI tethI rAjA: na thAya. vaivAcaH-A nAma be svaravALuM che paNa bahusvaravALuM nathI tethI vivAda na thAya. che 6 1 / 129 che vA 3ur I 6 2 zarU | bahutva viziSTa gotra arthamAM 3pa vagere nAmane je pratyaya lAge che teno strIliMgI apatya sivAya bIjA liMgavALA apatya arthamAM lepa vikape thAya che. 35%cca apama=zaupAyA, gaupAcanau, gauvAyanA ane lopa thaze (gaupAcana nuM 3pa thayuM tethI) 3pa -upakanAM nara apatyo. - stramArca 3patyamma canA, rAmAyanau, rAmacanAra ane lepa thatAM (rAmacana nuM sama thayuM tyAre) mAM-lamakanAM nara apA . 1 6 1 130 che titivA je te 6 2. zarU bahu gotra arthanA pratyayavALA tipitA vagere nAmone jayAre Tha% samAsa hoya tyAre temane je pratyaya lAgelo hoya tene strIliMgI apatya sivAya bIjA liMgavALA apatya arthamAM lepa thaI jAya che. tainAzva vivAcanaya(taiyatavAna)-A prayogamAM jyAre bahuvacanamAM gAyana pratyayano lepa thAya tyAre saiyarana nuM utA thAya ane vaitavAna nuM tija thAya, Ama thavAthI titivAda thAya. tivatavAda-tika ane kitavanAM nara apa. saunnacazva guma thanADuma-A prayogamAM jyAre bahuvacanamAM sanna nA n ane vakuma nA 3 ne lopa thaI jAya tyAre yajJanuM phaLa ane rUma nuM vema thaI javAthI ujhamA thAya. 3jhAmA-uja ane kulanAM nara apatyo. a 6 1 : 131 | - yAda tathA 6 / 2aa 2rUra che. tri Adika eTale ki saMjJAvALA vagere pratyayo jemane cheDe AvelA che evAM nAmone abahuarthamAM dvanda samAsa hoya tyAre te nAmane je "driAdika pratyayo lAgelA hoya tene pUrve jaNAvela prakriyA pramANe lepa thaI jAya che. brigati eTale 6 15 124. sUtrathI mAMDIne je je pratyayone lepa karela che te badhA pratyayone "kti Adika samajavA, ane jyAM jyAM pUrve jevuM jevuM vidhAna karela che te vidhAna dvi Adi pratyayone lAgu pADavuM arthAta jyAM jyAM vikalpanuM vidhAna che tyAM vikalpa samaje tathA jayAM AdezanuM vidhAna che tyAM Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-chaTho adhyAya-prathama yAda 185 Adeza samaja vagere badhuM ja pUrvavat samavuM paNa A hakIkta 6124 mA sUtranI tathA te pachInI prakriyAmAM samajavAnI che. vAgya% traugvazva zaurzatrura-A kaMdranuM bahuvacanarUpa tR-trocca - graMza thAya. vRka, lehadhvaja ane kaMDIza nAmanA eka prakAranA arthakAma pradhAna zastrajIvI saMghe. 'tathA' zabda pUrve jaNAvela prakriyAne anusaravAnI sUcanA Ape che tethI vasavAgA-A prayogamAM ja evuM strIliMgI nAma hovAthI A niyama na lAge athata "tathA" eTale pUrva pramANe samajavAnuM che ane pUrvamAM 61 24 sUtre strIliMgI apatya ne varela che tethI rA' vALA ThamAM A niyama na lAge || 6 | 1 13ra | vA vana / 6 1 / 23rU che kiAdika pratyayavALAM nAmone bIjA ura Adika pratyaya vagaranAM nAmo sAthe bahuarthamAM da% samAsa hoya to je 2i Adika pratyaya lAgela hoya teno-ri Adika pratyama-jema pUrve jaNAvela che tema lepa vikalpa thAya che --tAkSara thAya ane AjJa-dhI-kSayaH paNa thAya. 5 6 1 133n uig gyA taraju thazAse vA . 6. 2. zarU8 | pachItaskuruSa samAsamAM je pada pachInA dvivacanamAM hoya athavA ekavacana heya to te padane lAgelA jaga Adi pratyayano lopa jema pUrve jaNAvela che tema vikalpa karavAnuM che ane lopa thayA pachI pratyayavALAM nAma mULa rUpamAM AvI jAya che. __ gArgyasya kulam athavA gArgyayoH kulam gargakulam athavA gAryakulam . jarura--eka gArmenuM kula athavA be gArmenuM kula. vaidasya kulam athavA vaidayoH kulam=vidakulam athavA vaidakulam vaidakulam vaidanuM kuLa athavA be vinuM kuLa. nAm kurukU-ahI bahuvacana hovAthI A niyama na lAge eTale jAryakun ane vum evA be prayoga na thAya. 5 6 1 134 che prANanitIje re I 6 ?! zarUpa che. bahuta viziSTa arthavALA gotra arthamAM AvelA pratyayane kALa24 vagere sUtro dvArA je lepa karavAnuM vidhAna karela che te vidhAna, prAgajitIya arthamAM je svarAdi pratyayanuM vidhAna karela che tene-svarAdi pratyayane-lAgu na paDe. Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vAgatIya artha eTale jita artha pUrvenA artho arthAt kAkAnA sUtramAM je "jita vagere artho batAvelA che te badhA arthothI pUrvanA ane prAjitIya artha samajavA. prAjitIya arthanI vizeSa vyAkhyA 6 / 1 / 13AmAM sUtramAM batAvela che. -rLAM chAtrA+==AyA-ahIM gargane lAgelA raMca pratyayane lopa na thAya. A pratyaya prAjitIya arthamAM Avela che 3mAtreyanAM chAtrA:=Atreyarsa =AtreyIyA chAtrA:-ahIM Atreyane lAgelA uca pratyayane lepa na thAya. trigraH hUita =atrIya -atrine mATe hitarUpa-A hitArthaka phaMca prayaya sAtamA adhyAyanA prathama pAdamAM Ave che tethI prAjitIya artha nathI. "ji" arthanI pachI artha che-tethI A niyama na lAge namaya-A prayogamAM je maya pratyaya che te AdimAM svaravALo nathI tethI tene lepa na thAya. 6 51 135 mAviza | hA ? zarUdda mAvavA nA dvanda samAsamAM prAgajitIya vivAha arthamAM pakaDA163 sUtra dvArA je 32 pratyayanuM vidhAna karela che temAM gaLu ne lepa na thAya. gargANAM vRddhAnAm bhRgUNAM vRddhAnAm yUnAM ca vivAho garga bhArgavikA. che 1 136 che mUni sura rU7 che. yuvA saMjJAvALA apatya arthamAM prAgajitIya arthavALo je pratyaya utpanna thavAne heya te pratyayane prasaMge prAjitIya arthavALA svarAdi pratyayane viSaya hoya to te yuvasaMttAvALA apatyArthaka pratyaya lopa thaI jAya che ane lopa thayA pachI je pratyaya prApta heAya te thaI jAya che. ana- - pANTAhRtasya apatyam pANTAhRtiH, tasya apatyam yuvA pANTAhRtaH. tasya chAtrA -evA arthamAM prAgajitIya svarAdi pratyaya karavA icchIe to ja pratyayana lepa thaI jAya che ane lopa thayA pachI "vRddha jaga" 6 rU . 28 | sUtra dvArA san pratyaya lAgatAM vAhano prayoga thAya. 5 6 1 137 vA gAyana-sAnikoDa | 25 238 | prAgajitIya svarAdi pratyayano prasaMga hoya to yuvA arthavALA Acanam tathA kAnana e be pratyayane vikalpa lepa thAya che. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-chaThe adhyAya-prathama pAda 187 - AyanaNa-gargasya apatyam gArgyaH, gAya'sya yuvA apatyam=gAAyaNaH, gAAyaNasya chAtrA=AcIcAra chAtrA-jayAre mAna[ no lepa thAya tyAre jAyAH chAtrAH ane lepa na thAya tyAre mAcacAH chatrA prayoga thAya arthAta prAjitIya uca pratyaya lAgatAM mana ne lepa vikalpa thatAM jayA tathA pAcaLIyAH evA be prayoga thAya. Ayani-hotuH apatyaM hautraH, hautrasya yuvA apatyaM hautrAyaNiH, hautrAyaNeH chAtrA arthamAM prAgajitIya arthano ya pratyaya lAgatAM trAvaLIyAH chAtrA: thAya ane aniga pratyayano lopa thatAM strIyA chAtrA: prayoga thAya. che 6 1 1 138 TrIbA vA | 6 2 232 | ri saMjJAvALA phUba pratyaya pachI koI yuvA arthavALo pratyaya Ave to tene lepa vikalpa thAya che. dga ne lopa-Turaca lApatyazaukumArika mauTu yuvA patram gauDuMrAyA-ahIM sutra pratyavALA mauTuvari nAmane (turi+canare) yuvA arthane pAcanaLa lAgela che ethI A niyamathI jayAre mAnanuM pratyayane lepa thAya tyAre svaraH thAya ane gAmanuM pratyayane lepa na thAya tyAre gauturIyA: prayoga thAya. I 6 12 139 biTU-zrAd - / 6. ? . 40 || je nAmane apatya arthavAcI nA nizAnavALA pratyaya lAgela hoya tathA bIjo ArSa pratyaya je nAmane lAgela hoya te nAma pachI yuvA arthamAM AvelA maju, ane n pratyayane lepa thaI jAya che. 31--tivArA apatya sainika taine atyam-ahIM apatya arthamAM AvelA (taiyana+) [ pratyayane lopa thaI jatAM tainA pitA, saijJAni putra: ema prayoga thAya che. taikAna nAmamAM zuM nA nizAnavALe rUr pratyaya lAgela che. ---ArSavariSThakSya apatyam vAzi vAziSTaca apatyam ahIM apatya arthamAM AvelA (vA ) ba ne lepa thatAM vAriASTaH pitA, vArANa putraHema prayoga thAya che. !! 6 13 140 || trAhmavra |6 1 | 24? | brAhmaNa jAti sivAyanA vRddha pratyayavALA nAmane lAgelA yuvA arthavALA. pratyayane lepa thaI jAya che. stha apatyam gAjara (TT+) mArca zapatyam (mA+cana) evA. arthamAM AvanAra samAna chethaI jatAM mArA pitA, A putra prayoga thAya. Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 lagvRtti-chaTho adhyAya-prathama pAda nAH pitA, nAcaH putra -ahIM ghA brAhmaNa che tethI jAryA apatyam evA arthamAM lAgelA banaNa pratyayane lepa na thAya tethI pitA tarIke jA ane putra tarIke jAvaH rUpa thAya che. !! 6 1 141 pai || 6 2 242 | pai4 vagere nAmone je yuvA ane pratyaya lAgela hoya to tene lepa thaI jAya che varAyAapacapaisA paitrasya pAma (+gAyana) e arthamAM AvelA Tcanaga pratyayane lopa thaI jatAM triH pitA, vatraH putra prayoga thAya paNa paiyAnA putra e prayoga na thAya. roDa matyamara , zAstra apaca (rA i+ gAyana) e arthamAM AvatA mAyana pratyayane lopa thaI jatAM rAH vitA, rAHi putra prayoga thAya paNa zAphrAyaH putra evo prayoga na thAya. ( 6 1 142 | prAtha-rUtra parvacA ! I ? 4rU che prAcya gAtra arthamAM Avato phaksa pratyaya je nAmone lAge che tevAM tauki - vagere nAme sivAyanAM nAmone lAgelA yuvA arthavALA pratyayane lepa thaI jAya che, ___pannAgArasya apatyam=pAnnAgAriH, pAnnAgAre: yuvA apatyam (paannaagaari+aaynay) nAri:-ahIM mAyALu pratyayane lepa thavAthI nAriH pitA, pannAriH putraH ema prayoga thAya paNa pannA nArAyaH putra evo prayAga na thAya. mantharaSeNasya apatyam-mAntharaSeNiH, mAntharaSeNe: yuvA apatyam (mAntharaSeNi+ 3yanaq) mAnya -ahIM kAyamanuM pratyayane lapa thavAthI mANeniH vitA, mArA putra: ema prayoga thAya paNa mAnyaTcanaH putra evo prayoga na thAya. sAkSa vitA, sAkSAcAra putra:-ahIM prAca gotra arthamAM putra pratyaya Avela nathI tethI A niyama na lAge eTale yuvA arthavALA kAcananuM pratyayane lepa na thAya vari: pitA, tatvanA putra:-ahIM tauhartA vagere zabane vajelA -hevAthI A niyama na lAge eTale yuvA arthavALA vAcananuM pratyaya kAyama rahyo. - 6 13 143 | AcArya zrI hemacaMdraviracita siddhahemacaMdra zabdAnuzAsananI paNa - ladhuvRttinA chaThA adhyAyanA taddhita prakaraNanA prathama pAkanI gujarAtI vRtti tathA vivecanane anuvAda samApta. prathama pAda samApta Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha adhyAya (dvitIya pAda) rakatArthapratyaya rAgata Tara para che 6. 2 / 2 // rAga-raMga-vAcI tRtIyAMta nAmathI te vaDe raMgeluM" evA arthamAM je pratye kahyA che te badhA yathAvihina thAya che. kusuMbha-kasaba-vagere padArtho vaDe kapaDAM raMgAya che tethI tenA sUcaka zabdo rAgavAcaka kahevAya che. je zabdone utsargarUpa ke apavAdarUpa je pratye lagADavAnA kahyA che te badhA pratyayo te te zabdone lAge e "yathAvihita" ne artha che. may - yusumena ram vAra =suma+==aue vAsa-kusuMbha vaDe -kasuMbA vaDe- raMgeluM vastra-kasuMbala kapaDuM cuMdaDI vagere - kAlA11 sUtrathI taddhitanA tamAma pratyayo vikalpa thAya che. ema samajavAnuM che eTale jyAre tahitane pratyaya na thAya tyAre-jayumena ramU-mukamam-e samAsa paNa karI zakAya ane jyAre samAsa karavAnI IcchA na hoya tyAre sumena razam evuM vAkya paNa rahe. 1 6 2 1 &AkSA-nonAl phuNa ne hA 2 / 2 / tRtIyA vibhaktivALA sAkSa ane ronA zabdothI te vaDe raMgeluM evA arthamAM hu pratyaya thAya che. [-- rakSA =jakSAnag=AkSi-lAkhathI raMgeluM- lAla rogacA rAmu sonAkaunim-rocanAthI raMgeluM. rocana-siMdUriye 2 ga. che 6 2 2 rAI-jama vA | 6 | 2 | 3 tRtIyA vibhaktivALA pAtra ane vartama nAmathI vaDe raMgeluM" evA arthamAM phak pratyaya vikalpa thAya. - ravina ramU= +=AsTivam, rAyam, zakala-rakta caMdana, ramena rama=marU=Aminma, rAma, kaIma-pAMca dezamAM prasiddha evo mATIno raMga" ema vizrAMtividyAdhara vyAkaraNamAM kaheluM che. 6 2 3 che Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 6 2 4 .. 19o siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana nIjha-pItAm ma-jAma 2T 4 tRtIyA vibhaktivALA nIru nAmathI "te vaDe raMgela" evA arthamAM ja thAya che ane tRtIyA vibhaktivALA vata nAmathI te vaDe raMgela" evA arthamAM ja pratyaya thAya che. --nIrena munIlyA vA rammI nIcI+=nIrmu-nIlIvaDe raMgeluM. nIlI-gaLI -Itena raF=Ita+=Ita-pIta varNavaDe raMgeluM-pILuM cukatArthapratyaya tipuraH mAt yurate vare che 6. 2aa je nakSatramAM gurune udaya thayele che te nakSatravAcI tRtIyAta nAma pachI tenAthI yukata varSa evA arthamAM yathAvihita pratyaya thAya che. -kuLa kavitA lu varSama=pu+gaLa-pauvaM varSa-gunA udayavALA puSya nakSatrathI yukata varSa. varSa-varasa. | | 6 2 | 5 | pujAta jAje, tu tu gayu che . 2aa 6 / je nakSatra caMdrathI yukta hoya te nakSatra vAcI tutIyAMta nAmathI "tenAthI yukata kALa" evA arthamAM jema kahyA che tema pratyaya thAya che. gaLa-kuLa raghuna gun maH=pauSama -caMdra yukata puSya nakSatrathI yukta divasa. have je prayogamAM kALavAcI nAma na ApeluM hoya to A kALavAcI pratyayane lepa thaI jAya che. ja -Aje puSya che. ahIM divasa ke rAta vagere kALavAcI nAmane prayoga nathI tethI kALavAcI pratyAyano lopa thayela che 5 6 2 2 | yaH || 6 2 / 7 ne. je nakSatra caMdrathI yukata hoya te nakSatra vAcI dvanda samAsavALA tRtIyAMta nAmathI yukata kALa arthamAM phUga pratyaya thAya che. Iya-rAdhAanurAdhAbhiH candrayuktAbhiH yuktam ahaH iti rAdhAnurAdhA+Iya= rAdhAnAthIyam -caMdrathI yukata rAdhA ane anurAdhA nakSatrathI yukata divasa. che 6 | 2 | 7 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-chaTho adhyAya-dvitIya pAda 191 AvazvasthAt nAgni mA | 6 28 che. tRtIyAMta ane caMdrayukata evA zravA ane satya nAmane 'yukta kAla' arthamAM saMjJAnuM sUcana thatuM hoya te ja thAya che. - candrayujena zravanena yuol tri=avA+A=zrI tri-vizeSa nAma che. candrayuktena azvatthena yuktA paurNamAsI azvattha+a-azvatthA paurNamAsI " aiyana yunuM aTTa=vam maha:-zravaNa nakSatra vaDe yukata divasa. avarathena guNatam =bhAvaOK na-azvattha nakSatra vaDe yukata divasa. A banne prayogo kaI vizeSa saMjJAnA vAcaka nathI tethI A niyama na lAge. pachavAH sare |2/1 / samUhArthaka pratyaya koI paNa payaMta nAmane "samUha' arthamAM yathAvihita pratyaya thAya che. -pALA samUda =rA-cASa pakSIone samUha. na-zrIno samU=Lama-(kAlAra5) strIone samUha. e 6 25 9 fmalA || 6. 2 / 20 . mikSA vagere viSThavaMta nAmone "samUha" arthamAM yathAvihita pratyaya thAya. a-- fmAja samUha =maikSama-bhikSAne samUha maLInAM samUhufmAn-gaNione samUha. pe 6 2 10 | sudAmAravAta senAnAni 62. ? .. SaSThavaMta evA sumAra zabdane senAnuM nAma hoya to "samUha arthamAM am thAya che. aN-kSudra kAzca mAlavAzca kSudrakamAlavAH / kSudrakamAlavAnAM senA kSaudrakamAlavI senA-I senAnuM nAma che. che 6 2 11. gotra-ukSa-vatsa-uSTra-vRddha-aja-urabhra-manuSya-rAja-rAjanya-rAjaputrAd akabU dArArA. tra pratyakAMta nAmane "samUha arthamAM kam thAya che tathA pakSana , va, uSTra, vRddha, aMga, 3ra%, manuSya, rAga, rAnanya ane putra e nAmone "samUha" arthamAM anna thAya che. Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana akaJ-- gotrapratyayAta-gAryANAM smuuhH-grg+akny-gaargkm-gaayeni| samUha ukSNAM samUhaH ukSa+akaJ-aukSakam-mahAnu saNu vatsAnAM samUha;-vatsa+akaJ-vAtsakam-41mAnu ra uSTrANAM samUhaH-uSTra+akA-auSTrakam-jAnu yo vRddhAnAM samUhaH-vRddha+akaJ-vArddhakam-dhone samUha ajAnAM samUhaH aja+akA=Ajakam-0542rAmAnu TANu urabhrANAM samUhaH-urabhra+akaJ=aurakam-gherAmAnuTANu manuSyANAM samUhaH-manuSya+akA-mAnuSyakam -manuSmane samUha rAjJAM samUhaH-rAjan+akA-rAjakam- 2layonI samUha rAjanyAnAM samUhaH raajny+ak-raajnykm-ksstriyaane| samUha rAjaputrANAM samUhA rAjaputra+akaba-rAjaputrakam-2zanaputrAno samUha // 6 / 2 / 12 / / kedArAt Nyazca // 6 / 2 / 13 // kedAra nAmane 'samUha' arthamA Nya bhane akaJ sevA se prtyye| thAya. jya-kedArANAM samUhaH kedAra+Nya-kaidAryam - yArAmAna sabha7. akaJ- kedArANAM samUhaH kedAra+akasa-kedArakam-mAmAnI samUha // 2 // 13 // kavaci-hasti-acittAt ca ikaN // 6 / 2 / 14 // kavaci nAmane, isti nAbhane bhane payitta aryavANAnAmAna- niytuvAcaka nAmane ane dvAra nAmane samaha arthathAM phanna thAya che. ikaN kavacinAM samUhaH kavaci+ikaNa-kAvacikam-kyAmAnA samUha. hastinAM samUhaH hastinInAM samUho vA hasti+ikaNa-hAstikam-hAthImAnA / ' hAthaNIesamUha. ayitta-apUpAnAM samUhaH-apUpa+ikaN-ApUpikam-pusAyAnI thI. kedArANAM samUhaH kedAra+ikaN kaidArikam-4yAsIno samUha // 9 / 2 / 14 // dhenoH ananaH // 6 / 1 / 15 // nA sabhAsamA nAya sevA dhenu nAmane 'sara' abhI ikaN thA5 .. ikaN-dhenUnAM samUhaH-dhenu+ikaNa-dhainukam-gAyo - . Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ latti-ThA adhyAya-dvitIya pAda 196 atrenu-baMdhananAM samRduH-gArdhanayama-adhenuonA samUha-zvetu sivAya bIjAne samUha. ahIM nan samAsa heAvAthI A niyama na lAge, / / 6 / 25 15 L brAhmaLa-mALava-vAhavAvuM caH || 6 | r| 6 / mAduLa, mALava ane vAva nAmeAte 'samUha' arthamAM ya pratyaya thAya. ca trAjJALAnAM samUd:-trAghA+canAkhyam-brAhmaNeAne samUha. mALavAnAM samUha-mALava+camALacama-mANavAnA--samUha. vAcavAnAM samUha:-vAva+cavAyavyam-vADavAne-brAhmaNAne-samUha. gaLiAyA: caH || 6 / 2 / 17 || rALA zabdane 'samUha' a`mAM ca thAya che. 5-2-bijAnAM samUd:-LiA+ca-niyama-gaNikAonA samUha. 5 6 12 1 175 5 6 4 25 16 da *gADhu yA || 6 | 2 | 28 deza zabdane 'samUha' arthamAM ya--ca-vikalpe thAya che, ca--azAnAM samUha jeza+ca-cama deza+vaLa zivam -keza-vALa-tA-DhagalA. vaiziSTha padanA r mATe 6ArA14A sUtra jevu. // 6 / 2 518 k vA zrAv yaH || 6 | 2 | 2 || a zabdane samUha' atha mAM ya vikalpe thAya che. -~-~mavAnAM samUha:-avanaya-apIyam athavA azva+dmAvat-- dhADAonA samUha 5 6 325 195 vaktta: Na | 6 | 2 | r. || zuM zabdane samUha' arthAMmAM jUjU thAya che. eTale 'va' pratyaya thAya che. rUponAM samUda:-pota-AnuMya-pArzvama=rasIonA samUha || 625 20 // rTUnaH ajJa: Rtau || 6 | 2 | 22 || adan zabdane manu artha hoya te! samUha' amAM phna thAya che. phrena-bAM sada: da+phaina ahInA Rtu-yajJa-je yajJamAM ghaNA divase lAge te yajJa. Am--divasonA samUha--ahI' mana artha nathI a che tethI phaina na thAya 13 pazu divasone samUha / / 6 / 2 / 21 // Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana gSTa caTa || 6 | 2 | 22 | pR8 zabdane yajJa artha hoya te "samUha arthamAM ja thAya che. - kRNAnAM samRdaH kRNA-g-gjha eTale divasa-je yajJamAM ghaNuM pRSThadivase-lAge te yajJa. che 6 2 22 ! varad dharmavata 6 2 . rarUpe Ta vagere caraNavAcI zabdone je pratyayo dharma' arthamAM kahyA che te pratya samUha arthamAM thAya che. 3 thA chAnAM gharSa vATama-jema kaThone dharma kAThaka kahevAya tathA vaTAnAM samUhUH Takkama-tema kaThono samUha kAThaka kahevAya. kaThono dharma" arthamAM jema kAThaka prayoga thAya tema kaThono samUha" arthamAM paNa kAika prayoga thAya | | 6 | 2aa 23 nAtha-vAtAra trarda cajU-kam | 6 / 2 / 24 || samUha" arthamAM jo zabdane tratra pratyaya thAya che. "samUha' arthamAM jaya zabdane ghatra pratyaya thAya che. "samUha arthamAM vAta zabdane kai pratyaya thAya che. A pratye je nAmane lAge che te nAma nArIjAtimAM Ave che. e hakIkata sUcavavA pratyayane cheDe "nuM nizAna karela che. tra-vAM samUH jo tra=dotrA -gAyonuM ToLuM. veca-rathAnAM samUra tharatharathayA-rathane samUha. vAtAnAM samuhuH vAta+=vAtkA-vAyuone samUha-vAvAjhoDuM. che 2 24 che. pArA ra yaH | 6 25 26 / Adi zabdone ane jo Adi zabdone "samUha" arthamAM ca eTale ya prazya thAya che. A pratyayamAM nuM nizAna che tethI A pratyayavALuM nAma nArIjAtimAM vaparAya che. -4- pArAnAM samUtrAza=AravA-phAMsAone samUha. tRLAnAM samUhUka-tRnaca=7khyA-taNakhalAMone Dhagalo. nava samU:=ojya vyA-gAyono samUha. rathAnAM mU=AtharU=-rathane samUha vatAnAM samUH vAtaca=A -vAyuone samU-pavanono samUha !! 6 2 | 25 che Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-chaTho adhyAya-dvitIya pAda 165 zvAdibhyaH aJ // 6 / 2 / 26 // zvan pore zahone 'sara' a bhA aJ pratyaya yAya che. aJzunAM samUhaH ivan+a zauvam-itamAnI samUha. ahrAM samUhaH ahan+aJ-Ahnam-hisAna sabhUkha. // 6 / 2 / 26 // khalAdibhyaH lin // 6 / 2 / 27 // khala pore zahAne 'sabhU' arthamA lin-in-pratyaya thAya. 'lu' nu nizAna strIliMga sucaka che. lin khalAnAM samUhaH khala+in-khalinI-masAno samUha. UkAnAM samUhaH-aka+in UkinI- no samUha / / 2 / 27 // grAma-jana-bandhu-gaja-sahAyAt tal // 6 / 2 / 28 // grAma, jana, bandhu, gaja bhane sahAya se hone 'samUha' arthamA tal-ta-yAya che. tala prAmANAM samUhaH-prAmatA-gAmasAnI samU. janAnAM samUhaH-janatA-bhAesAnA sabhU-yAbharanatA. bandhUnAM samUhaH vandhutA-mAI maane| sabha7. gajAnAM samUhaH gajatA-hAthImAnA sabhU. sahAyAnAM smuuhH-shaaytaa-saayon| samUha. // 6 / 2 / 28 // puruSAt kRta-hita-vadha-vikAre caiyan // 6 / 2 / 29 // puruSa zabdane teNe kareluM, tenuM hita, tene vadha, teno vikAra ane tene samUha arthamAM caga pratyaya thAya che. eyaJ-eyapuruSeNa kRtaH pranyaH puruSa+eya-pauruSeyaH granthaH-puruSe re| . puruSAya hitam puruSa+eya--pauruSeya hitam-pathyam-50pane hita-55ya. puruSANAM vadhaH puruSa+eya-pauruSeyaH vdhH-purussaan| 15. puruSANAM vikAraH puruSa+eya-pauruSeyaH vikAraH-puruSAMnA vi42. puruSANAm samU: puruSa+eya-pauruSeyaH samUhaH-puruSAnesabhU. eyaJ pratyamA nizAna 35 cha. // 1 / 2 / 28 / / vikArArtha pratyaya Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vikAre che 6 2 . rU . paSThayaMta nAkane vikAra arthamAM yathAvihita prabho thAya che. admabaramanAM vAraH aramana+amaramana: athavA kArama:-patharone vika 2. juo-463mAM | 6 2 30 . gukhya pravAre rA dA ra ! rU? | SaSThI vibhaktivALAM prANIvAcaka nAma, auSadhivAcaka nAma ane vRkSavAcaka nAmane avayava arthamAM ane vikAra artha mAM yathAvihina pratyaya thAya. maprANuM pota avayava pota+=AponaeN vaya-kabUtarano athavA sAthaLa, potarA vidyAraH pota+3=pote mAMsameM-kabUtaranuM mAMsa. auSadhi-durvAsA avayava: Tu+ma=sarva #le--dane kAMDarUpa avayava. durvArA vizvAsaH su+=o maw-durvAne vikAra-bhasma-dharenI rAkha. vRkSa--vihya avayava vi+=EUR zAdema-bilAne avayava kAMDarUpa. vica vivAraH viva+jha caihavaM mama-bilAno vikAra-bilAnI bharama. | 6 | 2 31 che tAt | | / 2 / 22 / 4 zabdane dhanuSa rUpa vikAra heya te ja thAya che. a- tIkSya niraH==+tAruM dhana-tAlane vikAra-tADanA lAkaDA mAthI banAveluM dhanuSa. tAramAM 19mU-tADanuM kAMDa-ahIM dhanuSa nathI, kAMDa che tethI mad thaye paNa kabU thayo nahIM. | 6 2 32 / trapu-bato: 5: manta 25 rUrU che. tra ane natu zabdone vikAra arthamAM aju thAya che ane zabdane aMte 6 umerAya che. tray: f ==gy+==Apupamu-trapuno vikA-taro-laI-dhAtune vikAra. gatunaH vivAraH gag+g+==Atu mU-lAkhane vikAra. . 6. 2 33 che Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-chaThTho adhyAya-dvitIya pAda zamyAH || 6 | 25 34 || rAmo zabdane vikAra ane avayava arthamAM ad thAya ane zabdane 4 umerAya che. - zamyAH viAra: rAmo+2+=rAmo maAE=zamI-khIjaDA-nI bhasma. rAmyA: avayavaH zamI++=zAmIjI gAlA- khIjaDAnI zAkhA. yaH--koH 2H || 6 | 2 | rUpa // vacam ane OM nAmeAte vikAra arthamAM ya thAya che. - mundrAr ujjU zabdane vikAra ane avayava arthAMmAM am thAya che. r // 6 // 2 // 6 // vayasa: fvAra:=vacattaca=vacacam-dUdhane vikAra ke pANInA vikAra. ko: vira:=nnu+yadravyamU-jhADatA ke lAkaDAnA vikAra-jhADamAMthI ke lAkaDAmAMthI telu. / / 6 / 2 / 35 // aka mAyA: vijrAra:=-mA+4=aumam, ajaba uSTrasya, uSTrathAH vA vicAra:=2+bhaumAMsama UTanuM mAMsa ke UMTaDInuM dUdha. STrazya, uSTrA: vA vacava:=STra auSkRtam anna-UMTane ke UuMTaDIne avayava-zarIranA bhAga. / / 6 / 2 / 36 5 3mA-jhArvA || 6 | 2 | 37 // 3mA ane jhaI zakhsane vikAra ane avayava arthamAM sajja yathAsaMbhava kalpe thAya che. '' avayava-kRzna gaumam-aLasIne vikAra. aLasIne avayava. ,, " . "" IyAH vizAra:=;+4=ALam, gauna: svahA-UnanA vikAra-kAMbaLa. acavA= . ,, 197 ,, cheDe // 6 // 25 34 !! >> "2 cAcI d| 2 | 8 || LI zabdane vikAra ane avayava amAM yathAsaMbhava jema thatA hAya tema yan thAya che. Unane avayava-tAMtaNeA. // | 1 2 4 37 5 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana thaye- prathAH vijAra:=g+=gyaM mAMsama- haraNInuM mAMsa. pLyAH 3 vAvaH=g+g8= [ T-haraNIne zarIrarUpa avayava. che 62 38 che. rotha che 6. 2 { rU5 re joza zabdane vikAra arthamAM cinna thAya che. raca-sorAjI vira:=oza+=aurayaM vastram sUtram vAkezane vikAra vastra athavA sUtara. keza zabdano artha kozeTa samajavAnuM che eTale kauze -rezamI vastra athavA rezamane tAMtaNe. auroya zabda vikArarUpa vastra athavA vikArarUpa sUtara arthamAM ja vaparAya che tethI zairoca marama e prayAga na thAya. | 6 2 ke 39 5 2vyar yahula 2 || 6 / 2 / 40 che. parIvya zabdane vikAra arthamAM mad thAya ane ya ne lepa thaI jAya che. --paraca vivAra = razicaM+[=pArAvamU-leDhAne vikAra. che 6. 2 | 40 che kayAr gyA che ! 2 42 | jaMpIca zabdane vikAra arthamAM gra thAya ane zuM ne lopa thAya che. gra-caMcaca vivAdaH=Ica+=0mu-kAMsu. 5 6 25 41 che mArthAt mAne che 6rA 42 | hemanuM-arthavALA zabdone mAna-mApa-rU5 vikAra arthamAM maju thAya che. bhAna eTale eka jAtanuM mApa. rASTra-vica viraH=AvA+matra: niSA-senAnA amuka vajana nA sikkAnuM nAma. gTAmacI cA-senAnI lAkaDI-ahIM mApa artha nathI tethI manu na thayo. dA2Ajara dro vacaH | / 2 karU I Tu zabdane mAnarUpa vikAra arthamAM vaya thAya che. vaya-ro vivAra:=zvaca=zvaya mAnalAkaDAne vikAra-kuvaya zabda amuka prakAranA mApano vAcaka che. 62 43 che Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-cho adhyAya -dvitIya pAda 19 mAnAra matavata 6 2 / 44 || "mAna eTale IttA-amuka ATaluM ema jaNAvanAra eka, be, traNa vagere saMkhyAvAcaka zabda tathA bIjA mAna-mA5-vAcaka zabda. evA mAnavAcaka zabdone je pratyakSa jIta'-'kharIdeluM apamAM batAvelA che te pratye vikAra arthamAM paNa thaI jAya che. 0 tathA -cayA rAtana zItaH rAta+=rA, rAti: vA-savaDe kharIdelA tathA rAtarA vijAraH rAta=rAyaH, zata: vA-zatano vikArasone vikAra, che 6 2 44 che bhAgya: panna che ! 2 | ka | hema Adi nAnane yathAga- jena jaNAvela che tema-vikAra ane avayava arthamAM lAgu thAya che. - naH vijAra:, 33vathavaH vA==+=mI cagi -senAnI lAkaDI. rajharca viIR , avayava: vA==+===AgataH-cAMdInA vikAra-cAMdImAMthI banelI cIja. che 6 3 2.45 gAma-gAchA vA ya che . 2 / 46 / bharyA-khAvAnuM ane AcchAdana-oDhavAnuMe be artha sivAya bIjA arthavALA paddhayaMta nAmone vikAra ane avayava arthamAM maya pratyaya vikalpa lAge che. mayaTa-bhasmanaH vikAraH, avayavaH vA--bhasma+maya-bhasmamayam , bhaasmnmrAkhane vikAra. nauH supa -maganI dALa-bhakSya che tethI mayaTa na thayo. jANa ghaTa-kapAsanuM kapaDuM-AchAdana che tethI mAru na thaye. . 6 25 46 rA-rma-phI-soma-vanAra 6/ 2 / 47 || bhakSya ane AchAdana artha sivAyanA zAra, , , 7La, rama ane vaga zabdane vikAra ane avayava arthamAM nitya ma pratyaya lAge che, myttrAjaca vira:. avayayaH-zarama mU-zarane vikAra-zaramAMthI banela vastu athavA avayava Tarma0 vivAra, avayava -rmamaya-DAbhano vikAra-DAbhamAMthI banela vastu athavA avayava Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana sUcara vikAra, kavacavaTI mamphU dIne vikArakuMdImAMthI banela vastu athavA avayava tRca vizvAsa, avayava -tRNamaya-tane-ghAsa-vikAra-vAsamAMthI banelA vastu athavA avayava samagra vivAra:, avayava:-somaca-mane vikAra-samamAMthI banela vastu athavA avayava vaDhava gaNya vira , avayava-vanamaya-dorIne vikAra-dorImAMthI banela vastu athavA anya 92247. paravarata che 6/ 2 / 48 | bhaya ane AchAdana artha sivAyane eka ravaravALA zabdone vikAra ane avayava arthamAM nitya mayar pratyaya lAge che. mathavA vivAra, avacaya:=Amaya-zAstra athavA varNa. . 62 48 to prANAnA 6 2 / 41 / bhakSya ane AcchAdana artha sivAyanA Tu saMjJAvALA aprANIvAcI nAmane vikAra ane avayava arthamAM mArA pratyaya lAge che. ma-Arca vihAra: avayava =Azramaya-AMbAne vikAra athavA avayava- AMbAnuM phaLa athavA zAkhA. rAma-cASa pakSIne avayava athavA vikAra-zabda prANIvAsI hovAthI nitya maca na thayA. cANamayama- , , | 6 2 49 no purI / 6 2 20 . jo zabdathI purISarUpa-chANarUpa-vikAra-arthamAM maya pratyaya lAge che. macaTa-poH vivAraH-mApUchANuM. vatha tu uccama-dUdha kahevuM hoya te vya rUpa thAya tema na thAya. ! 6 2 5o | trIpurAze. 2 / 12 trIfNa zabdane pureDAzarUpa vikAra arthamAM nitya maya lAge che. macI vinara =aomiyaH purokArA-cokhAne puraDAzayajJamAM mUkyAnuM niveda. raidA -vIkinA cokhA. vaidana mama-zrIhinI bhasma. Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti chaThA adhyAya-dvitIya pAda A banne udAharaNAmAM pureDAza artha nathI tethI mam na thayA. tija-vAt banAni || 6 | 2 | khr sijha ane cava rAbdone vikAra ane nAma na heAya te! mam pratyaya lAge che. ra1 macar tiruca vidyA:, avayavaH-tirumayam-talane vikAra athavA avayava-kheALa. capaca vAra:, avayavaH -savamayam-yavane vikAra athavA avayava. taim-tela. vizeSa nAma che tethI mayaTa na thAya. cAvaH-dArU. vizeSa nAma che tethI maT na thAya. 5 6 / 2 / para // vijAta || 6 | 2 | par // viSTa zabdane vikAra arthamAM jo kAI nuM vizeSa nAma na hoya te maT lAge che. pariNAma // 6 // 2 // 51 5 // avayava arthamAM koI vastunuM vizeSa mayar-vimaviyA=vidanacar-pIselI vastune vikAra-maganu mIThuM, aDadanuM pIThu, e piSTatA vikAra che. ! huM ! 25 53 / nAmni H || 6 | r / 14 / viSTa zabdane vikAra arthamAM " thAya che, jo e vizeSa nAma hAya te. -viTaca vAra:=fveda : =viSTa+3+vA=viSTivA-pIDI. 5 6 ! 2 5 54 5 yogodAhAd Inan hiyaGgu asya / / 6 / 2 / 55 // goroda zabdane vikAra arthAMmAM je vizeSa nAma heAya teA s thAya che. ane ghonooda nu cittu rRpa thaI jAya che. vinA:-hodda+ na=f Inan - hyogodohasya J+phena-daiyavInam - nayanItam dhRtaM vA-mAkhaNu athavA ghI-gaI kAle deohavAyela dUdhanuM mAkhaNa ke ghI, bIjuM kaMI nahi. paugolonuM sam---gaI kAle dohavAyela dUdhanA vikAra-chAza athavA game te bIjI vastu, A vizeSa nAma nathI tethI g na thayA. / / 6 / 2 / 55 5 apa catra nA || 6 | 2 | 6 |! ar zabdane vikAra atha`mAM can vikalpe lAge che. cak-amAra=map+ya=zrayam ; vU+maya=mayam-pANInA vikAra // 6 // 25 5da // Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana jIr catuSTa puSpa-mUche || 6 | 2 | 17 || te puSparUpa vikAra hAya ke puSparUpa avayava hoya athavA mUharUpa vikAra hoya ke mUtrarU 5 avayava heAya te vikAra ane vamava arthAMmAM pratyayaneA bahula leApa thAya che. 202 maTne lepa machiAyA: vizvA: avayavo vAjA+maya=mahApuSpamU--mallikAnuM' puSpa vidyAryAH vAra: avayavo vA=vivArI+maya-virI-mUham-vidArInuM mULa, vAtsya avayava =vAranuM duSNam--varaNane avayava-varaNa nAmanI auSadhInu puSpa 32 bacavaH gheraka sUr--eraMDAneA avayava-eraDAnuM mULa. vaduruM kahevAthI A ate udAraNAmAM pratyamane lepa thayeA. che || 6 | 2 | 98 || rUpa vikAra ke avayava hAma tA lApa nitya thAya, mayaDhatA lepa-gAmajasya vAr: avayavo vAgAma+mayajJAmAM mAMbaLuM. 5 6 ! 2 58 ! jakSAve: j / 6 / 2 / 11 / kSAdi zabdone kaLarUpa vikAra ane avayava arthamAM aLa thAya che. -- jhakSakSya viraH avayavo vA-kSa+R=AkSar-plekSanA larUpa vikAra ke avayava na 5 6 1 2 1 57 // atyaca vijAra: avayavo vA=atya+ban=satyam-azvatyane phalarUpa vikAra ke avayava. !! 6 / 2 / 59 / / nakLyA vA ph | 2 | 6 || nyU zabdane phlarUpa vikAra ke avayava arthamAM az vipe thAya che. annavA vidyAr avayavo vA=gamyU+ga=gAvavam, jayAre aN na thAya ane bIjA thayela pratyayane lepa thAya tyAre gamyuM, gandU jAMbuDAnuM phaLa. navu e napuMsakaliMgI rUpa che ane jhanUH e strIli'gI rUpa che. // dArA 60| na dvi: dhruvaya-manomaya-jAr // 6 | 2 | 62 / / dhruvaya zabda, maca zabda ane arthavALA zabdane cheDIne khA zabdothI vikAra ane avayava aOmAM be vAra pratyayA na thAya. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203 laghuvRtti-chaTho adhyAya-dvitIya pAda a[potasva vijAH avayavaH vA=ota --pota-ahIM 6 2 31 che sUtrathI gaLu thayelo che. have potaya vizAraH avayavo vA evA arthamAM pharIvAra macaMdra pratyaya na thAye, dura avayava =auva pakuvayane avayava-(kuvayanAmanA mApavAcI padArthane khaMDa eTale bhAga) jomayagra vira:=aumAM maH-chANune vikAra. #Apiyagra vira:=affthI rasa koThA nAmanA phaLano rasa. A kuvara vagere pratyayavALA nAmane ekavAra pratyaya lAgyA pachI pharIvAra paNa pratyaya lAgelA che. che 6.2 61 che vikAra artha pure thaye pitta-bhAtaH -grAri ! 9 2 | dara | pitR zabdane tene bhAI" arthamAM ca pratyaya lAge ane mAtR zabdane teno bhAI" arthamAM 3--pratyaya lAge. ca-pituH mAtA-pitR+cca=fpatRvyaH-pitAne bhAI-kAka 3-mAtuH AtA-mAtR+=mAturA-mAtAne bhAImAme. che 6 rAdara che patrI mada | 6 | 2 | durU I pitR zabdane tene pitA ane tenI mAtA arthamAM jAmaha (maduH) pratyaya thAya che ane mAtR zabdane tene pitA ane tenI mAtA arthamAM kAma (kAma) pratyaya thAya che. kAmaduMpituH pitA=patR+Amada=fpatAmaH-pitAne pitA-dAdA. pituH mAtA pitR+gAma=vitAmahI-pitAnI mAtA-dAdI, mAtu: pitA-mAtR+gAmamAtAma-mAtAne pitA-dAdA. mAtu mAtA-mAtR+gAmaEUR=mAtAmahI-mAtAnI mAtA-dAdI. . 6. 2 63 . ane dudhe --mosama che ! 2 64 // mA zabdane dudha arthamAM soDha, dUsa ane rIla evA pratyaya lAge che.. soDha-veH sudhAmU-visoDha-viloDha-bakarInuM dUdha. pUta-,, , =vasUla-bakarInuM dUdha. mIra,, , avi+marI = vimAsam bakarInuM dUdha. che 6 2 64 rASTravAcI pratyaya-- Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana rASTre anaGgAdibhyaH / / 6 / 2 / 65 // aGgavagere hone DIna 54yata nAmane '210' a bhA aN thAya che. aN-zibInAM rASTram-zibi+aN zaibam-zini sAno deza. aGgAnAM baGgAnAM vA rASTram iti vAkyameva-sahI maga vagere za hone vAle tethI pratyaya na thAya. 56 matAvara vA55 / 27. // 6 / 2 / 65 // rAjanyAdibhyaH akA / / 6 / 2 / 66 / / rAjanya pore zahAne / ' artha mA akala prat55 sA che. akaJrAjanyAnAM rASTram rAjanya+aka-rAjanyakam-saranyAnA deza. devayAtavAnAM rASTram-devayAtava+akaJ-daivayAtavakam- hepamAnavAnA deza. // 6 / 2 / 11 // basAteH vA / / 6 / 2 / 67 / / vasAti zamne 'rASTra' arthamA akaJ pratyaya vispe thA . akA-vasAtInAM rASTrama vasA ti+akana-vAsAtakam , vAsAtaM rASTram-sAti lokone deza. // 6 / 2 / 17 // bhauriki-aiSukAri-AdeH vidha-bhaktam / / 6 / 2 / 68 // bhauriki pore zahAne 27,' 25 mA vidha pratyaya lAge ane aipukAri vagere zabadone "rASTra arthamAM mam pratyaya lAge che. vidha-bhaurikINAM rASTrama bhauriki+vidha-rikividhama-bhauti sAnA deza. bhakta-aiSukArINAM rASTram-aiSukAri+bhakta aiSukAribhaktam-merI sAnA deza. bhakta-sArasAyanasya rASTram-sArasAyana+bhakta mAramAyana bhaktam-sArasAyana saain| deza. // 6 / 2 / 68 // nivAsa Adi a--- nivAsa-adUrabhaba iti deze nAmni // 6 / / / 69 / / nivAsa ane adUrabhava---a bhA ne zinu nagaranu 38 nAma hAya te yathAvihita pratyaya lAge. aNUzibInAM nivAsaH zivi+aN zaibam-zinu nAma vidizAyAH adUrabhavam vidizA+aN vaidizaM nagaram-vaizi nagara-va bhAna kALamAM bhilasA nagara. // 6 / 2 / 18 // Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-chaTho adhyAya-dvitIya pAda 205 tad atra asti / 6 / 2 / 70 / / prathamAMta nAmane "te ahIM che. evA saptamInA arthamAM yathAvihita 1 thAya che, je dezanuM rUDha nAma hoya to. aN-udumbarAH asmin deze santi iti-udumbara+aN-audumbaraM nagaram / dezamAM uMbarAnAM jhADa che te nagara. // 6 / 2 : 70 // tena nivRtte ca / / 6 / 2 / 71 // tRtIyAMta nAmayI nivRtta-ne-ni -sevA 25 mA ne zinu na heya te yathAvihita pratyaya thAya che. I-kuzAmbena nivRttA-kuzAmba+In=kauzAmbo-zA nAmanA zapurI sthApelI-tenA dvArA nipajelI te kauzAMbI. kauzAbo deza athavA nagarI. // 6 / 2 / 71 / / nivAsAdi cAra arthanA sUcaka pratyaya-- nadyAM matuH / / 6 / 2 / 72 / / nivAsa, adurabhava, tadatrAsti-te aDI, tena nivRtta-tanAtha nipshuevA cAra arthamAM jo nadInuM nAma heya to nAmane natu pratyaya thAya che. matuudumbarANAM nivAsaH-udumbara+matu-udumbarAvatI-bhavatI nahI udumbarANAm adUrabhabA--" " " " udumbarA; asyAM santi- , , " " udumbanivRtta - , , , , / / 2 / 72 // mdhvaadeH|| 6 / 2 / 73 // navuM vagere zabdone je dezanuM nAma heya te upara jaNAvelA cAre arthamAM mat-matu pratyaya yAya che. matmadhunaH nivAsaH madhu+mat-madhumAn-zarnu nAma che. ,, adUrabhavaH= , , , , " madhu asyAM asti-madhumatI , " " madhumiH nivRttaH-madhumAn , , , visasya adUrabhavaH visa+mat-visavAn-- , / / 2 / 73 // naDa-kumuda-vetasa-mahiSAd Dit // 6 / 2 / 74 // Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana naDa, kumuda, vetasa, mahiSa meM hone 752 1996 yAre artha bhAle hezanu nAma hoya te| mat-matuDU pratyaya thA5 che. matnaDAH santi yatra-naDa+mat naDvAn dezaH-dezanu nAma cha. kumudAH santi yatra-kumuda + mat=kumudvAn ., vetasAH santi yatra-vetasa+mat-vetasvAn ,, , mahiSAH santi yatra-mahiSa + mat-mahiSmAn ,, mahiSmati deze bhavA mAhiSmatI nagarI. // 6 / 2 / 74 // naDa-zAdAd vlH|| 6 / 2 / 75 // nara ane rAtre zabdone uparanA cAre arthamAM je dezavAcI nAma hoya to vala (valai) pratyaya yAya che. valanaDAH santi yatra-navalam ---heza nagaranu nAma. zAdAH santi yatra zAdvalam--,, , ,, // 1 / 2 / 75 // zikhAyAH // 6 / 2 / 76 // zikhA zahane le zinu nAma hoya to 352nI yAre 25 mA vala pratyaya thAya che. vala-zikhAbhiH nivRttam-zikhA-vala=zikhAvalaM puram-naganu nAma. // 6 // 27 // zirISAda ika-kaNau // 6 / 2 / 77 // zirISa zabdane je dezanuM nAma hoya to uparanA cAre arthamAM ja ane kaN prtyye| thAya che. ika, kaNa-zirISANAm adUrabhavaH grAmaH-zirISa+ika-zirISikaH, zirISa+kaNazairISakaH-zirISa nAmanA ! pAsenu gAma-zarISA-rena tIrtha-gurAtamA dosa pAsenuM // 6 / 2 / 77 // zarkarAyA ikaNa-Iya-aNa ca // 6 / 2 / 78 // zarkarA ne zinu nAma hoya to 52 nA yAre abhI ikaNU, Iya, aN , ika, bhane kaN-abha pAya pratyayo sAge cha ikaNa-zarkarAH asmin deze santi zarkarA+ika zArikaH-hezana nAma che. Iya-,, , , ,, ,, +Iya-zArkarIyaH-,, ,, aN-, , , ,, ,, +aN-zAkaraH-,, ,, ika-" , , , , +ika-zarkerikaH-,, ,, kaN- , , , , +knn-shaarkrkHzArka rika-bhAvanagara pAsenA saNosarAmAM sAkariye nAme kuve che. je da 2 78 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3: garamATeH / / 6 / 2 / 7o II ma Adi zabdane jo dezanu nAma hAya tA upara jaNAvelA cAre atha mAM ra pratyaya thAya che. laghuvRtti-chaThTho adhyAya-dvitIya pAda *-- aramAna: santi yaMtra kRti-arama+ra=amaraH-- dezanuM nAma che. cUSAH santi cannati-yUSa+-yUSa:--,,,, jUsara-dezanuM ke gAmanuM nAma !! huM ! 2579 5 mekSAve: ina | 6 | R | 80 || prekSA Adi zabdone dezanuM nAma DAya te upara jaNAvelA cAre amAM na satyaya thAya che. na~~ prekSA maMtra ati kRti=prekSA+na=prekSI-dezanu nAma. phalakA atra asti iti phalakA+in phalakI -,, - sajja - -- taLAve sar / 6 / 2 / 8 tRLa Adi nAmeAne jo dezanuM nAma heAya te upara jaNAvelA cAre arthAMmAM sa (ca) pratyaya thAya che. nAH yaMtra santina +pUr-navasA tRLAni yaMtra santitRLasaha--tRLatA dezanuM nAma che. bhAvanagara pAse vartamAnamAM taNusA gAma che. dr 23 maLa - 207 "" !! huM ! 2 ! 80 // / - azAH santi catra=drArA+ha-vAzim-dezanu nAma che. vArA: santi yatra-vArA+pha-vRziC-- rAreH phaiH || 6 | 2 | 82 || za Adi nAmeAne jo dezanuM nAma DhAya te upara jaNAvelA cAre arthamAM ja pratyaya lAge. 5 6 / / 81 | ,, rIdanAre mana || 6 | 2 | 83 || arIdaLa Adi nAmeAne jo dezanuM nAma hoya te upara jaNAvelA cAre arthAMmAM anna-avaLu lAge che. ! 652 5 dvazA Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana arahaNAnAm adUrabhavaH arIhaNa-aka-ArIhaNakam-ddezanu nAma che. khaNDUnAm adarabhavaH khaNDu+aka-khANDava kam ,,,, -4341 nAmane pradeza // 6 / 2 / 83 // supanthi-AdeH vyaH // 6 / 2 / 84 // supanthin kore nAmAne le dezanu nAma hoya to 352 reden yAre abhi ya (jya) pratya5 Age. supathaH adarabhavaH=supanthin+jya saupanthyam-heza nAma . suvathaH adUramavaH-suvanthin+jya-sauvanthyam -,, ,, // 6 / 2 / 84 // sutaGgamAdeH ib // 6 / 2 / 85 // sunnama vagere nAmone je dezanuM ne ! hAya to upara jaNAvelA cAre mana i (i) pratyaya ya ya cha. sutaGgamaH nirvRttA-sutaGgama+iJ-mautaGgamiH-nagarI nAma che. munivittena nivRttA-munivitta+i=maunivittiH-., ,, // 6 / 2 / 85 // balAdeH yaH // 6 / 2 / 86 // vatra Adi nAmane je dezanuM nAma hoya te uparanA cAre arthamAM ja yAya che. balena nivRttam-bala+ya-balyam-zanu nAma cha. uttarapradezanamatiyA prAMta pulena nivRttam-pula+ya pulyam-,, , // 6 / 2 / 86 / / aharAdibhyaH aba / / 6 / 2 / 87 // ahan pore zahone ne zinu nAma 5 te 752nA yAre amita a (ab) pratyaya sAye . aJahnA nivRttam-ahan+aJ=Ahnam-hezanu nAma che. lomnA nivRttam loman+aJ=laumam-,,,, // / 2 87 !! sakhyAdeH eyaNa // 6 / 2 / 88 // sakhi sAnAmAne ne zinu nAma ya to uparanA yAre abhA eyaeyaNa pratyaya yAya che. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 ladhuvRtti- adhyAya-dvitIya pAda 206 eyaNasakhyA nirdhataH sakhi+eya-sAkheyaH-Tezanu nAma cha. sakhidasena nivRttaH sastridatta+eya-sAkhidatteyaH ,, kAra88) panthi-AdeH AyanaN / / 6 / 2 / 89 // cina Adi nAmane je dezanuM nAma heya te upara jaNAvelA cAre aryAbhA Ayana-AyanaNa-pratyaya thAya che. AbanaNpathA nivRtta panthin+Ayana-pAnthAyanaH-henu nAma che. pakSeNa nittaH-pakSa+Ayana-pAkSAyaNaH-, ,, / / 2 / 86 / / karNAdeH AyaniJ // 6 / 2 / 90 // ja Adi nAmane jo dezanuM nAma hoya to upara jaNAvelA cAra arthomAM Ayani-Ayanima-pratyaya yAya che. Ayani--- karSena nivRtta:-karNa+AyaniJ kArNAyani:-hezanu nAma the. vaziSThena nivRttaH vaziSTha+Ayani-vAziSThAyaniH- ,, // 6 / 2 / 90 // utkarAdeH IyaH / / 6 / 2 / 91 / / Adi nAmone je dezanuM nAma hoya te upara jaNAvelA cAre arthomAM Iya pratyaya yAya che. utkarANAm adUrabhavaH uskara+Iya-utkarIya:-zinu nAma che. saGkarANAm adUrabhavaH saGkara+Iya-saGkarIyaH-- // 28 // naDAdeH kIyaH / / 6 / 2 / 92 // naDa Adi nAmAne ne Trezanu nAma hAya ta SRnA yAre amAM kIya pratyaya thAya che. kIyanaDAnAm adUrabhava;=naDa+kIya-naDakIyaH-zinu nAma che. plakSakANAm adUrabhavaH plakSa+kIya-plakSakIyaH-,, / / 2 / 62 / / kRzAzvAdeH IyaNa // 6 / 2 / 93 // 14 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana gRAra vagere zabdone je dezanuM nAma heya te upara jaNAvelA cAre arthomAM IyaNa pratyaya yAya che. IyaNakRzAzvena nirvRtaH-kRzAzva-IyaNa -kAzviIyaH-zanu nAma ke ariSTena nirvRttaH ariSTa+Iya-AriSTIyaH- , // 26 // RzyAdeH kaH // 6 / 2 / 94 // zvarI vagere zabdane je dezanuM nAma heya te upara jaNAvelA cAre arthomAM kapratyaya che.. . kaRzyena mittaH Rzya+ka-zyakaH-zana nAma . nyagrodhena nivRttaH nyagrodha+ka-nyagrodha:-,, , / 2 / 64 // varAhAdeH kaN / 6 / 2 / 95 // varAha vagere nAmone je dezanuM nAma heya te upara jaNAvelA cAre arthomAM ka -kaNa - pratyaya yAma the, kaNabarAhAH santi yatra-varAha+ka-bArAhakam-hezanu nAma. palAzAH santi yatra -palAza+ka-pAlAzakam- , // / 2 / 65 // kumudAdeH ikH|| 6296 // vagere nAmane je dezanuM nAma hoya to upara jaNAvelA cAre arthomAM ika pratyaya thAma che. ikakurmudAH santi yatra-kumuda+ika-kumudikam dezanu nAma hai. ikkaTAH santi yatra-ikkaTa+ika-ikkaTikam , // 6 / 2 / 86 // azvatthAdeH ikaN // 6 / 2 / 97 // azvattha pA.6 nAmAne ne zinu nAma hoya . 52 pAvasA yAre arthAbhAM ika-ikaNa-pratyaya yAya che. ikaNaazvatthAnAm adUrabhavaH-azvattha+ikaN-Azvatthikam-dhanu nAma che. kumudAnAm adUrabhavaH-kumuda+ikaNa-kaumudikam- , // 6 // 7 // Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-chaThe adhyAya-dvitIya pAda paNuMmAsI sUcaka pratyaya-- sA gaumANa che ja228 pauNuMmAsI sUcaka prathamAMta nAmathI te enI' evA arthamAM je vizeSa nAma heya te yathAvihita pratyaya thAya che. sauthI nAnI caca ti vauSa mArA amAra: vA-je mahinAnI pUnama pauSI hoya te pipa mahIne athavA arthe piSa mahine. | 6 298 gAprahAro-gAthAt aa che 62 / paurNamAsIsUcaka gAkALI ane saranA nAmothI te enI evA arthamAM vizeSa nAma hoya to -ALuM- pratyaya thAya che. AgrahAyaNI paurNamAsI asya iti AgrahAyaNI+ikaNa-AgrahAyaNikaH mAsaH 3mA vA-mAgazara mahine, athavA ardhA mAgazara mahine. ___ azvatthA paurNamAsI asya iti azvatthA+ikaNa-AzvasthikA mAsaH ardhmAta: vAAvRtyika-Aso mahino athavA aDadho A mahine. che6299 trI-wArtikI punI-vAt vA II drA 2 : 200 | paurNamAsIsUcaka taitrI zaktinI junI ane zavA nAmethI te enI evA arthamAM vizeSa nAma heya te vikipe lAge che. phaLa caitrI paurNamAsI asya caitrI+ikaNa-caitrikA, caitraH-caitramAsaH ardhamAsaH vA-yaMtra mahine athavA adhe caitra mahine " fii zaurbamArI araya zarsiI-kSartivika, tA-katika mahino athavA adhe kArtika mahine gunI paumArI maca _ino+-jAguniyA, jAnunaH-phAgaNa mahine athavA arthe phAgaNa mahine. bevaLa vaLAvI kahyuM zALAnA bALaH zrAvaka-zrAvaNa Akho mahine athavA artho mahino. devatA arthaka pratyaya-- che 6. 2. 100 revatA / 6 2 / 20 2 | deva-devatA-nAyaka prathamAMta nAmane "te ene devatA evA arthamAM yathAvihita pratyaya lAge che. Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 212 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana ay-fjana: phevatA araya ri-aunA jaina-jina jene deva che. gya-marina levAtA lakSya nimAya-Agneya-agni jene deva che. i-gavacaH vaivatA gaNya tiritra Aditya jeno deva che. che 6 2101 kSiputrA : II dA 2aa 202 | uTTlIputra Adi zabdone te ene devatA" evA arthamAM ya pratyaya lAge che. - vAlIputro sevatA acaMkSiIputra+pheMca=AlIputrIca--jene devatA paMgAkSIputra che evuM kavi. tAro phevatA asva= tAva+phaeNca tAriNIya Hi-jeno devatA tArzabiMdava che evuM havi | 6 2 / 102 | zun thA 6 2 103 sutra nAmane "te ene devatA" evA arthamAM pratyaya lAge che. rUca phevatA 34 gunA =zuciM vara-jene devatA zukra che evuM - 6 2 103 rAvajata 62 204 . zata nAmane ene devatA evA arthamAM ya ane phu e be pratyayo, lAge che. phasa, phaya-rAtaH devatA maca=AtIya rAjakIyam, zata =rAta dina jene devatA zatarudra che te | 6 2 104 ponapata- pAnapAtaH 2 mAtA ddA 2 / 205 manapAtuM ane pAnapAta nAmone te eno devatA evA arthamAM phrA ane phasa pratyaya lAge che ane jyAre A baMne pratyaya lAge tyAre A bane zabdanA cheDAnA mAta aMzane 7 belAya che. IMca, rUpa- aponapAt devatA asya aponapAt+ iiy-aatne| tR-aponaptR+Iya-aponaptrIyamaponapAt devatA asya=24ponapAt+iya-At nI tR-aponptR+iy-aponatri-jene devatA aponapAta che te Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-chaTho adhyAya-dvitIya pAda 213 bhapAnnapAt devatA asya apAnnapAt+Iya-At na tR-apAnnaptR+Iya= - apAnnaptrIyam-- , , apAnnapAt+iya=At / / tR-apAnnaptR+iya% apAnnastriyam-na heyatA ayAnnapAta che te / / 6 / 2 / 105 / / __ mahendrAd vA // 6 / 2 / 106 // mahendra nAmayI te meno heta' mevA arthamA Iya ane iya pratyayo viye mAne. Iya, iya-mahendraH devatA asya mahendrIyam , mahendra+iya-mahendriyam, mahendra+aN= mAhendraM haviH-lenA yatA maheMdra che te vi. // 6 / 2 / 106 // ka-somAt TyaN // 6 / 2 / 107 // ka nAmane mane soma nAmane 'ta mene pitA' sapA sabhA y-ttynnpratyaya lAge che. vyaNa kaH (kaH pranApatiH) devatA asya-ka+TayaNa kAyamja nI heva -prgptihete havi somaH devatA asya soma+TayaNa-saumyaM haviH-saumyatA va sauma chete ravi // 6 / 2 / 107 // dhAvApRthivI-zunAsIra-agnISoma-marutvat-vAstoSpati gRhamedhAd Iya-yau // 6 / 2 / 108 // cAvApRthivI, zunAsIra, agnISoma, marutvat , vAstoSpati bhane gRhamedha nAmAne te ene devata" evA arthamAM phreza ane 2 pratyaya lAge che. Iya, ya yozca pRthivI ca=dyAvA-pRthivyau devate asya iti yAvA-pathivI+IyapAvApRthivIyam; yAvApRthivI+ya yAvApRthivyam-nA heva ghAvI cha.. zunazca sIra ca zunAsIro devate asya iti-zunA-sIra+Iya-zunAsorIyam , enA-sIra+ya-zunAsIryam-(zuna-vAyu mane sIra-sUrya)-vAyu ane sUrya senA / . . agnizca somazca agnISomo devate asya iti agnISoma+Iya-agnISomIyam bhagnISoma+pa-magnISomyam-245 ane soma nA he| che. Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vAstoSpatirdevatA asya iti vAstoSpati+Iya-vAstoSpatIyam , bAstoSpati+ yAstoSpatyam=pati nA 1 che. gRhamedhaH devatA asya iti gRhamedha+Iya-gRhamedhIyam , gRhmedh+y-gRhmedhymgRhamedha jeno deva che. 6 / 2 / 108 // vAyu-Rtu--pitR-uSasaH yH||6|2 / 109 // vAyu, Rtu, pitR ane uSas za hone ta mene devatA' mevA arthamA ya sAye . yavAyuH devatA asyeti-vAyu+ya-vAyavyam-pAyunatA heva che. RtuH devatA asyeti-Rtu+ya-Rtavyam-RtunA heva cha. pitA devatA asyeti-pitR +ya-pitryam-pitA banA heva che. uSA devatA asyeti-uSas+ya-uSasyam-pramAta nAva cha. // 6 / 2 / 10 / / mahArAja-proSThapadAda ikaNa // 6 / 2 / 110 // mahArAja ane proSThapadA nAmAne ta menA hatA' sevA abhI ikaNa sAre . ikaNamahArAjaH devatA asya mahArAja+ikaN-mAhArAjikam-makhAsa nA 45 che. proSThapadA devatA asya proSThapadA+ikaNa-prauSTapadikam-pra4i56 mA vi cha. // 6 / 2 / 110 // . kAlAt bhavavat // 6 / 2111 / je rIte mA arthamAM je pratyo kahevAnA che te pratyaya te ja rIte vizeSa kAlavAcaka zabdone "te ene devatA" evA arthamAM paNa lAgI jAya che. ikaN-yathA-mAse bhavam mAsa+ikaNa-mAsikam-bhAsamA yaye tathA-mAsaH devatA asya iti maasikm-n| bhAsa he cha eNya-prAvRT devatA asya iti prAvRS+eNya-prAvRSeNyam - tutI hera // 6 / 21111 // chan45 matha AdeH chandasaH pragAthe // 6 / 2 / 112 // pragAtha artha jANatA hoya to davAcaka prathamAMta nAmane "ene Adi che evA arthamAM yathAvihita pratyaya lAge che. Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-chaTho adhyAya-dvitIya pAda pragAtha-vedagAnamAM maMtranI je be bacAo heya che te acAone prakarSapUrvaka gAvAthI traNa tracAo karavAmAM Ave evA maMtravizeSane kAtha kahe che. - : gari carca prAtharca - gi[- prAyaH-paMkti nAmane AdibhUta chaMda je pragAthane che te pAta. 3nuSya madhyam carcA jhaLahya-anupa je pragAthanA madhyarUpa che. ahIM AdibhUta chaMda artha nathI paNa madhyarUpa chaMda artha che tethI A niyama na lAge yuddhArthaka pratyaya | 6 2 112 . co-yoganATu yuddha / 6 25 23 ddhA-laDanAra -arthavALA prathamAMta nAmane ane "laDAInuM prayojana sUcavanArA prathamAMta nAmane "tenuM yuddha' evo artha jaNAto hoya te yathAvihita pratyaya lAge che. pravRtti vaDe meLavavAnA phaLanuM nAma prayajana. aN-vidyAdharAH yoddhAraH asya yuddhasya iti vidyAdhara+aN-vaidyAdharaM yuddham-re laDAInA cehAo vidhAdhare che. - anu-sumA gogana maraca yuddhara ta gumA+ma-sau suda-je yuddhanuM prajana subhadrA che te saubhadra yuddha-subhadrAne meLavavA sAru thayeluM yuddha. che dA ra ! 113 mAtra kahyAM : . dara | 24 / je nAmane "bhAva"arthamAM paga pratyaya lAge che evA prathamAMta nAmane strIliMgI emAM evA arthamAM a--pratyaya lAge che. -trAtaH rAma tithI vartate pravAtA tithiH-prApAnA tithi-je tithimAM prapAta che. A prapAta zabda jyotiSane che. jhAvAra rIte racA evA arthamAM prAkAra" zabdane pratyaya na thAya, kemake je rita prAra: evI bhupatti karela che tethI prAkAra zabdane karma arthamAM ghara thayela che bhAva artha mAM ghaga thayela nathI . 6ra 114 cainabhAtA tai45AtA I 6 2 221 che phana zabda pachI ane tira zabda pachI gha pratyayavALe ta zabda Avelo hoya te ja pratyaya lAge che ane na tathA tiru zabdane cheDe 6 ne Agama umerAya che. Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zadAnuzAsa cenavAta sAm ti cena+mu+Ata+ja-nakhyAtA-tithi, krIDA, athavA kriyAbhUmi. tirupatiH 3racAm kRta ti+F+FAta--taisapAtA-tithi. krIDA athavA kriyAbhUmi. che 6 5 25 115 kIDA arthaka pratyaya prata jAvA : che 6 2 26 che praharaNavAcI prathamAMta nAma pachI "kIDA" arthamAM na lAge che. - e: badAma aca okAyAm ta jarA zIrA-je krIDAmAM daMDa praharaNa-hathIyAra-che.. ra: prAram mArA nAthAkU-je senAmAM taravAra praharaNa che.ahIM krIDA artha nathI, senA artha che tethI A niyama na lAge. 5 6 aai 116 | veri apIne arthaka pratyaya tat retti dhIre I 6 25 27 che. dvitIyAta nAmane "tti-jANe che athavA "dhIre-bhaNe che arthamAM yathAvihita pratyaya lAge che. ay murti vari adhIne yA dUrta -maudUrtiH muhUrta nAmanA graMtha ne jANanAre athavA bhaNanAre-jyotiSa zAstrane paMDita ke vidyArthI DhaH veti dhIre vA cha -chAta-chaMdane jANanAre athavA bhaNanAro. || 6 | rA 117 | , cAyAreka 6. 2aa 228 dvitImAMta cAca vagere zabdone vetti ane dhIre arthamAM [i lAge che. racAye vetti ane vA racAyaT-naiyAlaya-nyAya zAstrane jANanAre athavA bhaNanAro. cArja veri nathI te vA cA -naiyAlA-nyAsane jANanAre athavA bhaNanAro. | | 6 2 118 che Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-chaThThA adhyAya-dvitIya pAda 12-95--AT-1--Rtu AvyAna AnyAvidAt / / 6 / 2 / 117 Ir je nAmane cheDe pa6, 5, ane rukSa zabdo che evA dvitIyAMta nAmane naitti ke bIte amAM phaLa thAya che. tathA Rtu, AhvAna, AyAyinnA evA a vALA dvitImAMta nAmane vrutti athavA pIte arthAMmAM vaN lAge che. - -- aMte pay-pUrNavavuM aitti adhIte yA pUrvapara-pauvavRtti:-pUrvanA padane jANanArA athavA bhaNanArA. pUrva nAmanu eka prAcIna jaina zAstra che. aMte 1-mAtRvuMtti pote vA mAtRpa+pha-mAtRpiH-mAtRkapa nAmanA graMthane jANunArA athavA bhaNanAre. aMte nALa-mokSaLa vRtti adhIre vAtokSaLa+6-aukSabhiH jemAM gAyeAnAM lakSaNa batAvelAM che evA geAlakSaNa nAmanA graMthane jANanArA athavA bhaNunAza. 217 vetti yajJavAcaka - agniSTomaM adhIte vA azmiToma-AnaMdoninjaHagniTToma nAmanA yajJane jANanArA athavA tesabaMdhI graMthane bhaNanArA. AkhyAna - yavakIti bhAkhyAnaM vetti adhIte vA yavakrIti + ikaN yAvakrItikaH cakrIti nAmanA AkhyAnane jANanArA athavA bhaNunA AkhyAyikA - vAsavadattAm AkhyAyikAM vetti adhIte vA vAsavadattA+ika - vaasvkRttiH-vAsavadattA nAmanI AkhyAAine jANatA?! athavA bhaNanArA. || 6 | 2 | 119 5 gaNAvuM kSetranuM // 6 25 20 || . jja nAma sivAya je nAmane cheDe sUtra zabda Avele! hAya evA dvitIyAMta nAmate kRtti. athavA vIte, arthamAM g lAge che. ika - vRtisUtra dhite vA vRttisUtra + ika - vArtisUtrakaH vRttisahita sUtrane jANanArA athavA jANanAre A niyamamAM 'uttarapadarpa na heAma evA kevaLa sUtra zabda levAne nathI' ema samajavAnu che jethI 1 vRtta pIne sautraH-thAya-ahIM A niyamathI g na lAgyA. vavarga naitti gaSIne mA kArautra:-kalpasUtrane jANanArA ke bhaNanArA--ahIM zabda che tethI phaLa na lAgyA. 5 6 1 | 120 // Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana adharmakSatra-tri- saMga vighAyA 62 / 222 gharma, satra, tri, ane mA zabdone choDIne bIjA nAma pachI AvelA dvitIyAMta vizA zabdane veti ke adhIne arthamAM lAge che. za-vAcava veri rIte vA vAyakathA-vAcavA -kAgaDAnI. vidyA jANanAre athavA bhaNanAro. A sUtramAM paNa uttarapadarUpa na hoya e ekale vidyA zabda levAne che. tethI ekalA vidyA zabdanuM rUpa A pramANe thAya vivAM veNa ane vA vAH-phuga na lAgo. dharmavighAM vaita vadhIne vA vAva-dharmavidyAne jANanAre ke bhaNanAro. kSatravivAM vetti adhIte vA kSatriciH-kSatravidyAne jANanAra ke bhaNanAro. triviyAM , , naiziH-jenA traNa bhAga che evI trividyAne jANanAro ke bhaNanAre saMtavava ,, , sAMjaliva-saMsargavidyAne jANanAra ke bhaNanAro - vitha ,, ,, maka - aMgavidyAne jANanAre, ke bhaNanAro. aMgavidhA nAmanuM prAcIna eka jainazAstra athavA aMgavidyA eTale sAmudrika zAsa che 6 2 121 che yAjJija-gathika-aurfthati dA2A 22 cA, 35 ane sojAta zabdane vera athavA pote arthamAM phALu pratyaya lAge che. ane rokAyA zabanA ja ne ja bolAya che #gcAM veri kathIte vA cattara-vAjJika yajJane jANanAre, ke jANanAre 3ye vitti adhIte vA==+phaLa-bhauSiA -sAmavedanAM keTalAMka sUkto mATe A ukatha zabda rUDha che. - phaLa-DhovAyataM vetta gIta vA soDhAyata-kautikU-lokAyata zAstrane jANanAre athavA bhaNanAro. 6212rA bakutrApAt rUna ddA 2 / 23 . anutra zabdathI veri ke pote arthamAM phana pratyaya lAge che. in-brahmaNA prokto pranthaH brAhmaNaH brAhmaNasadRzaH anubrAhmaNam-anubrAhmaNaM vetti adhIte vA anutrAhmaNa+nananutrAhmI-anubrAhmaNane jANanAre athavA bhaNanAre - 6 2 123 che. Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-chaThThA adhyAya -dvitIya pAda rAta-phTe; ya: rUT // 6 // 2 // 224 || rAtacit ane deryana zabdone naitti ane more amAM ra pratyaya lAge. 6--AtavayaM vetti adhIte vA-tavaya+ dra-zataSiSThI-zatapathane jANunArI athavA bhaNanArI, zatacittaH prayAga paNa thAya che. TU-divayaM vennimIte vA--priya-TU-STici:-SaSTipathane jANanArA athavA bhaNanArA. nArIjAtimAM piicanI paNa prayoga thAya che. sAMkhyAnAM taMtro mATe SaSTitaMtra zabda vaparAya che. eTale A puSTipatha zabda SaSTitaMtranA sUcaka hAI zake. / / 6 / 2 / 124 5. pottaravuMmbaH rUH || 6 | 2 | 219 2 || tathA par zabdane ane je zabda pachI paT zabda uttarapada rUpe hAma tene vottara zabda pachI AvelA v zabdane vRtti ane naSIte arthamAM pratmama lAge che. phaLa-pUrvayaM catti adhIte vA-pUrvavata+-pUrvavavizvaH-pUrvapadane jANanArA athavA bhaNanArA. phaLa t vatta gIte vA-pa+viH-padane jANanArA, bhaNanArA. -pavottara thayuM cetti adhIte vA-yottapar+popaHi-padottarapadane jANanArA athavA bhaNanArA. 56 / 2 / 125. 6-ma-zikSA-mImAMsA-sAna: gujaH || 6 | 2 | 26 || pa6, ma, zikSA, mImAMsA ane sAman zabdone naitti athavA adhIte amAM aja pratyaya lAge che. 3 yaM vaitti adhIte yA-6+3=4=vaH-padane jANanArA, bhaNanAra. gama vRtti adhIte vA-ma+=ma:- kramane jANanArA, bhagunArA. zikSA vRtti gadhIte vA-zikSA+maja zikSaH--zikSAne jANanArA, bhaNanArA. mImAMsAM vaitti adhIte ya-mImAMsAnA momAMtaH-mImAMsAnAmanA zAstrane jANanArA,. bhaNanArA. sAma vRtti amIte vA-sAma7-a-sAmaH-sAmavedane jANunArA, bhaNanArA. u 6 / 2:1265 Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana sa-pUta sun 6 2 227 je nAmanI AdimAM te zabda che tathA je nAmanI AdimAM sarva zabda che te nAmane vetti ke vIte arthamAM thayelA pratyayane lepa thAya che. infIna rada vArta-vArtAM vetti yIte vA savArtA-vartika sahita jANanAre bhaNanAro. saMverAna vetti adhIne vAverA-sarva vede ne jANanAra athavA bhaNanAra. che 6 2 1275 sAta che 6. 2 228 je saMkhyAvAcaka nAma pachI zuM pratyaya Avela hoya te nAma ja "sUtra' arthane jaNAvatuM hoya te vaitti ke adhIte arthamAM je pratye AvanAra hoya temano lepa thaI jAya che. aSTau adhyAyAH parimANaM yasya iti aSTakam-aSTakam sUtraM vidanti adhIyate vA kaSTa grLanIcA-pANininA ATha adhyAyone jeo jANe, bhaNe te. che 625 128 !! noratu . 6 / 2aa 221 je nAmane gho arthamAM pratyaya lAgelo hoya te nAmathI vera ke aSIte arthamAM je pratye AvanArA hoya temano lepa thAya che. noramena projema zautamam tat si adhIro vA jautama-gautamane-gotame kahelA zAstrane-jANanAre athavA bhaNanAre. 1 6 2 129 . vedra-rUnAma raiva 6 2 220 prokta pratyayavALuM vedavAcI nAma. ane rUr pratyayavALuM brAhmaNavAcI nAmaA banne nAme vetti ke vIte arthamAM ja vaparAya che. Tena govarta vaiduM viti gIcate rA - kaThe kahelA dine jeo jANe ke bhAI -tAina provataM drAkSa vinita vadhI? vA tAH -ta kahelA brAhmaNane jeo jANe ke bhaze. 6 25 130 che vetti ane adhIte artha samApta channa artha tena kanna che | 6 | 2 | 232 . tRtIyAMta nAmane badhI bAjue DhAMkele ratha evA arthamAM yathAvihata pratyaya lAge che. jU-vana jIno ratha ==AtrA ratha -badhI bAjue kapaDAMthI DhaMkAyelo ratha. 6 2 131 | Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laivRtti-chaTha adhyAya-dvitIya pAda pAipujAr phana | 6 2 / 2rUra che tRtImAMta evA padukraSpada zabdane badhI bAjue DhAMkelA rathe" evA. arthamAM phara pratyaya lAge che. - vADhera no rayA-kukhya+rU=bdukhyatrI cA-pAMDukebala nAmanA vizeSa prakAranA kaMbalavaDe athavA pAMDu kaMbalathI-dhoLA kaMbalathI-DhAMke ratha. L6 2 132 che. daSTa artha ' re sanna nAni ! ddArA zarU3 / tRtIyAta nAmane joyeluM sAma" evA arthamAM je koI vizeSarUpa nAma jaNAtuM hoya to yathAvihita pratyaya lAge che. anna ruddha kAma zaucaM sAma-iMce joyeluM sAma. g-wtranA dai rAma vATe kAma-kalie joyeluM sAma, dA2A 133. trA gat ! dvA 2. zarU4 je pratye tene eka arthamAM kahelA che tenI jevA pratyayo getravAcI tatIyA vibhakitavALA nAmane joyeluM sAma" evA arthamAM lAge. saujana darda sAma maupajavavaM sAma-paga joyeluM sAma. sUtramAM "aMkavata' kahela che paNa teno artha "tene aMka evo na samajatAM tenuM A ema sAmAnyarUpe artha samajavAne che-ema bRhaduvRttimAM kahela che. che 6. 2134 che vAvat : 25 rU5 tRtIyAta evA rAmadeva zabdane baceluM sAma" evA arthamAM ja pratyaya lAge che. - vAmana darTa sAma-vAmA+ca= =Athe sAma-vAmadeve joyeluM sAma. che 65 25 13pa che hirANa I 6 2aa zarUdda | joyeluM sAma evA arthamAM tRtIyAMna nAmane -ra-pratyaya vikalpa thAya che. sa--3nA sTaM sAma=Ana+=zanam mAnasa -uzanase joyeluM sAma. sAma" padanA traNa artho che-sAmaveda, "sAma" nAmanI nIti ane priya. che 6 2 136 Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana nA nAte TviH || 6 | 2 | 237 // 'jAta' evA arthamAM je ausargika ma kahelA che. tene apavAdarUpa pratyayathI bAdha thatAM pAchuM pharIthI je an nuM vidhAna kareluM che te pharI vidhAna karelA an ne vikalpe DhaN samajave. rarara --rAmaginAtaH satamitra+j=Atamitra:, aLa-zaminan+ba= zAtamitrana: zatabhiSaja nAmanA nakSatramAM thayelA. misisa:-daivataH-himavatamAM thayele-A prayAgamAM Dabala anU thayA nathI tethI A niyama na lAge. uSkRta a AdArA13A tatra udghRte pAtrebhyaH // / 6 / 2 / 138 / / || saptamyaMta nAmathI 'pAtra dvArA ke kAI vizeSa pAtra dvArA uDharelu -bahAra kADhelu" evA arthamAM yathAvihita pratyaya lAge che. rasarAvelu hataHsronaH zarAva: ona-zarAvamAM kADhelA cekhA. zarAva eNTale meTTu kArDimu'--rAmapAtara, lokamAM pAtrane jerUDha artha che te ahI levA che tethI pALivu kaddama e prayAgamAM A niyama na lAge. 5dArA138|| zayana atha sthaNDilAt zete vratI // / 6 / 2 / 139 / / e sunAre vratI hoya to saptammata kija zabdane zete-sure che--zayana kare che' arthamAM mathAvihita pratyayeA lAge. ad-lie ya zetezyAditya: mi: stha'DilamAM sunArA eTale sthaDila-rUpa bhUmi upara ja suvu" evA. vratavALA bhikSu, dhvajindra eTale zuddha karelI nirdoSa jagyA. udArA13A saMskRta a saMskRte maLye || 6 | 2 | 40 // saptamyaMta nAmathI 'saskArelu' bhakSya--khAvAnu" evA arthamAM yathAvihita pratyaya lAge. je vastu hayAta hoya temAM utkarSa karavA tene saMskAra' kahevAya che ane evA saMskAra jene thayeA haiAya tene 'saMskRta' kahe che. -zrAddhe saMtAH straSTrAH bhA:-bhaThThImAM saMxArelA pUDalA. 56ArA14nA Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-chaTho adhyAya-dvitIya pAda 223 I-3Nan 2 || 6 2 24? saptamaMta evA zastra ane kalA zabdone "saMskAreluM bharya" evA arthamAM 2 pratyaya lAge che. . -sUke saMskRtaM nAm +=EUR mAla-la-leDhAnA sULA-upara saMskAreluM mAMsa. sAcausaMrata mAMvama==NA+=AcuM mAMsama- thALImAM saMskAreluM mAMsa 6ra1415 paNa . 2. 24ra | sAmyata evA kSIra zabdane "saMskRta bhaNya' e arthamAM paMcanuM pratyaya lAge che. gam-kore harasA cAra lI+ca =kSeyI thavA dUdhamAM saMskArelI rAba. deza142 rada #Na 5 6 / 2 / 24rU saptamaMta evA pi zabdane saMskRta bhakSya arthamAM [ pratyaya lAge che. --pra saMratama = dhAma-dahIMmAM saMskAreluM-rAyatuM vagere- bhakSya eTale khAvAnI cIja che. 6 2 : 143 vA kazvitaH || 6 2 / 244 .. saMkhammata evA 3rava zabdane "saMskRta bhakSya arthamAM vikalpa lAge che. ikaNa-udazviti saMskRtaM bhakSyam udazvit+ikaNa audazvitikam , audazcitam azamAM saMskAreluM bhakSma-chAza vaDe vadhArela khAvAnI cIja che 6 2 144 || ravi || 6 / 2 / 241 ke apatya vagere arthathI bIjA arthomAM paNa kavacita yathAvihita pratyaya lAge che. ay raNujA re Iti cakSuSa umu-cakSuthI grahaNa karavA yogya evuM rUpa te cAkSuSa rUpa. : Apo tathA-ghaDAothI vahana karAya evA hoya te Azva ratha. - 5 6 2 14pa che AcArya zrI hemacaMdra viracita siddhahemacaMdra zabdAnuzAsananI paNa ladhuvRttinA chaThA adhyAyanA taddhita prakaraNanA dvitIya pAdanI gujarAtI vRtti tathA vivecanane anuvAda samApta. dvitIya pAda samApta - Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya pAda roSe che dArU ? . A adhyAyanA AgaLanA be pAdamAM je je arthone upayoga thayela che te sivAyanA bAkInA je arthe heya te zepa artho kahevAya. A pachIne satrathI jyAM je je pratyAnuM vidhAna karela che tyAM tyAM je je sUtromAM keI vizeSa artha na batAvela hoya tyAM te te sUtromAM batAvelA pratyayo roSa arthamAM samajavA. pAdapuruM thayA pachI cethA pAdamAM tenA nira-yahIvyata-lUna(evuM bIjuM ja sUtra Avela che. temAM sauthI pahelAM mita arthane nirdeza che eTale e ukata arthanI pahelAM je je arthe batAvela che te badhA zAbita artho kahevAya. have pachI je pratyayonuM vidhAna thavAnuM che te tamAma pratye sAmAnya rIte prakritI seva arthamAM samajavAnA che. te 6 3 1 vaghAre paNa 3 / 2 | prAgajinIya zeSa arthamAM nadI vagere zabdone vacana pratyaya lAge che, nAM mavA nathI+=ca nadImAM thayela navA gAtaH nAya-nadImAM janamelo ne mara: vana+g=vAneyaH vanamAM thayela vane gAtaH vana- =vAneya ---vanamAM janamela navInAM samUha gAvAma- nadIone samUha. A adhyAyanA bIjA pAdanA navamA sUtramAM samUda arthane upayogamAM AvI gayela che ethI "samaha artha = artha nathI tethI samUha arthamAM A niyama na vAge. 1 6 325 ISTrI ya 6 2 2 |. prAjitAya zeSa arthamAM rASTra zabdane pratyaya lAge che. 4 zItaH rASTrakacarASTriya --rASTramAM kharIdAyela rASTra yura: rASTramAM rAca-rASTramAM kuzaLa rASTra nAta-rASTrarUca rAzivaH rASTramAM janma pAmela. rASTra mA:-rASTramhA rASTriya -rASTramAM thayela. ndraya apacama rASTri-rASTranuM apatya raThi-A eka upanAma che. khyAvara zaheramAM rAThinI mila che. apatya arthane upaga A adhyAyanA pahelA pAdamAM ja thayela che tethI apatya artha zeSa artha na kahevAya mATe rASTra zabdane apatya athamAM pharI pratyaya na lAge. | 6 | 3 | 3 | Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti chaThe adhyAya-tRtIya pAda 225 225 dUrAd etyH||6||34|| dUra zahane zeSa arthamA etya pratyaya yAya che. etya-dUre jAtaH bhavo vA-dUra+etya-dUretya:- 62nA 252 53 / . uttarAd Ain / 6 / 3 / 5 // uttara ne zeSa arthA Aha pratyaya yAya che. mAhaJ-uttare jAtaH bhavo vA=uttara+Aha auttarAhaH- uttaramA thye|. pArAvArAda InaH // 6 / 3 / 6 / / pArAvAra ne zeSa 4 mA Ina yAya che. Ina-pArAvAre mAtaH bhavo vA-pArAvAra+Ina pArAvArINa:-samudramA thye|. vyasta vyatyastAta // 6 // 37 // pArAvAra zahanA vyasta seTale nuhA nuhA resA pAra 74thI, avAra AthA / 'pArAvAra' zamne stte| 42vA vyatyasta mevA avArapAra thA zeSa arthamAM na pratyaya thAya che. Ina- pAre jAtaH bhavo vA-pAra+Ina pArINaH-samudramA yye| ,, avAre jAtaH bhavo vA=avAra+Ina= avArINa :- , ,, avArapAre jAtaH bhavo vA=avArapAra+niavArapArINaH-,, dhu-prAg-apAga-udak-pratIco yH||6|3|8|| avyaya35 , anavyaya35 diva za6, prAca , apAc , udaca , mane pratyac zabdone zeSa arthamAM ya pratyaya lAge che. ya- divi bhavam-divya-divyam- A ni thaye. ,, prAcyAM bhavam prAc+ya-prAcyam- pUrvamA yaye. ,, apAcyAM bhavam apAc+ya apAcyam kSamA yaye. , udIcyAM bhavam udIc+ya-udIcyam-uttaramA yayesu. ,, pratIcyAM bhavam=pratIc+ya pratIcyam-pazcimamA yelu grAmAda Ina ca 639 // zeSa arthamAM grAma zabdane nar ane ra pratyaya lAge che. InaJ-grAme bhavaH =grAma+InaJ-grAmINaH; nAmamA ythe| ya-grAme bhavaH grAma+ya-grAmyaH 15 Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana katrI - AdeH ca eyakav || 6 |3|10|| zeSa arthabhAM katrIvagere zamhone rAne grAma zahane eyakaJ pratyaya thAma che. eyakaJ katryAM bhavaH = katrI + eyakaJ= kAtreyakaH-sthale dharma partha yAne kAma e traNene kutsita mAnavAmAM Ave che, evA sthalamAM thayelA-ka+maMtra=katrimAM katri - |13|2| 133 / / 226 eyakaJ - puSkare bhavaH = puSkara+eyakaJ = pauSkareyakaH - sarevarabhAM athavA pANImAM thayele. grAme bhavaH=grAma+eyakaJ = grAmeyaka:- gAbhamAM thayeo. kuNDayA - AdibhyaH yaluk ca || 6 | 3 |11|| 27 zeSa athamAM truthA vagere thatAM mULa zabdanA " ne leApa thAya ekaJa kuNDayAyAM bhavaH = kuNDayA + eyakaJ= tU = kauNDeyaka:- eDyAmAM thayeseo. kuNyAyAM bhavaH = kuNyA + eyakaJ = kauleyakaH - eyAmAM thayele. y, kula - kukSi- grIvAt zvA - asi - alaGkAre ||6|3|12 kula ne zeSa artha 'tre|' artha hoya to, kukSi zahane zeSa artha bha 'taravAra' artha hoya to yAne grIvA zahane zeSa arthabhAM akSara-AbhUSaNa - artha hoya to ekaJa pratyaya thAya che. eyakaJ-kule- zuddhAnvaye - jAtaH bhavaH vA kula+eyakaJ= kauleyakaH zrA-16 tarAnA zamAM thame tre| 'tre| 'artha' na hoya to kaula:- kul+annu-kaul:kuLamAM thayelA. " zabdone zyam pratyaya thAya che ane e che. " kukSau jAtaH bhavaH vA = kukSi+eyakaJ = kaukSeyakaH, asi: taravAra 'tavAra' artha na hoya to kaukSaH - kukSi + a / kSibhAM yete. grIvAyAM jAtaH bhavaH vA = grIvA + eyakaJ= graiveyakaH alaMkAra:-3|una asamara AbhUSaNa artha na hoya to graiva:---to Aga - grIvA + aN ! dakSiNA - pazcAt - purasaH tyaN || 6 |3|13|| dakSiNA, pazcAt yAne pugs zabhone zeSa artha mAM tyaN pratyaya thAya che. tyaNU- dakSiNasyAM jAtaH bhavaH vasati vA dakSiNA+raNa dAkSiNAtyaH- dRkSiNabhAM thayelA ke vasanA pazvAdbhavaH vasati vA=pazcAt+tyaNU = pAzcAttya:- pazcimamA thaye 3 vasanAro Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-chaTho adhyAya-tRtIya pAda 227 pUrvayAM rAtaH vasati vA=pura+rANa=aurayA-pUrvamAM thayela ke vasanAro paNa prazna-ahIM phALA zabda dizAvAcI levAno che ke "dakSiNa- dAna-artha vALo levAnuM che? uttara- ahIM dizAvAcaka dakSiNuM zabda levAne che. tathA te arthano 'dAkSiNA' ayarUpa zabda levAne che. paNa brAhmaNane je dakSiNa maLe che, evA arthavALe "dakSiNa" zabada levA nathI tethI dAnarUpa dakSiNuM zabdanuM rAjaan: rUpa thAya paNa kALanA rUpa na thAya. vaDha---jAviyA: sAyaNa rUA. varji, jha, huM ane risI zabdone zeSa arthamAM TAyana pratyaya thAya che. TAinan- vau mavaH jJAtaH vA=vanirAyana vaharAyana - vali nAmanA vaMzamAM thayelo. , ka mava: jJAta: vA=jhariyanar=Iyana-krIDAmAM thayele. , vahIM meva jJAta: va=f+rAyana=Ana - pardana karavAnI eka jAtanI kIDAmAM thayeluM ,, rphAM mavajhA vA=AvizI+dAyanaLa=AvirAganI TrAkSA-kApiza nAmane vanamAM thayelI drAkSa athavA madha. kApizI=jemAM ghaNAM vAMdarAM che evI aTavI-vana, : prANini vA ddArANA viziSTa prANI artha jaNAto hoya te k zabdane zeSa arthamAM TAyananuM pratyaya vikalpa thAya che. rAthana[- phrI jJAtA=+nan 2AvAyA: - raMku nAmane pradezamAM thayelo baLada rAva: vI - raMku pradezamAM thayelo baLada kUvaH mAtra:- raMku pradezanI kabaT. A progamAM rokava zabdane prANI artha nathI paNa kuMbala artha che tethI TALu pratyaya na tha. va--mA-tra-tA: rAja padda rUddA , ane emAM e nAmo pachI zeSa arthamAM rajU pratyaya thAya che. tathA tra pratyayavALAM ane tat pratyayavALAM nAmo pachI zeSa arthamAM stra pratyaya thAya che, Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 siddhahemacaMdra zadAnuzAsana yajUrva mavA rAjya - kyAM thayelo. , rUThTha mava: $+svara:- ahIM thayelo. che. AmAM mava:=AmA+=maya - sAthe thayelo. p, tatra mavaDa==+ =satratya:- tyAM thayelo. , kutA mAtara+vyutA - kayAMthI thayele. ne je dArANA prava" artha jaNAta heya te ni zabdane zeSa arthamAM tyajU- pratyaya lAge che. tya- nitAM jJAtima= niyara=niya- dhruva-acaLa. - ni je ddArA gata artha heya te nirdU zabdane zeSa arthamAM anna pratyaya thAya che. zrata nitA=nira=niH vaEArA-varNAzramamAMthI nIkaLI gayele - caMDAla. uSa:-sunna-dharA vA dArUA? deva, ca ane zva zabdone zeSa arthamAM raya vikalpa thAya che. tyaq-SamaH mava:=sR+ = zeSamayam, zeSamatanamU- A sAlanuM-eNanuM che ghaH mavA=hya{+ =hatyam, catanamU- gaIkAle thayela. zva: mavA=zvanu+nyUzvaya, astana- AvatI kAle thanAra. kanthAyAH ikaN // 63 / 20 / krayA (grAmanuM nAma) nAmane zeSa arthamAM ru thAya che. rUT-thA mavA sthA+8T=AthiyA-kathA nAmanA gAmamAM thayelovartamAnamAM valabhIpura- vaLA pAsenA paDegAma pAse kaMtha "rIyuM " gAma che. vaLa na dArUArA vaLuM (vartamAnamAM banuM pradeza) dezamAM je kathA gAma che tene zeSa arthamAM sanna thAya che. gAyo mA =thA+=+:- banne pradezanA kathA gAmamAM thayelo. : "'Sttarapara-gaH : paddA rUAra rA. je nAmane uttara 5damAM sadA zabada lAgelo che te nAmane arthAta jyAre bda zabda koI samAsane cheDe hoya tevA nAmane ane maraNa zabdane zeSa arthamAM [ pratyaya lAge che. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti- chaThA adhyAya-tRtIya pAda [- vRAvye nAtaH jIvya+= vAvyaH- vRkarUpya nAmanA gAmamAM thayelA. maLye jJAtAH arthA=arayAH sumanaka:- araNyamAM thayelAM puSpA. dikpUrvAd anAmnaH | 6|3|23|| ,, dizAvAcaka zabda jenA pUrvapadamAM che tevAM nAmathI roSa amAM jo vizeSa nAma na DrAya tA ja thAya che. na- pUrvamAM matra:=pUrvazAstrA+pauryazAha:- zAlAmAM thayelA. pUrva%0LavRttikAyAM mayA=pUrvArdhvavRttiyA pUrva kRSNakRttikA gAmamAM thayelA.-- ahIM vizeSa nAma haeNvAthI a" thayA paNa na na thaye, kemake ahIM pUrva zabda dizAvAryA nathI. madrAnuM caga dArU 24mA dizAvAcaka zabda pachI AvelA samAsavALA maMtra rAdane roSa arthamAM s thAya che. aJa-pUrvamare manaH=pUrvamatra+pra=pauryamaMtraH- madradezanA pUrva bhAgamAM thayela. jo naH ||ddAphAra|| prAmANya 3 prAna vAcI eTale uttaradizAnAM AvelA kAI gAmanA vAcaka evA yavRtttomanuM zabdathI roSa arthamAM pras thAya chaeN. macyoni manaH=yavRkoNa+ga=yA jomaH uttaradizAnA grAmarUpa yakRtloma nAmanA gAmamAM thayelo, jyAre caTToman zabda uttaradizAnA gAmarUpa avALA na hoya tyAre cArjesTonanaH evA prayAga thAya---yavR omanU+([ | mauchI tenI naiRtI-gomatI-mena-vAdI-romaT Sp paTaccarAt |6|3|26 // cho, haiko, mairetI, gomatA, zUrasena, vAhI, roma zeSa arthamAM mag thAya che. goSThI - naumAM mana: naui: - ahIM gautrI vagere zabdo kASTha gAmanA vAcaka athavA dezanA vAcaka taikI taikyAM bhavaH taikaH nainetI---naiyAM matra: naita:gomatI- gomatyAM mana: gaumata:sena- sUratane mana: zauramena "" 19 z, j 93 "" 229 sa ,, ane paththara zabdone Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vAhIka- vAhIke bhavaH vAhIkaH-,, romaka - romake bhavaH raumakaH - ,, paTaccara - paTaccare bhavaH pATaccaraH ,, zakalAdeH ymH|6|3|27|| yaG pratyayAH zakala hAne zeSa a bhA aJ thAya . aJ-zakalasya vRddhApatyam-zAkalyam , zAkalye bhavAH zAkalya+aJ-zAkala.:, zAka lyAdAgatAH zAkalA:- zAyamA yesA athavA zAsyathI pAvasA athavA zAkalyasya chAtrAH zAkalAH-zAyana chAtro. a-kaNThasya vRddhApatyam=kANThyam ,kANThye bhavAH, kANThyAd AgatAH kANThA-yamAM thye| athavA yathI aave3|| athavA kaNTasya chAtrA:-yanA tro chApesI sadhutti kaNTha 2 se kaNva 57 cha tyo kaNvasya vRddhaaptym-kaavym| kAvyasya chAtrAH kANvAH sabha sama.. vRddhvH|6|3|28|| vRddhApatya arthamAM Tram pratyayavALA nAmane zeSa arthamAM magna thAya che. aJ-dakSasya vRddhApatyam = dAkSiH, dAkSeH chAtrAH dAkSi+aJ-dAkSA:-kSinA chAtro. sutaGgamena nirvRttA = sautaMgamI nagarI, sautaMgamyAM bhavaH - sautaMgamIyaH-24 vRkssaapratya arthamAM rUjha thayela nathI tethI A niyama na lAge. _na dvisvarAt prAga-bharatAt / 6 / 3 / 29 // prA gotravALA tathA bharata gotravALA evA jemane vRddhApatya arthamAM sun pratyaya lAgela che evA be varavAlA zabdone zeSa arthamAM maga na thAya. * prAgotra-ciGkAyA vRddhApatyam=caiGkaH, strIyA caiGkI, caiGkayAM bhavAH--caGkI+ya= caiGkIyAH chAtrA na chAtro mAtagAtra - kAza-kAzIyAH chAtrAH zanA chAtro. pAnnAgArasya vRddhApatyaM pAnnAgAriH, pAnnAgAre: chAtrA:-pAnnAgAgaH pakSI pAnnAgAra 26 me 212vAle nathA 55 yAra 212vaaye| che tathA aJ thye| che. bhavatoH ikaN-Iyasau // 6 // 3 // 30 // na cheDe ukAra nu nizAna cha mev|| bhavatu-bhavat zahane zeSa samAM ikaN bhane Iyas pratyayo thAya che. Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-chaTha adhyAya-tRtIya pAda 231 231 -mavataH phUTama=mavatva =mAva-ApanuM carmavataH rUma=mavatsphara=mavalI ApanuM sphayara e sakArAta pratyaya nathI paNa akArAMta e hRya pratyaya che. huM to mAtra nizAnarUpa che. 11ra1 sUtra jevuM. bhA' dhAtune daMDavatu" pratyaya lAgIne je "bhavatu' zabda bane che tene ja ahIM levAno che- 3 886 | bIjA koI bhavatu ke bhavata zabdane ahIM levAnA nathI. -ra-rApha: pratha: ddArUArU vara, rana ane rAjana zabadone zeSa arthamAM mArA pratyaya thAya che. jI-ra mAma=8+ajI vajI:-pArake-parano - bIjAne. mana grAma=cana+maf=AdIyA-janane--mAnavane. >> rAsa: mayama=A+gIca==AyI : rAjAne. roTa : vArAphara ! tu saMjJAvALA nAmane zeSa arthamAM ra thAya che. -reyasa ayankAra -devadattane , taltha maya= =sahI:-tene. 3scrif : jAvA dda phArU rU. je nAmamAM 3LA vagere za do pUrvapadamAM che ane jAra zabda uttara damAM che evAM nAmene zeSa artha mAM kva thAya che. -3wwAse mAtra 4=3LatpAhI-unALAmAM thayela. kAkaDA - cAra LiyA-Lo dvArA rUA. vi vagere zabda pachI phAka zabda Avyo hoya te zeSa arthamAM javA bane suNJ pratyaya thAya che. [ pratyaya lAge tyAre strIliMgI nAmane che eTale huM pratyaya lAge che ane pratyayavALA nAmane karI pratyaya lAgato nathI, e jAtanI vizeSatA jhaLu ane ja pratyayanI vacce che. vi vagere zabda prayoga pramANe jANavAnA che, ethI DhaMkAra, mAtra, uparA, jovA, koSAra, tAja, pUrvAra, karNA. vagere zabda samajI tevA, tethI tawAjika vagere prayogo thAya che. -vije mavA=vi+vi=vili. vire mA yisTaNT==AkiNI-vikAsamAM thayelI Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana bina-anuAre mA=anuhA+hi=anujJAhiTM-pAchalA kALamAM thayelI, bhU-anu AyikI-pAchalA kALamAM thayelI, nAyAne 141) | 232 3 saMjJAvALA jAttI vagere nAmeAne zeSa arthAMmAM ni ane phaL ema e pratyayA thAya che. nida- hAyAM mA-nnAco+di=zazinnA-kAzImAM thayela kAzI + i = kAzikI [ "" tri-evAM mavA-nevInaLi nevinnA-cedI nagarImAM thayela ,, ceTI=serikI ikAN *pu-grAmas ka !|2| vAdITM dezamAM AvelA ju sattAvALA grAmavAcI nAmeAne zeSa arthamAM niSTha ane ikaN pratyayA thAya che. nizna-jhArantare maMtrA=Ara77+f=ArantavijjA-kAra tapa gAmamAM thayelI. $%01-61X1q+301=AratavikI vA guNonaravu ||zarU|| uzInara dezamAM AvelA Dhu saMjJAvALA grAmavAcI nAmeAne zeSa athamAM ni ane phLu pratyayA vikalpe thAya che. f-mahenAre+ju mAhanATikI ane AnATaya-mAdAjIIya-AhvAnalanAmanA gAmamAM thayela. jyAre khinna ane [ pratyaya na lAge tyAre A gAsTIyaH prayAga thAya. vRtti-madrAr dazAt : / 6 / 2 / 28 / z dezavAcaka vRtti ane madre zabdone zeSa arthAMmAM chU thAya che. -yuno mayaH-vRni 6=-niya:-vRji dezamAM yelA. madre_mayaH=matra+6=madra:-madradezamAM thayelA-vata mAnamAM madrAsa nagara sAthe prastuta manA saMbaMdha dhaTAvI zakAya. * varNAd ika || 6 |3|39|| dezavAcaka 3 ta nAmane zeSa arthamAM iN thAya che. --ralambo mayaH = zAmbargamyuM+ pha = zAmyayagambuja:- zAMkharaja nAmanA sthAnamAM thayeAA. Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti- chaTho adhyAya-tRtIya pAda 233 : parva mApa: 40nI. zarAvatI nadIthI je deza pUrva dizAmAM che te "prAdeza kahevAya. e prAgadezArthaka 3varNAta Tu sattAvALA nAmane ja zeSa arthamAM zu thAya che. rASADhanI mava=mAnavu+=Atanag-ASADhaja bu nAmanA dezamAM thayele. taH cakra phArUka ze! prAdezArthaka karI kArAMta Tu saMjJAvALA nAmane zeSa arthamAM magna thAya che. era-kanyAM mava==AjI+a+==AkA -kAkaMdI nagarImAM thayelo. 2-3vyAta llphArUArA prAga dezavAcI nA upatyavALA dusaMjJAvALA nAmane zeSa arthamAM gad thAya. -1 Tapune mavaDa-daDhiputra+ =AraDhiputra-pATaliputramAM - vartamAna paTaLAmAM thayela prastha-pura-vahAnta-yopAntya-dhanvArthAt // 6 // 3 // 43 // dezavAcaka saMjJAvALA evA tathA pratha, pura ane vada jene aMte che evAM nAmone ane upAMtyamAM jemane 1 che evAM nAmone ane dhanya arthavALAM nAmone zeSa arthamAM magna thAya che. ma-prasthAnta-vAgye mava:=mArA gharatha+ =g9:-mAlAprastha dezamAM thayelo. , purAna-nAnsIpure mara=nAnsIpura+ =Ipura nAMdIpuramAM thayela , vahA-pIvuache mavaH-vIsu vahu-pIlavahamAM thayele. upaya-sAthe mava:-sAphAtha+a+=+iwAra -sakAzyamAM thayele dhanva-AreSa-vani mavaDa-Arejaa+alagAreSava-pAredhatvamAM thayela. pavana zabdane marudezavAcI eTale mAravADa dezano sUcaka samajavo. rASTrakhyaH | dArU4i4) du sanAvALAM rASTraarthavALAM nAmone zeSa arthamAM magna thAya che. man minAre mava:=amitAra+=amitA:- abhisAra dezamAM thayela. abhisAra vartamAnamAM hisAra nAmano pradeza che. viSa: dArUASTa bahuvacanavALA devAcI zabdone zeSa arthamAM prazna thAya. bU-+aNa=nma -aMgadezamAM thayelo, vartamAnamAM aMga eTale bhAgalapura-caMpAnagarane pradeza. Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana mATeH |6||4|| dezavAcaka dhUma Adi zAne zeSa atha mAM mana thAya che. -dhUmeSu mana:=dhUma+=aumaH-dhUma dezamAM thayeLa, vaGaGevu manaH ra+maha==[377: -SaDaDa dezamAM thayele. vata mAnamAM *sUMDhIDA' nAmanuM gAma sAsarA pAse che. 234 ,, thayelA , dezavAcaka samudra zabdane zeSa arthamAM AsthAya, jo pratyayaMta nAma nara ane nau-tAva-nA arthane jaNAvatuM Aya te sauno duSTAt ||6(rU|4 7|| sauvIra deza arthavALA ja zabdane zeSa arthamAM -ke maya:=+=au sau reNu-sauvIra ac-samudre mayaH-samudra-ag=sAmudra: nA-samudra dezamAM thayelA puruSa samudramaMtrA=samudrana=mAmudriA nauH-samudramAM rahenArI nAva. anyat sAmudram-bIjA a'mAM sAmudra thAya. sAmudra eTale samudranu moDu nAr chukSA-rAjye ||3|4|| "" dezavAcaka nagara zabdane zeSa artha'mAM aJa thAya che, jo pusrA-nidA athavA cAtu` artha jaNAtA hoya te. ada-caurA haii nAgarA:, nagare mavAH (=nAra+aham )-nagaranA leke cAra hAya che. rakSA dinArA:, nagare mA:--(nagara+pra) nagaranAM lekA DhAMziyAra hAya che. i-ni-tra-varta'uttaravayAt||||| ,' sauIra dezane sabaMdha na haiAya tyAM zabdane sau prayAga thAya. samudrAr i-nAvo: 6||48 r gu thAya che. dezanA mULamAM-kAMThAmAM- kruccha, gati, vatra ane zabdo je nAmanA uttarapadamAM heAya evAM dezavAcaka nAmeAne zeSa a mAM mag thAya che. ag-mArache mava=mA6 +46=mA che:--bharUcamAM thayele. 15 chArAno maya:=Ana+ma-44[76:-kAMDAti nAmanA sthAnamAM thayelA. phrentuvanne manaHntuvantra=QnDruvayaMtra:-IMduvaktramAM thayelA. cAkuvata manaH mATuvI+mag= varte :-khADuvamAM thayelA, Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-chaTho adhyAya-tRtIya pAda 235 235 gAthA cAra-adhyAya-rUma-nara-vihAra dvArA paNa pantha. nyAya, adhyAya, Ibha-hAthI, nara ane vihAra artha jaNAto hoya te dezavAcaka saraLa zabadathI zeSa arthamAM agra thAya che. a-maLe mayA max+ga+=Atha-jaMgalane mArga, jaMgalane nyAya. jaMgalamAM adhyAya-bhaNatara, jaMgalano hAthI, jaMgalane manuSya ane jaMga. lamAM Avelo vihAra sUtramAM jaNAvelA mArga vagere artho na hoya ane kUla ke pazu artha hoya to mArA prayoga thAya-AraNya eTale jaMgalI phUlo athavA jaMgalI pazuo. jokhare vA dArAparA pratyamAM nAma nomaya vAcaka hoya to dezavAcaka mAya zabdane zeSa arthamAM maNa vikalpa thAya che. aga-apage mA: prApya+mAraga athavA mAragrA: jomathA=aDAyAM eTale thApyA vagaranAM chANuM "Ara" zabadane maLato Ave e "madAyA? zabda che-niyukti pramANe to je DAhyA nathI te aDAhyAM-aDAyAM "avyavasthita ghATavALAM-chA che. yutharAd vA ddA rUArU derAMvAcaka 5 ane yuvA zabdone zeSa arthamAM magna vikalpa thAya che ba%- mava:=++=auva, zaurava:-kurudezamAM thayelo. yunaSare mava=punars=+=audhara, yauvA-yugaMdharamAM thayela. sAravAr navAjU-patta liddArUpijhA delavAcI sAva zabdane zeSa arthamAM magna thAya, je ge eTale gAya ke baLada ane yavAgU artha vAjate-heya-tema ja vRtti-paDhAti-pagI-sivAyane manuSya arthe vAcya heAya te. annApu mA =vAna sAravagau-sAlva dezamAM thayela baLada athavA gAya. , saceSa mavA=sAhaa+=+=sahivA vavAda-sAva dezanI rAba. ,, sAravuM mavaDa=NAva+a sAravA nA-sAva dezane puruSa sAzva mAM thayelAM cokhA" athane sArAmAM thayela "pagI" artha jaNAto hoya te saMvAda athavA sAvaH pattiH evo ja prayoga thAya. Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vArakA gRje hArAro dezavAcaka che vagere zabdane zeSa arthamAM man thAya, je pratyayAMta zabda manuSyane agara manuSyamAM rahelI koI paNa kriyAne ke vastune sucavate heya. aga-4cheSa mava:= chakraSnAi: nA-kaccha dezano puruSa ,, , mavA= , , vAchiI --karadezamAM thayela cUDa-baloyAM. che , mAmU= , , cha maltha mita-AnuM hAsya kaccha dezIya che-karacha manuSyanA hAsya jevuM che 'pAyAsa ja gaNa /hArAjaddA ja upAMtyavALA dezavAcaka zabdone ane Adi zabdone zeSa arthamAM majU thAya che. ma- 6 mava:==+maLa=mArSiA RSi nAmanA dezamAM thayela. zuM ahIM "Si" zabda dvArA "raziyAdezanuM sucana haze ? , chevu mava:=8Jg=:-kaccha dezamAM thayelo. siMdhu; mava:=fsabu+ga saizvava:-siMdhu dezamAM thayela. "rti uttaraSAt H iddA rUAchA narta zabda uttarapadamAM Avela hoya tevA dezavAcaka zabdone zeSa arthamAM huMya thAya che. kuMta kavAvi mavada=zvavica=zvavirSIya-dhAviga nAmanA dezamAM thayelo. zvAnane vIMdhanArA eTale kUtarAne mArI nAkhanArA dezamAM pUrvata prArA dhArA 18 je nAmanI pUrvamAM zUTa zabda hoya tevA prAdeza vAcaka nAmane zera arthamAM hUra pratyaya thAya. a-TAne ma=prAmarsTa TAmI :-kaTagrAmamAM thayelo. vartamAnamAM baMgALamAM "caTagrAma nAmanuM gAma che. -g'pAnA-thA-para-na-grAma- rAvarAt ao ddArAzA dezavAcaka du saMsAvALuM upAMtyavALuM athavA ta upAMtyavALuM nAma hoya tathA vALA, vaDha, nAra, grAma ane hRDha zabdo je nAmanA uttarapadamAM hoya evAM nAmone zeSa arthamAM ra thAya che. Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-chaTho adhyAya-tRtIya pAda 237 a - vArA-maroLamava=mAroLa+ =mALIyA-ArohaNuka nAmanA sthAnamAM thayelo. che, jora-zauzive ma=auzivara=dauTAivIraH-kauzikha nAmanA sthAnamAM thayele. krAnta-kSiAmAM mavaDa =AliyA+=AlithIyA-dAkSika thamAM - thayela. dakSika vagere koI vizeSa sthAna athavA gAmanAM nAma che. , vAnta-AkSipaTTe mava:=AkSiparpha =AkSipaTvIHdAkSipaladamAM thayelo. ,, nArata-lanA mavA=kSinA+=AkSinarI-dakSinagaramAM thayela. prAmA -AligAme mAlizAna+=DhAligrAmIDa-dAligrAmamAM thayelo. ,, dUhAta-ddei mA =AkSidvai=AkSiAH -dAkSihadamAM thayele. utAra dhArUAddI dezavAcaka parvata zabdane zeSa arthamAM ja thAya. phi-narvate mavaDa=1rvata=rvatIyaH sanA-parvatavALA pradezane rAja. nare vA ddArANA dezavAcaka parvata zabdane je manuSya artha na hoya te phera vikalpa thAya che. -wte mAnikaparvata+=parvatopAni tAni jAni-parvata vALA pradezanAM phaLo vagere. parNa-kRkaNAd bhAradvAjAt // 6 / 3 / 6 / / bhAradvAja dezanA vAcaka urjA ane kR nAmone zeSa arthamAM thAya che. va -Le mavA=+=fa-mAraH ! vartamAnamAM vannA pradezanuM nAma prasiddha che. , go mava: HT+=LIH-mAtUna: | vartamAnamAM pracalita kukaNuM keLAMne kukaNuM" zabda prastuta kRRT zabdane maLatuM nathI AvatuM ? sAdAzma: ||ddArA rUA yathAsaMbhava dezavAcaka hAddhi nAmone zeSa arthamAM ya pratyaya thAya che. - mavaDa=Ara=hIH-gahadezamAM thayela che, mAthe mavA=antastharatIya-chevADAnA dezamAM thayela Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana . pRthivomadhyAda madhyamaH cAsya / / 6 / 3 / 64 // dezapAya: pRthivImadhya ne zeSa pathamA Iya yAya ane se yatAM pRthivImadhya mAMnA madhyanuM madhyama 35 54 Iya-pRthivImadhye bhavaH-madhyama+iya-madhyamoyaH-pRthivImaya dezamA yye| nivAsAt caraNe aN // 6 / 3 / 65 / / 'navAsabUta dezavAsI gvINa zabdane zeSa arthamAM thAya, je pratyayAta zabda nivAsa karanAra caraNane sUcaka hoya to ane aju thanAM gyavImInA madhyanu madhyama 35 5 gaya . aN-pRthivImadhyaM nivAsaH yeSAM caraNAnAm madhyama+aN=mAdhyamAH caraNA: le nivAsa 42nA2 'ya22' na hoya / pRthivImadhya' ne| madhyamIya prayoga thAya arthAta gaLu pratyaya na thAya veNukAdibhyaH IyaNa // 6 / 3 / 66 / / dezavAcaka #ddhi nAmone zeSa arthamAM yathAyoga eTale prayogone anusarIne IyaNa yanaya. IyaNa-veNuke bhavaH veNuka+IyaNa-vaiNukIyaH-ve dezamA thyen| ,, vetrake bhavaH vetraka+IyaNa-vaitrakIya:-- dezamA yo yA yuSmad-asmadaH atra-Inabau yuSmAta-asmAko ca, asya ekatve tu tavaka-mamakam / / 6 / 3 / 67 // yuSmat tathA asmat zahane zeSa sabhA aJ bhane Inam vi46 5 / 5, bhane me panne prtyye| thAya tyAre yuSmat nu yuSmAka mane asmat nuM asmAka 35 yAya che ane meyayanavA yuSmat nA tavatuM tavaka yAya bhane asmt|| mamarnu mamaka thAya che. aJ-yuvayoH yuSmAkaM vA iyam-yuSmat+aJ yauSmAka+kI yauSmAkI-tamAza menI hai tabhArI. ,,,,,, ,, ayam-yuSmat+InaJ+yuSmAka+Ina yauSmAkINaH, yuSmadIyaH -tmaa| mena maare| aJ-AvayoH asmAkaM vA iyam = asmat+aJ=asmAka+aJ-DI-AsmArka - smaa| benI ke amArI. aJ-InaJ-AvayoH asmAkaM vA ayam asmat+InaJ-asmAka+InaJ-AsmAkInaH, asmadIyaH-sabhA mena abhArI. Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-chaTho adhyAya-tRtIya pAda 239 an- tava prathamaetavamay=dw+matratA - tAro , naga ,, tavana =tavamarphana =sAvakInaH cIja- tAre. ,, -ma ama=mama+agramama+ma =mAmA:- mAro che, naga ,, ,, =mama+na=mAna~mAmIne , marI-mAro A. dvAn mudra : drA 68 "samudra pAsene dvIpa" evA arthavALA dvIpa zaradane zeSa arthamAM tha thAya che - mavA=I+pg=saiH nA, tavAto vA=IpamAM thayela puruSa ke dIpamAM thayelo tene vAsa-dIpane rahevAzI. ga jara dArUAdazA artha zabadane zeSa arthamAM 2 pratyaya thAya che. - mavama=+==Artha-arthe thayela-aDadhAmAM thayeluM sarvA rUjhag NhAra70 pUrva padavALA ardha zabdane zeSa arthamAM ru thAya che. rU- pu rve mava=pujArya+rU-vauThawifIjA-puSkarArdhamAM thayela. vidUta tau rAhazA. pUrvapadamAM dizAvAcI zabda hoya evA mardha zabdane zeSa arthamAM ja thAya che ane rUT paNa thAya che. ka, rU-pUvaSe mavama=pUrvArdhApUrvArtha. pUrvArdha --pauSi-pUrvArdhamAMpUrvanA aDadhA bhAgamAM-thayeluM. gAma-sANAMpAd gaLa- dArU/72 jyAre mardha zabda, prAmanA ane rASTranA aMzavAcI hoya ane e ardha zabdanI pahelAM dizAvAcI zabda AvelA hoya te zeSa arthamAM gaLa ane prabhu ema be pratyaya vArApharatI thAya che. aN - grAmasya rASTrasya vA pUrvArdham , tatra bhavaH pUrvAdha'+aN=paurvAdha: rU- pUrvArdha +=auft:-grAma athavA rASTra nA pUrvanA aDadhA bhAgamAM thayela. ghara-gavara-dha-uttamaH 2: dvArA pAuM, pravA, SamA, sattAdha zone zeSa arthamAM ja thAya, -varAdhe mAmu gharArdha+7=Artha-bIjA aDadhAmAM thayeluM , marAdhe mAma=AvarArdha+=mavArtha , Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana ,,adhamAghe bhavam adhamA+ya-adhamAryam-641 a|| bhAgamA yaye ,, uttamA bhavam uttamA+ya-uttamAya'm -uttama 40 lAmA ythe|. amaH anta-avas-adhasaH // 6 / 3 / 74 / / anta 106, avas 406, bhane adhas zahane zeSa arthamA ama pratya5. yAma cha. ama-antasya aym-ant+am=antmH-stnaa-chn| , avaH bhavaH avasa+amaavamaH-nIye thayo ,, adhaH bhavaH adham+amaadhamaH-nAye yetA- dhama __ pazcAda-Adi-anta-zragrAd imaH // 6 / 3 / 75|| pazcAd, Adi, anta, ane agra nAmAne zeSa artha mA ima pratyaya thAya che.. ima-pazcAd bhavaH pshvaa+im-pshcimH-5|71 thayeTI. ,,Adau bhavaH Adi+ima AdimaH-mAmA yayeto. ante bhavaH-anta+ina-antimaH sNt-ch-yye| ,, agre bhavaH= agre+ima-agrimaH-5ye thye| madhyAd maH // 6 / 3 / 76 // madhya zathI zeSa sabhA ma pratyaya yAya che. ma-madhye jAtaH madhya+ma=madhyamaH-bhakSyamA yye|-uttm nahI dema adhama nahIM paNa mamama. madhye utkarSa-apakarSayoH aH // 6 // 377 // bahu utkarSa ane bahu apakarSa e benI vacce evA arthanA sUcaka madhya zahane a yAma che. a-na atyutkRSTaH na atyapakRSTaH madhyaparimANaH madhyaH vidvAn madhya+a madhyaH = kyA vana vijJAna mele 99 uttama paTanA nahI, tema bahu halakI kerane nahIM evo paMDita. adhyAtmAdibhyaH ivaNa // 6 / 3 / 78 // adhyAtma mA hAne zeSa arthamA kaN tha . ikaNa-adhyAtma bhavam= adhyAtma=ikaN AdhyAtmikam - mAyAmi ikaNa-adhidaivaM bhavam= adhidaiva+ikaNa-Adhidaivikam-mAdhi viDa Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-chaTho adhyAya-tRtIya pada 241 samAnapUrva-lokottarapadAt / / 6 / 3179 / / je nAmane samAna zabda pUrvapadamAM hoya te nAmane zeSa arthamAM phaLa thAya, tathA je nAmane roja zabda uttarapadamAM hoya te nAmane zeSa arthamAM zukrANu thAya che. rU-tamAnaghA ma= mAnA ma =+Anaurfmaja:-sarakhA gAmamAM thayela. phow+= -A prayA lekamAM thayelo. - vAcaka ddArU 80 || varSA zabdane ane vizeSarUpa kALavAcI zabdane zeSa arthamAM phaw[ thAya che. Tu-varSAyAM mava: varSo [==ApiMs:- varSARtumAM thayele. kuMja-mANe mavaH=Asa =raw:-mAsamAM thayelo-mAsika pagAra vagere rAjA zrAddha jaLa hArUAdazA rAt zabdane zeSa arthamAM rUnuM thAya che, je pratyakAMta nAma zrAddhakarmanuM vAcaka hoya te. #Lu-rAri mArA rU=Arahima-zrAddham zaradu RtumAM thayeluM zrAddha. navA jo-Ato dArUArA phArad zabdane zeSa artha mAM cha vika9pe thAya che, je pratyamAM nAma roganuM sUcaka hoya ane ApanuM sUcaka hoya te. phajhaLu-zakTi mavA=zarUT=Ara itathA +jAraH - zaradR RtumAM thayele roga ke taDake nizA- prata vA rU.8 nizA zabda ane prayoga zabdane zeSa ba mAM vikalpa thAya che. -nANAM mavAnaLa-nairAza, nirajI+naiza:-rAtrimAM thayelo. " ghoSe mA=prayo+#0 =vAtoSika , proSa+J[=pro: pradeSa kALamAM thayela ___ zvasaH tAdiH // 6 / 3 / 84 // AvatI kAlanA vAcaka ja zabdane zeSa arthamAM tijanU pratyaya vikalpa thAya che. ti-dha mavaH=+tiq=zavasti, zvaH AvatI kAle thanAro. viA-qhatvara: nA dArU81 kAlavAcaka nira, , zabdone zeSa arthamAM na pratyaya vikalpe thAya che rana-vire ma=ni =jAtanam, cittanamU-jUnuM. lAMbA kALanuM Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana nagarun bhavam = parut+larutnam, paruttanam - poranu - gayA varSAnu " - parAri bhavam = parAri+lanarArilam parAritanam - parAstu-yA varSathI bhAganA vanuM 242 } puro naH || 6 | 386 | kAlavAcI puH zabdane roSa amAM navakalpe thAya che. na- purA bhavam = purA+na=purANam, purA+tana = purAtanam - purA- bhUnuM pUrvAhna - aparAhAta tanaT || 6|3|87 || kAlavAcI pUrva ane jarA zabdane zeSa arthAMmAM tanad vikalpe thAya che. tanaT - pUrvAhnaNe bhavam = pUrvAhna+tanada = pUrvAhNetanaH pUrvAhnatanaH - 312124 / paurvAhnikaH divasanA pUrva bhAgamAM thayela, tanaT-aparAhNe bhavam=aparAhNa+tanaT=aparAhNetanaH, aparAhUNatanaH AparANikaH - divasanA uttara bhAgamAM thayela che. sAyaM-viraM prADhaNe - prage avyayAt ||6 3388 || zatarAthI sAyam, ciram, prAhaNe, prage zamho pAne asavAyI avyayazya nAmeAne zeSa ardhamAM tanaT pratyaya nRtya thAya che. tana-sAyaM bhavam = sAyam+tAyaMtanam - thayelu " - ciraM bhavam = ciraMtana ciraMtanam - thaye-jhA anu 33 prANe bhavam = prANe+tana = prAhNetanam - divasanA pUrva bhAgabhAM thayesa " prage bhavam = prage+tana = pragetanam - divasa ase te sAMthaye. " divA bhavam divA + tana= divAtanam hivase thalu "" , bha-Rtu sandhyAdeH aN || 6 | 3 | 89 // kAlavAco evA nakSatravAcaka zabdo, RtusUcaka zabda ane sandhA vagere zabdote zeSa amAM ajU thAya che, bha - puSye bhavaH = puSya+aNu - pauSaH - puSya nakSatramAM thaye. Rtu - grISme bhavaH vyoma+aN= = graiSmaH -zrISma RtumA thaye. saMdhyAdi-sandhyAyAM bhavaH sandhyA+aNU =sAndhyaH-sa MdhyAmAM thayela. - amAvasyAyAM bhavaH=amAvasthA+aNu-AmAvAsyaH - abhAsane hivase thayesa. saMvatsarAt phala-parvaNoH // 6 / 3.90 // saMvatsara zahane zeSa arthamA aNU thAya che, le pratyayAMta nAma ija } paraMtu sUcakra hoya to. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-chaTho adhyAya-tRtIya pAda 243 T-Rvasare mavama=aHR+=AvaraH , parva vA-saMvatsaranuM phaLa varSaphaLa athavA saMvatsarI parva. jaina paraMparAmAM saMvatsarI parva praniddha che. hemantAd dA, taluk ca // 6 // 3 // 11 // Rtu caka evA hemanta zabdane zeSa arthamAM abU vikalpa thAya che ane gaLuM thAya tyAre dezanA no te vikalpa nIkaLI jAya che. maLa-trane mAtrAntamag=manam, matam, haimAnitakrama-hemaMta RtumAM thayeluM prAkRSNa: hArUArA RtuvAcaka evA pravR6 zabadane zeSa arthamAM puNya pratyaya thAya che. -trAtRpa mava=pravRY+q==AvR95- RtumAM thayela thAma-gAganA tAr sun dvArA5rA je nAmane che ke kayA zabda hoya ane je nAmane cheDe manana zabda hoya te nAmane lAge che zeSa pratyAyano lopa thAya che. azvathAnani ma. sAta azvasthAma-nAma che. hiMgane mavaH - -nAma che. kRta Adi arthanA sUcaka pratyaya.. tatra prata-zva-zata-pUne hArAjA satyaMta nAma kRta, avadha, gIta ane mUta arthamAM athAga maLu vagere ane jU vagere pratyaya thAya che. gaLu suMdane katA, dha, zIta, saMmUtA=sudana+jussaudAH sthaLa-trIjaya sudana nAmanA pradezamAM karAyele, meLave, kharIdelo, thayela. ma-vase ta., stragha zataH mUta: ==+mag=I: @[-ausevA ume karAyele, meLa, kharIdelo, thayelo. mA.-hiH kRta: dha: jIta: mUta: vaheravA. bahAra karAyelA, meLavele, kharIdele thayelo. thav[-vAhiya: -dira+caq= " navAM : raNa, 1s, fbhUta =I+gvaLa =nA: nadImAM karAye, meLavela, kharIdelo, thayelA. rUSa-re : : zIta: namUna =v =v -rASTramAM karAyelo,mevale, kharIdelo, thayela. Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana kuzale / / 6 / 3 / 95 // sammata nAmane kuzaLa arthamAM yathAvihina ' , acaLa vagere pratyaya thAya che. arju-mathurAyAM kurA = mathurA = mAthura: - mathurAmAM vidyA bhajana vagere vaDe kuzala. thaLanarAM kuza = navI+ = nAre - nadI taravA vageremAM kuzaLa. pathaH eka pharA26 saptaryaMta patha zabdane kuzaLa arthamAM mata pratyaya thAya che, aM-- kuzAstra: = tha+ = tha = mArga upara cAlavAmAM phazala. : aramAre mArA 3LA saptamyanta zabdane kuzaLa arthamAM ja prayaya thAya che. vaka-aphaghani kurA =araH+ 4 =jharama:- paththarane ghaDavAmAM kuzaLa, | mAnI kuzara = zani+=garAni:- vajana ghaDavAmAM kuzaLa. jAtArthaka pratyaya nA dvArA 18 ptayaMta nAmane jAta arthamAM yathAvihita , J[ , vare pratyaya thAya che. kAju -mathurayAM nAta=mathu+maLa=mAdhu:- mayurAmAM thayele. .varase vAta = H+Jf=ausa: -- utsamAM thayelo. , vahe nAtA=hi+=Ahma:-- bahAra thayelo thaLa naDyAM nAta:=narI+va=narea - nadImAM thele. gya rASTra nAta="rUca= - rASTramAM thayelo. prAkRSa: : phAra saptaryaMta pravrupa zabdane jata arthamAM seksa pratyaya thAya che pha-pravRtti nAta: prAvR+=AvRSiA -comAsAmAM thayelo-janmelo nAgni zAyada gaga | dArUA?00|| saptamaMta zara zabdane jAta arthamAM thAya che, je pratyuta zabda vizeSa nAmane sacavato hoya to.. agAuTa nAnA Tu+ =AdarA: rU-zara RtumAM thayelA DAbha. rAhuM sIma-zarad RtunuM ghAsa-ahIM vizeSa nAma nathI. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-chaTho adhyAya-tRtIya pAda 245 vuiM-garajata jagaLI addArA zA samRta evA ane mArA zabdane jAta arthamAM ja ane gaLuM pratyaya thAya che je pratayAta nAma vizeSa nAmane sUcavatuM hoya te. che a[-sidhI rAta =sidhu-f=fadhu, saiva-vizeSa nAma. ja, maLa-mAre nAtA=pray+=A , mApa: " '' kacarAbhAI pUrvAddha-avaraddhi-zrA-khUjha-propa-vazarA : phArUArA saptaryaMta evA pUrvA , avasAduLa, mAdra, mUDha, boSa ane pravara zabdone jAna arthamAM ma pratyaya thAya che, je pratyAtanAma vizeSa nAmane sUcavatuM hoya te. a-pUrvA gAtA = + =pUrvo :-vizeSa nAma " avasAhUNe vAta =apanA+4=avAja:- " " " mAM nAta:=kArTA++=A - " mUke nAtA=mU++=mU:- " ghoSe vAtA=prakopa+=praroSa - " mAre vAta:= vajara+=DhavA -kharamAM thayele, oghaDabhAI pathaH ga gha dvArA rUA. saptamaMta pathina zabdane jAta arthamAM meM pratyaya thAya che ane kayA thavA sAthe thin zabdanuM pantha thAya che, je pratyayAta nAma vizeSa nAmane sUcavatuM hoya te. - gAtA=+ ma = +=+=mArgamAM thayelo-payu bhAI ca% va HvAcAyA: dhArUkA . saptavaMta evA pramAvAyA zabadane jAta arthamA ra pratyaya ane a. pratyaya vikalpa thAya che, je pratyAyana nAma saMjJA sUcavatuM hoya te . -17thayAM nAta:- vAgha +3==AvAda, aka-amAvAsyA aka-amAvAsyakaH, aju-bAvA+majU=bAvA:-amAse thayele. aviSThA-aSADhAda IyaNa ca / / 3.105|| saptamaMta evA zrAveThA ane sADhA zabdone jAta arthamAM ane 3. pratye thAya che, je pratyayAta nAma vizeSa arthane sUcavatuM hoya te. -vijhAsu nAtA=zraviTAmaNa zrAvaNI, Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana -vikA+rma=praviNa: zraviSThAmAM thayeluM-thavA phaeNvanuM ApAdAnuM nAta:=JSADhA+=ASADhIyA, - aDha+=ADha-aSADhA mAM thayele-asADa mAsa athavA AsaDanAmano puruSa punyA Taka dvArA hA saptamaMta evA gunI zabdane jAta arthamAM ra thAya che, je pratyakAMta nAma saMjJA sUcavatuM hoya to Ta- go: ga ta =noTa=BgunaH - phagunImAM thayelo-phAgaNa bahulA-anurAdhA-puSyArtha-punarvasu hasta-vizAkhA vAte suY / rU 07ii saptaryAta evA vA, anurAdhA, puSya arthaka zabda, putra, , virAvA ane kaarti zabdone lAgelA nakSatra arthasUcaka gaNane jAta aryamAM lepa thAya che, je pratyayAta nAma vizeSa nAma sUcavatuM hoya te. an ropa-vaiduhAgu vataH q=duttaH- bahula nakSatramAM thayelo. " " mAravA rAta =anurAdhA+baLa anurAdhA-anu badhA nakSatramAM thayelA * " puSe nAtaH=gSya + a[=puSya:-puSya nakSatramAM thayelA. " tiLe gata =tiSNa+mav=1SyaH-tiSya nakSatramAM thayele. >> >> punarvasa rAta:=qnA +[=puna:-punarvasu nakSatramAM thayeluM. " '' hraste gotata =3-hasta nakSatramAM thayele hAthiyo varasAda " " virAviyA ara =virANA+aT-vizAkhA nakSatramAM thayelo. " ' vAta jJAta:=Ata+=AtiH zizu -svAti nakSatramAM janmeluM bALaka vitrA-revatI-khyiA: trikA dda rUA8 saptamaMta evA triA, revatI, rohita zabdone lAgelA nakSatra sUcaka mA ne jAta arthamAM, je strInuM nAma hoya te lepa thAya che. may lepa-vitrAvAM strI =vitrA+=jitrA-citrA nakSatramAM thayelI. citrA nAmanI chokarI. ,, ,, revanya jJAtA zrI =vatI+gA revatI-revatI nakSatramAM thayelI. revatIbena. , , rodaNAM nAtA zrI raLiI+=AdiLI-raviNa nakSatramAM thayelI. " rohiNIbena vidura : | dArU 02/! nakSatra arthavALA, saptamI vibhaktivALA, bIjA zabdone paNa lAgela nakSatra artha sUcaka pra pratyayane jAna arthamAM je nAma hoya to bahulaM lepa thAya che. anya zabdathI zraviSThA vagere zabdo samajavAnA che. Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-chaTha adhyAya-tRtIya pAda 247 mad 5 vikalape lepa-miniti nAtA=minir+Aju=abhinita, abhiji tamAM thayela , , mi7i+maNUkaAmitrita:- , che , ; , azvayuni =azvayuq= =zvayu, azvayujamAM thayele , ,, azvayukU+ =Azvayujha: ,, che ne kavacita nitya lIpa-ganIpu jJAta:= +=+azvinA: azvinImAM thayela che, lepa na thAya-mAyAM nAta:=AvA+=+Ava=maghAmAM thayeluM kathAnAta-zA-rAkAta laddArU je zabdane cheDe sthAna zabda che evA saptaoNta zabda, jorAra ane varazA zabdone jAta arthamAM thayelA prayAsano lepa thaI jAya che, je saMjJAnuM sUcana hoya te. A lepa-jorathane vAta:=o ag=AthAnaH gesthAnamAM thayelA , , gorA gAtA joradAra+a[=orADhA-gozAlamAM thayeLa-gozAla nAmane eka prAcIna AcArya , ,, svarAje gAtA=lArA+baT = varasAra-kharazAlamAM thayele. fiAra vA | dArUA . saptamaMta evA vararAtri zabda pachI jAta arthamAM AvelA pratyayana vikalpa lepa thaI jAya che, je sattAnuM sUcana hoya te. a lepa-vakSA gAtAvaravA ra+JvanAra, vararA+maMEvArasarA :vasazAlAmAM thayelo. sArca-samAra dvArA zarA sora ane tamArA zabdone jAta mAM ja thAya che. ane sAthe ra nuM tA thaI jAya che. samAno sore, ? nAtA-lokarakva=no sago bhAI "lamAnora zabdanA "loDhA" zabda thayela che. samAnodare jAtaH samAnodaraH-samAnodara+ya-samAna daryaH kAlavAcI deyArthaka prayatna kAlAd deye RNe // 63 / 113 / / saptamaMta kALavAcaka nAmathI revuM -ra-sAvavuM evA arthamAM yathAvihita pratyaya thAya che. Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 248 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana ikaN-mAse deyam-mAsa+ekaNa-mAsikam RNam-mahinAmAM bhavAnu . kalApi-azvattha-yavabusa-umAvyAsa-eSamasaH akaH // 6 / 3 / 114 // kalApin , azvattha, yavabusa umAvyAsa ane eSamas / pAMya pAyI, saptammata zahAne devu -karaja Apa mevA artha mAM aka pratyaya yAya che. yasmin kAle mayUrAH, kedArAH, ikSakaH kalApeno bhavanti sa kAlaH tatsAhacaryAt kalApI -rele bhayure, thArAmI, ane su mere modI jaya te // kalApI kahevAya. aka-kalApini kAle deyam RNam-kalApin+aka-kalApakam-sApI samaye ne he cukavavAnuM hoya te. ,, azvatthe kAle deyam RNam - azvattha + aka = azvatthakam - pIpaNe Ne tyAra sApavAnu he. ,, yavabuse kAle deyam Rgam-yavabusa+aka-yavabusakam-yamusa-dhanu muM-thA5 tyAre ApavAnuM devuM. ,, umAvyAse ka.le deyam Rgam- ramAvyAsa+aka=umAjyAsakam maindi visit: tyAre ApavAnuM karaja ,, eSamasi kAle deyam RNam-eSamasU+aka-aiSamamakam RNam-me2414vAnu 421 grISma - avarasamAda' akaJ / / 6 / 3 / 115 / / vAyI sabhyata me|| grISma za56 ane avarasama hone karaja ApavU evA arthamAM man thAya che, akaJ-grISme deyaM RNam grISma+aka greSmakam-zrImamA -nANAmAMsApavAna____ avarasame deyam Rgam-avara sama+akaJ=Avarasamakam - varSa nA pAtA bhAgamAM cukvavAnuM karaja saMvatsara - AgrahAyaNyA iRNa ca // 6 / 3 / 116 // saptabhyata the| vAyo saMvatsara ane AgrahAyaNI zahone karaja ApavU evA arthamAM ane *gU pratyaya thAya che. ikaN-saMvatsare deyam RNam saMvatsara+ikaN=tAMvatsarikam - paNe yuvA 4204 akaJ - " , akaJ sAMvatsarakam --- ikaN-AgrahAyaNyAM deyam RNam=AgrahAyaNI+ikaN-AgrahAyaNikam mAyakAyamI mAgazara mAsamAM cukavavAnuM karaja akaJ ,, , ,, AgrahAyaNI+akaJ=AgrahAyaNakam - Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-chaThTho adhyAya-tRtIya pAda sAdhu-puSyat - pacyamAne || 6 | 3|117 || aNavAsI saptamyaMta nAmane sAdhu, puSyat ane pacyamAna arthamA ythaavizveta pratyayeA thAya che, bhaN-hemante sAdhu = hemanta+aNu haimanam anulepanam haimantam- hemata RtumA vAmAM Avatu anulepata vasante puSyanti = vasanta + a = vAsantI, vAsantyaH kundalatA - vasaMta RtubhA puSTa thanAra kudalato. zaradi pacyamAnA=zarad + aNU = zAradAH zAlayaH - 12RtumA pAunAra yomA. upte || 3 | 3 | 118|| aNatrAyaI saptamya Mta nAmane upta-vAvelu -artha mAM yathAviddhita pratyaya thAya che. aNu-zaradi uptAH=zarada aN = zAradAH yavAH - zara RtubhavAveNA va. hemante uptAH = hemanta+aNu - haimanAH yavAH - hemaMtaRtubhAMvAsA va :) " "" AzvayujyA akas || 6 |3||119 // alavAyI saptamyaMta sevA AzvayujI zabthI ula-vAvelu -artha akaJ pratyaya thAya che. kiJ-AzvayujyAm uptAH = AzvayujI + akaJ=AzvayujakAH mASAH - zarada pUname vAvelA aDada grISma- vasantAda vA ||6|3|120 / / apanAyI saptabhyata va grISma ne vasanta zabhone upta-vAvesu arthamAM kaJ vimulye thAya che. > kaJ- grISme uptam = proSya+akaJ=yaimakam, graiSmaM sasyam - - zrImAnamAM vAvelu ghAsa. vasante uptam = vasanta = akaJ = vAsantakam: vAsantaM sasyam vasaMtaNamAM vAvesuM dhAsa vyAharati mRge || 6 | 3 | 121 // kALavAcaka samasyaMta nAmane 'khAlanA pazu' amAM-mathAvihita pratyayeA 53. N- nizi vyAhrati= nizA+ika = naizikaH zate moana se zugANa nizA + aNU=naiSaH gU, "" NU- pradoSe vyAharati = pradoSa + ikaNU = prAdoSikaH pradoSa + aNU-prAdoSaH N 249 "" "" Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vasanta sthAti joti-lekila vasaMtamAM bele che.ahIM kilo pazuvA thI nAma nathI paNa pakSI vAcI nAma che tethI A niyama na lAge. gavina vA dhArA222 . kALavAcI saptamaMta nAmane navinI-jaya meLavanAra arthamAM - yathAvihita pratyaya thAya che. phukra-nirAmavam mane nirA, nirAyAM nathI=nira+=aiAi: baLuM ,, ,, ,, ,, , nizA+jhabUtranA - rAte bhaNavAnA pAThamAM jaya meLavanAra eTale saphaLa rIte bhaNanAra pq-ghoSe nathI ghoSa +[=prAleSa:, a - , , , ma==oSa -pradeSanI pravRttimAM jaya meLavanAra su-varSe nathI = varSa+ =vArSi-varSanI pravRttimAM jama meLavanAra bhavArthaka pracaya mane dArUArA saptamaMta nAmane mava=pana raM--evA arthamAM yathAvihita maUT , paNa vagere pratyaya thAya che. mavA=suH+=nnauH anna nAmanA gAmamAM thayelo. , te mavaDa===+ =au: utsamAM thayelo. tha-nAM mavA nahI+sthag=nava-nadImAM thayela. " pAme mavA=prAma+ =Ameya - gAmaDAmAM thayele. digAdi dehAMzAd yaH // 6 / 3 / 124 / / saptamaMta evA Dhi vagere zabdane ane dehanA avayavavAcI zabdone mava arthamAM pratyaya thAya che. -vi imava =vijJA=di-dizAmAM thayelo. che tuM mAra=gatu+= makhaH -(karAra) pANImAM thayele. , mUrdhani mavA=mUdhana+=mUrdhanya-mAthAmAM thayelo avAja. nAna 3rAta muddArUArA saptaryAta ja zabdane mA arthamAM ya pratyaya thAya che, je pratyayAMta nAma-saMjJAvAcaka hoya te. 2-3 mavA==+==A rana -udakayA zabda rajasvalAne sUcaka che mATe e vizeSa nAma che. Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti- chaTho adhyAya-tRtIya pAda 251 madhyAd dinaNa-Na IyAH maH antazca / / 3 / 126 // saptabhyata madhya yI sapa mA dinaga, Na mane Iya pratyaya thAya cha ane ma zabdanI cheDe na umerAya che. dinaNa-madhye bhavAH madhya+dinamAdhyam+dina mAdhyaMdinAH-bhAya hinI zApavANA Na-madhye bhavaH madhya+Na mAdhyam+Na mAdhyamaH-madhyanA-bayo. Iya-madhye bhavaH madhya+Iya-madhyam+Iya=madhyamIyaH- ., ,, jihvAmUla aGgulezca IyaH // 63 / 127 // sabhyata jihvAmUla, aGguli bhane madhya ne bhava a bhA Iya pratyaya thAya che. Iya-jihvAmUThe bhavaH jihvAmUla+I ya="jahvAmUlIyaH-hivAzIya pazu ,, aGgo bhavaH agula Iya-gulIyaH-mAjImA ythe| ,, madhye bhavaH madhya+Iya-madhyIyaH-5-ye thye| ___ vargAntAt / / 6 / 3 / 128 / / re nAmane hai| vA za6 mevA satata nanane bhava arthamA Iya thA che. Iya-kavarge bhavaH kavarga+Iya-kavargIyaH varNa:- nA paNa Ina-yau ca azabde / / 6 / 3.129 // se nAmane cha varga 456 cha / sa ya nAmane bhava a bhA Ina, ya, bhane Iya prhy| thAya cha, prayaid nAmanera -4' se| artha na ya ta. ina-bharatavarge bhavaH bharatavarga+Ina bharatavargINaH ya-bharatavarga+ya bharatavaryaH , Iya-bharatavarga+Iya=bharatavargIya:-bharata gAnA mA yeto. ___kavargIyaH- nA-46 4 za; '206'vAyI cha tethI sA niyama na vAyo. dRti-kukSi-kalazi-vasti-aheH eyaN / 6 / 3 / 130 // saptabhyata sevA dRti, kukSi, kalazi vasti ane ahi nAmAne bhava arthamA eyaNa atyaya thAya che. eyaNa-hato bhavam iti eyaNa dAte ye jalam -manu pAnI ,, kukSau bhavam=kuza+eyaNa kaukSeyaH vyAdhiH-mAmA thnaa| vyAdhi. , kalazyAM bhavam=kalazI+eyaNa kAlazeyaM takram-jogImA thanArI za. Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2para siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana , vatI ma7==hita+gir=Ate puro56 - vasti-gudAmAM thanArI viSTa ke, mavamuka +=mahedya viSama sApanuM jhera. vAsteya dArU rUA. saptamaMta evA aiti (vibhakita pratirUpaka avyaya) zabdane mava arthamAM thay thAya che, athavA asRja zabdane ma7 arthamAM [ pratyaya thAya ane te sAthe 13 zabadanuM prati evuM rUpa bane che -hita mAma=prati+g8g=mAtAnuM dhanamAM thayeluM. ati eTale dhana athavA vidyamAnatA-hayAtI. >> maca=Nathag=asti+ =prAnta - lohImAM thayeluM. govAtaH maNa 2 / rUArUA . saptamaMta vA zakane mava arthamAM maLa ane kvanuM pratyA thAya che gaLa-zrIvAyAM zrIvAsu vA mavazavA+mar=aAmgaLAmAM thanAruM athavA gaLAna nADIomAM thanAruM thaLa- ,, , grova+DJ=vegam - , grova eTale DAka athavA gaLAnI nADIe. tuSArnAni dvArUrUrI saptaryAta evA jAtuta zabdane ma7 arthamAM raju thAya, pratyayAta zaba saMjJAvAcI hoya te. a[-vaturmA mevA=ArmAta+maLavAturmAsI-mAdrivIrthamAvI-catumasI eka ASADha mAsanI pUnama, kArtaka mAsanI pUnama. ane phAgaNa mAsanI pUnama. dhya: ddArA 24 saMtamaMta vaturmAsa zabdane "temAM thayenTo yajJa' evA arthamAM 2 pratyaya the. che. -caturnAhyAM mavA ravaturmAsI+=AturmAsyA thA - caturmAsInA yajJo gambhIra paJca nana bAhara devAt / / 6 / 3135 / / saptaryaMta evA namIra, pUjana, afNA ane seva zabdane bhava artha gya pratyaya thAya che. kA-more mai=+pIra+1=ApI:-DANamAM thayele. ,, gzvane mava=nana+=A vanya-zaMkha. , vahira ast== +4=oNAhyaH-bahAra thayela. , mATa=va+4=H -devamAM thayele Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti- chaThA adhyAya-tRtIya pAda parimuvAre: anyayImAvAt ||Aza?rUddA avyayIbhAva samAsavALA muinna Adi zabdane taMtra matra amAM kya 'taMtra bhava' temAM thayeluM. pratyaya thAya che. katha-paramule mana:=vimulana muikhya:-mukhatI AsapAsa thayelu. vinImayaH-nui+thAddinajya:-jaDabAnI AsapAsa thayelu. ,, anta:pUrvAnuM_[l/ZC[23] avyayIbhAva samAsavALA ane pUrvapadamAM rahelA antara zabdane taMtra mava amAM phaTMjU thAya che. si-antayAre manaH = antarAra+Q=mAntara:-dharanI aMdaranA bhAgamAM thayelA. parigano: pramAm / 6 / / 38 / amayIbhAva samAsavALA rUA pratyaya thAya che. s[-ritra'me maga:=riAma+36]=riyAni:-gAmanI cAre bAjue thayele. anutrAne matra=pramudrAma+rUN=sAnupramika:-gAmanI pAchaLa thayeLa, kAr nAnu-nItri-dhAMta prAyeLa / / 3 / 122/ nAnu, nItri, ane phLa zabdo jenI aMte che evA 31 sAthenA avyIbhAva samAsavALA e zabdone prAya: taMtra marce amAM rU thAya che. [0[-4raMgAnu ma=35gAnu+=mauvAnu: seya: geADhaNu pAse besI rahenArA ,, 253 prAna ane anugrAma zabdAne taMtra matra amAM -sevaka. 35noni maMtra:=31mI A+=aunIvi trotrAma-tADI sudhI pahoMcI gaLAnI mALA. 336[ v=36+6-bornaH :-yADiye-kAtanI pAse AvIne cADI khAnArA, haDhau anta:purAnuM pha4: !ddArU 40|| ja saptamyata evA antaHpura zabdane taMtra matra arthAMmAM rU pratyaya thAya che, rUDhi jaNAtI hAya tA. rUDha eTale antapura zabdanA 'rANIvAsa' evA artha hAya te. pha-ganta:pure mavA=antaHpura+77 anta:puriyA-aMtaHpuramAM thayelI strI. Anta:pura:--puranI aMdaramAM thayelA-aDhI rUDhi ayaM jaNAtA nathI tethI A niyama na lAge, A prayAgamAM zabdane rUDha artha nathI paNa yaugika atha che. Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 607-6 [bajAdAt_Q|ddArA???!! saptamyata evA phLa ane harATa zabdethI matra arthAMmAM r pratyaya thAya, pratyayAMta nAma rUDhiAcI arthamAM hoya te. -Le mA=[+= -daLAMmaLamu-kAnanuM AbharaNa-ghareNu". hATe_mavA=hasrATa+Q=ATikA-damajunam lATanuM AbhUSaNa ,, kAnamAM thayele mela ethavA lalATamAM thayeleA parasevA artha hAya te! tyAM A niyama na lAge. sakhya vyAkhyAne A anyAta zAzkara pa'yata nAmathI vyAvyAna arthomAM yathAvihita pratyaye thAya che ? jo graMtha artha jaNAtA hAya tA 31myanta nAmathI matra amAM yathAhita pratyA thAya che. graMtha eTale zabdane madra*-zabdanI guMthaNI ane vyAkhyAna eTale je vaDe prathanA dareka avayavanuM vivecana karAmAM Ave te sAdhana maLa-mRtAM vRttu nA manvaM yAhavAna=pra+ba=AtAm-kRdaMtanuM athavA kRta vizenuM vyAkhyAna karanAra sAdhana nU pratikRti mayaM vyAkhyAnam =prativar+:Q=prativizva' darekapadanuM vyAkhyAna ApanAra sAdhana, - I - pratipadi bhavaM vyAkhyAnam prAtipadikam tatsaMbandhi prAtipadika + I = prAtipadikIyam pratipardikane lagatuM pustaka. pratidika eTale nAma prAyaH bahusvarAd ika ||6|3 | 143 || bahustaravALAM graMthavAcI nAmane tenAM thApAna' arthAMmAM ane temAM thayelu' evA atha mAM nU thAya che. pha.-patra-vayo: vyAvyAnA, java-le vA mava=trava-gava+phaLa=pAvavizvam Satva-zuvasaMbaMdhI vyAkhmAna, A vyAkaraNamAM AvelA bIjA adhyAyanuM trIjuM pAda. sAMtalam-sahitAmAM thayeluM. prAya: kahevAthI ahI [ pratyaya na thaye.. 5 -vicara-yogenthaH / 6 / / 244 / / R zabdane, RkArAMta zabdane, ke svaravALA zabdone ane yajJavAcI zabdane graMtha atha hoya te tenuM pAlana amAM ane taMtra maTM arthamAM Rg pratyaya thAya che. Rg-da- yANyAnama, Rtu maLyuM vA=q+7=pravidam-RcAe nu vyAkhyAna Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laivRtti-chaTha adhyAya-tRtIya pAda 255 rU -vaturhatu karavAnam, vaturvotara marva vAtutRrU=Atum cAratAonuM vyAkhyAna. >> dvija - gyArahavAna, je mai vI=majUr=sakri-aMga zAstranuM vyAkhyAna vagere. , 1zavAnI-navA vAhavAna, rAga ma vA=AnasUra+ phargasUcim rAjasayAnuM vyAkhyAna. gada gadayAre dArUkavA. " 59 arthavALA zabda graMthavAcI hoya tyAre tenuM dhyAnasthAna arthamAM ane tatra mava artha mAM je apAya artha hoya te rukra thAya che. [- thaya gyAkhyAna tatra maro vA umadAva=phi+=vaziSTha: gayA:-vaziSThanA graMthanuM vyAkhyAna ane tene adhyAya. vAriANI trada vaziSTha RSinI cA-ahIM A adhyAyavAcI nathI paNa cAvAcI che tethI ja pratyaya na thAya. putArA- paurAd rUTa !ArUkaddA gra vAcI puNodarA ane vauodarA zabdane tenA vyAyAna arthamAM athavA tamAM thayelu" evA arthamAM adhyAyavAcI artha hoya to Traka ane phuvA pratya thAya che. purorA-pisela leTa vagerenA piMDe. e piMDe sAthe saMbaMdha rAkhanAra maMtragraMtha paNa purokAsa kahevAya. vIrArA pUrvokta puroDAza sAthe saMbaMdha rAkhanAra athavA e puarzomAM je thayela hoya te pauroDAza kahevAya. i-purokArA vAgavAnama, tatra marva vA=purokArA+=purokArA, dara- , purokArA+rUdrapukArAvadI-purADAnA maMtranuM vyAkhyAna. - , paroNArA+ phaLaro risAdI-pauroDAzanA maMtranuM vyAkhyAna athavA pauraDAne adhyAya. chataH : pArakA graMthavAcI inkam zabdane "tenA iarwAna' arthamAM ane temAM huM evA arthamAM 2 pratyaya thAya che. 2-envata: dhyAnam, imava: ca=kahya: chaMda graMthanuM vyAkhyAna athavA chaMdamAM thayela. Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana zikSA 2 gaNa ddArA48 graMthavAcI zikSA Adi zabdane ane anya zabdane cAhavA arthamAM ane temAM thayeThuM' evA arthamAM 3[ pratyaya thAya che. ju-zikSAyA: thayAna, tatra ma=rikSAmag= -uccAraNane laganA graMthane zikSA kahevAya che. zikSAnuM vyAkhyAna, athavA zikSAmAM thayela. ,, tra-ayana cAhavAnaM, tatra ma==Ayana+ma = mAdhanA-trAgamananuM vyAkhyAna vagere , chataH vAhavAnuM, tatra mava= += =IdanuM vyAkhyAna vagere "Aga" arthane sUcaka pratyaya tataH mAte dArUA242 paMcammata nAmane "temAMthI mAruM evA arthamAM yathAvihina ma ane thanuM vagere pratyaya thAya che. va-suduM mAtA=sudana+sudana dezathI Avelo. -oH mAta: joya=ghA-gAya ke baLada pAsethI Avele. -nA mAta:=nI+gyanA :-nadIthI Avela. -gAmAtu Ata=rAma=prAkhyu-gAmathI Avela. vigha-yojanAH mAtra ddArA?' je nAme saMbaMdha vidyA sAthe che athavA je nAmone saMbaMdha ni- janmanI sAthe che evA paMcammata nAmane "tenAthI Ave evA arthamAM maga pratyaya thAya che. vidyAsA-mAvA mAgata=gAvAyaM+ga+=AvArthamU-AcAthI AveluM. ronitaMvaragha-pitAmahATuM mAtama=vitAmahama=caitA -pitAmahathI pinAnA pitA-dAdA-taraphathI AveluM. pitA ya vA dvArA ni saMbaMdhanA sUcaka paMcammata pitR zabdane tenAthI gAveluM' arthamAM ja vika9pe thAya che. va-: mamtama tR+ = ma=pitA pAsethI Avelu-maLeluM. pha- pitR+ =4*mU= , , , , mRtaka rAdhA vidyA saMbaMdhanA sUcaka tathA yoni saMbaMdhanA sUcaka kArasaMta nAmane tenAthI mAtra' arthamAM ja pratyaya thAya che. Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 257 laghuvRtti-cho adhyAya-tRtIya pAda huM # vidyA-tu: mA 14=+ =zmu-hetA taraphathI AveluM , yoni-mAtu: mAtamu=mAtR+ =mAtRzrama-mAtA taraphathI AveluM. AyasthAnAt // 6 / 3 / 153 // svAmIne rAjagrAhya bhAga-kara-jamAM utpanna thAye, jayAM levAmAM Ave te sthAnanuM nAma jAyasthAna-(mAMDavI) mAthathAna vAcaka paMcamaeNta nAmane "temAMthI AveluM' arthamAM haju pratyaya thAya che. ruva --mAtarA mAta=gAra --zatariH-nadInA ghATana kara ugharAvavAnA sthAna pAsethI Avelo kare. jyAM AvIne loke tare te sthAna-nadItIrtha -nadIno ghATa Atara kahevAya. zuNDikAdeH aN // 6 / 3 / 154 // paMcamaMta evA zurijha vagere zabdone temAMthI AveluM evA arthamAM gaLuM thAya che. ug-zuti , sukiyA vA gAta-zurijhama zarU|-dArUnI dukAnamAMthI ke dArU vecanAra pAsethI AvatuM dhana. zAkapAnAna gALataH=dravAna+=pAnamU-paNuM pAvAnA sthAnathIparabamAMthI AvatuM dhana. notrAtmavata dArUA. aMka arthamAM je pratyaya lAge che te netravAyI nAmane temAMthI Ave ? artha mAM lagADavAnA che. bALa-viramaH sAtam =+=-vido pAsethI AveluM. ji --gaupave mAtaP=mauvAva+gara=mAnavamu- pagavo pAsethI AveluM nRhetubhyaH rUpya-mayaTau vA // 6 / 3 / 156 // paMcamyata evA puruSavAcaka zabdane temAMthI gAvairuM, evAM arthanAM hRdaya ane macaH pratyo vikalpa thAya che. tathA paMcamaMta evA hetavAcaka zabadane temAM siddhahema-17 Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana Avelu' bhevA arthabhAM rUpyAne mayada pratyayo viye thAya che. rUpya cetrAd Agatam = caitra+rUpya caitrarUpyam mayaTU= Mian Fei rUpya - samAd Agatam = sama+rUpya= samarUpyam, mayada-sama+mayada=samamayam, samIyam - samAna hetuthI mAvelu . 23 caitra+mayada= caitramayam, caitrathI Ave 'tatra pralava' arthaH pratyaya prabhavati || 6 |3 | 157 // pa MyabhyaMta nAmathI 'temAMthI pahelavahela' nIkaLatu-temAMthI pahelavahela upalabdha thatu" vA arthamAM yathAviti pratyaya thAya che. aN-himavataH prabhavati = himatrat+aN-haimavatI gaGgA-DibhAjayathI pAMDelavAlI nIkaLatI gaMgA vairyaH ||6|3|158 // panyabhyaMta viDUra zamhathI 'temAMthI pahelavahelu nIkaLatu' bhevA arthamA ya pratyaya thAya che. Jya - viDUrAt prabhavati = viDUra + Jya - veiyoM maNi:- viDUra gAbhamAMthI pahelavADelo nIujesa vaiirya bhaNi. tyadAdeH mayaT || 6|3 // 159 // yayabhyatA tyad yAhi rAhone 'temAMthI pahelavaddela' nIkaLelu' sevA arthabhAM mayada pratyaya thAya che. " mayaT tasmAt prabhavati=tat+maya=tanmayam bhavataH prabhavati=bhavat+payada=bhavanmayI tasya idam artha sUrya tasya idam ||6|3|160 // paryaMta nAmane 'tenu bA" evA amAM yathAvihita pratyaye thAya che. aN-mathurAyAH idam = mathurA + aN= mAthuram - mathurA A yaNa - diteH idam = diti + yaN daityam-hitinu bha Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 259 ladhuvRtti-cho adhyAya-tRtIya pAda -: =triyAyamU-kaLinuM A. , nayA: rUtranI+=Aya--nadInuM A. na-vAra 32H=ra+phaeN=Ara -pAranuM A. ya-mAnoH rUA=mAnu rUMva=mAnavIyajU-sUryanuM A. daDha-sat phaLa ddArAzA ane ra zabdane "tanuM zA' evA arthamAM rU thAya che. ---ca phukyu =huM = him-haLanuM A , A i2+ =sariyama-sIra-haLanuM A samidhaH AdhAne TenyaNa // 6 / 3 / 162 // nim zabdane tenuM mA pAna evA arthamAM Taca pratyaya thAya che. TA-samidha: 5 pradhAnam = samiTe = sAmiya: mannA-samidhanuM AdhAna karAro manna. vivAhe dvandvAd akal // 6 / 3 / 163 // dasamAsavALA nAmane teno vivAdR evA arthamAM mAtra pratyaya thAya che. trimAtrA tAnAM vivAdR trimAraaAgavatra = vimA dhrAnA atri ane bhAradvAjone vivAha. adevAsurAdibhyaH vaire // 6 / 3 / 164 // DhavANura vagere zabdone choDIne bIjA dha% samAsavALA zabdone tenuM mA vaira' evA arthamAM kara pratyaya thAya che. yaajhavazAstrahnAyunAnAm dRDha vairaH=vIjhavazAjhIyA =vAgnavarAyajInAbAbava ane zAla kAyanonuM vaira-mAjava ane zAla kAyanenI laDAI vaivAsura-deva ane asuranuM yuddha. cAlADa-rAkSasa ane asuranuM ra. devAsura vagere zabda na levAnA hovAthI A baMne udAharaNomAM A niyama na lAge. Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana nRtta arthano pratyaya - naTAd nRtte vyaH // 63165 // na2 za6ne 'tenu A nRtta' sevA a bhA jya pratyaya yAya che. bhya-naTasya idaM nRttam=naTa+jya nATyam-nu 2 nRta-nAya. chandoga-aukthika-yAjJika-vaha vRcAt ca dharma-AmnAya saMghe // 6 / 3 / 166 // chandoga, aukthika, yAjJika, vayaca mA naTa hone jya pratyaya yAya, ne se pratyayAMta zahanA 'teno A dharma, teno A AmnAya sane tano A saMgha meve| artha hoya to jya-chandogAnAM dharmaH AmnAya: saMgho vA chandoga+1=chAndogyaM dharmAdi:AmnAyaH saMghaH vA che dogeno dharma AmnAya ke saMgha ., authikAnAM dharmAdi-aukthika+ya aukthikya gopiyana, ., yAjJikAnAM dharmAdi-yAjJika+nya yAjJikyaM yAzihanA , ,, bahavRcAnAM dharmAdi-bahaaca+nyavAha vRnyaM sahayogI , ,, naTasya dharmAdi-naTa+nya nATya nano, AyaveNikAd aN-ikaluk ca // 6 / 3 / 167 // AtharvaNika zahane 'teno A dharma, AmnAya ane sN| mevA artha lAya te! aN pratyaya thAya sane ag thavA sAthe AtharvaNika za6ikana so5 56 5 . aN-AtharvaNika+aN=AtharvaNa+aN=AtharvaNa:-mAyane , AmnAya bhane saya caraNAd akaJ // 6 / 3 / 168 // caraNa-venI zApA, vehanI zAne kAnA-1 paNa 2265 42vAya arthAt caraNa 38 pAhi. caraNasUcaka nAmane 'teno dharma, AmnAya ane saMgha meva! sabhA akaJ pratyaya thAya che. akA-kaThAnAM dharmaH, AmnAyaH saMghaH vA kaTa+az=kAThaka:-hIno ghamI, mAmnAya athavA saMdha. , carakANAM dharmaH, AmnAyaH saMghaH vAcaraka+aka=cArakakaH-yarIno dhama, bhAmnAya agara saca. Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-cho adhyAya-tRtIya pAda jotram amAnava-zi ddArANA gotra athavALA nAmane tenuM A evA arthamAM gatagra pratyaya thAya che, jo mAnava ane ziSya sivAya bIjA arthe hoya te. 32 -pAvastha =auvaLavatrajannauvAvajaF-aupagavanuM A. avazya pha Aial: 23mALavI, ziSyA: vA kAvanA daMDamANavo athavA ziSya. a zabda, sUtramAM niSiddha evA daMDamANuva ane ziSya sAthe saMbaMdhavALo hovAthI A niyama na lAge daMDamANava-AzramanI rakSA mATe hAthamAM daDa dhAraNa karanArA parivAra-ziSyoAzramamAM rahIne bhaNanArAo tA H dvArA 70 getra arthavALA reti vagere zabdone tenuM mA" evA arthamAM hRya pratyaya thAya che. -revaMta, ru-re tira-maMtra-vivicAra mALavA ghA jJA: vatikanA daMDamANa athavA ziSyo gIra+=AvIe taTas -garagrIvAvALA baLadanuM gADuM kaupiJjala-hAstipadAd aN // 6 // 3 // 171 // mAtra arthanA sUcaka saupisTa ane TrANitA zabdone tenuM A evo artha hoya to unALu pratyaya thAya che. rAju-pinnarsa-a pikA: ziyA -kaupiMjalanA ziSyo , dAritAra+4=hAtipa: ziSyA:-hAstipadanA ziSyo sUtramAM TrArita nirdeza karela hovAthI mULa tiva8 ne badale dAritA rUpa thAya che pitta zabda uparathI apatya arthasUcaka vikra zabda banela che hastivatra zabda uparathI , TTAstit , , Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana saGgha- ghoSa-aGka-lakSaNe aJ - yaJ - iJaH || 6|3|172 // aJ, yaJ, iJ pratyayavANA gotrArtha nAmone, saMgha, ghoSa, aGka, sune lakSaNa amAM baL pratyaya thAya che. 22 aNU aJ - - vaidasya ayam = veda+aN= vedaH saMghAdiH - vehono saMgha, dhopa, khAne sakSaNu yaJ-gArgyasya ayam=gArgya + a = gArga: gArgam saMghAdi - gArgyano saMgha vagere iJ-da -dAkSeH : ayam = dAkSi+ aN = dAkSaH dAkSam saMghAdi-dino zAkalAd akaJ ca // 6 / 3 / 173 || zAkala zabne teno saMgha, ghoSa, aMka ane lakSaNa arthamA ava khane pratyA thAya che. akJ zAkalasya ayaM saMghaH = zAkala + a = kalakaH, aN-zAkala+aMg=zAkala: saMghAdhiH, saMgha, ghoSa, aMDe khAne lakSA gRhe anadhoraNa ca || 6 |3 | 174 | agnIdhU rAShane tenuM ghara va artha ra pratyaya thAya che khate saMtano dha ayabha 2 che. agnIdh ye Rtvintu vizeSa nAma hai. raNa - agnIdhaH idam = agnIdhU+raNa = AgnInam - abhI zAkala+aMga-zAkalam - lakSaNam - zAno yd aga zaMkA-agnIdh yabhAM gh che abha rahemA bhATe ! samA agnIdh+ra-khaDI 2/2/73 niyama na lAgu thAya bhAre gh Ayama rahe bha uhesa che. bhI dha2. rathAt sAdeH ca voDha - age || 6|3|175 || 'artha'bhAM ratha zaha | hoya sabhAsama - uttarayahamAM- hoya to 'tenu' ne atyayo thAya te 4 pratyaya2tha zahane tene vahana karanAra yAne tenu aMgaavayava - mevA arthabhAM thAya che. -- rathasya coDA = ratha+yasthya:- rathate na 42nAra rathasya aGga N cakram=stha+ya= rathyam-2thatuM gaMga paiDu kore sabhAsabhAM a-dvayoH rathayo : voDhA = dviratha+ a = dviratha: azvaH me rathane vahana anAra ghodde| aNu-azvarathasya aGga N cakram = azvaratha+aNa = AzvarathaM cakram - azvarathanu a-ya-yaiDu. Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-cha adhyAya-tRtIya pAda ra3 263 vaDa dArUA27ddA rapa zabda ekale heya ke samAsamAM-uttarapadamAM hoya te ratha zabdane tenuM A evA arthamAM 2 pratyaya thAya che. ekala-raci voDhA=+=Agya:- rathane vahana karanAra samAsamAM-yo: rathayoH voDhA=jUira+=dvidhyAbe ratha ne vahana karanAra. papUrvArjha kvArA 7chI patra eTale vAhana. vAhanavAcaka zabda pachI ratha zabda Avyo hoya te ratha zabada tenuM mA arthamAM maga pratyaya thAya che baga-zvarathI vana-ara+gakAzvarathaF-adharathanuM cakra-pauDu. vAhanAt / / 6 / 3 / 178 // vAhanavAcI nAmane tenuM A evA arthamAM en pratyaya thAya che, lA- tha rAyamma RNa: ratha:-UMTane ratha UMTe joDele ratha. vAhya-patha-3para dArUAra72 vAhanavAcI zabdane tenuM A arthamAM je koI pratyaya batAvela che eTale vAhya arthamAM mArga arthamAM ane upakaraNa arthamAM batAvela che, tene vAhana athamAM, rastA arthamAM ane upakaraNa arthamAM ja samajavAno che. paNa bIjA arthamAM samajavAnA nathI. |-- zva+gam==1zvaH ratha:, vaLI vA=ghoDAvALo ratha, ghoDA mATeno rasto. , adhara rUmu=mAdhuM cayana-ghoDAnuM palANa--palANa ghoDAnuM upakaraNa che. AvI jazI-ghoDAnI cAbuka-cAbuka paNa upakaraNa che. bIjo kaI artha hoya to te arthamAM vAkaya ja rahe che, jema-zvAnAM ghAsa - ghoDAonu ghAsa, A prayAgamAM ghAsa arthamAM azvane kaI pratyaya na lAge vaheH tuH iH ca AdiH // 6 // 3 // 180 // varu dhAtune tR ke tRna pratyaya lAgyo hoya eTale ke vat uparathI va*7 banyA hoya evo tR pratyayavALo zabda jenI cheDe Avelo hoya evA zabdane 'tenuM A' evA arthamAM magna thAya che. ane tR pahelA ru umerAya che eTale ahIM Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 batAvele pratyaya hitR zabdane lagADavAnA che. an-saMvoDhuM: m=saMhitR+ sAMtriCratha hAkanAranuM A-- voDhA sArathi siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana sIdhI rIte te vyAkaraNanA niyama pramANe vRddhAtu dvArA tu pratyaya vALu voTTa rUpa bane che. paNa ahIM teA graMthakAre ja va dhAtune tR pratyaya lagADIne tu pada banAvela che. prAktAka pratyaya---- tena prote || 6|3|181 // tRtIyAMta nAmathI 'teNe kahelu' evA arthamAM yathAvihita pratyayA thAya che. a-mATunAtro zAstram=mAvAva' zAstram-bhadrabAhue kahelu rAstra. phya-vALininA tro, zAstram=1fLanIya zAstram- pANinie kahelu zAstra-vyAkaraNu ca-vRdghatinA pratta zAstram=vAda vastyAtra-buhaspatie kahelu zAstra. mautimyaH ddArA92 tRtIyAMta evA mauvAdri zabdone 'teNe kahelu' e arthomAM yavihita aA pratyaya thAya che. -mauteno jANe che ke bhaNe che tene mauda kahevAya. le; vinti dhIyate vA-moTa4maur-maude kahelA veda aLa-virena proja navuM vinti lIyate vA=piqsa+R=vaivatkAra: pippale kahelA veda jANe che ke bhaNe che te pippalAda kahevAya. jhAmyiH veve suN ||ddA|8|| tRtIyAMta evA TAti zabdone 'teNe kahelA veda' evA amAM AvelA prayano leApa thAya che. aNU-kaTena prokta vedaM vidanti adhIyate vA = kaTha+aNU : jANe che ke bhaNe che te kaDa kahevAya = dA; kaThe kahelA veda ma--cara roja ve vinti gIyate vA=20-ga-2nA:-carake kahelA veda jANanArA ke bhaNanArA caraka kahevAya Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-chaThTho adhyAya-tRtIya pAda 265 tittiri-varatantu-khaNDika-ukhAd IyaNa // 6 // 3 / 184 // tRtIyAMta sevA tittiri, varatantu, khaNDika bhane ukha zamhAne to Desa ve' evA arthamAM thAya che. IyaNa-tittiriNA prokta veda vidanti adhIyate vA=tittiri+IyaNa-taittirIyA:,, varatantunA prokta veda vidanti adhIyate vAvaratantu+IyaNa-vAratantavIyA:,, khaNDikena prokta veda vidanti adhIyate vA-khaNDika+IyaNa-khANDikIyA:,, ukhena prokta veda vidanti adhIyate vA=ukha+IyaNa aukhIyA: ___ chagalino Neyin // 6 // 3 // 185 / / tRtIyAMta evA chAsanuM zabdane "teNe kahelo veda' evA arthamAM neyina pratyaya thAya che. yin-chagalinA prokta veda vidanti adhIyate vA chagalin+Neyin chAgaleyinaH / zaunakAdibhyaH Nin // 6 // 3 // 186 // tRtIyAMta evA zaunA vagere zabdone teNe kahelo veda' evA arthamAM LinuM pratyaya thAya che. Nin-zaunakena prokta veda vidanti adhIyate-zaunaka+Nin-zaunakina: ,, -zAgara viNA prokta veda vidanti adhIyate-zAGgarabi+Nin-zAGgaraviNa' purANe kalpe // 6 / 3 / 187 // tRtIyAMta nAmathI teNe kahela purANa e kalpa" arthamAM bina pratyaya thAya che. Nin-piDhgena prokta: purANaH kalpaH=piGga+Nin paizI kalpa:-piNe helo no 445 kAzyapa-kauzikAd vedavacca // 6 / 3 / 188 // tRtIyAMta evA #zyapa ane zi* zabdone teNe kahelA purANa ka95 arthamAM fjana thAya che, ane tene veda arthamAM AvatA pratyayanI jema kArya thAya che. Nin-kAzyapena prokta purANaM kalpaM vidanti adhIyate vA kAzyapa+Nin-kAzya pinaH ,, kauzikena prokta purANaM kalpaM vidanti adhIyate vA=kauzikina: vedavat 4DevAthI akaJ kAzyapinAm ayaM saMgha:, dharmaH vA kAzyapaka:-kauzikinAm ayaM saMghaH dharmaH vA kauzikaka. Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana zilAli-pArAzaryAda naTa-bhikSusUtre // 6 // 3 // 189 / / tRtIyAta evA zi4i zabdane teNe kaheluM naTasUtra" arthamAM bina pratyaya thAya che tathA tRtIyAMta evA vArAzarya zabdane teNe kaheluM bhikSusUtra' evA arthamAM nina thAya che, ane tene veda arthamAM AvatA pratyayanI jema kArya thAya che. nAnAm adhyayana= narasUtrama-none bhaNavAnuM zAstra-sUtra miznA adhyayana-migjhUtra-bhikSuone bhaNavAnuM zAstra-bhikSusUtra. bina-rijina ja narasUtra vinita nathI te vA=ziffkhana zaiAzina: nirA: pArAzaryeNa prokta bhikSusUtra vidanti adhIyate vA=pArAzarya+Nin pArAzariNaH bhikSavaH vedavata kahevAne lIdhe nIcenA prayogomAM pratyaya thayela che. zailAlinAm dharmaH AmnAna: saMgho vA zailAlakam - vArAzALA ,, ,, ,, ,, pArAzara - zAzva-nirmAt phana ddArAzathI tRtIyAta evA zrI zabdane teNe kaheluM naTasUtra' e artha hoya to na pratyaya thAya che ane tRtIyAMta evA karma zabdane teNe kaheluM bhikSusUtra" e artha hoya te rUnuM pratyaya thAya che. ane tene veda arthamAM A tA pratyaya jema kArya thAya. in-kRzAzvana prokta naTasUtra vidanti adhIyate vA kRzAzva+in=kRzAnina: naTA: , vana vra miznakUvaeN viti sadhIyaoN vI= narTunakarmanvina: mikSava: vedavata kahevAne lIdhe dharma, AsAya, saMgha arthamAM vArtA+tathA kAryam evA anya pratyayavALA paNa prayogo thAya. upazAta artha upajJAte // 6 // 3 // 19 // pahelAM jeno upadeza na thayo hoya chatAM e jANeluM hoya arthAt kartAe pitAnI svataMtrabuddhithI jANeluM hoya te upajJAta' kahevAya che. tRtIyAMta nAmathI teNe jANeluM evA arthamAM yathAvihita pratyaya thAya. kuM-vAganinA 3pajJAta zAstrama=anfmni-rUMca=AkhanIya zAstramU-pANinie pitAnI svataMtra buddhi dvArA pahelavaheluM raceluM zAstra. Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 267 laghuvRtti-cho adhyAya-tRtIya pAda kRta artha kRte // 6 / 3 / 192 // tRtIyAMta nAmathI "teNe kareluM evA artha mAM yathAvihita pratyaya thAya che. azina kRti: 9:=ziva+AzA gha1 - zive karelo graMtha. IMca- sinena kRti tava =siddhasena phiMca = sinIya stara-siddhasene karela sta-stuti. nAmni makSikAdibhyaH // 63 / 193 // tRtIyAMta evA mahilA zabdone teNe kareluM' evA arthamAM vizeSa nAma hoya to yathAvihita pratyaya thAya che. ma-malikjhAmi chata=+jhabU-mAlitaM madhu-mAkhIoe kareluM madha. ,, sarAmika tapUraghA+gaLa =sArA-saraghA eTale madhamAkhI-saradhA mAkhIoe banAveluM madha. kulAlAdeH akaJ // 6 // 3 // 194 // tRtIyAMta evA "rA' Adi zabdone teNe kareluM' evA arthamAM mAtra pratyaya thAya che, je pratyayAta zabda vizeSa nAma hoya to. vAna naE=A +3=ii kADha4 mAiku-kuM bhAre karela pAtra nAno ghaDe koDiyuM vagere vAsaNa. vAsaNa sivAya kuMbhAra-kulAle bIjuM kAMI paNa je kare te ahIM nahIM levuM. ma-vana =vaTanamajakUvATa# -piTa-ivaraTe-vAMsanI saLIonA guMthanAre vAMsamAMthI vastuo banAvanAre-- kareluM sUpaDuM, suMDalo, peTI vagere. eTale vaTa sUpaDA suMDalA vagere sivAya bIjuM paNa je kAMI karato hoya tene ahIM nahIM levuM. sarvamaLa -nI sadArANA tRtIyAMta evA sarvavarmana zabdane teNe kareluM evA arthamAM vizeSa nAma hoya to na ane phrenan pratyaya thAya che. na-sa. ghanA zrata: varma+= a :, --savana-phranaNArvavarmI -badhe cAmaDAthI maDhele hoya te ratha sarvacamINa ke sAvacamINa kahevAya. Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 3ra4 -gaLI ddArA?1ddA tRtIyAta evA rat zabdane "teNe kareluM' evA arthamAM ja ane manu pratye thAya che. -ArasA kRtaH= =3ra -sage putra --SaratA := rana ag==gaura:- .. chandasyaH // 6 / 3 / 197 // tRtIyAMta evA cha zabdane teNe kareluM' arthamAM vizeSa nAma hoya te 2 pratyaya thAya che. ahIM chat zabda icchAvAcaka che. 2chA rUchayA kRta:=ina ceM=indrazya -vedamaMtranuM vizeSa nAma che. karele graMtha e artha amaH adhikRtya granthe // 6 // 3 // 198 // adhikAra karIne-keIne mukhya pAtra banAvIne-karela graMtha ' evA arthamAM dvitIyAMta nAmane yathAvihita pratyaya thAya che. vALa madrAma dhigrutya kRti: prathama+=mAtR-bhadrAne adhikAra karIne-bhadrAne pAtrarUpe banAvIne-kale graMtha ___ jyotiSam // 6 // 3 // 199 // tene udezIne karele graMtha evA arthamAM dvitIyAMta evA kayoti zabdane gaLu thAya ane vRddhi na thAya. --otaffSa adhikRtya kRta: pratha:=otigaLa==otAma- jyotiSane -tArAone-udezIne karele graMtha. zizuvikhya yaH iddArUAra01 dvitIyAta evA 'zizunaH Adi zabdone tene udezIne karele graMtha evA arthamAM pratyaya thAya. ca-zizunaH dhiratha kRta: p=fzazunarja = ziya: pratha: - graMthamAM pradhAna vijaya zizukaMda hoya. zizukaMda eTale bALakanuM radana kuMDa-camama dhiya jata: pratha:=AmasamarDara camamIyaH pratha:-je graMthamAM pradhAna vidhya yamasabhA heya. Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-chaThTho adhyAya-tRttIya pAda dandrAnuM prAyaH ||ddAzara01|| dusamAsavALA dvitIyAMta nAmane tene uddezIne karelA graMtha' evA arthamAM prAya: ya pratyaya thAya che. ya-vAjyavAnidhi ya taH prastha:-vAcavA+ya-vAgavIcaC-jemAM vAkaya ane padanuM vivecana che evA bhatR hirae karele vAkayapadIya nAmano graMtha vaivAsuram-prAyaH kahevAthI ahIM ya na thayA-je graMthamAM pradhAna viSaya deva ane asura che tenu nAma daivAsura. tarapha nIkaLatuM dvAra artha abhiniSkrAmati dvAre ||6|3|202 || ', dvitIyAMta nAmathI 'nIkaLatuM bAraNuM' evA athamAM yatheAkta pratyayeA thAya che. anu-mayurAma miniAmati-mathurA+ba=mAthuram-mathurA tarapha nIkaLatuM dvAra--mathurA tarapha javAnuM dvAra. cA-nAm aminiAmati=1+2=nAdya-nadI tarapha nIkaLatuM kAra ya-rASTrakU miAMnAmati=rASTra+4=ndriyamra-rASTra tarapha nIkaLatuM dvAra. janArA a tithivRtta zarU.ra0rU| dvitIyAMta nAmathI janAra! mA` tathA janArA dUta' evA amAM yatheAkta pratyaye thAya che. 269 baLa-trughna itivrudana+ma=strojJa: vA:dUta: vA-aghna bhaNI janArA mAga ke dUta T--prAma ya%0ti=prAmaya-prAmya: dhanyA; dyUta: vA-gAma bhaNI janArA mA` ke dUta bhajita a -- thAya che. mati praddAra || dvitIyAMta nAmathI 'mannati-Azraya kare che' evA arthamAM yathAkta pratyaya ad-danuM mati=jIta+tra hraughna: aghna no Azraya lenAra ca-rASTra mati=rA nUya=ASTriya:-rASTrano Azraya lenAra Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana mahArAjAd ikaNa // 6 / 3 / 205 // dvitIyAMta evA mAraga zabdane "magati-Azraya kare che evA arthamAM pratyaya thAya che. kumA2AvuM manati=mArAnarUvAmAhAra niva-mahArAjano Azraya lenAra rU acittAda adeza-kAlAt // 6 / 3 / 206 // deza ane kAne cheDIne dvitIyAMta citta nAmane mannati arthamAM phUla thAya che. vaLa-pUrva magati ta= [1+1=mAji :-apUpano Azraya lenArapUDalA banAvIne jIvanAra -devadattane bhajanAra-ahIM devadatta acitta nAma nathI. hadana-stranidezane bhajanAro-A nAma dezavAcI che tethI phanna thAya. haimana:-hemaMta Rtune bhajanA, ahIM kAlavAcI che tethI DuM na thAya. vAsudeva-arjunAd akaH // 6 / 3 / 207 // dvitIyAMta evA vAyudeva ane arjuna zabdone magati arthamAM kA pratyaya thAya che. -vArevaM manati=gAyuva+=vAyuva: vAsudevane bhajanAre -manuM mati=gana+=AnA:-arjunane janAre. gotra-kSatriyebhyaH akabU prAyaH // 6 // 3 // 208 // gotravArI ane kSatriyavAcI dvitIyAta nAmane mannati arthamAM prAyaH maDhaga pratyaya thAya che. bajazotra-gauvanave magata mauvA pIve aupagavane bhajanAra -kSatriya-nAruM mana=nAvu+=nAra:-nAkulane bhajanAra vALiyA-paNino chokarA pANina, ane pANinane bhajanAra te pANinIya- ahIM gotra ke kSatriyavAcI nAma na hovAthI evam na thayo. Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-chaThTho adhyAya-tRtIya pAda savAr ke sarva rASTravat ||ddAphAra01|| je zabda rASTra-dezavAsI hoya te ja zabda kSatriyavAcI hAya ane je zabda kSatriyavAcI hAya te ja zabda rASTra-deza-vAcI hAya e rIte samAna rUpavALA-ekasarakhA-rASTravAsI ane kSatriyavAcI zabdothI 6 / 14114 sUtramAM jevi pratyaya kaDalA che te tri pratyayathI taiyAra thayelA nAmane mati arthamAM rASTranI mAphaka eTale rASTraamAM jaNAvelA pratyayanI jema-pratyaya thAya che. eTale dezavAcaka vRtti, mantra tathA vATTu zabdAne je pratyaya kahela che te pratyaya kSatriya vAcaka trA, mAtra ane vAsthya zabdane paNa thAya che. .--yA. vAgyo. vRkIne vA magati kRti=rRni:-vRjine bhajanArA, barve--mAtram mAau mannAnuM vA magati kRti=ma:-madrane bhajanArA, -vAyaC vALyo pAnUn yA mati ti=ADhava:-pAMDune bhajanArA vRni, mA, vALyu e zabdo dezavAcIya che. khIjA, vAgye, mAtra, vAya zabdo kSatriyavAcI che. vAralIyamrAjAnuM nAma 'puru' che ane rASTranuM nAma 'anukhaDa' che. eTale rASTra ane kSatriya nAmamAM sarUpatA nathI tethI A niyama na lAge. tulyadizA a TaH tulyanizi ||6||phAranA thAya. tRtIyAMta nAmane tulya dizA-sarakhI dizA-atha mAM yathAkta pratyayeA pha-muddAnA pati-sauvAminI vidyuta-sudAma nAmano eka pahADa che. tenI je dizA ae te dizAmAM vIjaLI thAya te sauAminI kahevAya. tattiH ||ddAphAra| tRtIyAMta nAmane tulya dizA athamAM tatti pratyaya thAya che. tama-muddAmaJa: vidyuta-sudAma pahADa je dizAmAM che te dizAmAM vIjaLI thAya te murAmata: vidyuta kahevAya. 201 caH 6 saH ||ddAArA tRtIyAMta evA ras zabdane tulya dizA amAM ya ane tatti pratyaya thAya che. ca-3rasA paddhati-samU+ca=karaya:-chAtInI sarakhI dizAmAM. tar-3'sAmuhi, =karasU+ta =1:-chAtInI sarakhI dizAmAM. Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana nivAsa artha seH nivAsasthA ddArArI nivAsa arthavALA prathamAMta nAmane teno nivAsa arthamAM vokta pratyaya thAya. ma-suna: nivAsa: ya=Ana: annapUna:-jeno nivAsa sUdana che. -narI nivAsa: ca==+r=Rya -jene nivAsa nadI che-je nadI pAse rahe che. AbhijanAt // 6 // 3214 // Abhijana-pUrvanA baMdhuo. Abhijana nivAsa athavALA prAthamAMta nAmane A teno nivAsa evA arthamAM-cokta pratyaya thAya che. -sudana: mA Amigana: nivAsa:NunA =straudna -jemanA pUrva baMdhuonA nivAsa vALe ane deza eTale jemanA pUrvabaMdhuo anamAM rahetA hoya te. ruca-2: aya mAmitrana: nivAsa:=Rgya rASTriya:-jemanA pUvabaMdhuonA ni sivALo deza jemanA pUrvabaMdhue rASTramAM rahetA hoya te zazi H ddArAra Abhijana nivAsa arthavALA prathamAMta za3 Adi zabdane "A tene nivAsa' evA arthamAM ja pratyaya thAya che. -zagis: sAminano nivAsa: carca = zafaa+khya = zAkya: - jemano Abhijana nivAsa zaDika che. i-vAra: sAmijho nivAse kahya=vAra+= carca:- jemano Abhijana nivAsa kucavAra che. vuiM-cAre ddArUAraddA. Abhijana nivAsa arthavALAM sivuM vagere pratha mAMta nAmane teno A nivAsa" arthamAM gan pratyaya thAya che. san - sidhu: yAminano nivAsa: 3 =sidhu+ma = dhaa: - siMdhu jemano abhijana nivAsa che. anag: sAminano nivAsa: sarca = varNa+gam = vArthavA-varNa-banu-jemane Abhijana nivAsa che. Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-chaThTho adhyAya-tRtIya pAda 273 vartamAnamAM va7 pradeza che ane hiMdustAnanI uttara dizAmAM Avela che. sAsurari ju dArUAraNA Abhijana nivAsa athavALA evA prathama sAtura nAmane teno nivAsa evA arthamAM phren pratyaya thAya che. IyaNa-salAtura: Abhijano nivAsaH asya = salAtura+IyaNa sAlAturIya: pANiniH - jemanA pUrva baMdhuono nivAsa salAtura che evA sAmaturIya pANini. tUdI-carmatyA eyaNa // 6 / 3 / 218 // Abhijana nivAsa arthavALA prathamAMta evA tU ane varmata nAmane tene nivAsa" arthamAM paNa pratyaya thAya che. TcatUTI gAminana: nivAsa: mayaM-tUrIyaq=A -tUdI jemano Abhijana nivAsa che ga-varmata mAminanaH nivAsa: gAya-vatI+ur==AtA:-vamatI jemane Abhijana-nivAsa che. fH H gagAnI gaddArUAra? . Abhijana nivAsa vAcaka vizeSa parvatavAcI prathama nAmane "astrAvane Abhijana nivAsa" arthamAM ya pratyaya thAya che. je leke astro vaDe jIvatA hoya-astro banAvavAno vA vecavAno dhaMdho karatA hoya vA astro vaDe laDIne jIvatA hoya te astrAjIva kahevAya che. Iya-hRdgola: parvata: AbhijanaH nivAsa: astra-astrAjIvasya Iti = hRdgol+iiyhAgorIyA-haMgela parvata jemanA Abhijanono nivAsa che te astrAjIva manuSya hazailIya kahevAya che. AcAryazrI hemacaMdrasUrie racelA siddhahemacaMdrazabdAnuzAsananI svapajJa laghuvRttinA chaThThA adhyAyanA tRtIya pAdano savivecana anuvAda pUro thayo. siddha-18 Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha adhyAya (caturtha pAda) A cothA AkhA pAda sudhI no adhikAra che. jyAM koI vizeSa pratyaya banAva na hoya tyAM o rU pratyaya samajavo. jiteluM, jituM, ramatuM, khedatuM artha tene nita-naya-vyata-nakSu dAjhArA jita-jitela, jituM, krIDA karatuM ane khedatuM evA cAra arthamAM tRtIyAMta nAmathI rUDha pratyaya thAya che. phaLa nita-mautama=makSa+rU=bakSiA-pAsAo vaDe jiteluM. , nava-maheta=AkSi:-jugArI. jugArI pAsAethI ye pAme che agara rame che. DhI gyata-kSe lIti= , vana--mayA vanati= mAjhive.-AgaLano bhAga tIkSaNa hoya evA lAkaDAnA hathiyArane "atriI' kahe che. abrI vaDe khede che te Abrika. saMskRta artha- teNe saMskArelA arthamAM tRtIyAMta nAmane phun pratyaya thAya che. vidyamAna vastumAM kaMIka utkarSanuM AdhAna karavuM tenuM nAma saMskAra kahevAya. --aa saMtadhi+=ASijanma dahIM vaDe saMskArela -vidyA saMtavidyA +=ciHvidyA vaDe saMskAra pAmela. __ kulattha-'ka' upAntyAd aN // 6 // 4 // 4 // tRtIyAta evA puratA nAmane ane jenI upAMtyamAM ja che evA tRtIyAMta nAmane "saMskRti' arthamAM mana thAya che. aNa-34na saMtaH=+==strathama-kaLathIthI saMskAreluM. , titikSA yaMtama=tinsi+maoNnniA -titiDIkathI-AMbalIthI saMskAreluM. Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 laghuvRtti-cho adhyAya-caturtha pAda saMsRSTa atha- saMje dAjhApo, tRtIyAMta evA nAmane saMsada-saMsargavALA arthamAM rUd thAya che. rUpU-danA saMg=+=Adhikama-dahIMnA saMsargavALuM-jemAM dahIM nAkhela che tevuM. vAri mA dAdA zabdane te vaDe saMsRSTa-saMsargavALuM evA arthamAM mana thAya che. -vana saMskRSTa=vana-ga=DhavA: rasUpa -namakanA saMsargavALe supa-mIThAvALe sUpa, __ cUrNa-mudgAbhyAm in-aNau // 6 // 47 // pUrNa zabdane te vaDe saMtuSTa' evA arthamAM rUnuM pratyaya thAya che ane mudrA zabdane "te vaDe saMyuSTa' evA arthamAM A pratyaya thAya che. nU-jUna saMchA =jUrNa+=NUrgina: :-cUvALA pUDalA. ma-punena saMyuSTa=+=maunI yavAgha-magavALI rAba. cUrNa-khAvA je kaI vastuno bhUka-khAdya vastune sugaMdhita karanAruM athavA vastumAM rasa vadhAranAruM athavA khAdya vastuno doSa dUra karanAruM evuM cUrNa. upasikta artha vyAkhyA parivarte dAkAThA bhajanamAM rasa vadhAranAra supa-DALa, zAka, caTaNI vagere vyaMjana kahevAya. vyaMjana arthavALA tRtIyAMta nAmane "te vaDe upasita evA arthamAM " pratyaya thAya che. parita-ITAela. sina vavasiE=sairUAsai zatrutelavALuM zAka. taranAra atha- tarati dAjhADA tRtIyAMta nAmathI tarati "tare che evA arthamAM | pratyaya thAya che. -vena tarati=3ruTTa=Ipi -trApA vaDe taranAre Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 277 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana nau-dvisvarAd ikaH // 6 // 4 // 10 // tRtIyAMta evA nai zabdane ane tRtIyAMta evA be svaravALA zabdone tarati arthamAM pUrva pratyaya thAya che. chuM-nAvA tarati=rUDuM=nAvavA-nAvathI taranArI , vAghubhyAM taratikavAdu+=vIdu-hAthathI taranArI. cAlanAra artha, caranAra-jamanAra-artha carati // 6 / 4 / 11 // tRtIyAMta nAmathI "varata-te jAya che ke care che-khAya che' evA arthamAM vaLa pratyaya thAya che. ptinA vati=tina+m=%Astika:-hAthI vaDe pharanAra , dana varatiSi=Ava: dahIM vaDe jamanAra rU .ddAkArA tRtIyAMta evA varSa vagere zabdone rati arthamAM sad pratyaya thAya che. -La varati=+=fI-trApA jevA taravAnA sAdhana vaDe pharanArI. , avena varati= ma+=zvi?-ghaDA vaDe pharanArI. at iddAkArA tRtIyAMta vADha zabdane vati artha mAM rU pratyaya thAya che ane vADha nuM para rUpa thAya che. -vADhana varati=ArU-parA-pagI zvagaNAd vA // 6 / 4 / 14 // tRtIyAMta paNa zabdane varati arthamAM vipe rUTuM pratyaya thAya che. -Lena rati zvAna gaNiI, dhALi:-kUtarAnA TeLAne sAthe laIne cAlanArI athavA cAlanAre Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 ladhuvRtti-jjo adhyAya-caturtha pAda cetanAne nIti ddAiA tRtIyAMta evA vetana vagere zabdane gati arthamAM rUz pratyaya thAya che. rU-cetanana nauti-vetana+r dvaitani:-vetana-pagAra-vaDe jIvanAza vAhena nIti=vAha+jU-:i-gheDA vaDe jIvanArA. jIvanAra a vyastAr caya-vijyAnuM H ||ddAAddA vyasta-judA judA--tRtIyAMta evA ya, zabdane tathA vijya zabdane ane AkhA vijya zabdane nIti arthamAM ja prayaya thAya che. -caLa nIti=7+1=ci:-kharIdI karIne jIvanArA vicaLa nIvRti-viya+ vici:-vecIne jIvanArA ca-trisenanIvatti-ya-vijya+=vici;--kharIda tathA vecANa ,, 72 ,, karIne jIvatAre. vasnAta ||6||gA tRtIyAMta evA vahna zabdane gauvata amAM rU pratyaya thAya che. -vastuna gautrati=7H+=Zni:-vastrAnA vepAra karIne vanAza AyuSArtha ||ddA||! tRtIyAMta evA Ayudha zabdane gati athamAM ya ane rU pratyayA thAya che. ca-bAyudhana gIti=mAyudhanaya AyuSIya:-zastro vaDe eTale zastrA banAvIne ke vecIne gujArA karanArA. -Ayudha+vasAyudhi 27 trAtAvuM nan ddAkAzA tRtIyAMta evA jJAta zabdathI nIti athamAM nAr pratyaya thAya che. phainag-vAtenanIti-vAta+phena=prAtina:, vrInA mAryAM yasya rUti=srAtInAmArya:-zarIranA zrama vaDe jIvanAra-aneka jAtane vyavasAya karanArA evA aneka prakAranA sadyAne 'trAta' kahevAya che, vAauna eTale vyavasAyeA karanArAonA TALAmAM rahIne jIvanArI jenI strI che te. Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana ra79 nivRtta atha-- nivRDaghUtA sAphAkAra tRtIyAMta evA akSata vagere zabdothI nivRtta-niSpanna-arthamAM phujaLa pratyaya thAya che. rUva-akSachUtana nivRtta=gakSaa+ =mAkSati[=pAsAnA dhRta vaDe thayeluM. , nAgrasena nitta=gAlU prata =gAlU prati vaira jAMgha upara prahAro karavA vaDe thayeluM vaira. bhAvAd imaH // 6 // 4 // 21 // tRtIyAta evA bhAvavAcI zabdane tenA vaDe niSpanna' evA arthamAM rUma pratyaya thAya che. rUma-pAna nirva =Ara+=Amim-pakavavAthI nIpajeluM. yAcita-apamityAta kaN / 6 / 4 / 22 // tRtIyAta evA yAvita ane zamiraya zabdane tenA vaDe niSpanna evA arthamAM # prAyaya thAya che. -vitana nittama=cAvita+T=AvitamU-mAgavAthI maLeluM-mAgIne niSpanna-thayeluM. ,, amana nivRttAmu=amisya--gAmA-badalAmAM ApavAthI maLeluM haranAra vA harI jAya che artha hati 3 bhaddAkArA tRtIyAMta evA 36 Adi zabdone "tenA vaDe harI jAya che-laI jAya che" evA arthamAM pratyaya thAya che. varga-3 sUrati = varasan = zastrakri:-LA vaDe harI jAya chekhoLAmAM besADIne laI jAya che. - ghuLa hRti===lU+==autrupi: utRpa vaDe laI jAya che. grupa no artha kautuka paNa thAya che. dhAtu pAThamAM hiMsA nA arthamAM dhAtu zvAdi gaNamAM darzAvela che. keI sthaLe e paNa pATha che uttara uparathI bI vijha: thAya. Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 280 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana masA dAkArachA tRtIyAMta evA mannA vagere zabdone pati evA arthamAM phrA pratyaya thAya che. phuvaka-mannA dUrati mahAra=maditrI-mazaka vaDe laI janArI. -maraTena hRti=mara maraTiza-nApA jevA sAdhana vaDe laI janArI. vivadha-vIvadhAd vA // 6 // 4 // 25 // tRtIyAMta evA vivadha zabdane tathA vIvaNa zabdane sUrati evA arthamAM karUM pratyaya vikalpa thAya che. su- vina TUti vivadha=vidhi-mArga vaDe laI janArI.. , vIvadhena harati vIvadha+ika vIvadhikI g-vivena dRrati vivaghaTTa=vaivASi-mAga vaDe laI janArI. TisTiAcA caNa dAjhArA tRtIyAMta evA TisTivA zabdane tena rati arthamAM man thAya che. 1. kurinTi-bhaThThImAMthI aMgArAne kheMcavA mATe- kADhavA mATe -AgalA bhAgamAM vAMkI ane leDhA vageremAMthI banAvelI sAMDasI. 2. vivAMkI cAla-vAMkI gati. rU. TisTi-parALane kheMcavA mATe ke laI javA mATe AgalA bhAgamAM vAMkA lAMbA daMDavALI-dAMtAvALI khaMpALI vagere. 4. kuTiDhiA-samidha ke phUla vagerene meLavavA sAru saMnyAsI pitAnI pAse eka vizeSa prakAranuM aMkuzanA AkAranuM je upakaraNa-sAdhana- rAkhe che te. 5. kuTiri-haDI ke ghara upara caDavA mATe cAra loko pitAnI pAse lAMbA doraDAthI bAMdhela leDhAno aMkuza rAkhe che ke je vaDe heDI upara ke ghara upara caDI zakAya. 1. riyA zArAnuM dRrati=rA+=auTiri: vara:-kuTilikA nAmanA lAMbA dAMDAvALA ane AgalA bhAgamAM vAMkA leDhAnA sAdhana vaDe aMgArAne bahAra kADhanAre luhAra TisTikra kahevAya. Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lavRtti-chaThTho adhyAya-catuthI pAda 281 2. kuTilikayA harati vyAdhamU-kauTiliko mRgaH, kuttilikaa+ann=kauttilik:zikArIne pitAnI vAMkI cAla vaDe dUra dUra laI janAruM haraNa 3. kuTilikA+maN=ko Tilika:-kuTilikayA harati palAlam-ko TilikaH krssk:kuTilikA-dAMtAvALI khaMpALI jevA sAdhana-vaDe parALane laI janAre kheDUta. 4. kuTilikA+aNa=kauTilikaH-kuTilikayA harati puSpANi-kauTilikaH privraajk:kuTilikA nAmanA upakaraNa dvArA phUlene cUMTanAra tApasa. 5. kuTilikA+aN=kauTilika:-kuTilikayA harati nAvam kauTilikaH caur:kuTilikA nAmanA sAdhana vaDe nAva upara caDIne nAvane harI laI janAre cora. athavA kuTilikA nAmanA sAdhana vaDe ghara upara caDIne khAtara pADanAra cora. ojas-sahasU-ambhasaH vartate // 6 // 4 // 27 // tRtIyAta sevA ojasU . sahasU bhane ambhas zamhone 'vartate' a bhA ikaNa yAya che. ikaN-ojasA vartate ojasU+ikaNa aujasikaH mesivAnI, mA. ,, sahasA vartate sahas+ikaN sAhasikaH-sAsi ,, ambhasA vartate ambhas+ikaNa aambhsik:-paavaa| zanivAl. taM prati-anoH loma-Ipa-kUlAt // 6 // 4 // 28 // yAvizeSa95 35 dvitIyAMta sevA pratiloma, anuloma, pratIpa, anvIpa, prati. kUla, anukUla-me nAmAne vartate 25 mA ikaN thAya che. ikaNa-pratiloma vartate iti pratiloma+ikaNa prAtilomika:-pratiSapaNe vata nA2 virodhI , anulomaM vartate iti anuloma+ikaNa Anulomika:-anuSa vatanAra . pratIpaM vartate iti=pratIpa+ikaN=prAtIpika:-virodhI , anvIpaM vartate iti=anvIpa+ikaNa=AnvIpika:-matu vata nA2 , pratikUla vartate iti pratikUla+ikaN=prAtikUlika:-pratiSa vatanAra , anukUla vartate iti anukUla ikaN=AnukUlika:-anuSa vatanAra Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana pa puNa-pAzvata ddAkAraka kriyAvizeSaNa rU5 dvitIyAta evA ramu ane varipa zabdone vatte arthamAM DrALu pratyaya thAya che. vari-1 vajana-cheDI devuM. athavA ra badhI rIte sAme rahevuM. rU-muM vartate muharU=1rimuvi : 1 pitAnA mAlikanuM mukha je tarapha hoya te tarapha nahIM rahenAra. 2 pitAnA mAlikanuM mukha je je bAju hoya te te badhI bAjue rahenAro. -ravA vartate varapArtharU==ArivAvivA-1 pitAnA mAlikanuM paDakhuM je tarapha heya te tarapha nahIM rahenAro. 2 pitAnA mAlikanuM paDakhuM je je bAju hoya te te badhI bAjue-paDakhe-rahenA. vAririla-sAme mukhe rahenAra-mukha sAme besanAro. vArivASi-paDakhe-bAjumAM rahenAre-besanAre. rakSata ane uchat artha-- rakSa-3chataH laddAkArU dvitIyAMta evA zabdone ramata-sAcavanAra ane 3-4-vINanAra arthamAM ja pratyaya thAya che. DULa-navAra rakSati=nAra +rUva=nA parizna:-nagarane sAcavanAranagaranI rakhevALI karanAra. , vani Rti= + =ri:-berane vaNanAra. ghati haNanAra artha-- -ma-jAva data padAkArUA. dvitIyAMta evA pakSI arthavALA zabdone, dvitIyAMta maya arthavALA zabdone ane dvitIyAta mRga arthavALA zabdone "datti-haNe che" arthamAM dur pratyaya thAya che. --vali runtivakSana+raMva=pAkSi:-pakSIone mAranAra , martha hanti=maramarU%==Ari:-mAchalAM mAranAra ,, kR ti=grAma=mA-mRgone haNanAra Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-chaThTho adhyAya-caturtha pAda 283 283 tiSThat Ubhe rahenAra artha- paripathata titi 2 dAkArarA dvitIyAta evA varavadhu zabdane titi ane danati evA arthamAM rU pratyaya thAya che. zabda te paripatha che paNa sUtrakAra paripa zabda mUkyo che tethI vintha zabda le. -varipacaM ti =ravarU=vArivIipaura -vizadhathI rahenAra varieN hRtti vI vari+=Aripabdhi-virodha karanArane athavA zatrune haNanAra.' paripathAt // 6 / 4 / 33 / / dinIyAMta evA paripatha zabdane titi arthamAM pratyaya thAya che. phaLa-rivartha taeta=ratha+A=ripazi:-rastAne gherIne UbhA rahe te athavA rastAne choDIne Ubho rahe te-bAravaTiyA gahyuM hUNa -niMdanIya rIte grahaNa karanAra-artha vRddhe kRti ja dAkArUko. vRddhi sivAyanA dvitIyAta nAmathI 'galya -niMdanIya-anyAyathI grahaNa karanAra evA arthamAM | pratyaya thAya che-je grahaNa karanAra anyAyathI grahaNa karatA hoI niMdanIya banato hoya to. anyAyapUrva TriyLa jJAti = diluLa+Lu = Li*:-bamaNuM lenAra-vizeSa naphAkhora. kusIdAd ikaT // 6 // 4 // 35 // dvitIyAta evA vIra zabdane nirdha-anyAyathI grahaNa karavA-arthamAM pratyaya thAya che. sIda eTale vRddhi-vadhArA. pitAnA dhanane vadhAravA sAru je dhana levAya te paNa kusada ja kahevAya. macAvapUrva sIDha jJAti=NI+ rIrika-anyAyathI vyAja grahaNa karanArI. Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana baijAvuMrUdhdha hAriddI dvitIyAMta evA saiArA zabdane ninda-anyAyathI grahaNa karavA-atha mAM ane rUT pratyaya thAya che. =razaivAvaziSThA, --parovAyazAna, rAti ti-zevAyajJa *TU-mozAyarA+var=sarojArizI-anyAyathI daza-agiyAra grahaNa karanArI. grahaNa karanAra a 284 bartha-paTTu-patottara-hajAma-pratiSThAt ||ddIkALA dvitIyAMta ma zabdane, dvitIyAMta va zabdane tathA vajja zabda jene cheDe che evA dvitIyAMta zabdone, dvitIyAMta jAma zabdane ane dvitIyAMta vruti" zabdane 'grahaNa karavA' artha mAM nU thAya che. -atha" hAti=zraya =mAyika:-ane grahaNa karanArA. varSe yAti=qq+36=vAti:-padane grahaNa karanArA. pUrva ratnAti=pUrvavatra+phaurvatiH-pUrvapadane grahaNa karanArA. lalAma N guhUhNAti= 1=hAmat=[Ami:-lalAma-kapALane grahaNa karanArA. pratikanDa' TAti=pratiSa+==AtiSThi:-kane prahaNa karanArA athavA kAMThAne grahaNa karanArA. ,, gacchatu janArA--- ,, '' * pavAra timyaH gati ddAkArU dvitIyAMta evA vahAra vagere zabdone iti arthamAM phaLa. pratyaya thAya che. S!--varamAyAn nati-paravAra+5=vAri-vyabhicArI, pArakI-khIjAnI- strIe tarapha janAra mudaddArAn ti-muhavAra+=auduSi:-gurunI strI tarapha janAra. ', pratipathAd ikazca ||6|4|39 // dvitIyAMta evA vRttitha zabdane gRti arthamAM OM ane phLa pratyaye thAya che ph--pratipathAoti=prativacana=pratiSi; phaLa==pratiqSa+s=Atithi:-raste raste janArA athavA rastA tarapha abhimukha thaIne janAra. Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-chaThTho adhyAya-catu pAda dhAvat-DhADatA-a mAthottara56-pI-bA nhAvuM yAti ddAkAkI mAya zabda jene cheDe che evA dvitIyAMta zabdane, dvitIyAMta pI ne tathA dvitIyAMta Ajja zabdane 'dhAta doDavA' arthAMmAM rUz pratyaya thAya che. d-3mAya dhAti-3mAMtha+!=hADamAci;- saraLa mAge deDanArA. vIMdhAvati=dhavo+=dhAvizva:-raste janArA 19 A dhAvati= 7+=JAnti:-du:khI-raDatA mANasa prati doDanArA athavA Akranda nAmanA deza tarapha doDanAra. 3.4 pazcAti anupadAt || 6|4|41 // pazrcAt arthavALA dvitIyAMta evA anur zabdane 'dhAti-deDavA' amAM " thAya che. phaLa--anupaya* dhAti-anupara+vaN=sAnuti:-pAchaLa pAchaLa doDanArA. pRcchat-pUchanArA a ... musnAtAmyiH pRcchati "ddAzaMkarA dvitIyAMta evA munnata Adi zabdone vRdghati-pUchavA' athamAM phaLa pratyaya thAya che. rU-musnAta..vRtttati=munAsa+...=saunAti:-sArI rIte nAhyA' ema pUchanAge. mularAtri vRdghati=pularAtrin=saularAtri:-'sukhe rAtri pasAra thaI ema pUchanArA. 285 jIvat bAlanArA a .. prabhUtAvikhyaH zrutti ddaSTiAH|| kriyAvizeSaNurUpa dvitIyAMta evA mUta Adi zabdone 'zruti-khele che' evA athamAM phana pratyaya thAya che. 1_pramuta* bhUte=bhUta+5=ghrAmUrti:-bahu bolanArA, varSAnta pra=dharyAna vAryAntikaH-pUratu -joIe teTaluM pUratu-kheAlanArA, Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana prabhUta vagere zabdo kriyAvizeSaNa na hoya tyAM A niyama prAyaH na lAge prabhUtam ryam vrUte ahIM karmarUpa prabhUta zabdane bda pratyaya na thAya 286 koIka prayAgamAM karUpa zabdane paNa phaLa pratyaya thaI jAya che jemake omana chUte saunemanikaH-sva taraphanA gamanane khelanAra. svAta' chUta-svAti: svAgatane kholanAra. svapti vrate sauyakti: / svastine-kalyANane-beAlanAra. prabhUta vagere zabdone prayAgA uparathI jANavAnA che. mAzabda ityAdibhyaH || 6 |4 |44 || dvitIyAMta evA mazarUne vrutti-khele che. evA arthamAM phaLa praya thAya che. ikan-mAzabdam iti brUte mA zabda: kriyatAm - mAza? +{La=mAzi:-'mA' zabdane mAlanArA eTale 'avAja na karA' ema melanA. -vAya: zabda: kRti gro-vAceMzana+ju=kAryaza%0i:-zabda kArUpa che. anitya che--ema khelanArA. 2.9 zAntijanA,ji-hAlATi ailumi ||||| dvitIyAMta evA zar, varte, jATa ane Ti zabdone leyasiddha vizeSa amAM phLa pratyaya thAya che. --zaya, roti=zava+jja=zAntija: vaiyAkaraLa:-zAbdika eTale vaiyAkaraNa arthAt rAmdane, zabdanA svarUpane, zabdanI vyutpatti tathA niSpatti vagerene kharAkhara jANatA hoya ane zuddha zabdane khelatA haiAya tevA vaiyAkaraNa-vyAkaraNane jANanArA heAya te ja zAstri kahevAya che paNa bIjo kAI meTalanAza zAbdika' na kahevAya. he karoti=rya+=vA niHcAritra-vAjuM karanAza. eTale je kAI darane karanArA-banAvanArA hoya te ja riSTha kahevAya paNa bIne kAI nahIM. dara eTale vaDe athavA vizeSa prakAranuM vAgha-vAjuM. prastutamAM ra eTale vAditra samajavAnu che, athavA ra eTale dhaDArUpa vAditra samajavAnuM che. paNa mAtra ghaDe| samajavAnA nathI--gujarAtamAM mANabhaTTo, mANane eka prakAranA dhaDAne--vagADatAM vagADatAM kIrtana karatA e prasiddha che arthAt evI mANane vagADanAra paNa dArika kahI zakAya. Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-chaThTho adhyAya-tRtIca pAda 287 sahAya pativrATa+=oNTikaH pramatta: sevA-kAmAM hAjara na thatAM dUrathI zeThanuM kapALa joIne cAlyeA janArA, agara zeThanuM kapALa joyA karanArA eTale peAtAnA kAmamAM ALasu evA nekara-zeThanuM kapALa dUrathI cheTethI joI lIdhuM -hAjarI purAvAI gaI ema samajI kAma na karanA athavA zeTha prasanna che ke gussAmAM che evA vicArathI zeThanuM kapALa joyA karanArA paNa kA nahIM karanArA nAkara, chuTI pati-1 TI+=auyaTi: mithsa:-dAMbhika-cittazuddhinA dekhADA karavA sAru snAna vagerenI mithyA ceSTA karanArA. athavA dhIme dhIme zAMtithI cAlanAza. 1. TI rAkhta kukakuTIpAtanA-kUkaDInI gatine-sUcaka che, phUMkaDA karatAM kUkaDI vadhAre dhIme dhIme cAle che mATe vadhAre dhIme cAlavAnA sUcana mATe ahIM 'kukakuTI' zabda svIkArela che. tAtpa e che ke, je bhikSu, sAdhu ke saMnyAsI nIce joIne dhIme cAlanArA heAya te jo Ti kahevAya. 2. jyuTI-6bha-kapaTa. eTale je bhikSu daMbhI hAya te paNa daui kahevAya arthAta je bhikSu pote jevA che tevA na dekhAtAM jevA nathI tevA dekhAvAnA prayatna karanAra-bAhyazaucane ane mithyA AcArAne AcaranAra. 3. puTI hRdayanA eka bhAga che tene joIne ke sAMbhaLIne je sAdhu-saMnyAsI cAle arthAt hRdayanA thaDakArA vadhI jAya evI rIte je na cAle paNa zAMta gatie cAle te paNa 'kaukuTika' kahevAya. samaveta-avayavarUpa-artha . samUdArthAta samanete ddA prakA dvitIyAMta samUhAka nAmane 'samayeta-bhegA thayelA' arthAmAM traNa pratyaya thAya che. vaSNu-samUhaiM... samayeta:-samUd+=sAmU:i-samUhamAM rahele ke samUha sAthe avayavarUpe saMkaLAyeleA. samAna' samaveta:-samAga+=sAmAnaH-samAjamAM rahelA ke samAja sAthe avayavarUpe sakaLAyeleA. Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana parvata: 5: ||6||4| dvitIyAMta evA vardU zabdane samaveta bhegA thayelA' evA arthAMmAM nya pratyaya thAya che. jaya-parvad samayeta:-1%+cAryayaH--sabhAmAM AvelA ke sabhA sAthe avayavarUpe sa MkLAyelA 288 menAyaka vA 5ddA4648] dvitIyAMta evA enA zabdane samavrata' arthamAM vikalpe jU thAya che. bya-senAM samaveta:-senAna=senya:, menA+vaLa niHsainika-senA sAthe avayavape sakaLAyele, pati-AtharNa artho dharma-dharmAMt ti ddA!zA ' ' dvitIyAMta evA dharma ane dharma zabdAne ' rita-AcaraNa ' arthamAM phaLa pratyaya thAya che. phaLa-dharma cati-dharmana-dhArmi-dharmanuM AcaraNa karanArA 24 adharma pati-dharma-prArdhAna:-adharmanuM AcaraNa karanArA. dhama yukta atha-- cAH dharma ddArAmanI padaMta nAmane dharmayukta' arthAMmAM vaidA pratyaya thAya che. phaLa-guNa chAyA: dhacaeNm-guNAtjhA + kuLa = zaucAmi -zukazAlAnI apekSAe je dhayukta-cita heAya te arthAta kAyadA pramANe kara leve te. Rtu-nAre gaN ||6||| pRyata evA hasva RkArAMta zabdone tathA patrata evA 'nara' vagere zabdone dharmayukta AcaraNu' artha sUcavavA mATe maLa pratyaya lAge che. baLa---: dharmsamU=7+ba=nAmU-naranu dha AcaraNa " naramya dharcanuM=nara+ 1=nAmuM-naranuM madriSyA: dhatmyam=mahivI+maLa=mAdivama-mahiSInuM-paTTarANInuM "dhA~ Acaraha .. 1.0 Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 289 lagvRtti-cho adhyAya-caturtha pAda vibhAjayita-vizasituH .Ni-ihaluk ca // 6 // 4 // 52 // paSThavaMta evA vimAgacitR zI ane vizaritR zabdane dharma arthamAM mana pratyaya thAya che. te thatAM vimAnnano naLa lepAya che ane viDitu nA ne lepa thAya che. -vimAnacitu: varcama vimAnacilma-vimAnitRgav=mAnatra-vibhAga karanAranuM -vaheMcaNInA kAma karanAranuM dharmayukta kArya. ,, vilituH dharmema=vivAhitR+=vAtRSNarAma-mAranAranuM dharmayukta kArya. avaya-bhA-artha-- viSe dAjhA-3AA paSThayata evA nAmane "gavA-bhADuM" evA arthamAM nuM pratyaya thAya che. jaLa-vAya mava:=gAvaLa+ =mAvaLiv=dukAnanuM dharma-ucita-athavA adhamya--anucita bhADuM. paNya-vecavAnI vastu-artha-- tadasya paNyam // 6 / 4 / 54 / / vecavA gya padArthavAcaka prathamAMta nAmane je vecavAnuM che' evA arthamAM " pratyaya thAya che. jaLa-gaphUra vAraM vaca=wQ+==ApUpicara-jenuM vecavAnuM pUDalA che-pUDalAne vecanAra. kizarAdeH ikaT // 6 / 4 / 55 / / zira Adi zabdone je vecavAnuM' evA arthamAM rU pratyaya thAya che. -viza: vaLyuM stha=zara+ja zarizI-jenuM vecavAnuM kizara-kesara-che-kezarane vecanArI. - tAra: varSa cahya=tAra+ tAri-jenuM vecavAnuM tagara che-tagarane vecanAra tagarane artha vizeSa prakAranuM sugaMdhI dravya'. kizara vagere zabda vizeSa prakAranA sugaMdhI dravya arthane sUcaka che. siddha-19 Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana zalAlunaH vA // 6 // 4 // 56 // zAhu zabdane je vecavAnuM evA 5 mAM zukra vikalpa thAya che. ikaTa-zalAlu paNyaM yasya zalAlu+ikaTU-zalAlukI, -zayA+phaLa-zAsudda-sugaMdhI dravya vecanArI. hi5 atha- zilpam // 6 / 4 / 57 // zivAcI prathamAMta nAmane "te jenuM zilpa' evA arthamAM sUkSma pratyaya thAya che. . . ne ( zivaM cahya ti=+==ArtiA-nAcavAno dhaMdho karanAro. zilpa eTale kuzaLatA, game te kaLAnA vijJAnanI-uttamottama jANakArIno praka. maDDuka-jharjharAd vA aN // 6 / 4 / 58 // ma ane # e be zabdone te jenuM zilpa evA arthamAM mAt vikalpa thAya che. baT-ma: zira rahya=+ +=mArU, maru34+ =mAji : --mahuDuka nAmanA vAjAne dhaMdhA tarIke uttamottama rIte vagADanAre. - pari: vuiM varca=+=A, zara+phaLa=Ari-jhajhara nAmanA vAghane dhaMdhA tarIke uttamottama rIte vagADanAro. hiMdI bhASAmAM vAgharUpa "ghaDA'nA arthane sUcaka rakSaksara-zabda che. zIla-svabhAva-artha- zIlam // 6 // 459 // prathamAMta nAmane "enuM zIla- svabhAva-athavA Teva-phaLanI apekSA vinAnI pravRtti -evA arthamAM DravadhU pratyaya thAya che. -bapvAH zaru kahya=q=+=Apa-pUDalA khAvAnI jenI Teva-svabhAva che. zIla eTale ekano eka abhyAsa athavA ekanI eka pravRtti vAravAra karavI -e paNa zIlane bIjo artha che. Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-cho adhyAya-caturtha pAda 291 sthAta jIrA ga dAjhAddA tathA dhAtuthI banelA ma pratyayavALA zabdone ane chatrAdri-chatra vagere-zabdone te AnuM zIla" evA arthamAM an pratyaya thAya che. magathI sAruM =mAdhA+ga-bAhya phaLanI apekSA rAkhyA vinA AsthA rAkhavAnI TevavALe. - channu zaruM thaya chatra+gachAtra:-gurunA doSone DhAMkavAne ane gurune doSathI bacAvavAne jenA phaLanirapekSa svabhAva che te chotra. chatra eTale DhAMkavAnuM sAdhana. taH zaru5 gA=1+ztAvasa:-tApasa, jene phaLanI apekSA vinAne tapa karavAne svabhAva che te athavA je vAraMvAra tapa kare te tApasa. tUSNIkaH // 6 / 4 / 61 // tUTaLI zabdane te AnuM zIla' evA arthamAM 4 pratyaya thAya che ane no lepa thAya che. -tULaf zI asva=tUeLI+=sULI-phaLanI apekSA vinAnuM mauna jenuM zIla che. athavA je vAraMvAra mauna rAkhavAnI Teva pADe che te sULIva kahevAya. praharaNa atha- daUAma dAdA praharaNa arthavALA prathamAMta nAmathI te enuM praharaNa evA arthamAM ja pratyaya thAya che. kuLa-ari garama maca=manipha=fsA -jenuM taravAra zastra che eTale taravAra vartamAnamAM vAparate hoya ke na vAparato hoya paNa jyAre hathiyAra vApare tyAre taravAra ja vApare che bIju hathiyAra nathI vAparato te mAsima kahevAya. parazvadhAd vA aN // 6 / 4 / 63 // prathamAMta evA parazvadha zabdane te enuM praharaNa" evA arthamAM A prayaya vikalpa thAya che. azvazvadha: praphyurAna 3=1ra+=Aradha:, vazvarUSkAra :-jenuM zastra parazu-pharasI-che. pharasI sivAya bIjuM hathiyAra nahIM vAparanAre. Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana rAi-ca TIpU dAjhAjhA praharaNavAcI zakti zabdane ane vadi zabdane te enuM praharaNa evA arthamAM TI pratyaya thAya che. TI--zam: bALaK 3ya=ttirazArirI-zakti' nAmanA zastrane ja hathiyAra rUpe vAparanArI ke zAvita:-zakti" nAmanA hathiyArane ja vAparanAra. , : gharaLa maca=STi+ =ASTi-lAThIne-lAkaDIne-ja hathiyAra rUpe vAparanArI ke rASTi: vAparanAre. vA iSTayAdibhyaH // 6 // 4 // 65 // phaSTi vagere zabdone "te enuM praharaNa evA arthamAM TIzan pratyaya vikalpa thAya che. TI- ivarAma ya ya =di --bdazI, di+rU=fTI-jenuM praharaNa ISTi che-ISTine je hathiyAra rUpe vAparanArI ke TI-vAparanAre. - phuvA ghaTTaraLam 50 rUMvArI cheSa:, =SiI-jenuM praharaNa ISA che. phUSA eTale haLano dAMDe e ja jenuM hathiyAra che. ISA eTale khATalAnI Isa paNa artha thAya che. TIva ane rU bane pratyamAM hasva 3 ane dIrgha na ja phera che, bIjo phera nathI. nAstika-Astika-daiSTikam // 6 // 4 // 66 // nAhita, rAta ane hidA athavA hida zabdone tenuM A evA arthamAM phun thAya che ne te dvArA jJAtija, bApti tathA dviSTi zabda vyutpanna thAya che. nAhita varo: puSya vAva vA rUti matiH stha==Ahita-nAstika-paraleka nathI, puNya nathI tathA pApa nathI evI jenI buddhi che te. malli roja puSya vA vA rUti matiH yartha nAsti-Astika-paraloka che, puNya che ke pApa che evI jenI buddhi che te. di devam imAnad kRti matirya%, athavA vidyA pramANAnuvAsinI matiryaMca-Ti: bhAgyavAdI athavA pramANunusArI buddhivALo. diSTa eTale bhAgya athavA nazIba tathA diSTA eTale pramANane anusaranArI mati. mAjJika no mULa zabda yati ane nAstikano mULa zabda nAti e bane Avyo che. Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-cho adhyAya-caturtha pAda 293 apATha artha-- vRttaH apapAThaH anuyoge // 6 / 4 / 67 // prathamAMta nAmane "anuro-parIkSAmAM-pAThanuM parIkSaNa karatI vakhate vartate e azuddha pATha" evA arthamAM phuvaNa pratyaya thAya che. g-g: 3 : vRtta: mApa: cahyaUAnyag=ovAcikra -je bole che te eka bIjo beTe pATha che-parIkSaNa karatI vakhate jaNAyuM ke je bele che te eka bIjo beTo pATha che. A sUtra uparathI mAlUma paDe che ke ghaNuM prAcIna kALamAM paNa mULa zuddhapAThanA aneka pAThAMtare thayelAM ane e pAThAMtarenuM parIkSaNa karatAM ema jaNAtuM ke A eka bIje pATha-pAThAMtara-beTa pATha che arthAt mULapATha ane beTA pAThane zodhavAnI rIta hatI. bahusvarapUrvAd ikaH // 6 // 4 // 68 // je nAmanuM pUrvapada bahusvaravALuM che tevA prathamAMta nAmane "parIkSAmAM ene azuddha pATha" evA arthamAM ja pratyaya thAya che. -prArA mAvAyA: vRttA: ca=AvA+phaLa=A zAcikra:-parIkSaNa karatAM jaNAyuM ke bolanAranA eka pAThanA bIjA agiyAra azuddha pATha thayela che. hita artha- * marca hitam iddAjhAddazA bhaThyavAcI prathamAMta nAmathI "ene mATe hitarUpa bhakSya arthamAM phaLa pratyaya thAya che. -apU4: matsya hita mai= =ApUpinnA-jene mATe puDalA hitarUpa bhakSya che. "niraMtara devAya che' e artha- niyu sItte dAjhA prathamAMta nAmathI enA mATe niraMtara devAnuM" evA arthamAM rUd pracaya thAya che. ikaNa-agrabhojana-niyuktam-nirantaram dIyate asmai agrabhojana+ikaNa AgrabhojanikaH niraMtara pahelAM ja jamanAre. jene mATe niraMtara paheluM ja bhojana niyukta-TharAvela-che te. Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana zrApA- nAnAt vA vA yadAkAzA bALA zabdane ane mAMlauna zabdane tene mATe devAnuM niraMtara karAvela che evA arthamAM vikalpa ru pratyaya thAya che. -trAnA niji hIte ekamekabALa-+==ALA, kALA+phaLa= thALI-jene sAru niraMtara rAba devAnuM TharAvela che te-pathyane khAnAra ke khAnArI. .. mAMsaudana niyukta dIyate asmai mAMsaudana+ika mAMsaudanikaH, mAMsaudana+ikag mAM soni jene hamezAM mAMsa tathA edana devAnuM TharAvela hoya te athavA teNI. vaLa pratyaya thAya tyAre cheDe vA vALuM nAma bane che ane rU pratyaya thAya tyAre che kA vALuM nAma bane che. ma-kovAlvA gaNa-6 iAchIcharA majI zabdane "ene mATe niraMtara devAnuM TharAvela che evA arthamAM mam vikalpa thAya ane yona zabdane ene mATe niraMtara devAnuM TharAvela che' evA arthamAM ja vikalpa thAya che. aN-bhaktam asmai niyukta dIyate-bhakta+aNa=bhAktaH mamphara=mAji:- jene niraMtara bhAta devAnuM TharAvela che te. rU-rina, sama niyukta rIte corana+phaeNvanirdI, mauDhani:-ine niraMtara edana devAnuM TharAvela che te. ona eTale bhajana athavA bhAta. varte che artha navayajJAdayaH asmin vartante // 6473 // prathamAMta evA navayajJa vagere zabdone emAM varte che eTale thAya che evA arthamAM vajU thAya che. phaLa -nayajJa: garimana vartana te=nava jJa+rU-nAvajJije samayamAM navA yajJa thAya che. - vAyajJa: abhiman vartase=AyajJa+raMm=AjJiw:-je-samayamAM pAkaya varte che-thAya che. Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'niyukta' atha'-- laghuvRtti-chaThTho adhyAya-catutha pAda taMtra niyukte ddAza74|| saptamyaMta nAmathI * temAM-te mATe-nimAyelA ' evA arthamAM phaddA pratyaya " ' thAya che. phaLa-azAtjhAyAM niyu*:-zAA+rzauzAjiH-kara levA mATenI oNphisamAM nimAyelA-su gIdharane-jakAta khAtAne-kArakuna. agArAntAd ikaH || 6|4|75 || je nAmane cheDe aAra zabda che tene temAM niyukta' evA arthamAM pratyaya thAya che. rUvAre niyu;=vAra+vaDhavA:i-devadharamAM nimAyelA-pUjArI. 'adhyAyavALA-bhaNanAra' atha AP gaveza--AhAt madhyAmini zAddASThAddA je pradeza eTale sthAna ane je samaya adhyayana mATe niSiddha che evA pradezavAcI tathA samayavAcI saptammata nAmane 'bhaNanArA' arthAMmAM phaT pratyaya thAya che. -deza-azuo adhyAyI-azunita-mAruci:-apavitra jagyAmAM bhaNanArA. jA--sandhyAyAm madhyArthI-saccA sAMnni-saMdhyA samaye bhaNanArA. 'rahe che' atha " 1.9 295 nikaTAdiSu vasati ||6|4|77|| niSTa vagere saptammata zabdene 'vayaMti-vase che' amAM phLa pratyaya thAya che. -nirjhare vasati=niphTa=oTi:-nikaTamAM rahenAra-pADeAzI maLye vasati=praya+phaLa=mArayi: mikSu:-araNyamAM rahenArA bhikSu-gAmathI eka kAza dUra rahevuM eveza niyama je pALate heya te AraNyaka kahevAya. vRkSamUtyu vasativRkSamU+vArNamU:i-jhADa taLe rahenArA-jhADanA mULa pAse rahenArA. Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhhemacaMdra zabdAnuzAsana satIeH ||ddA|8| samAnatIthaeN zabdane temAM vase che evA ayamAM ya thAya che ane samAnane sa thaI jAya che. tItha eTale guru. 296 ya--samAnatAthe vasati=8mAnatIrtha+4=satIrtha+ya=satIrthaH-sAthe bhaNanArA athavA guru pAse sAthe rahenArA sahAdhyAyI-jene guru samAna-ekaja che te. vyavahAra karanArA' arthA prastAra-saMsthAna-taddanta-hinAntamyaH yati ||6|ArthI prastAra, saMsthAna ane htAra tema ja saMsthAna jene cheDe che evA zabdone tathA Tina zabda jene cheDe che evA zabdone vajJatti-vyavahAra kare che-aviparIta kriyA kare che-kharAkhara kriyA kare che, evA acamAM phA pratyaya thAya che. ' Tina-eTale esatI vakhate vAMsA-pI-pAchaLa rAkhavAnuM pATiyu -pIThe athavA tApasanuM pAtra. phren-vratAre vyava rati=prastAra+phe trAstAHi-samUhamAM vyavahAra kharAkhara karanArA, saMsthAne vahati saMsthAna+=sAMsthAniHsa`sthAnamAM barAbara vyavahAra karanArA. nAMsyaprastAre vyavahArati=AMcaprastAra+=AMcaprastAra:-kAMsAnA prastAramAM barAbara vyavahAra karanArA. josaMsthAne vyavati=nosaM thAna+b=saMsthAna:-gA saMsthAnamAM barAbara vaMza Tine vahati=vaMzaTina+=AMza niH-vAMsaDAnA pIDhatA athavA vAMsaDAnA bhAjananA kharAkhara vyavahAra karanArA. vyavahAra karanArA. ... 20 "4 saMkhyAne: 2 bAbat anuvaH ||ddIkInI ahIMthI laIne barnUla a Ave tyAM sudhI (eTale kAkA149 sUtra sudhI) je nAmane je pratyaya lagADavAnuM kahevAyu' che te nAma ekalu samajavu-samAsavALuM na samajavu'. athavA AdimAM sakhyAvAcaka zabda hoya tevu samajavu' paNa tevA ane jAtanA nAmane lAgelA kAI pratyayaneA lepa thayelA na hAvA joIe. . -ca TrAyaLa caratiSaxAcaLana=cAndrAyaLi:-caMdrAyaNa vratane AcaranAra dviSadrAyanuM carati=dviSadrAcaLanaDhadhaprAyaLi:--e caMdrAyaNa vratane AcaranAra Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-chako adhyAya-caturtha pAda 297 nA jItena vakrIma=dizaf-e sUpaDA vaDe kharIdela-padArtha dvArA kharIdeluM-ahIM A niyama na lAge kemake ahIM pratyayana lopa thayela che. "brahmatharya artha- godAnAdInAM brahmacarye // 6 // 4 // 81 // SaSThavaMta evA joyA vagere zabdone brahmacarya arthamAM dur pratyaya thAya che. dAna eTale kApavuM athavA dAna eTale devuM ema banne artha che. devuM-dAna ApavuM-artha heya to "' dhAtu ho ane kApavuM artha hoya te cethA gaNune "o' dhAtu ho. [-okAnA grahmavarca=novAna+=auhAni-gAyanAM rUMvADAM kApI nAMkhavAM te gadAna athavA gAyanuM dAna ApavuM te godAna jyAM sudhI gAdAna na thAya tyAM sudhI bahAcarya pALanAra te gaudAnika. 1. vicatratAnAM traNavarca==AhityatiSkamATiyavRti-sUrya hoya tyAM sudhI brahmacarya pALavuM te. tharati-AcaraNa karavuM" atha- rAI ra Ati dAkArA dvitIyAMta evA vAyA zabdane tathA nohAna vagere zabdone rati-AcaraNa karavuM-arthamAM rU thAya che. phaLa-vALa vati=vAyA --vAnarAyaLiya-caMdrAyaNa vrata karanAra navA varata=rA+rU--aurAniH-gAyane dAnane AcaranAra. grAmya jUkhyAm tam dim dizRMgam= dina-be sUpaDA vaDe kharIdela. A prayogamAM dvizrvane lAgelA maju pratyayano 141 niyama dvArA lepa thayela che. pachI dizULa ta6 dvizaufNa arthAtu be sUpaDA vaDe kharIdela cIja dvArA kharIdela te vijJaviMda kahevAya-bahavRtti) ahIM prathamanA dirdha zabdane lAgelA pratyayana lopa thayela che. A ja hakIkta laghuvRttimAM vizrvana tena zItaP e vAkya dvArA jaNAvela che eTale bahavRttinA ane ladhuvRttinA ullekhamAM mAtra zabdojanAne phera che paNa Azayane leza paNa phera nathI. Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana devavratAdIn Din // 6 / 4 / 83 // dvitIyAta evA revata vagere zabdone rati-AcaraNa karavuM-arthamAM 9i7 pratyaya thAya che. kin-vead carati=azta+rivavratina-valI-devavratanuM AcaraNa karanAre. - mAtra rarati=matratakana=mahAnnati-mahAvrata-mahAvratanuM AcaraNa karanAra. hAra ja allAzitaM dANAdA trataviSayaka evA dvitIyAta maTTAvArisa zabdane "AcaraNa arthamAM 3 ane dina pratyaya thAya che. Daka-varSANAm aSTAcatvAriMzata carati = aSTAcatvAriMzat+Daka = assttaactvaariNshk:3i-3mAcaravAzita+Dana aSTAcavArizI-aDatAlIsa varSo sudhInuM vrata AcaranAra. bhagavAna buddhanA samaya pUrve tyAgI ane nispRha brAhmaNe aDatAlIza varSa sudhI naiSThika brahmacarya vrata rAkhatA evI neMdha pAlipiTaka graMthomAM Ave che. ahIM e hakIktanI noMdha jaNAya che. cAturmAsya tau yaluk ca // 61485 // vrataviSayaka evA dvitIyAMta vAturmAstra zabdane "AcaraNa arthamAM 3% ane kina pratyaya thAya che ane eno lopa thAya che. Daka-cAturmAsya carati = cAturmAsya +Daka = cAturmAsikaH Din-cAturmAsya carati = cAturmAsya+Dina = cAturmAsI cemAsAmAM-varSARtumAM-cAra mahinA eka sthaLe rahevAnuM vrata AcaranAra muni, bhikSu ke saMnyAsI. "sAme javAne gya" artha- kroza-yojanapUrvAt zatAd yojanAt ca abhigamAhe // 6 // 4 // 86 // paMcamaeNta evA korAta ane yoganata zabdane tathA ekalA thojhana zabdane sAme javAne yogya evA arthamAM ja pratyaya thAya che. -orAtA mimanU mati=orAta+==AAti: muni - keza-gAu- sudhI sAme javAne yogya evo muni athavA guNavaMta puruSa. Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-cho adhyAya-caturtha pAda 29 -yoganatA miAmaF ati=roganArU=narAti-so jana sudhI sAme javAne cagya evo muni. , yoga7+M==Ina-eka jana sudhI sAme javAne gya evo sAdhu athavA guNavaMta puruSa. yAti-janAra artha-- tat yAti khyA muddADhA dvitIyAta evA jorAta, yoganazata ane ekalA thojhana zabdane "ti-jAya che evA arthamAM rUd pratyaya thAya che. [-hzazad' yAti=ozAta+newAti:- keza janAro. , roganAta cAlata=roganAta-pharaunana zati:-se jana janAre. ,, goganaM rAti=rogana+=zani dUta:-eka yojana janAra khepiye athavA dUta. ratha rUTuM tAja88mAM dvitIyAta vicina zabadane "rAti-jAya che evA arthamAM rU pratyaya thAya che. phara-thA rAti=rUtha+ rika-mAge janAra strI ceta vakrI-mArge janArI. 'nitya janAro artha nitya : jUtha bhaddAkAThA dvitIyAta evA vacit zabdane "ni yAti-nitya jAya che' evA arthamAM na thAya che ane vayitno Adeza thAya che. -thA yAti=cina+=+=Atha:-rate nitya cAlanAre khepiyo vagere. "te dvArA lAvavAmAM Avela ane te dvArA jAya"--artha- za3ra nirannana-vari-thA tena gAlle // 6490 // tRtIyAMta evA rAya, uttarapatha, kAntArapatha,manapatha, vAripatha, itha, navaza evAM nAmone te dvArA-vaDe-ANeluM-lAvavAmAM AveluM' athavA te dvArA-vaDe-jAya' evA arthamAM kam pratyaya thAya che. Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemaca'dra zabdAnuzAsana pha-rAn payA A nUtta; cAtiyA=zavatha+=zApaci: je mAga zaMkunAMkhIlAnAM--nizAnavALA hAya-himAlaya upara jvAne mAga evA hoya che. zapatha dvArA lAveleA, zapatha dvArA janArA. 300 20 . .. 20 .. " uttaravayA bhAta:, yAti yA=7ttaravaya+=auttatttacitra:-uttarapatha dvArA lAvelA sAmAna vagere. uttarapatha dvArA janArA. dAntAvathA Ata:, yAti vA=4AntAvatha+5= sArathi:-jaMgalanA mAga thI lAvelA, jaMgalamA` dvArA janArA, manavA mAtRta, cAti vAcanapatha.=mAnavaci:-jemAM bakarAM vaDe ja jaI zakAya-akarAMo upara mesIne ja jaI zakAya athavA jyAM bakarAMe ja cAlI zake te ajapatha kahevAya. ajapathathI lAvelA, ajaMpatha dvArA janArA. rivayA Ata:, yAti vA = vAviya+vavAoiyi:-vAripathathI lAvelo, vAripatha dvArA janArA. vAripatha eTale jaLamA sthaLathA mAta:, yAti vA=sthayana=cApaci:-sthalapathI Avelo, sthalapatha dvArA janArI. na japayA zrAdbhuta:, yAti vA=gAya+jU=nA hathi:-jaMgalapathathI lAvelo, jaMgalapaMca dvArA janArA. jaMgalapaMca eTale jaMgalanA raste. tyarAtre madhu--vi gaN ||ddASThA.A Ahata-ANelo-padArtha jo madhu ane rica hAya tA gharSIya zabdathI JAta athamAM jU thAya che. madhu=mahuDAM. mavizva=marI athavA tIkhAM. anU thayA bAdaMta' madhu maritram vA ti=Tvaca+AnU =sthAvadham-sthala mA vaDe ANavAmAM Avela jeThImadha ke marI " 'yajamAna tathA bhaNanAra' atha turAyaNa-pArayaLa canamAna-badhIyAne ddA||| dvitIyAMta evA tuAcaLa zabdane yajamAna ' arthamAM ane dvitIyAMta evA pArAvaLa zabdane 'bhaNanAra' amAM pha'' pratyaya 3Aya che. phaturAyaLa yanaseturAyaLana=saurALiyaH-turAyaNa nAmanA yajJane karanAra. pArAyaLaC dhItepAAyaLana=pArAyaLija: pArAyaNa-dhAtupArAyaNa vagere zAstrane bhaNanAra athavA parAyaNa karanAra. ---- * Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 301 laghuvRtti-cho adhyAya-caturtha pAda 301 prApta artha- saMzaya prApte jJeye // 6 // 493 // dvitIyAMta evA saMzaca zabdane "prApta evuM ya evA arthamAM rAju pratyaya thAya che. #Tiaa ghAta:=+=NAM imartha-je artha aMge saMzaya hoya te ya rUpa ja artha sazayika kahevAya paNa bIjuM je kAMI saMzayaprApta hoya te sazayika na kahevAya arthAta saMzaya karanAra pite ja saMzayaprAta che te paNa te sAMzayika na kahevAya. 'zakta' artha- tasmai yogAdeH zakte // 6 // 494 // catucyata evA roga vagere zabdone "zakta" arthamAM [ pratyaya thAya che. [-ovAya zA=yo+T=InivAga mATe zaktizALI saMtAvAya =saMtApa+pha sAntAvi-saMtApa mATe phakta eTale saMtApane sahana karavA mATe ke saMtApane ubho karavA mATe zakta-samartha. ___ yoga-karmabhyAM ya-uko // 6 // 495 // catuti evA yoga zabdane zakta arthamAM ya thAya che ane caturthata evA karma zabdane zakta arthamAM kam pratyaya thAya che. -coLAya :=yona=cotha-ga mATe zakta. - mU=+3nmU -karma mATe zakta-kArya karavAne samartha. yoga: #g zauhAi-vega eTale kAryo aMgenI kuzaLatA. dakSiNA artha- yajJAnAM dakSiNAyAm // 6496 // SaSThata evA yAvAcI zabdane yajJanI dakSiNa arthamAM phALa pratyaya thAya che. r-RniSNoma rakSiA=zaniToma jJAniomikI-agnima yAnI dakSiNA. Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 *Dheya' a siddhahemaca'dra zabdAnuzAsana teSu me ||ddAdAgI saptamyata evA yajJavAcI zabdane 'yajJamAM ya' athamAM jU pratyaya thAya che. -vAgace thayuM mam=Agaveya+=nAgapacitra" mam-vAjapeya yajJamAM devAmAM AvatA bhAta athavA bhejana, 'ya ane kArya" atha - kAle kArye ca bhavavat || 6|4|18|| kALavAcI saptammata nAmathI bhava amAM je pratyaye je rIte- zaratA pramANe kahyA che te deya ane kA arthamAM paNa thAya che. ikaNU - yathA varSAsu bhavam = vArSikam tathA barSAsu deyam kArya vA varSA+i=vArSikam - cAmAsAmAM devAtuM dAna ke karavAnuM kA-vrata vagere. vyuSTAdiSu aN ||6 // 4 // 99 // saptammata kyuH Adi zabdone deya ane kA arthamAM ajU pratyaya thAya che. zrA-yuddhe taiyama, Arya vA=byuTa+an=vaiyukTar--je vakhate divasa ane rAta sarakhAM hAya te yuSTa, e buSTa kALamAM devAtuM ke karavAmAM Avatu je hAya te. nitya taiyama,AryavA=nitya+jU=naityam-nitya devAnu ke karavAnuM. A nitya zabda ahIM kALavAcaka samajavAne che. yathAkathAcAd NaH ||6|4|100 // 'anAdara' arthAnA yathAthAnta zabdane deya ane kAya athamAM ja pratyaya thAya che. na-yayAmAtra phethama, jAya. vA=yathAdhAra+LayAthAAcakjema tema-anAdarapUrvaka devuM ke karavuM, tena hastAd yaH || 6 |4|101 // tRtIyAMta evA dainta zabdane deya ane kAya arthAMmAM TM pratyaya thAya che. yajJena taiyaC, Arya' vA= stanaya=daityam-hAtha vaDe devAnuM ke karavAnuM kAryAM. Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 303 ladhuvRtti-cho adhyAya-tRtIya pAda zabhamAna artha - ___ zobhamAne // 64 / 102 // tRtIyAMta evA zabdane zobhamAna arthamAM [ pratyaya thAya che. T-dAmyAM zoma teewLaveTa++_jAveda gulamu-karNaveSTathI eTale kAnanA veDhalAthI-kAna upara paheravAnA AbhUSaNathI zobhatuM mukha. -tyaH dAkArarUpa tRtIyAMta evA karma ane veSa nAmothI zebhamAna arthamAM ya pratyaya thAya che. ca-LA zamate=na-jya zabU zaurya-karma dvArA-pravRtti dvArA-zobhatuM zaurya. - vevena zamate-vaca=H na-veSa dvArA zobhate naTa. 1 kAbumAM lAvI zakAya-jitI zakAya, 2 meLavI zakAya 3 karI zakAya 4 karavAnuM saheluM heya-ema cAra artha jIta parigara-- -rAI-pure dAjhA?04. tRtIyAta evA zabdane varitra-kAbUmAM levAya evA, -meLavAya evA, rya-karI zakAya evA ane sura-sahelAIthI karI zakAya evA cAra arthamAM [ pratyaya thAya che. -1 mAna varigathya ghacAI:=mArUq=mAsi: vyAdhi -mahinAmAM kAbumAM laI zakAya evo vyAdhi. . 2 mAsena sabhyaH vaTa =mAsi: paTa-vaNakara pAsethI mahinAmAM meLavAya e paTa-vastra. - 3 mAsenA vArya cArAyaNama=mAsi vAgrAcaLa-mahinA sudhI karI zakAya evuM cAMdrAyaNa vrata. , 4 mAna yujhara: vAsADha =mAji: prAsAra -mahinAmAM sahelAIthI-caNI zakAya karI zakAya-evo prAsAda-mahela. thanAruM artha nirvatte // 64 / 105 // kAlavAcI tRtIyAMta nAmathI nivRtta thanAruM athamAM phuvanuM pratyaya thAya che. rajU-bA nitA=ma+=Aphrijam divasa vaDe thanAruM-divasa vaDe pUruM thAya evuM. Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana bhAvI ane bhUta artha- teM mASi-mUte dAjhArA dvitIyAMta kAlavAcI nAmane "bhAvi-thanAruM' evA arthamAM ane "bhUta-thayeluM arthamAM pratyaya thAya che. jU-mA mAva=mAta+W mAsika satsava-mahinA sudhI thanAre utsava. - nA mata =mA -mAusa utsava -mahinA sudhI thayelo utsava. 'bhUta ane adhISTa artha tasmai bhUta-adhISTe ca // 6 / 4 / 107 // caturthata evA kAlavAcI nAmane bhUta-pagAra ApIne rAkelo'--ane "adhISTakAma karI ApavA satkAra sAthe chelo evA arthamAM jU pratyaya thAya che. [-mAsAya kheta-mAsi: zarmA -mahinA mATe rAkhelo nokara. che. mAtA adhIra-nAsika savAdhyAyaH-mahinA mATe AdarapUrvaka rAkhelA upAdhyAya. SaNmAsAd avayasi Nya-ikau // 6 / 1 / 108 // umaMra ane nahIM sUcavanArA tRtIyAta evA kAlavAcI imAra zabdane tenAthI nirvA arthamAM, dvitIyAMta evA pAmAra zabdane bhAvI ane bhUta arthamAM tathA caturthata evA ghamAsa zabdane bhUta ane adhISTa arthamAM java ane huM pratyayo thAya che. tha, vaghaimANena nirgua=vmAgya==AimAyA, 1mAsa phara=qvmAsi: cha mAsamAM niSpanna + ma varmANa mAvI= + + + cha mAsa sudhI thanAra-cAlanAra , ghavmA mUrta = , , umAkAya mRta:= . cha mAsa sudhI thayela cha mAsa mATe rekelo nekara. cha mAsa mATe bhaNAvavA sAru sAdara rAkela zikSaka. - vAlAya thISTa = . . . Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 305 laghu vRtti-kko adhyAya -ca the yAda samAyA InaH // 6 / 4 / 109 / / niyata evA sanA zabane bhAvI ane bhUta arthamAM tathA tRtIyAMta evA samA zabdane tenA vaDe nipanna arthamAM tathA caturyata evA sanA zabdane "mRta ane aMjbTa arthamAM na pratyaya thAya che. chuM -AmAM mArI mamAna=sana:-eka varSa sudhI thanAro. sanayA nivaeN 7:=mArUMna=mIna:--eka varSamAM niSpanna. - samAM mRta =sanArUna=samana:-eka varSa sudhI thayela. te samaye mataH -samArna=narmana -eka varSa mATe rAkhela na kara che. sAthe 15-1nA+=: -eka varSa mATe bhaNAvavA sAru sAdara Icchita zikSaka. rAtri-ahaH-saMvatsarAt ca dvigoH vA // 6 / 4 / 110 // matri. 3yana, saMvatsara ane sanA zabdo jemane cheDe che evA digu samAsa vALa dritIyAMta nAmo "bhA " ane "bhuta" arthamAM tathA tRtIyAMta nAmane tenA vaDe pinna" arthamAM e catuta evA te ja nAmane bhUta ane adhIpTa arthamAM na vi kaTa thAya che. rAtri- ni-TrAkhyAM trimAM nivRtta:-dirAtrina=dri :, TriAIka+=rAtri -e rAta vaDe niSpanna thayela. >> hai rAtrI mAryA-ritrirUMna TrirAvA , nirUT=Atri:-be rAta sudhI thanAro. - va AtrI :-ritrANa, aitri -e rAta sudhI thayelo. , TrAcAM rAtrikhyAM ata:- , , -be rAta mATe rAkhela kara. , kumyAM rAtrijyAma vadhIe:- , -be rAta mATe sarakArapUrvaka rAkhele zikSaka. aha- aSya mAM nivRtta. =aae vaizvika:- be divara vaDe niSpanna -thayele. 1. 2 ane mArya-cIna; yadi - be divasa sudhI thanAra. TUMka vinA mUta:- ,, ,, -be disa sudhI thayelA. TrAbhyAm mAM mata:-- , -be divasa mATe rAkhelA nAkara. TrAkhyAnuM mAnuM lAITa: ,, ,, ,, , , sakArapUrvaka rAkhela zikSaka siddha-2 Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana saMvatsara TrAkhyAM rAkhyAM ni: TrivAra ruMvara , vi++= TTisAMvatsarikrA--be varSe niSpanna thayela. vira mA=liMvALa: vitara-be varSa sudhI thanAra che. sUrya yaMtrasAra mRta:= , -be varSa sudhI thayelo. , grAmya saMsarAmyAM mRta = . . - be varSa mATe rAkhelA nAra. che. grAmya saMtra-sarakhyAm =., . -be varSa mATe satkArapUrvaka rAkhela zikSaka. samA- phrena-TrAkhyAM sagAM ni:= rUma nadrivamana, simA+=miDa -be varSa nipanna thayela. ni-TU me mAvaM=sana: mi:-be varSa sudhI thanArA - sUve me mRta:= , , -be varSa sudhI thayelo - 1 samAkhyAM mRta:= , , -be varSa mATe rAkhelo nokara ,, drAcAM samAkhyA 3thI - , ,-be varSa mATe sarakArapUrvaka rAkela zikSaka varga vA dAjhA?? varSa zabda jene cheDe che evA kAlavAcI digu samAsavALA ditIyAMta nAmane tenA vaDe niSpana' arthamAM, tRtIyAta evA e ja nAmane bhAvI ane bhUta athamAM, ane caturthata evA e ja nAmane bhUta ane ardha... arthamAM A ane phrena pratyaya thAya che. 35-TrAkhyAM vAgyAM nivR - virSa+3=drivarSa:, na-divaSe+ta kvijha - be varSamAM nipanna thayela, ma-, rUve varSe mArI virSa, be varSa sudhI thanAro Ina-vevarSa' bhAvI dvivarSINaH / 3ma, navuM varSa muna: varSa, vivaUMga -be varSa sudhI thayele sa, ni- grAmya varSAkhyAM mua: , -be varSa mATe rAkhela nokara 2 - TAgyAM ya UMkhyAm adhas: virSa, virSanaH -be varSa mATe AdarapUrvaka kele zikSaka Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thayelA prANInA artha utti-mUte ddAkA?? je nAmane cheDe va zabda hoya evA kAlavAcI dvigu samasavALA nAmane 'thayelA prANI' evA arthamAM '' thAya che. -le vo mUta:tritraSa+=drivarSa sa: me vanA vAchaDA divarSa:, TrI: TriAvisa -mevA jUnA sarakA-dArU. ahIM prANIvAsI artha nathI tethI A niyama na lAge. amuka uMmaranuM bhUta-thayela-a lavRtti-chaThTho adhyAya-caturtha pAda je nAmane cheDe mAna zabda che evA ThiMgusamAsavALA nAmane uMmara a jaNAtA hAya teA mUtra athamAM ya pratyaya thAya che. ca-Dhau mAau mRta:'trAsa+=DhamAnya: zizuH-me mahinAnuM bALaka - - trimAsi: vyAdhi:-be mahinA vyAdhi. ahIM u Mmara jaNAtI nathI tethI A niyama na lAge. 34 InaJ ca // 6|4|114 | mApta zabdane bhUta' arthamAM OMnna ane ca pratyayeA thAya che, jo 'uMmara' artha jaNAtA hoya te mUta= !5+ = 1 ] -mahinAnuM bALaka. 1+saM 34 mAsAda vayasi yaH || 6 |4|113|| .. " 307 . mAmAdya-ya-5 ||6|| zyA kAlavAcI nAma zabdane 'bhUta' arthamAM tra, ya'' ane phA pratyayA thAya che, jo uMmara jaNAtI hoya te 5-mAsAnuM mRta:=mAsa+ya=dhana caM C0313+2=nmAvya: ca - B .. SaNnAsa + ikaNa SANmAsikaH zizuH cha mahinAne thayelA bALaka. Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 . siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana brahmacarya tathA brahmacArI atha- saH prazya trahmacarya-tatrato mAdAjhA ddA kAlavAcI prathamAMta nAmane "brahmacaryane samaya ane "brahmacArIno samaya' evA arthamAM vajU thAya che. rU -mAta: alya graMhmA-mArU= 3 phlAvara-eka mahinAnuM brahmacarya - A brahmacaryane mahine thayo. . mANa: 3 trahmavALi:-mAli. dvAna-eka mahinA mATe brahmacArI-A brahmacArIne eka mahine thayo. projana artha- nanam ddAjonA prayojanavAcI prathamAMta nAmathI "jana arthamAM pratyaya thAya che. du-jainamaH vAtanam 3-nainama +3+T=nakasi sevAminan A manuSya lekamAM devone AvavAnuM prayojana jinamaha-jinano utsava che. ekAgArAt caure // 6 / 4 / 118 // prathamAMta evA giAra zabdane "enuM prayojana' evA arthamAM "cAra artha jaNAta hAya" te thAya che. pUrva-asahAya-rakSaNa vagaranuM. rU - ' vrayA jhAma mathaal2+ #m=%Ara - ra AvavAnuM projana- kAraNa rakhevALI vagaranuM ekaluM ghara che. cUDAdibhyaH aN // 6 / 4 / 119 // gU vagere zabdone "enuM prajana' evA arthamAM 3 pratyaya thAya che. am -aa prayoganenuM ca=lU8 + La =vI bAtR-A zrAddha karavAnuM prayojana kAraNa nyU Da saMsakAra - karavA { kriyA-che vizApavA-mApATA maccha-cha dAkA2nA enuM prajana" evA arthamAM maLyuM eTale valovavuM athavA ravaiyo -artha hoya te vizAvI zabdane lAgu thAya che tathA 1 Do zabdane "enuM prayojana" arthamAM daMDa" artha hoya to an prazya thAya che. mad virANA prayoganenuM =vizAvA+= 4: 9:- vAvavuM" athavA ravai . vizAkhA eTale vRkSanI vize prakAranI zAkha. "valavavAmAM ke ravaio thavAmAM A zAkhA kAraNa che. che. gASA | prathAnanam =mANA++==ASA : 03: AvADhA nakSatramAM rAkhavA lAyaka da Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-chaTho adhyAya-caturtha pAda 309 3thApanA : dAkA22 prathamAMta evA ane Adi zabdone A tenuM prayojana evA arthamAM phaeNya pratyaya thAya che. -- sthApanuM prAgananga = +4=3thApanacaH-utthApana jenuM prayojana che te pravRtti. - 3 sthApana kAganan = na sarjA=sthApanA - upasthApana jenuM prayojana che te pravRtti. vizi-ruhi-padi-pUri-samApeH anAt sapUrvapadAt // 6 / 4 / 122 // na' pratyayavALA zana, raMja, pana, pUraLa ane samAna e zabdo jenI aMte che evAM nAmane "enuM A projana" evA arthamAM iMca pratyaya thAya che. ya-- hA yaMtrana, 5-gvazana+=AnIyama-jenuM prayojana gRha praveza che evuM kAya. zAradu prapojha, gara-bAvA+=AroLIyanje nuM prayojana ArehaNa che. e anapaDha aat nanU atha-iin gharana+=AtrA nIyamanuM prayojana gAyanI gati che. * vALa vAnanam -ApUrA+raiya=aIQrayam-jenuM prajina paraba bharI devI che. e , 1 naM prAganag -prajJa samApana karUMca=azsamApanIyama-aMganuM-jenuM projana "aMga zAstranuM adhyayanasamApana-pUruM karavAnuM che -aretavAcanagiH - iddAkArarUpa kaa Adi zabdone "ranA prayojana arthamAM ya pratyaya thAya che. ane varitavAcana vagere zabdone "enA prayojana" arthamAM thayelA (_) pratyayana lepa thAya che. ma-a: ganan adha= =Arya-svarga jenuM prayojana che. - sAdhu yoganan gAgAyu =AyuSya-AyuSya jenuM prajana che. ikaNa so5-svastivAcana prayAjanam asya svastivAcana+ikaNa svastivAcanam-nu projana svastivAcana che. wLu lopa-jJAtivAcana garama =zAnitatrAvana+rU.-zAntivAvanabhU-jenuM prayojana zAMtivAcana che. * *** Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana prApta artha- samayAt prAptaH // 6 / 4 / 124 // prathamAMta samaya zabdane "eno samaya AvI pahoMcela che evA arthamAM g[ pratyaya thAya che. -Ama: vANa: aA samayarUchar=sAyikam |-eno samaya thaI gayo che AvI pahoMcela che-evuM kArya RtugAmpika gA dAjhAro prathamAMta evA badatuM vagere zabdone "samaya AvI pahoMcyo evA arthamAM mad pratyaya thAya che. kAju-nItu: prAta: DAhya==Atu+3=3pArtava 05-jenI Rtu AvI gaI che evuM puSpa ke phaI - 3pavatA protaH ma=35a*tR+ OT-3 varatram-upavAsa karanAra jene mATe AvI pahoMcela che-prApta thayuM che eTale pAraNAmAM khAvAne je cIja mATe upavAsI AvI pahoMcyo che te cIja.. amarakeza vagere mAM gauvatra zabdano upavAsa" artha Apela che. ridi 2: dAjhArA prakamAMta RAra zabdane kALa AvI pahoMcyo che. evA arthamAM 2 pratyaya thAya che. -Atra: prAta: pg[-+ =+AcAH mavA:-jenA kALa-vakhata-AvI pahoMcyA che evA medhA-vAdaLo. hIH dAjhArI prathamAMta pa0 zabdane ene lAMbo kALa thayo hoya evo artha hoya te pratyaya thAya che -dha: jADha: prAta: aca-nnA DuM=zAstram bagam je karajane ghaNo samaya thaI gayo che te. je kaLe thAya che te ja kALe nAza pAme che' evo artha - AkAlikam ikaH ca Adyante // 4 / 128 // jenA Adi ane aMta eka heya evA arthane mAtra zabda "mavati - che' arthamAM duza ane rUnuM pratyaya thAya che rU, dU-mAjA mavati ti= mADha+=IjADha: adhyAya -AgalA divase je samaye zarU thayela adhyAya (bhaNavAnI rajA) te bIje divase te ja samaye ' pUrI thAya tene vAllow kahevAya? zArizI, makADhavA vidya1 -vIjaLI-je vakhate vIjaLI thaI te ja vakhate te nAza pAmI tethI te mArI kahevAya. Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lavRtti-chaThTho adhyAya-caturtha pAda trizat-viAteH 34:saMzayAm gAgara ||ddAkArA daMta a sudhImAM je pratyayA kahevAnA che te pratyayonA sthAne asattA DhAya--vizeSa nAma na hAya-tA trizat ane viti zabdone su pratyaya thAya che. putra-trijJAAtamU=ftra+3=trizam-trIza vaDe kharIdeluM. vizasthA trItama=vizati+3=vizana-vIza vaDe kharIdeluM tri: trIza vaDe kharIdeleA viza: vIza vaDe kharIdele. . " .. trizatama-vize nAma che, vizatikama >* .. vizeSa nAma haiAvAthI A niyama na lAge eTale OM pratyaya na thAya. saMkhyA teH 6 azata-ti-re; ; ddAArUnI jenI cheDe sat zabda che, ta zabda che ane Ti zabda che evA zabdone cheDI daIne sa`khyAvAcI nAma, dyutti pratyayAMta nAma tathA t ane visati nAmeAne a a sudhImAM pratyaya thAya che. -DhAmyAM tam=fg+=ammu-e vaDe khIdeluM timi: zrautama=ti+ca-ta-keTalA vaDe kharIdeluM. nitAnItaC=trita+=trizama-trIza vaDe kharIdelu. .. .. ". vijJatyA tam=trizata+1=fjaMtima- vIza vaDe kharIdelu, cAvA razam-cAlIsa vaDe kha' delu. aMte zat zabda che tethI A sUtrathI 6 na thAya savRttiyam sittera vaDe kharIdelu. a Mte tti zabda che tethI A sUtrathI na thAya. f-sATha vaDe kharIdelu aMte STi zabda che tethI A sUtrathI thAya. zatAt kevalAd atasmin ya - ikau ||6|4|131 // ekalA zata zabdane jo jJata nA a zatathI bhinna hoya eTale ene e na hAya tA haiM atha sudhInA arthamAM ya ane rU pratyayeA thAya che. ca-zatana jAtama=zatamya=gastyamUsA vaDe kharIdelu kapaDu * - zata+ika =zatikam 10 vigataC-e zata vaDe ane 4' praye! na thAya. 311 " ". "" kharadelu.-ahIM ekaleA zabda nathI tethI stotra-A prayaNamAM meDa ane zloka e banne abhinna che eTale se| e ja kSeAko che ane zlokA e ja sA che, zata sAm-sA leAkavALu kharIdeluM e rIte seA ane zlokamAM bheda nathI tethI ya ane rU pratyaye na thayA Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vA atoH ikaH // 6 / 4 / 132 // matu pratyayAta saMkhyA sUcaka nAmane prazna atha sudhImAM 4 vikalpa thAya che. rU-jAvatA zItamacAvatA=yAvatinuM, cAvata+=Ava -jeTalA vaDe kharIdeluM kArSApaNAd ikaT pratiH ca asya vA // 6 // 4 / 133 // vASapaLa zabdane atha sudhImAM kuTuM pratyaya thAya che, ane varSothaLane badale vati zabda vikale belAya che. -Imam #Ita6=Iqr+=#guLazI-kApaNu vaDe kharIdelI davA. ti+=ntI-kApaNa vaDe khara dela paDikI ahIM kANAMvaLa zabdane badale teno prati zabdarUpe Adeza thayela che. A uparathI jaNAya che ke paDikI' ke 'paDIkuM' zabda keTale badhe prAcIna che. arthAt pala-kaMsa-karSAt // 6 / 4 / 134 // baI , daMra ane thaI zabdone ahadatha sudhImAM rU pratyaya thAya che. rU-ardhana zItA gardhavardhAri-ardha palathI kharIdelI. che, mana #otA=ardhasarU kardhacaMti-ardha kaMsathI kharIdelI. , , mA tA=ardhavarSa+jamardhI -adha karSathI kharIdelI. kaMsa-ardhAt // 6 / 4 / 135 // vaMta ane ardha zabdone ahaM artha sudhImAM ja thAya che pha-sena tA=jaM+=mi-kaMsa nAmanA mApa vaDe kharIdelI - mana jItA=madhaMdho -aDadhA vaDe kharIdelI sahasra-zatamAnAd aN // 6 / 4 / 136 // sanna ane zatamAna zabdone ahaMdu atha sudhImAM thAya che. maLa- saLa zIta:=sanna+=A kRtra -eka hajAra vaDe kharIdele. [, zaramAnena ta=rAtamAMa+=zAtamAd:-eka senA mApathI kharIdele. pata vA kabU iddAkArarUpa ahaMdu atha sudhInA arthamAM zu zabdathI kaN pratyaya vikalpa thAya che. kAnUna ta=+magrIma, 1)sUpaDAnA mApa vaDe kharIdeluM. - Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 313 313 laghuvRtti-chaThThI adhyAya-catutha pAda vasanAt // 6 / 4 / 138 // vAna zabdane ahaMdu atha sudhInA arthamAM magna thAya che. -vasanena tama=vasana+ =vA namrva stra vaDe kharIdeluM. viMzatikAt // 6 / 4 / 139 / / viMzati zabdane ahaMdu artha sudhInA arthamAM kArya thAya che. bhaviMzatine jItavaMrAta+ksa-vaitikU-vIzanA mApa vaDe kharIdeluM. koH nara dANAka dvigusamAsavALA dhirAti zabdane ahaM artha sudhInA arthamAM phrena pratyaya thAya che. phrena-dAmyAM viMzatiSyi jIta-viviMzati +1= zini -bAvIsanA mApa vaDe kharIdeluM. anAmni adviH plup // 6 / 4 / 141 // dvigusamAsavALA nAmane ahad artha sudhInA arthamAM thayelA pratyAyano bahu thAya che eTale lepa thAya ane te lepane 5 nizAnavALe samajavAnuM che, je asaMjJA hoya to eTale keInuM vizeSa nAma na hoya to lepa thayA pachI pharIthI lepa na thAya. dUkhyAM rAkhyAM zrIma=jila-be kaMsathI kharIdeluM. kaMsa mApanuM nAma che vizva jhofeH varamALanuM gA=lagnoditi5-pAMca lahitIo jenuM parimANu che--lohitI zabda parimANasUcaka che. paNa A prayogamAM A keInuM nAma che. tethI A niyama na lAge. grAmyam sUryAkhyAm mAta-dim A prayogamAM lAgelA maga pratyayano lApa thayela che lepa thayA pachI jUina zItam difm A prayogamAM pharajU pratyaya thayela che A sUtramAM kahela che ke pratyayeno lepa eka ja vAra thAya. be vAra na thAya eTale ahIM eka vAra lepa thayela che tethI be vAra lepa na thayA ane ema thavAthI dizafmu prayogamAM lAgelA rUnuM pratyayane lepa na thayA ane te pra yaya kAyama rahyo eTale rof prAga thaya dizA eTale be sUpaDAM vaDe eTale be sUpaDAmAM bharelI kaI cIja vaDe kharIdela padAtha vaDe kharIdela karela vastu. Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana na vA aNaH // 6 / 4 / 142 // dvigusamAsavALA nAmane ahaMta artha sudhInA arthamAM thayela ne lepa vikaTa thAya che. A lopane 1 nizAnavALe samajavAno che ane ekavAra lopa thayA pachI bIjI vAra lopa na thAya. TramAM sahALyAM zrIta risannapU, dilAstraH-be hajAra vaDe kharIdeluM. hUimadbha[ prayogamAM jano lepa thayela che. suvarNa-kArSApaNAt // 6 / 4 / 143 / / digusamAsavALA suvarNa ane rAvaNa nAmone ahaMta' artha sudhInA arthamAM thayela pratyaya no lepa vikape thAya che. ekavAra lopa thayA pachI pharIvAra lopa na thAya. TrAkhyAM yuvamyAM vIta--drivaLama, dritI -be sonAmahora vaDe kharIdeluM dAvAM chApAM nAkhyAM zIta[=phrijApa, paLa, ji.zi -be kApaNa vaDe kharIdeluM dvi-tri-vahaTa nivA-vistara dAjhAkajhA. dvigu samAsavALA Trinija, trinida% ane vidyuni tathA driti, trivita ane Turita nAmane 'ata' artha suvAmAM batAvelA arthamAM thayelA pratyAyane lopa thAya che. ane eka vAra lopa thayA pachI pharI vAra lopa thato nathI, TramAM nizrAmAM zItaH=nikam, dil-be nika vaDe kharIdeluM. fafmaH ni: tama=trinidam, dintra Na niko vaDe kharIdeluM. afma: ni: zautama=nida. a -bahunika vaDe kharIdeluM. avat vitAmAM zrI = 31, tridivaE-be vista vaDe kharIdeluM. vima: viraoNH zrotaq=fkavila , triverita-traNa vista vaDe kharIdeluM. vaTuma: vizle: tama vahRti, vaghuvaitan-bahu vista-vaDe kharIdeluM. vista eTale eMzI ratinA vajananA senAno sikko. rAtat : iddAkAra4pA. digusamAsavALA zata zabdane ahata artha sudhInA arthamAM 2 pratyaya vikalpa thAya che 1-11 = gi26 , vizaa+=mtimajU-be se-basa vaDe-kharIdeluM. drita-4 uparathI dizatam prayoga thAya che. A prayogamAM va pratyaya lopa vAyI dvizatakam prayoga na thAya pa TULatana prayoga thAya. Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-chaThTho adhyAya-caturtha pAda 315 Tvisatyam prayegamAM A sUtra dvArA ya pratyaya lAgela che ane A mutra dvArA vidhAna karela hovAthI teno lepa thatA nathI. lopa karI daIe te| A sUtranu vidhAna niSphaLa thAya. zALAnuM ||6|| 46aa hiMgusamAsavALA jJAna zabdane bat anya sudhInA arcAmAM ca pratyaya vikalpe thAya che. zALa-kaseTI, A mApavAcI zabda che. ca-vana. zAhai: strota= cALa+ = vizALyam, vacALaC-pAMca zANA vaDe kharIdeluM . pu2ALa+rU" evuM aik rU5 thayela che. A prayAgamAM lAgela phaLa nA lApa thayela che. dvi-tri-Ave: ca-traN yA ||6||4|| kiMgusamAsavALA vrajJALa ane trizALa zabdone At ' a sudhInA arthAMmAM gra ane ma pratyayA vikarSa thAya che. jJAna eTale sATI, A zabda mAdha vAcaka che. yatrAmAM gALAmyAM zrItama=dvizALa+5=TrizAyam, vaizALamU - "" .. 5-ffna: zALe; meM tan=trirA+ca-trizAyamU 14 dUMgALam, duidhALam-e zANathI kharIdeluM. - trALam trizALam-traNa zANa vaDe kharIdelu. A prayAgAmAM chelleA prayAga duzALamU ane trizALanuM batAvela che. te banne prayAgAmAM lAgelA jU pratyayanA lopa thayela che, pA-pAra-mAyAnuM caH ||dAkA degusamAsavALA paLa, putra ane mAtra zabdone A t' arthA sudhInA amAMca pratyaya thAya che, caDhAmyAM vaNAmyAM 11=; (n+1=Q yam--me paNathI kharIdelu. ,, -aAmyAM DhAmyAM R11=Triya+pa=ndree pAdathI kharIdeluM. pAda eTale pAbhAga vyAkhyAM. mAvAmyAM nItar=sakhya[vaSa+'=Asthya mAdhyam-doDha mA!-mAsA-vaDe kharIdelu ardha-jemAM aDadhu adhika che eve mAtra ne ardhya mASa ahIM vAr tatha mAtra e banne zabdo mApanA sUcaka levAnA che. Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 - siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana raNa- dAkASThA digu samAsavALA vA ane kALA zabdone "ahiMta' artha sudhInA arthamAM r pratyaya thAya che. jU-TrAcAM vAcAM zIta-dvivArI+=drivAva-be khArIthI kharIdeluM. - akhyAM jALImAM #ta=rALI+= kumaLIvambe kAkaNIthI kharIdeluM. vAva[-khArIthI kharIdeluM cheA banne prayogomAM digusamAsa nathI tethI jaLI-kAkaNIthI kharIdeluM A niyama na lAge. rAvaLa zabdamApano sUcaka che. kIta atha- pU. rIte dAjhApo tRtImAMta evA mUlyavAcI zabdone "kharIdeluM evA arthamAM vyakta pratya thAya che. -traNena tiH=+=Adhijan-prastha vaDe kharIdeluM. - trigatI kAma=trizata+=fazaya-trIza vaDe kharIdeluM. taNa vApe |ddAkA paSkalaMta nAmane vApa-vAvavA-arthamAM yathAta pratyaya thAya che. rU -tha vA :=4W+=-prastha jeTalI vAvaNI-prastha" vajana jeTalAM bI vAvyAM. - vArtA vANA=Ajaku-khArI jeTalI vAvaNI. vAta-pitta-ba-nipAtati rAmana-ine dAjhArA . SaSThAvaMta evA, vAra, fa, "mana ane sonapAta zabdone zamana ane kepa arthamAM yokata rUd pra yaya thAya che. _vAta2 zamanam krodhane vA=vAtarU=Ativam -vAyudevanuM zamana athavA prakopa , pittazya zamam krodhanuM vA=patta+ =auttiram'pattanuM zamana athavA prakopa , reDama: rAmai # naM vA=sR+ =kamiple-kapha-nuM zamana athavA prakopa , saMnisAra tene 1 naM vA=jo rAta+ =+Ani tAtivamu-saMnipAtanuM eTale vAta pitta ane kapha e tridoSanuM zamana ke prakopa. Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-chaThTho adhyAya-caturtha pAda saMcAga ane utpAta atha~~ deto saMyoga-pAte ||ddAzA jo hetu sayAgarUpa hAya ke je hetu utpAtarUpa heAya te heturUpa yata zabdane theAkata pratyaya thAya che. 319 prANIna zubhane athavA azumane sUcavanAru` mahAbhUtanuM pariNAma te utpAta ya-sayAga-zatamya caitu:=Ata+ca=Rtya:, seA rUpiyA meLavavAmAM $-gata+=fz: vAtRsaMyo dAtAranA sayeAga heturUpa che 6-utpati-samaprAya hetu:=somavaLa+=yAmapraLi: mumi-5:--bhUka 135 utpAta thavAmAM se|magrahaNa-caMdragrahaNa-heturUpa che. putrArtha-{yau oddA|14|| jo hetu sa yAgarUpa heAya, te hetu utpAtarUpa hAya teA heturUpa paDyata nAmane ca ane OM pratyayA thAya che. ya, cakSu ca caitu: saMyo=putraya=puya:, putra+spheya=putra ca:-sateparUpa sukhane sacANa thavAmAM putranA saMcAga-heturUpa che. tha-putra" tu: 11 =putha, ugraMtha: )kalaharUpa utpAta thavAmAM putra heturUpa che. ya-putra dvetu: putraya puSTha: dvira-trapravAr ca: asaMvya-garvAramALa-pradhAre / / 4 / / jo hetu saMyegarUpa hAya ke je hetu utpAtarUpa hAya te saMkhyAvAcaka zabda, parimANuM nAcaka zabda ane azva vagere zabdone cheDIne dhatyaMta e svara vALA za dete tathA paryaMta traNa zabdane " pratyaya thAya che. sukha ane parimANavacce bheda che. Uzrva' sAnaM kila unnAnam parimANa sarva AyAmastu pramANaM syAt saMkhyA bAhya tu sarvataH // arthAt unmAna, parimANu ane prANa traNa bheda amuka mAtA anA sUcaka che. bhIMta ke vastra vagerenA mate unmAna kahevAya cAre bAjunA mApane eTale ghI dUdha vagerenA mApane parimANu kahevAya, deraDI vagerenI laMbAInA mApane AkAma eTale laMbAI vagerenA ma!pane pramANa kahevAya ane A traNa prakAranA mApathI saMkhyA judI ja che. eka, be traNa vagerenI gutrIne sakhyA kahevAya. Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana ca-panna hai =dhanama= :-dhanavAna vagerene saMyoga dhanane heturUpa che. , drAvata: tu:=hyaa =BttAka:-brahmatejavALA jJAnIne saMyoga brahmacaryane heturUpa che. vazvAnAM saMyoga: detu, utpAto vA detu=+:-heturUpa pAMcane saMga athavA hetu rUpa pAMcano utpAta. ahIM saMkhyA vAcaka zabda che. kahya saMyo: Tretu, rAto vA detu=Azi turUpa prasthane saMyoga athavA heturUpa prasthane utpAta ahIM parimANu sUcaka zabda che. azvaya sayA: tu, kapAto vA hetu=aSi:- heturUpa ghaDAno saMyoga athavA heturUpa gheDAno utpAta ahIM azva vagere zabda che. saMkhyA vAcaka zabada parimANa arthanA ane azva arthane hatuone niSedha karelo A traNe udAharaNemAM hovAthI A niyama na lAge. Iza ane jJAta atha- gfzavI-pUrA -jJAna: dAjhApadA. pRthivI zaradane phreza arthamAM ane jJAti arthamAM kAtra pratyaya thAya, bhUmi zabadane phaMga arthamAM ane jJAta arthamAM magna pratyaya thAya tathA pRthirva zabdane ane sarvami zabdane sacogarUpa hetu arthano sUcaka tathA utpAtarUpa hetu arthamAM mad pratyaya thAya. kRthigyA :-vAdhi:-pRthivIno Iza eTale rAjA pRthivA jJAta-va-pRthavIe jANela-pRthivImAM prasiddha same -sArvabhauma sarva bhUmine Iza-cakravartI rAja mane jJAta:-sAmane-sarvabhUmimAM jJAta prasiddha kRSi kyA detu-saMA : pArthiva-pRthivAno saMyogarUpa hetu vRdhyAH tu: - tAtapa: pAva:-pRthivIne utpAtarUpa hetu savamaH detu-saMyA:-sarva bhUmino saMgarUpa hetu sarvama: detu -3rapAta :-sarvabhUminI utpatarUpa hetu jJAta atha- loka-sarvalokAta jJAte // 6 / 4 / 157 // paryaMta evA ja zabdane ane saroja zabdane jJAta arthamAM thatA pratyaya thAya che : | sodA jJAtA= =om=aa -lokenI jANIta. jU-pojha phrAta:=RAvija-sarva lokono jANIto. Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dro adhyAya caturtha pAda 319 tad atra asmai vA vRddhi - Aya lAbha- upadA-zulka deyam || 6 |4| 158 / / leAkA dvArA deya evA vRddhirUpa; AvakarUpa, lAbharUpa, lAMcarUpa ane kararUpa, prathamAMta nAmane 'te ahIM deya' evA saptamInA amAM ane te Ane mATe de evA caturtha `nA amAM yAkata pratyayA thAya che. vRddhi--jeTalu dhana lIdhuM hoya tethI vadhu degudAre leNadArane Apavu vyAja sAthe mUDI badhI ApavI te 'vRddhi' kahevAya. Aya-gAma vageremAMthI 25 1 athavAsvAmI je potAne bhAga grahaNa kare te Aya kahevAya. lAbha-nare-mUlyathI vadhAre dhana meLavavu te lAbha kahevAya. upadA-lAMca ApavI te upadA' kahevAya rAjabhAga-zuka-cu'gI=jakAta-makAta-vepArIonI salAmatI mATe eTale vepArIeAnA vepAra vagerene sAcavavA mATe jakAta rUpe-`gI rUpeje rAjabhAga levAtA hoya te 'zulka' kahevAya. -dhagya nid gate vRddhi: ta=Am-- A zatatI eTale seAnI rakamamAM pAMca deyarUpe vadhyA. panna smina prAme sAya: kRti=vazva grAma-A gAmamAM pAMcanA lAbha loka dvArA deyarUpe thayA. .. vandra ami'' parkAna: zi=A: 56;-eka kapaDu vecatAM grAhaka-dharAka dvArA pantha agina hAre deyarUpe pAMca maLyA. ta=; yantraDhAra:--garaju mANase deyarUpe pAMca lAMca ApIevA vyavahAra 12 ppin zate zum kRti= 11ma-A seAmAM pAMcaneA kara lokeAe devarape ApyA. e ja rIte canAM ane Ati nAM udAharaNo samajavAM, .. 20 .. .. 2 . 20 12 bau varatAya vRddhi:=Aca-devadattane deNadAra dvArA deyarUpe pAMcanI vRddhi thaI. vazva sau teyAttAca kAya:-vasa:-devadattane bhAgIdAra dvArA deyarUpe pAMcanA bhAgamAM lAbha thaye!: paJca asme devadattAya lAbha:- paJcaka: .. 20 1 sau vAya 34I-I{-garajudrArA deyarUpe devadattane pAMca lAMcamAM maLyA {{{1 } M!=[-to taiyarUpe pAMcane pAMca rUpiyAnA { kara thayA. 20 .. ** ** Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzA sana pUrNa-gAvuM haTM; }ddookazA vRddhirUpa, AyarUpa, lArUpa, upadArUpa ane zukarUpa prathamAMta evA pUra pratyayAMta zabdane ane '' zabdane 'emAM devu' ane enA mATe devu' e amAM OM pratyaya thAya che. 320 6-trita ya; vRviddha: asmina TrIyata amo vA TIyate-DhIci: AmAM ke Ane mATe enI rakama vRddhirUpa che. AyarUpa che 39 . 19 3.9 ** . 39 zrAma': A lAbharUpa: 31vA' 3.1: artha vRddhirUpam 20 "" * 24 .. 3.9 * 3.3 2+ .. . 3" 2. 37 . . AyarUpam lAmarUpam upadArUpam gurUpam ! 3+ .. 20 2. 9.3 20 ma . . .. 20 "" . 3.9 2.7 1.4 14 .. " 3.9 29 3.9 .. ** "4 72 " ** 20 19 28 # 20 "+ * 79 . maLavuM-ca-au gaddA6nA bhAga zabdathI 'emAM' ane 'enA mATe' vRddhi, Aya, lAbha. upadA ane zulka e paikI koI paNa ekane 'devu' e amAM ya ane hra pratyaya thAya che. A. hemacaMdra bhAga eTale aDadhe piyA' atha lakhyA che mAnya; "D ca, 6-ma:--zrRtri: min ane trA-1+dha=mAnya, mAM-AmAM ke Ane mATe bhAga hirUpa che. bhAga rUpa che bhAga lAmarUpa che. bhAga lAMcarUpa che. .. ". 24 capa: lAbharUpa: upadArUpa: zulkarUpaH bhAga kararUpa che.. 20 M A rIte ja mA-mALi zabdanI sAdhanA ane atha samajavAnA che. kararUpa che vim AmAM ke Ate 3.1 mATe aDadhu-aDadhA piyA-vRddhirUpa che. 9.3 39 .. .. .. . "" .. - "" 29 "" 39 "" ,, 29 '' "+ .. .. 39 20 .. 20 lAlarUpa che lAMcarUpa che 24 aDadhuM AyarUpa che. aDadhu lAbharUpa che. aDadhuM lAMcarUpa che, aDadhu kararUpa che. Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-chaThTho adhyAya-caturtha pAda 321 pathati atha- te pati dro vA maLyu hAjAzA . dvitIyAMta roga zabdane vavati arthamAM san pratyaya vikalpa thAya che. boLa vati=oLa+magdakoLI, DhoLa+WeoLikkI cATI-koNa mApa jeTaluM rAMdhI zakAya evI thALI. roLa zabda eka prakAranA prAcIna mApana sUcaka che. bhASAmAM pracalita "vonuM zabda A droNa mApa sAthe saMbaMdhita jaNAya che. jeTaluM "doNamAM mAya teTalA mApane junA leke droNa" kahetA haze. saMbhava ane avahAra artha- sambhavat-avaharatozca // 6 / 4 / 162 // dvitIyAMta nAmane pata, saMmati ane mavarati arthamAM yathekta pratyaya thAya che. pramANuno atireka karyA sivAya "ATaluM AmAM samAI zake evI kalpanAne saMbhava" kahe che. pramANathI vadhAre nAkhavuM ene avahAra" kahe che. -Artha vAti, saMmati, gavadati vAgha --atra -prastha pramANa rAMdhe, prasthane saMbhava hoya eTaluM rAMdhe ane prasthanA mApathI vadhAre rAMdhe tevI ghara dhaNiyANI-strI. pAra-Acita-ADhakAda InaH vA // 6 // 4 // 163 // dvitIyAta evA pAtra, gAvita ane baDha% zabdone vati, saMmati ane savadatta arthamAM na pratyaya vikalpa thAya che. pAtra, Acita ane ADhaka zabda amuka parimANunA sUcaka che 10 bhAra= Acita. phrana-pAtra vavati, saMmati, gavarata rA=Atra+7=AtrALA, triI-pAtramAM mAya teTaluM rAMdhanAra strI, pAtramAM jeTaluM saMbhavita hoya athavA pAtramAM samAyA te karatAM paNa vadhAre mApa marAvIne rAMdhanAra strI. -gAvita vata, saMmati, gavarati vA=bhAvitInA, mAvatidI-AcitanA mApa jeTaluM rAMdhe, lagabhaga Acita jeTaluM rAMdhe athavA AcitanA mApathI vadhAre mavarAvIne rAdhe te strI. -gaDha vati, saMmati, gavarati=gADha%InA, mADhI -DhakanA mApa jeTaluM rAMdhe, lagabhaga ATheka jeTaluM rAMdhe athavA ADhakanA mApathI vadhAre mavarAvIne rAMdhe te strI. A badhAM udAharaNamAM rAMdhanAra vyaktine kartA samajavo ane pAtra vagere bdane saMdhavAnI vastunuM parimANa sUcavanArA samajavA. Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana dvigoH Ina-ikaTau vA // 6 / 4 / 164 / / hizusabhAsavANA pAtra, Acita bhane ADhaka zo ne che che sevA dvitIyAMta nAbhane pacati, saMbhavati ane avaharati abhI Ina bhane ikada prtyye| vidhe yAya che. pakSamAM-eTale e pratyaya na thAya tyAre phaLa pratyaya paNa thAya. ___"anAmni" 64.1 41 / sUtrathA su5 thAya 595 Ina bhane ikaT na so5 1 thAya. Ina, ikaT-dvayoH pAtrayoH samAhAra:-dve pAtre pacati, saMbhavati, avaharati iti=dvipAtrINA dvipAtrikI, dvipAtrI.. - dvayo: AcitayoH samAhAra:-dvau Acitau pacati, saMbhavati avaharati vA= dvayAcitInA, dvathAcitikI, dvayAcitA ... -dvayoH ADhakayoH samAhAraH-dvau Ar3hakau pacati, sabhavati, avaharati vA=dvathADhakInA dvayADhakikI, dvthaaddhkiiA prayogamAM Dha mAvita vagere zabda dvitIyA vibhaktinA dvivacana vALA che cherA chedA dvipAtrI, dvayAcitA, ane dvathADhakI prayogamA thayera prtyyn| 6 / 4 / 141 / sUtra 62 // so5 thayena che. kulijAd vA lup ca // 6 / 4 / 165 // hizusabhAsavAhitIyAMta kulija zahane pacati, sabhavati, avaharati sevA arthamAM phrena ane ruDha pratyayo vikalpa thAya che. pakSamAM thAya ane tene (4 / 141 // sUtra 6 / 2 / so5 vikSye thAya che. Ina, ikaTa- duve kulije pacati, saMbhavati, avaharati vA=dvikulija+Ina-dvikulijInA, dvikalina+ikara="dvakulijikI, dvikulija+ikaNa (sA5) dvikulijaH, dvilija+ikaNa vaikulijikI kelija zabda eka vizeSa prakAranA mApana sUcaka che. haranAro, upADanAra tathA svIkAra karanAre atha- vaMzAdeH bhArAd harad-vahad-Avahatsu // 6 / 4 / 166 // paMza Adi shm| pachI mAvasa dvitIyAMta bhAra zamne harati, vahati bhane bhAgAti athamA yathAta prtyye| thAya che. ikaNa-vaMzabhAra harati, vahati, Avahati iti vaMzabhAra+ika"=vAMzabhArika:-vAsanA mArane baI janAre athavA corI janAra, athavA upADIne dhAraNa karanAro athavA svIkAranAra, Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-chaddo adhyAya-caturtha pAda 3ra3 kumAra rati, vakRti, mAvati =kumAra+=auramAra-kuTanA bhArane laI janArA vA cerI janAra vA upADIne dhAraNa karanAra svIkAranAre. tijJAtijJAne vau vA-laI jAya che athavA cerI jAya che. vati-kSi dhAro-upADIne dhAraNa karavuM.' bAvati-vAvAne-svIkAravuM, grahaNa karavuM, bRhadravRttimAM bIjo artha A prakAre batAvyo che- bhArarUpa je vaMza Adi zabdone hRti, vati ane mAvati arthamAM yathAkata pratyA thAya che. mArabhUtAna vaMzAnuM dRrati, vati, mAvati vA=aiAmAri -bhArabhUta vAMsaDA vagerene laI janAra vA cerI janAro vA upADIne vahana karanAra vA svIkAranAro. mAramavAnuM TAna sUrati, vati, gavati nA=zauramAri:-bhArabhUta phuTa vagerene laI janAro vagere pUrvavata samajI levuM. dravya-vasnAt ka-ikam // 6 / 4 / 167 // dvitIyAta evA kudaya ane varaH zabdone dRrati, vati ane sAvati evA arthomAM kramaza: ane pratyaya thAya che-drazya zabdane "" ane vartI zabdane " pratyaya thAya che. -uM TrAti, vati, mAvati va hRti=+=z -dravyane laI janArA vagere. da%-ae7 zUrati, vAta, mAvati vI kRti=+=nirvastrane laI janAra vagere. vana eTale niyatADhayamUlya-amuka cokkasa vakhatanI kharIdInI kiMmata. enAM smRti vagere artha- saH asya bhRti-vasnAM'zam // 6 / 4 / 168 // prathamAMta nAmathI "enAM bhUti, vastra ane aMza' arthamAM yathakta pratya thAya che. - cahya kRti:= += + varmata -jene pAMca rUpiyA pagAra che te nokara, -zva sahya #=1zva: vara-jenuM mUlya amuka vakhata mATe pAMca varnA che te kapaDuM. -zvAti 3iA=zva+=0Q: gAma -jenA pAMca aMza che te gAma. anu-san hya kRti:pATsa: -jeno pagAra hajAra rUpiyA che te nokara-satram magna gharanAni=sA: para:-jenuM mUlya amuka vakhata mATe hajAra vastra che te kapaDuM . -sanma graMzA =sAkSa: grAma -jenA hajAra aMze che te gAma. Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana enuM mAna artha-- mAnam // 6 / 4 / 169 // mAnavAcI prathamAMta nAmane "enuM mAna arthamAM yakta pratyaya thAya. -roLa mAnam gaca=+[ =oLi: rAzi -A DhagalAnuM mApa koNa che. -ravAra mAnam kahya=ArImad =vArA rAzi -A DhagalAnuM mApa khArI che. baMvitA na dAkA270 gavata nuM-jaMdagInA mAna sUcaka prathamAMta zabdane enuM mAna" arthamAM yakta pratyaya thAya ane teno lopa na thAya, je jenI jiMdagInuM mApa batAvavAnuM che te vidyamAna-jIvate-hoya te, raiT- HTI nItimAnama maca=dipaTivaju=pATi: naM-120 varSane jIvate mANasa. saMcAlaka saMgha-- dAkA27zA prathamAMta evA saMkhyAvAcaka zabdane saMghanuM mAna, sUtranuM mAna ane pAkanuM mAna evA arthamAM yathAkta pratyaya thAya che. saMgha eTale prANuone samUha, sUtra eTale zAstragraMtha vATa eTale bhaNavAno samaya. -zva mAnama maca=zva+=vava: saMgha-pAMca prANInA mAna-mApavALA-saMgha - mAnam =+=zrada vALanIya sUtrama-ATha adhyAyanA mAnavALuM pANinIya sUtra. -sITa: =maTana= : pAka:- jenA ATha pATha che te-bhaNatA bhaNatA ATha pATha vaDe je pUruM thAya te. nAmni // 6 / 4 / 172 // saMkhyAvAcI prathamAMta nAmane yakta pratyaya thAya, je saMjJA hoya to. -varSa nAna; ma=1zva+= #:-paMcaka-jenuM mApa pAMca che. vazvaH zapuna:jeo pAMca pAMcanI TeLI mAM roja sAthe rahetA hoya evA pakSIonA ToLAnuM vizeSa nAma che. Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 325 ladhuvRtti-cho adhyAya-caturtha pAda rviti' mArA dAjha7rUA. amuka saMkhyAnA vizeSa nAma rUpe virAti vagere zabdone sAdhavAnA che. paNa te zabdonI vyutpattimAM jenuM mAna" evo bhAva samAyelo hovo joIe. viMti thI mAMDIne zata sudhInI saMkhyAnA zabdomAM zat zabdano pradhAna saMbaMdha che. zaR eTale daza. daza-At zabdane "jenuM mAna' athanA sUcaka tarIke judA judA pratyaya lagADavAnA che ane e pratyaya lagADatA zat zabdamAM je kAMI pheraphAra thAya che te A nIce jaNAvela che. daza mAna jevAM saMyAnAm te viMzati , divAta+zani=FrvatiH "divAsanuM fa rUpa banAvavuM ane zakti pratyaya lagADavo gaNavAlAyaka je padArthanuM be daza mAna che te vIza. athavA (Ata mAnaka carca saMDyAna- je saMkhyA be daza mAnavALI che te viMzati vIza eTale be daza. tro mAna devAM paMcanAma te trizata, tristarazata+zat = triza-trivAtanuM fSya rUpa banAvavuM ane rAta pratyaya. gaNavA lAyaka je padArthanuM traNa daza mAna che te trIza. athavA trayo hato mAnam tharca thAnagha-je saMkhyA traNa daza mAnavALI che. te triA trIza eTale traNa daza. vacAro rato mAnad sevA saMsAnA te vANita-vaturata, caturAttA gharavAza-vaturkAra nuM cAra rUpa banAvavuM ane zata pratyaya lagAvavo. gaNavAlAyaka je padArthonuM cAra daza mAna che te cAlIza. athavA vacAro zA mAna cahya saMsthAna-je saMkhyA cAra daza mAnavALI che te vArijAtu-cAlIza. vazva zito mAnakU reSAjU saMceyAnAm alsa vI saMDyAnazya-gaNavA lAyaka je padArthonuM mAna pAMca daza che athavA je saMkhyAnuM mAna pAMca daza che te vaLyAhU-pacAsa vannAta+=AghAta, vazvA nuM uDyA rUpa banAvavuM ane rAta pratyaya. Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana par zatA mAnam zAma saMyAnAm yaya vA saMlyAnacaM-gaNavA lAyaka je padArthonuM mAna cha daza che athavA je saMkhyAnuM mAne cha daza che te ghaTi:- gharazata ti=mSTi, paDhAta nuM ud rUpa banAvavuM ane ti pratyaya. ghaq+vi=STi jemAM cha daza che te sATha saMta DharAto mAnareSAnuM saMyAnAm ya vA saMhayArca-gaNavA lAyaka je padArthonuM mAna sAta dasa che athavA je saMkhyAnuM mAna sAta dasa che te saptati:satata+ta=sattati-sa tAta nuM sata rUpa banAvavuM ane ti pratyaya jemAM sAta dasa che te zirora. maTa DhAto mAnama ceSAM saMvAnAm hya vA saMsthAnazya-gaNavA lAyaka je padArthonuM mAna ATha dasa che athavA je saMkhyAnuM mAna ATha dasa che te marIti:aSTAnnati=rIti-aSTAlU nuM marI rUpa banAvavuM ane ti pratyaya-jemAM A dasa che te e zI. nava vaMzano mAm ceSa saMyAnAma cahya vA saMpAnaca-gaNavA yogya padArthonuM mAna nava dasa che athavA je saMkhyAnuM mAna nava dasa che te navati:-Ra+rAta +ti=Rvati, navazat nuM nava rUpa ane ti pratyaya-jemAM navadasa che te nevuM. za-zato mAnad reSAM hiMyAnAm cahya vA saMhayAna-gaNavA cogya je padArthonuM mAna dasa dasa che athavA je saMkhyAnuM mAna dasa dasa che te tatta-mazanarazatakta= zata, DhADhazata nuM "za" rUpa batAvavuM ane te pratyaya-jemAM dasa dasa che te se. heza zatAne mAnapU reSAM vaMcAnAm vA vA saMhAnarca satram-gaNavA lAyaka je padArthonuM mAna dasa se che athavA je saMkhyAnuM mAna dasa so che te saY eja prakAre heza rAdannALi gayutam-dasa hajAra nuM nAma gayuta daza gayutAni-nivRtam-dasa dasa hajAranuM nAma niyuta -lAkha, za niyutAni pravutam-dasa niyutanuM nAma prayuta-dasa lAkha daza vayutAni-arva-dasa prayutanuM nAma eTale dasa dasa lAkha. dasa dasa lAkhanuM nAma mara-keTi-karoDa vaza arvAni cartu-dasa abuda eTale dasa karoDanuM nAma cara sUtramAM viMzatyAratha: ema bahuvacanavA prayoga mukela che tethI hRkSa-lAkha, kroTi-karoDa, rva-dasa karoDa ane niravarva-so karoDa vagere zabdone paNa samajavAnA che. je kAMI vyAkaraNanA niyama vaDe na sAdhI zakAya te badhu nipAta dvArA sAdhI levAnuM che dA172 Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-cho adhyAya-caturtha pAda 3ra7 savAghaNi dAkA274 jo keI vizeSa nAmanuM sUcana thatuM hoya te prathama vibhaktivALA aiAta zabdane ane vidyAriMrAta zabdane "tenuM mAna" evA arthane sUcaka (3)pratyaya lAge che. farA mAnam cahya-trizata+==auza-zAni grAhyAbhAIna-jemanuM mApa trIza adhyAya che evA brAhmaNa graMtha-vizeSa nAma che. gharavArit mAna yaca-svAzita+ma==AvAraMza-vArivArizAri trAjJAti-jemanuM mApa cAlIza adhyAya che evA brAhmaNa graMtha-vizeSa nAma che. varganuM mAna artha- paJcad-dazad varga vA // 6 / 4 / 175 // varganuM mAna-mApa-batAvavuM hoya te paNa zabdane at pratyaya vika lAge che. tathA za zabdane paNa at pratyaya vikalpa lAge che. paJca mAnauM yasya vargasya-paJca+at=paJcat athavA paJca+ka-paJcakaH paJcat vA vance pAMca pIne varga sUza mAna caca vahya-za+matA athavA DhA=A:- za7 vA za-dasa dasa varga AMdAja 175ll. stamanuM mAna artha - stare iddAjhAchaddA. domanuM mAna batAvavuM hoya to saMkhyAvAcI nAmane "tenuM mAna" evA arthamAM TU pratyaya thAya che. stana veda vagerenI kacAono samUha. 3-vAte: gAro mAnad gA=viMzati+3=viza: toma:-vIza acAone samUha. ati-gya-artha- ta6 gati dAkAra77nA dvitIyAta nAmane mata arthamAM yathakata pratyaya thAya. rU-vaiSam aTTa=veSarUm=auSi-veSane yogya. -sadallama mati=sanna+an =sAdunna:-hajArane yogya. mogana mahUti athavA pAm pati-rUDhi na hovAthI e arthavALA prayogamAM pratyaya thato nathI paNa evA vAkyo ja vaparAya che. Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana daNDAdeH yaH // 6 / 4 / 178 // dvitIyAMta evA hAra Adi zabdane gati arthamAM 2 pratyaya thAya che. ya-daNDam ahati=daNDa+ya=daNDayaH-6ne yogya. ,, adham ahati=artha+ya=aya:-24340 bhAgane yeAya. yajJAd' iyH||6|4|179|| dvitIyAta evA yajJa zabdane mati arthamAM ya pratyaya thAya che. iya-yajJam arhati yajJa+iya=yajJiyaH dezaH- yajJane yogya deza. yajJa eTale koI prakAranI kriyAone samudAya. pAtrAt tau // 6 // 4 // 18 // dvitIyAta evA pAtra zabdane gata arthamAM 1 ane 2 pratyaya thAya che. ya-pAtram arhati=pAtra+ya pAtrya:-pAtra yoya. iya-, . pAtra+iya=pAtriya: dakSiNA-kaDagara-sthAlIbilAd Iya-yau // 6 / 4 / 181 // dvitIyAMta sevA dakSiNA, kaDagara, sthAlIbila samhone aIti arthabhAM Iya ane ya thAya che. Iya-dakSiNAm ahati=dakSiNa+Iya=dakSiNIyaH, ya-dakSiNa+ya dakSiNyaH gurUH / dakSiyAne yogya zuru Iya-kaDaGgaram arhati kaDaGgara+Iya=kaDaGgarIyA:, ya-kaDaGgara+ya kaDaGgarya; kaDaGgarIyaH gaNaiH bhUsu-16 mA korenu ra -rabhAne yogya athavA koI paNa pazu Iya-sthAlIvilam ahaM ti sthAlIbila+Iya= thAlIbilIyAH, ya-sthAlIbila+ya sthAlIbilyAH tANDUlA:-syAlI milane sthAsIna mAsI bhAgamA nAkhavAne yogya tAMdaLA chedAdeH nityam // 6 / 4 / 182 // dvitIya vivANA cheda vagere nAmAne 'nityam ahati nityayAya cha' arthamAM jema AgaLa pratyayo kahelA che tema pratyayo thAya che. cheda nityam ahati-cheda+ikaN-chaidika:-chene nitya yaya-nitya chevA yoya bheda nityam ahati-bheda+IkaNa-bhaidikaH-mehane nitya yogya-nitya mevAyo35, Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-chaThThI adhyAya-catutha pAda 329 __virAgAd viraGgazca // 6 / 4 / 183 // dvitIyA vibhakitavALA viyAga zabdane nitya yogya che arthamAM jema kahelA che tema pratyayo thAya che. jyAre pratyaya lAge tyAre virAja zabdanuM vijJa rUpa banAvI devuM. vim ra mU mati-virA+T-vairaji:-vigagane nitya regya. zIrSacchedAd yo vA // 6 // 4 / 184 // nitya egya che arthamAM dvitIyA vibhaktivALA zIrSachedra zabdane ya pratyaya vikalpe lAge che. zIrSakache nitya ati-zIrvaca=zIrvaca: athavA zIrvajo -jaLa zo-iziSacchedane nitya egya e cera. zAlIna-kaupIna-AtvijInam // 6 / 4 / 185 // 1. nitya egya che' arthamAM dvitIyAta evA zA zAzana zabdane phrena pratyaya lAge che ane zAstrAverAna nuM zANA rUpa banI jAya che. zAzanama niyaM atizAstrAverAna+na--zAstra+phaeNna-zAstrIna-zAlAmAM nitya pravezane yogya. zAlIna eTale adhUSTa-dakSiyavALAM-AMkhanI zaramavALo sAlasa zAlIna zabda rUDha che eTale tene vyutpatti pramANe artha na karavo. 2. nitya yogya che arthamAM dvitIyAta evA jhavezana zabdane phrena pratyaya lAge che ane pAna nuM mAtra phUpa rUpa banI jAya che Hzana nityam adRti-vAnananajUna--auvana-kuvAnA nitya pravezane yogya arthAta kUvAmAM pheMkI devA jevuM-kaupIna-vaMgeTa kaupIna zabdanA traNa arthe cheH (1) pApa (2) gudA ane puzcihna tathA (3) gudA ane puzcihnane DhAMkI rAkhavA mATe vaparAte lUgaDAno TukaDo. (kharI rIte je gepanIya bhAga che tene DhAMkI rAkhavA mATe kaupIna zabda pracalita che. tenI vyutpatti jhaverAna zabda dvArA karavA karatAM "gupa" dhAtu uparathI karavAmAM Ave to vadhAre samucita che. mukhyate ane te vanam, nona nam A rIte vyutpati karatAM "T' no karavo jarUrI che. je vaDe gepana thAya te gaupIna-vIna-saMpAdaka. Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana A zabda paNa rUDha che eTale vayaMzana vALI vyutpatti sAthe tene sIdhe saMbaMdha nathI. 3. 'nitya yAgya che.' evA arthamAM dvitIyAMta zrvina zabdane nam pratyaya thAya che. RRvinam nityam ati-vin+na=mArthiMgIna:-nitya yogya eTale jene nitya RRvita nI jarUra paDe evA yajamAna. Rtu+tri-yana karanAra purAhita athavA Rtuone pUjanAra athavA tridhAma' nityam ti-vikrama+$7=bArliMgIna RtvijanA kane nitya ceAgya-nitya RtvijanuM karma karanAra, zrRmi zabdane nam pratyaya lAge tyAre uttarapadarUpa karma zabdanA lopa karaveA. zAhIna zabdane lAganAro narpratyaya g nizAnavALA che ethI zArInA mAryA cahya sa zAhInA mArya:-jenI strI sAlasa che. dAkSiNyavALI che te zAstrInAmArce: A prayAgamAM zAstrInA padanuM zAhIna ema na thayu. arthAt pu vabhAva na thaye paNa rAjonA zabda strIliMgIja rahela che g nizAnavALA pratyaye! je nAmane lAgyA hAya tenA pu MvadbhAva thatA nathI AcAya zrI hemacaMdrasUrie svaracita vRttivALA siddhahemacaMdra zabdAnuzAsananA chaThThA adhyAyanA ceAthA pAdane gujarAtI vRtti ane vivecana sahita anuvAda samApta chaThTho adhyAya samApta * * * * * Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama adacAca (prathama pAda) caka chAza A adhikAra sUtra che. A adhikAra, rA pratyAyanA vidhAna pahelAM eTale lot1 76 sUtra sudhI samajavAne che, tethI AgaLa nahIM. ahIMthI AgaLa je ame kahevAnAM chIe tyAM temAM jyAM vizeSa pratyaya batAvyo na hoya tyAM ' pratyaya thAya che ema samajavAnuM che. vahana atha- vati ratha-yu-sAta pachI sArA dvitIyAta evA ratha, yuvA ane trAsa zabdane vati arthamAM ya pratyaya thAya che. tha-dro thI vahUti=rAca=dirazya be rathone vahana karanAra, . yu vahuti yunA =-ghasarAne vahana karanAra-baLada vagere - ghAsa vAta=grAsa=vAsa -bIjI dhuMsarI athavA keLavavA-paleTavA mATe vA joDAvA mATe kAMdha upara nAkhavAnI eka prakAranI dhUMsarI, jotara. yu -Nayag IIrUpI dvitIyAMta para zabdane vati arthamAM ya ane thanuM pratyaya thAya che. 4-puruM ghati-purA-dhu:- Tera, baLada-dhesarAne vahana karanAra. payA + dhura+than =dha ya:- vImA nA zakAya vAma vagere zabdo jenI AdimAM hoya evA dvitIyAMta dhura zabdane vata arthamAM na thAya che. dRravAmA pU-AmadhUra-vAmathurA vaMti= madhura+=AmadhuLa:- DAbI taraphanI dhurAne vahana karanAra. , sarvapura vati=sarvadhura+rphana=sarvapurA -tamAma vAhananI dhurAne vahana karanAra. Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana gaH 6 hAle gAIA dvitIyAMta evA khrura zabdane yavRtti arthamAM zra ane phaina pratyaya thAya che. -ghura' vahati=vadhu+tra=dhura:-eka rAte kharAkhara sarakhI rIte vahana karanAra, --vadhura+phena= dhurInaH 332 dUra-zIrAvuM pha" aaaaaaaaaa dvitIyAMta evA dRja zabdane ane sIra zabdane vRti arthamAM ddA pratyaya thAya che. Q-40 vati= La=Ahi:-haLane vahana karanAra. saurvati=saura+==ari: . ... zakaTAd aN || 7|1 // 7 // dvitIyAMta evA zavaSTa zabdane yati amAM ar pratyaya thAya che. aNu-rAjya vati=rATa+aN=zATa: ai:-zakayane chakaDAne-gADAne vahana karanAra aLada vagere. vIMdhavu atha - .. vidhyati ananyena // 7 // 118 // vAdhanAra kartA ane karaNa ane eka hoya te dvitIyAMta zabdane 'viSNutti vIdhavA' athamAM ya pratyaya thAya che. no viSyati caitra:-autra ceArane vIdhe che.--ahIM vIMdhanAra bIjo che ane vIdhavAnu karaNa-sAdhana-khIju che-karaNa ane kartA eka nathI tethI ca pratyaya na thAya. 6-pAyau viSyati ti=+ca=vaH / vadyAH:-zarA:-kAMkarA, nAnA patharA-bhaThI. A udAharaNamAM vI dhanArA kAMkarA vagere kartA paNa che ane kAkarA vagerene aNIdAra AgaLanA bhAga kararUpa paNa che. eTale kartA tathA karamAM kazA bheda nathI. lAbha meLavanAra atha .. ya-dhana dhA=dhana+5=dhanya:-dhananA lAbha meLavanAra. naLa sA=ALa+ca=AnyaH--gaNanA lAbha meLavanAra. dhana-gaLavuM hariyANA dvitIyAMta evA dhana ane naLa zabdane 'prApta karanAra' arthamAM capratyaya thAya che. Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 333 laghuvRtti-sAtame adhyAya-prathama pAda manAta zarmA dvitIyAMta evA mana zabdane prApta karanAra' arthamAM na pratyaya thAya che. -bane traNamana+=mAna -annano lAbha meLavanAra daNa-padya-suya-mUlya-raca-pacca-ra -ghenuSya pAIpalya--dhaNa chAza zraya, paca, tu, mU, vazya, vazya, vAra, ghanugA, jAvA , kanya ane dharca-A badhA zabdone judA judA arthamAM ja pratyaya lAgelo che. ca-zi= =Ama gauSadham hradayane priya evuM auSadha. juo sArA94. - 5 garbhinna razyam ==H ama:-kAdava-jemAM pagaluM dekhAya te kAdava -taddana pravAhI nahIM tema tadana sukko paNa nahIM e kAdava. - turacA saMmita=suca=suca-mAisF-sakSama-sarakhuM bhAMDa vAsaNa vagere. - mUna bAnAkhyaE=Pca=mUlya-mUla-vastunI sAthe je namatuM AvatuM hoya arthAt anAja rUpa mUlya athavA kapaDuM vagere vecavAthI badalAmAM je maLe te mUla-kiMmata - vaza thata=+=vazya -vaza thayelo baLada ke gAya. vathA manapata6=5=5 monAddhi:-ArogyanA pathathI (mArgathI) dUra na hoya te bhAta vagere paththa. . vayasA tunyA= =H sahI-mitra-uMmara vaDe sarakhe heya te. - gharevadhenuca=ghenuNA: vItatuSA nau-deNadAre pitAnuM deNuM pheDavA sAru leNadArane dUdha pIvA mATe je gAya ApI hoya te "viziSTa gAya arthane sUcavavA ghenuM zabdane aMte lU thAya che. patinA saMyuw:-gvatinA mArdavaraya-vacA-je agni gRhapatithI yukta heya te viziSTa agni bIje sAdhAraNa agni nahIM. - ganI vadhUmuM vanita=ganI+==A : varavahyA jeo vahUne laI jAya che te jAnaiyA janaracanAga:-mANasanI belAbelI . dhana prApyazdharma=parcama yuvama-dharmathI viruddha nahIM-dharmAnusArI evuM sukha. ahIM je arthamAM je zabdo javyA che te ja arthamAM te zabda vaparAya bIjA arthamAM na vaparAya. Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana taravA gya, vadha karavA yogya atha- - nau-viLa tA-vacce bhAchAzA?rA tRtIyAMta evA na zabdane 'taravA gya' arthamAM ane tRtIyAMta evA viSa zabdane "vadha karavA yogya arthamAM 2 pratyaya thAya che. i-RvA tAryA= =AyA nahI-nAva vaDe tarI zakAya evI nadI. - viLa vacca=viSa+=viSaya: -viSathI mArI nAkhavA lAyaka hAthI. rahita nahI artha- nyAyArthAd anapete // 71 / 13 / / paMcamI vibhaktivALA cAra zabdane ane artha zabdane maryAdAyukta arthamAM ya pratyaya thAya che. --cAcA manana=cA =jAgya-nyAyayukta eTale nyAya sahita. , arthAt tam =mathaw= -arthayukta eTale arthe sahita, karavuM atha- mata-madasya karaNe 71 / 14 // SaSThayaMta evA mata zabdane ane mAtra zabdane karaNa arthamAM 2 pratyaya thAya che. --Ataya ramU=matasya matya-samIkara athavA buddhi. maraNya ramU=+ca=macandu-madanuM sAdhana. sUtramAM jaNAvela "karaNa" zabda sAdhanane tathA mAtra kriyAne paNa sUcave che. sAdhu atha- tatra sAdhau // 7 // 1 // 15 // saptaryaMta nAmane sAdhu-pravINa-arthamAM je pratyaya thAya che. -samAcAM sAdhu samAca=samya:-sabhya. pathi-atithi-vasati-svapateH eyaNa // 7 // 1 // 16 // vadhinu, tithi, vasati ane vAta zabdone sAdhu arthamAM gapratyaya thAya che. gyaju- sAdhu-vacana+Tn[ =Atheya-rastAmAM sukhakara --bhAtuM. - tithau sAdhu=pratithi+Aya =gAyikU -atithi mATe sAruM-sArI mahemAnagIrI. vArtA sAdhu vasati+gya--vAstiyam-ghara mATe sAruM. e vAta sAi==Avata+gyaT=vIseyam-svapati-zeTha-mATesAruM-dhana. Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-prathama pAda 335 mad : zALA saptammata majI zabdane "sAdhu" arthamAM na pratyaya thAya che. - mate sAdhu =maLa=mA: rAtriH-bhAta mATe zALa sArI che. parSadaH Nya-Nau // 7 // 1 // 18 // saptamaMta varSa zabdane sAdhu arthamAM ja ane na pratyaya thAya che. -ri sAdhu =+=A-pariSamAM sAdhu-sabhya. - , varSa+=ArSaH sarvajanAd Nya-inau // 7 // 1 // 19 // saptamaMta sarvanane zabdane "sAvuM" arthamAM gya ane dRna pratyaya thAya che. Nya-sarvajane sAghu: sarvajana+Nya-sArvajanyaH na-sarvanana+nazsAnIna:-sarvajanamAM sAdhu. tinanA naga pAchAzArA saptaryAta pratigana vagere zabdone "sAdhu' arthamAM na-pratyaya thAya che. naka-vati ne sAdhu =tinana+phaeNnazattananIna:-pratijana-pratikULa jana athavA pratyeka mANasamAM pravINa gagane lAlu.=anunana+na=mAnunanIna-anujana-anukULa janamAM pravINa jathA ja chArA sthA Adi zabdane sAdhu" arthamAM dur pratyaya thAya che. [-thayAM sAdhu=A+T=auSiA-sArI kathA kahenAra , vithA sAdhu:=vidhALu = vaithi-sArI vikathA kahenAra visthA eTale kharAba kathA-niMdA vagere athavA vividha kathA. tene mATe atha- tevatAntara tare zArA je zabdane cheDe tevatA zabda che te zabdane "tene mATe A arthamAM ya pratyaya thAya che. ca-gavatA rama=nivatA+ca=anivacaM vi-agnidevatA mATenuM A haviSa. Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana pAdha adhyeM // 7 // 1 // 23 // vAya zabda ane sarca zabdane tene mATe A arthamAM ya pratyaya thAya che. ca-pArAya phaE=+=A gAma-page jovAnuM pANI , nardhAra mu=arthaw=1 rannamu-kImatI ratna-mUlya athavA pUjA. thA matiH zArakA tithi zabdane tene mATe A' arthamAM vya pratyaya thAya che: i-gati =atithi =mAta6 -atithine mATe A mahemAnagIrI ke parAgata sAdeH ca A tadaH // 7 // 1 // 25 // A sUtrathI laIne "sa" chA50 sUtra sudhI je pratya kahevAnA che te ekalA nAmane thAya che athavA AdivALA nAmanI pahelAM koI bIjo zabda heya evA) nAmane thAya che. ema samajavAnuM che. kheDa atha- dRzya ne chAzAradA SaSThavaMta evA dRDha zabdane "ka-kheDavA arthamAM 2 pratyaya thAya che. khetaranA je bhAga upara haLa cAlyuM hoya tenuM nAma karNa. 5 - R= =hRA-haLathI kheDelI jamIna. pyo: hRyo: =hi+= dinyA-be haLathI kheDelI jamIna saMgata atha_ sItayA saMgate // 7 // 1 // 27 // tRtIyAMta nAmathI "saMgata' arthamAM ya thAya che. -NItA saMta=NItA+ca=Itya-haLa vaDe kheDI zakAya evuM khetara , triI1thA saMtamUtravihI1+1=riNIyam -traNavAra haLa vaDe kheDeluM khetara, IyaH // 7 // 1 // 28 // A sUtrathI laIne atar" chAlA sUtra sudhI ame je arthe kahIzuM te badhA arthomAM badhAmAM ya pratyaya samaje. Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-prathama pAda viH-ganamena-gapUjAne covA chagAra / / daivinA bhedavAcaka zabdone, annanA bhedavAcaka zabdone tathA arUpa Adi zabdone "taNU" chAkA! mutra sudhI je arthAMmAM pratyayA kahyA che te badhA at mAM ca pratyaya vikalpe thAya che. ya-zrAmikSAyai pharaC=mAnikSA+ya=JAnizyana,haviSane bheda che. ya -zamikSA+ya=JAmikSIyam- ya-proDhanAya me=kona+tha=onyA:-ceAkhA mATe A. ca-bonaya-gopanIyA: .. ya-pUrvAya mu=pUrva+5=prUvyama,-puDalA mATe A, ca-pUrva+phreMca-nnapUrIyam ... ca-vAvAya mU=yathApUrkha+tha=yavAdUSyamU--javanA puDalA mATe A ca-bApUva+ ya-yayApUrvIyammU suvarNa yugAme 2H II||3|| 3 varSIta zabdone ane yuTM Adi zabdone "teM chA150 sUtra sudhInA mAmAM ya pratyaya lAge che. T dw ". 19 79 mU=zaya=7%vyam varSa - khIlA mATe lAkaDu yu* ${==yu+mayuA 16 ghUsarI mATe lAkaDuM. viSe 7ma=viv+ya= viyam-haviSe mATe A. nAme: namU 2 gamehAzAt ||gArUA dehanA avayava na heAya evA nAmi zabdane "tU' gAya. sUtra sudhInA khImAM ca pratyaya thAya ane Ami nA nam Adeza thAya che. -nAme kAyama=nAmi+2=nam+ya=namya: akSa:-gADAnA ArAnI vaccenA paiDAne avayava. me: ti=nAmca taimu--nAbhine hita rUpa phAyadAkAraka tela-ahIMnA nAmi zabda dehanA avayava heAvAthI A niyama na lAge. 337 nU ca UdhasaH ||7|1|32| 'sU'- 7 / 1 / 60 sUtra sudhInA arthamAM sU zabdane ya pratyaya thAya che ane s nA aMtanA tU' ne! maiM thAya che. dharma hiMtar=dhasya= dhanya-dhanyanuM=Aute mATe hitarUpa. ma-22 Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana zunaH vaH ca ud Ut // 7|1|33|| var zabdane "rU' chAAkhA sUtra sudhInA arthImAM ya pratyaya thAya che ane onUnAM gupta ane jUna rUpA thaI jAya che jIne hitamU=kSat+ya=zunyam, zunyama-kutarA mATe hitarUpa-ekAMta sthaLa. 338 javAvuM namni ||gArUA dammasa zabdane "tamU" 715605 sUtra sudhInA arthomAM je vizeSa nAma hAya te! ya pratyaya thAya che, mya: akSya mALaC-ca-vastram--je UnanuM parimANu eka kambala thAya jeTalu che. te Una arthAt rzAvAtam--eka kAMbaLa mATenI se| paLa Una. ahIM ``bala zabda vizeSa nAmane sUcaka che. savarIyA jhAM vahIyA zabda vizeSanAmarUpa na hovAthI ya na thAya arthAt niyama na lAge. hita a tasmai te gArUkhI caturthAMta nAmane hita arthAMmAM yathAvihita pratyayeA thAya che. vasAya hata:vA+ca=vasIyaH-vatsa mATe hitarUpa AmikSAyai ti:=dhyAmikSA ya=trAmikSya:, grAmiNA-ya-AmikSIya:-- yugAya udita:=yuna+cyuya: na rAJa-zAthe-mAyAH |gazarUddA caturthAMta evA rAjhana, AcArya, mAnuLa ane vRSar zabdone hita arthamAM adhikRta pratyaya thatA nathI. rAjhe, AcAryAya, brAhmaNAya vRSNe vA hitaH iti vAkyameva / ja rahe. ahIM rAtram vagere zabdone koI pratyaya na lAge paNa rAkSe si: vagere vAkya Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-prathama pAda prAtha--vaja--ti-va-tRNa-traNa-mAvAn ca zALArUNA caturthAM``ta evA prApyaTM-prANInA aMga sUcaka-zabdone tathA ratha, va, tiru, cava, vRSa, prajJa, ane mAtra zabdone hita arthAMmAM 4 pratyaya thAya che. {sAya hitam= nta+ya=zrcama- dAMtane mATe hitarUpa. rAya tA=rtha+ca=rUththA mUmi:-rathane cAlavA mATe sArI sapATa jamIna, lAya hitam=suya=ghayama-agnirakSaNam-khala eTale khoLa, duna anAjanuM khaLu'~e badhI cIjonA bhalA mATe agnine sAcavave tenu nAma khalya. tisrAya dvita:=ti+ma=tinya: vAyu:=tala mATe hitakara vAyu. cavAya hata:-yava+jyavyavya: tuSAra:-yavanA che!Da mATe hitakara hima. yuvAya lim-gRha+ya=jUtha kSAravALaC-poSaNa mATe athavA ratikrIDA mATe hitakara dugdhapAna-dUdha pIvAnuM. ,-vRSa eTale baLada, temane -mATe hitakAra khANurUpa bhUsuM vagere. trahmaLe hita=bA+2=mAnya: haeNza:-brAhmaNa mATe je deza hitakara hoya te deza athavA brahmacaya mATe je prayatna hitakAra hAya te. mASAya hata:=mASaca=mA:-aDadanA cheDa mATe hitakAra vAyA. rAnamAvAya ddita=rAnamASa+5=rAgamASya:- rAjamANa mATe hitakara vAyareza. rAnamAtra= vizeSa prakAranA aDada 19 2+ ati-anAt k vozarU|| caturthI``ta evA fva ane ajJa zabdone 'tene mATe hita' evA artha mAM ar pratyaya thAya che. vikhyA hitam=savi+j=triyam-bakarIe mATe hitakara jUInI vela. anAAAhitaC=zranA+z=AnA yUSi: cara-mALavAvuM phenanU ||AzarUzA caturthAM ta evA carazna ane mALaya zabdAne pUrvokta arthAMmAM nam pratyaya thAya che. carAya hata:=cAvana na=cArachILa:-caraka nAmanA vizeSAtinA brAhmaNA mATe hitakara mALavAya dvitaH=mALaya+na=mALavIna:-mANuva mATe-bALaka mATe-hitakara, athavA mANava nAmanA hAra mATe hitakara-upayeAmI-meAtI vagere. .. .. 339 .. ** Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana bhogottarapada - AtmabhyAm InaH // 7|1|40|| caturthAM ta evA moLAnta-jene uttara padamAM moLa zabda che. evAM--nAmeA ane brAhman zabdane 'hita athamAM' phaeNna pratyaya thAya che. mAtRmozAya hita:=mAtRmo+rUMna=mAtRmAgoLa:-mAtRbhega mATe hitakara, Atmane hita:=brAhman phaeNna=mAtkhanauna:-AtmA mATe hitakara. 340 padma sarva-vizvAr nanAr rmadhAraye / / 4 / / karmadhAraya samAsavALA ane caturthI evA vajjanana, sarvagana ane vizva zabdone hita arthamAM nA pratyaya thAya che. vazvanAyadbhuita:=1-2na+ na=pavananIna:-paMcajana mATe hitakara-5 cajata eTa rathakAra sahita cArevaNI-brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zU sarvananAya diMta:=nava gana+na=purvainIna;-sajate mATe hitarUpa. vizvananAya hita:=vitragana+na=vizvajJanIna:-samaya janeA mATe hitarUpa vakhyAmAM ganAnAM hita:-vacananIya:-pAMca jaNanA hitarUpa. ahIM paMcajana A karmadhAraya samAsavALeA nathI paNa tatpuruSa samAsa vALeA che tethI A niyama na lA mahat-sarvAt r ||AzakA kama dhArayasamAsavALA ane caturthI ta evA mahAnana ane sarvajJana zabdo tti arthamAM nU pratyaya thAya phaLa-mahAnanAcahitA::-mahAgana+=mAhAnani:-mahAjana mATe hita rUpa. na-sarvemAya tti:-sarvagana+-sAthe-ni:-sajana mATe savuM H vA~ ||7||4|| caturthA Mta evA savaeN zabdane hita arthAMmAM ja pratyaya vikalpe thAya che. -sargamme hita:=lq+=sAthaeN:, sa+ca-varSIya:-sava" kAIne mATe hitarUpamahAvIra, buddha vagere mahApuruSe . pariNAmarUpa hetu artha // 71 // 44 // pariNAmini tadarthe catuthyaMta zabdane pariNAma hetu hAya teA yathAadhikRta pratyayA thAya che. Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-prathama pAda 341 aAreya mAni hetubhUtAni=ba +ya=ga rIyALi jAchAni-a gArA mATe heturUpa lAkaDAM, dave have zvetubhUtam=rAyAyaM mAtu-khIlA mATe hitarUpa lAkaDuM. ahIM' agArA ane khIle lAkaDAnuM eka prakAranuM pariNAma-rUpAMtara che. maLi mantra 5AzazI caturthAMta anlR zabdane 'paraNAmI' cAmaDuM artha hoya te an thAya che. varNaya hetubhUta=rdha+ba vAghe dharma-vAdharI mATenuM cAmaDu. kSama-3pAnadAnuM jyaH |||||| caturthAM ta evA RRSama ane 31AnandU zabdene pariNAmI' amAM khya pratyaya thAya che. mAya gayam=vama+gya=mArzamya: vasa:-vRSabha thavA mATe A vAchaDA-vAchaDA mATe aLada thavAnA che. kavAnande cak=vanA+mya=aunahya: muGga:-joDA mATe muMja-pagamAM paheravAnAM-muMjanA anAvelAM-pAvalAM, itima vahe; caN ||||4|| caturthAM 'ta evA vis zabdane ane hri zabdane 'pariNAmI' atha mAM caLa thAya che. chaviSe mu=ati+ILa=chAveiSaya tRLama-vaMDI uparanA chA mATenuM zvAsa. vaheMce mUhi+caLavA(r)yA: taruhA: naivedya mATe ceAkhA. parikhA asya syAt // 7|1|48 || prathamAMta evA rilA zabdane 'raNAmI' arthAMmAM caLu thAya che, jo e pariNAmI rUpa parikhA hoya teA. rilAyA; mA;=yelA+cA=rileccha: TakA:-parikhA mATe IMTA ( rilAyI ekavacana che ane riddheyya: bahuvacana che.) rilA JAmAM saMmaneyu: A IMTAnI parakhA thavAnA saMbhava che, --sAme paDele ITone Dhagale joIne keAI ema kahe A ITAnI parIkhA thavAne saMbhava che.-parikhA eTale nagaranA killAnI pharatI khAI. Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana caitra 2 gAgAkA parikhA thavAne saMbhava' heAya te prathamAMta evA rilA zabdane saptamI athamAM can thAya che. 34ra pareilA atyAM saMgagati-rilA+5=AravuMtrI mUmi:-parikhA mATenI saMbhavita bhUmi, A bhumimAM parikhA savi zake. sabhavita a 7 ||gAkanA prathamAMta nAmathI saMmati arthAMmAM pariNAmI atha hoya te| saptamI amAM adhikRta pratyaya thAya. bAsAM prAjAra: saMmati=prAjA+ca=kArIyaoN DrA:- prAkAra caNavA mATe sa`bhavavALI ITo A ITAmAthI prAkAra-killA thavA saMbhavata che. kahya vastu: saMmati=1A+ya= varAvya gaya:-parazu mATe leDu A leDhAmAMthI parazu thavA saMbhavI zake ema che, prAsAvA; anya saMmayanti=prAsA+ya=sAroya: phera:-prAsAda heAvAnA saMbhavavALA pradeza-A pradezane prAsAde-meTA makAnA-mahelA-sa'bhavI zake ema che. ahu a tasya ahe kriyAyAM vat || 7|1|51|| baDatha ta nAmathI kriyArUpa yogya ane sUcavavA mATe vat pratyaya thAya che. rAjJa: _TTem=rAganU+vat = vat vRttanuM jJa;-rAjAnuM AcaraNa rAjA jevuM che. ghaNA rAjAe rAjA jevuM AcaraNa no karatA ane amuka rAjA rAjA jevuM AcaraNa kare che mATe rAgavata vRtam rAjJa: e udAharaNa sagata thaI zake tema che. tyAre te UparA vibhakatyaMta nAmane kriyArUpa sAdazya ane batAvavA sAru vat pratyaya thAya che. zraa va=ma va+vatu=avavar yAti caitra:-caitra dheDAnI peThe jAya che. devam =hevana vavavat paddhati munim-munine devanI jema jue che. devanI jema mAna Ape che. Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 343 lagvRtti-saptama adhyAya-prathama pAda 343 tara /hApaNA saptasmRta nAmane kriyArUpa sAdagya arthane sucavavAnArA vat pratyaya lAge che. zudare va zAse parivA - nAta = navat sAte varilA-gAmanI pharatI jema parikhA che tema sAketanI pharatI parikhA che. sAketa eTale ayodhyA. tasya // 7 // 1 // 54 // paddhayaMta nAmane sAdazya arthane sUcavanAre vat pratyaya thAya che. vaizya va=travata-caitravat maitragha ma=caitranI peThe maitranI jamIna che. bhAva artha-- mAre - chApA SaSThayaMta nAmane "svarUpa atha ne sUcavanAro stra pratyaya thAya che ane tatra pratyaya thAya che. vyavahAramAM vastune mATe je guNane laIne zabdanI pravRtti thAya te guNa bhAva athavA svarUpa kahevAya che. ravI; mAva:=ovai=ovam, totendrotA-gAyano bhAva-gApaNuM suvA mAva: = gura+=phrejhava. tantra-zukra+1=AtA-zukalano bhAva zukalapaNuM prAk tvAd agaDulAdeH // 7 // 1 // 56 // "brahmaLava: N17LA" sUtra sudhImAM tamAma sUtromAM eTale 56 thI 77 sudhInAM sUtromAM rava ane te pratyayono adhikAra samajavAno che. tathA tva ane te pratyayo guru vagere zabdone lAgatA nathI. huDha vagere zabdo varyAM che mATe garUkatA ane yujharva rUpa na thAya. paNa 134+ tha =ArUnyam e praga thAya-gaDulapaNuM-kubaDApaNuM. e pramANe mavahuM zabdanuM mavsuvam, matyutA evAM rUpa paNa na thAya. najIkannurUpU=Ama vana-kamaMDalupaNuM--evo prayoga thAya. Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana natratatpuruSAda abudhAdeH || 7|1|57 || nak tatpuruSavALA zabdone svarUpa arthAMnA sUcaka tva ane tat ja pratyaye thAya che, paNa akSuSa vagere zabdone A niyama lAgatA nathI manusya mAtra:gAla+=Jagujavam, 344 (10+1=lAvatA-azukalapaNuM ratra--Avate; mA:-(pati-pratiyam, tatra-pati+ta-kSattitA-apatipaNu anudhanya mAnya:=bAvum-abUjhapaNu-evA prayANa thAya paNa anudhavam ke anuSatA prayAga na thAya. Rtusya mAtra =mAturyam-acaturapaNa -prayAga thAya paNa turatvam ke acaturatA rUpA na thAya. pRthvAdeH iman vA || 7|1158 // pRthru vagere zabdone bhAva ane sUcaka manU pratyaya kipe lAge che. pRtho: mAvaH = pRthu+ma=thimA, pRthu+tvam = pRthuvam, pRthu+gaLa = vArthamam-pRthupaNuM - vistAra = aeTo: mAva=mRtyu+kama=timAM, mRtyu+tva=navrutvam, mRtyu+ba=mAtram-mRdupaNu -naramAI. pRthunA praya mATe tathA mUhunA rU mATe jue sUtra 7/4/39. varNa - DhAdibhyaH yaN ca vA // 7 / 1 / 59 / vizeSa varSe vAcaka zabdane ane dRDha vagere zabdone bhAva atha nA sUcaka TaLa ane man pratyayeA vikalpe lAge che. vaNa vAcI- caivalya mAtra:=jI ru+thazauyam, guvimA, gurutvama, suratAzukalane bhAva-zukalapaNu-saphedI ziti-fzake: mAtra:-zitiTathaLa zetyam, zitimA, zittistram, zaita-kALApaNuM ra3-dRDhahya mAtra:=7+thaLa TATaryana, draDhimA, Tavam, chatA draDhapaNu vimati-vimate: mAna;-vimati+tha vaimayam, vinatimA, vimatim, vimatitA, vaimasam vimati-vividhatipaNuM, Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-prathama pAda pati-rAtrAnta-muLA -rAnAvicaH maLi 2 |||6|| je nAmane cheDe vRtti zabda che temane, jene cheDe rAkhana zabda che temane, je zabda guNavAcaka che temane ane rAJar vagere zabdone bhAva-ravarUpa-ane sUcaka ane kriyA-kama athavA kAya ane sUcaka tha" pratyaya thAya che. vacanta-adhipateH mAtraH dhama vA=dhititha-viSaTyam--adhipatipaNuM, adhipatinI kriyA tathA adhipati kAma rAjJAnta-adhirAjJa: mAya: karma yA=SirAgana+vaLa=mAriAgyama-adhirAjapa adhirAjanI kriyA tathA adhirAjanuM kAryAM. adhirAja eTale sAmrAjyavALeA rAjA guNavAcaka a 345 mUlye mAya: dharma vA=mUDhadya mau tham-mUDhapaNa tathA mUhanuM kAma-mUDhatA pa kriyA rAgana vagere zabdo ve: mAyaH mmA=vigha=Avya-kavipaNuM kavitAnI kriyA, kavinuM kAma-kavitA rAjJa: mAya: krama vA-rAgaTyan-rAjyam-rAjApaNuM, rAjAnI pravRti tathA rAjAnuM kAryAM. madaMtaH * taH n 2 ||||6| ata zabdane bhAva ane kama arthAMnA sUcaka TacaLa pratyaya vikApe thAya che ane arhuta zabdanA aMtanA tU tU thAya che. adaMta: mAya:=gata+zU=bArdayam, gardayama, maettA-aMtpaNa-pUjAnI yAgyatA, ahatanI pravRtti athavA anu kA sahAyAnuM vA gAchAzadA sAya zabdane bhAva ane ka' ane sUcaka caLu pratyaya vikalpe thAya che. sAyanya mAva:=saddAya+zab=sAhAcyam, sahAyak, saddAyatvama, sa AyatA--sahAya pazu. sacinagir--tArca: nAgIddI malli, vaLiy tathA dyUta zabdone bhAva ane kama ane sUcaka ya pratyaya thAya che. sahyu: mAya; karma yA=salica=kSaNyam, sahityam, sakSita-mitratA tathA sakhinuM kA pina: mA: me vA=straLi+ca-nimyA, vaLiam, vaLattA, vALiya-vANiyApaNu tathA vANiyAnuM kA pUtasya mAtraH varma vA= dyUtaca=krUtyam, nRtattvam, dyUtatA, caucam-daMtapaNu ke dUtanuM kAya, dUta eTale rAjadUta athavA sa MdezavAhaka Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana stenAd naluk ca // 7 // 1164 // hatena zabdathI bhAva ane karma arthane sUcaka ya pratyaya thAya che ane ra thavA sAthe sainanA na ne lepa thaI jAya che. saeNna mAva: rma vA=saeNna+=oNyam, senava6, senatA, rataiya-corapaNuM athavA ceranuM kAma-cerI, kapi-jJAteH eyaNa // 7 // 1 // 65 // kRSi ane jJAti zabdone bhAva ane karma arthane sUcaka ya pratyaya thAya che. mAtra # vA=+=Ayam, pityam, pitA-vAMdarApaNuM-vAnaraveDA athavA vAMdarAnuM kAma. jJate: bhAva: vArma vA=jJAti+gya--jJAteyama, jJAtivam, jJAtinA-jJAtipaNuM athavA jJAtinuM kArya bALagati-thoDatman IILadadA prANijAtivAcaka zabdone ane vaya-uMmara-sUcaka zabdone bhAva tathA karma arthane sUcaka mam pratyaya thAya che. prANi jAti-dharSa mAd: * vA=+=jhA dham, azva, azvatA-gheDApaNuM ke dhoDAnuM kArya vaya-kumAratha mAva: karma vA=mAra+zatruaumAna, mArava, kumAratA-mArapaNuM kuvArI avasthA ke kumAranuM kArya yuvAdeH aN // 7 / 1 / 67 // sutrAdi zabdone bhAva ane karma ane sUcaka sa thAya che. pUna: mAva: vA=zupana -pauvana, yuvarA yuvA-yauvana athavA yuvAnanI kriyA tathA yuvAnanuM kArya virahya mAva: $ =vira+ga--Avitviravama, sthaviratA-sthavirapaNuM ke sthaviranuM kArya. sthavira eTale vayevRddha manuSya-Tharela manuSya. Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-prathama pAda 347 hAyanAntAt // 7 / 1 / 68 // dAna zabda jene cheDe che evA zabdone bhAva ane karma arthane sUcaka vALu pratyaya thAya che. diddA nakza bhAva varma vA=diAyana+jhanTAyAma, dAnava, drihAnatA-be varSa jeTalA junA padArthane dharma athavA be varSa jeTalA junA padAthanuM kAya. vRvarNAd laghvAdeH // 7 / 1 / 69 // jenI AdimAM laghu akSara che, evA 6 varNata, 3 varSIta ane varNa ta zabdone bhAva ane kama arthane sUcaka gam pratyaya thAya che. kArata-je mAya: krarma vA=suvi+gaju--zauca, suvizva, sunitA-pavitrapaNuM tathA zucinuM kArya. kArAMta-rItiyA mAd: 4 vA=ratI+gag=Arata sUrNa-haraDenuM cUrNa sakArAMta-vara: bhAva: krarma vA= ajJa=ATava-paTutA-caturAI athavA caturanuM kArya kArata-vaDavA: bhAva: meM vA=adhU+nkavAyatra-vahUpaNuM ke vaddanuM kArya trakArata-pitu: mAvaH ja vApitR+ga--patra-pitApaNuM ke pitAnuM kArya vAigvapU-pAMDapaNuM ahIM vAiTu zabdamAM AdimAM laghu akSara nathI. tethI A niyama na lAge. puruSa-hRdayAd asamAse // 71170 // samAsamAM na hoya evA puruSa ane sUrA zabdone bhAva ane karma ane sUcaka saMjU thAya che. judA- mAva: A vA=yhava+=auSa, puruSatvam, puNatA-puruSapaNuM ke puruSanuM karma ke puruSanI kriyA dAca mAva: vA=ya+jhabUdArta5Turathama, hRrayatA-hRdaya paNa ke hadayanuM karma athavA hArda varamapuravAma-paramapuruSapaNuM-ahIM samAsa che. tethI A niyamana na lAge eTale 12marSama eve pravega na thAya. Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana zrotriyAd yalukU ca // 7171 // zrotriya zabdane bhAva ane karma artha ne sUcaka majU thAya che ane jU thatAM ca ne lepa thAya che. zrotriyasya bhAvaH karma vA zrotriya+aNa-zrotram, zrotriyatvam, zrotriyatA, zrotriyakam zretriyapaNuM athavA zretriyanuM karma. zrotriA eTale vedika karmakAMDI brAhmaNa. yopAntyAd gurUpottamAd asuprakhyAd akaJ // 7 // 1 // 72 // suprazya zabda sivAyanA je zabdo traNa ke tethI vadhAre akSaravALA che, je zabdanA upAMtyamAM ja che tathA e ca nI pahelAM guru akSara che evA zabdone bhAva ane karma artha no sUcaka mam pratyaya thAya che. gura+=ottama=juvottama-traNa akSara ke tethI vadhAre akSaravALA zabdonA aMtane vyAkaraNamAM uttama kahevAya che. te uttamanI pAse je heya tene pIttama kahevAmAM Ave che. je zabdanA upattamamAM guru akSara Avela hoya tene puruSottama kahevAmAM Ave che. A sUtramAM evA traNa akSaravALA ke tethI vadhAre akSaravALA guruttima zabdane levAnA che. ramaNIyasya bhAvaH karma vA ramaNIya+akaJ, rAmaNIyakam, ramaNIyatvam, ramaNIyatA ramaNIyapaNuM athavA ramaNIya padArthanuM kArya vAstha mAva: karma vA=bAvA+gaSNagAvA-AcAryapaNuM ke AcAryanuM kArya kSatriyaa-kSatriyapaNuM-A prayogamAM ya nI pahelAM guru akSara nathI. catra-zarIrapaNuM-A be akSarano zabda che. kuvalyavatsArI rIte khyAta paNuM- A zabda vajela che. A traNe udAharaNamAM A niyama lAgatuM nathI. corAdeH // 7 // 1173 // vora Adi zabdane bhAva ane karma ane sUcaka pratyaya thAya che. vora4 mAvaH jarma vA=vora+ghorA, ratvana, coratA-erapaNuM ke ceranuM kAya. dhUrtA mAva: vA=pUrva -- dha rtiA, dhUrtavam, dhUrtatA,-bUtapaNuM ke dhUrtanuM kArya. Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 349 laghuvRtti-saptama adhyAya-prathama pAda 349 dvandvAd lit // 7 // 17 // dvanda samAsamAM AvelA zabdone bhAva arthamAM ane karma arthamAM 4 nizAna vALa ma--can pratyaya thAya che. vizva pakSI nA 2 nara=(f-7)=vitra: "mAva: varNavA=vikR+=triA, vinRtyama, vigratA-pakSIpaNuM ane nara-manuSyapaNuM athavA pakSI ane naranuM kArya. je zabdane 4 nizAnavALA pratyaya lAgela hoya te zabda strIliMgI bane che, e hakIkata sUcavavA anne ra nA nizAnavALo jaNAvela che. gotra-caraNAt zlAghA-atyAkAra-prApti-avagame // 7 / 1175 // gotra eTale apatya tathA jenI neMdha pravarAdhyAya sAthe saMbaMdhita che-jene pravarAdhyAyamAM kahela che-te paNa gotra kahevAya. vALa eTale zAkhAnuM nimitta. kaTha vagere netravAcI ane caraNavAcI zabdone bhAva ane karma ane sUcaka DhabUla" nizAnavALA za-pratyaya lAge che. je kAghA prazaMsA, atyAra bIjAno tiraskAra, jJAti ane avAma e arthamAM koI artha jaNAtuM hoya to. iz-ma mAva: ma vA=+ =+ArA, jiu1 FAghare, thayA te vA, #aaN prota, avaLata: vA-gAgikA vaDe zlAghA kare che athavA bIjAne tiraskAra kare che, gArgikAne prApta thayo che ane gArmikAne jANe che, gArgikA eTale garga paNuM athavA garganuM karma. caraNa-e ja rIte, hya mAva: varSa vA=+=ATima, jATiyA mAre, atyAkate vA, zA%iAM vAta, zravAtI vAM-kAThikA vaDe zlAghA kare che, athavA bIjAno tiraskAra kare che, kAThikAne prApta thayo ane kAThikAne jANe che. kAThikA eTale kaThapaNuM ke kaThanuM kArya. trA : lAgaza7ThThA dotrA zabda strIliMgI che. dRotrA eTale vizeSa prakArane Rtvi-yajJa karanAre. hRtriA vAcaka zabdone bhAva ane karma arthane sUcaka Dha pratyaya thAya che. triAvaLazya mAva: ma vA=triAvaLa-ya=autrAvIyam, mitrAvadAravama, mitrAyaphaLatA maitrAvaruNa nAmanI cA bhAva athavA maitrAvaruNa nAmanI RcAnuM kArya mitrAvaLa vagere za cAvAcaka che. Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana brahmaNaH tvaH // 7 / 1177 // Rtvim atha vALA graMhmana zabdane bhAva ane karma arthane sUcaka pratyaya thAya che. * vyaMDhALa: mAva: jarma va=trAna+vi=trahmava-brahma paNuM athavA brahmanuM karma. kSetra atha- ra8-rAdhina kSetre za78. paSThavaMta nAmane "kSetra arthamAM zAvaTa ane zAkina pratyayo thAya che, lo: kSetrama-64+zAkaTa=zAradamU-zeraDInuM khetara, zAvAya kSetrama=zA+zani=AzAvina-zAkanuM khetara. je jamIna dhAnya ke zAka vagerenA AdhArarUpa hoya te jamInane kSetra kahevAya. A sUtramAM A ja arthane kSetra zabda levAno che. vAcA naba zAkaDA SaSThavaMta evA dhAnyavAcI zabdone kSetra arthamAM phrenan pratyaya thAya che. muhya kSetrama=mudrA+=nauzIna-maganuM khetara. krovara kSetrama=ozvana-ozvanAmU-kedarAnuM khetara. - trIda-vAre ci, za80 zrIdi ane jJAti zabdone kSetra arthamAM prayat pratyaya thAya che. trI kSetrama-trIdAya--cana-cekhAnuM kSetra. zA kSetrama=Ayior=zAya-zAlinA cokhAnuM kSetra. thavava-vi ica chAza8zA cava, cava ane %i zabdone "kSetra arthamAM ya pratyaya thAya che. yavahya kSetra vaya=Adhyama-javanu khetara. yavAhya kSetramArca=Avavacam-java jevA dhAnyanuM khetara. "vaLA: catunyA ghAcameTA"-dayAzraya sarga 18, zloka 18. cavala eTale yavanI jevuM vizeSa prakAranuM dhAnya. Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-prathama pAda 3pa1 vaSTihya kSetrama=STiA -TA-sADI cekhAnuM khetara. khetaramAM je vrIhi- cekhAnI eka jAta-ne pAkatAM sATha rAtrIo lAge tene vaSTi kahevAya che.-sAThI cekhA zabda bhASAmAM prasiddha che. vA may-mANAta lAza maju ane mAgha zabdone tenuM kSetra' arthamAM 2 pratyaya vikalpa thAya che. maLo; kSetramU= mag+A=maLavaca, mag+na=mAnavInaE-jINuM cekhAnuM khetara, mAvazya kSetramu=mApa=nAtha6, mArUMnamANIna-aDadanuM khetara. vA umA-mAna-ti Is8rUA. 3mA, majU ane tira zabdane kSotra arthamAM 2 pratyaya vikalpa thAya che. 3mAyA kSetrama=+==3khya, 3mArTuna =momInam-umAnuM-aLasInuM khetara. mAyA; kSetrama=masya=maya, mA+nagTamIna-bhAMganuM kSetra. tiruhya kSetrama=tistrA=ti, tinatainamu-talanuM kSetra. rajakaNuM atha-- alAbvAH ca kaTaH rajasi // 71 / 84 // mAt, 3mA, majjA ane tira zabdone "tenI raja" arthamAM pratyaya thAya che. mAlUnA ra=gAlU=bAkUTam- alAbUnI raja, mAnAM raMga:=3mA+=3mATaE-aLasInI raja. mAnAM ra=mA-+=mA1 mU-bhAMganI raja. tiSThAnAM ra=ti =santa lanI rajA gamya artha __ ahUnA gamye azvAd InaJ // 11185 // vaSThavaMta evA azva zabdane eka divase javAya evA arthane sUcaka nam pratyaya thAya che, ajaya mA jaya: adhyA=--zAlina: -eka divasamAM joDAthI jaI zakAya evo mAga. Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana prAta khape ||zazA bacata evA ku zabdane 'japa' arthAtA sUcaka nAm pratyaya thAya che. churuca ga~:=+$f=auDhana:-kula sa'badhI vAtacIta athavA kula vaccenI vAtacIta. pAka atha 352 ja5 artha nIvAre LaH pAme lllill vIjI vagere zabdone 'tene pAka' amAM chuLa pratyaya thAya che. vaoNjhunAM vA=pIjI+daLa=vIgnna:-pIlune pAka. zamInAM pA;=rAmI+6ga=AmIHLa:-zamI-semaLAnA pAka. mUla a daLa : mUche nAdaH ||gazA rAMti-ka vagere zabdone 'tenA mULa' anA sUcaka jJA pratyaya thAya che. naeNlya mUhaC=l+gAdeM=naMgAma-kAnanuM mULa. zraddaLa: mUlyaC=kSi+nArU-maNigAham-AMkhanuM mULa pakSAt tiH ||zAzA vakSa zabdane 'tenA mULa" aneA sUcaka ti pratyaya thAya che. vakSaya mU=1kSa+ti=kSatti:-pAMkhanuM mULa, pakSati zabda strIliMgI che. sahu atha banA himAllR jIH sahe gArnI dina zabdane 'sahana karanArA' evA arthamAM hu~ prayaya thAya che. dinanya saha: vA phrimaM sahanAna:=f na+g= merka:-hima sahana karanAreza najIvAtArkaH |||| varu ane vAta zabdone 'sahana karanArA' evA amAM jhU pratyaya thAya che. vanya sada: vA veruM sadAnaH-Z+=lx:-baLane sahana karanArA. vAtasya sadda: vA vAtuM sadamAna;=vAta+=vAtUruM:-vAyune sahana karanArA. Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 353 laghuvRtti-saptama-adhyAya-prathama yAda 353 asahamAna' atha- ta-3-1 gAjI rade pAchA zata, 3sLa ane tava zabdone asaDamAna arthamAM mAtra pratyaya thAya che. rAhya rasa, zatam cAdamAno va==ItA - zItane sahana na kare te. 3La0 sA., 3 masamAna ve =kAhu -uNane-tApane-sahana na kare te. tujharca masA, vA vRtra asamAno vA==A -tRmane-duHkhana-sahana kare te. te emAM dekhAya" artha- yathAmukha-saMmukhAd InaH tad dRzyate asmin // 7 / 1 / 93 // prathamAMta evA cayAmutra zabdane ane saMpula zabdane saptamI arthamAM "emAM te dekhAya evo artha hoya te na pratyaya thAya che. yathAmukhaM dRzyate asmin=ya yA mukham -pratibimbam iyathA mukha+Ina=yathAmukhIna: AdarzaH -jevuM mukha che tevuM emAM-jemAM-dekhAya te darpaNa vagere. sama mukha dRzyate asmin saMmukham-mukhasya samam anena vA=saMmukha+ iin=sNmukhiin:jemAM mukha sAmuM ke barAbara sarakhuM dekhAya te. vyApI jAya' artha- sale pathi-ga-na-patra-pAtra parva vyAti pAchAza14 dvitIyAta evA savatha, sarvA, lava, sarvavatra, vAva, sarvazarAva zabdane temAM vyApI jAya che-phelAI jAya che e arthamAM na pratyaya thAya che. sAthe dhyAnoti pAmata=rUtho :-sarva bhAgamAM vyApI ja ratha-AkhA mArgane gherI lete ratha. sava karAvanoti=x+na=pAMjaLatAva-va aMgamAM vyApI jate tApa. sarvakrama noti=sarva mana=sarjana -badhAM karmone-kAryona-vyApele-pahecI vaLa-puruSa. sarvapatra vAjJAti=sarvapatrana=patrIna:badhAM pAnepAnone-vAhanone-vyApele -tamAma jAtanAM yAna vAhanone haMkArI zake te sArathi. sapAtra sthAnoti=lavAna=sarvapAtrIjuM mAtama-AkhA pAtrane vyApelo-AkhAye pAtramAM phelAyela-bhAta. vazarAvuM DhAnoti=rAvata=rAvaLam govanamU-AkhA zakerAmAM-bhikSA hema-23 pAtramAM-vyApele eAdana bhAta. Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 siddhahemacaka rANa siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana Aprapadam // 7 / 195 // dvitIyAMta evA jhApaTu zabdane "cAti-vyApI jAya che -evA arthamAM na pratyaya thAya che. mAtra eTale zuMTI sudhIne paga. A parva nIti=rAghavadana=nAvavAna: vara-TheTha ghuMTI sudhI vyApI jaya-pahoMcI zake- evuM kapaDuM. gA vahIna zabda kapaDA vagerenI laMbAIne ke pahelAIne sUcaka che. baddha artha anupadaM baddhA // 71196 // dvitIyAMta evA anuru zabdane bAMdhelA arthamAM ni thAya che. anupavuM vaDhA=manuSaa+7=anuvakInA pAnat-paganI sAthe paga jeTalA lAMbA bAMdhelA joDA. 31++7=pAse maryAdAmAM bAMdhelA-jo. ne artha- ayAnayaM neyaH // 71197 // - dvitIyata evA mAnaya zabdane niya-laI javA yogya-arthamAM phrena pratyaya thAya che. maya-jamaNI bAju, mana+maya-=manA-DAbI bAju, gaganaca==AnAgayAnazuM neya: zAra=gayAnA+na=mayAnathI -bAjI upara rahelI jamaNI bAju ke DAbI bAju laI javAya te sogaThI. ma:-zubhadaiva-bhAgya. anaya azubha daiva-abhAgya. zubhathI-zubha kriyA karavAne lIdhe--azubha bhAgya TapI jAya tene paNa gayAnA kahevAya che. arthAta bayAna eTale zAMtikarma -cAra zaraNa svIkAravA, abhaya-amArInI ghoSaNA karavI, deva-gurunI pUjA karavI, tapa karavuM, dAna devuM tathA brahmacarya, satya vagere sadAcaraNeno niyama rAkha. je vyaktine zAMtikarUpa A niyama tarapha dorI javAne laI javAne-hoya tene paNa AyanakkIna' kahevAya. mayAna marjana=mayAnathI Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-prathama pAda sarvAnnam ati || 7|119.8 // dvitIyAMta evA (sarvAna=)varSAnta zabdane 'khAya che' arthAMmAM phaeNna pratyaya khAnA' a thAya che. sarvAnam ti=rgAna+hena=parzammIna: mikSu:-badhA prakAranuM anna khAnArA bhikSu arthAt amuka anya khAvuM ane amuka prakAranuM ane na khAvu evA niyama vinAnA bhikSu. 'anubhave che' artha-~ parovarILa-paramparIna-putrapautrInam / ||11|| varAvara zabdane 'anumati-anubhava kare che' evA arthamAM thatAM tenu vorIna rUpa thAya. var-patara-zabdane anubhava kare che' evA amAM tta thAya, ane tenuM vanvIna-rUpa thAya. putra-pautra zabdane anubhava kare che" evA arthamAM na thAya ane tenu putra-pautrIna thAya. vAMdha mAMzra anumati=ovaroLa:-AgalA-pAchalAne anubhavanArA. pAna vatAMzca manumati=paramparIna:-para ane paratarane anubhavanArA, putrAna pautrAMkSa anumatiputrapautrIna:-putra ane pautrAne anubhavanArA. gAmI-gati karanAra'-atha- yathAAma-anujAma-gatyanuM gAmini ||7||00nI 'dvitIyAMta evA cacAAma, anuAma, ane atyanta zabdone gAmI-janArA -arthamAM jJa pratyaya thAya che. thAjAma' gAmI-yathAvAna+na=yathAdAmIna:-icchA pramANe janArA. 355 anuddAma' nAmanA=anuAma+hena= na=anuAmIna: M atyanta gAmI= atyantanA=zrayantrIna:-dhaNuM janArA khUba khUba cAlanArA khepiye Jing Zheng 18 pArAvAra asta-vyatyataM 6 / / / / / yasta eTale vAra ane vAra judA judA levA. vyatyanta eTale pArAvAra zabda UlaTA avAravAra zabda leve. Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana dvitIyAMta evA pArAvAra, vAra, vAra ane sAravAra zabdone 'janArA' amAM pratyaya thAya che. 356 vArAvAraM vAmI-vAyAra+phena=pArAvAroLa:-samudra tarapha nAreza-samudranI musApharI karanArA. vAraM pAmIvAra+phena=pAraoNLa:-samudranI pAra janArA-samudrane sAme kAMThe janArA. vAra gamI=mavArana=cArI-samudrane pAra 'sAme' kAMThe-tIre-janArA thavArA: jAmI=savAravAra+na=savAravArIkha:-eTale samudranI musApharI karanArA. paryApta-TeDa sudhI-janAra' atha anujI abh ||1202/ dvitIyAMta anuttu zabdane 'ala'gAmI' arthamAM nA pratyaya thAya che. gayAM vathAt anunu mA=anunu+na=manuvIna:-gAyanI pAchaLa TheTha sudhI janArA. dhyAna ya--punau / / 5 / 20 / / dvitIyAMta evA ajjana zabdane 'alagAmI' arthAMmAM ya ane nA pratyayeA thAya che. ya-14vAnam ahaM gAmI-vadhvanya vanya phai-gavarnana=bhadhvanIna:-TheTha sudhI rastA upara jatArA. amitram thAgA|04|| yaMtra dvitIyAMta evA abhyamitra zabdane 'alaMgAmI' arthamAM maiM ane nA pratyayA thAya che. mitram maruMgAra=anyamitra+haiya=anyamitrIya:-zatrunI sAme keDa sudhI-chevaTa lagI-barAbara janArA, yu=anyamitra gAmanya; anyamitra+hainA=zramitroLa:-zatrunI sAme DaeN sudhI-chevaTa lagI-kharAbara janArA, mi-sAme. mitra-zatru-mitra nahI' te. Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-prathama pAda 357 samAMsamIna-adyazvIna-adhapAtIna-AgavIna-sAptapadInam // 7 / 1 / 105 // samAsamAM, azva, ghavAr ane bApu zabdone phrena pratyaya thAya che, mAtra eka satra zabdane nam pratyaya thAya che. graMthakAra AcAryo A zabdonA viziSTa arthe A prakAre batAvyA chesamAM samAM jarma dhArayati=samAMvamInA -varSa varSe garbha dhAraNa karanArI gAya. mA dho vA vinimALA=prAthanA :-AjakAlamAM vIyAnArI gAya. mA kAta: mavizvati= catrAtIna: rAma-Aje savAre thanArA lAbha. lA : prati zArI=mAnavI: kRta-udInI lIdhela gAyane pAchI Ape tyAM sudhI kAma karanAra nekara. A zabdane bIjo artha paNa bIjA vayAkaraNe kahe chekaraja lIdhuM hoya te pAchuM vALe tyAM sudhI kAma karanAra nokara-A zabda rUDha che. mULamAM mAnavIna zabda che te jotAM mULa nAgu zabda vadhAre ThIka che paNa graMthakAra AcArye A zabdane spaSTa artha samajAya mATe sAru ne badale "sAnovratiddAna zabda dvArA mAnavIna zabda sAdhela che ane pratikAra zabdane lepa karavAnI sUcanA karela che. satami. paTTe savAra-sAtavaDhonaM sahayam-sAta pagalAM sudhI sAthe cAlIne prApta thatI mitratA-maitrI. gA-gArtiputra -gaDhapurUSAt nA zaruddA apakSa, Azitaimu. masaMkrarma ane saMpuruSa zabdone svArthamAM phrena pratyaya thAya che. vighAnA ghar bakSIni dika-apakSa-manadhyaSakSILa: manna -jemAM cha AMkhe bhegI thaI na hoya eTale jene mAtra beja mANase jANatA hoya e maMtra. eja prakAre aparaNInA kIDA-jemAM ramanArA AMkhavALA be ja jaNa hoya arthAta jemAM cha AMkhe bhegI thatI na hoya tevI ramata. apakSI: nyujha-je daDAne mAtra cAra AMkhe ja jotI hoya eTale daDa vaDe ramanArA mAtra be ja jaNa hoya tevo daDe. apakSIna: triA-jene cha AMkha jevAne prasaMga na Avelo hoya eTale jeNe pitAnA bApane, bApanA bApane, ane putrane na joyA hoya te rItra nAmane mANasa. A artha samajatI vakhate dasthAna par makSIni caca AvI vyutpatti karavI. Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana avakSILa zabdamAM akSa zabda ndriya zabdanA paryAya rUpa paNu ghaTI zake che eTale jene pAMca indriyA ane chaThThuM mana na heAya teve! prANI arthAt je vinA vicAre-amanaska haiAya te rIte-pravRtti kare te paNa avakSILa kahevAya. A artha samajatI vakhate cimanAni Sar makSIniyasya vyutpatti karavI. jAtanI 358 azitA gAyoDamin=JAzitaMyu+na=mAzitaM nam anya--jemAM gAyAne khavaDAvavAmAM AvyuM che evuM vananuM sthAna aham -ahaMmanU+phena=mahaMtIna:-kama mATe samaya'. aruM puDubAya-ma puruSana=majavuvALa:-puruSa mATe sama. vAtha' atha adikastriyAM vA aJcaH // 7|1|107 // jene cheDe ava zabda che tevA nAmane svA-anA sUcaka phrena pratyaya viSe rAya che paNa jU cheDAvALuM nAma nArIjAtinI dizAnuM sUcaka na hovu joIe. I+8jU=trA-pahelAMnuM 15 jUna=trAcInam--prAcIna-pahelAMnu athavA jUtu. prAcInA zANA-prAcIna zAkhA--pahelAMnI zAkhA-prAcIna zAkhAmAM je ke rIti teA che paNa dizAnuM sUcana nathI tethI A niyama lAgyA che. trApa+sI=trAnI dri-pUrva dizA-ahIM prAcI' zabda dizAvAcI strIli'gI Ama hAvAthI na na thAya. lya' atha tanya tattva : maMjJA-pratioH / / / 608 // Saya ta nAmane 'tu' arthamAM pratyaya thAya, jo te saMjJA eTale keAInu ma heAya ke pratikRti-mUrtirUpa hoya teA. puNya tuya:-A+=ma:-A zabda vizeSa saMjJAvAcI che. hya tulyam-+=matra hrAm-azvanI pratikRti che--azvanA AkAravALI mUA. Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laivRtti-saptama adhyAya-prathama pAda 359 'na vagere tulya atha- -pUnA-dhyAna-vi zAtrA puruSa arthamAM, pUjA arthamAM, dhvaja athamAM ane citra arthamAM svArthane sUcaka | pratyaya thatuM nathI. 5 athavA nA-cADiye puruSa-A nAma puruSanI saMjJAnuM vAcaka che. pUjA artha-ma-garNata-pUjAne yogya-gana eTale ahaMtanI pratikRti-mUrti dhvaja artha--fjaiH-dhvajamAM nizAna rUpe je siMha hoya te siMha, bIje jIvato siMha nahIM. citra artha- mIna:-citramAM je bhImanuM citra hoya te bhIma, bIje jIvato bhIma nahIM. 'tutha' artha- apaNye jIvane // 7 / 1 / 110 // 19-vecavAnI vastu sivAya, jenA vaDe jIvana cAlatuM hoya evA nAmane # pratyaya na thAya. tti-zivatu-vanaM rahyakavi:-ziva sadaza, zivanI mUrti. A "ziva" zabda pUrtivAcaka che ane enA vaDe pUjArInuM jIvana cAle che paNa zivanI mUti vecavAnI cIja nathI. hitAna vijaLIse-hAthIone vece che-ahIM hAthIo vecavAnI vastu hovAthI A niyama na lAge. jyAM hAthI vecavA rUpe na hoya paNa ramakaDA rUpe ramavAnI vastu hoya tyAM te pratyaya thaI jAya. arthAta A niSedhane niyama na lAge hRtina ramata-hAthInA ramakaDA vaDe rame che, ahIM Turita- zabdane pratyaya lAgelo che. devapathAdibhyaH // 71 / 111 // tevAtha vagere zabdone 'tulya arthamAM ja na thAya, saMjJA ane pratikRti atha heAya te. vAca tu =vAtha-devonA mArga jevo mArga-devapatha zabda saMjJAvAcaka che. TUMkavaca tu:=haMsAtha-hasena mArga jevo mArga-haMsapatha zabda saMjJAvAcaka che. basteH eyatra // 7 / 1 / 112 // vasti zabdane tulya arthamAM tham pratyaya thAya che, je saMjJA ane pratikRti na hoya to. tti+gvatethI vaLAAiM -bastInA mApa jeTalI naLI-enImAnA rabaranI naLI. Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana zilAyAH eyacca // 7 / 1 / 113 // zivA zabdane tulya arthamAM "gya' ane yam pratyaya thAya che. eyacU-zilAtulyam=zilA+eyac-zileyaM dadhi, -- ziSya ravi-paththara jevuM kaThaNa jAmelu dahIM-charIthI kApI zakAya evuM uttama dahIM. zileyI athavA selerI ika-paththara jevI majabUta ITa. rANA cA chAza zAyAha-zAkhA vagere-zabdone "tulya arthamAM ya pratyaya thAya che. zAvAyAH suca:=zAllA+=Aha:-zAkhAnI jevo-zAkhA eTale puruSanA kaMdhane bhAga athavA jhADanI zAkhA-DALa. muvaca tu:=mula+=mu -pradhAna-jema zarIramAM mukhya pradhAna te pradhAna. droH bhavye // 7 / 1 / 115 // 3 zabdane "tulya evA bhavya ane sUcaka 2 pratyaya thAya che. kusughaM=+= , TUthabU maca nA-A mANasa bhavya dravya che. pdhya-vaLatri pAsenuM vagere bhavya dravya che. kuzAyAd IyaH // 71 / 116 // sAga zabdane "tulya' arthamAM phrI pratyaya thAya che. purA karuM =zAthIyA yuddhi-rAhya tunyA vRdvi-kuzanA agrabhAga jevI tIkSNa buddhi kAkatAlIyAdayaH // 7 / 1 / 117 // tArI vagere zabdone "tulya arthamAM IMca pratyayavALA samajavAnA che. vAja -jAma, tasya turaca=AvatArI-UDatA kAgaDAne tADanA phaLa sAthe Akasmika saMyoga thatAM tADanuM phaLa kekanA mAthA upara paDayuM. tenI jevuM je kArya heya te kAkAlIya kahevAya. vatithya vizvativimu, tividhya tulya tirivAramu-Aliyo mANasa ane bilAne Akasmika saMga-TAliyA mANasanA mAthA upara jema akasmAta bIluM paDe tenI jevuM je kArya te paNa khalatibivIya kahevAya. Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-prathama pAda zarkarAdeH aN // 7|1|118 // zarkarAdi-zaza vagere-zabhone 'tujhya' arthabhAM aN pratyaya thAya che. zarkarAyAH tulyam=zarkarA+a =zAkara' dadhi-bhadhura DI. kapAlikAyAH tulyam = kapAlikA+aNU = kApAlikam- myAsibha bhikSunuM lAina ayyara, tenI levu aH sapatnyAH // 7 / 1 / 119 // sapatnI zabdane 'tuya' arthAMmAM tra cAya che. sapatnyAH tulyaH =sapatnI + a = sapatnaH - sapatnInI tujhya-zatru ekazAlAyAH ikaH // 7 / 1 / 120 // ekazAlA zahane 'tujhya' arthabhAM ika pratyaya thAya che. ekazAlAyAH tulya:= ekazAlA + ika= ekazAlika:- kheDa dharabhAM goNyAdeH ca ikaNa // 7|1|121 // goNI vagere zayhone ane ekazAlA zahane 'tulya' artha mAM ikaNaM pratyaya thAya che. goNyA : tulyam = goNI + ikaNa-gauNikam-guziyu - hAju bhavAnI gupNunI bhevu aGgulyAH tulyam=adgulI+ikaNU = AGgulikam-vIMTI ekazAlAyAH tulyam=ekazAlA + ikaN= aikazAlikam me dharanI mevu. karka - lohitAt TIkaNa ca / / 7|1|122 // karka ne lohita rAjhone 'tulya' arthabhAM TIkNAne ikaN pratyayo thAya che. TIkaNU-kakasya tulyaH=kaka' + TIkaN= kArkIkaH - ghoNA ghoDA nevu karka +ikaN=kA kiMka: TIkaNa-lohitasya tulyaH= lohita + TIkaN= lauhitIkaH, siTiDa vagere ne dho 20 20 'vistRta' artha' - ** 10 rahenArA vo.-sAthai rahenArA athavA mitra ve: vistRte zAla - zaGkau // 7|1|123 // bIjA lAla padAnA saMyegathI lAla jevu dekhAya te lohita+ikaN= lauhitikam - 34 tri zabdane 'vistRta' arthamAM zAja ane rA pratyayeA thAya che. fa+m13:=fam:-fazad, vi+za= vizakaTa 361 Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana kaTaH // 7 / 1 / 124 // vi zabdane vistRta arthamAM ra pratyaya thAya che. vi+ =virA-vistAravALuM. saMkIrNa vagere artha-- sa zabdane saMkIrNa arthamAM, vra zabdane prakAza arthamAM zabdane adhika arthamAM ane ni zabdane samIpa arthamAM ra pratyaya thAya che. samaja jaTA-saMkIrNa-sAMkaDuM ++= -prakAzita-khulluM hata+=Ta:=adhika-tIvra ni ni:-samIpa. avAt kuTAraH ca avanate // 7 / 1 / 126 // sava zabdane "vA arthamAM kuTIra ane vaTa pratyaya thAya che. avakupharAra=gavaTA:- avanata. mava+=Ava che namela nAka ke je mATe namela nAka hoya te artha-- __nAsAnati-tadvatoH TITa-nATa-bhraTam // 7 / 1 / 127 // sava zabdane "nameluM nAkanuM TeravuM arthamAM tathA nIcA nAkavALe eTale jene mATe tirarakAra batAvanAra nAkanuM TeravuM namAvAya che tevuM kArya ke vyakti evA arthamAM TITa, nATa ane ara evA pratyaya thAya che. TITa=vaTITayuM-tiraskAra sUcana mATe nameluM nAkanuM TeravuM athavA jene mATe tiraskAra sUcaka nAkanuM TeravuM namAvAya che te puruSa ke evI pravRtti. va+nATa=vanAma-jene joIne nAkanA TeravAne nIcuM karavAmAM Ave te puruSa ke evI pravRtti. AvastraTa=vaTa~ ~ apakRSTa pravRttine ke keI apakRSNa-anuttama-vastune ke evI vyaktine eTale strIne ke puruSane joIne loka pitAnA nAkanuM TeravuM namAve che eTale tiraskAranuM sUcana kare che e hakIkata jagajAhera che. Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-prathama pAda na-pada-jA vijJa-riri gaNya za28 nAsAnati eTale "nameluM nAka arthamAM tathA nAsAnativALo eTale "namela nAkavALo arthamAM ni zabdane dUra pratyaya lAge che ane ni ne badale ci rUpa vaparAya che tathA pUrvokta arthamAM ni zabdane phiTa pratyaya lAge che ane ni ne badale ri rU5 vaparAya che eja rIte pUrvokta arthamAM ni zabdane va pratyaya lAge che ane ri ne badale viru rUpa vaparAya che. phana pratyaya-nimarUnavimara=vidina-nameluM nAka vira , rivi=ripiTa viTim- , 2 , ra=vi+=vi - . vidhinA-mela nAsikA vipirA-capaTI nAsikA triA - * vini:-namela nAvA puruSa TiH - vika - , nIraMdra vagere atha- biDa-birIsau nIrandhre ca 7 / 1 / 129 // ni zabdane "nIradha-nibiDa-saghana-pAravA nahIM tevA arthamAM viru ane virata pratyaya thAya che tathA nameluM nAka ane namelA nAkavALo' atha heya tyAre paNa ni zabdane vara ane virala pratyaya thAya che. nivA-niSiA; rA:- saghana vALa. nivira =nirirIsA: zA:ni+vidd-nibiddN vasram vaha va nirIra-nirarIsama vatra-ghaTTa vastra ni-vira=nivi-nAsAnamana nANA 2-nameluM nAka vagere namela nAkavALuM. ni+vi=niriNam nANAnama nANA 2- - - - Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana klinnAd laH cakSuSi cila-pila - cula ca asya ||7|1|130 // AMkhanA ja vizeSaNurUpe vaparAtA jijja zabdane ja prayaya thAya che ane ru thavA sAthe vinta zabdane sthAne vistra, pijh ane sur zabda kheAlAya che. viha74=Si+=viTTam cakSuH-phAgavALI AMkha 'klinna+la= pillam 364 klinna+la=cullam "? haMmezA AMkha bhInI bhInI ja rahe ane AMkhamAMthI pANI jharyo ja kare vA cIpaDA thayA kare te AMkhanA rAga che ane e, linta zabdane atha che. jyAre vijra, vijra:, suzrva: evA prayAga hoya tyAre regavALI AMkhavALA mANasa' atha samajavA ane A zabda ja jyAre nArInAtimAM hoya tyAre rAga yukta AMkhavALI strI' artha samajave. 3.4 pAsenI ke uparanI jamIna' artha-- 35cA-vicare / / 7 / / 13 / parvata pAsenI jamIna' arthamAM upatyanA zabda vaparAya che ane 'pava ta uparanI jamIna' arthamAM SilyA zabda vaparAya che. 31 mA-sucavA-pata pAsenI jamIna taLeTI vimalA-cityA-pava ta uparanI jamIna, 'saghAta' vagere atha ane vAta-vistAre da-paTam / / / / 2325 pathata evA vizabdane 'sAta' arthamAM pratyaya thAya che ane vistAra athamAM vaTa pratyaya thAya che. avInAM saMghAta:=vikaTa:---gheTAMone samUha. avInAM vistAra:-vivara, dheTanA vistAra. 'sthAna' a pazubhyaH sthAne goSThaH // 7|1|133 // SaSThata evA pazu vAcaka zabdone 'sthAna arthAMmAM' zoSTha pratyaya thaI jAya che 1mAM sthAnaththu-zo+zoraC=ogoSThama- gAyonuM sthAna, prakSAmAM racAnaC-akSa+7oTam=solTama-dhADAonuM sthAna takhelA. Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-prathama pAda dvi' atha- dvitve goyugaH // 71 / 134 // paryaMta evA pazuvAcaka zabdone dhitva joDI arthamAM joyu pratyaya thAya che. javo: dvivoroyuv=Ajugo. azvo givamu=azvayu=azvagoyugama-be ghaDA. cha saMkhyA' artha- SaTtve SaDgavaH // 7 / 1 / 135 // kyata evA pazuvAcaka zabdane "cha paNuM-cha saMkhyA evA arthamAM varUAva pratyaya thAya che. hastinAM ghara mU=AtivAva-hAthInuM paka-cha hAthIonuM ToLuM. ha atha- tilAdibhyaH snehe tailaH // 71 / 136 / / paSThavaMta evA utara vagere zabdone "sneha-cIkAza' arthamAM taira pratyaya thAya che vizva =ti taira=titaimu-talanuM tela. kavaca varSa+tai=AvataimU-sarasavanuM tela. "ghaTavuM ceSTA karavI--artha tatra ghaTate karmaNaH ThaH 711137 // 'saptammata krama zabdathI "ghaNe arthamAM 4 pratyaya thAya che. #ni ghaTatai=+4=rma :- kArya karavAmAM udyamazIla-kAma karavAmAM kuzala. "te enuM thayelu artha- tad asya sajAta tArakAdibhyaH itaH // 7 / 1 / 138 // prathamAMta evA tAra Adi zabdane pathya arthamAM eTale "te enuM thayuM arthamAM DUta pratyaya thAya che. tAra: saMgAtA gAtArata=stArajisa' nama:-tArAo enA thayA-tArAo - vALuM AkAza. puni saMgAtAni jaya-puSita: tAH-phUlo ene thayAM-puSpavALuM jhADa. Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana ___ garbhAd aprANini // 71 / 139 / / prathamAMta evA ja zabdane pUrva sUcita "SaSThInA arthamAM" ta pratyaya thAya che paNa garbha prANIne na hovA joIe. jarmaH nAta: carca =Ata=rmata: dha -garabha ene thajemAM garbha baMdhAyela che evA cekhA. te enuM pramANa artha-- pramANAd mAtraT // 7 / 1 / 140 // laMbAInA pramANasUcaka prayamAMta nAmane pachI arthamAM mAtra pratyaya thAya che. laMbAI be prakAranI che. 1 deraDuM vagere sAdhana dvArA pANInuM UMDANa batAvAnArI ane ra jamInane deraDIthI mapAya evI tirthI sapATInI. jJAnanI pramANam kahya=jJAnu+mAtra==AnumAtra jaru-duMTaNa sudhInuM pANI. tanuM pramANa mAyA:=+mAtra tamArI ma-teTalA pramANunI sapATa jamIna. hRti-puruSAt vA maLyuM chINa te anuM pramANa e rIte "SaSThInA arthamAM prathamAMta evA zuti ane puruSa zabdathI vikalpa thAya che. hastipramANam asya hastin+aN=hAstinam , hastimAtram, hastidadhvanam , hastidvayasaM nara-hAthInA pramANa jeTaluM UMDu pANI. puruSapramANana =q+=Sa-puruSa pramANa jeTaluM uMDu pANI mAthADu pANI. vA UrdhvaM dadhnaT-dvayasaT // 7 // 1 // 1 // 42 // te enuM UMDu pramANa e rIte SaSThI arthamAM prathama nAmane sadanas ane dura pratye vikaTa thAya che. UruH pramANam asya-Uru+dadhvara-Urudadhanam - 36+thamUtradraya, +mAtra-kamAtra gaDha-jAMdha sudhI pahoMce eTaluM pANI. rAjumAtrI mU-doraDA jeTalI laMbAIvALI jamIna ahIM UMDAInuM pramANa nathI tethI A niyama na lAge. mAnAda azaye lusaMm // 7 / 1 / 143 // je pramANane bilakula saMzaya na hoya te hAtha, vaita vagere je zabdone sAkSAta mAna-mApa-vAcaka rUpe prasiddha che te zabdane lAgelA mAtrara vagere pratyayeno lepa thAya che. Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-prathama pAda TH:-hAtha jeTaluM lAMDyuM. vitastiH-veMta jeTalu pahe tumAtra' naC-ahI ra zabda hAthaveMta vagerenI peThe mAnavAcaka rUpe prasiddha nathI tethI A niyama na lAge. rasamamAtra. yAt-cAvIza AgaLa mApa che ke nahI' e pramANe ahIM mApate sa'zaya che. zama eTale cevIza AgaLa tethI A prayeAgamAM A niyama na lAge, -- 367 dvio sAthe 2 ||ga|44|| jene cheDe mAnavAcaka zabda che. evA gui samAsavALA nAmane' lAgelA prastuta mAtra pratyayAneA mAnane sa`zaya hoya ke asaMzaya hAya te leApa thAya che. krithitati:-barAbara e ve'ta ja heAya athavA barAbara e vaita hoya ke na hAya. diltha: barAbara e prastha ja heAya athavA kharAkhara e prastha hAya ke na hoya. mAtra ||7|1|145 // 'tenuM mApa' evA khTInA arthamAM mAnavAcI prathamAMta nAmane mAtra pratyaya thAya che. jo sa`zaya hAya tA. pratha: rimALam maya=XG+=4mAtra yAhU-sa'bhava che ke prastha jeTaluM mAna- mApa-kadAca hAya za--tu-vigateH / / / / 46 // mAnasUcaka je nAmane cheDe zana zabda che ane mAnasUcaka je nAmane cheDe rAt zabda che evA sa`khyAvAcI prathamAMta nAmane ane mAnasUcaka vizati prathamAMta nAmane 'tenu mApa' evA SaSThInA amAM saMzaya jaNAtA hoya te! mAtrar pratyaya thAya che. rA-za mArUM cennAM yAta=rA+mAtra-zamAtrA: suH-lagabhaga jenuM dazanu mApa che. zata-triya mArga ceSAM cAhU=trizata+mAtraDha=trizasmAtrAH-lagabhaga trIsanuM mAna che. virAti; mAnaM cezAM yAtra=vizatimAtraviratimAtrA:-lagabhaga vIsanuM mAna che, dina ||AzathI je nAmane cheDe zan zabda che ane mAnasUcaka je nAmane cheDe zat zabda che evA prathamAMta mAnavAcaka nAmane tathA saMkhyArUpa mAnasUcaka vaiizati nAmane 'tenuM mApa' evA SaDInA arthamAM nUi pratyaya thAya che. Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana pannaza rimAin macA: sA=zvaza+ kinnatI-jenuM barAbara paMdara caherAtra parimANa che te paMdaramI tithi athavA aDadho mahino. trizA varimALaR gayA: sA=trizata+ki7 fzI-jenuM barAbara trIza ahorAtra parimANa che te mahino. visatiH parimANam aa vaMti+=vaMzinI mAtrA-jemanuM barAbara vIza parimANa chete vaza bhava -bhavanapati devo. (jaina paribhASA) idam-kima:-atuH iy-kiy ca asya // 11 / 148 // mAnasUcaka pU ane vim zabdone tenuM mApa evA ghaDInA arthamAM meya--mApavA ye..." artha jaNAtuM hoya te gamatu) pratyaya thAya che ane bahu thavA sAthe mane thAya che ane krikuna bdhi thAya che. mAna' zabda ahIM cAre jAtanAM mApane sUcaka che. 1. pramANu laMbAI WDAMnuM mA5, 2. parimANa-bharavAnuM anAjanuM mApa, 3, unmAna-toLavAnuM senA-cAMdInuM mApa ane 4. saMkhyA-eka-be vagere. pramANa- mAnad maca==+ta kathA-ATalo lAMbo eAchADa. viM mAnama kahya=fmU+gasUtrakriyatva=viyAnvara:-keTale lAMbo paTa eTale keTalo lAMbe choDa? parimANa-caTU dhAma-ATaluM dhAnya. vicaTU dhAnya -keTaluM dhAnya. unmAna yata suvarnama-ATaluM senuM. vigata suvarNana-keTaluM senuM. saMkhyA thato guninA-ATalA guNa puruSa. vicanto guna:-keTalA guNa puruSa. yat-tad-etadaH DAv AdiH // 1 / 149 / / prathamAMta ane mAnasUcaka elA cata, tatva ane tat zabda ne "meya atha jagAte heya te "enuM mApa evA SaSThInA arthamAM mAvA-rAvatu-pratyaya thAya che. carU mAnam kahya=+=Avatu=pAtratyAvAna-eTale dhAnyane Dhagalo. tat mAna martha saMta-+Avatu-tAvatAvA--teTalo dhAnyane Dhagalo. tat mAnam malca=ytata+rAvatu=NatAvata-utArA--AnyarAzi -ATalo dhAnyane Dhagale. Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-prathama pAda 369 catata-naka saMsthAmA hataH vA 712650 saMkhyArUpa mAnasUcaka eTale pramANu sUcaka ane prathamAMta evA yata, tat ane vikrama zabdone je saMkheya jaNutuM hoya to tenuM saMkhyArUpa "pApa" evA SaSThInA arthamAM mati-ti pratyaya vikalpa thAya che. cak mAre carcA caDhati=sthati athavA cAvata:--jeTalA. taTU mAtaM vaca=+=ti=rUti athavA tAvanA -teTalA. vi mAnaM cahya-vinati=wta athavA yita: -keTalA. avayava" atha- avayavAt tayaT // 7 / 1 / 151 // avayava athanA sUcaka saMkhyAvAcI prathamAMta nAmane tene avayava evA SaSThInA arthamAM taya (ta) pratyaya thAya che. vazva gavavA: yA=zvata=gratAH yamaH--jenA pAMca avayava che evo pAMca prakArano yama-mahAvrata. dvi-nikhyAma-gar vA uparA avayavasUcaka prathamAMta evA ddhi ane tri zabdone "tene avayava" evA SaSThInA arthamAM gaya (tha) pratyaya vikalpa thAya che. Dho avayava carca=ddhi+maya trayam athavA niyama-jenA be avayava che. aH gavAvAH cA=tri+gayaztraya athavA tritaya-jenA traNa avayava che. mUlya ane keya' artha - dvayAdeH guNAd mUlya-kreye mayat // 71 / 153 // egaNuM, begaNuM e rIte guNa-gaNa-vAcI ane prathamAMta ddhi vagere zabdone tenuM mUlya" athavA "tene badale keya-kharIdavA yogya evA SaSThInA arthamAM mA-macaTU pratyaya vikalpa thAya che. ___ yavAnAM dvau guNau mUlyaM yasya udazvita: kreyasya tat-dvi+maya=dvimayam udazvit yvaanaamkharIdavAnI chAzanA mUlyarUpe vajanamAM chAza karatAM bamaNuM java ApavA vaDe te chAza athavA rUDhazcita dhra gu ya zeSAM cavAnAm te miyA cavA kathita:-chAza kharIdavI hoya to bamaNuM java ApavA paDe evI chAza. hema-24 Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana. ravAnAM trA: guI: nUrajU karavA trimANa-Si ravAnAm athavA triyA: thavAH kazvita: tramaNuM javane badale chAza eTale chAza karatAM traNa gaNuM java chAzanuM mUlya che athavA chAzane kharIdavA tramaNe javA devA paDe che. ra di-vI mUma malya-AnuM mUlya vIhi ane yava che. eTale jene kharIdavA mATe cekhA ane java e be vastu devAnI heya che- ahIM guNavAcI eTale gaNuM-egaNuMbamaNuM-evo artha nathI tethI A niyama na lAge. adhika tatsakhyam asmin zata-sahasra zati-zad-dazAntAyAH __DaH // 7 / 1 / 154 // jene cheDe rAti, zat ane za zabda che evA saMkhyAvAcI prathamAMta nAmane ATalI saMkhyAvALuM jemAM adhika che' evA saptamInA arthamAM so ane hajAra e atha heAya to -sa pratyaya thAya che. zarata e che ke je prathamAMta nAma heya te mAtra saMkhyAvAcaka hoya paNa saMkheya sUcaka na hoya te. rviti-oganAnAM virAti: athavA vizati: joganAni adhi%A mitra rAte. saha va ti viza yoganAtaka, coganaga vA-vIza yojana jemAM vadhAre che evAM se jana eTale 120 ejana athavA vaza jana jemAM vadhAre che evA hajAra yojana eTale 1020 ejana. e rIte, TU-trirAn T TrA-hATyarAma . riti: hA dhi. skrina yoganate- sejanamAM 20 daMDa vadhAre che. ahI viMzati zabda daMDanuM vizeSaNa che tethI te saMkheya sUcaka che paNa pradhAnapaNe saMkhyAmacaka nathI, tethI A niyama na lAge. saMkhyApUraNa artha - satyApUraNe DaT // 7 / 1 / 155 // saMkhyA pUraNa eTale bAje, pAMcame vagere saMkhyA pUraNa artha sUcavAto hoya tyAre te te saMkhyAvAcaka nAmene ka-2 pratyaya thAya che. gzAnAM pUraLI =kADhaza+ %A+kkI=AyazI-agiyAraza-agiyAramI tithi gvAnAm 3AinAM gharaLa ghaTa =A ghaTa agiyAra uSTrikAne pUraka che -eTale eka ghaDe barAbara agiyAra uTrika thAya che-uSTrikA zabda pANInA mApane sUcaka che-ahI pravAsa zabda saMkhyA pUraNa arthane sUcavatuM nathI paNa uTrikkAne sUcave che tethI tene Dara na thAya. mAravADamAM UMTa upara pANI maMgAvavAnI paddhati atyAre paNa che. ekavAra UMTa jeTaluM pANuM lAve teTalA pANIne eka uSTrikA kahevAya. Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-prathama pAda 371 viMzatyAdeH vA tamaT // 7 / 1 / 156 // saMkhyAvAcaka viMzati vagere zabdone saMkhyA pUraNa artha sUcavavo heya tyAre tama-tamaya pratyaya vikalpa thAya che. fzasti; pUraLa =rvazati samajUrvAtitamaH athavA rviA:-vIsamo. trizata: :=faAta+tamaRtrAtta athavA triza-trIza. zatAdi-mAsa-ardhamAsa-saMvatsarAt // 7 / 1 / 157 // zata Adi saMkhyAvAcaka zabdone, tathA mAsa, ardhamAna ane saMvara zabdone saMkhyA pUraNa artha sUcavavo hoya tyAre tapa pratyaya thAya che. tapUraLa =zata+tama=zatattama: soma,jItatIsemI. saddala pUraLI=sannatama=sannatama =hajAra, vatratama -hajAramI. jANakya pUraLa:=Asa+tama=maretanA, mANatI-mahinAne pUro karanAro divasa. mardhamAsA pUraLa =mardhamAla+tama=mAtama-amAsane pUre karanAre divasa, saMagya pUraLa - laMvA+ma=bhaMvAratamama rinamU-vaSane pUre karanAro divasa. SaSTayAdeH asakhyAdeH // 7 / 1 / 158 // jemanI AdimAM saMkhyAvAcI zabda nathI evA vadi vagere nAmane "saMkhyApUraNa arthamAM samagra pratyaya thAya che. FNe pUra =Sattima=kiTatama -sAThame. sattaH pUraLa =Natati+=ctasitama -zirorame. pa. pUraLa:-+=ekasAme -ahIM AdimAM saMkhyAvAcaka zabda che tethI A niyama na lAge. no maha // 7 // 1 // 159 // jenI AdimAM saMkhyAvAcI nAma nathI evA nakArAMta nAmane saMkhyApUraNa arthamAM ma-mara pratyaya thAya che. vagyAnAM saMsthAnAM pUraLaava+macama -pAMca saMkhyAne pUrNa karanArI-pAMcamI athavA pAMcama. drAvijhAna DhAnAM pUraLa -Ara -jemAM be adhika che evI daza saMkhyAno pUraka-bArame -ahIM AdimAM saMkhyAvAcI zabda che tethI ma na thAya. Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana pit tithaT bahu-gaNa-pUga-saMghAt / / 7 / 1 / 160 // bahu, gaNa, pUga bhane saMgha zahAne yApU291 atha mAM titha (pit tithaT) pratyaya thAya che. bahUnAM pUraNa: bhu+tithttuu=bhutith:-hun| pU27, bahutithI-manIpU24. gaNasya pUraNa: gaga+tithaTU-gaNatithaH gAyanapU24, gaNatithI-gAnI pU27. pUgasya pUraNa:=pUga+tithaT=pUgatitha:-sabhUbanA pU24, pUgatithI-sabhUkhanI 524. . saMghasya pUraNa:-saMdha+tithaTU-saMpatitha: saMdhI 527, saMghatithI-sayanI 524 ( bhA // 1 // 1140 / ) atoH ithata // 7 / 1 / 161 // jene cheDe thatu-gatapraya lAge che evA nAmane saMkhyApUraNa arthamAM itha-(pit ithara) pratyaya thAya che. iyatAM pUraNa: iyat+ithaTU iyatithaH-2I syaane| pU27. tAvatAM pUraNa: tAvat+ithaTU-tAvatitha:-teTalI saMdhyAna pU24. paTU-kati-katipayAt thaT // 7 / 1 / 162 // SaT, kati bhane katipaya zahone sanyApUra' abhI tha-thaTU-pratyaya yAya che. SaNNAM pUraNI=SaTra+thaT-SaSThI-chanI pUra4-74I 2444 / 74 tiya katInAM pUraNa:-kati+thaTU-katitha:-sAno 527.. katipayAnAM pUraNa: katipaya+thaTU katipayatha:-sAnA pU27. caturaH // 71 / 163 // catura zamne 'sayApU295' mathanA sUya tha-(thaTU) pratyaya thAya che. caturNA pUraNa: caturthaH-yAthA. caturNA pUraNI catur+yaT=caturthI-yothI athavA yoya tithi ya-Iyau ca luk ca // 7 / 1 / 164 // catur ne 'sayApUra' atha bhAM ya sane Iya prtyye| thAya. bhne| tyAre A pratyaya thAya tyAre vAsnA va ne lepa thAya che. ya-caturNA pUraNaH catur+ya=turyaH, Iya-caturNA pUraNaH catur+Iya-turIya:-yothI. Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 373 374 laghuvRtti-saptama-adhyAya-prathama pAda H tayara chAza izabdane "saMkhyApUraNa" arthamAM tIra pratyaya thAya che. pyo pULa =dritIya dvitIya -bIje. fa zabdane "saMkhyApUraNa arthamAM tIya pratyaya thAya che ne tIya thatAM trinuM tR rUpa thAya che. trayALAM pUraLa:-tritIya=zkta =jJA-trIje. e vaDe ene atha- pUrvam anena sAdeH ca in // 7 / 1 / 167 // kriyAvizeSaNarUpa evo fhutIyAMta pUrva zabda ekale hoya ke tenI AdimAM keI bIjo zabda hoya te pUrva zabdane kanera-evaDe-arthAt kartA arthamAM dura pratyaya thAya che. ekale pUrva-pUrvana ane pUrva-A vaDe pUrva AdivALe pUrva-kRtaM pUrva menena jhUtapUrU-pUrvI -eNe pahelAM sAdaDI banAvelI vArtA pUrva menerapIta[+7=htapUrvI vaya:-eNe pahelAM dUdha ke pANuM pIdheluM.. iSTAdeH // 7 / 1 / 168 // prathamAMta evA rUTa Adi zabdane "ka" arthamAM na pratyaya thAya che. damana damana=sI kSetrayajJamAM yajana karanAre. pUrtamana=pUrta =jU thaze-yajJamAM havana karanAre Aje khAvuM atha- zrAddham adhabhuktam ika-inau // 7 / 1 / 169 // prathamAMta evA zrAddha zabdane " Aje khAdhuM" evA arthamAM kartAnA sUcaka ja ane na pratyaya thAya che. zA mujabU ane zrAddha=zrAddhana=kAli-eNe zrAddha Aje khAdhuM che. , , zrAddhana=zrAddhI-eNe zrAddhamAM Aje khAdhuM che. AvatI kAle khAze evA arthamAM A niyama na lAge. Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana zeAdhaka atha - ___ anupadI anveSTA // 7 / 1 / 170 // manuSI evo cheDAvALA zabda, zodhaka arthamAM-gaSaNuM karanAraarthamAM vaparAya che, anuvaka gadA=jhanuna=manupavA mavAmU-gAyane enAM pagale pagale zodhanAre. dANDAjinika-AyaHzUlika-pAzcakam // 7 // 1 // 171 // [ pratyayavALA hAikaginijha tathA sAya4i zabdo ane 4 pratyayavALo varSa zabda aSTA-gaveSaNa karanAra-arthamAM vaparAya che. verganene mA ==Anina+ ==Anini:-dAMbhika-daMbhI- ane ajina vyAghacarma rAkhavuM, e RSiono veza che paNa enuM AcaraNa na karanAra hevA chatAM evo veza paheranAra veza batAvIne paisAne zodhe-pedA kare-paisAnI zodhamAM rakhaDe te. ayaH sUtra eTale loDhAnuM zULa arthAt A upAya. thaya:zuTena nyUNA= zUna-phaNagAya: -nIkaLavAna gharaveNA-ghaNe AkarA upAya karInetAgAM karIne potAnA zarIra upara ghA karIne paisA meLavanAra-leDhAnI zaLI upara besIne paisA zodhanAra leDhAnA aNIdAra zaLa upara beThele jaIne loke tenI pAse paisA nAkhe che. pAna aveza=Artha+=+ gva vArtha - nRgA-saraLa upAya choDIne vaka upara lAMca vagere upAyo-dvArA dhana meLavanAra manuSya. pArtha eTale sIdho saraLa upAya nahIM paNa paDakhene vakra upAya. bIjAnA kSetramAM atha- kSetre anyasmin nAzya iyaH // 71 / 172 // kSetra eTale zarIra. saptamaMta kSetra zabdane RAzya arthamAM ya pratyaya thAya che, nAzya-nAza karavA gya-je vyAdhi A zarIramAM hoya, te A zarIramAM na maTe ane janmAMtaranA zarIramAM maTe evA vyAdhine paNa ahIM nAzyanA artha rUpe samajavAne che. camana zetra zarIra-nAtha: kRti==+rUca=mtriya vyAdhi-asAdhya vyAdhi. azmina kSetre varApu nA rUti = kSetriya kAraDa-jara bIjAnA kSetramAM jAya che tethI te nAzya ja che. Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya--prathama pAda chandaH adhIte zrotraH ca vA || 7|1|173 // dvitIyAMta evA invar zabdane RSIte amAM ca vikalpe thAya che. ane rU thatAM r zabdane zrotra Adeza thAya che. indra: zrIte= :+ca-zrotra+ca-zrotriya: athavA indrasU+=chA sTsa: cha Mdanu adhyayana karanArA-venuM adhyayana karanAra. 'bhaNe che' atha LO phendrasya jijJa=haeNndriyam-IMdra eTale AtmA, AtmAnuM nizAna heAya te Idriya- I"driya eTale AMkha kAna, vagere. phrense sa=Indra vaDe jovAya te cakSu vagere . daindriya zabdane ca pratyayavALA samajavAnA che .. phandriyam / / / / / / suSTa=Indra vaDe sarjana karAyeluM cakSu vagere jIbhrama=indra vaDe sevAyelu cakSu vagere. TR=dra vaDe apAyeluM cakSu vagere. prasiddha' atha 35 tena vize ajju vaLau [[[ / / "te vaDe prasiddha athavA prakAzamAM Avela' evA athamAM nAmane zvantu ane vaLa pratyayeA thAya che. viyA viza: vidyApavu vidyASavuH-vidyA vaDe prasiddha. hezena vijJa: TherAvaLa-dezacaLa:-keza vaDe prasiddha-kezanI vividha racanA vaDe prasiddha 'grAhaka' atha pUraNAd granthasya grAhake kaH luk ca asya ||7|1|176 // tRtIyAMta evA pUraNa pratyayAMta nAmane graMthanA grAhaka athamAM thAya tyAre 'pUraNa' pratyayanA leApa thAya. dvitIya veLa prasthaca prA:=hi+=fg: ziSyaH-bIjA rUpe prathane grahaNa karanA ziSya. Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 - siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana grahaNAd vA // 7 / 1 / 177 // jenAthI vastunuM grahaNa thAya te rU5 vagerene "prahaNa kahevAya. graMtha viSayaka prahaNArthaka pUraNapratyayAta nAmane svArthamAM ja thAya ane 4 thatAM pUraNArthaka pratyayane lepa vikalpa thAya che. ritIne vim athavA dUca prAthapradAm varca-AnuM graMthagrahaNa bIju-bIjIvAranuM che. sasyAd guNAt parijAte // 71 / 178 // guNavAcaka-prazasya arthanA vAcaka-tRtIyAMta evA sahya zabdane varitrAtacAre bAju saMpattiyukta" evA arthamAM ja thAya che. sana parivAra:=Rcarca=saca: zAra, seza: vA-cAre bAju prazasya rIte saMpattiyukta hevAthI zAli-sALa-prazasya che eTale A sALa sarvaguNa saMpanna che, temAM kaMI ja khAmI nathI tethI tene "samyaka kahevAya. athavA je dezamAM cAre bAju prazasya hovAthI te deza kaI rIte khAmIvALo nathI arthAta te deza paNa saccaka : kahevAya. sacena varinAta kSetrama-vAsathI cAre bAjue UgeluM kSetra-khetara-ahIM 1 pratyaya na thAya, kemake A prayogane sahya zabda annavAcaka che, prazaMsAvAcaka nathI arthAta guNavAcaka nathI. kAma artha- vana-Lei ja saptaryAta evA ghana ane divya zabdone "kAma" eTale "kAmanA arthamAM . pratyaya thAya che. jene koma: maitrA-dhana-+=dhana:-autrane dhananI kAmanA che. diLe DhAma mitrazya-ra+=f -autrane suvarNanI kAmanA che. sakta-tatpara artha-- svAGgeSu sakte // 71 / 180 // saptammata evA svAMgavAcI zabdone "-tatpara' evA arthamAM ja pratyaya thAya che. na saT: = = -nakhamAM tatpara-nakhanI zobhAmAM Asakta-nakhanI zobhA mATe tatpara. Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama adhyAya-prathama pada 377 rAnave sA:=AnA+=jerAna-keza ane nakhanI zobhAmAM Asakta-keza ane nakhanI zobhA vadhAravAmAM tatpara. hato := +=Atae:-dAMta ane hoThanI zobhA vadhAravAmAM AsaktadAMta ane heThanI zobhA vadhAravAmAM tatpara. udare tu-ikaNa AyUne // 7 / 1 / 181 // saptaryaMta evA 3rara zabdane Aghana evA arthamAM phaLa pratyaya thAya che. AdRna eTale avijiga 6 arthAta vijayanI icachA vinAno e bhUkhathI pIDAyelo. hare rAmAna:=3ra 4T=aurira:-avijigapu evo bhUkhathI pIDAyela, peTa vize tatpara athavA peTa bharanAre. vara: kA. uparyukta kaDhara zabdane AdhUna-bhakta-sivAyanA bIjA arthamAM | na thAya paNa thAya arthAta bIjA arthamAM A niyama na lAge. harI janAra-laI janAra atha- paNa hALi cheerza182 dvitIyAMta evA aMrA nAmane "haranAra evA arthamAM pratyaya thAya che. aMza dAra=A+=rA vAyA-aMzane-bhAgane-laI janAra, bhAgIdAra. tAja-tatkALa-udvareluM ke utareluM' artha-- tantrAd acirodhRte // 71183 // paMcamaeNta tatra zabdane "tatkAla yaMtrathI utareluM' evA arthamAM pratyaya thAya che. tatrI viralUpura tanna+=+: :- tatkAla yaMtrathI utArele paTa-tAjuM vaNAIne AveluM kapaDuM. brAhmaNAd nAmni // 7 // 1 // 184 // paMcammata grAhmaNa zabdane "tatkALa uddhAra karelA evA arthamAM ja pratyaya thAya che. je te koInuM nAma hoya che. trAghAt ciraghura=hmaLa +==Ahmaja: nAma leza-dezanuM nAma. jyAM kAM Dacha(bANathI parzAvelA) nAmanA AyudhajIvI brAhmaNe hoya che temane je dezamAM sadAcAravALA brAhmaNathI tatkALa judA karela che evo deza. Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana uSNAt / / 7 / 1 / 185 // paMcamaeNta 30 zabdane "tAjuM banAveluM' evA arthamAM ja pratyaya thAya che. 3LA avirata=3m=sLa thavA-cUlA uparathI tarakAla UnI UnI utArelI eAchA anAjavALI peya evI rAba. karanAra' artha zItAt ca kAriNi // 7 / 1 / 186 // dvitIyAMta zI ane 3sLa zabdane "karanAra arthamAM ja pratyaya thAya che. je kAInuM nAma hoya to, A sUtramAM jaNAvelA rIta ane 30 zabda mAtra guNasUyaka nathI. zItaM mota-zata: gajhala -maMda-ThaDe eTale kAma karavAmAM maMda-ThaDe. 3si vAra ti-3s: -zIdhra-garama eTale kAma karavAmAM-garama-jhaDapathI kAma karanAra-catura. ArUDha artha ___adheH ArUDhe // 711187 // ArUDha arthavALA ya izabdane svArthamAM pratyaya thAya che. vArthI dro: pijha: (+=+dhi:)-khArImAM droNa vadhAre che. praSiA dvArA rona-eka koNa vaDe khArI vadhAre che. eTale khArI upara eka koNa che. khArI ane koNa e mApavAcI zabda che. saMbhave che ke vartamAnamAM jene khAMDI' kahevAmAM Ave che te A vArI hoya ane jene "NuM" kahevAmAM Ave che te A droNa hoya. IcchA rAkhanAra a - anoH kamitari // 7 / 1 / 188 // kanu zabdane svArthamAM pratyaya thAya che, pratyayata zabda je "Icchuka ane vAcaka hoya te. manu mate anu+tai=anusa-IcchA karanAre. ame ka ra va aa281 mi zabdane svArthamAM ja pratyaya thAya che ane thavA sAthe hasva ne dIdhuM chuM vikalpa thAya che, je Icchuka atha hoya to. gami mayaoN=mami+=samI athavA garama :-IchA karanAre. Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-sukhama adhyAya-prathama pAda 379 ene mukhya artha- saH asya vyaH // 11 // 19 // mukhya ane sUcavanArA prathamAMta nAmathI SaSThI arthamAM pratyaya thAya che. revataH muha: aca=jevadattawvata: sA-jeno mukhya netA devadatta che e saMdha devadattaka kahevAya. enuM baMdhana" artha zuravAra thaze ?? ramanA-UMTanA bacAnA-arthamAM je pratyayAMta zaraNa zabda vAparavo. raNa vadhana sahyANa+=Ava: rAma:-3zizu--UMTanuM banyuM ke jene page lAkaDAnuM baMdhana bAMdheluM che. zaMkhalaka eTale UMTane page bAMdhavAmAM AvatuM lAkaDAnuM baMdhana. jIrava zabda rUDha che ane uMmara batAvanAro che. umana atha- 3oN janahi 7222 ane varaku zabdone 3managna-utsuka-arthamAM # pratyaya thAya che. antaM mana: ca=kata+==:-tatpara. vahunAM mana: carca== =Nuw:-usuka manavALo. ahIM sat ane huM e bane avyayarUpa che. "ene roga artha- kAla-hetu-phalAd roge // 71 / 193 // prathamAMta evA vizeSa kALavAcI nAmane, hetvarthaka nAmane ane phaLavAcI eTale kAryavAcI nAmane vaThI artha je roga artha sUcavAto hoya te ja pratyaya thAya che vizeSa kAlavAcI-dvitIyaH vina: =dvitIya+=DhatI: 14:-dara bIje divase Avato tAva-ekAMtariyo tAva. hetvarthaka-varcataH hetu: kahya-vata+=+te :-jeno hetu parvata che evo roga-parvatanA pANIthI thanAre roga. phala-karma-vAcI-taM pAruM vAna gaNa -+=Ita: kavara:- jenuM kArya TADha lAvavAnuM che evo tAva-je tAva AvatAM pahelAM ThaMDI lAge-TADha vAya che e tAva-TADhiye tAva. Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana . "emAM anna atha- prAyaH annam asmin nAmni // 7 / 1 / 194 // prathamAMta nAmathI saptamI arthamAM sattAnuM sUcana thatuM hoya te 2 pratyaya thAya che. prathamAMta nAma prAyaH-ghaNe bhAge-anarUpa hovuM joIe. gupvA: prAya: anan cAmuDApUrva=pUDA ivamAlI-je pUrNimAe gaLyA puDalA moTe bhAge khAvAnA heya che te pUrNimA-pUnama. kulmAsAt aN / / 7 / 1 / 195 // prathamAMta kumAra ke unmASa zabdane saptamInA arthamAM saMjJAnuM sUcana thatuM hoya te baLa pratyaya thAya che. prathamAMta nAma prAyaH annarUpa hovuM joIe. kulmAsA: kulmASA vA prAyaH annam asyAm=kaulmAsI pUrNamAsI athavA kolmASI vargamANI-je pUrNimAe kulmAsa eTale bAphelA aDada jevuM anna meTebhAge khavAya che te. kumAra ane kumAza ema banne zabda che. vaTakAd in // 7 / 1 / 196 // prathamAMta vaTa zabdane saptamI arthamAM na pratyaya thAya che. prathamAMta nAma prAyaH annarUpa hevuM joIe. vaTA: prAya: anan maghAma=+sva7=vaTarinI vImAnI-je pUrNimAe vaDAM meTe bhAge khAvAnAM hoya che te. draSTA atha- sAkSAd draSTA // 7 / 1 / 197 // sAkSa zabdane draSTA arthamAM - pratyaya thAya che, je kAInuM nAma heya te. sAkSAta grA=sAkSa phalAkSi-sAkSI-sAkSAta jonAra-sAkSI. sAla eTale sagnala arthAta AMkhavALA. AcArya zrIhemacaMdrasUrie racelA siddhahemacaMdrazabdAnuzAsananI svapajJa laghuvRttinA sAtamA adhyAyanA prathama pAdane savivecana anuvAda pUre che. Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama adhyAya (dvitIya pAda) ) tad asya asti asmin iti matuH // 72 // 1 // te enuM che' evA arthamAM ane te emAM che' evA arthamAM prathamAMta nAmathI mata-matu-pratyaya thAya che. bhUtakALa hoya te na thAya. ane bhaviSyakALa hoya te paNa na thAya. nau: marI gati=+mag=momAna-jenI pAse baLada ke gAya che te-govALa. vRkSa amin mati=rUkSamatu=kSavAnuM nirika-jemAM vRkSa che evo parvata. bhAva: maraca mAsana-Ane gAyo hatI-ahIM bhUtakALa hovAthI mA na thAya. ma: 342 mavitA:-Ane gAya thaze-ahIM bhaviSyakALa hovAthI mata na thAya. DrAyaH manAri-ghaNuM vagere-arthamAM mata pratyaya thAya che. sUtramAM ti zabda mukele che tene lIdhe ema samajavAnuM che ke "te enuM che ane te emAM chee be artho uparAMta bIjA keTalAka vivakSita arthomAM paNa mata pratyaya thAya che ane tuM arthavALA bIjA pratyaya paNa thAya che. bIjA je vivakSita arthomAM mA thAya che te vivakSita athene AcAryo nIce jaNAvelA che mama-ninA-prazaMsAku nityayotizAse | saMsarge'stivivakSAyAM prAyo matvAdayo matA:" // 1 // 1 mU-ghaNuM-jemake, romA-ghaNuM gAya che evuM sUcana che. 2 nA-niMdA-jemake, zarUAvo+-zarlI azva-zaMkhedaka hovuM e gheDAnuM apalakSaNa che-zaMkhedakI zabda gheDAnI niMdA sUcave che. 3 zi-vizeSa vakhANa-hAmahU=AratI-rUpavALI kanyA, je ke rUpa te kanyAmAtramAM hoya che paNa je kanyAnuM rUpa vizeSa AkarSaka-manahara heya-te kanyA ja khAsa karIne rUpavatI gaNAya che. rUpavatI zabda kanyAnI prazaMsAne sUcaka che. Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 4 nizrcayo--hamezAM hayAtI-kAyamI-kSIra+nU-kSIfoLa: vRkSA: TaniH-kAyama dUdhavALA rAyaNa vagere vRkSeA kAMTAvALA heAya che-kSIrI zabda dUdhanI kAyamI hayAtIne sUcave che tathA kAMTAnI paNu kAyamI hayAtI sUcave che 5 pratijJAyana-sAdhAraNa heAya tenA karatAM vadhAre-vAna maha:-mahala baLavALA che. sAdhAraNa rIte baLa tA dareka manuSya vagere prANImAM heAya che paNa mahalamAM vadhAre paDatu khaLa hAya che eTale A vavAnuM zabda mahalanA vadhAre paDatA aLane sUcaka che. - saMjJa-sa badha--je saMbaMdha lAMbA phALa mATe hAya che te saMkha dha-zS+R= kint-maDhI-daDavALA saMnyAsI. Ama te dhaNA leAkeA peAtAnI pAse daMDa rAkhe che paNa sanyAsInu nizAna ja krUDa che. 7 kSatti-vi dhamAnatA-hayAtI vyAghra+mata-vyAvravArta:- vAdhavALA parvata che ahIM mat pratyaya vAdhanI sattAnA sUcaka che. A cAt ||ArA ahIMthI mAMDIne gunAhimyo ca: chAyA tathA vAta prazastAtAta [chArAjA" nA ya pratyaya nA vidhAnavALAM mUtrA sudhImAM je je nAmane--prakRtine raca pratyaye| kahevAnA che te tamAma prakRtine tapU anya ati-'te Anu che'ane TU smina asti-te AmAM che' evA arthamAM mattu thAya che, mArI asya, azmina nA asti-kumArI+matu=mArImAna-kumArIvALA. prItti: asya, smin vA masti-strIdi+matuauhimATU-ceAkhAvALA. za-prathama sUtra vaDe ja satra mattu pratyaya thaI javAnA che te pachI A sUtranuM vidhAna zA mATe ? sa-vAta barAbara che paNa je prakRtie mATe A sUtranu vidhAna che te prakRtione matu pratyayane khAdha karIne khIjA pratyaMcAnu vidhAna karela che tethI vidhAna karelA apavAdarUpa pratyaye thatA heAvAthI sAmAnyarUpa mattu pratyaya te te prakRtine lAgI zake nahIM, mATe apavAdanu vidhAna hoya to paNa jaNAvelI te te prakRtine tA mattu pratyaya paNa lagADavAnA che e sUcana mATe A sUtranuM vidhAna che. A prakaraNamAM 'enI" eTale enI sAthe, enI pAse vagere asamajavA tathA emAM' eTale enA tAbAmAM enA dharamAM vagere atha samajavuM. Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-saptama adhyAya-dvitIya pAda 383 navA phUla pakArArUpa na vagere zabdone matvarthamAM phakta pratyaya thAya che. nI mA, azmira va gati=auruM=nAviDa athavA naumAna-hoDIvALA-enI pAse heDI che athavA enA tAbAmAM heDI che. kumAra kahya, smina vI mati=mArI+3=3mAri: athavA kumArImAna-kumArIvALe-enI sAthe kumArI che athavA enA tAbAmAM kumArI che. ziHi phana hArANA zilAdi-zikhA vagere-zabdane matvarthamAM eTale je arthamAM matu pratyaya thAya che te arthamAM na pratyaya thAya che. zivA mahya, azmina vA sahita=zillI+rUra=rilI, rivAvAna-eTalIvALe-eTalI che athavA jenA mAthAmAM coTalI che. mAhyA mA, vA ati=mArU mArI, mADhavAnu-mALAvALo-DokamAM jene mALA che athavA jenI DekamAM mALA che. trahmAcipha tau zarArA trIdi vagere zabdone matathamAM rU ane phrena e bane pratyayo vArApharatI thAya che. vrIhiH asya, asmin vA asti-nohi+ika = brIhikaH, vrIhi+in = vrIhI, vriihimaancekhAvALe. "ene che' ane "emAM che" evo artha badhA ja udAharaNamAM samaja. mAyA asya, asmin vA asti-mAyA+ika-mAyikaH, mAyA+in mAyI, maayaavaankapaTa karanAre-kapaTI athavA iMdrajALa karanArA. gatA ganezavarata pArAdA. aneka svaravALA kakArAMta nAmane matvamAM ja ane unna pratyaya thAya che. 3makra=harijA, -ijhI, haravA-lAkaDIvALA. 87+=tri, chatrAna-vI, chatravA-chatravALe. Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana garirA garaH ArANA gariH zabdane satvarthamAM rU ane dhana pratyaya thAya che. ane matu pratyaya paNa thAya che. tathA e pratyaya thatAM gAne badale borSa thAya che. zira+==+=tuM, mazaH+= +7=Ava, sararSivAna mAthA vagarano artha sattA mAvata rAThA dhana atha sivAyanA bhAvavAcaka eTale upavAcana athavA prajanavAcaka artha zabdane ane bhAvavAcaka martha zabda jene cheDe che evA zabdone matvarthamAM ane pratyayo ja thAya che arthAt bhAvavAcaka artha zabdane mata pratyaya na thAya. artha= ami:, marthana=marthI-upayAcana karanAra-garajI. pratyartha+=g ; pratyartha prayaLa -zatru. savAra paisAvALo-dhana arthamA to mata ja thAya eTale A niyama na lAge. ghArtha-juvAre rU chArA vIhi arthaka zabdone ane tu vagere zabdone marthamAM phasa, % ane na pratyaya thAya che. zAphizAstri, zAkirUM=zAjhi:- zArirUna-zAstrI, rATha+mata=rANAjU sALa-cokhA-vALo. tuja+4=, tura+= ituraM+nanu, tu+1=1ta-davALo -meTA peTavALe. vara_risa, 3ra4=3ri, sArU=rI, 3+==AvA-peTavALe. svAgAd vivRddhAt te // 72 // 10 // vadhAre vadhelA svAMgavAcI nAmathI % ane jU pratyaya thAya che. vimAnata-jaLa adbha=+=A , += 6 , 7 Lo, +ma-zavAra-vadhAre moTA kAnavALo-sAdhAraNa hoya che tenA karatAM vadhAre lAMbA pahoLA kAnavALe. Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-dvitIya pAda vRndAd bhArakA // 72 // 11 // yunara zabdane matvathasUcaka vAra pratyaya thAya che. vRndra+gAra*=jAra, kAna-samUhavALA. zabdane matvamAM mArA pratyaya thAya che. 244+==Ara, rasAvAzIMgaDAMvALo. - 2 pharAra IIIrANA 4 zabdane, va zabdane ane zukra zabdane satvarthamAM na pratyaya thAya che. , karavA-phaLavALe. H=La, varaMvAbU-pIMchAMvALo-mera. zakannarAjaLa, javAna-zIMgaDAMvALuM-pazu athavA zikharavALA-parvata. ma Na = rAjA maTha zabdane satvarthamAM phrena ane phana pratyaya thAya che. mamamamama:-mele. mamata=majhina -mela, machavAna-mela. - ita kArANA madatta zabdane ane vardhana zabdane matvamAM ta pratyaya thAya che. mahata+jJa=:, mahatyAnna-vAyuvALa athavA devavALA. vanasna=patA, varSavA-parva-havAvALA-pavana. vahi-vaTi je mA korA vari, vATe ane tuSTi zabdone matvamAM ma pratyaya thAya che. vajhima==Ama, vaDhivAna-vaLIo-karacalIovALe. dinama=vaTama, vaTavAnaturinama=sunima:, turivAjU-meTI duMTIvALuM. hema-25 Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana -gumAra yukta chArAzA. jaLa, dama, ane sukham zabdane matvathamAM yu(zuddha) pratyaya thAya che. pu=Layu-UnavALA-ghaTe. rAmapu=maNu-zubhavA. ahRputrayuahaMkAravALo. A pus pratyaya huM nizAna vALe che eTale sita pratyaya gaNAya. -khyAM yuti-m-suta-va-mama hArAlA kram zabdane ane zam zabdane matvamAM cuM, ti, ya, tu, ta, 3, ane ma pratyaya thAya che. stutravadhu:-sukhavALo zamUkyuyuH- sukhavALo mU+ta=saMtiH zammati=ti:ya:-,, rAmya :mU+tu==vaMta: [tuM=zetu:mastaeta: [+ta=rAMta:-, za=H[+ma=ma - zakrma =ma:ahIM batAvela yu, yasa pratyo sita pratyayo che. vavAtanA-jAdAt karA karAza va, vAta, 7 ane trATa zabdone macthamAM kai pratyaya thAya che. vaDha+vasU: athavA vaDhavAjU-baLavALo, vAta+=vAtUH-vAyuvALA-vAyaDe. yutta =ratUTyA-dAMtavALo-bahAra nIkaLela dAMtavALe. sTAra+8=DhI:-moTA lalATavALo. A badhA zabdomAM matu pratyaya lagADIne paNa udAharaNa samajavAnAM che. prAcAr gAtA hArAranI prANInA aMgavAcaka nAkArAMta nAmane mavarthamAM 2 pratyaya thAya che. cU3+=NUka, rUkAvAna-ceTalIvALA. gavAn prAsAra - jaMghAvALe mahela che.-ahIne jaMghA zabda prAyaMga. nathI, tethI stra pratyaya na thAya. mahelanA AdhArarUpa nIcenA bhAgane paNa jadhA kahevAya che. Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-saptama adhyAya-dvitIya pAda simbAri-sudrakAnta-sabhyaH macharArA sina vagere zabdone, kSudrajaMtuvAcaka zabdone ane rogavAcaka zabdone matvarthamAM sa thAya che. neLiyA sudhInA jIvo zudra jaMtu gaNAya. hiSkArasiMdaH+=GH; fsadamavAnuM cAmaDInA rogavALo. , vadarza=as:, vaivAn-varmavALo. sugaMtu-l+=^*:, yUvAna-jUvALo -mAthAmAM jU paDela che e. ja-mUcha+#=mUchAM 4, mUchAvA-mUchavALA-bebhAna thavAnA rogavALe. prajJA-pa-3-nari - kArAzA prajJA varga 3 ane pitta zabdone mavathamAM ane pratyaya thAya che. prajJA+=prajJA, prajJA -zaa:-prajJAvALA-buddhivALA. varSa+=varSa:, vapha=affa:-pAMdaDAMvALo ke pAnavALo. 3+4=3 , 3 = tri-pANIvALA. na+=na na =na, navAjU-phINavALe. jaTA-bakarA-ghATana te chorArarUA. #aa, naTA ane ghATA zabdone matvarthamAM stra ane rUDha pratyaya thAya che, je kSepa-niMdA-arthanuM sUcana thatuM hoya te. +4=AchAathavA sTArca=Atri -paganI nasavALe. gajha=A-athavA kaTApha naTi:-jaTAvALA-le kone ThagavA mATe jaTAvALe thayela. ghATA+4=ghATA: athavA ghATA+sTa=vATi: gaLAnA moTA kRNasa-kaMThamaNi-haDiyA-vALA vAvAna-ahIM kSepa atha na hovAthI A niyama na lAge. vAcaH Ala-ATau // 7 // 2 // 24 // vA zabdane macthamAM mAtra ane mAtra pratya thAya che, je niMdA ja|tI hAya to. vAvU+gAruM=nnAvADa-vAcALa-bahu bakabaka karanAre-vAyaDe. aqmATa=vAvo: Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana bhin |rArA vAra zabdane mavathamAM minU pratyaya thAya che. vAramavAminna-vANI, vAvA-kuzaLa vaktA; vidvAna. madhyAjyika che hArAradA madhu vagere zabdone matvarthamAM 2 pratyaya thAya che. madhu+=+dhu rasa-madhura rasa. raya+rara:khanuM-gaLAnuM-meTuM kANuM, khavALA -ma-gadheDe. dhyAti va ArANA kRSI Adi zabdone matvarthamAM var pratyaya thAya che. muvI+jasTa=vasa: gurugrI-khetIvALA-kaNabI. sAsu-vajU=bAhutIva: vaiSNavA-ANutimAna-kalAla. ma-vichA rA- NchArA28 sroma Adi zabdane matvamAM ja pratyaya thAya ane viza vagere zabdone matvathamAM dRDha pratyaya thAya che. homa+rA=omA, comavAjU-lemavALo. ziri+A=jiriza, parimAna-giriza-mahAdeva. vikapha pijhira vijhavAnacIkAzadAra, bIjo atha pIMchAvALe. kAnU+==rasi:, karavA-chAtIvALe. ma vagere zabdone matvamAM na pratyaya thAya che. += +mA=manI vArtA ratrI-suMdara aMgavALI strI. yavatI. jAma+=AmanA, pAmava7-khasa ke kharajavAnA rogavALA. " rAjI-pITI-vAra dUzvara = kAzarU zAvI, pANI ane rR zabdone matvarthamAM na thAya ane na thatAM te zabdone anya svara sva thaI jAya che. zAzvIna zAkIna, sAmAna-zAkI-meTuM zAka ke zAkane samUha, zAkavALo. vastrA+=Ani:vAmAna-pAlI-meTuM parALa ke parALane bhUke-kaDabane zUrA palAlIvALe. ha#==kuMja, darvAna-dhAdharanA rAgavALo. Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-dvitIya pAda viSvaSaH vipuH = GArArU vi zabdane mavamAM 7 pratyaya thAya ane na thatAM vighnane badale viSu rUpa thAya che. viSvakU+1=vig+1=vighuLa:-ravi athavA vAyu. vizvavAnU--adhe kiraNAvALA. janmyA anaH ||garAo rakSmI zabdane matva sUcaka ane pratyaya thAya che. 3&41+37=3&49:, seglarz-a&Hlqial. . prajJA-zraddhA-gAM-vRtte : |||||| jJA, brahmA, carcA ane vRtti zabdane matva sUcaka na--+a-kSa pratyaya thAya che. " pratyaya sAthe je " che te te vRdvi rUpa parivartananA sUcaka che. prajJA+8=:]jJaH, prajJAnU buddhizALI, zraddhA+*=zrAddha:, zraddhAvAnlR-zraddhAvALA. a+1=Arja:, bAvAr arcA-pUjA karanArA athavA pUjA pAmanAre. vRtti+=vArta:, vRttimAna-vRttivALA-vRtti eTale vRtti athavA vivaraNu. jyotsnAtimyaH z |||||| nyonA vagere zabdone mavathasUcaka baLU pratyaya thAya che. kayonA+ba=kauna' rAtri:-jyAztAvALI rAtrI. sitA-rAt ArArUpI siktA ane rArA zabdane matasUcaka zrad pratyaya thAya che. sitA+=nd;, fsAvA retIvALeA. zao1+4=cA':, rAAvAnU-kAMkarAvALA bhAta. rUTa: 6 deze AgarArA sitA ane rAI1 zabdone 'deza' arthasUcaka matvIya phaLa ane maLyu pratyayA thAya che. sitA+s=siRRti:, sinnatA+aN=saitA:, fttattAvAna-retALa pradeza. rAU+<=Ahi:, rA rA+=cArjara, zarAvAnuM-kAMkarAvALA pradeza. 389 Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana -ko mA rASTranA ane zabdone matvartha sUcaka ma pratyaya thAya che. +=zuma-AkAzavALa pradeza z+=kuma:-lAkaDAvALuM -jhADa. veme-mAri pherA kArArUbA s, ae ane mArA zabdone matvArthasUcaka chuM pratyaya thAya che. jhAjharUra=103Ira, 1 vA-kaDavALo. gAkama=cAra, gAvAna-aMDakezavALe. mAra=mArI, mAvAna-bhAMDavALo. chUvAra : chArArUI. wjU zabdane matvatha sUcaka 32 (3) pratyaya thAya che. vajazUhura=g, jhumAna-kharajavALo. naMta unnatata 240 "uMcA dAMta atha vALA raste zabdane matvathasUcaka ra (Du) pratyaya thAya che. rata-3=tura:-moTA dAMtavALe. tavA-sAmAnya dAMtavALo. meSa-thAt savA rUrala pADyA. medhA ane raNa zabdane mavatha sUcaka pura pratyaya vikalpa thAya che. mevA=vira:, medhAvAna, evAva-buddhivALo. rA+rUra=thiH, rathayAt, rathI-rathavALo. pahucari bAda karAra kRpA ane zUrA zabdone matvArthasUcaka mA pratyaya vikalpa thAya che. zrA+mArjI-pAchuM, pAvA-kRpALu. rAhu-srayA;, hRthavA hRdayavALo. Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-dvitIya pAda 391 391 rAtira mahArASTarUA. veza zabdane marthasUcaka va pratyaya vikalpa thAya che. za4=rAva:, zavAna, I-kezavALA. mana vagere zabdone mavathasUcaka 3 pratyaya thAya che. manisva=maLavA, maNimAsU-maNivALo. hiraga+4= divasa, phiragravAjU-hiraNyavALe. nAta mA 2 varAchA dIna evA svAMganAvAcaka zabdone matkarthasUcaka tra pratyaya thAya che. hIna: : cahya gati= +jha= -khaMDita kAnavALe. MvAjU-kAnavALo ahIM "kaNahIna aMga nathI tethI A niyama na lAge. vastrAkhyiA gharAjA agra vagere zabdone matvartha sUcaka ma pratyaya thAya che. vastra=mazramaabhra-Abha-AkAza, madha athavA svarga ajavALuM sthAna. sa+=ma: patra -harasa-masA-vaLo maitra. ja tA:-mAyA-SiA-sAH vina rAkaLA. jenI cheDe gat che evA zabdone, tathA tava, mAyA, mevA, ane stra zabdone matvathano sUcaka vina pratyaya thAya che. cA+ cAravI, yazasvAna-yazasvI. medhA vina-meghAvI, mevAvAna-buddhivALo tA+vina==gra, tapavA--tapasvI. sU+vina-4. sUvAra-mALAvALo. mAyA+vina=mAyAvI, mAyAvAnU-kapaTI. charA34 sUtramAM je snAdi gaNa Apela che temAM "va' zabdane paNa gaNavela che. eTale ene maLa te thAya ja. paNa A niyamathI vina pratyaya paNuM thAya che. e mATe satramAM tapanna zabdano nirdeza karela che. zabda kahevAthI ja sAm zabda AvI jAya che paNa enuM pratyaya, vina pratyayane lAgatuM na aTakAve mATe tene jude ullekha karela che. Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39ra siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana sAmAn tIrdha zarASTa8 mAma zabdane matvatha sUcaka jIvana pratyaya thAya ane vinna thAya tyAre gAmane atyasvara dIrdha thAya che. kAmaka+vina=kAmavAva, kAmavAna-rogavALA. vAt mina e hArASTa. sva zabdane "za-svAmI" arthanuM sUcana thatuM hoya te mavathasUcaka mi7 pratyaya thAya che ane mana thAya tyAre havane davA thAya che. a+7=DhAravAma-svavALA-Iza-svAmI. sva eTale potAnuM ghana ravavA-dhanavALo ahIM Iza artha nathI tethI mana pratyaya na thayo. jo rAha jo zabdane mavathasUcaka mina pratyaya thAya che. nomi=mI, mAsU-gAyavALo. ka: vina-vI asara antaH IIchArApaza jakArAMta evA ka zabdane matvarthasUcaka vana ane vastra pratyaya thAya che ne e pratyaya thatAM karNa zabdanuM karnara evuM sakArAMta rUpa thAya che. kavi7= +vijU karavI, va, kavana-baLavALo. taniSA-gravakonA hArArA tamamra zabdane martha sUcaka 2 pratyaya lagADIne ane temanuM tamid rU5 banAvIne tamila zabda banAvavAnuM che. mArga zabdane satvarthasUcaka 3 pratyaya lagADIne ane mAnuM maLe rUpa banAvIne maLeva zabda sAdhavAne che, jayotindra zabdane mavarthasUcaka 7 pratyaya lagADIne ane kayotin nuM kayor rUpa banAvIne godanA zabda sAdhavAno che. tama: acAn sati sA=zmara=minnA tamannA, taminnA rAtri -tama-aMdhakAravALI rAta, tama: hita gg tAni tamitkALi gudAmuNAni-jemAM gADha aMdhArAM che evAM guphAnAM mu. Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-dvitIya pAda 393 artha gati garimana -==arbanai==garNaya: samudra = -pAzuM, jemAM pANI bharela che te samudra-dariyo. kacati: gaNita mAM sA= thof++==orasUnana+=ona-tivALI caMdranI prabhA. jema tamanna prayoga thAya tema tamasthAna paNa thAya. tamasthAna aMdhArAvALo bhAga. (juo 11ArakA) gunA iva ArA jarUA guLa vagere zabdone matvamAM ya pratyaya thAya che. junA=Avya: athavA kuLavAn nA-guNavALo puruSa. himaca=H athavA himavAnuM niri:-himavALo parvata. rakapAta karAta-gAtA meLApakamAM prazasta vizeSaNavALA ane hatheDA vagerethI TIpAyelA athavA ghaDelA evA vizeSaNavALA zabdane matvamAM ya pratyaya thAya che. vastra=:-prazasta rUpavALo baLada ke gAya. W+=vi #AvaLa-eraNa para mUkIne hatheDAthI TIpe-ghaDela-rUpAno sikko. havAnuM pracA-bIjA arthamAM pavAnuM vaparAya che. pUnAnA chorA pUrNamAsa zabdane matvarthamAM gan pratyaya thAya che. pUrNamAsa+aN=pUrNamAH asti asyAM sA pUrNamAs+aNa paurNamAsa+I= paurNamAsI-2 divase mAgna eTale caMdra pUrNa thAya-dekhAya te tithi-pUrNimA-pUnama. pUrva mata rUIchArApaddA pUrvapadamAM go zabda hoya evA sakArAMta zabdane savarthamAM phaLa pratyaya thAya che. ++=aurAti-se gAyavALo. norvazaktimAna-vIza gAyavALo-ahIM bakArAMta zabda nathI paNa viMzati evo IkArAMta zabda che. tethI A niyama na lAge. Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana niSkAdeH zata-sahastrAt // 7 / 2 / 57 // kevaLa - nidAna ane kevaLa nisatra e bane zabdane mavarthamAM | pratyaya thAya che. fzataLa-zAMti-nika nAmanA se sikkAvALo. niSkanaisaddhi-nika nAmanA hajAra sikkAvALo. varganivArazatam madhya gaNita-senAnA se sikkAo jenI pAse che ahI nidAta zabda kevaLa-ekalo-nathI paNa "anidAta' zabda che tethI A niyama na lAge. __ekAdeH karmadhArayAt / / 7 / 2 / 58 // jenI AdimAM zukra vagere zabdo hoya evA karmadhAraya samAsavALA makArAMta nAmane matvarthamAM vaLu pratyaya thAya che. [+garUmeovi-eka gAyavALe. sarvAdeH in // 7 / 2 / 59 // - jenI AdimAM urva zabda hoya evA sakArAMta zabdone matvathamAM karmadhArayasamAsamAM rUr pratyaya thAya che. saghana sarvadhana-badhA dhanavALe. prANisthAd asvAgAd dvandva-ruga-nindyAt // 7 // 2 // 60 // prANImAM rahelAM asvAMgavAcI rasa dhasamAsavALA nAmane, rogavAthI nAmane ane ni dAvAcI nAmane mavathamAM rUnuM pratyaya thAya che. asvAMga- samAsa-anta-ra+4+=+ nI-kaDAM ane valaya paheranArI rogavAcI-phuTana=kRSTaketanA regavALe. niMdAvAcI-rAvartana=AvatI-kakudane jene AvatuM hoya te -khuM dhikhudhavALo. pupAjhavAnU vRkSa:puSpa ane phaLavALuM vRkSa-A puchapaphaLa rU5 artha prANImAM rahela nathI tethI A niyama na lAge. tana-rIvarta-stana ane kezavALI-A stanakeza to svAMgarU5 artha che tethI A niyama na lAge. Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama-adhyAya-dvitIya pAda 395 vAta-atIsAra-pizAcAt kaH ca antaH // 7 / 2 / 61 // vAta, atIsAra ane pizAva zabdone matvarthamAM 2 pratyaya thAya che ane e traNe zabdone ane "' umerAya che arthAta matvarthamAM jina pratyaya thAya che. vAta+f=vAta-vAyu prakRtivALo. alAravi=tasAra-atIsAra rogavALo. pirAva+vi=pizAca-pizAcanA vaLagADavALo. pUchAt vayasa kArAddA je "uMmara' jaNAtI hoya te pUraNa pratyayata nAmane matvamAM phana pratyaya ja thAya che, na thato nathI. varAmamU mati =Ama+7=1zvamI vADha:-pAMcamA divasanuM ke pAMcamA mAsanuM ke pAMcamA varasanuM bAlaka, - puNA charAddarUpa surava vagere zabdone matvamAM rUnuM pratyaya ja thAya che, matuM thatuM nathI. sua+3 muvI-sukhI suva-+7 suvI-duHkhI. mAtrAdhA ne kArAddA mArA zabdane lepa-niMdA - arthamAM matvArthasUcaka - pratyaya ja thAya, tu na thAya. mAtrA+sanmASThI-mALI-jAte maLI hovA chatAM mALInuM kAma na AvaDatuM hoya te mALI-A rIte "mALa" zabda kSepasUcaka samajo. mArAvAra-mALAvALo -ahIM rUnuM na thAya paNa matuM thAya. tharma-sIvantari IIbarAddA je zabdane cheDe dharma zabda Avela che, je zabdane cheDe zI zabda Avela hoya ane je zabdane cheDe traLa zabda Avele heya te zabdane mavarthamAM nuM pratyaya ja thAya che, mata thato nathI. munirmarUna=nadharmI-muninA dharma vALo-muninA AcAravALo. tiza =tirastrI-yatinA zIlavALo. grAhyAvarU trAhmaLavaLa-brAhmaNavarNavALo. Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana cAdu Ine vAt AcharAddI jenI AdimAM bAhu zabda che ane Uru zabda che evA vAduvana ane varu zabdone matvamAM nlR pratyaya ja thAya che, mattu thatA nathI. 396 duSa=muvalTI-bAhubaLavALo. +1=4%1-sAthaLanA baLavALo. mana-ma-jIjbAne nAmni 1ArAddI masU cheDAvALA nAmAne, meM cheDAvALA nAmeAne ane anna vagere zabdone 'vizeSa nAma' artha hoya to matvamAM krlR pratyaya ja thAya, matu na thAya. I mana-sAmana+nlR=AminI-hAravALI, ma-soma+na=sominI-caMdravALI. hasta-sta-rAjJAto ArAddA hasta, ramsa ane ra zabdone pratyaya lAgyA pachI jAti' artha jaNAtA hAya te| matva mAM r pratyaya ja thAya che. 77+phana=hatI-hAthI 77+l=1-hAthI ra+sU=1-hAthI *14''=maniI-kamalavALI. ma+rU=fhI-kamalavALo. hAthI' zabda ahIM hAthInI jAtine sUcave che, mAtra 'hAthavALo' ke 'dAMtavALo' evA eka kAI atha hoya te dastA, ntI ke dardI zabda banatA nathI paNa dastavAnuM, ane hasavAnuM karavAnuM zabdo thAya che. varSAt NAiiLa ||rA|| vaLa zabdane brahmacArI' artha jaNAtA heya tA matvamAM phnna pratyaya ja thAya che, mattu thatA nathI. vaLa +g=qLI n-brahmacArI. brahmacArI a na heAya tyAM vaLavAnlR eTale amuka vaNu vALo evA ja atha thAya che. - Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-saptama adhyAya-dvitIya pAda 397 kuNA re IIchArAma gujara vagere zabdone "deza" artha jaNAto hoya to mavathamAM na pratyaya ja thAya che tu yA nathI. purU-purina+=puranI parinI-pAvALI taLAvaDI, puravAnuM suttI-hAthI A zabda dezavAcI nathI tethI A niyama na lAge. susAna H 727 suvAcI ane pAmavAcI zabdone matvarthamAM ca pratyaya thAya che. achAM vAju cahya hita-achAtrA+=achAvAyaM sUra-achAvApha nAmanuM sUta. vAtra maphati=rAyAphreMca=AjJA yajJAcuM sAma-sAma vedanuM yajJAyajJIya prakaraNa vAdhyAya-kuvA I/chArA adhyAya sucaka ane manuvA sUcaka nAmane lAgelA matvartha sUcaka IMca pratyayano vikalpa lepa thAya che. 'gada bhANDa zabda: asmin adhyAye vA anuvAke asti iti gardabhANDa+Iya-gada bhANDa: athavA jamAikIcaDa thAya, canuvA:-gaIbhAMDa zabdavALe adhyAya ke anuvAka. matvarthane A prakaraNamAM adhyAyavAcaka ke anuvAkavAcaka nAmane IMca pratyayanuM vidhAna AcArye karyuM nathI tema chatAM AcArya ahIM vikalpa lepanuM vidhAna kare che tethI anumAna karavuM paDe che ke adhyAya vAcaka ane anuvAka vAcaka zabdone matvathamAM phrA pratyaya nuM vidhAna samajI levuM ane pachI tene lepa A sUtrathI karo. vire gaI 2ArA vimuLa Adi zabdone "adhyAya" arthamAM ane anuvAka arthamAM matvarthamAM bhaNa pratyaya thAya che. viguw: rA: garimana grAse manuvA vA yati vimuf+=muja -je adhyAyamAM ke anuvAkamAM vimu zabda Ave che te vaimuja adhyAya ke anuvAka.. levAyu: ithAyaH anuvA: vA-deva ane asura zabdovALo adhyAya ke anuvAka Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana ghoSa ga ArANA vAvata vagere zabdone "adhyAya ane anuvAka" arthamAM matvarthamAM magna pratyaya thAya che. * * ghoSata zara rimana ati=oSaa+%=ghoSa#-jemAM "ghoSA' zabda Ave che te adhyAya ke anuvAka. ahIM mavathI pratyAnuM vidhAna pUruM thayuM. ghare gAyatrgarA. prathamAMta nAmane SaSThI ene prakAra evA-arthamAM gAya' pratyaya thAya che. sAmAnya karatAM jemAM bIjA prakAranI vizeSatA hoya te prakAra kahevAya. va: prAra: 3=Tu+gAya=ghaTukAtI:-paTu-kuzaLa-prakAravALo-jenI rIta bhAta ke zailI paTu che te. ja savAreka hArASnA ag vagere prathamAMta nAmane "ene prakAra evA arthamAM ja pratyaya thAya che. anu: rAjAra; carca==g #=aaH vaTa -jhINA prakAranuM vastra-jhINuM sUtaramAMthI vaNela pAtaLuM ke halakA vajananuM jhINI jAtanuM vastra. jUha prAra: sa=Q+=Atha: vara:-jADA prakAranuM vastra-jADI jAtanuM vastra nI-nojha-vAtanu-ca wria gAjhikyA chIdra nI zabdane zAli arthamAM, gomUtra zabdane DhAMkavAnA sAdhana arthamAM, vAta zabdane surA-madya-arthamAM, purA zabdane sApa arthamAM, cava ane vIhi arthamAM, ane kReLa zabdane tala arthamAM-A badhA prathamAMta zabdone ene prakAra evA arthamAM ja pratyaya lAge che. vIrtha*==IH prajAH maw:=LI zAji-junA prakAranA athavA jINuM prakAranA cekha namUtra+=omUtra prAra: ma=mUvam mAchIvAna-gomUtranA AkAranI bhAtavALuM bharata bhareluM DhAMkavAnuM sAdhana athavA gomUtranA raMga jevuM AcchAdana. avAkAta =gavarAta: prAra: kAca-gavarAtiw rA-uttama prakAranI surAmagha. sura+=surA prAra: maya-gura: Adi-dArU jevA vaNavALo sarSa. thaa+=Ava: prAra; ahya-gava; vrIhi -java jevo vIhi. sLa+=s: nai: -$TI: tistrA-kALA prakAranA tala-kALA tala. Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-dvitIya pAda bhUtapUrve pacaraT // 72 // 78 // bhUtapUrva-pahelAM hatu." evA arthamAM svArtha sUcaka TU arthAt caM-pratyaya thAya che. ahIMthI AgaLa AvanArA sUtrAmAM kahelA pratyayA 'svA' anA sUcaka samajavA. bhUtapUrva mJADhavA-AADhathI je pahelAM paisAvALI hatI te. goSThAt b ArAthI goSTha zabdane bhUtapUrva' atha sUcaka svAmAM-phaina-(nAr ) pratyaya thAya che. mUtapUrva: poSTha:=moina=auSThIna: veza:-je pahelAM geSTha rUpa hatA evA deza 399 lA-pUr IIIRI80|| padmayata nAmane 'bhUtapUrva artha sUcaka svAmAM savya ane sarva-pratyayeA thAya che. maitrasya mUtapUrva: :=matra+vya-maMtrabya; nau:-pahelA A baLada caitranA hatA. maitra+kharaTU-maMtranara: nauH-pahelAM A baLada caitraneA hateA. nyAye tamuH ||ArA8|| SaSThayata nAmane' 'judA judA pakSane Azraya' artha jaNAtA heAya te tas (tApu) pratyaya thAya che. vi+jJAzraya-vividha pakSane Azraya. devA/junata: (anu natar) amavana- deve aju nanA pakSamAM hatA. jIe 1AArA raci: neta: (darna+samra) mana-sUrya karNanA pakSamAM hatA. ronAr pratIkSAre ghArA8|| gavAcI padmavaMta nAmane jo 'pratIkAra' artha jaNAtA heya teA takU-tamupratyaya thAya che. yAddiSThAyA:-pravAAita =strAddiAta:, athavA pradidbhAyA: du--rozasya praeAra ruhra arthAt pravAhikA-sa grahaNI-nAmanA rAgane pratikAra kara. Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 0 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana pari sarva-3 garANA para zabdane "tamAma bAju' arthamAM ane garama zabdane be bAju' arthamAM taNa-ta-pratyaya thAya che. varita:=rita -cAre bAjue. amita = mitae bAjue. vRkSa vari mami vA-vRkSa tarapha athavA vRkSa sAme-A prayogamAM tamAma bAju ke be bAjune artha nathI, tethI A niyama na lAge. vibhaktivALA mAra vagere zabdone ta-ra-pratyaya thAya che. AvI, =mAhita=gati-AdimAMthI athavA AdithI-pahelethI-laIne. maLe, madhyAt vA=maSyastasUtramaNyata:-madhya-vaca-mAMthI ke vaccethI laIne. kSepa-ti-vyag and dIyAcAra ILarAThA akartAvAcaka tRtIyAMta nAmane lepa-niMdA-arthamAM, atiprada-AgaLa cAlyA javuM athavA atizayatA-adhiktA-arthamAM ane avyathA-calAyamAna na thavu- bha na pAma athavA bhaya na ho-arthamAM tadu-tarasU-pratyaya thAya che. na kSia =vRtta+tA=vRta: kSitaH-AcAravaDe niMdita vRtta ati rAte vRttataH tigraNa-bIjAnI apekSAe vRttathI-AcaraNa dvArA-AgaLa vadhelA AcAravALo-vadhAre sArA AcAravALo. vRna ne hAthate vRtaH na rAisa-je pitAnA kaThora vRttathI-AcaraNathI calAyamAna thatuM nathI, kSobha pAmatuM nathI athavA koI jAtane bhaya pAmatA nathI. kSetre sitta:-me tiraskAra karyo---ahI kartA artha che tethI A niyama na lAge. pApa-dayamAna mULarAhA akartAvAcI tRtIyAMta nAmane pApa ane saMbaMdha hoya che athavA "hIna thatA' arthane saMbaMdha hoya te ta6-ta-pratyaya thAya che. rina pAva:-vRtta+ta=ratA-AcaraNathI pAparUpa thAya che. arora hRtti-vRttata: te AcaraNathI hIyamAna-hINetha jAya che. Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-saptama adhyAya-dvitIya pAda 401 ttinA pakavAra kArA8nA je nAmane prati-pratinidhinA arthamAM pratinA pagamAM paMcamI vibhakti thayelI hoya te nAmane te ja arthamAM taNu-TU-pratyaya thAya ane paMcama vibhakti paNa thAya. eTale e baMne vArApharatI vaparAya che. minaDu: garNanAt arjuna: vA-abhimanyu arjuna pachI Ave che eTale arjuna ne badale Ave che-arjunane pratinidhi che. gIra-so gapone pArAvA je nAmane apAdAnanA arthamAM paMcamI vibhakti thayela che tene te ja arthamAM taNuM-tat-pratyaya thAya ane paMcama vibhakti paNa thAya, paNa apAdAna athavALA paMcamI vibhaktivALA nAma sAthe hoya ane kuTU dhAtuno prayoga na hoya to. prAmAnta prAmata; vAM-gAmathI sAt Ina:-sArthathI hIna-sAthathI chUTA paDI gayelo athavA jene sAthe cheDI dIdhela che. sAthe eTale vepArI jire: savarIti-girithI Utare che. A baMne prayogomAM ya ane dhAtunA prAge che tethI A niyama na lAge. vigatavAhiyari-gapusthava pina tanna karAzA paMcamaMta m zabdane tathA dri vagere zabdone choDIne paMcayaMta sarvAha zabdone ane paMcamaMta evA avipuSAcI vadu zabdane pit tat pratyaya thAya che. EHIta-[i+1= :-kayAMthI sAta-sarvatanna=kSA-sarvathI mAta---+7=Ata:-jyAMthI ghadukhyA-vahu+1=duta-bahuthI dvAkhyA-bethI.-ahIM di zabda che tethI A niyama na lAge. gho. sAta-ghaNuM sUpathI-ahIM vaipulyavAcI bahu zabda che tethI A niyama na lAge. hema-26 Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana itaH ataH kutaH // 7 // 29 // itaH, ataH bhane kutaH 241 jaNe nAbhI tas pratyayavA che. pharamano tar pahelAM 6 thayo che, ane tAna tanna pahelAM ma thayo che ane kim na tas pakSAM ku thayo che. asmAd iti-idam+tasa=3+tas=itaH-sA pAyI. etasmAd iti-etat+tas=a+tam ata:- hetuthI. kasmAd iti-kim+tam=ku+tas=kutaH-yAMcI aya yI. bhavatu-AyuSmad-dIrghAyuH-devAnAMpriya-ekArthAt // 72 / 91 // bhavat, AyuSmata, dIrghAyuH, devAnAMpriya meM zaherenA vizeSa 5 mevA nAmanI sAthe saMbaMdha dharAvanAra samAna vibhaktivALA ane tamAma vibhaktivALA kim mahane, advayAdi sarvAdi zahAne bhane avayavAcI bahu ne pit tam thAya cha bhane viti 55 yama 29 cha mele saH, te vagere pryog| 555 2 cha. sa bhavAna-sa, tatrabhavAn, te bhavanta:-te, tata:bhavanta:sa AyuSmAn-sa, tata:AyuSmAnsa dIrghAyu:-sa, tata:dIrghAyuHtad devAnAMpriyam-tad, tatodevAnAMpriyamsa tatobhavAn kore gadhA / 38 cha bhane puuj-24||62-bhuuy che. sa, ttobhvaan-temaa29||y bhA5. trap ca / / 7 / 2 / 92 // bhavat, AyuSmat , dIrghAyuH mane devAnAMpriya se zahorenA vizeSa hai|5 evA nAmanI sAthe saMbaMdha dharAvanAra samAna vibhaktivALA ane tamAma vibhakti pALA kim zahane mane advayAdi sarvAdi zamhAne mAne avayavAcI bahu zamne trap tathA pit tat pratyaya thAya che ane nAmanI vibhakti paNa kAyama rahe che. sa bhavAn-sa tatrabhavAn, tataHbhavAnatasmin bhavati-tasmin tatrabhavati. tataH bhavati Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 403 403 lagvRtti-saptama adhyAya-dvitIya pAda te bhavana:-te tatrabhAtaH, tataHbhavanta:sa AyuSyamAn-sa tatraAyuSyamAn -- tataH AyuSmAnsa dIrghAyu:-sa tabadIrghAyuH, tataHdI yuHtad devAnAMpriyam-tad tatradevAnAMpriyam, tataH devAnAMpriyamsa tabhavAn vagaire 055 / shm| 3. che bhane pUja-A62-bhUya che. sa tatrabhavAna-te // 2115 115. kva-kutra-atra-iha // 7 / 2 / 93 // kva-yAM, kutra-yAM, atra-mI. panAmA ! sabhA trap pratyayavAni cha. yA yAre shm| tamAma visatinA athabhA 152 / 5 cha methI kva bhavAna, aba bhavAn, iha bhavAn vagere yAra sUya prayoga thAya che. me rIta AyuSmat, dIrghAyuH sane devAnAM priya zobhA 55 sabhA. kim +trap=ku+A=kva-5i. kim nu ku 35 429. kim+p=ku+tra=kutra-yAM. etad+p=a+=atra-maDI'. mI etad nu a 35 72. idam+trap=i+ha iha-mI. A&I idam nu i 35 127. saptamyAH // 7 / 2 / 94 // satata kim 20hane, advayAdi savAMdi zamhone ane avaizyavAyI bahu zamne ap pratyaya thAya . kasmin, kayoH, keSu-kutra-yAM sarvasnin. sarvayoH, sarveSu-sarvatra-madhe tasmin tayoH, teSu-tatra-ai bahau, bahavoH, bahuSu-bahutra-pamA kim-yat-tat-sarva-eka-anyAt kAle dA // 7 / 2 / 95 / / saptabhyata kim, yat, tat, sarva, eka bhane anya zahone jA abhI dA pratyaya thAya che. Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana kasmin kAle, kayoH kAlayoH, keSu vA kAleSu=kima+dA=kadA-yAre. yasmin. yayoH, yeSu vA kAleSu yat+3=yadA-yAre. tasmin tayoH, teSu vA kAleSu tat+dAtadA-tyAre. sarbasmin, sarvayoH, saveSu vA kAleSu sarva+dA sarvadA-mezA-sava samaye. ekasmin, ekayoH, ekeSu vA kAleSu=eka+dA ekadA -4 veNI anyasmin, anyayoH anyeSu vA kAleSu anya+dA anyadA-mAre sabhaye. ye| 2 / 11411) sadA-adhunA-idAnIm-tadAnIma-ehi // 7 / 2 / 96 // sadA, adhunA, idAnIm, tadAnIm, etahi me ||dhaa za ho adhi429535 / / arthamAM siddha thayelA samajavA. sarvasmin sarvayoH sarveSu vA kAleSu sarva+dA=sa+dA=sadA- zAM. sarvanu sa 35 42 ane dA pratyaya. asmin anayoH eSu vA kAleSu idam+dhunA=a+dhunA=adhunA-mo. idam nu a 35 27 bhane dhunA pratyaya. asmin anayoH eSu vA kAleSu- idamdAnIma-i+dAnIma=idAnIm-mayAM. idam nu i 35 ane dAnIm pratyaya. tasmin tayoH teSu . vA kAleSu tad+dAnIm=ta+dAnImatadAnIm-tyAre. tad+dAnIm jae 2141 etasmin etayoH eteSu vA kAleSu=idam+hi-eta+hietahi-mA mAM. etada+hi juo rA1/4 saghasa-adya-parecavi ali // 7 / 2 / 97 // sadyasU, adya ane paredyavi shm| hivasa35 41 // artha nA bhUya che. samAne ali-samAna+dyasU-sa+dyas=sadya:-sadyas mA samAnatu sa 35 42 bhane dyasU pratyaya. sara hivase. asmin ahni-im+ya=a+ya=adya- sAre, mAlise parasmin ahni-para+edyavi=paredyavi-adyabhAM idam manu a 35 427 mane dya pratyaya-'lag syAdetyapade" 111113 // sUtrathA 52n| anApa yye| cha bIje divase. Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-dvitIya pAra 40 pUrva-apara-adhara-uttara- anya-anyatara-itarAd edhum // 7 / 2 / 98 // pUrva, apara, adhara, uttara, anya, anyatara sana itara sevA saptabhyata mhone divasarUpa kALane sUcaka yuda prazya thAya che. pUrva+ed yusa pUve da yu:-pUrva divasamAM-bhAgamA hikse apara+edayuma apared yu:-0ilon hivase adhara+ed yusa adhareyu:-. . uttara+edayus uttareyu:-mAmA hikse anya+edayus anyed yu:- mI hivase anyatara+ed yum anyataredayuH-mI vise itara+eDyusa itaredayu:-"ins se. ubhayAd ghusa ca // 7 / 2 / 99 // ubhaya zahane visa35 janA bhUyaH da yusU bhane ed yus prtyye| thAya cha ubhaya+dU yusa ubhayad yuH- hivase ubhaya+ed yura=ubhayed yu:-, .. aiSamaH-parut-parAri varSe // 7 / 2 / 100 // eSamaH, parut bhane parAri zawat qSa 35 4gane bhUya cha asmin saMvatsare=idam+samasiNa-3-2+samam aiSamaH-idam nu i 35 427 ane samara pratyaya che. sA varSe. pUrvasmin saMvatsare-pUrva+ut=para+uta=5rutU-pUrva tu para 35 ane ut pratyaya. pora AgalI sAla parasmin saMvatsare para+ut=parut-52+ut bhAM para nuM para 427-pA2-jI vaSe. pUrvatarasmin saMvatsare pUrva tara+Ari=para+Ari=parAri-pUrvataratu para 35. 5'-mAsasa bIjA koI vaSe. paratarasmin saMvatsare paratara+Ari=para+Ari=parAri-paratara nuM para 35. , . , Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana anatine mArA saptaryAta evA vim zabdane, thoDhine cheDI ravi zabdone ane avipulyavAcI vaiduM zabdane anadyatanakALamAM ei pratyaya thAya che. zmina manAtate mife %+f=f-kayAre. carimanuM sanAtane ta+=+e=fheM-jyAre. amukima7 nacatane gava+rdi=samuhUM ga-amuka kALe. vaduSa sanAtaney =vahu+fe==Tuddhi-ghaNuM kALe. ghare thA 7202 tamAma vibhakti jene lAgI che evA nim zabdane tathA drArine cheDIne sarvAri zabdone prakAra arthamAM thA pratyaya thAya che. ja prALa=+thA=sarvathA-badhA prakAre. rAjena ghAreza=anyathA-nyathA-anya prakAre. vaMdu zabdathI 104mA sUtra dvArA dhA pratyaya lAge che tethI suthA udAharaNa Apela nathI. vatha thayuM haza0 rUA. prakAravAcI pathar ane tham evA zabdone thama pratyayavALA samajavA. na kArena-ni =+=tha-keye prakAre-kevI rIte-kema (juo vAvAjha0) ane kyAre-+[ +]E=$tha-pharannuM rUpa karavuM ane cha pratyaya-Ama. uttera vAre-ta ma phaLa-tad nuM phu rUpa ane thama pratyaya-Ama. sahathIyAra ghA karAra 04mAM saMkhyAvAcaka zabdane prakAra arthamAM dhA pratyaya vikalpa thAya che. pUna kArena=+=dhA-eka prakAre. timi; vAra =ti+A=tidhA-keTalA prakAre. vahumi drArakAduthI=hudhA-bahu prakAre. Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 407 laghuvRtti-saptama-adhyAya-dvitIya pAda 407 vicAle ca // 7 / 2 / 105 // jyAM vicAla artha hoya eTale ekanuM anekIkaraNa ane aneka ekIkaraNa karavAno artha jaNAto hoya tyAM saMkhyAvAcaka nAmane pA pratyaya thAya che. go rAziH tauddhiyA kiyase-dipa=ddhidhA-eka DhagalAnA be DhagalA karavA. . mane cite=+==AdhA-anekanuM eka karavuM. vivA-padAthanI AgalI saMkhyA cAlI jAya ane tene badale bIjI saMkhyA AvI jAya che. vicAla-vizeSa rIte calita thavuM. vA thAt dazamatra ||rArA saMkhyAvAcaka ja zabdane prakAra arthamAM tathA vicAla arthamAM paNa gaman pratyaya vikalpa thAya che. prakAra-gharena vALa=g+SyamaRSyama, kathA mutte . eka prakAre khAya che. vicAlane gha rof= gzamaRSyam, rAdhA rIti-anekanuM eka kare che. ti- dhama-pa vA kArANA ddhi ane tri zabdone je prakAra ane vicAla artha jaNAta hoya te dhamar ane upa pratyo vikalpa thAya che. prakAra-dimadhamatra--be prakAre kri+=devA- - - dUdha=tiyA- , , vikamaThThalana- traNa prakAre trirUpa - * kiw=adhA- , , vicA-jarAzi tripA karoti=dhanuM, vepA, tuSA-eka DhagalAnA be DhagalA kare che. viSA jAtieSama, sevA, tri-eka DhagalAnA traNa DhagalA kare che Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana tadvati dhaN // 72 / 108 // prakAra arthavALA ane vicAla arthavALA dUi ane tri zabdone paNa pratyaya thAya che. brivaiyAne--jemane be prakAra che te padArtho athavA aneka padArthanA be padArtho kare che. tri+N[=pAna-jemanA traNa prakAra che te athavA aneka padArthanA traNa padArtho vAre 7202 saMkhyAvAcI nAmone vAra artha sUcaka vat pratyaya thAya che. vArAnA rUti vazva+vA=zvarava: mukhyate-pAMcavAra khAya che. dvi-tri-dura dura vAra arthavALA saMkhyAvAcI , tri ane vastunuM zabdone vAra arthane sUcaka mun pratyaya thAya che. tau vArAnuM murUjate-dvipuq=ttiH be vAra bhajana kare che. grIna vArajhU murajate-tra+9q==:-traNa vAra bhajana kare che. catura: vArA mudyate-catu+zuetu:-cAra vAra bhajana kare che. ekAt sakRt ca asya // 7 / 2 / 111 // [ zabdane badale ekavAra arthamAM saMskRta zabda vaparAya che. ane eka zabdane sur pratyaya lAge che. gvAra muddate phu RRta mute-eka vAra khAya che. bahoH dhA Asanne // 7 // 2 // 112 // saMkhyAvAcaka vaiduM zabdane vAra eTale najIka najIka, vAre vAre arthamAM dhA pratyaya thAya che. vana vAra 7 mukAte-dunA=16dhA muko-eka divasamAM najIka najIkamAM bahu vAre khAya che, Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-dvitIya pAda vijAta viz--meza--Ajevu prathamA-52mI-saptamyAH||7|2|oArUA dizA athamAM prasiddha evAM prayamAMta, paMcammata ane saptamyaMta zabdane dig, deza, ane kAla arthamAM brA pratyaya thAya che, ane te dhA pratyayane 'hukaA:' 725123 sUtrathI lepa thAya che. prathamAMta-prAcI viSNu ramyA=strAvI+dhA=prAsUmyam-pUrva dizA ramya che. prAcI+dhA=prAjU deza; ; vA ramyaaetrAsUmyaH-pUrva taraphanA deza athavA kALa ramya che. " pacamya'ta-prAcyA viza-deza-jAmyAM trAgAyata:=prAtrI+dhA=AmataH pUrva krizAyA, pUrva dezathI ke pUrva kALathI AvelA. saptammata-grAMmAM vaiizi-deza-jAyo: vA vAsa:-91I+dhA-pravAsa:--pUrva dizAmAM, pUrvAM dezamAM ke pUrva kALamAM vAsa-vasavATa, UrdhvAd ri-riSTAtau upazca asya ||7|2| 114 // 409 prayamAMta, paMcamyaMta ane saptammata evA OM kAla arcamAM ri, rikTAta pratyayeA thAya che ane rU Urdhva ramyam UrdhvA dig ramyam = upa + ri= upari ramyam.. 3va+fSTAta=3variSThAta, UrdhvAt ramyam jhaveracaC heramyam-uparanI dizA ramya che, uparanI dizAthI ramya che ke uparanI dizAmAM ramya che. 12mI-kari, kariSThAt brAta:-uparanI dizAmAMthI ke uparanA dezamAMthI ke uparanA kALamAMthI Avyo. saptamI, variSThAt nAmaH-uparanI dizAmAM ke uparanA dezamAM ke uparanA kALamAM vAsa pUrva-avara-gaOmyaH anna-astAtai gR-ad-gaNa: 2 pAm vAgarA zabdane dig, deza ane ne badale 35 rUpa thAya che. prathamAMta, pacamyaMta ane saptammata evA pUrva, avara ane adhara zabdone dig, deza ane kAla nA sUcaka sU ane ajJAta pratyayeA thAya che. e pratyayeA thatAM pUryAM ne vuD. avara nA r ane zradhara nA ghU prayAga thAya che. Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana pUrva+=;+rmasUtrapura: racama, mAvata: vaso yA AgaLa ramya che athavA AgaLa alyA athavA AgaLa vAsa. avara+=+sUjhava:- bIju ramya che athavA bIjethI Avyo athavA bIjo vAsa adhara+ma=madhurA gA: -nIce ramya che athavA nIcethI - - - nIce pUrva karatA pu+maetAta=puratAtu-AgaLa ramya che athavA AgaLathI Avyo athavA AgaLa vAsa. vara+ajJAta=+gatA=varatAta , -bIje ramya che athavA bIjethI A athavA bIje vAsa. madhamattAta=gadhagallAta=rAghatAta-nIce ramya che. nIcethI Avyo athavA vAsa. para-gavata stAra chA diga, deza ane kALanA sUcaka tathA vibhakatyaMta evA vara ane kavara zabdane svArthamAM-pitAne ja arthamAM jJAtu pratyaya thAya che. varatA=vartata vacam mAta: vAso vA-para ramya che, parathI Avyo athavA paramAM vAsa. avaratAtU=AvaraphlAtuM raLyama mAta: vAto vA-avara ramya che, avarathI Avyo athavA avaramAM vAsa. rAja-uttarata ja mata AkAranA digu, deza, ane kALanA sUcaka ane vibhakayaMta evA lina, 3ra, vara ane avara zabdone svArthamAM mata pratyaya thAya che. hisaLagrata--likhata: , mAtaH vAyo vA-dakSiNa ramya che. dakSiNa dizAthI Abe agara dakSiNamAM vAsa che. sattara+=3rata: racanuM vAva: vAsa: vA-uttara ramya che, uttara dizAthI A ke uttaramAM vAsa che. para gataevarata: racanuM mAnasa: vAsa: vA-para-bIjo ramya che, bIjethI Avyo ke bIje vAsa che. avarasmatamavarata: zAyataH vAsa: vA- * * Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-dvitIya pAda 411 adhara-aparAt ca At / / 7 / 2 / 118 // diga, deza ane kALanA sUcaka tathA vibhatyaMta evA mAra, majUra, dakSiNa ane 3rara zabdane svArthamAM yAt pratyaya thAya che. madharAta=gajarAta rad gAgata: vAto vA-adhara ramya, adharathI Avyo ke adharamAM vAsa. vAparata=%+mAta-vasthAta 2zyan gAgata: vAto vA-apara ramya che pAchaLathI Avyo athavA pAchaLano vAsa, Li+mAta-kSiAt ragama mAtaH vAro vA-dakSiNa ramya che athavA dakSiNa dizAthI Avyo agara dakSiNano vAsa. 3ra+mAtRvattarA racama mAnataH vAso vA-uttara racyuM che. uttarathI Avyo ke uttarane vAsa. vA rAzita kathA-saptadhyAra bAda hAraze diga, deza sUcaka prathamAMta ane saptammata evA kSiA zabdane vika mA thAya che. lina' ramalige vAta -kSA+gA=kSiLA-dakSiNa dizA ramya che athavA dakSiNamAM vAsa che. gA-gAhI chArA2 dUra dizAne sUcaka tathA, dUra deza ne sUcaka graMthamAMta ane saptaryAta evA kSiA zabdane mA ane rASTra pratye thAya che. prAmA- kSiA (phi+gA), kSiLAdi (rakSiA+mA6i) racanuM vAsa: va-gAmathI dUra dakSiNa dizA ramya che agara dUra dakSiNa dezamAM vAsa-vasavATa-che. vA uttarAt // 7 / 2 / 121 // diga-deza arthavALA prathamAMta ane saptamaMta evA 3rara zabdane mA ane sAdi pratyayo vikalpa thAya che. vara-gA==A, uttarAdi=9ttarAdi, 3ttara, 3ttare vAra: vA-uttara dizA ramya che ke uttara pradezamAM vAsa-vasavATa che. Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana adUre enaH ||7|2| 122 // adUra-najIkanA dizA avALA ane najIkanA deza athavALA prathamAMta temaja saptammata evA dizAvAcaka nAmane na pratyaya thAya che. pU+na=pUrvenAhya ramya vasati vA-AnI najIkanI pUrva dizA ramya che athavA pUrva dizamAM te vase che. hak banne ||garArA dizAsUcaka, deza sUcaka ane kALasUcaka evA prathamAMta, pacamyaMta tathA saptasmata evA anna cheDA vALA dizAsUcaka nAmane je thA ke jJa pratyaya karyo hAya tenA leApa thAya che. prAr ramyam, prAjhyA bAta;, prAcyAM vAso vAkAnU vAsa:, prIthA-pU`dizA ramya che. pUrva mAMthI AvyA ke pUrva dizAmAM vAsa che. patra parattva vidhrUrve 6 mati nAgara|24|| avara zabda eTle heAya athavA avaranuM pUrvamAM divAcI zabda heya ane jyAre jJAt pratyaya lAge tyAre apara tu %0 rUpa thAya che. var+JAta=parzva+mAta=pazcAta ramyam, sAta: vAsa: vA-pAchaLa ramya che. pAchaLathI AngeA ane pAchaLa raheThANu che. kSi+{q7+gA= La+vazra+Ata=kSiLavazrAm ramyama, bhArata: vAsa: vA-dakSiNa eve apara bhAga ramya che. dakSiNa evA apara bhAgamAMthI AvyA athavA dakSiNa evA apara bhAgamAM vAsa. vA uttarapade ardhe // 7 / 2 / 125 // avara zabda ekalA hAya athavA bavara pachI a zabda uttara padamAM Avele hAya ane dizAvAcI zabda vara zabdanI pUrvamAM hAya ane azabda uttarapadamAM AvelA hAya tA vara nA vikalpe zra prayAga thAya che. vara+ga'nuM=vazra+rSak=vazrAm-varArdham-bIjo adha bhAga ke pAbleA adha bhA kSiLa+para+ :- kSiLa+vazra+zra': = rakSiLavazvArtha:, kSiLAvarA :-dakSiNa dizAne bIjo a` bhAga. Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-dvitIya pAda 4-yU-maNimyAM me-tu jyAM prAr gatatattva Hi ||ArA ka sUcaka nAma sAthe dhAtune sabaMdha hAya ane prAr mUrtatamAra eTale pahelAM je na thayelu hAya pachI te thayelu che evA bhAva jaNAtA hAya te te karmavAcaka nAmane vi pratyaya thAya che. tathA kartAvaka nAmane mU dhAtu tathA r dhAtunA gegamAM prAr amUrtatanUmAnya arthamAM thvi pratyaya thAya che. trAmUtamAva AkhA padArthonA hAvA joIe, padmA'nA 'zanA nahIM. ka vAcaka-na gurum sanunarud, avaguruM jIvatta kotikRti grIroti paTama-je vastra zukala na hAya tene zukala kare che. 41,3 kartAvAcaka-6 guru: anuja, anu: guro maryAta kRti gupatnImati paTa:-je vajra zukla na hoya te zukala thAya che. na : ajIva, anuva: guja: cAtakRti guruIcAta vaTaH-je vasra zukala na heAya te zukala thAya che. anuja muva karoti vA-pahelAM azukla hatu. tene ekavAra zukla kare che.-eka meTA kapaDAmAM aneka raMga hAya, temAM eka ja kALe kAI bhAga zukala hoya che ane khAne kAI bhAga azukala heAya che temAM azukalane zukala kare che eTale pahelAM AkhA padArtha azukla hAya ane pachI zukala thaye! hAya evA artha nathI, tethI A niyama na lAge. anna-mana-2jI:-netA-6:-gamAM jIdda nau ||ArA2NA ' am, manam, cakSur, zvetaskrU, krU mane ramU e badhA zabdone thvi pratyaya thAya che ane A zabdonA a'tanA krU te leApa thAya che. na aruM: mana:, maha: graha: sthA=acAr-dhA thaye! na heAya ne dhA thAya. madAsasyA mATeA dhA na hoya ane moTA dhA thAya. maucAta-mana na Aya te mana thAya. sUyAta-AMkha na heAya ne AMkha thAya, cetIyA--citta na hAya te citta thAya. radAyAta-gupta na hoya te gupta thAya, rajhIyA-melu na heAya te meluM thAya. Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana pha-so: vam ||ArA28|| vi pratyaya lAgyA hAya tyAre nAne lAgalA ksa pratyaya ane s pratyaya nA aMtya akSaranA eTale 's' te bahula lepa thAya che. 414 arpi: sarvi: rotti tti saIrati navanItam-dhI banyu nahetu evA mAkhaNanuM ghI kare che. anu: dhanu: roti dhanUroti yajJa:-vAMsaDI dhanuSya rUpe nahAtA tene dhanuSya kare che, sapimati-dhI bane che. dhanu ti-dhanuSya thAya che. A banne prayAgAmAM ipraya nathI tethI A niyama nathI lAgatA. vyaJjanasyAntaH |||2|321|| aai pratyaya lAgyA hoya tyAre ya janAMta nAmane aMte rUM bahula umerAya che. bavamU yU matikRti=va+haiM+mati=bImati ziA-je patthara rUpa nathI te zilA-paththara-ane che-pANI pravAhI che chatAM himarUpe patthara jevu thaI jAya che. na ca mati-yU mati ziyA-zikA paththara bane che-ahIM,amUrtatavamAtranA a nahIM hovAthI jva pratyaya na thayA ane tethI aMte maiM paNa na thayA. vyAptau sAt IIchArA(30|| kate haiM dhAtunA yeAga hoya ane kartAnemU tathA astitA yega hoya ane AkhA padAne lagateA ALu Rta, tapUva thatA atha heAya te karmAvAcaka tathA rtAvAcaka neAmane AdimAM sakAravALA sAta pratyaya lAge che ane A 'sAta' pratyayanA AdinAM 'bhrU'nA 'chU' thatA nathI. sarva mAruM prAt ". 2.4 39 nim nuM roti kRti nisAt ASTa karoti-je badhuM lAkaDu pahelAM agnirUpa nathI te tamAma lAkaDAne agnisvarUpa kare che. nisAta mati-je badhu lAkaDuM pahelAM agnirUpa nathI te badhuM lAkaDuM agnirUpa ane che-banI jAya che. agnisAt syAt - ... . . Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 415 laghuvRtti-saptama adhyAya-dvitIya pAda bA samalA ra ArA rUzA , muM, prazna ane san pUrvaka va4 dhAtunA vega hoya te $ dhAtunA karmavAcaka nAmane tathA , muM. at ane saMpannA kartAvAcaka nAmane sAmAnyanI vyAkhamAM eTale AkhI jAtine lagatA prALu samUta-tamA arthamAM rasAt pratyaya thAya che. arthAta je AkhI jati jevI pahelAM na hoya ane pachI tevI thatI hoya evo artha jaNAto hoya te. vahyAM nAcAM zAstram gAnisAt kroti vaFA senAmAM badhAM zastrone daiva agnisAta kare che. arthAta AkhI zastrajAti-tamAma zastro pahelAM agnirUpa na hatAM te pachI agnirUpa thaI jAya che-banI jAya che. anilI mavati-je pahelAM agnirUpa na hatuM te pachI agnirUpa thAya che. zanivAta thAta- - * * * manasAta saMte- * * * * tatra adhIne // 7 // 2 // 132 // saptaryaMta , muM, mayU tathA san pUrvaka vat dhAtunAM kriyApadone vega hoya ane adhIna thavuM, adhIna karavuM eno artha jaNAtuM hoya to jene adhIna thavAnuM che ke jene adhIna karavAnuM che tene sAta pratyaya thAya che. vAgani vInaM krAMti=rAgarAta pati-rajine adhIna kare che. mIna: mati=rAgaNAt mavati-rAjAne adhIna thAya che. . adhIna: racAta=gaNAtuM thAt - >> aghIna; saMvate=jAgarAta saMvate- , , " se trA = LarArUrUA. saptaryaMta nAmane , ma, at tathA sama pUrvaka vat dhAtunA kriyApadane vega hoya ane adhIna evuM deya (daya eTale hAtha vagere vaDe devA yogya padArtha) heAya che jene adhIna karavAnuM hoya ke jene adhInarUpe deya devAnuM hoya tene trA pratyaya thAya che. Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana seve vadhIne 4 rAti-leva+gA=vatrA pati tuca-devane adhIna hAtha vagere vaDe keI devAnI vasturUpa dravyane kare che. vitra mata-hAtha vagere vaDe kaI devAnI vasturUpa dravya devane adhIna thAya che. tevatra sthAta- * * * tevakA Ute- , , , rAgasA thAt rASTrakU-rASTra rAjAne adhIna thAya che. ahIM hAtha vagere vaDe rASTra deya thaI zakato nathI tethI A niyama na lAge. satta-kriyAtvAgyi chArA rUma saptamaMta ane dvitIyAta evA deva vagere zabdone svArthamAM tra pratyaya thAya che. veve tevuM vA vaheta=leva+gA=vatrA -devamAM ke devanI najIka vase che. revatrA mata-devamAM ke devanI najIka thAya che. vitrA cA- * * vatrA kroti , kare che. manutrA vata-manuSyamAM ke manuSyanI najIkamAM vase che. tIya-zamba-bIjAt kRgA kRSau DAca // 7 / 2 / 135 // tIya pratyayAta nAma. zaSya ane yajJa nAmane zradhAtuno vega heya ane kRSi-khetI-atha jaNAta hoya te kAn pratyaya thAya che. kSetraphyu dritIjAM kRSi pati-+3=dvitIyA ti-khetarane bIjIvAra kheDe che. zetra zavi jAti-zavarAdhUM=zarArata-khetarane pahelAM sIdhuM kheDIne pachI vAMkuM kheDe che. kSetraDha thI karoti-vIna+nna=nArAti-khetaramAM bIja vAvyA pachI tene bIjI vAra kheDe che. didvuM ghaTe karoti-bIjuM kapaDuM banAve che. ahIM kRSi-khetI artha nathI tethI A niyama na lAge. Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-dvitIya pAda 410 saGkhyAdeH guNAt // 7 / 2 / 136 // saMkhyAvAcaka nAma pachI zuLa zabda Avyo hoya ane tenI sAthe dhAtuno yeAga heAya ane khetIne atha jaNAtA hoya te jU-ma-pratyaya thAya che. fri #na roti kSetraW-dinu+ArUdigubhA jAti kSetrama-khetaramAM bamaNuM karSaNa kare che eTale khetarane bamaNuM kheDe che. samayAt thApanAyAm +chorarUNA thApanA-samaya vItAvavo-artha jato hoya ane cha dhAtuno ga hoya te samaya zabdane 3 pratyaya thAya che. samAnAr -samacArati-AruM lipati-vakhata vitAve che. samayAti tacvAya-vaNakara vakhata vItAve che eTale grAhakane kahe che ke tene AjakAlamAM kapaDuM vaNuM ApIza ema kahIne vakhata vitAve che. sapatra-niSpatrAd ativyathane // 12 // 138 // savatra ane niSatra zabdane kR dhAtune vega hoya ane atipIDA-bhAre vyathAjaNAtI hoya te r pratyaya thAya che. satra =patrAjati -mRganA zarIramAM bANa pesADI de che. nikapatra+DA=niutrA jarAti mRA-mRganA zarIramAMthI bIjI bAjuthI bANa kADhI le che. sapatra krAMti ta6 se-pANI chAMTavAthI vRkSane patravALuM--pAMdaDAvALuM-kare che. vRkSane vyathA nathI tethI A niyama na lAge. nikagchI nizAne chAje rUDA nikula-jemAMthI avayavone samUha nikaLI gayela che te. niSkaSaNa-aMdaranA avayavone bahAra kADhavA. navu zabdane dhAtuno yoga hoya ane kADhI nAkhavuM evo artha jaNAto heya te 33 pratyaya thAya che. nikaDhAva=nArata TAmima-dADamamAMthI badhA dANuM bahAra kADhI nAkhe che. nidagp jAti zarU-zatrune niSkulakuLa rahita kare che-ahIM niSkarSaNa artha nathI tethI A sUtra na lAge. hema-27 Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana priya-mukhAd bAnukUlye // 121140 // AtmAnI-cetananI-anukuLatA artha jaNAto hoya ane # dhAtuno vega heya to ugya ane gupta zabdone phar pratyaya thAya che. fo+ yAvaroti -gurune priya kare che. sua+==suvAvarati puru-gurune sukha kare che. priyaM karoti sAma-sAma vacanane priya kare che.--ahI anukuLatA artha nathI. yurva rati auSaghavAnaauSadhapAnane sukharUpa kare che A baMne prayogamAM sAmavacana ane "auSadha pAna" e be cetana rUpa nathI tethI temane priya karavAthI ke sukharUpa karavAthI te bannene kaI anukULatA thatI jaNAtI nathI arthAta anukuLatA artha jaNAtuM nathI tethI banne udAharaNamAM rajU na thAya. duHkhAt prAtikUlye // 7 / 2 / 141 // pratikuLatA jaNAtI hoya ane $ dhAtune vega hoya to Tu zabdane rA pratyaya thAya che. Turva roti zatro -TurNAhU karoti kalArati zatro-jJako: prati jAti zatrune pratikuLatA kare che. suNe rati roga duHkha kare che. ahIM rAgathI rogIne duHkha te thAya che paNa rAga, pote kazI pratikULatA karavA mATe duHkha kare che, ema nathI tethI A prAgamAM pratikuLatArUpa atha nathI tethI A niyama na lAge. zUlAt pAke // 7 / 2 / 142 // zukra zabdane zra dhAtune vega heAya ane rAMdhavuM" artha jaNAte heAya to rAja pratyaya thAya che. ke pati mAMmAramarAjU-rAti-jUrAvarati mAMsa-mAMsane zALAmAM bharAvIne rAMdhe che-loDhAnA saLiyAmAM bharAvI pakave che. Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-dvitIya pAda 419 sArthe karakarA "azapatha' artha hoya ane OM dhAtuno yoga Deya te zabdane r pratyaya thAya che. satya rati=saya+=AyAvaroti vALu mAn-vANiyo grAhakane kahe che ke A mela sAro che, mATe tamAre kIMmata ApIne tene kharIdavA ja joIe ema kahIne grAhakanA manamAM mAlanI uttamatA ThasAve che. satra jAti-saMgana le che-je A Ama na hoya te mAruM ISTa na thAya athavA mAruM bhUvuM ja thAya ema kahIne zapathasegAna-le che. ahIM zapatha artha che tethI A niyama na lAge madra-bhadrAd vapane // 7 / 2 / 144 // 8 dhAtune vega hoya ane muMDana' artha jaNAto hoya te matra ane mAtra zabdane an pratyaya thAya che. maa vAra ti-ma+=matrAvarati sAvita:-nAIhajAma-bALakanA pahelI ja vAra maMgaLarUpa vALa utAre che. a rItimadrazna mAiroti vArita:- , avyaktAnukaraNAnekasvarAt kR-bhU-astinA anitau dvizca je vani-avAjamAM varSe vizeSa spaSTa na thAya te avyakta vani kahevAya. aneka svaravALA je zabda evA avyakta vaninuM anukaraNa karatA hoya te zabdane , ma, mati dhAtune yoga hoya to t pratyaya vikalpa lAge che ane jene sAt lAge che te zabda Dabala thaI jAya che. phakta avyakta anukaraNa sUcaka zabda sAthe prati zabdano prayoga na hoya te. varatu ri-vaTavara+rA+karoti=raparAkrarIti-paTapaTa kare che-avyakta paTapaTa" ema avAja kare che. vat mavati-uTapaTa+rA+mati=TapaTA mavati-paTapaTa thAya che. varata yAta-vaTapaTa+rA+cAta=paTATAghAta-paTapaTa thAya che, thavA tikhAra kare che-khAya che-ahIM "khA' zabda aneka svaravALe zabda nathI tethI A niyama na lAge. Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vat ti roti-T ti ti-pat ema kare che. ahIM kRti zabdanA sabaMdha che. mATe A niyama na lAge. 420 tau ataH jIdda rAgarAddA avyakta anukaraNanA sUcaka aneka svaravALA ane at cheDAvALA zabda pachI kRti zabda AvelA hoya te at AkhAnA lepa thaI jAya che. van kRti=pa+rUti=ruciti-pat' e prakAre avAja. na datte pArAggA avyakta anukaraNanA sUcaka aneka svaravALA ane vrata cheDAvALA zabdone dvirbhAva thayA pachI jo kRti zabda lAgyA hAya te| te zabdonA ''neA lepa na thAya. vaTata pat ti=vaTa~Ahiti-paTapaTa e pramANe avAja. tau vA nAgarA485 avyakta anukaraNanA sUcaka aneka svaravALA ane zruta cheDAvALA zabdane dilhava thaye| hAya ane tene kRti lAgyA hoya teA 'kRtti'nI pUnAnA tUne vikalpe leApa thAya che. vaTa+pata+kRti paTeti joti-paTa paTa ema avAja kare che. rAtri Avau ||ArA4/ avyakta anukaraNanA sUcaka ane at cheDAvALA aneka svaravALA zabdone kAjU pratyaya lAgaNIne dvirbhAva thayA pachI prathamanA anukaraNarUpa zabdanA ar nA tU nA lApa thaI jAya. vaTatta. joti=vaTa/TAroti-55Na kare che. vasavatAroti-patapata kare che.-- A prayAgamAM kAjU thayA pachI vatavatA rUpa thayela che ane A vatavatA zabda anukA'rUpa mULa zabda che tethI anukAya evA mULa zabdarUpa tapatA'nA 'ta'ne leApa na thAya. bahu- alpArthAt kArakAd iSTAniSTe pAs // 712 / 150 // kAraDhavAcaka 'bahu' athavALA zabdane iSTa arthAnA sabadha hAya tA rAjU Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-dvitIya pAda 421 ga-pratyaya vikalpa thAya che ane "aha5 arthavALA zabdane aniSTa ane saMbaMdha hoya te --pratyaya vikalpa thAya che. prAzitR-jamanArA-vagere ISTa kahevAya ane zrAddha-vagere aniSTa kahevAya. ISTa-bahu arthaka-rAme vava: vaiduzaH vAti-jamanArAone gAmamAM ghaNA loko de che bhojana Ape che. - rAme mUya: maNiza: vA rati- .. aniSTa-alpa arthakAna mArA: vA dhana raste-zrAddhamAM thoDuM dhana de che. to tevAzaH vA ghanaM - vaghu phare zrAddha, ma ghaziDya-zrAddhamAM bahu Ape che ane jamanArane alpa- thoDuM Ape che. -A prayogamAM aniSTarUpa zrAddhamAM bahu Ape che ane ISTarUpa jamanArane ochuM Ape che eTale "bahune saMbaMdha aniSTa sAthe ane "a85no saMbaMdha ISTa sAthe che tethI A niyama na lAge. saMkhyaikArthAt vIpsAyAM zam // 7 / 2 / 151 // kArakasUcaka saMkhyAvAcaka zabadone ane kArakavAcaka ekArthaka-ekatva saMkhyAsUcaka evA parimANavAcaka zabdone je vISNA-ekanI eka kriyA vAraMvAra-jaNAtI hoya te zaza-vikalpa thAya che. saMkhyA-jama, gza: -eka pachI ekane eTale darekane Ape che. ekAryakarmASa mASa6, mApazaH vA hiM-saune eka eka mAso Apa. mAthI mAvo Dhabe be mAsA Ape che. A prayogamAM mA mA e pada saMkhyAvAcaka nathI tema ekatva saMkhyA sUcaka paNa nathI tethI A niyama na lAge. dro -bene Ape cheahIM vINA nathI eTale ApavAnI kriyA vAraMvAra thatI nathI, tethI A niyana na lAge. saMkhAdeH pAdAdibhyaH dAna-daNDe ca akal luk ca / / 7 / 2 / 152 // saMkhyAvAcaka zabda pachI AvelA vAya vagere zabdone dAna arthamAM, daMDa . arthamAM ane vIsA arthamAM mada--pratyaya thAya ane ava thavA sAthe mULa zabdanA aMtano lepa thaI jAya che. dAna-ddhiAra strI zrI vANI te pitAM te-babe pA pA bhAga dAna Ape che. Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana - kI ti: briphika ra be po bhAgane daMDa pAmela-daDita thaye mANasa be pA bhAga daMDamAM Ape che. vIsA-britimAM mukta vA=be pA bhAga vAraMvAra khAya che. e ja rIte dAna-di+Ata+gava=dizatawAM jo-base rUpiyA dAnamAM Ape che. daMDa-ziti base rUpiyA daMDa Ape che. vIsA-zitawAM janacati-baso baso rUpiyAne gaNyA kare che. tIyAta | ja vidyA veta chorArA je nAmane che. tIra pratyaya che te nAmane vidyAno saMbaMdha na hoya to svArthamAM TI pratyaya vikalpa thAya che. dvitIyaTI-tIthIP athavA dritIya[-bIjuM. vidyA tu dvitIyA-vidyA hoya te dvitIyA pravega thAya.--vidyA arthamAM niSedha karela hovAthI TIjanuM pratyaya na thAya. arthAta je dritIya zabda vighAnuM vizeSaNa heya te dritIya ja rahe paNa dvitIyam na thAya. nipaje tira upakA-pena kAraka * "niSphala tala' evA arthanA ti zabdane vijha ane pejha pratyaya thAya che. ni: tirutipa:-niSphala tala-athavA UgI na zake evA tala athavA nakAmA tala che . =tivega; prAyaH atoH dvayasaT-mAtraT // 72 // 155 // je nAmane che. atu pratyaya che tene svArtha mAM prAyaH karIne pragAnusAra dasa-vI--ane mAtraH-mAtra-pratyaya thAya che. thAvata+davasa-rAvavAma-jeTaluM yAtrA+mAtrAvamAtra jeTaluM va-adhyAta che ? IcharAdA . a" vagere varNavAcaka zabdane tathA adhyayane svarUpa arthamAM vAra pratyaya thAya che. Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya- dvitIya pAda 44 vAcaka-a+%A =vAra: varSa bhavya -mAra:=Ara:-kAra. mA-viSNu:-a" eTale viSNu-A pragamAM "a" viSNuvAcI che paNa varNavAcI ke avyaya nathI tethI A niyama na lAgyo. rAd ephaH // 72 / 157 // varNavAcI "ra" zabdane prAya: "g' pratyaya thAya che ane prAyaH evuM sUcana karavAthI "ra" pratyaya paNa thAya che. (+g=:-rakAra 2+2=2324-rakAra. 0 nAma-skra-mAri IIchorA18 nAma, va ane mAnya zabdone svArtha sUcaka peya pratyaya thAya che. nAma gva=nAnA nAnA-nAma rUpam eva rUpa+dheya rUpadheyam-35 mAi gva=mAdheya mAdheyamU-bhAga-aMza. naciTa caTa chArA21/ marsa vagere zabdone svArtha sUcaka 2 pratyaya thAya che. marsa iva=martA=ma-mATI-mATI-manuSya, sUrata pradezamAM pitAnA dhaNIne sUcavavA A mATI ke mATIlo zabdano prayoga pracalita che. dUra gvakasUra=hurya-sUrya. navAda Ina-tana-tnaM ca na ca asya // 7 / 2 / 160 // nava zabdane svArtha sUcaka chuM, tana, rana ane 2 pratyayo vikalpa thAya che ane A pratyaya thAya tyAre nave ne badale nU thaI jAya che. navam -navana=-=-=navInam-navuM, na nar karavA mATe juo sUtra-cha kAu nAmatana=natana=natattamu-navuM nava+===haMdU-navuM vi+=+=La-navuM, jyAre A pratyaya na thAya tyAre navam prayAga paNa thAya, Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana kAnta purAne natra chArA dvA purALa-junuM-a vALA tra zabdane vArApharatI na, phaina, tana ane TM pratyayA lAge che. X+R=xLam-purANuM-jUnu pra+na=ILaC-,, vratana=pratanam,, +=C-,, 10 "P proLam mAMtra nA no lepa karavA mATe juo sUtra || [4] 68 || devAs th AgarAphrA. sUva zabdane svAsUcaka tatva pratyaya vikalpe lAge che. tema navevatatva vevatA--deva athavA devI. dautrAyAH yaH ||Ara|6|| hotrA zabdane svArthamAM phreMca pratyaya vikalpe thAya che. hotrA va=totrA+ya=hotrIyam-athavA hotrA-vedanI RcA. 'mena' yA ica ||ArA6|| meSajJa Adi zabdane svArthamAM Ta" pratyaya vikalpe thAya che. meSanam tha=meSanaTatha=meSagyam-athavA menama-davA, esaDavesaDa anantama v=banataTathava=mAnattvam-athavA anantama anaMta. prajJAAiH gaLuM ||rA prajJa vagere zabdone svArthImAM ad pratyaya vikaTape thAya che. zava=trajJa+=trAkSa:, kSa:-vidvAn bina tra=zina+jU=vAniMga:, vaeNniMga:-va-ivANiyA kSetra-mauSi-LAtrI-meSa-vRne AkArA strotra zabdane zarIra amAM, zodha zabdane bheSaja davA athamAM ane daLa zabdane mRga arthamAM svAthamAM zraghra pratyaya vikalpe thAya che. Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-dvitIya pAda 425 botram gva=trotrama+A=zrautramU-zarIra, zarIra sivAya bIjuM hoya to eTale kAna artha hoya te zrotra. vadhi:+aNa=Ivava-osaDa-bheSaja. bheSaja sivAya bIjuM koSaSi kahevAya oSadhia #AvasAni#i gamiyAna 4-182 je vanaspati upara phaLa pAke tene auSadhi kahevAya che. #: pava=IsT-anuSkA : mRA-mRga mRga sivAya bIjo kRSNa kahevAya. botra vagere traNe zabdone jyAre gar na thAya tyAre dareka zabdano jude artha je prasiddha hoya te samajI levo, karmaNaH sndisstte||7|2|167|| kaI mANasa, bIjA mANasa dvArA, sAmA mANasane je saMdeze kahevaDAve te nida-kahevAya. sadiSTa arthamAM krarma zabdane samaju pratyaya nitya thAya che. carma sa=+=ArmaLa vara ti-saMdiSTa kArya kare che. vAca rakaNa // 72 // 168 // vAn zabdane saMdiSTa arthano sUcaka junu pratyaya nitya lAge che.. vA| gva vAviF==Avi varjisa deza ne kahe che. AgaLanAM sUtrothI vAno adhikAra cAlu che paNa ahIM ane uparanA sUtramAM vAno adhikAra na levo. vinayAdibhyaH // 72 / 169 // vinaya vagere zabdone svArthamAM na pratyaya vikalpa thAya che. vinA prava=vinayana=nayam athavA vinAH -vinaya. samaya: gva sama =sAmaci-athavA samaya-samaya. upAya dUa N7227nA kAca zabdane svAthamAM nuM pratyaya vikalpa thAya che ane e pratyaya thatAM "vA'no "" thAya che. 3yAya: gva===vAya -gauvaci-athavA kapAyA-upAya. Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana pRddha ti kAra7 mRt zabdane svArtha sUcake ti pratyaya vikalpa thAya che. mRt ga=+ timA =vRtti: athavA mRta-mATI. - nau karA karA7rA prazasta-sArI-mATI-artha batAvate heya te mRrta zabdane 3 ane 4 pratyayo vikape thAya che. prAstA mRta=++gA=rA-athavA vezatA mRta-sArI mATI mRta+na+ = hna AcArya zrI hemacaMdrasUri viracita siddhahemacaMdra zAbdAnuzAsananI paNa laghuvRttinA sAtamA adhyAyanA dvitIya pAdana savivecana anuvAda pUrA thaye. * * Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama adacAya (tRtIya pAda) prakRte mayaT // 73 // 1 // prakRti eTale pracurapaNe kareluM athavA pradhAnapaNe kareluM. kaI paNa nAmane svArthamAM prakRti arthane sUcaka yar pratyaya thAya che. pratama-trapura pradhAna vI ==+maca=AnamayamU-khUba anna athavA jemAM anna mukhya hoya te. #tA-purA pradhAnA vA pUnA=bA+maya=qnAmacan-ghaNuM pUjA athavA mukhya pUja. sinana . prakRta" arthasUcaka nAmane mina arthamAM macaH thAya che. pratA:-19: pradhAnA vA apUvA mina=pUvamaya=qvamAM varNa-je parvamAM puDalA khUba khAvAnA hoya evuM parva athavA je parvamAM pradhAnapaNe puDalA khAvAnA hoya te parva. taya samUdavA vaduzarArA ghakRta arthamAM ane garimana arthamAM bahusaMkhyA sUcaka nAmane samUhanI peThe pratyaya karavA ane mAtra pratyaya paNa karo. ghathrata-pUvA: pratA:=ApUmi, dUdhamAM vAghaNuM puDalA athavA pradhAnapaNe puDalA ja puDalA, asmin prakRta-apUpA: prakRtA: asmin = apUpa+ikaNa ApUpikam , apUpa+maya apUpamaya varva-ghaNuM puDalAvALuM athavA pradhAnapaNe puDalAvALuM parva. kArA mUtrathI dArAra9 satra sudhImAM samUha athavALA pratyaya batAvelA che. ni paY ThArAjA niMdAnuM sUcana thatuM hoya tyAre nAmane pAza pratyaya lAge che. vizva: chAta:=chAta+Aza--chAsavAzA-nigha chAMdasa-vedAbhyAsI. Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana prakRSTe tamap || 7|3|5|| nAmane 'prakRSTa' arthAMmAM svArthIsUcaka tamar pratyaya thAya che. atizayana jIru: jIvatamaH-khUba dhALeA. atizayenAra:=Ara+gama=Aratama:-dhaNu karanArA. do: vimaLye tap ANI jyAM e prakRSTamAM-uttama-thI ekane judA batAvave| hoya tyAM nAmane sarap pratyaya lAge che, tathA enI sarakhAmaNImAM eka prakRSTa-uttama ne judA tAravavA hAya tyAM paNa nAmathI sarap pratyaya lAge che. prakRSTa--dre me varte, zyam banayo: prazRSTAvadu:=paTutara=patrutara--paTutA-A e strIe catura che temAM A strI vadhAre catura che. vibhajya-sAMAthamyaH pATapuitraoN: mAthatA:-gADha.tara-mAtA:-sAMkAzyanAziyAlakoTanA--vatanI leAkeAthI pAliputranA leAkA vadhAre sapanna che. vacit svArthe zALaphALA prayAga anusAra 'svA" arthAMnA sUcaka taraph pratyaya thAya che. aminaNvAminatara=aminnata6ma-abhina--eka hRdaya. mai: vajIq+7=3 vehrAma-dhArela UMcuM kiM-tyAdi - e - avyayAd asattve tayorantasya Am ||7|3|8|| asattvavAcaka-adravyavAcaka-evA vim zabda, sthA-iti ramU ti vagerepratyayavALAM kriyApade, kArAMta nAma ane avyayane lAgelA tAjU ane tamar pratyayane cheDe mAmU umerAya che. vik--kita+gA=ntirAm-vadhAre zu nima+tama-gAmU vintamAma-vizeSa vadhAre zu cAri--pati+tara+bAm=pattittarAma-A be jaNumAM te atizaya pakave che rAMdhe che. vati+tama+gAy-patitamAr--A e jaNAmAM te vadhAre Atazaya pakave che. vAAMta--pUrvA+ta+JAmU=pUrvALetarAm-pUrvAmAM-divasanA pUrva bhAgamAM pUrvALuM+tamanAm=pUrNAnetamAma 97 . Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 laghuvRtti-saptama-adhyAya-tRtIya pAda kacaya -mati tA-gAhUti rAkhuM-vizeSa-ati-dhaNuM. gatista+gA=timA-vizeSa-vadhAre-ati-ghaNuM. uttara DhA-kevuM dArU-lAkaDuM-pravegamAM kintara dArunuM-lAkaDAnuM vizeSaNa hovAthI tene saMbaMdha lAkaDA sAthe hovAne lIdhe te sattvavAcaka che tethI A niyama na lAge. guNAgAd vA iSTha-IyasU // 7 / 3 / 9 // guNavAcaka nAmane taman nA viSayamAM vikalpa pheSTha pratyaya lAge ane tAju nA viSayamAM vikalpa IMcastha pratyaya lAge. camelAmatina vaDha-vahu+8:=vaTijha, varutama badhAmAM A paTu-heziyAra che. gAma zramayo: trAkaTa: guru-guru+cArIcAra, guvAra -A bemAM A gauravavALe che. tyAdezca prazaste rUpap // 7 / 3 / 10 // tyAdri pratyayavALAM kriyApadane ane nAmane prazasta arthamAM ha16-5pratyaya thAya che. kriyApadanAM badhAM rUpane A var pratyaya lAge che. vArtA vavati-vati+ha+1=tihA-te sAruM rAMdhe che. prajJaed vata:-vata:+hA=vatohAnte e be sAruM rAMdhe che. prApta vanita-vatti+ThThA[=parivA-teo sAruM rAMdhe che. vati vagere kriyApado hovAthI tenAM rUpe kartAnI saMkhyA pramANe thAya che, eTale te rUpane judI pitAnI saMkhyA nathI, tene kaI liMga nathI tethI haNa pratyaya lAgyA pachI taiyAra thayela rUpa napuMsakaliMgI ane mAtra ekavacanI thAya che. varAhno hyu-Tyu+=Dhacupa -sAre zatru. atamabAdeH ISadasamApte kalpapa-dezyap-dezIyar // 7 // 3 // 11 // taravuM ane taman vagere pratyaya vagaranA cAnta kriyApadathI ane nAmathI DuM adhUruM hoya evA arthane sUcavavA 5-45, resa-rezya-ane zIyararIya-pratyaya lAge che. vat saparimAna-pati+++=Avatiza1-te thoDuM adhUruM rAMdhe che-te rAMdhavA jevuM kare che, pacati+dezya pacatidezyam- , ti+ =patizayama- ma ma Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana phyU lamAtA--vayu+q=paDhabhbhA-gheADI adhurI heAMziyAra-heAMziyAra jevI. naveya pavezyAvadhu+zAya=vaTulezIyA .. ** .. 3.9 .. ... . 74 nAmnaH prAg bahuH vA || 7|3|12|| thADuM adhUruM" evA atha hoya teA nAmane nAmanI pahelAM vaDhu pratyaya vikalpe thAya che. phaiTU samApta: vaDhu:-vaDhu+padu:-caMduvadu: athavA pa35:-heAMziyAra jevA. na tamavAdiH kapaH acchinnAdibhyaH // 713413 // chinna vagere zabdo sivAyanA bIjA zabdone r pratyaya thAya che ane v pratyaya thAya pachI tapU ane tamarU pratyayeA thatAM nathI, acam SAm mayo: cA dvrAra: 13:--qgDhaH badhAmAM ke A khUba hAMziyAra che. AkRti gaNu che. jinnatama=tima:-atizaya kutsita rIte chedAyelA. chinna vagere zabdone sUtramAM vajrayA che tethI chinna zabdane samajU pratyaya thayA che. eTale A niyamathI tamanna pratyayano leApa 'chinnakatam' prayApamAM apa, kRtsita ane ajJAta arthamAM '*' pratyaya thayela che. pratyaya pachI thatA nathI .. ananyo |gazA anayanta-atyaMta nahi--evA aya mAM r pratyayavALA nAmane saravU ane tamar thatA nathI. anayanta chinnap--cina chinnam--atyaMta nahi chedAyela, anatyanta minnak--mina+=minnam atyaMta nahi bhedAyela. idam eSAM prakRSTaM chinnam - chinna+chinnakam idam eSAM prakRSTa bhinnam bhinna+ka=bhinnakam yAtrAhi-yAva vagere-zabdane svArthasUcaka yAtrAdibhyaH kaH // 7|3|15|| me mAM A pratyaya thAya che. cAvAhi cAi: vathAvamcAva:-aLatA page lagADavAnA aLatA, aLatA jevA jete lAla raMga heAya che te. maLi: va=maLi+=maLiyaH--maNi. Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-sanma adhyAya-tRtIya pAda 431 kumArIkrIDana-IyasoH // 7 // 3 // 16 // kumArInAM ramakaDAM vAcaka nAmone ane jene cam pratyaya lAgyo hoya evA nAmane svArtha sUcaka va pratyaya thAya che. hu i-vu+=+guja:-daDe-kumArInuM daDAnuM ramakaDuM. zreyAnna -jeta*= :-zreya-zreye rUpa-kalyANarUpa. ___ lohitAd maNau // 7 // 3 // 17 // maNi arcanA rodita zabdane svArthasUcaka 4 pratyaya vikalpa thAya che. Dhoti+%=oditA maLaH athavA Toti: maNilAlavaNane maNi. rakta-anityavarNayoH // 7 // 18 // lAkha vagere vaDe raMgelA arthavALA Dhodita nAmane ane jene varNa-raMgasthAyI na hoya evA athavALA joti nAmane vaka vikalpa thAya che. rata-raMgelora+=otiH -lAkha vagerethI lAla thayeluM vastra. aniya -Dhohita+ = Dhojitam maNi kropena-kepathI lAla thayelI AMkha. chat rAzi kAjaLa vagerethI raMgelA arthavALA vAsa zabdane ane jene varNa sthAyI nathI evA arthavALA spaSTa zabdane ja vikalpa thAya che. rata-raMgela-8+=Aru: vara-kALA raMgathI raMgeluM vastra. nityavarNa-6 gva zAmaka gulam zora-zekathI kALu thayeluM mukha. rIta-r to sarU20 satavAcaka zIta zabdane ane suvAcaka 3w zabdane ja pratyaya vikalpa thAya che, rIta-=zIta tu-DI tu-ziyALo. 3w=sn: 1-9Na ata-unALo. Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana lUna-viyAtAt pazau // 7 // 21 // pazu artha sAthe saMbaMdha dharAvatA sUna zabdane tathA viyAta zabdane: pratyaya vikalpa thAya che. sUna jIva=ta+=suna: pazu-kapAyeluM pazu-nizAna mATe bAMDu karela pazu. vicAra gva=viyAta+=viyAta: pazu-tophAnI-mArakaNuM-pazu. ti mIta ||rArA nAta zabdane je vedanI samApti artha jaNAto hoya to vai pratyaya thAya che. vehaM samAvya sAta:-Ata+- jJAta:-vedane bhaNune nahAyelanAtaka-vedano snAtaka-vedana paMDita. g--gaNu-hartA-zUnyAta satra-zani-nipu-gAchIna rije chorUArarUpa tanuM zabdane sUtra arthamAM, putra zabdane kRtrima arthamAM, madhu zabdane nipuNa arthamAM, vRta zabdane AcchAdana-oDhavAnuM sAdhana-arcamAM ane zUnya zabdane rikta-khAlI-arthamAM ja pratyaya thAya che. tanuM sUtrakU-tanu+=tanuvAmu-sUtrama-sUtra-sUtara athavA kalpasUtranI vagere. trima: putra-putra+kra-putra-Rtrima-kRtrima putra-pUtaLuM -sutAre ghaDeluM lAkaDAnuM pUtaLuM. nipuna: mag -ag+%=":-nipu:-nipuNa. vAchavi vRta-vRtI+=ti-AchAtamu-oDhavAnuM vastra-uttarAsaMga vagere. ri: zUnya-zUrA=zca-ri-khAlI-dhana vagarane athavA buddhi vagarane. mA gaNamAn ka vArUrajhA bhAga arthavALA aSTama zabdane svArthasUcaka nA pratyaya vikalpa thAya che. saMsadama+=Adama: mA-AThamo bhAga. pAta rUArA bhAga arthavALA paSTa zabdane svArtha sUcaka vikalpa thAya che. paSTa+=: mAja-chaThTho bhAga. mAne ca pachI rAdhA. jenA vaDe mapAya evA mAparUpa bhAga arthavALA pRSTha zabdane va ane ka pratyayo vikaTa thAya che. zabdaw=si: athavA GS: mAH mAtaM veta-chaThThA bhAganuM mApa-dhAnyano chaThTho bhAga. Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-tRtIya pAda 433 janmAni 5 masA garALA asahAya athavALA zabdane mAni ane 4 pratyaya thAya che. jaH ga-g4mAvina=NAvI athavA i-ekAkI-ele-keI sAthe na hoya e. prAg nityAt kam // 7 // 3 // 28 // 7358mA sUtramAM nitya' zabda Ave che te sUtrathI pahelAMnAM sUtromAM je je arthe batAvelA che te te arthomAM pratyaya thaI jAya che. riNatA, mA, ajJAtA ghA -+=:-niMdApAtra ghoDe, nAne gheDe athavA ajANyo ghoDe. tyAdi-sarvAdeH svareSu antyAt pUrvaH ak / / 7 / 3 / 29 // tyAdi saMtavALA kriyApadanA chellA svaranI pUrve ane sarvAdi zabdanA chellA svaranI pUrve "prAgU nitya" arthomAM prazna pratyaya thAya che. sitam mAm gaNAtam vA pati=Avata+ =Avanite kharAba rAMdhe che, alpa rAMdhe che agara ajJAta rAMdhe che. sa =sa+a+=Na badhA niMdanIya, badhA a5, badhA ajANyA. vi=viFa +v=vazva - + yugadrA gA-go-mAriyAda karArUbA na kArAdi, go kArAdi ane ma kArAdi svAdi vibhaktine cheDIne bIjI svAdi vibhakti lAgI hoya tyAre put ane garamad zabdonA svaramAMnA aMtya svaranI pahelAM mA pratyaya thAya che. tathA-va++=cvArA-tArA vaDe. mayA-ma+ +=+yAM-mArA vaDe. TU Adi vibhakti-vuma+pu=puna++nu=gswAku-tamArAmAM, jue sUtra ra1dA o Adi vibhakti-suyo:-tamArA enuM, tamArA bemAM. ma Adi vibhakti-yuvAkhyA-tamArA be vaDe, tamArA be mATe, tamArA bethI. A traNe udAharaNamAM sakAra, mokAra ane makAra AdivALI svAdi vibhakti che ane ahIM te tevI sthAdi vibhakti ono niSedha karela hovAthI A niyama na lAge. hema-28 Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana avyayasya ko d ca // 71331 // zALA|| cha! rU|khA sUtranI pahelAM je arthI kahelA che te arthI jaNAtA hAya tA anyayanA aMtya svaranI pUrvamAM R praYaya thAya che ane avyayane cheDe AvelA tA hU~ thaI jAya che. krutsittAvi kArya-naidhrU-TazyU+badnasU=32deHniMdanIya UMcuM-thADu UMcu' athavA ajJAta UMcu. pitra=dha+gaDha=fdhaya TU-nidanIya vagere traNa atha vALA dhikkAra-ahIM citranA neA TU thayela che. sULIyAm |||||| tULIm zabdane mUna pahelAM 'prAg nitya' a| jaNAtA hAya tA aa Agama thAya che. rutsitAvi-sULIC=7LI+A+ma=stULIkAm mAa-kutsita rIte, apa rIte athavA ajJAta rIte cUpa thaIne bese che. rutsita-apa-ajJAte ||7AArA kutsita, apa ane ajJAta evAM vizeSaNavALAM nAma, kiyApada ke avyayane TM vagere pratyayA je rIte thavAnA kahelA che te rIte thAya che. krutsitaH adha:=akSa+1=ma:-niMdApAtra dhoDA. aivati=pati=vacat+arjuna=paSata--ite thADuM rAMdhe che. ajJAtam 32 3Ama=o :-ajJAta-ajANyu evu UMcu'. pratyeka udAharaNamAM kutsita, alpa ane ajJAna e traNe arthAne samajavAnA che. anuSA tathunItyo zALA anukaMpA eTale karuNA lAvIne bIjA upara anugraha karavA arthAt bIjAne mIThAzathI khelAvavA ke koI prakAranI takalImAM tene sahAyatA karavI, anukaMpAnIti eTale sAma, dAma, daMDa ane bheda e cAra prakAranI nItio leAkamAM pracalita che temAM je nItimAM sAma-samajAvavA-tA ane dAma-dhana-vagerenI lAMcana-prayAga thatA hoya te nIti anukapAyuktanIti kahevAya che ane te ja nItine A sUtramAM samajavAnI che, daMDanIti ke bhedanIti e ba MnemAM anuka MpA nathI mATe tene ahIM samajavAnI nathI. Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-tRtIya pAda 435 anukaMpA jaNAtI hoya ane anukaMpAyukta nIti-rIta-jaNAtI hoya to nAma, kriyApada ane avyayane vagere pratyayo je rIte vihita karelA che te rIte thAya che. anujanIya: putra:=putra+=putra:-jenA upara karuNa Ave che te putra. viSasafSaq+mahaTUkavavi - tuM sUe che. =hraznaphrAnituM Ava. utsava++==saka hapaviA-khoLAmAM besa. vamena= +9na=mAna si(hitadha+=) dhi-tuM kAdavathI kharaDAyela che. putraka ! svapiSaki, ehaki, utsaGgake upaviza, kardamakena asi digdhaka: he putraka! tuM sUe che, Ava, kheALAmAM besa, tuM kAdavathI kharaDAyela che -A vAkayamAM putra tarapha anukaMpAyukta rIta jaNAya che. ajAteH nRnAmnaH bahusvarAd iya-ika-ilaM vA // 3 // 35 // bahusvaravALA ane jAtivAcaka na hoya evA manuSyavAcI nAmane anukaMpA arthamAM rUca, pha, pratyaya vikalpa thAya che. devaphA=viya:-deva. jeva =vi - e teva+Tsa vi:- . tevata+=sevA-devatta. mahiSa:-mANasanuM nAma che paNa jAtivAcaka nAma hovAthI A niyama na lAge. gujarAtI bhASAmAM deva' nAmavALA mANasane ghaNIvAra devo ke devalo kahevAmAM Ave che te jANItuM che. a 3pa gaNa-ga zarUArUddA jAtivAcaka na hoya, bahusvaravALuM hoya ane pUrva mAM 35 hoya evA mANasanA nAmane anukaMpA artha hoya te sa3, ma, ya, ra, rUDha pratye vikalpa thAya che manusvataH 3 :--35+ma =13:-upendradatta evA vizeSa nAmanuM TUMkuM rUpa. 35+za4=3 :- 32+ =vi:- 35rU rUpiyA - 35+4=vitra - jyAre " pratyaya thAya tyAre-ve +==Ata:- Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana Da-mATe hu chatyAM hArArUnA varNata ane vaNata nAmethI para anukaMpA arthamAM AvelA svarAdi pratyayonA Adi varNane lepa thAya che. lepa thatAM mULa zabda ema ne ema ja vaLata-ganazvita: mAtRvatta-mAtR+kaya=mAtRca=mAtAmAtRdattanuM TUMkuM rUpa, mAtR+ika mAtR+ka-mAtRkaH mAtR mAtR+4=AtR: 3varNA'ta-vIzu+=vAyurUnya--vAyuya: vAyu+ika-vAyu+ka-vAyuka: vAyu=vIyu+=vAyu: mavAdu:-bhadrabAhu-AmAM svarAdi pratyaya nathI. 4 pratyaya che. su iuttarapaca punuM chorUArU8. anukaMpA artha jaNAta heya to puruSavAcaka nAmanA uttarapadane te susvA" (ra1 08) sUtrathI lepa thayA pachI pU--pratyaya thAya che. revatA zabdanA uttarapada "rA'ne lopa thatAM tevI thayuM, pachI RAna pratyaya thatAM teva. tti-dattikA-A prayogamAM devadatA zabdanA pUrvapada devane lepa thayela che paNa uttarapadane lopa thayela nathI tethI A niyama na lAge. sevA-ahIM rAI 107 suradvArA devikA proga na thAya e sUtramAM - nizAnavALA pratyayane vajela che. tethI devakAmAM 7 nizAnavALe che. pratyaya hevAthI rAja1 07ii sUtra na lAge. hu ja vinAnA garUArU zanina zabda jene cheDe che evA puruSavAcaka nAmane anukaMpA jaNAtI hoya to tenuM pratyaya thAya che ane uttarapadano lopa thAya che. vyAjJAnika, vyAdhradAgina: manunvitaH-Apra+=DhayAgha-puruSanuM nAma che.-A pragamAM "ajina" tathA "mahAjina evA uttarapadano lepa thayela che tethI bacelA kathAgha zabdane ja pratyaya lAge che, Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-tRtIya pAda 437 SaDvajai kasvarapUrvapadasya svare // 7 // 3 // 40 // varU zabda sivAyanuM jenuM pUrvapada eka svaravALuM che evA nAmanA uttarapadane anukaMpA jaNAtI hoya te svarAdi pratyaya lAgatAM lepa thAya che. anukrapitaH vAzI:= RAya-vAciya:vaLa . 3rataH sa manu vita:-3+ma =313 -A eka svaravALuM nAma nathI, tethI A niyama na lAge. segretu vaki:-jene cha AMgaLI che-A vizeSa nAma che. AmAM ghaTTa zabda che, tethI A niyama na lAge. vALA -vacana vaDe jene AzIrvAda ApyA hoya che. A prayogamAM pratyaya lAgela che, e vagere svarAdi pratyaya lAgela nathI, dvitIyAnuM svAs Ta LarUAzA anukaMpA arthamAM AvelA svarAdi pratyaya lAgyA hoya tyAre mULa nAmanA bIjA svarathI pachI AvelA zabdane lepa thAya. anuzvitaH revadratta --A nAmamAM namata evo vibhAga karI pachI bIjA svarathI pachInA zabdone lepa karavAno che- ca=vica: A prayogamAM mahatta padane lepa thayela che ane sev aMzane pratyaya lAgela che adhyakSata tena rAjarA anukaMpA arthamAM AvelA svarAdi pratyaya lAgyo hoya tyAre mULa nAmanA bIjA saMdhyArathI pachI AvelA zabdarU5 avayavane saMsthakSara sahita lepa thAya. eka saMdhyakSaravALo zabda- manu+vita: kuta: - uca=qvacA-vizeSa nAma che. A padamAM patta aMzane lepa che. , , , -muddo :-6Thya=diya:-AmAM mora zabdane lepa che. be saMdhyakSaravALA zabda-masurizvataH votaromA- ca=vica:- . A pagamAM cotaroma aMzane lopa thayo che. Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vAdyAre tutIyA garASTarUA. varu vagere zabdo jenA pUrvapadamAM che evA manuSyavAcI nAmane anukaMpA arthamAM svarAdi pratyaya lAgyA hoya tyAre trIjA svarathI para rahelA zabdarUpa aMzane trIjA svara sahita lopa thAya che. anuSita zevadattAvA =sevA :-ahIM mahatta aMza lepAye che. - yuvati:-suparaphA=muri-ahIM "Dha" aMza lepAye che. kvacit turyAt // 3 / 44 / anukaMpA arthamAM svarAdi pratyaya lAgyA hoya tyAre pragAnusAra cethA svarathI para rahelA zabdarU5 aMzane cothA svara sahita kavacit lepa thAya che. vRddhApatitta+==Ataphara=dasvatiya -ahIM phara aMzane lepa thayo che. upendradattaH==13-A niyama kavacita ja lAge che ema jaNAvela che tethI A prayogamAM A niyama na lAge. pUrvapadraya vA rUA anukaMpA arthamAM AvelA svarAdi pratyaya lAgyA hoya tyAre pUrva padane lepa vikalpa thAya che. anuRvita: sevA=vatta+daya-tti :-ahIM pUrvAdarUpa sava aMzA lepAyela che vatta+= , , sevA-A prayoga vikalpapakSe anya sUtra dvArA thayela che. arthAta ahIM uttarapadane lepa thayA pachI te" aMzane ya pratyaya lAge che. dU ILarAjaddA sva artha jaNAtA hoya te zabdane 6 vagere pratye vihita karelA che tema thAya che. phUMkavA paTa=vaTa~: nAnuM-TUMkuM-vastra. durva pati=sthati+=Arata --iDuM rAMdhe che. Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-tRtIya pAda chuTI--gujAr rI ||4|| chuTI zabdane ane gurU zabdane dUsva anu` sUcana thatuM hoya te eTale hrasva 'kuTI' ane hrasva 'zuSDa' ema sUcavavu hAya tA 2 pratyaya thAya. phUlyA phuTI=TI+ra=dIra:--nAnI koTaDI-jhuMpaDI. ghUsyA 1=3'T+=jIvAra:-nAnI sUMDha. athavA thADuM madya zamyA 4nauAgaDhanA sva atha jaNAtA hAya tA za| zabdane 6 ane 7 pratyaya thAya che. zamau+=rAmIhaH-jemAM bIja ke bIjo heAya tevI nAnI zi'ga. rAmI+=zamIra: 3.0 .. .. 439 chellA 3H ||o|41|| dUrava artha jaNAtA hAya tA tu zabdane 35-3pa-pratyaya thAya che. hasyA tu:=d+3=Rtuva:-nAne kuDalA-kuDalI-tela bharavAnuM kuMDalAnA AkAratu cAmaDAnuM sAdhana. jUnoLIyAM tam |||1|| krUva atha jaNAtA heAya teA jAsU ane goLI zabdone tara -tara-pratyaya thAya che. davA jAsU:-Astara=dUtarI:-vizeSa prakAranuM zastra-zakti nAmanuM zAstra. phtrA coLI-goLItara=poLa tarI-nAnI guNa-dANA vagere bharavAnI nAnI gUNa kothaLI ke kAthA. ratna-3A-a-mArkrUtte vit LaphAzA dAsa-kSINatA-kSINa thayelI zakti. peAtAnI pravRttimAM maMdatArUpa hAsa atha jaNAtA hoya teA vatta, rakSa, azva, vama zabdone pita tara--tara-pratyaya cAya che. dalita: vatsa:-vatsatara=vasatA:-khIjI uMmaranA vatsamAM prathama uMmaranA vatsamAM jevI zakti hAya che tevI khIjI uMmaranA vatsamAM hAtI nathI eTale ahIM zakitanI kSINatA che. hrasita: kakSA-kSa+tara==kSatara:-taruNa vayane khaLada jyAre trIjI uMmaramAM Ave che tyAre tenI bhAra vagere vahananI zaktineA hAsa thAya che tyAre tene 'ukSatara' kahevAya che. Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana dUSitaH mA:-azva+sara=azvatara:-dhADA dvArA gheADI je prajAne janma Ape tenu nAma azva, A azva gati vageremAM vegavAna heAya che. paNa jyAre gadheDA dvArA gheADI je prajAne janma Ape tenuM nAma azvatara che. A azvatara-khaccara-gati vageremAM mada hAya che arthAt dheDA karatAM enI zakti kSINa hAya che. athavA je azva zaktimAM kSINu hAyavega zaktimAM mada hoya-tene paNa azvatara kahI zakAya che. dakSita: RSama:=RSama+tara=nnamata;-bhAra vahana vageremAM baLavAna heAya tyA 'RSabha' kahevAya ane baLatA hAsa thAya eTale bhAravahana vageremAM zakti kSINa hAya tyAre 'RSabhatara' kahevAya che. ahIM zaktinI kSINatAnI apekSAe hrAsa samajavAnA che. eTale keAI vatsa, ukSA, azva ke RSabha zarIre pAtaLA-kRza-DAya chatAM zaktinI apekSAe barAbara zaktizALI hoya teA A niyama jarUra lAge arthAt pAtaLA zarIravALAne paNa A niya %0 lAge che. vA jAvuM karyo. niya hataH tALAbaM2A jAti, guNa, kriyA, saMjJA ane padArthanA sabaMdha vagere dvArA jyAM emAMthI ekanuM nirdhAraNa karavu hAya-ekane khIjAthI juduM pADavu hoya--tyAre va zabdane utara-akSara-pratyaya vikalpe thAya che. *+1:="tara:-: mavatA: jya, vadhu:, gantA, caitra:, phankI vA-tamArA emAMthI eka jaNakA che, catura che, gati karanArA che, caitra nAmavALA che athavA daMDadhArI che. ahIM ka zabda jAti sUcaka che, paTu zabda guNa sUcaka che, gantA zabda kriyAvAcaka che ane caitra zabda nAma sUcaka che tathA daMDI zabda daDaneA saMbaMdha sUcaka che. e rIte jAti dvArA ka, guNudrArA catura, kriyAdvArA gantA, nAma dvArA caitra, ane padAnA saMbaMdha dvArA dAMDI e rIte ahIM nirdhAraNa karela che eTale emAMthIeka jaNane judA pADI batAvela che. cat--sat--zik--banyAnILo upara jaNAvelI rIte emAMthI ekanuM nirdhAraNa karavuM heAya tyAre cat, tat mi, ane anya zabdone uttara-prata pratyaya thAya che yata+ta=yatA: mavato: *DhAH, tata+-tara=11ra: gAya che-tamArA emAMthI je AMta vaDe.kaTha vagere eTale je AMta vaDe kaTha hAya, guNuvaDe catura hAya, kriyA Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 441 laghuvRtti-saptama adhyAya-tRtIya pAda vaDe amuka kriyA karanAra heya, nAma vaDe amuka nAmavALo heya ane amuka padArthanA saMbaMdhavALe heAya te Ave. eja rIte tira =zata:, kanya+tara=Anyatara: A zabdone paNa samajavA. dUno prazna hatArtha vA varAchA pUrve jaNAvela rIte ja ghaNAnI vaccethI ekanuM nirdhAraNa karavuM hoya ane prazna artha jaNAto heya ne catu, te krim ane zabdone tama-pratama ane satara-gatara pratyayo vika9pe thAya che. ta+tama=catama:, cAtara:=Atara: vA maratAM Ta, ta+tamannatatama:, tatarapha, vA thAtuMtamArA ghaNumAMthI je kaTha heya te juo. ahIM paNa upara jaNAvyA pramANe jAti, guNa ane kriyA tathA nAma dvArA nirdhAraNa samajI levAnuM che. vimutama=wta: fmu+tara=Rtara: anya+Datama%DamyatamaH arcatara=macatara: pakSamAM- ca, jha, sa va maghatAM :-"tamArAmAMthI je kai hoya te ItyAdi pUrvavata jANavuM. vA ekAt // 73 // 55 // jAti, guNu vagere vaDe ghaNuMnI vaccethI nirdhAraNa karavuM hoya te ja zabdane tama-tama-pratyaya vikalpa thAya che. g+ratama=Utama:, +=gzna: ghA maDhatAM 2:-tamArA badhAmAMthI eka kaTha ItyAdi pUrvavata samajavuM. roti tavA ganacantAgarAddA kriyAnA Azraya sAthe atyaMtapaNe-sakalapaNe-saMbaMdha nahIM paNa cheDe the saMbaMdha hevAnuM nAma anayaMtatA-atyaMtatA nahIM. " pratyaya jene cheDe che evA ekalA nAmane ---pratyaya lAge che. tathA ja vALA tevA nAmane tamad vagere lAgyA hoya te te tama6 vagere pratyayo pachI anatyaMta arthamAM ---pratyaya thAya che. Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana taman pratyaya vinAnuM ekaluM nAma- narataM minna-mina+=mina,atyaMta bhinna-juduM-nahIM-paNa thoDuM thoDuM juduM. manasvataM minnatamam, minarama-ekadama juduM nahIM paNa thoDuM thoDuM juduM-bhinnatama ja pachI tama pratyayukta nAmaanAmata minnatama minata kra-ekadama ja nahIM paNa huM thayuM judu-bhinnatamaka atyataM minaram, minaram- , , , , bhinnataraka. na sAmivacane // 7 / 3 / 5 / / sAmi zabda upapadamAM heya athavA sAmina samAnArthaka I vagere zabda upapadamAM hoya che ane atyaMta artha jaNuti hoya to ekalA jAta nAmane tathA tama vagere lAgelA hoya evA #Ata nAmane jU na thAya. sAma-sAma rAyatuM mina-atyaMta nahIM paNa aDadhuM bhinna-sarvathA nahIM ema aDadhuM bhedAyeluM-juduM. nAma no samAna arthaka zabda -ardhanuM manacata minana-sarvathA nahIM e rIte arthAt adhuM juduM paDI gayela. artha minatama atyaMta nahIM paNa aDadhuM bhinatama. gaI minaram-atyaMta nahIM paNa aDadhuM bhinnatara. niya -fkanA gaNa meLavavA kA11 6 sUtrathI thato ne pratyaya jene cheDe che evA nAmane ane 1. sUtrathI thato gina pratyaya jene cheDe che evA nAmane svArthamAM traNa pratyaya thAya che. vyAvorA+=cavo+gA=zrAvakoza-paraspara Akroza. sAdana==AphroTina+gaLa sAroTina-saMtA-cAre bAjuthI-kuTana-vatA. visAriNaH matsye // 1359 // majya arthavALA visAni zabdane svArthamAM gaLuM pratyaya thAya che. visAranakha =AriLa: ma0:-mAchaluM. Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 443 laghuvRtti-saptama adhyAya-tRtIya pAda pUrvamuzcit H briA zarUAdda je saMghe judI judI jAtanA che ane jenI vRtti-AjIvikA-aniyata che eTale jeo arthapradhAna che vA kAmapradhAna che te "pUn' kahevAya. tevA pU arthamAM samAveza pAmatA hoya tevA arthavALA zabdane svArthamAM gya pratyaya thAya che ane tevA pratyAyanI kri saMjJA thAya che. je pUgavAcI nAma 71 20 sUtrathI vihita karela mukhyArthaka % pratyayavALuM na hoya te. roDyA va=Ivana gA=sauga: ala saugajhA:-dri saMjJA thavAthI dAlA124 sUtradvArA strIliMga sivAyanA bahuvacanamAM gya pratyayane lepa thAya che. agzvanAH e bahuvacana che. temAM pratyAyano lepa thayela che. strotranA: vatta: pUT:-ahIM devadatta zabdamAM mukhyArthaka che. ethI A niyama na lAge che. trAtAr yA pAchA rUAdazA aneka tavALA ane aniyata vRttivALA ane zarIranA AyAsa-smimakvArA prayatnathI jIvanArA evA saMghe te "trAta" kahevAya. evA vAta arthamAM samAveza pAmatA tevA astrIliMgI nAmane svAthamAM cha pratyaya thAya che. ane te gya pratyayanI ri saMjJA thAya che kapotapAka eva kapotapAka+jyakApotapAkya: jo tuM jotA A prayogamAM A niyama na lAge-strIliMgI nAma hoya to A sUtra lAgatuM nathI. zastrajIvisavAd vyar3a vA // 7 / 362 // zastrathI jIvanArAne saMgha e arthavALA nAmane svArthamAM zva vikalpa thAya che ane tenI "di saMjJA thAya che. zAra: rAhanIsiMdhA:=zavarAva, zavara:-zastrathI jIvanArA zabara lekene saMdha-vizeSa prakAranI mlecchajAtio. pustriA: zatravidhA =purizva=ci:, kurivA pakSe-zAyara: vAgu -vAra lo. A loke zreNibaMdha saMghamAM AvatAM nathI athatu A lekeno koI niyata TeLAvALo saMgha nathI. tethI A niyama na lAge. Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 saddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vag gatrAhmaNa-gamya kArUAdarA vAhIka pradezomAM je zastrajIvI saMgha che tenA arthanA sUcaka brAhmaNa ane rAjanya sivAyanA nAmane svArthamAM caru thAya che ane tenI ' saMjJA thAya che. kuNDIviza: zastrajIvisaMghaH=kuNDIviza+bhyaTa-auNDIvizyaH, 3jIvirAvAhIka pradezamAM vasanAre kuMDaviza nAmano zastrajIvI saMdha. jovA i-ge pAli. -A brAhmaNa jatine che tethI A niyama na lAge. rAga-kSatriya-A kSatriya jAtino che tethI A niyama na lAge. __ vRkAt TeNyaN // 73 // 6 // zastrajIvI saMghanA arthavALA vRkra zabdane ke pratyaya thAya che ane tenI kriI saMjJA thAya che. 9%+ =vAtha:-vAkeya nAmane zasajIva saMdha vAitha: vAthI vR Ama rUpa samajavAM. yaucA cabU rANA zajIvI saMghavAcI cauca vagere zabdane an pratyaya thAya che ane tenI Tri' saMjJA thAya che. thaya+gau -yaudheya nAmane zastrajIvI saMdha. dhRtiya+#ga Ara-dhAteMya nAmane zastrajIvI saMdha. para paNa IcharAdA zastrajIvI saMghavAcI varjI vagere nAmane svArthamAM maLa pratyaya thAya che ane tenI kri saMtA thAya che. dri' saMjJAvALA zabdanA bahuvacanamAM mad pratyayane lopa thavAthI mULa zabda AvI jAya che. zuM[=pArzavA (ekava.), vAziva (vi.), va: (bahuva)-pazu nAmano zastra jIvI saMgha. rakSa+majU=rAkSara (ekava.), rAkSala (diva), rakSati (bahuva.)-rAkSasa nAmane zajIvI saMdha. Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 445 laghuvRtti saptama adhyAya-tRtIya pAda 44pa sAmanyA : pArAddazA. zatrachavI saMghavAcI rAmana Adi nAmane svArthamAM phrI pratyaya thAya ane tenI "' saMjJA thAya che. rAma+=DhAmaya:-dAmanIya nAmano zastrajIvI saMdha. zauruM=suvIca -aulupIya nAmane zastrajIvI saMgha zrumat-zamIvat-zikhAvat-zAlAvat-UrNAvada-vidabhRt-abhijitaH gotre gaLa can |IrAMTanI zrata, rAmAvata, zivAvata, zAstrAvata, karNAvata, vistRta ane mini-e nAmane gotra arthamAM ana AvyA pachI svArthamAM pratyaya thAya ane tenI isaMjJA thAya che. zrama+=zrImatI zramayaH-mumatano putra zamIvata+=AmIvatA zAmIvaraya:-zamIvatano putra zivAvatuM +-vAvata+=ravAvarA-zikhAvatano putra. zAAvataga--rAThAvataca=zArAva7 -zAlavatano putra. 3Lava7-+-gauvata+=IvAH -UrNAvatane putra. virata+nTamRta+=jaiRtya vibhUtane putra. samiti+gaLa=mAmanata+=gAmigiya -abhijitano putra. samAsAMta prakaraNa samayAntaka 7rUddi8I - have samAsAMta prakaraNa zarU thAya che. ahIMthI je kahevAnuM che tene samAsanA eka bhAga rUpe samajavuM. eTale A sUtra pachInA AkhA prakaraNamAM samAsa pAmelA zabdone je je pratyaya lagADavAnA che te tamAma pratyAnuM vidhAna A prakaraNamAM che. arthAta bahuvAhi samAsavALA zabdane amuka pratyaya lAge, karmadhArayasamAsavALA zabdane amuka pratyaya lAge vA tapuruSa samAsavALA zabdane amuka pratyaya lAge e rIte samAsenA nAmano nirdeza karIne tene pratyenuM vidhAna karela che ethI bahuvIhi samAsAMta, karmadhAraya samAsAMta, vA tatparuSa samAsAMta vagere evAM samAsAnusAra te te samAsAMtanAM nAme samajavAM. A bAbata nIce jaNavelAM udAharaNe jevAthI vizeSa spaSTa thaze. Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana bahuvrIhisamAsAMta-muhu gamAM vahyA: sA=hukama, guga athavA sugammAna triyo -A prayogamAM yugamAM zabda AgaMta che ane vana cheDAvALe paNa che. vamAM-bagAsuM. avyayIbhAva samAsAMta-ri kRti vApura--dhurAnI pAse. digu samAsAMta- 2 tat purI va=purI-be dhurA dvanda samAsAMta-stra vAsI vai =travavinI-mALA ane tvacA. jima je chArA7ne chArA76 vagere sUAthI samAsane cheDe AvelA "ba' vagere zabdone samAsAMtanuM vidhAna karavAnuM che te bANa vagere zabda niMdA arthavALA vim zabda pachI AvelA hoya to tene samAsAMta na thAya. kulitA pU. gaca=dhU-jenI dhurA kharAba che. kuta: savA =vikalAM-jeno mitra kharAba che. vAM nA=rinA-kone rAja. ahIM "fm' zabda niMdA arthaka nathI tethI samAsAMta thayo che. nantapuSaq IrIrAzA navRtapuruSa samAsa pachI samAsAMta na thAya. na ba=zatru-nathI, (gu-vedanI RcA) na rAva=marAgI-rAjA nathI. na vidyate chUTa macI madhura -jene ghesaruM nathI evuM gADuM. A prayogamAM nakRtapuruSa samAsa nathI paNa bahuvrIhi samAsa che tethI samAsAMta thayela che. pUjAsu-ateH prAk TAt // 73 // 72 // A prakaraNamAM charA 2 | satramAM ra samAsAMtanuM vidhAna karyuM che, tene pahelAM je je samAsAMta batAvelA che te samAsAMta pUjAvAcI , ane ati zabda pachI AvelA tra' Adi zabdone lAgatA nathI. mundu ghAsa pUti=sughUsArI evI dhurA. pura: tiratA phara=tidhUDa madhurAne atikramaNa karanArI A. Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-satama apyAya-tRtIya pAda atirAjJa: : -rAkhane atikramaNa karanAre zatru-ahI zruti zabdapUjA ka nathI, tethI A niyama na lAge. vakusuM sAip--barAbara aMzula pramANa kASTha,--A Ta samAsAMta pahelAM nathI paNa te pachI che tethI A niyama ta lAge. (aMkula- ATha yava jeTalI laMbAI.) do; de tALA|| je samAsane cheDe vajju zabda che evA samAsane 3 thavAnA prasaMga hAya tA 3 na thAya tema r paNa na thAya. 447 upava : ghaTA:mahunI AsapAsanA dhaDA.-ahIM OMnI prApti hatI paNa 3 na thaye civaTTunna:jene bahu priya che.--ahIM OM nI prAptino prasaMga nathI thayA che. rUN yuddhe ||7||4|| 'yuddha' arthomAM je samAsa kahyo che tene Dva samAsAMta thAya che. mezAMzra dazAMzva yuddIvA zrRtaM yuddhana-zAzi(rAkeza+rce)-paraspara eka-bIjAnA vALAne grahaNa karIne-kheMcIne-karelu yuddha dvijAti ||||7|| vinTi vagere zabdo zU samAsAMtavALA samajavA, Dho phaLyo azmina traNe=vikss=TriAinti-e daDAthI mAre che. kamI hastI smina pradaraLe=kamAnsa+='mAnti haeNnti-e da tuzAthI mAre che. samau dUto asmina pAne=3mAMTH+==mAhasti vAne-pIvAmAM be hAtha-e hAthe pIe che. A samAsAMtavALuM nAma kriyAvizeSaNa rUpe ja vaparAya che. Tvinsa vagere zabdo kriyAvizeSaNurUpe vaparAya tyAM ja A samAsAMta thAya che. jyAM A zabda bIjI rIte vaparAtA haiAya tyAM A niyama lAgatA nathI. jemake Dho phUlo atyAM zAhAyAM sA TvikA zAhA-je dharamAM e daDA che. te 'dvizAla' kahevAya. A jAtanA prayAgamAM A niyama lAgatA nathI. Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana -phUDa-patha-paH gata IkArADyA ba, [[, vaSi ane mat zabdo je samAsane cheDe Ave te samAsane satva-samAsAMta thAya che. davA mardha=ma ) ardha-acAne ardhabhAga. tiruNAM purA samAhAra=(tripu =) tripura-traNa purA-nagara. naruhya vA:=(gAyanamaka) navA-pANIno mArga. dvizatA: bhAva: razmi (digApU+gas) 16-jemAM pANI baMne bAju che te beTa. dhuraH anakSasya // 7 // 377 // samAsane cheDe AvelA hu zabdane a-ga-samAsAMta thAya. je e dhum zabda rathanAM paiDAM sAthe saMbaMdha na dharAvato hoya te. rAjJa: dhurA = rAnana+dhu + ya = rAnapurA-rAjAnI dhurA-rAjAne upADavAne-kheMcavAnerAjyane bhAra. akSaya ghu=akSa: -rathano bhAga-dhUMsarI.-ahIM zabda rathanA bhAgavAcaka hovAthI ghUra zabda paNa rathanA bhAgarUpa che tethI A niyama na lAge. sakhyA -pANDu-udaka-kRSNAd bhUmeH // 7 / 378 // je samAsamAM saMkhyAvAcaka zabda pachI tathA , ane zabdo pachI bhUmi zabda Avyo hoya te e samAsane samAsAMtarUpa ya-ma-pratyaya thAya che. yo: mugo: samAdAra =mimitra=mina-e bhUmi. Tre munI zai=mimikra=mima: prANA -be mALavALo mahela. vAnuzAlI mizca=bhUmi+ma =humUma-pAMDu bhUmi. vAiku pUmi: malca=AiTumma: veza:-dhoLI jamInavALo deza. 3IvI vAta mUmizca==Ami+==Amumam-uttara dizAnI bhUmi. karavI bhUmi: zrazca=3TrAmamikSma==AmamaH deza-uttara dizArUpa bheMyavALo dea. kRNA yA mamitra= mUmi+ma=sLamUma-kRSNavarNa bhUmi, kALI bhoMya. sLA pUmi: alya=asuLamUmi+ma=Amama: pheza-kALI bheMyavALo deza-pradeza. Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-tRtIya pAda 449 rUpALuM gaSyanA zarUA. ja vagere upasargo pachI samAsamAM AvelA madana zabdane mata-ga-samAsAMta thAya che. gNata: adhyAnam ti=+gannana+na=Adava: -mArge gayele ratha. - gata tamasA zarUA80 sa, bava ane magha zabda pachI samAsamAM AvelA tamam zabdane mata -samAsAMta thAya che. saMtatam tama:=+tamanna=santamamu-khUba vistareluM aMdhAruM. vAvInaM tema =vartama+ma-gavatamA-aMdhArA vinAnuM. azva va taiTU tamaH 1=madha+tana+%=jhaghatama-kazuM ja na dekhI zakAya evuM aMdhAruM A prayogomAM jema vigraha batAvela che tema bIjA samAsAMtonA prayogomAM paNa vigraha karI levo. vigraha eTale samAsa karatAM pahelAM je vAkya belAya che te. tapta-anu-avAd rahasaH // 7 / 3 / 81 // tatta, manu ane bava sAthe samAsa pAmelA ja zabdane ma--samAsAMta thAya che. tattamadurastra-tattasamU-nahI pamAyela rahasya. takhta H cacattatAhata-anadhigata rahasya jenuM rahasya aprApta che, taa va tat zva=ttannAdulamu-anadhagata rahasya. ganuM vahyA :-ma7+++=anurasa-rahasyanI pAchaLa. vAtaM rahR:- vahu+ma=Avara-jANeluM rahasya. rahyuM eTale je pragaTa karavA egya na hoya athavA je taddana ekAMta sthAna heya te. - pati-mag- vAta sIma- nna rITara prati, anu ane bava sAthe samAsa pAmelA jA mana ane romana zabdane gata samAsAMta thAya. hema-29 Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana pratigataM sAma-pratisAman+at=pratisAmam-'sAma' sAbhagAnanI sUya athavA sAma, dAma, bheda ane daMDa evI nItino paNa sUcaka che-sAmanI sAmenuM -daMDa. anugataM sAma-anusAman+at=anusAmam-sAmanI pArnu. bhavagataM sAma-avasAman+at =avasAmam- . pratigataM loma-pratiloman+at=pratilomaH-pratima. anugataM loma-anuloman at=anuloma:-anu. avagataM loma-avaloman+at=avaloma:-avaloma-vidhI . brahma-hasti-rAja-palyAd varcasaH // 7 // 383 // brahman, hastin, rAjan ane palya Awa sAthai samAsa pAmelA varcas sapane atU-a-samAsAMta yAya che. . brahmaNaH varcaH brahmavarcasa+a brahmavarcasam-graha ta. hastina: varca: hastivarcas+a hastivarcasam-hAthI 1. rAkSaH parca: rAjavarcasa+8=rAjavarcasam- 2 r . palyasya vacaH palyavarcas+apalyavarcasam-dhAnyanu mAna, pAsa-sAyI nAvalA athavA parALanI derIothI guMthelo pAlo. palyavarcasa eTale pAlAnuM baLa majabutAI. prateH urasaH saptamyAH // 7 / 384 // prati sAthe samAsa pAmelA saptamyata urasU zakahane at-a-samAsAta yAya che. urasi vartate-pratyuras+apratyurasam-chAtI ta23. pratigataM ura:-pratyura:-DI urasU ne saptamI nayI thI niyama na sA. akSNaH apANyaGge // 7 // 3385 // samAsa pAmelA ane "prANunuM aMga" artha na hoya evA traNa zabdane bata samAsAMta thAya che. lavaNasya akSi lavaNAkSi+a lavaNAkSam 2ma-2-mAma. ajasya akSi ajAkSi-421nI Air-Asii akSi 76 prANInu ma hovAthI A niyama na lAge. Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-tRtIya pAda sam''TAyAm goddA sam ane Ta zabda sAthe samAsa pAmelA kSi zabdane at--a--samAsAMta thAya che maLa: sIm=sammali+nna=samakSaC-sAme. vaTasya kSi=TAkSi+a=TAkSanuM-kaTAkSa *Ta eTale kapela atha paNa thAya, kapAla tarapha AMkha karavI te kaTAkSa. prati-:-bano: ayomAvAr II||ll vrutti, paratU ane anu nAma sAthe anyayIbhAva samAsa pAmelA akSi zabdane ata samAsAMta thAya che. akSiLI prati=prati+zraNa+=trayajJana-pratyakSa-najarAnajara. aLo: 12:=12+maNina=parokSam-parAkSa-najAnajara nahI. aLo: anu=anu+maNi+tra=annakSam-AMkhanI pAchaLa. anaH ||gALA avyayIbhAva samAsa pAmelA ane cheDAvALA nAmane at samAsAMta thAya che. tA: saupaC=vatAnU+1=3vatalam--suthAranI pAse. 451 napuMsAduM cA ||||8|| avyayIbhAva samAsa pAmelA napusakaliMgI nU cheDAvALA nAmane at samAsAMta viSe thAya che. narmaLa: samIpaC=35varnan+ga=vadharmammU athavA varma-cAmaDAnI pAse. giri - nadI - paurNamAsI - AgrahAyaNI -apacamavargyAd vA IrAm|| giri, navI, poLamAsI, zrAmAyaLI zabdo je nAmane cheDe che evA anyayIbhAva samAsavALA nAmane tathA OM, c, ", krU, maiM ne cheADIne vanA koIpaNa vaNu je nAmane cheDe che evA anyayIbhAva samAsa pAmelA nAmane ata samAsAMta varUpe thAya che. nre: anta:-antani+iz=antanirim athavA antarji-ipatanI aMdara. cA: samI.=31mI+ga=3vanam athavA pati-nadInI pAse, Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana varnamAhyAH samIvaE==vardhanArI+ga=vAnAm athavA vargamA-parNamAsInI samIpe. AgaTTAcAra sAma==ApradAyanA+cca=vAbadAyana, vAmadAya-AgrahAyaNa- mRgazira-nakSatranI samIpe vaAvaNu-suvA +=25Nava athavA 3panna-vizeSa prakAranA yapAtranI pAse. saMkhyAyAH nadI-godAvarIbhyAm // 7 // 39 // saMkhyAvAcaka nAma pachI AvelA ane avyayIbhAva samAsa pAmelA nI ane godAvarI abdane sata samAsAMta thAya che. vizva nA =qnahI+*=zvanadra-pAMca nadIo. hai jorAva=phriovAyarI+ma=phrinovAva-be godAvarIe. avyayIbhAva samAsane cheDe AvelA vagere zabdone zrata samAsAMta thAya che. raka samIpama-5zaraTyU+==1zaraDhazaradaRtunI pAse. cai zani=pratidra+=tityapU-tenI sAme-tenI pratye. jarAyA, jaram ca // 7 // 3193 / / avyavIbhAva samAsane cheDe AvelA garA zabdane gata samAsAMta thAya che. ane nAno gara thAya che. navAyA; samIpama=vanarAga=3vanarama= -vRddhAvasthAnI pAse. sarajasa-upazuna-anugavam // 1394 // avyayIbhAva samAsa pAmelA saragrasa, 35zana ane anugava zAne mata samAsAMta thayela che. vANA sahita=saraga+=mukta-raja-dhULavALuM khAya che. naH samIpabha= +=3panam gAlle-kutarAnI samIpe bese che. no. vAtavaMgara+=gAvaE kanaH-baLadanI pAchaLa gADu athavA gADAnuM paiDuM. Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-tRtIya pAda jAta- mahad-vRddhAd ukSNaH karmadhArayAt ||7|3|95|| urbha dhArayasabhAsa pAbhelA jAtokSan, mahokSana, vRddhokSan nAmone at sabhAsAMta thAya che. jAtazvAsau ukSA ca= jAtokSan + a =jAtokSaH -04-meso jagaha. mahAMzcAsau ukSA ca = mahokSan+a=mahokSaH- motte| majaha buddhazvAsa ukSA ca= bRddhokSan + a = vRddhokSaH- vRddha jagaha. jAtasya ukSA=jAtokSA- thayelo jagaha sahIM tatpuruSa-sabhAsa che tethI yA niyama na lAge. striyAH puMso dvandvAcca // 7|3|9.6 // 6-6 sabhAsavANA tathA urbhaghArayasabhAsavANA strI pachI bhAvesA puMs zabda-strIpuMs zabhane at sabhAsAMta thAya che. 453 Fat a guisa sfazeaigu+x=ealyaq, zat gat, zatgar:-zil ma yz4. karmavAsya - strI cAsau pumAMca iti strIpuMsaH - strI 35 va puruSa - ziDI RksAma - RgyajuSa-dhenvanahuha-vAGmanasa ahorAtra - rAtriMdiva- naktaMdivaahardiva - UrvaSThIva- padaSThIva-akSibhrava dAragavam // 73 // 97 // RksAma, RgyajuSa, dhenvanaDuha, vAGmanasa, ahorAtra, rAtriMdiva, nakta' diva, ahardiva, UrvaSThIva, padaSThIva, akSibhruva, dAragava - adhA nAbho indra sabhAsavANA ane temAM aMte mRta samAsAMta thayela che. Rk ca sAma ca= sAman + a = RkasA me R06 yane sAmaheva. Rk c yajuzva=RgyajuS +a = RgyajuSam Rgve dhenuzca anaDvAMzca=dhenvanaDuhU+a= dhenvanaDuhau-: -zAya bhane maha. vAk ca manazca = vAGmanas + a = vAGmanase - vAzI yAne bhana. ahazca rAtrizva = aho rAtri + a = ahorAtraH - hivasa ne rAta. rAtrizva divA ca rAtridiv + a = rAtriMdivam- rAta yAne hivasa na ca divA ca= nakta' div+a=nakta N divamahazca divA ca=ahardiv+a = ahardivam-hivase divase - zaza 20 ... aru ca aSThIvantau ca = UrvaSThIvat + a = ka rvaSThIvam - aru-me sAthaNa. pAdau ca aSThIvantau ca = padaSThIvat + a = padaSThIvam-ye paNa. akSiNI ca bhruvau ca = akSi + a = akSivam - mAM ne lavAM dArAzva gAvazva=dAragava + a = dAragavam- haaraa| strImane gAyA. Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana gat samAsAMta thavA uparAMta zabdomAM bIjA pheraphAre paNa thaI gayelA che e svayameva jANuM levuM. maSThIvara eTale hADakAvALuM. cavarga-da-Sa-haH samAhAre // 7 / 3 / 98 // | samAhAra indrasamAsa pAmelA 2 varmAta nAmane, TU aMtavALA nAmane, 6 aMtavALA nAmane, ane huM aMtavALA nAmane at samAsAMta thAya che vavava va va =vAjhUravarlma=cAvava-vANI ane tvacA -cAmaDI. TU-va vizva=saMpavipakU+ga=saMpavimu-saMpatti ane vipatti. vAva viru vaEvAtiva+==AviSama-vANuM ane ruci. -chatre 2 vAnas 2==ovAna+==opAna-chatra ane jaDA. - pravrArAkU-varSA ane zarada Rtuo vaDe -A pragamAM samAhAra indra samAsa nathI tethI ata samAsAMta na thAya. samAhAra dvigusamAsa krio gamana 2 chArA samAhAra digusamAsa pAmelA anna cheDAvALA zabdane ane madana zarU gaDha samAsAMta thAya che. takSA: samAhatA -qtakSanA --khyatI-bhegA thayelA pAMca sutAra. * * = jatakSa- , dayo aThTho samAThThA:-dUcana= ghaTTa -be divasa. samAhatAni gAri-samadvA: A prayogamAM digusamAsa nathI tethI che: "ma' samAmAMta na tha. samAsAMta ddhine vAyu hArU00 samAhAra dvigu samAsa pAmelA riyu ane trimANu zabdone thAya che. suyo: AyuSoH samAThThA:-hAthAvu+ga thAyuSa-be bhegAM AyuSa trayA mAthuSAM samAdAra -Ayuga=AyuSa-traNa , Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-tRtIya pAda 455 ar garAzi digusamAsane pAmelA drazanna ane gari zabdone mad samAsAMta vikalpa thAya che, je A digusamAsa taddhitana lepavALo na hoya to. duyo: 7: samAhAra:=dUmi =Ajhara athavA da4i-e bhegI thayela - aMjali. trayALAma nakkInAM kAra=gariama-amaca= cannamayama athavA camacaFbhegI thayela traNa aMjalithI Ave che. drazAstri: ghaTa -e aMjali vaDe kharIdele e ghaDe, ahIM taddhita pratyayane lepa thayo che. khAryA vA // 73 / 102 // digusamAsa pAmelA tArI zabdane taddhita pratyayane lepa na thayo hoya te nara samAsAMta vikalpa thAya che. yo: vAyo: samAhAra:=vivArI+ma=viAram, drivAri-bhegI thayelI be khArI. zvAnAM ghArInAM gha==vArIpata+=q=NAra, vattAdhana -bhegI thayelI pAMca khArI rUpa dhana. ghA gava rUArA jo tahitane lepa thayo na hoya te mArI zabdane gaDha samAsAMta vikalpa thAya che. jaNA: ma=mAram, allArI-aDadhI khArI. navA chorUAra 04 jo tadvitane lepa thayo na hoya te jene cheDe na zabda Avela hoya tevA magha nI zabdane ane digusamAsa pAmelA nI zabdane mA samAsAMta thAya che. nAvaH ardha=zarSanI sma=manAva6, marthanAva-nAvane aDadho bhAga vakhyAnAM nAva samAdA =vazvanI =qqnAvama, pUSanAvI-bhegI thayelI pAMca nAva. vi-be nAvo vaDe kharIda karAyele-AmAM tadvitane lepa thayo hovAthI A niyama na lAgyo. Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana tapuruSa samAsa goH tatpuruSAt // 73 / 105 // je taddhitano lepa na thayo hoya to tapuruSa samAsane cheDe AvelA ja zabdane a samAsAMta thAya che. rA: nauH=+==AnavaruM=AgAvI rAjAnI gAya. jitrA-citravicitra gAya jenI pAse che te- ahIM tapuruSa samAsa nathI paNa bahuvati samAsa che tethI A niyama na lAge. vaju-pAMca gAyone samUha-AmAM tahitane lepa thayo hovAthI A niyama na lAge. rAjan-sakheH // 7 / 3 / 106 // tapuruSa samAsane cheDe AvelA rAgar ane lali zabdone mad samAsAMta thAya che. zvAna rANAM samAra:=1zvaranA=zvarAna- rAgI-bheLA thayela pAMca rAjAo. rAjJa: sattA=AnasacirASaNaa:-rAjAno mitra, ... rASTrAkhyAd brahmaNaH // 73 / 107 // rajU vAcI nAma pachI AvelA ane tapuruSa samAsane aMte AvelA grahAna zabdane rASTra samAsAMta thAya che. surA draznA=surASTrahmanakSatrapurASTrabrahma-saurASTramAM raheto brAhmaNa. vevas nAra-devabrahmA nArada A vahyA pragamAM seva zabda rASTravAcaka nathI tethI A niyama na lAge. ku-mahadbhyAM vA // 73 / 108 // tapuruSa samAsane aMte AvelA tathA phu ane mahata zabdo pachI AvelA trA zabdane mad samAsAMta vikalpa thAya che. kurataH vra gubrahmasUtra=sutraDha: athavA yuna-kharAba brAhmaNa. macchukyA grahmA =maTTAbrahma+4=mahA brahmA athavA mAtra-meTe brAhmaNa. Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 457, laghuvRtti-saptama adhyAya-tRtIya pAda - grAma-kauTAt takSNaH // 7 // 3 // 109 // tapuruSa samAsane aMte AvelA prAmatakSa ane vIratA zabdone aTU samAsAMta thAya che. prAmau talA=prAmatakSanarma=mAmatakSA-gAmano sutAra-AkhA gAmanuM kAma karanAra sutAra, au tA=zaratalana+=autakSA-keDamAM besIne kAma karanAra suthAra-mAtra gharAkanuM kAma karanAra suthAra. goSTha-ateH zunaH // 7 / 3 / 110 // tapuruSa samAsa pAmelA gojhazvana ane gatizvat zabdone mad samAsAMta thAya che. joitra vA=joizvara 4=8a -goSTha-gAyanA vADAno-kUtare jAnU gativAta=gatizvananma=matiH varAhUkAI apekSAe kutarAthI caDhIyAta varAha. prANinaH upamAnAt // 7 / 3 / 111 // upamAnasUcaka prANu arthavALA nAma pachI AvelA ane tapuruSa- samAsane pAmelA nuM zabdane aru samAsAMta thAya che. cANa dUra thAyAprazvana+=dhyAtratha-vAgha jevo kutare. zvA-phalakanA-lAkaDAnA-pATiyA je kutaro athavA DhAlanA cAmaDA jevo kutare ahIM upamAnarUpa "phalaka' zabda prANavAcI nathI tethI A niyama na lAge. aprANini // 73 / 112 // tapuruSa samAsane cheDe AvelA tathA "aprANa arthane sUcavatA evA upamAna sUcaka jana zabdane maTu samAsAMta thAya che. ja va thA, bAvarSazvA thI gha===Adhana+%=zArvaja-segaThA bAjInA phalakarUpa kUtarA jevo eTale phalakamAM citarelA ke katarelA kUtarA jevo. vAnarazvA (vAnara zvA va)-kutarA jevo vAMdaro-ahIM upamAnasUcaka zvana zabda prANavAcI che tethI A niyama na lAge. Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana tapuruSa samAsane pAmelA pUrvAdhi, vattarAdhi ane kRpA zabdone tathA tapuruSa samAsavALA upamAnasUcaka nAma pachI AvelA vividha zabdane mad samAsAMta thAya che. sa: pUrvana =Atha+ma=pUrvAtha-sAthaLano pUrva bhAga. sAina kara=3ttarakriya+==rasatha-sAthaLane uttarabhAga. pRnhya sathi=mRthi =RAtha-mRgano sAthaLa, phalakamiva phalakam, phalaka ce tat sakthi ca-phalakasakthi+=phalakasaktham-sanI je sAthaLa. urasaH apre // 73 / 114 // matra eTale AgaLano bhAga athavA pradhAna-mukhya. AgaLano bhAga arthavALA athavA pradhAna arthavALA ane puruSa samAsanI aMte AvelA harasU zabdane aru samAsAMta thAya che. azvAtra te varazra=gora=oraNasenAmAM azvo pradhAna sthAne che vA AgaLanA bhAgamAM hoya che. mAnAm vera jhoram, mora+=+thora vinDAnA zarIra upara AgalA bhAgarUpa athavA pradhAna bhAgarU5 cekaDuM. sara- ga rama-caNa nAttinAnIH 'rA tapuruSa samAsane cheDe AvelA sara", nar, gamana tathA cit zabdane-jo teo jAtisucaka ane saMjJAcaka hoya to- samAsAMta thAya che. gAta: karaNA==AtamarahU+==Ataram-e nAmanuM sarovara. anaH samIpa==17+===Ama-baLade joDelA gADAnI pAse ghUjArama+ga zULa -pattharanI jAti che. vAtrA+=AyasankalokhaMDanI jAti. paramAra --uttama sarovara. A zabda jAtino ke nAmano sUcaka nathI. lophAddA tapuruSa samAsane cheDe AvelA mada zabdane aTu samAsAMta thAya che. varamad ma =rAma paramA-uttama divasa. Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-tRtIya pAda 459 saMkhyAtAd ahanazca vA // 73 // 11 // tapuruSa samAsane pAmelA saMhayAtAdana zabdane gaDha samAsAMta thAya che ane sahana zabdane sthAne vikalpa madda zabda belAya che. vyAtam =saMhAtAdRna asaMcAtAdU: athavA racAtA -saMkhyA kare divasa-gaNelo divasa. tapuruSa samAsavALA sarvAna zabdane tathA aMzavAcaka nAma pachI AvelA tapuruSa samAsavALA vAdana zabdane, saMkhyAvAcaka nAma pachI AvelA tapuruSasamAsavALA ana zabdane tathA avyaya pachI AvelA tapuruSa samAsavALA dina zabdane ar samAsAMta thAya che ane mana zabdane badale maDha zabda belAya che. sarva-sarvam maH=g+ma=sarvAna-badhe divasa aMza-rva sadbha: athavA mazna: pUrvama=pUrvAda+gannapUrNAhULa divasanI pUrvabhAga. saMkhyA-yo: mo: mavaDa=zghana+=ADha vada-be divasamAM vaNAyeluM kapaDuM. adayaya-ag: gati zAntA=macana+=mArI thA-divasane vaTAvIne gayelI kathAdivasa karatAM lAMbI kathA. saMkhyAta-eka-puNya-varSA-dIryAcca rAtrI at // 73 // 119 // tapuruSa samAsavALA vAsarAtri, irAtri, putra, uSA, ane rAtri, zabdane sata samAsAMta thAya che tathA tapuruSa samAsavALA sAtri zabdane, tapuruSa samAsavALA evA mAvANI nAma pachI AvelA atri zabdane, saMsthAvArI nAma pachI AvelA rAtri zabdane ane avyaya pachI AvelA tapuruSa samAsavALA rAtri zabdane mata samayAMta thAya che. saMsthAnA rAtri =saMtarAtri+w=haMyAtarAtra-gaNelI rAtrIe. g af==rAma=rAtra:-eka rAtrI. puNA 2Atri =qkhyAtrikama=purAvA-pavitra rAtrI. varSAcAH rAtriH==rAtri==varAtra=omAsAnI rAtrI-mAsu. DhI rAtri =Atri+=IrAtra:-lAMbI rAtrI. sa rAtri =saMaf=+=+=:-badhI rAta. rAcyA: pUrvam athavA pUrva =jUryarAtri+ma=pUrvotra-rAtano pUrvabhAga athavA AgalI rAta, Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana yo: rAyo; mana:=durAtri+tra=ttiAtra:--e rAtamAM thayelA. tisRSu rAtrijI mara:=trirAtri+zra=triratra:-traNa rAtamAM thayelA. rAtrim atiAnta:=ti tri+*=zrutirAtra:-rAtane vaTAvI gayelA. puSAthuna-tristAva-tristAvam ||ArU|20nI puruSAyuSa, vijJAna ane tristAva e traNa zabdone tatpuruSa samAsamAM gar samAsAMta thayela che. puSamya Ayu:=puruSa yuSutra=puruSAyuSa-puruSanuM' AyuSya. Tvi: tAyatI=dvittAna+2=DhillAnI aviH-eka prakAranI vedikA. tri: tAvatI-tristAna+=tristAnI vekei .. . khristAnatI traNa vAra teTalA. )jeTalI vedI hoya tenA karatAM bamaNI athavA tramaNI vaidi, vasaH vasIyasaH ||3|121 // tatpuruSa samAsavALA ane r pachI AvelA TIyar zabdane gata samAAMta thAya che. . laghumata+cas-vasIsa, zomana' vasIya:-jovamAyasan-kalyANa. nisatra zreyasaH zA tatpuruSa samAsavALA tathA nivrU ane kS aaaa pachI AvelA zreyasU zabdane gata samAsAMta thAya che. nizcita dhyeya:--nimna zreyasa+batU ni:zreyasan-kalyANuM--nirvANuM, zomana zreya:-+zreyasa+gata-tra:zreyasamU .. . na-avyayAtsalyAAH 3: ||||2|| nam pachI Avela tathA avyaya pachI Avela tatpuruSa samAsatrALA saMkhyAvAcaka zabdane 3 (ba) samAsAMta lAge che. navarA=arzana+s=addazA:-daza nahIM-arthAt natra vagere. nirvata: trizata: a myi:-nitrizata+s=nitriza:-trIza agaLathI AgaLa nIkaLI gayela~trIza AMgaLathI vadhAre. 1 nistriya eTale khaDga-taravAra. tathA je mANasa krUra hoya te paNa nispriMza kahevAya che. A: bAAmi vIyo vA' phema--miyAnacintA.prathamakAMDa zlo0 86. Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-saptama adhyAya-tRtIya pAda 461 461 saMkhyAvAcaka zabda pachI tathA avyaya pachI AvelA tapuruSa samAsavALA bar zabdane 3 (ga) samAsAMta lAge che. Dhayo mago samAdAra = ges=g -be AMgaLa. marche. nita=nirakujhi3=nira -AMgaLIthI AgaLa nIkaLI gayela-AMgaLathI vadhAre. bahutrIhisamAsa vadhu jAje Ta zarUArA bahuvIhisamAsane cheDe AvelA ane #ASThanA vizeSaNa rU5 gaDhi zabdane () samAsAMta thAya che. che gagI cahya tA-Qugraw=aaz zAbda-be AMgaLanuM lAkaDuM. pUba maya: cahya pIrika hullaDa-pAMca AMgaLIvALe hAtha-ahIM mari zabda kASThanuM vizeSaNa nathI mATe A niyama na lAge. savitha vA zarUA2ddA bahubahi samAsane cheDe AvelA evA svAMgavAcaka mitha ane gati zabdane 2 (ma) samAsAMta lAge che. harSi kapi cahyA: sAthirakatathi=IrajathI-jene sAthaLa lAMbe che tevI strI. zamana cahyA: sA=vakSira=davA=strakSI-jenI AMkha suMdara che tevI strI. 1 TI sakriya cahya tat tIrthasthI sana-sAthaLa jevA lAMbA lAkaDAvALuM gADuM -ahIM zabda svAMgavAcaka nathI. di- da va garALA ddhi ane tri zabda pachI rahelA tathA bahutrIhi samAsane cheDe AvelA Ina zabdane 4-2-samAsAMta vikalpa thAya che. che mUryanI cahya la-dimUSakaripUrNa athavA dimUryAe mAthAvALe. kIni mUrdhAni jA sa-trimUrdhana=trimUrva athavA trimU-traNa mAthAvALe. Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana pramANI-saMkhyAd DaH // 7312 // bahuvrIhi samAsane cheDe AvelA pramALI zabdane ane bahuvIhi samAsane cheDe AvelA saMkhyAvAcaka zabdane ? (A) samAsAMta thAya che. karI kamANI jevAM teetrImALI+8=trImALA: vRzvina -jemanA kuTuMbamAM strI pramANa che-strIne pramANarUpa mAnanArA kaNabIo. To vA trayo vA=tri+=trika-be ke traNa. suprAta muzva-sudiva zArikukSa caturastra eNIpada-ajapada-proSThapada bhadrapadam // 73 / 129 // sutrAta, tuSa, muvi, zariphula, vaturatra, pavitra, gapa, vAva, mamravara e zabdo bahuvIhisamAsamAM -- pratyayavALA che. zoma ghAta: =NujhAta: jA-jenuM prAtaHkALanuM kAma sAruM che e nara. zamanaM rma : kuzva:-jemanI AvatI kAlanuM kAma sAruM che te. zamanaM krama tivA masjakayuTivaH- jene divasa sAro che eTale jenuM divasanuM kAma sAruM che te. zaf: kukSi; jaya=zArivu jenI kukSi pAyAnI jevI che te. vAra: varNa: alya vaturatra:-jenI cAra khUNuM che te caturastra-carasa, guthA: vo va vau mahyaaura:-jenA paga mRgInA paga jevA che te. sahya vAta putra pAyo maca=gajhapa:-jenA paga bakarAnA paga jevA che te. groskara vAro dRDha vAhau =oSThA =jenA paga baLadanA paga jevA che te. maDha vAva -jenA paga kalyANakArI che te. pUrapAmyA tAdhAnya vapa nA rUArUnA bahuvahi samAsane cheDe AvelA pUraNa pratyayAta nAmane je pUraNa pratyayAMta nAmanI pradhAnatA hoya to -ga-samAsAMta thAya che. kalyANI pancamI rAtriH yAsAM tA:-kalyANIpaJcama+apa kalyANIpaJcamA rAtrayaH jemanI pAMcamI rAti kalyANa che. vALavazvamI: vakSajeno pakSa kalyANuM pAMcamavALe che-ahIM pakSa pradhAna che ' tethI A samAsAMta na thAya. Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 laghuvRtti-saptama adhyAya-tRtIya pAda 463 najU-hu- 3-H cAra mALArUA2za ra, yu, " gva ane tri zabdo pachI bahuvrIhi samAsane aMte AvelA thatura zabdane maNa samAsAMta thAya che. vidyamAnAni cAri caca= catu+kya= catura-jene cAra nathI e. zomAni caDhAra vaca=suvata+=Nuvatura -jene cAra sArAM che e... visarAri varavAri carcA viva7+=vicatura:-jene cAra asamAna che. rakAra: samIre cA vaghatura +==Avatura:-jenI samIpa cAra che. eTale ke traNa ke pAMca. trI vA vavAra =virAma=trijatura:-traNa ke cAra. antar-bahilomnaH // 7 // 3 / 132 // bahuvrIhisamAsavALA banatama ane vadima zabdone pU-ma-samAsAMta thAya che. attamAna yahya :=Atama-jene aMdara rAma-rUMchAM che evo oDhavAno kAmaLo. vacanAne cA :=fmaH vAvADajene bahAra rUMchAM che evo ehavAne kAMbaLA athavA TuvAla. mA ne chIpArUrUA. nakSatravAcI nAma pachI AvelA bahuvahi samAsavALA netR zabdane mam samAsAMta thAya che. zrI netA vANAM vA=LanennA nizA-jemane nAyaka mRga-mRga nakSatra-che evI rAtri. nAme rAtri chArA rUma bahuvrIhisamAsane cheDe AvelA nAmi zabdane a---samAsAMta thAya che, je saMjJA heya te. panna nAmI cahya sa-vanAmi+=AnAmA-jenI nAbhimAM pA che A zabda brahmAnA nAmarUpa che. athavA AvatI covIzInA jaina dharmanA prathama tIrthakaranuM nAma. vijafsatavArijhanAmivikasita paddha jevI nAbhiyukta-A keInI saMjJA nathI tethI A niyama na lAge. Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana navo ja mAvane pArAzarUpA bahuvatisamAsavALA tathA nagna pachI AvelA ' zabdane maLavA artha hoya te a-ga-samAsAMta thAya che tathA bahuvrIhi samAsavALA padu zabda pachI ja zabdane varanA arthamAM samAsAMta thAya che. kArz gava: mAnava-gU vinAne mANava. vagha vadarA: vaLa-bahu acAvALe caraNa. ka sAma cA vagarane caraNa. # rUF-bahu vALuM sukta A banne udAharaNamAM mANavA ke caraNa atha nathI tethI A niyama na lAge. naba-hu- tulA -sathi - vA hArArUda I bahuvIhisamAsavALA ane nam, 3, 36 pachI AvelA ja zabdane. bahuvatisamAsavALA ane nam, 3, 3ra pachI AvelA jiI zabdane tathA bahuvrIhisamAsavALA ane nam, ku, Tura pachI AvelA dRSTi zabdane apU-A-samAsAMta vikalpa thAya che. mam+=masa athavA matanihi lAgelo-saMga vagarane. susaji+gapu=pusa, athavA guNaji-sArI rIte lAgelo-sArA saMgavALA. TukArita+=:sata, athavA du:savita:-du:kha pUvaka lAgelA-durasaMgavALo. avi+garavA, athavA mAtha-sAthaLa vinAne. +=ma:, athavA marsi-moTA haLa vinAne, haLanA phaLA vinAne. prajAyAH am // 13 // 137 // bahuvati samAsavALA ane nam, tathA 3 zabda pachI AvelA prajJA zabdane sArA samAsAMta pratyaya thAya che. jAti prajJA vazya := pragA: prathama evacana-jene prajA nathI-prajA vagarano. zamanA ghanA cahya :-sujhanA:-prathamA ekavacana-jene sArI prajA che-sArI prajAvALe. duSTa jJA kA sa =6nA -prathamA ekavacana-jene duSTa prajA che-kharAba prajAvALo manda-alpAcca medhAyAH 73 / 138 // bahuvrIhisamAsamAM AvelA ane majU, tathA navU , , DuthI pachI AvelA medhA zabdane 'ma samAsAMta thAya che. Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-tRtIya pAda 465 mA medhA cahya := maSAma=mavA -prathamA ekavacana-maMda buddhivALo. gapA mepA cahya :=mAmedhA- amedhI:-prathamA ekavacana-a85 buddhivALo. RAti medhA cahya :=gamevA+ga-amedhA:-prathamA ekavacana-buddhi vinAne. zamanA medhA cahya saM=sumedhA+madhumevAH-prathamA ekavacana-sArI buddhivALe. turA medhA vastha =dhA+mahU=beMdhA-prathamA ekavacana-duSTa buddhivALe. jAteH IyaH sAmAnyavati // 73 / 139 / / jAti zabda jene cheDe che evA bahuvIhisamAsavALA nAmane samAsAMta thAya che, je anya padArtha sAmAnyadharmanA Azrayano hoya to. grAhmaNa jJAtisya sa=bAhyakAti+dyaLagAya-brAhmaNa jAtina. vasubAtiimA-bahujAtivALuM gAma.-ahIM sAmAnya Azraya nathI paNa cAmarUpa vizeSa Azraya che. mRtigatyayAta mAsAt : megharAja | je zabdane smRti-bhADuM-ke pagAra-arthamAM pratyaya Avela haya, e zabda pachI AvelA ane bahuvIhisamAsavALA mAsa zabdane samAsAMta thAya che. vazva mRti: gahya va , unna: mApa: aThTha=qvamAsa+=+zvamAsika-jeno mahine mahine pAMca(rUpiyA)no pagAra che ke jenuM mahine mahine pAMca rUpiyA bhADuM che te. qa#dikarA-jene divase divase pAMca rUpiyAno pagAra che ke jenuM divase divase pAMcanuM bhADuM che te-A prayogamAM mAsa zabda nathI paNa divasa zabda che tethI phuvA samAsAMta na thAya. dvipadAd dharmAd an // 7 // 3 // 141 // bahuvavrIhisamAsane cheDe AvelA gharma zabdane gana samAsAMta thAya che je bahuvrIhi samAsa be ja padavALo hoya te. sApUnAm ya dharma carca =sAdhuva+gana=sAdhu-sAdhudharmA-sAdhudharma-sAdhuonI jevA dharmavALe. varamAgharma-A prayogamAM be padavALA bahuvrIhi samAsa nathI paNa gharama, ane gharma ema traNa padavALe che tethI mana samAsAMta na thAya. hema-30 Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana su-tti-vRi-sAt janmAra hArUArA bahuvIhisamAsavALA sugama, ritagama, tRmganma ane somana" zabdane mana samAsAMta thAya che. game eTale khAdya eTale khAvAne padArtha athavA dADha. zomA: gamma: =punama+mana=punama-jenuM khAdya sAruM che ke jenI dADha sArI che te. durita: nama: tharA=ritagama+jhana tigamA--jenuM khAgha harita che te. kRmiva banmaH carca=7LAnama-tRLanamAM-jenuM khAdya tRNa samAna che, athavA jenI dADha tRNa samAna che. soma: nama: tharatha=omanama+zana-zomAmA-somarasa athavA samarasa jevuM jenuM khAdya che e puruSa. dakSiNermA vyAdhayoge // 7 / 3 / 143 / / pharmana zabda vAdhanA vizeSaNarUpe vaparAyela hoya ane bahutrIhisamAsane cheDe Avela hoya te samAsAMta thAya che. taLei rU cahya lakSiNemAM mR-jene dakSiNamAM eTale jamaNI bAju ghA paDayo che evo mRga. hAiLe vasu-dakSiNamAM ghAvALuM pazu - AmAM vyAjanI vivekSA nathI tethI A niyama na lAge. ku-ri-TU-jue jAnuM rUd garU4STA guNa atha heya te puSa, vRtiSa, 3rUSa ane sumitA zabdone bahuvIhi samAsamAM DUta samAsAMta thAya che. suhu jalpa ya-sudha+=Adhei vana-sugaMdhavALuM caMdana. pUtiH aSa: cahya--pUtinadha-+=Qtinidha-jenI kharAba gaMdha che. aa: : carca-=A+==Aniu-jenI ugra gaMdha che. yumi para carcA-suramiyAdhu+ta-pumipi gucca--sugaMdhI-sugaMdhavALuM dravya. guNa: sAvaLiyA-vepArI sugaMdhavALe eTale sugaMdhavALA padArthone vecanAra -prAgamAM gaMdha zabda guNarUpa nathI, paNa dravyarUpa-padAtharU5 che tethI A niyama na lAge. Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-tRtIya pAda 467 vA Agantau // 73 / 145 / / AgaMtuka gaMdha arthavALo adha zabda chu, jUti, sat ane surami zabdo pachI Avelo hoya ane bahuvIhisamAsavALA hoya te s samAsAMta vikalpa thAya che. sudha+ta=sudhi: athavA sudha: phrAya -sugaMdhavALI kAyA-zarIra. pUti dha+ta=[tirAdhi , athavA pUratAdhA-kharAba gaMdhavALo padArtha. haTUghaTU=TUnidha:, athavA sattAdha:-ugra gaMdhavALo padArtha. puramAdha+ta=suramiif;, athavA guramiSaH-sugaMdhI gaMdhavALo pavana. A badhAM udAharaNamAM gaMdha svAbhAvika nathI paNa bIjI rIte AvelA che mATe AgaMtuka kahevAya che. __ vA alpe // 3 // 146 // TSa zabda a85 gaMdhane sUcavatuM hoya ane bahunAhimAsane aMte Avelo hoya te rUtva vikalpa thAya che. sUpasya gandhaH mAtrA yasmin tat-sUpagandha+it-sUpagandhi athavA sUpagandha bhojnmsUpanI AchI gaMdhavALuM athavA ochI gaMdhavALuM bhejana. vA upamAnAt // 7 / 3 / 147 // upamAnasUcaka nAma pachI AvelA, bahuvIhi samAsavALA gaMdha zabdane phakta samAsAMta vikalpa thAya che. ravInava janma carca tatva= vAta karavAvi athavA 3ra3rapaM mula-5ghanA gaMdhavALuM mukha. pAta pAkya yAda chArA48. rita vagere zabdone choDIne bIjA upamAnasUcaka zabdo pachI AvelA bahuti samAsavALA vAra zabdane vAta Adeza thAya che. kyAdA vADhA Dava vAyA: thI sI-ThayAghAta-jenA paga vAghanA paga jevA che te. hRtivAda-jenA paga hAthInA paga jevA che te. azvAya-jenA paga gheDAnA paga jevA che te. A banne zabda vajelA che tethI A niyama na lAge. Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana kumbhapadyAdiH ||7|3|149 // dIdha pheMkArAMta nArItinA mbhavathI vagere zabdo bahutrIhi samAsamAM siddha thAya che. A badhA zabdamAM pAne khadale varU thayela che. 468 kumAau ca pAvau carcA: sA=mArI-jenA paga kuMbhanI jevA che te. nAha va pADo yasyA: sA=nAvI jenA paga jALanI jevA che te. mu-saMkhyAt ||||10|| su zabda pachI ane saMkhyAvAcI zabda pachI AvelA bahuvrIhi samAsavALA pAra zabdanA vAta thAya che. suSThu vAyo yahya sa=muvAt--jenA sArA paga che te. Dhau pAyo yasya sa:=dvirA jevA e paga che te. vayasi dantasya datR || 7|3 | 151 // mu zabda pachI ane sa MkhyAvAcI zabda pachI AvelA ahutrI he samAsavALA ranta zabdanuM varSa uMmara-atha jaNAtA heAya teA vatR rUpa thAya che, puchyu tattA: cakSya sa:=purAta=mutu=pura=pura-jenA sArA dAMta che te. Dho sau caNya sa=virata=TviTTa=driyajJa-jene be dAMta che te. puttta:-sArA dAMtavALA. ahI vaya anu` sUcana thatuM nathI tethI A niyama na lAgyA. thiyAM nAmni zAkhA mahuvrIhisamAsamAM AvelA inta zabdanuM nArIjAtinI saMjJA jaNAtI hoya te! tu rUpa thAya che. yahyA:sAmmontA=prayoTTa-zrot=sayotI-reNInA dAMta aya iva dantAH leAkhaMDa jevA che evI strI. vajranta:-vajra jevA dAMtavALA. ahIM strInuM sUcana thatuM nathI. Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-saptama adhyAya-tRtIya pAda 469 zyAva-arokAd vA // 73 // 153 // thAvarakata zabda ane zabda bahuvatisamAsamAM heya te phansane badale veDha prayoga vikalpa thAya che, saMjJA hoya te. thAvA: ratA: caca :=AvaDhavR=AyAvata=rAvadana-pILA paDI gayelA dAMtavALo. maron: tA: 2 ka.=moDhaz=marAhata=moDha7=zarata -dIpti vagaranA athavA chidra vagaranA dAMtavALo. vA "gha' anta -zuSa--vAda--bhUSita-ririsTa // 7 / 3 / 154 // jene cheDe agra zabda che evA zabda pachI bahuvIhi samAsamAM AvelA rakata zabdane sat prAga vikaTa thAya che tathA zudatta, kujhanta, vRSata, tharAdanta, gati, bhUSita ane zivanta zabdonA satta zabdano raMtu prayoga vikalpa thAya che. mAgharansa-rUmajhAina athavA kumAra:-kaLInA agra bhAga jevA dAMtavALo. guDhaDhanta-sudar athavA surata:cekhA dAMtavALA. suprata-zujhana, athavA zuksa:-sapheda dAMtavALo. kRSatta-vRSarajU, athavA mRta:-baLadanA dAMta jevA dAMtavALo. varAhata-rAvanuM athavA varadatta-varAhanA dAMta jevA dAMtavALo. rAsa, athavA rita-sApanA dAMta jevA dAMtavALo. mUSikta-mUSiAna, athavA mUrijAta-udaranA dAMta jevA tINuM dAMtavALo. rita-rivarana, athavA zivarata zikharanI jema AgaLa paDatA dAMtavALe. sam-prAd jAnoH ju-jJau // 73 / 155 / / bahuvrIhisamAsavALA saMgAnuM zabdanA ane pragAnu zabdanA gAnu zabdane zu ane za thAya che. nAgu-saMjJa: saM:-sArA jAnuvALo. nAnu-, -uttama jAnuvALo. nAnu eTale DhIMcaNa-ghuMTaNa. Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470. siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vA ardhvAt // 73 / 156 // bahutrIhisamAsavALA zabda pachI AvelA jJAnuM zabdane su ane jJa vikalpa thAya che. kartha+nAnu==Artha, baijJA, nAnu-jenA jAnu uMcA che. ' suhRd-duhRd mitra-amire // 73 // 157 // bahuvrIhisamAsavALA sutraya zabdano mitra arthamAM suraMTu thaI jAya che. ane kuraya zabdane mitra arthamAM dur thaI jAya che. yuddha sUrya cahya sa =muha-mitra-mitra. suda sUrAM carca sa=kuTa-mitra-zatru. sura: muni -sArA hRdayavALo muni. kuTara: cA-kharAba hRdayavALo-zikArI. A be udAharaNamAM mitra ane amitra artha nathI tethI A niyama A na lAge. dhanuSaH dhanvan // 7 / 3 / 158 // bahuvrIhimAsamAM dhanur zabdano dhavana thAya che. zA ghanuM carca -zAdhavana-zIMgaDAnAM-ziMgaDAmAMthI banelA-dhanuSavALo. bahuvIhisamAsavALA dhanur zabdane dhavat vikalpa thAya che, je saMjJA hoya te. puravA athavA purUSanu-kAmadeva--jenuM dhanuSa pupa che. raNa-rat nAsiyA nA 7 rUAradda bahutriIhisamAsavALA varanAsima ane puranAsinAM zabdanA nAsikAne na samAsAMta thAya che, je saMjJA heya te. harA lAvavA ra va nAsi%A cahya sa-svara+nAyi=gharanA-kaThina nAsikAvALo athavA gadheDA jevI nAsikAvALe, hura va nAsi cahya sI-pura+nnAlijhA=purA:-kharI jevI nAsikAvALe. kharI eTale gAyanA paganI kharI. A banne zabda vizeSa nAma rUpa che. Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-tRtIya pAda 471 asthUlAcca nasaH // 7 / 3 / 161 // je nAma hoya to ghUra zabda sivAyanA bIjA zabda pachI AvelA bahutrIhi samAsavALA nAsi zabdano nanna thAya che tathA je nAma hoya te vara ane dura zabdo pachI AvelA bahubahisamAsavALA nAnA zabdane nam Adeza thAya che. A zuklAsi=zLa:-jhADa jevI nAsikAvALo-vizeSa nAma che. navaratnAsi=varani:-khara jevI athavA kaThaNa nAsikAvALo-vizeSa nAma che, tura-nAsivA=lUraLa:-kharI jevI dhAradAra nAsikAvALA-vizeSa nAma che. sthAnAti-jADI nAsikAvALo-sUtramAM ghUDha zabdane vajela che tethI ahIM na na thayo. upasargAt // 7 // 3 // 162 // upasarga pachI AvelA bahuvatisamAsavALA nAsima zabdane nanna thAya che. ghaTA nAsA cahya tatva==+nAsi%A=LAM mua[-uttama nAsikAvALuM mukha. je -- chArUAddarUA. vi upasarga pachI AvelA bahutrIhisamAsavALA nAsivA zabdano , ane thAya che. vidhAtA nAsi vahya sA=vinAzi=fag:, vizva, vira:-jenuM nAka cAlyuM gayuM che te- nAka vagarane-game te dezane lIdhe jenI nAsika aspaSTa che ke naSTa thayela che tevo. jAyAyAH jaaniH||73|164|| bahuvIhisamAsavALA gAvA zabdo nA thAya che. yuvati: gAyA vaya :-yuvatinajhAyA=yuvajJAna -jenI patnI yuvati che. vyudaH kAkudasya luk / / 7 / 3 / 165 // bahuhisamAsavALA vivu ane DAku zabdanA aMtanA ane lepa thAya che. vigata vAra caya = vira=vijhA-jenuM tALavuM naSTa thayuM che. kaa #Aku vakSya :-vADu= kuTU-jenuM tALavuM UMcuM thayuM che. Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana pUrNAd vA // 73 / 166 // bahuvIsimAsavALA pUrNAkura zabdanA aMtanA ne lepa vikalpa thAya che. pUrNa vAsudde carcA =pUrvaka pUrNAhU athavA kUrma -jenuM tALavuM pUrNa che te sAjAtAjA tALavAvALe. kakudasya avasthAyAm // 3 // 16 // bahubahisamAsavALA 6 zabdanA aMtanA ane lepa thAya che. je uMmara jaNAtI hoya te. pUrNa+kura=pUrNa yuvI-je yuvAna baLadane pUrI khUdha dekhAya che te baLada. akura=gajhalun yAtrA -je nAnA vAchaDAne khUdha haju barAbara dekhAtI nathI te vAchaDe. trikakud girau // 73 / 168 // bahuvrIhisamAsavALA trijavuM zabdane parvata arthamAM aMtanA ma ne lopa thAya che. trA kurAna vaca===fka niri-je girine traNa zikhara che te giri -vizeSa nAma che. girinuM vizepa nAma hoya te ja A zabda vaparAya che. striyAm udhasaH n // 3 // 169 // bahuvIhisamAsavALA paNa zabdane nArIjAtimAM ne ? thAya che. kure rU ghasI yahyA: sA==++=godha guNonI jenAM Au kuMDAM jevAM che tevI gAya. nA jU zarUma bahuvIhisamAsavALA nuM pratyayAta sadane nArIjAtimAM jU samAsAMta thAya che. duni +=afewaa senA-je senAmAM ghaNuM daMDIo che te. daMDIo eTale daMDavALA. Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 473 laghuvRtti-saptama adhyAya-tRtIya pAda 473 -nityati |rA? bahuvrIhisamAsavALA rAjakArAMta zabdane ane jene "tU' nizAnavALA pratyayo nitya thAya che evA zabdane ja samAsAMta thAya che. 1424muM sUtra "" nizAnavALA pratyayenAM nitya vidhAna kare che. vahU =Adura+=agw: keza-je dezamAM aneka karyAM che te deza. dunnatI==AdunavI+= dunIyA: seza -je dezamAM aneka nadIo che te deza. 99trI -vistRta lakSmIvALo -A prayAgamAM nizAnavALA pratyayo nitya thatA nathI tethI A niyamathI na tha. raSi-para- -madhu kapAta-rAje ||garUAra72 bahuvIhisamAsane cheDe AvelA zi, varajU, 6, mag, kAnanta ane zaki zabdone ja pratyaya samAsAMta thAya che. fghAdhi= vidhi-jene dahIM priya che te. vizorata= cora-jene urama-chAtI priya che te. vahu +=vadurveda-jenI pAse ghI ghaNuM che te. amag+=+9:-jenI pAse madha nathI te. ag3vAnana+==gvAnA-jenI pAse jeDA-pagarakhAM-ghaNuM che te. zani=AzArmi-jenI pAse zALa-cekhA-nathI te. -naDara-nau-pa-rakhyAta paja chArArUA. ekavacanavALA ane bahuvIhisamAsane cheDe AvelA , manaDuta, na, vaya ane sakSama zabdane in samAsAMta thAya che. nAsti jumAna carimana=+==gapu:-jemAM eka puruSa nathI te. vicAra+=biyAna -jene eka baLada priya che te. anA =zana:-jenI pAse eka nAva nathI te. apacadA =avara-jenI pAse dUdha ke pANI nathI te. suhamI=surakSI-jenI pAse sArI lakSmI che te. dipukAnU-be pumAna-jenI pAse be puruSa che-e mANasa-ahIM 64 zabda ekavacana vALe nathI tethI A niyama na lAge, Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana nabA rAhukA bahuvIhisamAsavALA nagna pachInA artha zabdane jU samAsAMta thAya che. nApti artha: mana++=nartha vava:-artha vinAnuM vacana. zeSAd vA // 7 / 3 / 175 // cha rAda6 mA sUtrathI laIne DarA174 mA sUtra sudhInAM je je sUtro dvArA bahuvrIhisamAsa aMge je je zabdone samAsAMtanuM vidhAna karela che ke zabdana Adeza vagerenuM vidhAna karela che te tamAma zabda sivAyanA bIjA badhA zabane zeSa samajavA. evA je zeSa zabda bahutrIhisamAsavALA hoya temane dara samAsAMta vikape thAya che. vaghuvaravA+=agva , vaghuvara -jenI pAse ghaNI khATe che te. khATa-khATale. priyapatha -jene mArA priya che te-ahIM te 76 sUtrathI sat samAsAMtanuM vidhAna batAvela che tethI A zabda zeSa na gaNAya. na nAmni // 7 // 3 // 176 // samAsane cheDe Avelo zabda keInI saMjJArUpa hoya to te zabdane an thatuM nathI. vadhruva: varatA yAzri sa:=Rgvatto nAma prAma:-bahudevadatta nAmanuM gAma-A zabda gAmanI saMjJArUpa che mATe ja na thayo. IyasoH // 7 / 3 / 177 // cheDe ca pratyayavALA samAsayukta nAmane r pratyaya thato nathI. vaghusI tenA-bahukalyANarUpa senA-A prayogamAM cheDe caDhya pratyayavALo zabda samAsamAM che, tethI rajU na tha. sahAt tulyayoge // 73 // 178 // bahuvIhisamAsanI AdimAM AvelA tulyogasUcaka vaghu zabdavALA nAmane thato nathI. sadu zabdanA be artha che. vidyamAnatA ane tulyoga. Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-tRtIya pAda 475 "vara TrAmiDa : mAra vati narTamI"-daza putra vidyamAna hovA chatAM gadheDI bhAravahana karyA kare che. ahIM rahuM zabdano artha vidyamAnatA che. puna sa vitA chUTaka gati athavA "puna sada vitA jati" ahIM bane udAharaNamAM jema pitA pUla che ane jema pitA jAya che tema putra paNa skUla che ane putra paNa jAya che eTale putra ane pitA samAna guNavALA che tathA samAna kriyAvALA che eTale A banne prayogamAM sad zabda tulyogane sUcaka che. puLa saha vartamAna =saputraH yAti-putranI sAthe jAya che.-putranI sAthosAtha jAya che arthAta putra paNa gatikriyA kare che. varSa- karmanI sAthe-A pragamAM tulyaga nathI paNa vidyamAnatA che. mATe rU thayela che ethI karma+=+rma prayoga thayela che, tratu hatu hArUA . samAsane cheDe AvelA prAtR zabdane je stuti artha jaNAtuM hoya te ja thato nathI ku+trA=yujhAtA-sArA bhAI. nAhI-tannamyAM vase chArA280 samAsane cheDe AvelA svAMgarUpa sArI ane strI zabdone ja thatuM nathI. vahunA: jaya bahunADIo vALuM zarIra. vadutatrI zrIvA-dhaNI taMtrIo vALI Deka vahunIja tathA-A staba bahu nADIvALo che-ahIM rajU thayo che, kemake ahIM nADI zabda svAMgarUpa nathI. taMba eTale dhAnyane cheDa. niSkALa 7rUA28 nivALi zabdamAM # thato nathI. gavAna eTale vaNavA mATe jenI upara sUtara vAMTavAmAM Ave che evI vaNakaranI saLI jenI upara derI vIMTavAmAM Ave che te nibavALi: ghare-vaNakaranI saLImAMthI je vastra nIkaLI gayuM arthAta vaNavAnA yaMtramAMthI vaNAIne tarata ja je tAjuM kapaDuM bahAra AvyuM te vastra. Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 'subhra' AdibhyaH // 7 / 3 / 182 // zu vagere zabdomAM thato nathI. kuhu sUra rahyA: sAsu-jenAM bhramara-bhavA-sArAM che tevI strI. vara: ka: cahyA: sI-varoha-jenAM Uru sArAM che tevI strI. AcArya zrI hemacaMdrasUrie racelA siddhahecaMdra zabdAnuzAsananI svapajJa laghuvRttinA sAtamA adhyAyanA trIjA pAdana savivecana anuvAda pUre thaze Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama ayAca (caturtha pAda) vRddhiH svareSu AdeH Niti taddhite // 7 / 4 / 1 // gna nizAnavALA ane 6 nizAnavALA sahitanA pratyayo je nAmane lAgyA hoya te nAmanA svaramAMnA Adi svaranI vRddhi thAya che. m nizAna-kSatrirASi-dakSane putra. [ nizAna-mR+=mA -bhRgune putra. vimaLa:=ttizIrSa-karavAnI IcchAvALo-A prayogamAM lU nizAvALo kRdaMtane pratyaya che. tadvitane nathI tethI vRddhi na thaI. jaya-mitrazu-kathA gAve rU 2 hAjArA gU nizAnavALA ane 6 nizAnavALA tahitanA pratye jA, mitrazu, ane prA zabdane lAgyA hoya tyAre temane svamAMnA Adi svaranI vRddhi thAya che tathA e zabdanA ra ane 3 vALA aMzane rad thAya che. yamanDa+rUca :-(ca no sUca) kekayano putra. mitrayugaRmitraphpha =mA -(yu ne ya) mitrayunI putrI. maitrakriyA mAte maitrayikA vaDe prazaMsA kare che. praya+==+==A (ca ne ya) mik-pralayakArI hima. devikA-zizapA-dIrghasatra-zreyasaH tatprAptau AH // 7 // 4 // 3 // tra nizAnavALA ane jU nizAnavALA taddhitanA pratyaya lAgyA hoya tyAre kevaLa sevi, zivA, tIrthakSatra ane zreyA zabdone vRddhino prasaMga AvatAM temanA Adi svarane mA thAya che. vi=Avi na-devikA nAmanI nadInuM pANuM. Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana zivA=zAMza : taima-sIsamane thAMbhala. satra rAIsatrama-bahukALa cAle evA yajJa saMbaMdhI. zreya zrIya dazAmU-kalyANakArI evA jaina dharmanA mukhya bAra zAstro sau sevi -ahIM kevaLa "devikA' zabda nathI huvidha zabda che tethI A niyama na lAge. vahInarazya thatuM gajhAjhA r nizAnavALA ane 6 nizAnavALA taddhitanA pratye lAgyA hoya tyAre vInara zabdanA AdinA svarano 9 thAya che. vIrasya avaya-vaiddInarivahInarane puva. rA: pattAt | pauta kAkA - nizAnavALA ane [ nizAnavALA taddhitanA pratyaya lAgyA hoya tyAre je zabdomAM 6 varNa ane 3 varNanI vRddhinI prApti hoya tyAre e zuM varNa ane 3 varNanA sthAnamAM thayelA tathA padAMte rahelA yU ane vanI pahelAM anukrame che tathA zrI umerAya che, arthAta nI pahelAM che ane jUnI pahelAM gI umerAya che. racAyuM vera vA=Aya-ru=+gAma+=au+nA+=aurAcikra-maiyA: nyAyane jANanAre ke bhaNanAre. vazvastra kavaca=a+=ka++ga=oNva+ga==auva-svazvane putra. su+azva-svazva--jenI pAse sArA gheDA che te. ta: (pasThI ekavacana) me tanmayAta vAtA:-ne padAMtamAM nathI, padanI AdimAM che tethI A niyama na lAge. gata rati ca7. cat eTale yatna kAranAro jeo yatna karanAranA saMbaMdhI che te vAtA; tAre chANAdA - nizAnavALA ane jU nizAnavALA taddhitanA pratye lAgyA hoya tyAre drArAridvAra vagere-zabdamAM je ane 2 che tenI samIpanA Adi svaranI vRddhine prasaMga hoya tyAre zuM ane lUnI pahelAM kramazaH che ane bI umerI devA. ghAre nikujA =Ara-suvA+%=IvAra+=gvAri vAri-daravAna. varasya pratha:=Ra+-suvara-savarDjha sauvara=sauvara: -svara saMbaMdhI graMtha. Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-caturtha pAda 479 478 coSa vaDhaya zakAze have pachInAM sUtramAM jyAM jyAM unnati Avaze tyAM tyAM badhe ja tene artha nizAnavALA ane nizAnavALA taddhitanA pratyaya samajavAnA che. eTale have ame nIcenAM je je sUtromAM kinnati Avaze tyAM tenI vyAkhyA nahIM karIe, mAtra kjhiti eTaluM ja jaNAvIzuM diti evA taddhitanA pratyaya lAgyA hoya tyAre samAsa vagaranA ekalA coSa zabdanA ya pAsenA varanI vRddhinI prAptino prasaMga hoya tyAre jUnI pahelAM che umerI devo. nyagrodhasya vikAra:-nyagrodha+anya+agrodha+a = naiy+agrodha+a naiyagrodha naiyagrodhaH ie:- dhamAMthI banele daMDa-vaDanA lAkaDAmAMthI banelo daDe. cAroLamUtrA: zAstra:-nyadha-vaDa-nA mULa pAse ugelA zAli-cekhA. A prayogamAM ekale nyagrodha zabda nathI. cora R 748 fmti taddhitanA pratyaya lAgyA hoya tyAre caTTa- zabdamAM canI pahelAM vika9pe che umeravo. carco =purUvu+ma-cUkSmaphava+ma-niyU+ va+-taiya - nai vam athavA cArUjhaven-nyu-eka jAtanuM haraNa tenuM cAmaDuM. na bu-marA 74. Liti taddhitanA pratye lAgyA hoya tyAre ja pratyayavALA zabdomAM nI pahelAM che ane ghanI pahelAM umerAta nathI. tathA 4 vagere zabdamAM paNa ya ane vanI pahelAM che ane sau umeratA nathI. -cAvakozI-A pragamAM 11 dA sUtra dvArA ja pratyaya thayela che. A niyama dvArA taiyAra na thAya. svA-ivaMgane putra. svaMga eTale sArA aMgavALo-vizeSa nAma che A niyama dvArA sau vAra prayAga na thAya. sthAnicaMgane putra. vyaMga eTale vila aMgavALe-A vizeSa nAma che A niyama dvArA vAri prayAga na thAya. Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana zva ti hakAra kAra Adi Liti sahitanA pratyaya lAgyA hoya tyAre je zabdane Adi avayava na hoya evA zabdonA vanI pahelAM ' umerAtuM nathI. zvamastrI bAlyakUkavAmaretra -bhastrano putra. A niyama dvArA zavamavitra prayAga na thAya. jaahya -ravAna-A prayogamAM kArAdi pratyayana thI tethI A niyama na lAge eTale moM umerAya che tethI ja nuM zaura thayela che. sthiti tahitanA pratyaya lAgyA hoya tyAre AdimAM java avayavavALA zabdane s pratyaya lAgyo hoya to te zabdanA nI pahelAM mo umerAto nathI. javAmA phuvaE="yAma jhUma-dhAbhastrinuM A kAMI. zauvamatra na thAya. padasya aniti vA // 7 // 4 // 12 // kAra AdivALA Liti taddhitanA pratya na lAgyA hoya ane jo kaa zabdanI pachI vaDha zabda Avela hoya to te vavad zabdanA ghanI pahelAM gau vikalpa umerAya che. vAva eTale hiMsaka pazu. jenA paga kutarAnA paganI jevA che vAva6, zauvApa-sthApadano vikAra. Faf%-%ApadanI sAthe pharanAra-AmAM kArAdi pratyaya che tethI A niyama na lAge eTale zauvAhiza na thAya. zo-makA gAte hakArA jAta arthamAM thayelA Liti taddhitanA pratyaya lAgyA hoya tyAre rojha zabdamAM AvelA ane mAtra zabdamAM AvelA vaDha zabdanA Adi svaranI vRddhi thAya che. ghochAyA gAtaH==oSThavaI=goSThavAra-zoThavAya-preSTha pada nakSatramAM janmela bALaka. madrA, gAta:=madraDhaw=mavAra-mavAra: ra3:-bhadrapada nakSatramAM janmela bALaka Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 481 laghuvRtti-saptama adhyAya-caturtha pAda JrA to kAkASThA niti taddhitanA pratyaya lAgyA hoya tyAre aMzavAcI nAma pachI AvelA RtuvAcI nAmanA uttarapadanA Adi svaranI vRddhi thAya che. pUrjAyAbU gAtaH-pUrvavarSAda-pUrvavArSiA-varSA RtunA pUrva bhAgamAM janmele. purvA-pIvarSi:-sArI varSA RtumAM thayele-A zabdamAM Avela RtuvAcI varSo zabda aMzavAcI nAma pachI Avela nathI paNa "' zabda pachI Avela che tethI varSAnA Adi svaranI vRddhi na thaI. punarvastra rASTrIya kArANA f=mti taddhitanA pratyaya lAgyA hoya tyAre , sarve ane garva zabdo pachI AvelA uttarapadarUpa rASTravAcI nAmanA Adi svaranI vRddhi thAya che. zupArevuM ma=AvAgyA-sArA paMcAlamAM thayelo. vizvanuM vAvAjha thayuM. vizvASa mava: sarvapAzvA:-sarva-AkhA-paMcAlamAM prasiddha thayela. jhavavASa mava:=mAvA-paMcAlanA aDadhA bhAgamAM thayelo. , virAra //kAkA nniti taddhitanA pratyaya lAgyA hoya tyAre dizAvAcI nAma pachI AvelA mara sivAyanA rASTravAcI nAmanA svaranI vRddhi thAya che. pUjAvAsTi:-paMcAladezanI pUrva dizAmAM thayelo. vartamAma zabda vajelo che tethI A prayogamAM A niyama na lAge. eTale manuM mAtra na thAya mAnI pUrva dizAmAM thayela. prAgagrAmANAma // 7 // 4 // 17 // fmti taddhitanA pratyaya lAgyA hoya tyAre dizAvAcI nAma pachI AvelA tathA pradezamAM rahelA prAma vAcaka nAmonA Adi svaranI vRddhi thAya che. A sUtramAM prAma zabdathI ne paNa samajavuM. krikRttizA, mA pUrvArthavRtti -prAdezamAM pUrvakRSNamRttikA nAmanuM gAma che. temAM thayela. nuM vAi thayuM. cako mava=pUryA kukana-prAdezamAM pUrvaka kuja nAmanuM nagara che temAM thayelo. insanuM thayuM. hema-31 Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana saMkhyA - adhikAbhyAM varSasya abhAvini // 7|4|18|| bhAvi aMmAM AvelA tahitanA pratyayA sivAyanA bIjA Lati taddhitanA pratyayeA lAgyA heAya tyAre sakhyAvAcI nAma pachI AvelA varSe zabdanA ane avitra zabda pachI AvelA varSe zabdanA Adi svaranI vRddhi thAya che. DhAmyAM varSAAM nivRtta:-TuvASi:-e varSoM vaDe niSpanna thayeleA. pina pena nivR tta:-adhivArSi:-vadhAre varSa vaDe niSpanna thayelo. banne prayAgAmAM varSanuM vArSe thayelu che. yo: vayo: mAni=daivArSika dhAnyama-be varSe thanAru dhAnya. A prayAgamAM bhAvI' artha che tethI A niyama na lAge. 482 mAna-saMvatsaranyAzALa gilya anAmni ||7|4|11|| nniti tahitanA pratyayeA lAgyA haiAya tyAre sakhyAvAcI nAma pachI AvelA ane RSi zabda pachI AvelA mAnavAcI zabdanA Adi svaranI vRddhi thAya che, paNa zALa ane nizabda nahAvA joIe tathA phAInuM nAma paNa na hAvu joIe tathA saMkhyAvAcI nAma pachI ane RSiSTha zabda pachI AvelA saMvatsara zabdanA Adi svaranI vRddhi thAya che, paNa kAInuM nAma na heAvu joIe. mAnavAcI to kaDavo prayoganaN asya-trio vi:-jevu prayeAjana e kuDava che. 'kuDava' zabda mAnavAcaka che. BUYER 10 --SiA:DavA; prayoganamaya-adhijo vi:--jenuM prayAjana vadhAre kuDavo che te. gujarAtanI gAmaThI bhASAmAM te 'Diyu' kahe che. saMvatsara-Dhau-saMvarttaro mUtaH mAthI vA-DhisAMvatsari: - be varSe thayelA athavA e varSe canArA. dvAmyAM zALAmyAM jItam zALam--e thANu vaDe kharIdeluM. - ke jinge patti vaicili e kulija jeTaluM rAMdhe che. A banne udAharaNAmAM AvelA zALa ane kuthiMga zabdane varjyo che tethI A niyama mujaba vRddhi na thaI. vAcasroditiyam-pAMca leAhitIo vaDe kharIdelu-kAInuM nAma che. nAma hAvAthI A niyama na lAge. Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-caturtha pAda 483 ardhAt parimANasya anato vA tvAdeH // 7 // 4 // 20 // Liti taddhitanA pratyaya lAgyA hoya tyAre ardha zabda pachI AvelA parimANavAcaka zabadanA A sivAyanA Adi svaranI vRddhi thAya che ane sarve zabdanA to Adi svaranI vRddhi vikape thAya che. mana na thata= sarSaDhau vim athavA sArdhacauravivaF-aDadhA kuDavathI kharIda kareluM. zarvena ghana zatam = trithima, gArdhazivamU-aDadhA prasthathI kharIda kareluM.ahIM parimANavAcaka "prastha" zabdamAM AdimAM ma che tethI- A prayAgamAM prasthanuM gutha na thAya. prAd vAhaNasya eye // 7 // 4 // 21 // vAdaLa zabdane gya pratyaya lAgyo hoya tyAre gha nA Adi svaranI vRddhi vikalpa thAya che. pravAhya avamUtrAvALA, vavALA-pravAhaNano saMbadhI A. pracaya kAjhArazA dimti sahitanA pratye lAgyA hoya tyAre ene ya pratyaya lAgyo che evA jhavALA zabdanI AdimAM AvelA nA svaranI vRddhi vikape thAya che. pravALeya bhavayam-pravArika, vAri-pravAhaNeyano putra. nagara traNa-cAra-surA-2-nig-zu IIkArarUA. kriti sahitanA pratyaya lAgyA hoya tyAre nar pachI AvelA zetrajJa, para, DuzA, ghAsa, nipuna ane suvi zabdanA Adi svaranI vRddhi thAya che ane nam 'nA Adi svaranI vikalpa vRddhi thAya che. gakSetrajJaya mAva = kSetra, kSetrapha dU-akSetrajJapaNuM-anAtmapaNuM. cazvara mAvaH=ganaizvarya, bAraiye-anIzvarapaNuM. varAhya mAtra=gauzaka, bIjora-akuzaLapaNuM gavapazya mAva:=AvAvana, bAvAvamU-acapalapaNuM-sthiratA nipuNa mAvA=zanaipunama, mAmaipuNa-anipuNapaNuM. azu: bhAva:= ay, sAca-azucipaNuM-apavitratA. Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana jaGgala-dhenu-valajasya uttarapadasya tu vA // 7 // 4 // 24 // mti taddhitanA pratyaya lAgyA hoya tyAre gay, ghanuM ane varuna zabda je samAsanA uttarapadamAM hoya evA samAsanA pUrvapadanA Adi svaranI nitya vRddhi thAya che ane uttarapadanI vikalpa thAya che. kAnarg mava:=, gADha-kurujaMgala nAmanA dezamAM thayelo. vizvanuSa mATa=vaizvanA:, jainava -vizvadhenu nAmanA dezamAM thayelo. suvarNavavu mA =lavava7:, saurADhA--suvarNavalaja nAmanA nagaramAM thayelo. -ma-sinora ||IkArajo! nniti taddhitanA pratyaya lAgyA hoya tyAre hA, mA ane zabda je samAsanA uttarapadamAM hoya evA samAsanA pUrva padanA ane uttarapadanA Adi svaranI vRddhi thAya che. pura: bhAva:=;+=sauhArTa-mitratA. gumAsya mAva:=hu+ma =sImAtha-saubhAgya. sari: mAd:=RAtudhava -jemAM satu eTale 'sa athavA "sAtho" nAmanuM khAdya pradhAna che evA sakatasiMdhu nAmanA dezamAM thayelo. prAcAM nagarasya // 7 // 4 // 26 // mti sahitanA pratyaya lAgyA hoya tyAre prAdezanuM nagaravAcI nAma je samAsanA uttarapadamAM hoya evA samAsanA pUrvapadanI ane uttarapadanI vRddhi thAya che. yuddhanAre maMa: yunA =llaghanA-suhma nagaramAM thayelo. mADhanAra:-mADanagaramAM thayelo-"mADanagara uttarapradezanA nagaranuM nAma che. ahIM prAdezanuM nagaravAcI nAma na hovAthI A niyama na lAge. rAtihinAma chAkAranA femti taddhitanA pratyaya lAgyA hoya tyAre manuzati vagere zabdanA pUrva padanI ane uttarapadanI vRddhi thAya che. kAnuti#lya ma=manu+zani=bhAnuzAMti-anuzatikanuM A. anujena gharati=gatu+hozi=mAnaSimU-manu eTale anuheDa vaDe caranAru hoya te-AnaheDika. Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 485 laghuvRtti-saptama adhyAya-caturya pAda devatAnAm atvAdau // 7 // 4 // 28 // Liti taddhitanA pratyaya lAgyA hoya tyAre devatAvAcaka zabdo je samAsamAM AvelA hoya te samAsamAM mA vagere thavAno prasaMga (juo rAja1 thI rUArA dA) Ave tyAre pUrvapadanI ane uttarapadanI vRddhi thAya che. maniSTha vipula revatA baca=garina+vidag=mAnA navam sumu-agni ane viSNu jene devatA che. evuM sUkata. A prayogamAM prArA 1 sUtrathI rUArAjA sUtra sudhI nA sUtre dvArA "gAkAranuM vidhAna thayela che. grAhmajhagAvathaH-brahmaprajApati jene devatA che. - AmAM mA thavAno prasaMga na hevAthI A niyama na lAge. gAto joI zakAra kiti taddhitanA pratyaya lAgyA hoya tyAre gAkArAMta pUrvapada pachI AvelA uttarapadarUpa tra ane vahana zabdonA Adi svaranI vRddhi na thAya. nizva rUdrava gAne tevatA maraca=gari+=mAjendra -agni ane Indra jene devatA che evuM sUkata. rUa vargava rUdra-vaLI tevatA ca=+=strAvaLamU-Indra ane varuNa jene devatA che. mAnivAkuLamU-agni ane varuNa jeno devatA che A prayogamAM pUrvapada sAkArAMta nathI paNa ati evuM huMkArAMta che tethI A niyama na lAgyo. sArava-pekSvAka-maitreya-dhauNahatya-dhaivatya-hiraNmayam // 7 // 4 // 30 // nArA, vAva, mara, jhIMgahRA, paivara ane himaya--e zabdomAM gaLuM Adi pratyaye thayelA che ane bIjA paNa zAbdika pheraphAra thayelA che. saraDhAM ma=sAravama 3-sarayU nadInuM pANI. A prayogamAM sarayU padane gam lopAyela che. vAjo: gAyakavADa-IvAkune putra kyAkuno 5' lepAyela che. mitro: kavaca=A mitrane putra-mitrayane "zuM" lopAyela che jhAdaH mAtra =natyam-garbha hatyA karanArane bhAva. mULadananAM no ta thayela che. dhIno mAva=paivalyamU-kuzaLatA-heziyArI-pAMDitya. ghIvananA na ne ta thayela che. ricaya viDyAra =nirAmaya-senAno vikAra-senAmaya. divya zabdamAMnA ane lepa karavAthI rimaya zabda thAya. Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 489 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vA antama-antitama-antitaH-antiya-antiSat // 7 // 4 // 31 // tama ko pratyayavANA antama, antitama, antitaH, antiya sara antiSat meM badhA zabdonA tathA 1 vagerene vikalpa lopa karIne te zabdone sAdhavAnA che. ayam eSAm atizayena antikaH (antikatama mAnA kI do5 42vAthA antama za6 yAya)antamaH, antiktmH-gh| na. (antikatama zulhanAko so5 42vAthA ankitama zAya) antitamaH, antikatama: dhr| 18. (antikataH zulhana ko yo5 42vAthA antitaH 176 yAya) antitaH, antikata; najIkathI AvanAra. (antikya sammAna ka nA do5 42vAyA antiya 156 thAya)=antiyaH, antikyaH mata saadhu-saa2|. (antikasad zabhAnA kI do5 42vAyA ansiSad za5-6 55)=antiSad, antika sad-pAse mesanAre. vin-mato:-Ni-iSTha-Iyasau lup // 7 // 4 // 32 // Ni, iSTha, Iyasu pratyayo mAyA ho to vin bhane matu pratyayAna 5 yAya che. Ni-stragviNamAcaSTe ga+vin=Ni jayati-mANAvAjAne he. iSTha-srajiSTha:-madhA bhAjAvAjAmAmA uttama bhANAvANI. Iyara-najIyAn-se bhANAvaNAbhA sAbhAkAvA. Ni-tvagvat+Ni-tvacayati-yAmaDIvANAne che. iSTha-tvagvat+ISTha-tvaciSThaH-5dhA ye sArI yAmaDAvAmI. Iyas-tvagvat Iyas-tvacIyAn -me ye sArI yAmIvAnA. alpa-yUnoH kan vA // 7 // 4 // 33 // Ni pratyaya yAcya! hoya tyAre, iSTha pratyaya saamy| DAya tyAre, Iyasu pratyaya saaye| ya sAre, alpa bhane yuvan zahanA kan mAheza vidaye thAya che. alpa-kan+Ni kanayati athavA alpayati-nAnAne he che. . kan+iSThaH kaniSThaH, athavA alpiSThaH-dhAmA 65-nAnI. . kan+Iyara kanIyAn athavA alpIyAn-the vasye nAnA-85. yuvana-yuvana+Ni=yavayati bhy| kanayati-yuvAnane he che. , yuvan+ipTha yaviSThaH , kaniSThaH-mayAmA yuvAna. , yuvatU Iyas=yavIyAn athavA kanIyAna-the mAM yuvAna. Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 487 laghuvRtti-saptama adhyAya-caturtha pAda 487 prazasyasya zraH // 7 // 4 // 34 // Ni, iSTha bhane Iyasu prtyye| mAyA DAya sAre prazasya zamne mahale zraza6 mosAya . Ni-prazasya karoti zrayati-prazasane he che. prazasya+iSTha-zra+iSTha-zreSTha: sabhA prazasya. prazasya+Iyasu-zra+IyAn-zreyAn me prazasta vaye prazasanIya. __vaddhasya ca jyaH // 7 // 4 // 35 // Ni, i8 bhane Iyasu prtyye| pAyA hoya sAre prazasya ane vRddha rAmhIne pahale jya ma modAya che. prazasthaM karoti jyayati-bhATAne-ne- che. prazasya+iSTha-jya+iSTha-jyeSTha:-somA bhArI-16. prazasya+Iyas-jya+Iyara-jyAyAn . vRdaM karoti jyayati jye vRddha+iSTha-jyeSThaH vRddha+Iyama-jyAyAn jyAyAn // 7 // 4 // 36 // Iyas pratyaya saaye| DAya tyAre prazasyanu ane vRddhanu jya 35 4aa pachI Iyas pratyayanA I nI A 123. vRddha+Iyara-jya+Iyara-jya+AyasU jyAyAna-the rAvasye bhotte| prazasya Iyas-jya+Iyas , me ye praza25. bADha-antikayoH sAdha-nedau // 7 // 4 // 37 // __Ni, icha bhane Iyam pratyayo sAyA DAya sAre bADha zahane mahale sAdha belavo ane anitA zabdane badale neTa belavo. bADha karoti sAdha+Ni sAdhayati-mAha-ba-re che. bADha+iSTha-sAdha+iSTa-sAdhiSThaH-sobhA vadhAre. bATha+Iyas-sAdha+Iyara sAdhIyAn-the zubhA mATa. antikaM karoti-neva+Ni nedayati-9. che. antika+iSTha-neva+STha nediSThaH-sImA na. antika+Iyas-neva+Iyara-nevIyAn-me 42di qdhu nakA. Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana priya-sthira-sphira-uru-guru-bahula-tRpra-dIrgha-pRddha-vRndArakasya imani ca prA-sthA-sphA-vara-gara-baMha-trapa-drAgha-varSa-vRndam // 7 // 4 // 38 // iman, Ni, iSTha mane Iyasu prtyye| sAyA hoya tyAre priyanu prA, sthiranu sthA, sphiranu sphA, urunu vara, gurunu gara, bahulanu baMha, tRpranu pa, dIrghanu drAdha vRddhanu varSa, mane vRndArakanu vRnda 35 42 priyaM karoti=priyasya prAtrA+iman=premA-priya prA+Ni prApayati-priya 12 che. prA+iSTha zreSTha:-memA vizeSa priya. prA+Iyara-preyAn-sImA vizeSa priya. sthirasya sthA sthA+imansthemA-sthiratA sthA+Ni sthApayati-sthi2 43 cha. sthA+iSThaHstheSThaH-mebhAvadhAre sthi2. sthA+IyasU-stheyAna-sImA dhAre sthira. sphirasya sphA-sphA+imansphe mA-45 sphA+Ni sphApayati-dhAra 427. sphA+iSThaH spheSTha:-mAM vadhAre gharoM sphA+Iyara spheyAn-saubhA dhAre bo| uro: var =var +imana-varimA- 5 vara+Ni=varayati- dhAre che. vara+iSThaH variSTha:-abhI vadhAre 5 / / var +Iyasa varIyAn-somA dhAre gho| guroH gara-gara+imana garimA-gaurava gara+Ni garayati-gaurava 43 che. gara+iSTha:gariSTha:-memA dhAre 12 gara+Iyasa garIyAn-saubhAM padhAre gauravavAnA. bahulasya baMha baha+iman-bahimA- sA baMha+gi baMhayati- re che. baha+iSTha:=baMhiSTha:-memA dhAre 50 / baMha+Iyas bahIyAn-somA dhAre yaza Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-catutha pAda tRprasya trap= trap+iman= trapimA - megha pachInI garamI trap+Ni=trapayati- garamI re che, trap + iSTha: =trapiSThaH-bhAM vizeSa uSNutAvAlA trap+Iyas=trapIyAn-saubhAM vadhAre uSNutAvAnI dIrghasya drAgh- drAgh+iman= drAghimA -hArdha pazu drAdhU+Ni drApayati tAM re che. drAgh+iSTha: =drAghiSThaH-mAM vadhAre hIdha drAgh + IyasudrAghIyAn saubhAM vadhAre hIdha - vRddhasya varS=varSaM +haman= varSimA vRddha pazu varSa' + Ni= varSa 'yati - 162 che. varS+iSThaH=varSiSThaH-memA vadhAre vRddha varS+iyas=varSIyAn-saubhA vadhAre vRddha. 2 vRndArakasya vRnda==vRnda+iman= vRndimA surauMharatA vRnda + Ni= vRndayati- suM62 are che vRnd+iSTha: - vRndiSTha:-mebhA vadhAre suhara vRd + Iyas-vRndIyAn sobhAM vadhAre sudhara pRthu-mRdu-bhRza-kRza-dRDha-parivRDhasya RtaH raH || 7|4|39|| imanU, Ni, iSTha bhane Iyasu atyayo sAgyA hoya tyAre pRthu, mRdu, bhRza, kRza, dRDha ane vRDha zabdonA kAranA 2 thAya che. qui: 118:=9y+577=9fq1-4&iniS. pRthu karoti - pRthu + Ni= prathayati - hoNu re che. pRthu + iSTha=prathiSTha:- mAM vadhAre paholo pRthu + Iyas= prathIyAn - saubhAM vadhAre pojo. mRdo: bhAvaH = mRdu+iman= nadimA - abhaNatA. mRdu karoti = mRdu + Niprazyati dvAbhaNa re 7. mRdu + iSTha pradiSThaH- mebhA vadhAre mana che. mRdu + Iyas= mravIyAn - sau vadhAre abhaNa bhRzasya bhAvaH - bhRza + iman= trazimA-dhApazu. 1. " tRpra meghAntadharmaH. Ajyam, kASTham, pApa, duHkhaM vA" uNA0 // 388 // 2 " vRndArako manorame / sure zreSThe" - hema- anekArthasaMgrahaH 489 Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 490 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana aAM jAti-ani=pragati=ANa kare che. za strariASTa:-emAM vadhAre ghaNo. aza+ca=Ana-samAM vadhAre ghaNe. rAhya mAra:-mA-mAmA-kRzApaNuM. zuM karoti za+bi=zati-pAtaLuM kare che. za+bda=zamI-emAM vadhAre kRza-pAtA. za+=NIyA--saumAM vadhAre kRza-pAtALe, rahya mAvA- manaDhimA-daDhatA. a woti-Dha+Dhiyati-daDha kare che. da4 =Dhis:-emAM vadhAre dRDha. daDhacaq=DhIyA-saumAM vadhAre daDha. variTahya mAvA-parivRDha-mana gharitraDhimA-moTAI-prabhutA. varitRDha rati-variTa+na-variyati-parivaDhane kare che. parivRDha+:=AritraDhis:-emAM vadhAre parivRDha. variTarphacaritraDhIyA-sImAM vadhAre parivRDha-prabhu. pahora fNa mUya kAkASTanA fNa pratyaya lAgatAM vahune badale mUt rU5 vaparAya che tathA pratyaya lAgatAM Tune badale mam rU5 vaparAya che. Li-vaDuM jati-duni- mana-mati=bahu kare che. vahu+STha-mUyarUcha mUriSTha:-vadhAre. bhUlUk ca ivarNasya // 7 // 4 // 41 // mana pratyaya tathA pratyaya lAgela hoya tyAre vaDu zabdane badale meM rU5 vaparAya che. ane mana tathA hRthak pratyayanA ne lepa thAya che. duphAna-mu+mamunA=ghaNuM-vyApaka. vadu -mukhya mathA-vadhAre. ahIM mULa sUtramAM mu: evo nirdeza karela che tene artha ema samajavAne che ke vadu zabdane badale dIrgha UkArAMta evuM ma rU5 vaparAya che, ema samajavAthI mUrNimar evI paristhitimAM "manuM bIjuM kazuM rUpAMtara na thAya paNa dIdhuM. ' UkArAMta " ja rahe. Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-caturtha pAda sthUla- dUra - yuva- hUsva- kSipra - kSudrasya antasthAderguNazca nAminaH |7|4|42 // Ni, iSTha ne Iyas pratyayo lAgyA hoya tyAre sthUla, dUra, yuvan, hasva kSipra, ane kSudra zabdAnA nAmI svaranA guNa thAya che tathA sthU vagere zabdomAM je aMtasthanI AdinA aMza che te sAthe AkhA aMzane eTale sthUjUnA r te dUranA nA, yuvannA ban ne husnA vanA, kSipanA ra to yAne kSudranA ra no soya tha laya che. Fe3+for--ey+for--Exi_for_+for-caufa-zyaa sed. sthUla + imanU - sthU+haman sthav + heman sthAvimA sthUlapA sthUla+i83-sthU+iSTha-sthav + iSTha- sthaviSThaH- vadhAre ldde|. sthUla + Iyassthav + Iyas - sthaviyAn vadhArebhA vadhAre laDo g+fo_q+fo_a}+fo=za+fo-zaufa-ga 7 9. dura+iman-dU+imandav+zman - davimA 62 pazu dUra+iSTha- dU+iSTa-dav+iSTha- dabiSThaH- vadhAre dUra E - dUra + Iyas+Is - dav+I yas - davIyAn vadhArebhA vadhAre yuvan- Ni-yavayati yuvAnane uhe the. yuvan + imanyavimA-buvAna pazu yuvan + iSTha: - yaviSThaH- vadhAre yuvAna yuvan + Iyas- yavIyAn - padhAremA vadhAre yuvAna hrasva + Ni hasayati - hUsvane he che. hUsva+iman- hasimA-42vapAzu hrasva + iSTha: - hUsiSTha: - vadhAre naane| hrasva + Iyas-hasIyAn - vadhArAmA vadhAre nAno kSipra + Ni-kSeyapati - zIghra ure che. kSitra + iman -- kSepimA- zIghratA kSipra + iSTha = kSepiSTha: - vadhAre zIdha kSipra + Iyas-kSepIyAn - vadhArAmA vadhAre zIghra kSudra+Ni kSodayati-kSudra re che. kSudra+haman- kSodimA-kSudrayA kSudra + iSTha-kSodiSTha: - vadhAre kSudra kSudra+Iyas kSodIyAn-vadhArAmA vadhAre kSudra. 491 Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482 492 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana tR-antyasvarAdeH // 7 // 4 // 43 // Ni pratyaya, iman, iSTha sane Iyasu pratyaya sAyA ya to sAya' 'tu pratyayano lepa thAya che tathA zabdanA aMtya svarano tathA aMtyasvaranI AgaLana aMzane paNa lopa thaI jAya che. kartR-kartAram karoti-kartR+Ni-kara +Ni-karayati-tIna 42 . kartR +iman-kara +imana-karimA- 5 kartR +iNTha-kara +ISTha-kariSThaH vadhAre tI kartR +Iyara-kara+IyasU-karIyAn ghAmA badhAre 52nAra paTu-paTum AcaSTe-paTu+Ni-pada+Ni--paTayati-54ne he che. paTu+Iman-paT+Iman-paTimA-yaturAI paTu+iSTha-paTa+iSTha-paTiSTha:-padhAre yatura __ paTu+IyasU-pada+Iya-paTIyAna-dhAremA vadhAre yatura sanmanas+iman-sanman+iman-sanmanimA-samAnA na ekasvarasya // 7 / 4 / 44 // upara jaNAvelo niyama ekasvaravALA zabdane lAgato nathI. sragviNaM karoti-sragvin+-saj+Ni -sajayati-bhANAvAmAne recha (gume| 74 / 32) sragvina+iSTha-saja+iSThaH srajiSTha-bhAjAvAjAsAmA uttama sragvina+Iyara-saj+Iyas-srajIyAn-.. vadhAre uttama. daNDi-hastinoH Ayane // 7 // 4 // 45 // daNDin bhane hastin 54ne Ayana pratyaya vAyo ya sAre tenA in aMzane lopa thato nathI. daNDinaH apatyam=daNDin+Ayana-daNDinAyana:-hinA putra. hastina: apatyam hastina-Ayana-hastinAyana:-hastinatA putra. vAzinaH Ayanau // 7 // 4 // 46 // vAzin zahane Ayani pratyaya daaye| DAya tyAre tenA in azI yatA nathI. vAzinaH apatyam-vAzinU+Ayani-vAzinAyani:-vAzinatA putra. Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-caturtha pAda je nizinaH kALA nihmAzina zabdane ya pratyaya lAgyo hoya tyAre tenA phrena aMzano lopa thato nathI. gillAzina bhAra-nihmaziya-znAzineca-jihmAzino putra ne madhya-gAmano mahAkA48. phrena pratyaya lAgyo hoya tyAre maganuM zabda ane mAramara zabdanA ane ane zopa na thAya. madhyAnam baruM jAmI=nIna:rastA upara cAlavAne samartha-pravAsI athavA gheDo va. mAmane tiH==gAmanIna:-AtmAne hitarUpa. atharva: mahAkASThA [ pratyaya lAgyo hoya tyAre atharvaju zabdanA yAna aMzane laoNpa na thAya. thava' vena dhIre vALa mAthaLi-atharvaNa nAmanA vedazAstrane jANanAra ke bhaNanAra. na ga //kAkAra aru pratyaya lAgyo hoya tyAre yuvana zabdanA ane lopa na thAya. na: mAvA=yuvanagna yauvA -jobanIyuM-yuvA avasthA. anaH ca che gajAvazA yaza sivAyanA sakArAdi pratye lAgyA hoya tyAre mana cheDAvALA nAmanA - bhAgane lepa na thAya. nani sAdhu =sAmana=sAmanya - sAmagAnamAM ke sAmanItimAM sAdhu-kuzaLa vani dhura=nakSatrama-vemAM nAmanA vaNavAnA upakaraNanA vaparAzamAM sAdhu. ni mA: pUrvanA=mUcimAyAmAM thayela ke thanAra. : bhAva=RAyarAjya-A prayogamAM 29 pratyaya hovAthI manano lopa thaI pela che. ja pAchAparA 3La pratyaya lAgyo hoya tyAre banne cheDAvALA nAmanA gana bhAgane lopa na thAya. : mArA gurAnamA =larava: sutvana-yajJa karanAre putra, Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana saMyogAd InaH // 7 // 4 // 53 // saMyukta akSara pachI AvelA jaina pratyayavALA nAmane baLa pratyaya lAge che tyAre nAmanA dRna bhAgano lopa na thAya. zazvina: maracama-zavana+=zakilana-zaMkhIne putra -vidhi-zi-fo-LanA lAchApA nAthir, vicina, zina, vaninuM ane nim e zabdone mad pratyaya lAge hoya tyAre temanA phana bhAgano lepa na thAya. rAcina: kavaca==Ayina --citta-gathine putra. vipina: savarAma-vidhi thina:-vidathine putra. zina: satyamanigA=zina-kezine putra vaLi: aparA-nina+aNa=pALina:-pANine putra. zanina avaya-nina+ag=fmanA putra-gaNane putra. vanapaje chAchAparA na cheDAvALA nAmane apatya artha sivAyanA bIjA arthamAM gan pratyaya lAgyo hoya tyAre temanA bhAgane lepa na thAya. rAviLa: E=AMrAvikALa-sAviLa-avAja saMbaMdhI. apatya artha sivAya bIjA arthavALe baLa pratyaya lAge che tyAre lakSana zabdane ad bhAgane lepa thaI jAya che. a paskSana+ kSa mArAma=unanuM-baLadanuM-pada-pagaluM -ukSanane putra-AmAM apatya arthamAM ApanuM che tethI A niyama na lAge. eTale jUno lepa na thAya tethI maujJaH e mana vALe ja prayoga thAya. rakSA kAkAnA apatya artha sivAya bIjA arthavALe aT pratyaya lAgyo hoya tyAre brahma zabdanA ar bhAgane lepa thaI jAya che. brahmaLa: ==AhmanuM zastra-brahmAnuM astra-brahmAstra Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 lagvRtti-saptama adhyAya-tRtIya pAda nA zakA58 apatya atha sivAya bIjA arthavALe pratyaya lAgyo hoya ane jJAtinuM sUcana thatuM hoya to grAn zabdanA mad bhAgane lepa thaI jAya che. rahmam==ANI SaSi-brAhmI nAmanI auSadhi. grAWLa-brahmAne putra-A prayogamAM apatya arthamAM maLa che tethI A niyama na trAhmo nAra - brahmAne putra nArada A prayeLa jAti artha nuM sUcana thatuM nathI paNa vyaktirUpa naravanuM sUcana thAya che tethI A niyama na lAge. avarmaNaH manaH apatye // 74 / 59 // varmana zabda sivAyanA an cheDAvALA nAmane apatya arthamAM gaLu pratyaya Avyo hoya to tenA mad bhAgane lepa thaI jAya che. yuvAna avayajU-jugArma rsauSA:-suSAmanano putra. rAvaLa -A prayogamAM varNana zabda hovAthI A niyama na lAge. hitanAno vA kAjhAddA tinAman zabdane apatya arthamAM maju lAgyo hoya tyAre tenA an bhAganA lepa vikalpa thAya che. ttinAmanagnagttarAma; athavA phretanAmanA-hitanAmane putra. na: apadasya taddhite // 7 // 46 // pada saMjJA vagaranA nakArAMta nAmane taddhitane pratyaya lAgyo hoya tyAre tenA pUrva bhAga sahitanA aMta bhAgane lepa thaI jAya che. ' meSAvina: meSAvijJa-auvAva-medhAvIne putra, (juo vRttoDaze ." 11ArA) livirudU-prazasta medhAvI -ahIM medhAvina zabdanI padasaMjJA che tethI A niyama na lAge. gr: ILachAdarA jAvira , kuyumi, saijhin, nAgarin, jhin zivaDrin, zikina, sahavArina, vaMkirdhanuM, sUyaran, ane yuparyan e badhA zabdone tahitane pratyaya Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 496 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana lAgyA hAya ane pada soMjJA na thaI hAya te| e zabdanA nU tathA an bhAgA lepa thAya che. jApinA trojA vem badhIyate=ArAvADa-kalApae kahelA vedane bhaNe che. kuthubhinA =auyumA:-kumie -taitahA: titalie titalinA titalinA jAjalinA lAGgalinA zikhaNDinA zilAlinA subahmacAriNA pIThasarpiSA sUkara sadyAdmA suparvaNA "" .. 20 2. " * . 2 10 5.0 2.P =tatA:-tilie =JAnahIM:-jAjalie =OAjJA:-legalie =rAlA: zikhaDie zaiAhA;-zilAlie = sAvaghArA:-sabrahmacArIe =ITaka[:-pITha ipa e =sauzA-sUkarasame =sauvarSA:-supaye . .. . .. . 20 W .. M vA brahmanaH vizvane nANAdA vikAra avALA tahitanA pratyaya lAgyA hoya tyAre pada saMjJA vagaranA azmina zabdanA manU bhAgane lopa vikalpe thAya che. barmana; vijrAra:-garamana+ba=mAmaH athavA gAramana:-pattharamAMthI banelo padAthata bha 29 me-guna: jogamone gaLAphA kAza' arthamAM Avelo ddhitanA pratyaya lAgyA hAya tyAre padmanA vagaranA dharmam zabdanA t bhAganA lopa thAya che tathA 'sa kAca' arthamAM Avelo tahitanA pratyaya lAgyA hAya tyAre pada saMjJA vagaranA zvat zabdanA kSar bhAganeA lApa thAya che. carmaLa: vidyA:-dharmana+bhU=cArya: koza:-cAmaDAnA kAza-kuvAmAMthI pANI kADhavAnA kAza. sunaH saMjoSa:-manama zauna: saMdoSa:-kUtarAne! sakAya kutarAnuM sa``AcAvu', prAyaH avyayasya ||7|4|65 || tahitaneA pratyaya lAgyA haiAya tyAre pasa'nA vagaranA aghyayanA pUrva bhAga sahita atabhAganA prAyaH leApa thAya che. Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRttisaptama adhyAya-caturtha pAda 47 davara mA = va -vasvargamAM thayelo sau =pragamAM mULa havA padane bam aMza lopAyela che. bhAratIya -prAyaH jaNAvyAthI ahIM na lepa thAya. A prayogamAM bhArata no nAta aMza lepa nathI pAme. mana-va-bata-ri gata tA kAjhAdA na, atta ane kara pratyaya sivAyanA bAkInA taddhitane pratyaya lAgyA heya tyAre pada saMjJA vagaranA badana zabdanA ane lopa thAya che. mAni nirama=mA-eka divasamAM baneluM-A prayogamAM annanA A aMzane lopa thavAthI bAda prayAga thAya che. dAkhyAbU gogAma nirNata:=gadAna-dayana:be divasamAM baneluM. pa: aThThaH prati=garama-ga -pratidina vo: mano: samAja:=AdA -gha-be divasano samUha. A traNe udAharaNomAM vajelA pratyayavALA nAme hovAthI A niyama na lAge athata e udAharaNamAM phrena, gata ane aru pratyaya lAgelA che tethI mahatvanA ane lopa thayela nathI. viMra te riti ekAkAhUcho ra nizAnavALA tahitanA pratyaya lAgyuM hoya tyAre pada saMjJA vinAnA virAti zabdanA ti ne lopa thAya che. fiAyA kI =viMzatimaef : va-vIza rUpiyA vaDe kharIdeluM kapaDuM. avaLa-vaca zakAdA tahitano pratyaya lAgyo hoya to pada saMjJA vinAnA ma vaNata nAmanA ane 6 va ta nAmanA aMtane lopa thAya che. . aaf-za-rAhya avaq=Ali-dakSane pura, gA-gA; gAyamUri -cUDAne putra, vaLa-pha-nAme: kapAkU =rAma:-nAbhi te putranAbheya-aSabhadeva. -surA: kavacama=Iya =dulI-kAcabI-ne putra-kAcabe. yu-UnavALe gheTa-ahIM saLa zabdane pina --pratyaya (juo 1/1/21) lAgela che tethI pada sattA hevAthI A niyama na lAge. hema-32 Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana akadra - pANDvoH uvarNasya eye ||7|4|69 // tahitane ca pratyaya lAgyo hoya teA rU zabda ate vATTu zabdane cheDIne bIjA 3 varSIta zabdanA aMta bhAga te lopa thAya che. gayA: avazya gampUNya-gAmyayaH jammUta putra. yA; avaca=pAyeya:=dnanA putra. 91087: #92a9=910g+ya--9103a$?:--4igai ya. 8 A banne udAharaNAmAM vaparAyelAM ane vALyu nAmekane sUtramAM vaLelAM hAvAthI A niyama na lAge. ethI jyU ane vATTu zabdanA aMtanA rna kAyama rahelo che. macavA thava go||7|| hitanA pratyaya lAgyA hAya tA hdayammU zabdane cheDIne khInna pada sattA vinAnA 3 varSIta nAmanA 3 vaSNunA v thAya che. savaLo; avastham=savanu+ba=mavayaH-upazune putra sAcuMmuva: avazyaCvAya mukhya:-svayaMbhUne putra-A prayAgamAM, sUtramAM valo svayaMma zabda che. tethI A niyama na lAge. vaLa havaLa moH-phA 96 aNavat--basmAta-ta rahyuM hata jIda nAgA zA - varSAMta nAmane, 3 varSAMta nAmane, hor nAmane, rahtva cheDAvAlA nAmane, rar cheDAvALA nAmane lAgelA H pratyayanA te leApa thAya che. tathA zat ane asmAta zabdone cheDIne khIjA tArAMta nAmane lAgelA ja pratyayanI te lopa thAya che. ja maLe--mAtu: bALasam=mAtR+k -mAtRm-mAtA pAsethI AveluM. 3 yarna-miSAyako maya:=niAyALuM+ma-naivAyahuM:-niSAdaka mAM thayelo. por--romAM tAtti=horsarAja:-khane hAtheA vaDe taranArA. kura-sarvi; vacam abhyasarvi--sAviSThaH-dhIne vepAra karanAra-lIyA. 36-dhanu: praharanam T=dhanusU+dhAnu--prahAra karavAnuM jenu mukhya sAdhana dhanuSa che te 7 kArAMta-jitA caita:=dhita --vadhi:-chAzathI vadhArela kAIpaNa khAdya. rAjapU. mam=zavata-jJARtima-zAzavatu -DhAyama rahenAruM smAta manamu=asmAtana*-bAmim--akasmAt thayeluM. Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka laghuvRtti-saptama adhyAya-caturtha pAda bevaDA uccAraNanuM prakaraNa : bhaya, harSa, unmAda, tIvrabhUkha vagere kAraNone lIdhe citta, vikSepa pAme che ane ema thavAthI belavA vagerenI pravRttimAM je tvarA-utAvaLa-thAya che te tvarAnuM nAma saMbhrama. jyAre bhaya, harSa, unmAda vagerene lIdhe vAkyane ke padane bolanAranI cittavRtti asthira thaI jAya che-cita vikSipta banI jAya che-tema thavAthI bolatAM bolatAM vizeSa utAvaLa thaI jAya che evI sthiti hoya tyAre eka ja pada ke vAkaya anekavAra belAI jAya che ane tema thavuM svAbhAvika paNa che. ma-madi: madiH du:-sApa, sApa, sApa. dhu vAyabran 23 vAi-hAthI Ave che. hAthI Ave che. jaladI deDa, jaladI deDe. mR-gAmI-vire di ja temaja A kAjhAcharA mukhya kriyAne tenI gauNa kriyAnA dareka bhAga-avayava-sAthe kazuM bAkI rAkhyA vinA pUre pUrI karavI tenuM nAma bhRkSArtha ane vAraMvAra karavuM tenuM nAma abhaNya. je kriyA karavAmAM AvatI hoya tenuM vyavadhAna vinAnuM sAtatya enuM nAma aviccheda-A traNe artho jaNAtA hoya tyAre tama6 vagere pratya pahelAMnuM vAkya ke pada be vAra belAI jAya e sahaja sthiti che ane te sAcI che. prArtha-junadi sudi lyavArtha sunAti-khUba laNa laNa e rIte A laNe che kApe che. thAmIka -momojha rAti-khAI khAIne jAya che. kavi che-trAvati vAvati-niraMtara khUba khUba rAMdhe che, nAnAcavaSArane kAkAlukA judI judI vyakitaonA saMbaMdhamAM amuka parimANane cekasa nirNaya jaNava enuM nAma apALa. evuM avadhAraNa zabda vinA jatuM hoya te je zabda vaparAya te zabda be vAra bolAya che. asmAta magvA 66 mavasyAM mAvuM mAuM reDhi-A kASapaNathI eTale A eka kApaNane laIne ahIM A be jaNAne mAtra eka eka mASa Apa vadhAre nahIM tema evuM paNa nahIM. 1 kApaNa=16 paNa, 1 5=00 keDI jeTaluM mUlya. ane bhASA eTale 1 mAse. WWW.jainelibrary.org Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 500 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana Adhikya-AnupU] // 7 / 4 / 75 // Adhikya jaNAvavAnuM hoya e prasaMga tathA AnupUvI jaNAvavAnI hoya eTale keI padArthane kramathI jaNAvavAnuM hoya te prasaMge tyAM vaparAto zabda be vAra belAya che. gApikaya eTale belanAranA bhAvane praka. Adhi-namo nama:-namaskAra, namaskAra-ahIM vaktA potAnA bhAvino prakarSa Adhikya batAvavA nama: nama: ema be vAra bole che.-ghaNuM namaskAra thAya ema jaNAve che. mAnupva-mU mUke cUA--mULa mULe-dareka mULamAM-ahIM ema batAvavAnuM che ke vRkSamAtra mULamAM kramathI jADAM hoya che. Datara-Datamau samAnAM strIbhAvapakSe // 7 / 476 // game te kaI guNathI tulya evAone aMge je satara ane gratama pratyayavALA zabda dvArA je strIliMgI bhAvavAcaka zabda vaDe prazna pUchavAne prasaMga Ubho thatAM te 3ra ane ratama pratyayavALA zabdo bevAra belAya che. 3mI phrena mADha, vAtarA sarA mAtA-A bane ADhaya che, temAM keTalI keTalI aDhayatA che ? giaaN tamAM jAmA mADhajatA-A bane ADhaya che, eonI keTalI keTalI vadhAre AkyatA che ? uparanAM bane udAharaNemAM "ADhayatA' zabda dvArA mana pUchAyela che, "AvatA" zabda strIliMgI che ane bhAvavAcaka paNa che. 3mo mo avato saMtarA mana: 0mI -A banane lakSmIvaMta che, e baMnenI keTalI lakSmI che?--A prayogamAM 0 zabda dvArA prazna puchAyela che ane A lakSmI zabda strIliMgI le che paNa bhAvavAcaka zabda nathI tethI dirbhava na tha. pUrva-prathamau anyataH atizaye // 477 // jyAM bIjAthI-bIjAnI apekSAe-potAnA arthane-pote kahela hakIktane atizaya batAvavo hoya tyAM pUrva ane prathama zabda be vAra belAya che. 1 puSyanti-A latA upara te bIjI latAo karatAM vahelAM vahelAM phUla Ave che. traNa vrathamaM vase-amAre tyAM te bIjAo karatAM vaheluM vaheluM raMdhAya che. Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-caturtha pAda 501 --3- pUro pAchAko78nA pAdapUraNa karavuM hoya tyAre , 31, sat ane sa--e cAre upasarga bevAra belI zakAya che. garAtaSAyA ne , 3ovaDhavAtama udujjvala tapo yasya saMsaMzrayata ta jinam // " jemanA kaSAya khUba zAMta thayelA che ane jemanuM tapa upaptavathI rahita che ane ujajavaLa che evA jina bhagavAnane Azraya kare-jina eTale jaina tIrthakara, buddha bhagavAna ane viSNu bhagavAna paNa thAya. sAmI para ja kari zakAkA samIpatA jaNAvavI heya te adha, pi ane kari zabda bevAra belAya. madha: udha: prAmamU-gAmanI nIce nIce rAdhi -gAmanI upara upara-upara eTale AgaLa 3vara kavari . --gAmanI upara upara , 3ra vAri suvAni-duHkhe uparA upara Ave che. vIsAyaNa kAkA ne vAkya ne belanAre kriyA dvArA, guNadAra, dravya-padArtha dvArA ke jAtidhArA eka sAthe ghaNI cIjone saMbaMdha karavAnuM che te pravRttinuM nAma vIsA jyAM evI visA jaNAtI hoya tyAM zabda bevAra belAya che. kriyA dvArA vIsA-vRkSa varSa sita-jhADe jhADane sIMce che-mALI jhADe jhADane pANI pAya che. guNakArA vIpsa-rAma: gAma: ra-A dezanA gAme gAma ramya-ramaNIya che. dravyadvArA vIsA- he azva --ghare ghare gheDA che. jAtidvArA visA-o yoddhAM kSatriya-je je yoddhA che te dareka kSatriya che. plup ca Adau ekasya syAdeH // 7 // 481 // jyAM eka zabdanA arthanI visA hoya tyAM bevAra belAyelA prada zabda mAMnA AdinA [ zabdanI cArino lopa thAya che ane te pitta gaNAya che. gyA: g%aa: ti upakrayA: kyA - ekekanI-eke ekanI-darekanI A prayogamAM AgaLanA %DyA: padane lAgelI svAdivibhakti eTale thAno lopa thayela che. Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana ndrA gAgAgA vIpsAmAM evA khelAyelA tamAma vibhaktivALA di zabdanA prayAgama AdinA phri zabdane lAgela nyAvi vibhaktine lopa thAya che ane A le pita kahevAya che eTale r nizAnavALA gaNAya che. tathA vibhaktinA lApa thayA pachI bacelA AdinA Tvi zabdanA nA ba thAya che tathA bIna phri zabdanA prAgamAM dUi zabdanA te tra thAya che tathA te lAgelA vibhakti rUpa pratyayane paNa zrama thAya che. au Dhau tita:-vrundU tita:-babbe joDI joDImAM ubhA che. . Dho-dvi+mo (vibhakti lopa) 147=gnU=jUna A pamANe pahelAM Dhautu' Dham thaya Dhau-Tvi+1=Z+gam=&f=amDham=Dham A pramANe bIjA donu ghUma thaya yo; yo: yuddha vartaye ndra yuddha vartate-khacce vacce yuddha thAya che. daiyo:-Tvi+mor (vibhakta lopa) a+-1Z+bam=R co:-di+monsUno -17+gam= 4 -7f+7q=&&m ! tita: vALA prayAgamAM prathama Tvine o tathA vartate vALA prayAgamAM prathama TvinA moTU lopa pAmela che. tyAre tia: vALA prayAganA khIjA TronA TvinA dU thayA pachI tene lAgelA gautA amu thayela che. tayA te vALA prayeLamAM bIjA druo. nA Tvi ne 6 thayA pachI tene lAgelA mor pratyayaMnA as thayela che. 502 tamAma vibhaktivALA vIsAsUcaka banne dUi zabdanu TMTMm evuM rUpasiddha karavA sUtrakAre prathama TvinuM Tar karavA sAru amuka sAdhanA karavI ane bIjA dhi nuM dUma karavA sAruvaLI amuka sAdhanA karavI ema batAvela che. anuvAdakane lAge che ke sUtrakAranI A yeAjanA vidyAthIne mujhatraNamAM nAkhe evI che. AnA karatAM sUtrakAra ema kahe ke tamAma vibhaktivALA vIsAsUcaka banne dvi zabdanuM dvandvam rUpa manAvavuM ane te rUpane ghU nizAnavALuM eTale pit sattAvALuM samajavuM, Ama kahevAthI vidyAthI te ghaNI saraLatA thAya tema che ane A aMge sUtra dvityAre: dvanda nA pit' ATaluM ja sUtra karavu jarUrI che. rahasya-maryAdrotti vyutkrAnti-yajJapAtrone chANA rahasya, maudAnI ukti, vyutkrAMti-bheda ane yajJapAtrane prayAga evA athamAM vaparAyelA ai zabdanuM daindram 25 karI levuM. rahasya-jUjU mantrayate-e e jaNu rahasyanI maMtraNA kare che, Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-saptama adhyAya-caturtha pAda 503 moSi-mAtura vAva ja mithunAtha-cAra peDhI sudhI pazuo paraspara maithuna kare che eTale je mAdA hoya che te pitAnA putra sAthe, pautra sAthe, prapautra sAthe ane prapautranA putra sAthe maithuna kare che. maryAdA sUcaka zabda vAkayamAM huM ja joIe te ja A niyama lAge A vAta sUcavavA sUtrakAre sUtranA mULamAM moja zabda mukela che. zruti - gurajhAtA -e rAzi vaDe baene bheda thaye-strI ane puruSa, manuSya ane pazu e rIte bheda thaze. vApAtranyo-ndra rahavAni yuraji-babe yajJapAne pravega kare che. jIrAne cattA pAchAjhAjhA je pragamAM atyaMta sAhacarya lokaprasiddha hoya tyAM paNa rine badale dura zabdane pravega karo. tu rAma-4maLau=rAma-lakSmaNanuM jevuM. gAvA chATA jyAM mananI pIDA jaNAtI hoya tyAM pIne jaNAvavA vaparAte zabda be vAra belAya che. e prasaMge e be vAra bolAyelA zabdamAMnA Adi zabdane lAgelI dhArine lopa thAya che ane te lopane pit samajavo. A zara- zabdanuM barAbara uccAraNa na karI zakAtuM hovAthI manamAM pIDAyelo vaktA ja DU ema be vAra bole che. ataH jata:=Ata tara-e gaye, e gaye. nA nAgaradana TA-e nAThI, e nAThI. A udAharaNe paNa mananI pIDAne sUcave che. navA saMdare pti chAchAdA mukhya evA guNanA arthamAM ke guNanA arthamAM Avelo guNavAcaka zabda jyAre vikalpa bevaDo belAya che tyAre te bevaDA belAyelA zabdamAMnA AdinA zabdanI vyAri no lopa thAya che ane te lopane vita samajavo ane dhi paNa samaja pit eTale nizAnavALA ane rita eTale 2 nizAnavALo guruguNa hakUmata ta -dhALuM dhoLuM. pakSe-gunAtIyaH dAkrAjhi-kALI kALI kAlikA-durgo. Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 504 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana - priyANa 2 gaI che gA85 aSTa ane sUcavanArA priya ane pula kSakhkho viSe evaDA khelAya che tyAre temAM AdinA zabdanI tyAdi nA lopa thAya che ane te lopa vit gaNAya. tricakriyeLa tai-priya priya varDa-prema pUrvaka de che athavA-vicaLa nA se-priya vaDe de che, mulapulena adhIte-sukhe sukhe adhyayana kare che. athavA-mulena nA chIte-sukhe adhyayana kare che. vAvaSaya ane rANAvA vana ane sUcaka para zabda vAkayanA aMzarUpa (padanA aMzarUpa nahIM) hAya tA evaDA vikalpe khelAya che. varare, revA triamyaH yukTo meSa:-trigata nAmanA pradezane UMDIne cAre bAju cAre bAju varasAda varasyA athavA-trigata ne cheDIne cAre bAju varasAda varasyA paritrita sRSTA meSa:-trigata sudhI varasAda varasyA--ahIM re zabda vAkayane aMza nathI paNa padane atha che tethI A niyama na lAge. pluta vidhAna : sammati - asUyA - kopa- kutsaneSu anyaya taH Adya - Ama-yam Adau svareSu |||4|| kAmAM abhiti athavA DhAnA Adara te sammati. zrIjAnA guNane sahana na karavA te asUyA. kaipa eTale phrAdha ane kutsana eTale niMdA-A arthImAM vAkayanuM AdibhUta AmaMtryapada evaDuM khelAya che ane eva uN khelAyA pachI padanA svareAmAMnA aMta svaranuM pluta uccAraNa vikalpe thAya che. sammati- mANavaka3 mANavaka mANavaka | abhirUpaka 3 abhirUpaka abhirUpaka abhirUpaka / zobhanaH lajI tri-he mANavaka, he abhirUpaka tu kharekhara zAlana-suMdara che, asUyA - mANavaka 3 mANavaka mANavaka mANavaka | abhirUpaka 3 abhirUpaka abhirUpaka abhirUpaka rAte zrAmiScama-he mANavaka, he abhirUpaka tAruM Alirukha-sauda--- rikta-khAlI che kopa - mANavaka 3 mANavaka mANavaka mANavaka avinItaka 3 avinItaka avinItaka kvAnta jJAtyasi gAma !-he mANavaka, he avinIta ! he luccA !have vinIta tu jANIza. Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-caturtha pAda 505 karatA-zazi | za kare che. zaSTi raca iSTi ri te -ihe zaktidevI he yaSTikA, tArI zakti rikta che-khAlI che. magra rahasu gati mAnava !-mANavaka tuM kharekhara bhavya che.-AmAM AmaMca pada pAchaLa che. mane paNa kAkA2bA kepa vaDe daMDa karavo enuM nAma bhaTsana. AvA arthanA vAkayanuM AmaMtra pada be vAra belAya che. ane be vAra belAvA sAthe AgalA padane ke pAklA padane aMtya svara vikalpa plata thAya che. rara ? rara !, vara vara , vorA vara ghAtaciSyAmi tavAma-he cera he cera tane haNavI nAkhIza. -tagaDAnuM nizAna traNa-mAtrAnA uccAraNane sUcave che. tyAre sArA-sArA na chAchAza A zabdathI yukta evA tathA bIjA vAkaya sAthe AkAMkSA rAkhatA kriyApadarUpa padavALA niMdA athanA vAkyanA svarane pahuta vikalpa thAya che. mA phUga phUga-aMga! tuM bola. bela. pakSe-gaja phUga, kurAna jJAti nAma!aMga ! tuM bola, he luccA have tuM jANIza. mA ! vavaaMga, rAMdha-AmAM AkAMkSA nathI tethI A niyama na lAge. unAcArI - kAkA2zA liyA-AcArathI calitatA. bAzI:-prArthanAvizeSa. zreSa-asatkAra pUrvakanI preraNuM-A traNa arthe jaNutA hoya tyAre bIjA vAkya sAthe sApekSa evA kriyApadarUpa vAkyanA aMzarUpa svaramAMne aMtya svara vihipe plata thAya che. ziyA-cAM 6 the yAtti rU, vAta vA, kapAdhyAyaM amati-svayaM ratha vaDe jAya che, athavA jAya che, upAdhyAyane cAlIne javAnI preraNuM kare che. gAzI-sirAnsa jevIThA: 2, cepIchA va ta va tAta ! he tAta-bApu! siddhAMtanuM adhyayana karo, athavA he ziSya ! takanuM adhyayana kare. -zAM ja , mA kAma ja cha-sAdaDI athavA banAva, banAva ane grAma ja. Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana citi ivArthe // 7 // 13 // vAkyamAM pharanA arthanA vira zabdane pravega hoya tyAre vAkyanA svaramAM aMtya svarane luta vikalpa thAya che. zanizcita mAyAd, mAyA vA-agninI jema camake diwidhata vAra- vekhikAne-kAnamAM paheravAnA veDhalAne-ja karAva. A prayogamAM pravane artha nathI paNa gvano artha che. tethI A niyama na lAge. karijhava-nivRtagAne kA2kA pratibavaLa-bIjAnI vAtane svIkAra, athavA svayaM pratikSA karavI, athavA sAMbhaLavA tarapha lakSa ApavuM. fmAdhyamanuyo-carcA karatI vakhate kaI vATIne tenA vicArathI yuta karIne emAM nigraha sthAnane AviSkAra karavo-A bemAMnA keI paNa eka arthanA vAkyanA aMtya svarane plata vika thAya che. tizravaNa-(1) bIjAnI vAtane svIkAra. jemake-nAM di, mo: ! inta te hAmi , valAni tA-gAya mane de. kharekhara huM tane dauM chuM, athavA dauM chuM. . (2) pote pratijJA karavI eTale pitAnA matanuM sthApana karavuM jemake-nija zA mahitanuM prati 3, ni: zaat maratun gati-zabda nitya thavAne gya che, athavA zabda nitya thavAne yogya che. (3) sAMbhaLavA tarapha dhyAna-mo phevarata ! %i mA re, mo vara! jiM mAI ! he devadatta zuM sAMbhaLe che ke, athavA sAMbhaLe che?--mASa zabda zravaNa taraphanI abhimukhatA sUcave che. niprA zAyona-ya zraDha rUAya re, mAlya vA-Aje zrAddha che, ema kahe, athavA kahe-kaI vAdI vAda karavA mATe taiyAra thAya che tyAre tene nipraha sthAna ApavA prativAdI kahe che ke, Aje te zrAddha che ema kahe, vAda na kaza. vicAre pUrvasya // 7495 // vivAra-zuM A che ke A che evo vicAra te saMzaya. je viSayane saMzaya hoya te saMbaMdhI vAkayamAM je AgaLano zabda che tenA svaranA aMtya svarano huta vikape thAya che. yadi rU; vuiM vA -zuM kharekhara sApa, athavA sApa hoya ke deraDuM. Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghutti-saptama adhyAya-caturtha pAda 2017 ja zAne hArArA praNAma vagerenA prAraMbha athavALA ona zabdano aMtya svara vikalpa paNuta thAya che. zo ? 1. moju yA jagamAmi gaMLamA-ema, athavA ema RSabhanI-vRSabhanI jema janArA RSabha (deva)ne praNAma karo. de mAlyAne kALA praznanA javAba mATe belAyelA vAkayamAM vaparAyelA di nA aMtya varane huta vikalpa thAya che. maf 2 mitra -he metra te sAdaDI banAvI ? badhuM hi , mArka di vA-kharekhara banAvI athavA banAvI. prazne ca pratipadam // 7 / 4 / 98 // je vAkyamAM prazna pUchAyela che ane je vAkyamAM prajanane javAba apAyele che e vAkyamAM vaparAyelA dareka padane aMtya svara vikalpa huta thAya che. prazna-agamaH 3 pUrvA3na prAmAin maitra ! 3 agamaH pUrvAn grAmAn maitra ? -he maitra! tuM pUrvanAM gAmamAM gayo ! uttara-agamam pUrvAina mAmA3n maitra ! nA pUrva rAmAna mitra -he maitra ! huM pUrvanAM gAmamAM gayo hato. dUrAd Amannyasya guruH vA ekaH anantyaH api lanRt / / 7 / 4 / 99 // -belAvA mATe sAmAnya prayatna na karatAM jyAre vizeSa prayatna karavAmAM Ave tyAre vizeSa prayatna karanArA manamAM e saMzaya hoya che ke mAruM bolela saMbhaLAze ke kema? dUranuM A svarUpa che.-vAkayamAM vaparAyelA dUrathI AmaMca arthanA padanA svaramAMne aMtya svara vikalpa tuta thAya che ane tra sivAyanA ekale 2 heya to paNa huta vikalpa thAya che. AmaMca-aMtya-gAjI mo vAta. 2, revata ! vA-he devadatta Ava, athavA devadatta varu ananya-sana upara pheravatA, revata vAha, devadatta sAtho pI, athavA he devadata. Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 508 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana ananya ekale O- trApajI mA vararUptazila ! ijIptazila vA-Ava, he bAMdhelI zikhAvALA, athavA bAMdhelI zikhAvALA. chaLamitra, Lamitra ! he kRSNamitra !-A prayAgamAM ja che. tethI A niyama na lAge. phre-phaiju zameva ||7(200nI dUrathI AmaMtryapadanA sabaMdhI ane vAkayamAM vaparAyelA de, zabdone ja anya svara vikahape bhuta thAya che. gADha maitra! phrenDe caitra Ava Ava hai rUmaitra! Ava, Ai hai maitra!, kAnajI maitra ! hai-De caitra Ava, Ava huM maitra, Ava caitra he. phremaitra! bronjha mAnao, hai rUmaitra!, Ava hai caitra, Ava caitra he bannI-zake sthamivAre mo-gotra-nAno vA nANA0A pramiyAna-guru vagere vaDIlene abhivAdana karavAmAM Ave che tyAre te abhivAdana karanArane 'tu kuzaLa che" evA prazna pUche che tenuM nAma pratyabhivAdana. strI ane zUdra sivAyanA pratyabhivAdananA prasaMgamAM vaparAyelA nAmanA anya svarA tathA moMr zabdanA anya svarane tathA gAtravAcI nAmanA atya svarane pyuta vikalpe thAya che. pratyabhivAdana samitrAcce maitra: aThTham mA; mArudhmAnuM Si, mo: 3, mo -De caitra | hu' tane abhivAdana karuM chuM huM tuM AyuSmAna thA he, he gAtravAcI-zraminADhya gA: baTTa mo; jhurAhI asi mArU, ' vA minADhya maitrA-he ! hu. gAgyaM tane abhiathavA gAgya` hai ! hu caitra abhivAdana caitra ? maMtra: mahama mo; bAyuSyamAna Si maitra? vAdana karuM chuM. he gAgya! tu kuzaLa che? karuM chuM. AyuSmAna maitra? Ava, athavA strI-zamiyAye mA zradaM mo: ! mAthumatI tevuM matra ni !=gAgI' tane huM abhivAdana karuM chuM huM gAgI' tuM AyuSmatI thA. A prayAgamAM strI che tethI zudra :-gamitrAcce tuSana, arUM mo: ! zAsrI asi tuSana !=he ! tujaka huM abhivAdana karu chu, he tuja ! tu kuzaLa che. A prayAgamAM zUdra che tethI arthAt A banne prayaNomAM 101mA sUtrane niyama na lAge. Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-caturthAM pAda prazna -ga-ivivAre 6 sabhyeyasandhyAya AvuM v has par: ||7||20 prazna, aau, vicAra tathA pratyabhivAdana-e cAra mAMne! koI artha jaNAtA hoya tyAre sa Mdhine yeAgya eTale jenI saMdhi thaI zaktI hAya evA saMdhyakSara--huM-mo-mo--je vAkayane cheDe Avela heAya te vAkayanA anya-cheDAnA-svara dbhuta thAya che ane skuta thavA sAthe ja chellA sadhyakSarane badale eTale ke 6 ke te te badale mApha thAya che tathA o ke gau ne khale zrApa thAya che. prajJa--Amama: rU pUrvAnuM prama'' atimUtArUpha ! pArka-he agnibhUta ! pUrvanA gAmAmAM tuM gayA ? he paTeA !-he catura ! arthAMzomana: lajI sinimUtA 6-he agnibhUte ! tuM kharekhara zAlana che. A banne vAkayeAmAM nimUrta! ne badale nimUtArUpha thayela che. eTale te badale mApha thayela che tathA paTo ne badale vA23 thayela che. eTale mo ne badale bArU thayela che. vicAra-vastanya, vi nirmAnthalye sAAirUpha ta anari-niSranthe zuM sAgarika sthAnamAM rahevu ke anagArika sthAnamAM evA vicAra karavAnA che. sAgArika eTale dekhavALuM ane anagArika eTale doSa vinAnuM, A vAkayamAM sAra ne badale sAAirU thayela che. pratyamiyAna-bhAyuSyamAna kRSi RnimUtArUpha-De agnibhUte ! dIyuSI thA. 509 jivat jIrA nuM malyo:rU Lye rU ?-tamArI enI kanyAone kuzaLatA che ne ? Arce ! pavALA prayAgamAM anye pada dvivacana haiAvAthI ce nA kAranI kAI saMdhi thaI zakatI nathI tethI A sadhyakSara sa Mdheya nathI eTale saMdhine megya nathI. Ama hAvAthI A vAkayamAM A niyama na lAgyA arthAt vaccenuM cAra na thayuM. tapo au je saMhitAyAm / / / 4 / 203 // svare plutanA mAAra pachI tarataja AvelA hAra pachI svara hAya te| ane sahitA aTale sadhi thavAne prasaMga DAyatA te 6 nA ya thaI jAya che. tathA bhutanA mAAra bAda tarata Avela kAra pachI svara hoya te| ane sadhi cavAnA prasaMga hAya tA 3 nA 1 thAya che. gama:rU namUtArUM yaMtra ALajI-A prayaNanu mULarUpa bama: namUNe k matra nAnajI che. A niyama dvArA ha+tranuM yaMtra thayela che. huM agnibhUti ! tuM gayA, ahIM Ava. Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana kAmarU vA vava mAna9- A prayoganuM mULa-rUSa bam: va sa za mAnada che, A niyamathI samaganuM vara thayela che. paTu! tuM gaye, ahI Ava, mArU ja zAna -he arina ! Indrane lAva vaTArU3 36 gAya-he paTu! pANI lAva. krama tathA 33mu e banne prayogamAM saMdhi thavAne prasaMga nathI. 1rArUddA vALuM sUtra A udAharaNamAM saMdhino niSedha kare che tethI ahIM macI tathA +3 =puram evAM rUpa na thAya. paribhASA prakaraNa : paJcamyA nirdiSTe parasya // 74 / 104 // je kArya paMcamI vibhakti dvArA nirdiSTa karela hoya te kAya avyavadhAna5Ne AvelA para aMzane eTale pachInA aMzane ja thAya. to mitra che (IIkAza) A niyama mA thI para-pachI-AvelA mira pratyayane "thAya evuM vidhAna kare che. A nirdoSamAMvidhAnamAM-"mAthI para AvelA" ema paMcamI vibhakti dvArA nirdeza che tene artha ema samajo ke bAra pachI tarata ja AvelA mitra ne chevuM thAya che. vRkSami= = mAthami:+Atra-A prayAgamAM mitra pachI ma Avela che tethI mArA zabdane lAgelA mine te na ja thAya. paramiTu-mi-A rUpamAM nA pachI tarataja mithuM nathI paNa huM che ane 2 pachI mitra che aTale ma pachI tarataja mizna Avela nathI tethI mi: prayogamAM mane chevuM na ja thAya. saptamyA pUrvasya // 7 / 4 / 105 // je kArya saptamI vibhakti dvArA nirdiSTa karela hoya te tenI eTale saptamI vibhakti dvArA nirdiSTanI avyavahitapaNe pUrvanA akSarane ja thAya. vaH sarave kavare varam (1121n) A sUtra 6 vagere svarane badale ja vagere vyaMjananuM vidhAnarUpa kArya batAve che. e kArya batAvatAM A sUtra evI zarata mUke che ke 6 vagere svare pachI tarata ja kaI prakAranA vyavadhAna vinA Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-caturtha pAda 511 asvasvara Avela hoya te A sUtra mujaba kArya karavuM. A vidhAnamAM mULasUtramAM mane thaze ema saptamI vibhaktivALuM rUpa mUkI ne ya vagerenuM vidhAna batAvela che. eTale sutrano artha ema samajo ke - gava svaranI pUrvanA eTale tadana avyavahita pUrvanA evA 6 vagere svare nA ya vagere yaMjano thAya. eTale vayitra=gyatra te thAya paNa samimitra ahIM ca vagere vyaMjananA vidhAna karanArA niyama na lAge mAtramAM tra nA kama svaranI pUrvamAM tarataja nathI paNa TU che tethI ma vacce TU nuM vyavadhAna hovAne lIdhe ne ca na ja thAya. A hakIkata "saptA pUrva" sUtra sUcave che. SaSThathA antyasya // 7 / 4 / 106 // SaSThI vibhakti dvArA je kAryane niSa karela hoya te kArya zabdane cheDe ja thAya paNa AkhA zabdane lAgu na thAya. vA sadana mA racAyo (1parA) A sUtra kASTana; evA SaSThI vibhakitanA prAga dvArA evo nirdeza kare che ke aSTam zabdane nA thAya. prastuta 106mAM niyama dvArA baddha zabdane eTale 36 zabdanA cheDAnA akSarane mA thAya ema samajavuM paNa ban AkhA mA thAya ema na samajavuM. aSTan+misa-ASTAmi: anekavarNaH sarvasya // 74 / 107 // je kArya SaSThI vibhaktine nirdeza karIne batAvela heya paNa je batAvela kArya aneka vaNavALuM hoya to te nAmane cheDe na karatAM AkhA nAmane ja lAgu karavuM. tri-vatura: niraMtara cAlI (rAjA) ahIM tri-vatura: evA SaSThI vibhakitanA prAgadvAra ema sUcavAyela che ke vinA sthAne tira karavuM ane jaMtunA sthAne vata rUpe karavuM. SaSThI vibhakitadAra batAvela tivuM ane catura rUpa kArya aneka vaNa vALuM che tethI A vidhAnane 10 dAnA niyama dvArA zabdane aMte na lagADavuM paNa prastuta 107zmA niyamadArA tri AkhAne badale tira rUpa karavuM ane ghatura AkhAne badale tava rUpa karavuM. Ama thavAthI trimitimira tathA vAmieghatAmika evA zuddha prayugI vyAkaraNathI sAdhI zakAya che. Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 512 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana pratyayasANA'08nA pratyayanA sthAnamAM je AdezanuM vidhAna karelu hAya te ekavaNu nA hAya athavA anekavaNu nA hAya tA paNa te Adeza AkhA thAya che. ema samajavu. pratyayanA sthAnamAM ja sarve =rve+gaTU-ahIM namUnA sthAne maiM tu vidhAna karela che hovA chatAMye AkhAya navU nA sthAnamAM ja cAya che. paNa te sthAne thatA nathI ema samajavuM. sarve-sarvagar-A prayAgamAM na ne sthAne rUtu vidhAna karelu che. i eka vaNu rUpa che. chatAMya nar pratyayanA AkhAnA sthAnamAM ja thAya che paNa namUnA aMtya hU~ nA sthAnamAM thatA nathI. Ama tre prayAga sAdhI zakAya che. sthAnI iva avarNa vidhau // 7|4|109 // jyAM jyAM Adezanu vidhAna kareluM te deze jenA sthAnamAM batAvelA che te te mULa sthAna jevA samajavA eTale ke dhAtunA Adeza dhAtu jevA samajaveA. mULa nAmanA Adeza mULa nAma jevA samajavA, vibhaktinA Adeza vibhakita jevA samajavA, kRdantanA Adeza kRdanta jevA samajavA anyayanA Adeza avyaya jevA samajave. ane padane Adeza pada jevA samajavA. A darekanAM udAharaNA A pramANe che jemake dhAtunA Adeza- dhAtu (1) madhyama ahIM rU dhAtunA mU Adeza thayela che. ar dhAtu che tethI AdezarUpa mU ne paNa dhAtu ja samajave tethI AdezarUpa mU dhAtune kRdantane pratyaya lAgyA tema ja mUnAnA guNa vagere thayAM. prakRti rUpa sarvAdimi / Adeza te k eka vaNurUpa jJa nA atyanA s sarvAri-(2) maiM-mULa mi zabda sarvAti che. vim nA ja thaye, tene paNa sarvAti samajavA tethI R te khale caturthI nA ekavacana 6 nA maiM thavAthI nai rUpa thaI zake. vibhakitanA Adeza. vibhakita(3) rAgA-mULa zabda rAnana che. rAnan ne lAgelA kavi pratyaya lepa pAmela che. ahIM rAnan tu rAnA rUpa sAdhatI vakhate si Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya caturtha pAda pratyayano lepa thayele na samaje tethI gar nuM rAga rUpa thayuM che. arthAta ti pratyayanI vidyamAnatAmAM je vidhAne batAvelAM che te rAnA rUpa ne lAgu thaI jAya. jemake rAnana+lA rino lepa thatAM paNa rAgana ne pada samajavuM, tethI nAma siAyakacajhane 12 nA niyamathI rAganuM pada hevAne lIdhe rA16nA niyama dvArA - no lopa thayo tathA jATa paNa niyamathI rara nuM rAgA thayuM. tano Adeza kta-(4) kalya=praznavA rUpamAM kRta" rU5 "savA'ne ya thayela che eTale vA "kRta" rUpa hovAthI tenA sthAne thayelo ' paNa kRta rU5 che. prastutya-tulA rUpamAM pratyayarUpa vA ne thayela che eTale A chAra rUpa prazya che. tethI tene sthAne thayela ja paNa tarUpa pratyaya che. ema samajavAthI 'nizAnavALA kRt pratyayarUpa "nI pahelAM daivi11NA niyamadArA ane su pachI ta ne Agama Avela che. ane tema thavAthI pUravA nuM kA tathA ra+suvAnu karatu rUpa sAdhI zakAya che. avyayane bAdaza avyaya :-(5) pratuNa A prayogamAM mULa surakSA ema hatuM. A prasaMgane tyA ayayarUpa che. tethI te sthAne ne badale thayela "" paNa avyayarUpa che. (juo lArUpA) "a" ne avyayarUpa samajavAthI avyayane lAgelI vibhakitane lopa thaI zake che. (juo rUArAgA) padane Adeza padaghama va rakSatu-A vAkyamAM kumAra padane sthAne varUpa banela che. satta (1ra0) niyama dvArA gumAna rUpa pada che tethI tene badale paNa padarUpa manAya che ema thavAthI vat padanA aMtya "" ne "" thAya che. (21/72) thayA pachI ne visaga thAya che. (rApara) ethI moM vo rakSatu prayoga sAdhI zakAya che. A niyama mATe eka apavAda A pramANe che-je sthaLe Adezane mULarUpe mAnIne mAtra eka varNanA nimittathI kAMI kArya karavAnuM hoya tyAM A niyama na lAge - jemake-1 liva zabdane prathamAnA ekavacanane "sa" pratyaya lAgatAM vit e sthitimAM vira: bI. pI (rA111cho) niyama dvArA ane sau bane che. he-35 Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa14 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana eTale hindu nuM zI thAya. have saune ahIM "ra mAnavAmAM Ave ane tene lIdhe nuM vizva mAnatAM hIvAyarasanAta re. (kAjapa) niyamadvArA 6 pratyayanA lepanuM kArya thavA Ave che. paNa A lopanuM kAya mAtra eka varNanA nimittane eTale rarUpa vyaMjananA nimittane lIdhe thAya che. tethI A sthaLe A 109 mo sthAnivadubhAvane lagatA niyama na lAge ane na lAgavAthI zI nuM dina manAyaema thavAthI have thI vyaMjanAnta nathI, tethI 105 vALe niyama ahIM na lAgyo. ane huM ne tune tathA 8 ne visaga banatAM : rU5siddha thaI zakyuM. (2) : : ?-A vAkyanA phae rUpamAM gata ema hatuM. have ahIM canna nA 2 ne thayela che. A 6 ne ya rUpa eka vyaMjana tarIke mAnavAmAM Ave to "" vyaMjana ghoSarUpa hevAthI ghoghati ( INA21) niyama dvArA ne jo thavA Ave che. paNa tene zo thavAnuM kArya eka varNane mAnIne thatuM hovAthI A sthaLe cAlu 109mA niyamadvArA phaTanA no "a" na mAnI zakAya eTale ja da: evuM azuddha thatuM aTakI gayuM ane : evuM vyAkaraNasaMmata zuharUpa sAdhI zakAyuM. pvazva-A prayogamAM mULa ghA ema che. ahIM svA ne badale 2 thayela che. ahIM paNa ya ne tevA mAnIne eTale eka varNarUpa ta Ara Adi vALe pratyaya mAnIne jIrUra ne niyama lAgavA Ave che. jyAM ekavaNuM mAnIne kArya karavAnuM hoya tyAM A 109mA niyama dvArA sthAniva6bhAva karavAnuM sUtrakAra niSedha kare che. tethI A kathI pragamAM 2 ne ta rUpamAnIne kArAphara me niyama na lAge eTale vira evuM azuddharUpa na banatAM ghara evuM zuharUpa sadhAyuM. svarasya pare prAvidhau // 7 // 110 // para nimittane laIne thayele svarano keI Adeza mULarUpe samajavo joIe paNa zarata eTalI ke jyAre paranimittane laIne thayelA AdezathI pUrvamAM ayavahita paNe ke vyavahitapaNe paNa keI vidhAna karavAnuM hoya athata jyAM Adeza thI pUrvamAM avyavahitapaNe ke vyavahita paNe kazuM vidhAna karavAnuM hoya tyAM A niyama lAge pati-+gatA A paristhitimAM dArUA2mA sUtradhAra 7 nA aMtya ma no lopa thAya che. eTale zyAti ema banatAM kArUpa0 mA sUtra dvAre 6 nI pUrvanA tha nA upAo "ba" nI vRddhi eTale mane A thavAne prasaMga Ave che. paNa "' ne leparUpa AdezathI pUrvamAM vRddhi thavAnI hovAthI Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laivRtti-saptama adhyAya-caturtha pAda pa15 A niyamadAra svaranA eTale "ga' nA leparUpa Adezane parUpa na samajatAM rU5 samaja tethI ja AvI sthiti thatAM ahIM upAMtyamAM ba na levAthI ma nI vRddhi na thaI eTale e no mAM na thayo tethI thati rU5 siddha thayuM. "vAha-vADhAyAnuM tarata vAjida-vADha-A paristhitimAM zarU5 5ra nimittane lIdhe vATa no hAha8 sUtra dvArA vAva thayela che. eTale aMtya svara " no leparUpa Adeza thayela che, ethI vAghA mAM yaravare vADha: (rA1102) sUtra dvArA svarAdi pratyayanI pUrvanA vA' ne "gha' thavAno prasaMga ubho thayo tethI A sUtradhArA "a" nA leparUpa AdezathI pUrvanA "vA ne vat karavAno hovAthI "nA" ne vAra rUpa ja samajo ane Ama samajavAthI 211 02 muM sUtra akArAMta vAra ne lAgatuM na hovAthI vAsa mAM va6 Adeza na thayo ane pArija: rUpa siddha thayuM. #teaphAkate A paristhitimAM dArUArU sUtra dvArA ya rU5 paranimittane laIne svararUpa pha no lopa thAya che. ethI zaMkunta-Ama thatAM jArA8 sUtra dvArA nizAnavALo ya pratyaya dhAtuthI para hovAthI lansa no zraNa thavAne prasaMga Avyo eTale A na lepa svarU5 rU nA leparUpa AdezathI pUrvamA thavAno hovAthI e leparUpa Adezane mULa rUpa samajavAthI paM Ama thatAM have n dhAtunA upAjyamAM na rahyo tethI na ne lepa na thayo rU5 banyuM. ahIM vahA rUpamAM svarano loparUpa Adeza paranimittaka nathI to vAra hate vividha vividha prayogamAM rAvaparA sUtradhArA dipAt zabdane ya pratyaya thayela che. ane vA no prazna paNa thAya che. vAr ne vAr thavAmAM kaI para nimita nathI eTale vAra pachI amuka pratyaya Avyo hoya tyAre vAra ne vAt karo eTale pAra nA aMta ma ne lepa kare evuM vidhAna nathI. ethI A vAta ne vA eTale ja svarane parU5 Adeza animittaka che tema hovAthI ahIM vA ne badale vAra samajavAno prasaMga Avato nathI A sUtra to jyAM svarano Adeza kaI paranimittane lIdhe thayo hoya tyAM ja lAgu thAya che. A pragamAM ema nathI tethI vA ne vAha rUpe ja samajavAno hovAthI rA1/12 sUtradhAra e pratyayane lIdhe vAhU nuM va6 rU5 thatAM dvivAiM te vAkyane viviI prayoga siddha thaI gaye. A prayogamAM je vidhi karavAnuM che. te svaranA AdezathI pUvane nathI. Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 516 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana taiyA-nidhiya=gheya: ahIM ya pratyaya 171 sutra dvArA thayela che A sUtra be svaravALA zabdone ya pratyaya thAya ema vidhAna kare che. je mAM mULasthiti A pramANe che. nirUdhAma-ahIM rU ne lIdhe dArUAi sUtra dvArA mAM na lopa thayela che. ane ema thavAthI nidha=nidhi pada banela che. ane svaranAM parUpa Adeza te che paNa je ya pratyayane vidhi karavAnuM che te pUrvano vidhi nathI eTale prAvivi nathI paNa nidhi zabda pachI gya pratyaya lagADavAnA hevAthI e te leparUpa svarAdeza pachIne vidhi che. ethI ahIM paNa svararUpa mA nA Adeza lepane leparUpa ja samajavAno hovAthI be svaravALA nidhi zabdane dUra pratyaya lAgI gapa paNuM je e loparUpano anivamA mAnIne tene mA rUpe mAnavAmAM Ave to ughADu ema ja mAnata ane ema mAnavAthI niSThA e traNa svaravALo zabda hovAthI gya pratyaya na thAta ane naiveya rUpa na banata paNa ahIM AgaLa jaNAvyA pramANe prAvivi na levAthI A 11 muM sUtra na lAgyuM eTale sthAnivarbhAva na thatAM yaH" rUpa siddha thaI zakayuM. ja vi---vi-triI-gavi- kAza saMdhinA vidhimAM eTale 1ra1 sUtrathI mAMDIne 1365 sUtra sudhImAM je saMdhinuM vidhAna jaNAvela che, temAM svaranA Adezano sthAnivabhAva na thAya tathA "sI" pratyAyanA vidhAnamAM eTale bIjA adhyAyanA cethA pAda dvArA strIliMga sUcaka "ii" pratyayanuM vidhAna karela che te vidhAnamAM svaranA Adezane sthAnivadabhAva na thAya. e ja pramANe "' nA vidhAnamAM, tri6 nA vidhAnamAM, diva nA vidhAnamAM ane dIrSanA vidhAnamAM svaranA Adezane sthAnivabhAva na thAya tathA asavidhimAM svaranA Adezane sthAnivabhAva na thAya eTale svarane Adeza tenA mULarUpa jevo-hato tevo jana manAya. A niyamane je eka apavAda che te A pramANe che. jyAM asavidhinA prakaraNamAM jaNAvelA va ane zuM nA lopano prasaMga hoya tyAM A niyama na lAge arthAta s ane zuM nA lepanA prasaMgamAM to svaranA Adezano sthAnivarbhAva thaI ja jAya. (1) sadhividhi-vi + + gati = + + gati = viti vi+ pharita AvI sthitimAM jIva + + thayuM. have vi+ hRti mAM huM ne zuM thayela che te svarane Adeza che. AdezanI pUrva mAM kArya karavAnuM che tethI tene sthAnivarbhAva mAnIe to vi + rUema samajavAnuM ane ema samajavAthI vi + nuM vI evuM rUpa thaze. tethI, vinita evuM rUpa nahIM banI zake. eTale Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya caturtha pAda 517 A sUtra kahe che ke sa`dhinA vidhAnamAM AdezanI pUrvAMtu kAya karavAnuM hAya tA paNa sthAnivabhAva na karA tethI vi+j+manti mAM yU nA maiM na manAyA eTale vi + te dI na thayA. ane vyAkaraNu sAMprata niyanti evu zuddha rUpa sAdhI zakAyuM. (2) ThThI nidhi-viyA: jammU vi=m-A prayAgamAM vizvI zabdane ddhitanA tra pratyaya lAgatA vindhI+ Ja ddArAnA sUtra dvArA tahita pratyaya A te lApa ane leApa thayA pachI rA4169 niyama dvArA vinvI padamAMnA 31 ne lApa ~e rIte vinta zabda dvArA vizrva zabda bane che. vizrva zabda ne prathamAnA ekavacanamAM tti pratyaya lagADatA pahelAM A praye!gamAM panimittaka svaranA AdezarUpa kru| pratyayanA lApatA sthAnivAva mAnIe tA vizrva + TI + si ema mAnavuM paDe, Ama mAnavAthI rAkA86A sUtra dvArA vimmU + thI + si thaze. Ama thavAthI vizvam rUpa nahIM sadhAya ane vindhra evuM prathamAnu ekavacana banaze. A vin rUpa zuddha nathI paNa vizvam rUpa zuddha che ene sAdhavA mATe 7 vidhimAM A 111 mA niyama dvArA sthAnivadbhAvane na karavAthI vizvAsa ema thatAM vizvanuM barAbara sAdhI zakAya che. * (3) ca vidhi- kAdigaNunA da'' dhAtune phAya1 niyama dvArA 'tti' pratyaya lAgatAM pahelAM rUArA niyama dvArA ya lAge che. eTale za ya + tti ema thAya che. Ama thatAM 4rU|82 mA niyama dvArA ca nA maiM no lepa thAya che ane leApa thayA pachI 6/121/ sUtra dvArA bAkI rahelA vyaMjanAnta ya te paNa lepa thAya che. e rIte dUti:| prayAga sAdhI zakAya che. have ahIM ya nA tA je lepa thayela che te svAdezarUpa che tethI tenA ca nA leAparUpa vidhimAM sthAnavAva mAnIe te| y ne leApa ja na thAya, sthAnivadUbhAva mAnavAthI yu ne ya mAnavA paDaze ane je sUtra ya te lApa kare che te vyaMjanAnta y ne ja lApa kare che paNa svarAMta ya te lApa karatu nathI tethI laiMti: rUpa nahIM sAdhI zakAya paNa dayattiH evu azru rUpa sadhAze mATe ca nA lApa rUpa vidhimAM prastuta sUtra sthAnivaHbhAva karavAne niSedha kare che. tethI y ne AkhA ya ta mAnI vyaMjanAMta v mAnatAM tenA lApa thaze ane zuddha evuM ti; rUpa sAdhI zakAze. (4) trir vidhi-nyanta evA citra dhAtune vip pratyaya lagADIe teA kSetraprati kRti yu: rUpa thAya che, tevati ne vij lagADatAM haiy evu nivavanta rUpa Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 518 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana bane che. pachI 108 mA niyama dvArA va no sad thatAM re thAya ane tene prathamAnuM ekavacana lAgatA yuH thAya A prayAgamAM sevAti nA Li no lopa thayela che. eTale devanuM je deva thayela che. temAMnA Li ne lepa thayA pachI je 2 zeSa rahe che. tene viva6 ne mAnIne. thatA ja vidhimAM sthAnivabhAva mAnIe to sevi+vin ema sthiti thatAM 3 pachI tarata ja viva6 na AvavAthI ya ne ka ja thaze nahIM ane reva nuM vadhu rU5nahIM thAya ethI A sUtra citra vidhimAM sthAnivadUbhAvane niSedha kare che ene lIdhe ja nA lepane sthAnivadUbhAva na mAnavAthI phevadiva6 ema banatAM seva nA 6 no ka thatAM : rU5 barAbara sAdhI zakAya che.. (5) dvirbhAva vidhi=dhi+matra=gyatra vadhUkhyamatra A sthitimAM lArUArU rAi niyama dvArA 6 no dirbhAva thavAno hovAthI tra= = Ama rUpa sadhAya che. A prayogamAM kribhava karavAnA prasaMge DhaSya nuM draSi mAnI laIe to eTale ca thayela chuM ne sthAnibhAva mAnIe te vArAphara niyama dvArA dibhava thaze nahIM ethI saMdhividhimAM svaranA AdezarUpa ne sthAnivabhAva na mAnatAM jUno kirbhAva thaI jatAM tAtra rUpa barAbara siddha thaI jaze. (9) sI vidhi = zAmazAnakhU-zana + La + haLad = zAmaMAma A prayogamAM zam dhAtune lAgelo ja prayaya lepa pAmela che. ni ne lepa thayA pachI zamanuM rAmu bane che ane pachI zAzAma prayoga thAya che. rAma nuM zAnuM ema dIdhavidhi karavA jatAM svaranA AdezarUpa lepAyelA ni ne sthAnivabhAva karavAno nathI. je sthAnivabhAva karIe te pachI za1 nuM zAkU nahIM thAya. dIrthavidhi kA rA28 niyamathI thAya che te niyama ema kahe che ke zam pachI tarata ja baE pratyaya Avela hoya te dI thaI zake che paNa sthAnivabhAva mAnIe to rAma pachI Li haze ane pachI ban pratyaya haze eTale zana pachI tarata ja jam pratyaya nahIM hoya tethI kArA 28 mA niyama dvArA zAmarAmana rUpa nahIM sadhAya paNa A 111 me niyama dIrdha- vidhimAM sthAnivabhAvane niSedha kare che tethI zam nuM pAna karavA jatAM vacce Li nathI ane ema hovAthI zAmarAma5 rU5 barAbara sAdhI zakAze. (7) A vidhi-sAyaSTi - 6+ ra = yajJa + cak + ti=rANika | yAjJa pachI AvelA cUno lepa thAya che tathA s mAM rahelA ane paNa lepa thAya che Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-saptama adhyAya-caturtha pAda pa19 A lepa ma na hovAthI te svarAzarUpa che tene sthAnivabhAva na karavo ema A 111 me niyama kahe che 2187 mA niyama dvArA 6 thAya che. je sthAnivabhAva thAta te lU ne zuM na thaI zakata 6 karanAruM sUtra kahe che ke zuM pachI tarata ja AdimAM dhu akSaravALo heya te 6 thaI zake je sthAnivabhAva thAta te pachI tarata ma Ave ane pachI AdimAM dhu akSaravALe pratyaya Ave tethI jU na thAta paNa 3 lepane sthAnivabhAva na thavAthI yAdi prayoga sAdhI zakAya che. ane% nA lepa prasage sthAnivabhAva thAyaropa-yuvaramagati rUti sujhU suna++ viI=g: ahIM kam mAM nA Adi ne 188 sUtradhArA lepa thavAno prasaMga Ave tyAre sun nilinkta mAM ne je ni ne 6 lepAyela che tene sthAnivabhAva mAnatAM yuni +vi=mi+kivan ema thayuM ema thavAthI suram pachI ane zivA ane te pachI prathamAnA ekavacanane pti pratyaya lAgela che. ra18muM je sUtra AdinA no lopa kare che te zna pachI tarata ja AdimAM dhuH akSaravALo pratyaya heya te ja lepanuM vidhAna kare che ahIM sthAnivadUbhAva mAnavAthI pachI tarata ja ru che paNa AdimAM dhuakSara vALo pratyaya nathI tethI jU 3 na lepAyo ane sun nuM sun thayA pachI prathamAnA ekavacanamAM sulunna-pu evuM zuharUpa sAdhI zakAyuM. sutro-%STha takSayati ti zAkta ahIM paNa tanna+na+jivavu e dvArA tathA rUpa thayuM ane pachI prathamAnA ekavacanane upa pratyaya lAgatA tanna nuM kharuM evuM ta rUpa thAya che je ta-brahmAnA 6 no lepa thayela che tene sthAnivabhAva mAnIe te tA-ta ema che. ahIM sthAniva6. bhAva mAnIe to 6 padAjo nathI paNa tamaruM ema 6 aMte che. tethI mAMnA 2 ne lopa nahIM thAya tethI zAkatas nuM #ASTatajU rUpa sAdhI zakAya. jU mAMnA aMtima ne lepa karatAM te 7111 mAM prastuta niyama dvArA asaddavidhimAM sthAnivadubhAva nathI mAnavAno tethI rAlA niyama zI padAte Avela 1 ne lopa thaI ja jAya ane te rUpa saraLatAthI sAdhI zakAya. Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana Si avRt g-pat nI||2|| nAmane lAgelA pratyayane lepa thatAM eTale lup thatAM ke luka thatAM ke plupa thatAM lApAyela pratyayane pratyayarUpa mAnIne je kA` leApanI pUrvamAM thavAnu haiAya te na thAya arthAt lepAyela pratyayane leAparUpa ja manAya paNu tene sthAnivajrabhAva na thAya eTale vidyamAna pratyayarUpa na manAya 20 A niyamane je apavAda eTale ya teA rU, maiM te 3, tyAM A niyama na lAge tathA nana nuM kArya karavuM heAya tyAM sar + fu = tathU-ahIM TU TU nA hU~ te pratyayane lepa thayela che tethI lepanI pUrvamAM / 2 / 1 / 21 / niyamathI na thAya tathA 241972) niyamathI 1 ne maiM paNa na thAya. je sthAnivAva mAnavAnA heta tA pratyaya hayAta hAvAthI TU nA tra ane tU nA cU thaI jAta teA napu MsakaliMgamAM prathamAnA ekavacanamAM zuddha rUpa tat ke tarU sAdhI na zakAta. che te A pramANe che-jyAM A karavuM hAya 6 tathA hU~ nA hU~ karavAnA prasaMga Ave jyAM nuM kArya karavuM hoya tyAM ane jyAM paNa A niyama na lAge. vimya:' ga: = dharmaca avasthAni-Arca + nam = La}:A prayAgathI / / 1 / 42 / niyamathI te capratyaya thayela che. eTale nAca + arema thayela che. A sthitimAM / / 1 / 12 / / mA niyama dvArA thama pratyayanA bahuvacanamAM lApa thayela che. tethI ghA nu na bane che ahIM lepa pAmela can pratyayane hayAta mAnIe te| bahuvacanamAM ` nu` ` na thaI zake paNa cak pratyayane lIdhe zanI vRddhi thatAM carcA: evuM khATu rUpa sadhAze paNa n; evuM kharuM rUpa nahIM sAdhI zakAya mATe pratyayane lApa thatAM A sUtra sthAnivadbhAvane niSedha kare che. tethI yak pratyaya leApa pAmyA pachI vidyamAna ja nathI ema mAnavAthI yaM pratyayane mAnIne thanAru vRddhirUpa kAma nahIM thAya ane zuddha varSa: rUpa sAdhI zakAya che. apavAda che r + car* + tti = narImag + $+ti=garIthIti A prayAgamAM yak ne lepa thayela che, tA paNa lepAyela ca* nI hayAtI mAnIne prar nA 2 tuM mRta eTale 6 mAM parivartana karavAnuM che. jo ahIM lepAyela caD. nI hayAtI na mAnIe te 461184 / niyama dvArA 6 nuM RR mAM parivartana na thaI zake ane namUiti evu zuddha rUpa sAdhI na zakAya. mATe ja A 112mA niyama sthAnivadbhAvane mAnavAnI sUcanA Ape che. mAM Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-satama adhyAya-caturtha pAda 521 -nigAjaNa si-A pragamAM car. pratyayane lopa thayela che chatAM te . vidyamAna che ema mAnIne pro vadi cAra 101 sUtra dvArA 2 ne stra thayela che eTale nigArIta prayogane badale nigAgastrIti pravega banela che ema A 4 vALo ja prayoga vyAkaraNa saMmata che. A prayogamAM 4 kArane vidhi che tethI A rA11ra vALa niyama na lAge. nar-punata vazya-A prayogamAM na + mama evI sthitimAM "manato ' 1 rA51) sUtrathI mana ne lepa thayela che chatAM te lepAyela am ne vidyamAna mAnIne itar zabdanuM rA1. sUtra dvArA nagna rUpa thayela che. A prayogamAM pranata nuM vidhAna che tethI prastuta niyama na lAge. uparanA traNa udAharaNamAM anukrame vRta, 2 ane ghanata nA vidhAnane prasaMga che ethI prastuta 112 mA sUtrane niyama na lAgyA. nAmathI ke dhAtuthI je avayava abhinna heya tenuM nAma prastutamAM viroSaNa samajavuM. e vizeSaNane niyamita mAnIne je kArya batAvela hoya te nAmanA ke dhAtunA cheDAnA bhAgamAM thAya ema A sUtrane Azaya che. nAmanuM vizeSaNa -jemake "ata: camolama' nAza17 niyamano "sa kAra pachI tarata ja Avela vi ane maNa ne mam thAya eTale artha pUratuM nathI. A 1 7mAM niyamamAM je gata: pada mukela che te nAmanA vizeSa rUpe che eTale "bakArAnta nAmanA ma pachI tarata ja AvelA ti ane ne gam thAya che." evA pUrvokta 7mA satrano artha samajavAnuM che. A kArAnta nAmanA cheDAne ma te nAmane abhinna avayava hevAthI nAmanuM vizeSaNa che tethI kacchamAM sUtre darzAvela kAya, ba kArAta nAmanA cheDAnA A pachI ja thAya paNa mAtra mA pachI na thAya. "ataH 92moDa" ne je pUro artha upara batAvela che tene svIkAravAthI zi=Na, panAmU=Ana, vagere prayoga sAdhI zakAya che. ane A prayege ja zuddha che. tanyA vyAkaraNe saMmata che vaLa 57mA sUtrane upara jaNAvela pUro a5 svIkAravAthI tat zabda ba vALo che te paNa zabda mULa kArAnta nathI tethI tene lAge ki athavA banne paNa nahIM ja thaI zake tema thavAthI napuMsakaliMgamAM huM zabdanuM tatva ke sat evuM ja rUpa cAya ane A Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa22 - siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana rUpa ja vyAkaraNa saMmata che. paNa tat zabda na vALo che tethI napusakaliMgamAM pa7 mA sUtradhArA tenuM. rAmu rU5 na ja thAya. upara jaNAvelA nAmanA udAharaNanI peThe dhAtunuM udAharaNa paNa A pramANe samajavAnuM che. "vAmanaH punaH " jA rA sUtramAM nAmana: 58 dhAtunuM vizeNu che eTale mina: dhAtaDa no "nAmIvALo dhAtu" eTalo ja artha na thaI zake paNa jene cheDe nAmI saMjJAvALo svara che e dhAtu' evo artha thAya. nAmI svara dhAtune abhinna avayave che tethI dhAtunuM vizeSaNa thayela che. mATe je dhAtune che! nAmI svara Avelo che evA dhAtune guNa thAya' eTalo atha kAphalA sUtrane samajavo joIe. A artha svIkAravAthI pANa8 sUtrane artha paNa judI rIte samajavAno che. "yuva" pArUArA sUtra 6 vaNa ane 3 varNa ne ba pratyaya thAya che evuM vidhAna kare che. A prayogamAM 6 varNa ane 3 varNa dhAtunA vizeSaNarUpa abhinna avayava che tethI 6 varNa eTale che. 6 varNa vALA ane 3 varNa eTale ke 3 varNavALA evo artha va ane 3 vane samajavAno che. A artha svIkAravAthI je dhAtu 6 varNa ke 3 varNa cheDe hoya evA nathI tene pArA28 muM vidhAna na lAge, ema "viSAr antaH sUtra sUcave che. je " viSAr gata: satravALo niyama na mAnIe te vArA 28 nA niyama dvArA 6 varNavALA ane 3 varNavALA dhAtune parAramuM sutra lAgavAnuM ane ema thavAthI sid dhAtune ane yura dhAtune paNa at pratyaya thaI javAne ane ema thavAthI sinuM zuddharUpa seja ane yuganuM zuharU5 conahIM thaI zake paNa sevA ane yogaH evAM azuddha rUpa banaze. uttara ane pujJa bane dhAtu 6 varNavALA ane 3 varNavALA to che paNa vizeSaNam antaH no niyama mAnavAthI 6 varNa eTale varNInsa ane 3 varNa eTale 3 varNanta e artha samajavAthI si tathA yura dhAtune pA2Ame niyama nahIM lAge ane tema thavAthI sino che ane yunanuM yoH evAM vyAkaraNasaMmata zuharUpa sAdhI zakAze che. saptamyAH AdiH // 7 // 4 // 114 // ghare ghare eTale svara para hoya te e rIte je vidhAna saptamI vibhakti dvArA batAvela hoya temAM saptamaeNtarUpa vizeSyanuM "Adi rU5 vizeSaNa samajavuM eTale gharane artha AdimAM svaravALA tathA jyAM kAcA hoya tyAM AdimAM vyaMjanavALA tathA jyAM puSTi hoya tyAM AdimAM ghura vALA evo artha samajavAno che. Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-caturtha pAda 523 vacana + za-a = vayitra + ahIM " phI re su )nA 71 e niyamathI lo eTale AdimAM svaravALA pratyaya hoya to ka7no lopa thAya tethI vacana+-+ sat = : rU5 sAdhI zakAya che paNa vayitra + 3 = vaziSa A prayogamAM pratyayamAM svara to che paNa te AdimAM nathI tethI AdimAM svaravALo pratyaya na hovAthI phana no lepa na thaye pratyayaH prakRtyAdeH // 7 / 4 / 115 // nAmathI ke dhAtuthI je pratyayanuM vidhAna karela hoya te pratyaya mATe te nAmane ke dhAtune prakRtirU5 samajavA. pachI nAma ke dhAtu lAMbA hoya ke TuMkA jevA heya tevA te AkhA ja pratyaya mATe prakRtirUpa samajavA paNuM "ochA vadhatA nahIM e Azaya A sUtrane che. mAtun monaH-mAtRmaLa: tabai ti:mAmI : A prayogamAM jo ke be zabada che. (1) mAtR ane (2) mona, paNa ekabIjAne samAsa thavAthI te eka zabda ja banI gayela che eTale mAtRmo evA eka AkhA zabdane 7 140 mA niyama dvArA ta pratyaya lAgatAM mAlUmonI rU5 thayuM ane te AkhA ja nAmane prathamAnA ekavacanane pratyaya lAgatAM takhta vayana 11311 niyamadArA mAsumonIna e AkhA zabdanI-e AkhI nAmarUpa prakRtinI-padasaMjJA thaI tethI mAtRmInIna evuM AkhuM eka pada banavAthI "eka padamAM AlA pada pachI na Ave to ja thAya che zarUAdarUpa niyama dvArA moLInanA na no na thaI zo paNa je prathamAnA ekavacanane sU pratyaya mona zabda pAse che ethI mAtra mona nI ja pada saMjJA mAnavAmAM Ave ane mAtR zabdane sAthe na samajavAmAM Ave te mAmIna zabdanA 1 ne thaI ja na zakata eTale A sUtra batAve che, ke je 6 pratyaya Avela che te kevaLa moLI no sabaMdhI nathI paNa AkhA mAtRmIna ne saMbaMdhI che, kemake mULamAM nAmolIna e AkhI ja prakRti che, ekalI molIna nathI eTale mAtRmIna e AkhA ja zabdane 6 pratyaya lAgela hovAthI e Akho zabda padarUpa thAya. e AkhuM eka padarUpa thavAthI na no na thaI zake. tAtparya e che ke jyAM pratyayanuM vidhAna karyuM hoya tyAM te pratyaya AkhI ja prakRtine lAge che paNa aDadhI ke ochIvattI prakRtine nathI lAgatuM, ema samajavAnuM che. adhika prakRti-12 apana-jA Ama karyA pachI, cAra zabdane vana sAthe samAsa karIe to paramArtha zabda bane ane pachI 1pa no niyama Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para4 siddhahemacaMdrazabdAnuzAsana varamArca ne lagADa joIe te te na lAge, kAraNa ke jam pratyaya te mAtra ne ja lAge che, gharamAI ne lAgatuM nathI tethI ahIM che ke smAryaa evuM SaSThI vibhaktivALuM paramArtha akhaMDa pada che chatAM te cam pratyayavALuM na hovAthI dAvA no niyama tene kadI lAge nahIM. A udAharaNa sa pratyayavALA nAma karatAM adhika nAmanuM-adhika prakRtinuM-che. gauNaH DIAdiH // 7 / 4 / 116 // bIjA adhyAyanA cothA pAdamAM Avela mI-pratyaya prakaraNamAM nAmane strIliMgI banAvanAruM strIliMgasUcaka hI vagere aneka pratyenuM vidhAna rAjA sUtrathI mAMDIne zarArA sUtra sudhI phelAyela che. e phI vagere pratyane lAgatuM A 116muM sUtra che A satra ema jaNAve che ke je je nAmane e strIliMgasUcaka pratyayo lAge che te nAme jyAre karmadhAraya ke tapuruSa samAsamAM Ave che tyAre te nAmane lAgelA pratyo e nAmanA vizeSaNarUpa jarUra bane che, pachI bhale e nAme vizeSa lAMbA banI gayA heya. mULa nAma ke lAMbuM banela nAma karmadhAya samAjamAM ke tapuruSa samAsamAM potAne mULa artha sAcavI zake che eTale e samAsAmAM e lAMbA nAmano artha pratyayavALA nAmanA gauNa ane rukAvaTamAM mukato nathI paNa ene artha barAbara sacavAya che eTale A sUtra kahe che ke evA lAMbA nAmamAM paNa lAge kya pratyaya mULa gauNa nAmanuM vizeSaNa banIne rahe che. jemake dhArIvAlpi + mag=AviyA -karISagandhinuM saMtAna A padamAM 'karI pagandhi" ne lAgelo vya e vASadhi nuM vizeSaNa bane che e to spaSTa che paNa jAvISA + FchuM. evA SaSThI tapuruSa-samAsavALA lAMbA nAmamAM paNa vya pratyayane jApAnadhyA nuM ja vizeSaNa samajavAnuM che vaLI, varamArapAdhyA + gi: evA tapuruSa ane karmadhAraya samAsavALA vadhu lAMbA nAmamAM paNa mAM ne varabArISamSi nuM ja vizeSaNuM samajavAno che. A banne udAharaNemAM kArobaLA pada pitAne gauNa athe barAbara sAcavI zake che, AthI evAM nAmamAM vApIvANu tathA varamArISApIpu: evA prayogomAM rAchATA sUtra dvArA ne thaI zakelA che, paNa jyAM bahuvIhisamAsa hoya tyAM rIvAja thI 5da pitAne gauNa artha barAbara sAcavI zakatuM nathI jema ke- pAzcAt tikSAta: = tArISagAvara: A sthaLe vArIpariSa ne lAgela kA, zratijArIyA nuM vizeSaNa banI Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-caturthAM pAda zakatA nathI tema ja ArIyAnuM atinti: vantu: akSya sa-gatiArISacyag: A padamAM paNa vArIvaLandha ne lAgela nya pratiAra vandhyAnuM vizeSaNa banI zakatA nathI eTale jema jIvathA padaya pratyayavALu che tema atijArISamajgyA padma zya pratyayavALuM nathI, kemake e paddamAM tijArIyA nuM viLeSaNa anela nathI, e padamAM vAraIyA tA je gauNa atha che te sacavAyela nathI paNa 'kArISaganyAne atikramI gayela bhAI jeneA che evA phAI' evA atha thAya che ethI kArIgantyAne aM sacavAyela nathI paNa gauNa thaI gayela che eTale nya pratyaya paNa e gauNa arthanA sUryakapada vAdhRvanA tuM ja vizeSaNa thAya che tethI tijArISAyanag: padmamAM ra|8| sUtra dvArA ya ne thaI zakatA nathI ema thavAthI atijArItranoyannu: evA dhyeAga banI zakatA nathI. * paramAra strIvaryuM:"A prayengamAM kamadhAraya samAsa che tethI vamabarISacane lAgelA ya pratyaya mukhya che. kemake te vAmArIvAsthya evA AkhA ja padane lAgela che tethI vamArIervandhunu bahuvrIhi samAsamAM paNa 2484 / niyamadvArA vamAra gAndhI nyu; rUpa thaI zakavAmAM koI aDacaNa AvatI nathI. A rIte sUtrane paramAtha samajavA. 55 A sUtra vize vizeSa vicAratAM ema spaSTa lAge che ke A sUtranI racanAnu koI prayeAjana nathI, kema ke je kAma A sUtradvArA thAya che, te ja kAma pracaya: pracAveH / / 4 / 11aa sUtrArA paNa thaI zake che. sUtrakAre lakhelu che ke A pUrvanA drArA eTale 116 mA sUtrathI kAma sAdhI zakAya che te paNa A sUtrathI jyAM agauNa prakRti lAMbI DAya eTale mULa prakRti karatAM lAMbI prakRti hAya tyAM pazu kAma thAya mATe A sUtra racela che. vaLI, sUtrakAra AyA udAharaNamAM mAtra eka zya pratyayavALA rUpanuM ja udAharaNa Ape che. paNa khInna phAI ii ke zrAd vagere pratyayanuM udAharaNa ApatA nathI ethI paNa ema jaNAya che ke sUtrane viSaya tamAma jJAnnei pratyaya hoya tema jaNAtuM nathI. A samAdhAna aMge vizeSa gabhIrapaNe vicAratAM spaSTa mAlUma paDe che ke 'brahmaca: pracAre' sUtramAM je Adi' zabda mukela che tene lIdhe 116mAM sUtranu mudla pratyeAjana nathI, bhAvi zabdane lIdhe 136mA sutranuM paNa kAma sAdhI zakAya che prakRti Adi eTale prakRti gauNu hoya ke mukhya hAya athavA mAnI hoya ke lAMbI heAya tyAM pazu pratyaya tevI tamAma jAtamAM prakRtinuM vizeSaNu anI zake che. Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana kRt sagati-kArakasya api // 74 / 117 // kevaLa dhAtune tuM ne eTale kudatane pratyaya lAge evuM vidhAna kRdaMtanA prakaraNamAM karela che paNa je dhAtunI pahelAM keI gatisaMjJAvALA zabda heya te. te gatisaMjJAvALA zabda sahita evA dhAtune paNa zrata pratyaya lAge che ema samajavuM. tathA je dhAtunI pahelAM koI kAraka saMjJAvALo zabda hoya to te kArakasaMjJAvALA zabda sahita evA dhAtune paNa krata pratyaya lAge che ema samajavuM. A vidhAnane lIdhe mamani kutama = malmaniduta emAM jema ja pratyayavALA tuta zabda sAthe marmAni padano ArAnA sUtra samAsa thayela che tema 33+ vizIna = 3vizALa e be zabdone paNa samAsa A niyamathI thaI zake che. zImamAM hiMsAcAba" nI mALio -navamA gaNune naMbara 6 ane dhAtupAine saLaMga naMbara 131 dhAtune ja pratyaya lAgela che tema A niyama dvArA vi + = vizu evA vadhAre bhAgavALA dhAtune paNa pratyaya lAgelo samaja. ema samajavAthI jema zartha e jAta pada che tema vize e jAta pada che tethI padano jAnta pada vizI sAthe paNa samAsa thaI zake che. vi + La mAM li zabda tisanAvALe che. e ja rIte avAjonasthitamU e prAgamAM thA dhAtane ja pratyaya lAgavAthI sthitam rU5 banela che, citam nI pahelAM nakuTa zabda "kAraka saMjJAvALo che eTale jema sthAne pratyaya lAgela che tema nathI ne paNa ja pratyaya thayelo samaja. ema samajavAthI jema sthita e zabda ja pratyayavALo che tema nathita e Akhe zabda paNa 4 pratyayavALe samajavo ane ema samajavAthI avatase padanI sAthe vAta nathasthita zabdane samAsa thaI zake che. A niyama na hota te A samAsa na thaI zakata. paraH // 7 // 4 // 118 // jyAM jyAM pratyayanuM vidhAna che tyAM tyAM pratyaya prakRtithI-mULa zabdathIpara eTale pachI thAya che. eTale prakRtithI pachI ja lAge che paNa AgaLa nathI lAgatuM ema samajavuM. prakRti A = magA-bakarI. 6 = vRkSa-vRkSa-jhADa, supu6 + sate = kububsa-gheNuM kare che. pratyaya Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-caturtha pAda 527 uparanAM udAharaNAmAM je je pratyayeA che te prakRtithI--mULa zabdarzI--pachI ja lAgela che. paNa koI rUpamAM A + ana+mAmana, sa+vRkSa vRkSa, satejIva tevupu evA rUpa banI ja zakatAM nathI, e hakIkata prastuta sUtra sUcave che. vaiM / / 7 / / 21 / / va ane spardhA e banne zabdo samAna aca vALA che. spardhI jIvaMta vastumAM ja hAI zake che tyAre ahIM tA e sUtro vaccenI spardhA che, sUtro keAI jIvata vastu nathI e bheda batAvavA sAru ja sUtrakAra sUtramAM spardhA' zabdane na vAparatAM pa" zabda vAparela che. AgaLanAM vidhAyaka sUtreAmAM jaNAvelAM je e vidhAne eka prayAgamAM ke aneka prayAgAmAM eka sAthe ja lAgavAnAM hAya arthAt eka ja prayAgamAM ke ane prayAgAmAM lAgavAnI e vidhAnAnI paraspara je spardhA hoya tene ahIM mukhvathI sUcavela che. ahIM e yAda rAkhavuM jarUrI che prayAgAmAM sAvakAza hAvAM joIe eTale saphaLa hAvAM joIe. ke paraspara spardhA karatAM vidhAtA bIjA e vidhAnA khIjA prayAgAmAM caritAtha je prayAgamAM ke prayAgAmAM ekI sAthe e vidhAnanI prApti haiAya tyAM sUtranI saMkhyAnA aMkanI dRSTie je vidhAna para eTale pAchaLa hoya te lAgu thAya. jemaker + TU-e prayAgamAM 1556 ane Akha e e sUtro dvArA zarU nAM vidhAnA batAvelAM che. vanAma-15/41 sUtrathI zarU nA A thavAnI prApti AvI ane zaNa sUtrathI sas te zi thavAnI prApti AAvI tA eka ja prayAgamAM mA e vidhAne thavAnA prasaMga Avela che. A prayAgamAM zrA vidhAnatu eTale 'a' nA dI vidhAnanuM 1956 sUtra che. ane zituM vidhAna 1546/ sUtrathI thAya che eTale 144146 A sUtrathI 114Akh yuM sUtra para eTale pachI Ave che. tethI zas e prayAgamAM zi vidhAna(14) tuM sUtra ja lAgu paDe paNa 164545)nuM vidhAna lAgu na paDe. Asana ||7||220nI AAsana eTale pAsetu' arthAt koIpaNa rIte najIkanA saMbaMdha dharAvatuM. Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa28 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana - A vyAkaraNazAstramAM aneka sthAne AdezanuM vidhAna karavAmAM Avela che-amuka eka svarane badale bIje svara karI de tathA amuka eka vyaMjanane badale bIje vyaMjana karI de. e rIte svaranA ane vyaMjananA Adeza karavAnA aneka sUcane karelAM che. e sUcanomAM koI khAsa vizeSa sUcana karavAmAM AvelAM nathI paNa badhAM ja sUcano dharma karavAmAM Avela che. A paristhitimAM kaye ThekANe khAsa ko svara ke vyaMjana karavo enI muMjhavaNa UbhI thAya tema che. te muMjhavaNa TALavA A sUtra jaNAve che ke jyAM je svara ke vyaMjana najIkano heya-kaI rIte najIkanA saMbaMdha dharAvate heya-tyAM te svara ke vyaMjana karo paNa game te svara ke vyaMjana na kara. have ahIM e paNa jANavuM jarUrI che ke amuka svara ke amuka vyaMjana amuka svaranI ke amuka vyaMjananI najIka che-najIkane saMbaMdha dharAvanAra chete zI rIte jANavuM-zI rIte nakkI karavuM? e praznanA samAdhAna mATe AcArya keTalIka mukhya mukhya rati A nIce jaNAvela che. (1) uccAraNa sthAna vaDe najIkanA (2) athavaDe najIkano. (3) pramANuvaDe eTale hasva ke dIrgha e jAta je pramANu vaDe najIkane. A sivAya bIjI paNa aneka rIte che paNa te badhI ahIM na jaNAvatAM mukhya traNa rIto ja AcArye jaNAvela che jyAM jyAM Adeza vidhAna karela che tyAM tyAM sarvatra A rIte lAgu karavAnI che. 1. uccAraNa vaDe najIkanesvarano Adeza- a03gaNa--A udAharaNamAM kAI samAna saMjJAvALA svara pachI bIjo te ja jAtano samAna sa cAvALo svara Ave to te bane samAnenA sthAnamAM eka dIrgha samAna karI de evuM vidhAna sAmAnAnAM teja rI: nArA e sUtramAM batAvavAmAM Avela che. have zabdanA cheDAnA ma tathA mam zabdanA AdinA -e bane ma ne sthAne dIrdha karavAno che. have AvA dIrgha svare mA za Na aneka che. AmAMthI kyA e prAgamAM ko dIdha svara karavo ? A kekANe e jovAnI jarUra che ke upara batAvelA aneka dIrgha svarAmAM eka dIrgha svara che. je na svaranI sAthe nikaTane saMbaMdha dharAvato heya. uccAraNanA sthAnanI apekSAe A praznane khulAso khAvI jAya tema che. Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-caturtha pAda 529 hama nuM uccAraNuM sthAna kaMThaya che ane upara batAvelA badhAya dIdha svarAmAM mAtra mA nuM ja uracAraNa sthAna kaMThatha eTale mAtra mAMnA bane che ne badale A prayogamAM ma nI najIkane svara gA che tethI ja bA udAharaNamAM bane ja ne badale mA ja thaI zake paNa bIjo koI dI svara na ja thaI zake. uccAraNa sthAna vaDe najIkana-yaMjanane Adeza rA+hari A prayogamAM 1 pachI Avela 6 ne sthAne cothe vyaMjana karavAne che. cothA vyaMjana to gha = 3 dha -AvA aneka che. AmAMthI huM ne sthAne karyo ethe vyaMjana kare ? ahIM paNa huM nA uccAraNasthAna sAthe jenuM uccAraNasthAna maLatuM AvatuM hoya tevo cotho vyaMjana karavo joIe. Tu nuM uccAraNa sthAna kaMThaya che ane upara jaNAvelA gha za Dha vagere vyaMjanomAM paNa mAtra 6 nuM ja uccAraNa sthAna kaMThaya che. ethI vA+ri e prayogamAM Tu ne sthAne gha ja AvI zake paNa bIje kaI vyaMjana AvI na zake.-uccAraNa sthAnanI apekSAe 5 ja nI sAthe najIkane saMbaMdha dharAve che. - A rIte jyAM jayAM svaranA ke vyaMjananA AdezanAM vidhAne batAvelAM che tyAM badhe ja uccAraNa sthAnanI apekSAe najIkane saMbaMdha zodhI te anusAra Adeza samajavAnA che. 2. arthanI apekSAe Asanna tIjuti A pragamAM vAjI zabdano jakhAva karavAno che. eTale vatanI zabdane badale kaI narajAtine zabda mUkavAno che. have narajAtinA to aneka zabda che. temAMthI ahIM ka zabda mUka? azva, durtI, manuSya, vAtae A badhA narannatinA aneka zabdanA je je artho che temAM vatI zabdanA artha sAthe eka mAtra vAtawsNa zabdane ja artha maLato Ave ema che. eTalo ahIM vasI zabdane badale mAtA zabda ja AvI zake, bIje ke zabda ma ja AvI zake tethI vatanIyuveti kurabhAva thatAM sAta yuvati e ja prayoga thaI zake paNa bIjA kAI zabdavALe pragana ja thaI zake. A udAharaNuM arthanI daSTie najIkano saMbaMdha dharAvanAra zabdanuM thayuM. 3 pramANuthI najIkana je svaranuM pramANa jeTalI mAtrAnuM hoya eTale eka mAtrAnuM heya vA be mAtrAnuM hoya to teno vicAra karIne ahIM ema samajavuM joIe ke eka hema-34 Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 530 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana mAtrAvALA-sva-svarane badale eka mAtrAvALe ja svara thaI zake ane be-- mAtrAvALA-dI-svarane badale be mAtrAvALo svara thaI zake. jemake sarvAti zabdomAM AvelA mata nuM rUpa caturthInuM evacana amalai ne badale ja thAya ane prathamAnA bahuvacana ane tene badale gamI ja thAya. "nA 3varga: manu" karAvAi sutra to eTaluM ja kahe che ke pachI AvelA 2 varNane 3 varNa kara paNa dRsva 3 karavo ke dIrdha ja karavo evI spaSTatAne nirdeza e sUtra karatuM nathI eTale A Asana: sUtra ema jaNAve che ke AvA prayogomAM je 3 jeTalI mAtrAno hoya tene sthAne teTalI ja mAtrAne 3 kare. eTale jyAM hUra hoya tyAM devu 3 kare ane jyAM mA hoya eTale dI ma hoya tyAM 3 paNa dIdha ja karo. ethI amaramai mAM 5 pachI ja eka mAtrAno che tethI amo ne badale muLe ja rUpa thAya paNa amUka na ja thAya. e ja rIte prathamAnA bahuvacana ane rUpana $ mAtrAvALe che tethI amU ne badale be mAtrAvALo ja thAya ane ema thavAthI mane rUpane badale gamI ja rU5 thAya paNa mami na ja thAya e ja pramANe amAkhyAne sthAne abhyAm rUpa ja thAya paNa manuSyA na ja thAya. sambandhinAM sambandhe // 74 / 121 // je zabda sagAI vagerenA saMbaMdhavALA che eTale mAtA-pitA, bhAIbahena, sAsu-sasare vagerenA saMbaMdhavALA che tene aMge je je vidhAne kayI che te tenA saMbaMdhane dhyAnamAM rAkhIne lagADavAM. jemake-6191 sUtrathI pazu thAya che eTale apatya arthamAM zvasura zabdane ja thAya, paNa jyAM jarura zabda keInA nAma rUpe heya arthAt sagAIne saMbaMdha na sUcavato hoya tyAM jai zabdane 6191 ne niyama na lAge. tyAM te zvazaradaya mArAM vArika ja thAya. ' "nA-pituH vahu" 121 8-A sUtra ema jaNAve che ke mAtA pachI 3 zabda Ave ane pitR pachI ravaSNu zabda Ave te havasa zabdanA Adi sa ne ja thAya. ahIM mAtR zabda mAtAvAcaka levAno che. saMskRta bhASAmAM be mAtR zabda che. eka "mAtA" arthamAM che jyAre bIje mApanAra arthamAM che tethI mApanAranA arthavALA mAtR zabda pachI rAha zabda Ave to vahu zabdanA Adi "a" ne mUrdhanya 5 na thAya. eTale mAtRzvasanA rUpa thAya. mAtRaNA eTale mApanAranI bahena paNa jyAM mAtAvAcaka zabda che tyAM AvelA dasa zabdanuM mAtRzvanA rUpa thAya. mAtRaNA. eTale mAsI-mAnI bahena. Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-saptama adhyAya-caturtha pAda 531 samarthaH padavidhiH // 7 / 4 / 122 // jyAM jyAM je padavidhi kahyo che ane samagra samaya eTale saMgata arthavALo samajo, batAvela padavidhi kadI asaMgata arthavALAM padamAM na thAya. padavidhi eTale eka padane vidhi, be padane vidhi ke vadhAre padane vidhi. samarthatA eTale padanI saMgati, A saMgati be prakAre che, 1 vAkyamAM paraspara padanI AkAMkSA-apekSA ane 2 samAsamAM vaparAyelA padene ekAthIbhAva. padavidhi thavAnAM sthAne A che. 1 samAsa, 2 nAmadhAtu, 3 kRtapratyaya, 4 taddhita, 5 upapadavibhakti, yuSya-asmaAdeza ane 7 hutavidhi, jema ke 1 samAsa-dharma brita:=dharmazrita-AmAM bane padane ekAthI bhAva che tethI samAsa thaye che. paNa pazya dharma ane prita: maitra: gudagurumU-A vAkyamAM dharma ane zrita bane pado te che paNa e banne pade vacce ekAthI bhAva eTale paraspara saMbaMdhitA nathI. upara jaNAvelA vAkayamAM ane saMbaMdha vazya sAthe che ane bita no saMbaMdha sAthe che eTale A vAkayamAM AvelA dharma ane prita zabdamAM parapara saMgati na hovAthI samAsarUpa padavidhi na thAya. 2 nAmadhAtu-putram kRti-putrIyati-A sthaLe pazyati putranuM ane prati muham evuM vAkya hoya te putram ti=putrIti rU5 na thAya. kemake vAkayamAM putra ane kSati-e be pado vacce keI saMgati-saMbaMdha-ja nathI. putrane saMbaMdha vaya sAthe che ane kacchati no saMbaMdha pula sAthe che eTale putram chati evuM hevA chatAM e be vacce saMgati na hovAthI nAmane dhAtu banAvavAne padavidhi thaI zake nahIM eTale putra zabdane ya pratyaya na thAya. 3 kRta pratyaya- jati tigmA A prayogamAM krama ane roti vacce saMgati che mATe me zabda pachI AvelA jai dhAtune kRtapratyaya lAgIne zAra rU5 thaI jAya paNa vaya mar ane roti TeTU-e vAkyamAM je ke sukSama ane yoni e be zabda pAse pAse AvelA to che paNa e be vacce kaze saMbaMdha nathI tethI ukta vAkyamAM AvelA kulma karoti nuM kumAra rUpa na thaI zake. 4 taddhita-31Lo: maraca=gaurava:-A prayogamAM 31, zabdane maLu lAgIne maLavA rUpa thAya che paNa jyAM na pIH ane sAcuM tara evuM vAkya hoya tyAM Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 31no ane kavacam e be zabda pAse pAse hovA chatAM e bane zabdo paraspara saMgati vinAnA che tethI te dvArA vAva: rUpa na thAya. 5 upapada vibhakti-namo revenca A pragamAM namas zabda sAthe saMbaMdha rAkhatA veva zabdane catuthI vibhakti AvelI che paNa pharuM namo levA 4jutA A namaskAra che, he! devo ? sAMbhaLo-A prayogamAM nama ane saMbodhana rU5 revA: zabda sAthe kazI saMgati nathI je ke namo ane verA: ! zabda pAse pAse te che chatAM paraspara saMgati na hovAthI saMbodhanarUpa levA! che tethI vecaH rUpa na thAya. . 6 yujhadda-amaAdeza - dharma te sava-dhama tAruM dhana che. ahIM gharma rUpa pada pachI AvelA guma zabdanA SaSThInA ekavacanamAM te rU5 thayuM che. tathA dhana ne -dhama mAruM dhana che. e vAkyamAM dharma rUpa pada pachI AvelA zraH zabdanI vaThInuM ekavacana e rUpa thayeluM che. padathI para AvelA yuman malma nA te, e vagere AdezanuM vidhAna kareluM che eTale je pada pachI yudhdha ke garama zabda Avelo hoya te pada sAthe tenI artha- saMgati hovI joIe. je pada sAthe arthasaMgati na hoya tyAM putra ane mamat zabda padanI pachI Avelo hoya te paNa tene keAI Adeza thaI zake nahIM. jemake- 12, taja avivAti-cekhA rAMdha, tAruM thaze. athavA moDhAM parva mama marithati-cekhA rAMdha, mAruM thaze-A bane sthaLa para zabda pachI tava zabda Avelo che chatAM vara no saMbaMdha borana sAthe che paNa tava sAthe nathI tethI para ane satra e bane padamAM koI jAtane arthasaMbaMdha na hevAne lIdhe tava ne te na thAya. tathA yona vara mama vikati e vAkyamAM paNa vara no saMbaMdha borana sAthe che paNa mana sAthe nathI eTale e be pado vacce athasaMgati na hovAthI mama na me Adeza na thAya, 7 platavidhi-mA ! jUnA pvAnI jJAsthati nAma-he! tuM kujana kara-bola, he zA ! have tuM jANaza-A vAkyamAM jUna ne saMbaMdha gAma sAthe che tethI jUna ne aMtya svara stuta thaI gaye paNa-5 gati mayama rAnI zAsthati nAma:-he! A bele che, have zaTha jaze. ahIM #gati ne saMbaMdha nAma sAthe nathI paNa mAn sAthe cheeTale jJAti kriyApadane saMbaMdha nAma sAthe na hovAthI ahIM bhaTsana artha jANI zakAto nathI tethI jUna mAM plata na thayo. Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 533 lagvRtti-saptama adhyAya-caturtha pAda A niyama padavidhi mATe che eTale jyAM mAtra varNane vidhi hoya ane paraspara saMgati na hoya te paNa batAvela vidhAna thaI jAya che. jemake tibdha vadhi, bAna -dahIM bhale paDayuM rahe, tu zAka sAthe khA-A vAkyamAM vadhi pada ane mahAna pada vacce athanI saMgati nathI, to paNa azAna nA AdimAM Avela ane lIdhe virahave re I1/rAra e niyamathI dhyAna praga banI zako-vadhi nA 2 no ya thaI gayo ethI tigtu grAAna jJAna A prayAga thayo. A rIte samAsa, nAmadhAtu, kRta pratyaya, taddhita, upapada vibhakti, pumata- mamata- Adeza ane pahutavidhi-e badhAM vAkayamAM eka bIjA padanI parapara je vizeSa apekSA che te ja vRttimAM ekAthI bhAva che ane e ja arthanI saMgatirUpa sAmarthya che. AcArya zrI hemacaMdrasUrie racelA siddhahemacaMdra zabdAnuzAsananI paNa laghuvRttinA sAtamA adhyAyanA caturtha pAdane savivecana anuvAda pUro thaye A rIte saMskRtabhASAnuM vyAkaraNa samApta thayuM. A rIte khaMDa-1lAmAM eka thI cAra adhyAyane tathA. khaMDa-rajAmAM pAMca thI sAta adhyAyane tathA - khaMDa-3jamAM AThamA adhyAyano anuvAda vAMcIne koI vidyAthIne lAbha thaze te anuvAdaka pitAno parizrama saphaLa samajaze. tathA "A anuvAdanA vAMcanathI vidyAthInuM saMskRta tathA prAkRtabhASA vizenuM ajJAna nAza thAo" ema anuvAdaka Icache che. tathA anuvAdaka vovRddha hovAthI ane tenI AMkhe khUba ja nabaLI hovAthI, vaLI pite pUrNa jJAnI na hovAthI A samagra anuvAdamAM bhUlacUka rahevAnI jarUra saMbhava che te mATe anuvAdaka vinayapUrvaka kSamA mAMge che ane bhUlacUkanI sUcanA ApavA vinaMtI kare che. Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haima dhAtupATha-artha sAthe zuM paMDita becaradAsa jI. dezI Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haima dhAtupATha - artha sAthe prathama "ddhi' gaNa pIvuM. sArtha dhAtu kevaLa atha 1 bhU sattAyAm sattA hovI, vidyamAna hovuM, hayAtI hovI. 2 pAM pAne 3 ghrAM gandhopAdAne suMgadha ke durgadha grahaNa karavI. 4 mAM zabdAgnisaMyogayoH avAja karavo ane agnino saMga thA-dhamavuM5 ThAM gatinivRttI gati na karavI-sthitimAM rahevuM. 6 mnAM abhyAse guruziSyanI paraMparAthI cAlatA abhyAsa. 7 dAM dAne devuM-dAna devuM. 8 % 5 fke nimave parAjaya karo. 10 li re kSaya thavo. 11 12 du 13 hU~ gati karavI, davavuM, dravavuM, daDavuM. stravavuM, 14 zuM che zuM karato jharavuM, TapakavuM. 16 6 sthairye ca . dhruva hovuM. sthira hovuM ane gati karavI. 17 muM prasavaizvaryayoH janma thavo ane aizvarya hovuM. 18 smR cintAyAm ciMtana karavuM, smaraNa karavuM. 19 gR 20 secane chAMTavuM. 21 maravuM zakavatAvavo avAja kADhavo-svara kADho ane upatApa tha. 22. varaNe svIkAra karavo, varaNa karavuM, varavuM. 23 va 24 ha kauTilye / vakra thavuM-saraLatA na rAkhavI. 25 sR gatI sarakavuM-gati karavI. 26 R prApaNe ca prApta karavuM ane gati karavI. 27 tU plavanataraNayoH kUdavuM ane taravuM. 28 dadhe pAne pIvuM-dhAvavuM. hema-1 Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 29 daiva zodhane sApha karavuM, zuddha karavuM. 30 dhye cintAyAm dhyAna karavuM, cintana karavuM. 31 glai harSakSaye hane kSaya tha, glAni thavI-zukra vagere dhAtunA kSayane lIdhe zarIranuM kSINa thavuM. 32 mle gAtravinAme zarIranA avayavo nisteja thavA, zarIranI kAMti kSINa thavI-mlAna thavuM. ra zai kacaro zarIranA avayavone bagADavA-jevA che tevA na rahevA devA-maraDIne vAMkA karavA. 34 . svapne nidrA levI- UMghavuM. 35 | tRptoM dharAI javuM-tRpta thavuM. rUda je 27 rU8 za? avAja karavo-gIta gAvuM-gAyana karavuM. 36 da 40 saMghANe 2 samUharUpa thavuM-thIjI javuM-jAmI javuM ane avAja kara. 11 baiM khadane hiMsA karavI, sthiratA tathA che tema cAlavuM. 42 maiM karU hai meM kSetre kSaya tha-kSINa thavuM, khadavuM-jema ghoDe khade tema. 9, a 6 va pakavavuM-rAMdhavuM-rAba vagere ukALavI. 7 uM 18 mo zoSane zeSaNa karavuM. 19 SNa veSTane vIMTavuM, vIMTe karo. 50 phakka nIcargato dhIme cAlavuM, DhALamAM gati karavI-nIce javuM. khoTo vyavahAra karavo. 56 taka hasane hasavuM. 52 taka kRcchUjIvane kaSTathI jIvavuM, taMga thavuM. 53 zuka gato gati karavI. 54 bukka bhASaNe bAlavuM -bakabaka karavuM-bhasavuM -tiraskAra karavo. cava padda rAva pa7 va zeSaNa-sukAvuM, dhAMkhavuM, 18 DrANa prA zoSAmarthayo. samartha thavuM-zaktimAna thavuM. 60 rAA 61 =Ava thAtI vyApavuM, zAkhA phelAvI. dara varNa dRne hasavuM, khIkhI karavuM. 63 ukha 64 nakha 65 Nakha 66 bakha 67 makha 68 rakha 69 lakha 70 makhu 71 rakhu Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haima dhAtupATha-artha sAthe 72 lakhu 73 rikhu 74 ikha 75 ikhu 76 Ikhu 77 valga 70 76 4, 80 taLu gati karavI-cAlavuM, raMgavuM-peTe cAlavuM, laMdhavuM, 81 thar, 82 =aa. 8 a, laMghAvuM, UgavuM, khAMgA thavuM, TAMgavuM, khilita 84 36, 8, ma, 86 vagu thavuM, nizAna karavuM, taMga thavuM vagere vividha 87 rU 88 3yuM 86 mui prakAranI gati karavI. 9. ligu gatI 91 tvagu kampane ca kaMpavuM, gAvuM gati karavI. 12 36 22 [ 14 3 varSane varjavuM-choDI devuM. 95 gha hasane "gha" "gha' ema karIne hasavuM. 96 daghu pAlane pAlana karavuM. 97 zighu AghrANe suMdhavuM. (satra "navuM mAne tig vanita) zaibhavuM, mAMDavuM-mAMDa karavI. 18 dhu zoSane sukAvuM, lAMghaNa karavI. 99 zuca zoke zacavuM, zoka kare. 100 kuca zabde tAre moTo avAja karavo-UMcethI avAja kare. 10. kruJca gatau gati karavI. vAMkI gati karavI, kuTilatA karavI. a5 thavuM-nAne thavuM-laghutAgraMthi rAkhavI. 102 32 2 divApImAvara: kuTilatA karavI, vAMkI gati karavI, laghutAgraMthi. rAkhavI.. 103 lubca apanayane dUra karavuM-nocavuM-vALanecavA, ukheDIne pheMkI devuM 104 arca pUjAyAm pUjA karavI, Adara karo. 105 aJcU go ca gati karavI, pUjA karavI. 10 da vajU 107 vajU 08 jU 101 q, 110 ma gati karavI, vaMcana karavuM. choDI devuM. 111 mun 112 prajU 11 ghara verovaMce karo. 114 mlacU 115 glumc 116 Sasca, gato 117 rU. 118 jU te cerI karavI. 111 che lacakSatAmAM vAra na samajAya tevuM bolavuM. 120 7 121 zrAduM rakSaNe nizAna karavuM, lAMchana karavuM. Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 122 vAchu icchAyAm vAMchavuM-keInuM bhaluM ke bUruM vAMcavuM-icchavuM. 123 Achu AyAme AMchavuM -lAbuM karavuM-kheMcavuM. 124 hIcha lajjAyAm lAjavuM. 125 hurchA kauTilye kuTilatA karavI. 12 6 mucha dR- mukyo . mUcha pAmavI, bezuddha thavuM tathA vadhavuM, UMcu thavuM. 127 kucha 128 mucha vismRtI bhUlI javuM, vIsarI javuM, 129 yucha pramAde ALasavuM-ALasa karavI. 130 dhRja 131 dhRju 132 dhvaja 1rUrU dag 13 ghas, 1 rUpe praga gati karavI, dhrujavuM, dhajA kaMpavI. 136 vaja 137vraja 138 ghasja gatI 122 bheLe 4 pheMkavuM, gati karavI. 140 nU 141 hu te corI karavI. khuMcavI levuM. 142 ane 14rU sarga maane pedA karavuM-ajana karavuM- kamAvu. 144 karja vyathane kajA karavI, pIDA karavI. 145 kharja mAja ne ca sApha karavuM, khaMjavALavuM. 116 khaja manthe valovavuM, maMthana karavuM. 147 khaju gativaikalye laMgaDAvuM. 148 eja kampane kaMpavuM, halavuM. 149 TvosphUrjA vajraniSi vajane avAja thayo-vaja jevI garjanA thavI. 150 kSIja 151 kUja kujavuM kaMku" karavuM zuM javuM-apaSTa zabda tha. 152 guja 153 guju avyakte zabde 154 laja 155 laju tajana karavuM, tiraskAra karo. Thapake Apa 156 taja bharsane 177 jAga 118 anu mannane bhejavuM, bheThA pADavuM, tarjana karavuM. pas s= 16 - nanuM yuddha laDAI karavI, jAMja caDavI. 161 tuja hiMsAyAm hiMsA karavI. 162 tuju balane ca hiMsA karavI, prANa dhAraNa karavA. 163 gaja 164 guju 165 gRja 166 gRju 167 muja 1 68 mugu 1 66 mRga 170 = zarade gAjavuM-gajanA karavI, guMjavuM'. 171 gaja madane ca avAja karo, mada tho. Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haima dhAtupATha-artha sAthe 172 tyaja hAnI hANa thavI-tyAga karavo, tajavuM. 173 SaJja saGge saMga kara, zrImaMta vakhate rAjI karavI. 174 kaTe varSAvaraNayoH varasavuM, DhAMkavuM AvaraNa karavuM. 175 4 phagAvarALa racavazAtanevuM pIDA, phATI javuM-tUTI javuM-saDI javuM, gati karavI, pAtaLA thavuM. 176 vaTa veSTane vaTavuM. 177 vida 18 hiTa traNe trAsavuM-bhaya pedA karavo. 179 ziTa 180 SiTa anAdare chATa cha' ema karIne anAdara karavo. 181 jaTa 182 jhaTa saGghAte jaltha thavo-bhegA maLavuM. 183 piTa zabde ca avAja karavo, jattho thavo-bhegA maLavuM. 184 maTe mRta bhADe rahevuM, piSaNa karavuM, bharaNapoSaNa karavuM. 185 taTa uchAye UMcuM vadhavuM-UcuM thavuM. 186 khaTa kAi-kSe IcchA rAkhavI-AkAMkSA karavI. 187 paTa nRtau nAcavuM. 188 haTa dIpto dIpavuM-caLakavuM. 189 SaTa avayave bhAgarUpa thavuM-avayava banavuM. 11.0 luTa viloTane ALoTavuM levuM. 191 ciTa preSye cAkara thavuM-nokara banavuM. 192 viTa zabde avAja karavo. 153 heTa vivAdhAyAm vizeSa pIDA karavI. 194 aTa 195 paTa 196 iTa 197 kiTa 198 kaTa 119 kaTu 200 kaTe gatI gati karavI-AthaDavuM. 2.1 kuTu vaikalye vikaLa thavuM-khoDakhAMpaNavALA thavuM. 202 muTa pramardane vadhAre maraDavuM, meDavuM. 203 phuTa 204 rUTuM avImA nAnA thavuM, laghutA rAkhavI. 205 varu vimAnane vAMTavuM-vibhAga karavo. juduM karavuM. 206 hRdu ra07 suTa te cerI karavI. 208 dara 206 hade visaraLa phATI javuM-phuTI javuM. 210 laTa bAlye bAlaceSTA karavI, lADa karavA, kAluM kAluM bolavuM. 211 8 212 24 3 varimANane paribhASaNa karavuM-belavuM-nidA karavI. Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 paTha vyaktAyAm vAci 214 vaTha sthaulye 21. maTha ma- nivAsayozva 216 kaTha kRcchrajIvane 217 haTha balAtkAre 218 34 216 220 luTha upaghAte 221 piTha hiMsAsaMka lezayo: 222 zaTha kaitave ca 223 zuTha gatipratIghAte 224 3 221 jIvuM Atye 226 zuThu zeSaNe 227 aTha 228 ruThu gatau 229 puDu pramardane 230 muDu khaNDane ca 231 maDu bhUSAyAm 232 gaDDu vadanaikadeze siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana spaSTa khelavuM-pATha karaveA. jADA thavu. jADA thavu, mada karavA, rahevu. kaSTa sAthe jIvavu'- kAThuM jIvavuM. alAkAra karavA. upAghAta karaveA-kheda pamADavA. 233 zauha garve 234 yaui sambandhe 231 meTTa 236 ATTa 237 sTeTTa 238 loDa 239 launa unmAde 240 roTTa 241 rauda 242 taur3a anAdare 247 huDDU 248 hUi 242 ha 250 haur3a gata 251 khoDU pratIghAte 252 fas Akroze 253 aDa udyame hi'sA kI, kaleza karavA-karAvo. kaparakaravuM-luccAI karavI tathA hiMsA karavI, kaleza karave-karAvavA gatine zakavI. ca ALasa karavI, gati rAkavI. sukAvavu. gati karavI-AthaDavuM . maraDavu. khaMDita karavuM ane maraDavu. mAMDavu'-zAbhA karavI. 243 ko vihAre 223 tuTTa 241 tUTTa 246 tor3a toine teDavu'. mukhatA-gaLAnA-eka bhAgarUpa thavuM. gava karavA ApakhaDAInA seAlA mAravA joDavu-saMbaMdha karaveA-joDAvu . unmAda karevA-teDavuM-gAMDapaNu karavu -meDa thavuM. rALavu'-anAdara karave. vihAra karavA-svaccha Mde krIDA karavI--ramata ramavI. gRta karavI. gatine rAkavI khADAthavu, Akroza karavA-tana karavuM, udyama karavA. Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haima dhAtupATha-artha sAthe 254 laDa vilAse vilAsa 42vA-dA-dA 42vI. 255 kaDu made mA 42vA. 256 kadDa kArkazye 2 ya- za ya. 257 aduDa abhiyoge humalo karo-sAme thavuM-halle karavo 258 cuDa hAvakaraNe koI ceSTAvaDe abhiprAya jaNAvo. 259 aNa 260 raNa 261 vaNa 262 vraNa 263 baNa 264 bhaNa 265 bhraNa 266 maNa 267 dhaNa 268 dhvaNa 269 bhrUNa 270 kaNa 271 kvaNa za6 72vI-24vAra 23. 272 ghaNa zande 217, mAmA, pazupAya, bhAbhAvu'. caNagaNavuM, 273 oNa apanayane dU2 42-na. 274 zoNa varNa-gatyoH lAlaraMge raMgAvuM-lAla thavuM, gati karavI. 27. zroNa 276 loNU saMghAte bhegA thavuM. 277 paiNa gati-preraNa- leSaNeSu gati 42vI, hoza, 2 mane me . 278 citai saMjJAne anubhava 279 ata sAtatyagamane niraMtara gati karavI. 280 cyuta Asecane yA chaTapu-yU-Ta53. 281 cuTTa 282 scuTTa 283 scyuta kSaraNe 2-27. 284 julai bhAsane mAsa -3 -nyAta thavI. 285 atu bandhane mAMdhava 286 kita nivAse nivAsa karavo, nigrahakaravo-AmavavuM, pratikAra karavo. 287 Rta ghRNA-gati-spaddheSu dhu| 42vI, yA 42vI, gati 42vI, 25 12vI. 288 kuthu 289 puthu 290 luthu 291 mathu 292 mnth| 293 mAnya hiMsA-saMklezayoH hiMsA 42vI, pI31 42vI. 294 svAha bhakSaNe mAdhu-makSa 429. 295 bada sthaiye ....: sthira ya-sthira rahe Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 296 svada hiMsAyAm ca / mA-hiMsA 42vI, sthira ya. 297 gada vyaktAyAm vAci 15STa avA 423-25Ta mosa: 298 rada vilekhane pAna 27, pA 299 Nada 30. nividA avyakke aspaSTa avA 42vI, navati-nahI savAla zabde 301 adaM gati-yAcanayoH gati 42vI, yAyanA 42vI-bhAga. 302 naI 303 Narda 304 garda zabde avalor 42vA. 305 tarda hiMsAyAm hiMsA karavI. 306 kada kutsite zabde niMdita zabda karavo-na game tevo avAja karavuM 307 khada dazane bha devo. 3.8 adu bandhane mAMdha. 309 idu paramaizvaye TharAI bhegavavI-adhurya bhogavavuM. 310 vidu avayave birU5 banavuM-avayava rUpa banavuM. 311 Nidu kutsAyAm niMdA karavI. 312 Tunadu samRddhau samRddha thavuM. 313 cadu dIptyAilAdayoH dIpavuM, AnaMda pedA kare. 314 du ceSTAyAm ceSTA karavI. 315 kadu 316 kradu 27-mAnakhu, bhAivAna 3. , 217 kladu rodanAhAnayoH -mAMsA 318 kiladu paridevane zo 42vo-peha 43vo. 319 skandaM gati-zoSaNayoH gati karavI, sukAvavuM. 320 vidhU gatyAm gati karavI. 321 Sidhau zAstra-mAjalyayoH / zAstra pramANe samajaNa ApavI. zAsana karavuM, maMgaLamaya thavuM. 322 zundha zuddhau zuddha thavuM. 323 stana 324 dhana 325 dhvana 26 2vA-gharAdha, mAmA, 326 cana 327 svana yaSya . 328 vana zabde 329 vana 330 Sama bhaktI bhajana karavuM-sevA karavI-prArthanA karavI. 331 kanai dIpti-kAnti-gatiSu ho', zo , gati 42vI. 332 gupau rakSaNe 2kSaNa 2-sAya. Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haima dhAtupATha-artha sAthe 333 ta 334 dhupa santApe satA5 anumo -ta . 335 336 lapa 337 jalpa vyakta vacane spaSTa bolavuM. 338 japa mAnase ca manamAM bolavuM, zabda belIne jApa kara 339 capa sAntvane sAMtvana karavuM, zAMti pahoMcADavI. 340 zapa samavAye bhegA thaI javuM, 341 saplaM gato vAMkIcUkI gati karavI. 342 cuA mandAyAm dhIme dhIme javuM -cupakIthI javuM-avA na thAya abha . 343 tuSa 344 tumpa 345 trupa 346 mpa 317 tupha 348 tumpha lisA 42vI, trA. 349 apha 350 ampha hiMsAyAm 351 varpha 352 rapha 353 sphu 354 arba 355 karba 356 kharva 357 garba 358 carba 1 45 -gati 42vI. 359 tarba 390 narva 361 parSa 362 varba 363 zarba 364 parva 365 sarva 366 rikhu 367 skhu gatau 168 kubu AcchAdane Dha . 369 lubu 370 tubu adane paa| 12vI. 371 cubu vakSasaMyoge moDhAno saMga karavo-cuMbana karavuM. 372 sRbhU 373 sambhU 374 tribhU 375 SimbhU 376 bharma hiMsAyAm hiMsA karavI.. 377 zumbha bhASaNe ca sola, DisA 32vI. 378 yabhaM 379 jabha methune bhaithuna 42-5. 38. camU 381 cham 382 jamU bha-mA. 383 zamU 384 jimU adane 385 kampAdavikSepe vAhanamAM ke vAhana dvArA cAlavuM nahIM paNa paga vaDe cAlavuM. 386 yamaM uparame sa . Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 387 syamU zabde avAja karo. 388 Nama pravatve nabha-jana ya. 389 Sama 390 STama vaiklavye aya2 . 391 ama zabda-bhaktyoH avAja karo. bhajana karavuM. 392 ama 393 drama 394 hamma gati karavI. 395 mimR 396 gam gatau 397 haya 398 harya klAntau ca 4', gati 42vI. 399 mavya bandhane mAMdha 400 sUya 401 Iya 402 Irghya Igya karavI-bIjAne abyudaya joIne IrSyArthAH vAsanAne lIdhe baLavuM-manamAM baLatarA thavI. 403 zucya 401 cucyai abhiSave pravAhI vastune bIjI pravAhI vastu vaDe sugaMdhita karavI. 405 tsara chadmagatI kapaTathI vartavuM. 406 kamara hurchane vAMkAI karavI. 407 abhra 408 babhra 409 madhra gatau gati karavI. 410 cara bhakSaNe ca ya-pAyu,ya tayA yAsa:-gati 42vI. 411 dhora gaticAturye sarasa cAla cAlavI. 412 khora pratighAte kheDuM cAlavuM. 413 dala 414 jiphalA vizaraNe sahI -vipa26 pu 415 mIla 416 zgIla 47 smIla sAmane sathita 118 kSmIla nimeSaNe karavI, saMkucita karavuM 419 pIla pratiSTambhe 25. 420 NIla vaNe' nIlA thavuM. 421 zIla samAdhI se tha. 422 kIla bandhe mAMdhavu-pAsa 423 kUla AvaraNe Dha -yAvaraNa. 424 zUla rUjAyAm zUsa bhaav-paadd| thvii-3||ii yavu. 425 tUla niSkarSa aMdarathI bahAra kADhavuM. 426 pUla saMghAte saghAta35 yapu.-megA bhA. 427 mUla pratiSThAyAm AdhArarUpa thavuM. 428 phala nirUpattI phaLavuM- niSpanna thavuM Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haima dhAtu pATha-artha sAthe 11 429 phukla vikasane sa-pAsa-visa thavA, 430 cukla hAvakaraNe maithunanI IcachAdvArA prerAIne ceSTA thavI. 431 cila zaithilye ca zarIramAM vikAra thavo DhIlA thavuM, maithunanI ceSTA thavI, vAsanA dhArA prerAIne zarIranI ceSTA thavI. 432 peTa 433 pheTha 434 zeTha 43 5 SeTha gati 42vI, savu, sahaso 42vA, merA, 436 sela 037 velU 438 sala 439 tila 440 tilla 44 palla 442 vella gatau 443 vela 4 4 4 cela 445 kela 4 46 kvela 25lita tha-ya -yAsa'. 457 khela 444 skhala calane yAsa. 449 khala saJcaye ca me 2j, yAsa. 450 zvala 451 zvala Azugatau hI yAla. 452 gala 853 carva adane gaLavuM, cAvavuM, khAvuM, chAparAmAMthI pANI gALavuM 454 pUrva 455 parva 5 42vu, sara. 456 marca pUraNe 457 marva 458 dhavu 459 zava gatI gati khu. 460 karva 461 kharva abhimAna karavuM. 462 garva dape 463 STibU 464 kSivU nirasane thu nAma. vA2, niSedha. 465 jIva prANadhAraNe jIvavuM, prANa dhAraNa karavo. 466 pIva 467 mIva 168 tIva 01 . 469 nIva sthaulye 470 ubai 71 tubai 472 thuvai 4.73 duSya 474 dhuvva 475 jubai 476 arva . 477 bharva 578 zarva hiMsAyAma hisA karavI. 479 muvai 480 mava bandhane bAMdhavuM 481 gunvai udyame udyama karavo. 482 pivu 483 mivu 484 nivu secane cha 485 hivu 486 divu 487 jivu prINane muza 2-2207 429, Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 188 ivu vyAptau ca vyApavuM phelAvuM, khuza karavuM 489 lava rakSaNa-gati-kAnti-prIti 1 rakSaNa karavuM, rAcavavuM 2 gati karavI, 3 zaibhavuM, 4 prIti karavI. -tRptya vagamana-praveza-zravaNa 5 tapta thavuM, 6 jaNAvuM 7 pisavuM. 8 sAMbhaLavuM, 9 mAlIka thavuM, bhasavuM svAmyartha-yAcana-kriyecchA 10 mAgavuM 11 karavuM 12 IcchavuM, 13 dIpavu -kIcavAcArssfhAna-fTaMkA-raDha 14 meLavavuM -pAmavuM 15 bheTavuM 16 hiMsA 17 baLavuM 18 hevuM ane 19 vadhavuM -na-bhAva-vRddhiSu (A "avaM dhAtunI badhA maLI maLIne 19 arthe che. 490 kaza zabde avAja kare. 491 miza 492 maza roSe ca roSa karo ane avAja kare. 422 rAza tigata ThekatAM ThekatAM cAlavuM. 494 Niza samAdhau ekAgra thavuM. 495 dR, prekSaNe jevuM-darzana karavuM. 496 daMza dazane DesavuM-karaDavuM-DaMkha mAre. 497 ghuSa zabde ghaSa karavo-avAja kare. 498 cUSa pAne cUsavuM-pIvuM. 199 tUSa tuSTI veThavuM-khuza thavuM. 500 pUSa vRddho pRSTa thavuM-vadhavuM. 501 luSa 502 mUSa steye cerI karavI-lUsavuM. 503 SaSa prasave prasava tha-janma Apo. 504 USa rujAyAm roga thavo-pIDA thavI- baLatarA thavI. 505 Ipa uMche dANo dANA vINavuM. 506 kRSa vilekhane haLa vaDe kheDavuM. kha07 108 ziSa pa02 gaSa u0 #g kasavuM-hiMsA karavI. 511 vaSa 512 maSa 513 muSa 514 rUSa 515 riSa 516 yUSa 717 jUSa 518 zaSa 519 caSa hisAyAm 52. vRSa saMghAte ca ekaThA thavuM tathA hiMsA karavI. Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haima dhAtupATha artha sAthe 521 bhaSa bhartsane 522 jiSU 523 viSU 524 miSU 525 niSU 526 pRSU 527 vRSU secane 528 mRSU sahane ca 529 ubU 530 zriSU 531 zliSU 532 pruSU 533 pluSa dAhe 544 ghRSU saGgharSe 535 harSU alIke 536 puSa puSTau 537 bhUSa 538 tasu alaGkAre 544 ghastra adane 545 hase hasane 546 pisR 547 pesR 548 vesR gatau 549 zasU hiMsAyAm 550 zaMsU stutau ca 551 miha secane 552 daha bhasmIkaraNe 553 vaha klkane 554 raha tyAge jANavu, majavu dhasavu. moTu mosavu puSTa thavu. zobhAvavu 539 tusa 540 hUsa 541 hUlasa 542 rasa zabde va 2vA. 543 lasa bhaleSa- krIDanayo: 555 rahu gatau 556 daha 557 dahu 558 bRdda vRddhau 559 bRddha 560 bRddu zabde ca 5.61 urdU 062 tu 76.3. duI ada 564 arha 565 maha pUjAthAm566 ukSa maMcane lasavu - rAma zaha 42vA. 567 rakSa pAlane 568 makSa 569 mukSa saGghAte 570 akSau vyAptau ca 571 takSau 572 tvakSau tanUkaraNe chAMTavu. sahana karavuM ane chAMTavuM. ceTavu, bheTavuM ane krIDA karavI. bhAvu basavu gati hiMsA karavI. stuti karavI ane hisA' karavI. chAMTag. vI-pesavu jANavu - majavu* * lasma 42vI. chetaravuM-luccAI karavI. tyAga karavuM. gati karavI. moTu vu vatravu. avAja karavA ane vadhavuM. pIDA karavI. 13 pUla vI-mAha2 52vA-putra. chAMTapu. pAlana karavu -rakSaNa karavuM-sAcavavuM. bhegA maLavu. vyApavu-phelAvuM ane bhegA maLavu. tAsavu cholavu pAta 42. Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 573 NikSa cumbane cuMbana karavuM. "75 tRkSa 575 stRkSa 576 pakSa gatau gati karavI-garuDanI jema vegathI javuM. 577 vakSa roSe 25 423|-ris 42pI. 578 tvakSa tvacane cholavuM athavA DhAMkavuM. 579 sUrdhya anAdare anAdara karo. 580 kAkSu 581 vAkSu 583 bhAbhu kAMkSAyAm akssvu-vaaNch| 72sI 583 drAkSu 584 dhrAkSu 585 dhvAkSu bhayAnaka avAja kare ane ghoravAzite ca dhAMkhavuM-vAMchA karavI. iti parasmaibhASAH / 5225AnA dhAtumA 52 // yayA. gati karavI thAI sa-bha24-vizbhaya pAvo. ( 1962) gati 42vI-s. mA 42vA- dhudhu 42. 586 gAMi. gatau 1987 himaD. ISaddhasane 588 DIi. vihAyasAM gato 589 uDU. 590 kui. 591 guMi. 592 ghui 593 Du.i. zabde 594 cyui. 595 jyuDU. 596 juMi. 597 puMD. 598 plui. gatI 599 rui. reSaNe ca 600 pUi. pavane 601 mUDa. bandhane 602 dhRD avidhvaMsane 603 meM i. pratidAne 604 dei. 605 traiG pAlane gati 2vI-47. reMsavuM-hiMsA karavI ane gati 42vI. pavitra karavuM -mela vinAnuM karavuM. mAMdha. dhA295 429-qsa zve.. pahale mAya-lIdhenu pAchu mApa pAlana karavuM, jANa karalI bacAvavuM. yA dAvI. gati:2vI. vadhavuM vait tha yurikSa ya. zebhAvavuM. mAM nizAna 2. . 606 zyai'i. gatI 607 pye i. vRddhau 608 vakuD. kauTilye 609 makui. maNDane 610 akui. lakSaNe Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haima dhAtupATha-artha sAthe 1pa 15 611 zIkRD. secane chAMTavuM ke chAMTA uDADavA. 612 laukRD. darzane jevuM, lekavuM. 613 zlokRi. saGghAte bhegA thavuM-ekaThA thavuM. 61 4 se. 12 gheTTa. zAhe vadhAre paDatuM bolavuM, athavA uddhata thavuM. 61 6 se. 17 rAvu. sadbhAdhAna zaMkA karavI, vahema lAve. 618 kaki lolye lupa thavuM, caMcaLa thavuM. 619 kuki 620 vRki AdAne grahaNa karavuM, maryAdA bahAra javuM. 621 caki tRpti-pratIghAtayo: cagavuM tRpta thavuM tathA pratighAta karavo. aTakAvavuM. 622 rU. 623 . 24 traj. 625 zrakui. 628 lakuD.627 DhokRDa. 628 traukRD. 629 vaki 630 vaski 631 maski 632 tiki 633 Tiki 634 TIkRD. 635 sekRD. 636 nekRD. 637 raghui. 38 laghuDa. gato gati karavI, Teke karo, Teka, sekavuM, DhAMkavuM-lAMghavuM-TapI javuM, tathA lAMghaNuM karavI. 639 aghui. 640 vadhuD. gatyAkSepe cAlavAnI zarUAta karavI, utAvaLA javuM athavA Thapake Apa. 641 madhuD. ketave va luccAI TharavI ane utAvaLA javuM tathA Thapako Apo, cAlavAnI zarUAta karavI. 612 rAghRDa. 643 lAghui. sAmathye samatha thavuM-sabaLa thavuM. 644 drAghui. AyAse ca AyAsa karo, samartha thavuM. 645 lAghuDa. katthane vakhANa karavAM-prazaMsA karavI. 616 locaD. darzane jevuM-lecavuM. 617 Sadhi secane chAMTavuM. 648 zaci vyaktAyAm vAci spaSTa belivuM-samajAya tema belavuM. 649 kaci bandhane bAMdhavuM-aMgarakhAnI kaMsa bAMdhavI, vALane jaDa bAMdha, kacakacAvIne bAMdhavuM. Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 650 kacuD. dIptau ca dIpavuM-camakavuM tathA bAMdhavuM-kAMcaLI bAMdhavI. 651 zvaci 652 zvacuD. gatau gati karavI 653 varci dIptI dIpavuM -tejavALuM thavuM. 654 maci 655 mucui. kalkane luccAI karavI, DhoMga kare-kapaTa karavuM, ukALavuM-ukALo karavo, 656 macui. dhAraNo cchya pUjaneSu dhAraNa karavuM, UMcA thavuM, pUjavuM ane luccAI karavI, kapaTa karavuM, ukALavuM-kaDhavuM. 657 pacuD, vyaktIkaraNe spaSTa karavuM. 658 SaTuci prasAde khuza karavuM, prasanna thavuM-maherabAnI karavI. . 660 - 661 ni bla caLavuM-dIpavuM. 662 ijuD. gatau gati karavI. 663 Iji kutsane ca niMdA karavI, gati karavI. 664 Rji gatisthAnArjana-UrjaneSu gati karavI, gati na karavI-UbhA rahevuM, pedA karavuM- kamAvuM, jIvavuM-prANa dhAraNa karavA. 665 RjuG, 666 bhRjaiD. bharjane bhuMjavuM-caNa muMjavA. 667 tiji kSamAnizAnayoH sahana karavuM, dhAravALuM karavuM-zarANa upara ghasavuM. 668 ghaTTi calane cAlavuM. 669 sphuTi vikasane vikasavuM-aMkura phuTavA-khIlavuM. 670 ceSTi ceSTAyAm ceSTA karavI-kAMIka pravRtti karavI. 671 goSTi 672 loSTi saGghAte samUhamAM maLavuM-goSThI karavI-gATha karavI goThavuM. 673 veSTi veSTane vIMTavu, ALoTavuM e zuM karavuM vadhAre heya temAthI kamI karavuM-hAni karavI. 674 aTTi hisA-'tikramayo: hiMsA karavI, ullaMghana karavuM, maryAdA bahAra javuM-maryAdAnuM ullaMdhana karavuM. 675 eThi 676 heThi vivAdhAyAm vizeSa bAdhA karavI-cakavuM. 677 maThuD. 678 kahui. zoke ciMtA karavI-phikara karavI-utkaMThA rAkhavI. 679 mului. palAyane bhAgI javuM-palAyana thavuM. Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 haima dhAtupATha-artha sAthe 680 vaThui ekcaryAyAm ekalA javuM-keInI sahAya na levI 681 atui. 682 paThaG gtii| gati karavI 683 huDui. 684 piDui. saGghAte bhegA thavuM-piMDarUpa thavuM. 685 zaDai. rujAyAm ca mAMdA paDavuM-rogI thavuM tathA bhegA thavuM. 686 taDui. tADane tADana karavuM. 587 kaDui. made mada kare. 688 khaDui. manthe maMthana karavuM. 689 khuDu, gativaikalye kheDA thavuM-kheDA cAlavuM. 690 kuDuD. dAhe baLavuM-bALavuM. 691 vaDA 692 maDuGH veSTane vIMTavuM. 693 bhaDaGa- paribhASaNe bhAMDavuM 694 muDaD0 mArjane sApha karavuM, nIcA thavuM-halakA-thavuM-niMdA mane karavI 695 tuDuGH toDane toDavuM 696 bhuDD- varaNe svIkAravuM-varaNa karavuM, pasaMda karIne svIkAravuM. 697 caDuG: kope kApavuM-pracaMDa thavuM. 698 drAiG 691 ghADuG: vizaraNe / phATI javuM-vikharAI javuM. 700 zAiD. lAghAyAm vakhANa karavAM-zAlIna thavuM. 701 vAiDa AplAvye pANImAM DubakI mAravI, DubakI mArIne nahAvuM. 7002 6 70rU dora manAyare anAdara karavo. 70 ki. gata hiMDavuM-hevuM ane anAdara karo. 705 giyd 706 gulun 707 grahaNa karavuM. grahaNe 708 buNi 709 pUrNi zramaNe ghumavuM-bhamavuM,pharavuM, phera AvavA, peTamAM ghumAvI 710 paNi vyavahArastutyoH vehavAra kare tathA stuti karavI. 711 yate prayatne prayatna karo. 712 yuda. 713 jutRG bhAsane bhAsavuM-dhota thavo. 714 viyara 715 vetha yAcane mAgavuM, nIcavuM 716 nAtha : upatApezvaryAzI ca pIDA karavI-saMtApavuM, nAtha thavuM-ThakurAI bhegavavI, AzIrvAda Apo tathA nIcavuM. dhAtu-2 Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 717 azu saune DhIlA thavuM. 718 grayuDH kauTilye gaDhavuM-guMthavuM, bAMdhavuM, IdrajALa karavI je je jAtanuM na hoya tene te jAtanuM banAvavuM- heya juduM ane tene juduM batAvavuM. 719 katthi lAghAyAm vakhANa karavAM. 720 viduD: vaitye dhoLuM karavuM-ta karavuM. 721 baduD: stutyabhivAdanayoH stuti karavI- guNanI prazaMsA karavI ane abhivAdana karavuM-page lAgavuM-pagamAM praNipAta karo-namavuM. 722 bhaduD. sukhakalyANayo: sukhano anubhava karavo tathA zreya thavuM. 723 madur stutimohamasvatiSa stuti karavI, harSa tha, mada kara, svana-pramAda kare, gati karavI. 724 spaduD: kiJciccalane jarA jarA halavuM. 725 kliduD. paridevane zeka karo. 726 mudi harSe harSa thavo. 727 dadi dAne devuM. 728 hadi purISotsage hegavuM: 721 kavara 720 varTa karU davA svAda kare-jIbhathI cATavuM. AsvAdane 732 udi mAnakrIDayozca / mApa karavuM, krIDA karavI. 723 7rUka 73 puri krIDA karavI. 736 padi kSaraNe 343 tti haai 738 hai tule 2 739 padi kutsite zabde 710 skuduDUH ApravaNe 741 eghi vRddhau 742 spaddhi saGghaSe thuMkavuM. avAja karavo. sukha tha-AnaMda che ane avAja karo . pAdavuM-kharAba zabda karavo. ThekI ThekIne javuM athavA caDAI karavI vadhavuM. saMgharSa thaspardhA karavI-bIjAnA parAbhavane iccho. Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 mAMdha. hama dhAtupATha atha sAthe 743 gAdhuD. pratiSThAlipsA- AdhArabhUta thavuM, meLavavAne icchavuM tathA grantheSu muM - pu. 744 bAdhUDa. roTane pIDA karavI 745 dadhi dhAraNe dhAraNa karavuM. 746 badhi bandhane 747 nAdhRDH nAyaDvat 716mAM nAthadhAtunA artha pramANe 718 pani stutI stuti karavI-guNane vakhANavA. 1949 mAni pUjAyAm pUjA karavI, mAna ApavuM. 750 tipRD: 751 STipRD. 752 2-254 ___STepRta, kSaraNe 753 tepRDH kampane ca 5 mane 254. 754 TuveDH 755 kepR.756 geTa i. 757 kapuD. calane 5-dhru . 7.8 glepana. dainye ca dIna thavu tathA kaMpavuM. 759 mepRD.760 repRD. 761 leD gatI 258 sAlavI-ti 12vI. 762 prapauSi lajjAyAm elor-zaramAyu. 763 gupi gopanakutsanayoH rakSaNa karavuM tathA niMdA karavI. 764 aD. 765 rabuD. zabde avAja kare. 766 labuDH avajhasane ca nAza thavo tathA avAja karo. 767 kaD. vaNe varNana karavuM ane kAbaracitarA vagere raMganuM karavuM. 768 klIbuDH adhyASTye namA ya-vIra ya. 769 kSIbuDa made mada kare. 770 sIi. 771 ghoD. 772 mA zalbhi kalpane 773 valbhi bhojane bhojana karavuM. 774 galbhi dhASTye baLavALA thavuM-bahAdura thavuM. 775 rebhRDa. 776 abhui 777 rabhuDa 778 labhui. zabde avAja kare 779 STabhui 780 skabhui.781 STubhUDa stambhe yI rs. Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 582 ja DU-783 z2amaiD. 784 jabhuD. gAtravinAme dAna -gAmA 785 rabhiM rAmasye kArya mATe udyama kara. 7.6 DulabhiMSa prAptI pAma-dAma 787 bhAmi krodhe krodha karavo. 788 kSamauSi sahane sahana karavuM. 789 kamUD. kAntI chavuM-khAMta karavI 790 ayi 791 vayi 792 payi 793 mayi 794 nayi 795 cayi 716 rayi gatau gati 12vii-3|| 42ve.. 797 tayi 798 Nayi rakSaNe ca 2kSa95 427 tathA gati 42vI. 799 dayi dAna-gati-hiMsA -DhahaneSu ca he', gati 42vI, hiMsA 32vI, maNa bALavuM, rakSaNa karavuM 80. UyaiD- tantusantAne va . 801 pUyaiDaH durgandha-vizaraNayo: durgadhI thavuM -gaMdhAI javuM tathA phATI javuM nAza pAma. 802 kanyaiDa. zabdondanayoH avAja kare, bhIMjAvuM 803 kSmAyeDa. vidhUnane pAva 804 skAyeD. 805 opyAyaiD. vRdvau vadha 806 tAyaD santAna-pAlanayoH saMtAna-vistAra-kara tathA pAlana karavuM 807 vali 808 valli saMvaraNe DhAMkavuM 809 zali calane ca DhAMkavuM tathA cAlavuM. 810 mali 811 malli dhAraNe dhAraNa 42. 812 bhali 813 bhalli paribhASaNa- paribhASA, hiMsA 42vI, hAna he. hiMsAdAneSu 814 kali zabdasaMkhyAnayoH savA 423, gapu-gaNatarI 12vI. 815 kalli azabde bhavA na 42vA-yU523-bhauna 2. 816 tevRDH 817 devRda. devane ramavuM, jugAra rama-pAsAthI ramavuM. 818 vRD. 819 sevai. 820 kevRD. 821 khevRD. 822 gevRda. 823 glevRDa. 824 pevRD. 825 pleyaD. 826 mevRddha. 827 mlevRDa. sevane sevA 12vI, mevanA 42vI. Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 828 revRD 829 pavi gatau 830 kAzRD. dIptau 831 kUlezi vibAdhane 832 bhASi ca vyaktAyAm vAci 833 ISi gati - hiMsA--darzaneSu 834 vRD- anvicchAyAm 835 yevUr3a prayatne - haima dhAtupADa----atha sAthe 835 jepUDa, 837 SaD- 838 eSaD839 he SaD. gatau 840 reDa 841 hevRDa avyaktazabde 842 varSi snehane 843 ghughuD kAntIkaraNe 844 laD pramAde 845 kAD- zabdakutsAyAm 846 bhAsi 847 dumrAsi 848 TumlAsa. dIptI 849 rAi* 850 NAsRi. zabde 851 gasi kauTilye 852 bhyasi bhaye 853 AGa : sui0 icchAyAm 854 prasU* 85'5 glasUDa. ane 856 ghusar3a* karaNe 857 Ihi ceSTAyAm 858 ahui * 859 plihi gatau 860 garhi 861 galhi kutsane gati karavI, jhaDapathI gati karavI-vajevI gati karavI. prakAzavuM-dIpavu *leza karavA Adhavu-pIDA karavI spaSTa khelavu-samajAya tevu khelavu. gati aravI, hiMsA ravI, levu. zodha-gotavu. prayatna karavA. gati karavI. aspaSTa AvAja-guDeloTa-52ve. snehavALA thavuM-cIkaNA thavu. aMtivANu pramAda karavA-abhimAna karavuM. khAMsavuM-khAMsI khAvI dIvuM-bhAsavuM zabda karaveA-rAsa levA kuTila thavuM-vAMku thavu khIvuM 862 vahi 863 valhi prAdhAnye AgevAna thavuM 864 barhi 865 balhi paribhASaNahiMsA - paribhASA, hisA haravI, DhAMThavu cchAdaneSu pRcchA karavI gaNayavu' -grAsa sevA - jiyA sevA-bhAvu karavu ceSTA karavI gati karavI gahIM karavI-ni vu 866 vehai 867 jehar3a 868 bAhaha. prayatna Tharava prayatne 21 Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 869 dAhaDa nikSepe sthApavuM 870 kahi take tarka karo 171 gAhaui. viloDane avagAhana karavuM 872 glahaui. mahaNe prahaNa karavuM 873 bahui. 874 mahuD. vRddhau . vadhavuM-moTA thavuM 875 dakSi zaiyare ca phUrtivALA thavuM, zIMdhatA karavI tathA vadhavuM 876 li 877 dhiSi vanasTezana- uttejita karavuM, kaleza karo, jIvavuM ke nIvaney chavADavuM 878 vRkSi varaNe svIkAra kare-varaNa karavuM 879 zikSi vidyopAdAne vidyA grahaNa karavI-zIkhavuM 880 mikSi yAJcAyAm bhIkhavuM-jAcavuM-mAMgavuM 881 dIkSi mauNDayejyopanayana dIkSA hovI, muMDa thavuM, yajJanI dIkSA hovI, niyamavratAdezeSu upanayananI dIkSA hovI, niyamanI dIkSA levI tathA vatanI dIkSA hovI 822 IkSi darzane jevuM-rakSaNa karavuM iti AtmanebhASA prathama gaNanA amane padanA dhAtuo pUrA 883 zriga sevAyAm sevA karavI 884 nIMgU prApaNe pahoMcADavuM-pakhADavuM-laI javuM 885 ha~ga haraNe haravuM-harI javuM, parANe laI javuM 886 bhuga bharaNe bharaNapoSaNa karavuM 887 dhRg dhAraNe dhAraNa karavuM 888 DukRg karaNe karavuM 8.9 hikI avyakte zabde apaSTa avAja karavo- heDakI AvavI 89. ancuga gato ca gati karavI tathA aspaSTa avAja karo 891 DuyAga yAvAyAm jAcavuM-mAMgavuM 892 DuparcI pAke rAMdhavuM- raI karavI 893 rAjeMga 894 TubhrAji dIpto dIpavuM. 895 bharjI sevAyAm sevA karavI. 896 ramjI rAge rAga kara ke raMga karavo. 897 reTTA paribhASaNayAcanayoH paribhASaNa tathA yAcanA karavI Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ levuM hama dhAtupATha-artha sAthe 23 898 veNaga gatijJAnacintA gati, jANas, ciMtavavuM, nizAnavAritrabaLevu Alocana karavuM-sAMbhaLavuM-sAruMnarasuM vicAravuM ane vagADavA sAru vAjItrane 899 categU yAcane jAcavuM, mAMgavuM 900 prothaga paryAptI pUratuM thavuM-pUrNa thavuM 101 mithaLa mevA-hiMsayo; buddhimAna thavuM, hiMsA karavI. 9.2 metham saGgame ca saMgama karavo, buddhimAna thavuM tathA hiMsA karavI 903 cadegU yAcane jAcavuM. 904 U bundRg nizAmane vicAra karavo-Alocana karavuM. 101 LirajU 106 zera karavA-nirNaya: niMdA karavI, pAse hovuM-najIkano sa baMdha hovo 107 milma 108 mera mevA-hiMsayoH 9mA mithuga dhAtu pramANe atha 989 medhRga sAme va saMgama karavo-maLavuM, buddhimAna thavuM ane hiMsA karavI 910 zRdhUgu 911 madhUgU unde bhIMjAvuM. 912 dhRga boSane jANavuM -bodha thavo 910 khanga avadAraNe davuM-khaNavuM 914 dAnI avakhaNDane khaMDana karavuM-toDavuM 915 zAnI tejane tIrNa karavuM-dhAra kADhavI 916 zapI zrAkoze zApa de-Akroza karavo tathA Thapake devo 117 vAra pUgA-nizAno? pUjA karavI-Adara karavo tathA vicAravuM 918 vyayI gato vyaya karavo-gati karavI 919 alI bhUSaNaparyAyaptivAraNeSu zobhA karavI, pUrNatA thavI ane vAraNa karavuM aTakAvavuM 920 dhAvUg gatizuddhayoH gati karavI-deDavuM-dhaDavuM tathA devuM sApha karavuM 921 cIvara saSIvat prahaNa karavuM ane DhAMkavuM 922 dAzuga dAne dAna devuM 923 maSI AdAnasaMvaraNayoH grahaNa karavuM ane DhAMkyuM Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 924 bheSRgU bhaye. 925 926 paSI bAdhanasparzanayoH calane va 9 27 labI kAntau 928 caSI bhakSaNe 929 chaSI hiMsAyAm 930 tvirSI dIptau 931 aSI 932 asI gatyAdAnayokSa 933 dAsRgU dAne 934 mAhagU mAne 935 guhauga saMvaraNe 936 lakSI bhakSaNe siddhahemacaMdra zaibdAnuzAsana zrIyuM cAlavuM ane vu bAdha karavA-pIDA karavI tathA spa-karavA-gu thavu icchA karavI-khAMta karavI-DhAMza karavI iti ubhayatobhASA: mrutAdi gaNanA 937 dyuti dIptau 9.38 ruci abhiprItyAM ca 939 truTi parivartane 940 ruTi 941 luTi 942 luThi pratIghAte 943 zvitA varNe 944 trimidAi snehane 945 trikSvidAi 946 JiSvidAi mocana ca 947 zubhi dIptau 948 kSubhi saJcalane 949 bhi 950 tubhiM hiMsAyAm 951 sambhUi. vizvAse 952 bhraMzUi. 953 sUD. avatra sane cAkhavuM-bhakSaNa karavuM hiMsA karavI dIpavu'-caLakatu gati karavI tathA grahaNa karavuM ane dIpavu dAna devu va na karavuM-vavu' DhAMkavuM-gUDha rAkhavu bhakSaNa karavuM pahelA gaNanA ubhayapadanA dhAtuo pUrA dhAtuo dIva-ghota thavA prIti karavI-ruci rAkhavI-gamavuM tathA dIpavu pheraphAra thavA-badalavuM pIDA karavI-sAme athaDAvuM bhaTakAvuM dhALu karavu-sapheda karavu'-zveta karavu sneha karavA-cIkaNA thavuM cIkaNA thavu..."nehavALA thavuM tathA mAcanakaravu "mukta karavuM. zelavu'--dIpavu. kSeAbha pAmavA khAvuM. hiMsA karavI. vizvAsa karavA-bharAsA karavA nAza pAmavu bhraSTa thavuM'. Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hema dhAtupAha-artha sAthe 954 dhvasaI. gatau ca gati karavI ane vaMsa pAmavo nAza pAmavo paka itara vartane vartavuM-vartana karavuM-vidyamAna hevuM 956 syaMdoD. lavaNe TapakavuM-karavuM 957 vRdhU i. paddhau vadhavuM. pU8 adhU, kAtyAyAma pAvuM-kharAba zabda karavo 959 pauD. sAmadhye samatha thavuM vRt etAdayaH jItAdi nAmano paTAgaNa pUre javalAdi gaNanA dhAtuo 960 jvala dIptI jalavuM-dIpavuM. 961 kuca samparcanakauTilya saMparka karavo-mitra thavuM, vAMkuM thavuM pratiSTambhavilekhaneSu luccAI karavI ke vAMkuM vaLavuM, rokavuM, kheMcavuM 962 pala 963 pathe gatau gati karavI-paDavuM. 964 kvathe niSpAke niraMtara pakavavuM-ukALavuM-kADhavuM 965 mathe viloDane valovavuM-mathana karavuM 966 Sala vizaraNagatyavasA- saDI javuM-phATI javuM-nAza pAmavuM, gatidnessu karavI, kheda karo-nirutsAha thavuM-nirAza 967 zalU zAtane cholavuM-pAtaLuM karavuM 968 budha avagamane jANavuM-avagama karavo 969 TuvamU ugiraNe ulaTI karavI-vamana karavuM -kareluM bhejana hejharImAMthI UMce AvavuM 970 bhramU calane bhimavuM-cAlavuM 971 kSara saJcalane kharavuM-kharI paDavu -jharavuM 972 cala kampane kaMpanuM -dhrujavuM 973 jala dhAsye jaDa thavuM bhAre thavuM-caMcaLatAhIna thavuM, tIkaNutA rahita thavuM 974 Tala 975 svala klavye TaLavuM-kAyara thavuM 976 SThala sthAne sthaLarUpa thavuM -gati vinAnA thavuM Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 977 hala vilekhane 978 la gandhe 979 bala prANanadhAnyAvarodhayoH 980 pula mahatve 981 kula bandhusaMstyAnayoH 188 4 nammati 989 ramiM krIDAyAm 990 SahiM marSaNa siddhahema'dra zabdAnuzAsana kheDavu gadha AvavI--gaMdhAvuM-pIDA karavI jIvavuM tathA anAjane zakI rAkhavu bharIne sAcavavuM 182 10 182 ja 184 zaru thato paLavuM-gati karavI 985 hula hiMsA saMvaraNayova 986 kuzaM AhvAnarodanayo: 987 kasa tau vRt cvalAdiH 31 yarnI devapUnA-sAti--- dAneSu 995 varSI bIjasantAne 996 vahIM prApaNe 997 svazvi gativRddhayo: 992 ve gU tantusentAne 993 vyegu saMvaraNe 994 veM g spardhAzabdayoH moTA thavu-paheALA thavu badhubhAva rAkhavA tathA samUharUpa thavuM thIjhI javu -jAmI javuM 998 vada vyaktAyAm vAci 999 basaM nivAse vRt yajAdiH hula hovI--hi MsAkaravI tathA DhAMkavu kheAlAvavuM tathA rAvarAvavuM gati karavI kasa kADhavA yAdi gaNanA dhAtu janma thavA--Ugavu' ramavu krIDA karavI sahana karavu valAddhi paTAgaNa pUrA devanI pUjA karavI, sAkhata karavI--saMgati- karavI, dAna devuM vaNavuM DhAMkavu spardhA karavI--harIphAI karavI, avAja karavA-melAvavu vAvavuM vahevu -laI javuM gati karavI, vadhavu -seAjA caDavA-kulAvu spaSTa khelavuM nivAsa karavA rahevu yAti peDhAgaNa purA Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hama dhAtupATha atha sAthe 27 ghaTAdi paTAgaNa 1000 ghaTiSu ceSTAyAm ghaDavuM-ceSTA karavI 10.1 kSajuDH gatidAnayoH gati karavI, dAna karavuM 1002 vyathie bhazcalanayoH mI, yAsa, :mahe-vyathA 42vI 10.3 prathiS prakhyAne prakhyAta thavuM-prasiddha thavuM 1004 pradie mardane maraDavuM 1005 skhadiS khadane khadavuM-phADavuM 1006 kaduiH 1007 kadui. 1008 kAyara thavuM kladui vaklavye 1009 Rpi kRpAyAm kRpA karavI 1.10 bhitvariS sambhrame utAvaLa karavI tvarA karavI 1.11 prasiS vistAre vAyu-vistAra 42vI. 1012 dakSi hiMsAgatyoH hiMsA karavI ane gati karavI 1013 zrAM pAke 54 . 1014 sma AdhyAne maraNa karavuM -yAda karavuM 1015 bhaye bIvuM 1016 nR naye laI javuM 1017 STaka 1.18 staka pratIpAte 84 -pI. 42vI 1019 caka tRptau ca pIDA karavI tathA tRpta thavuM dharAI javuM 1020 aka kuTilAyAM gato vAMkuM cAlavuM 1021 kakhe hasane khIkhI hasavuM 1022 aga akavat vAyuM cAlavuM 1023 rage zAyAm zaMkA karavI 1024 lage sauM bhAga-1 123-sA Ayu 1025 hage 1026 halage 1027 / Sage 1028 sage 1029 STage 1030 sthage saMvaraNe dig-sthagita 42 1031 vaTa 1032 bhaTa paribhASaNe parimApazu-pAtayita 12vI 1033 paTa natI nabha 1.34 gaDa secane 7ie-gaNa 1035 heDa veSTane vIMTavuM, guMthavuM Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 "siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 1036 laDa jihvonmanthane dAvI-00 20vI-43vavI 1037 phaNa 1038 kaNa 1039 gati 42vI raNa gato 1010 caNa hiMsAdAnayozca hiMsA karavI, dAna karavuM tathA gati karavI 1011 zaNa 1042 zraNa dAne hAna he 1043 snatha 1044 knatha 1045 kratha 1046 klatha hisArthAH bisA 42vI 1047 chada Urjane bALavuM, jIvavuM 1018 madai harSaglapanayo: rAjI thavuM-khuzI thavuM ane glAni thavI 1049 Tana 1050 stana 1051 avAja karavA dhvana zande 1052 svana avataMsane zobhAvavuM-mAthe game te jAtanuM choguM mukavuM 1053 cana hiMsAyAm hiMsA karavI. 1054 jvara roge 32 // thA-tAva sAvA. 1055 cala kampane 1056 hala 1057 hala calane yAsa 1058 jvala dIptau ca dIpavuM tathA cAlavuM. vRt ghaTAdiH / ghaTAdi paTagaNa pUro thaye iti bhvAdayoH niranubandhAH gaNanI nizAnI ra 15 dhAtavaH samAptAH // -prathama jala-nA 1057 dhAtu pU21 cyA bIje gaNu bIjA gaNanA dhAtuonuM nizAna temane cheDe pha che. 1059 ada 1060 psAMkU bhakSaNe khAvuM-bhejana karavuM 1061 bhAMka dIpto dIpavuM 1062 yAMka prApaNe gati 42vI- -pAbha 1063 vAM gatigandhanayoH gati karavI tathA suMdhavuM 1061 ruNAMka zauce nahAvuM-cokakhA thavuM 1065 zrAMka pAke pakavavuM 1066 drAMka kutsitagato kharAba gati karavI-bhAgI javuM tathA UMdhavuM Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kApavuM kahevuM hama dhAtupATha-artha sAthe 1067 pAk rakSaNe rakSA karavI-sAcavavuM ? 1068 waaN mAne grahaNa karavuM-levuM 1069 rAk dAne 1070 dAMga lavane 1071 khyAMka prakathane rathane khyAti pAmavI-prasiddha thavuM 1072 prAMka pUraNe pUruM karavuM-bharavuM 1073 mAMka mAne mApa karavuM, mAvuM, vartavuM 1074 iMk smaraNe yAda karavuM 1975 saMv gata gati karavI 1076 vaganAnAnAnu- prathama garbha dhAraNa karavo-vIMdhAvuMjanama Apo, icchA karavI-khAMta karavI, pheMkavuM khAvuM ane gati karavI 1077 ghuk abhigame sAme javuM sAme ApavuM 1078 puMk prasavaizvaryayoH prasava karavo, aizvaryA bhegavavuM-ThakurAI karavI 1079 tuka vRttihiMsApUraNeSu AjIvikA calAvavI, hiMsA karavI, pUruM karavuM 1080 eka mizraNe mizra karavuM. 1081 Nuk stuto stuti karavI-guNanA vakhANa karavA 1082 kSNuk tejane teja karavuM-taNuM karavuM 1083 tRNa vatsavane jharavuM-TapakavuM 1084 24 1085 6 1086 avAja kara-kuka pADo-ravuM huM re 1087 chaka azruvimocane AMsu choDavAM-ravuM 1088 miSvak zaye uMdhavuM-zayana karavuM 1089 ana 1090 zvasana prANane prANa dhAraNa karavA-zvAsa le chavavuM 1091 jakSaka bhakSahasanayoH bhakSaNa karavuM tathA hasavuM 1092 daridrAk durgatI daLadarI thavuM 1063 nA nikAla nidrAne kSaya tha-jAgavuM 1091 cakAsak dIptI cakacakti thavuM-dIpavuM 1095 zAsUk anuziSToM anuzAsana karavuM-zikhAmaNa ApavI-kAmamAMevuM-AjJA karavI Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 1096 varSak bhASaNe belavuM-bhASaNa karavuM 1097 mRjauk zuddhau mArjana karavuM-sApha karavuM-zuddha karavuM 1098 sastukU svapne suvuM 1099 vidaka jJAne vevuM-jANavuM-samajavuM 1100 hanaM hiMsAgatyoH hiMsA karavI ane gati karavI- javuM 1101 vazakU kAntI IcchA karavI-khAMta karavI 1102 asaka bhuvi sattA-vidyamAna hovuM 1103 Sasak svapne suvuM yaD-lup ca je dhAtuo yalubaMta che te badhAne koI vikaraNa pratyaya lAgatuM nathI mATe adAdi jevA ja samajavA. je amuka dhAtuone car pratyaya lAge che ane pachI tene lopa thaI jAya che te dhAtuone yalubatta samajavA. iti prsmaibhaassaaH| paraupada pUruM suvuM 1101 iMik adhyayane bhaNavuM 1105 zIka svapne 1106 hunuMi-k apanayane chupAvavuM-banela banAvane kAra karo nAmakara javuM 1107 phUTauk prANigarmavimocane janma Apa-prANInA garbhane mukta karavo 1108 1106 gjharU. 110 pijuki saMparcane saMparka karo-mizra karavuM 1111 vaki varjane vajana karavuM-choDI devuM-tajI devuM 1112 jUnadi viruddha sApha karavuM-vizuddha karavuM 1113 zijuki avyakte zabde na samajAya tevo avAja karavo -- pAMdaDAM khakhaDavAM vagere 1114 IDik stutI stuti karavI-guNanI prazaMsA karavI 1111 4i tajayo: gati karavI, kevuM 1116 Izika aizvarye aizvarya bhegavavuM-ThakurAI bhogavavI 1117 va imAcchAne DhAMkyuM-vastra paheravuM Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hema dhAtupATha-atha sAthe 1118 mA zA chAyA A sAthe zAsana atha icachA rAkhavI A zAsa dhAtuno prayoga "A" sAthe ja thAya che-elA zAka ne prayoga thAya nahIM 1111 gAvi kone besavuM 1120 kasuki gatizAtanayoH gati karavI tathA kharI paDavuM 1121 giri suvane cuMbana karavuM 1122 cakSika vyakAyAm vAdhi paSTa belavuM-samajAya tevuM belivuM iti AtmanebhASAH Atmane pada pUruM 1123 karNa gAjIne DhAMkavuM. 1124 huM to stuti karavI-guNanAM vakhANa karavAM 1125 brUgaka vyaktAyAma vAci spaSTa belavuM samajAya tevuM bolavuM 1126 dviSIMka aprItI aprIti karavI-dUSa karavo. 4 1127 sudhIja saraLa dehavuM-gAya vagere dohavI-jharavuM-TapavuM 1128 ziNa je lepa kara. 1126 di nAsthAne cATavuM. pati ramatomAthA ubhayapadanA dhAtuo pUrA thayAM 1130 huM kAnAtoH agnimAM haviSano prakSepa karava-dAna devuM ane jamavuM. 1131 ohAMka tyAge tyAga karavo. 1132 mibhIka bhaye bIjuM 1133 hrIMkU lAvAyAm zaramAvuM 11 kuMvArapULoH pALavuM tathA puruM karavuM 112 4 6 jAnI gati karavI. tti mApa: adAdi gaNanA paTAgaNa eTale trIjA havAdi gaNanuM paramaipada pUruM 126 bahAra jato gati karavI. 17 mAM mA-zo : mApa karavuM tathA avAja karo. tti bhUmIkA adAdi gaNanA paTAgaNa eTale trIja havAdi gaNunuM Atmapada pUruM Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zamazAsana 128 sudhAra rAkhe che dAna devuM. 1539 sudhAMgk dhAraNeca dhANa karavuM ane dAna devuM. 1140 bhaMgaka poSaNe va piSaNa karavuM ane dhAraNa karavuM 1141 rore 1 zuddha karavuM-sApha karavuM tathA piSaNa karavuM 1142 vija kI pRthagbhAve juduM karavuM. 11ra vidhI cAla dayApavuM. tti samayeromAkA adAdigaNumAM peTA gaNuM eTale trIjA vRthuuvaadyH| havAdi gaNatuM ubhayapada pUruM ___ iti adAdayaH kitodhAtavaH / cothe divAdi gaNa-cothA gaNunuM nizAna "za che. 114 philUd gIgAji- kriDA karavI, chatavAnI icchA rAkhavI, - vyavahAra karavo caLakavuM, stuti karavI ane gati karavI 1145 114 6 pRSa6 rahi chaNe thavuM-gharaDA thavuM-jarA AvavI 1147 zoMca lakSaNe cholavuM-pAtaLuM karavuM 1148 do 1149 choMcU chedane chedavuM-be TukaDA karavA-kApI nAkhavuM 1150 SoMc antakarmaNi aMta kama karavuM-aMta ANava-vinAza karo . 1151 brIDac lajjAyAm zaramAvuM -valAvuM 1152 nRtaca nartane nAca karavo 1153 kuthac pUtibhAve kehAvuM-saDavuM 1154 puthaca hiMsAyAm hiMsA karavI. 1155 gudhac pariveSTane cAre bIju vIMTavuM 1156 rAdhaMca vaddhau vadhavuM. 1157 vyadhaMc tADane tADana karavuM-mAra mAravo 1158 kSipaMca preraNe 1159 puSpa vikasane vikAsa pAma-khIlavuM 1160 ni 1661 lIma bhIMjAvuM Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1162 Tima 1163 TIma AIbhAve 1164 vidhUc utI 1165 zri gati - zoSaNayoH 11 66 v 11 67 kSiyUSa nirasane 1168 12 tau 1169 SNasUca nirasane 1170 nasU ivRtidIptyoH 1171 sar mace 1172 hyumana dAhe 1173 93 9,174 kun zI 1175 paca puSTau 1176 ucac samavAye 1177 luTa biloTane 1178 fasis AkakSara 1179 klidauc ArdrabhAve 1180 trimidA snehane 1181 miliyavAs moSane tra 1182 kSudhaMc vubhukSAyAm divAdi gaNanA peDhAgaNa puSAdigaNa pUrA 11:3 zudhaMc zauce 1184 kuc kope jhumra dhAtupATha atha sAthe 1185 vidhUc saMrAThI 1186 jUtha vRddhI 1187 gRdhU 5 abhikAMkSAyAm 1188 2572 dilAsAno 1186 sUrvIjI zrIsI 1190 pauSa harSamohanayo: 1191 kupa ka sIvavuM -eTaluM -vaNavuM gati karavI, sUkavuM-roASaNa karavu thukavu dUra karavu gati karavI dUra karavuM-haTAvavu kuTila thavuM tathA dIpavuM trAsa pAmavA--khavuM. maLavu bhALavu zakti hAvI-sAmarthya hAvu puSTa thavu-puSTi pAmavI bhegA thavuM-eka thavu leTavu-ALeATavu parasevA vaLavA-dhAma thavAne lIdhe zarIra upara parasevA Tapakave bhIjAvuM--bhInu thavu cIkAzavALu' thavu'sneha vALA thavu', mitrabhAva rAkhavA cheDAvavuM-mukta karavuM tathA snehabhAva rAkhavA khAvAnI icchA karavI. bhukhyA thavuM-bhukha lAgavI 33 zuddha thavuM-nima La thavuM-cAkakhuM thavuM rAdha karavA-kApavu siddhi meLavavI--niSpatti thavI--taiyAra thavuM vadhavu lAlaca rAkhavI-AkAMkSA rAkhavI hiMsA karavI tathA pakAvavu -rAMdhavuM prIti thavI--tRpta thavuM harSa thavA--khuza thavuM tathA gava karavA kApa karavA Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 1112 nu vyAje vyAkuLa thavuM-gabharAvuM 11 rU yupa 1114 11 guMcavAvuM-vizeSa muMjhAvuM lupaca vimohane 1196 Dipaca kSepe 1197 pTUpaca samunchAye UMcuM thavuM 1198 lubhac gAthai lAlaca rAkhavI-lebha kare 1199 zubhac saJcalane kSobha pAma-khaLabhaLavuM-asthira thavuM 1200 jama 120 tuma feNAyAm hiMsA karavI. 1202 nazauca adarzane nAza pAmavuM-darzana thAya nahIM tema thavuM. 03 kuzac zleSaNe - roTabaM-bheTavuM. 1204 mA 120 aMzurU mAvatane nIce paDavuM-bhraSTa thavuM, bhUla karavI. 1206 vRzaca varaNe varaNa karavuM-svIkAra karavo 1207 kRzaca tanutve pAtaLuM thavuM-kuza thavuM 1208 zuSaca zoSaNe sukAvuM-sukavavuM-zeSaNa thavuM 126 Tu vikAra tho-mULa rUpane bhaMga thavo 1210 liSaca Alizane levuM-AliMgana karavuM 1211 pluSaca dAhe baLavuM-dAha thavo 1212 bhitRSaca pipAsAyAm tarasa lAgavI-pIvAnI icchA thavI 1213 tu 1214 suSa tu tuSTa thavuM-guThamAna thavuM-saMtoSa jAhera karavo 1215 ruSaca roSe reSa kara-rUsavuM 1216 yun 1217 gurU 1218 vibhAga karavo-juduM juduM karavuM. pusac vibhAge 1211 vija phero preravuM-preraNA karavI 1220 guNa kare bheTavuM-AliMgana karavuM. 1221 asUca kSepaNe pheMkavuM. 1222 yasUca prayatne prayAsa karavo prayatna kare. 1223 jasUca mokSaNe mukta karavuM-choDavuM 1224 tae 1225 sun 3 kSINa thavuM. 1226 basUca stambhe akkaDa rahevuM-abhimAna karavuM 1227 sac utsarge tyAga karavo. 1228 musaca khaNDane khAMDavuM-anAja vagere khAMDavuM Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tema dhAtupATha--artha sAthe rupa 1229 maseca pariNAme vikAra ca-rupAMtara thavuM-pheraphAra tha.. 1220 1231 6 31me zamavuM-zAMti rAkhavI-zAMta thavuM. 1232 tamUc kAMkSAyAm tamAM rAkhavI-AkAMkSA karavI 1233 zramUkha khedatapasoH / kheda thavo, tapa tapa, zrama karavo. 1234 amUr anAsthAne bhamavuM rakhaDavuM-avasthita na rahevuM 1235 kSamauca sahane kSamA rAkhavI-sahana karavuM 1236 madeca harSe khuza thavuM-harSa karavo 1237 phlamUca glAnI karamAvuM, glAna thavuM 1238 muhoc vaicitye mUDha thavuM-viveka oNI besavuM. viveka tajI devo. 1239 druhoc jighAMsAyAm droha kare-haNavAnI icchA rAkhavI 1210 SNuhIca ugiraNe vamana karavuM. 1241 Nihoca prItI prIti karavI-neha karavA vRt puSAdiH / divAdigaNane paTAgaNa puSAdi pure iti prsmaibhaassaaH| parasmapada puruM 1242 pUDIca prANiprasave 1243 dUva paritApe 1245 dIvaca kSaye 1245 dhIi.ca anAdare 1246 mIDa-ca hiMsAyAm 1247 rauMDca sravaNe 1248 lI. leSaNe 1249. DIha va gatI 1250 vIi-v varaNe 7 vAri 1251 pIi.c pAne / 252 IG ca gatau / 253 prIi.ca prItI 254 yujica samAdhI prasava tha-janma Apa paritApa pAma- duNAvuM-duHkhI thavuM kSINa thavuM-nya anubhavavuM anAdara karavo hiMsA karavI TapakavuM-cuMvuM-jharavuM ceTavuM lIna thavuM gati karavI, UDavuM varaNa karavuM-svIkAravuM. divAdine paTAgaNa svAdi pUro. pIvuM gati karavI. prIti karavI-prema karavo samAdhi karavI-ga sAdhana karavuM-samAdhimAM rahevuM Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddha hemacaMdrazadAnuzAsana 1255 mujica visarga sarjana karavuM-pedA karavuM. 1256 vRtUci varaNe svIkAra kare. 1257 pardica gatI gati karavI 1258 virdica sattAyAm vidyamAna hovuM 1259. khidina dainye kheda thavo-dInatA anubhavavI 1260 yudhica samhAre yuddha karavuM-prahAra karavo 1261 ano rudhica kAme icchavuM-IchA karavI 1262 budhi 1263 manin jJAne jANavuM-bedha thavo 1264 anica prAmane prANu dhAraNa karavA-jIvavuM-zvAsa levo. 1265 janaici prAdurbhAve prAdubhaoNva thavo-janma tha. 1266 dIvaici dIptau dIpavuM-caLakavuM 1267 tapi ca aizvaye ca pratApI thavuM tathA saMtApI thavuM 1268 puraici ApyAyane puravuM-vadhavuM 1266 ghare 1270 kari garajAna jIrNa thavuM-ghaDapaNa AvavuM 1271 dhUrU 1272 vi ja gati karavI 1273 zani tame akkaDa thavuM abhimAna karavuM 1274 tUrai ci tvarAyAm utAvaLA thavuM dhUrAdayo hiMsAyAm ca 1269hmA gherathI mAMDIne 127mA dUra sudhInA cha dhAtuono "hiMsA' artha samaja hiMsA-haNavuM-mAravuM 1275 cUrai ci dAhe dAha thava-dAha karA-bALavuM 1276 klizica upatApe phaleza karavo-saMtApa tha 1977 liziMca alpatve a9pa thavuM-lezarUpa thavuM-nAnA thavuM. 1278 kAzica dIpto dIpavuM-prakAza thavo 127 vAra re avAja kare iti AtmanebhASAH / Atmapada pUruM 1280 rAtre maLe sahana karavuM 1281 zugeca pUtibhAve bhInA thavuM-bhI javuM 1282 rIgha rAge rAga kara, raMgavuM-raMgAvuM - 128 rAve koNe zApa devoAkroza karo Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haima dhAtupATha-a sAthe 37. 1984 mRSIpU titikSAyAm sahana karavuM 1285 pahIca bandhane bAMdhavuM momAyA ubhayapada pUruM hari briAcita dhAraka: canizAnavALe kathe divAdi gaNa pUre Dha nizakhavALo pAMcame di gaNa 1286 dhuMgaTa abhiSave madirA banAvavA bhIMjAvavuM, samavallIne rasa kADho, maMthana karavuM 6287 piMgada bandhane nIvavu, maMthana karavuM 1288 ziMgaTa nizAne ghasIne tIrNa karavuM-pAtaLuM karavuM 1289 DamiMgaTa prakSepaNe prakSepa karavo-umeravuM 1290 ciMgara cayane cayana karavuM saMgraha karavo- Dhagale karavo- caNavuM-caNa caNavI 1291 dhUgaTa kampane kaMpavuM-dhUNavuM 1292 stuMgaTa AcchAdane DhAMkavuM 1293 kRgada hiMsAyAm hiMsA karavI 1294 gaTa varaNe varavuM-svIkAra karavo iti ubhayatobhASAH / ubhayapada pUruM 1295 hiMda gativaDayoH gati karavI tathA vadhavuM 1296 dhuMda dhavaNe sAMbhaLavuM 1297 TUTa upatApe saMtApa anubhavo-NAvuM-duHkhI thavuM 1298 dhuMda prItI prIti karavI 1299 smRT pAlane va pAlana karavuM tathA prema karavo 1300 zaklaT zako samartha thavuM-zakavuM 12 01 tilaka 1202 tina 1203 hiMsA karavI paghaTU hiMsAyAm 1304 rAI 1rUSa sAthaM saMkSiI siddha karavuM-phaLa Ave ema karavuM 1306 RdhUda vRddhI vadhavuM-vRddha thavuM 1307 bhAplava vyAptI vyApavuM-phelAvuM Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 1208 sur vALane 1309 dambhUda dambhe 1210 kR hiMsAvALoH 1211 vighura jato 1312 kiApRSAra prArAje kRti pAmavA - tRpta thavuM-khuza thavuM-khuza karavuM daMbha kare-bAnuM kADhavuM- luccAI karavI hiMsA karavI tathA karavuM gati karavI pUSTa thavuM-dhITha thavuM-nibhaya thavuM paramapaddha pUruM 1313 STighiT bhAskandane 1314 azauTi vyAptI iti AtmanebhASA iti svAdayaSTito dhAtavaH 1315 tudIt vyathane 1316 bhrasjIt pAke 1317 kSipIt preraNe 1318 dizIt atisarjane 1319 kRSIt vilekhane 1320 muntI mokSaNe 1321 SicIt kSaraNe 1322 vidulatI lAbhe 1323 luplutI chedane 1324 lipIt upadehe iti ubhayatobhASAH / AkramaNa karavuM-hale kare vyApavuM-phelAvuM Atmapada pUruM TanizAnavALo pAMcamo svAdi gaNa pUro ta nizAna vALo chaThTho gaNa vyathA karavI pakavavuM-bhaThThImAM nAkhIne zekavuM preraNuM karavI-pheMkavuM tyAga karava-dAna devuM kheDavuM-haLavaDe kheDavuM mukavuM-cheDI devuM baMTavuM-TapakavuM-karavuM lAbhavuM-pALavuM-lIbha meLavavo lopa karavo-chedI nAkhavuM lepa kare-paDane jADuM karavuM-lIpavuM ubhayapada pUruM 1325 kRtait chedane 1326 khidaMta parighAte 1327 pizat avayave kApavuM-kAtarachedavuM kheda thavo-khinna thavuM jhINA jhINA kaTakA karavA-pIsavuM-vATavuM avayavarUpa banavuM-zIrUpa thavuM tudAdi gaNune paTA gANa muthAdi pUrI vRtamucAdi : Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1328 ra 1329 pit gatau 1330 cit dhAraNe 1331 kSit nivAsagatyoH 1332 pat preraNe . 1333 mRt prANatyAge 1334 kat vikSepe 1335 gat nigaraNe 1336 likhan akSara vinyAse hama dhAtupATha-a 1343 vichat gatau 1344 uchet vivA se 1337 garja 1338 sarvatra paramArane paribhASaNa karavuM-vAtacIta karavI 1339 tvacat saMvaraNe 1345 michat utkleze 1346 ut che sAthe gati karavI-paTag dhAraNa karavu nivAsa karavA tathA gati karavI. preraNA karavI 1340 rucat stutau DhAMkavuM stuti karavI-vakhANu karavA chedavu kApavuM 1341 ovazvaut chedane 1342 ik niyaMtrakamUrtimAyo: indriyAnA praya thayA-indriyAnI muMjhavaNu tathA AkAra dhAraNa karavA-mUti mAna thavu -mUta thavu gati karavI 1347 prachaMt jJIpsAyAm 1628 3t mAne 1349 sRjat visarge maravuM-prANanA tyAga karavA vikSepa karavA-kevu veravu. veravikhera karavu. gaLI javuM--khAvu'bhAjana karavu akSare| mAMDavA-akSarA ke khIjuM kAMI lakhavuM-lakhavu 39 atikramaNa karavu.-ullaMdhana karavuM--maryAdAne tyAga karavA pIDA karavI vINavuM -rastAmAM ke vanamAM paDelA kAne vA pAkAM kaLAne vINAM puchavuM-jANavAnI icchA karavI saraLa thavuM sarjana karavu bhAMgavu 1350 rujat bhane 1351 bhujat kauTilye vAMkuM thavuM 1352 dumarujat yau sApha karavuM-nahAvuM, khuTavuM pANImAM dukhavu 1312 gaga 1312 zarata mAtrane vAtacIta karavI--jAMja cAvI-uzkerAI javuM 1355 at utsage 1356 jum gatau tyAga karavA pheMkI devuM gati karavI--joDavu Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 siddhahemacaMdrazabdAnuzAsana 157 vs rU58 yurata puNane sukhI thavuM-sukhI karavuM 1359 kaDat made mada kare-karaDA thavu 1360 vRt 9Lane khuza karavuM 1361 tuNat kauTilye vAMkuM thatuNavuM 1362 mRNat hiMsAyAm / hiMsA karavI rUArU sunat rati-karinyorsa gati karavI ane vAMkuM thavuM 1364 puNat zubhe pavitra karavuM-zubha karavuM 1365 muNat pratijJAne jANavuM-pratijJA karavI 1rUda6 zoghavadarAyo: avAja kare, upakaraNa rU5 thavuM-sAdhanarUpa thavuM-upakaraNa karavuM 1rU7 juna 1rU 68 pUrgata bhramane ghumavuM-bhamavuMkya karavuM-phera AvavA-dhurI AvavI 1369 cUtait hiMsAgranthayoH hiMsA karavI tathA guMthavuM-gaMThavuM 1370 Nudata preraNe preraNuM karavI 1371 Sadlut avasAdane khinna thavuM-nirutsAhI thavuM 1372 vidhat vidhAne vidhi pramANe karavuM 1373 juna 1374 surata ja 1375 chupat spaze sparza karavo-ghuvuM-aDavuM aDakavuM 1376 rituM thayuddhahiMsArAnevuM kahevuM, laDAI karavI, hiMsA karavI 1377 tRB 1378 tRmtuM tRnI tapta thavuM- dharAI javuM jarU7 gai 1380 Waq fkAyAm hiMsA karavI 1301 1282 pa ze kaleza karavo-pIDA karavI-phAsa mAravI 1rU8rU muja 1384 nuM baMne gUMthavuM-gaMThavuM-gUMjana kara -gopha karo 1385 3ma 1386 mata pUraNe bharavuM pUruM karavuM 1387 guma 1388 sumaMta zomArthe zobhA karavI-zobhavuM 1286 sumaita the gUMthavuM-graMthanI racanA karavI 1390 lubhat vimohane lobhAvuM-mahAvuM-gUMcAvuM-muMjhAvuM 1391 kurat zabde avAja karavo 132 surata vizvane . mULathI khedavuM -hajAmata karavI 1393 khurat chedane ca chedavuM-kApavuM-kheDavuM tathA mULathI khAdavuM 1rU che gusmImAryAyo: bhayaMkara avAja karavo tathA bhayaMkara kAma karavuM-ghera thavuM-gharavuM Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haima dhAtupATha-artha sAthe 1 1395: purat agragamane AgaLa vumakhare rahevuM 1396 murat saMveSTane vIMTavuM-sArI rIte vIMTavuM 1397 surat aizvarya-dIptyoH ThakarAta bhegavuM-ThAkara thavuM tathA dIpavuM 1318 2 1361 rat pharakavuM-spharavuM 1400 kilat caityakIDanayoH dhoLA thavuM tathA krIDA karavI 1401 ilat gatisvapnakSepaNeSu gati karavI, suvuM-UMghavuM ane pheMkavuM 14.2 hilat hAvakaraNe hAva bhAva karavA-cALA karavA 140rU zi4 1200 vijhata 3che. vINavuM 1405 tilat snehane cIkaNuM thavuM 1406 calat vilasane vilAsa karavo 1407 cilat vasane vasavuM-paDAmAM rahevuM-kapaDuM paheravuM 1408 vilat varaNe ravIkAra karavo-varavuM 1409 milat bhedane bhedavuM-kAMNuM pADavuM-bila karavuM 1410 Nilat gahane gahana thavuM-eka thavuM - thavuM 1411 milat praNe maLavuM bheTavuM 1412 spRzat saMspaze sparza kare 1413 [ 121 kariMta hiMsAcAkU hiMsA karavI-resavuM 1415 virzata pravezane praveza kare 1416 mRzaMt Amarzane sparza karavo-aDakavuM 1417 liza 1418 RSat gato gati karavI 1419 iSat icchAyAm IchavuM 142. miSat sparkhAyAm spardhA karavI-harIphAI karavI, miSa kADhavAM- bAnAM batAvavAM 1421 vRhIt udyame udyama kara-uddhAra karavo 122 vRddhI 1423 tRtI 1424 stRhau 1125 stRRhot hiMsAyAm hiMsA karavI 1426 kuTat kauTilye vAMkA thavuM-kuTilatA karavI 1427 gut purISotsage hagavuM 1428 dhruta gatisthairyayoH gati karavI tathA dhruva thavuM-sthira thavuM 1429 gRt stavane stavana karavuM, vakhANa karavAM-namana karavuM Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaDavA-keDaDa ava siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 1930 dhUta vidhUnane 5-gr-y -se-mA 1431 kucat saMkocane saMkocavuM 1432 vyacat vyAjIkaraNe bAnuM kADhavuM 1433 gujat zabde avAja kara-guMjavuM 1431 ghuTat pratIpAte pratadhAta karo-kheta pamADo 1435 cuTa 1436 chuTa 1437 che -truTa-ghuTa - truTat chedane 1438 tuTat kalahakarmaNi kajiye karavo-kaMkAsa karavo 1439 muTat AkSepapramardanayoH AkSepa karavo-maraDavuM 1440 sphuTat vikasane khIlavuM, kaLI phuTavI-vikasavuM 1441 puTa 1442 luThat saMzleSaNe soTapoTa ya-coTI -mAlina -nA 1443 kuDat ghasane thAya tema khAvuM 1444 kuDat bAlye ca bALaceSTA karavI tathA kaDaTaDa khAvuM 1445 guDat rakSAyAm rakSA karavI 1546 juDat bandhane mAM - pu-le 1447 tuDat tor3ane toDavuM 1448 luDa 1449 thuGa 1150 sthuDat saMvaraNe 1151 buDat utsarge ca tyAga kare, dAna devuM tathA DhAMkavuM 1452 brur3a 1453 jhuDat saMghAte saghAta35 5 1154 duDa 1455 huDa 1456 buDat huma nimajjane 1457 cuNat chedane kApavuM-chedavuM 1458 Dipat kSepe 1459 churat chedane chedavuM-chare mAro-burI calAvavI 1460 sphurat sphuraNe 1461 sphulat saMcaye ca saMcaya karavo tathA sura iti prsmaibhaassaaH| parapada pUruM Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haima dhAtupATha-artha sAthe 14 62 rU. 14 63 phatta rAtre avAja karavo 1464 guraiti udyame udyama karavo vRta kuTAdiH tudAdine piTA gaNa kurAdi pUro 1465 pRD-t vyAyAme udyama karavo-ughoga kara-sakriya thavuM 1466 iMit Adare Adara kare 1467 dhRhat sthAne sthira rahevuM-sthAnamAM rahevuM 14 68 vigeti mayavajhanayo bIvuM tathA cAlavuM-dhrujavuM 14 66 gora 170 zoruti trIre lAvuM 1471 varjitU saha.ge saMga ka-sebata karavI 1472 juSeti prItisevanayoH prIti karavI tathA sevA karavI iti AtmanebhASAH Atmane pada pUruM iti tudAyastito ghAtavaH tuM nizAnavALo cho gaNa pUrA 5 nizAnavALe sAtame rudhAdi gaNa 1473 udhUpI AvaraNe rekavuM, AvaraNa karavuM, ruMdhavuM, vyApIne rahevuM 1474 ripI virecane reca le-bahAra kADhavuM-nikAlavuM 1475 vipI pRthagbhAve juduM karavuM-viveka karavo 1476 yupI yoge jovuM-joDAvuM-saMbaMdha karavo 1477 kSudaMpI saMpeSe pIsI nAkhavuM curacurA karI nAkhavuM 1478 bhidaMpI vidAraNe phADI nAkhavuM-vidAravuM 479 chiTTaipI dvaidhIkaraNe be bhAga karavAe kaTakA karavA-chedavuM-kApavuM 280 pI vitavano dIpavuM-caLakavuM-krIDA karavI 81 ka7vI siAnAvAyo hiMsA karavI ane anAdara karavo phari kamomavAda ubhayapada puru Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdrazabdAnuzA sane 1482 6 saMva saMparka kara-mizraNa karavuM 1483 vRce varaNe varavuM-svIkAravuM 1484 ta 1481 taLuM sone saMkocavuM 1486 bhajaupa Amada ne bhAMgavuM-kharaDI nAkhavuM 1487 ai6 pAnAcaMdArayo: bhegavavuM, pAlana karavuM tathA khAvuM 1488 yaMgara aitriphaLAti vyakta karavuM-spaSTa karavuM, paDavuM-thI teNe gatiSu vagere lagADI cIkaNuM karavuM, kAMtivALuM karavuM AMjavuM, uMgavuM, gati karavI 1489 o vijaipa bhayacalanayoH bIvuM, cAlavuM-caMcaLa thavuM 1490 kRtaip saMveSTane sArI rIte vIMTavuM 1491 undaip kledane bhInuM karavuM-bhivajavuM 1492 ziSp vizeSaNe guNayukata karavuM-vizeSatAvALuM karavuM 1493 pip saMvarNane pIsavuM -surA karavA 1414 dig 14 tR hiMsAyAma hiMsA karavI iti parasmaibhASAH / paramapada pUruM 1496 khidip dainye hIna thavuM-kheda thavo-utsAhahIna thavuM 1497 vidipa vicAraNe vicAra kara-jANavuM 118 Dipi phaoN dIpavuM-caLakanuM __ iti AtmanebhASAH Atmapada pUruM tti sudhArA pitA vAtA: panizanavALo sAtame rudhAdigaNa pura ya nizAnavALe AThame tanAdigaNu 1499 tanUyI vistAre tANavuM-vistAra kare 1500 SaNUyI dAne dAna devuM 1501 san 1502 ulaLathI hiMsAyAma hiMsA karavI-kSata karavuM 1503 RNUyI gato gati karavI 1501 tRNayI adane khAvuM 1505 ghRNUyI dIpto dIpavuM iti ubhayatobhASAH ubhayapada pUruM Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haima dhAtupATha-artha sAthe 1506 vayi yAcane mAgavuM-yAcanA karavI 1507 mayi bodhane jANavuM-dha thavo iti AtmanebhASAH / Abhane pada pUruM kRti tanAra cito dhAtavaH yu nizAnavALo AThame tanAdi gaNa pare nA nizAnavALo navamo cA9i gaNa 1508 DukIMgaz dravyavinimaye kAMI laine badalAmAM paise kharaca-dravyano vinimaya kara-kharIdavuM-levuM-vecavuM 1509 kiMgz bandhane bAMdhavuM 1510 prIMgya tRptikAntyoH tRpti-tRpta thavuM tathA kAMti-abhilASa kare 151 zrIgaz pAke rAMdhavuM-pakavavuM 1512 mIMgA hiMsAyAm hiMsA karavI 1513 yugam bandhane bAMdhavuM 1514 skugaya ApravaNe uddhAraNa karavuM-uddhAra karavo 1515 knagaz zabde avAja karo 1516 dUgaz hiMsAyAm hiMsA karavI 1517 grahIz upAdAne grahaNa karavuM 1518 pUgz pavane pavitra karavuM 1519 lUgaz chedane laNavuM-laNaNI karavI-chevuM-kApavuM 1520 dhUgaz kampane kaMpavuM-dhrujavuM-dhUNavuM 1521 hAtha kAchAne DhAMkavuM 1522 kugara hiMsAyAm hiMsA karavI 1523 gaya varaNe varavuM--svIkAra karavo iti ubhayatobhASAH / ubhayapada pUruM 15ra cAMca dAna hAni thavI-hINuM thavuM-junuM thavuM 1525 roMz gatireSaNayoH gati karavI-cAlavuM tathA reMsavuM-hiMsA karavI 1526 lItha zleSaNe ceTavuM, bheTavuM 1527 blIMz baraNe svIkAra karavo-varavuM 1528 lvIz gato gati karavI Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 112 130 161 hiMsA karavI hiMsAyAm 1532 pRza pAlanapuraNayoH pAlana karavuM tathA pUruM karavuM 1133 vRz bharaNe bharaNapoSaNa karavuM 1534 bhRya bharjane ca bhujavuM-zekavuM-caNuM vagere zakyA tathA bharaNapoSaNa karavuM 1535 dRz vidAraNe phADI nAkhavuM-cIrI nAkhavuM-vidAravuM 1536 jaza vayohAnI gharaDA thavuM 1557 nRzU naye laI javuM 1538 gA zabde avAja karo 1539 R5 gatI gati karavI vat pvAdiH / kayAdi gaNanA paTAgaNa vAdi gaNa pUre vat lvAdiH / kathAdi gaNane paTAgaNa vAdi pare 1540 jJAMz avabodhane 1551 kSiSya hiMsAyAm hiMsA karavI 1542 brIzU varaNe varavuM-svIkAra karavo 1543 bhrIMza bharaNe bharaNapoSaNa karavuM 1544 heThazu bhUtaprAdurbhAva thayela padArthane prAdurbhAva thavo 1545 mRDaz sukhane sukhI karavuM 1146 abdha vimocanapratidAyo mukta karavuM tathA sAme harSa thavo 1547 mandhath viloDane mathavuM-valAvavuM 1548 grantha saMdarbha guM thavuM athavA gaMThavuM 1549 kunthara saMkleze kuleza karavo:kha devuM 1550 mRDazU kSode curo karavo 11 sudha[ roSe roSa karo 1552 bandha' bandhane bAMdhavuM 1553 zubhaz saMghalane khaLabhaLavuM-Abha thavo jANavuM Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hama dhAtupATha-artha sAthe 47 1551 gam 1555 tubham hisASAma sA vI 1556 savAra Thazavat thala padArtha ne prAdurbhAva tha 1557 klizora vivAdhane ise 423|-du:mhe 1558 azAra bhojane bhUjana karavuM 1559 iSaza bhAbhIkSNye vAraMvAra karavuM 1560 viSaz viprayoge viyoga thavo 1561 puSa 1562 pluSa sneha- yI 5, 7 , 27-mara secanapUraNeSu 1563 muSaz steye cArI karavI 1564 puSaza puSTI puSTa thavuM 1565 kuSaz niSkarSa bahAra kADhavuM 1566 dhraz umche vINavuM iti parasmaibhASAH / paraupada pUruM 1567 buG th sambhako sArI rIte sevA karavI iti AtmanebhASAH / mAmana puru iti kyAdayaH zito dhAtavaH zanizAnAjonamI yA gae puure| chehala athavA dasame nizAnavALo curAdi gaNa 1568 curaNa steye corI karavI 1569 pRN pUraNe puravuM-karavuM 1570 ghaNa sravaNe 2-253-sava-nyu 1571 zvalka 1572 balka bhASaNe mosa 1573 naka 1574 pakSaNa nAzane nAza 42 / 1575 caka 1575 cukSaNa vyathane vyathA 42vI 1577 TakuN bandhane bAMdhavuM 1578 arkaNa stavane stuti karavI-vakhANa karavAM 1579 piccaNa kuTTane karavuM-pacA kADhavA 51. paNa vistAre vistAra karavo 581 mlecchaNa mlecchane na samajAya evuM bolavuM-anAryabhASA belavI 582 arjaNa balaprANanayoH baLavAna thavuM ane prANa dhAraNa karavA Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddha hemacaMdrazabdAnuzAsana 1583 tuju 1584 pijuNa hiMsA- pAna-hisA 42vI, saNavAya, hana / baladAnaniketaneSu . he, nivAsa 42ve| 1585 kSujuNa kRccha jIvane 4 sAthe 71 1586 pUjaN pUjAyAm pUjA karavI 1587 gaja 1588 mArjaN zabde gAjavuM tathA mAMja-zabda karavo 1589 tijaN nizAne / tejasvi karavuM-dhAra kADhavI 1590 vaja 1591 vrajaNa mArgaNa- bANano saMskAra karavo-bANane sApha karavuM saMskAragatyAH tathA gati karavI 1592 rujaN hiMsAyAm hiMsA karavI 1593 naTaNa avasyandane patita 2-nAye pA 1594 tuTa 1595 cuTa 1596 cuTu ta -nyuTa-che 1597 chuTaN chedane 1598 kuTTaNU kutsane ca niMdA karavI tathA kaTavuM chedavuM 1599 puTTa 1600 cu 1601 nAnA :-ma65 ya ghuTTaN alpIbhAve , 1602 puTa 1603 muTaNa saMcUrNane yUe 42 1604 aTTa 1605 smiTaNa anAdare anAha2 42v| 1606 luNTaNa steye ca lUMTavuM-corI karavI tathA anAdara kare 1607 sniTaNa snehane sneha rAkhavo cIkANuM karavuM 1608 ghaTTaNa calane cAlavuM-gati karavI 1609 khaTTaNa saMvaraNe DhAMkavuM 1610 SaTTa 1611 sphiTTaNa hisAyAm hiMsA 42vI 1612 sphuTaN parihAse parihAsa kara-mazkarI karavI 1613 koTaNa varNane varNana karavuM-kIrtana karavuM 1614 vaTuNa vibhAjane vAMTavuM-vaheMcavuM-vibhAga karavo 1615 ruTaNa roSe / roSa kara 116 zaTha 1617 zTha 1618 sApha karavuM-saMskAra kare tathA gati karavI ___ vaThuNa saMskAra-gatyoH 1619 zuThaNa Alasye ALasu thavuM. 162. zuThuNa zoSaNe sUkAvuM-sUkavavuM-zoSaNa karavuM 1621 guThaNa veSTane vIra- muMga 1622 laDaNa upasevAyAm upasevA karavI-lAlaDAvavAlAlanapAlana kaccha Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hema dhAtupATha-artha sAthe 1623 sphuDaNa parihAse mazkarI karavI-parihAsa karavo 1624 olA utkSepe uchALavuM-uMce pheMkavuM 1625 pIDaN gahane pIDavuM 1626 taDaNa AghAte tADana karavuM 1627 khaDa 1628 khaDuNa bhede me 42ve-is-nA 1629 kaDuN khaNDane ca . khAMDavuM tathA bheda karo 1630 kuDaNa rakSaNe rakSaNa karavuM 1631 guDaNU veSTane ca vaTavuM tathA rakSaNa karavuM 1632 cuDuNa chedane chedavuM 1633 maDaN bhUSAyAm mAMDavuM-zebhA karavI 1634 bhaDuNa kalyANe kalyANa karavuM 1635 piDuNa saGghAte piMDarUpa thavuM-samUharUpa thavuM 1636 IDaNa stutI stuti karavI-vakhANa karavAM 1637 caDuNa kope hai|5 423|-pry ya 1638 jur3a 1639 cUrNa 1640 varNaNa prernn| 72vI-pIsa preraNe 1641 cUNa 1642 tUNaNa saMkocane saya 423||-tuushu 1643 zraNaN dAne dAna devuM 1645 pUNaNa saMghAte samUharUpa thavuM 1645 cituNa smRtyAm yAda karavuM 1646 pusta 1647 bustam Adara kara tathA anAdara karavo AdarAnAdarayoH 1648 mustaN saMghAte samUha rU5 thavuM 1649 kR taNa saMzabdane kIrtana karavuM-prakhyAta karavuM 1650 svarta 1651 pathuNa gtii| gati 121 : 1652 zrathaNa pratiharSe sAme harSa karo 1653 pRthaNa prakSepaNe 3 -hara nAma 1654 prathaNa prakhyAne prakhyAti karavI 1655 chadaNa saMvaraNe dis 1656 cudaN saMcodane preraNuM karavI 1657 miduN snehane cIkaNuM karavuM-snehayukta thavuM Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 1658 gurda niketane nivAsa karavo 1659 chardaNa vamane vamana karavuM-ulaTI karavI 1660 budhuNa hiMsAyAm hisA karavI 1661 vardhA chedanapuraNayoH vAda-che tathA pUra-na:1662 gardhaN abhisAkSAyAm sAlaya rAmavI-sikSA-271-72vI 1663 bandha 1664 badhaNa saMyamane bAMdhavuM kAbumAM rAkhavuM-saMyama kare 1665 chapuNa gato gati karavI 1666 kSapuNa kSAnto kSamA karavI-sahana karavuM 1667 STUpaNa samucchAye yA ya 1668 DipaNa kSepe 1669 halapaNa vyaktAyAM vAci 25Ta mos| 1670 Dpu 1671 DipuN saMghAte samUha 35 yapu-megA ya 1672 zUrpaNa mAne mApa karavuM-sUpaDuM bharIne mApa karavuM 1673 zulbaNU sarjane c| sajana karavuM --pedA karavuM tathA mApavuM 1674 Dabu 1675 DibuNa kSepe / 1676 sambaNa sambandhe saMbaMdha rAkho 1677 kukhuNa AcchAdane DhAMkavuM 1675 lubu 1679 tubuNa aIne pIDA karavI 1680 purvaN niketane nivAsa karavo. 1681 yamaNa pariveSaNe pArasayu, vAyu 1682 vyayaNa kSaye kSaya thavo, vyaya thavo 1683 yatraNa saMkocane saMkeca karavo 1684 kudruNa anRtabhASaNe moTu mola- mola 1685 zvabhraNa gatI gati karavI 1686 tilaNa snehane snehavALA thavuM-cIkaNuM thavuM 1687 jalaNa apavAraNe saMtAI javuM-adazya thavuM athavA aMdara dhAraNa 2 1688 kSalaN zauce 5pANa-dhau-yomu 42 1689 pulaNU samucchAye UMcA thavuM 1690 bilaN bhede bheda karo 1691 talaNa pratiSThAyAm sthApavuM Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hama dhAtupATha-artha sAthe 1692 tulaNa unmAne tALavuM 1693 dulan utkSepe pheMkavuM-UMce pheMkyuM-UchALavuM 1991 bulaNa nimajjane baLavuM, pANImAM praveza kare-pANumAM DubakI mAravI 1695 mUlaNU rohaNe UgavuM 1396 kala 1697 kila 1698 viTA phare 1699 palaNa rakSaNe pALavuM-rakSA karavI 1700 ilaN preraNe preraNuM karavI 1701 balaNa bhRtI nokarI karavI 1702 sAntvaNa sAmaprayoge zAMta pADavuM-sAMtvana devuM 1703 dhUzaNa kAntIkaraNe kAMtiyukta karavuM-suzobhita karavuM 1704 liSaNa zleSaNe cuMTavuM-bheTavuM 1705 lUSaNa hiMsAyAm bhUsavuM-hiMsA karavI 1706 ruSaNa roSe roSa karavo 1707 pyuSaNa utsarge tyAga karavo 1708 pasuNa nAzane nAza karavA 1709 jasuNa rakSaNe rakSaNa karavuM-sAcavavuM 1710 pusaN abhimardane kacarI nAkhavuM-dabAvI devuM 1711 guNa 171 2 1713 hiMsA karavI jasa 1714 barhaNa hiMsAyAm 1715 lihaNa snehane sneha karo 1716 prakSaNa mlecchane aspaSTa belavuM 1717 bhakSaNa adane khAvuM-bhakSaNa karavuM 1718 pakSiNa parigrahe parigraha karavo-pakSa kare 1719 lakSINa darzanAMkanayoH jevuM tathA nizAna karavuM-AMkavuM gaH avire ALiH A lakSI dhAtu ubhayapadI che. ahIthI mAMDIne lakSiNa sudhInA badhA dhAtuo vizeSa prakAranA marthanA suyA che. 720 zALa mAravAhiniyoganenu mAravuM, khuza karavuM-tuSTa karavuM, tathA tejadAra karavuM-dhAra ke aNI kADhavI tathA hukama karo. Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para. siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana bhedavuM 1.721 cyuNa sahane sahana karavuM 1722 bhUNa avakalakane mizra karavuM 1723 bukkaNa bhASaNe bhasavuM-bhuMkavuM 1724 raka 1725 laka 1726 / cAkhavuM-AsvAda kare raga 1627 lagaNa AsvAdane 1728 liguNa citrIkaraNe citra kADhavuM-citaravuM 1726 ane carcA karavI-bhaNavuM 1730 aJcaNa vizeSaNe vizeSatA karavI-kaI guNano vadhAre kare 1731 mucaNa pramocane chuTuM karavuM-mukta karavuM. . 1732 arjaNa pratiyatne koI padArthane sAruM karavA mATe pharI pharIne yatna karavo-arcana karavuM-kamAvuM-upArjana 1733 bhajaNa vizrANane pakavavuM-pakAvavuM 1734 ghaTa 1735 sphuTaNa bhede 1736 ghaTaNa saMghAte saMghAta rU5 thavuM. 1737 kaNaNa nimIlane AMkha mIMcavI-kANuM thavuM. (caryAzva) je dhAtuo hiMsArthaka jaNAvelA che te badhAne curAdigaNamAM paNa samajavA, ghAtatiA rdi-dinacatti vagere eTale e hisAthe dhAtuo je gaNanA mULa hoya te pramANe rUpa thAya ane surAdigaNa pramANe paNa rUpa thAya. 1738 yatA nikAropaskArayoH kheda pamADa-kheda kara, laI levuM, DhAMkavuM pratibiMbita thavuM 1738 nirazca pratidAne nirA-nira sAthe yata dhAtu hoya to tene artha "devuM cUkavavuM" samaja 1731 zakanuM kavara- mANAviyoH "zabda" dhAtu jyAre upasarga sahita heya tyAre tene atha-bhASA-bhASaNa karavuM tathA AviSkAra karavo-pragaTa karavuM-thAya che. 1740 daN AkSavaNe TapakavuM-jharavuM ke suvuM 1741 ADaH krandaNa sAtatye "A sAthe traNa dhAtune artha satata pravRtti karavI 1era vaLa caDhAne asvAda le-cAkhavuM-cATavuM Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haima dhAtupATha-artha sAthe pa3 1743 mudaN saMsage saMsarga karo-saMbaMdha karavo 1741 zradhaNa prasahane harAvavuM-parAbhava karavo-parAjya karo 174. kRpaNa avakalkane mizra karavuM-bheLavavuM tathA samartha thavuM 1746 jabhuNa nAzane nAza kara 1747 amaNa roge roga thavo 1748 caraNa asaMzaye zaMkArahita thavuM-nirNaya karavo 1719 pUraNa ApyAyane pUra-savu-vadha 1750 dalaNa vidAraNe vi -pu-yAkhu-23 1751 divam ardane pIDA karavI 1752 paza 1753 paSaNa bandhane bAMdhavuM 1754 puSaNa dhAraNe dhAraNa karavuM 1755 dhuSaNa vizabdane vividha prakArano avAja kare 1795 AD:: kande '' saathen| 'dhupa' yAtuno atha ' ghAtuna / je che eTale "satata pravRtti karavI ema che. 1756 bhUSa 1757 tasuNa alaMkAre zAmA 42vI- 12 42ve| 1758 jasaNa tADane tADana karavuM 1759 saNa vAraNe za-vA-gAva 1760 vasaNa snehachadAvaharaNeSu sneha karavo-cIkaNuM karavuM chedavuM ane mAravuM 1761 dhrasaNa utkSepe 6 - ye -dA 1762 prasaNa grahaNe grahaNa karavuM pADavuM -jema sUryagrahaNa, caMdragrahaNa 1763 lasaNa zilpayoge zilpakAma karavuM-kArIgarI karavI 1764 arhaNa pUjAyAm pUjA karavI 1765 mokSaNa asane 1766 loka 1767 tarka 1768 raghu 1769 laghu, 1770 loca 1771 vicha, 1772 anu, 1773 tuju, 1774 piju, 1775 laju, 1776 luju 1777 bhanu, 1778 paTa, 1779 puTa, 1780 luTa, 1781 ghaTa, 1782 ghaTu, 1783 vRta, 1784 putha, 1785 nada, 1786 budha, 1787 gupa, Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 1788 dhUpa, 1789 kupa, 1790 cIva 1791 dazu 1792 kuzu 1793 trasu, 1794 pisu 1795 kusu, 1796 dasu, 1797 baha, 1798 vRhu 1799 valha, 1800 ahu. 1801 bahu, 1802 mahuN bhAsArthAH iti parasmaibhASA: 1803 yuNi jugupsAyAm 1804 guNi vijJAne siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana Asavu-dIpa-yajamvu 1805 vaMviNa pralambhane 1806 kuTiNa pratApane 1807 madiN tRptiyoge 1808 vidiNa cetanAkhyAnanivAseSu 1818 niSphiNa parimANe 1819 tarjiNa saMtaja 1820 kUTiN apramAde 1821 truTi chedane 1822 zaThiN zlAghAyAm 1823 kUNi saMkocane 1824 tUNiNa pUraNe 1825 NiN AzAyAm 1826 citiN saMvedane paraskrepa pUru ghRNA karavI--ni'dA karavI lAvu --vizeSa lAguvudu - vividha-lavu 1809 maniN stambhe 1810 bali 1811 bhaliN AbhaNDane ni3pazu du 1812 divi parikUjane 1813 vRSiNa zaktibandhe 1814 kutsi avakSepe 1815 lakSiNa Alocane 1816 hiSphi 1817 kiSkiN hiMsAyAm hiMsA gayuM tapAvavu tRptivALA thavuM--sa MtASa anubhavavA anubhavavu', kahevu' ane nivAsa karavA ara avA-bhAna 32 - thavu avyakta zabda karavA-zabda karavA zakti prApta karavI niMdA karavI vicAra karavA-AlAyana karavu' vI parimANu hevu taja na karavu apamAna karavu pramAda na karavA-kriyAzIla rahevu tADavuM-chedavu vakhANa karavAM, saphAcavuM-sakAca pAmavA pUravuM-bharavu AzA rAkhavI anubhavavu' Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haMma dhAtupaTha-atha sAthe 1827 sa 1828 mauiLa ane pIDA karavI 182 kavi 1830 dipi 1831 ___ Dampi 1832 Dimpi 1833 Dimbhi 1834 DimbhiNa saMghAte saMghAtarUpa thavuM 1830 syamiNa vitake taka karo-vizeSa tarka karo 1836 mid Ane kharAkheTAne vicAra karava-vizeSa Alocana - ciMtana karavuM 1837 kusmiNa kusmayane agya rIte hasavuM 1838 jUrin rathane udyama karavo 1839 tantriNa kuTumbadhAraNe kuTuMbanuM dhAraNa karavuM-kuTuMbanI vyavasthA karavI-taMtra goThavavuM 1840 mantriNa guptabhASaNe gupta vAta karavI-kAI na jANe tema maMtraNa vicAra-karavo 1841 jiLa chAyAbU meLavavAnI IcchA karavI 1842 pazin haLavaNI; grahaNa karavuM tathA cUMTavuM-bheTavuM 1843 daziNa daMzane daMza devo-karaDavuM 1844 dasim darzane ca jevuM ane daMza devo 1845 bhatsiNa saMtarjane tirarakAra kara-tajana karavuM 1846 yakSiNa pUjAyAm pUjA karavI iti AtmanebhASAH atmane pada pUru ahIMthI je dhAtuo zarU thAya che te badhA adana che- cheDe AkAravALA che 1847 A rakSaNe nizAna karavuM AMkavuM 1858 kare tane jovuM 1841 guNa 180 3:Na tAyAm sukhI thavuM ke dukhI thavuM 181 nA vALavo sthApita karavuM tathA nizAna karavuM 1852 aghaNa pApakaraNa pApa karavuM 1853 rakSaNa pratiyatne pharI pharIne yatna karavo-racanA karavI 1854 sUSaNa paizUnye caDI khAvI 18paNa mAgar vRzvini bhAga karavA-ja karavuM Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 1856 samAga vItisevanathI prIti rAkhavI ane sevA karavI 1857 1858 4nu prajArAne prakAzavuM-prasiddha karavuM 1859 kuTaNa dAhe baLavuM-bALavuM 1860 paTa 1861 vaTaNa granthe guMthavuM-gaMdavuM 18 da2 leTamAM mAne bhakSaNa karavuM-vIMTavuM 1822 phora lekhe 1864 pu. saMta saMsaga karavo-saMbaMdha karavo 1865 vaTuNa vibhAjane vibhAga karavo-vAMTavuM 1866 rAya 1867 zvALa samApane sAruM belavuM-sArI rIte bolavuM 1868 daNDaN daNDanipAtane daMDa paDa-daMDavuM-sajA karavI sajA mATe kaI Upara lAkaDI paDavI 1869 vraNaNa gAtravicUrNane zarIra kharAba thavuM-zarIramAM ghArAM-cAMdAM paDavA-traNa thavAgaDagumaDAM thavA 1870 varganuM vargajiyAtAjInavane varNa kriyA-varNana karavuM athavA raMgavuM vistAravuM, guNa kahevA-vakhANa karavA athavA dheALuM pILuM rAtuM ema kahevuM 1871 parNaNa haritabhAve lIlA raMgavALuM thavuM-lIlA raMgavALuM karavuM 1972 karNaNa bhede bhedavuM 1873 tUNaNa saMkocane saMkocavuM-saMkoca thavo 1874 gaNaNa saD-khayAne gaNavuM-saMkhyA karavI 1875 kuNa 1876 guNa 1877 AmaMtraNa ApavuM-AmaMtraNa-gUDhavacanaketg AmantraNe gUDhakti 1878 pataNa gatI vA gati karavI 1879 vAtaNa gatisukhasevanayoH gati karavI tathA sukha sevana karavuM-AnaMda karavo-majamA karavI 1880 kathaNa vAkyapravandhe kehavuM-vAgyo bolavAM-kathA karavI 1881 zrathaN daurbalye dubaLa thavuM -zithila thavuM 1882 choLa ghIvarane cheda karo-be TukaDA karavA 1893 naLa sarve garjanA karavI 1884 gadhaLu pasaMhAra AMdhaLuM banavuM -AMdhaLuM karavuM 1885 stanaN gaje garjanA karavI Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1886 dhvanaN zabde 1887 stena cauye 1888 UnaN parihANe haMsa dhAtupATha atha sAthe avAja karavA ArI karavI 1889 kRpaNa daula 1890 rUpaNU rUpakriyAyAm 1891 kSupa 1892 lAbhaNu preraNe 1893 bhrAmaNU krodhe 1894 gomaNa upalepane 1895 sAmaNU sAntvane 1896 zrAmaNU AmantraNe 1897 stomaNa zlAghAyAm 1898 vyayam vittasamutsarge 1899 sUtraNU vimocane 1900 mUtraNa pralavaNe 1601 vAra 1602 sIn mesamAptI 1602 1104 -tranuM kRSice 16-kha vimaLa citrakriyA vize: 1906 chidraNa bhede 1907 mizraNa saMparcane 1908 varaNa IpsAyAm 1909 straraNa AkSepe 1910 zAraNa dauSalye 1911 kumAra kIDAyAm 1912 kala saMkhyAnagatyoH 1913 zIlaNa upadhAraNe 1914 bela veja 1111 sthaLa pUro 1916 pakyU lagagapavanayoH K 57 hIssuM karavuM U chu karavuM -UNavu duH`La thavu sikkA pADavA athavA rUpa batAvavuM preraNA karavI athavA duravaNI ApavI krodha karavA lepa karave-chANu lIpavu -gAra karavI zAMti ApavI-sAMtvana Apavu.-khuza karavuM Ama traNa karavu zlAdhA karavI--vakhANunu dhananA kharca karavA-dhananA vyaya karavA gu thavu athavA gaThavuM, vistAravALI hakIkatane sakSepamAM gu thavI Tapakavu-mUtaravu pAra pAmavA-kramanI siddhi pAmavI-karmInI samApti thavI-puruM karavuM-kAMThe khAvavuM DhIlA thavu citarannu'-citra DhAratru tathA kadAcit jovu - kadAcit najara karavI bhedavuM-ddhi karavuM mizra karavuM-saparka karavA prAptinI icchA rAkhavI-varaNu karavuM AkSepa karavA dukSmaLa thavu phrIDA karavI--ramata ramavIkumAra DAvu saMkhyA karavI--gaNuvuM tathA gati karavI abhyAsa karavA Teva pADavI athavA paricaya karavA upadeza deve-upadeza ApavA ApI nAkhavuM tathA sApha karavuM Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 1917 aMzaNa samAdhAte vibhAga kara-bhAga pADavA 1918 paSaNa anupasargaH upasarga lagADayA vinA A dhAtuno prayAsa karava, uSa eTale bAMdhavuM 1919 gaveSaNa mAgaNe gotavuM gavaSaNu karavI 1920 mRSaNa kSAntI sahana-karavuM kSamA rAkhavI. 1921 rasaNa AsvAdanasnehanayoH rasa levo-rasanuM AsavAdana karavuM-svAda levA tathA sneha kara-cIkaNuM karavuM 1922 vAsaNa upasevAyAm vAsita karavuM 1923 nivAsaNa AcchAdane DhAMkavuM 1924 cahaNa kalkane ThagavuM-daMbha kara-DhAMga kare 1925 mahaNa pUjAyAm pUjA karavI 1926 rahaNa tyAge tyAga kare-tajavuM 1927 rahuN gatI gati karavI 1928 spRhaNa IpsAyAm prAptinI icchA karavI 1929 rukSaNa pArudhye lukhA thavuM-kaThora thavuM iti parasmaibhASAH / akArAMta dhAtuonuM paramapada pUruM - akArAMta AtmAnapadI dhAtuo 1930 mRgaNi anveSaNe anvaSaNuM karavI-gotavuM-zodhavuM 1931 arthaNi apagacane / yAcanA karavI 1932 padaNi gatI gati karavI 1933 saMgrAmaNi yuddhe saMgrAma karavo-laDAI karavI 113 jUna 15rUSa vana vikAnta zuravIratA batAvavI-parAkrama karavuM 1936 satraNi sandAnakriyAyAm niraMtara dAna ApavuM 1937 sthUlaNi parivahaNe puSTa thavuM-jADA thavuM 1938 garvaNi mAne ahaMkAra karavo-garva karo 1939 gRhaNi grahaNe grahaNa karavuM 1940 kuhaNi vismApane vismaya pamADa-Azcarya pamADavuM iti AtmanebhASAH adaMta dhAtuonuM Atmane pada pUruM Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hama dhAtupATha-artha sAthe bAlavuM 1941 yujaN saMpardhane . mizra karavuM-saMparka karo 1941 lIN dravIkaraNe pravAhI karavuM 1943 mINa mano manana karavuM 1944 zrIgaNa tarpaNe khuza karavuM-tRpti-tapta thavuM-saMtoSa tha 1945 dhUgUNa kampane 5-dhU -dhru 1956 gaNa AvaraNe AvaraNa karavuM-DhAMkavuM 1957 jaNa vayohAnI jIrNa thavuM-gharaDA thavuM 1918 cIka 1949 zIkaNa bhAmarSaNe 250 433|-m 1950 mArgaNa anveSaNe dhavuM-gaveSaNa karavuM-gotavuM 1951 pRSaNa saMpardhane mizra karavuM saMparka karo 1952 ricaN viyojane ca juduM paDavuM ane mizra karavuM 1953 vacaNa bhASaNe 1954 arpiNa pUjAyAma pUna karavI 1955 jaNa varjane chorI 1956 mRjauN zaucAlaha-kArayoH sApha karavuM tathA zobhA karavI 1957 kaThuNa zoke zeka karavo 1958 dhanya 1959 granthaNa saMdarbha mAdha-suya-2yanA 42vI 1960 Rtha 1961 ardiNa hiMsAyAm hisA 42vI 1962 zrayaN bandhane ca bAMdhavuM ane hiMsA karavA 1963 vadie bhASaNe bAlavuM 1961 chadaNa apavAraNe da 1965 bhAsadaNa gatI 'maa'saathen| 'sahayAtuna gatimaya smnv| 1966 chadaNa saMdIpane bALavuM 1967 zundhiNa rAkhau zurU 727 1968 tanUNa zraddhA''pAte vizvAsa na rahevo Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 1168 upasargAt dedhye tana dhAtu upaga sAthe hoya te tema laMbAI artha kare 1969 mAnaN pUjAyAm pUjA karavI-mAna ApavuM-Ara karavo 1970 tapiNa dAhe. bALavuM 1971 tRpaNa prINane khuza karavuM 1972 AplaNa lambhane prApta karavuM-lAbha meLavavo 1973 bhaiN maye bIvuM 1974 IraNa kSepe pheMkavuM 1975 mRSiNa titikSAyAm sahana karavuM 1976 ziSaNa asarvopayoge upayogamAM na AvavuM-bAkI rAkhavuM 1976 vipUrvA atizaye ziSa dhAtu ne "vi upasarga lAgyo hoya to vizeSa atizaya"- artha thAya che. 1977 juSaNa paritakaNe vizeSa tarka karavo 1978 dhRSaNa prasahane parAbhava kare 1979 hisuNa hisAyAm hiMsA karavI 1980 garhaNa vinindane niMdA karavI 1981 SahaNU marSaNe sahana karavuM vahulametannidarzanam o je dhAtuo jaNAvela che te aMge bahalama samajaivuM eTale AthI paNa vadhAre dhAtuo hoI zake ema samajavuM. vRtayugati pamaimAvA curAdigaNane paTAgaNa yujAdigaNanuM parapada pUruM pura niro ghAva NanizAnavALe dazame cuzadi gaNa pUre rUsyAvAmijAnunaH A pramANe AcArya zrI hemacara sUrIzvara A dhAtuone potAnI smRti pramANe jaNAvelA che. Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haima dhAtupATha-artha sAthe virA' vagere laukika dhAtuo nIce pramANe che 1 kalavi vicchAyIbhavane kAMti vagaranuM thaI javuM, jhAMkhuM paDI javuM. athavA chAyI vagaranuM thavuM 2 kSIc kSaye kSaya pAmavo. nAza tha. 3 mRgac anveSaNe tapAsa karavI, zedha karavI. keTalAka mU vagere sautradhAtuo (AcAryazrIe mULasUtramAM je dhAtuo jaNAvelA che te sautra dhAtuo kahevAya). 1 stambhU 2 stambhU re nyU ra mU roSanA redhavuM, zekavuM. ja che riyANAmAcApo che sAmAnya kriyA' evo artha keTalAka mAne che; bhanekArtho ayam anye bIjAe kahe che ke A dhAtu "ane kAryaka che. kayA aneka arthanuM e spaSTa karyuM nathI. 6 ju gatau gati karavI, gvAdigaNamAM Atmane padamAM g (146) dhAtu Apalo che paNa prastuta dhAtu paraupadI jaNAya che e tenI vizeSatA che. hU Adi gaNa bhAjapa sUtramAM je kaNaMDavAdigaNane nirdeza karela che te dhAtuo A pramANe che. 1 jAviLe caLa AvavI, khaMjavALa AvavI. 2 mahIrU, paDo pUjAyAca vadhavuM, pUjA karavI. rU ALI - zeSa-igayo rAza karavo, zaramAvavuM lAjavuM. Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 4 ve- varce pUrvamA sthAne luccAI karavI, pUrvabhAva-pUrvanI kriyA (3) ane sva-sUvuM athavA svapna AvavuM. 5 lAi. veda-vat verU dhAtunA athanI peThe artha samajavo. 6 mantu roSavemanasyayoH roSa karava, aNabanAva. 7 valgu mAdhurya-pUjayoH madhuratA, pUjA karavI. 8 asu mAnasopatApe mAnasika saMtApa. 9 veda 10 lATa vei-vat re dhAtunA arthanI peThe artha. 11 liTa alpArthe kutsAyAca the, niMdA karavI. 12 loT dIptI dIpti-dIpavuM. 13 uram aizvarya aizvarya, svAmIpaNuM 14 uSas prabhAtIbhAve prAta:kALa co. 15 irasa IrSyAyAma IrSA karavI. 16 tiram antaddhau saMtAI javuM-chupAI javuM. 17 iyam 18. imam 19 payas 20 as prasRto phelAvuM, prasaravuM. 21 sambhUyasa prabhUtabhAve rara kula)vavuM varitApa-parivALo. paritApa thavo, paricaryA karavI. 23 surajJa ra4 minna vidizAAna cikitsA karavI, rAgane upAya karo. 25 bhiSNaka upasevAyAm najIka rahIne sevA karavI 26 rehA kAkA-bApAno zlAghA karavI, vakhANa karavA ane AsAdana prApta karavI. Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haima dhAtupATha-artha sAthe 27 chellA vastrANa no vikAsa karavo ane khalita thavuM-bhUla thavI. 28 elA 29 velA 30 kelA 31 khelA vilAse vikAsa karavo. khelavuM. 32 godhA 33 medhA AzugrahaNe buddhi hevI, keIpaNa vAtane jadI samajavI. 31 magadha pariveSTane cAre taraphathI vIMTavuM. 35 iradha 36 iSudha zaradhAraNe bANane dhAraNa karavuM. 37 puma() kSepa phekavuM 38 sukha 39 du:kha takriyAyAm / sukha-sukhI thavuM, duHkha-duHkhI thavuM. 40 agada nirogatve ghara eTale rega, agaDha eTale arega-nirogI paNuM, niga karavuM. 41 gadgada vAkUskhalane gadgad thavuM, bolatAM belatAM khalita thavuM. 42 taraNa 13 varaNa gatI gati karavI, 44 uraNa 45 turaNa tvarAyAm tvarA karavI, jaladI karavI. 46 puraNa gatau gati karavI. 17 bhuraNa dhAraNa-poSaNa-yuddheSu dhAraNa karavuM, piSaNa karavuM ane yuddha karavuM. 8 3La (3) mati-vaucA buddhi hevI, tathA corI karavI, 19 bharaNa prasidvArtha: prasiddha thavuM. 10 tapusa 51 tampasU dukhA: dukhI thavuM. 2 arara ArAkarmaNi Ara veMcavI, 3 sapara pUjAyAm pUjA karavI, Adara kare. 4 samara yuddhe yuddha karavuM. iti kaNDUvAdaya ka Adi gaNu pUre Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 1. andolaNa 2 prei-kholaNa andolane 3 vIjaNa vIjane 4 rikhilikhe: samAnArtha: hIMcakavuM. paMkhe vIja. A traNa dhAtu akArAnta samajavA. rikhi dhAtuno artha jilla jevo samajo. "jia' eTale lakhavuM. kaMpavuM, leDavuM.. vinAza, nAza thavo. 5 lula kampane 6 culumpa vinAze sAthe dhAtupATha saMpUrNa Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahema zabdAnuzAsana (laghuvRtti) khaMDa 2 " no paricaya A bIja khaMDamAM pAMcamA, chaThThA ane sAtamA a ne samAveza karavAmAM Avela che. tathA jene upaga trIjA adhyAyanA trIjA pAdathI mAMDIne pAMcamA adhyAyanA aMta sudhI thAya che evA 1982 dhAtunA tathA bIjA sautra dhAtu vagere dhAtunA saMgrahavALo dhAtupATha paNa A vyAkaraNane cheDe ApavAmAM Avela che. pAMcamA adhyAyanA cAre pAdamAM be hakIkata Avela che eka to dhAtune lAgatI vartamAna vagere vibhaktio kayA kayA kALamAM vaparAya che. bIjI, dhAtune judA judA pratyaya lagADI kevAM kevAM nAme pedA karI zakAya che. A uparAMta sa baMdhaka bhUtakRdaMta banAvavA sAru je je pratye vaparAya che tenI savistara prakriyA Apela che ane hetvartha kRdaMta banAvavAnI paNa pUrI prakriyA AvI gaI che. A pachI chaThThA ane sAtamA A bane adhyAyamAM nAmane judA judA pratye lagADI judA judA arthanA sUcaka vividha nAme pedA karI zakAya che. chellA sAtamA adhyAyane aMte graMthakAre vyAkaraNamAM vaparAtI keTalIka paribhASAmAM samajAvela che tathA chellA eka sUtramAM aMtima maMgaLa rUpe "samartha pada vAparI padavidhinuM sAmarthya batAvI sAtame adhyAya pUro karela che. ane saMskRta vyAkaraNanI samApti karela che siddhahema zabdAnuzAsana (laghuvRtti) khaMDa 2 rU. 38-00