________________
૪૮૫
લઘુવૃત્તિ-સપ્તમ અધ્યાય-ચતુર્ય પાદ
देवतानाम् अत्वादौ ॥७॥४॥२८॥ ળિતિ તદ્ધિતના પ્રત્યય લાગ્યા હોય ત્યારે દેવતાવાચક શબ્દો જે સમાસમાં આવેલા હોય તે સમાસમાં મા વગેરે થવાનો પ્રસંગ (જુઓ રાજ૧ થી રૂારા દા) આવે ત્યારે પૂર્વપદની અને ઉત્તરપદની વૃદ્ધિ થાય છે. મનિષ્ઠ વિપુલ રેવતા બચ=ગરિન+વિદg=માના નવમ્ સુમુ-અગ્નિ અને વિષ્ણુ
જેને દેવતા છે. એવું સૂકત. આ પ્રયોગમાં પ્રારા ૧ સૂત્રથી રૂારાજા સૂત્ર સુધી ના સૂત્રે દ્વારા “ગાકારનું વિધાન થયેલ છે. ગ્રાહ્મઝગાવથH-બ્રહ્મપ્રજાપતિ જેને દેવતા છે. – આમાં મા થવાનો પ્રસંગ ન હેવાથી આ નિયમ ન લાગે.
ગાતો જોઈ શકાર કિતિ તદ્ધિતના પ્રત્યય લાગ્યા હોય ત્યારે ગાકારાંત પૂર્વપદ પછી આવેલા ઉત્તરપદરૂપ ત્ર અને વહન શબ્દોના આદિ સ્વરની વૃદ્ધિ ન થાય. નિશ્વ રૂદ્રવ ગાને તેવતા મરચ=ગરિ+=માજેન્દ્ર -અગ્નિ અને ઈન્દ્ર જેને દેવતા છે એવું સૂકત. રૂa વર્ગવ રૂદ્ર-વળી તેવતા ચ=+=સ્ત્રાવળમૂ-ઈન્દ્ર અને વરુણ જેને દેવતા છે.
માનિવાકુળમૂ-અગ્નિ અને વરુણ જેનો દેવતા છે આ પ્રયોગમાં પૂર્વપદ સાકારાંત નથી પણ અતિ એવું હુંકારાંત છે તેથી આ નિયમ ન લાગ્યો.
सारव-पेक्ष्वाक-मैत्रेय-धौणहत्य-धैवत्य-हिरण्मयम् ॥७॥४॥३०॥
નારા, વાવ, મર, ઝીંગહૃા, પૈવર અને હિમય—એ શબ્દોમાં ગળું આદિ પ્રત્યયે થયેલા છે અને બીજા પણ શાબ્દિક ફેરફાર થયેલા છે. સરઢાં મ=સારવમ ૩-સરયૂ નદીનું પાણી. આ પ્રયોગમાં સરયૂ પદને ગમ્
લોપાયેલ છે. વાજો: ગાયકવાડ-ઈવાકુને પુત્ર ક્યાકુનો 5' લેપાયેલ છે. મિત્રો: કવચ=ા મિત્રને પુત્ર-મિત્રયને “શું” લોપાયેલ છે ઝાદઃ માત્ર =નત્યમ્-ગર્ભ હત્યા કરનારને ભાવ. મૂળદનનાં નો ત થયેલ છે. ધીનો માવ=પૈવલ્યમૂ-કુશળતા–હેશિયારી-પાંડિત્ય. ઘીવનના ન ને ત થયેલ છે. રિચય વિડ્યાર =નિરામય-સેનાનો વિકાર–સેનામય.
દિવ્ય શબ્દમાંના અને લેપ કરવાથી રિમય શબ્દ થાય.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
