________________
લઘુવૃત્તિ-સપ્તમ અધ્યાય-તૃતીય પાદ
૪૬૫ મા મેધા ચહ્ય :=
મષામ=મવા -પ્રથમા એકવચન-મંદ બુદ્ધિવાળો. ગપા મેપા ચહ્ય :=મામેધા- અમેધી:-પ્રથમા એકવચન-અ૮૫ બુદ્ધિવાળો. Rાતિ મેધા ચહ્ય :=ગમેવા+ગ–અમેધા:-પ્રથમા એકવચન-બુદ્ધિ વિનાને. શમના મેધા ચહ્ય સં=સુમેધા+મધુમેવાઃ–પ્રથમા એકવચન-સારી બુદ્ધિવાળે. તુરા મેધા વસ્થ =ધા+મહૂ=બેંધા-પ્રથમા એકવચન-દુષ્ટ બુદ્ધિવાળે.
जातेः ईयः सामान्यवति ॥७३।१३९।। જાતિ શબ્દ જેને છેડે છે એવા બહુવીહિસમાસવાળા નામને સમાસાંત થાય છે, જે અન્ય પદાર્થ સામાન્યધર્મના આશ્રયનો હોય તો. ગ્રાહ્મણ જ્ઞાતિસ્ય સ=બાહ્યકાતિ+દ્યળગાય-બ્રાહ્મણ જાતિન.
વસુબાતિıમા-બહુજાતિવાળું ગામ.–અહીં સામાન્ય આશ્રય નથી પણ ચામરૂપ વિશેષ આશ્રય છે.
મૃતિગત્યયાત માસાત્ : મેઘરાજ | જે શબ્દને સ્મૃતિ–ભાડું-કે પગાર-અર્થમાં પ્રત્યય આવેલ હય, એ શબ્દ પછી આવેલા અને બહુવીહિસમાસવાળા માસ શબ્દને સમાસાંત થાય છે. વશ્વ મૃતિ: ગહ્ય વ , ઉન્ન: માપ: અઠ્ઠ=qવમાસ+=+શ્વમાસિક–જેનો મહિને મહિને પાંચ(રૂપિયા)નો પગાર છે કે જેનું મહિને મહિને પાંચ રૂપિયા ભાડું છે તે. qa#દિકરા-જેને દિવસે દિવસે પાંચ રૂપિયાનો પગાર છે કે જેનું દિવસે દિવસે પાંચનું ભાડું છે તે–આ પ્રયોગમાં માસ શબ્દ નથી પણ દિવસ શબ્દ છે તેથી ફુવા સમાસાંત ન થાય.
द्विपदाद् धर्माद् अन् ॥७॥३॥१४१॥ બહુવવ્રીહિસમાસને છેડે આવેલા ઘર્મ શબ્દને ગન સમાસાંત થાય છે જે બહુવ્રીહિ સમાસ બે જ પદવાળો હોય તે. સાપૂનામ્ ય ધર્મ ચર્ચ =સાધુવ+ગન=સાધુ–સાધુધર્મા–સાધુધર્મ–સાધુઓની
જેવા ધર્મવાળે. વરમાઘર્મ-આ પ્રયોગમાં બે પદવાળા બહુવ્રીહિ સમાસ નથી પણ ઘરમ, અને ઘર્મ એમ ત્રણ પદવાળે છે તેથી મન સમાસાંત ન થાય. હેમ-૩૦
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
