________________
સિદ્ધહેમચંદ્ર શબ્દાનુશાસન
અવક્ષીળ શબ્દમાં અક્ષ શબ્દ ન્દ્રિય શબ્દના પર્યાય રૂપ પણુ ઘટી શકે છે એટલે જેને પાંચ ઇન્દ્રિયા અને છઠ્ઠું મન ન હેાય તેવે! પ્રાણી અર્થાત્ જે વિના વિચારે–અમનસ્ક હૈાય તે રીતે-પ્રવૃત્તિ કરે તે પણ અવક્ષીળ કહેવાય. આ અર્થ સમજતી વખતે ચિમનાનિ ષર્ મક્ષીનિયસ્ય વ્યુત્પત્તિ કરવી.
જાતની
૩૫૮
અશિતા ગાયોડમિન્=ઞાશિતંયુ+ન=માશિતં નમ્ અન્ય—જેમાં ગાયાને ખવડાવવામાં આવ્યું છે એવું વનનું સ્થાન અહમ્ –અહંમનૂ+ફેન=મહંતીન:-કમ માટે સમય'. અરું પુડુબાય-મ પુરુષન=મજવુવાળ:-પુરુષ માટે સમ.
વાથ’ અથ
अदिकस्त्रियां वा अञ्चः ॥७|१|१०७ ॥
જેને છેડે અવ શબ્દ છે તેવા નામને સ્વા-અના સૂચક ફ્રેન પ્રત્યય વિષે રાય છે પણ જૂ છેડાવાળું નામ નારીજાતિની દિશાનું સૂચક ન હોવુ જોઈએ. I+8જૂ=ત્રા-પહેલાંનું
15 જૂન=ત્રાચીનમ્—પ્રાચીન-પહેલાંનુ અથવા જૂતુ.
પ્રાચીના શાણા-પ્રાચીન શાખા—પહેલાંની શાખા-પ્રાચીન શાખામાં જે કે રીતિ તેા છે પણ દિશાનું સૂચન નથી તેથી આ નિયમ લાગ્યા છે.
ત્રાપ+સી=ત્રાની દ્રિ-પૂર્વ દિશા–અહીં પ્રાચી' શબ્દ દિશાવાચી સ્ત્રીલિ‘ગી ામ હાવાથી ન ન થાય.
લ્ય' અથ
તન્ય તત્ત્વ : મંજ્ઞા-પ્રતિોઃ ।।।૬૦૮॥
ષય ત નામને ‘તુ’ અર્થમાં પ્રત્યય થાય, જો તે સંજ્ઞા એટલે કેાઈનુ મ હેાય કે પ્રતિકૃતિ-મૂર્તિરૂપ હોય તેા.
પુણ્ય તુય:-A+=મ:-આ શબ્દ વિશેષ સંજ્ઞાવાચી છે.
હ્ય તુલ્યમ્-+=મત્ર હ્રામ્-અશ્વની પ્રતિકૃતિ છે—અશ્વના આકારવાળી
મૂા.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
