________________
સિદ્ધહેમચંદ્ર શબ્દાનુશાસન શુ+=pયુવાન-જેણે સાંભળ્યું છે એ. સ++=સેવિન–રહ્યો વë=fષવાન , પ રિચવાન- જેણે રાંધ્યું છે એવો.
પ્ર+ગાન= - , , , ,
પક્ષાના પ્રત્યય લાગતાં કિર્ભાવ, એકાર વગેરે જે કાંઈ થાય છે તે બધું જ આ બધા પ્રયોગોમાં આ પ્રત્ય લાગતાં પણ થયેલ છે ૫ ૨ | ૨ |
વા થવ-મનાર-કૂવા ! ૨ ! રૂ. ત્રણે ભૂતકાળના સૂચક હું પ્રત્યયવાળા કર્તાવાચક, ફવિદ્ અને અનારંવત્ આ બે શબ્દો વિકલ્પ થાય છે અને ત્રણે ભૂતકાળના સૂચક ન પ્રત્યયવાળો કર્તાવાચક, અનૂવાન શબ્દ વિકલ્પ થાય છે.
સમવસચિવાનું અત્ત , પૈત, ૩યાચ-ગયેલ. +ામના શ્વાન , TISSીત , SSનાત, નાશ–નહીં જમેલે.
અનુ+વાન=કન્વીન , વવોત, અવ, અત્રવીત , અનૂવાપછી બોલેલે.
આ સૂત્રમાં બતાવેલા આ ત્રણે પ્રયોગોમાં પ્રત્યેક પ્રયોગ ત્રણે ભૂતકાળમાં વપરાય છે, એ જ આ વિધાનની વિશેષતા છે. આ પો ૨ ૩ છે
ગદ્યતન | પ. ૨ | ૪ | ભૂતકાળ માત્રમાં ધાતુને અદ્યતની વિભકિત લાગે છે.
મ++==+*રૂ+રંતુ=અર્થી-તેણે કર્યું એટલે તેણે કાલે કર્યું તથા તેણે આજે કર્યું અને પહેલાં-ઘણા વખત પહેલાં--જે તે જાણતા નથી તે પણ તેણે કર્યું. જે ૫ ૨૩ ૪
- વિરોવવવક્ષા ચામિથે છે ક ૨ / ૫.
ઘરતન, અદ્યતન કે પરોક્ષ એ ત્રણ કાળમાંથી કઈ પણ કાળની વિશેષ વિવેક્ષા ન હોય—માત્ર સામાન્ય ભૂતકાળ જ જણાવવો હોય ત્યારે અને વ્યામિશ્ર
એટલે બે કાળ ભેગા થયેલા જણાવવા હોય ત્યારે પણ ધાતુ માત્રને અદ્યતની વિભકિત વપરાય છે.
સામાન્ય ભૂતકાળ-રામઃ વન ગામ-રામ વનમાં ગયો. વ્યામિત્ર કાળ–અ ો વા અમુહિ-આજે અથવા ગઈ કાલે અમે ખાધું.
| | ૫ | ૨ | ૫ |
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
