Book Title: Sutrakrutanga Sutram Part 03
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
२६२
सूत्रकृताङ्गसूत्रे
स्याद्वादवादिना पृष्टः सन् 'से' स: 'मुम्मुई' 'मुम्मु' इति गद्गदवाक्श्वेन अव्यक्तभाषी, यद्वा- मूकमूक :- मूकादपि कः - अत्यन्त सूक:- अनिर्वचनः 'होइ' भवति । एतावदेव न किन्तु 'अणाणुबाई' अननुवादी - अननुवादी परेण कथितं साधनम् अनुवदितुमपि असमर्थः परेण कथितस्याऽर्थस्य व्याकुलितमनाः सन् अनुवादमपि कत्तु न शक्नोतीति भावः । पुनश्च - 'इमं ' इदम् - परमतम् 'दुपकखं' द्विपक्ष-समतिपक्षं वर्त्तते, तन तस्य विरोधी पक्षो विद्यते । 'इमं' इदम् - अस्मदीयं मतम् 'एगपक्ख' एक पक्षम् अपतिपक्षम् श्रविरुद्धार्थाभिधायित्वेन निराबाधं वर्तते अस्मन्मतस्य न कोऽपि विरोधं कर्त्तुं शक्नोतीत्यतोऽस्मन्मतम् एकपक्षं विद्यते, इत्येवम् 'आहंसु' आहु:कथयन्ति । पुनश्च स्याद्वादवादिप्रतिपादितोक्तौ ते 'छलायतणं' छलायतनम् - छलम्'नवकम्बलो देवदत्तः' इत्यादिरूपं कर्म । यद्वा- एकपक्षद्विपक्षादिकं कर्म 'आहंस' विषय में जब कोई स्याद्वादवादी (जैनमतावलम्धी) उन से प्रश्न करता है तो या तो गुनगुनाने लगते हैं या अत्यन्त मूक हो रहते हैं। इतना ही नहीं, परंतु दूसरे के कहे साधन का अनुवाद करने में भी समर्थ नहीं होते । फिर भी उनका दावा है कि हमारा यह मत अप्रतिपक्ष है, अर्थात् अविरोधी अर्थ का प्रतिपादक होने से बाधारहित है । उसका कोई विरोध नहीं कर सकता और दूसरों का मत समतिपक्ष है, अर्थात् बाधायुक्त है । वे स्याद्वाद साधक साधन का निरास करने में छल का प्रयोग करते हैं ।
वक्ता के अभीष्ट अर्थ को जानबूझ कर स्थाग कर उसके द्वारा प्रयुक्त शब्द का दूसरा अर्थ लेकर खंडन करना छल कहलाता है । जैसे 'देवदत्त नवकम्बल है'। यहां वक्ता का अभिप्राय यह है कि देवતેઓને પ્રશ્ન કરે ત્યારે તેએ ગણુગણુવા મડે છે, અથવા બિલ્કુલ મૂક ખની જાય છે, એટલું જ નહી. પરં'તુ બીજાઓએ કહેલા સાધનના અનુવાદ કરવામાં પણ સમર્થ થતા નથી. તે પણ તેઓના દાવા એવા છે કે અમારે આ મત અપ્રતિપક્ષ-અર્થાત્ પ્રતિપક્ષ વિનાના છે, એટલે કે અવિાષી મનું પ્રતિ પાદન કરવાવાળા હેાવાથી ખાધા વિનાના છે, તેના કાઈ જ વિરાધ કરી શકે તેમ નથી, અને ખીજાઓના મત પ્રતિપક્ષ સહિત છે, અર્થાત્ ખાધાવાળા છે, તે સ્યાદ્વાદ સાધક સાધનનેા નિરાસ (પરાસ્ત) કરવામાં કપટના પ્રયાગ કરે છે. વક્ત'ના અભીષ્ટ-ઇચ્છિત અથના જાણી મૂછને ત્યાગ કરીને તેના દ્વારા કહેલ શબ્દના ખીજો અથ લઈને ખંડન કરવુ તે છલ-કપઢ કહેવાય જેમકે-દેવદત્ત નવ કમ્મલ છે.’ અહિયાં કહેનારના અભિપ્રાય એવા છે કે
