Book Title: Agam 01 Ang 01 Acharanga Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: Jain Shastroddhar Samiti Ahmedabad
View full book text
________________
आचारचिन्तामणि -टीका अध्य. १ उ. १ सु. ५ लोकवादिप्र०
( ४ ) पञ्चेन्द्रियजीवाः -
पञ्चेन्द्रियजीवाश्चतुर्धा --- नारक - तिर्यङ् - मनुष्य- देव - भेदात्, नारकाः सप्तविधाः, सप्तनरकेषु समुद्भवात् । रत्न ( १ ) - शर्करा (२) - बालुका ( ३ ) - पडू(४) - धूम (५)-तमो (६) –महातमो (७) - नाम्न्यः सप्त पृथिव्यस्तत्र सप्त नरकभूमयः, तत्र ये निवसन्ति ते नारकाः सप्तविधा इति । नारकतिर्यङ्मनुष्यदेवानां स्पर्शनरसन - प्राण - चक्षुः - श्रोत्राणि पञ्चेन्द्रियाणि भवन्ति ।
पञ्चेन्द्रिय - तिर्यञ्चो द्विविधा: - गर्भज-संमूर्छिमभेदात् । तत्र - गर्भजाः पञ्चधा-जलचर-स्थलचर-खेचरो - रः परिसर्प - भुजपरिसर्पभेदात् । संमूर्छिमा अपि (४) पञ्चेन्द्रियजीव -
पञ्चेन्द्रिय जीव चार प्रकार के है -- ( १ ) नारक, (२) तिर्यञ्च, ( ३ ) मनुष्य, और ( ४ ) देव |
नारक सात प्रकार के हैं, क्यों कि सात नरकों में उनकी उत्पत्ति होती है । ( १ ) रत्नप्रभा ( २ ) शर्कराप्रभा ( ३ ) बालुकाप्रभा, (४) पंकप्रभा, (५) धूमप्रभा, ( ६ ) तमःप्रभा और ( ७ ) तमस्तमःप्रभा नामक सात पृथिबी है । वहाँ सात नरकभूमियाँ है । इन भूमियो में निवास करने वाले नारकी भी सात प्रकार के कहलाते हैं । नारक, पञ्चेन्द्रिय तिर्यञ्च, मनुष्य और देवों के स्पर्शन, रसना, घाण, चक्षु, और श्रोत्र, ये पांच इन्द्रियाँ होती हैं ।
पञ्चेन्द्रिय तिर्यञ्च दो प्रकार के हैं—गर्भज और संमूर्च्छिम । इन में गर्भज के पांच भेद हैं- (१) जलचर, (२) स्थलचर, (६) खेचर, (४) उरः परिसर्प और (५) भुजपरिसर्प । (४) पयेन्द्रिय
चांग धन्द्रिये । वाजा व यार अारना छे - (१) नारडी, (२) तिर्यय, (3) મનુષ્ય, અને (૪) દેવ. નારકીના સાત પ્રકાર છે, કારણ કે સાત નરકેામાં તેની उत्पत्ति होय छे. (१) रत्नप्रभा (२) शरायला, ( 3 ) वालुअला, (४) पं अला, (५) धूभयला, (६) तमायला अने (७) तमस्तभ:- असा नामनी सात पृथिवी छे. ત્યાં સાત નરકભૂમિએ છે. તે નરકભૂમિમાં નિવાસ કરવા વાળા નારકી પણુ सात अञ्जारना हेवाय छे. नारट्ठी, पथेन्द्रिय-तिर्यय, मनुष्य, अने हेवाने स्पर्शन, રસના ઘ્રાણ, ચક્ષુ અને શ્રોત્ર, આ પાંચ ઇન્દ્રિચેા હોય છે.
पथेन्द्रिय तिर्यथ मे अारना - ( १ ) गर्ल ४, (२) संभूछिंभ. तेमां गर्भंना यांग नेह :- (१) ४सयर, (२) स्थायर, (3) फेयर, (४) २ः परिसर्प, मते
२७९