Book Title: Agam 01 Ang 01 Acharanga Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: Jain Shastroddhar Samiti Ahmedabad
View full book text
________________
३६०
आचारागसूत्रे कषायचतुष्टये क्रोधस्य पर्वतराजिः, मानस्य शैलस्तम्भः, मायायाः वंशमूलं, लोभस्य-कृमिजरागः, उदाहरणम् ।
एवमप्रत्याख्यानावरणीयकषायाः क्रोधादयश्चत्वारः४ । तत्र प्रत्याख्यानं द्विविधम् – देशविति-सर्वविरति-भेदात् । प्रत्याख्यानमित्यत्र प्रतिशब्दः। प्रतिषेधवाची, प्रतिषेधस्याख्यान-प्रकाशनम्-प्रत्याख्यानम् । 'सर्वान् प्राणिनो न हन्मि यावज्जीवम्' इत्यादि भावतः स्वाचार्यादि समीपे
प्रकाशनमित्यर्थः । प्रत्याख्यानस्यावरणीयम् प्रत्याख्यानावरणीयम् , न -प्रत्याख्यानावरणीयम् = अप्रत्याख्यानावरणीयम् । अत्रोपमार्थों 'न' - शब्दः ।
(पर्वत फटने से उत्पन्न हुई दरार) का, मान को शैलस्तंभका, मायाको वांसकी जडका और लोभको किरमिची रंगका उदाहरण दिया गया है।
इसी प्रकार अप्रत्याख्यानावरण के क्रोध आदि चार भेद हैं । प्रत्याख्यान दो प्रकारका है-देशविरति और सर्वविरति। 'प्रत्याख्यान' शब्द में 'पति' उपसर्ग निषेधवाचक है, अर्थात् प्रतिपेघ का प्रकाश करना प्रत्याख्यान है, अर्थात् " मै जीवनपर्यन्त किसी भी प्राणीकी हिंसा नहीं करूँगा" इत्यादि प्रकार से भावपूर्वक अपने आचार्य आदि के समक्ष प्रकाशित करना प्रत्याख्यान है। प्रत्याख्यान का आवरणीय प्रत्याख्यानावरणीय कहलाता है। जो प्रत्याख्यानावरणीय न हो वह अप्रत्याख्यानावरणीय है । यहाँ 'नन् ' शब्द उपमा के अर्थ में है, अर्थात् जो कषाय प्रत्याख्यानावरणीय के समान हो वह अप्रत्याख्यानावरणीय
ઉત્પન્ન થયેલી ફાટ-ચીર) માનને શિલસ્તંભનું, માયાને વાંસની જડનું અને લોભને કિરમીચ રંગનું ઉદાહરણ આપ્યું છે.
આ પ્રમાણે અપ્રત્યાખ્યાનાવરણના ક્રોધ આદી ચાર ભેદ છે. પ્રત્યાખ્યાન બે प्रहारना छ-शिविराति भने साविति 'प्रत्याख्यान' शमा 'प्रति पसर्ग निषेधવાચક છે. અર્થાત પ્રતિષેધને પ્રકાશ કરે તે પ્રત્યાખ્યાન છે. અર્થાત્ “હું જીવન સુધી કેઈ પણ પ્રાણીની હિંસા કરીશ નહી” ઈત્યાદિ પ્રકારે ભાવપૂર્વક પિતાના આચાર્ય આદિના સમક્ષ પ્રકાશિત કરવું તે પ્રત્યાખ્યાન છે. પ્રત્યાખ્યાન ને આવરણીય પ્રત્યાખ્યાનાવરણીય ४३वाय छे. प्रत्याभ्यानापीयन डाय ते प्रत्याभ्यानावरणीय छ. माह निश्' શદ ઉપમાને અર્થમાં છે અર્થાત જે કષાય પ્રત્યાખ્યાનાવરણીયની સમાન હોય તે અપ્રત્યાખ્યાનાવરણીય કહેવાય છે. અથવા “” અલ્પથોડું-એવા અર્થમાં છે. અથોત.
