Book Title: Dravya Gun Paryaya no Ras
Author(s): Yashovijay Upadhyay, Jain Shreyashkar Mandal, Mahesana
Publisher: Jain Shreyaskar Mandal Mahesana
Catalog link: https://jainqq.org/explore/001050/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyAyAcArya zrImadda mahopAdhyAyazrI yazovijayajI-gaNi-viracita svapajJa--stabaka-vivaraNa sAthe dravyaH guNaH paryAyaHno rAsa prakAzakazrI jaina zreyaskara maMDaLa mahesANA Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aiM nama: zrImad mahopAdhyAyanyAyavizArada-nyAyAcArya zrImadda yazovijayajI upAdhyAya viracita svapajJa sa-stabakadravyaH guNaH paryAya no rAsa (chuTA bola vigere sAthe) saMzodhana karI prasiddha karanAra [ sata zeTha veNacaMda suracaMda saMsthApita...] zrI jaina zreyaskara maMDaLa-bhesANa AvRtti 1 lI vIra saMvata 2464 vikrama saMvat 194 nakala 1000 sane 1938. mudraka : ramaNika. pI. koThArI : dhI vIravijaya pro. esa. ratanapoLa, sAgaranI khaDakI : : amadAvAda, kiMmata 0-12-0 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyaguNa paryAyanA rAsa zrImana mahApAdhyAya zrI yurovijayaviracita zrI dravyaguNa paryAyanA rAsanuM A saMzAdhana amee hastalikhita cAra pratA uparathI nIce pramANe kareluM che. prastAvanA 2 1. kAIpaNu eka zuddhaprAyaH ate sArI prati uparathI pUjya muni hAmraja zrI puNyavijayajI mahArAjazrIe presa kApI taiyAra karelI hatI, tene mukhya rAkhIne zeAdhana karavAmAM AveluM che. 2. khIjI prati pUjya muni mahArAja zrI bhadraMkaravijayajI mahArAjazrIe melelI hatI, jemAM 60 pAnA che. ane te lagabhaga zuddha jevI che. jenI saMjJA amee bhA. rAkhelI che. tenuM kAraNa e ke te gati prAya pATaNa bhAbhAnA pADAnA bhaMDAranI che. ema samajIne ekasA rAkhelI che. jenA upara lakheluM che ke-zA, aMbAlAla cunilagA jJAnabhaMDAranI prata che. # $# 3. trIjI prata pAlItANA zeTha ANaMdRSTa kalyANajInA bhaDAranI je lagabhaga yuddhAzuddha kahI zakAya. tenA pAnA 69 che. jenI sagA ameAe pAli. rAkhela che. tenA upara paNa evAja akSarAthIo. abAlAla cunilAlanA jJAnabhaMDAranuM nAma che. < bwg> * 4. tathA ceAthI, mAtra mULa DhALeAnI eka prata paNa pUjya muni mahArAja zrI bhadraMkaravijayajI mahArAja taraphathI amane mekalavAmAM AvI hatI. tenA pAnA 18 che. ane lagabhaga zuddha jaNAi che tenI sattA mene mU rAkhela che. jljig : OM huM tayA pri 5. chapAyela dravyAnuyAga taNA 6. zrAvaka bhImasI mANakanA prakaraNa ratnAkaramAM chapAyela ArAma. g. jaina vijaya patra tarathI sArAMzarUpe bahAra paDela sennuDI : e traNeya paNa sAthe rAkhela che. 66 {$$$_314* bhA presa kApImAM 15mI DhALa pachI TA hatA ja nahI H te ame ane pAli. pratA uparathI lIdhela che. bhA. karatAM pAli mAM kaMika keMIka vizeSatA paNa hatI. je, te te sthaLe batAvI che. by G .. ykh: Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rA A sazodhanamAM presakApIne mukhya rAkhIne bAkInI pratienA pAThAtare| te te sattA ApIne nIce TIppaNamAM ApavAmAM AvelA che. ameAe graMthakAranI bhASA jevI ne tevI sAMgeApAMga kAyama rAkhI che. vakhatanI gujarAtI bhASAmAM je zabdo jema lakhAya che temaja chapAvyA che. na paNa temAM kyAMka kyAMka anusvAra : hasvaH dIdhuM : e nA ai vigeremAM keTaleka aMze eka sarakhuM dhAraNa pratimAM ja sacavAeluM na hovAthI ame varNamAMka kayAMka sAcavI zakayA nathI. vizeSamAM--AvA duradhigamya granthane saMmata. dhaNA ja kaThIna che, eTale abhyAsIone e muzkelI ochI taDe, mATe graMthane samajIne ThekaThekANe cinhAnA umerA amee karyAM che. mAne tarkathI bharelA graMthaH TuMkA TuMkA vAgyeH ceDAmAM ghaNu kahevAnuM A sthitimAM jo rItasara cinho mUkavAmAM na Ave, te vAcakrAne bhAre graMthavagu paDe, ema amane jaNAyuM hatuM. kayA vAkyanA saMbaMdha kayAM levA ? te sucavaNa ThAma ThAma ubhI thAya tema che. eTale cinhAnI sagavaDa vinA graMtha mana bahu ja kaThIna hAvAthI vAcakAnI saraLatA khAtara cinhAnA umerA karavA paDayo che. cinhAnuM jo ke eka sarakhuM dhAraNa rAkhavA kALajI rAkhI che, chatAM kyAMka kayAMka skhalanA thaI nahIM hAya, ema tA kahI cAya nahIM. graMtha samajavAmAM paNa kayAMka bhUla thavAthI yathAyeAgya cinha savA badale anyathA paNa mUkAi gayela hovAnA saMbhava che. paraMtu evI kavacit thayelI skhalanAe sajjatA sudhArIne vAMcaze, tathA amane sUcavaze tA AgaLI upara te skhalaneA nIkaLI jakhate graMtha uttarAttara vadhAre vyavasthita thaze. jPage #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " Bche che. avakAza e sArAMza: vivecanAtmaka TIpaNaka tathA bAkInA pati ziSTaH temAM ApI jema bane tema graMthane vizeSa vizada karI ApavALI bhAvanA che. - te paNa prAthamika pravezaka abhyAsI mATe graMthanA viSayane chuTA bela rUpe saMkSipta saMgraha te pAchaLa ApavAmAM Avela cheja. te prathama mukha pATha karIne je graMthamAM praveza karavAmAM Avaze, to paNa abhyAsone ghaNu saraLatA thaze. graMthanA viSayonI anukramaNikA paNa viviAra ApavAmAM AvI che. A graMthanI sAthe jainadharmanA tatvajJAna upara vizeSa daDhatAvA mATe Adhunika dravya kSetraH kALaH bhAvaH upara jaina daSTithI prakAza pADanAra traNa nibaMdhe ApavAmAM AvelA che. jethI vAcakonI buddhine ane vireNuM zakitane eka jAtano vega avazya maLazeja. graMthanuM chApa kAma jema bane tema vAcanArane anukULa paDe te rIte meTA TAIpomAM, perIgrAphara tathA bIjI vyavasthAH chApakAma ane dhananA jema bane tema suMdara to dAkhala karIne chapAvavAmAM Avela che. amArI IchA A graMthane chApakAma ane saMzodhanane namune utpanna karavAnI hatI. paraMtu vakhatane abhAve temAM keTalIka khAmIo rahevA pAmI che. chatAM paNa banatI kozISe khUba vyavasthA ANavA prayatno thayA ema vAcaka mahAyo spaSTa joI zakaze. pariziSTa vigere joDIne keTaluMka laMbANa karavAnI che ke hAlanI parti che* paraMtu te evuM koI bhagIratha kAma che, evI amArI mAnyatA nathI. te tene suzawja hoya che. paraMtu evI rIte bahu laMbANuM karavAthI graMthe chapAvavA kharca vizeSa Ave che, ane te pachI paDatara paDayA rahe che tyAre. 2 meTA DoLadamAmathI chapAvIne moTA kharce taiyAra karelAnI kaparA bhAre thavAthI sTekanA sToka paDayA rahelA ane pAchaLathI nImite kADhI nAMkhavA paDelAnA dAkhalA che. eka te ApaNI pAse paisAgara saMgaThas amuka pramANamAM maLI zakatI hoya, "janasamAjane sastAmAM baLada graMtha Apo" e udeza mAMDa pAra paDI zake tema hoya, tevAmAM keTaluM laMbANa karIne enI kiMmata vadhArI mUkavI, e keTalAka vidvAne tIkhaLa pagya kAmane abhAve evA kAmane moTuM svarUpa ApIne pitAnA kharca cAlu rAkhavAnI yukti rUpe hevAnI zaMkA kema na karAya Tus. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yurepa vigere dezanI sthiti judI che. ApaNA dezanI sthiti judI che. kharA abhyAsI te graMthamAMthI abhyAsa mAraphata badhI vastu meLavI zakaze. ane jeo abhyAsIo nathI tenI AgaLa mAtra paMDitAIne DALa batAvavA mATe keTalIka lAMbI lAMbI sUcio dharavAmAM AvatI hoya, ema amane to bhAsa thAya che. "keTalA graMtha uparathI amoe saMzodhana karyuM che , tenI lAMbI lAMbI sUci ApavAmAM Ave che. zuM e daMbha nathI ? pUjya upAjI mahArAja jevA mahAna graMthakAre A graMtha banAvavAmAM keTalA graMze upara najara nAMkhI haze? tenI ApaNane kalpanA AvavIja muzkela che, ane je tenuM lisTa karavAmAM Ave te kevaDu meTuM thAya? paNa e DALa, batAvavAnI e mahAtmAonAM dilamAM svapna paNa bhAvanA nahatI, ane naja hoya. paraMtu AjakAlanA phaTakIyA metI vadhAre camakavAne DALa kare che, paraMtu marmajJa mANase tenI pAchaLanA kSudra hetuo samajI lIdhA vinA rahetA nathI. bhoLA ane bhadrika pariNamI leke ghaNI vakhata je ke evI rIte chevAya che. paraMtu e to duniyAno evo keTalAka krama parApUrvathI cAlyA Ave che, jene mATe vicAra karavo nakAmo che. zI upAdhyAyajI mahArAja mATe zrImadda yazovijayajI upAdhyAya vicarita gurjara sAhitya saMgrahanA prathama bhAgamAM kaMIka savisatara lakhavAmAM Avela che, temAMthI jIjJAsuone joI levA bhalAmaNa che. - ahIM te eTaluM ja kahevAnuM che ke temane jaina darzanaH jaina tattvajJAna jena AcAryoH jena Agame tIrthaMkara paramAtmAoH upara ananya rAga che, ananya bhaktibhAva che. te aMdha zraddhArUpe nahIM, paraMtu atyanta vicArapUrvaka che. teo lakhe che keche. "samyagadarzananI je svarUci, takUpa je surabhitA-sugaMdha, jasa sevApaNuM, teNe, mujhamati-mArI je mati, zubha guNe karIne vAsI Atiya guNe karI aMge aMga praNAmI tehanI svecchA ruci paI chai" DhALa 17 gA, 9 nana darzanamAM dIkSita thayA mATe ja tene vaLagI rahyA ane jema tema karIne tenuM khaMDana karavuM paDayuM che, ema nathI. te kALanA samagra darzana ane vira zreNIomAM yatheccha vicaravA chatAM te sarvathI para evI jena vANImAM vizeva gAna gayA che, ane eraMgane pariNAme uchaLI uchaLIne temaNe aneka graMtha jhAna DhageDhaga paNa khaDA karI dIdhA che. kAzImAM abhyAsa karyA pachI che ? Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyAyanA evA graMtha banAvI batAvyA che jethI tyAMnA bhaTTAcAryane khuza thaIne nyAyavizAradanuM birUda ApavuM paDela che. eTale AvA puruSane kupamaM. Duka kahI zakAya nahIM. temanA graMthanI dalila ghaNuja vyApaka heAya che, dArzanikanA khaMDana maMDana to prAsaMgika heAya che, paraMtu sarvakALe navANuM nI bhavyatA, suMdaratA, vicArazIlatA, gahanatA, kAyama dareka jamAnAmAM jaNAyA kare, tevI chApa utpanna karavAnuM khAsa mukhya heya che. AjanA yugamAM paNa je teozrI heta to hAlanA vaijJAnikonI paNa je khabara hola te jevA jevI che. pratyakSa prayogathI sAbitIonI hAlanA vaijJAnikanI pikaLatAnI dhULa sArI rIte uDADI heta. jagatanI aMdara ghaNuM to evA che, ke je koIpaNa rIte prayAga gamya thaI zake tema hatAja nathI. dAkhalA tarIke svAbhAvika svastha mANasanuM hArTa (hRdaya) kema cAle che? tenA lehInI gati kevI hoya che ? te barAbara joI zakAya ja nahI. marelAnuM hadaya pratyakSa jevAya che, paNa te, te vakhate te svastha nathI. kadAca ekasarevigere jevA sAdhanothI kaMIka khyAla Ave, paNa saMpUrNa khyAla na Ave. dareke dareka manuSyamAM pheraphAra hoya che. dareka manuSya ane dareka prANImAM je cheDe ghaNe pharaka hoya che ke tenI noMdha kayAM? evA aneka padArtho che ke-je pragagamya karI zakAya tema che ja nahIM. moTo bhAga anumAna uparaja AdhAra rAkhavo paDe che. tyAre potAnA anumAne kharA, ane bIjAnA anumAna khoTAM. Ate eka svArtha mANasanuM ja valaNa gaNAya. amuka koI manuSyamAM vArasAthI keTalA tatva utarI AvelA che? tenuM pAkuM lisTa lAvavuM muzkela che. paraMtu Aje evI vyakti ApaNA zAsanamAM nathI eTale ApaNe keTaluMka calAvI levuM paDe che. jemAM temanA kALanI sarva vicArazreNIone sAme rAkhIne jene tattvajJAnanI sarvoparitAnI vicAraNA karavAmAM AvI che, te ja pramANe hAlanA samayamAM paNa e vastusthiti sthira karavAnI khAsa jarUra che. hAlanuM vijJAna paNa kudaratamAM nathI, tenI zodha karI zakatuM nathI. ane kudaratamAM che tenI ja zodha kare che, temAM navInatA zI? teno artha eTalo ja ke ApaNe jANa bahAra hoya, tene ApaNuM jANavAmAM lAve che, eja artha che. teja rIte jaina darzanamAM paNa kudaratanI sAMge pAMga vividhatA varNavI che, bIjuM kAMI nathI. e vividhatAnI vigata tathA vistRta svarUpa siddha jJAnI he te ApaNI jANamAM evI rIte lAvI Ape ke hAlanA vijJAnanI tucchatA vize Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa ApaNane barAbara jANa thayA vinA rahe nahIM. tathA prakAranA rahasyajJa puruSone abhAve ApaNe jenA zAsanamAMthI ghaNuM na jANI zakIe, paraMtu eTalAthI tenI truTi sAbita thaI zakatI nathI. - sArAMza ke-pUjya upAdhyAyajI mahArAja jevA mahAna pratipAdaka purulonI yugeyuge jaina zAsanane jarUra che. jethI karIne jaina zAsananI sarvAtizAyI kharI khubI yuge yuge jIjJAsuo samajatA rahe, tevA puruSo pAktA rahe, evI AzA sAthe viramIe chIe. tA. 5-3-38 ahasANA zrI jaina zreyaskara maMDaLa Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI dravyaH guNaH paryAyano rAsa. vistRta viSayAnukramaNikA 1 tabakanA maMgaLAcaraNano ka.. DhALa 1 lI. kriyAnuganA jJAnanI tathA jJAnInI mahattA zAstrapramANe sAthe varNavI che gAthA viSaya 1 gurunamaskAraH viSayAdi anubaMdha catuSTaya 2-3 dravyAnuyoga mahimA : caraNAnuyoga karatAM apekSAe dravyAnuyoganI mahattA sammati, upadezapada aneDathakanAM pramANe 4 dravyAnuyogAsaktane AdhAkarmAdi deSonI asalyatA che paMcakalpaH sUtrakRtAMga ane prazamarati prakaraNanA pramANe 5-6 5 bAhya ane abhyAra kriyAne bheda - dazavaikAlika sUtranuM pramANa 6 dravyAnuyoga upara zukala dhyAnane AdhAra - pravacanasAranuM pramANa:7 gItArtha jJAnInI mahattAka sammati ane vyavahAra sUtranuM pramANa jJAnagItArtha ane cAritra gItArthanA prakAro 8 graMthakAranI pariNati graMthakAranA IcchAgaH yogadaSTinuM pramANa 0 A graMthanA mULa AdhAroTa ane guruvacananI parataMtratA 9 jJAnamada na karavAnI bhalAmaNa DhAla bIjI. davyaH guNaH paryAyaH dhi dravyaH guNaH paryAyaH nA lakSaNe, 2 traNeyamAM bhedaH abhedaH traNe prakAraH traNa lakSaNa yukta eka padArtha e prakAthanA dvArA. * dravyaH guNaH paryAyane bhedaH urvatA pacaca sAmAnya tiryapha pracaya sAmAnya M Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10, 12 IY ja bhedanA kAraNesvarUpa bhedaH ekaH aneka AdhAra Adheyaka Idriya gocaratA saMjJA saMkhyAH lakSaNathI bheda.] 1 dravyanuM lakSaNa guNaH paryAyaH ane dravyanI ekarUpatA 1 dravyanI svAbhAvikatAH sApekSitA viSe carcA 'tatvArthanuM pramANa 2 guNa lakSaNaH paryAya lakSaNaH graMthanA dvAre dravyanA sAmAnyathI guNa ane paryA 3 motInI mALAne daSTAMta traNeyano bheda dravya-sAmAnyaH guNu-paryAya-vizeSoH 4 1 utA sAmAnya : daSTAnta sAthe kSaNikavAdI biddha, niyAyika : sadadaitavAdInA mate. 5 tiryapha pracaya sAmAnya daSTAnta sAthe digabarano mata ane tenuM samAdhAna 1 urdhvatA sAmAnyanA be beda ghazaktiH samucita zakti thI ghAsaH ane dudhanA daSTAMta 8 jIvamAM urvatA sAmAnyanI ghaTanA 15 gItA tathA vIzInA pramANe 9 odha zakti ane samucita zakti upara noH upaniSaddanuM pramANa 10 guNaH paryAyaH vyakti rUpe te dIgambara mata 11 dIgambara mata khaMDana sammati tarkanuM pramANa 12 guNarthika naya na mAnavA viSe sammati tarka tathA sUtronuM pramANa 13 eja carcA cAlu 14 dravyaH guNaH paryAyaH mAM paraspara bhedanA kAraNe ekaH aneka thI bheda 15 AdhAra Adheya: Idriya gocaratAthI bheda 16 saMsAH saMkhyAH ne lakSaNathI bheda 15 16 16 17 17, 19 21 - 21 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 trIjI DhALa abheda pakSa [1. ekAMte bheda mAnavAmAM deH 1 guNaguNi bhAvano lepa: anavasthA do: vyavahAra lApa: bhAranI adhikatA deSa: aneka dravyonA eka paryAyamAM ekatA dravyanI nityatA kAryotpattine aprasaMgaH] 1 ekAMta abheda pakSe-guNaguNi bhAvane uccheda 2 anavasthA doSa 3 "senuM teja kuMDala che e vyavahAra pa. 4 dravyamAM guNa ane paryAyane bhAra vadhavo joIe 2 navA niyAyikano mata 5 judA judA dravyanA paryAya rUpa gharane eka mAnavAmAM Ave che. 25 6 chavaH achavaH vigere dravyanaiyatyano bhaMga thAya 1. tathA eka pariNatino bhaMga thAya. 7 kAraNamAMthI kAryanI utpatti na thAya. 8 kAraNamAM sattA rUpe kArya chatAM prathamathI ja na dekhAya ? 27 9 niyAyikanI khAsa carcA - 28 A prazna-kArakALe vidyamAna kArya utpanna na thAya, paNa - tenuM jJAna kema na thAya ? - 28 10 uttara-kAraNamAM kArya dravyArthathI nitya che, ane payarthayAthI anitya che, te kavyArthathI te jJAna thAya ja che. 28 11 sarvathA asata padArtha jJAnamAM bhAse ja nahIM. 24 gAcArane mata 12 bhUtakALane ghaTa "meM hamaNuM jA." tyAM vartamAna kAlIna - dravyanI pratIti thAya che. athavA naigama nayathI atIta te viSayamAM vartamAnatAno Aropa thAya che. 13. je asata padArtho asata kALa bhAse, te traNeya kALamAM - zazazagane bhAsa thavo joIe. 30 14 mATe achatAnuM jJAna na thAya . . . . . . . 31 27. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 15 bhedavAdI taiyAyikaH abhedavAdI sAMkhyuH ubhayavAdI jainaH anya-yeAga-vyavaccheda dvAtriMzikAnA pramANeA DhALa 4 thI bhedAbhedanA paraspara virodhanuM tAttvika samAdhAnaH [. bhedAbhedanA virAdhanA 5rihAra; 2 tethI utpanna thatA nayavAdaH ane sAlagI 3 tathA samala'gInu vistRta svarUpa:] 1 bhedAbheda sAthe kema rahe ?' sapramANu jaina siddhAntAmAM daDha rahevAnI bhalAmaNu 2 bhedAbheda sAthe rahI zake che. 7 rUpa ane rasa spaSTa rIteja sAthe rahe che ke nahIM ? pratyakSa bAbatamAM draSTAMtanI jarUra zI ? 4 zyAmapaNuM ane raktapaNu ekaja dhaDAmAM dekhAya che ke ? 5 ekaja mANasamAM bALakapaNuM': yuvAnapaNuM: vRddhapaNuM': dekhAya che ? 54 31 31-32 sammatinuM pramANa 6 bheda haiAya tyAM abheda na ja hAya, evI taiyAyikanI zakAnuM samAdhAna 7 jaina darzanane te jaDa ane cetanamAM bhedAbheda mAnavAmAM vAMdhA nathI 8 jene bheda, tenAja abheda : ane jene abheda teneAja bheda. seMkaDA nayeAnI utpattinuM A ja khIja che 9 dravyaH kSetraH kALaH ane bhAva : vigerene AzrayIne karADIbhAMgA thAya che. TukAmAM sasala'gI 10 11 12 13 saptabhaMgInA cha lAMgAnuM svarUpa sAta bhaMgAnI niyamitatA viSe carcA 14 sasalagInA jJAnanuM phaLa 32 33 33 34 34 35 35 3 3 37 37 39 49 40 4 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 43 DhALa pa mI naya pramANu vicAra ane dravyArthika nayanA digambara prakriyAthI 10 prakAra [ pramANa vAkaya ane naya vAkayane viveka digaMbara prakriyAe nayanA bhede nava nA traNa upanayara adhyAtma zailinA beja naH vigere temAMthI nava nAmAMnA prathama dravyArthika nayanA daza bheda A DhALamAM samajAvyA che.] 1 pramANa vAkya ane naya vAkyane viSaya. 2 naya vAkyamAM vyArthikanI mukhya vRtti ane upacAra vRtti ja 3 naya vAkayamAM paryAyArthikanI mukhya vRtti ane upacAra vRtti 45 4 paryAyArthika dravyArthikanI mukhyatA ane upacAranuM dhoraNa 45 5 eka naya ekaja grahaNa kare te durnayatA 6 zvetAmbara naya vyavasthAnI vizeSatA 7 digaMbara prakriyAmAM avyavasthA chatAM jANavA mATe tene ulekha. 47 8 digaMbara prakriyAe nayanA bheda. 8 daza prakAranA vyArthikamAMthI zuddha dravyArSika (1) 10 dRSTAnta-jema saMsArI ja sahaja svabhAvanI mukhyatAe siddha jevA gaNAya che 11-1 sattAnI mukhyatAe zuddha dravyArthika (2) 12 dravya tathA paryAyanA bhedanI kalpanA rahita zuddha vyArthika (3) 13 vibhAvanI mukhyatAe azuddha vyArthika (4) 14 utpAda-vyaya sApekSa sattAgrAhaka azuddha dravyArthikaH (5) A nayanI pramANamAM ativyApti nathI thatI 15 bhedakalpanA sApekSa azuddha dravyArthika (6) 16 anvaya dvavyArthika (7) 17 sva dravyAdika grAhaka dvavyArthika (8) 18 paradravyAdika grAhaka dravyArthika (9) 19 paramabhAva grAhaka dravyArthika (10) 47. 48 51 51 para para Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 DhALa 6 ThThI bAkInA 8 nayAH [ paryAyArthi ka nayanA 6 bhedAH tathA khIjA 7 nayAnA peTA bhede sAthe naveya nayeAnuM purUM vana A DhALamAM karavAmAM Avela che. ] 1 merUnA dRSTAMte anAdiH nityaH zuddhaH paryAyArthi ka naya (1) 2 jaina zailInI khubI 3 siddha paryAyane dRSTAnte sAHi nityaH zuddhuH naya (2) ane sattA gauttve anitya zuddha paryAyArthika (3) 4 sattA grAhaka nityaH azuddhaH paryAyArthika naya (4) 5 siddha jevA sauMsArI jIvane dRSTAMte nityaH zuddhaH paryAyArthika naya (5) 6 janma maraNAdi yukta jIvane dRSTAMte anityaH azuddhaH paryAyArthi ka naya (6) cha naigamanA 3 bhedaH bhUtakALamAM vartamAna kALanA ArepamAM tatpara naigama (1) dU dRSTAMtaH dIvALIne divase prabhu mahAvIra paramAtmA nirvANa pAmyA. 9 bhAvi kALamAM bhUtakALanA upacAra naigama naya (2) dRSTAMtaH jinezvarane siddha kahevA 10 vamAnArApa naigama dRSTAMta: bhAta rAMdhe che.' 66 11 edha sagrahaHne vizeSa saMgrahaH nayanA be bheda dRSTAntaH sarva dravya eka sarakhA, sarva jIvA eka sarakhA : 12 sAmAnya saMgraha bhedaka vyavahAra nayaH ane vizeSa saMgraha bhedaka vyavahAra naya dRSTAntaH 1 jIva, avaH draSya che. 2 jIve! saMsArIH ane siddhoH che 13 sUkSma RRjIsUtra naya ane sthUla RjIsUtra naya dRSTAntaH 1 kSaNika paryAya 2 manuSyAdi-paryAya 14 zabda nayanuM lakSaNa dRSTAntaH taTa taTIH tamaH Apa jalama 53 54 54 55 56 pa 56 57 57 57 58 58 12 pa 19 59 59 } 60 6. 14 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 samabhirUDha nayanuM lakSaNu. dRSTAnta----laTaH kulaH 15 evabhUtanayanuM lakSaNa dRSTAntaH rAja sabhAmAM rAjamAnaH te rAjA, snAnAdika kAOmAM eTele te rAjA nahi. 16 nayanA 28 bhedAnA upasa dvAra 99 DhALa 7 mI upanayanA bhaTTA. sadbhUta vyavahAranA be bheda asadbhUta vyavahAranA 9 bhedaH uparAMta asada bhUtavyavahAranA 3 bheda, upacaratAparita vyavahAranA traNa bheda ] 1 sadbhuta vyavahAranA bheda 2 zuddha saddabhUta vyavahAranA ane azudgha sadbhUta vyavahAranA lakSaNA. 3 dRSTAntaH 1 Atma dravyanuM krevala jJAna 2 Atma dravyanA mati jJAnAdi guNA 4 sadbhUta vyavahAra nayanI viSaya maryAdA 5 asadbhUta vyavahAranayanuM lakSaNa 6 dravyamAM dravyanA upacAraH asadbhUta vyavahAra naya (1) 7 guNamAM guNune upacAra-AtmAnA malIna svabhAvane kRSNulezyA kahevAmAM Ave che (2) 8 paryAyamAM paryAyanA upacAra: hAthI: gheADA ne pudgala skaMdha kahevAmAM Ave che (3) 9 drazyamAM guNune upacAraH hu' dheALA chuM (4) dravyamAM paryAyanA upacAraH huM zarIra chuM (5) 10 guNumAM dravyanA upacAraH te gArA dekhAya che (6) paryAyamAM dravyane upacAraH deha te AtmA (6) 11 guNumAM paryAyane upacAraH matijJAna te zarIra (8) paryAyamAM guNune upacAraH zarIra te matijJAna (9) 12 asadbhUta vyavahAranA 9 prakAranA upasahAraH tathA bIjAM traNa prakAranI zarUAta 61 1 ra kara **** kara pha 63 ma ja }4 **** 5 pa Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 sajAtIya asabhUta vyavahAra bahu pradezI paramANu (1) 14 vijAtIya asadubhUta vyavahAraH mUrta mati jJAna (2). 15 sajAtIya-vijAtIya asaddabhUta vyavahAraH jIva ajIva viSayanuM jJAna (2) 16 upacaritAasarabhUta vyavahAranuM lakSaNa 17 svajAti upacaritAsabhUta vyavahAra nayaH daSTAntaH huM putrAdika athavA mArA putrAdikaH (1) 18 vijAtIya upacaritAsabhUta vyavahAra nayaH daSTAntaH mArA vastrAdika. (2) sajAtIya-vijAtIya upacaritasadabhUta vyavahAra daSTAntaH mArA gaDhaH dezaH vigere (3) 19 upanAne upasaMhAra 108 AThamI DhALa AdhyAtmika ane nayabhedamAM matAMtaranI carcA [1 adhyAtma nayanA nizcaya ane vyavahAraH e bhedenuM peTA bhede ane daSTAMta sahita varNana. 2 digaMbara prakriyAe nayanA je bheda pADavAmAM AvelA che, te mAtra zikhAu vidyArthInI buddhi khIlavavA mATenA che. vAstavika rIte e bhede jarUranA nathI. zvetAmbara prakriyAe sAta na kahelA che, teja vyavasthA barAbara che. ane temAM dareka prakArano samAveza thaI zake che. e A DhALamAM rItasaranI yukti pUrvaka sAbita karavAmAM AveluM che. ] . 1 nizcaya naya vyavahAra nayaH e be AdhyAtmika nayaH nizcayanA-zuddha ane azuddhaH e be bheda. 68 2 daSTAntaH jIva teja kevalajJAnaH zuddha nizcaya naya (1) mati jJAnAdika AtmAH azuddha nizcaya naya (2) 3 sabhUta vyavahAra naya ane asadabhUta vyavahAra nayanA lakSaNo 69 4 sAbhUta vyavahAranA upacarita ane anupacaritaH be bheda upacarita sAbhutanuM lakSaNaH dRSTAnna-jIvanuM matijJAna 60 5 anupacarita sAbhUtanuM lakSaNa daSTAnta-kevala jJAnAdika . AtmAnA guNa Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' 77 6 asadabhUta vyavahAranA upacaritaH ane anupacarItaH e be bheda dRSTAntaH asaMzleSita ge--devadattanuM dhana 69 7 dRSTAnta saMzleSita ge-AtmAne deha. - digaMbara na tathA upanayane upasaMhAra . 8 viSayabheda na chatAM paribhASA bhedanI carcAne upakrama 9 tatvArthane AdhAre sAta ane pAMca na che, te nava na . kema thAya ? 10 paryAyArthika dravyArthika nI peThe apita ane anatine judA gaNuM 11 na kema na kahevA? . 72 ( 11 jema arpita-anarpita vyavahAra ane saMgrahamAM samAveza kare che, tema prathamanA ane pachInA nomAM dravyArthika ane paryArthikane samAveza kema na thAya ? hara 12 zrI chanabhadra gaNi kSamAzramaNane mata-prathamanA cAra dravyA rthika ane chellA traNa paryAyArthika nA. ' 13 zrI siddhasena divAkarane mate prathamanA traNa dravyArthika ane pachInA cAra payayArthika 14 aMtarbhata nAnA samUha rUpa mukhya nayane judA bheda tarIke zI rIte gaNI zakAya? 15 saMgraha ane vyavahAra rUpa naigama naya mAnavA chatAM kyAMka tene bheda karavAmAM Ave che, te rIte paNa nayanA nava bheda kema na kahI zakAya ? 16 vibhaktane vibhAga tarIke gaNuye, te vyavasthA rahe nahi. 76 L17 nava naya mAnavA, te sUtra viruddha prakriyA che 18 dravyArthikanA 10 bheda paNa upalakSaNa daSTiethI samaja. vAnA che, nahiMtara pradezArthika nayane samAveza zAmAM thaze? 78 19 upanone paNa vyavahAra nayamAM samAveza thAya che, nahiMtara - pramANu ane upapramANanA bheda mAnavA paDaze. 78 20 vyavahArane ane nizcayane paNa gaNu ane mukhyavRttithI parasparane upacAra karavAthI mULa nAmAM samAveza thAya che. 21 vizeSAvazyaka bhASyamAM nizcaya ane vyavahAranA lakSaNo ApelAM che, te barAbara che. se Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22-23 nizcaya ane vyavahArane mULa nAmAM kevI rIte samAveza thAya che? 24 digaMbara prakriyA mAtra bALa vidyAthIone samajAvavA pUratI ja che, tAvika nathI. 25 naya vicArane upasaMhAra dravyaH guNaH paryAya rUpa ekaja padArthane judA judA nayothI jANavAmAM jagatane paramArtha samajAya che, tyAre hadayamAM eka jAtane apUrva AnaMda Ave che. 82 * 133 DhALa 9 mI utpAdaH vyayaH ane daivyA nuM suMdara svarUpa 1 utpAdara vyayaH dhavyanI sAbitI 2 dRSTAnto 3 bauddha tathA niyAyinI ekAnta anityatA tathA sarva zavAdara kaIka nitya ja padArthaH kaIka anitya ja padArthaH vigere mAnyatAonuM khaMDana 4 eka kALe ekaja padArthamAM traNeyanI siddhi 5 eka kALe traNeya kALanA vyavahAranI siddhi 6 dravyo upara va ane para paryAyathI tra-kSayanI ghaTanA 7 utpAdano bheda 8 nAzanA bheda 9 thravyanA bheda ane 10 upasaMhAra ] 1 kAIpaNa eka padArtha utpAdara vyayaH ane briAvyaH lakSaNayukta che 83 zrI jinarAjanA tripadInA A upadezanI khubI ghaNI ja anerI che. 2 chayeya drAmAM e traNeya yukta lakSaNenA paraspara virAdhane parihAra. ekAMta meha vAsanAne lIdhe virodha dekhAya che. 84 3 senuM ane tenA ghaDA tathA mukuTane duSTAnta-samabhAvaH Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 duHkha ane sukhaH uparathI traNeyanI satyatAnI sAbitI 85 4 utpAdaka vyayaH aye drAvyanA abheda-sa bad-bheda 35 } syAd zabdanI satra ceAjanA 5 kAraNabhede kA bhedaH ane kAM bhede kAraNa bhedaH paNa hAya che. ane te paNa tyAthI sUcita thAya che. 6. bahumate " ITAniSTa vAsanA bhede vastu bheda mAnavAne kAraNa nathI.'' tenuM nimitta bhedanI yuktithI khaMDana 7 nimitta kAraNanA bheda vinA vAsanAjatita jJAna svabhAvathI sa'kavikalpa bhedanI mAnyatAnu mAdhyamikanA matamAM praveza thavArUpa dalIlathI khaMDana, mAdhyamika sazUnyajJAna vAdInu paNa khaMDana 15-16 kevala jJAna upara utpAdaH vyaya: dhruvatAHnI siddhi 17 AchuM kSaNu saMbadha pariNAme nAzaH dvitIya kSaNa saMbaMdhapariNAme utpattiH ane kSaNa saMbadha pariNAme drAvyaH ema mAnI kALa saMbadhe dareka padArthoMmAM tralakSaNya che. vinA bhAva--padArtha ja na rahe, abhAva thAya. 18 jIva pudgalane svaparyAyeH ane bAkInA 4 astikAyane para paryAye; eka kAle jeTalA svaH paraH paryAya, teTalA re 8 utpAdaH ane vyayaH nA ekAnta bheda mAnanAra naiyAyikanuM khaMDana 89 9 dahIM: dudhaH ane gAyanA rasanA vrata vALAnA dRSTAntA utpAdaH vyayaH dhrauvyaH satanI siddhi 10 eka kALe utpAdaH vyayaH ane dhrauvyanI siddhi 19 kriyamANe kRtam " e vacanane anusAre traNeyanI ekakALe sthitinI Agama ane yukti (anumAna) pramANathI siddhi hara 12 naya bhedanI vyavasthAthI upadyamAna teja utpannaH kahevAmAM jaina mate vAMdhe nathI AvatA, ane anya matane "hamaNAM ghaTa chuTayA e vyavahAra prathama kSaNe ghaTaze ja nahIM. 13 pariNAmanI apekSAe-eka kSaNe utpattiH nAzaH ane drabyArthAdeze teja kSaNe dhruvatAnI siddhi "; ra 14 bhavasthaH ane siddhasthaH kevaLa jJAna; e sUtra vacana anusAra traNeyanI eka kALatA viSe sammatinI dalIleAthI siddhi 7 7 ve 93 6 94 94 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 utpattiH nAzaH ane drauvyaH cheja. 19 utpAdanA bhedA 20 visrasA utpAdanuM lakSaNa ane tenA bhede 21-22 akavika visrasA utpAdanuM lakSaNu ane tenI siddhi 23 dharmAstikAyAdikamAM utpAdanI siddhi 24 nAzanA e prakAre 25 rUpAntara pariNAma ane arthAntara gamana vinAzanA dRSTAntA. 26 e banne nAza viSe vizeSa samaja, DhALa 10 mI. cha dravyA tenI siddhi ane bhede [ 1 pAchaLa varNavelA viSayeAnA sabaMdha. 2 cha dravyAnA lakSaNA tathA bhedoH 3 kALa dravya viSe mata-matAntarAnuM samAdhAna ] 1 dravyaH guNa: paryAyaH nA svarUpa:, teonA paraspara kathaMcit bhedaH ane kaMcit abheda, te prasaMge saptabhaMgI vicAra ane naya vicAraH, tathA-traNeyanA upAdaH vyayaH ane dhauH e traNu lakSaNa vicAra pUrvIka dravyaH guNaH paryAyaHnuM keTaluMka svarUpa 2 thI 9 DhALa sudhI kahI, dravyaH guNaH paryAyaH nA vizeSalakSaNuM: bhedaH vigere vicArapUrvaka have pachI vistArathI ApavAmAM AvatA vananA upakrama. 2 A pramANe yathArtha jJAna thAya, teja samaktiH ane teja dharmanA mATe AdhAra, mATe tenA AdaranI bhalAmaNuH je vinA tattvAnuM kharUM jJAna sabhavatuM nathI. 3 anAdiH ananta evA cha dravyAnA nAma 4 dharmAstikAyanuM svarUpa, 27 dhrAgyanA nava bhede e prakArA 28 Ama aneka rIte dareka vastune traNa lakSaNa yukta barAbara samaje te vistAraruci jIva samyakatva pAme, ane zAsananA prabhAvakapaNuM pAme. 102 OM OM OM OM 100 10. 101 102 103 103 104 105 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 adharmAstikAyanuM svarUpaH ane e anvayane mAnavAnI AvazyakatAnuM kAraNa huM dharmAstikAya : na heAya, to zA vAMdhA ? cha adharmAsti kAya na heAya, te zA vAMdhA ? 8 AkAza dravyanuM lakSaNa: ane bheddA. 9 anaMta aaAkAzanI siddhi 10 kALa dravyanuM svarUpa 11 'jIva ane jIvanA paryAya rUpa kALa che." evI vicAraNA 33 12 " jyAtiSa cakranI gati anusAra jInuM navuM karanAra kALa e matanI vicAraNA : ane zrI bhagavatI sUtranuM pramANu. 13 dhasaMgrahaNI tathA tattvArthasUtranA matenA samaya 14 kALa sabaMdhI digambara mata sAthe mata bhedaH ane te viSenI laMbANu carcAnA upakrama. 15 yAga zAstranI aMtargata lAkamAM kALa dravya viSe giMbara mata sAthenuM maLatApaNAnI zaMkA 16 kAlANu mAnavAmAM doSa 17 .. 12 39 19 cAga zAstranA zlAkamAM kALANunI mAnyatA aupacArika che, bIjI rIte saMbhavita nathI. 20 pudgalaH ane jIvaH dravyanA saMkSepamAM vicAra 21 dravya vicAranA upasaMhAra DhALa 11 mI. guNaH ane svabhAvaH vicAra x 1 10 sAmAnya guNA 2 16 vizeSa guNA 3 11 svabhAvA ] 12 daza sAmAnya guNAnA lakSaNa sahita nAmA 16 106 17 108 108 19 110 110 111 113 113 113 114 115 115 115 116 116 11 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 3-4 soLa vizeSa guNe. ane sAmAnya tathA vizeSa guNane bheda 5 dharma tarIkenA keTalAka svabhAvanA guNathI judAM varNana upakrama, tathA agyAra svabhAvane upakrama, ane asti nAsti svabhAvanuM varNana 122 6 astika nAsti: svabhAva na hoya to ? 123 7 nitya svabhAvaH anitya svabhAvaH varNana 124 8 e bemAMthI game te eka na hoya te? 125 9 ekara aneka svabhAvaH te na hoya te ? 127 17 bhedaH abhedaH svabhAvaH te na hoya te ? 128 11 bhavya abhaya! svabhAvaH te na hoya te ? 12 paramabhAva pAriNAtmika svabhAva, te na hoya te ? 130 ane upasaMhAra 130 194 131 132 DhALa 12 mI [ 10 sAmAnya svabhAva ane 11 vizeSa svabhAva maLIne 21 svabhAva.] 1 cetanaH acetana nI vyAkhyA cetana guNa na hoya te ? 2 acetana guNa na hoya te? 131 * mUrta guNa ane amUrta guNa nI vyAkhyAH 139 4 te na heya te? ane eka pradezitA guNa vicAra, 132 ane te na hoya te ? 5 aneka pradeza guNa. 137 6 eka pradeza guNa na hoya to aneka pradeza guNa na hAya to ? 134 134 8 vibhAva svabhAvaH te na hoya te ? 135 9 svabhAvAtmaktAH vibhAvAtmaktAHmAM nirdoSapaNuM 135 10-11 upacarita svabhAvanuM svarUpa ane tenA prakAro 136 12 10 sAmAnya svabhAva. 11 vizeSa svabhAva ema kula 21 kasvabhAve 13 cha dravyomAM asaMbhavatI svabhAva saMkhyA 137 137 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 138 14 sarvasvabhAvane pramANa ane nAnI madadathI adhigama karavAne upadeza ane upasaMhAra DhALa 13 mI. 21 svabhAve upara nAnI ghaTanA [ 1 svabhAve upara nonI ghaTanA. 2 pudgala dravyamAM amUrtatA svabhAvanA upacAra viSe vizeSa carcA. 3 digaMbara mata sAthe vetAmbara matanI tulanA. ] 1 astinAstiH svabhAva upara nayAvatAra 138 2 nityaH anityaH svabhAva upara nayAvatAra 139 3 4 bhedaH abhedaH svabhAva upara nayAvatAra 5 bhavya : abhavya svabhAva upara navAvatAra ane cetana svabhAva upara nayAvatAra 140 6 acetana svabhAva upara nayAvatAra 141 7 jIvanI acetanadharmatA ane mUrta svabhAva upara nayAvatAra 141 8 jIvanI mUrtatA H ane pugala vinA bIjA dravyonI amUrtatA upara nayAvatAra 142 9 upacArathI paNa pugala dravyane amUrtatA kema nahIM ? 142 1. temAM samaMti tarkanuM pramANa 143 11 "pudgala dravyamAM amUrtatAne upacAra na hoya."tene khulAse 144 12 ad bhUtavyavahAranayanI apekSAe paramANune upacArathI amUrta kahevAmAM harakata nathI. 13 eka pradeza svabhAve upara nayAvatAra 145 14 aneka pradeza svabhAva upara nayAvatAra 15 vibhAva svabhAva upara nayAvatAra 146 16 svabhAva upara nayAvatAranuM dhoraNa 146 17 e digaMbara prakriyA sAthe svamata prakriyAne meLa 146 18 guNa ane svabhAvaH prakaraNane upasaMhAra 146 DhALa 14 mI. paryAnA bhedoH lakSaNe dRSTAMta ane nayAvatAra 3 paryAyanA be bheda 2 vyaMjanaparyAya ane artha paryAyanA lakSaNa 148 3 te banneyanA dravyathI ane guNathI, tathA zuddha ane azuddha 144 145 147 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151 bhede, jIva dravya upara zuddha dravya vyaMjana paryAya 148 4 azuddha dravya vyaMjana paryAya ane guNa vyaMjana paryAyanA daSTAnta 148 5 zuddha ane azuddha paryAyanA lakSaNe 149 6 artha payayanA dRSTAnta 150 cha digaMbara sAthe "kevaLajJAnAdikamAM artha paryAya nathI' e bAbatamAM carcA 150 8 pudgala dravya upara zuddhaH azuddhaH vyaMjana paryAya 151 9 dharmAstikAya Adi viSe artha paryAya nathI mAnatA te matanuM khaMDana 10 dharmAstikAyAdikane viSe azuddha dravya vyaMjana paryAya nathI mAnatA tenuM khaMDana 15ra 11 saMga paNa AkRtinI peThe paryAya che. 12 te viSe uttarAdhyayana sUtrano abhiprAya 153 13 dharmAstikAyAdikane paradravya sAthe saMyoga nathI. azuddha dravya vyaMjana paryAya tarIkenI vizeSa sAbItI 153 14 eja vAtanI vizeSa daDhatA 154 15 nayacakrane abhiprAye paryAyanA bIjA cAra prakAra 154 16 tenA daSTAnta ane te prakAranuM prAyikapaNuM 155 17 guNamAM vikAraH te paryAya" ema kahI dravya paryAyaH ane guNa-paryAyaH kahetAM digaMbara devasenAcAryanuM khaMDana 156 18 viSayapasaMhAra 156 19 AzIrvAda 156 152 245 duhA 1 thI 8 dravyAnuyoganA jJAnanI vizeSa mahattA tathA kriyA ane jJAnamAMnA sUkSmabhedanI carcA 157 - - - - 253 DhALa 1pa mI 1 thI 13 gItArtha puruSonAM jJAnanI khubI ane stuti 161 26 WWW.jainelibrary.org Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 DhALa 16 mI 1 thI 7 sarvAtizAyinI adbhuta jInavANInI stuti. ane te adhikArIneja ApavAnI bhalAmaNu, anadhikArIne ApavAnA taddana niSedha vigere 168 273 DhALa17mI 1 thI 11 graMtha kartAnI guru paraMparAnI prazastiH pra cakAranA abhyAsanuM sthAnaH guru bhaktiH zAsanarAgaH tathA A graMtha bhaNavA mATenI hadayapUrvaka bhalAmaNu 24 25 kaLaza 1 dravyuH guNu: paryAyaHnA vana rUpe vANIne je vistAra karelA che, tenuM phaLa ane AzIrvAda samApti kAvya dravya guNaH paryAyaHnA rAsanA chuTA kheAla dravya zabdanI vyutpatti ane lakSaNeH prathAH graMthakAroH ane matAnI yAdI nidhA traNa syAdvAda ane sanatA Adhunika vijJAnaH ane jainatattvajJAnano akhAdhyatA ekAnta zAsana bhakta naravIrane 174 Re 11 13 203 204 240 graMthAntarAnA vAkayAnuM saraLa bhASAMtara 257 206 213 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e~ zrI manmahApAdhyAya-nyAyavizArada-nyAyAcAya - zrImad cAvijayajI upAdhyAya viracita- svopajJa-sastakhaka dravya-guNa - paryAyano zA. sAdhaka : zrI jaina zreyaskara ma'DaLa-hesANA, Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . aindra-zreNinataM natvA jinaM tettvArtha-dezinam / pravandhe lokavAcA'tra lezArthaH kazciducyate // 1 // . -1 bodhArtha0 2 lokabodho0 sA. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAla 1 lI. rAga : dezAmaH : cApAi. tihAM prathama gurunaIM namaskAra karInaIM *prayAjana-sahita abhidheya dekhADai chaI.---- 1. zrI guru nIvinaya mani dharI, zrInavinaya suguru AdarI, Atama-arthInae upakAra, karuM kanya--anuyoga vicAra. 1 zro nItavijJaya paDita, ana zrInayavinaya paDitaH e kheDu gurunaU cittamAM isa MbhArInaIM, AtamArthI-jJAnaruci jIvanA upakAranai heta%0, dravyAnuyAga vicAra karuM chuM. anuyAga kaRsiiM-sUtrA vyAkhyAna. tehanA 4 bheda zAstranee kahiyA-caraNakaraNAnuyAga-AcAra vacana, dhvarA pramukha 1, gaNitAnuyAga -saMkhyAzAstra, candraprajJapti pramukha 2, dharma kathAnuyAga--AkhyAyikAvacana, jJAtA pramukha 3, dravyAnuyAga-SaTkavyavicAra, satramadhye sUtrAtA, prakaraNamadhye sammati, tattvArtha pramukha mahAzAsra 4. temATie prakha dha kIjaUI. tihu N paNa dravya--guNa-paryAyavicAra chaI, teIM e dravyAnuyAga jANavA. 1. ahunA mahimA kaI cha' *pahilai khi pade ma'galAcaraNa dekhADayuM-namarakAra karyAM te 1, AtmArthI ihAM adhikArI r, tehanaI akhAdha cAcai-upakArarUpa prayAjana 3, dravyane anuyAga te ihAM adhikAra. granthakAranI TIppaNI. pADA 1 prakaraNa, pA0 2. tihAM dravye gujI, pA Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "vinA dravya-anugavicAra, caraNa-karaNane nahIM ke sAra." sati graMthe bhASiuM IsyuM, te te budha-jana-manamAM vasyuM. 2 " dravya-anugavicAra vinA kevala caraNasittarI-karaNasittarIno sAra keAI nahIM." ehavuM-ati graMthanaI viSaI kahiuM, te te budhajananA manamAMhiM vasiuM, paNi bAhyadRSTinA cittamAM na vasaI. cA -La-uTI, sa-samaya--sepiya-puza-vIvIrA caraNa-karaNassa sAraM, Nicchaya-suddhaM na jANati // 3. kANDe 67 // mAthA samata. 2. e kahiuM, teja dRDhaI cha0 - zuddhAhArAdika tanu vega, mATe kahi dravya-anuyAga, e upadezapAdika graMthi, sASi lahI cAlo zubha paMthi. 3 zuddhAhAra-4ra deSarahita AhAra, ityAdika yoga chaI, te, tanu kahatA-nAnha kahiche. dravya-anuyAga je ravasamaya-parasamaya pariznAna, te, meTega kahie. je mATai-zuddhahArAdika sAdhana Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAdhyAyanuM ja chaI. e sASi kapApAdika graMtha lahInaI zubhamaMthi-uttama mArga cAle. bAhyavyavahAra pradhAna karInaI, jJAnanI gauNatA karavI, te azubhamArga jJAnapradhAnatA rAkhavI, te uttama mArga. gata va-jJAnAdika guNa hetu-gurukulavAsa chAMDI zuddhahArAdiyatanAvaMtanaI mahAdeSaI cAritrahAni kahI chaI. gurudoSArambhitayA labdhakaraNayatnato nipunndhiibhiH| sakriya tathA jJAta niyona ru. 2. voza-3, e regiM je lAgai raMga, AdhAkarmAdika nahIM bhaMga," zvarejyamASya Ima bhaNiuM, sadaguru pAsa IsyuM meM sugiuM. 4 egiMgadravyAnugavicArarUpa jJAnagai, raMga-esiMgasevArUpa lAgaI samudAyamaye jJAnAbhyAsa karatAM kadAcit AdhAkarmAdi doSa lAgaI, tAhi cAritrabhaMga na hoi, bhAvazuddhi balavaMta chaI, teNu che. ima pannA madhya bhaNiuM, tathA sadagurupAsai sAMjaliuM. gata varkasthAkane anekAMta zAsaI kahie chaI AhAgaDAiM bhuMjaMti aNNamaNNe skmmunnaa| ughalitte viyANijjA aNuvalitte tti vA puNo // 2. 5.8. eehiM dohi ThANehiM vavahAro Na vijjai / eehiM dohiM ThANehiM aNAyAraM tu jANae // 2. 9. 2 aGge 21 ane pATha0 AsaMgarasarUpa Asakti, bhAve Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiJcicchuddhaM kalpyamakalpyaM syAt syAdakalpyamapi kalpyam / piNDaH zayyA vastra pAtraM vA bheSajAdyaM vA // 145 dezaM kAlaM puruSamavasthAmupayoga zuddhipariNAmAn / prasamIkSya bhavati kalpyaM naikAntAt kalpyate kalpyam // 146 prarAmaratau // 4. 5 mAghakriyA chaI Ahira yAga, khAdya hIna paNi jJAna-vizAla, AMtarakriyA dravya-anuyAga. mAyAga--AvazyakadarUpa bAhyayoga chaI. dravya-anuyAga vasamayaparijJAna, te aMtarga~kriyA chaI. khAthakriyAhIna, paNi--je jJAnavizAla-munIzvara, te uparezamAhA-madhye bhalA kahie chaI. yataH-- bhalA kahi muni upavezamA, pa nANAhio varataraM hINo vi ha patrayaNaM pabhAvato / hu Naya dukaraM karato suddhavi appAgamo puriso // 423 // sabab tathA atree vasuddhaparUvagassa nANAhiassa kAyavvaM / // 248 // te mATi-kriyAhInatA dekhInaiM paNi jJAnavatanI avajJA na karavI; te jJAnayogaU karI prabhAvaka jANavA. 5 kAi kahasya%0, je--" kriyAhIna jJAnava tanaIM bhalA kahie, te dvIpakasamyaktvanI apekSA, paNi-kriyAnI hInatAIM jJAnathI peAtAnA Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upakAra na hoI." te zaMkA TAlavAnAM "vyAdi jJAna ja zukaladhyAna dvAraI mela kAraNa, mATi upAdeya chaI, "--Ima kahaI cha- dravyAdikaciMtAI sAra, zukaladhyAna paNi lahiI pAra. temATi ehaja Adara sadaguru viNu mata bhUlA pharo. 6 dravyAdikanI ciMtAI zukaladhyAnane paNi pAra pAbhiI, jemATiM-Atmadravya-guNa-paryAyabheda ciMtAI zukladhyAnane prathama bheda hoI, anaI-tenI abhedaciMtAI dvitIya pAda heI, tathA zuddha dravya-guNa-paryAyanI bhAvanAI "siddhasamApatti heI, tete zukaladhyAnanuM phala chaI. pravacanasAre'pyuktamjo jANadi arihaMte davvattaguNattapajjayattehiM / so jANadi appANaM moho khalu jAdi tassa layaM // 1.80. // temArTi-eha ja dravyAnuga Adaro, paNi-sadguru vinA vimatikalpanAI bhUlA ma phiro. 6 jJAna vinA cAritramAtri je saMtuSTa thAI chaI, tehanaI zikSA kahaI cha - ehane jeNuI pAmie tAga, ghaI ehane jehanaI rAga; pAThA pAda. 50 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e be vina trIje nahIM sAdha." bhASio sammati aratha agAdha. 7 ehano-dravyAnuyegane, jeNaI tAga pAminAramati pramukha tarkazAstra bhaNInaI je gItArtha thaye, teha. tathA oIsAmAnya prakAraI, ehane-dravyAnuyegane, jehaneI rAga chaI, te gItArthanizrita. e be vinA trIje sAdhu nahIM." eha agAdha artha nati maLebhASio Ite mATaIM-jJAna-vinA cAritra janahoI. karagiiyttho ya vihAro bIo gIyattha-nissio bhnnio| iso taiyavihAro nANuNNAo jiNavarehiM [vyavahAre 2-30] eTale vizeSaH je caraNakaraNAnugadRSTi-nirAdhAvyavahA-daSTa vAvAsthayanA jaghanyamadhyamatkRSTa gItArtha jANavA. dravyAnuyogadRSTi, te-gAmAtyAddhi tarkazAstrapAragAmI ja gItArtha jANa. tehanI nizrAI ja agItArthanaI cAritra kahivuM. 7 e dravyAnuyoganI lezathI prApti pitAnA AtmAnaI kRtakRtyatA kahaI chaI te kAraNuiM gurucaraNu-adhIna, samaya samaya INi gaI lIna, sAthuM je kiriyA vyavahAra, teha ja akhta mATe AdhAra. 8 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te kArarNi-dravyAnuyoganI balavattAnaI hetaI, gurucaraNanI adhIna thakA-eNaI karI matika9panA pariharI,-samaya samaya INi gaI-dravyAnugaI, lIna-Asakta thakA, je kriyAvyavahAra sAdhuM chuM, tehija amahanaI meTe AdhAra chai, je mATiM-Ima IcchAga saMpajaI. taokSAkrtumicchoH zrutArthasya jJAnino'pi prmaadinH| vikalo dharmayogo yaH icchAyoga udAhRtaH // 7 // tivistara [zodaSTi ] 8. Ima-chA gaI rahI ahe paraupakAranaI arthi dravyAnuyAgavicAra kahuM chuM, parNi-etalaI ja saMtuSTi na karavI, "vizeSAthaI gurusevA na mUkvI"--Ima hitazikSA kahaI chaI- saritasvArathamukha graMtha, meTA je pravacana nigraMtha. tehano lezamAtra e kahe, paramAratha gusvayaNe rahe. 9 kSatti -taravAI pramukha je moTA nircatha-pravacanarUpa chaI, tehane lavalezamAtra e laheje-e prabaMdhamAMhiM bAMdhe chaI paNiparamArathaI guruvacanaI rahyo. thoDuM jANInaI garva ma kara, mana dhanaM , suvar maLyate navA e daSTAnnaI. ata eva-parilyA cAra naya atigaMbhIra, ghaNAIna pariNamaI Ima-jANunaI siddhAMtaI pahilAM dekhADiyA nathI. ana-gaMbhIra-gurUadhInatAIja devA kahiyA cha6. 9 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhAla-2 jI. dhana dhana saMprati sAce rAjA-e dezI. guNu-paryAyataNuM je bhAjana, ekarUpa tribhuM kAli re teha dravya nija jAti kahiI, jasa nahI bheda vicAI re. 10. jinavANu raMgaI mani dhariI [AMkaNI.] guNa, naI paryAyanuM-bhAjana kahatAM-rathAnaka, je vihu kAliM- atIta-anAgata-vartamAnakAliMekasvarUpa heI, parNi-paryAyanI pari phiraI nahIM, teha dravya kahii. nija jAti kahatAM-pitAnI jAti; jima-jJAnAdika guNa-paryAyanuM bhAjana jIvadravya, rUpAdika guNu-paryAyanuM bhAjana pudgala dravya, raktavAdi gheTAdi-guNa-paryAyanuM bhAjana mRdadravya. taMtu, paTanI apekSAI dravya, taMtu, avayavanI apekSA paryAya, je mATaI-paTanaI vicAlaI-paTAvasthAmarthaI taMtune bheda nathI, taMtuavayavaavarathAmadhyaI anyatvarUpa bheda chache. te mATaI-pugalarakadhamAMhiM dravya-paryAyapaNuM apekSAI jANavuM. AtmatattvavicAraI paNi-devAdika AdiSTa-dravya, saMsAridravyanI apekSA paryAya thAi. . keI kahasyaI je-"ima-dravyatva ravAbhAvika na thayuM, ApekSika thayuM. te kahiI je-"zabala vastuno apekSAI ja vyavahAra hei. IhAM doSa nathI, je-samAyikAratva pramukha dravyalakSaNamAnI Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaI, tehanaI parNi-apekSA avazya anusaravI. "kuNanuM samavAya. kAraNa?" Ima-AkAMkSA hoI, te "kuNanuM dravya?" e AkAMkSA kima na hoI?" "-gyavaghaNa" taravALe [201chU37. e jinavANI raMgaI-vizvAsaI manamAMhi dharii 10. dharama kahIjai guNu sahabhAvI, kamabhAvI paryAco re. bhinna-abhinna, trividha, tiya lakSaNa, eka padAratha pAyo re. 11, jina. sahabhAvI kahatAM-cAvadravyabhAvI je dharma, te guNa kahiI. jima-jIvane upayoga guNa, pudagalano grahaNa guNa, dharmAstikAyane. gatihetutva, adharmAstikAyane sthiti hetutva, AkAzane avagAhanA hetutva, kAlane vartana hetutva. kamabhAvI kahatAM-(a) yAdadravyabhAvI, te paryAya kahiI. jimajIvanaI nara-nArakAdika pudagalanaI rUpa-rasAdikArAvRtti, Ima-dravyAdika 3, bhinna cha--lakSaNathI, abhinna chaI-pradezanA avibhAgAthI,trividha cha0,navavidhe, upacAra che; eka ekamAM 3 bheda Avai, tehathI. tathA trilakSaNa-utpAdavyaya-dhovya svarUpa chaI. have eka padArtha jaina pramANuI pAmyA. e dvAra rUpa padai jANavAM. 11 tihAM prathama e DhAlamAMhiM dravya-guNa-paryAyane bheda yukti delADaI cha- 1. athAvatrutti dravyAnuyojIttaLAthAkU-saMzodhaka pATha-2. chaI pAli. 3. baipada pAli" pada. bhA. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 jimamatI ujvalatAdisthI, metImAlA alagI re. guNa-5ryAyavyaktithI jANe, dravyazakati tima valagIre. 12. jina.. jima-motInI mAlA, metI-thakI tathA motInA ujajvalatAdika dharmathI aLagI chaI tima-davyazakita guNaparyAyavyakitathI alagI chaI, tathA ekapradezasaMbaMdhaI valagI chaI, Ima- jANo. metI paryAyanaI kAmi, ujajavalatAdika guNanaI kAmi, mAlA dravyanaI ThAma, Ima-dRSTAMta jeDa. ghaTAdi dravya pratyakSapramANe sAmAnya-vizeSarUpa anubhaviMI chaI, te sAmAnya upagaI-mRttikAdi sAmAnya ja bhAsaI chaI, vizeSa upagaI-vaTAdivizeSa ja bhAsaI chaI. tihAM-sAmAnya, te dravyarUpa jANavuM; vizeSa, te guNaparyAyarUpa jANavAM. 12 sAmAnyate dravya kahiuM, te sAmAnya 2 prakAra chaI, te dekhADai cha- UradhatA sAmAnya zakati te, pUrava-apara guNu karatI re. piMDanusUlAdika AkAri, jima mATI aNaphiratIre. 13. jina". WWW.jainelibrary.org Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 UrdhvatA sAmAnyarUpa dravya zakita te kahII, je-pUrva kahiI-pahilA, apara kaTa AgilA, guNa karu vizeSa, tehanaIkaratI-te sarvamAMhi ekarUpa rahaI. jima-piMDa kamATIne piMDa, kasUla kaTa koThI. te pramukha aneka mRttikAnA AkAra phiraI chaI, parNi-tehamAMhiM mATI phiratI nathI, te piMDa-kusUlAdika AkAranuM UrdhvatA sAmAnya kahiI. je piMDa-kusUlAdi paryAyamAM hiM anugata eka mudadravya na kahi, te ghaTAdiparyAyamAMhiM anugata ghaTAdi dravya paNi na kahavAI. tivAraI-sarva vizeSarUpa thAtAM kSaNikavAdI bAddhanuM mata AvaI. athavA-sarvadravyamAMhi eka ja dravya AvaI. te mArTi-ghaTAdidravya, anaI tehanAM sAmAnya cUdAdi dravya, anubhavanaI anusAraI parApara UrdhvatAsAmAnya avazya mAnavAM. ghaTAdi dravya thaDA paryAyanaI vyApaI chaI, anaI-mUdAdi dravya ghaNuM paryAyanaI, Imanara-nArakAdhikadravya chavadravyane paNi vizeSa jANo. e sarva nigamanayanuM mata. zuddhasaMgrahanayana mataI te sadardata vAdaI eka ja dravya AvaI, te jANavuM. 13 bhinna vigatimAM rUpa eka je, dravyazakati jagi dAkhaI re. te tiryakasAmAnya kahI jaI, jima ghaTa ghaTapaNu rAkhaI re. 14.jina. bhinna vigatimAM-bhinnapradezI vizeSamAM, je dravyanI zakti ekarUpa-ekAkAra dekhADaI chai, tehanaI-tirlaphasAmAnya kahiI jima-ghaTa, ghaTapaNu-ghaTatva rAkhaI chaI. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hivaI-kaI Ima kahasya je-"ghaTAdikabhinna vyakitamAM jima ghaTavAdika eka sAmAnya chaI, tima-piMDa-kurlAdika bhinna vyakitamAM mRdAdika eka sAmAnya che. te tiryaphasAmAnya UrdhvatA sAmAnyane e vizeSa? " tehanaI kahiI je-"dezabhedaI-jihAMekAkAra pratIti UpajaI, tihAM tiryaphasAmAnya kahicha jihAM.kalabheda-anugatAkAra pratIti UpajaI, tihAM UrdhvatAsAmAnya kahi.' keIka digaMbarAnusArI Ima kahaI chaI je-"Sa dravyanaI kAlaparyAyarUpa UrdhvatAsAmAnya pracaya chaI kAla vinA pAMca dravyanaI avayavasaMghAtarUpa tiryaphapracaya chaI. " tehanaI mataI-"tiryakarmacayane AdhAra ghaTAdika tirlaphasAmanya thAI, tathA-paramANurUpa apracayaparyAyanuM AdhAra bhinna dravya joII." te mATiM-pa dravyanaIbaMdha-deza-pradezabhAvaI ekAneka vyavahAra upapAdava, paNi-tirya. phapracaya nAmAMtara na kahavuM. 14 hivaI-UrdhvatAsAmAnyazaktinA 2 bheda devADaI cha- zakatimAtra te dravya sarvanI, guNaparyAyanI lIjaI re. kAyarUpa niphTa dekhInaI, samucita zakati kahI jaI ra. 15.jina. dravya sarvanI-Apa ApaNA guNa-paryAyanI zaktimAtra lIjaI, te e zakita kahiI. anaI-je kAryanuM rUpa nikaTa kahatAM-vahiluM upajatuM dekhI te kAryanI apekSAI-tehanI samucita zakita kahiI. samucita kahatAM-vyavahArogya. 15 ihAM-duSTAnta kahaI chaI. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1pa ghRtanI zati yathA tRNubhAvaiM jANI paNa na kahAi re. dugAdika bhAvae te janana bhASI citta suhAi re. 16. jina0. jima--tanI zakita tRNubhAva"-puddagalamAMhi chai. nahIM te!-- tRNuAhArathI dhenu dUdha dii chaI, te dUdhamAMhi dhRtazati kihAMthI AvI ? Ima--anumAna pramANai tRNamAMhi jANI, piNa dhRtazakita kahevAi nahI, te mATi-te Adhazakti kahi . anaI -tRNana) dugdhAdika bhAvaI dugdha-dadhi pramukha pariNAma" dyutazakti kahI%0, te bhASIthakI jananaI-lokanaIM, citti suhAIM, te mArTi--te samucitazakita kahi%0. anaMtara kAraNamAMhiM samucita zaktiH para'para kAraNamAMhi Adhazakti : e viveka, eha 2. nuMja-anyakAraNetA 1. pracAjakatA 2. e khi khIjA' nAma 2kahaI i, te jANavuM. 16 AtmadravyamAMhi e ra zakita phalAvai cha 9 dharamazati prANInaIM pUrava pudagalanai Avai re. Ai samucita jima valI hiMI cheli te Avarttai re. 17. jina, pADrA 1. iT sAdhanatA, pratyeAjanatA. pAli. 2. vaicAyika, Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 jima-prANIna-bhavya jIvana, pUrva kahetAM-paDhilA pudga laparAvatA anaMta vItA, tehamAM, paNi-Adhai-sAmAnya",nahIM tA- chehulaI pudgalaparAva IM te zakti na AvaI. ' nAsato vidyate mAvaH '' [ nItA a. 2. 26. ] rUtyAdrivaSanAta. anaI-halaI pudgalaparAvai dharma nI samucita zakti kahiI, gata va-acarama pudgalaparAvarta bhavabAlyakAla kaThui chaI, anai-chehalA pudgalaparAvata dhama yauvanakAla kahie chaI. acaramapariaTTe kAlo bhavabAlakAlamo bhaNio / carama u dhammajuvvaNakAlo tahacittaM bheotti // 19 // 4 vIsImadhye / / 17 " kAracabhedaI zakatibheda " ima vyavahAri vyavahari re. nizcaya--" nAnA--kAraya kAraNa ekarUpa " te dhari N re. 18 jina, ima-ekeka kAryanI Adha-samucitarUpa aneka zakita eka dravyanI pAmiI,te-vyavahAranayai karInaI vyavahArii. te naya-kA - kAraNabheda mAnaiM chai, nizcaya nayathI-dravya nAnAkArya-kAraNaekazakitavabhAva ja hRdayamAMhi rii. nahIMtA-svabhAvabhedaI dravyabheda thAi. te te deza-kAlAdikanI apekSAi-ekanaI anekakArya kAraNaravabhAva mAnatAM koI doSa nathI. kAraNAMtaranI apekSA paNa ravabhAvAMhi ja aMtarbhUta chai. teNuI tehetu paNi triphalapaNuM na heAi, tathA-zuddha nizcayanayanaI matai -kAryuM mithyA chai. " bAlavanta 2 pAhA-1, vajJa. pAli0 60 40 Jain Education. International Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 yannAsti, yattamAne'pi tattathA / " kRti vacanAt kA. kAraNakalpanArahita-zuddha-avicalitarUpa dravya ja chai, te jANavuM. 18 Ima-zakitarUpei dravya lakhANika, huvaivyakitarUpaguNa:paryAyaH vakhANai chai-- guNa: paryAyaH viti bahu bhe N, nija nija jAti varatai re. zatirUpa guNu kAika bhASaI, te nahI mAraga niratai re. 19. jina guNa: paryAya, vyakti ahu bhedai-aneka prakAra, nija nija jAti sahabhAviHkramabhAvi; kalpanAdhRt Apa ApaNuI svabhAva, vartAi chaI . kaiAika-diga'kharAnusArI-zakitarUpa guNu bhASaI chaI, je mAte ima kahaI chai je--' jima-dravya-paryAyanuM kAraNa dravya, tima-guNa-paryAyanuM kAraNa guNa. dravya-paryAMya dravyanA anyathA bhAva, jima-nara-nArakAdika. athavA-drayaNuka-tryaNukAdika. guNaparyAya--guNanA anyathAbhAva, jima-mati zrutAdi vizeSa, athavA siddhAdikavalajJAna vizeSa. ima-dravya 1: guNa 2: e jAti` zAzvat, anaIM paryAyathI azAzrvat, ima AvyuM. " enDruvu hui chai, te nirataiDai mAIM nahIM, je mATi e kalpanA zAstri' tathA yukita na milai. 19 11 paryAyathI guNa bhinna na bhASi, nammatigraMthi vigati re. 1. pATA. dravyazaktirUpa. bhAva 3 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18. jehane bheda vivaphAvazathI, te kima kahiI zakati re. 20. jina". paryAyathI guNa bhinna kahatAM-jUdo bhASio nathI, ti graMthi, vyakti prakaTa akSaraI. tathAdi5. parigamaNaM, pajjAo, aNegakaraNaM guNa tti egeTThA / taha viNa guNa tti bhaNNai, pajjava-Naya-desaNA jamhA // 3.12 // "jima-kamabhAvIpaNuM paryAyanuM lakSaNa chaI, tima-aneka karavuM, te paNi paryAyanuM lakSaNa chaI. dravya to eka ja chaI, jJAnada nAdika bheda karaI chaI, te paryAya ja chaI, paNi-guNa na kahiI. je mArTi-dravyaH paryAyanI dezanA bhagavaMtanI chaI, paNidravyaH guNanI dezanA nathI." e gAthArtha. je Ima-guNaH paryAyathI bhinna nathI, te dravyaH guNaH paryAyaH e 3. nAma kima kahe che?" Ima koI kahei, tehanaI kahiI je-"vivakSA kahiI-bhedanayanI kalpanA, tehathI. jima-"taiTarsa dhArA. IhAM-telaH naI dhArA: bhinna kahI dekhADyAM, paNi-bhinna nathI. tima-sahabhAvI: kramabhAvI: kahInaI guNaH paryAya bhinna kahI dekhAyA, paNi-paramArtha I-bhinna nathI. Ima-jehane bheda upacarita chaI, te zakti kima kahiI? jima-upacarita gAI duI nahIM, tima-upasti guNa zakti na dharaI." 20 havaI- je-guNaH paryAyathI bhinna mAMnaI chaI, tehanaI dUSaNa dii chaI- 2. para-suhRdA Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 12 jo guNa trIjo hAI padAratha, teA trIjo naya lahii re. dravyArathaH paryAyArathaH naya deoi ja sUtriM kahiIM re. 21. jina. : jo-guNa trIjo padArtha-dravya paryAyathI jUdA bhAva hAI, tAtrIjo naya lahI-pAmii, anai-sUtrai te dravyAH paryAyA e bihu ja naya kahiyA chaI. guNa hAI, tA--guNA naya paNi kahie joii. uktaM ca sammatau - do uNa NayA bhagavayA, davvaTThiyapajjavaDiyA NiyayA / jaI puNaguNo vi hu~to, guNadvi-o vi jujjaMto // 3.10 jaM ca puNa bhagavaiyA tesu tesu suttesu goyamAINaM / pajjavasaNNA NiyayA, bAgariyA teNa pajjAyA // 3.11. rUpAdikanai' guNu kahI sUtra khelyA nathI, paNi-''vAvajhavA, bAlAvyA chai, te mATi te anai -" muLAk " nitA srasiddha paryAyaguNAstikanaya viSayavAcI gaMdhavanavA " ityAdika paryAyazabdai paryAya kahii', paNi--guNa na kahiIM. ityAdika ThAmi' je guNa zabda IM, te vizeSa saMkhyAvAcI cha, paNi-te vacana nathI. urjA 2 sammatai---- naMti-rmANa samaju juno namuno gavaMtamuLo | vAre vaLAmo, mArU tanhA muviseo " | rU. 2. " guNasahamaMtareNa vi, taM tu pajjavavisesa saMkhANaM / sijjhai NavaraM saMkhANa-satya-dhammo Na ya guNoti // 3.14. pAThA0 6. pattonu-visese. 2. athA. 3. niyamA 40 60 4. bAlyA. pAli Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaha dasasu dasaguNammi ya, egammi dasattaNaM samaM ceva / nmi ri pusa taheva [ pi hadavya" che rU . ima-guNa, paryAyathI paramArthadaSTi bhinna nathI, te te dravyanI pari zakitarUpa kima kehiI? 21 paryAyadala mATi" guNanaI zakitarUpa kahaI chaI, tehanaI dUSaNa diI I 13 jo guNa, dala paryavanuM havai, te dravyaI syu kI jaI?re. guNa-pariNumaparaMtara kevala, guNu-paryAya kahIja Ire. rara. jina.. je-guNa paryAyanuM dala kahitA-upAdAna-kAraNa hoI, tedravyaI cUkI jaI? dravyanuM kAma guNaI ja kIdhauM. ti vAIguNa 14 paryAya 2 ja padArtha kahe, paNi-trI na hoI. kaI kahayaI " dravyaparyAya guNaparyAya rUpakArayabhinna chaI, te mArTi-dravya 10 guNa : 5 kAraNa bhinna kalpiI. "te jUThuM, je mArTi-kAryamAMhiM kAraNazabdane praveza chaI, teNaI-kAraNabhedaI kAryabheda siddha thAI, anaI-kAryabheda siddhathayo heI, te-kAraNabheda siddha thAI, e anyonyAzraya nAmaI dUSaNa UpajaI te mATaI. guNaparyAya je kahii,te-guNapariNAmane je paTaMtara-bheda kalpanArUpa, tehathI ja kevala saMbhavaI, paNi paramArthaI nahIM. anaIe 3 nAma kahaI chaI, te paNibhedepacArAI ja Ima jANavuM." 22 pAThA1 e hi ja prakAra valI daDha karAI chaI, daSTAMta karIne vistAra nathI. pAli0 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 14 eka-anekarUpathI i ipari, bheda paraspara bhAveA re. AdhArAdheyAdikabhAvi, Ima ja bheda mani cAvA re. ra3. jina, eNi'pari' dravya eka guNa-paryAya anekaH e rUpaI paraspara ka-mAMDhAmAMhi bheda, bhAvA--vicArA,ima ja-AdhAra: AdheyaH pramukha bhAva 30-vabhAva, teNui' karI manamAMhi yAvA, je mATiparaparaavRttidharma pararaparamAMhi bheda jaNAvai. 23 tehi ja vivarI dekhADaI thaI 15 dravya AdhAra ghaTAdika dIsai, guNa: paryAyaH AdheyA re. rUpAdika akedriyagAcara, dAhi ghaTAdika veA re. 24. jina. dravyaH ghaTAdika AdhAra dIsai chaI; je mATaI -" e dhaTai rUpAdika " Ima-jANII chai. guNa:paryAyaH rUpa-rasAdika,nIla-pItAkrika Adheya--dravyaUpari rahiyAM. ima-AdhArAdheyabhAvai dravyathI guNa:paryAyanai bheda chaI. tathA-rUpAdika guNa:paryAyaH eka indriyagAcara ka0-viSaya chaI. jima-rUpa cakSuridriyaiM ja jaNAI, rasa, te rasanendriyanA jaH ItyAdika.anaIM dhaTAdikadravya chaIM, te dAhi -cakSurindriyaH ana-rapa nendriyaH e 2 indriyaI karInai jANA che. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 e naiyAyikamata anusarInaI kahiuM. svamataI-gaMdhAdikaparyAya dvAraI dhrANedriyAdikaI paNi dravya pratyakSa chaI, nahIM te-kusuma gaMdhuM chuM IyAdi jJAnanaI brAMtapaNuM thAI, te jANavuM. Ima-eka-aneka Idriya grAhyapaNaI dravyathI guNa paryAyane bheda jANe. guNaH paryAyanaI mahemAMhi bheda, te sahabhAvI: kramabhAvIH e ka95nAthI je. 24 16. saMjJA-saMkhyA lakSaNathI pagi, bheda na jANuM re. su-na-kAriNI zubha mati ghAra, duramativalIkRpANuM re. 25. jina0. tathI-saMjJA kao-nAma tehathI bheda-dravya"nAma 1. "guNanAma 2. "paryAya"nAma 3. saMkhyA-gaNanA tehathI bheda-dravya 6 guNa aneka paryAya aneka lakSaNathI bheda-dravana-anekaparyAyagamanaH dravyalakSaNa, guNana=ekathI anyanaI bhinnakaraNa te guNa lakSaNa, parigamana sarvate vyApti te paryAyalakSaNa. Imaehene kavya guNa paryAyane, mahemAMhi bheda jANInaI, uttama yazanI karaNahAra bhalI mati dhare. kehavI chaI? je-duramati kahiI-je dravyAdvaitapakSanI mAThI mati, te rUpiNa je velI, tehanaI viSaI pANI-kuhADI.25 pAThA0 1. bhAvavuM. pAli. 2. ekAMta eka dravyane mAMnaI, paNi-guNa-paryAya na mAnaI, te dvavyAtavAdI kahii ca0 TI0 bhAva nI pratamAM A TIpaNa cAlu thamAM ja che. saM. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e DhAlaIdravyaH guNaH paryAyane bheda dekhADayo. hivaItrIjaI DhalaI-ekAMti je bheda mAMnaI chaI, tehanaI abhedapakSa anusarInaI dUSaNa diI I DhAla-3 jI. ( prathama govAlaNa taNuI jI. e dezI. rAga-jayasirI. ) ekAMti je bhASiI che, dravyAdikana re bheda. te paradravyapari huI jI, guNaguNibhAva ucheda re. 26. bhavikA dhAre guruupadeza, dravyAdikane-dravyaH guNaH paryAyane je ekAMta bheda bhASi, te pAradravyanaI pari svadravyanaI viSe paNi guNa-guNibhAvane uccheda thaI jAI. jIvadravyanA guNa jJAnAdika, tehano guNa jIva dravya,pudgala dravyanA guNarUpAdika guNa pudgala dravya e vyavasthA chaI-zAstra prasiddha bheda mAnatAM te lepAI. javadravyanaI pudagalaguNaryuM jima bheda chaI, tima-nija guNasuM paNi bheda che, te "ehane eha guNI, ehanA eha guNa e vyavahArane vilepa thaI AvaI, te mATai-dravyaH guNaH paryAyane abheda ja saMbhavaI. eha-abhedanayane gurune upadeza-bhaNInaI-bhavya prANI dhAre. 26 valI abheda Upariyukita kahaI chaIdravyaI guNaH paryAyane jI. chaI abheda saMbaMdha. jima . je mAnatA tela pANI pugala dravya Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhinna teha je kapiI che, te anavasthAbaMdha re. bhavikA. 27 dravya kaka-dravyanaI viSaI, guNaH paryAyane abheda saMbaMdha chai. je dravyanaI viSaI guNaH paryAyane samavAya nAmaI bhinna saMbaMdha kalpiI, te anavathASanuM baMdhana thAI. je mATaI-guNaguNIthI alaga samavAya saMbaMdha kahie, te te samavAyanaI paNi ane saMbaMdha joII, tehanaI paNi anero. Ima karatAM-kihAI TharAva na thAI. anaI jo-samavAyane varUpasaMbaMdha ja abhinna mAne, te guNa-guNanaI svarUpasaMbaMdha mAnatA hUM vighaTaI chaI? je pheka navA saMbaMdha mAne che. 27 valI-abheda na mAnaI, tehanaI-bAdhaka kahaI chaI- 3 svarNa kaMDalAdika huuM ," ghaTa raktAdika bhAva." e vyavahAra na saMbhavaI jI, je na abhedasvabhAva re. 28. bhavikA. "senuM te ja kuMDala thayuM; ghaDo pahilAM zyAma hute, teha ja rAte varNaI ." eha sarvakAlubhavasiddha vyavahAra na ghaTaI, je abhedasvabhAva dravyAdika 3 naI na huI tA. 28 valI-bIjuM bAdhaka kahaI chaI- khaMdhaH deza: bhedaI huI jI bimaNI gustA re khaMdhi. pAThAtra 1. saMbaMdha bhinna kalpiI. bhAva 2. phorke pA! Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 pradeza-gurutA pariNamae jI, khadha abhedaha khadha kahiI-avayavI, deza kaDuii-avayava; eheAnai jo bheda mAnii, tA bimaNeA bhAra khaMdhamAMhi thaye joii, je mATi zatataMtunA paTamAMhi~zatataMtune jeTalA bhAra, teTalA paTamAMhi paNi joIi. anai'-je kAI navA naiyAyika Ima kahaI chaI je- avayavanA bhArathI avayavInA bhAra atyaMta hIna I, " te mATai tehanaI matai:- dvipradezAdika khadhamAMhi kihAMdha utkRSTa gurutA na thaI joII. je mATai--kripradezAdikakha dha ekapradezAdikanI apekSAi avayavI chaI. ana--paramANumAMhiM ja utkRSTa gurutva mAniiM; tArUpArdika vizeSa paNi paramANumAMhi mAnyAM joii, dvidezAdikamAMhi na mAMnyAM joIza. dha re. 29. bhavikA abhedanayanA aMdha mAna"--te| pradezanA bhAra tehe ja khadhabhArapaNaSTha pariNamaI, jima-taturUpa paTarUpapaNuI. tivAraI--gurutA vRddhinA dAba kahie, te na lAgaI. 29 abheda na mAMnaI chaI, tehanaI upAlaMbha vyAkrikana dii cha. pa bhinna dravya-paryAna N jI, bhavanAdikanai re eka bhAI, kima dAkhaI nahIM jI eka dravyamAM viveka re ! 30 bhavikA. 1. pADA0 saMdhi bhA 4 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 bhinna dravya-je-pASANu: kASThaH pRthivI: jalAdika: teDunA paryAya--je bhavanAdika, dharapramukha, tehanaI-t "eka" kahaI chaI" eka dhara e " ItyAdika lAvyavahAra mATaI ? tA eka dravyamAM drayaH guNaH paryAnai abheda hAI, ehuve viveka kAM nathI kahitA ? je mATai-Atmadravya, teha ja AtmaguNa; teDhu ja Atma paryAyaH ehavA vyavahAra anAdisiddha I. 30 guNa: paryAya: abhedathI jI, dravya niyata vyavahAra. pariNati je chai ekatA jI, teNei te eka prakArare. 31.bhavikA0. jIvadravyaH ajIvadrayaH ItyAdi jainiyatakahatAM-vyavasthAsahita vyavahAra thAI cha", te guNa: paryAMyanA abhedathI. jJAnAdika guNa: paryAyathI abhinna dravya, te jIvadravya; rUpAdika--guNaH paryAyathI abhinna, te ajIvadravya, nahIM te dravyasAmAnyathI vizeSasajJA na thAI. dravyaH guNa: paryAya; e 3 nAma chai, paNi-vajAti 3 nai ekatva pariNAma chai, te mArTi-te 3 prakAra eka kahaI. jima- Atmavya: jJAnAdika guNaH tatparyAyaH e sava eka ja kahi zimaratna 1: kAMti 2: varApahAra zakti 3H e 3 na" eka ja pariNAma I; tima-dravyaH guNa: paryAyanai, ima jANavuM. 31 valI--abheda na mAnaiM, tehana* deSa dekhAI che.------ 7 jo abheda nahIM ahAnA jI, tA kAya phima hAI ? Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra7 achatI vastu na nIpajaI jI, zazaviSANupari joI re. 30. bhavikA. jo-ehana--dravyaH guNaH paryAyanaI abheda nathI, te-kAraNa kAyanaI paNi abheda na hoI. tivAraI-mRttikAdika kAraNathI ghaTAdi kArya kima nIpajaI? kAraNamAMhi kAryanI zakita heI, te ja kAryanIpajaI, kAraNamAMhi achatI kAryavastunI pariNati na nIpajai ja, jimazazaviSANu je-kAraNamAMhiM kArya sattA, mAniI, tivAraI-abheda sahaji ja Avya. 32 kAraNamAMhi kArya UpanA pahilAI je kAryanI sattA chaI te kAryadarzana kAM nathI thatuM? " e zaMkA Upari kahaI I- dravyarU5 chatI kAryanI jI, tibhAvanI re zakti. AvirbhAvAM nIpajaI jI, guNaH paryAyanI vyakti re. 33. bhavikA . kArya nathI UpanuM, tivAraI-kAraNamAMhiM kAryanI dravyarUpa- tibhAvanI zakti chaI. teNaI karI chaI, pariNa-kArya jaNAtuM nathI. sAmagrI milaI, tivAraI guNaH paryAyanI vyaktithI AvirbhAva thAI chaI, teNaI karI-kArya disaI chaI. tibhAvaH AvirbhAva paNi-darzana adarzana niyAmaka kAryanA paryAya-vizeSa ja jANavA. teNaI karI-AvirbhAvanaI sat asaH vikalpai duSaNa na heI, je mATaI-anubhavanaI anusAraI paryAya kapiI 33. pAThAtra 1 sattA bhAve Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 nA bhASaI rahyuM che, jima achatAnuM re jJAna. hovai viSaya atItanuM che, tima kAraya sahi nANa re" 34. bhavikA . - IhAM-naiyAyika ehavuM bhASaI cha--"jima-atIta viSayaH ja ghaTAdika, achatA chaI, tehanuM jima jJAna hei, tima-ghaTAdika kArya achatAM ja, mRttikAdikadalathakI sAmagrI milyui nIpajacaI. achatAnI jJapti heI, to achatanI utpatti kima na hoi? ghaTanuM kAraNa daMDAdika ahe kahuM , tihAM-lAghava chaI, tumhAri mati-ghaTAbhivyakitanuM daMDAdika kAraNa kahavuM, tihAM-gaurava heI. bIjuM, abhivyakitanuM kAraNa-cakSu pramukha chaI, paNi-daMDAdika nathI. te mArTi-bheda pakSa ja. dravyadhaTAbhivyakitanuM kAraNadaMDAbhAva ghaTAbhivyakitanuM kAraNa-cakSu, tihAMgIrava chaI, te-na ghaTai.34. havaI e mata laI cha- 10 te mithyA, nahIM sarvathA jI achata viSaya atIta. paryAyAratha te nahIM jI, dravyAratha chaI nitya re. 35. bhavikA. - "achatAnI jJaptinI pari achatanI utpatti hoI," ima kahiuM, te mata mithyA, je mATaI-atIta viSayaH ghaTAdika, sarvathA pAThA-1, sattA, pAli0 2. abheda pakSaja [..] gha " bhAva Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ achata nathI. te-paryAyArathathI nathI; dravyArathathI nitya chaI. naSTa ghaTa paNi mRttikArUpaI chaI. sarvathA na hoI, te --zaza-zRMga sarakho thAI. 35. sarvathA achata artha jJAnamAM hiM bhAI chaIehavuM kaI chaI, tehanaI bAdhaka dekhADaI chaI 11 achatuM bhAsaI gyAnanaI jI. jo "svabhAvi saMsAra kahate jJAnAkAra" te jI, jIpa yogavAra re. 36. bhavikA . jo "jJAnanaI ravabhAva, achata arthaH atIta ghaTa pramukha, bhAsaI, " evuM mAniI, te-"sAre saMsAra jJAnAkAra ja chaI. bAhya-AkAra anAdi-avidyAvAsanAI achatA ja bhAI chaI, jima-ravanamAMhi achatA padArtha bhAsaI chaI. bAhyAkArarahita zuddha jJAna, te buddhanAI ja hei."Ima kahato yegAcAra nAmaI trIjo baiddha ja chapAI te mATa-achatAnuM jJAna na hoI. 36. je achatAnuM jJAna na heI, to "havaNa mai atIta ghaTa jANe "Ima-kima kahavAi chaI ?" te Upari kahei chaI- 12 "havaDAM jA aratha te che," ima atIta je jaNAI. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 vartamAna paryAyathI jI, - vartamAnatA thAI re. 37. bhavikA . te atIta ghaTa mAM havaNa jAye." Ima-je jaNAI chaI tihAM-dravyathI chatA atIta ghaTanaI viSaI, vartamAnayAkArarUpaparyAyathI "havaNa" atIta ghaTa jA jAI chaI. athavA-naigamanayathI atItanaI viSaI vartamAnatAne Aropa kIjeI chaI, paNi sarvathA achatI vastunuM jJAna na thAI. 37. 13 dharmI, achataI dharma, je jI, achataI kAli suhA. sarva-kAliM nirbhayapaNuI jI, to zazazRMga jaguIre. 38, bhavikA . "dhama-atIta ghaTa, achataI dharma-ghaTata, achataI kAliM-ghaTanaI abhAva kAlaI-bhAsaI . athavA-dhamI... atIta ghaTa, achataI dharma--yAkAra, achataI kAlaI bhAI chaI." Ima je-tujhane cittamAMhi suhAI, to-sarva--atItaH anAgataH vartamAnaH kAlaI nirbhayapaNuM-adRSTazaMkArahitapaNaI zazazaMga paNi jaNAvyuM jeII. 38, 14 teM mAI-achatA taNe jI, bodha na, janama na haii. pAThaL01. kathI jaI 2. anityaghaTa 3.-paNuI dhAravuM. ima nahIM te Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 kAraya-kAraNanaIM sahI jI, chai abheda ima joI re. 39. vikA. ima nathI, te mATe achatA arthanA mAdha na heAi, janma paNi na hAI. ima--nirdhArakA -kAraNanA abheda chai; te dRSTAMta--dravya, guNaH paryAyanA paNi abheda chai, ima sadbhavuM. 39. e bhedanA DhAla Upara abhedanA DhAla kahiyA, je mATaIM-bhedanayapakSane abhimAna abhedanaya TAlache. havai-e bahu nayanA svAmI dekhADIna%0, sthitapakSa kahai chA 15 bheda bhaNui nAyo jI, mArthI abheda prakAza. nAnA ubhaya vistAratA jI, pAmai sunata vilAsa re. 40. bhavikA. bheda; te nayAyika bhASai, jemATaiM-te asatkAya vAdI chai. sAMkhya te abhedanaya prakAzai chai. jaina; te behunaya syAdvAda karInai vistAratA bhalA yazanA vilAsa pAmai. je mArTi--pakSapAtI ehu naya mAMheAmAMhi dhasAtAM, sthitapakSa apakSapAtI-syAdvADhInA ja dvIpai. u 2anyo'nypkssprtipkssbhaavaad yathA pare matsariNaH pravAdAH / nayAnazeSAnavizeSamicchan na pakSapAtI samayastathA te // 30 // [ anyayogavyavacheAtriMziyA- ] --- pAr3A0 1. prakAzaka bhA Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA- ya eva doSAH kila nityavAde, vinAzivAde'pi samAsta eva / parasparadhvaMsiSu kaNTakeSu, jayatyaghRSyaM jina ! zAsanaM te // 26 // [anya vyavahaaziza ] havaI-uthI DhAlamAMhiM-bhedabhedane virodha AzaMkInaI TAla chaI. dvAla-4 thI. [ naMdanakuM trizalA hulAve-e dezI. ] paravAdI kaheI cha- bheda abheda ubhaya kima mAne ? jihAM virodha niradhAra re. eka Thami kahA kima kari rahavAI AtapanaIM aMdhAre re?" 41. zratadharmai mana dRDha kari rAkhe, jima zivasukhaphala cAkho re. zratadharmaI mana dRDha kari rAkhe. e AMkaNuM. dravyAdikanaI bhedaH abheda behu dharma kima mAne che ? jihAM-virodha nirdhAra chai. bheda heI, tihAM-abheda na haiI abheda hoI, tihAM-bheda na haI. e behu bhAvAbhAvarUpaI virodhI cha0; pATha0 1. gAma nagara AgaI karI kaMdara, bhAva 2. paravAdIne mRta tene dUSaNarUpa kahaI pAra Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virodhI behu eka kAmi narahaI. jima-Ata paheI, tihAM-aMdhAra na rahaI, aMdhAre heI, tihAM-Atapa na rahaI, tima-bhedabheda ekatra na hei. >> IhAM-mRtadharmaI-syAdvAda pravacana mAhiM, mana draDha vizvAsavaMta karI rAkhe. jima-zAsanazraddhAdRDhapaNaI, mekSarUpa-kalpavRkSanAM sukharUpa-phala cA. zratadharma vinA cAritradharma phalavaMta na hei, je mATiM-zaMkAsahita cAritrIo paNi samAdhana pAmaI. uktaM cavitigicchasamAvanneNaM appANeNaM No labhati samAhi. 5. 5. navA 42. IsI ziSyanI zaMkA jANI, paramAratha guru belaThare. aviredhaI savi ThAmaI dI haiM, daI dharma eka talaI re. 43. zrata. ehavI ziSyanI zaMkA jANa karI, guru-cAddAdI, paramArtha belaI chaI. je-"ghaTaH ghaTAbhAvAdikanaI yadyapi virodha che, to paNi-bhedabhedanaI virodha nathI. je mATa-sarvaThAmadeIdharmabheda abhedaH avirodhaIekAzrayavRttipaNuI ja, dosaI chai, ika talaI paNi. abheda svAbhAvika sAco, bheda pAdhika jUTha."--Ima koI kahaI chaI, te anubhavatA nathI. vyavahAra-pApekSA behanaI, "guNAdikane bheda, guNAdikane abheda" e vacanathI () 43. pATha0 1 samAdhivatapaNuM, pAtra 5 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka kAmi savi jananI sAkha, - pratyakSaI je lahiAM re rUpa rasAdikanI pari tehane, ' kahe virodha kima kahiI re. 44. zratao. eka ThAmi-ghaTAdika dravyanaI viSaI sarvalekanI sAkhIpratyakSa pramANuI, raktavAdika-guNaH paryAyane bhedabheda je lahiMI chaI, tehane virodha kahA kima kahiI?, jima-rUpa rasAdikane ekAzrayavRttitvAnubhavathI virodha na kahiI, tima-bhedabhedane paNi jANa. 3 - na hi pratyakSadRSTe'rthe virodho nAma / tathA-pratyakSadRSTa arthaI dRSTAtanuM paNi kArya nathI. uktaM cakedamanyatra dRSTatvamaho ! nipuNatA tava / dRSTAntaM yAcase yattvaM pratyakSe'pyanumAnavat // 1 // 44. bhedabhedane pratyakSano abhizApa pudgala dravya dekhADaI cha- zyAmabhAva je ghaTa chaI pahilA, pachaI bhinna te rAta re. gharabhAvaI navi bhinna jaNuI, sI virodhanI vAto re? 44. zratao. pATha0 1, abhilASa. bhA0 pAva Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je ghaTa pahilAM-zyAmabhAva , te pachI rAte bhinna jaNAI chaI, anaI-bihuM kAliM-ghaTabhAvaI abhinna ja jaNAI chaI, zyAma rakata avasthAbhedaI ghaTa eka ja chaI te IhAMvirodhanI vAta sI kahevI? 44. hava-AtmadravyamAMhi bhedabhedane anubhava dekhADaI chaI bAlabhAva je prANI dIsaI, - taruNu bhAva te nyAro re. tevA bhAvaI te eka ja, avireAdhaI niradhAra re. 45. zratao. bAlabhAI-bAlakapaNe, je prANI dIsai chaI te taruNa bhAve tyAre kahatA-bhinna chaI. ana-devadattabhAvaI temanuSyapaNanaI paryAyaI te-eka ja chaI. te-ekanaI viSaI-bAlataraNa bhAvaI bheda devadattabhAva-abheda e-avireAdhe nirdhAre. uktaM capurisammi purisasado, jammAI mrnnkaalpjjto| tassa u bAlAIyA, pajjavabheyA bahuviyappA // 1 // a wtau [. rU.] 45 "bheda heI, tihAM-abheda na hoI ja bheda vyAyavRtti chai, te mArTi." evI prAcIna naiyAyikanI zaMkA TAlaI cha- dharmabheda je anubhavi bhAsaI, ' dharmibheda navi kahiMIre. WWW.jainelibrary.org Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhinna dharmane eka ja dharma, jaDa cetana paNi lahiIre.46. zratao. sthA na rA-IhaM-zyAma rakatatvaH dharmane bheda bhAsai chaI paNi-dhami-ghaTane, bhedana bhAsaI Ima je kahiI te-jaDa cetanane bheda bhAI chaI tihAM-jaDatva cetanA dharmane ja bheda, paNijaDa cetana dravyane bheda nahIM? Ima-avyavasthA thAI. dharmIne pratigipaNuI ullekha to bihu ThAme sarakhe chaI. anaI-pratyakSasiddha-artha I bAdhaka te avataraMI ja nahIM. 46. dharmane ja bheda bhAI choI nimitte kahiI bhedabheda tihAM paNi kahatAM, vijaya nA mata pAvaI re. bhinna rUpamAM rUpaMtarathI, jagi abheda paNi AvaIre.47. zrutao. tihAM-jaDa cetanamAhiM, paNi-bhedabheda kahatAM jainanuM mata vijaya pAmaI. je mATaI-bhinnarUpa-je jIvAjIvAdika tehamAM, rUpAMtara-dravyatvaH padArthavAdika tehathI-jagamAMhi abheda paNi AvaI. eTalaI-bhedabhedanaI sarvatra vyApakapaNuM kahiuM. 47. hivaI-e ja vivarInaI dekhADaI cha- jehano bheda abheda ja tehane, rUpatarasaMyutano re. pAThAtra 1. "vizvagathena vinaca rUtyu pA Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 rUpa tarathI bhedaja tehanA, mUla hetu naya zatanA re. 48. zruta. jehanA bheda, tehanA ja rUpAMtarasahitanA abheda hAi. jimathAsaH kAzaH kulaH dhaTAdikane bheda chai, ana-tehujamRdravyaviziSTa anati svaparyAyane abheda chai. tene ja rUpAMtarathI 1bheda hAi. jima-thAsaH kAzaH kuzUlAdikaviziSTa-mRdrazyapaNaI teDunA ja bheda hAi. e-bhedaH nai abheda: chaI, te-saigame nayanA mUla hetu chai. sAta nayanA je sAtasaU bheda chai, te e rIte dravyaH paryAyanI arpaNAH ana NAIM thAi. te rAtAranayAthanamAhi pUrvi hu tA. havaNAM-nAgAranayamAMhi--vidhi vidhividhi, ItyAdi rIti' ekeka nayamAMhi 12: 12: bheda UpajaitA kahiyA chai. 48. 9 kSetra: kAlaH bhAvAdika cAgaI, thAi bhaMganI phADI re. sakhapaI e ThAmi kahi, samabhaMganI joDI re. 49. zruta0. dravyAdika vizeSaNaIM bhaMga thAI, tima-kSetrAdika vizeSaNaIM paNi aneka bhaMga thAi. tathA-dravyadhaTaH sva karI vivakSi, tivArai-kSetrAdika ghaTaH para thAI, Ima pratyekaIMsaptama'gI paNa kADIgamaI nIpajaI, tathApi-lAkaprasiddha je-kabugrIvAdviparyAyeApetapATA0 1. jabheda bhA0 2. upArjavA pA0 3. eka bhA0 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 ghaTa chaI, tehanaI ja-svatrevaDInaI varUpaI aritatva: pararUpaInAritavaH ima leI samabhaMgI dekhADiI. tAhisvadravya-kSetra-kAla-bhAvApekSAI ghaTa chaI ja 1. padravya-kSetra-kAla-bhAvApekSAI nathI ja 2. eka vAraI-ubhaya vivaphAI avaktavya ja, 2. paryAya eka zabdaI mukhyarUpaI na kahavAI ja 3. eka aMza svarUpaI eka aMza-pararUpaiH vivakSi, tivAraI-"chaI naI nathI ja. eka aMza-ravarUpaI eka aMza-yugapata-ubhayarUpaI vivakSII tivAraI-"chaI anaI avAcyaH" 5. eka aMza-pararUpaI eka aMza-yugapata-ubhayarUpaI vivalI tivAraI-" nathIH naI avAcya 6. eka aMza-svarUpaI eka pararUpaI eka yugapata-ubhaya rU5i vivakSIIH tivAraI-"chaI nathIH naI avAo"7. 49. havaIe saptabhaMgI bhedabhedamAM joDAI cha- 10 paryAyAratha bhinna vastu chaI, dravyArathaI abhinere. 1 syAdastyeva ghaTaH 1 syAnnAstyeva 2 syAdavAcya eva 3 syAdastyeva nAstyeva 4 syAdastyeva syAdavaktavya eva 5 syAnA. styeva syAdavaktavya eva 6 syAdastyeva syAnnAstyeva syAdavyaktavya zva 7 phuti kathA --eN0 TippaNI. pAThA0 1. avAcya, 2. be paryAya pAThA Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramaI ubhaya naya jo apI jaI, te-bhinnaH naI abhineH re. 50. zruta0. paryAyArthInayathI-sarva vastu dravyaH guNaH paryAyaH lakSaNaI kathaMcit bhinna ja chaI[1]. dravyArthInayathI-kathaMcit abhinna ja chaI. je mArTi-guNa paryAyaH dravyanA ja AvirbhAva tibhAva chaI[2]. anukamaI je-ra. naya dravyArthika paryAyArthika apa, te-kathaMcit bhinna kathaMcit abhinnaH kahiMI [3]. 50 jo ekadA ubhaya naya gahiI, to avAcya te lahiI re. ekaI zabdaI eka ja vAraI, dai artha navi kahiI re. pa1. zruta0. je-ekavAra 2. nayanA artha vikSite te avAhiI, je mATe eka zabda ekavAraI-2.artha na kahiyA jAI. saMketita zabda paNi eka ja saMketita rUpa kahaI, paNi-2rUpa paNa na kahI sakaI. puSpadaMtAdika zabda paNa ekokita caMdra sUryaH kahaI, paNi-bhinekiMta na kahI sakaI. anaI.nayanA artha mukhyapaNuI te bhinetiM ja kahavA ghaTaI. ityAdika yukti zAstrAtarathI jANavI. [4]. 12. paryAyAratha kalapana, uttara ubhaya vivakSA saMdhi re. pATha0 1. vicAradha; te hai paNi artha vicAraNAi vivakSA bheda jANavAM. pA0 2, aNahivA yogya te avAo kahiI, eka zabda, pA. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhinna avAcya vastu te kahaI, svAtkAranaI baMdhi re. para. zruta0. prathama paryAyAthe kalpanA, pachaI dravyartha kalpanA vicAratAMIma-vivaphAI ekadA ubhayanayApaNA kariI, tivAraI-bhineH avakatavya kathaMcitaH ima kahiI. [5]. 52. - 13 dravyAratha: naI ubhaya grahiyAthI, abhinna: teha avAo re.. krama yugapataH naya ubhaya grahiyAthI, bhinna abhinna avAe re. 53. zruta0. prathama dravyArthakalpanA, pachaI -ekadA ubhayanayApaNA kariI, tivAraI-kathaMcita abhinna avakatavya Ima kahiI. [6]. anukramaI-2.nayanI prathama arpaNa pachaI-2.nayanI ekavAra arpaNa kariI tivAraI-kathaMcita bhinna: abhinna avakatavya ima kahiI. [7]. e bhedabheda paryAyamAMhi saptabhaMgI joDI. ima- sarvatra joDavI. 53. ziSya puchaI cha"jihAM-raja nayanA viSayanI vicAraNA hei, tihAM-eka eka gaNa-mukhyabhAvaI saptabhaMgI thAo, pariNajihAM-pradeza prakAdi vicAraI sAtaH chaH pAMcaH pramukha nayanA bhinna bhinna vicAra hei, tihAM adhika bhaMga thAI, tivArasaptabhaMgIne niyama kima rahaI?" pATha0 1. bhinna-te judo. 2. avaktavya-kahavAyogya nahIM. pAka Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guru kahaI chaI-"tihAM paNi-eka nayArthIne mukhyapaNuI vidhi, bIjA sarvane niSedha, Ima leI pratyekiM aneka saptabhaMgI kI jaI." ame te Ima jANuM chuM " sarasTanArthaghanipajatAdhirAvIrAM mALavAtha" e lakSaNa leIna tehave ThAmecAtkAralAMchita sakalanayAtha-samUhAlaMbana ekaEgaI paNi niSedha nathI. je mATiM--vyaMjanaparyAyanaI kAniM2 bhaMgaI paNi arthasiddhi ratinaI viSaI dekhADI chaI. tathA 4 tAthA satta-vi, vacana-pada dorI -paMjJA vaMjaNa-pajjAe puNa, sa-viappo Ni-viappo ya // 1 // ehane artha_eva-pUrvokata prakAraI, sapta-vikalapa-saptaprakAra vacanapaMtha-saptabhaMgIrUpavacanamArga te-artha-paryAyaastitva-nAsitatvAdikanaI viSaI heI, vyaMjanaparyAyaje ghaTakuMbhAdizabdavApyatA, tehanaI viSaI-savikalpa-vidhirUpaH nirvikalpa niSedharUpa e 2. ja bhAMga haI. paNiavakatavyAdi bhaMga na hoI, je mArTi-avaktavya zabdaviSaya kahiMI te virodha thAI. athavA savikalpa zabda-samabhirUDhanayamataI, anaI-nivikalpa evaMbhUtanayamataI, Ima 2. bhaMga jANavA. arthanaya prathama 4. te janaparyAya mAnaI nahI, te mATaInte nayanI IhAM pravRtti nathI. adhikuMvAntivyavasthAthI jANavuM__ tadevamekatra viSaye pratisvamanekanayavipratipattisthale syAtkAralAJchitatAvanayArthaprakArakasamUhAlambanabodhajanaka eka eva bhaGga eSTavyaH, vyaJjanaparyAyasthale bhaGgadvayavad / yadi ca-sarvatra saptabhaGgIniyama eva AzvAsaH, tadA-cAlanIyanyAyena tAvannayArthaniSedhabodhako pAThA1. payAryA. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 dvitIyo'pi bhaGgaH, tanmUlakAzcAnye'pi tAvatkoTikAH paMca-bhaGgAzra kalpanIyAH, itthameva nirAkAGkSasakalabhaGge nirvAhAd, iti yuktaM pazyAmaH / e vicAra syAdvAdapaMDita sUkSma buddhi cittamAMhi dhAravA.pa3. phalitAtha kahaII... 14 sasabhaMga e dRDha abhyAsI je paramAratha dekha re nama kIti jaMga vAdhaIM tehanI, naphna bhAva tasa lekha re. 54. zrutadharmai mana dRDha karI rAkhA, jima zivasukhala cAkhA re. e-kahiyA je saptabhaMga, te dRDha abhyAsa-sakalAdeza vikalAdezaH nayasaptabhaMga pramANasaptama gaH ityAdi bhedaI dhaNA abhyAsa karI, je paramArtha dekhai-jIvAjIvAdi paramArtha rahasya samajaI, tehanI caza kIti vAdhaIM. je mAIMsyAdvADhaparijJAna ja jainanaIM tarka vAdanA yaza chai. ana-jainabAva paNa tehanA ja lekhaIM; je mATi'-nizcayathI samyaktva syAdvAdaparijJAne ja chai. 54, uktaM ca sammatau - --pALa, sa-samaya-5-samaya-mu-vAvARI | caraLa-rasa sAruM, iya-yuddha La yAitti 5 rU. 67 II pA0 2. ma-pratitti-nirvAM pAva Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 e ceAthajI DhAlaIM-bhedAbheda dekhADyo, ana"--saptabhaMgInuM 'sthApana kariu'. hiva pAMcama" DhAlaI-naya-pramANa viveka karaI che.-- dvAla--pa mI. [ Adi jida mayAkaro-e dezI. ] 1 eka artha trayarUpa IM, dekhyA bhalaI pramANa re. mukhyavRtti upacArathI, nayavAdI paNa jANuIM re. 55 gyAnasRSTi jaga dekhaIM. AMkaNI. eka aTa-paTAdikaH jIva ajIvAdikaH traya rUpa kahetAM dravyaH guNa: paryAyaH rUpa chaI. je mATa-dhaTAdikaH mRttikAdirUpaIM--dravya, ghaTArUipaD-sajAtIyadravyaparyAya, rUpa-rasAvAtmakapaNa...guNu. dhama-jIvAdikamAM jANavuM. ehanuM pramANa"--syAdvAda vacana dekhyu.. je mATi-pramANa"--saptabhaMgAtmakaiM trayarUpapaNu mukhyarIti' jANiI, nayavAdI je ekAMzavAdI, te pazui--mukhyavRtti ana-upacAraUH eka ana viSaU trayarUpapaNu jAIM. yadyapi- nayavADhInaa ekAMzavacanaIM zakti ekaja artha kahiD, te| paNilakSaNArUpa upacAraIM bIjA 2 artha paNi jANi", "ekadA vRttiya na hAi " e paNi-taMta* nathI; " zakAyAM matsyoau ' ityAdi * ttidvAntaH, ityarthaH Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAniM je mATi 2 vRtti paNi mAnI chaI. IhAM paNi-mukhya-amukhyapaNuI anaMtadharmAtmaka vastu jaNAvavAnai prajanaI eka nayA zabdanI 2 vRtti mAnatAM virodha nathI. athavA, nayAtmaka zAstra-kramikvAkyakrayAI paNi e artha jaNAviI. athavA "voi gvAvola gAI ' . Ima-aneka bhaMga jANavA. ima-gAnadaSTi jaganA bhAva dekhiI. 55. kahie artha teja spaSTapaNuI jaNAvaI cha- mukhyavRtti dravyArA, tAsa abheda vakhAI re. bheda paraspara ehano, te upacAraI jANuI re. pa6. gyAna. mukhya vRtti kahatAMzakita zabdArtha kahato, je dravyArthanaya, te. tAsa kahatAM-dravyaH guNaH paryAyanaI abheda vakhANuI, je mATaI guNaparyAyAbhinna mRdravyAdikanaI viSayaUra ghaTAdipadanI zakita I. ehane paraspara kahatAM-mahemAhiM, bheda chaI, te upacAra kahitAM-lakSaNAI jANa; jemArTi-dravyabhinnakaMbugrIvAdiparyAyanaI viSaI te ghaTAdipadanI lakSaNa mAnaI. mukhyArthabAdhaI mukhyArthasaM. baMdhaI tathA vidhavyavahAraprajana anusarIH tihAM-lakSaNApravRtti durghaTa nathI. pa6. pAThAve che. godharAje lAvo kartha-sto .viSayaghaTA bhA. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 3 mukhyavRtti savi lekhava, paryAyAratha bhedaI re. upacAraI anubhavakhalaI, mAnadyuM teDu abhedyaI re. 57. gyAna. ima-paryAyA naya mukhyavRttiyaMkA sarva-dravyaH guNa: paryAyaH bheda lekhava, je mATai-e nayanaI matai; mRdAdipadanA dravya a, rUpAdipadane guNa ja, dhaTAdvipadmane kabutrIvAdri paryAya ja. tathA- upacArai lakSaNAi karI anubhavanai balaI te abhedai mAnai.... '* ghaTAdi mRdghanyAvabhinna ja chai " e pratIti dhaTAdvipadanI mRdAdrivyanaI viSa lakSaNA mAnirde; e paramAra 57, 4 DhAi dharma naya je grahatuM. mukhya amukhya prakAza re. te anusAraIMkali5i, tAsa vRtti upacArA re, 58. gyAna. behu dha -bheda-abhedya pramukha, je naya dravyArthi kaH athavA paryAyArthika graheI-UhApyapramANai dhArai, mukhya-amukhyaprakAra"--sAkSAt saMketai tathA vyavahita saMketai te nayanI vRtti, anai-te nayanA upacAra kalpi jima-gaMgApadane sAkSAt sa keta pravAharUpa artha naIM viSaya" IM; te mATa-pravAhuI zakita; tathAgaMgAtIraiM gaMgAsa keta vyavahita sa Mketa cha", temATai"--upacAra. tima--dravyArthi kanayanA sAkSAt sa keta abhe chachyuM; temATaIM--tihAM Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -zakitabhedaI vyavahita saMketa chaI, temATaI-upacAra. Ima-paryAyAkinayanI paNi zakitada upacAra, bhedaka abhedanaI viSaya joDavA. 58. - phAIka kaI chaI, je-"eka naya eka ja viSaya grahaI, bIjA nayano viSaya na gaI' te dUSaI chaI - bhinna viSaya nayagyAnamAM, je sarvathA na bhAI re. to svataMtra bhAvaI rahaI, mithyAdRSTi pAsaI re. 59. gyAna. -nayajJAnamAM hiM, bhinna viSaya kahatAM-nayAMtarano mukhyArtha, sarvathA kahetAM-amukhyapaNuI paNi, na bhAsaI te svataMtra bhAvaI-sarvathA nayAMtaravimukhapaNaI, mithyAdRSTi pAsaI rahai, eTalaI-durnaya thAI, paNi sunaya na thAI; Ima-jANavuM. 59. eha viza pAvarAI sammatimAM paNi dhAre re. Ima nathI savi saMbhavaI, bheda-abhedurpacAre re. 60. gyAna 0. eha artha viropAvacAI, tathAsatimAMhiM chaI. Ima-dhAre. jAthA dohi vi Nayehi NoaM, satthamulUeNa taha vi micchattaM / jaM savisayapahANataNeNa aNNuNNa niravekvA // 2195 // 1 pAThAtra abheda upacAre re. bhAve mULa. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 svArthagrAhI itarAMzApratikSepI sunayaH, iti sunayalakSaNam / svArthagrAhI itarAMzapratikSepI durnayaH iti durnayalakSaNam / Ima-nayathI--nayavicArathI, bheda, abheda, grAhya vyavahAra sabhavai. tathA-nayasa "ketavizeSathI grAhakavRttivizeSarUpa upacAra paNi sabhavai. te mATa--bheda, abhedaH te mukhyapaNui pratyekanayaviSaya mukhyamukhyapaNuI ubhayanayaviSaya: upacAra-te mukhyavRttinI pari nayaparikara paNi viSaya nahIM, e sameA mArga zvetAmbarapramANazAstrasiddha jANyA. 60. 7 chAMDI mAraga esame, upanaya mukha je 95 re. teha prapaMca paNi-jANavA kahaIM, te jima japaI re.61, gyAna. e sameA mA chAMDI karInaI, je-digaMmara bAla-upacArAdi grahavAnai kAji upanaya pramukha kalpadya chaiM, te prapaMcaziSyabuddhidha dhanamAtra. paNi-samAnata Mtra siddhAMta chaI, temATaI -jANuvAnajI kArji kahi ; jima-te ja5 I-vaprakriyAI elaI chaI. 61. nava naya, upanaya tIna haiM, tarkazAstra anusAre re. adhyAtmavAca, julI, nizcaya: naI -vyavahAraH re. 62.gyAna. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 tehanaI mataI takazAstranaI anusAra nava naya anaI-- traNi upanaya chaI. tathA-adhyAtma vAca-adhyAtama zelII nizcayanaya vyavahAranayaH ima-ra. ja naya kahi. 62. pahilo dravyAratha nA, dasa prakAra tasa jANe re. zuddha akarmopAdhithI, dravyArthika dhuri ANe re. 63. gyAna. dravyarthanaya 14 paryAyArthinaya 2: naigamanaya 3: saMgrahanaya 4 vyavahAranaya para jusUtranaya 6: zabdanaya : samabhirUDhanaya 8: evaMbhUtanayala e-nava nayanAM nAma tihAM-pahile dravyAkinayAtehanA dasa prakAra jANavA. te dravyArthikanayanA dasabhedamAMhi-yuri kahatAM pahilA, akarmopAdhithI zuddha dravyArthika manamAMhi ANo. "jApatiH zukravyArthiva e prathama bheda, 63. eha viSaya delADaI chaI 10 jima-saMsArI prANio, siddhasamovaDi gaNiI re. sahajabhAva AgaliM karI, bhavaparyAya na gaNiI re. 64. gyAna. jima-saMsArI prANiyA sarva siddhasamAna gaNiI. sahajabhAva-je zuddhAtmasvarUpa, te Agali karInaI. tihAM-bhavaparyAya je-saMsAranA bhAva, te na gaNiI-tehanI vivakSA na karII. e abhiprAya I--dhyapradaI kahiuM chaI- Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maggaNa-guNaThANehiM ya cau-dasahiM havaMti taha asuddh-gyaa| viNNeyA saMsArI, savve suddhA hu suddha-NayA // 13 // utpAda-vyayagauNutA, sattAmukhya ja bIjaI re. bheda zuddha-dravyArthi, dravya nitya jima lIjare. 65. gyAna . utpAda 14 naI vyayaranI gANutA, anaI-sattAmukhyatAI bIje bheda-zuddhadravyArthIne jANa. "svAvya gautve sattAsAdA zudavyArthi" e bIjo bheda. ehanaI maniMdravyaH nitya lI jaI, nitya te-trikAlaI avicalitarUpaH sattA mukhya letAM e bhAva saMbhavaI. paryAya pratikSaNupariNamI chai, te paNi-jIva-pudagalAdidravyasattA kadApi calatI nathI. 65. 12 trIje-zuddha dravyArA, bhedakalpanAhIne re. jima- niguNu-paryAyathI, kahiI dravya abhinna re. 66. gyAna0. trIjo bheda bhedakalpanAI hIna-zuddhadravyArtha. "mevANanitiH " rUti tIvo me jima-ekajIva-pudagalAdika dravya nijaguNaparyAyathI abhinna kahi. bheda chaI paNi- tehanI arpaNa na karI, abhedanI arpaNuM karI, te mArTi-abhina. e-3 bhedaH zukra. 68. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ azuddha karmopAdhithI, karma bhAvamaya AtamA, (6 jima krodhAdika vedA re 67. gyAna. ceAtheA ehanA-dravyArthinA bhedaH karmopAdhithI azuSka kahevA. " odhisApekSoDazuddhadravyathiH '' rUti caturtho khetA jima-kreAdhAdika-karma-bhAvamaya AtamA vedeza che.-jANeA che. jivAra--je dravya, je bhAva pariNamaI, tivAra-ite dravya, tanmaya kari jANavuM. jima--leha agnipajI pariNamiuM, te kAli-leA agnirUpa karI jANavuM. ima-krodhamADunIyAdikameyinaIM avasara krodhAdibhAvaparita AtmA krodhAdirUpa karI jANavA. gata dda-ATha AtamAnA bheda siddhAMtamAM prasiddha i. 13 14 te azuddha valI pAMcame, 66 ceAtheA ehanA bhedo re. vyaya-utapatisApekhA re. utpAda: vyayaH dhruvaH-ekaIM sama" dravya jima pekhA re. 68. gyAna. te dravyArthi ka bheda pAMcamA vyaya-utpattisApekSa jANavA. utpAdavyayasApekSasattAgrAhako'zuddhadravyArthikaH " paJcamaH / jima-eka samayaIM dravya--utpAdaH vyayaH dhrauvyaH rUpa kahii.je kaTakAghupAdasamaya, tehaja keyUrAdivinAzasamaya; anaI-kanakasattA te avaja nIya ja che. pAhA0 1. dravya utpAda samaye, bhA Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " evaM sati-trailakSaNyagrAhakatvenedaM pramANavacanameva syAt, na tu niyavAna kRti veta? "ra, muza-nA-naivAna nana - kSaNyagrahaNAt, mukhyatayA svasvArthagrahaNe nayAnAM saptabhaGgImukhenaiva vyApAram | 15 gahata bhedanI kalpanA, che teha azudhdha re. jima-AtamanA boliI, jJAnAdika guNa zudhdho re. 69. gyAna. bhedanI kalpanA grahate chaThe azuddha dravyArthika jANa. jima -jJAnAdika zuddha guNa AtmAnA belii. ihIM-SaSThI vibhakita bheda kahiI cha0, "milo patraNa" ta vata. anaI-bheda te guNaguNinaI chaI nahIM. meDhAkSanA sAlaDazuddhavyArthi" paNa 68. anvayadravyArthika kahie, samama eka svabhAvo re. dravya eka jima bhASiI, guNu-paryAyasvabhAvo re. 70. gyAna, sAtamo anvayakavyArthika kahie, je ekavabhAva laI. jima-eka ja dravya-guNaH paryAyaH svabhAva kahi. guNaH paryAyana viSayaI dravyane anvaya chaI. gata va-dravya jANuiM, dravyAthadezaI " tadanugata sarva-guNaH paryAyaH jANyA" kahiI. jima-sAmAnya prayAsakti paravAdI sarva vyakti jANu" kaheI, tima-Iha jANavuM. "manvayathArtha sakSamaH"I70. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa 17 svadravyAdika grAhako, bheda AThame bhAkhyA re svadravyAdika cyArathI. chatA aratha jima dAkhyA re. 71. gyAna svadravyAdigrAhaka dravyArthika AThamA bheda bhASiA. jimaaratha-dhaTAdika, svadravyaH svakSetra svakAlaH svabhAvaH e 4 thI chatA kaDhuiM. svadravyathI-mRttikAMI, sva-kSetrathI-pATaliputrAdikai, sva-kAlathI--vivakSita kAlaI, sva-bhAvathI--rakatatAdika bhAvai ja ghaTAkrikanI sattA pramANasiddha chaI. " svadravyavidrAno prakhyAyi ama 71. "" paradravyAdikagrAhakeA, 18 navama bheda temAMhI re. paradravyAdika cyArathI, artha chatA jima nAMhI re. 72. gyAna. temAMhi dravyArthi kamAMDhi, para-dravyAdi grAhaka navame bheda kahie chaI. jima-arthI: dhaTAdika, para-dravyAdika 4 thI chatA nahIM. para-dravya-taMtupramukha tehathI--dhaTa asat kahII, para-kSetra-je kAzIpramukha, tehathI, para-kAla-atIta: anAmataH kAlaH tehuthI, parabhAvathI-kAlArdika bhAva vivakSita viSayaI achatA paryAyaH tehathI. 8 vaLyAvikAno TUkyArthio nayamaH " | 7ra. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDe 19 paramabhAvagrAhaka kahie, dasame nasa anusAra re. gyAnasvarUpI AtamA, gyAna sarvamAM sArA re. 73. myAna dasamo dvavyArthika paramabhAvagrAhaka kahie, je nayanaI anusAraI-AbhA jJAnasvarUpa kahiI chaI. darzanaH cAritraH vIrya lezyAdika AtmAnA anaMtaguNa chaI. paNi-savamAM jJAna sArautkRSTa chaI. anyadravyathI AtmAnaI bheda jJAnaguNaI dekhADiI chaI te mArTi-zIdhro paristhatikapaNuI AtmAne jJAna te paramabhAva chaI. Ima-bIjAI dravyanA paramabhAva-asAdharaNa guNa levA. "gharamIvA vyArthivA" 73. DhAla-6 ThThI. [ (giyA giri sihara sehee dezI.] SaTa bheda naya paryAyara, pahilA anAdika nitya re. pulataNuM paryAya kahiI, jima-megarimukha nitya re. 74. pAThA1. have Agali DhAla-cha bheda je paryAyArthikanA, te dekhAI chai. 2. ekavAra darzana ApI gurujI. e dezIpAli0 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 bahubhAMti phaIlI karUna zaIlI, sAcaluM mani dhAri re. khATaDuM je kAMI jANuI, tihAM citta nivAri re. 75. baha0. payArthanaya chabheda jANavo. tihAM pahale anAdinitya zuddhaparyAyArthika kahiI. jima-pudagalane paryAyaH mesapramukha, pravAhathI anAdi, nai nitya chaI. asaMkhyAtakAlaI-anyAnyapakagala saMkramaI, paNi saMsthAna tehaja chaI ima-- ratnaprabhAdika pRthvIparyAya paNi jANavA. ghaNuI prakAraI jenazailI phaIlI chaI. digambaramata paNi jainadarzana nAma dharAvI, ehavI nayanI aneka zilI pravartAvaI chaI. tehamAMhi-vicAratAM je sAcuM hoI, te manamAMhi dhArii. tihAM je kAMI khoTuM jANuI, te cittamAMhiM na dharaI. paNi-zabdaphera mAtra dveSa na kare, artha ja pramANa chaI. 75 3 sAdiniti paryAya arathe, jima siddhane pajAu re gahaI zuddha anitya sattA, gauNa vyaya upAu re. 76. bahuo. 1 nitya. WWW.jainelibrary.org Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papa sAdi nitya: zuddhaparyAyAnaya bIje bheda 2, jima-siddhane paryAya tehanI Adi chaI, karmakSaya sarva the tivAraI-siddhaparyAya Upane, tevatI. paNi-tehane aMta nathI, je mArTi-siddhabhAva sadAkAla thaI. e rAjaparyAya sarakho siddha dravyaparyAya bhAve. sattAgauNatvaI utpAda-vyagrAhaka anitya zuddhaparyAyArthika kahiI. 76 jima-samayamaI paryAya nAzI, chati gahata nitya azuddha re eka samaI yathA paryAya, tritayarUpa ruddha re. 77. bahu.. jima-eka samayamadhye paryAya vinAzI chaI, Ima kahi. hAM-nAza kahatAM-utpAdaI Ave, paNi -dhruvatA te gauNa karI dekhADIInahIMchati kahatAM-sattA,te rahetA nityaazuddhaparyAyArthika kahiI. jima-eka samayama paryAya tritayarUpaI-utpAdaH vyayaH dhrauvya lakSaNaI rahe chaI ehavuM belii. paryAyanuM zuddha rUpa, te je sattA na dekhAvavI. ihAM-sattA dekhAvI, te mArTi-azuddha bheda tha. 77. paryAyaaratho nitya zudhdho rahita karmopAdhi re jima-siddhanA paryAya sarikhA, bhava-jaMtunA nirupAdhi re. 78. bahu0. pATha0 1. zuddha 25. bhAva Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 kammapAdhirahita nityazuddhaparyAyArthi kaH pAMcame bheda. jimabhavaja tunA-sa MsArIjIvanA paryAya sivanA sarakhA kaRsiI. karmopAdhibhAva chatA chaI, tehanI vivakSA na karI, jJAnaH darzanA cAritraH zukruparyAyanI ja vivakSA karI. 78. 6 paryAyaartha anitiazudhdhA, sApekSa kapiAdhi re. sasAravAsI jIvanaIM jima, janama-maraNaha vyAdhi re. 79 mahu, kopAdhi sApekSa anitya-azuddha-paryAyArthi ka e chaDe bheda.jima-sa'sAravAsI jIvanaIM janamaH maraNaH vyAdhi chaI." --Ima kahiiDa. IMDAM-janmAdika paryAya jIvanA `sayAgajanita azuddha chai, te kahiyA. te janmAdika paryAya chaI, tA--teDunA nAzanai arjI meAkSA IM jIvapravatta I chaI. 79. 7 bahu-mAna-grAhI hi nagama, bheda tasa chaIM tIna re. vartamAnArApa karavA, bhUta aIM lIna re. 80. bahu. bahumAna kahetAM-dhaNAM pramANa, sAmAnya--vizeSajJAnarUpa; tehane grAhI nAgama naya kahiIM. nainaiirminoti" kRtinaiAma:, bajArahovAr nainamaH, tti vyutpattiH " naigamanayanA 3 bheda chaI. prathama Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa7 naigama bhUtArthaI vartamAnano Aropa karavAnaI lIna kahatAM-tatpara chaI. 80. te prathama bhedanuM udAharaNa delADaI chaI - bhUta-naigama kahiu pahilA, havAsTiI dina Aja re. yathA-svAmI vIrajanavara, lahiA zivapurarAja re. 81. bahu. jima kahi"Aja dIvAlI dinanaI viSaI zrI mahAvIra zivapuranuM rAjya pAmyA." IhAM-atIta dIvAlI dinanaIviSayaI vartamAna dIvAlI dinane Aropa kariI che. vartamAna dinanaI viSayaI bhUtadinane Aropa kariI, devAgamanAdi mahAkalyANa bhAjanatva-pratIti prajananaI arthi', jima-"gAyAM :". IhAMgaMgAtaTanaI viSayaI gaMgAne Arepa kI jaI kaI zityapAvanatvAdi pratyAyana prajana bhaNI toI ghaTamAna che, je-vIrasiddhigamanane anvaye bhaktibha| prAtItika mAniI. e alaMkAranA jANa paMDita heI, te vicAraje. 81 bhUtavata kahaI bhAvi naigama, bhAvi jima jina siddha re. siddhavata chaI vartamAna kAMi-siddha asiddhare. 82.bahu. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 mAvani pUrvavapanAra-e bIje naigama. jima-jinanAi siddha kahiI, kevalInaI siddhapaNuM avayaMbhAvI chai, te mATiM. kAMI siddha, anaI-kAMi asiddhanaI vartamAna kahaI, te vartamAnanaigama bhASiI. 82. bhASi8 jima "bhakta paciI" vartamAnAra 5 re. karaI kiriyA bhUta lai, bhUta vacana vilepa re. 83. bahu. jima kahicha-"bhakta rAdhiI chaI." IhAM-bhaktanA talAIka avayava siddha thayA chaI, anaIketalAIka sAdhyamAna chaI, paNi-pUrvAparIbhUtAvayava kriyAsaMtAna eka buddhi AropInaI tehanaI vartamAna kahiMI cha. e Aropa sAmagrI mahimAI--koI avayavanI bhUtakriyA laI, "dUti e ThAmaI "gapAlIta" e prega nathI karatA. je naiyAyikAdika Ima kahaI chaI, je "caramakriyAasa atItapratyaya viSaya tehanaI "vijhiusavamavijhispaSya' e praga na thaye jeII. te mArTi-e vartamAnapataigama bheda ja bhale jANo. 83 11 saMgrahaI naya saMgraha te, dvividha-ghaH visaH re. "dravya saba avirodhiyAM jima, tathA-"jIva asesa re."84. bahu Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je saMgrahA, te saMgrahanaya kahiche. tehanA-2 bheda-dhaH vizeSa: thI. ogha kahiI-sAmAnya. etalaI eka sAmAnya saMgraha eka vizeSa saMgraha evaM 2 bheda jANavA. "TravyALi samitiponi" e prathama bhedanuM udAharaNa, tathA "navA vidhina e dvitIya bhedanuM udAharaNa 84 12 vyavahAra saMgrahaviSayabhedaka, - timaja dvividha prasiddha re. dravya jIvAjIva bhASaI, jIva bhaviyA siddha re. 85. bahuo. saMgraha nayane-je viSaya: tehanA bhedane dekhADaNahAra te-vyavahAranaya kahiI. te tija-saMgrahanayanI pari, dvividha kahi. eka sAmAnya saMgrahabhedaka vyavahAra 1 eka-vizeSa-saMgraha-bhedaka vyavahAra H evaM 2 bheda jANavA. "cce bIvALIvI e sAmAnyasaMgraha-bhedaka vyavahAra. "bIvAH saMsArika siddhArtha" e vizeSasaMgraha-bhedaka vyavahAra. Ima-uttarettara vivaphAI sAmAnya vizeSa paNuM bhAvavuM. 85 13 vartata gaDapusUtra bhAI artha nijaanukUla re. dhyaNika paryaya kahaI-sUSimaH manuSyAdika-zUla re. 86. bahu.. hajusUtranaya-vartate arthabhASaI, paNi-atIta anAgataH artha na mAnaI. vartamAna paNi-nija anula-ApaNA kAmane Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha mAnaI, paNi-parakIya na mAnaI. te jusUtra naya tibheda kaho-eka-sUkSma bIjorathulA sUkSmate-kSaNisparyAya mAnaI. thula te-manuSyAdi paryAya mAna. paNi-kalatrayavartI paryAya na mAI. vyavahAra nayaH tetrikAla paryAya mAnaI te mArTi-thulabAju sUtra: vyavahAra: nayanaI saMkara na jANavo. 864 14 zabda-prakRti pratyAdikaH ' siddha mAnaI zabda re. samabhirUDha vibhinna arthaka, kahaI bhinna ja zabda re. 87. bahu zabdanayate-prakRti pratyayAdika: vyAkaraNavyutpatti-siddha zabda mAnaI. paNi-liMgaH vacanAdi bhedaI arthane bheda mAnaI. jima-"tarA, tarI, taTa" e 3 liMgabhedaI arthabheda, tathA- bApa, nasTa" IhAM-ekavacana bahuvacanaH bhedaI arthabheda. jusUtranayanaI e Ima kahui, je-"kAlabhedaI arthabheda tuM mAnaI chaI, teliMgAdibheda bheda kAM na mAnaI? " samabhirUDhanayama kahaI je"bhinna zabda bhinnArthaka ja heI". zabdanayanaI e Ima kahaI, - je te liMgAdibhedaI arthabheda mAnaI cha te zabdabhedaI artha bheda kAM na mAnaI?" te-"mATi ghaTazabdArtha bhinnara kubhazabdArtha bhinnaka Ima e mAnaI. ekAWpaNuM prasiddha che. te zabdAdinayanI vAsanA thakI. 87 15 kriyA pariNuta artha mAnaI sarva evaMbhUta re. pAThA-1 zabadanayanI. pA0 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 navaIM nayanA bheda iNipari, aThAvIsa prabhUta re. 88. bahu. eva bhUtanaya-sava artha, kriyApariNata-kriyAvelAI mAna", anyadA na mAnaIM. jimarAjaUchatraH cAmarAdikaH i zAbhai, te-rAjA. ti padAmAMhi baiThAM cAmara DhalAI, tivAraI. snAnAdikavelA"-te artha vinA rAjA na kahiIM. ima-navai nayanA aThAvIsa bheda prabhUta kahetAMdhaNA, thayA. 886 16 nava naya Ima kahiyA, upanaya tIna hiU sAra re. sAcalA zruta-aratha parakhI, laheA nana vistAra 2. 89. bahu0 Ima-naivaI naya kahiyA. hivai-3 upanaya digaMmara prakriyAi kahi chaMche. ehumAMhi-sAcA zrutanA atha parakhI karIna, bahuzrutapaNAnA yazanA vistAra pAme. naiyAnAM samIpe upanayAH ". 89 pADA0-- dravyArthi ka 10, paryAyArthi ka 6, naigama 3,saMgraha 2, vyavahAra RnusUtra ra, zabda 1, samaliruddha 1, evuM bhUta 1. graM0 TippaNI, 1 dravyAki, paryAyArthika, naigama, saMgraha, vyavahAra, RjIsUtra, zabda, samabhirUddha, evabhUta. 2. naeNcarca samIpe 3panayAH pAlI Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'DhAla-7 mI. [ rAga-geDI ] sadbhuta vyavahAra, bheda prathama tihAM, - dharma-dharminA bhedathI e. 90. nihAM-saddabhUta vyavahAra prathama upanayane bheda. te--dharma anaI dharmi tehanA bheda devADavAthI heI. 90 zuddha: azuddhaH dvibheda, zuddha-azuddhanA, teha arathanA bhedathI e. 91. te valI, 2 prakAri heI-1 zuddha bIje-azuddha 2, zukra-dharma dharminA bhedathI zuddhasaddabhUta vyavahAra, azuddha-dharma dharminA bhedathI azuddha saddabhUta vyavahAra. sadUbhUta temATi je-eka dravya ja cha0, bhinna dravya saMgApekSA nathI. vyavahAra temArTei je-bheda deSArkiMI chaI. 91. jima jagi kevalagyAna, AtamadravyanuM, laI nANAdika tehanuM e. 92.. jima-jagamAMhi "Atma dravyanU kevalajJAne ima-lakI prayoga kI jaI. tathA-"matijJAnAdika AtmadravyanA guNa" imabelAviI 92 pATha0 1. hivaI-sadUbhUta pramukha bheda varNana ja karIne varNava chaI. 2. cakra upanyuM sAra re. e dezI pAli0 3. nAnAM baje upanayA: tihAM bhAve Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che ja guNaH paryAya svabhAvaH kAraka: tanmayane, bheda aratha chaI ene e. 93. guNa-guNIne paryAya-paryAyavaMtane svabhAva-svabhAvavaMtane kAraka anaI-tanmaya kahatAM-kArakI, tehane je eka dravyAnugata bheda bolAvizuM, te sarva e upanayane artha jANavo. "ghaTaze rUpam , ghaTasya raktatA, ghaTasya svabhAvaH, mRdA ghaTo niSpAditaH" ItyAdi prAga jANavA. 93 asalUna vyavahAra, para-pariNuti bhalyAM, dravyAdika upacArathI e. 94. para dravyanI pariNati bhalyaI, je dravyAdika navavidha upacArathI kahiche, te asadabhUta vyavahAra jANa. 94. dravyaI dravya upacAra,pudagala jIvanaI, jima-kahiI jinaAgamAM re. 5. ti-pahala dravyaIdravyane upacAra. jima-jina Agama mAM hiMjIvanaI pudgala kahiI. kSIra nIra nyAyaI pudagalamyuM milya chaI, te kAraNaI-vA pudgala kahiche. e-jIva dravyaI pugala dravyane upacAra 1. 95. kAlI vezyA bhAva, zyAmaguNaI bhalI, guNuupacAraH guNaI kaho e. 6. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 bhAvalezyA AtmAnA arUpI guNu IM, tehana"---je kRSNa; nIlAkiH kahi chai, te kRSNAdi-pudgala-dravya-guNanA upacAra kIjai chaI. e AtmaguNa'* pudgalaguNanA 'upacAra jANavA. 2. 96 paryAyaIM paryAya upacaraM valI, hraya: gaya: khaMdhaH yathA kahiyA re. 97, paryAyai --hayaH gayaH pramukha AtmadravyanA asamAna jAtIya dravya paryAya, tehanai-khadha kahiya chai. te AtmayaryAMya Upari pudgala-paryAya je skaMdha, tehanA-upacAra karI nai. 3. 97. 9 dravyaIM guNuupacAra, valI paryAyanA, gAra" "da" "huM" mAlatAM e. 98. ' dravye muLovavAH - huM gAra " ima khelatAM. " hU~ " te Atmadravya, tiAM-" gaura ' te--pudgalanA ujavalatAguNa uparaA 4. pratye vAMcopacAra: jima-" 'deha 'ima boliI "hUM te" Atmadravya, tihAM--"dehu " te--pudgaladravyanA asamAnajAtIya dravyaparyAya upariu. 5. 98. dr 10 guNuiM dravya upacAra, pa cadravyanA '' gAra deha" jima-AtamA e. 99. mune dravyopacAra: jima je e gaura TvIsaI chai " te AtmA. ima-gaura uddeizIna` AtmavidhAna kIjaI, e gauratArUpa pADA 1. pariNAma kahuI, tehi ja svabhAva, tehanA upacAra. 2. paryAyanaIM. 3. upacArie. pAli Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudgalaguNapari Atama dravyane upacAra 6 "je dravyo vAra jima kahi " deha te AtmA" &-deharUpapulasthAnaI viSayaI Atmadravyane upacAra kario. 7. 99. 11 guNi prajajava upacAra, guNane pajavaI, jima mati tenu tanu mati guNe e. 100. jovacAra" "matijJAna te zarIra ja zarIrajanya chaI, te mArTi. ihAM-matijJAnarUpa AtmaguNanaI viSayaI zarIrarUpa pudgalaparyAyane upacAra kariuM. 8. "va zuLopavA" jimapUrvapraga ja anyathA kariI_"zarIra te matijJAnarUpa guNa che." Iha-zarIrarUpa paryAyanaI viSayaI matijJAnarUpa guNane upacAra kIjaI chaI. 9. 100. asadabhUtavyavahAra, ima upacArathI, eha trividha hivaI sAMbhalo e. 101, Ima-upacArathI asadbhatavyavahAra 9 prakArane kahiba, havaIehanA 3 bheda kahiI chaI, te sAMbha. 101. 13 asadabhUta nija jAti, jima paramANuo, bahu pradezI bhASiI e. 102. eka svajAtiasabhUtavyavahAra kahiI, jima-paramANu bahupradezI kahiI, bahupradezI thAvAnI jAti chaI, te mA8i 1.12 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 teha vijAti jANA, jima mUrata matI, mUrata dravyaI UpanI e. 103. teha asadbhUta vijAti jANAH jima-4 mUrrI matijJAnam " kahi, sUtta -je viSayAleAkamakarakArAdikaH tehuthI-UpanuM, te mATi ihIM--matijJAna AtmaguNa: tehanaIM viSa sUttatva pudgalaguNu upacari, te vijAtyasabhUtavyavahAra kahiI. 2. 103. 15 asadabhUta dAu bhAMti, jIva-ajIvana+, viSayagyAna jima bhAsi e. 104. deAu bhAMti- svAtiH vijAti': asabhUta-vyavahAra kahiI. jima-jIvAjIva--viSayajJAna kahii. IDAM--jIva: jJAnanI vajAti chaThTha, ajIva, vijAti chaIM, e r + viSayaviyibhAvanAmai uparita saMbadha chaI, te svAtivijAtyasabhUta kahii. 3. 104 ' svakhAtIyAro di nAya sarumRtaH " ti zveta, na viJAtiiyaaNsh iva viSayatAsaMbandhasyopacaritasyaivAnubhavAd " iti gRhANa / " 16 upaciratAsabhRta, karaI upacArA, jeha eka upacArathI re. 105. jeDa-eka upacArathI bIjo upacAra kario, te-upaca ritAsadRbhUta vyavahAra kahiIM, Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * teha svajAtiM jANo re, huM putrAdika, putrAdika chaI mAharA e. 1.06. te svAti upacaritA saddabhUta vyavahAra jANe, je-"hu putrAdika" Ima kahii. ihAM-"mAharA e kahavuM, putrAdikanaI viSayaI, te putrAdika upacariyA chaI, teharayuM AtmAno bhedabheda saMbaMdha upacariI chaI. putrAdika: te-AtmaparyAyarUpaI svajAti che, paNi - kalpita chai, nahIM to-svazarIrajanya maskuNAdikanaI putra kAM na kahi? 106 vijAtithI te jANe re, vastrAdika mujha. gaDha-dezAdika ubhayathI e. 107. vijAtyupacaritAsabhUta vyavahAra te kahiI, je-"mAharA vastrAdika" Ima-kahiI. IhAM-vastrAdika pudgala paryAya nAmAdi bheda kalpita chaI, nahIM te vakalAdika zarIrAcchAdaka vastra kAM ne kahiche? teha vijAtimAM vasaMbaMdha upacariI chaI"mArA gaDhaH deza pramukha chaI " Ima kahetAM-vajAti vijAtyupacaritAsabhUta vyavahAra kahi. je mArTi-gaDha: dezAdika: jIva: ajIvaH ubhaya samudAyarUpa chaI.107 19 upanaya bhASyA ema, adhyAtama naya, kahI parIkSA lahe e 108. Ima-upanaya kahiyA. hivAI--AgilI DhAlamAM hiM, adhyAbhanaya kahI naI, ehamAMhi-guNa doSaH parIkSAne yaza pAme. pATha0 1. "mAharA putrAdika" 2. "huM" "mAharA" 3. ehavuM. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhAla-8 mI. [ kapUra huI ati ujare e dezI.] deu mUlanaya bhASiyA re, nizcaya: na vyavahAra nizcaya dvividha tihAM kahio re, zuddha azuddhaH prakAra re. 19. prANu parakhA AgamabhAva. prathama adhyAtmabhAI 2 naya kahiyA. eka-nizcayanaya bIje vyavahAranaya tihAM nizcayanaya krividha kahie. eka-zuddhanizcayanaya bIjo-azuddha nizcayanayara-he prANI! AgamanA bhAva parakhInaI rahe. 108 chavakevalAdika yathA re, zuddhaviSaya nirupAdhi. maInAdika AtamA re, azuddha pAdhi re 110. prANa 0. jIva te-kevalajJAnAdira , ima-je nirapAdhi maMdira kapAdhirahita, kevalajJAnAdi zuddha viSaya leI, AtmAna abheda devADiI te zuddha nizcayavaya. matijJAnAdika azuddha guNanaI AtmA kahi, te azuddha nizcayanaya. 110. nizcayanayA te-abheda devADa, vyavahAranayA te-bheda dekhA Dai cha - Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ deI bheda vyavahAranA jI, sadbhutAsabhUta. eka viSaya sadabhUta chaI jI, paraviSayAsabhUta re. 111. pANI vyavahAranayanA 2 bheda kahyA chaI. eka-sabhUta vyavahAra bIje asadbhuta vyavahAra eka viSaya kahatA-eka dravyAzrita, te sadbhUta vyavahAra. paraviSaya te asadbhUtavyavahAra. 111. upacaritAnupacaritathI re, pahila daI prakAra. sapAdhika guNa-guNuiM bhedaI re, jianI mati upacAra re. 112. prANu. pahale je-sadUbhUtavyavahAraH te-2 prakAri chaI, eka-upacarita sabhUta vyavahAra bIje-anupasti sadabhUta vyavahAra soyAdhika guNaguNibheda dekhADii, tihAM prathama bheda jima"jIvae tijJAna." upAdhi teja IhAM upacAra. 111 nirupAdhika guNu guNi bhedaI re, anupacarita sadbhuta. kevalajJAnAdika guNa re, AtamanA adbhata re. 113. prANI.. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nipAdhika guNaguNi bhedaI bIjo bheda. yathA-"navaya jevajJAna" IhAM-upAdhirahitapaNuM tehaja nirUpacArapaNuM jANavuM. 112 asalkatavyavahAranA jI, Ima ja bheda chaI deI. prathama asaMleSitagaI che, sevA dhana jeIre. 114. prANI0. asaddabhUta vyavahAranA Ima ja 2 chaI, eka-upacaritAsadbhuta vyavahAraH bIje-anupacaritAsabhUta vyavahAra pahele bheda asaMzleSitagaI kalpita saMbaMdhaI hoI. jimadevadattanuM dhana " Ihi-dhana devadattanaI saMbaMdhaH svavAmibhAvarUpaH kapita chaI, te mArTi-upacAra. devadattaH naI dhana eka dravyanahIM, te mArTi -asaddabhUta. ema bhAvanA karavI. 114. saMleSitagaI bIjo re, jima Atamane deha. naya upanaya nayavamAM re, kahiyA malanaya ehare. 115. prANI.. bIje bheda saMzleSita gaI-karmaja saMbaMdhaI jANa. jima-AtmAnuM zarIra che. Atmadahane saMbaMdha, dhana saMbaMdhanI pari kalpita nathI. viparIta bhAvanA nivartAI nahIM, yAjachava rahaI. te mArTi-e anupacarita. anaI-bhinnaviSaya, mATaI- asaddabhUta jANe. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 e naya-upanaya digaMbara vasena kRta naya mAMhi kahiyA chaI, 2 mUlanaya sahita. 115 viSayale yadyapi nahIM re, ihAM ahvArai thala. ulaTI paribhASA IsIre, tA paNa dAjhai mUla re. 116. prANI. ihAM-capi ahvAra. -zvetAMbaranai, thala kahatAM--mATeA, viSayabheda kahatAM-arthanA phera nathI. tApaNa-mUla kahatAM-prathamathI, ulaTI-viparIta, paribhASA-zailI karI, te dAjhai chaI-kheda karaI chaI " yadyapi na bhavati hAniH parakIyAM carati rAsabhe drAkSAm / asamaJjasaM tu dRSTvA, tathApi parikhidyate cetaH // 1 // rUti vacanAt 116 te eTikanI ulaTI paribhASA deSArika' chaJ-- 9 tattvArthe naya sAta chaI jI, AdezAMtara paMca. aMtarabhAvita urjArIre, navanA kisyA e prapaMca re! 117. prANI. tattvArthasUtrai 7 naya kahiyA I, anai-AdezAMtara kahatAM matAMtaraH tehuthI-pa naya kahiyA chaiM, "sanna mUnayA, padma-hatyAphezAntar" e sUtraI. sAMprataH samabhiruDhaH evabhUtaH e-3na zabda eka nAmai' saMgRhiMi', tivArai-prathama cAra sAthi pAMca Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 kahiI. gata -ikekanA 100 bheda huI chaI, ti-paNi 700, tathA 500 bheda Ima-2 mata kahiyA chaI.coronA ikiko ya sayaviho, satta savA NayA havaMti emeva / Avi bApa, phera tathA thayA tu evI zAstrarIti choDI, aMtarbhAvita-sAtamAMhiM bhe, -dravyArthika paryAyArthika te udarI-alaga kADhI, nava naya kahiyA te *prapaMca? catura manuSya vicArI je. 117 10 paajayastha vyArathore, jo tutye alagA di. apiyaNaSiya bhedathI re, kima IgyAra na IdR re. 118, prANu.. ImaI karatAM-paryAyArtha: dravyartha naya je-tuhe alaga dIThA, anaI-9 naya kahiyA. te--arpitaH anapitA naya alagA karI naI 11 naya kiMma na vAMcyA ? 118 saMgrahavyavahArAdikare, je tuTyuM bhelo teha. AdiH aMtaH naya thakamAM che, kima navi bhale eha re. 119. prANI.. hivaI, Ima kaho je-"pitAnAMtati [5. 3 ItyAdittAvArtha sUtrAdikamAMhi, je-arpita-anarpitanaya kahiyA chaIte arpita kahatA-vizeSa kahiI.anarpita kahatAM-sAmAnya kahiI. anarpita saMgrahamAMhi bhilaI, arpitaH vyavahArAdika vizeSa pAThAtra 1. prapaMcanuM. bhAva Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 93 : mAMhi' bhilai, tA--Adi aMtaH kahetAM-pAhilAH pAliA nayanA cAkaDAM mAMhi ahu dravyAyikaH paryAyArthi ka naya kima nathI bhulatAM ? jima-sAta ja mUlanaya kahevAi chai, te vacana sukhad rahaI. 119 7 naya madhye dravyArthi ka paryAyArthi ka bhelyAnI AcArya mata prakriyA deSAI chai : 12 "pajjavanaya tia aMtimA re, prathama dravyanaya cyAra." ninamAdika bhAsiAre, mahAmASya suvicAra 2. 120. prANI. aMtimA kahratA~-chehalA, je 3 bheda--zabdaH samaNiddha; eva- bhUtaH rUpa, te--paryAyanaya kahi. prathama 4 naya--naigamaH saMgrahaH vyavahAraH RjusutraH lakSaNa,te dravyArthi ka naya kahii. Ima-binamAni -kSamAzramana pramukha siddhAMtavAdI AcArya kahui I. mahAbhASya kahetAM viroSAvaja, te madhye nirdhAraka . 120 13 siddhakSena mukha Ima kahai re, prathama dravyanaya tIna. tasa RjIsUtra na saMbhavaI re, dravyAvazyaka lIna re. 121. prANI. hivaI-siddhasenavivAraH maNDavArI pramukha tarkavAdI AcArya Ima kahei' chai, je--prathama 3 naya-1 naigamaH 2 saMgrahaH 3 pADA. te sarva melI. bhA 10 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 takriyA niyalakSaNAt vyArthikA ra vyavahAraH lakSaNa, te dravyanaya kahiI. Rjusutra 14 zabda 2: samamira8 3: yeva bhUta 4: ye 4 naya paryAyArthi adhi dravyAthikamate-" sarve paryAyAH khalu kalpitAH / teSvanvayi dravyaM kuNDalAdiSu hemavat // 1 // paryAyArthamate-" dravyaM paryAyebhyo'sti no pRthak / yattairarthakriyA dRSTA nityaM kutropayujyate ?"|| 2 ||iti // "dravyArthaparyAyArthanayalakSaNAt atItAnAgataparyAyapratikSepIRjusutraH zuddhamarthaparyAyaM manyamAnaH kathaM dravyArthikaH syAd ?" ityete. ssaamaashyH| te AcAryanaI mataIM jusutranaya dravyAvazyakanaI viSaI sIna na saMsa. tathA ca- "ujjumuassa ege aNuvautte egaM davvAvassayaM puhuttaM Necchai" - anuyogadvArasUtravirodha / vartamAna paryAyAdhArAMzadravyAMzaH pUrvApara pariNAmasAdhAraNaUrvatAsAmAnya vyAMzaH sAdRzyAritatvarUpatiyaTsAmAnya dravyAMza: ehamAM-ekaI paryAyanaya na mAnaI, te bAjusutra paryAyanaya kahatAM, e sutra kima milaI ? te mATaI. "kSaNika dravyavAdI sUkSma jusUtra, tatadvartamAna paryAyApannadravyavAdI sthala jusUtra naya kahevo" Ima siddhAntavAdI kaI chaI. ___" anupayogadravyAMzameva sUtraparibhASitamAdAyoktamUtraM tArkikamatenopapAdanIyam, ityasmadekaparizIlitaH pnthaaH"| Ima aMtarbhAvitataNA re, kima alaga upadeza Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 pAMca thakI jima sAtamAMre. viSayabheda nahIM leza re. 122. prANuo. Ima-aMtarbhAvita kahatAM.-7 mAMhi bhUlyA, je dravyArthika paryAyArthika; tehane-alage upadeza kima kario? je, Ima kaha-"matAMtaraI-pa naya kahiI chaI, tehamAM-2 naya bhalyA, tehane -7 naya karatAM jima alago upadeza chaI, tima-adhyAraI dravyArthika paryAyArthikane alage upadeza huyaI.te-zabda samaDhi : evaMbhUtaH naI jima viSayabheda chaI, tima--vyArthi kaH paryAyArthika ne 7 nayathI bhinna viSaya dekhADe. 3 nayanaI eka saMjJAI saMgrahI 5 naya kahiyA chaI, paNi-viSaya bhinna chaI. IhAM-viSayabhinna nathI. je-dravyArthikanA 10 bheda devAyA te-sarva zuddhAzuddha saMgrahAdika mAMhiM AvaI. je-6 bheda paryAyArthikanA deSAyA, te-sarva upacaritAnupacarita vyavahAra zuddhAzuddha jusUtrAdika mAhi AvaI, trivaTuM nyAyaI viSayabhedaI bhinna naya kahiI, te- "sthAva, sthAnA" ItyAdi saptabhaMgI madhye kaTi prakAraI arpitAnarpita sattAsattvagrAhaka naya prakriyA bhajaI, e-paMDitaI vicAravuM. 121 ja-viSayabhedaI nayabheda kaha, te sAmAnya nigama-saMhamAM, vizeSa nigama-vyavahAranayamAM bhelatAM, 6ja naya thaI jAyaI." ehavI-ziSyanI zaMkA TAlavAnaI arthi kahaI chaI 15 saMgraha naI vyavahArathI re, nagama kihAMIka bhinna. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 tiNu te alaga tehuthI " e tA DhAI abhinna re. 122. prANI. yadyapi-sa'grahanaya: vyavahAranaya: mAMhi ja sAmAnya: vizeSaH carcAI~ nagama naya bhalai chaI, te paNi-kihAMika pradezAdi dRSTAMtasthAnaIM bhinna thAI chai. urjA 6 chaNDaM taha paMca, paMcaviho taha ya hoi bhayaNijjo / tammiya soya paraso, so ceva Na caiva sattaNhaM // 1 // ityAdi // te mATi -kihAMika bhinna viSayapaNAthI naigamanaya bhinna kahie. e tA-2 naya-dravyArthi kaH paryAyAdhi kaH naiyamAdikanayathI abhinnaviSaya I, te-te alagA karinaIM nava beTTa nayanA kima kahi ?122 16 ima karatAM e pAmIi re, savibhakta vibhAga, jIvAdika pari kA nahIM re, ihAM pracAjana lAga re. 123. prANI. ima karatAM-9 naya deSADatAM, vibhaktanA vibhAga thAIssi cyAnuM vahiMcavuM thAI, tivAraI--" nIvA dvidhA-sa~sAbi: siddhA [2],--saMsALiH pRthivI vidyAviSadmA, siddhA: vacanAmA:|" e rIti " no dvidhA, vyAniyAAimevAn / prakhyAyistridhaa naigamAdibhedAt / RjusutrAdibhedAt caturddhA paryAyAstikaH / " ima kahiuM joi. paNi " nava nayAH kama eka vAcaMtAI vibhAga kIdhA, te sarvathA mithyA jANavA. nahIM teA- nIvA, saMjJAvina, siddhA:. " ItyAdi vibhAgavAkya paNi thAvA "C pAma Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77. hivaIke kahasya je-"jIvAva tarava" Ima kahetAM anerAM tattva AvyAM. te paNi-7 tatvaH 8 tattvaH kahiI chaI, tima-" pvyArthivarthika nathI"Ima kahatAM anerA naya AvaI chaI, tahiM abhe ravaprakriyAI nava naya karyuM." tehanaI kahiI je-tihAM prajanabhedaI bhinna bhinna tattvavyavahAra mAtra sAdhya chaI, te tima ja saMbhavaI. IhAM-ItarakhyAvRtti sAdhya chaI, tihAM-hetuM koTi anapekSitabhedapraveza vaizcarya deSa he I. tattvaprakiyA e prayajana chaI-jIva ajIva e 2. mukhya padArthabhaNI kahavA. baMdhaH mokSa mukhya heya: upAdeya chaI, tebhaNI. baMdha kAraNabhaNI-Azraya. mokSa mukhya puruSArtha chaI, te mATi- tehanAM 2. kAraNa-saMvaraH nirjarA kahevAM. e 7tatva kahavAnI prayajana prakriyA. puNya pApa rUpa zubhAzubhabaMdhabheda vigati alaga karI, ehuja prakriyA 9. tattva kathananI jANavI. IhAM-dravyArthiMkara paryAyArthikaI bhinnopadezanuM koI prayojana nathI. 123. bhinna prayojana vina kahiyA re, sAta mUlanaya sUtra. tiNi adhika kima bhASiI re, rASiI nijaghara sUtra re. 124. prANuo. te mATiM-"sara mUDhaLA jA" ehavuM sUtraI kahiuM chuM, te ullaMdhI 9 naya kahi, te ApaNAM gharanuM sUtra kima rahaI? te mAI" nA navA " kahato devasena beTika usUtrabhASI jANe. 124 1. A vAkaya bhATa pratimAM nIcenI kaDInI vyAkhyAmAM che. paraMtu takaNAmAM paNa nIcenI gAthAmAM nathI. 17 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 18 dazabhedAdika paNi IhAre, upalakSaNa kari jANuM. nahIM te kahe aMtarbhAvaI re, pradezArtha kuNu ThANire. 125. prANuo. ihAM-nayacaka graMthamAM hiM, digaMbaracha dravyArthikAdi 10 bhedAdika kahiyAM, te paNi upalakSaNa karI jANe nahIMtepradezArthanaya kuNu kAmi AvaI? te vicAro. 3 4 TU- " davaTTayAe paesaTTayAe davaTThapaesaTTayAe" ityAdi / tathA-karmopAdhisApekSa chavabhAvagrAhaka dravyArthika jima kahie, tima-jIvasa vegasApekSapudagalabhAvagrAhaka naya paNa bhinna kahie jeII, Ima-anaMta bheda thAI. tathA prakAdi dRSTAMtaInaigamAdikanA azuddha azuddhatara azuddhatama zuddha zuddhataraH zuddhatamAdi bheda kihAM saMgrahiyA jAI? "upacAramArTei te upanaya kahiI." te-apasiddhAMta thAI anuyAI te nabheda deSAyA chaI. 125. eha ja draDhaI cha - 18 upanaya paNi alaga nahIM re, je vyavahAra samAI. nahIM te bheda pramANuno re, upapramANu paNi thAI re. 126, prANuo. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 79 upanaya paNi kahyA, te naya vyavahAra naigamAdikathI alagA nathI. uktaM ca tattvArthasUtre - " upacArabahulo vistRtArtho laukikamAyo vyavahAraH ?? [ . rUpa // ta "" ImaI karatAM nayabhedana jo upanaya karI mAnacA, tA--< vapavyavasAyi jJAna pramALam " e lakSaNuMi lakSita jJAnarUpa pramANanA ekaddeza matijJAnAdikaH athavA-taddeza avagrahAdikaH tehena-upapramANapaNi kAM nathI kahetAM ? tasmAt-naya: upanayaH e prakriyA eTikanI ziSyabuddhidha dhanamAtra jANavI. 126. 19 vyavahAra nizrcayathakI re, cA upacAra vizeSa ? mukhyavRtti jo ekanI re, 39 tA upacArI sesa re. 127. prANI. vyavahAnaI viSe upacAra i, nizcayamAMhi upacAra nathI, e paNi syA vizeSa ? jivArai-ekanayanI mukhyavRtti leii, tivAraD-bIjA nayanI upacAravRtti AvaI, gata va-Atyeva e nayavAkayaI astitvagrAhaka nizcayanayaIM; aritatvadharma mukhyavRtti letAM, kAlAdika 8 IM abhedyavRttvapacArai astitvasa bahu sakala dhama letAM ja, sakalAdezarUpa nayavAkya thAi; Ara-graMthai ima prasiddha chai.'svasvAthaeNIM satyapaNAnA abhimAna tA sanayanai mAMhe|mAhi chaI ja. *phalathI satyapaNu tA samyagdarzanayAgaIM ja chaiM, " 127. 1. pAThA tene paNa. pAli02. [cAvAnAno pati tarjaLAyAm. ] 3, phalAIthI pAli ,, Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 20 tii mAnya bhAsi re, AdariIM niradhAra. tattvaartha nizcaya grahaIM re janaabhimatavyavahAra. re. 128. prANI. te mATaI-nizcayaHvyavahAranuM lakSaNa mAdhyaI-vizeSAvacattaU kahiu" IM, tima niradhArA. 'tattvArthadrAdIno nizcayaH, joAmimatArthaprAddI vyavahAra:", tattva artha: te-yukitasiddha artha jANavA. lAkAbhimataH te-vyavahAraprasiddha. yadyapi-pramANe tattvA cAhI chai, tathApi-pramANa: sakalatattvArthaM grAhI, nizcayanaya: ekadeza tattvA grAhI: e bheda jANavA. nizcayanayanI viSayatAH anaU-vyavahAranayanI viSayatAH ja anubhavasiddha bhinna I, aMza jJAna na niSTha jima-savikalpakajJAnaniSTha prakAritAdika anyavAdI bhinna mAnaIM chai, ima--hRdayamAMhi vicAravuM. 128. ra 21 abhyataratA khAdyanai re, je bahuvigati abheda. niramala pariNati drabyanI re, e savi nizcayabheda re. 129. prANI0. je bAhyaanaIM upacAra abhyaMtarapaNuM kariU, te nizcayanayane artha jANavA. thayA-- pADA0 1. vyavahAraH pAli0 cavadArazra, tA. 2. aMzatA naniSTha pAli. asatA naniSThA, tA. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 81 samAdhinandanaM dhairya dambholiH samatA shcii| jJAna mahAvimAnaM ca vAsavazrIriyaM muneH||1|| ityAdizrI puNDarIkAdhyayanAdyartho'pyevaM bhaavniiyH|| je ghaNuM vyakitane abheda deSADiI, te paNi-nizcayanayArtha jANa. jima"jo gAyA" ItyAdi sUtra. vetana paNi zuddhasaMgrahanayAdezarUpa zuddhanizcayanayArtha rAmati graMtha kahiuM chai, tathA-dravyanI je nirmala pariNati-bAhmanirapekSa pariNAma, te paNi-nizcayanayano artha jANo jima-"gAvA sAmArU, gAyA sAmArUgasa " I Ima ja je rIti lokAtikrAMta artha pAmiI, te te nizcayanayane bheda thAI. tehathI- lattarArthabhAvanA AvaI. 129 22 ha bheda chaI vigatine re, je ukTa paryAya. kAryanimitta abhinnatA re, e vyavahAra upAya re. 130. prANI. je vyaktine bheda dekhADii-" ane zani dhyAna, ane govA" ItyAdi rIti, te-vyavahAranayane artha. tathA-utkaTa paryAya jANuI, te paNi-vyavahAranayane artha. gata va- checALa paMjo mAre, vavahAra sTAine" ityAdi-siddhAMtaI prasiddha chaI. tathA-kAryanai nimitta kahetA-kAraNa. ehena abhipaNuM kahiI, te paNi-vyavahAranayane upAya cha-jima, "gApurama" ItyAdika kahiI, Ima-"jirirvate, viI hari ityAdika vyavahAra bhASA anekarUpa kahaI chaI. 130 11 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ima bahu viSaya nirAkarI re, karatAM tasa saMkoca. kevala bAlaka bodhavAre, hevana Aloca re. 131. prANuM. evA nizcayanaya vyavahAranayAnA ghaNA artha nirAkarI kahetAnkAlI-tehane, saMkoca kartA-gheDA bheda devADatA, naya graMthakartA ja vani, tehane Aleca ApasarakhA keTalAka bAla AdhavAneja dIsaI chaI. paNi-sarvArtha nirNayane Aloca nathI dIsa. yuddhanayArtha: te-zvetAnyA pachIya zuddha nayagraMthanaI abhyAsaI ja jaNAI. e bhAvArtha. 131 24 Ima bahuvidha naya bhaMgasya re, eka trividha payatna. parakho harakhe hiyaDalaI, surata lahI paramaltha re. 132.prANI, e prakriyAmAMhi paNa je yukitasiddha artha chaI, te azuddha lInaI upapadiuM chaI. te mATe e rIti bahu prakAranayabhaMbaI ekaja artha gividha kahatAM-javya guNaH paryAya rUpa parakhe - rava saca para samayane aMtara jANI hRdayanaI viSaI hara, pArtha-jJAnazA pAmI naI. 13. - e bhAvAvetara thAya nathI Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 83 DhAla9 mI.1 1 eka aratha tihuM lakSaNe, jima sahita kaI ninAna re. tima saddahaNA mani dhAratA, sIjhai saghalA zubhakAja re. 133. jinavANI prANI sAMbhale. ekaja a-jIvapudgalAdikaH dhaTapaTAdika, jima-3 lakSaNe --utpAdaH vyayaH dhAnyaIMphe karI sahita zrI jinarAja kahuI I. '' panne kvADa viSe rU vA; khule jyA, " e tripII karInai, tima-sadguNA manamAMhi dharatAM, sarva kArya sIjhei. e tripaDhIna sa artha vyApakapaNuM dhAravuM, te-jinAmanA paNi keTalAMika nityaH keTalAM ika anitya ima naiyAyikAdika kaheH I, te rIti nahIM. nicaikAMta: aniaikAMta: pakSamAM lAyukta paNi viruddha che. te mATidvIpathI mAMDI AkAzatAMThe utpAdA cyuH bronya: lakSaNa mAnavuM: tehaja pramANu, . uktaM ca AdIpamAvyomasamasvabhAvaM syAdvAdamudrA'navibhedi vastu / tannityamevaikamanityamanyaditi tvadAjJAdviSatAM malApAH // anyayo vyaya yAtriNiA] 133 ehu ja bhAva vivarIna kahe chaI pADA 1. vIchIyAnI dezI. dUra Ima dhannA dhaNune paricAve. e dezI. pAli0 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 2 utpAdaH vyayaH dhruvaH paIM, chad samaya-samaya pariNAma re. dravyatA pratyakSathI, na vireAdhataNA e ThAma re. 134. jina0. utpAda 1: vyaya raH dhruva 3H e 3 lakSaNA dravyanA samaya samaya pariNAma I kAi kahuMyai je--'jihAM-utpAdaH vyayaH pazuM,tihAM-dhruvapaNu nahIM, jihAM-dhruvapaNuM, tihAM utpAda : vyayaH nahIM; ehavA virAdha chai. te--3 lakSaNa eka ThAmi krima hAI? tima--3 lakSaNa ekaThAmi na huM joIi" tehanaIM kahii je~zItaH uSNa, paza jalaH anala; naIM viSa parasparaIM parihAra dIThA chaI, teDhuna -eka ThAmaIM upasaMhArai virAdha kahiIM. IMDAMtA 3 lakSaNa sarvAMtra ekaThAMja pratyakSathI TvIsaU chai, paraparaparihAraI kihAMiM pratyakSasiddha nathI, tA e virAdhanA ThAma kima hoIM ? anAdikAlIna ekAMtavAsanAdeM mAhita jIva ehonA virAdha jANuI I, paNi--paramA I vicArI jotAM virAdha nathI. samaniyatatAI pratyayaja virAdha bhaMjaka chai. 134 teheja dveSADai chai, 3 ghaTaH mukuTaH suvaNuM: huM aAi, vyayaH uttapati: thitiH pekhata re. nijarUpaIM havai hemathI, duHkhaH ha : upekSA vatu re. 135. jina0 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekaja hema dravyanaI viSaI ghaTAkAra nAzaH mukuTAkAraI utpatiH anaI-hemAkAraI sthiti e 3 lakSaNa prakaTa dIsai chaI. je mArTi-hemaghaTa bhAMjI hema mukuTa thAI chaI, tivAraI-hemaghaTAthI duHkhavaMta thAI, te mATi dhaTAkAraI hemavyaya satya chaI. je mArTi -hemamukaTArthI harSavaMta thAI, te mArTi-hemaMtpatti mukuTAkAraI satya chaI. je mArTi-hemamAtrAthI te kAliM-nasukhavaMtAna dukhavaMta thAI chaI-sthitapariNAmaI rahai chaI, te mArTi-hemasAmAnya sthiti satya chaI. Ima-sarvatra utpAdaka vyayaH sthitiH paryAyadravyarUpiM jANavA. IhAM-utpAda-vyayabhAgI bhinnadravyaH anaI-sthitibhAgI bhinnadravyaH koI dIsatuM nathI. je mATi-ghaTamukuTadhAkArAraparzI hema dravya chaI. nahI je-eka dhruva hoI, dhruvatAnI pratItipaNi che. te mATi--"tamavAgha ni che rUrU " e lakSaNaI-pamiNamaI dhruva, anaMI-pariNAma adhuvaH sarva bhAvavuM. 135 utpAdara vyayaH brovyane abheda-saMbaddha-bheda devADaI cha- ghaTa-vyaya: te-utapatti mukuTanIH dhruvatA kaMcananIH te eka re. dala ekaThuM vartaI ekkA, nijakAspazakati aneka re. 136. jina. hemaghaTa vyaya,tehajahemamuTanI utpatti eka kAraNujanya chaI, temATi-visagaparyAtpattisaMtAna chaI, tehathIja-ghaTanAzavyavahArasaMbhavaI chaI. te mArTi-paNi-uttaraparyAtpatti-te pUrvaparyAyane pAThA, 1. vibhAga, pAli0 takaNA, Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAza jANo. kaMcananI dhruvatA paNi tehaja che. je mArTi-pratItya paryAyatpAdaI ekasaMtAnapaNuM haja-dravyalakSaNa dhrauvya chaI. e 3 lakSaNa ekadalai ekadA vartAI chaI, ima-abhinna paNuI parNi zokaH pramoda mAdhyaratha rUpa aneka kArya devInaI tatkAraNazaktirUpaI anekapaNe-bhinnatApaNi jANavI. sAmAnya rUpaI dhrauvya anaI-vizeSa rUpaI utpAdaH vyaya Ima mAnatAM virodhapaNi nathI. vyavahAra te sarvatra svAdathanupravezaIja hAI. vizeSaparatA paNi-vyutpattivizeSaja hei. gata me-"cAutpA, cAmati, sAt gvaNa" Imaja vAkyaprayeAga kI jaI "3 i vA" ityAdau vA zabdo vyavasthAyAm, sa ca syAcchabda samAnArthaH grata - UT: - e laukikavAkyaI paNi svAda leII chaI. je mATiM-sarpanaI pRSThAvacchedaI zyAmatA chai, udarAva chedaI nathI. tathA-sarpamAtraI kRSNatA nathI. zeSanAga sula kahavAI chaI. te mArTi-vizeSaNa-vizeSyaniyamArtha je svAcchabda prayoga chaI, te-tripadI mahAvAkyapaNi-cAtkAragarbhaja saMbhavaI. 136 bahukAya-kAraNa eka je, kahiI te dravyasvabhAva re. te kAraNa bhedAbhAvathI, huIM kAryabhedabhAva re. 137. jina.. - havaI ima kahiche je-hemadravya eka ja avikRta chaI, vikAra te misyA chaI. zokAdikakAryatrayajananaikaziktivabhAva te chaI, te mArTi-tehathI zekAdika kAryatraya thAI chaI. te-kAraNanA Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bheda vinA kAryane bheda kima thAi? veSTasAdhana, te-amedajanaka svAniSTasAdhana, te-zokajanaka tadubhayabhinna, te-mAdhyazyajanaka e vividha kArya ekarUpathI kima hoI? zakita paNi chAnusAraI kalpiI chaI, nahIMte-agnisamIpaIjaladAhajananasvabhAva ityAdika ka9patAM paNi kuNa niSedhaka chaI? tasmAtu-zakitabhede kAraNabheda kAryabhedAnusAraI avazya anusara. anekajananakazakitazabda ja ekatAne tvacAdvAda sUcaI chaI. 137 "zekAdikajananaI vAsanA bhedaI kaI belaI yuddha re. tasa manasakAranI bhinnatA viNanimittabhedakimazuddha re? 138.jina, zrAddha ima kahaI chaI je-"tulAnamonamananI pari utpAdaka vyAya ja ekadA chai, kSaNikavalakSaNanaI dhravya te chaI ja nahIM. hemathI zAkadika kArya hoI chaI, bhinna bhinna lekanI bhinna bhinna vAsanA chaI, te vatI. jima-eka ja vastu vAsanAbhadaI kaI naIiSTa keIkanaI-aniSTa e pratyakSa chaI. selaDIpramukha manuSyanaI ISTa chaThTha, karabhanaI aniSTa thaI. paNitihAM-vastubheda nathI, tima-hAM paNi jANavuM." te bAdanaI nimittabheda vinA vAsanArUpa manaskAranI bhinnatA kima zuddha thAI? temATaI -zekAdikanuM upAdAna jima-bhinna, tima-nimitta paNi avazya bhinna mAnavuM. eka vastunI pramAtRbhedaI iniSTatA chai, tihAM pAThA1. daSTAntAnusAre pAli0 tarkaNa0 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 paNi--eka dravyanA ISTAniSTajJAnajana zakti rUpa paryAyabheda kahevA je. 138 jo nimittabheda vina gyAnathI, zakati sa5-vikalpa re, to bAhya-vastunA lApathI, na ghaTaIM tujha ghaTa: paTaH ja95 re. 139. jina. jo-yAgAcAravAdI Addha kahasyaI je-"nimittakAraNanA bheda vinA ja vAsanAjanita jJAnasvabhAvathI zAkaH pramedAdika saMkalpaH vikalpa hoI chaI." tA-dhaTapaTADhinimitta vinA ja vAsanA vizeSadha dhaTapaTAghAkAra jJAna hoi. " tivAraI--bAhya vastu sa lopAi', anaI-niSkAraNe tattadAkAra jJAna paNiM na sa'bhavai. aMtarabahirAkAra virAdha, khAlAkAra mithyA kahi, tA citravastuviSacanIlapItAvAkAra jJAna paNi mithyA hui jAi. tathA sukhAdhAkAra nIlAghAkAra: paNi viruddha thAi, tivArag-sava zUnya jJAnavAdI mAdhyamika auddhanu mata AvI jAI. uktaM ca kiM syAt sA citrataikasyAM na syAtvasyAM matAvapi / caTrIya svayamayAnAM, rojate taMtra je vayam ? / z|| zUnyavAda paNi--pramANa siddhayasiddhi byAhata chai, te mATi'- sarvanayazudhdha yAdvAda ja vItarAga praNIta Adyarave. 139 pAThA0 1. yAttasyAM. bhA0 2. vItarA-praLItamArga dhava zreya, nAEtti. pAli0 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghaTanAzaH mukuTa utpattine, ghaTa eka ja rUpaI heta re. ekAMtabhedanI vAsanA, nAthaH paNi kima deta re ?140. jina.. ima-zekAdikAryatrayanaI bhedaI-utpAda: vyayaH brovya e 3 lakSaNavastumAMhiMsAdhyAM, paNi-avibhaktadravyapaNuIabhinna chad. gata prava-hemaghaTanAzAbhinna-hema mukatpattinaI viSaI madhaTAvayuvavibhAgAdika hetu chaI. gata vara-mahApaTanAzAlinakhaMDapaTetpati prati-ekAditaMtusaMgApagama hetu chaI. khaMDapaTa mahApaTanAzanI hetutA kalpiI, te mahAgaurava thAI. Ima-jANato che lAdhavapriyataiyAyika nAzotpattinAM ekAMtabhedanI vAsanA mi daI chaI? tehanuM mata chaI ja- kalpanAgauravaM yatra, taM pakSaM na sahAmahe / jAnavaM catra saM saM tu sAmade ? 140. dugdhatrata dadhi bhujaI nahIM, navi dUdha dadhivrata khAire. navi doI agorasavrata jima, tiNi niyalakSaNa jaga thAI re. 141. jina dadhidravya te-duSpadravya nahIM, je mATiM-jehanaI dUdhanuM vrata cha- pAThAMtara. 1. jANaI jaI. pAlI, 12 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "dUdha ja jimavuM" evI pratijJArUpa; te-dahIM jimaI nahIM. dudhapariNAma ja dadhiH Ima-je abheda kahiche, tedadhi jimatAM dudhavratabhaMga thaye na jeII. ima-dUdha te-dadhidravya nahIM. pariNAmI mATe abheda kahi to- dha jimatAM dadhivratabhaMga na the joII. dadhivrata te dUdha nathI jima. tathA-"agorasa ja jimuM ehavA vatavaMta dUdha dahIH ra. na jima. ima-gorasa paNa-ra.naI abhedachaI. IhAM- dadhipaNuI-utpatti dugdhapaNaI-nAza gorasapaNuI dhruvapaNuM pratyakSasiddha thaI. e daSTAMtaI-sarvajagatti bhAvanaiM lakSaNatrayukatapaNuM kahevuM. - payobato na dadhyatti, na payo'tti ddhivrtH| .. agorasavato nobhe, tasmAdvastu trayAtmakam // 1 // avayi rU5: anaI-vyatirekirUpa dravya paryAyathI siddhAMtAvirodhaI sarvatra avatArInaI 3.lakSaNa kahevAM. "ketalAIka bhAvavyatireji: keTalAka bhAva-anvayi jA"ima anyadarzanI kaI chaItiha-anerAM bhAva syAdvAdaLyutpatti dekhADavA. bIjuM-vastunI sattA trilakSaNarUpa ja chaI, "utpAzrayauvyayusara parathati taravAryavacanAta to sattA pratyakSa tehaja vilakSaNa sAkSI chaI, tathArUpaI saddayavahAra sAdhavA anumAnAdika pramANa anusariI chaI. 141 yAtkAla eka vastumAMhi traNa 3. lakSaNa kima heI? te niraI cha- 10 utpannaghaTaI nijadravyanA, utpatti nAza kima Ire? pATha-1. anvartharUpa. 2. vyatirekarUpa. 3.je. bhA0 4. sAtha, pAlika Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suNi vatAmAM pahilA bhaliyA, cha anugamazakti Ire. 1ra.ni. utpatti thaI chaI jehanIM, eha-je ghaTa tehanaI viSa- dvitIyAdiSaNasvadravyasaMbaMdhe utpatti nAzaH kima hAI? je mATaI-prathamakSaNasaMbaMdharUpattaraparyAtpattiH teha ja-pUrvaparyAyanAzaka tuhe pUrvithA chai." e ziSya prazna pUchayuM gurupraniM. IhAMguru uttara ziSya pratiM kahaI chaI, sAMbhalaI ziSya. pahilA-prathamalaI thayA je utpatti nAza, te-pravatAmAMhi bhalyA. anugama kahatA-ekatA, te zakita sadAI chaI, achataI pariNa-AdhakSaNaI- upalakSaNa thaInai AgaliMkSaNaI, dravyarUpatasaMbaMdha kahiMI "kalpo ghA, na ghaTa" ti saMpAta. "namunA, nag" ima kahiI tivAraI-ekSaNaviziSTatA "utpattinAzanaI jANiI, te dvitIyAdi kSaNa nathI. te mATaIhitIyAdikSaNa lAnage ityAdi prayoga na thAI. "ghaTa" kahataUhAM-dravyArthadezaI muddadravya levuM. je mATi-utpatti-nAzAdhAratA sAmAnyarUpaI kahiI, ta--tigitA te-vizeSarUpaI kahiI. 142. utpattinAzanaI anugamaI, bhUtAdika pratyaya bhAna re. paryAyArathathI savi ghaTaI, te mAnaI samaya pramAna re. 143. jina pAThAtra 1. nAzaI. bhAva Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra 16 SH nizcayanayathI- mAne ke i e vacana anusarIna * utpayamAna utpatram " ima kahiIM, paNivyavahAranayaY--< utttathazeH lavamam upasthyataH natiH nam nati " e vizvakti kAlatrayaprayAga chaI. te-pratikSaNaparyAyeAtpatti-nAzavAdI je RnusUtra naya, teNaI anugrahIta jevyavahAranaya, te--laInai kaRsiI. jemADhi-jIsUtranaya samayapramANe vastu mAnai chaI. tihAM je paryAyanA utpattiH nAzaH vivakSiU, te--leInai utpavRtta, napati" hi" atItaH te leI-' 35mo naiH " ima kahiI, anAgataH te le- jIsvasthate natti " Ima kahii. vyavathA sarvatra sthAn zabdaprayAga sa'bhavaIM. 143 12 jo tujha utpatti viziSTanA, vyavahAra nAzanA iSTa re. vyavahAri tarpAtta Adara, tA pahilAM achati viziSTa re, 144. jina, jo-utpattidhArArUpa nAzana viSaU bhUtAdikapratyaya na ka hiM, ana"-nA dhAtunA atha nAzaH naIM utpattiH e 2 lei, tadutpattikAlatrayanA anvaya saMbhavatA kar3hiIM.Ima kahetAM nazyatsamayaI '"naC: 11 e prayoga na hAi; je mATi--te kAlaI nAzAtpattinuM atItatva nathI. I. samana nAzavyavahAranuM jo karI cheA, tA-vyavahAraIutpattikSaNasaMbadhamAtra kaheA. tihAM prAgabhAvadhvaMsanA kAlatrayathI kAlatrayanA anvaya samarthana karI. ane jo ima pracArA" dhaTana vata mAnavAkiI jima paTavata mAnAdi vyavahAra na Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ heI, ghaTadharmavartamAnatvAdikaI ghaTavartamAnatvAdi vyavahAra na hei, tima-nAzatpattivartamAnatvAdikaI nAzavartamAnA divyavahAra na heI. --kriyAniSThA pariNAmarUpavartamAnatva atItatvaH leI"nati, na utpaghaoN, utpanna " e vibhaktavyavahArasamarthana karo. gata pUrva kriyAkAla-niSThAkAlagapadhavivaphAI "vatvamAMnaputpanna, vimarajI vinasa e saikrAntikapraga saMbhava paramata- "rAnI davA ghaTae, AghakSaNaI vyavahAra sarvathA na ghaTaI. alpAraI-nayabhedaI saMbhavaI. gatra pati uppajjamANakAlaM, uppaNNaM ti vigayaM vigacchaMtaM / daviyaM paNNavayaMto, tikAlavisayaM visesei // 3. 37. // 13 utapatti nahIM jo Agali. to anutapanna te thAI re. jima-nAza vinA avinaSTa thaI, pahilA tujha kima na suhA re? 145. jina -AgaliM-dvitIyAdikSaNa utpatti nahIM, te-ghaTAdika dvitIyAdiSaNaI anutpanna thAI jima-5hilA-vaMsa thayA pahilA-nAza vinA "vina kahiI chaI. e tarkatujhanaI kima suhAse nathI? temArTi-pratikSaNotpAda-vinAza pariNAmadvAraI mAnavA. dravyAthadezaI-dvitIyAdilaNajI utpattivyavahAra kahiI, te nAzavyavahAra paNi-tathA huo jeII. tathA-kSaNAMtarbhAva dvitIyAdikSaNa 1. "svAdhikaraNakSaNatvavyApakasvAdhikaraNakSaNadhvaMsAdhikaraNa tAtvinutpatvim " 20 diva. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utpatti pAmI jeII. akalpita anutpannatA na hoI, te paNi pratikSaNa utpatti vinA paramArthathI anutpannatA thaIII. 145. 14. eNuI bhAI bhAsiuM, sammati mAMhi e bhAva re. saMghayaNadika bhavabhAvathI, sIjhaMtAM kevala jAI re. 146. jina.. Ima-pariNAmathI sarvadravyanaI trilakSaNaga samarthio.eNuI ja abhiprAya IsamannatigraMthamAMhiM e bhAvabhASiuM je-ja saMdhaya. sAdika bhavabhAvathI sIjhaMtA mokSasamayaI kevalajJAna jAI-bhavasthakevalajJAna paryAyaI nAza thAI, e artha te-siddhapaNaI-siddha kevalajJAnapaNuI UpajaI, tehaja-kevalajJAnabhAva chaI-dhruva chaI. e mokSagamanasamayaI je vyayaH utpattiH huA, tatpariNatasiddhadravyAnugamathI zivamAM-mekSamAMhiM 3. lakSaNa heI. mAthe- je saMghayaNAIA, bhvtthkevlivisespjjaayaa| te sijjhamANasamae, Na hoti vigayaM tao hoi // 2. 35. // siddhattaNeNa ya puNo, uppaNNo esa atthpjjaao| kevalabhAvaM tu paDucca kevalaM dAiaM sutte // 2. 36. // e bhAva laInaI "revanAne vide vom-mavatyavasTanALe ja rivaranAne 2" ItyAdisUtri upadeza chaI. 146. - 15 te siddhapaNuI valI UpajaI, kevalabhAI chaI teha re. pAThA1. bhAvaI bhAgye. pAli. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 vyayaH utapatiH anugama thI sadA, zivamAMhitiya lakSaNa aha re. 147, jina. e zailakSaNya sthUlavyavahArai' siddhana` AvyuM, paNisUkSmanaIM nAkhyu, jemArTi-sukSmanaya-RjIsUtrAdika te-samaya-samayaprati' utpAdaH vyayaH mAMnai chaI, te leIna, tathA dravyA/dezanA anugama leInaIM-je siddhkaivalajJAnamAMDui ailakSaNya kahiI, tehajasUkSma kahevAI. Ima-vicArInai pakSAMtara kahaI chaIH--147, 16 je jJeyAkAra pariNamaI, jJAnAdika nijaparyAya re, vyatirekaI tethI siddhanai, tiyalakSaNa ima paNi thAI re. 148. jina0 je-jJAnAdika-kaivalajJAnaH devaladaza naH, nijaparyAyai -jJeyAkA2. mAnAdiviSayAkArai pariNamaI. vyatireka kahetAM-pratikSaNa anyAnyapaNaI. siddhanaI-mi paNi trilakSaNa thAi. prathamAdisamayaI-va mAnAkAra chaI, tehanA--dvitIyAdikSaNuI nAzaH atItAkA raI utpAdaH AkArabhAvai kevalajJAna devaladarzanabhAvaI -athavAkevala mAtra bhAI"--dhruva; Ima-bhAvanA karavI. 148. Ima--jJeya--dRzyAkArasa badhaI kevalanaI ailakSaNya kahiu.... havaI -nirAkAra je samyaktvaH vIryAdika bhAva, tehanai : tathA-siddAdika-- zuddha dravyanaIH kAlasaMbadhathI trailakSaNya dekhADaI che.-- Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 17 ima-je paryAyaI pariNamaI, kSaNasa badhaI paNi bhAva re. tethI ttiyalakSaNa saMbhavaI, nahI tA-te thAI abhAva 2. 149. jina, ima--je bhAva kSasa adhai paNi paryAyathI pariNamaI, tehathI-3, lakSaNa saMbhavaI, jima-dvitIyakSaI. bhAva-AdyakSaluiM sabadha-pariNAmaiH nAza pAmyA; dvitIyakSaNasa badhapariNAmaiM UpanA; kSaNasaMbadha mAtraI dhruva I; te-kAlasa badhathI trailakSaNya saMbhavaI. nahIM teA-te vastu abhAva thaI jAI. utpAda:vyayaHdhAnya yoga ja bhAvalakSaNa chaI. te rahita-zazaviSANAdika: te-abhAvarUpa I. 149. 18 nijaparyAyaI" ekadA, bahu samadhaI bahu rUpa re. utpattiH nAzaH ima saMbhavaI, niyamaI tihAM AAvyaH svarUpa2, 1pa0, jina Ima -nija paryAyai:-jIvaH pudgalaH naI, tathA--paraparyAya. :AkAzaH dharmAritakAya; adharmAritakAya; e traNa dravyana', ekakAlai dhaNuI sabadhai' bahuprakAra-utpattiH nAzaH sa'bhava". jeTalA-- vaH paraH paryAya, teTalA--utpattiH nAzaH hAi. tevatI--tihA--zrAvyasvarUpa teTalAM niradhAra chai. pUrvAparaparyAyAnugatadhArAMza tAvanmAtra hAi, te vatI, tra sammatinAthA Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ egasamayammi egadaviyassa bahuA vi hoMti uppAyA / uppAyasamA vigamA, ThiI u ussaggao nniymaa||3.41||150 havaI-utpAdanA bheda kahe chaI 19 dvividha-prayogaja vIsasA, utpAda prathama avizuddha re. te niyamaI samudayavAdane, yatanaI saMcagaja siddha re. 151. jina. vividha-utpAda 2.prakAraI chaI ekA-prAgaja, bIjevisasA-kahata-svabhAvajanita. pahile-utpAdarate vyavahArane I, te mATaavizuddha hiI. te nirdhAra-samudayavAdane tathAyatana karI avayavasagaI siddha kahaI. satimAthAnA uppAo duviappo, paogajaNio a vIsasA ceva / tatya ja gogano , samucavAno ari para rUrA 151, 20 sahajai thAI, te-vIsasa, samudaya ekatva prakArare. samudAyaH acetana khaMdhane, valI sacitta mIsa: niradhAra re. 152. jina.. je-sahajaIyatana vinA utpAda thAI, te vikasAutpAda kahiI. te eka samudayajanita, bIje aikatvikA u ra 13 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ leTa " sAhAvio visamudayakao va egattiottha hojjAhi / 3.33. samudrayajanita vizvasAutpAda, te-acetanaraka 'dha abhrAdikanA. tathA-sacittaH mizraH zarIraH varNAdikanA nirdhAra-jANavA. 152. 21 saMcAga vinA ekatvanA, te dravyavibhAga" siddha re. jima-khadha vibhAgai aNupaNu, valI kavibhAga siddha re. 153. jina, sayAga vinA je vizvasAutpAdaH te-ekatvika jANuvA. te dravyavibhAgai" siddha kahetAM-utpanna jANavA, jima--dvipradezAdikaskaMdha-vibhAgai aNu paNa kahatAM-paramANu dravyanA utpAda, tathA -ka vibhAgai siddhaparyAyanA utpAda. "avayavasa cAga ja dravyanI utpatti hAi, paNi-vibhAgaI na heAi." evuM je-nayAyikAdika kahui chaI, tehana-ekatratAdi vibhAga khaDapaTAtpatti krima ghaTa I ? pratibaMdhakAbhArvasahitaavasthitAvayavasa cAganaI haitutA kapatAM mahAgaurava hAI, te mATi"-kiAMika sa`yogaH kAMIka vibhAga dravyatpAdaka mAnaveA, tivAraI-vibhAgaja paramANutpAda paNi arthasiddha thayA. e sammatimAMtlRi sUci' chai. sahu -- davvaMtarasaMjogAMhi keI daviyassa biMti uppAyaM / upAyatthAskusalA vibhAgajAyaM Na icchaMti // 3.38. // C anu dubaLuE ne, gAraddhe titranuSaM'' ti vaLyo / tatto ga puLa nimatto, 'anutti nAmo gan ddo rU.225153. pAr3A0 1. pratibandhakAlabhAva. pAli0 2. saMjJot * vi. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 99 22 viSNu khadha hetu sacAga je, parasa cAgai utpAda re. valI je SiSNu SiNa paryAyathI, te ekatva ja avivAdare. 154. jina. jima-paramANunA utpAda ekatvaja tima-jai sacAgaIM raka'dha na nIpajaI, ehuvA je-dharma stikAyAdikanA jIva-pudgalAdika saMyoga, tadvAraIM-je saMyukta dravyotpAdaH asaMyukatAvasthAvinAzapUrva ke; tathA-RjusUtranayAbhimata je-kSaNikaparyAyaH prathamadritIyasamayAdidravya-vyavahArahetu, tadvAraI-utpAdaH te sarva ekatvaja jANavA. ihuAM-DhAi vivAda nathI. 154. 23 parapratyaya dharmAditaNeA. niyamaI bhASi nijapratyaya paNa teha ja kA, utpAda re. jANI aMtara nayavADha re. 155. jina. dharmAstikAyAdikanA utpAda, te niyamai paratpratyaya, svApaSTamhagayAgnipariNatajIva-puddagalAdinimittaja bhASie. ubhayajanitaH te-ekajanita paNi hAiM, te mATi -tehanaIM nijapratyaya paNi kahyA. aMtaranayavAdaH-nizcayaH vyavahAra jANo naiM, e abALasArUMgALa ttinuM 12mo[5] LiyamAM rU. rU' Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 e satigAthA madhe gakAra prazleSaI bIjo artha vRttikAI kahie chaI, te anusarInaI likhe chaI. 155 dvividhanAza paNi jANi. eka rUpAMtara pariNuma re. arthAtarabhAvagamana valI, bIjo prakAra abhirAmare. 156. jina. pariNAmo hyarthAntaragamanaM na ca sarvathA vyavasthAnam / na ca sarvathA vinAzaH, pariNAmastadvidAmiSTaH // 1 // satparyAyavinAzaH, prAdurbhAvo'satA ca pryaaytH| dravyANAM pariNAmaH, proktaH khalu paryavanayasya // 2 // e vacana rasannati-vijJApanA [ rU.] vRtti . kathaMcit sat rUpAMtara pAmaI, sarvathA viNasaI nahIM, te dravyArthika nayane pariNAma kahie. pUrva saparyAyaI visaI, uttara asat paryAyaI UpajaI, te paryAyArthika nayane pariNAma kahie. e abhiprAya jotAM-eka rUpAMtara pariNAma vinAza,eka arthAtaragamana vinAza; e vinAzanA 2. bheda jANavA. 156. 25 aMdhArAnaI utatA, rUpAMtarane pariNAma re. paryA: 1. vattA 2. na ja thai jazoe tathA ti jUnce jharq. pAli0 , Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10nuM aNunaIM aNu aMtara sakramaI, arthA taragatinA hAma re. 157. jina. tihAM--adhArAnai. ughAtatA, te--avasthita dravyanA rUpAMtarapariNAmairUpa nAza jANavA. aNunaSTha -paramANunaIM aNuaMtarasa kramai dvipradezAdibhAva thAI chai, tihAM-paramANuparyAya mUlagA DhahyA, radhaparyAya UpanA, teNui karI-arthA taragatirUpa nAzanA ThAma jANavA. 157 26 aNunaIM chaI' carcApa khadhatA, rUpAMtara aNu saMbaMdha re. sacAga-vibhAgAdika thakI, tA paNi e bheda prabaMdha re. 158. jina, yadyapi-aNunai aNusa adhai khaMdhatA chai, te-rUpAMtara pariNAma ja chai', te paNa sa'yoga vibhAgAdikarUpa dravyavinAza vaividhyanuM ja, e upalakSaNa jANavuM. je mATaI-dranyAtpAnavibhAgaI ja jima-paryAyApAdavibhAga, tima-dravyanAzavibhAgaI ja paryAyanAzavibhAga hAI. te samudayavibhAgaH anaI arthA'taragamanaH e 2 prakAra ThaturAi.pahelA-ta tuparyaMta paTanAza bIjo-dhaTAtpatti mRtpi'DAniAza jANavA. ujjai maiM samato vigamassa viesa vihI, samudayajaNiammi so u duviappo / samruvimAnamitta, atyaMtaramAvaLamaLa 4 // 2. 24, 5 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 27 dhruvabhAva thUlaRjIsUtranA, paryAyasamaya anusArare. saMgrahanA teha trikAlanA, nija dravya-jAti-niradhAra re. 159 jina. dhruvabhAva paNi--sthUlaH sukSmaHbhedaI 2 prakAranA. pahaleA--sthUlaRsutranayanaI anusArai manuSyAdika paryAya, samaya mAna jANavA. bIjo-saMgrahanayanai' saMmataH te trikAlavyApaka jANavA, pazui- jIva-pudgalAdika nija dravyajAti-Atma-dravyaHguNa: paryAyaHnuM AtmadravyAnugata ja drAvya; pudgala-dravya: guNa; paryAyaHnuM pudgaladravyAnugata ja dhrAgya, Ima-nija nija jAti nirdhAra jANavA.1pa9 28 savi artha samayamAM bhASi, ima vividha trilakSaNazIla re. je bhAvai' ehanI bhAvanA, te pAvai sukha nasa lIla re. 160, jita. ima-samaya kahii-siddhAMta, te mAMhi-sava artha vividha prakArai". tri lakSaNa kahii, utpAdaH vyayaH AAnyaH tIlatattvabhAva bhASiyA. je purUSa e trilakSaNa ravabhAvanI bhAvanA bhAva, te vistArarUcisamyakatva avagAhI aMtaraMga sukha anaI -prabhAvakapaNAnA cazaH tehanI lIlA pAmai. 3 pADA0 1 Atmadravye-guNaparyAyanuM AtmadravyAsamAnAdhikaraNatvenAttvayAnugamaja dhrauvya. pAli0 2. 0gamaja dhrauvya. pAli bhA nirNa denettiparamArthaH| pAli 3. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 DhAla 10 mI. [ rAga-mevADI-bhALIDA ha'sAre viSaya na rAcIke-e dezI,1 ] 1 bhinna abhinnaH tivihaH tiya lakSA:, bhAsi ima mai re arthe. bheda dravya: guNa: prajjavaHnA havai, bhASIjaI paramattha. 161, 2 samakti sRdhuM re iNi parei AdarA. samakita viSNu savi dhaMdha. samakita viSNu je re haTha mAraga paDiA, te savi jAti re adha. 162. samakita sUryuM re iNi pari Adaza. e acalI. "bhinnaH abhinnaH trividhaH trilakSaNaH eka artha chaI,"ehavuM je pahelAM dvArarUpa kahi hutu, te maiM vistArInaI -eTalaI-DhAle kahiuM. havaI-dravyaH guNa: paryAyaH nA je paramArthaMI bheda chai, te vistArI bhASiI chaI. 161. eNI pari--dravya guNaH paryAyaH paramArthaM vicArInaI,vistArarUci samakita AdarI, tAdRza dhAraNAzakti na hAi, anai-e vicAra bhAvathI sadgui, jJAnavaMtanA rAgI AI, tehanaI-paNi-ceAgyatAI -dravyasamakita hAI, e 2. prakAra samakitavatanI dAnayAdika je thADII kriyA, te sarva saphala hAi. vataM 6 viziSThAyAmpADrA0 1 Aja niheAjo re dIse nAhaleA. e dRzo. pAli0 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 httpo ema va sahalAo huti kiriAo / cAbo vi nandA, moravAo pAtro 6 6, 20. e samakita vinA sarva kriyA dharUpa jANavI. samakita vinA je agItA tathA-agItA nizrita: va-vAbhinivezaI haDamAgi paDiA chai, te sa jAti aMdha sarakhA jANavA, te-"bhaluM" jANI karaIM, te paNi-bhaluM na heAI. uttta ca-- suMdarabuddhI kathaM, bahuaM piNa suMdaraM hoI / te mATi'-' dravyUH guNaH paryAya, bheda parijJAnai karInaIM sadhu samakita AdarA. " e hitApadeza. 162. 3 dharma: adhaH huM gaganaH samaya: valI, pudgalaH jIvaH ja eha. SaT dravya kahiyAM re zrI ninAmAne, jAsa na Adi na chehu. 163. sama, dharma ka0 dharmAMtikAyaH adhama ka0 adharmAstikAyaH gagana 40 AkAzAstikAya, samaya ka0 kAladravya:-ahvA: samayaH jehanuM khIjuM nAma. pudgala 30 pudgalAstikAyaH jIva 40 jIvAritakAya: eha SaT dravya jinazAsananaiM viSaI kahiyAM. jehanA-dravyajAti : tathA paryAyapravAhaH IM-Adi: tathA-cheDa ka. aMtaH nathI. ehu madhya-kAla vana 5 astikAya kahi; " asaraH mahezA, teH jAyante rAndrAyate'rUtti vyutte| kAladravyanaI astikAyana kahiche. je mATaIM--tehanai pradezasadhAta nathI; eka samaya bIjA samayanaI na milai', te vatI. Ima--bIjA paNi. thAhA0 1. dANAiyA u eyammi ceva suddhA u huti kiriyAo / payAo vi hu jamhA mukkhaphalAo parAo ya // 6.20 // RSabhadevajI kezarImalajInI peDhI-ratalAmamAM chApela pustakamAM, Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 " dharmAdharmAkAzAnyekaikamataH paraM trikamanantam / kAlaM vinA'stikAyA jIvamRte cApyakartRNi // 214 // " ityAdi-sAdhamya vaidhamya prajAnAra mahAgraMthathI jANavuM. 163. tihAM-dhuri-dharmAstikAya lakSaNa kahaI chaI gati pariNAmI re pudgala-jIvanaI, jhaSanaI jala jima heI. tAsa apekSAre kAraNu lokamAM, dharama dravya gaI re seI. 164.sama. gatipariNAmo je-pudgala chavAdravya, loka kaTa caturdazarajarAtmaka AkAzakhaMDa, tehamAMhi-chaI, tehanuM ja-apekSA kAraNapariNAma vyApAra rahita, adhikaraNarUpa, udAsIna kAraNa, jimagamanAgamanAdi kriyApariNata jhaSa kamasyA tehanaI-jaLa apekSA kAraNa chaU'; te dharmadavya kai dharmAstikAya dravya jANavuM. sthale jhaSakriyA vyAkulatayA ceSTAhetvicchAbhAvAdeva na bhavati, na tu jalAbhAvAditi gatyapekSAkAraNe mAnAbhAvaH" iti cet, na, anvayavyatirekAbhyAM lokasiddhavyavahArAdeva taddhetutvasiddhe, anyathA,antyakAraNenetarAkhilakAraNAnyathAsiddhiprasaGgAd," itidig| 164. Ima hivaIadharmAstikAyanuM lakSaNa kaI cha- 14 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 thiti pariNamI re pugala-jIvanI, thitino hetu adharma. savisAdhAraNa gatiH thitiH hetatA, deI dravyano re dharma. 165. samakita sthiti pariNAmo padayagA jIvA dravyatAnI sthitine. hetu kahiI-apekSAkAraNa, je dravya, te-adharmAstikAya jANo. gati sthiti:pariNata sakaladravyanuM je eka eka dravya lAghavaI kAraNa siddha heI, te e 2. dravya jANavAM. teNaI karI-jhaSAdi gatyapekSAkAraNa-jalAdi-dravyanaIviSaI dharmAnitakAyAdi dravyalakSaNanI ativyApti na hoI. 165. dharmAritakAya dravyanaI viSaI pramANa kahaI chaI- sahaja UrdhvagatigAmI muktanaI, vinA dharma pratibaMdha. gaganiM anaMtaI re kahiI navi kalaI, phiravArano re dhaMdha. 166. sama je-gatinaI viSaI dharmArikAyadravyane pratibaMdhaka niyama na hoI te sahaja UTharvagatigAmI, je-mukta kahiI siddha, tehanaI-"eka samayaIlekAgra jAI" ehavaI svabhAva-anaMta gaganaI jatAM hajI lagaI phiravAnA rasane dhaMdha na TalA che, je mATaI pAThA, 1 "ame rAjaLa" ti vanaspatti Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 anaMtakAkAzapramANu alekAkAza chaI lekAkAzanaI gati hetupaNuM che, te mATe I-"akaI siddhanI gati na heIIma -na kahiuMjAI. te mATaI dharmAstikAyavinA kAkAzavyavarathA ja nahaI. "vastiyavirAchAza vahi rojArA, tA 2 gatihetutve ghaTAdAvapi daDaviziSTAkAvenaiva hetutA syAd" iti na vicitatA" bIju-anyaravabhAvapaNuI kahipata AkAzanaI bhAvAMtarakalpana, te-ayukta chaI; te mATaI-gatiniyAmaka dharmAstikAya dravya avazya mAnavuM. 166. havaI-adharmAsitakAyanaI viSaI pramANa dekhADaI chaI- je thitihetu adharma na bhASiI, te nityathiti koI ThANi. gati vina havaIM re pudgala-jaMtunI, saMbhAle tina vANi. 167. sama, je-sarvajIva-pudagala sAdhAraNa sthiti hetu adharmAstikAyadravya na kahiI, kiMtu-"dharmAritakAyAbhAvaprayuktagatyabhAvaI alekaI sthityabhAva" ima kahiMI-to alakAkAI keika sthAnaI gati vinA pagalA: jIva dravyanI nitya sthiti pAmIjeII. bIjuM- gati sthiti svataMtra paryAyarUpa chaI jima-gurutvaH ladhutva: ekanai ekAbhAvarUpa kahatAM, vizeSagrAhaka pramANa nathI. te mATaI-kAryabhedaI apekSAkAraNadravyabheda avazya mAna. dharmAnitakAyAbhAvarUpa kahatA-dharmAstikAyAbhAvaprayukatagatyabhAvaI sthitibhAva kahI, adharmAstikAya apalapiI, te-adharmAstikAyAbhAvaprayuktasthi Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 tibhAvaI gatyabhAva kahI dharmAstikAyane paNi apalApa thAI; niraMtaragatisvabhAva dravya na kIdhuM jeII, to niraMtara sthitisvabhAva paNi kima kI jaI ? te mATiM-zrI vinavAne paramArtha saMbhAlInaI dharmAstikAyaH adharmAritakAya e 2. dravya alaMkIsvabhAva mAMnavAM. 167. havaI-AkAzadravyanuM lakSaNa kahaI cha- sarva dravyanaI re je diI sarvadA, sAdhAraNa avakAza. loka: alokaH prakAraI bhASiuM, teha dravya AkAza. 168. sama sarva dravyanaI je sarvadA sAdhAraNa avakAza diI, teanugata eka AkAzAritakAya sarvAdhAra kahiI. " pakSI, vaida pakSI ityAdi vyavahAra ja deza bheda huI, taddadezI anugata AkAza ja paryavasA heI. "tattaddezorvabhAgAvacchinnamU bhAvAdinA tadvayavahAropapattiH" iti varddhamAnAyuktaM nAnavadham, tasyAbhAvAdiniSThatvenAnubhUyamAnadravyAdhArAMzApalApaprasaGgAt, tAvadapratisaMdhAne'pi lokavyavahAreNA''kAzadezaM pratisaMdhAyoktavyavahArAcca / teha AkAza-lokaH alakara bhedaI dvividha bhASiuM. cA sutra- "duvihe AgAse paNNatte-loAgAse ya aloAgAse ya" Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 9 dharmAdikasyuM re sayuta lAka chaI, tAsa viyeAga alAka. te nirAdha che re avadha abhAvanaIM, valagI lAgai re phoka. 169. sama dharmAstikAyAdikasyuM saMyuta je AkAza te leAka chaI. te- dharmAstikAyAdikanA jihAM viyAga chaI, te aleAkAkAza kahiIM. te--AlAkAkAza niravadhi chai, tAvatA tehanA iMDu nathI. kAIka Ima kahasyai je-"jima leAkanaI pAsaI alAkanA cheDa chai, tima Agai paNi huI. "--tehanaI kaDii je--lAka tA bhAvarUpa chaI, te--avadhi dhaTaka, paNi--Agai devala abhAvanai` aleAkAvadhipaNuM krima thaI ? zazazRMga kuNanuM avadhi hAI ? anaI-jo bhAvarUpe aMta mAniI, te te anyadravyarUpa nathI. AkAzadezasvarUpanaI te tadaMtapaNu kahetAM-dacAdhAta hAi." te mATaI -aleAkAkAza anaMta jANavauM. 169. 10 vaNu lakSaNa sarva dravyaha taNA pava, dravya na kAla. dravya anatanI re dravya abhedathI, uttarAdhyayanaiM re bhAla, 170. sama0 kAla te-paramAthI dravya nahIM. te zyuM ? sa dravyanA va nAlakSaNa paryAya ja chai', te paryAyana' viSaI anAdikAlIna . Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 dravyeApacAra anusarIna" kAladravya kahIi. ata va-paryAyaI dravyAbhedathI anaMtakAladravyanI bhAla lattarAdhyayana chaI. tathA ca sUtram - ', dhammo adhammo AgAsaM, davvaM ikkikamAhiyaM / baLatApi ca ghvALi, jANo puSpadaMtavo // 28 8 // etadupajIvyAnyatrA'pyuktam -- dharmAdharmAkAzAdyekaikamataH paraM trikamanantam // iti // te mATi"--jIvAjIva dravya, je anaMta chai, teDhunA vartanAparyAMya bhaNI ja kAladrazya sUtraI... anaMta kahyAM jANavAM. 170 kaMThathI paNa sUtraI jIvAjIvathI abhinna kAla kahiuM IM, te dekhADaI chai 11 jIva ajIva ja samavuM te kahie tiNi kema jIMdA re teha ? eka vakhANuI re isyu AcAraca dharatA zrutamatireha 171, sama0 samayai" ka. sUtraiM, te-kAla jIvaH ajIvaH rUpa ja kahiuM chai. teNai kAraNai-judA bhinnadravyarUpa, kima kahi ? sacA coda jIvAbhigamAdisUtre - "miya mate ! vAjo tti vadhucara ? goyamA ! bhInA seva 'jInIvA ceva " tti. ', eka AcArya Ima kAladravya vakhaNAi chaI, syuM karatA ? siddhAMtapATha anusArai' zubhamatinI rekhA dharatA. 171. pADA 1 dharatA-subuddhi lakSaNane dharatAM. yAliTa Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 12 bIjA bhASaI re joI cakranaI cArai je thiti tAsa. kAla apekSAre kAraNu dravya chAM, SaTanI maga bhAsa. 172. sama0. bIjA AcArya, ima bhASaI cha-je tikanaI cAraI paratva: aparatva nava purANAdi bhAvasthiti chaI, tehanuM apekSAkAraNa manuSyalokamAM kAladravya chaI. arthanaI viSaI sUryAdipinAyakadravyacArakSetra pramANa ja kalpavuM ghaTaI. te mATa ehavuM kAladravya kahiI, te ja zrI mAvatIsUtramAMhiM " jo mere! davyA paNNattA ? goyamA ! chaddavvA paNNattA-dhammasthikAe: jaavhAsama e vacana chaU. tehanuM-nipucarita vyAkhyAna ghaTaI. anaI-vartanAparyAyanuM sAdhAraNApekSa dravya na kahII, te-gatithityavagAhanA sAdhAraNApekSAkAraNapaNuI dharmAdharmAkAzAritakAya siddha thayA, tihAM paNi anAzvAsa AvaI. anaI-e artha yukitagrAhya chaI te mATaI-kevala AjJAcAhya kahI, paNi-kima saMteSa dharAI ? 172, 13 ghasiMgare e daI mata kahiyAM, tasvArathamAM re jANi, anapekSitadravyArthikanaI mate, bIjuM tAsa vaSANi. 173. sama0. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 e be mata dharma graMthamAMhi zrI kiri kahiyA chaI. tathA ra tadrathA- jaM vattaNAirUvo, kAlo dabassa ceva pjjaao| so ceva tato dhammo, kAlassa va jassa jo loe // 32. // iti / tAvArtha traI paNi e 2. mata kahiyAM chaI. "jA pa-28." ti vacanAta. bIjuM mataH te-taravAnAM vyAkhyAnaI-anapekSitadravyArthikanayanaI mataI kahiuM chaI, thalalekavyavahArasiddha e kAladravya apekSArahita jANavuM. anyathA-vartanApekSAkAraNa paNaI ja kAladravya sAthiI. te pUrvoparAdivyavahAravilakSaNaparatvAparatAdiniyAmapaNaI digadravya paNi siddha thAI.anaI-jo "bA rAmavANa, tanejA viraghathI tAvapyevamanucchedAttAbhyAM vAnyadudAhRtam // 19-25. // e ridivAkara kRta nizcarAI vicArI, AkAzathI ja diwArya siddha he" ima mAMniI, te kAladravya-kArya paNi kathaMcit tehathI ja upapanna haI. tasmA"kaalshcetyeke 5-38" iti sutram-anapekSitadravyArthikanayenaiva / iti sukSmadRSTyA vibhAvanIyam. 173. havaI--kAladravyAdhikAraI-digaMbaraprakriyA upanyasaI chaI- 14 maMdagati aNu yAvata saMcaraI, nahapadeza Ika Thera. teha samayane re bhAjana kAlANuM" ima bhASaI keI ora, 174. sama. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 ekanabha pradezanaI Thera maMdagati, aNu kahi-paramANu, jetalaI saMcaraI, te paryAya samaya kahiI. tadanurUpa te-pa () kAla-paryAya-samayane bhAjana kAlANu kahii. te ekeka AkAzapradezaI ekekaH Ima-karatAM kAkAza pradeza pramANa kAlANu heI." ima-keI ora ka jenAbhAsa-digaMbara bhASaI chaI. ghara drvysNgrheracaTI rANI rUva, te saMvarabrAuna rA 174. 15 pokArAnA re aMtarAkamAM, e paNi mata chai re i. lapradeze re aNaA jajuA, mukhya kAla tihAM di6. 175. sama. e digaMbaramata paNijonArAnA aMtaraplekamAMhi ISTa chaI, je mArTi-te lekamathe-kapradezaI jujuA kAla aNua, te-mukhyakAla kahie chaI. tathA 2 tapArA lokAkAzapradezasthA bhinnAH kAlANavastu ye| mAvAno rivA, muthara trika rIte sArUti 175. 16 pracayaUrdhvatA re ehane saMbhavaI, pUrva: aparaH paryAya. tiryakapracaya ghaTai nahI baMdhana, _viNa pradeza samudAya. 176. sama, Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 eha-kAlANu dravyane urvatApracaya saMbhavaI, je mATaIjima-mRdravyanaI thAya keza kuzalAdiH pUrvAparaparyAya chaI, timaehanaI.samaya Avali pramukha pUrvAparaparyAya chaI, paNibaMdhane pradeza samudAya ehanaI nathI, te bhaNI-dharmAritakAyAdikanI pari tiryapracaya nathI. te mATaI ja-kAladravya astikAya na kahie. paramANupulanI pariM tiryakapracaya gyatA paNi nathI, te mATaIupacAraI paNi kAla dravyanaI aritakAyapaNuM na kahaI. 176 e digaMbara5kSa pratibaMdII duSaI chaI Ima aNugatinI re laI hetutA, dharmadravya aNu thAI sAdhAraNatAre leI ekanI, samaya baMdha paNi thAI. 177. sama0. Ima je-maMdANugatikArya hetuparyAya samayabhAjanadravya samaya aNu kalpiI, te-maMdANugatihetutArUpaguNabhAjana dharmAstikAya paNi siddha heI. Ima-adharmAnitakAyAne paNi prasaMga thAI anaI je-sarvasAdhAraNagati hetutAdika leI dharmAstikAyAdi ekaja dharUpa dravya kaTipaI, dezaH pradeza ka95nA tehanI vyavahArAnurodhaI pachaI karI, to-sarvajIvALavadravyasAdhAraNavartanAhetutAguNa leInaI kAladravya paNi lekapramANa eka kapiuM joII. dharmItikAyAdikanaI adhikAraI sAdhAraNagatihetutAghupasthiti ja kapaka chaI, anaI kAladravyakalpaka te-maMdANuvartanAhetu- pasthitija chaI" e ka9panAI te abhiniveza vinA bIjuM koI kAraNa nathI. 177 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apradezatAre sU ianusarI, jo aNu kahiI re teha. te paryAyavacanathI jeDiI. upacAraI savi eha. 178. sama.. havAIje Ima kaha, je-"kAla apradeza kavio chaI. tehanaI anusAraI-kAlANu kahiI,"te sarvaI jIvAjIvaparyAyarUpa ja kAla kahie chaI, tehamAMhaI-virodha bhayathI dravyakAla paNi kima kahe che ? te mATaIkAlanaI dravyatvavacana tathA-lekakAzapradezapramANu aNuvacana e sarva upacAraI jeDiI. mukhya vRtti-te paryAyarUpa kAla ja vasaMmata chaI. gata parva-" zveje pa. 28IhAM-pravacanaI-sarvasammatatvAbhAva sUciuM.178 upacAra prakAra ja dekhADaI cha- 19 paryAyiM jima bhASiu dravyane, saMkhyAratha upacAra. apradezatA re janakAraNuI, tima aNutAna re sAra. 179. sama0. "va vya"i e saMkhyA pUraNanaI arthaI jima-paryAyarUpa kAlanaI viSaI dravyapaNane upacAra mAvatyAdikanaI viSa karI chaI, tima-sUtra kAla dravyanaI aprazatA kaha chaI, tathA Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlaparamANu paNi kahiyA chaI, te jananaI kAniM-kAkAza- pradezasthapagalANanAM viSaI ja yojAzAhanA aMtara zlokamAM kAlANune upacAra kario jANu. ___" 'mukhyaH kAlaH' ityasya cAnAdikAlInApradezatvavyavahAra niyAmakopacAraviSayaH, ityarthaH / ata eva-manuSyakSetramAtravRtti kAladravyaM ye varNayanti, teSAmapi manuSyakSetrAvacchinnAkAzAdau chogavAra za " rUti dimAgametA che 179. havaI-pudgala jIva dravya saMkSepaI kahaI cha0- varNaH gaMdhaH rasa phAsAdika guNe. laSi pudagalabheda. sahaja cetanA re guNa vali jANiI, jIva arUpa: avedaH 180 sama. vaNuM gaMdhaka rasa spardhAdika guNe pudgala dravyane anya dravyathI bheda laSiI. anaI jIva dravya sahajacetanA guNa chaI, te lakSaNaI ja sarva acetana dravyathI bhinna chaI. vyavahAI-spaH veda sahita, paNi-nizcayathI rUparahita darahita cha 3 - arasamarUvamagaMdha, avvattaM ceaNAguNamasadaM / jANa aliMgaggahaNaM, jIvamaNidiTThasaMThANaM // 1 // 180. Ima e bhASyA re saMkhepa karI, dravyataNuM khaTa bheda. vistAra tere jANuM zrutathI, sugara lahe gata kheda. 181. sama.. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 Ima-e dravyataNusaMkSepai paTa bheda bhASyA chaI vistA- : raI, zrata kahiI-siddhAMta, teha thakI, jANInaI, khedarahita thakA, pravacana dakSapaNane, suyaza ka0 subola, te pAme. 181. DhAla 11 mI.2 havaI bheda guNanA bhASIjaI, tihAM astitAH kahiI cha- sarUpatA, vastutAH jAti vyaktirUpatA lahiI che, dravyabhAva dravyatvaH, pramANuI- paricchedya je rUpa che, prameyatva, ANugama suSima, aguslaghutvasvarUpa che. 182. etaleDhALe karI, dravyanA bheda kahiyA, hiva-guNanA bheda samAnataraprakriyAI, kahiI chaI. tiha-astitvaguNa te-kahiMI-jehathI-sArUpatAne vyavahAra thAi. 1. vastutvaguNa tekahi-jehathI-jAti vyakti rUpapaNuM jANiI jima dhaTaka te ja-sAmAnyathI --jAtirUpa chaI vizeSathItaraMvyakitarUpa chaI mata -avagraha-sAmAnyarUpa sarvatra pAThA-etale DhAleM dravyanA bheda kahyA-varNavyA, hive-guNanA bheda kahaI chaI, te sAMbhaLe che ! bhavya jI! sovanagiri bhUSaNa trizalAnaMdana. e razI. pAli0 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAI chaI, apAya-vizeSa rUpa bhAI chA, pUNepagaI. saMpUrNa vartuha thAI chaI 2. dravyabhAvaH je-guNaparyAyAdhAratAbhivyayajAtivizeSa, tedravyatva. "e jAtirUpA mATiI-guNana heI" evI-naiyAyikAdivAsanAI AzaMkA na karavI, je mATaI-samu chu, mayura paryAyaH" evI ja jainazAstra vyavasthA chaI. "dravyatvaM ced guNaH syAt, rUpAdivadutkarSApakarSabhAgi syAt" iti tu kucodyam, ekatvAdisaMkhyAyAM paramate'pi vyabhicAreNa, tathAvyAptyabhAvAdeva nirasanIyam / 3. pramANuI paricchedya rUpa-pramAviSayatvaH te-prameyatva kahiche. te paNi-kathaMcit anugata sarva sAdhAraNa guNa chaI, paraM. parA saMbaMdhaI-kamAtvAjJAneI paNi prameyavyavahAra thAI chaI. te mATiM-prameyatva guNa varUpathI anugata chaI 4. agurulaghutva guNa sUphama-AjJAcAA chaI. " sUkSma jinoditaM tattvaM hetubhi va hanyate / ___ AjJAsiddhaM tu tad grAhyaM, nAnyathAvAdino jinAH // 1 // " ThasyagvavA sUkSma avAvaraDA" 5. 282 pradezatvaH avibhAgI pudagala SetrabhAva je vyApiu jI. cetanatAH anubhUti, acetanabhAva: ananubhava thApio jI. pAThA-2. tamArA pati napAyA. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 mUratatAH rUpAdikasaMgati, amUrtatA tadabhAve che. dasa sAmAnya guNu, pratyekaI AThaH AThaH e bhAve che. 183. avibhAgI pugala yAvat kSetraI rahaI, tAvakSetravyApIpaNuM, te-pradezavaguNa 6. cetanatva te AtmAne anubhava rUpa guNa kahii. jahathI"madaM mudvAri vaita e vyavahAra thAI chaI. jehathI-jAtiH vRddhi bhagna-kSata-saMrohaNAdi jIvana-dharma heI chaI 7. ehathI viparIta acetanatva-ajIvamAtrane guNa chaI 8. mUrtatAguNa-rUpAdisaMnivezAbhivyaya pudgaladravyamAtra-vRtri chaI 9. amUrtatAguNa mUrtasvAbhAvasaniyata chaI 10. "acetanatvAmUrtatvayozcetanatvamUrtatvAbhAvarUpatvAnna guNatvam " iti nAzaGkanIyam , acetanAmUrtadravyadRttikAryajanakatAvacchedakatvena, vyavahAravizeSaniyAmakatvena ca, tayorapi pRthagguNatvAt / navaH paryudAsArthakatvAt, napadavAcyatAyAzca 'anuSNAzItasparzaH' ityAdau vyabhicAreNa, pareSAmapyabhAvatvAniyAmakatvAd, "bhAvAntaramabhAvo hi, kayAcittu vypekssyaa|" iti nayAzrayaNena doSAbhAvAca. iti e 10 sAmAnya guNa chaI, mUrtaH amUrtava cetanatva acetana pararapara parihAraI rahaI, te mATaI-pratyeka I-eka eka dravyanaI viSaI 8. 8. pAmiI. Ima-bhAva-vicArI lya. 183. pAThA0 1 Atma badhuM karIne jANavA. pAli0 - -- -- WWW.jainelibrary.org Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnaHdaSTiH sukhaH vIrya pharasaH rasa: gaMdhaH vaNuM e jANe che. gatithiti avagAhana-vartanA hetubhAvaH mani ANe che. cetanatAdika: cAraI bhelAvi, vizeSaguNu e laI jI. 5pudagala-AtamanaI, tInaha anya dravyanaI laI jI. 184. jJAna darzanaH sukha vIrya e ja AtmAnA, sparza rasaH gaMdhA varNa e 4 pudagalanA vizeSaguNa zuddha dravyaI-avikRta rUpa e-avaziSTa rahaI, temArTi-e guNa kahiyA, vikRtasvarUpa te-paryAyamAM bhalaI. e-vizeSa jANa. 8. gatitutA 14 sthivihetatA avagAhanAhetutA 34 vartanA hetutA 4: e 4(dharmAstikAya adharmAstikAyaH AkAzAstikAyaH kAlaH dravyanA pratyekiM vizeSaguNa 12 guNamAM cetanatva acetanatva mUrtatva: amUrtasvaH e 4 guNa bheliI tivAraI-16 vizeSaguNa thAI. te maze-pudagala dravyanaI-vaNu gaMdharasa sparza mUrtavA ace. tanavA e 6 heI. Atma dravyanaI-jJAna darzanaH sukhaH vIrya amUrtatva acetanatva e cha heI. bIjA divyanaI laIsamudAyaI-3. guNa heI, eka-nijaguNa 2-acetanatvaH amUrtavA Ima-phalAvInaI dhAravuM. 184. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 cetanantrAdi 4: sAmAnyaguNamAMhi paNi kahiyA, ana.-vizeSa guNamAMhi paNi kahiyAH tihAM-yU kAraNu ? te-kaTuI chaI 4 cetanatAdika cyAra: svAti guNu sAmAnyaH hA jI, vizeSa guNa: parajAti apekSA grahatAM citti suhAIM che. vizeSa guNu chaIM sUtraIM bhASiA, bahusvabhAva AdhAre jI. artha teha kima gaNiA jAI, ehu thUla vyavahAro jI. 185. cetanAdi 4.- svajAtyapekSAi':- anugata vyavahAra karaI chaI, te mAi-sAmAnyaguNa kahii. parajAtinI apekSAi - cetanAdika: acetanatvAdikaH dravyathI vAzrayanyAvRtti karaI chaI, te mATiM--vizeSa guNa kahi. vAvasAmAnyavat sAmAnyavi zeguNatvameSAm " iti bhAvaH / 44 '' jJAnaH danaH sukhaH vIH e-4. AtmavizeSaguNa, spa rasaH gaMdhaH vaNu: e-4. pudgala vizeSaguNu.'' e je-kahi, testhUla-vyavahArai jANavuM, je mATei... " au sidghaLA, trizat siddhotiyuLA, muLavAjAca:, pulhA anantA'' ityAdi sUtrA - vicAraNAi' vizeSaguNa anaMtA thAI, te chadmatha kima gaNI sakai ? pAThA0 1. sattuLA: taLAyAm. 16 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 tasmAd- "dharmAstikAyAdInAM gatisthityavagAhanAvarttanAhetutvopayogagrahaNAkhyAH SaDeva, astitvAdayaH sAmAnyaguNAstu vivakSayA'parimitAH " ityeva nyAyyam, " SaNNAM lakSaNavatAM lakSaNAni deva " kRtti tti jo na aSIta ? / nANaM ca daMsaNaM ceva, caritaM ca tavo tahA / voriyaM ubaogo ya, eyaM jIvassa lakkhaNaM // 1 // sabaMdhakAreujjoA, pabhA chAyA taddeva ya / vaNNarasagaMdhaphAsA, puggalANaM tu lakkhaNaM // 2 // ityAdi tu svbhaavvibhaavlkssnnyornyonynaantriiyktvprtipAvanA'sthAni vaSTivaividhALIyam // 185. 5 dharma apekSA IhAM alagA svabhAva guNathI bhAkhyAM che. nija nija rUpamukhyatA leI, guNu svabhAva karI dAkhyA jI. asti svabhAva: tihAM nija rUpai, bhAvarUpatA dekhA jI. para abhAva pari nija bhAva, paNi artha anubhavI lekhA jI. 186, anuvRtti-vyAvRtti sabadhaI dharmImAtranI vivakSA karIna IhAM-svabhAvaH guNathI alagA pa`Dite bhASyA, nija nija ka pADA0 1. yAra. bhA. pAli0 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 Apa-ApaNA rUpanI mukhyatA lei. anuvRtti saMbaMdha mAtra anusarInaI ravabhAva chaI, te ja guNa karI dAkhyA-dekhADayA, te mATi-guNavibhAga kahInaI, svabhAvavibhAga kahiI chaItihAM-prathama-astisvabhAva te-nijarUpa-rava-dravya kSetra kAlabhAvaH ravapaI bhAvarUpatA dekho. jima-para abhAvaI nAritatvaravabhAva anubhaviI cha, tima-nijabhAvaI aritatvarabhAva paNi anubhavi cha, te mATi-aritaravabhAva lekha chaI. 186. nahiM te-sakalazunyatA havaI, nAstibhAva parabhAvaI che. parabhAI paNi sattA kahatAM, eka rUpa savi pAvaI che, sattA jema asattA na kurai, vyaMjaka amilana vazathI jI. chato zarAvagaMdha navi bhAsaI, jima viNuM nIra pharasathI cha. 187. je-aritasvabhAva na mAMniI, te-parabhAvApekSAI jimanAstitA,tima-svabhAvApekSAI. paNi nAstitA thatAM, sakalazanyatA thAI. te mATi-svadravyAghapekSAI aritaravabhAva sarvathA mAna. 1. pAThAtra 1. bhAvarUpa rUpatA-pAli. bhAvarUpa che. bhAra Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 parabhAva para dravyApekSA: nAstisvabhAva kahiI. parabhAva pANi-sattA-asti svabhAva kahatAM-sarva sarvavapaI ati thayuM; tivAri-jaga ekarUpa thAI. te -sallazAstravyavahAravirUddha chai, te mATi-parApekSAI nAstivabhAva chaI. 2. sattAH te-vabhAvaI vastumAMhi jaNAI chaI, temArTi-satya chaI. asattA te-vajJAnaI paramukhanirIkSaNa karaI chaI, temArTikalpanAjJAnaviSayapaNuI asatya chaI." ehavuM-baddha mata chaI, te khaMDavAnaI kahaI chaI- sattAnI pari tatkAla asattA je nathI skuratI, tevyaMjaka aNamilyAnA vazathI, paNi-tucchapaNA thakI nahIM; jima-choI zarAvane gaMdha nIrasparza vinA jaNAI nahIM, patAvatA-asatya nahI. keTalAika-vahunA guNa svabhAvaI ja jaNAI chai keTalAIka-pratiniyatavyaMjakavyaya chaI e vastuvaicigya chaI. paNi-ekaInI tucchatA kahiMi, teghaNe vyavahAra vilepAI 3 grAmamiSaradari - te huMti parAvekkhA, vaMjayamuhadaMsiNo tti'Na ya tucchaa| himAM vitta, parAvA dUdhALe ? ti 187. nija nAnA paryAyaI "teha ja - dravya eha" Ima kahiI che. nitya svabhAva anitya svabhAvaI, pajyapariNati lahaI jI. chatI vastunaI rUpAMtarathI nAzaI, dvividhA bhAI jI, pATha0 1. vi. tathA Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12pa vizeSanaI sAmAnyarUpathI, bhUlavyaMtara nAzaI che. 188. nija kaApaNA, je-kramabhAvI nAnA paryAyaH zyAma rakatavAdika, te-bhedaka chaI taI hutaI paNi "e dravya teha ja, je-pUrvi anubhaviluM hatuM." e jJAna, jehathI thAI chaI, te nityasvabhAva kahiche. tamavAgha ni 1, 30," kRti. sUtra", "pasaaprtiyogitvN nityatvam " ityasyApyatraiva paryavasAnam , kenacid rUpeNaiva tallakSaNavyavasthiteH // 3. anitya-svabhAvaH paryAya pariNati lahiI. jeNaI rUpaIutpAdaH vyayaH chaI, teNaI-anitya svabhAva cha. chatI vastunai rUpAMtarathI-paryAyavizeSathI nAza thaI, teNaI karI-e dvividhA A rUpaI-nitya A rUpaI anityA e vaicitrI bhAsaI chaI. vizeSanA sAmAnya rUpathI anvayaI nityatA, jima ghaTanAza paNi-mRdravyAnuvRtti.tathA sAmAnyanaImRdAdikanaI paNi bhUlAthantara-ghaTAdika nAzai anityatA, "ghaTana pRtraNabitI. 188. je nityatA na chaI te, anvaya vinA na kAraya havaI che, kArayakAle achatuM kAraNa, pariNatirUpa vigevaI che. pAThA 1. anityasvama. taLAjAm. ane nityatA. bhAra thI nityatA. pAli0 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 anityatA ja nahIM sarthathA, arthakriyA to na ghaTaI jI, dalani kArayarUpa pariNuti, anutpanna to vighai jI. 189. je-niyatA nathI, ana-ekAMtakSaNika ja svalakSaNa chaI, to-kAraNanA anvayavinA kArya na nIMpajai.je mArTi-kAraNakSaNa kAryakSatpattikAlaI nirdetukanAza anubhavata achata chaI, tekAryakSaNa pariNati kima karaI? achatoI kAraNakSaNa kAryakSaNa karaI, te ciranaSTakAraNathIH athavA-anutpanna kAraNathI kArya nIpanuM joII. ima te-kAryakAraNabhAvanI viDaMbanA thAI. "avyavahita ja kAraNakSaNa kAryakSaNa karaI ' ima kahiI, I-rUpAlekamanarakArAdikanaI viSaI upAdAna AlekAdikanaI viSaI nimitte, evyavasthA mi ghaTaI ? je mATaI-anvayavinA zakitamAtraI upAdAnatA nimittamAMhi parNi kahI sakAI, te mATe I-upAdAna te anvayI mAnavuM. anvayipaNuM te ja nityasvabhAva. hivaI jo-sarvathAnityasvabhAva mAniI anaI anityasvabhAva sarvathAna mAniI te-artha-kriyAna ghaTai. je mATaI-dalanaIkAraNanaI, kAryarUpatApariNati-kathaMcit utpannapaNuM ja AvyuM, sarvathA anutpannapaNuM vighaTiuM. anaI je ima kahiI- "kAraNa te-nitya ja, taddavRtti kArya te-anitya ja." to-kAryakAraNanaI abhedasaMbaMdha kima ghaTaI? bheda saMbaMdha mAniI, te-tatsabaMdhAntarAdigaSaNAI anavasthA thAI. temATi-kathaMcit anityasvabhAva paNi mAnavo. 4. 189. pAThAtra 1. kakSaNarUpAdikanaI. ta. pAli0 bhA22.nizcitama. pAli0 3. kahI na zakAI. pAli0. sarva Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 re svabhAvanai ekAdhAratvaI eka svabhAva vilAsA jI, aneka dravya pravAha ehana, aneka svabhAva prakAzA jI. viSNu ekatA vizeSa na lahi, sAmAnyanaI abhAvaI jI, anekatva viSNu sattA na ghaTai, tima ja vizeSa abhAvi jI. 190. svabhAva-je sattubhAvI dhama, tehanaI-AdhAratvai, ekasvabhAva: jima-rUpaH rasaH goMdhaH sparzI ne AdhAra dhaTAkri; eka kahiI. nAnAdharmAdhAratva eka svabhAvatAH nAnAkSaNAnugatatvaI, nityasvabhAvatAH e vizeSa jANavA. pa. mRdrAdika dravyanA sthAsaH kAzaH kuzUlAdikaH aneka dravya pravAha chaiM, teNui -aneka svabhAva prakAsaI. paryAyapaNi AdRiSTadravya kariI, tivAraL -AkAzAdidravyamAMhi paNi-dhaTAkAzAdibhedaI e [anekatva] svabhAva dula bha nahIM. ekasvabhAva vinA, sAmAnyAbhAvaI, vizeSa na pAmiI, vizeSAbhAva ane svabhAva vinA sattA paNi na ghaTai, temATa - ekAneka 2. svabhAva mAnyA joIi ;- 6. 190, pAThA0 1. tima ja-vizeSa vastune abhAva tApaNuM mAnyuM joIe, mATe phahaI chaI, pAli0 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 10 guNa-guNinaI saMjJA saMkhyAdibhedaI bhedasvabhAvaH jI, abhedavRtti sulakSaNa dhArI heI abheda svabhAve che. bheda vinA ekatva sarvani teNuM, vyavahAra virodhe che. viSNu abheda kima nirAdhAra, guNapajavane badhe jI. 191. guNa-guNinaI paryAya-paryAyinaI kAraka-kArakinaI, saMjJA saMkhyAlakSaNAdi bheda karI, bheda svabhAva: jANa. abhedanI je-vRtti, te-lakSaNavaMta abheda svabhAva jANa. bhedasvabhAva na mAniI, te-sarva dravyaH guNaH paryAyaH neI eka paNuM heI. teNu karI- dravya, mAM guja, gAM paryAyaH " e vyavahArano virodha heI. anaI-abheda svabhAva na kahiI, to-nirAdhAra guNa-paryAyane baMdha nathI jeII.AdhArAdheyane abheda vinA bIjo saMbaMdha jana ghaTaI. atra-pravacanasArIyAMpvibhttpdesttN pudhattamidi sAsaNaM hi vIrassa / aNNattamatabbhAvo Na tabbhavaM bhavadi kathamegaM / / 2. 14. // | phari . 7. 8. 191. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 11 zakati avasthita nijarUpAntara bhavani bhavya-svabhAva che. trihuM kAliM milatA parabhAviM abhavana abhavya-svabhAvaH jI. zUnyabhAva viSNu bhavya svabhAviM kTa kAryanaIcagaI . abhavyabhAva viNa dravyAntaratA thaIM dravya saMgAI jI. 192. aneka kAryakaraNazaktika je-avasthita dravya cha tehanaIkramika vizeSAntarAvirbhAvaI abhivyaMgya-bhavya svabhAvaH kahiI. trituM kAliM-para dravyamAMhi bhilatAM paNi-parivabhAvaIna pariNamavuM, te-abhavyasvabhAva kahiI. annonnaM pavisaMtA detA ogAsamaNNamaNNassa / melaMtA viya Nica sagasagabhAvaM Na vijahaMti // 1 // bhavya svabhAva vinA, khoTA kAryanaI gaIzunyapaNuM thAI. parabhAvaI na heI, anaravabhAvaIna heI, tivAra-na haiI ja. anaI-abhavya svabhAvanA mAniI, te-dravyanaI sagA dravyAM. tarapaNuM thayuM jaI I, je mArTi-dharmadharmAdikanaI jIva-pudagalAdikanaI ekAvagAhanAvavADhakAraNuI kArya saMkara, abhavyaravabhAI ja na thAI. tattadravyane I tattatkArya hetutAkalpana paNi abhavyatvasvabhAvagarbha ja . pAThAtra 1. svabhAve heI, tivAre-bhavya heI. pAli0 ta 17 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 ___ " AtmAdeH svavRttyanantakAryajananazaktirbhavyatA, tattatsahakArisamavadhAnena tattatkAryopadhAyakatAzaktizca tathAbhavyatA. tthaabhvytvaivAti sa" rUri tu driAcA. 9. 10 182. paramabhAva pAriNumikabhAva: - pradhAnatAI lI jaI jI. e viNu mukhyarUpa kima dravyaI prasiddha rIti dIkaI che? e sAmAnya svabhAva igyAraha, sakala dravyanaI dhAre jI. Agama artha vicArInaI jagi, sunnara-vAda vistAra che. 193. svalakSaNabhUta pArimikabhAvA, pradhAnatAI paramabhAvasvabhAva kahiI. jima-jJAnasvarUpa AtmA. e paramabhAva svabhAva na kahiI, te-dravyanaI viSa, prasiddha rUpa kima dIkaI? anaMtadharmAtmaka vastunaI eka dharmapura rakAraI belAvii, teja-paramabhAvanuM lakSaNa. 11. e-11 sAmAnya svabhAva sarva dravyanai dhAravA. - ehavA Agama artha vicArInaI jagamAMhi kurA vistAre. 193. hivaI-AgalIDhALe cetanadravyanuM svarUpa varNavAI chaI, te jANejI: pAThA1, paravA maLyaH . Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 dvAla 12 mI. [ A ho saMbhava nAma suhAmaNuM-e dezI ] jI hai cetanabhAvaH te cetanA, lAlA ulaTa acetana bhAva jI he cetanatA viNu jIvanaI, lAlA thAI karma abhAva. 194 caturanara dhAre artha vicAra. jahathI cetanapaNAne vyavahAra thAI, te cetana svabhAva, tehathI-UlaTe, te-acetana svabhAvaH je-jIvanaI cetanavabhAva na kahiI, te-rAgacetanArUpakAraNa vinA jJAnAvaraNAdi kamano abhAva thAI. yata uktamsnehAbhyaktazarIrasya reNunA zliSyate yathA gAtram / rAjiya rAvale mavavA ? kRti . 194. jI he je cetanatA sarvathA, lAlA vinA acetanabhAva - jI he dhyAna-dhyeya guru-ziSyanI, lAlA sI khapa zuddha svabhAva? 15. catu. pAThAra 1 TheSarUpa. bhAva Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13ra je-jIvanaI sarvathA cetanasvabhAva kahiI acetana svabhAva na kahi, te-acetana karmane-karma drapazleSajanicetanA vikAra vinA zuddha siddha sadRzapaNuM thAI, tivAraI-dhyAna-dhyeyaH guruziSyanI sI khapa thAI?sarva zAstravyavahAra Ima pheka thaI jAI. zuddhanaI avighAnivRtta parNi ra upakAra thAI? te mATa- "gaDhavA javA: " ti vata " acetana AtmA" ima paNi kathaMcit kahiche. 195. jI he mUrtibhAvaH mUrati dharAI, lAlA ulaTa amUrta svabhAva jI he mUrtatA na jIvanaI, lAlA te saMsAra abhAva. 196. catu, mUrti kai rUpa rasa gaMdha sparzAdika sanniveza te-jehathI dhariI, te- mUrta svabhAva tehathI viparIta te-amUrta svabhAva: je-jIvanaI kathaMcita mUrtatAsvabhAva nahIM, ta-zarIrAdi saMbaMdha vinA gatyantarasaMkrama vinA saMsArano abhAva thAI. 196. jI he amUrtatA viSNu sarvathA - lAlA mekSa ghaI nahIM tAsa. jI he eka pradeza svabhAvatAH lAlA akhaMDa baMdha nivAsa. 197 catura Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 ana jo-lAkadRSTavyavahAra mUta svabhAva ja AtmAnaU mAni, tA--mUrtaH te hetusahasraIM paNi abhUta na hAI, tivAraI meAkSa na ghaTai. te mATa" mUvsa valitajIvana" paNi aMtaraMga amRta svabhAva mAnaveA. eka pradeza svabhAvaH te-te kaThuiI, je ekatvapariNati akha'DAkAra adha ka0 sanniveza, tehanA-nivAsa-bhAjanapaNuM. 197, 5 jI hA anekapradeza svabhAvatAH lAlA bhinna pradeza svabhAva. jI hA jo nahI eka pradezatA, lAlA bheda hui bahubhAva. 198 catura0 aneka pradeza svabhAvaH te kahii, je--bhinna pradezayAgaiH tathA--bhinnapradezakalpanAIM aneka pradeza-vyavahAra-yeAgyapaNu, jo-eka pradeza svabhAva na heAi, te--asaMkhyAta pradezAdiyogaIM bahu vacana pravRtti eka dharmAstikAya " e vyavahAra na hAI, " dhaNA dharmAMtikAya " ityAAdaka thayuM joiiH 198. "" jIhA kima sapa niHrka patA ? lAlA jo na aneka pradeza. jIhA aNu saMgati paNi kima gha lAlA deza-sakala Adeza ? 199. catura Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 jo-aneka pradeza vabhAva dravyanaIM na kahi, tA--vaTAdika avayavI--dezathI-saka paH dezathI-niSkampAdekhii chaI, te krima milaIM ? " avayava ka paIM paNi avayavI niSkampa. " Ima kahii, tA-pati e prayAga kima thAi ? dezavRttika panA jima paraparA sabaMdha chai, tima --dezavRttika pAbhAvane paNa paraMparA saMbaMdha I. te mATi'- dezathI calaI chaIH dezathI nathI calateH '' e askhalita vyavahAraU anekapradezasvabhAva mAnave. tathA-aneka pradezavabhAva na mAni", te-AkAzAdidravyaU, aNusaMgati kahitA-paramANu-saMyoga, te-kima dhaTai ? 199, ehuja yukti vistArI dekhADai cha 7 jI hA deza-salabheda dvidhA lAlA dIThI jagamAM vRtti. jI hA pratyekaiM dUSaNu tihAM, lAlA mAlai sammativRtti. 200 catura. ekaH- vRtti-dezathI chaiH jima-kuDai khadara; naiM bIjI: sarvathI I, jima-samAnavasrayanI. tihAM-pratyekai dUSaNa sammativRtti elai chai. paramANuna AkAzArdika dezavrutti mAMnatAH AkAzAdikanA pradeza anicchatAM paNi Avad. ana sa`tAvRtti mAMnatAH paramANu AkAzADhi pramANa thaI jAI. ubhayAbhAva tA-paramANuna avRttipaNu ja thAI. 4 ArvAdaroAmAvasya sAmAnyAmAvaniyatA--" rUr3hiA 200. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 jI he bhAva svabhAvaha anyathA. - lAlA chaI vibhAvaH vaDa vyAdhi. jI he e viSNu na ghaTaI jIvanaI lAlA aniyata karma upAdhi. 201 catura svabhAvathI je anyathAbhAvaH te-vibhAva svabhAvaH kahiI. te-mahA vyAdhi rUpa chai. e vibhAva-ravabhAva mAnyA vinA jIvanaI, aniyata kahatAM-nAnA dezakAlAdivipAkI karma upAdhi na lAgo jeII. upAdhipothatA hi vibhAvaramAva" 2018 jI he zuddhabhAva kevalapaNuM lAlA upAdhikaja azuddha. jI he viSNu zuddhatA, na mukti che. lAlA lepana, vigara azuddha. 202catura kevalapaNuM kaha-upAdhibhAvarahitAntarbhAvapariNataH te-zuddhasvabhAva upAdhijanitabahirbhAvapariNAmane legyatA te-azuddha svabhAva chaI. jo-zuddha svabhAva na mAnii, te-mukti na ghaTaI. je-azuddharavabhAva na mAniI, te-kamane lepa na ghaTaI. gata va zuddharavabhAvanaI kadApi azuddhatA na heI, azuddhasvabhAvanaI pachaI paNi zuddhatA na heI" e vevA imata nirAkariuM. ubhayasvabhAva mAniI, kaI dUSaNa na huI, te vatI. 202. pAThAtra 1. pariNamana. bhAva Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 jI he niyamita eka svabhAva je, lAlA upacariI paraThANu. jI he te upacarita svabhAva chaI, lAlA e viNu kima paranANu? 203 catura niyamita-ekasthAni nirdhAriuM, je-eka svabhAva, parasthAnaki upacariI, te-upacarita svabhAva heI. te-upacarita svabhAva na mAniI, "rava-paravyavasAyijJAnavaMta AtmA " kima kahiI? te mATaI-jJAnanaI ravaviSayavAra te-anupacarita chai, paNi-paraviSayatvaH te-parApekSAIpratIyamAnapaNuI tathA-paranirapitasaMbaMdha paNaI upacarita chaI. 203. 11 jI he kama saha:ja bi bheda te, lAlA mUrta acetana bhAva. jI he prathama jIvani siddhanaI, lAlA apara parajJasvabhAva. 204. catu. te-upacaritasvabhAva 2. prakAra chaI, eka-karmAnita ekasvabhAvajanita: tihAM-pula saMbaMdhaI jIvanaI mUrtipaNuM - anaI-acetanapaNuM je kahiI chaI, tihAM- hIra e rIti upacAra chaI, te-karmajanita chaI. te mATi te karmaja upacaritaravabhAva chaI. te jIvane apara kahatAM-bIjo, je-sahaja upacaritasvabhAva, te-siddhanaI parazapaNuM, tihAM-kaI kapAdhi che. 1. pAThA chaI nahIM. pAli0 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 taduktamAcArasUtre" akammassa vavahAro Na vijjai, kammuNA uvAhI jAyati" tti : 204. 12 jI he dasaI vizeSasvabhAva e, lAlA saba ikavIsa saMbhAli. jI hA savihuM pagalaH jIva naI, lAlA pannarabheda chaI kAli. 25. catu e dasaI vizeSasvabhAva, niyatadravyavRtti mATaI. e madhye pUrvokta 11. sAmAnya svabhAva liI, tivAraI-sava milInaI ekavIsa svabhAva thAI. pugalaH jIvana e 21. I svabhAva hoI. tathA-kAla dravyanaI viSaI 15 svabhAva hoI, 21. mAMhithI 6. kADhiI, ti vAraI. 205. te kima chaI ? te-kaI cha- 13 jI he bahu pradezaH citaH mUrtatA , lAlA vibhAga zuddha azuddha, jI he kAlI Adima saMjuA. lAlA sela dharama mukha buddha. 206. catu 0. bahupradeza kahatA-anekapradezavabhAva 1. cit kao-cetanasvabhAva 2. mUtatvasvabhAva 3. vibhAgavabhAva 4. zuddhasvabhAva 5. azuddhasvabhAva 6. e6. kADhiI, tivAraI-kAlanaI 15 svabhAva 18 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 thAI dharmAstikAya adharmAstikAyaH AkAzAstikAya naI, Adima kahatAM-anepradezasvabhAvaH, te saMyukta kariI, bIjA pa. TAliI, tivAraI-16 svabhAva thAI. ekaviMzatibhAvAH syuniiNv-pudglyormtaaH|| dharmAdInAM SoDaza syuH, kAle paJcadaza smRtAH // 1 // . 201. 14 jI he pramANa: nayana adhigamaI, lAlA jANuM eha svabhAva. jI he sugavibudhajanasaMgati, lAlA dhare citti zubha bhAva. 207. catura e 21. svabhAva pramANunayana adhigamaI kahatAM-jJAnaI jANInaI, sajasa-zobhana anuga parijJAna-yazavaMta je-vibudhapaMDita, tenI-saMgati karI, sarva zaMkAdeva TAlI, citamAMhiM zubha bhAva dhare. 207 havaIvabhAvane adhigama naI karI dekhADaI chaU- DhAla 13. (rAga gheraNI-nayarI ayodhyA vatI re. e dezI.) svadravyAdikagrAhakaI re, astisvabhAva vakhANi. paradravyAdikagrAhakaI re, nAstisvabhAvamani ANiore. 208 catura vicAriI. e AMcalI. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139 astisvabhAva dravyanA chaI, te svadravyADhigrAhaka dravyAthi kanayaiM vakhANAIM 1'. nAstisvabhAva chaI, te-paradravyAdigrAhaka dravyAki nayai 2. 3 a " sarvamasti svaILa, vaAEveLa nAsti 2 / " 208 2 utpAda-nyayagANutAre, sattAgrAhaki nitya. kAika paryAyAthi kaI re. jANA svabhAva anityA re. 209 catura utpAda vyaya gANutvaI sattAgrahaka dravyArthi kanayaIM nitya svabhAva kahiIM 3. kAIka paryAyArthika naya-utpAdaH vyayaH grAhaka DhAi, teNaU karI--anityasvabhAva jANA, 4. 209 3 bheda 95nArahitathI re, dhArA eka svabhAva. anvayadravyArthi kanayaI re, aneka dravya svabhAveza re. 210. catura. bhedakalpanAnirapekSa zuddhadravyArthi kanayaIM:-ekasvabhAva jANeA 5. anvayadravyArthinayajI aneka svabhAva 6. " kAlAnvaye sattAgrAhako dezAnvaye cAnvayagrAhako nayaH mavattute // 210 pAhAntara-1. tihAM asti svabhAva kahi". pAli0 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadbhUtavyavahArathI re, guNaguNyAdikabheda. bheda ka5nA rahitathI re, jANe tAsa abheda re. 211. caturava sabhUtavyavahAranayathI guNa-guNaH paryAya-paryAyIne bhedasvabhAva 7. bhedakalpanA rahita zuddha dravyArthi kanayathI abheda svabhAva 8. yatra kalpyamAnasyAntaniMgIrNatvena grahaH, tatrekesvabhAvaH, yathA "ghoDaza" rUti catra viparipatho viyana prada, tatrAbhedasvabhAvaH, yathA-'nIlo ghaTaH' iti / sAropAsAdhyavasAnayonirUDhatvArthamayaM prakArabhedaH 8 / prayojanavatyau tu te ydRcchaanimiratvena, zvamAtramelA, ri paramArtha (?) . 2. paramabhAva grAhakanayaI re. bhavya-abhavyapariNuma. zuddha azuddhaha tehathI re. cetana AtmArAmo re. 212. catura0 bhavya svabhAva anaI-abhavya svabhAvaH e-2. paramabhAvagrAhakanayaI jANavA. bhavyatAvabhAva nirUpita thaI abhavyatAH utpanna svabhAvanI tathA-parabhAvanI sAdhAraNa chaI. te mATi--"hAM pAThAntara-1. pavitAno bhAva Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 astika nAstika svabhAvanI pariI sava-paradravyAdigrAhaka naya 2. pravRtti na hoI. zuddhAzuddhapaNuI saMmugdha je parama bhAva grAhaka nayA teNaI karI-AtmArAmanaI cetana svabhAva kahiI. abhUtavyavahArathI re, cetana karma ne-kamara paramabhAvagrAhakanayaI re, teha acetana dharmo re. 213 catura asaddabhUta vyavahAra nathI-karma jJAnAvaraNAdika, nekarma mana-vacana-kAyA, paNi-cetana kahi, cetanasaMyogakRta paryAya tihAM chaI, te mATai. "zArIramAvA nAnAvidyAvidArDa tAva mati, "vRtta rAti" tivata" paramabhAvagrAhakanayaI--- karma neka acetana svabhAva kahiI, jimavRta anuSNa svabhAva. 213. abhUtavyavahArathI re, jIva acenadharma. paramabhAvagrAhakanayaI re, mUrata kama nokarma re. 214 catura abhUtavyavahAranayathI-jIva acetanaravabhAva kahiI gata vi-"natoDa , matano ityAdi vyavahAra chaI. etena ' mAM na jAnAmi' iti pratItyA vilakSaNAjJAnasiddhivedAntinAmapAstA, sadbhUtavyavahAranayagrAhyaNAcetanasvabhAvenaiva tduuttara : * pAThAntara-1. saMbaddha. pAli0 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 paramabhAvagrAhakanaya karma nokarma nai mUrta svabhAva kahiI. 214. asabhUta vyavahArathI re, jIva mUrta paNi hoI. paramanayaI pugala vinAre. dravya amUrta tuM ja re. 215 catura abhUtavyavahAranayathI jIvana mUrta svabhAva paNi kahi. gata va "gayA , samurAhmAnaM vAri" e vyavahAra che. e svabhAveja "ra ra pAmavAsupU " ItyAdi vacana chaI. paramabhAvagrAhakanayaIka yugala dravya vinA, bIjA sarva davyanaI amUrNasvabhAva kahiI. 215. upacAraI paNi pu galiM re, nahIM amUrta svabhAva. upacarii anugamavaziM re, vyavahAriI je bhAve re.ra16 catura cetanasaMyogaI hAdikanaI viSaI jima cetanatva upacariI chaI tima-amUrtava upacaratA nathI. te mArTi-asaddabhUtavyavahArathI paNi pudagalanaI amUrta svabhAva na kahii prayAsattidoSaI-amUrtatva tihAM-kima na upacari? " te UpAra kahaI chaI anugamavaziM-eka saMbaMdha daSaI, jeha svabhAva vyavahariI, te-upacariI, paNi-sarva dharmane upacAra na hoI tathA ca Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 Arope sati nimittAnusaraNam , na tu-'nimittamururIkRtyA" ti cArotrAvaLa, ti mAvaH | 216, 10 e bhAviM saMmati bhaNiuM re, anugata artha asesa. jala-paya jima navi vibhajiI re, yAvata aMtya vise re. 217 catura e bhAviM-e abhiprAyaI, sanatigraMthamAMhi kahiuM chaI, je-anugata-atyaMta saMbaddha, azeSa kahitAM-sarva, artha, jalapayAjima-khIranIra: pari, vibhajiI nahIM-pRthapha kari nahI. kihAMtAI aMtya vizeSatAI-aMtya vizeSaI-zuddha pudagala: jIvaH lakSaNa vibhajiI yathA " audArikAdivargaNAniSpannAccharIrAderzAnaghanAsaMkhyeyapradeza vAtmA mijA" rUti gatra jAthA- __ annunnANugayANaM 'imaM va taM va' tti vibhayaNamajuttaM / kara ku vALa jAvaMta pisavanA ka7 pharira17. Ima kahatAM-"mUrtatA je-pagaladravya vibhAjaka aMtya vizeSa chaI, to-tehane upacAra Atma dravyaI kima heI? anaI-je te vizeSa nahIM, te-a nyAnugamaI amUrtatAne upacAra pudgaladravyaI kima na hoI ?" ehavI-zaMkA koIkanaI haI chaI, teTAlavAnaI kahaI chaI 11 anabhibhUta jihAM mUrtatAre, - amUrtatA tihAM nahiM. ' WWW.jainelibrary.org Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 jihAM abhibhUta amUrtatA re, mati anaMtya temAhiM re. 218. catura jihAM-pugadravyaI mUrtatA abhibhUta nathI, kiMtu-udbhUta chaI, tihAM-amUrtatA ravabhAvana hoI te mArTi-amUrtatA apudgala dravyane aMtya vizeSa. anai jihAM-AtmadravyaI karmadeSaI amUrtatA abhibhUta chaI, tihAM-sUrtatA ananya anugajanita sAdhAraNa dharmarUpa heI. tathA 2____ anyo'nyAnugamAvizeSe'pi kacideva kizcit kenacit kathazcidanu bhUyate, iti yathAgama-vyavahAramAzrayaNIyam. 218 12 pudagalanaI IkavIsame re, Ima te bhAva vidhutta. teNi asadbhuta nayAM re, parAkSa aNue amutte re. 219 catura "upacAraI paNi amUrta svabhAva muddagalanaI nahoIeIma kahatAM te ekvIsame bhAva lepAI, tiravAI--viMratimA sujJavapusta ko e vacana vyAghAtathI apasiddhAMta thAI. te TAlavAnaI kAniM- asahnatavyavahAranaya pakSa je pudgala paramANu cha0, tehanaI-amUrta kahi. vyAvahArikapratyakSAgocaratvamamUrtatvaM paramANau bhAktaM svIkriyate, rUArtha | 219. pAThAtra 1. pudgaladravya, bhAmamUte pA4i0 mA Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 145 kAla-pudagalAgRtaNe re, eka pradeza svabhAva. paramanayaI padravyanaI re, bheda-kalapanA abhAve re. 220 catura0. kAlANanaI tathA pudagalANanaI, para bhAva grAhaka naya? eka pradeza svabhAva kahiyaI. paradravyanaI-e 2. TAlI, bIjA dravyanaI bheda kalpanA rahita, zuddha dravyArthikaI eka pradezavabhAva kaIi . 220. 14 bheda-95nAyuta nayaI re, aneka pradeza svabhAva. aNu vina pugala aNutaNuM re, upacAraI teha bhAve re. 221, catura0. bheda-kalpanA sApekSa azuddha dravyArthika nathai, aNu ka0 paramANu vinA sarva dravyanaI aneka pradezasvabhAva kahi. anaIpugala paramANunaI aneka pradeza thAvAnI cogyatA chaI, te mATe -upacAra aneka-pradezasvabhAva kahiI. kAlANumAMhiM te upacAra kAraNa nathI, temAI tehanaI sarvathA e svabhAva nahIM. 221. 15 zuddhAzuddha dravyArthikaI re, jANi vibhAva svabhAva. 19 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 zuddhaI zuddha svabhAva chaIM re, azuddha azuddha svabhAveA re. 222. catura. zuddhAzuddha davyArthi ka naya" samugdhaIM-vibhAvasvabhAvaH I. zuddha drabyArthi ka nayaIM-zuddha svabhAva; azuddhaM dravyArthi kanaIM--azuddha svabhAvaH jANavA. 222, 16 asadbhUta vyavahArathI re. che. upacarita svabhAva. e svabhAva naya yojanA re, kIjaU nidhira bhAvA re. 223 catura asadbhutabyavahAra nayathI upacarita svabhAva. e bhAva cittamAMhiM dharI svabhAva-naya yAjanA kIja. 223. e digambara prakriyA kahAM kioM svasamayaIM paNi upakRta karI cha, amAMDhuiM-ciMtya chai, te dekhADaI cha 17 anuparita nija bhAva je re, te teA guNu kahevAya. ika dravyAzrita guNu kahiyA re, ubhayAzrita pAyA re. 224 catura Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147 svabhAvaH te-- guNa-paryAyathI bhinna na vivaSiIM, je mATi"--je anuSacarita bhAva, te-guNa ja, upacaritaH te-paryAya ja. ata v-eka dravyAzrita-guNa, ubhayAzrita-paryAya kahiyA, tathoktam - uttarAdhyayaneSu - " guNANamAsao davvaM egadavvastiA guNA / lakkhaNaM pajjavANaM tu ubhao asti bhave // 1 // " "yadi ca 'svadravyAdigrAhakeNAstisvabhAvaH, paradravyAdigrAhakeNa nAstisvabhAvaH' ityabhyupagamyate, tadobhayorapi dravyArthika viSaya - svAt saptabhaGgayAmAdyadvitIyayorbhaGgayordravyArthika- paryAyArthikAzrayaNe zriyA manyeta" hatyAvatra yadu vicArIyam // 224. 18 svabhAva bheda sahita kahiyA re, ima e guha prakAra, havaI bheya pajAcanA re. suNiI suganna bhaMDArA re. 225. 20 ima-e svabhAvabhedasahita guNanA prakAra kahiyA. havaI paryAyanA bheda sAMbhalA. suyazanA bhaMDAra-ehavA zrotApuruSA. 225. DhAla 14.1 1 surNA bheda pajAyanA, te deI prakAra. vyaMjana: aM: vibhedathI, - tA 1. [ rAga malhAra-mAraga vihare utAvaLeA-e dezI. mU. chADI sImadhara svAmIA, e dezI pA0 ] Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 saMkhepa sAra. 226. zrI jinavANuM Adaro. havaI paryAyanA bheda sAMbhale. te-paryAya saMkSepaI-2.prakAraI hoI. eka--vyaMjana paryAya bIje-artha paryAya saMkSepaI kahyA. 226. anugata kAlakalita kahiye, vyaMjana paryAya. vartamAna sRSima tihAM, atthaha pajajAya. 227. zrI jina je-jehane trikAlarapaza paryAya, te-tehane vyaMjanaparyAya kahie, jima-ghaTAdikana mRdAdi paryAya. tehamAM-sUkSma vartamAnakAlavatte arthaparyAya. jima-ghaTanaI tattakSaNavarno paryAya. ra27. dravyaguNaI bihuM bheda che, valI zuddha: azuddhaH. zuddha dravya vyaMjana tihAM, cetananaI siddha. 228. zrI jina pATha-1 punA mAtAryAtrA vAma: tinyAhU have paryAyanA bheda kahe che, te bhavi prANu sAMbhaLo. pA0 2. jANavo. zrI vItarAgavANI dhAro. bhA0 he bhavika prANI zrI vItarAga kathita vacana samyagna prakAre karIne sAMbhaLIne AdarapAli0 3. te paryAya. pAli0 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 149 te pratyeka ir. prakAraE huI. eka dravyaparyAyaH guNuparyAya: ima bhedathI. te valIzuddhaH azuddhaH bhedathI 2. prakAre hAI. tihAM --zuddha draSya: vyaMjana paryAya kahiIM. cetana-dravyane siddhaparyAya jANavA, kevalabhAvathI. 228. 4 azuddhe dravya vyaMjana bahu, guNuthI vyaMjana ima dvidhA, manujAdika bheda. kevala mai bheda. 229. zrI jina. azuddha-dravya:-vyaMjana paryAya--manuSyaH devaH nAraka: tigAdi: bahu bheda jANavA, je mATi --te dravyabheda puddagala samaigajanita chaI. Ima-zuddha guNavyaMjana paryAya kevalajJAnAdirUpa. azuddhagu!- vyaMjanaparyAMya-matijJAnAdirUpa jANavA. 229. 5 RjItrAdezai karI, kSaNupariNata eha. kaheA artha majjAya e, abhyatara jeha, 230, zrI jina. ima-jIsUtrAdezaiH kSaNupariNata-je-abhyaMtara paryAya, te-zuddhA paryAya. anai-je jehuthI alpakAlavartI paryAya, te- tehathI alpatva vivakSAD-azuddha atha paryAya kahevA, 230 IhAM-vRdvavacana sammati dekhADaI che. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 puruSazabda jima puruSanaI, vyaMjana paryAya. satagraMthiM arthathI, bAlAdi kahAya. ra31. zrI jina jima-puruSazakhavA je-janmAdi maraNakAlaparyata eka anugata paryAya, te puruSane vyaMjana paryAya, samApti graMthaI kahie chaI. tathA bAla tarUNadiparyAyaH te-arthaparyAya kahiyA. tima-sarvatra phalAvI levuM. jAthA- " purisammi purisasaddo jammAI mrnnkaalpjjNto| tassa u bAlAiA pajjavabheyA bahu vigappA // 1. 32 // "kevalajJAnAdika zuddhaguNavyaMjana paryAya ja heI, tihAM-artha paryAya nathI." ehavI-kaIka vipadamAsanI zaMkA TAlAI cha_ paNahANI-vaDrithI, jima agulahuta. nava nava tima khiNa bhedathI. kevalapaNi vRtta. 232. zrI jina "jaLanisTikSAguradupayA sUkSmAthapagAra" e jima-kahiuM chai, tima-kSaNabhedathI kevalajJAnaparyAya paNi bhinna bhinna dekhADyA chaI, padamaNamayasanomavasthavarunA ava Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 151 sacomavazavaTanAne." rahyAvitravanArA te mATiMgahajusutrAdezaI zuddhaguNanA paNi artha paryAya mAnavA. 232 zuddhadravya vyaMjana aNa, pudgala paryAya. azuddha dvacakAdika guNa, nijaguNa paja jAya. 223. zrI jina pudgala dravyane zuddhadravya vyaMjana paryAyaH aNu ka0paramANuo jANe. te paramANune kahiI nAza nathI, te bhaNI. dvayazukAdika dravya tepudgaladravyanA azuddhagaMjaparyAya. sagajanita thaI, temArTi. Ima-guNa kahatAM-pudagala dravyanA zuddhaguNa vyaMjana paryAyaH azuddha guNavyaMjana paryAya te-nija nija guNAzrita jANavA paramANune guNa te-zuddha guNavyaMjanaparyAya, kripradezAdikane guNa te-azuddhaguNavyaMjanaparyAya kahiI. 233. sUkSma artha paryAya te, dharmAdika ema. nija para pratyayathI lahe, chAMDI haTha prema, 234. zrI jina "dharmAstikAyAdikanA zuddhadravya vyaMjanaparyAya ja chaI." ehave je haTha karaI chaI, tehanai kahiche je-jusUvAdezaI karI-kSaNa Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15ra pariNatirUpa, arthaparyAya paNi kevalajJAnAdikanI pari haDa chAMDInaI tihAM kima nathI mAnatA? 234. te dharmAstikAyAdikamAMhi apekSAI azuddhaparyAya paNi heI, nahIM te, paramANuparyatavizrAmaIda pudgaladravyaI paNi na hai" ehavaI abhiprAya I-kaI chaI- jima AkRti dharmAdinI, | vyaMjana chai zuddha. leka dravya sAgathI, tima jANi azuddha 235.zrI jina 10 jima dharmAstikakAyAdikanI AkRti kAkAzamAna saMsthA nastaya zuddhadravya vyaMjana paryAya kahiI, paranirapekSapaNAmATaI. timalekavati divya saMgarUpa azuddha dravyavyaMjana paryAya paNi tehane parApekSapaNaI kahatAM, anekAMta virodha nathI. 335. "AkRti te-paryAya huyaI, saM paryAya nahIM hoI ehavI AzaMkA TAlaI cha- sagaI AkRtipari, pajajaya kahavAya. uttarAI bhASi, lakSaNa pajajAya. 236. zrI jina pAThAtra 1. arthaparyAya rU5 pAli. 2. vizrAma pugala pAli0 3. zuddha dravya jima bhA0 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 153 saMyoga paNi AkRtinI pari paryAya kahavAI chaI. je mArTi-paryAyanAM lakSaNabhedarUpa uttarAdhyayana e rIti kahiyAM chaI. 236. ekta pRthakata tima valI, saMkhyA saMThANi. vali saMga vibhAga e, manamAM tu ANi. 237. zrI jina 'egattaM ca puhattaM ca saMkhA saMThANameva y| saMjogA ya vibhAgA ya, pajjavANaM tu lakkhaNaM // 2 upacArI na azuddha te, jo parasaMga. asadbhUta manujAdikA, te na azuddha joga, 238.zrI jinahavAIje ima kahu je-"dharmAstikAyAdikanaI paradravyasaMyoga chaI te-upacarita paryAya kahi paNi-azuddhaparyAya na kahii, dravyonyathA- hetunaI viSaja azuddhatva vyavahAra chaI. te vatI te- manujAdi paryAya paNi azuddha na kahe. asadabhUta vyavahAranayagrAhya mATaI asadabhUta kahe. u38. * pATha0 1 teja varNavIne kahe che. sattAvana gAthA egatta 2. e gAthArthanuM manamAMhe ANi-artharUpe karIne dhAre, jima mana sadeha dUri Tale. pali0 3 paNi azuddha na kahe. e paramArtha. pAli0. 20 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 kitaMtakAdiparyAyanI pari ekadravyajanakAvayavasaMdhAtanaI ja azuddhadravyavyaMjanaparyAyapaNuM ja kahetAM DuM lAgai, "tamataapekssaanpekssaabhyaaN zuddhAzuddhAnekAntavyApakatvameva zreyaH" taha dekhAI chaI 14 dharmAdika parapannAI, visamAI ema. azuddhatA avizeSathI, jia-pugali jema. 239.zrI jina dharmAdikanaI paraparyAyaI svaparyAyathI viSamAIvilakSaNatA ima jANavI. je mATiM-pApekSAI azuddhatAne vizeSa nathI. jima-jIvadravyaH pudgala dravyanaI viSaI. 239. havaI-prakArAntaraI caturvidha paryAya kahiyA, te dekhADaI chaI- - 15 ima ja sajAti vijAtithI, dravyaI 5jajAya. guNaI svabhAva vibhAvathI, e cyAra kahAI. 240. zrI jina - - I-sajAtIyadravyaparyAyaH vijAtIya dravyaparyAya sva bhAvaguNapayayaH vibhAvaguNaparyAyaH 4 bheda paryAyanA kahavA. 240, Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 155 udAharaNa dekhADaI chaI- dhayaNukaH manujaH kevalaH vaLI matimukha diEta. e pAyika jeNi dravyathI, aNupajajava saMta. ra41. zrI jina kayaNuka ka0 dipradezikAdi kva, te sajAtIya dravyaparyAya kahiI. 2. milI eka dravya upanU, temArTi. manujAdiparyAyaH te-vijAtIya dravyaparyAyamAMhiM. 2. milI paraspara bhinnajAtIya dravyaparyAya Upane, te vatI. kevalajJAna -te svabhAva guNaparyAya, karmarahitapaNumAIka matijJAnAdika-te vibhAva guNaparyAya karma parataMtrapaNu mArTi. e cAra bheda paNi-prAyika jANavA; je mATaI-paramANurUpadravyaparyAyaH te-e cAramAMhi na aMtarbhavaI. paryAyapaNuM tehanaI vibhAgajAta zAstri kahiuM chaI.. taduktam sammatauaNuduaNuehiM davve Araddhe "tiaNuMya"ti tassa vveso| tatto a puNa vibhatto, aNu tti jAo aNU hoi // 3.39 // rUtyAdi 241. 17 guNavikAra pajava kahI, dravyAdi kAMta, Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 DhuM jANuI manamAMhiM te tevasena mahaMta. 242. zrIjina " juvAra pAIma kahInaI, tehanA bhedanaI adhikAraI-bate paryAya kribheda-dravyaparyAya guNaparyAyaH" ityAdika kahate nayanA viravarena manamAMhiM kyuM jANuI chaI? arthAt -kAMI jANatuM nathI, pUrvApara viruddha bhASaNathI. te mArTi-dravyaparyAya ja kahavA, paNi-guNaparyAya jude na kaho. e paramArtha. 242. 18 ima dravyAdika parakhiA, rAkhI guruANa, uvekhI bahu tanumati, avagaNi ajANu. 243. zrIjina ima-dravyaH guNaH paryAyaH parakhyA, varUpa lakSaNa bhedAdikaI karI. guruANu kaha-paraMparAnI AjJA rAkhInaI, ghaNA tanumatI je-tuccha buddhinA dhaNI, tehanaI-uvekhInaI, ajANu-je kadAgrahI, tehanaI-avagaNInaI nirAkarInaI. 243. je dina dina Ima bhAvasthaI, dravyAdi vicAra te lahasyaI basa saMpadA, sukha saghalAM sAra. ra44. zrIjina Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157 jehu e atha dina dina prati dravyaH guNaH paryAyaH vicAra rUpa bhAvasyaIM, te-cazanI saMpadA prati pAMmasyaD, tathA--savalAM sukha prati pAmasyaI nizcaye. 244. xhA. 1 guru-zruta-anubhavabalathakI, kahie dravyaanuceAga. eha sAra jina vacananuM, eha paramapadmabhAga. 245. guru ka0-guruupadezaH zruta-zAstrAbhyAsa anubhavamalasAmarthya yoga tehathI e dravyAnuyAga kahie. e sava jinavacananu` sAra chaI. eha ja paramapada kahuMIM-mekSa, teDunA-bhAga chai, je mATie nyAdi vicArai zukla dhyAnasa padAi mAkSa pAmi 4.1 245. ra madhyama kiriyArata hui, bAlaka mAna liMga. pokArUM bhASi dharaI, uttama jJAna suraMga. 246. "" " ehu dravyAnuyAgamAMhi je raMga dharaI, tehuja paMDita kahi. " ehavuM abhiyukata sAkhi samaya I chaI. okarAjhavcnN cedam- pAhA0 1, te satyA. pAli0 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 bAlaH pazyati liGgaM madhyamabuddhirvicArayati vRttam / AgamatattvaM tu budhaH purIkSate sarvayatnena // 1 // nANurahita je zubha kriyA, kriyArahita zubha nANu. voTisamundraya kahiuM, aMtara khajuA-bhANu. ra47. jJAnarahita je zubha kyiA kiyArahita zubha jJAna rogadaSTinamuvAmAM granthanaI viSaI kahiuM chaI, je-AMtarau jetala-khajuA, anaI-bhANa kahiI-sUrya. 247. khajAAsamI kriyA kahI, nANu bhANasama joI. kaliyuga eha paraMtara, viralA bUjhaI keI. 248. tAttvikA pakSapAtazca bhAvazUnyA ca yA kriyaa| anayorantaraM jJeyaM bhAnukhadyotayoriva // ityAdi yogadRSTisamuccaye // pAThA1. kaliyuga mAMhe paraMtara hoI, viralA koI jANe,- buddhivaMta prANu ja jANuI, nivRddhi jovaijJAti $ti paramArtha pAli0 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 kriyAmAtrakRta karmakhaya, dadurasunna samAna. gyAna kiu uparApaddhi, tAsa chAra sama jAna. 249. maMDukkAcunnakappo kiriyAjaNio khao kilesANaM / tahaTTacunnakappo nANakao taM ca ANAe // 1 // iti upadezarahasye etadarthasaMgrahaH // mithyAtvAdikakarmathiti, akaraNa niyamaI bhAvi. apratipAtI gyAnaguNa, manasIha sAkhi. 250 jJAna, te samyagadarzanasahita ja AvaI. te pAmyA pachI mithyAtvamAMhi Ava, te paNi koDADi 1 uparAMta karmabaMdha chava na karaI. "vaMdheLa na voTara cAritti vanIta. e abhiprAya IdiSaNanaI adhikAraI-mana thaI jJAnaguNaI apratipAtI kahie chaI. uttarAdhyayaneSvapyuktam sUI jahA samuttA, Na NassaI kayavarammi paDiAvi / iya jIvo vi samutto, Na Nassai gao vi saMsAre // 1 // 2. upadezapadAdi grantha jotAM, jJAna eva pradhAnamityarthaH pAli0 jo DA i1 upara nahi paNa jinI nA jo ji vAra vAta Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % 6 gyAnavaMtanaI kevalI, dravyAdikaahinANi. kRpAthInA mAdhyamAM, sarikhA bhAkhyA jANi. 251. bRhatkalpagAthA ceyam kiM gIyattho ? kevalI caunvihe, jANaNe ya kahaNe y| tuhe rAgone, patAsa vagAthA che ? rUtti. rapa1 nANu parama guNa jIvana, nANu bhavannavata. mithyAmati tamabhedavA, * nANu mahA uta. 252. jJAna te jIvana paramaguNa chaI, apratipAtIpaNA mATe. jJAna te bhavAvamAM bhavasamudramAM pita-vahANa samAna chaI, taraNatAraNa samartha. mithyAtvamatirUpa je timira-aMdhakAra, tehane bhedavAne arthe jJAna te mahAuta chaI moTA ajuAlA sarakhe kahyo che. upara pAThA1. jJAnavaMtane kevaLI sarikho kahyo chaI "zrutakevaLI Iti. 2. kevalIH ne-mutakevalIH e be sarikhA kahiyA chaI. pAli0 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 161 hivaI, AgalI DhAleM-jJAnAdhikAra daDha karAI chaI, daSTAnta karIne- DhAla 15 mI [ RSabhane vaMza rayaNAyare-e dezI. ] nANu sahita je A munivarA, - kiriyAvaMta mahete re. te mRgapati jima pAkhariA, tehanA guNane na to re. 253. zrI jinazAsana sevi. AMkaNI. jJAna sahita je munivara-sAdhu, cAritrIyA-kriyApAtra che. mahaMta-te moTA cittanA ghaNI chaI te mRgati jIma-siMha ane-pAkhariyA-te-jIbha-mahA parAkramI heya, tehanA guNane aMta nathI, paramArthe-bahu guNanA bhAjana chaI. tehanI prazaMsA kahI na jAya, e paramArtha: ehavA zAnArAdhaka susAdhu jehamAM chaI, ehavuM-zrI jinazAsana sevAI, bhakita-bhAvapUrvaka ArAdhi. ra53. vaza nipakrama karmanaIM, je paNi jJAnavihInA re. * jenA uparathI premapI karavAmAM AvelI che, temAM ahIMthI stabakArtha nathI. mAtra vALo pratamAM paNa kyAMka kayAMka stabakartha nathI. 21 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 te paNi mAragamAM kahiyA, jJAnI gurupadalInA re. 254. zrIjina. tAdaza sat kriyA-vasatyAdika, deSa sahita chaI, te paNi-ajJAnakriyA sahita chaI. tAdaza jaina prakriyAne avabodha nathI pAmyA, te pANi-mArga mAMhe kahyA chaI. syA paramArtha ? jJAnI-te jJAnavaMta, je guru, tehanA caraNa kamalane viSe ekAnta rakta pariNAma chaI, te mATaI-zrI jinamArganehi ja sevIye. 254. nANurahita hita pariharI, ajJAna ja hakarAtA re. kapaTa kriyA karatA yatI. nahuI nijamatimAtA. 255. zrIjina je prANI jJAnarahita chaI-vahita dazA ciMtana pariharyo che, jeNe. ajJAnarUpa je haThavAda, tehamAM-te rAtA chaI, ekAMta svAbhigrahIta haThavAdamAM rakata pariNAmI chai. bAhya kapaTa kriyA karIne aneka lekane rIjhavaI, ehavA-je yati-sAdhu,veza dhArIyA, na hoI nijamatane viSe-te jene matanaI viSaI, mAtA na hAI-puSTa na he I. ra6pa. kapaTa na jANuI re ApaNuM paranAM guhya te khAI. pAThA 1 tAdaza kriyAdi vasatyAdika pAli0. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 163 guNanidhi guthakI bAhirA. viruuMnijamukhi balaIne. 256.zrIjina je prANI pitAnI kapaTa dazAne jANatA nathI, tyAM paramArthe? -ajJAnarUpa paDalaI karIne. ane valI-paranAM gadya-pArakA avarNavAda mukhathI belaI chaI. guNanidhi-guNanidhAna, ehavA-je gura, tehathI-bAhira rahIne, viruo te-kahevA gya nahi, ehavuM-nijamukhathI bolAI chaI, asamaMjasapaNuM bhAkhe che, te prANInaI. 256. bAhira bampari cAlatAM. aMtara AkarI kAtI re, tehanaI jeha bhalA kahaI, mati navi jANuI te jAtI re.257.zrIjina je bAhyavRtti bakanI pare cAlatAM rahe che. zanairmuzcati pAdAn jiivaanaamnukmpyaa| pazya lakSmaNa ! pampAyAM bakaH parama-dhArmikaH // 1 // iti vacanAt / sahavAsIva jAnAti sahajaM sahavAsinAm / mantraM pracchayase rAjan yenAhaM niSkulIkRtaH // 2 // ane-aMtaraMgamAM AkarI kAtI-mAyArUpa rAkhuM. tehane je bhalA kahaI chaI te paNa-dubuddhI jANavA. paNi-tehanI mati, teNe jAtI na jANuM, mata -" nivRtti puwo tti mAvaH 257. pAThA, 1 cakranI pare pAli bhAva Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 vaLI-ehaja draDhaI chaI bahuvidha bAhya kriyA karaI, jJAnarahita jeha laI re, zata jima aMdha adekhatA, tete paDiAkaI bhUlaire258 zrIjinava bahuvidha-ghaNA prakAranI, bAhya kriyA karaI chaI, jJAnarahitaje agItArtha, tehaneM-le-saMghADe, mIlInaI, te, jima-zatabaMdha aNadekhatA jima milyA heI, te jima-zobhA na pAmaI, tima-te te laI paDyA chaI, "kAmArtha-sAdhane sArA ri paramAthe 258, nija utakaraSathI haraSiA. nijaavaguNu navi dAkhaI re. jJAnajaladhiguNa avagaNI, avaguNulava bahu bhASaire. 259 zrIjina je-nija ka-pitAne, utkarSa-haThavAda, tehathI-harSavaMta chaI, kema-tejeahe kahuM chuM, te kharuM; bIju-sarva khoTuM." nija ka-pitAnA, avaguNa-kriyA rahitapaNuM, te to dAkhatA piNa nathI. jJAna rUpa je jaladhi ka-samudra, te pratye-avagaNIne prakarSa, jJAnavaMtanA avaguNa, taddarUpa je lava, te prate bahu bhAkhe chaI. 259. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNapriya AgaI aNachUTatA, je guNa a5 bhASaI re. te paNi avaguNu pariNumAM, mAyA-zala mani rAkhaI re. 26.zrIjina valI-je guNapriya prANu che, te Age aNachuTatA thakAMavakAza aNa-pAmatAM, je ala-Deka guNa bhASaNa kareI chai, te paNi-te have avaguNa rUpa thaIne pariNamaI chaI, jeNemAyA-zalyarUpa Atma pariNAma rAkhe chaI, te prANInai. ra60. jJAnarahita jeha ehavA, jinazAsana dhana ceraI re. teha zithilapari pariharsa, jIvaranaI joi re. 261.zrIjina ehavA je jJAnarahita prANIne-ajJAnavaMta prANI je chaI, te jinazAsananuM dhana-te satya bhASaNa kriyA vyavahArarUpa cere che. gacchAcAravacanaM cedam agIyatthakusIlehiM, saMgaM tiviheNa vosire / mukkhamaggasime vigdhaM, magammi teNago jahA // 1 // vinAta te-zithilatAne pariharuM chuM, chArAne je karIne. 261. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 10 jJAnIvacana viSa amRta chaI, ulaTI mUrkhavANI re. Agamavacana e AdarI, jJAna graho vi prANI re. 2 62, zrIjina gIyatthassa vayaNeNaM, visaM hAlAhalaM pibe | ganIyathata thayoLa, samiya vitta duSTat // ? // ityAdi vacana zAsraI iM, jJAnI vacana te amRta samAna I, mUkhanI vANI te viparIta prarUpaNArUpa ulaTI chai. te mATi bhavya prANI--dharmAMthI jJAnapakSa dRDha AdarA. jemAMTi'-jJAnapakSanA havAM dRDhAdhikAra chaI. " 14muM nALa to tyA " iti vacanAt `bhavi prANI AdaravuM jJAna. 11 caraNa-karaNaguNuhIluDA, jJAnapradhAna AriI re. ima kiriyANuNu abhyAsI, IcchAyAgathI riI re. 263.zrIjina rajJAnaH ne--caraNa--te cAritra: teDunA guNathI je hINA prANI che, tehune sauMsAra samudra taravA durlabha cha, mArka ja-jJAnanuM pradhAnatApaNuM AdarIIM. yataH 1-2 pAli0 mAM che. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 kattumicchoH zrutArthasya, jJAnineo'pi pramAdinaH / kAlAdivikalo yogaH, icchAyogaH sa ucyate // 1 // itIcchAyogalakSaNaM lalita - vistarAdau / razmi kriyAnA je yAga, tadrupa je guNa, tehanA abhyAsa karIne icchAyAge taraI-bhavAva prataIM. 263 12 caraNupatita valI zrAvaka, tanudharmA valI jer3eA re. tehanaI jJAna pradhAna I, muninaIM be guNa gehAre. 26 4. zrIjina caraNa patita-cAritra rahita, adbhuvA zrAvaka, valI, te tanudharmAM hAI-ladhu dharmAbhyAsI hAIM, tehane paNi-jJAna, tehijapradhAna I, munine te-mei-cAritra kriyA sahitaH ane jJAna : e beu, padArtha mukhya chaI. atra-varyavA Song daMsaNapakkho sAvaya, caritabhaTThe ya maMdadham ya | daMsaNacarittapakkho, samaNe paralokaMkhimmi // 1 // ' iti vacanAt - jJAna - pradhAnatvamAdaraNIyam iti bhAvaH // 264 13 lAvaNya mAMhi bhASi, tiNi gahI jJAna pradhAnA re. 1 3dattaH pAli0 2-3-4 pAli0 mAM che. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 AcaraNAthi cAlatAM, lahii nasa bahumAnA re. ra65.zrIjina, - AvaLa sUtra mAMhe kahIuM chai-pravacanakAre rUpyuM che. teNe-graMthuM jJAna pradhAnatapaNu', "jJAna maiva paDyuM mokSa" kRti vacanAt AcaraNA-patha, te-zuddha mArgo, te AcaraNA kriyA vyavahArarUpa mArge cAlatAM, lahIye-pAmIi, yaza ane bahumAna ihule keH pahaleAke sathAnIke : aneka jJAnanA abhyAsaka prANI sadhale pUjAi, yataH zlokaH vidvatvaM ca nRpatvaM ca naiva tulyaM kadAcana / svadeze pUjyate rAjA vidvAn sarvatra pUjyate // 1 // patnI-pahitAyoni rtavya: zruta-saMprada: (?) / na tatra dhaninA yAnti yatra yAnti bahuzrutAH // 2 // 265 DhAla 16 mI. [ samI samartha sAdA ya varadAyaka devI--e rRzI ] 1 Atama arthina arthi prAkRta vANI, ima e ma N kIdhI hicaDai Ulata ANI; mithyAdRSTinaIM ehamAM mati muMjhANI. samyagdaSTine lAge sAkaravANI, 266 dvive-ziSya prazna karaI chai-je-" huM svAmi ! ehuvA jJAnamArga dRDhayA, tA-prAkRta vANI" kima grantha kIdhA ? " guru kahe che--praznottara pratyeH---- Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 169 AtmArthI-je prANI jJAnaruci, gatta -mAkSArthine arthiarthe, e me prAkRta vANIi racanA kIdhI IM, samyag prakAre bhAvArtha taH- kAvyaM gIrvANa bhASAsu vizeSabuddhistathApi bhASArasalampaTo'ham / yathA surANAmamRtaM pradhAnaM divyAGganAnAmadharAsave ruciH // 1 // punavi-- " bAla- strI - manda - mUrkhANAM nRNAM cAritrakAGkSiNAm / anuSTadArtha tayajJa vidvAntaH prAtaH mrutaH // z|| prakRtiH saMskRtam, tasmAd bhavamH - prAkRtam iti vyutpattiH mithyAtvo te ajJAnI prANI, samakita dRSTine e sAkaravANI-sAkara samAna miThAsanI deNuhArI, ehevI vANI chai. mithyAtvI te-rAga sahita I, tehune rogakArI, rucivatane hitakArI. 266. guru pAsa' zIkhI, artha ehanA jANI, tehana" e deyA--jehanI mati navi kANI. laghune naya detAM, hAi arthanI hANI, yoga dRSTi samuya ehavIrIti vakhANI 267 khetalA mATe-sadguru pAse-gItA saMge, ehanA a samajIne levA, jima-guru adattaH e dASa na lAgaI. zuddha vANI, te -guru sevAi prasanna thAi. tehane teDavA prANIna, ezAstrArtha ApavA, jenI mati kANI-chidrALI, na heAi, chidra sahita je prANI, tehane-sUtrA 22 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 na de. kANuMbhAjana, te pANImAM rAkhII, tihAMsudhI-bharyuM dilai, pache-khAlI thAI. ane-laghune paNi yArtha detAM arthanI hANI thAI. te mATe suruci jJAnArthineja devo, paNa-mUrkhane na ja de. ehavI rIta daravAje vakhANI cha-varNavI chaI haribhadra sUrijIye. 267. sAmAnya ma jANe, e to-jina brahmANI, bhalI pari sAMbhale tatva rAyaNunI khANI. e zubhamati mAtA, durmati-velI-kRpANI, e ziva-sukha-sura-ta-phala-rasa-svAda nisANI. 268. ane e jayArtha vyAkhyAnane "sAmAnya" ema ma-jANe. e te jina praNita brahmANI. catta-"mAvatA zrI mana brAhmayA dakSiNakareNopadiSTA, sA "brahmANI" ityucyate. bhalopari sAMbha-dhAre, tattvarUpa je ratna, tehanI e- khANI chaI-utpatti sthAnaka chaI. e zubhamati-bhalI je mati, tehanI-mAtA chaI--rUDI matinI prasavanahArI. duramati-mithyAtyAdi, tadrupa je-velI, tehane chedavAne kRpANI-tulya chaI. e zivasukha te-makSa sukha, tadU5 je-surata-kalpavRkSa, tehanA je-phaLa, tehane je-svAda, tehanI-nizAnI chaI yAdagArI chaI mokSa sukhanI. ra68. pAThA, 1 temAM pANI rAkhaI. bhAva Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 ehanaI supasAyaI ubhA joDI pANi, sevaI nara-kinnara-vidyAdhara-pavi-pANi. e abhiya dRSTithI jehanI mati sicANuM, temAMhi ulasai suruci velI karamANI. ra69, ehane supasAyaI-ehanA-vANInA, prasAdathI, UbhA, pANi jeDI-hAtha joDI, sevA kare che. sevAmAM bhaktivaMta-nara te-cakravatyadika, kinnara-te-vyaMtarAdi, vidyAdharAdika, ane pavipANiIndra pramukha, keI devatAnI koThAna keDI. e amRtadaSTithI je-bhavya prANI buddhivaMtanI, mati siMcANI, te mati nava pallavapaNAne pAmI, teha mAMhe-tenA hRdaya kamaLamAMhe ullAsa pAmI. bhalI ruci rUpa je-velI, Age-mithyAtvAdi saMsarge karamANI huMtI, paNizuddha naiyAyikI vANu sAMbhaLIne u9lAsa pAmII chaI. 269. bahu bhAva ehanA jANuI kevalanANI, saMkhevaI e te gurumukhathI kahavANuM. ehathI saMbhArI jinaguNa zreNi suhANuM, vacanAnuSThAnAM samApatti paramANuM. 270. ehanA bahu-bhAva chaI, te-kevaLa jJAnIH tehija ehanA bhAva saMpUrNa jANa paNi-sAmAnya chamaratha jIva ehanA bhAve saMpUrNa na jANaI. te mATa-saMkSepathI e meM guru mukhathI Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ! 172 sAMbhaLI hatI, tehavI-kahavANI kahetAM-vacana vaNAI~ AvI, tima kahaI chaI. ehija-dravyAnu yAga vicAre--kriyA mArga mAMDhe paNi--Adi pravartaka bhagavaMta haiyAne bhagavaMta samApatti huI, teNe karI-kriyA sAphalya hAI. phkta 2--- asmin hRdayasthe sati hRdayasthastattvato munIndraH | iti hRdayasthite ca tasmin niyamAtsarvArthasiddhiH ||1|| cintAmaNiH paro'sau teneyaM bhavati samarasApattiH / saiveda yoni-mAtA niIA--chA [ JSeH] movatA // 2 // samApattilakSaNaM cedam marivAbhijAtasya kSINavRtterasaMzayam / tAtsthyAttadaJjanattvAcca samApattiH prakIrtitA // 1 // vacanAnuSThAnaIM samApattipaNe pramANa caDhI [] 270, 6 ehathI vi jAI pApazreNi ujANI, guNazreNi caDhatAM lahaIM mugati paTarANI. ghana ghAti kanaIM pIla* jima tila ghANI, niramala guNu ehathI pAmiA bahu vi prANI. 271. ehuthI sa je-pApanI zreNi, te-ujANI-nAThI jAi. guNazreNi caDhatAM lahai-pAmai, muti rUpa paTarANI-prate pAThAnI 2-1. bhagavad vyAkhyAne bhA Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 ghanaghAtI sakala karmane pale, jima-ghANI tala pIlAI, tima-karmakSaya thAI. aneka kSAtyAdika nirmaLa guNa pAmaI, bhavi prANI-nirmaLa vItarAga vacanane AsthAvata je-jIva. ra71. khala jana jo emAM dveSa dharavuM abhimANI, topaNi-sajajanathI ehanI khyAti macANI. guNa-maNirayaNuyara jaga uttama guNaThANuM, nA dii guNi sajajananaI saMgha anaMta kalyANI. 272. khalajana-te-nIca jana, ehamAM Sa dharasya, cana nauzca khala-jihvA ca prtikuulvisrpinnii| janaH pratAraNAyeva dAruNA kena nirmitA ? // 1 // iti khala-lakSaNam. je abhimAnI cha pitAnuM chelluM mithyAtvAdika mUktA nathI, tapaNi-sajajananI saMgatithI eha vANIne khyAti-te prasihatApaNuM, macANa-vistArapaNAne pAme che. guNa-maNi-guNarUpa je maNi, tehane-ratnAkara te-samudra, jagamAMhe te uttama guNa thAnaka che. guNi jaNa-je satsaMgatika prANI, tehane cazane deNahArI, ehavI je vANI, te sajajananA * ane anaMta kalyANa saMdhane mahArI yaza susobhAgyanI ApaNahArI, evI bhagavad vANI chaI. ra72. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 174 hivaI-AgalI DhAle paraMparAgata mArganI prarUpaNA dvAre keNe e jaDyo ? kahA AcAryanI vAre? te kahaI chaI DhAla 17 mI [ hamacaDInI-dezI] tapa-cha nana-surata, prakaTio vinA sUri, sakala sUrimAM je sAbhAgI, jima tArAmAM caMdo re. ra73. hamacaDI. tapana9 rUpaje naMdanavana, te mAMhe surataru sari pragaTayo che. zrI raviyajUrIzvara. te kehavA che? sakala sUrIzvaramAM je bhAgI che-sAbhAgyavaMta che. subhagAo savvajaNa-iho. itivacanAt. jima tArAnA gaNamAM caMdramA sele, tima-sakala sAdhu samudAyamAMhe dedIpyamAna che. vAta? sarimantrArAdhakatvAt. 27 tAsa pArdi vinayanasUrIsara, jJAna raNane dariye. sada sabhAmAM je jasa pAmi, | vijayavaMta guNa bhariyo re 274, ha0 tAsa-pATe tehano paTTa prabhAkara-zrI vijayasena sUrIzvara, AcAryanI chatrIza chatrazII virAjamAna, aneka jJAnarUpa, je ratna, tehane agAdha samudra che. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 175 sAhi, te-pAtasyaha, tehanI sabhAmAhe vAdavivAda karatAM, jayavAda rUpa je jasa, te-pratye pAmya-vijayavaMta che, aneka guNa karI bharyo che. 274. tAsa pAri vinava sUrIsara, mahimAvaMta nirI, tAsa pATi vinayasiMda sUrIsara, sakala sUrimAM lIho re. 275. ha0 tAsapATakaTa tehane pATe zrI viSava sUrIzvara thayA, aneka vidyAne bhAjana. vaLI mahimAvaMta che, nirIha-te niHpRhI, je che. tehane pATe AcArya zrI vinasaMda pUrIzvara thayA, paTTa prabhAvaka samAna. sakala sUrIzvaranA samudAya mAhe lIhavAlI (9) chaI-aneka siddhAntaH taka: jatiH nyAya pramukha grantha mahA pravINa che. 275. sane pATe AvIzvarane samudAya pramukha grantha" te gurunA uttama udyamathI, gItAratha guNu vALe. tasa hita sIkhataNuI anusAraI, jJAna yoga e sA re. 276. ha0 te-je zrI guru, tehane uttama udyama-je bhale udyama, teNe karIne gItArtha guNavA gIya nArnAnita, gItA, zIta zAstrakhyAta-akSaNa pAThA1 hIlo re. bhA. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 tehanI je-hitazikSA, tehane-anusAre, tehanI-AjJA mAphakapaNuM teNe karIe jJAna yoga-te dravyAnuga'e zAstrAbhyAsa, sAthe-saMpUrNa rUpe tha. 276. janma udyama uttama mAragano. bhalaI bhAvathI lahaI, jasa mahimA mahImAMhe vidita, tasa guNa kema na gahiI re. 277. ha0 jasa udyama, te uttama mArgane je udyama, te kima pAmi ye? bhale bhAva-te zuddAdyavasAya rU5, te-lahIye kahatAM pAmiya. jasa mahimA-jehane mahimA, te mahImAhe-pRthvImAMhe, vidita che-prasiddha che. tasaguNa-te tehavA AcArya je suguru, tehanA guNa kema na kahie? etale-avazya kahavAI ja. iti paramArtha ra77. zrI kalyANavijaya 14 vAcaka, ravinaya guru sIse. udaye jasa guNa saMtati gAvaI, sura kinnara nisa dIse re, 278. ha0 zrI vAghA vinAnAmA vaDa vAcaka-mahopAdhyAya viruda pAmyA che, rIra vikasUrIzvaranA ziSya je che, udA-je upanA che. jasa guNa saMtati-te zreNi, gAI che. sura kinnara pramukha nisadasa-rAtri divasa, guNa zreNi sadA kAle gAya che. ra78. pAThAtra 1 yogarU5. pAli0 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 guru zrI rAmAnaya vaDa paMDita, tAsa sIsa sebhAgI. zrataH vyAkaraNadika bahugraMthi, * nityaI jasa mati lAgI re. 279.00 * tehanA ziSya guru zrI rAmanA vaDa paMDita che-paMDita paSadAmAM mukhya che. tAsa ziSyantehanA ziSya mahA sebhAgI che. mRta vyAkaraNAdika bahu graMthamAMhi nitya jehanI mati lAgI chaI ekAMte-vAcanAra pUchanAra parAvartanAra anuprekSA dharmakathA lakSaNa paMcavidhi sajhAya dhyAna karatAM rahe che. 279. zrI guru vinaya tasa sIse, mahimAvaMta mahete. zrI navinaya vivudha guru bhrAtA, tAsa mahA guNavaMta re. 280. ha0 muka stra kavivara nAme tehanA ziSya paraMparA thayA. mahA mahimAvaMta che, mahaMta che. "jJAnAvilupatA mAnta" iti vacanAt. naghavinA paMDita tehanA gurubhrAtA-gurubhAI saMbaMdhe thayA, Uguru-ziSyasvAta. 280. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je guru sva-para-samaya-abhyAsaI bahu upAya karI vAsI, samyagadarzana surUci surabhitA, - mujha mati zubha guNa vAsI re. 2810 jeNe-guru, sva-samaya te-janazAstra, para samaya tejevAra-ta pramukha, tehanA abhyAsArtha bahu upAya karIne je svaziSyane bhaNavAne kAje mUkyA. tiha-nyAya vizArada ehavuM viruda pAmyA. samyagadarzananI je svaruci, tadrupa je surabhitA-sugaMdha, jasa sevApaNuM, teNe mujha mati-mArI je mati, zubha guNe karIne vAsI-Aritakaya guNe karI aMgeaMga praNamI, tehanI chA ruci rUpeI chaI. 281, 10 jasa sevA supasAyaI sahajiM, ciMtAmaNi meM lahi8. tasa guNa gAI zakuM kima saghalA? gAvAnaI gaha gohio re. 282. ha0 jasa sevA-tehanI sevA rUpa je suprasAda, teNe karIne sahaja mahi ciMtAna-pAnA nAme mahA cAra zAstra, te lahyA pAo, tasaguNa-teha je mArA gura, tehanA saMpUrNa guNa, eka Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 179 jihuvAe karIne kima gAI sakAI? ane mAharuM mana te gAvAne gahagahI rahyuM che-Atura thayuM che. 282. 11 te gurunI bhagati zubha zakati, vANI eha prakAzI. kavi kavinA bhaNaI-e bhaNiye, dina dina bahu abhyAsI re." 283 ha0 te gurunI bhakti-guru prasannatA lakSaNe zubha bhakti, teAtmAnI anubhava dazA, teNe karIne eha vANI dravyAnuga rUpa prakAzI-prarUpI; vacana dvAre karIne. kavi viSaya bhaNaI kaTa kahe che, "e bhaNA , he AtmAthi ! prANiye ! e bhaNo . dina dina-divase divase bahu abhyAsa karIne, bhaNajaye-ati abhyAse." 283. kalAka Ima Dya zuLa-paryAye karI jehavANuM vistarI, gata pAra guru saMsAra sAgara, taraNa tAraNa varatarI, te eha bhAkhI sujana madhukara ramaNa surata maMjarI; Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 zrI naya vinaya vibudha caraNa sevaka jJa vinaya budha jaya karI. 184. ima-dunya : guNa : paryAye karIne je vANI-dravyanuM lakSaNa guNanuM lakSaNa ane paryAyanuM lakSaNa; teNe karIne je vANI, vistArapaNA pAmI che, gata pAra te-prApta pAra, ehuvA guru, te-kahevA che ? saMsAra rUpe sAgara, tehanA-taraNatAraNa viSe, vara kahetAM- pradhAna, tarI samAna chaI. * tarI " ehavA nAma jihAjanA chaI, teha--meM bhAkhI, te-ketune kharce ? te kahe che-sujana je bhalA loka, satsa`gatika. Atmadravye SaT dravyanA upalakSaNa elakhaluhAra, tehane-ramaNika surata je kalpavRkSa, tehanI-maMjarI samAna che. zrI navinaya paMkita-ziSya-caraNa sevaka samAna-traNavinaya budhane yakarI-jayakAraNI-jayanI karaNahArI--avazya jasa--saubhAgyanI dAtA che. ehavI-ddha maLavat vALI viraM nIyA" hatyAzIvacanam 284. kAvyam. iyamucitapadArthollApane zravyazobhA yuSa-nana-hita-phaiturbhAvanA-puSpa-cATI| 1 itizrI dravyaguNa - paryAya- rAsaH, upAdhyAya jasavijaya paNDita kRtaH saMpUrNaH bhA0 itizrI dravya-guNa-paryAya rAsaH saMpUrNaH, upAdhyAya zrI yazovijayagaNikRtaH svopajJaTabArtharAsaH saMpUrNam [ : ] cilita RRkSita (!) Armaru. saM. 1806 varSe, mAsa caitre, vrUM, guvAsare, avaraMgAbAdamadhye lipikRto'sti zrIrastuH kalyANamastuH zubhaM bhavatuH pAli0 Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 185 anudinamita eva dhyAnapuSpairudArai bhavatu caraNa-pUjA jaina-vAgdevatAyAH // 1 // . ItizrI upAdhyAya zrI jasavijayagaNi kRta dravya-guSNu-paryAyanA rAsa saMpUrNa. saMvata 1729 varSe bhAdavA vadi 2 dine likhi sAhA-kapUra suta, sAhA-suracaMde likhAvitam chA 1. itizrI dravyaH guNaH paryAyaH rAsa-TavArthaH sNpuurnnH| granthAgraM sarvamilane sahara-3000, nyUnAdhikaM jino vetti. li0 paM. lakSmImANikyamunayaH / saM. 1841 rA mitI mRgazira zudi caturdazyAM gurau| zrI navalakhA-pArzva-prAsAdAtkalyANamastu lekhaka-pAThakayoH, iti zrIH stAt / bhA0 parata dravya-guNaparyAya rAsa. patra 61, aMbAlAla cunilAlanA jJAna bhaMDAranI bhA0 iti padyam / itizrI mahopAdhyAya zrI yazovijayagaNinA kRtaH sUtra-TabArtharUparAsaH saMpUrNatAmagamat / granthAnaM zloka-saMkhyA-3863 sUtra-artha milane. yAdRzaM pustake dRSTaM tAdRzaM likhitaM myaa| yadi zuddhamazuddhaM vA mama doSo na dIyate // 1 // telAdrakSejalAdakSedrakSecchithila-bandhanAt / parahastagatAdrakSedeva vadati pustikA // 2 // zAha bhavAnIdAsajI zAha zrI tApIdAsajI putrI zubhakuri libhAvitam-idaM zAstraM puNyArtham, zrIrastu. sa. 1808 varSe bhAsa yaitra 111, 2vivAsare, saMpU babhUva. pAli. 52ta dravya-zuza-paryAya-rAsa, 53 18, samAsa cunIlAlanA jJAnabhaMDAranI. pAli. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 [ pAlitANA vALI pratanI pAchaLa prAcIna zA gAthAo TAMkelI che, te ahIM utArI levAmAM AvelI che. ] dhUlaM thU thUlaM dhUlaM suhumaM ca suhumaM dhUlaM ca / "muhumasumaM suhumaM puggala - davvassa pajjAyA // 1 // kAyanAma- iMdIkAe, baMbhI, samI, sIkhi, AvalI, jarakAya / papUdau kamaso jAva jala-vaNa- vigalA parNidiA ceva / daupUpA puDhavI - dasama te upUpAsu kamA // 1 // (?) papUudAsu vAu satteNa jaMbutareNa mAnasaraM / pacchama goyamadIvo ai maggamAdAhINe jhusaraM ||2 // (1) 1. aSTa. 1. dUdha. 6. dhvanuahi (?) 3. sAtapa 4. aMdhAru. 5. arbha zava thA. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI manmahopAdhyAya zrI yazovijyajI gaNivara viracitadravya-guNa-paryAyanA rAsanA chuTA bola 1. vizva -jagata1 kazcitaH dravyaH paryAya rUpa che. athavA 2 utpAda : vyaya : dhrauvya : rUpa che. 2. e traNeya kathaMcita paraspara 1 bhinna : ane 2 abhinna che. 3. dravya -sakandhaH deza ane pradeza e traNa prakAre che. 4. dravyaH guNaH paryAyaH e traNeya upacArathI- skaMdha deza ane pradeza rUpa hovAthI nava prakAre che. 5. dravyaH guNaH paryAya e traNeya utpAdaH vyayaH daivyA rUpa lakSaNa vALA che. 6. 1 dravyaH sAmAnya dharma che. 2 guNaH paryAyaH vizeSa dhame che. 4 . 7. sAmAnya - 1 UrdhvatA pracaya sAmAnya dharma. 2 tiryapha pracaya sAmA nya dharma, Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 8. urvatA pracaya sAmAnya dharma - 1 ogha zakti urvatA sAmAnya: 2 samuccaya zakita urvatA sAmAnyaH 9. keTaloka paraspara bhinnatA - 1 dravyaH te sAmAnya che. guNaH paryAya te vizeSa che, 2 eka dravyamAM-guNo ane paryAH aneka heAya che. 3 dravya AdhAra che. guNeH ane paryAye Adheya che. 4 guNeH ane paryAH ekeka Indriya grAhya paNa hoya che. dravyaH be indriyathI paNa grAhya heya che. 5 dravyanA-jIvaTa vigere, ane guNenA jJAna-vigere, paryAnA devAdi nAmo che. cha che. guNe ane paryAye anaMta anaMta che. 7 guNa ane paryAya yukata-dravyaH ), sahabhAvI dharma-guNaH Ama lakSaNe paNa traNeyanA : krama bhAvI dharmaparyAya | judA judA che. 10. keTalIka paraspara abhinnatA - 1 guNa-guNibhAva akhaMDa rahe che. . 2 anavarathA deSa lAgatuM nathI. 3 eka dravyanA aneka avarathA bhede ghaTI zake che. 4 dravyamAM bhAra vadhato nathI. 5 aneka dravyane samUha rUpa paryAya paNa eka tarIke jaNAya che. 6 traNeya eka AkAre maLI gayelA jaNAya che. 7 kAraNamAM kAryanI utpatti abhedathI utpanna thAya che. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 185 11. bheda; abheda ane bhedAbhedanA pakSakAra darzonAHnaiyAyikAH-ekAnta bheda : mAne che. sAMkhyAH-ekAnta abheda : mAne che. jaina-bhedaH ane abhedaH banne ya thazcit mAne che. 6 12, jagamAM nayavyavasthAnu khIjaH-- dravyaH guNaH ane paryAya e traNeyanI parapara bheda ane abhedyanI apekSAe judA judA dravyeA: kSetrA: kALA: ane bhAvAH ne AzrayIne aneka abhiprAyabhede--vicAraNAnA bheda paDe che, te sadhaLA naya prakAro gaNAya 13. dareka nacAvAra samrabha'gIe paNa karADA utpanna thAya che. 14. sama bhaMgIe e prakAre che-- 1. naya saptabhagI. . 15. naya saptabhaMgI -- vastunA kAIpaNa eka aMzI jJAna sAthe sabaMdha dharAvatI saptabhaMgI. 2. pramANe saptabha'gI. 16. pramANa samra bhaMgIH-- vastunA sarvAzI jJAna sAthe saMbaMdha dharAvatI sapta'gI. 17. padArthInA mukhyaH ane gaiANu tarIke vicAravA dhArelA dharmAnI vaktavyatA ane avyaktatAnA ekI sAthe ane anukrame aNA karavAthI samabhI utpanna thAya che, 18. samabha'gInA prasiddha e dRSTAntAH-- 24 , Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sat samabhaMgI:1 yAdda satuM 2 syAd asara 3 syAd sat asaH 4 syAd avakatavya: 5 syAd sa-avatavya 6 syAdda asadda-avakatavya 7yA saddaasadda-avaktavya bheda sarabhaMgI:1 syAd bhinna 2 syAd abhinna 3 yAd bhinnaka abhinna 4 yAd avakatavyA 5 sTApha bhinna avakatavya: 6 sthAabhinna-avyaktavya. 7 sthA bhinna-abhinna-evakatavya. 19 no - 1 dravyArthika 2 paryAyArthika : 1 dravyArthika 1 mukhya vRttithI - abheda pakSagrAhI. 2 upacAra vRttithI - bheda pakSagrAhI. 2 paryAyArthika: 1 mukhya vRttithI - bheda pakSagrAhI. 2 upacAra vRttithI - abheda pakSagrAhI. 2. digaMbara prakriyAthI nayanA bhedo : 1 tarka zAstranI dRSTithI. 2 adhyAtma zAstranI dRSTithI. 1 taka zAstranI daSTithI - 1 naye : ra upana : adhyAtma zAstranI daSTithI 1 nizcaya : 2 vyavahAra : Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. nA nava- 1 vyArthi ka-10 4 saMgraha-2 2 paryAyA ika-6 5 vyavahAra-ra 3 nagama 36 satra-2 1 dravyArthi ka-10 1 zuddha H 1 kraepAdhi rahita : 2 sattA grAhaka H 3 2 azuddhaH bheTTa kalpanA rahita : 3 mizra : 187 1 karmapAdhi sApekSa : 2 utpAda : ane vyayaH sApekSa : 3 bheda ka9panA sApekSa 2 pArthika : 6 1 zuddha H 1 anvaya : 2 svadrAdi grAhaka : 3 paradravyAdi grAhaka 4 paramabhAva grAhaka : 1 anAdi nitya : 2 sAdi nitya : 3 anitya : 2 azu 1 nitya : 7 zabda-1 8 samabhiDha-1 9 eva'bhUta-1 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 2 kapAdhi rahita nitya : 3 kapAdhi sApekSa niyaH 3 naigama : 3 1 bhUtane vartamAnamAM Aropa : 2 bhAvine bhUtamAM Aropa : 3 bhUta ane bhAvino vartamAnamAM Apa : 4 saMgraha : 2 1 ova saMgraha : 2 vizeSa saMgraha 5 vayavahAra : 2 1 sAmAnya saMgraha bhedaka : 2 vizeSa saMgraha bhedaka: 6 haju sUtra : 2 1 thala RjusUtra : 2 sUma bAjusUtra : 7. zabda. 8. samabhirUDha. evaMbhUta. kula 280 2. upanayo traNaH 1 saddabhUta vyavahAra : 2 1 zuddha 2 azuddha : 2 asabhUta vyavahAra : 9 1 dravyane dravyamAM upacAra : 5 paryAyane dravyamAM upacAra : 2 guNane guNamAM upacAra : 6 dravyane guNamAM upacAra 3 paryAyane paryAyamAM upacAra 7 dravyano paryAyamAM upacAra : 4 guNane dravyamAM upacAra 8 paryAyane guNamAM upacAra 8 guNano paryAyamAM upacAra - 3 upacarita asadabhUta vyavahAra : 6 1 zuddha upacarita 3 1 svajAti asaddabhUta vyavahAra : Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 189 2 vijAti asadabhUta vyavahAra : 3 svajAti-vijAti-asabhUta vyavahAra : 2 upacaritepacarita-asaddabhUta vyavahAraH 3 1 svajati upacarita-asadbhuta vyavahAra 2 vijAti upacarita-asaddabhUta vyavahAra: 3 svajAti-vijAti upacarita-asabhUta vyavahAra 2 AdhyAtmika ne 2 1 nizcayaH 2 1 zuddha nizcaya nayaH 2 azuddha nizcaya nayaH 2 vyavahAra :2 1 sadabhUta vyavahAraH 2 2 asaddabhUta vyavahAra 1 sadbhuta vyavahAra : 2 1 upacarita saddabhUta: 2 anupacarita saddabhUtaH 2 asata vyavahAra :2 1 upacarita-asaddabhUta-2 2 anupacarita-asabhUta 1 upacarita-asaddabhUta: -- 1 asaMleSita vega. 2 saMzleSita ga. 3. zvetAmbara prakriyAthI nayanA bhedo : 1 pAMca ane pAMcase athavA- 1 sAtaH * sAtaH ane Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 1 nayanA bhede -- 1 dravyArthika ne - 2 paryAyArthika naye? 1 dravyArthika naye - 1 tArkika mate -- 1. nigama: 2. saMgraha: 3. vyavahAra : 2 saiddhAntikamate -- 1. naigama : 2 saMgraha : 3, vyavahAra : 4, jusUtraH 2 paryAyArthika naye-- 1 tArkikamate -- 1. jusUtra 2. zabda . 3 samabhiruDha : 4 evaM bhUta 2 saiddhAtikamate-- 1. zabda : 2 samadhirUDhaH 3. evabhUtaH nAnA saMbaMdhamAM keTalIka vizeSa samaja. 1. artha na : 2. zabda na : 1 artha na -4 1. naigama H 2. saMgraha : 3. vyavahAra = 4. hajusUtra : 2 zabda na -5 * 1. zabda : 2. samabhirUDha : 3. evaMbhUta : sAmAnya vizeSa ubhaya saMcArI - nigama: sAmAnya saMcArI naya-saMgraha vizeSa saMcArI naya - vyavahAra: AjusUtraH zabda : samabhirUDha: avaMbhUta : "kAlika naya : naigama : saMgraha : vyavahAra : vartamAna kAlika nayaH haju tra zabda samabhirUDha evaM bhUta Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 191 sava nikSepa grADI :--naigama : saMgraDuM : vyavahAra : RjIsUtra : bhAva nikSepa grAhI :-zabda samabhirUDha eva'bhUta : pA~ca bhAva grAhI :-naigama : saMgraha : vyavahuAraH RsUtraH eka bhAva grAhI H--evabhUta naya : zabdaH arthaH ubhayagrAhI:negama: saMgrahu: vyavahAra: jIsUtraH liMgAdi bhede bhedagrAhI :--zabda : samabhirUDha : evabhUtaH paryAya bhede bhedagrADI :-samabhirUDha : evabhUta : yathA, tathA grAhI :--eva'bhUta : uttarAttara vistRta viSaya grAhI H---- eva'bhUtaH samabhirUDha, zabda: uttarAttara sakSipta viSaya grAhI sUtraH vyavahAra sa`gratuH negamaH == naigamaH saMgrahaH vyavahAraH jIsUtraH zabdaH samabhirUDhaH eva bhUtaH uttarAttara sthUlatAgrAhI: evabhUtaH samabhirUDhaH zabda: jIsUtraH vyavahAraH sabahu naigamaH uttarAttara sUkSmatAgrAhI:-- naigamaH saMgrahuH vyavahAraH RnusutraH zabdaH samabhiH eva bhUtaH tattvArthAdhigama sUtrane AdhAre nayAnA bhedo: naigama: saMgrahuM: vyavahAraH RtusUtra zabdaH nagamaH-- 1 deza saMgrahI zabdaH 1 sAmprataH 2 samabhirUDhaH 3. eva bhUtaH pramANa-naya-tattvAle kAlaGgArane AdhAre nayeAnA bhedA: 2 paryAyAcika e peparation m 1 nayAH--2. 1 dravyAzika: 2 sa saMgrahI: Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 dravyArthi ka -3 1 naigamA 1 naigamaH--3 2 saMgrahaH--2 1 be dharmanI pararapara gauNa mukhya bhAva vikSA 2 ne dhimanI parapara gauNa mukhya bhAva vivakSA. OM dharma ane minI pararakhara goNa mukhya bhAva vivakSA. 2 apara sa MgrahuM. 192 r saMgraDu 3 vyavahAra 1. para saMgrahe. atha nayAH negamaH saMgrahaH . vyavahAra RnusUtraH zabda nayAH-- zabdaH nayAbhAsa darzanA-- 1 naMgama nayAbhAsa darzanaH- nayAyika ane vaizeSikaH 2 saMgraha nayAbhAsa danaH- advaita danAH ane sAMkhyadarzIna 3 vyavahAra nayAbhAsa darzana: cArvAka darzana: samabhiDhaH evabhUtaH 4 RsUtra nayAbhAsa darzanaH-mAda darzana: pa rAkhyuM nayAbhAsa darzana [ zabdAdvaita vAdI] 6 samabhirUDha nayAbhAsa darzanaH- [ prati zabda vyutpatti vAdI ] 7 eva'bhUta nayA bhAsa darzana :-- nayaH upanayaH uparitaH sadbhUtaH asadbhUtaH vigere prakAra mULa bhedamAM samAtA DhAvAthI zvetAMkhara prakriyAe judA batAvyA nathI. temaja-- dravyArthi ka pA~yArthi ka e be prakAranA mULanA jeMcAtA Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 193 hAvAthI nayAnA judA bhedA tarIke te bene gaNAvavA nakAmAM che, tethI- pAMca ke sAta nayA che, nava nA nathI. 20 utpAdaH vyayaH probyaH 1 utpAdanA bhedA H1 prayAgajanitaH 1 prayAgajanita 1 samudayavAdaH 2 visasA utpAdaH-- 1 samuya janita: 2 vyayanA bhedA H---- 1 rUpAntara pariNAma vyayaH [samudaya vibhAga vyavya. ] 3 dhrauvyanA bhedA H 1 sUkSma dhruva bhAvaH _______ 1 dvavyanA bhedAH1 astikAya dravyaH 1 astikAya raH-- 1 jIvAstikAyaH 2 sthUla dhruva bhAva: 21 dravyaH guNa: paryAyaH nA bhedaH-- 2 aupacArika dravyUH 2 ajIvAstikAyaH 2 avAstikAya 4:-- 1 dharmAstikAyaH 3 AkAzAstikAyaH 2 vizvasAjanita: 2 avizuddhaH 2 ekattvikaH 5 2 arthAntaragamana vyayaH 2 adharmAstikAyaH 4 pudgalAstikAyaH 2 ApacArika dravyaH-1 kALa dravyA 1 dharmAstikAyanA bhedA--1 kaMdhaH 2 dezaH 3 pradezaH 2 adharmAstikAyanA bhede--1 rakadhaH 2 dezaH 3 pradezaH 3 AkAzAstikAyanA bhedA-1 dhaH 2 dezaH 3 pradezaH 2 deza AkAzAstikAyanA bhedA : 1 lAkAkAza deza 2 alAkAkAza dezaH Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 3 pradezanA bheda - 1 kAkAza pradeze 2 akAkAza pradeza 4 vAstikAyanA bhedo: 1 jIvAritakAya vyakti: 2 jIvAritakAya samudAyaH 1 vyakita jIvAstikAyanA bhede - 1 sakaMdhaH ra deza: 3 pradeza 2 jIvAstikAya samudAyanA bheda 1 bheda 2 bheda 3 bhedaH 4 bhedaH 5 bheda 6 bheda 7 bheda 8 bhedaH 9 bheda 10 bheda 11 bhedaH 1ra bhedA 13 bheda 14 bheda: 15 bheda: 3ra bheda: 563 bheda vigere-saMkheya asaMkhyaya anaMtaka 1. cetanyavALA. 2. saMsArI ane siddha sagI; ane aAgIra chaghara ane kevaLI jJAnI ane ajJAnI; 3 bhavya abhavya durbhavya trasa: sthAvara siddhA sUkSma bAdara: arUpa samyagraSTiH mizradaSTi mithyASTi aviratiH dezaviratiH sarvaviratiH 4 pulIMga strI liMga napusaka liMga aliMga 5 krodhI mAnI mAyIka lebhI: aSAyIH devA nArakA manuSya tiryaMca siddhA 6 ekendriya drIndriya trIndriya caturindriya paMcendriya anidriya 7 pRthvIkAya, apakAya, teukAya, vAyukAya, vanaspatikAya, trasakAya, akAyaH vigere- 5. pulAstikAyanA bheda - 1 kaMdha: 2 deza: 3 pradeza : 4 paramANu Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 195 1 rakaMdhanA bhede - 1 jadhanya sakadhaH 2 madhyama kandhaH 3 utkRSTa [mahA] rakadhaH 2 dezanA bheda - 1 jaghanya dezaH 2 madhyama deza: 3 utkRSTa deza dviyaNuka] [jaghanya ane utkRSTanI vaccenA ] [mahArakaMdhamAM ] 2. aupacArika dravya-kALanA bheda - 1 naizcayika kALa 2. vyAvahArikakALa. 1naizcayika kALanA bhede: 1 vartana : 2 kriyAH 3 pariNAma: 4 paratvaH 5 aparatva : 1 vartanA -- 1 utpati: 2 sthiti : 3 prathama samayanI gati 2 pariNAma:-- 1 AdimAna ra anAdika 3 diyA - 1 pragati ra visasAgati 3 mizragatiH 4-5 paratva-aparatva -- [prazaMsAkRta ] [ kSetrakRta ] kALakRtaH 2 vyAvahArika kALanA bhede - 1- samaya: palyopamaH Avali : sAgaropamaH mUhurta utsarpiNI avasarpiNI divasa : kALacakra mAsa : saMkhyaya kALacakra asaMkhya kALacakra yuga vigere : anaMta kALacakra 2. 1 bhUtaka 2 bhaviSyaH 3 vartamAnaka varSa: Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 guNanA bheda :-- 1 sAmAnya guNAH 1 sAmAnya guNA : 1 paraspara aviAdhi. - 1 parapara avirAdhi :1 astitvaH 2 vastuta: 3 vyava 4 prameyatva: 3 sukha. 4 vI . 196 5 asagurulaghutvaH 6 sapradezata ,, $9 37 ,, 1 paraspara virAdha guNAnA AzrayabhUta dravya - jIvAmAM---acenava ane mRtva zivAyanA 8 puddagalAmAM--cetanatva ane amRtatva zivAyanA-8 dharmAstikAyamAM--cetanatva ane mRta tva zivAyanA-8 adharmAstikAyamAM---,, AkAzAstikAyamAM--,, 2 parapara virAdhI guNAnA AzrayabhUta drabyA :-- jIvAmAM--cetanatva ane amrUtva hAya, puddagalAmAM--acetanatva ane mUtatva hAya, dharmAstikAyamAM--acetanava ane amRtatva DhAya, adharmAstikAyamAM--acetanatva ane amUtva hAya, AkAzAstikAyamAM----acetanatva ane amUta va hAya, 2 vizeSa guNA-- mate 5 va . 1 jJAna 2 darzana. 6 gaMdha. ra vizeSa guNA 2 paraspara virAdhi 2 paraspara vidhiH 19 1 cetanatva: 2 acetanatvA 1 mUtvaH 2 amUrta tva $1 . 9 gatidvaitA. 13 cetanatva. 10 sthitiatutA. 14 acetanatva. 11 avagAhanAhetutA 15 mUrtatva. 8 5.12 va nAhetutA. 16 amUrta tva. 7 rasa. Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197 vizeSa guNAnA AzrayabhUta dravyAH -- 1 nAna 2 3 dana sukha vI 4 5 va huM gadha 7 rasa 8 spa 29 gatihetutA 10 sthiti hetutA 11 avagAhanA hetutA 12 vanA hetutA 13 cetanatva 14 acetanatva 15 mRta tva 16 amUtva Atma [dravyamA 1 1 1 1 X X X X * X X X 1 X x 1 hli2] ugalA x * x x 1 1 - * ma x x dha 0 adharmI kula guNA darekamAM maLIne kula guNA 24H-- 10 sAmAnya guNA 16 vizeSa guNA * X 1 X 1 * * * X x X x x Xx X x x x X 3 X * * X * x 1 x * 1 1 1 1 x x 1 * X 1 |deg a1e ra X X * x x X X X X 1 * * 1 x 1 3 kALa kula kabje. X X x X X x x x X X X 1 X 1 X 1 3 cetanatvA mRta tvA acetanatva amUrta H 1 1 1 1 - 1 1 1 1 1 1 1 26 guNAH-temAMnA cetanatva, acetanatva, mUtva ane amUtatvaH e banne joDakAmAMnA game te eka DhAya, anneya sAthe na heAya. mATe te e bAda jatAM 24 nI saMkhyA thaze. 1 5 1 5 24 Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 svabhAveza: 11 sAmAnya svabhAvA 1 asti svabhAva. 2 nAsti svabhAva. 3 niya svabhAva. 4 anitya svabhAva. 5 eka svabhAva. cetanava svabhAva acainatatva svabhAva 11 pAriNAmika svabhAva jenuM bIjuM nAma-paramabhAva svabhAva. 10 vizeSa svabhAvAH mUrtattva svabhAva amUrta tva svabhAva eka pradezitva svabhAva aneka pradezitva svabhAva vibhAva svabhAva zuddha svabhAva azuddha svabhAva uparita svabhAva G 6 aneka svabhAva. 7 bheda bhAva. 8 abheda svabhAva. 9 bhavya svabhAva. 10 abhavya svabhAva. kama janyaH (sasArIne) vasAvajanyaH ( siddhane ) Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 199 kula 21 svabhAvanA Azraya sthAnane keDe. keTalA jIva pudagalAdharmA, adharma - |AkAza dravyamAM - - - - - 1 astitva 2 nAstitva ke nityatva 4 anityatva 5 eka svabhAva 6 aneka svabhAva 7 bhedatya 8 abhedatva 9 bhavyatva - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 10 abhavyatva - - - + * + - * + na - 11 paramabhAvata 12 cetanatva 13 acetanava 14 mUrtatva 15 amUrtatva 16 eka pradezatva 17 aneka pradezatva 18 vibhAga- 16 zuddhatva 2azuddhatva 21 upacaritatva = - = | ^ + + + - - - - * - + + + + + + + | keTalA guNa? Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 svabhAve upara nayAvatAra. svabhAvanA } nAma . ati | sva-dravyaH kSetraH kALa: bhAva grAhaka dravyArthika nathI. 2 nAstitva para dravya kSetra kALaH bhAvaH grAhaka dravyArthika nathI. 3 nivatva | utpAdavyayanI gaNatA karIne sattAgrAhaka dvavyArthika nathI. 4 anityatva utpAdatrayanI mukhatAe sattAgrAhaka paryAyArthika nathI. 5 ekatva bheda kalpanArahita-zuddha dravyArthika nathI. 6 anekava bheda kalpanAthI anvaya dravyArthika nathI. 7 bhedava guNaguNinA bhedanI apekSAe sadbhuta vyavahAWI. 8 abheva bheda kalpanArahita, zuddha dravyArthika nathI. 9 bhavyatva paramabhAva grAhaka nathI. 10 abhavyatva paramabhAva grAhaka nathI. 11 paramabhAva | zuddha dravyArthika nathI. 12 cetanatva | asadabhUta vyavahAra nathI karmone cetana svabhAvi AtmAne cetanatva paramabhAva grAhaka nathI. 3 acetanava | asadu vyavahAra nathI jIvamAM acetana che. ane paramabhAva grAhaka nathIpudagalAdi acetana che. 14 matava | paramabhAva grAhaka nayathI ajIvanI mUrtatA. ane adabhUta vyavahArathI jIvanI mUrtatA. 15 amUrtatva | paramabhAva grAhaka nayathI jIvAdika amUrta che. asabhUta vya vahAra nathI pudagala paramANu vigere amUrta che 1 eka che. te paramabhAva grAhaka nayathI kALa ane pugalAnI eka pradezatA. zitva | bheda kalpanArahita zuddha dravyArthika nayanI apekSAe bAkInA cAramAM eka pradezatA 17 aneka pra- zuddha dravyArthikanayathI chavAdi 4 aneka pradeza, ane pudgala dezitva | paramANu asadabhUta vyavahArathI aneka pradezI. 18 vibhAga- zuddha ra5zuddha dravyArthika nayathI vibhAva. 19 zuddhatva | zuddha dravyArthika nathI. 20 azuddhatva | azuddha dravyArthika nathI, 21upacaritatva asabhUta vyavahAranayathI. Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 3 paryAyanA bhede - 1 vyaMjana paryAyaH 2 arthaparyAyaH 1 trikAla pezI paryAya, te--vyaMjana paryAyaH 2 sUkSma vartamAna kALa spazI, te-artha paryAya 1 vyaMjana paryAyanA 2 bheda - 1 dravyathI 2 guNathI: 1 dravya vyaMjana paryAyanA 2 bheda - zuddha dravya vyaMjana paryAyaH 2 azuddha dravya vyaMjana paryAyaH 2 guNa vyaMjana paryAyanA 2 bheda - 1 zuddha guNa vyaMjanaparyAyaH 2 azuddha guNa vyaMjana paryAya 2 artha paryAyanA be bheda - 1 zuddha artha paryAyaH 1 azuddha artha paryAyaH 1 puruSa upara vyaMjana paryAya ane arthaparyAya1 vyaMjana paryAya - 2 artha paryAyaH 1 janmathI maraNa paryataH bALa-taruNa vigere paryA kevaLa jJAna upara:1. zuddha vyaMjana paryAya - 1 zuddha AtmaguNaH 2 arthaparyAya-(RjusUtrAdezathI) - 1 bhavasthA 2 siddhatva pudgala dravya upara 1 zuddha vya vyaMjana paryAya-2 azuddha dravyavyaMjana paryAya paramANutva caNakArikatva Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 3 zuddha guNa vyaMjana paryAya - paramANunA guNe. 4 azuddha guNa vyaMjana paryAya - 2 yazukAdikanA guNe dharmAstikAyAdikamAM - 1 zuddha dravya vyaMjana paryAya 1 kAkAzamAna saMsthAnAkRtitva 2 azuddha dravya vyaMjana paryAya - 1 lakavatidravyasayogatvara bIjI rIte paryAyanA cAra prakAra- [ nava cakranA abhiprAyathI-] 1 sajAtIya dravya paryAya-ddhipradezAdika kaMdhe. 2 vijAtIya dravya paryAya-Atma-purAla sage-manuSya tyAdi paryAya. 3 svabhAva guNa paryAya -kevaLa jJAna. 4 vibhAva guNa paryAya-atijJAna vigere. A cAra bheda paNa kharI rIte te prAyaH jANavA, kemake - paramANurUpa dravyaparyAya-A cAramAM samAto nathI. kemake-paramANapaNAne paNa zAstramAM vibhAga jAta [mevANa ] paryAyapaNuM kahyuM che. saMpUrNa Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203 dravya zabdanI vyutpattio ane lakSaNe. 1 saH-dravya sodati svakIyAn guNa-paryAyAn vyAmoti iti sad. utpAda-vyaya-dhrauvyayuktaM sat artha-kriyAkAri ca sat. yadevArtha-kriyAkAri, tadeva paramArtha-sad, yacca nArtha-kriyAkAri, tadeva parato'pyasad-iti. nija-nija-pradeza-samUhairakhaNDavRttAtsvabhAva-vibhAva-paryAyAdadravati, droSyati, adudravat, iti-drvym| guNa-paryAyavad dravyam , guNAzrayo dravyaM vA / davae dUyate doravayavo vikAro guNANa // saMdAvo davvaM bhavvaM bhAvassa bhUyabhAvaM ca jogaM // 1 // dravati tAstAnparyAyAn prAmoti muzcati vA / 2-dUyate svaparyAyaireva prApyate mucyate vaa| 3-4 duH-sattA. tasyA eva avayavo vikAro vA,iti dravyam / 5-avAntarasattArUpANi dravyANi mahAsattAyA avayavo vikAro bhavatyeveti bhAvaH 6-bhavanaM bhAvasattirbhaviSyati iti bhAvaH, tasya bhAvinaH paryAya sya yogyaM yadravyaM tadapi dravyam, rAjaparyAyAIkumAravat / 7-tathA-bhUtaM hi pazcAtkRto bhAvaH paryAyo yasya, tadapi dravyam, ___ iti dik / tadeva dravyamarthaH prayojanaM yasyAsau dravyArthikaH Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 gra-graMthakAraNa ane tenI yAdI. 112 159 1 graMtha-sUci. Akara, 79 nizithasUtra Agama. peIja nizciya dvAtrizikA anuyogadvAra sUtra 74, 78 prajJApanA vRtti 100 anekAnta vyavasthA 41 pravacanasAra 7, 128 anyAgavyavacchedakaThArnAizikA31,32,83 prazarati 6, 105 AcArAga sUtra 3, 33 paMcaka95 bhASya Avazyaka 72, 167, 168 bahaka95 86, 160 upadezapada 5, 159 bhASA rahasya upadezarahasya 159 bhagavatIsUtra 111, 115 upadezamAlA mahAnizitha uttarAdhyayana sUtra 110, 147, gadaSTi samuccaya 158, 169 152, 153, 159 yogazAstra 113, 116 kalpa vizikA 16, 104 chavAbhigama 110 vizeSAvazyaka 46, 73, 80 gaNitazAstra 19 vyavahAra sUtra gacchAcAra 165 ratnAkarAvatArikA gItA lalita vistaro 9, 167 candraprApti SoDazaka 5, 157 ciMtAmaNi 177 ziromaNi tarkazAstra 48, 178 jJAtA tatvArthAdhigama sUtra 3, 19, 11, 71. sUtrakRtAMga-bIjuaMga 3, 5 - 72, 79, 10, 111, 112 sammati 3,4,8,9,18,19,35, dRSTivAdAdhyayana 8 46,81,93,84,96,97,88, dravya saMgraha 48, 113 100,101,143,150,155 dvAdazAniya cakravAla 37 sammativRtti 134 kAtrizikA 31, 32, 83 sUtra 78, 108, 115, 115 dharmasaMgrahaNuM 111 siddhAnta . 81 nayacakra 70, 71,82, 154, 156, zatAranayacakrAdhyayana 37, 32, 83 177 Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 112 ra05 3. vizeSa nAmo. asmAbhiH 124 zrI chanabhadragaNi kSamAzramaNa 73, 156 zrI RSabhadeva bhagavAna 14 zrI vijaya paMDita kavijayavijaya 179 zrI padmaprabha 142 kAsI 177 zrI kalyANa vijayavAcaka 176 brAhmI 170 zrI jItavijaya paMDita 3,177 devasena 71, 72, 77, 82,156 zrI malla vAdI 73 zrI vijayasenasUri 174 zrI mahAvIra 57 zrI zivapura 53 zrI ratnaprabhAcArya 54 zrI siddhasena zrI lAbhavijaya zrI vAsupUjaya zrI siddhasena divAkara 73 142 zrI vijayadevasUri 174 zrI haribhadrasUri 112, 130, 170 zrI vijayasiMhasUri 174 zrI hIravijaya 104, 176 2. matanI sUci. advaitavAda 13 naiyAyika mata 22, 28, 31, 23, eka AcArya 140 89, 98, 118 kSaNikavAdI bauddha 13 paravAdI jinarAja 83 prAcIna naiyAyika jinavANI 108 boTika jenAbhAsa 113 bauddha 29, 87 jenazAsana 83, 104 mAdhyamika bauddha jaina 31, 36, 42, 54 yogAcAra 29 tapAgaccha 179 vedAnta darzana 81, 135, 178 digaMbarAnu-sAriyAyina 14, 17 zUnyavAda diphapaTAbhAsa 150 vetAMbara 71-82 digaMbara 47.49, 58, 113, zvetAMbara pramANuzAstra 47 112, 156 sadadaitavAda 13 digaMbara pakSa 114 siddhAntavAdI 74 digambara-RkriyA 11,112,146 sarva zUnya vijJAnavAdI 88 davyAAta pakSa nayavAdI 43 sAMkhya navAnaiyAyika 25 svAduvAdI 31, 88 5 S 88 88 31 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ syAdvAda ane sarvajJatA [ "jana satya prakAza." aMka 7mA uparathI ] lekhaka zrIyuta prabhudAsa becaradAsa pArekha jainadarzana bahu ja ucI kerInuM darzana che. AnAM mukhya to vijJAna-zAnsa [ sAyansa-Science ] nA AdhAra upara racAyelAM che. A mAsa kevaLa anumAna ja nathI, paNa mAre saMpUrNa anubhava paNa che. jema jema padArtha vijJAna AgaLa vadhatuM jAya che, tema tema jaina dharmanA siddhAMta paNa siddha thatA jAya che." -svargastha DaoN. ela. pI. TesITarI (ITalI ] "jainadharma eka vaijJAnika dharma che." -darabArI lAlajI. upara jaNAvelA banneya jainadharmanA abhyAsIonA abhiprAya karatAM jainadharmanA eka abhyAsI tarIke mAre abhiprAya kaMIka judo paDe che. te A lekhamAM vidvAna samakSa namratA pUrvaka raju karavA rajA lauM chuM. jainadharmane eka sAmAnya AcAra vicAravALe dharma mAnI laI jeo tene jagatane eka amUlya vArase nathI samajatA. teone te banneya lekhake samajAvavA mAge che ke-"jainadharma eka sAmAnya vastu nathI, paraMtu tenuM caNatara vijJAnanA vicAro upara racAyeluM che. paraMtu A svarUpa paNa kharI rIte jainadharma mATe nyUktivALuM jaNAya che. jenadharma vijJAna zAstrasiddha nathI eTale vaijJAnika nathI, paNa "tattvajJAnazAstrasiddha che, tattvajJAnamaya che." tatvajJAna zabda ane vijJAna zabdaka nIce pramANe judA judA arthamAM pracalita che. eTale banneyamAM artha bheda cheH te nIce pramANe- Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijJAna zabdano artha kaI paNa eka sAyansa-kaI paNa eka viSayanuM paddhatisara zAstra, e thAya che. dAkhalA tarIke - yaMtra vijJAna, zabda vijJAna, bhUmIti vijJAna, bhUstara vijJAna, bhUtala vijJAna, bhUgarbha vijJAna, khagoLa vijJAna, sutArI zilpa vijJAna, bAMdhakAma zilpa vijJAna, citra vijJAna, Arogya vijJAna, pramANa vijJAna, mAnasa vijJAna, adhyAtma vijJAna; vigere nAnA meTA vijJAnanuM eka moTuM lisTa thavA jAya, paraMtu AmAM dareka vijJAna mukhyapaNe svataMtra hoya che. ane evA saMkhyAbaMdha vijJAne jagatamAM hoya che. tattvajJAna te jagatamAM eka ja hoI zake, kema ke-tattvajJAnane viSaya ja eTalo bahoLo che, ke je AkhA vizva upara pharI vaLe che. tatvajJAna jagatanA sarva vijJAnane paraspara saMbaMdha, samanvaya, ane gauNa mukhya bhAvanuM pratipAdana kare che. saMpUrNa vizvadarzananuM nAma tattvajJAna [ phIlophI-Philosoyhy ] che. A uparathI samajI zakAze ke-tattvajJAna ane vijJAnamAM moTo taphAvata che, tattvajJAna vyApaka che, ane lAkhe vijJAna tenA peTAmAM samAya che. hAlanA saMzodhake aneka vijJAnanI zodha calAvI rahyA che. ane darekamAM dararoja navuM navuM zodhyAnI jAherAta kare che, chatAM eTaluM te kahe ja che ke-" haju kAI paNa vijJAna pUruM zodhI zakAyuM nathI. darekamAM navI zodha thAya che, ke junI zodha khoTI paDe che. athavA keTalIka junI zodha vadhAre spaSTa paNa thAya che. paraMtu darekane cheDe AvI gayuM che, ema samajavAnuM nathI. haju pAzerAmAM pahelI purNa kaMtAI che. zodhAyuM mAnIe chIe, tenA karatAM kaMIka gaNuM haju aNuzaLyuM rahyuM che." A uparathI ApaNe ema te samajI zakIzuM ja ke-jyAre eka paNa vijJAna saMpUrNa zodhAyuM nathI, tyAre saMpUrNa vijJAne zodhavAnI te vAta ja zI ? ane jyAre saMpUrNa vijJAna dhAyAM nathI, te tatvajJAna zodhAyAnI te vAta ja zI ? ane jyAre tattvajJAnanA saMzodhananI vAta 'paNa thaI zakatI nathI, te pachI jagatuM mATe abAdhyaH sAMgopAMga ane zuddhaH jIvanamArga zodhI ApavAnI to vAta ja kayAM rahI ? Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 chatAM " kAnTa vigere philasuphee tatvajJAnanA abhyAsanI pAThazALAmAM pATI upara dhULa nAMkhI ja che, ema kahevuM ja paDaze. ane bIjA paNa aneka Adhunika vidvAne e dizAmAM prayatna karI rahyA che. - prAcIna kALanA darzane ane dharma tarapha joIzuM, te te paNa badhA vaijJAnika dharmo jaNAze. AgaLanI bhUmikA upara kaI caDelA jaNAtA nathI. eTaluM kharuM che ke keTalAka dharmo sAmAnya bhUmikA karatAM uparanI bhUmikA upara haze. tyAre keTalAka eka karatAM vadhu vijJAnanA pAyA upara racAyelA mAluma paDaze. dAkhalA tarIka-vedAMta, "jagatamAM kevaLa ekaluM brahma che-jagata mAtra brahmamayaja che," ema kahIne jagatanA ekIkaraNanuM vijJAna pUruM pADe che. tyAre vaizeSika darzana vigere pRthakkaraNa samajAve che. nyAyadarzana pramANazAstranuM vijJAna samajAve che. tyAre mImAMsake zabdapramANanA vijJAnane daDha kare che. sAMkhya prakRti purUSamAM jagane vahece che. ane gadarzana gavidyAnuM vijJAna pUruM pADe che. bauddhadarzana jagatanI anityatA ane vairAgya bhAvanAnuM vijJAna pUruM pADe che. tyAre vedAnta mAtra jagata nitya ja che, ema kahIne nityatAnuM vijJAna pUruM pADe che. tyAre cArvAka sAMsArika jIvananuM vijJAna pUruM pADe che. caMdra avestA mana vacana kAyAnI pavitratA upara bhAra mUke che. tyAre khristI dharma sahanazIlatA ane paraduHkhabhaMjana paropakAranI nItinuM mAtra jJAna Ape che. kurAnezarIpha zraddhA ane makkamatA dRDha kare che. cANakyanuM arthazAstra, carakanuM ArogyazAstra, pANininuM vyAkaraNazAstra; mammaTanuM kAvyaprakAza, bhAratanuM nATayazAstra vizvakarmAne. zilpazAstra, e vigere paNa judAM judAM vijJAno ja che, e te spaSTa ja dekhAya che. eka vijJAnane bIjA vijJAnano keTaloka AdhAra hoya che. eka vijJAna sAthe bIjuM vijJAna amuka jAtano thoDe ghaNe saMbaMdha dharAvatuM hoya che. eka vijJAnanA peTA vijJAna ghaNAM hoya che. ane eka mukhya vijJAna paNa bIjA keI meTA vijJAnanuM peTA vijJAna heya che. paraMtu jagatamAM kaI paNa e dharmaevuM darzana, ke evI zodha nathI ke je tattvajJAnarUpe hAya. Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 209 A jagatmAM tattvajJAna tarIke kAi paNa dana hAya, te te kevaLa jainadana che. eTale ke jagamAM sa'bhavata sa vijJAnAnA samanvayamaya je tattvajJAna che, te jitee batAvyuM che, mATe jaina tattvajJAna kahevAya che. jaina zabda kADhI nAMkhIe te paNa te tattvajJAna ja che, te sivAya kAi kALe bIjuM tattvajJAna saMbhavI zakaze nahi, saMbhavI zakayuM nathI. Adhunika vaijJAnikAnI tA zakti khahAranuMja e kAma che. ane tene sapUrNa karatAM keTalA vakhata jAya, te kahI zakAya tema che ja nahi. mATe kAithI hAlamAM saMpUrNa zodhI zakAya tema cheja nahI" kemake kAi paNa dunyavI sAdhane saMpUrNa zodhane mATe hamezane mATe apUryuM ja che. che, te ja tattvajJAna zakatuM nathI, saMbhavI A bAbatanI sAbItI mATe nIcenI vicArasaraNI upayeAgI thaze. Aje sarva vid maMDaLamAM e teA prasiddha che ke--jainAnA siddhAMta syAdvAda che. syAdvAda eTale zuM ? A jagat evuM aTapaTu che ke te kevuM che? te saMpUrNa paNe kahevuM muzkela che, eTaluM ja nahi paNu azakaya che. upaniSakArA paNa naiti naiti kahIne jagattu nirUpaNu azaka che--ema kahe che. jaine paNa ema ja mAne che--chatAM te eTaluM teA kahe ja che ke jaganuM saMpUrNa svarUpa kahevAne mATe azakaya ja che, chatAM keTaluMka svarUpa ApaNe sau elIe chIe, mATe tenA syAdvAda thaI zake che. syAdvAda eTale kathaMcita vAda, ane pakSe kacit, avAda rahe che. arthAt jagat syAd vaktavya che, ane syAd avyaktavya che. jagat sava vijJAnAmaya kevI rIte che, te jANavAmAM AvavA chatAM syAd[ kacit ] vAda kahI zakAya che. je kAMI khelAya che te mULa vastunA kAi amuka ja bhAga hoya che. je kAMi khelAya che, tenA sivAya paNa e vastu viSe khIjuM kAMika hAya che kharu. paNa khAlAtuM nathI. athavA e khelAtu hAya te vakhate paNa prathamanu je elAyaluM che te paNa e vakhate kheAlI zakAyuM nathI. tethI A jagat syAthI ja vAda thaI zake che. syAd vinA vAda thai zakatA natho. elI zakAtuM nathI. A rIte jainadarzanamAM jagatanuM nirupaNu syAthI karavAmAM AvyuM che, te paNa ghaNuM ja vividha che. ekIkaraNanI dRSTithI, pRthakkaraNanI dRSTithI, vizeSa, nitya, anitya, eka, aneka, bheda, abheda, sata, asata, vigere dRSTibiMduethI e uparAMta eka rIte, e rIte, traNa rIte, cAra rIte, pAMca Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210. rIte, cha rIte, sAta rIte. ATha rIte, nava rIte, ema aneka rIte jagata samajAvyuM che. ane te dareka rItamAM paraspara eka-bIjI paddhatine gauNamukhyabhAva Ape che. uparAMta, caiitanya vijJAna, prANi vijJAna, paramANu vijJAna, bhUtala, bhUstara, vigere vijJAna, rAjyaniti, zilpa, tiSa, gaNita, zabdazAstra, ga, vigere lAkho vijJAna batAvyA che. tene paraspara saMbaMdha batAvI, jIvanamAM upayoga, ane tattvajJAnamAM samanvaya batAvela che. mATe bahu ja sArI rIte abhyAsa karanArane A darzana tatvajJAna darzana ja lAgaze, jyAre bIjuM kaI paNa darzana jJAna saMgraha vijJAnarUpa bhAsaze. vedAta eTale vedane sAra, paNa vedo tattvajJAnamaya nathI. mImAMsake paNa mAtra "vicArake ja che, arthAta sAMgopAMga tattva prApta karI zakyA nathI." vigere. ' jenonA naye te te vijJAnanA abhiprAya vyakta kare che. ane jenuM pramANa tattvajJAnadaSTine abhiprAya vyakta kare che. bIjAnI pramANa vyavasthA karatAM jainenI pramANa vyavasthA A rIte judI paDe che. A uparathI jotAM vedAnta darzana, nyAya darzana vigere darzana zabdo naya dRSTithI ekAda be ke tethI vadhAre vijJAna sUcave che. tyAre syAdavAda zabda tatvajJAna sUcave che. syAdavAda zabdano prayoga tattvajJAnanI dRSTithI che. ane te draSTithI ja prayoga thaI zake, mATe syAdavAda zabdano prayoga ja tattvajJAnapaNuM sUcave che. e zabda tatvajJAnazAstrano pAribhASika zabda che. tattvajJAnazAstrane ja no hoI zake. bIjA darzane to eka eka naya rUpaja che, eTale temanAmAM naya saMbaMdhi vicAra na hoya, e svAbhAvika che. teonA pramANanI vyAkhyAo paNa ekadezIya ja hoya che. AM uparathI judAM judAM vijJAnanA jJAtAo sarvajJa na hoI zake, e dekhItuM ja che. ane jyAM sudhI jainadarzanane paNa vaijJAnika mAnIe tyAM sudhI tenA pratipAdaka sarvajJa heI ja zake, ema kahevuM vadhAre paDatuM che. thIyerIo ( Theory ) 21 allah Niatal Calla cadena22 ( Theory ) a sakSama hakIkata samajAvI zake kharo, paNa eTalA purato tene sarvajJa kahI na zakAya. alabatta, mAna ApavA mATe AlaMkArika bhASAmAM teone upamAthI sarvajJa kahevAmAM vAMdho nathI. jema ke-bhA sarvajJa, kapila sarvajJa, vigere. ane eTalI vAta sAcI paNa kharI ke-potAnA viSayanA bIjA badhA vidvAna karatAM teo vadhAre-sarva jANunArA, mATe-sarvajJa kharA. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 211 paraMtu tatvajJAnanuM-svAdAdanuM nirupaNa saMpUrNa sarvajJa vinA thaI ja na zake. je jainadarzanane vaijJAnika darzanane badale tattvajJAna darzana mAnIe te tenA batAvanArA sarvajJa sivAya saMbhavI zake ja nahI. sarva vijJAne dhyAnamAM Ave, tenA saMbaMdhe dhyAnamAM Ave ane te uparathI jIvana mArga samajAya, tyAre tatvajJAnanuM saMpUrNa pratipAdana karI zakAya. eTale sarva vijJAnanA ane tatvajJAnanA jJAtA te ja sarvajJa. eTale kAM te jagatamAM syAdvAda nathI, aneka vijJAne nathI, tatvajJAna nathI, ane sarvajJa paNa nathI; ane je lAkho karoDe vijJAna heya, ane te sarvane samanvaya karanAruM tatvajJAnazAstra hoya, ane te syAdvAdathI gocara karAvanAra paNa hoya, to avazya jagatmAM sarvajJa saMbhavi zake che. eTale ke-tattvajJAnane jANanArA sivAyane mAtra vaijJAnike sarvajJa na jaI zake. sarvajJa heya te ja tattvajJAnI hoI zake, athavA te-tattvajJAnI hoya te sarvajJa heya ja. ane tethI huM mAnuM chuM ke jaina darzana tattvajJAnamaya che; kevaLa vijJAnamaya nathI.* * A ja vAta AcArya mahArAjazrI haribhadrasUri paNa kahe che - dRSTazAstrA'viruddhArtha sarvasattvasukhAvaham / motaM gabhIramAhalAdi vAkyaM yasya, sa sarvavid // 1 // evaM bhUtaM tu yadvAkyaM jainameva, tataH sa vai / sarvajJo, nAnyaH, etacca syAdvAdoktyaiva gamyate // 2 // pakSapAto na me vore, dveSo na kapilAdiSu / sumiznarane ca0, tarI zArthaH pari / 3 / jenuM vAkya jagata ane zAstro (thIerIo-Theory),) karatAM viruddha artha na samajAvatuM hoya, sarva prANuone hitakara hoya, mApasara hoya, gaMbhIra ane AnaMdadAyaka hoya, te sarvajJa samajavA. 1. evA prakAranuM je vAkya te te kevaLa jana vAkaya ja che tethI te ja sarvajJa che, bIjA koI sarvajJa heI zake ja nahi. A vAta syAdvAdanI uktithI ja sAbita karI zakAya che. 2. mane mahAvIra upara pakSapAta nathI, ane kapila vagere upara dveSa nathI. chatAM eTaluM te kharuM ja che ke--jenI vAta yuktiyukta heya, tene to svIkAra karavo ja paDe ne? 3, Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 syAdvAdane Aje kharA arthamAM samaje e svAdAdanI pahelI pUjA che. tema ja "jema jema Adhunika vijJAna khIlatuM jAya che, tema tema jaina siddhAnta sAbita thatA jAya che, te paNa ardha satya ke beTuM che. kemake eka nakkI thaI gayelI bAbatane pharIthI zodhavA mATe zakti, dhana ane samayane vyaya karavo e jagatane satyathI vaMcita rAkhe che. eTale ke jagatmAM teTaluM nukazAna thAya che, e dekhItuM ja che, eTale hAlanI zodhothI jena siddhAntanAM keTalAMka to sAbita thatA hoya, teTalA uparathI jaina darzananuM tattvajJAna-darzananuM-mAna sacavAtuM nathI. mI. TesIderI e vA uccArIne jenene paNa hAlanA vijJAnanI khIlavaNImAM sAmela karavAnI yukti vApare che. "pitAnA zAstranA siddhAMto sAbita karavAnI lAlacathI paNa jo teo AkarSAya te hAlanA vijJAnane sAre Take maLe."e AzayathI jenadarzananA vakhANa kare che, bAkI temAM kazI khAsa vizeSatA nathI. ane evA vakhANathI ApaNe bheLavAvAnuM e nathI jagata mithyA prayAsa cheDIne e siddha matane vaLagIne AgaLa cAlavuM joIe, tene badale AjanI yuropIya dunIyA bhAMgapheDamAM paDelI che. ane tattvajJAna-darzanane vaLagelAone paNa vijJAnanI AkarSaka ane uttejaka vAta karIne tattvajJAna ane tene anusAratA gya Arya jIvanathI dUra kare che! 1 siddhe bho! payayo Namo jiNamae0 pukkhvrdiisuutrhe lake! siddhacakkasa tarIke sAbita thaI cUkelA zrI jinamatane prayatnapUrvaka name. Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 Adhunika vijJAna ane jaina tattvajJAnanI abAdhyatA: jaina zAstramAM cha dravyo ane tenA svabhAvaH guNaH vigere je varNavyA che, te traNa kALane mATe eka sarakhAja hoya che, temAM kadI pheraphAra thaI zakato nathI. cha dravyamAMnA jIva ane pAgala dravya e be dravyonA kAryo dareka mANase potAnA anubhavamAM laI zake che. bIjA 4 dravyonI asara ekAeka sAmAnya mANasanA khyAlamAM AvI zake tema nathI. pugala dravyanA aneka pariNAme, ane e cetanazaktinA aneka kAryo sau samajI zake che. cetanAzaktinI vividhatA viSe to hAlanuM vijJAna lagabhaga aMdhArAmAM AthaDe che. vividha prANIo uparathI potAnI prANI vidyA temaNe utpanna karI che, ane tenA uparathI iMdriya vijJAna zAstra paNa utpanna karyuM che. tathA mAnasazAstranA paNa aneka prayogonI noMdha rAkhavA mAMDI che. e badhAnI pAchaLa rahelI caitanya nAmanI vyApaka zakti zuM che? tene patto haju lAgelo ja nathI. tyAre citanya ane tenA adhiSThAnarUpa AtmA tathA tenA kAryonAM vizALa vaividhya viSe graMthanA che jene darzanamAM bharyAM che. ane te paNa mAtra chuTaka nedharUpe nathI, paraMtu zAstrIya paddhati upara racAyela gya paddhatisara tenuM vistRta-ativistRta varNana che. anubhavagamyaH ativipula dhana heya te-prayogagamyaH ane buddhigamyaH karI zakAya tevuM paNa varNana che pAgala dravya viSe paNa hAlanuM vijJAna ghaNuM AgaLa vadhyuM hoya ema kahevAmAM Ave che, paraMtu Adhunika vijJAnanA ItihAsanA lekhake ja tene "pAzerAmAM pahelI pUNI" kahIne tenI atya5tA jaNAve che. ane vAta paNa kharI che ke-e kSetra paNa eTaluM badhuM vizALa che ke teno pAra sAmAnya buddhithI karoDa varSe paNa mAnava jAta lAvI zake ema nathI ja. jaina darzanamAM pAgala dravyanA pAMca varNoH be gaMdhaH pAMca rasaH ATha sparza. vigere paramANu ane skandhagata pariNAmaH tathA 6 prakAranA zabdaH traNa prakArano baMdhaH be prakAranuM saumya: be prakAranuM sthaulyaH aneka prakAranI AkRtioH pAMca prakArane bhedaH aMdhakAra chAyAH Atapa: ane udyota vigere skandagata pariNAmo batAvelA che. 28 Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 puddagalamAMthI zarIra baMdhAya che. bhASAH manaH ane zvAseAzvAsaHmAM puddagala dravyA upayAgI che. maraNuH jIvanaH sukhaH duHkha: paNa tene lIdhe thAya che. A kahyA pachI te darekanA eTalA badhA peTA bhede samajAve che kejyAM ApaNI buddhi kAmaja na kare. dAkhalA tarIke: pAMca varSoM eTale raMga tA samajyA. have kANu eka lAla vigere raga laie. tenA eka nAnAmAM nAne aza, te--va pariccheda kahevAya. evA amuka ra'ganA paricchede bhegA thAya, tyAre eka vaNA gaNAya. ane evI anaMta vAtA eka ra'ga-5 ka thAya. evA vaNu spa`kA jagamAM amuka sakhyAmAM kula che, vyavahAramAM tenA vicAra jaina zAstrakAro A pramANe kare cheH-jagamAM jeTalI lAla cIjo hAya, tene ekaThI karI. lAkhA karADA balake anaMta evI lAla cIjo ApaNane maLI zakaze. dareka cIjo eka lAla rganI ja gaNAvAnI paraMtu te darekanA lAla raMga paNu eka sarakhA heAya ja nahI. kAimAM dherA lAla haraze, krAImAM sAmAnya lAla haze, kAimAM khulatA lAla haraze, krAimAM jhAMkhA lAla haze, tenuM kAraNa zuM? tenuM kAraNa eTaluM ja ke--lAla vahunA spAnI saMkhyA ochIvattI. jemAM lAlavaNuMnA ochA spardhako hAya, temAM lAlAza kamI hAya, ane vadhu spardhA kA hoya, temAM lAlAza vadhAre heAya. eja pramANe gaMdha vigere viSe paNa samajI zakAya. Ama karavAthI, jagamAMnI traNeya kALanI tamAma lAlAzanuM mApa ane ecchAvattApaNAnuM zAstrIya dheAraNu nakkI karI ApyuM. zuM bAkI rahe che, ke jethI te zodhavA judI mahenata karavI paDe ? hAlanuM vijJAna A pramANe: peAtAnI svataMtra zaktithI sAMgopAMga traNeya kALanA raMganuM te mApa ApI zakaze ja nahI. A pramANe ja bAkInA khIjA badhA puddagala pariNAme viSe samajavuM. sasthAna viSe--goLamaTALa, prataragALa, samacArasa, dhanaceArasa, trikA, vigere AkRtinI zarUAta, paramANune biMdu tarIke rAkhIne paramANuvruddhithI eTalA adhA asaMkhya prakAra pADI batAvyA che, ke jagatmAMnI kAi paNa AkRti tenI bahAra rahI zakatI nathI. tamAma saMbhavita AkRtione temAM samAveza thai jAya che. have khIcArAM Adhunika bhUmiti zAstraneA tenI AgaLa ze| hisAba ? yathAyeAgya ceAjelA sthAna, pathArI, bhAjana, vigere sAmagrI jIvanakara ane AyuSakar rahe che, ane e badhA viparIta hAya, tathA jhera, zastra, agni vigerethI maraNu nIpaje che. iSTa varNAdi sukha Ape che, ane aniSTa duHkha Ape che. Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 215 A dareka viSe eTalA badhA vigatavAra zAstrIya varNane che ke-jemAM kAMI paNa bAkI rahevA pAmatuM nathI. paramANuo bhegA kema thAya che? chuTA kema paDe che? eka paramANumAM anaMta zaktio kevI rIte che? tenuM varNana 28 varga vargaNAoH grAhya-agrAhya vargaNAoH acitta mAskaH pariNAme tenI judI judI anaMta asaroH cetana sAthenA saMbaMdhothI pugalo upara thatA navA navA pariNAme A badhAnuM zAstrIya varNana eTaluM badhuM vistAra pUrvaka paddhatisaraH sUkSma vicArathI bhareluM jainazAstromAM che ke-je jagatunA koI paNa graMthamAM nathI. koI paNa vaijJAnika zodhI zake tema nathI. temAM AjanI IlekaTI, reDIyama, TelIvIjhama, phenogrApha vigerenA tano kayAMyane kyAMya samAveza thaI jAya che. koI bAbatamAM saMjJAbhedaH nAmabhedaH vyAkhyAledaka upagabhedaH jaNAya, teTalA uparathI tenI zAstrIya vyavasthAne kSati AvatI nathI. vakhata jatAM hAlanuM vijJAna paNa evA ghaNu bhedamAMthI para thaI ghaNuM bAbatamAM ekamata thatuM jAya che. prAcIna graMthomAM moTA moTA siddhAMta-vaijJAnika nirNa, ghaNuM ja TUMkANamAM ane sUtrAtmaka rIte lakhelA hoya che. tyAre hAlanA pustakomAM eka sUtra jeTalI vAtane mATe meTuM cAlIza paccAsa rUpiyAnuM volyuma hoya che. evA sUtrAtmaka vAkayenA paNa jyAM saMkhyAbaMdha phakarAothI vastuonuM varNana kareluM che, temAM keTalI badhI bAbate samAtI haze ? jarUrI nakazA jarUrI citra jarUrI samajanAM dRSTAMntaH paNa temAM saMkhyAbaMdha hoya che. vAMcyA vinA, vicAryA vinA, tulanA karyA vinA, samajyA vinA, "AvuM kaMI che ja nahIM." evuM belatA, mAtra hAlanA vijJAna para phidA thatA A dezanA yuvAnone joIne bahu ja glAni thaI Ave che ke "are A bicArA pitAnA gharanI vastu samajyA vinA bIjI tuccha vastu upara kevA mugdha banI gayA che ?" bALaka, jemaH mAtra-caLakatA ramakaDA upara rAjI rAjI thAya, ane UMcuM nIcuM thAya, temAM umara lAyakane mAtra hAsyavinoda zivAya kaMI paNuM na jaNAya. ahIM te hAsyavinodano paNa avakAza nathI. kAraNa ke pitAnA baMdhuone buddhibhraMza thavAthI teo avaLe mArge dorAI jaI pitAnuM hita bagADe che, tenI glAni thAya che. bhAratanA jenaH bauddhaH vaidika tathA bIjA chuTaka sAhityamAM varNa vAyela vijJAnano ja barAbara khyAla karI le, tene pachI Adhunika vijJAna tarapha jarA paNa Azcarya rahetuM ja nathI. bAkI te kArIgaronI karAmato Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 aneka heya, te kAMI vaijJAnika siddhAnta gaNAtA nathI. elyumenyumane, kelasAne, vIjaLIne hajAra hajAra rIte upayogaH ete kArIgaranI karAmata che. dhana saMpatti anukuLa sAdhano thI kArIgaro jevI dhAre tevI karAmato banAvI zake che. emAM vaijJAnika AviSkAra zo? chApAMmAM roja navA navA akhatarAH prayoga camatkArika varNane vAMcavA chatAM amArA dila upara tethI leza mAtra paNa Azcarya thatuM nathI. paraMtu e ja vAtane jyAre jJAtionA vacamAM bhavya svarUpe joIe chIe, tyAre jarUra Azcarya thAya che, ane tevA mahAjJAnio tarapha pUjya bhAva paNa jarUra thAya che. keTalAka loke jaina bhaugolika padArtho: prANIonA AyuSyo ane uMcAIoH uparathI jaina tatvajJAnane upahAsa kare che. paraMtu te upahAsa karanArA samaju lokonI dRSTimAM savizeSa upahAsanIya che, yA to dayApAtra che. kemake-vizvaracanA kevA prakAranI che ? prANu ja sRSTi kayAranI che ? vizvaracanAnA eka bhAga rU5 bhUracanA kevA prakAranI bhUtakALamAM hatI? hAla kevI che? hAthI karatAM deDhA bamaNuM geMDAnI jAtanA prANIonA hADakAnI zedha uparathI moTAmAM moTuM prANI kevaDuM hoI zake ? dakSiNa amerikAthI mAMDIne madhya hiMda sudhinA ardha candrakAranA samudramAM dabAI gayelA dezanI zodhaH vigere uparathI kaI paNa bAbatamAM hAlanuM vijJAna koI paNa cekasa dhAraNa upara ja nathI. jyAM sudhI te koI paNa cokkasa dhoraNa upara na AvI zake, tyAM sudhI zAstrIya paddhatisara varNavAyelA jaina zAstranA viMdhAne kayA AdhArathI kayA mApathI khoTA TharAvavA? vijJAna viSe prasiddha thatA judA judA lekha vAMcatAM te keTalIka eTalI badhI vicitra vAta Ave che ke zAstranI vAta mAnavAne kAMI paNa AnAkAnI karavAnI rahetI ja nathI. eka tArAnuM amuka varSe teja ahIM Ave che, eka tAro amuka karoDa varSe amuka pramANamAM ApaghAta karato jAya che. eka paramANu eka rajakaNano amuka kareDame bhAga che. vigere. ' sArAMza ke-tyAM paNa karoDa, abajo ane saMkhyAta-asaMkhyAta tathA anaMtathI vAto karavI paDe che. hAlanA vaijJAnika viSe paNa upara coTIyuM samajanArAone ahIMnA zAstramAMnA vizALatA pratipAdaka kharA varNane vAMcIne Azcarya thAya e svAbhAvika che. paraMtu jene banneyane ane banneyanI khubIyono khyAla heya, teone bemAMthI ekeyamAM Azcarya thAya tema nathI. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 217 phakta ApaNI hAlanI uccharatI prajAne ApaNA vidhAtA upara je azraddhA thAya che, tenuM kAraNa zAstranA vizALa vanA nathI, hAlanA vijJAnanI zreSThatA paNa nathI. teenI manevRtta paNa nathI. paraMtu kAraNa mAtra eka ja che ke-zikSaNa saMsthAomAM vatamAna patrAmAM, ane jAhera sabhAmAM ahIMnA jJAna-vicAra tarapha aNugamA utpanna karavAnI ane tyAMnA vijJAna tarapha AkarSaNu utpanna karavAnI yuktiyukta mukhI bharelI gupta ke pragaTa, sAkSAt ke paraparAe avazya geAThavaNu hoya che. e gAThavaNu zALA-kolejonuM zikSaNa letA yuvAneA upara ajaba asara kare che, jene pariNAme e va kAyama ahIMnA ghaTaka tavAnI sAme rahe che, ane tyAMnA ghaTaka tattvAnI kAyama tarapheNa kare che. temAMnA ja je vadhAre moTI ummaranA ane deza sevAne nAme bahAra paDelA hAya, teja dezanAyakA. tenI ane tenA sainya rUpa yuvakAnI pragatimAM vega eTale Adhunika vijJAnane vega. Adhunika vijJAnane vega eTale gaurAMga yurApI prajAnI pragatine vega, ane jagatamAMnI kAi paNa prajAnI vizeSa pragati eTale kAi paNu bIjI praznanI vizeSa avanati. e teo bhUlI jAya che. yuvAne AgaLa vadhAravAnI hilacAlanuM mULa A rIte gAvAyeluM che. e sUkSma buddhithI ja samajAze, ahIM eka e prazna thaze ke-bhale medhama rIte dareka padArthanuM vigatavAra varNana jaina zAstromAM kareluM hAya, paraMtu teTalAthI te vyavahArApayAgI na thAya. dareke dareka vastune vyavahArApayAgI banAvyA vinA te badhuM nakAmuM paDe che. vaLI vyavahArApayogI vastuomAM paNa halakI jAta tathA caDIyAtI jAta hAya che, tenA karatAM paNa sArI jAtanI vastu joitI heAya, te zoSakhALathI meLavI zakAya che. mATe zeAdhAnI jarUra paDe che. zAstromAM batAveluM zAstrIya vijJAna vyavahAramAM upayAgI thai zakatuM nathI. A praznanA javAba ApatAM pahelAM tamArI sAthe eka vAta nakkI karI laie ke zAstrIya vijJAnanI zeAdhanI tA ApaNane jarUra na hatI. kemake ApaNA zAstromAM te sAMgApAMga che. e te tame kabUla karI lyeA che. have tamArA vyavahArApagItA mATenA praznanA javAba ApIe. e viSe pazu zAstramAM bahu suMdara ullekhA che. jaina zAstranA sUtrAnI vana zailI evI suMdara che ke-jagatamAM kAryapaNu te eka cIja utaratAmAM utaratI dhruvI hAi zake ? ane caDIyAtAmAM caDIyAtI devI heAI zake ? tenuM varNana ApeluM che. dAkhalA tarIke:-zrI pasUtramAM-siddhArtha mahArAjA nhAvA Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 jAya che. tyAre hAvAmAM kevI kevI cIjo vApare che ? ane kevI rIte hAya che? tathA kevI rIte temane harAvavAmAM Ave che ? tathA devanA snAna, tIrthakaronA snAtra. e vAMcatA ane teno vicAra karatAM ApaNuM manamAM thAya che ke-AthI uMcI rIte nhAvAnuM jagatamAM saMbhavita nathI. Aja prakAre suMdaramAM suMdara puruSa kevo hoya, suMdaramAM suMdara strI kevI heya, suMdaramAM suMdara zarIra kevuM hoya, suMdaramAM suMdara mahuM kevuM hoya, suMdaramAM suMdara mahela kevA hAya. suMdaramAM suMdara citra kevuM hoya, suMdaramAM suMdara saMgIta kevuM hoya, suMdaramAM suMdara nATaka-nRtya kevuM hoya ? (dAkhalA tarIke sUrya devanA va -vigere akSaranA AkAranA tathA bIjA aneka prakAranA nRtyanA varNananA pAnAnA pAnA bharelA che.) te dareka varNananA vyavasthita sUtro che. jemAM te te vastunuM sarvotkRSTa varNana kareluM hoya che, temaja halakAmAM halakI vastunA paNa varNananA judA sUtro hoya che. e prakAre racAyelA sUtrenA TukaDAo jyAM jarUra paDe tyAM hA kahIne joDI de che. ema karIne AkhA vizvanI ghaTanAne varNavavAne sUtrAtmakatA utpanna karI lIdhI che. ema karIne sAhityamAM je khubI dekhAya che, tene te vicAra ahIM nahIM karIe. paraMtu vyavahAramAM AvatA, AvI zakatA, AvI zake tevA aneka padArtho ghaNIja bhavya bhASAmAM batAvyA che. jemAMnA aneka prakAre AjanuM vijJAna paNa vAparI zakatuM nathI, vAparI zakaze paNa nahIM. eTale vyavahAru upayoga viSe paNa A rIte ApaNane jaina zAstromAMthI aneka prayoga maLI zake tema che. prajAnA jevA dezaH kALaH ane sthitiH te pramANe tene te upayoga karI zake che. e vAta paNa tamArI kharI mAnI laIe, paraMtu e varNana te zAstromAM che ne? tethI raMdhAya zuM ? evI cIjo kAI banAvI jANatuM na hoya, keIne tyAM maLe nahIM, koI teno upaga jANe nahI, te zA kAmanuM ? e barAbara che, teno javAba paNa ApatAM pahelAM eTaluM te tamArI pAse kabUla karAvI levuM ja paDaze keamArA pUrva puruSonI jANa bahAra e vastuo naheAtI ja. eTaluM kabula kare, eTale tamane tamArA e praznane paNa javAba ApavA taiyAra chIe. ane javAba e che ke evI vastuo meLavavAne AdhAra kArIgaro ane te te bAbatanA dhaMdhArthIo upara che. ItihAsa pAkI sAkSI pUre che ke A dezamAM pazIonA AvavA pahelAM dareke dareka vastuonA banAvanArA ane vecanArA duniyAnA koI paNa Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 219 bhAga karatAM moTI saMkhyAmAM ane sArI kuzaLatAvALA ahIM hatA. A dezamAM rahetA prajAjananI jarUranI dareke dareka cIjo teo banAvatA hatA. eTaluM ja nahIM paraMtu dezAvaranA lekanI rUci anusAra teone vaparAzanI cIjo paNa teo banAvatA hatA. kArIgaromAM caDatA utaratA darajajAnA paNa aneka vargo hatA. ekaja dhaMdhAne lagatA sAmAnya kaLAvALA kArIgare jema hatA, temaja eja dhaMdhAmAM pAraMgata ane parama niSNAta kAryakare paNa hatA. jADAM khAdInA vejA vaNanArA hatA, tyAre bIjI tarapha DhAMkAnI malamala vaNanAra paNa hatA. gAmaDAomAM pUtaLIo vALA kara cheDA nAMkhanArA hatA, tyAre bIjI bAju paToLA vaNanAra paNa hatA. emaja sutAra, darajI, luhAra, senI, tathA bIjA aneka kArIgara viSe hatuM. jayapura, dilhI, baMgALanA amuka zahere kArIgarImAM prakhyAta hatA. judI judI kArIgarI mATe judA judA khAsa mathake hatA, ane maFka rU5 sthaLo AkhA bhAratamAM aneka hatA. e rIte prajAne vyavahAropayogI aneka cIjo maLatI hatI. jo ke A dareka cIjo prAcIna kALanA varNana karatAM utaratA prakAranI hatI. kAraNa mAtra prajAnI zakti uttarottara eTalI ghaTI hatI tenA pramANamAM kaLA ane kArIgarImAM phera paDato gayo hato. paraMtu AjanA karatAM paradezIonA AvavA pahelAM ghaNIja cIjo dareke dareka deze karatAM uttama uttama maLatI hatI. AkhI duniyA karatAM caDIyAtI vastuo hatI, ane prajA jIvana paNa e cIjothI pitAnI jarUrIAta pUrIne calAvI zakAya tevuM vyavasthita ane maryAdita hatuM. A bAbatamAM thoDA sikA pahelA prajAjIvanano itihAsa jevAthI e vAta koIpaNane kabUla karavI paDe tema che. paradezIonA Agamana pachI teoe yuktiprayukti karIne A vizALa dezamAM evI rIte praveza karyo ke-jethI karI ahIMnI kaLA-kArIgarIne kadI na lAgelo asAdhAraNa phaTako paDyo. jo e phaTako paDayo na hotato, Aje paNa A AryaprajAnI kaLA kArIgirI ane jarUrIAtanI uttama cIje utpanna karavAnuM kauzaLa ajoDa ja heta. paradezanA kArIgarone uttejana ApavA mATe prathama ahIMnA mAla mATe tyAM vicitra jakAtI dhoraNa goThavavAmAM AvyA. ahIM jema jema rAjakIya lAgavaga vadhatI gaI, tema tema ahIM paNa jakAtI dhoraNa badalAvI nAMkhavAmAM AvyuM. jema jema sattA vadhI tema tema ahIMnA kArIgaro vadhunevadhu muzkelImAM mUkAtA yA. tyAMnA kArIgarone vadhu uttejanA maLatI gaI ne teo Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 pagabhara thatA gayA. te te kArIgara potapeAtAnA dhaMdhAmAM vagara harIphAIe navuM navuM zeAdhatA gayA. ane jema jema vakarAnuM kSetra temane maLatuM gayuM, tema tema teo AgaLane AgaLa vadhatA gayA. ane sAthe sAthe zodhakheALane nAme ApaNI ghaNIkharI kaLAonA hevAle tyAM pUrA pADavAmAM AvatA gayA, tema tema te AgaLa vadhatA gayA. paraMtu emane ema e dezAmAM paNa ekAeka mahAna kArIgarI utpanna thatA gayA che, ema samajavAnuM nathI. jema sutAra, luhAra, seAnI, raMgArA, citArA vigere ahIMhatA, temaja tyAM paNa hAya ja, e svAbhAvika che. temAM paNa caDatI utaratI heAMzIyArIvALA hAya, e paNa svAbhAvika che. paraMtu eTaluM cAkkasa che ke teo bhAratavaSanA kArIgarA karatAM te vakhate utaratI zaktivALA hatA. paraMtu tene puSkaLaatipuSkaLa uttejana ApavAmAM AvyuM chatAM teo AgaLa vadhI zake tema nahatuM, paraMtu rAjakIya ane khIjI lAgavaga vadhArIne ahIMnA kArIgarA upara sIdhe ke ADakatarA aMkuza mUkAtA gayA. pachI tyAMnA e dhaMdhArthIe pUrA oramAM AvI gayA. basa, have eka vakhata harIphAImAM AgaLa vadhI gayA pachI upara pramANe banneya taraphanA rAjakIya rakSaNune lIdhe teonI pragati khUbaja vadhI gai. vakarA vadhatA gayA. navAnavA akhatarA thatA gayA. ane temAMthI vijJAna janmatuM gayuM. vijJAna mAtra vicAramAMja vadhyuM heta ane te kArIgare mAraphata vyavahArU na banAvyuM hata, te te mAtra samajavA vAMcavA pUratuMja raheta. A harIphAImAM paDelA mANaseAmAMnA keTalAkA jema jema vadhAre buddhi calAvatA gayA tema tema tenA dhyAnamAM je navAnavA akhatarA AvatA gayA, tema tema te lakhI rAkhatA gayA. tene mATe pachI rAjye saMsthA sthApI ApI. evA lakhANAnA saMgraha vadhatA gayA. uttarettara zAdhakA thatA gayA. kArakhAnAe thayA. ema yaMtravAda utpanna thayA. aneka dezamAM pharatA musAphA navAnavA anubhavAtA umeza temAM karatA gayA. A hAlanA vijJAnanI utpattinuM mULa che. theADA dhaNA prAcIna vicAronA vicArazane vizeSa puSTi ApI siddhAMta tarIke nakkI karyo eTale vijJAna ubhuM thayuM. IMglenDa ane yurApanI sAmAnya buddhinI prajA bhArata ane cina jevI saMskRtivALI mATI meATI prajAe sAthe ekle hAthe hariphAi karI zake tema hatuM ja nahI. eTale yaMtrAnI madada vinA tene cAle tema hatuMja nahIM, A riphAimAMthI utpanna thayelI yaMtravAdanI tIvra bhUkhamAMthI yaMtravAda ubhA thaI gayA. ane te zAstrIya svarUpa letA cAlyA. tenI sAthe joDAyela aneka vastumAM zASakhALa zarU thaI. duniyAnI kAIpaNa jANavAnI evI zAkhA nahIM hoya, Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 221 ke je eka ekamAM te jANavA mATe te gaurAMga prajAnA mANaso te vakhatathI rokAI gayela na hoya. - have tame samajI zakaze, ke vijJAna ane yaMtravAda eTale yuropanA kaLA ane kArIgarone AgaLa vadhavAnuM ane A dezanA kaLA ane kArIgarone pAchaLa vadhavAnuM eka sAdhana. A dezamAM sudhAraka zabda dhAraNa karanAra eka varga paradezIoe ghaNA vakhatathI utpanna karela che. te varga mAraphata te prajAo A dezamAM pitAnA kArIgaronI jAherAta phelAvI zake che, ane teonA mAlanA vakarAnA kSetre ughADI zake che. e vargamAM teonI pratiSThA TakI rahe mATe navuM navuM AkarSaka tattva mUkaye jAya che, tema tema e varga kAyama tyAMnI kaLAnA TakAmAM ubho rahe che, temAM kaNa kaNa mANaso hoya che, e samajavuM jarUranuM nathI. paNa eka saMkhyA jANye ajANye kAyama te varga tarIke TakI rahelI che. ane teno virodha karanAra eka varga paNa utpanna thato jAya che. jema jema vidhi varga utpanna thatuM jAya che, tema tema sudhAraka varga vadhAre vadhAre sAvaceta rahe che, ane te hariphAImAM ubho rahI vadhu AgaLa vadhavA tatpara rahe che. paradezI leke banneyane utteje che. sudhAraka varga jema jema jAheramAM Ave tema tema potAnA mAlane vakare vadhe ane vidhivarga jeTalA jorathI virodha kare teTalA jorathI sudhAraka gaNAte varga vadhu vadhu makkama thavA mahenata kare. basa. A be varganI hariphAI cAlyA kare. eTale paradezI ustAdo nizcitapaNe gaNatarI karIne vaccethI potAne dhadha vadhAryo jAya. teone mAtra A be varganI hariphAI chApAMo mAraphata hamezAM TakAvI rAkhavI paDe, eTale pachI baDe pAra. dAkhalA tarIka-eka vakhata sudhAraka varga evo hato ke "vilAyatI mAla joIe. asala vilAyatI joIe. nakala nahI. basa phensI joIe. phezanebala joIe." tyAre vilAyatI mAMganArA sArA gaNAtA hatA, vilAyatI vecanArA sArA gaNAtA hatA, ane vadhu paisA pedA karI zakatA hatA. vilAyatI pasaMda karanArA samaju gaNAtA hatA. ane tenI vAta karanArA vidvAna ziromaNi gaNutA hatA. A AkhuM vAtAvaraNa videzI mAlanA vakarA mATe basa hatuM. have, bhAratabhUmimAMja paradezI mUDInA kArakhAnA ubhA karI, te mAraphata AgaLa vadhavAnI yejanAne amalamAM mUkavA ahIM svadezInI bhAvanA phelAvavAmAM AvI. ane paradezI bhAvanAne dhikkArAvavAmAM AvI. "svadezI" "svadezI" nI bUma uThI rahI. paradezIno bAyakaeNTa thavA lAgyo. eTale pelA sudhAraka gaNAtA vargane upayoga svadezI hIlacAlamAM karavAmAM Avyo. 29 Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 Aja sudhI je mAla banAvavA mATe kArakhAnA vilAyatamAM hatA tevAja mAla banAvavAnAM kArakhAnAM A dezamAM karavAM. temAM paradezI muDI,dezI kAcA mAla, dezI majurI, ane paradezI zeAdhanA yatrAthI mAla utpanna karavA. paraMtu e mAlanuM vakarAnuM kSetra kayAMthI kADhavuM ? e mAlanuM vakarAnuM kSetra ubhuM karavA svadezI hilacAlane meDhA pramANamAM uttejana ApavAmAM AvyuM. eTaletyAMnI vadhI paDelI mUDIne rAkavAnuM ahIM kSetra khaDu thaI gayuM. tyAMnA kArakhAnAnI jamIna chuTI thaI, ghaNI mUDI chuTI thai, kAma karanArA chuTA thayA, jethI have pachInA navA navA akhatarA mATe te badhuM phekavA mATe te gAThavaNa tyAM thaI zake. ane utaratA darajjAnA kArIgarI, vadhArAnI mUDI, vigere ahIM rAkavAnI geAThavaNa paNa thai zakI. bekArInI khUma upADIne tyAMnA kArIgarA ane majurAne ahIM paNa AyAta karavAnA mArga khullA karyAM. dezI leAkeA tenAM yaMtrAnA dhaMdhAmAM bhaLe tevI sagavaDA thaI. vyavasthita majurA maLe mATe majura sA sthapAya che. moTI saMkhyAmAM sastA manu| maLe mATe strIvargane Arthika svataMtratAne nAme dezanAyakA mAraphata uzkeravAmAM Ave che. jema jema A dezanI jamIna upara cAlatAM yaMtrAthI utpanna thayelA mAla bajAramAM AvatA jAya, tema tema svadezI kahIne prajA " meiDa ina iMDiyA " tA-ghaNIja dRSTithI nakkI karelA-mArkA jotI jAya te kharIda karatI jAya, have ahIM keTalAka kaheze ke--"tamArI A kalpanA bhUlabharelI che. kemake dezanA AgevAnAe teA zuddha svadezI mAla vAparavAnI ja bhalAmaNu karI che. ApaNA dezanA leAkeA evA aNasamaju che, ke mIlane mAla svadezI samajIne kharIde che. '' amArI panA bhUla bharelI nathI. dezanA AgevAne zuddha svadezInI bhalAmaNa kare, athavA temanI pAse evI bhalAmaNa karAvavAmAM Ave, tAja zudgha ke azu paNa koipaNa prakAranA svadezI uparaja prajAnuM mana kendrita thAya. "mAtane vaLagavAmAM Ave te tAva Ave" evI ApaNI kahevata che, te ahIM kharAbara lAgu paDe che. mutsaddI dareka kAma e rIte ja kare che. arthAt '" paradezathI AvatA mAlane badale ApaNe ApaNA dezamAM banatA zuddha svadezIja mAla vAparavA joie evI dezamAM gheSaNA karatA jAya, tema tema eka vargo evA temAM bhaLatA paNa jAya, ke-(evA va utpanna karavA pazu joie) je sthaLe sthaLe zuddha svadezItA saMdezA paheAMcADe, paraMtu te va paNu kApaDa zivAya koipaNa vastu zuddha svadezI vAparatA hatAja nahI', kemake temanI paNa jarUrIAtA ane mAnasatA vilAyatI ja hatA, mAtra temane "" Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 217 vilAyatI lekAe A rIte upayAga karyAM. pensIlane badale teoe kalama vAparI nathI. meTaraH reveH ne badale temaNe gADAneAja upayAga karyo nathI. bahAranA cazmAne badale temaNe khaMbhAtanA cazmAnA upayAga karyAMja nathI. ItyAdi. ane kadAca dezanI cIjone upayAga karyAM haze, te te A dezamAM cAlatA dezI ke paradezo mAlikInA ya*trathI utpanna thayelA mAlaneAja karyAM haze. AthI A prajAnI aMdara sahejasAja je yaMtravAda ghusyA hatA, te vadhAre pagabhara thayA. Aje iDasTrI mATe, audyogika khIlavaNI mATe, kAcA mAlane pAkA banAvavA mATe A dezamAM puSkaLa holacAla cAlI rahelI che. AnA purAvA mATe sarakArI audyogika khAtAe, kAThiyAvADa audyogika pariSad vigerenA hevAleA vAMce. ahIMnA udyogo guMgaLAvavA karelA kAyadA have kADhI nAMkhavAnA che, prajA taraphathI pariSadeA dvArA tevI mAMgaNIo karAvavAmAM Ave che, zuddha svadezI tA mAtra nAmaneA zabdaja rahyo che. paradezI buddhizALIone mana zuddha svadezInI gheASaNA ISTa hatI, temAM e hetu samAyelA hatA. zuddha svadezInI hilacAla dezanAyakAe peAtAnI samajathI ane buddhithI upADelI che, ane ApaNI mULa prAcIna kArIgirInI khIlavaTa mATe che," evI prajAmAM bhramaNA phelAya ane prajA e hilacAla tarapha vizvAsa karatI thAya. deza nAyakA IMDAtA jAya, lAThI khAtA jAya, jelamAM jAya, tema tema e hilacAlamAM vega AvatA jAya, prajA tenA tarapha moTA pramANamAM vaLatI jAya, tema tema svadezI mATe vakarA kSetra sArA pramAmAM taiyAra thatuM jAya. paraMtu teenA khyAlamAMja hatuM ke 66 bhale humA t A zuddha svadezInI bhAvanA phelAya, temAMthI ApaNe svadezInI meiDa Ina ghaDiyA "nA mArkA upara prajAnuM mana kendrita karI daIzuM. ane e bAbatanuM spaSTa khIja ApaNune neharU yAjanAmAM ' maLaze. arthAt "dezanAyakA vigere sudhAraka va eTale=paradezIonA hetu pAra pADI ApanAra paradezIoe gAThavavA dhArela bhAvi kAryakramAnI jAhe. rAta phelAvanAra-teoe ja A dezamAM utpanna karela-eka va ' vyAkhyA eTalI badhI vyApaka che ke tene jyAM lAgu pADavI haze tyAM lAgu pADI zakAze. paradezIe A dezamAM AvyA pachI anukrame prajAjIvananA aneka azAmAM peAtAnA svArthI gAThavye jAya che. tenI jAherAta karanArA kAyama e vaga tene maLo rahe che tenuM nAma sudhArakAH dezanAyAH svayaMsevakAH kAngresa vAdIoH pradhAneH kAmyunisTaH sAmyavAdIH vigere judA judA vakhate paDelA judA judA nAmeA che, mULa vagara ekaja che. paradezI vyApAra 66 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 keLavaNa, relve, myunisIpAlITInA jamAnAmAM tene Teko ApanArA eka vakhata hatA. teja varga" Aje khetI, grAmodyoga, DerI kaMpanIo, vizvadharma vigere progrAma mATe pradhAna ane dezanAyakanA svarUpamAM paradezIone maLI gayA che. laMbANa bhayathI khetI, hastAdyoganI khIlavaTa, keLavaNuM, grAmyoddhAra vigeremAM te kevI rIte madadagAra che, te atre lAgu pADI batAvatA nathI. sArAMza ke-zuddha svadezI eTale "meIDa Ina InDiyA" nA mAlanI jAherAta mATenuM uttamottama sAdhana. A hIsAbe- 1 mAravADa vigere pradezanA kheDuto hAthe kAMtIne je khAdI pahere che, te zuddha svadezI. 2 vilAyatI mAla zuddha paradezI. 3 dezanI mIlane mAla deDha zuddha paradezI 4 ane koMgresanI khAdI, te Dabala zuddha paradezI Avo vicitra artha thAya che. A ghaNeja vicitra koyaDo che. na samajAya tevo, ne dhyAnamAM Ave te, na gaLe utare tevo che, paraMtu barAbara samajAvavAmAM Ave, to samajAya tevo che. ane arthazAstranA niyamethI samajyA pachI mANasa ajaba thaI jAya te che. [Ane spaSTa samajAvavA mATe eka svataMtra nibaMdha lakho joIze.] A zuddha svadezI phelAvanArA zarUAtamAM ApaNA dezanA AgevAne nathI. paNa temanI sAthe, paradezIo bhaLelA che. temanA mitra tarIke temanI sAthe rahyA che, temanI sAthe A dezanA garIbonA uddhAranI vAta lAgaNI pUrvaka karI che. ane chevaTe temane "reTI eja prajAnI svataMtratAnuM hathiyAra" ThasAvyuM che. ane deza nAyakanA dhyAnamAM e vAta utaryA pachI-ThasyA pachI teo sAheba bIjA kAmamAM paDyA che. pachI gati maLI gaI. bhAratamAM yaMtravAdano vizeSa praveza karAvavA mATe AjanA vinA tatkALasthiti teonI sAme te vakhate bIje upAya nahato. te samajIne ja evI bhAIbaMdhIo vadhAravAmAM AvI hatI, te have samajAze. A bhAibaMdhImAM ane lAgaNIbharI hilacAlamAM dInabaMdhu ejha, mI. palaka vigere-potAnA dezanA bhalA mATe asAdhAraNa prayatna karanArA ane e dezanA bAheza sevakonA nAma laI zakAya tema che. A carcA ATale rahevAI have mULa viSaya upara AvIzuM - svadezI eTale A dezamAM yaMtrathI utpanna thayela mAlano vaparAza. e siddhAMta sthira thAya che, Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa sArAMza ke--paradezamAM dUra dUra raheze! je yaMtravAda AjasudhI A dezanI hastAdyoganI prAcIna kArIgarIne ruMdhatA hatA, tenI sAthe sAthe have A dezanI chAtI upara svadezIne nAme caDI beThele te yavAda vadhune vadhu tene rudhI nAMkhaze, temAM Azcarya zuM? tenuM AkharI pariNAma e che ke raDavA khaDavA paNu prAcIna hastAdyoga jamInadAsta. jo ke prathamanA e kArIgarA paNa prathamanA jevI cIjo banAvI jANuM tevA have tA rahevA dIdhA nathI. teonI krAI sthitija sthira rahI nathI. eTale te na Take, e paNa svAbhAvikaja che. sANaMda vigere pradanAmAM dezI kArIgarIne uttejana ApavAnI vAtA karI tevA pradezanA tAlukAomAM paNa vyApaka karIne pachI tene yaMtrAthI utpanna thayelA mAleAnI jAherAtanA mastyakA banAvavAnI yukti che. have je vastu meATA kArakhAnAthI banAvI zakAya tema na hoya, temAM yaMtravAdane zI rIte praveza karAvI zakAya? tene mATe gRheAdyoganI-hastAdyoganI, grAmyAghoganI hilacAla zarU karavAmAM AvI che. dAkhalA tarIke--zAka samAravuM hAya, chAza jheravI hAya, sApArInA bhUMkA karavA hAya, khIDI saLagALavI hoya, nakha kApavA hAya, evA prasagAM paNu yaMtrathI ja kAma levuM. ane tevA yaMtrA utpanna thai cUkelA che. tene moTA pramANumAM pracAra karavA mATe gRheAdyoga ane hastAdyoganI khIlavaNInI hilacAla che. ane A hIlacAlane meAkhare tA thai'TIyA dAddAja besavAnA. sarakArI udyogazALAomAM paNa reMTIyA dAdAne sarakAro pradhAne paNa sthAna ApavAnAja, tenI pratiSThAnI ADa nIce meATA pramANamAM paradezI yaMtravAda sthAna pAmavAnA che. ane reMTIyA dAdA kheDA kheDAM jokAM khAdhA karaze, ke ekAda khUNA sabhALIne khUNA pALatA kheDA haze, tenuM pUjana paNa thatuM haze, tene raMga khera'gI kadAca zaNagAra paNa paherAvavAmAM AvyA haze. kAraNa kehave pachInA yaMtravAdane pagabhara karanAra e dAdAnA pAtAnA upara upakAra che. eTaluM tenuM mAna jarUra e yaMtravAda rAkhavAnAja. ArIte have paradezI yatravAdane A dezamAM majabUta sthAna ApavA chatAM A dezanA zuddha svadezI vAdI sudhArA A vAta kabUla karaze nahIM, paraMtu teo paradezI vastuonA kaTTA vireAdhi rahevAnA, e vAta to spaSTaja che. paradezI mAlanA vireAdhi rahevAnA, paNa paradezI mAlanA AtmAnA virAdhi nahIM ja rahevAnA. paradezI mAla ke paradezI yaMtravAdane AtmAH te hAlanuM vijJAnaH paradezI mAlanA ke paradezI yaMtravAdanA vireAdhie chatAM hAlanA vijJAnanA te bhakta rahevAnAja. hAlanA vijJAnanA bhakta te paradezI mAlanA ane paradezI yaMtravAdanA meTAmAM meTA bhakta e vAta jarA sUkSma buddhithI vicArI jovAthI tarataja samajAi jaze. Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 paradezI vijJAnanA bhakta tenA guNa gAvAnAja. e guNugAvAmAMja para dezI mAla ane paradezI yaMtravAdanI ajaba jAherAta paDI che. mAlanI jAherAta karatAM paNa e sIdhI vadhAre sajjaDa ADakatarI jAherAta che. "hAlanuM vijJAna suMdara che, sarasa che, uttama che, upakAraka che." A bhAvanA nA e artha thAya che ke-te khIlavuM joIe. te yAre vadhe ? tenA jora upara utpanna thatA mAla vadhu pramANamAM khape. temAMthI naphA maLe, mUDI vadhe ane te mUDIvijJAnanI vadhu khIlavaTamAM rokAya, teAja vijJAna AgaLa khIle te ? emane ema tA khIlI zake nahIM. A rIte hAlanA vijJAnanI jAherAta karanArA paradezI saMskRti, mAla, ane kArIgirInA ustAdI pUrvaka jAherAta karanArA che. A dezamAM AvA va peAtAne mATe utpanna karI levAnuM mAna tA e kuzaLa paradezIoneja ApavuM joie. evA mANasA jAhera sabhAomAM, chApAomAM, myunisIpAlITIemAM ane aneka ThekANe mAna pAme, e paNa eTaluMja svAbhAvika che. A uparathI dezanAyakA, sudhArakA, ane hAlanuM vijJAna, eTale zuM ? "meiDa Ina InDiyA'' eTale zuM ? te barAbara vAcakeAnA samajavAmAM AvyuM haze. eka DAkaTara thAya eTale tyAMnA davAnA kArakhAnAne rAjanA vArSika pAMcapaMdarahAranA vakarA, eka myunisIpAlITI eTale naLa, gaTarA, ilekaTrIkanA sAmAnanA lAkhAne vakarA, pachI pagArA mAnapAna ApavA kema bhAre paDe ? tamArA praznanA javAba e che ke-sudhAraka gaNAtA vagera -A dezanI kArIgirIne meTA dagA dIdhA che. e va kAyama prajAnI vastu sthitithI ajANu rahyo che. ane chApAMonA valaNa upara deArAye gayA che. kemake teoe zikSaNa evuM lIdhuM che, ane bahAranA saMjogA pazu tene tevAja Akhe rAkhavAmAM AvelA che. dezanAyaka tarIke gaNAtA va paNu videzI keLavaNI pAmeleAja varga che. tene dezanA jJAna-vijJAna, sAcA artha zAstra, sAcA samAja zAstra, sAcA itihAsa, sAcI bhUMgALanuM jJAnaja maLyuM nathI. eTale e bAjuja teone mATe taddana ajANI che. Aje paNa te leAkeAmAMnA buddhimAna mAsA jaina-bauddha ane vaidika sAhityamAM praveza kare, tenA saMpUrNa abhyAsa kare, ane dezamAM vArasA rUpe paNa je chuTu chavAyuM verAyeluM paDayuM che, teneAye saMgraha kare. ghaNI milkata temAM rAkavAmAM Ave, tA Adhunika vijJAna karatAM lAkheAgaNI milkata meLavI zake tema che. paraMtu A tarapha kAinuM dhyAna jAya tema nathI. jAya teA tene mATe paisA maLe tema nathI. kemake-rAjA mahArAjAonI mUDI pazu paradezI yaMtravAda ane kArIgirInA upayAgamAM ane hAlanA vijJAnanI khIlavaTamAM goThavAI gaI che. zikhavA-zIkhavavAnA sthAne paNa nathI. je che, Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 te bIjuM ja zIkhave che. keLavaNI ane dezasevAne nAme sau kharca kare che, paNa te bIjI rIte. eTale paNa dezanI mUDI temAM kAmamAM AvatI nathI. buddhimAna varga paNa pagAradAra tarIke-penzanara tarIke ke sudhAraka tarIke paradezIothI kharIdAI gayelo che. lAkho karaDe varSe ghaDAyelI A dezanI buddhi ane zodho kAMI pAMca paccIsa varSamAM hAthana karI zakAya, temAM vaLI tenI sAme pAchI AvI jabbara paradezI harIphAI. eTale bhAratIya vijJAnane camatkAra na dekhAtuM hoya, tenuM kAraNa paradezIsvArtho ane tenI sAthe saMkaLAyela sudhAraka dezanAyaka vigere vage che. jethI karIne ahIMnA mULa dhaMdhArthIo tUTatA jAya che. tema tema ahIMnA vijJAnanI khubI adaSTa thatI jAya che. paraMtu eTaluM dhyAnamAM rAkhavuM ke prathama ahIMnI mULa kAragirIne grahaNa karI lIdhA pachI ja yuropa te mULa dhaMdhAne ahIMthI nAza kare che. ane pAchI eja vastu pitAnI mAraphata potAnA vijJAna tarIke khIlavI pracAra karI temAMthI dhana kamAya che. dAkhalA tarIke-kathakalika nRtya- e addabhuta kaLAvALuM nRtya che. A jAtanI kaLA jANanAro eka varga dakSiNa bhAratamAM jIve che. ane amuka prajAjanAmAM pitAnI kaLA batAvIne AjIvikA calAve che. A taraphathI keTalAka keLavAyelA mANase temAM rokAyA. teoe yuropamAM te kaLA batAvI; tenI sAthe yuropanA paNa zikhanArA thayA. lAgavaga, sagavaDa, paisA vigere sAdhanathI e taiyAra thAya eTale sInemAnI philmamAM te meTA pramANamAM dekhAya. e phIme je pradezamAM kathakalika nRtyanA mULa dhaMdhAdArIo raLI khAya che, tyAM pahoMce, eTale e varganI dazA joyA jevI thAya. atyAre e nRtya karanArAone chApAomAM mAna maLe, jAherAta maLe, sudhArako paNa e nRtyanI kadara pIchANe-eTale dhIre dhIre hAlanuM vijJAna tene paDakhe caDe, soe varSe te--hajAra varSa sudhI jIvIne e kaLAne jIvatI rAkhanAre mULa varga to-jevA ja maLe nahIM. teonI atyAranI vAha vAha ane vakhANanuM A bhAvi pariNAma. haju paNa sudhAraka gaNAtA varga samaje. hAlanA vijJAnanI jAherAta mUkI de. kheTA zuddha svadezIne badale vAstavika rItanA mahA zuddha svadezI tarapha vaLe. temaja bhAratanA tattvajJAnanI khubI samajAya. paraMtu vAstavika sthiti ja evI che ke-e varga evA saMjogomAM phasAyelo che ke-temAMthI te chuTI zake tema nathI. eTale haju paNa prajAjane je kAMI mULa jIvana moTI saMkhyAmAM jIvI rahela che. temAM ja bhAratIya sabhyatA, kaLA, kArIgirI, vijJAna, tatvajJAnane AtmA chupAyelo che. Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 jyAre-svadezI, hAlanA zuddha svadezI, hAlanuM vijJAna, deza nAyake, sudhArake, keLavAyelA, e vigeremAM paradezI lAgavagane AtmA goThavAyela che. prAcIna kaLA-kharUM zuddha svadezIH bhAratIya tatvajJAna -cAlu bhAratIya Arya jIvanaH vigeremAM bhAratane AtmA chupAyelo che. zAstromAM je-bhavya varNane che, tene vyavahAramAM jIvana rAkhavAnuM kArya kArIgare ane te te dhaMdhArthIonuM che. ane te te dhaMdhArthIo TakI zakavAne AdhAra prajA taraphanA uttejana upara che. vijJAnane nAme vyavahAramAM potAnA kArIgare ane udyogane pragatimAM mUkvAnI yojanA zivAya bIje kAMI paNa artha hAlanA vijJAnanI jAherAtamAM nathI. vijJAnanI bAbatamAM kharI rIte bhAratanA tattvajJAnane ane vijJAnene te kadI pahoMcI zake tema che ja nahIM. paraMtu mAtra vyavahAramAM te vacce praveza karavAne AjanI badhI taiyArImAM che. vaLI vijJAnanA mULa siddhAMta te bahuja thoDA hoya che. paraMtu keTalIka kArIgaranI viziSTatA hoya che. jema ke-khaMDaH padArthanI siddhi thayA pachI, khANamAMthI te kema meLavo, ane teno vividha upayoga kevI rIte kare ? e tenA niSNAta kArIgaro upara AdhAra rAkhe che. prajA jIvanamAM-mahAtmAo-rAjAe, vyApArIo, vicAra, vigere vargo hoya che, temAM eka kArIgara varga paNa hoya che. tenuM sthAna kAMI sarvettama nathI hotuM. saMzodhakane je mAna maLe che, te mAne kArIgarone nathI paNa maLatuM. paraMtu AkhI prajAmAM sau saune sthAne saune mahatva ApavAmAM Ave teja vyAjabI gaNAya che, ane dareka prajAmAM ema ja hoya che. aneka dhaMdhArthIonI pota potAnA kAryomAM viziSTatAo hoya che, teTalA uparathI kAMI teo prajAno sarvopari varga gaNAto nathI. vilAyatI mAla kharIda karAvavAnA jamAnAmAM tyAMnA kArIgaronI pratiSThA AdezamAM utpanna karavAmAM AvI hatI. Aje svadezI mAla kharIdavAnA vAtAvaraNano jamAno utpanna karavAmAM, tathA te dezanA vijJAnane pratiSThA ApavAmAM Ave che. A dezane amuka varga jAheramAM vijJAnano bhakta rahe, eTale basa che, vijJAnanI pAchaLa aneka vastuono vakara cAlu rahe ja. vaLI vijJAna sAthe tyAMnA dhaMdhA ane sattAne ja uttejana che. ahIMnI prajAnI sattA, uttejana, ahIMnA vijJAnane madadaH vigere baMdha ja paDatA jAya, tema tema ahIMnI prajA nabaLI paDatI jAya. A pramANe Adhunika vijJAnane jAherAta ApanArA A dezanA prajAnI muzkelIne ADakatarI rIte vadhu netare che. tene teone khyAla paNa raheto nathI. Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane teo gaNAya che dezanetAo. teno artha emaja samaja joIe ke-A dezane vadhu parataMtra karavA mATenA netA, te hAlanA dezanetA. kemake-vinAnanI gulAmI e paNa tyAMnI prajAnI gulAmIja che. gharamAM IlekaTrIkanI lAITa karavAne sAmAna bhale dezamAM banelo hoya, paraMtu temAM thatI zodhanI gulAmI kAyama mATe ApaNI prajAne temAM rAkhI ja mUke. keDIyAmAM dIvo kema karo ? e bAbatamAM ApaNe temane pUchavuM ja paDe tema nathI. paraMtu ilekaTrIka dIvAnI vaparAzamAM kAyama e deza ja ApaNuM AcArya tarIke rahevAne ja. gADuM banAvavAmAM ApaNe vaijJAnika svataMtra rahevAno. paraMtu meTara banAvavAmAM parataMtra rahevAne ja. peTrolathI cAlatI moTara ApaNe ahIM banAvIe, tyAM bIjA koI pAvarathI cAlatI moTara tyAM utpanna thAya, vega vadhe, sagavaDa vadhe, eTale vaLI e vijJAna jANavuM paDe. jANyA pachI ahIM banAvI zakAya. te paNa ApaNe banAvIe, eTale vaLI e AgaLa vadhe. pariNAme ApaNI gulAmI vadhatI ja jAya. mATe vijJAnanI pratiSThA karanArA A dezanI prajAno moTAmAM moTo apakAra kare che. e, bahu ja sUkSmatAthI samajyA vinA samajAya tema nathI. mI. sITarIe je vAkaya ucAryuM che, temAM ApaNuM jaina vijJAnanI prazaMsA karI che. ema ApaNane upara uparathI dekhAya che, paraMtu vAstavika rIte temaNe potAnI gArAMga prajAnI e vAkaya mAraphata abhuta sevA karI che. e paNa sUkSmatAthI samajIzuM te ja samajAze. e uttarArdhamAM ema kahevA mAMge che ke "jema jema Adhunika vijJAna zodhAtuM jAya che, tema tema jaina zAkathita vaijJAnika ta sAbita thatA jAya che." sArAMza ke " tamAre jenee paNa tamArA zAstronI aMdaranI vAto sAbita karavI heya, te Adhunika vijJAnanI zodho AgaLa vadhAravAmAM tamAre paNa Take Apa joIe." e bhAva utpanna karIne-"AkhA jagatamAM dIrdhadaSTi bharI buddhiyukta che jene varga che, ke jemAM moTA bhAga Adhunika vijJAna tarapha udAsIna che, temane jeTale bhAga AvI dalIlothI paNa tenA tarapha kheMcAI Ave te ThIka." e tene kheMcavAno temAM prayatna che. ema kahIne jemAM paNa Adhunika vijJAnanI pratiSThA utpanna karavAno prayatna kare che. A tenA vAkayamAM khubI bharelI che. bhale-Adhunika vijJAna e dezanI prajAne AgaLa vadhAratuM hoya, ane ApaNane pAchaLa pADatuM hoya, te paNa eTaluM te. kabula karavuM ja paDaze Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 -jyAre adbhuta zodhakheALathI bhareluM vijJAna kudaratI rIte utpanna thaI cUkyuM che, ApaNe tenI sAme TakI zakayA nathI, TakI zakIe tema nathI, tA pachI tenA lAbhathI vaheMcita rahevuM e keTalI mUrkhatA che? e vijJAnanI utpatti sAme ApaNe prathamathI ja kAMi paNa karI zakayA nathI. ane jApAna vigere tenI madadathI asAdhAraNa pragati karI rahela che. to pachI ApaNA ApanA kuvAmAM buDI maravAnA ja vicAra rAkhIzuM te zuM khUDI maryA vinA rahIzuM ? mATe jo ApaNe ApaNI prajAnA uddhAra cAhatA heAie, te| ApaNe paNa hAlanA vijJAnane svIkAra karye ja chuTakA che, temaja teNe paNa ApaNA jIvanamAM ghaNI rIte pAkaeNpAye praveza karela che, te kASTa rIte have nIkaLI zake tema nathI. game teTalA dhamapachADA karavAmAM Ave, paNa tamArUM kAMi paNa have vaLe tema nathI, zAhamRgane zIkArI mAravA Ave, tyAre bacAva mATe retInA DhagalAmAM mAthu dhAle, te zI rIte bacI zake? amArUM sArUM che, "amAruM jItu suMdara hatu, ' ghaNuM uttama che. " temAM dhaNI addabhutatA che.' evAM evAM gANAM gAvAthI have zuM vaLavAnuM che ? tameA pAte paNa jIvananI ghaNI kharI jarUrIAte hAlanA vijJAnanI madadathI pUrI kareA che. e nirvivAda siddha che. te| pachI tenI sAme akhALA kADhavA ane--" e khATuM, e khATuM " ema khelyA karavuM emAM DahApaNunA kayAM aMza che? te samajI zakAtuM nathI. vadhAre spaSTa bhASAmAM kahIe, te e mUrkhane ja pralApa che. te zivAya khIjuM kAMI paNa nathI. k 33 99 46 ,, "" tamArA A zabdo tameAe peAte upajAvI kADhelA nathI, paraMtu Adhunika vijJAnanI A dezamAM pratiSThA utpanna karavAne prayatna karanArA vage kAlejomAM, vartamAna patrAmAM, jAhera bhASaNAmAM, pAThya pustakAmAM, Aja sudhI phelAvye rAkhelI dalIlAnI dhIre dhIre thayelI eka sAmaTI asarane pariNAme tame Ama khelI zako che. tamArA A dareka zabdo uchinA levAyelA che. svayaM vicAra zaktithI janmelA nathI. e pracAra karanArA pracAra kare, tenI sAme amAre kAI paNa kahevAnuM hoya ja nahIM, tenA javAba paNa ApavAnA hoya nahIM. paraMtu amArA bhAIo upara tenI asara thai hAya che, eTale temAMnA je kAi nikhAlasa dilanA hAya, tenI samaja mATe amAre javAba ApavA paDe che. paraMtu jeo temAM rUDha vicAranA ane mAtra custa banI beThelA aMdhazraddhALu hAya che, tene mATe kAMI paNa prayatna karavA nakAme thAya che. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 231 ag O paradezI prajAe peAtAna svArtha mATe je kAMi prayatna kare, te kSamya che, ane tenI asara nIce amArA thADA dhaNA je bhAi AvI jAya, tethI je kAMI nukazAna A mahA prajAne thavuM joI e, te thavAnuM ja che. te ame kalpIne ja beThA chIe. evA thADA dhaNuA A dezanI sa MskRti, vijJAna, tattvajJAna, kaLA, dharma ane tene anusaratA rItarIvAjanI niMdA karavAnA ja che. rUDhine nAme, khATa! vhemene nAme, julamane nAme, sAmAjika julamane nAme, dhArmika julamane nAme, dharmAnyatAne nAme tee paradezIenI sAthe ubhA rahevAnA ja che. ane A prayatnathI ja teone sArA pagArA, moTI AvA, A jamAnAnI cA prakAranI pratiSThA, ezaArAma ane sukha sagavaDa maLI rahyA che, ane maLaze. paradezIonI sevAonA e badala che. paraMtu paradezIonI khukhI e che ke-te varga e vAta samajI zake nahI, te te| emaja samaje che ke" ame te| amArA dezanA uddhAra karIe chIe." paradezI leAkeA A dezamAM potAnI lAgavaga aneka rIte ubhI karI zake che. prathama prajAmAM sArI lAgavaga ubhI karI. 1857 nA baLavA pahelAM rAjAemAM lAgavaga sArI utpanna karI lIdhI hatI. pachI amaladAra svarUpanA A dezanA prajAjanAnI lAgavaga ubhI karI kAma calAvyuM hatuM. ane hAlamAM dezanAyaka tarIke gaNI kADhelA pradhAnanA svarUpamAM potAnI lAgavaga ubhI karIne AgaLa vadhavA mATe prayatna karI rahyA che. A badhI paristhitine aMge je kAMI nukazAna A dezanI mULa prajAne thavAnuM haze, te thavAnu ja che. tenA bacAvanI AzA paNa ame rAkhI nathI. paraMtu, AvA varga tetrIza kareADamAM gaNyA gAMThayA che, chApAMomAM je meTA hevAlA Ave che, te upara bharamAvAne kAraNu nathI. AvA keTalAka varga zivAya bAkInA prajAne meTA bhAga kareAMDenI saMkhyAmAM rahelA A dezanI saMskRti pramANe jIve che. temAMthI calita karavAne paradezIone aneka prayatnA karavA paDe che. teja sAbita kare che ke hajI ahIMnA vijJAna tathA tattvajJAnanI prajAnA jIvana upara meATAmAM meATI asara che. bhArata va evA eka deza che ke jenI prajAne mATA bhAga haju peAtAnuM mULa jIvana jIvI rahela che. ane peAtAnI prajA tarIkenI mahattA TakAvI rahela che. jApAna, iTAlI vigere yurApIya rASTrAnI madadathI laDAimAM utare che, tenA atha e che ke te peAtAnI svaya zakti gumAvI beThela che. ane ezIyAvAsIe aMdara laDIne nabaLA paDe, temAM yureApane nukazAna zuM ? ebIsInIyA upara iTA Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 lInA chApA e te mAtra prAthamika zarUAta hatI. paraMtu eziyAmAM laDA inA khIjo nAMkhIne sAmasAmI yureApavAsIoe madada karIne, te te kALa prajAenI sattA kheAkharI karI nAMkhyA pachI hAthamAM Ave, te vheMcI levAnI chupI yuktirUpe iTalI, jarmana, prajAsa'dhathI chuTA paDela che, chuTA paDavA dIdhela che, ane prajAsa'dha khAlI dhuMdhavATa karIne besI rahe che. vakhata jatAM jApAna, iTalI vigerenA pRSThabaLathI, ane cIna, IMglAMDa vigerenA pRSThabaLathI gheADu ghaNuM jora karaze. paraMtu Akhara e banneya ezIyAnA rASTrAne yurApanAja mutsaddIonA hAthamAM ramavAnuM rahyuM. e Aga saLagatI saLagatI bhAratamAM paNa krAi judAja rUpe kadAca Ave, tA bhAratanI prajAmAM je kAMi svataMtratA, jIvananI svataMtratA TakI che, tenA upara phaTakA lAgaze. A dezamAM rAjA tarIke, jAgIradAra tarIke, dharmaguru tarIke ke dhanika saGgasthA tarIke thADA dhaNA je hiMdu prajAjane sattAmAM TakI rahevA pAmyA che, tenA upara phaTakA kadAca lAge. e badhuM pAra paDayA pachI prajAsa dha iTalI vigerene zAMta kare. ane pAchA yurApIya rASTrAne bhegA meLavI le. paraMtu evI dhamAcakaDImAM kALI prajAnA rASTrA khAkharA thayA hoya, te majabUta naja thAya. ane ekanI yA khIjAtI kAipaNa pure|pIya rASTranI ja sattA Aja karatAM keTaleka vadhu aMze e dezAmAM sthApita thai cUkI hoya, pachI te iTalInI ke jarmanInI, ke-rUziyAnI ke krAnsanI ke IMglAMDanI haiAya. mAtra prajAsaMdhanA gaurAMga AgevAneAne eTaluM ja jovAnuM hAya ke-- yurApIya rASTronI eka dara sattA AgaLa vadhI ke nahIM ? '' guruo, rAjAe, jAgIradArA, ane binakAnI sattA teDavA paradezIoeja kAmyunisTAne cheTe rahIne geAThavyA che, te e mAraphata e cAra sattA tuTyA pachI, te sattAe kAmyunisTeTanA hAthamAM rahevAnI nathI e spaSTa che. e sattA paradezInAja hAthamAM AvavAnI. paNa jyAM sudhI e kAma pUruM na thAya tyAM sudhI athaDAmaNI cAlavA devAnI ane paradezIoe taTastha bhAve kheDA eThA jovAnuM, sattAo tuTyA pachI mAtra sattA sthApita karavAnuMja kAma bAkI rahe. cInanI aMdara teA rAjAnI sattA ane prajAsattAka e be bhAga tA Aja sudhInA paricayathI pADI dIdhelA cheja. chatAM e dezanI prajA svataMtra rahI che. have tene khAkharI karavA jApAnane uzkeryA vinA kema cAle ? ane iMglAMDa te darekane samatAla rAkhavAnI peAlIsI bahAra pADanArUM rahyuM, eTale laDAIne sIdhI uttejanA kema Ape ? A sthitimAM ITalI vigerene A kA karavA devAmAM temane harakata Ave nahI. eTale cInane IMgleMDa vigerenuM zaraNu Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 233 levuM paDe, e zaraNa ApavAnA badalAmAM IgleMDa kAMI paNa zarate karAvyA vinA, bhaviSyane pitAne lAbha joyA vinA, Aje zaraNa Ape kharuM ke ? vyavahArU buddhithI e samajAya tema che. hiMdusthAna upara te kabajo yuropa vAsIone che. paNa tenI joDanI mahAprajA cIna upara kabajo nahato. have yurepanI pragatine dhyAnamAM rAkhIne A kabaje levAne mATe yuropanA prayAsa che. ane temAM chupI rIte prajAsaMgha sammata na hoya, ema mAnavAne kAMIpaNa vAstavika kAraNa nathI. * ITalI ane jarmanI vigere IglAMDathI bhale viruddha dekhAtA heya, paraMtu Adhunika pragatinA kAryamAM saune ekadhAre sAtha che ja. ApaNe mudrA rAkSasa nAmanA nATakamAM vAMcIe chIe ke-Arya cANakaya chupI polIsanI DAyarIo maMgAve che, ane temAMthI bhadraSaTAdika subhaTonA gunahAe vAMce che. vAMcIne teone sajA pharamAve che, zakaTadAsane zULInI sajA pharamAve che. tene tenA pakSanA zuLI uparathI nasADI jAya che. ane te badhA nAnA rAkSasa nAmanA maMtrInA aMgata nokara tarIke rahe che. vAstavika rIte te badhA Arya cANakyanA jAsuse ja hatA. paraMtu AvI rIte gunhegAra TharAvIne tene kADhI mUkI sAmA pakSamAM bharatI karAvI ne sAmA pakSane uMdhe raste deravavAmAM teno upayoga kare che, ne Akhara sAmA pakSane nabaLA pADI, rAkSasa jevA naMdanA buddhizALI maMtrIne samrA caMdraguptanA maMtrI banAvI, pitAnI tapavana tarapha javAnI taiyArI karavAnI-pitAnI dhAraNA pAra pADe che. rAjanaitika bhASAmAM evA chupA carone banAvaTI zatruo tarIke jAhera karelA hoya che, temane kRtya kahevAmAM Ave che. mArI samaja pramANe prajAsaMdhathI ITalI vigere chuTA paDelA jaNAya che, te rAjanaitika paribhASA anusAra kRtya varga hovAno saMbhava che. pAchaLathI badhA maLI javAnA kharA. A je AkhI kRtya piolIsI heya, te tene chevaTane mera bhAratanI prajA upara che, temAM paNa bhAratanI saMskRti upara che, temAM paNa jaina saMskRti upara che. ane temAM paNa betAmbara mUrti pUjaka saMdha upara che. kAraNake-Arya saMskRtine TakAvavAno, vizvanI kalyANa bhAvanAne, ane ekaMdara bhAratanA dareka dharmonA TakAvane vAstavika AdhAra tenA upara che. A badhuM thavAthI Adhunika vijJAna Aja karatAM ghaNuM ja AgaLa vadhI gayuM haze. paraMtu vijJAnane khajAno eTalo badhe uMDe che ke-eka eka bAbatamAM tene pAra pAmavAne lAkha varSa joIe chIe. vaijJAnika Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 saMzodhake paNa A vAta samaje che. paraMtu hAlamAM vyApArI harIphAI vigere kAraNethI temAM AgaLane AgaLa teo vacce ja jAya che. ane duniyAnI bIjI prajAo upara pitAnI sarasAI vadhAryo jAya che. je chevaTa sudhI teo emane ema cAlu rAkhe, to aMdaro aMdara kApAkApI cAle. A vijJAnanI utpatti paropakAra buddhimAMthI janmela nathI, paraMtu prajAkIya svArthamAMthI janmela che. e bAbatamAM yuropanA paNa mI. grega tathA TelasToya amArA vicArane sammata che. eTale A vijJAna nirmaLa che, ane zubha cheDAvALuM ja nathI, mAtra kAmacalAu ane kSaNika che. eTale amuka vakhata pachI tene baMdha thayA vinA cAle tema che ja nahIM. alabatta, vacalA kALamAM duniyAnI gerI prajAone vasavATa mATe-khetI mATe-ghaNA dezo apAvI deze. A bhUmimAM paNa jema teoe bIjA TApuemAM saMsthAne sthApelA che, tema saMsthAnA sthApaze. A dezanA ghaNuM loke kadAca teonA hAtha nIce cAlyA gayA haze. chatAM-A dezanA tatvajJAnamAMthI janmele samyagadarzanaH samyajJAna saphacAritrane mArge cAlate ja haze. Aje e ke-keLavaNI ane udyoga e be zabdo mAraphata prajAone AkarSe che. paraMtu temAM svArtha paDelo che-eTale te bahAra AvI jatAM tenA upara prajAono vizvAsa raheze ja nahIM. A badhe ghaMghATa baMdha paDatAM, traNa rana ane tene anusarIne goThavAyeluM tattvajJAna ane bIjA vijJAne te vakhate paNa jIvaMta rahelA jovAmAM Avaze, ane e rIte te abAdhya che. ema vadhAre spaSTa sAbita thaI cUkaze. hAlanuM vijJAna prajAmAM lokapriya karavA mATe aneka cIjarUpe prajAnA upayogamAM AvatuM dekhAya che, paraMtu tene Akhara upayoga laDAIo ane lazkarI tAmAM che. jyAM sudhI prajAonA keTalAka to hAthamAM na AvyA hoya, tyAM sudhI jIvananI sagavaDa mATe e vaparAya che pachI tarataja lazkarI svarUpamAM ekI jhapATe prajAone dALAvATa kADhI zake che. hariphAI vinA kaI paNa kSetramAM vikAsa na thAya. ane vaijJAnika laDAIe e hariphAInuM kSetra che, game tevuM suMdara mazIna ke sAdhana, sAme haripha toDI nAMkhe. eTale te nabaLuM sAbita thAya. eTale nabaLAvALo sAmAnuM anukaraNa karIne tenA karatAM sarasa banAvavAnI mahenata kare. Aje DokaTare saMhAraka jaMtuonI za kare che. eka svargastha mitre te tyAM sudhI zaMkA batAvI hatI ke"hAthalA tharanA nAzamAM ke menInajAITIsa vigere roganA jaMtuo kema jANe koI taraphathI phelAvavAmAM AvyA hoya?" WWW.jainelibrary.org Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 235 sArAMza ke-je prajA Adhunika vijJAnano dareka rIte sArUM samajIne upayoga kare che-teo tene AgaLa vadhArI, vakare karAvI tene majabUta banAve che, ane ema majabUta baneluM Adhunika vijJAna lazkarI svarUpamAM dekhAva daIne kayAre te Teke ApanArane ja ke tenA jAta bhAIone kaccara ghANa nahIM vALI nAMkhe? te kahI zakAya tema nathI. tenA aneka phAyadA jame karatAM upara jaNAveluM eka ja nukazAna evaDuM meTuM udhAra thAya tema che ke-je lAbha karatAM vadhI jAya tema che. hAlanuM vijJAna saMhAraka ane mahA hiMsaka che. temAM asAdhAraNa hiMsA paDelI che. A uparathI barAbara samajI zakAze ke A dezanA je vargane paradezIoe sudhAraka nAma ApeluM che, te vAstavika rIte A dezane bagaDelo varga che. ane e je ke theDa varga che, chatAM vadhaze, khare, chatAM paNa te eTale badhe nahIMja vadhI zake-tevA A dezanI saMskRtimAM ghaNuM majabUta to che. Aje jApAna cina upara chApe mArI rahyuM che. paraMtu je deze cInane madada karaze, tenA hAthamAM cInane ramavuM paDaze ane kAMIka bhAga jApAnapakSanA gaurAMga paNa paDAvI jaze. chatAM cInanI saMskRti ekAeka nAza karI zakAze nahi. evA ghaNuM humalA tenA upara karavA paDaze. ane bahu lAMbA kALa sudhI e prajA jIvaMta rahI zakaze. e ja e prajAnuM jIvana che. ahIM dAkhale ApI zakAya tema che ke-"jApAnanI jema cIne hAlanA vijJAnanI madada lIdhI heta, te jarUrI sAmano karI zakta, ane pitAne bacAva paNa karI zakata." A dalIla ghaNI ja kSudra che. cInanA keTalAka pradeza jaze. keTalAka jIvana to jaze. paNa sarva to jaze nahIM, sarva tattvone ekadama nAza karI zakAze nahi. paraMtu jApAna potAnA mULa jIvanathI jeTaluM khasyuM che, tenA pramANamAM atyAre paradezIo AgaLa vAha vAha pAme che. paradezIonA vakhANa svArtha pUrvakanA che. paraMtu jayAre jApAna barAbara Adhunika vijJAnanA hAthamAM phasAI gayA pachI Adhunika vijJAnanA AcAryonI sAme jyAre temane hariphAImAM ekale hAthe utaravuM paDaze. tyAre tenI dazA cInanI prajA karatAM paNa vadhAre kharI thaI javAnI. kAraNa ke-jApAna yurepanuM vaijJAnika gulAma che. yurope jevI pensIla, je kAgaLa, jevuM heDara kADhayuM, tenA ja AkAranuM te kADhe che. tenI vaijJAnika zodha svataMtra nathI. nahItara kAMI judu ja karavuM joIe. zuM kudaratamAM yuropanA vaijJAnikoe Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 zodhyuM che, tenA karatAM bIjuM nathI ja ghaNuM che. paraMtu taddana svataMtra vicAra ane sAdhano goThavavAnI jApAna pAse e zakti nathI. yuropanA rASTro pitAnA vijJAnane bhArata ane cIna jevA dezomAM pratiSThA ApavAne jApAnane vakhANe che, ane vijJAnamAM AgaLa vadhavA de che; paraMtu jyAre Adhunika vaijJAnikonI hariphAI thavAnI te vakhate jApAna svatattvaTaluM TakAvI raheze ke TakAvI rahela haze? te vakhate kharI kaseTI che. AjanA vakhANathI ane bhaviSyamAM kSayakara AjanI dekhItI unnatithI jApAnanI prajAe rAjI thavA jevuM lAgatuM nathI. e ja sthiti, turkanI atyAranI IslAmanIti viSe paNa samajavAnI che. je prajAo Adhunika vijJAnane raste caDI nathI, temanI sAthe judI jAtanI laDAI laDavI paDe, ane vijJAnane raste caDela sAthe vaijJAnika sAdhanothI laDAI cAle che. e hariphAImAM Aja karatAM paNa kALI prajAo aMdarakhAnethI vadhAre khokharI thaI javAnI e vakhate paNa eka vakhata Avaze. mATe Adhunika vijJAnane raste nahIM caDelI zyAma prajA phATe tuTe kapaDe paNa Akhara lAMbo kALa jIvaMta raheze. kAraNa ke. lazkarI dorathI mArI mArIne prajAne keTalIkane mArI zakAya ? temaja julamathI saMskAra paNa keTalAka badalI zakAya ? game tema kare, to paNa koIne kAMI rahI ja jAya. Ama Akhara thAtAM thAkatAM je kAMi rahI jaze, eja bhAratane vijaya, bhAratanA tattvajJAnano vijaya. bhAratanI saMskRtino vijaya. A badhI dhamAla vacce ane pachI paNa je kAMI thoDo ghaNo varga paNa bhAratIyajIvana pramANe jIvate raheze, eja tene vijaya che. mAtra AmAM dhIrajanI ghaNI ja AvazyakatA raheze. kharI dhIraja rAkhI zakaze teja vijayI thaze. bAkI Adhunika vijJAnane jeo Teko ApI rahyA che. teo A dezanA lekene prajAdroha, dezadroha, saMskRtidroha, dharmadroha, kare che. temAM saMzayane avakAza nathI. anivArya saMjogomAM upayoga karavo e judI vAta che, ane hArdika sAruM mAnavuM, e judI vAta che. 1. Arya saMskRti pramANe jIvavuM e Adarza heya, chatAM koI koI videzI vaijJAnika vastuno upayoga na chUTake ke dekhAdekhIthI karavo paDe, te nukazAna to kare ja che, paraMtu eTaluM nukazAna tethI nathI, thatuM ke jeTaluM- 2. " Arya saMskRtimAM have kAMi rahyuM nathI. athavA tene teDavA prayatna karo." ane Adhunika vijJAna viSe manamAM parama Adara rAkhavAthI pariName je nukazAna thAya che. A nukazAna vadhI jAya tema hoya che. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 237 manathI jeo Adhunika vijJAnanA gulAma che, teo game tevI uMcI chAtIe cAlatA hoya, paNa teo paradezI prajAonA vizeSa gulAme che. ane jeo Arya saMskRti pramANe je pramANamAM sAgapAMga jIvana jIve che, ane potAnA keI svArtha mATe paradezIonI khuzAmata karatA hoya, temane rAjI rAkhavA prayatno karatA hoya, chatAM paNa teo te eTalA gulAma nathI, e to sahaja rIte samajAya tema che. sudhAro navuM utpanna karI zake tema nathI. navuM utpanna karI zakyA nathI. teo "rUDhi cUsto" "junavANI" "praNAlIne vaLagI rahelA." vigere rIte dezIone niMdIne paradezI vastuonI jAherAta mATenI vakIlAta kare che. mATe e vargane leza mAtra vizvAsa karavo jarUra nathI. teone nathI ahIMnI saMskRtinuM jJAna nathI teone paradezIonI pragatinI jALanI vizALatAnI mAhitI. teo prajAnA keTalAka bhAgano vizvAsa meLavIne je je saMsthAo calAve che, te dareka paNa Akhara te nukazAnamAM ja pariNata thavAnI che. zahAmRganuM daSTAMta paNa bhrama phelAvanAruM che. ApaNe teone kahIzuM ke-e daSTAMta ApI tame ema kahevA mAMge che ke-"zikArI jyAre sAme ubho che, ne zAhamRga retImAM mAthuM ghAle, eTale zuM te bacI zakavAnuM che ?" barAbara che ke-bacI zake nahi, paNa te pachI zahAmRge zuM karavuM? ema ame tamane pUchIe chIe ? tame kaheze ke "bacavA mATe nAsI chuTavuM ke bIjA majabUta sthAnane Azraya le." tema banI zake tema na hoya, te zuM karavuM? zuM zikArInI sAme goLI khAvA javuM ke-bIjuM je bane te karavuM ? eka zahAmRga sAme geLI khAvA jAya che, ane bIjuM retImAM mAthuM ghAlIne bacavAnI ceSTA kare che. bemAMthI vadhAre ThIka prayatna kare che? jo ke banneya marI javAnA che. paNa bemAMthI aMzataH paNa vadhAre buddhi keNuM calAve che? tamAre kahevuM ja paDaze ke "sAme cAlanAra karatAM retImAM mAthuM ghAlanArane mAravAmAM zikArIne kAMIka vadhAre mahenata paDaze. samaya vadhAre jaze, ke-lakSya bhedavAmAM tene kaMIka vadhAre sAvaceta rahevuM paDaze." A rIte jotAM tamAruM daSTAMta keTaluM viSama che? te tame ja vicAre. amArA prajAjane Adhunika vijJAnano Azraya na letAM amArI Arya saMskRtine Azraya laI rahyA hoya che, tene-"Akhara to ame tamane Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 amArI saMskRtinA jhapATAmAM levAnA chIe,tA pachI zA mATe jyAMtyAM bharAA che ? medAnamAM sAmA AvI jAeH " A dalIle peAtAnI mahenata ochI karavA mATe zIkArIe kare, tene ApaNA sudhAraka bhAie vagara samajye upADI lIdhelI che. ee jANe che, ke "Aya saMskRtinI hUMphamAM jyAM sudhI bhAratanI prajA bharAyelI haze, tyAM sudhI tenA upara saMpUrNa vijaya azakaya che, eTale AvI dalIlathI bhALavAIne paNa je kAI tenA Azraya cheADI de, teTalA ApaNane lAbha thAya." e dRSTithI e dalIla te phelAve che. ane jarUra te temAMthI paNa kAMdhraka phAyadA tA meLaveja che. aneka prayatneAmAMnA A paNa teneA eka svapragatimATenAM prayatna jarUra che. kharI rIte Aya saMskRti retInA DhagaleA nathI. tene retIneA Dhagale mAnanArA mArA deza kha'enI maneAdazA ja keTalI vicitra che? te A uparathI samajAya che. te deza ane prajAneA uddhAra karavAnI, prajAne svataMtra karavAnI, saMskRti khIlavavAnI vAtA kare che. te pazu mAtra prajAmAM pratiSThA TakAvI, Adhunika vijJAnanA pracAra mATe che. temane peAtAnI vastuo, bhAio, upara sAceA prema ja rahyo natho. mAtra paradezI saMskRtinA gulAma--hathiyAra tarIke kAma karI rahelA che. A saMskRti retInA Dhagale nathI. Aja sudhI A prajAnuM teNe rakSaNa karelu che. ane hajI aneka varSoM sudhI te ja rakSaNa karaze. teneA kAI paNa prayAga, vijJAna ane vicAra vijJAnanA pAyA upara nathI racAyele ema nathI. kAi paNa rUDhirUpa ke kurUDhirUpa nathI. paraMtu dareke dareka pravRtti vijJAnanA pAyA upara racAyelI che. mAtra tenA kharA abhyAsIe nathI. athavA je kAI abhyAsIe thAya che, te paradezI abhyAsIenI AMkhe abhyAsa kare che. eTale buddhizALI varga pagAra, penzatA ane kamIzanethI vecANu thai jAya che. prajAkIya tathA rAjyakIya nANAnA sAdhanA paNa bIjA ja zikSaNu tarak kheMcAi jAya che. tyAMnA vijJAna uparathI paDelA eka eka rIvAjanA hetu zALA kAlejomAM bALakAne jANavA maLe che. tyAre ahIMnA dareka rIvAjone rUDhi, kurUDhi kahI niMdavAne rIvAja tyAM varSothI cAlu che. bhAratIya tattvajJAna ane vijJAnanA prayAgAe prajAnA dravyaH kSetraH kALaH ane bhAvaH pramANe pakaDeluM amuka prakAranuM svarUpa, te prajAnuM hAlanuM jIvana. paraMtu tene rUDhI ane kurUDhi kahI nidyA vinA, paradezIethI gaNAvelA jIvanane sthAna zI rIte ApI zakAya ? navA tarIke Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 239 bhaNIne bahAra paDelAne chApAmAM e ja vAMcavA maLe, sabhAmAM e ja sAMbhaLavA maLe. tethI tee zI rIte A saMskRtinI khUkhI samajI zake ? A viSamatA yadyapi che, chatAM prajAne meTA bhAga A saMskRti pramANe Aje jIve cheane keLavAyelA gaNAtA vargane paNa amuka amuka khAbatamAM kAine krAi vakhate te pramANe jIvavu' paDe che. e ja Aje paNu Aya saskRti jIvaMta hAvAnA purAveA che. mATe tenA Azraya e ratIne DhagaleA nathI, paraM'tu kharekharU bacAvanuM sAdhana che. A saMskRti pramANe prajA jo lAMkheA kALa jIvatI TakI raheze, te pAkaLa pAyApara khaDuM thayeluM hAlanuM vijJAna Akhara thAkI jaze, zikArIene bhAgI javuM paDaze, ane Azraya sthAna cheDI devAnI zikArIonI vatIja zikhAmaNa ApanArA dezamAMdhavAne pazu cupa thavuM paDaze. garbhAzayanuM Aparezana thayA pachI te bhAga kAyama mATe nAza pAme che. aMgA kudarata zivAya kAI utpanna karI zakatuM nathI. tyAre caraka vigere Ayurvedika vijJAna kAya cikitsAthI temAMne rAga kADhI nAMkhe che. sarjarI eTale vADhakApa, paNa kAya cikitsAprIjhIkasana tenAthI vadhAre caDIyAtI vidyA che, jene kAya cikitsA nathI AvaDatI. te vADhakApa kare che. vADhakApa e hADavaidyone dhaMdhA che, yureApanA e dhadhAdArIone vizeSa mATu' svarUpa ApavA mATe meATI jAherAta karI. paNa vijJAnamAM tenuM sthAna dhaNuMja najIvuM che, chatAM te vakhate vakarA mATe mATu' svarUpa ApyuM, ane tene TekA ApanAra va ahIM paNa utpanna karyAM. carakanI adbhuta kAyacikitsA hajI teene samajAtI ja nathI. tyAMnI kAyacikitsA hajI bAlyavayamAM che. AvijJAna AgaLa Adhunika vijJAna bALaka che, tenA AvA aneka pUrAvA che.] je prajA zikArI ane tenA bhakto upara vizvAsa rAkhI peAtAnuM kharUM Azraya sthAna cheDaze nahIM, te prajAnA lazkarI TvArathI nAza karI zakAze nahIM. vAravAra ema karI zakAtuM nathI. asAdhAraNa bhaya batAvavAmAM Ave, tethI calita thAya, te thAya, te bAkInA TakI rahe, te vaLI lazkarI ra multavI rAkhavA paDe. prajAnuM mana bhAvanAthI jeTaluM sajjaDa rIte palaTI zakAya che, teTaluM lazkarI deArathI palaTI zakAtuM nathI. mATe zikArIethI Ave ne khIvAne khAsa kAraNa rahetuM nathI. mATe A saMskRtIne vaLagI rahenArA mUkha nathI, DahApaNuM vagaranA nathI. paraMtu duniyAmAM sarveipari DAhyA che, ane saMpUrNa samajadAra che. alabatta, AjanA chApAMo ane kRtrima sAhitya A vAtanI noMdha letuM nathI. Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. paNa teo pratiSThA pUrvaka jagatamAM jIvI rahyA che, te ja temanI kharI nedha che. pradhAna ane dezanA kAne vaza karavA jeTalA muzkela nathI, teTalA AryasaMskRti pramANe jIvanArAone jItavA muzkela che. paradezIonuM dhyAna temanA uparaja heAya che. bAkI pite ubhA karelA sogaThAone te kayAM besADavA ane kyAMthI uThAvavA e hastagata vAta che. kemake teo vAstavika rIte gulAma ja hoya che. AjAdIH svataMtratAnI bUmo pADavA kare, ane dezamAM ghumyA kare. paradezI taMtra prajAmAM kAyadA kAnunothI vadhune vadhu majabUta banyuM jAya, ne prajA AjhAdInI khATI dhunamAM rahyuM jAya, tenA jevI sattA AgaLa vadhAravAnI paradezIone bIjI majA kaI? Arya saMskRtimAM mAnanAra vargane khaseDIne koMgresamenene pradhAna banAvavAno hetu A uparathI barAbara samajAze. ane tyArapachI A dezamAM vasavATa karI rahelA paradezI prajAjanone teja sthAno sukhethI ApI zakAya, ane teo dhArAsabhAone kabaje kare, eTale ahIM pAlomenTa ane saMpUrNa-paradezI-prajAkIya saMsthAnika svarAjya. sArAMza ke=bhAratIya prajA bhAratIya saMskRti pramANe chavanArI che, ane rahevAnI, tene palaTavAnA aneka prayogomAM koMgresa vigerenuM sthAna che. AryasaMskRtinI sAme jema paradezIo che, temaja kogresavAdIo che. baneya teDavAmAM eka sAmaTA sAmela che. kogresameno toDI rahe, eTale teo te ghera bese, paraMtu sattA teno lAbha le. toDavA khAtara baLa karavA mATe teone paradezIo baLavAna ane kRtrima sattAdhIza banAve, e svAbhAvika che. e rIte sattAdhIza banAvAyelA dezIo, te AjanA pradhAne. jyAM sudhI paradezI pragativAdanuM jora duniyA upara raheze, tyAM sudhI Ama cAlyA karaze. paraMtu prAcIna bhAratanA mahAtmAonA pratApathI traNa ratnane ArAdhanArA ekAda be paNa Akhara sudhI nIkaLyA karaze, eTale tene vijaya ja che. mATe jena tattvajJAna traNeya kALa mATe sadA abAdhya ja che. kemaketeno ratnatrayamaya jIvana mArga abAdhya che. temAM zaMkAne sthAna che ja nahIM. judA judA kALakrame judA judA magajanA mANaso judI judI ane pitAnA vijJAne ubhAM kare che, paraMtu vakhata jatAM e adazya thAya che, ane mULa tattvajJAna jagatamAM cAlu rahe che. jaina darzananA ItihAsanI sAthe vakhatovakhata ghaNuM vaijJAnika pitA potAnI asare mUkatA gayA che. tema Adhunika vaijJAnike paNa thoDuM ghaNuM pitAnuM mUkatA jaze. ane e zAMta thaye, pariNAme mULa vastu ja kAyama raheze. Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 3 ekAnta zAsanabhakata naravIrane yurApanI prajA potAnI pragati aneka rIte karI rahela che, ane tene duniyAnI pragati kahI, temAM bIjI prajAonA paNa sahakAra kheMcI svArthasiddhi kare che. yureApa zivAyanA pradezamAM paNa potAnA sasthAne! sthApyA che, ane jyAM saMsthAnA sthApI zakAyA nathI, tyAMnI prajA upara rAjA tarIke sattA dharAve che, jyAM tema paNa banI zake tema nathI, tyAM salAhakAra ane hitaci'taka mitrA tarIke rahe che. ane tema paNa jyAM khanI zake tema nathI hatuM, tyAM paradezI sanadI vyApArI tarIke potAnuM kArya AgaLa vadhAre che. sasthAnA athavA tA saMsthAnika svarAjya sthApavA eTale mULa prajA dhIme dhIme nAza pAmatI jAya, ane yurApIya prajA tyAM jema jema vasatI jAya, tema tema tyAMnA vatanI thai gayA pachI saMpUrNa rAjyataMtra peAtAnI pArlAmenTa dvArA calAve, ane mAtra yureApanA mukhya rASTra sAthe uparI sattA tarIke saMbaMdha rAkhe. te pazu khAsa muzkelI vakhate eka bIjAne madada karavA mATe, bAkI jarUra nahI. tAbAnuM rAjya eTale : mULa prajAneA nAza karI zakAya evI sthitimAM e prajA jyAM sudhI na AvI hoya, tyAM sudhI mAtra tenA upara rAjyasattA tarIke dekharekha rAkhavI, tenA hita jALavavA, ane dhIme dhIme peAtAnA hita siddha karavA, ane prajA nabaLA paDayA pachI tene paNa saMsthAnika svarAjyanA rastA upara mUkIne yurApIya leAkAthI e pradeza vasAvI, pachI tene saMpUrNa svarAjya apAya, tenuM nAma saMsthAnika saMpUrNa svarAjya pADavuM. hiMdusthAna Aja sudhI tAbAnuM rAjya hatuM, ane che. nyujhIlAMDa vigere dezAmAM tA saMsthAnika svarAjya sthapAi gayA jevuM che. paraMtu bhAratane saMpUrNa saMsthAnika svarAjyanA pAyA upara have sarakAre mUkayuM che, ane temAM kAngresa tathA dezanAyakAnI dhaNI mahenata ane madada paNa maLela che. hiMdanI saskArI prajAmAM ekadama sa'sthAnika svarAjya sthApavuM mUzkela hovAthI Aja sudhI tene tAbAnuM rAjya gaNavAmAM Avela che. have tene saMsthAnika svarAjyanA mArgImAM mUkavAmAM Avela che. amArI samaja pramANe tAbAnI prajA tarIke rahevuM vadhAre sArUM che. paraMtu saMsthAnika svarAjya eTale --mULa prajAnA moTA bhAgane nAza ane gArAMga prajAne vasavATa ane sattAema thatAM A dezanI mULa prajAne te vadhAre nukazAnakAraka thAya, e svAbhAvika che. paraMtu svarAjyanI dhUnamAM caDelAmAMnA kAineya, mutsaddIoe svarA Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 jyanI AgaLa sasthAnika zabda mUkI rAkhyA che, tene temaja tenA atA, ane tenA pariNAmane paNa khyAla nathI. astu. A deza ne Aja sudhI tAbAnu rAjya gaNavAmAM AvyuM, tenuM kAraNa mAtra A dezanI prajA upara aMkuza mUkavAmAM ane temanA jIvananA palaTA ANuvAmAM ahIMnI saMskRti-jene zrI munzI praNAlikAvAda kahe che,-tenu mATuM naDatara che. ane saMskRtinuM kendra dharyAM che. ane dharmomAM jaina dha ane temAM paNa zvetAmbara mUrtipUjaka saMdha bahuja majabUta jarUpe che. eka vakhata evA hatA ke dharmomAM jarA paNa hAtha nAMkhavAthI paradezI prajA ahIMnI prajAne! vizvAsa gumAve tema hatuM. jethI tene tAtkAlIna rAjyanItine anusarIne jAhera karavuM paDela che ke-"ame| kAInA dharmomAM hAtha cAlIzuM nahIM. saune pAtapeAtAnA dharma pramANe vartavAnI chuTa raheze.' ane Aje paNa bahArathI e nItinuM pAlana barAbara karavAmAM Ave che. Ama jAhera karavA chatAMye dharmomAM ADakatarI paNa hAtha ghAlyA vinA e prajA rahIja nathI. bahuja dhIrajathI, khubIpUrvaka, duradezIpaNAthI, vizALa kAryakramanI yAjanAthI, jenA bhAvi pariNAma viSe tatkALa kazI kalpanA na karI zakAya tevI rIte hAtha dhAlavAmAM Avela che, temAM sazayane avakAza nathI. kAraNuMke--saMskRtinuM kendra teADayA vinA saMskRti mare nahIM, ane mULa saMskRti tADayA vinA sIvIlAijhanI saMskRtinuM sthAna jamAvI zakAya nahIM, ane tenA vinA yureApanI pragati thai zake nahIM. yuropanI ke gaurAMga prajAnI vizeSane vizeSa pragati karavI hAya, teA sIvIlAijhanI saMskRtine AgaLa vadhAravI joie. ane tene AgaLa vadhAravA harIka saMskRtine khaseDavI joie. ane tene khaseDavA tenA mULa matzakA paNuM teDavA joI e. tAja yureApa pragati karI zake, e svAbhAvika che. te racanAtmaka yeAjanA mAraphata karavA mATe sauthI pahelAM ahIM keLavaNInuM baMdhAraNa badalavAmAM AvyuM. 1813 mAM prostI dharmanA pracArane pArlAmenTe kAyado karIne chuTa ApI. AryasamAja vigere, mULa custatAthI khasI gayelA vargo ubhA thayA, tene ADakatarA rAjyAzraya maLyo. ane teNe eka jhapATe "vedA zivAya, bhAratIya buddhithI racAyelA tamAma sAhityAne jAheramAM khATu harAvyuM, ane mahA pApa vheryuM. A dezamAM tha! gayelA lAkhA sAcA buddhizALI puruSanu apamAna thayuM. e rIte prAcInane badala peAtAnI zALA kAlejomAM paNa navI vidyAnA pustakAnA pracArane jagyA maLI. jIe svadezIpaNuM !! Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 prArthanAsamAja, AryasamAja, thIosophIsTa vigere khrIstI dharmanA kaMIka anukaraNa rUpa siddhAMtanA pracAra karanArA paNa ekAeka utpanna thayA. badhA dharmone sarakhuM mAna ApavuM" e bhAvanA ubhI karI prajAmAMthI pitapotAnA dharma viSenI custatA DhIlI karavAmAM AvI che. chatAM prajAne dharmarahita rAkhavAnI IcchA che ema mAnavAne kAraNa nathI. "judA judA dharmone badale jagatmAM eka dharma hoya te ThIka" evI bhAvanA ubhI karI amerikAmAM 1893mAM vizvadharma pariSada ubhI karavAmAM AvI hatI. e pariSadanuM dhyeya-"AkhI duniyAnA tamAma dharmovALAo pAse dhIme dhIme "jagamAM ekaja vizvadharma hovo joIe ane mAtra khrIstI dharmaja vizvadharma thavAne lAyaka che. evI kabulAta karAvavI," e che. e kabulAta karAvavA sudhImAM yuropIyana lokee judI judI sthApelIH ane tenA anukaraNa rUpe te te dharmavALAoe paNa pita pitAnA dharmanI unnatinA udezathI konpharansa vigere sthApelIH e baneya prakAranI saMsthAo mAraphata dhIme dhIme pracAra kArya karIne e dhyeyanI siddhi karavAnI che. eTale e pariSadanuM kArya hAlamAM ghaNuMja dhImuM dekhAya che. paraMtu teno uddeza siddha karanArI e avAtra saMsthAo to jhapATAbaMdha kAma karyeja jAya che. khrIstI dharmamAM uMcuM tatvajJAna nathI. temaja temAM AdhyAtmika jIvana viSe khAsa kAMI to nathI. eTale sAmAnya rIte prajAne tenItine upadeza Ape che. tethIja bhAratanI AdhyAtmika jIvanavALI prajAne paNa naitika jIvanamAM vadhAre AkarSavAmAM Ave che. kevaLa naitikanI pratiSThA eTale AdhyAtmika hAsa. prIstI dharma pAse tattvajJAna jevuM paNa kAMI che ja nahIM. eTale hAlanA vijJAnanI madada levA mATe vijJAnanI pratiSThA khAsa utpanna karavAmAM Ave che. vaLI khrIstI dharma pAse tAttvika upadeza nathI, eTale saMkhyAbaLa upara dharmanI zreSThatA TharAvavAmAM Ave che. prajAkIya lAgavaga phelAtI bekArI, videzI keLavaNuM, pitAnA zAstra viSe ajJAta lokone dareka dharma vALAomAMthI kheMcavAnI teoe goThavI rAkhelI yuktiothI teo pitAnI saMkhyA divase divase vadhAryo jAya che. Aje vadhArIne 55 karoDanI saMkhyA karI che. ane teo ema kahe che-" A dharma eTalo sAre che ke-lake sukhethI te grahaNa karI zake tevo che, tenI saMkhyA sahajamAM vacce jAyache, ne vizvamAM phelAI jaze. mATe te dharma vizvadharma thavAne lAyaka che." Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 dharmAMmAM saDA peThI che" evI vAto ahIMnA lo mAraphata phelAvAtI jAya che. tema tema te te dharmAMnA baLane toDavAnA mArga maLe che. ane abhAvanI bhAvanAthI udAratA batAvAya, ane te te dhama vALAone AkarSI paNa zakAya, badhu banAvI zakAya. badhuthI judA khAvAnuM kema bane ? bhegA khAvApIvAnu thAya, eTale hiMdue tA-jene vaTalAvuM mAne che-te rIte khaMdhubhAvanI bhAvanAthI teo saheje vaTalAtA jAya. ema leAhInI ane sauMskAranI zuddhi jALavavAmAM DhIlA thatAM kheTI ane rATI vyavahAramAM paNa DhIlA thAya. ema sAmAnya siddhAMtanA svIkAra mAtrathI khrIstI sasthAe teone khrIstI dharmanA me kharA mAnI le. ane saMkhyAnI vRddhimAM gaNe. 1893 mAM bharavAmAM AvelI prathama vizvadharma pariSad jo ke amerikAmAM bharAi che, paraMtu temAM iMglAMDane mukhya hAtha che. te keTalAka purAvAthI nakkI thAya che. iMgleMDanuM rASTra bhAratamAM e rIte kAma karI zake che. 1 te vizvadharma pariSada vigere vyApaka saMsthAdvArA prajAnA lokamata eka vizvadha tarapha keLave che. ane ra ahIMnA leAkeAmAM lAgavaga, kAyadA, vigerethI vizvadharmane anukULa vAtAvaraNa utpanna karavA te te dharmomAM saMsthAe sthApe che, ADa kutarU uttejana Ape che, tevA tevA mANasAnA sudhAraka varga utpanna kare che, ane tene utteje che. mULa vargane paNa hAthamAM rAkhIne pAtAne mATenA mArga saraLa thAya tevA mArga upara laI jaI zake che. sArAMza ke aMdarathIH ane ahArathI: ema banneya rIte kAma karI zake che. t prathama te te pariSanA caeNramaeNna revaraMDa(khrIstI pAdarI) che. e sabhA Ne gADavI? kayA kayA dharmonA guruoe maLIne e saMsthA gAThavI ? temanecaeNramaeNna kANe nImyA ? e badhuM aMdhArAmAM che. pUjya AtmArAmajI mahArAjane seMbara thavAnuM AmaMtraNa Ave che, tethI tee uparanA prazno vagara pUchaye me khara thaI jAya che. zrI jaina zAsanane tana, mana, sa`sva arpI cUkelA e mahAtmA e saMsthAnA meMbara zI rIte thavAne prerAyA ? teeka jaina muni tarIkenA dharmoM vicAratAM samajI zakAtuM nathI. teo pratinidhi meAkale che. paNa te mekalavAmAM paNa muMbaimAM sudhAraka va ane cUsta vargane mArAmArI thaI hatI. te vakhate sudhAraka varganA AgevAna suratanA vatanI ratanacaMdra mAstara tarIke jAhera thayelA krAi jaina gRhastha hatA. jaina esesIezanamAM paNa te AgevAna hatA. te aMgrejI bhaNelA hatA eTale ke ApaNI samAjamAM sudhArAnA kAmeA karAvI levA mATe paradezI prajAne te vakhate te ghaNA upayogI hatA. jethI sarakArI meATA meTA gavarnara sAheba sudhInA amaladArAmAM temanuM mAna bahu Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 145 sArU rAkhavAmAM AvatuM hatuM. sAMbhaLavA pramANe te mArAmArIne khIje dIvase yurApIya AphIsAmAM temane pUchavAmAM AvyuM hatuM ke--"Ama tamArA tarapha mArAmArI calAvanArAo upara tame kAma kema na calAvyuM ?" tyAre sAMbhaLavA pramANe temaNe e javAba ApyA hatA ke mArA bhAIone mAra hatA. te ?" kemake-jo ke te sudhArAne pa'the caDI cUkayA hatA. paNa te vakhate temanAmAMthI eTalA badhA saMskAra lApa naheAtA pAmyA, ke-AjanA sudhArakA tA sAdhu munirAja ke saMdhanI khIjI mahAna vyaktie sAme caMddAtaddA kheAlavA, lakhavA ke game tema vartAvA sakAJAtA nathI. je keeTalI sudhArAnI ApaNA samAjamAM thayelI pragatinI eTale ke paradezIonI yAjanAmenA vijayanI nizAnI che, ema te kabUla karavuM ja paDaze. hiMdamAMthI pratinidhie mAkalIne khrIstI dharmane vizvaSama tarIke bhaviSyamAM anAvanArI e vizvadha pariSane TakA ApI, vadhu leAkapriya karavAnI bAbatamAM IMgleMDanI sarakAranA hAtha hatA ja. ane avIracaMdra rAyajI gAMdhI tathA svAmI vivekAna'da vigere temanI sahAyathIja tyAM jaI zakayA hatA. e prathama vizvadharma pariSad viSenu' prathama pustaka paNa laDanamAM ja bahAra paDe che. pU. AtmArAmajI mahArAjanI stuti vigerenuM tApa paNu jaina kAmane temAM bhAga letI karavAnA dhyeyathI hatuM. e have kharAkhare samAya che. ahIMthI gayelA pratinidhie vaLatAM IMglaMDa jAya che. ane tyAM tA jainadhama aMgIkAra karavA mI. heTa vArana jevA taiyAra beThA hatA. te jhaTa jaina dharmI banI ese che. te zA mATe e vakhate jaina banavA taiyAra thayA ? tene khulAsA RSabha mahAvIra saMgha sthapAtAM ApaNune barAbara maLI rahe che. A arasAmAM thIese phIsTa sasthA sthApanAra mI. kleveskI (evuM nAma yAda che) te kSaNika bauddha thAya che. bhAratamAM pAMca varSa raheche, te potAnI sthAyI saMsthA sthApI jAya che. e saMsthAnA pracArakArya mATe mIsI, enImese', rUdrAkSanI mALA pahere che, hiMdudharmAMnA vakhANa kare che. tAraka saMdha sthApe che, ne e sa'sthAnuM pracAra kArya kare che, mere manAve che, sAMsthAe sthApe che. gItAnuM bhASAMtara tathA rUdrAkSanI mALA tA mAtra hiMdu zrotAone! virAdha na rahe, ane potAnA bhASaNA sau chuTathI sAMbhaLe, tyAre temAMthI gheADA thADA mekhare maLo rahe, te mATenI yukti hatI. tyArapachI kRSNa mUrti jagadguru banI muddanA bhagata banavAnA dekhAva kare che, ne dharmAMnI gulAmImAMthI nIkaLI javAne yuvakAne khepa kare che. 3ra Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 e thAophIsTonA be traNa siddhAMto paNa lagabhaga evAja jaNAyA che. 1 baMdhubhAva phelAvo. 2 vijJAnanI madadathI dharmonuM saMzodhana karavuM. 3 sadAcAramAM prajAne jAgrata karavI. vahema TALavA vigere. te daramyAna krImezana vigere ghaNI saMsthAo, kalabo, sesAyaTIo, vagere khristI saMsthAo A dezamAM sthapAyelI che. teo dhIme dhIme e kAma zarU rAkhe che. - 1857nA baLavA pachI maDhelI rAjadvArI skImane rada karI pheDarezana nAmanI navI skImane amala karavA prajA pAse ja tenI mAMgaNI karAvavA asahakAranI hIlacAlane bahArathI dabAvavAnA pagalAM bharIne vega ApavAmAM Avyo, tyAre eka zaMkarAcAryane paNa pakaDavAmAM AvyA hatA. ane te arasAmAM eka hema meMbara sAheba evuM bolyA paNa hatA ke-"dezanA sAmAnya hitanI vacce dharma ADe Avaze to bhagavA kapaDAnuM mAna raheze nahI." lagabhaga AvA temanA zade hatA. tyArathI dhImedhIme kaMIka pratyakSa rIte vizvadharma pariSadane TakA ane ahIMnA dharmo tarapha ADakataruM dabANa zarU thayela jevAmAM Ave che. 183mAM cikAgomAM bIjI vizvadharma pariSata thAya che, te pahelAM iMgloDathI iglAMDanA vaDApradhAna mekaDolana sAheba amerikAmAM thoDA divasa gayA hatA. te vakhate mAruM anumAna cesa hatuM ke "hiMda mATenI koI vicitra janA mATe gayA haze." * pahelI goLamejInA bhASaNamAM paNa "dharmanA jhaghaDA baMdha paDo." evuM eka temanuM sUcaka vAkya paNa prAyaH hatuM ema yAda Ave che. ahIM "tAmbara munionI sattA teDavA mATenI hilacAla-dIkSA prakaraNanA nAma nIce zarU hatI. nAmadAra gAyakavADa sarakArane maLavA jaina AcAryo tathA munio jAya che. tevAmAM temane ati agatyanA kAma mATe IglAMDa javuM paDe che. ane te agatyanuM kAma te bIjuM kAMI nahIM paNa amerikAmAM cikAgonI vizvadharma pariSada temane hAthe khulI mUkAvavAnI hatI. koI dharmaguru nahIM, ne eka rAjyakartA dharmapariSad khulI mUke e Azcarya ghaTanA nathI? che, paNa bIjI rIte nathI ja. nAmadAra gAyakavADa sarakArane nAnapaNathI tevuM zikSaNa ApeluM che. pariSada khullI mUktAM teozrI sAmAnya rIte vedAMtanI stuti kare che. jenI ahiMsA para jeke jenenA nAma nirdeza vinA paNa kaTAkSa kare che. ane khristI dharma tathA tenA pracArakonI prazaMsA kare che. Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 247 temanI pAse vAMcanAra rahe che, te paNa prAyaH hAlamAM khristI che. e badhuM AgaLa vadhAravA mATe-jenene dIkSA prakaraNamAM pAchaLa pADavAmAM Ave che, ane temAM jenonI ja navA svarUpe sthapAyelI saMsthAono upayoga karavAmAM Ave che. jagatamAM eka dharma karI zakAya, mATe pUrva dezanA yuvAno zI madada karI zake ?" e viSaya upara nibaMdha lakhanArane 500 DolaranuM inAma ApavAnuM amerikAthI e vakhate jAhera thAya che. muMbaI vigere vizvadharma pariSadanA elacI=pratinidhi AvI jAya che. lagabhaga te vakhatathI ne tenI pahelAM keTalAka ja varSothI A dezamAM paNa sarvadharma pariSado bharAya che. ane e jAtanuM ekaMdara vAtAvaraNa dezamAM phelAya che. saMpradAyo toDI mULa dharmonI ekatAnA vAparA paNa tyArathI vAya che. "aMdara aMdaranA dharmovALA poteja prathama saMpradAya teDe, to pachI mULa dharmone toDIne ekaja mULa dharmane kAyama karavAnuM kAma to vizvadharma pariSadu karavAnI che. paNa jyAM sudhI saMpradAyo na tuTe, tyAM sudhI mULane toDavAnI vAta zI rIte bane ? saMpradAye tuTe eTale mULa toDavAnuM saheluM thaI paDe." mULa dharmonI brAnca ophIso te saMpradAya, saMpradAyomAM mULa dharmo : manuSyonI sagavaDa pramANe vaheMcAyelA che. eTale saMpradAya e mULa dharmanI vizeSa zakti che. vadhAre baLavAna mULa peDhIja brAnce kADhI zake. brAnca saMkelavI paDe, eja mULa peDhInI nabaLAI. brAnce saMkelAyA pachI bIjI moTI harIpha peDhI mULa peDhIne sahelAIthI ukheDI zake. evIja saMpradAyanA nAzanI hIlacAlamAM nIti goThavAyelI che. sudhAraka vargane ADakatarUM mAnapAna ane Arthika uttejana te paradezIo taraphathI daheja che. ane teo potapotAnA dharmanI unnatinI navIna saMsthAo kADhone, te mAraphata ekatA vigerenI prathama vAto karIne pachI saMpradAyo toDavAnI vAto karIne maLane vadhAre AgaLa lAvavAnI lAlaca Ape rAkhe che, ne vinAzane paMtha saraLa kare che. AvuM aneka vidha pracArakArya vizvadharma pariSadanI tarapheNamAM thaI rahyuM che. tyAra pachI traNa varSamAM khuda IgleMDamAM IgleMDanA dharmAdhikArInI dekharekhamAM nAmadAra gAyakavADa sarakAranA pramukhapade vizvadharma pariSaha bharAya che. e dharmAdhikArIne badhA dharmonA tenuM te sAmAnya jJAna hoya che, paraMtu duniyAmAM keTalA dharmo che? tenA pALanAra keTalA che? kayA vadhAre majabuta che? kyA vadhAre custa che ? kaye dharma vadhAre prajAne AkarSI rahyo Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 che ? konI vadhu lAgavaga che? kAne kai lAgavaga vadhu ApavAthI tenA keTalAka anuyAyie ApaNane vizvadharmAM pariSaddanA kAryAMmAM madada kare ? kANu kANa evA mANasA che? sAme pakSa kevA baLavAna che ? ane temAM koNa koNa majabUta mANasA che ? khIjA hAtha upara temane paNa kevI rIte rAjI rAkhavAthI vighnarUpa na thaI zake ? vighnarUpa thavA jatAM temanA Arthika dhArmi ka vigere hakkonI ciMtA tene kema ubhI thAya ? vigere vyavahArU praznonI bAbatanuM tene vadhAre saMgIna jJAna haiAvAnA saMbhava che. nAmadAra gAyakavADa sarakAra jevA sattAdhIza rAkhanI lAgavagathI pariSadnA dhyeyenA vadhAre sArI rIte pracAra karI zakAya, vaLI jaina dharmAMtu kendra gujarAta, temAM sattA nAmadAra gAyakavADa sarakAranI. temAM praveza karavA mATe jaineAne dabAvyA pachI ucharatI prajAmAM sarva dharmanA jJAnane phelAvA nizALeA mAraphata karavAne lAgavagavALuM dezI rAjyaja joie. brITIza sarakAra ekadama evI zarUAta karI zake nahI. dhArAsabhAmAM pasAra karAvavuM paDe. vizALa leAkamata keLavAyA vinA hAla turatamAM ema banI zake nahI. nAmadAra gAyakavADa sarakAra peAtAnI nizALAmAM e zikSaNa pracAravAnuM lagabhaga vacana ApI cUkayA jevuM che. ane ahIM AvyA pachI turataja jaganA vidyamAna dharmo nAmanA khristI pAdarInA pustakanuM bhASAMntara paNa bahAra paDAvI dIdhu' che ! e khrIstI pAdarIe vicitra mULa pustaka lakhyuM che, DALa jANe dareka dharmanuM tattva samajAvavAneA karela che. ane sadha tarapha samabhAva batAvatA haiAya evA dekhAva karelA che. je dhama sahelAthI tADI zakAya tevA che, tene te teNe ullekhaja karyAM nathI. paNa je teADavA muzkelIvALA che, tevA agyAra dharmAMnA vakhANa karI tenA tattvA samajAvyA che, ane guNadoSanI mImAMsA karI che. paraMtu Akhara-sakhyA, vizvadharmAMte lAyakanA guNA, vigere tattvothI1 khrIstI dharmAMja vizvadha thavAne lAyaka che. 2 isuprIsta eja eka saguNu saMpanna deva che. A be tatttAne khUba sthira karela che. prastAvanAmAM jagamAM eka dharma hoya tA sArU. pachI game te hAya, tenI sAme krama jANe vAMdhA naheAya, tema taTasthatA batAvI che. ane prastAvanA kAra dezIbaMdhue zrI siddhasena divAkarajInI dvAtri'zikAmAMnA ttavRttivyavaHe kSeAka TAMkyA che. eTale ke-"eka mahAdhama mAM bIjA dharmArUpI sa nadIe AvI maLe che." te mahAdhama kayA ? graMtha lekhakane mahAdhama-tarIke khrIstI dharma abhipreta che, zlAkakArane syAdvAdamaya tattvajJAna. Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 249 trIjI pariSadamAM mIlAlana pratinidhi tarIke gayA. paNa temAM temane prathama bhAga levA na dIdho. lAgavagathI ghusavuM paDyuM. bhAga levA na devAnuM kAraNa mAtra-jainenI nAnI saMkhyAja" jAheramAM bahAra AvyuM hatuM. kevuM vicitra kAraNa? pU. AtmArAmajI mahArAjane Agraha karIne bolAvAya che, tyAre trIjI pariSad vakhate pratinidhi paNa mAMgavAmAM Avato nathI. pesavA jAya che, tene paNa nakAravAmAM Ave che, tyAre temane lAgavaga lagADavI paDe che. saMkhyAnuM bahAnuM zA mATe AgaLa karyuM haze ? e eka koyaDo che. tyAre zuM nAnI saMkhyAne lIdhe jenene na pesavA devAne teone pAke pAye vicAra khare? bane ya nahI. saMkhyAnuM bAnuM AgaLa dharavAnuM kAraNa te "jene potAnI saMkhyA vadhAravAnI bhUla bhUlAmaNImAM paDe." "je ApaNe saMkhyA vadhArI zuM nahIM to, ApaNuM vizvadharma pariSadUmAM sthAna raheze nahIM." evI bIkathI keTalAka bheLA jene saMkhyA vadhAravAnI hariphAImAM paDe, ane vizvadharma paripakvanuM dhyeya "chevaTa koIpaNa ekaja dharma duniyAmAM sthira karo. ane te paNa khrIstIja." kemake-saMkhyA upara AdhAra mUkavAmAM ja ahIM temanI polIsI paNa spaSTaja thaI jAya che. e kAmamAM je je dharmavALA sahakAra Ape te levAmAM vAMdhe che ? na Ape te paNa le joIe. " eka dharma karo eTale bIjA chuTaka naSTa karavA" e artha spaSTaja che. "jeno buddhizALI varga che. teo eka dharma karavAnI hilacAlamAM joDAya, to teNe potAnA dharmanA nAzamAM paNu sahakAra Ape te gaNAyaja. evuM pagaluM e bhare nahi. paraMtu kharI vastusthitithI ajJAna eka sudhAraka varga ubho karyo che. te AgaLa paDavA bharAte phare che, tene nA pADe, eTale vadhAre ghusavA te prayatna kare. eTale bhaviSyamAM kahI zakAya, ke "ame to nA pADatA hatA, paNa tame lAgavagathI AvyA, mATe pesavA dIdhA, eTale ke-tame tamArI icchAthI AvyA che." eka vAta pakaDayA pachI choDAya nahIM, eTale pachI e saMsthAnA udezane e varga barAbara vega to Apeja. eTale custa varga jera karI zake nahI. ane jema jema te nabaLo paDate jAya, tema tema dhama paNa nabaLo paDate jAya. A badhuM thayA pachI, pAchA mI. harbaTa vairana vigere AgaLa AvI, mI. lAlanane AgaLa karIne, RSabha mahAvIra jaina saMgha sthApe che. eTale jaina dharmane nAme yatheccha pracArakArya mATe eka saMsthA teoe ubhI karI lIdhI. Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 have bhAratamAM prabhu mahAvIre sthApele paraMparAno saMdha, ane yuropane spaSabha mahAvIra saMdha banenI athaDAmaNa cAlu rahevAnI ja. e saMdha navA jaino dAkhala karyo jaze, saMkhyA vadhAraze. ane jenonI moTI saMkhyA laIne bhaviSyamAM vizvadharma pariSadamAM jaze. ane tyAM bahumatImAM hArIne Avaze. ne prIstI vizvadharma tarIke duniyAnA jene paNa baMdhanakartA thAya, tevI rIte svIkAra karatA Avaze. te pachI ahIMnA saMdhano vAMka kADhaze ke-"tamee jainonI saMkhyA vadhArI nahIM, eTale amAre hArI javuM paDayuM. jenenI jema eka aMgreja gRhastha mI. jerAmadAsa nAma dharIne hiMdu thayA che. mI. dharmapAla (ITAlInA gRhastha che ) je boddha AcArya thayA che. yurepanA gRhastha te te dharmamAM pesIne te te dharmane navuM svarUpa ApIne te te dharmane pracAra karaze. junuM svarUpa ApoApa tuTeja, ane navuM svarUpa jamAnAne eTale khrIstI bhAvanAne, vijJAnane, kRtrima baMdhubhAvanAne ane mAtranItimaya jIvanane ja anukULa ghaDatA jaze. tema tema khrIstI dhamanuM vizvadharma tarIkenuM kArya vadhAre saphaLa thAya, e sahaja ja che. dareka dharmavALAnA mukhya puruSonI AMtarika icchA na chatAM, te te dharmamAM dAkhala thayela videzI hitaciMtako te te dharmanA cheDA sudhArakonI sahAyathI vadhune vadhu pitApitAne dharma phelAvavA prayatna karaze. ane tethI prIstI dharmavALAone paNa e hakka rahevAne ja, te te dharmamAMthI prIstImAM kema kheMcAI Ave, tene mATe te te dharmane abhyAsa karanArA, temAMja tadanukULa rahIne pracAra karanArA, kyA tava upara vadhAre bhAra mUkavAthI te dharmovALA dhIre dhIre mULa cUstatA uparathI khasaze ? vigere prakAranI goThavaNa karI lIdhI che. eTale dareka dharmavALA potapotAnI saMkhyA vadhAravAnI dhamAcakaDImAM paDe, ane pachI e kArya baMdha karavAmAM Ave. kemake "jagatamAM vizvadharma ekaja joIe." e bhAvanA ja dhamAcakaDI baMdha pADI deze. ane "te mATe kayo dharma lAyaka che?" e prazna pachI AvIja rIte navI hIlacAlanuM aMga banI jatAM- dhamAdhamI baMdha paDatAM-khrIstI dharmamAM moTI saMkhyA cAlI gayelI mAlUma paDaze. bIjA dharmamAMthI te te bIjA dharmomAM thoDA thoDA ke ghaNuM kAmacalAu dAkhala thayA hoya, paraMtu te te dharmonA cUsta loka khrIstImAM ke bIjA jemAM jemAM dAkhala thaI gayA hoya, te badhuM DhIluM thatAM dareka dharmomAM kharA custa loke ghaNuja ochA rahe, e svAbhAvika che. lAgavaga, bekArI, paisAnI chuTa, kAyadA, pracAranI yukti, baheLA sAdhane, jAherasabhAo vigerethI khrIstI dharmavALA khUba vadhI jAya, e svAbhAvika che. rAjAmahArAjAo, moTA Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para amaladArA vigere paNu e tarapha dArAya. evA leAkA khAsa amaladAra bane, keTalAka vyAmUDha dharmaguruo paNa manathI teA dvArAyA DhAya, eTale prajAne keTalAka bhAga paNu dvArAyaja. mATe sakhyA vadhAravAnI dhamAdhamamAM paDavuM eTale " vaMzavArasAthI asthimajjA-custAnI saMkhyA gumAvavI, te acustAnI azruva sakhyA umevI." sagavaDIyA dRSTithI dharmamAM dAkhala thayelA khIjethI sagavaDa maLe, tA bIje cAlyA jAya, e paNa svAbhAvika che. ema theADA paNa custa rahetA zA vAMdhA ? e prazna vicAravA jevA che. vAMdhA e che ke bahumatIvAda evA che, ke pachI temAM laghumatI kAyadesara TakI zake nahIM. rAjasattAe ane rASTrA paNa bahumatIne Teko ApavAnA. laghumatI eTale kAMi nahIM, evA atha thAya, eTale te te dharmAMnA custAne paNa pAtapeAtAnA dhama cheDavA paDe athavA mahA muzkelathI dharma pALI zake. te te dharmInA sArA tattvA ekaThAM karIne navA vizvaSama utpanna thAya te pachI temAM vAMdhe ze ? jo ke tete dharma vALAone AkarSavA te te dharmAMnA sArA tAnuM prathama mizraNa karavAmAM Avaze. pahelA te evI rIte sutattvAmaya navA dha utpanna thatA lAgaze, pazu Akhara e tattvA bheLavelA tA haze mukhya khrIstI dharmAMmAMja. eTale pAchaLathI teneja mukhya karI nAMkhavAnA che. ane deva tA isu khrIstaja saguNasapanna tarIke, ArAdhya tarIka TharAvavAnA che. eTale e badhA tattvA sAtheteA paNa mukhya te| khrIstI dharmaja vizvadharma tarIke rAkhavAnA niya upara teo makkama che. tenA pracAranA aMga tarIke AkarSavA mATe vacalI aneka yeAjanA jo ke te svIkAraze, paNa te mAtra pracAranA aMga tarIkeja haze. keLavaNI phelAvavA mATe rAjAonuM rAjAnA mAtA pitAnuM, dharmAMvALA devAnuM nAma joDIne te te saMsthAe nIkaLI, paNa kAma te| sau sarakAranI nIti pramANe ja kare che, pachI te zrI kRSNavidyAlaya hAya, ke mahAvIra vidyAlaya hAya, ke sayAjI vidyAlaya hAya, ke naMdakuMvarabA zALA ke meAMdhIbA kanyAzALA hAya, je nAma heAya te bhale heAya, paN sarvAMnI kAryadizA aa paradezI nIti pramANe sthapAyelI yunivarsITIe nakkI karyo pramANeja hAya che. mATe 8 temane samajAvIe. durUpayoga karavAnA che. ApaNA dharmanA sArA tattvA tee e vicAra paNa khATA che. "" samajavA mAMge che, mATe kemake, tene bhaviSyamAM Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 bIjA dharmomAM paNa satyanA aMze hoya che. mATe tene paNa sAMbhaLavA joie." e jAtanI gItA mATe zAstramAM chuTa che. paNa bALajI mATe te "bIjA dharmavALA sAthe paricaya na kare, tenI vAtacIta na sAMbhaLavI. teno upadeza na sAMbhaLa." vigere niSedhane samyaktva zuddhi kahela che. ema kahevAmAM saMkucitatA nathI, paNa bALajIvonuM hita che. bALako sArAsAra judo pADI zakatA nathI. mATe temane cetavavAmAM Ave che. badhA dharmovALAnuM sAMbhaLavuM" evA upadezake hAlamAM badhe phare che. te mULa to vizvadharma pariSadunuM pracArakArya che. sarvanuM sAMbhaLavAnI vRtti sAmAnya prajAmAM utpanna karavAthI tenI custatA rahetI nathI, ane e rIte bhaviSyakALamAM khrIstI vaktAone sAMbhaLanAre meTo zrotAgaNa utpanna karI ApavAnI jAherAta thAya che. e rIte bhaviSyamAM moTo zrotAgaNa maLI gayA pachI e lake ekaja vakhatanA upadezathI saMkhyAbaMdha lokone khrIstI karI zakaze. bIjuM, hamaNuM so varSa pahelAM raktapItIAonI sevA karanAra khrIstI pAdarInA hADakAM meTA ThAThathI yuropanI madhyamAM thaine iMglaMDa lAvavAmAM AvyAM ane tene meTuM asAdhAraNa mAna ApavAmAM AvyuM. A uparathI, tathA IgleDanA hAlanA baMne rAjAoe paNa potAnI dharma vizenI pratijJA hAlamAM jevA jorathI karI che, tevA jorathI agAu jovAmAM Avela nathI. A badhA uparathI IglaMDanI rAjanIti "have sIdhI rIte dharma tarapha vaLI hoya," tema jovAya che. tIrthakara prabhu vigere mahA bhAvonA hADakAMo vigerenI de pUjA karatA hatA" ema ApaNuM zAstramAM Ave che, tenI A harIphAI che. eTale "gInI sevA karanArAo ane evA lokasevAnA kAma karanArA kharA mahAtmAo che. mATe teo paNa pUrvanA bhAratIya mahAtmAonI tulanAnA che, athavA tethI vadhAre che." e bhAva utpanna karIne kapriya karavAnI yukti che. ane bahArathI ame amArA dharmanA mahAtmAone svAbhAvika rIte mAna ApIe chIe. e bhAsa paNa utpanna karI zakAya che. Ama bevaDI rIte kAma levAmAM AveluM che. je ke-tIrthaMkara paramAtmAo vigere bhAva vaidya hatA ane teoe aneka rIte jagata kalyANakara AdhyAtmika jIvana batAvyuM che. tyAre " A jamAnAmAM AdhyAtmika jIvana, e to navarAnuM jIvana che. lekasevA eja dharmaguruonuM kharuM kAma che," e bhAvanA utpanna karavAmAM paNa bhAratanA tyAgI varganI ADakatarI niMdA ja che. ane "parabhava ke punarjanmane Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 253 t mATenI taiyArI karavI, e paNa nakAmA prayatna che. tyAre leAkasevA eja kharA dharma che, ane eja dharmanuM ke dharmAtmAnA jIvananuM kharU dhyeya hAvuM joie." e bhAvanA utpanna karavI. e kharekhara hiMdanA dharmoM upara ADatarA phaTakA che. " sAdhuee mahenata majurI karavI paDaze, lAsevA karavI paDaze, mALA gaNe nahIM cAle." vigere ahIMnA yuvaka mAnasamAM e vicAranA paDA spaSTa dekhAya che. ahIM dezI rAjyA paNa dharmAdhikArIe rAkhIne dareka dharmavALAonA vyAkhyAnA karAve che, ane prajAne sAMbhaLavA prere che. ema dhIme dhIme rAjya sahAyathI ja game te dharmavALAnA sthAnamAM khrIstI pAdarIe dharmopadeza ApavAnI sagavaDa kadAca meLavaze. A tarapha dharmAMsthAnA ane tenA vahIvaTakartAo upara aMkuza mUkanArA kAyadA, dareka dharmanA sthAneAnA vahIvaTa bahAra pADavA, dharmAdhikArIo hastaka pUjArIe vigerenA darajajA tathA pagAra nakkI karavAnI sattA vagere tathA sarva dharmAM pariSadAnu` meATA rUpamAM pracAra kAryaH prAcIna zodhakhALane nAme dharma siddhAMto ane mAnyatAomAM azraddA, vijJAnanA pracArathI dhamanA tattvA upara azraddhA, vigere pracAra pazu mULa dharmonA dhAtaka che. hamaNAM ja-- IMDiyana rIsarca insTITayuTa jevI prAcIna zAdhakheALa karavAnA dekhAva karanArI (prAyaH)sarakArI saMsthA pa. mAlavIyAjInA pramukhapaNAmAM ekAda be mahinAmAM sarva dharma pariSad bharavAnI che. rAjAe dharmamAM mAthu mAre. prAcIna zeAdhakhALa karanArI saMsthA pazu dharmamAM mAthu mAravA ubhI thai. dareka kAmeAnI kAnpharansa vigere paNa bhaviSyamAM e svarUpamAM pheravI nAMkhaze ane pheravAi paNa jaze. kemake e sasthAo ematI che. zeTha ANuMdajI kalyANujI jevI peDhImAM paNa e tattvA sa| varSathI ja sheja sheja dAkhala thai gayA che, teA pachI khIjAnI teA vAtaja zI ! kAI kAi sAdhu munirAjo ane AcAryo upara pazu eja asara thai che ! te pachI khIjAtI tA vAtaja zI ? mATe sa dha` paradezanA kAI paNu kAryakramamAM bhAga levA, eTale pAtapotAnA dharmAM upara ghA mAravAnA kAmamAM madada karavI, e artha thAya che. sAdhuonA dAkhalA tarIke karAMcImAM sarva dharma pariSanA pramukha vadyAvijayajI mahArAja thayA. gavarnara sAhebane maLelA. dIkSAne kAyadA karAvyA. rAjyavahIvaTa pradhAneAne soMpyA pachI moTA amaladArAnuM have dharmAM ane samAjomAM praveza karavAnuM mukhya kAma che. je mahArAjajI samajI zakyA nahIM. mAruM mAna samajIne AravAi gayA jaNAya che. 33 " Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 jo samyaktva jevI kAipaNu vastu hoya te te guNunI tevA kAmaNI mahAmalInatA thAya che, ane jo samakita jevI vastu na heAya te pachI kAMi paNa vAMdhA nathI. ane jo hAya tA e pariSadone TekA ApavAmAM vItarAga dharma, vItarAga dharmanA dharmIo, ane tenA sadhanA lepa karavA kharAbache. jJAtionI lehInI pavitratA jaLavAze nahIM, tApaNu eja pariThThAma che. jJAtionI mULa peAlIsI karatAM judIja rIte kAme karavAne mATe peparavADa sammelana, osavALa sammelana vigere prathama tA hitanI vAtA karIne maDaLA bhasavA lAgyA che. te paNa sudhArAne anusarI TharAvAze. te TharAve jo ke kAI mAnaze nahIM. paNa ekAda evA muddA mATe keTaleka lekamata keLavAi gayA haze, ke-sarakAra kAi evA kAyadA kare, temAM e leAkA TA ApavAnA, ane jJAtinA mULa AgevAne AMkhA cALIne mezI rahevAnA, ane kAyadA " amuka jJAtinA amuka mANasAnI sahAnubhUtithI" prakAma javAnA. jema kAnpharansanI jaina saMdhamAM khAsa kazI asara na paDI hAya, paNa rAjyasattAe dIkSAnA kAyo karavAmAM tenI madada laI lIdhI. joke e kAma puratA ja tenA janma hateA. have viSamanA vicAre phrelAvAmAM teneA, yuvaka saMdha, kaoNMgresanA pradhAnA vigerenA upayega thaze, ane te pramANe thaI rahyo che. mATe krAMtinI pavitratA TakAvI rAkhavAmAM sudhanI paNa rakSA che. AvA sammelane jJAtione phaTakA mAraze. dhamanA sakSma tattvA samajanArA paradezathI Avaze, pALanArA Avaze, abhyAsI Avaze. paNa tamArU rahasya samajavA ane tenA upara kyAMthI cA karI zakAze, tenA abhyAsa karavA. prA. plAjhenApanuM pustaka jainIjhama paNa Aja STithI lakheluM che. kyAM kyAM jaineAtu baLavAna pAsuM che ? kayAM nabaLuM pAsuM che? ApaNane madada karanAra kANu kANu jene che ?"' vigere peAtAnA rASTrIya hitanA muddA dhyAnamAM rAkhIne e lakhavAmAM AveluM che. ' vaLI eka khIjo se| pAnAnA nibaMdha lakhIne teNe chevaTe sAbita karavA prayatna karyAM che ke jaina dharma hiMdu dharmanuM eka svarUpa che, ane sA varSamAM te potAnA mULa dhamamAM bhaLI jaze." jagatanA vidyamAna dharmonA pustakamAM pazu e dhvani mUkela che. paramANua kApaDIyAnA amadAvAdanA bhASamAM paNa e vina che. hamaNAM eka jainetara vidvAnanA bhASaNumAM pazu "jetAne pUjArI tarIke hiMdu brAhmaNA rAkhavA paDe che, mATe jaina dharmane mULa hiMdu dhamamAM bhaLI javuM paDaze." e dhvaninA bhASaNanI samAlAcanA jaina patranA agralekhamAM ja hatI. Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ya za manasukha ravajIe jaina kAmanA mRtyuyaTa nAmane lekha lakhyA hatA. ApaNA yuvAneA mArata saMpradAyeAnA nAza kare. hiMdu, jaina baudda vigerenA nAza karyo. ane khrIstI badhAne nAza kare. ane vizvadharma pariSanu dhyeya siddha thAya. mATe huM ekAnta zAsanabhakta naravIra ! tArUM zuM kavya che! te A uparathI tuM samajI leje. 1: vizvadharma pariSanA kAryamAM TekA na ApavA joie. 2: dhama pariSanA kAryoMmAM TakA na ApavA joie. te tenI peTA sasthAo che. 3. asvAbhAvika rIte navA jainA banAvavAnA kAryamAM TakA na ApavA joIe. sAka vigere jAtione jaina banAvavAnuM kArya navA jaine amAvA tarapha ghasaDI jaze. 4. caturvidha saMdhanI ane tenA pratinidhitvavALI sasthAo zivAyanI koipaNu * sasthAnA kAryane TekA na ApavA joie. 5. jJAtionI rItasara sabhAe zivAya, tenA sammelanA ane maDaLAne kAna ApavA jaI e. 7. 6. sadhanA tavA samajavAnI vAta maLavAne na samajAvavI joie. samajI svadharmAM baMdhuone AvA ajJAna vicArAnI samaja pADavI. bharelA nukazAnakAraka 8. tIrthaMkara paramAtmA, tyAgI gurUo, ane AgamAkta dhamanI pratiSThA TakAvI rAkhavA AkAza pAtALa eka karavA. ' sadhamAM phelAtI ekArInA upAya tarIke je je hAlanA sAdhana ne upayAga karavAmAM Avaze, tema tema vizvaSama pariSajJanA dhyeyeA siddha thavAnA. mATe ekArI na phelAya tene mATe sAvaceta rahevuM, tevA kAyA na thAya, tevA kAyadesara pagalAM levA R 100 ekara jaina badhuo mATe phaMDA karI temane Azrita banAvavAne badale duniyAnA vizALa kSetramAM svapurUSArthathI AgaLa Ave tevA mA~ temane 1. gArI prajA rAjyasattA mAraphata ADakatarI rIte zI rIte dharmomAM praveza karavA prayatna karI rahela che, ane tenuM chevaTanu zuM pariNAma che ? te viSe pramANabhUta lekha lAMkhA thavAthI ane vakhatasara bahAra pADavA rItasara taiyAra thaI zake tema na heAvAthI TukAmAM sUcita rUpe A sAmAnya nibaMdha ane'mUkavAmAM Avela che. Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 mATe khullo rAkha. madadanI saMsthAo bolAvI teone purUSArtha karatAM ADe AvavuM nahIM joIe. dareka dharmonA dharmagurUo sAthe A bAbatano sahakAra sAdhI temane A to samajavI temanA dharmo TakAvavAnA paNa mArgo batAvavA ane paraspara sahAyaka thavuM. gItAthaparaMparAprApta sAmAcArI upara sacidhAraka ane tenA pAlaka dharmagurUonA mArgamAM viSNabhUta thatA kAyadA kAnuna na thAya, tevA prayatna karavA. eja abAdhya jainazAsana che, ane te ja sadA jagatanuM ananya zaraNa che. 13. rItasara pratinidhitvavALI bhAratanI jagatazeThanI saMsthAne DhAMkI devA bInakAyadesara pratinidhitvathI paradezIoe utpanna karelI ane AgaLa vadhavA dIdhelI koMgresa vigere saMsthAonA kAryomAM Teke na Apa joIe. 14. brITIza sarakAranI rAjya vyavasthAne virodha na karavo. paNa ApaNuM jIvanamAM praveza karanArI yojanAthI sAvaceta rahevuM. 15. duniyAmAM sIdhI ke ADakatarI rIte jagata kalyANakara jaina zAsanane nukazAna karanAra kayAMya paNa kAMIpaNuM tattva utpanna thAya, te jANavAnI sAvacetI rAkhavI, ane te vadhu prasare nahIM tene mATe prayatno karavA. 16. bekArImAM paNa dharma dhairya na cheDavAnI svadharmIbaMdhuone dhIraja ApavI, ne makkama banAvavA. samAjavAda, sAmyavAda, komyunisTa pakSa vigere to Akhara te gorI prajAne AgaLa vadhAranAra che. mATe teothI paNa taTastha ja rahevuM. koI pakSa sAthe virodha na kare pAlave, te na kare, paraMtu dharma hAnikara sahakAramAM to pUre saMyama rAkha. 19, ApaNuM mArgabhUlelA keTalAka yuvake ane deza nAyake tarIke gaNAyelA dezabAMdhava ane dharmabAMdhane dezahita, prajAhita, aitihAsika, Arthika, rASTrIya, zArIrika, dhArmika, sAmAjika, vigere satya daSTi biMduethI satya samajAvavA khAsa prayatna kare. 20. paracuraNa pravRttio baMdha pADIne eka dharmarakSA taraphaja dareka zaktione have kendra karavAnI ati agatyanI jarUra che. 21. mahAvIra jayaMtI vigere azAstrIya ane AdhunikaH utsava A dharma vighAtaka pravRttione vadhu vega Apaze, mATe tethI dUra rahevuM joie. 17. Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 257 granthAtarenA vAkanuM saraLa bhASAntara. pRSTha 4. sva siddhAnta ane parasiddhAntamAM jeone buddhi vyApAra praveza pAmyo nathI, ane mAtra jeo caraNasittari ane karaNasittarinI pradhAnatAvALA che, teo nirNayAtmaka rIte [gItArthanI AjJA anusAra ] zuddha thayela caraNacittari ane karaNasittarine sAra jANatA nathI. pRSTha 5. [ sTadhA ne va aa athavA tevarAjaLa pATha samaja.] nAnA doSa lAgavA na de, paraMtu zAsananIhelanA vigere maTA doSo Acaryo jAya, tethI, ane saMtanI niMdAthI, DAhyA mANase tenA aparizu. anuSThAnane cokkasa samajI le che. jema "AdhAkarmAdikano upayoga kare che, te paraspara potAnA karmothI lepAyelA che, ema jANavuM." ema tema " karmothI lepAyela nathI." ema baneya rIte na bolavuM. [ A beneya vAtane jo ekAntathI vaLagI rahevAmAM Ave, to paNa vyavahAra na cAle, ane e bannene ekAtathI vaLagI rahevAmAM anAcAra jANo.] e be sthAne vaDe vyavahAra heta nathI, ane e be sthAna vaDe karIne anAcAra jANavo. pRSTha 6. 1. piMDa, zayA, vastra, pAtra, athavA auSadha vigere zuddha kaMIka kapya ane kaMika akathya hoI zake. 2. aka9ya paNa kaya hoI zake. dezaH kALaH puruSaH avasthAH upayogaH zuddhiH pariNAmaH vigerenI apekSAe ka9ya thaI zake che. kaya paNa ekAteja kaya hetuM nathI. pRSTha 6. hIna chatAM paNa pravacananI prabhAvanA karate jJAnAdhika puruSa badhA karatAM zreSTha che, aduSkara AcaraNa karavA chatAM alpAgama puruSa badhA karatAM zreSTha nathI. 423. hIna chatAM jJAnADhaya zuddha prarUpakanA karavA joIe, [ pratipati vigere ?] 348 Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parva 1.7. je dravyattvaka guNuttvaka ane paryApatyaH vaDe karIne ariDhatAne 'ANe che, te AtmAne oLakhe che, ane kharekhara, tenA meha nAza pAme che. 180 wez. eka gItArtha vihAra ane khIne gItAe~" nizrAne vihAra: ee zivAya trIne vihArajinezvara paramAtmAoe sammata gaNelA ja nathI. 2-30 puSTha 9. AgamamAM kavA pramANe vartavAnI icchAvALA pramAdI nAnIne pazu jevA tevA paNa je dhama yAga hoya che, tenuM nAma icchAyAga kahevAya che. 8 nidhanI dhana pAme, eTale AkhA jagatane taNukhalAne tAle gaNe che. 4 11. guNuH ane paryAyaH jete hAya, te drazya. 5-37 4. 16. asatanI vidyamAnatA nathI hAtI. 2-16 chellAnI pahelA puddagalaparAvartAnA kALa saMsAranA khAlyakALa kahyo che. ane chelluM pudagala parAvartana dharmanA yAvanakALa che. ane te, te te prakAre vicitra vicitra beTTAvALA hAya che: 4-19 : AdimAM ane aMtamAM je na hAya, vata mAnamAM pazu te temaja hAya, (arthAta-na ja DhAya) 10 parigamanaH paryAyaH aneka karaNa: guNuH e samAnArtha ke zabdo che, tApaNu guNu ema judA kahevAtA nathI, kAraNu ke dezanA paryAyanayanI kahI che. 49. prabhuevyArthi ka ane payAthiMkaH e e nayeA nakkI karyo che. je guNu naya paNa hAta, tA gAmika naya pazu kahevA joie, ane bhagavAne te te sutrAmAM gautamAdi munionI bhAgaLa pA~ca sattA nA karI che tethI pAMcAnuM vyAkhyAna karyuM che. vapi yAga dhapothA eka gaNuM kALuM. AgamAM vadhu na Ave che ke "e guNA, dazagaNA, ana'taguNA, rUpAdi pariNAma che. mATe guNa vizeSa kahevA joie.' Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNu zabda vinA pazu te te paryaMcAnI mAtra te kevaLa sammAna zAstra e judA padArtha nathI. ytvPage #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e pramANe arthaparyAyamAM sAta prakArano vacana mArga heAya che. ane vyaMjana paryAyamAM savikalpa ane nirvikalpa hoya che. tethI e rIte- eka viSayamAM potapotAnA aneka nAno guMcavADe jaNAya, tyAre svAtakAra joDIne jeTalA tenA na hoya, te sarva nAnA sarva arthaprakAranA samUhAla bana jJAna utpanna karanAra eka bhAMge gaNu ISTa che, jema-vyaMjana paryAya sthaLe be bhAMgA gaNIe chIe, tema. ane je "dareka ThekANe saptabhaMgIne ja niyama lagADavo ja joIe" eja samAdhAnane mArga hoya te, cAlaNInA nyAye karIne : teTalA sarva nayanA niSedhane bedhaka bIjo paNa bhAge samaje. ane eja AdhAra upara teja jAtanA bIjA paNa pAMca bhAgA goThavI levA. . kemake-eja rIte-AkAMkSAnI zAMti thAya, tevI rIte sarva aMge ghaTI zake che. ane amane e yogya lAge che. pRSTha 42. pRSTha 4 nI gAthAne artha juo. pRSTha 43. gaMgAmAM mAMchalA ane rabArIne vADo che. pRSTha 44. eka bedhavALA zabda pramANamAM artha saMbaMdhI eka baMdha hoya che (2) pRSTha 46. uluke (vaizeSika darzanavALAe) be na vaDe pitAnuM zAstra khIlavyuM che, to paNa te mithyAtva che. kemakepRSTha 47. te baneya potapotAnA viSayamAM svataMtra havAthI paraspara nirapekSa che. pitAno artha grahaNa kare, paNa bIjAne haThAve nahIM. te sunaya. e sunayanuM lakSaNa che. pitAne artha grahaNa kare, ane bIjAne haThAve, te durnaya, e dunayanuM lakSaNa che. pRSTha 48. karmanI upAdhi vagarane zuddha kaLyArthika naya che. Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 261 pRSTha 8 caudamArgaNuM ane caudaguNaThANuo vaDe azuddha na hoya che. paraMtu sarva saMsArIne zuddhanayathI zuddhamAnI zakAya che. utpAdaka vyayaH ne gANa rAkhIne sattAmAtra grAhaka zuddhadravyArthikanaya. bheda kalpanA rahita zuddhadravyArthika. pRSTha 50. karmonI upAdhinI apekSAe vicAre te azuddhadravyArthika utpAdaH vyayaH sApekSa sattA grAhaka azuddhadavyArthika pRSTha 51. "ema karavAthI te-traNa lakSaNae karIne grAhaka thavAthI A vAkaya pramANa vAkyaja gaNAze, paraMtu naya vAkaya raheze nahIM, tenuM kema ?" ema nathI. A naya, mukhya ane gauNa bhAve karIne traNa lakSaNavALA padArthane grahaNa kare che. ane pitapatAnA arthane mukhyapaNe grahaNa karanArA nayonI pravRtti sapta saMgI dvArAja thaI zake che. bhikSunuMja mAtra. bheda kalpanA sApekSa azuddhadravyArthika che. anvaya dvavyArthika sAtame. pRSTha para. pitAnA dravyAdine grahaNa karanAra dravyArthika AThame. paranA dvavyAdikane grahaNa karanAra vyArthika navame. paNa 53. paramabhAva grAhaka dravyArthika dazame. pRSTa 56. eka mApathI na mApe, te nakagamaH temAMthI nAno lopa thavAthI nigama. ema vyutpatti karavI. pRSTha 57. gaMgAmAM rabArIne vADe. pRSTha 58. bhaviSyakALamAM bhUtakALa pramANe upacAra karavo. rAMdhe che, rAMdhyuM. 34 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 kaMika rAMdhAyuM che, kaMIka raMdhAya chuM. pRSTha 59. sarva drabyA virAdha vagaranA che. sarve jIvA virAdha vagaranA che. jIH ajIvaH dravya che. jIveAH sasAra ane siddha che. kinArAH kinArI taTa: pANI pANI; pRSTha 1. nayA sAthe najIkanA saMbaMdha rAkhe, te upanayA. pRSTha 63. ghaDAtu rUpa: dhaDAnI ratAzaH dhaDAnA svabhAvaH mATI vaDe vaDA banAvyA. pRSTha 64. dravyamAM guNanA upacAraH dravyamAM paryAyane upacAraH guNamAM dravyatA upacAra: pRSTha 65. paryAyamAM dravyanA upacAraH guNamAM paryAyane upacAraH paryAyamAM guNanA upacAraH pRSTha 66. matijJAna mUrtimAna che-- peAtAnI jAtinA azamAM A sadbhuta kema nathI ? e prazna heAya, tA javAbamAM kahIe chIe ke--ema nathI. kemake--upacarita viSayanA sa'aMdhanAja anubhava vijAtIya aMzanI mAphka thAya che. pRSTha 69. jIvanu` matijJAna, pRSTha 71. jo ke gadheDA pArakI drAkSa carI jAya, temAM ApaNune tA kAMi paNa nukazAna thatuM ja nathI, paraMtu, e ayeAgyadyaTanA joine manamAM du:khatA thAya ja. sAta mULa nayeA che, ane " pAMca " e bIjI AjJA che. pRSTha 72. eka ekanA so se| bheda thavAthI A rIteja sAtasA nayA thAya che. khIjo paNa Adeza che kenayA pAMcase paNa che. Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 263 apitathI ane anarSitathI siddhi thavAthI. pa. 33. pRSTha 74. dvavyArthikane mate. dareke dareka paryAyo kalpita che. jema kaMDalAdikamAM sonuM vyApaka che te te dareka paryAyamAM dravya ja guMthAeluM che. 1 paryAyathane mate dravyaH paryArthika karatAM juduM che ja nahI. kemake-paryA vaDe hameza jaNAtI artha kriyA bIje kayAM joDI zakAya ?-2 " dravyArthika ane paryAyArthika nAnA lakSaNa uparathI, atIta ane anAgata paryAya tarapha khyAla na Apate trAju sUtra zuddha artha paryAyane mAne che. eTale e dRSTithI dravyArthika zI rIte hoI zake?" A nAne Azaya che. trIju satra eka anupayogavaMtamAM eka dravyAvazyaka juduM mAnato nathI. anupaga dravyanA aMzane ja sUtramAM sUcita karela che. ema samajIne uparanA sUtrane tArkikAnA mate ghaTAvI levuM. ema ame vicArIne nakkI karelo eka rasto che. pRSTha 75. " gau " baLadIyo. svAda asti ja. svAda nAsti ja. pRSTha 76. cha tathA pAMcane, tathA pAMca prakArano Adeza che. bhajanIya che, te paNa te te pradeza che, te naigamanAya che, ane sAtane Adeza nathI. (2) cha be prakAre -saMsArI ane siddha. saMsArI jIvo pRthvI kAyAdika cha prakAre che. siddha paMdara prakAre che. naya be prakAre che. dravyArthika ane paryAyArthika bhedathI. dravyArthika naigamAdika traNa prakAre che. ane jusUtrAdika cAra prakAre paryAyArthika che. nava no che. pRSTha 77. che saMsArI ane siddha che. jIva ane ajIva tatva che. dvavyArthika ane paryAyArthika na che. sAta mULa ne kahyA che. Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nava na che. pRSTha 8, dravyArthatAeH paryAyArthatAeH dravyArthatA pradezArthatAe pRSTha 9 jemAM upacAra vadhAre pramANamAM hoya, jenA viSe ghaNuM ja baheLA pramANamAM che, lagabhaga laukika jevo che, te vyavahAra naya. pitAne ane bIjAnA viSe upagAtmaka jJAna te pramANu." pRSTha 80. tattvArthane grahaNa karanAre nizcaya naya che. ane loka sammata arthane grahaNa karanAro vyavahAra naya che. pRSTha 81. samAdhinnaputrA, paiya=vaja, samatA=IMdrANa, jJAna=mahAvimAna, A badhe munine Idra vaibhava che. zrI puMDarIkAdhyayanane artha paNa A pramANe samaja. AtmA nathI. AtmA sAmAyika che. AtmA sAmAyikano artha che. aneka dravyo che. aneka jIve che. nizcayanayathI pAMca varNane bhamare che, vyavahAra na kALA raMgane che. Ayu eTale ghI. parvata baLe che. kuMDuM jhave che. pRSTha 83. utpanna thAya, vyaya pAmeH ane dhruva rahe. dIvAthI mAMDIne AkAza sudhI sarakhA svabhAvavALI vastu svAvAda siddhAMtane kSati karatI nathI. temAMnI " koI nityaja che, ane koI anitya ja cheH A pralApa tamArI AjJAnA vidhionA che. pRSTha 85. sattAne nAza na thayeH te nitya. pRSTha 86. kathaMcita utpanna thAya che, karthacita nAza pAme che. ane kathaMcita dhava rahe che. * "3vje 6 vA" e ThekANe vA zabda vyavasthAvAcI che, ane te svAdu zabdanA paryAya tarIke samajavAne che. mATe ja kALo sarpa. pRSTha 88. ane eka buddhimAM zuM vicitratA hoya ke na hoya? je e jAte ja padArthone game che te ame keNa mAtra ? Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha 89. jemAM kalpanAnuM gaurava heya, te pakSane ame sahana karatA nathI, ane kalpanAnI laghutA jyAM hoya, te pakSa ame sahana karIe chIe. pRSTha 90. dUdha pIvAnuM vrata lIdhuM hoya, te dahIM khAto nathI ane dahIM khAvAnuM vrata lIdhuM hoya, te dUdha pIto nathI. gorasa na khAvuM evuM vrata lenAra bemAMthI ekeya vastu khAto nathI. mATe dareka vastu traNarUpa che. utpAda; vyaya dhrauvya yukta sat che. pRSTha 91. ghaDe utpanna thayo. nAza pAmyo. e pramANe sarva prayoga thAya che. hamaNAM ghaDo utpanna thayo. hamaNuM nAza pAme. hamaNuM utpanna thaye. pRSTha 2. karAtuM hoya tene karyuM kahevAya che. utpanna thatuM hoya, te utpanna thayeluM che. utpanna thAya che, utpanna thayuM, utpanna thaze. nAza pAme che, nAza pAmyuM, nAza pAmaze. utpanna thAya che. nAza pAme che. utpanna thayuM. nAza pAmyuM. utpanna thaze. nAza pAmaze. pU8 93. nAza pAme che, nAza pAmyuM, utpanna thayuM, utpanna thatuM, te utpanna thayuM. ane nAza pAmatuM, te nAza pAmyuM. hamaNAM ghaDo nAza pAmyo. utpanna thatA kALane utpanna thayo, ane nAza pAmatAne nAza pAmyo. dravyanuM pratipAdana karate traNa kALa viSayaka vizeSAvazyaka che. anutpannatva eTale-- pitAnA adhikaraNanA kSaNavanA vyApaka svAdhikaraNa kSaNanA vaMsanI adhikaraNatA jemAM hAya, te. pRSTha 24. saMghayaNa vigere bhavastha kevaLajJAnInA je vizeSa paryA che, te mokSa pAmavAne samaya nathI hotA. tethI vyaya nakkI thAya che ane siddhapaNe paNa e artha paryAya utpanna thAya che. ane kevaLabhAvane AzrayIne sUtramAM kevaLa batAveluM che. Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevaLajJAna be prakAre kahelA che. 1 bhavastha kevaLajJAna. 2 siddhakevaLajJAna. paka 97 eka samayamAM eka dravyanA ghaNuM utpAde thAya che, ane utpAda - lAja nAza thAya che. ane utsargathI sthiti paNa cekakasa heyaja che. utpAda be prakAre che. prAgaja ane visAja. temAM prAgaja samudra mavAda ane te apArazuddha che. puSTa 98. svAbhAvika paNa samudayakRta ane ekatvika e be prakAre che. keTalAka bIjA dravyanA saMyoge karI navA dravyane utpAdaka kahe che, evI rIte vibhAgathI dravyane utpAda nathI mAnatA. te utpAda arthamAM akuzaLa che. eka aNu ane dvayaNukavaDe karIne je trIjuM dravya bane, te RNuka nAmanuM dravya kahevAya, eja prakAre yukamAMthI koI paNa aNuM judo paDe, te eka aNu" nAmanuM dravya gaNAya ane eka yaNuka nAmanuM dravya gaNAya, e sahaja che. pRSTha 9. ( aikatvika ). AkAzAdika traNane utpAdAdi bIjA dravya nimittaka niyame athavA aniyame heya che. pRSTha 100. pariNAma eTale sarvathA eka svarUpe rahevAnuM nahIM, temaja sarvathA nAza pAmavAnuM paNa nahIM. paraMtu rUpAnta pAmavuM, e prakAre pariNAmane artha tenA vAdIone mAnya che. satparyAyane nAza ane amita paryAyanI utpattiH A rIte paryAya nayanI apekSAe dravyane pariNAma kahelo che. pRSTha 101. vyayane mATe paNa eja vidhi che ke samudayajanitamAM te be prakAre che. samudaya vibhAga mAtra ane arthottara bhAvagamana.. pRSTha 104, * e hoya tyAre dAnAdika kriyAo saphaLa thAya che. ane jethI e dAnAdika kriyAo paNa mekSa phaLa ApanArI thAya che, ane zreSTha thAya che. suMdara buddhithI bahu karyA chatAM paNa suMdara na hoI zake asti eTale pradeze, te vaDe karIne bolAvAya, te-vyutpattithI-kAya. Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha 109. dharma adharma ane AkAza e traNa eka eka che. ane tyArapachInA traNeya anA ananta che. kALa vinAnA pAMca astikAya che. ane jIva vinAnA bAkInA akartA che. "vyAkuLapaNane aMge ceSTAnI hetubhUta IcchA na hovAthI sthaLa upara mAchalAnI gati thatI nathI. paNa pANI nathI mATe nathI thatI ema na samajavuM. mATe gatimAM apekSA kAraNanI jarUra paDe che. ema kahevAmAM koIpaNa pramANu nathI." evI zaMkAnA uttaramAM kahI zakAze ke-anvaya ane vyatirekathI lokaprasiddha vyavahArathIja mAchalAnI gatimAM jaLanI hetutA siddha che, je ema na hoya, te aMtyakAraNanI hAjarImAM bIjA badhA kAraNo anyathA siha TharI cUkavAne prasaMga AvI jaze. ityAdi dizA mAtra vicAraNuM batAvI che. pRSTha 106. adharmAstikAya sthAna lakSaNa che. pRSTha 107, * dharmAstikAya viziSTa AkAza, teja kAkAza. teja gatine hetu hevAthI ghaTa vigeremAM paNa daMDa yukata AkAza hetuta thaze. e vAtamAM kAMI sAra nathI. pRSTha 108. ahIM pakSI che. ahIM pakSI nathI. te te sthaLanA uMcA bhAga sahita mUrtanA abhAva vigerethI, te vyavahAra ghaTI zakaze. ema vardhamAne kahyuM che. te nirdoSa nathI. kemake - te abhAvAdikamAM niSTha thavAthI anubhavAtA dravyanA AdhAra aMzane apalApa karavAno prasaMga AvI paDaze. teTalAthI apratisaMdhAna chatAM paNa leka vyavahArathI AkAzanA deza bhAgane lakSyamAM laIne ukta vyavahAra thaI zake che, mATe paNa vadha manokta nirdoSa nathI. AkAza be prakAre kahela che. lokAkAza ane alakAkAza. paNa 11 dharma adharma AkAza e dravya eka eka kahyuM che. kALa; pudgala ane jaMtuo anaMta dravyo che. eja vAtane anusarIne bIje paNa kahyuM che ke dharma, adharma, AkAza ekeka che, ane tyArapachInA traNa anaMta che. jIvAbhigama sUtramAM kahyuM che ke "bhagavAna ! A kALa te zuM kahevAya che?" "gautama ! jIja ane ajIja " Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 57 111. bhagavAna ! keTalA dravyo kahyA che?" gautama! cha dravyo kahyA che dhamastikAyathI mAMDIne addhA samaya sudhI pRSTha 112. te gAthA A pramANe chedravyane vartanAdirUpa je paryAya, te kAla. athavA je kALane hemaMtavAdi dharma lekamAM prasiddha che, te kALa saMbadhI dharma, te kALadharma. AkAza avagahanA mATe che, ane tethI judI nahIM evI dizAnI dravya tarIke gaNanA nakAmI che. e prakAre anuchedathI te be paNa che. te be zivAyanuM bIju kahevAmAM Avela che (?) tethI kAlacetyeka e sUtra dvavyArthika nayanI apekSAne gauNa rAkhIne mUkavAmAM AveluM che. ema sUmabuddhithI vicAravuM. pRSTha 113. dravya saMgrahamAM rananA DhagalAnI mAphaka asaMkhya kALANu dravya che. te pATha A pramANe che lokAkAzanA pradezomAM padArthonA parivartana mATe mukhya judA judA je kAlANuo che, te kALa kahevAya che. pRSTha 115. cha ja dravya che. pRSTha 116. kALa mukhya che" eTale ke-ena-anAdikALathI apradezatva vyavahArano niyAmaka upacArane viSaya che. AthIja-jeo "manuSya kSetramAM ja kALa dravya che." ema kahe che, teone paNa-manuSya kSetra yukta AkAzAdimAM kALa dravyono ja upacAra karIne ja kAma levuM paDaze. bIje AdhAra nathI, " A carcA paNa dizAmAtra ja ahIM karI che. rasa-rUpa-gaMdha rahitaH avyaktaH cetanA guNavALa; zabdarahita anumAnathI jANI zakAya tevA ane akkasa AkAravALA jIvane samaja. pRSTha 118. sAthe utpanna thayelA dharmo te guNa. ane anukrame utpanna thayelA dharmo te paryA. " dravyapaNuM je guNa thAya, te rUpAdinI mAphaka temAM vadhAro ghaTADe thavuM joIe." e prazna nakAmo che. bIjAnA mate paNaekatvAdi saM Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 69 khyAmAM vyabhicAra jovAmAM Ave che ane tevA prakAranI vyApti paNa hotI nathI. mATe e praznanA javAba malI jAya che. jInezvara bhagavaMtAe kaheluM sUkSma tattva dalIleAthI khATu pADI zakAtuM nathI. te te AjJAsiddha paNe paNa mAnI levuM. kemake--jInezvara paramAtmAe juThThuM. mAlanArA hotA nathI aguru laghu paryAye| sUkSma che' ane te zabdothI kahI zakAya tevA nathI. ' 19 pRSTha 119 huM sukha du:khAdi jANuM chuM. " acetanatvaH ane amUtva : cetanatvaH ane mUHnA abhAva rUpa heAvAthI te guNa tarIke gaNI zakAze nahIM. '' evI zaMkA na karavI, kemake-- acetana ane amU dravyamAM rahetA kAnA utpAdaka hovAthI, tathA vyavahAra vizeSanA niyAmaka hovAthI, te banneyane judA guNA mAnavAmAM harakata nathI. vaLI samajavA. vaLI nAyikrAne jema-anuSDAzItaparze kahevo paDayA che. tyAM nar nA abhAva a karavAmAM vyabhicAra doSa che. khIjA matavALA paNu A te a abhAva ja karavA ema cokkasa kahetA ja nathI. jemake~~ ' 8 kAI apekSAe abhAva eTale "bIjI vastu" paNa thAya che. '' e pramANe nayavAneA Azraya levAthI ane nirdoSatA hovAthI e banneyane guNu mAnavAmAM vAMdhA nathI. "" pRSTha 121. para ane apara sAmAnyanI mAphaka sAmAnya ane vizeSa guNupaNuM eene che. pRSTha 122. g eTale te e zabdomAM rahelA ane padAsa artha ATha siddhanA guNe!, ekatrIzasiddhonA guNeA. eka guNA kALA vigere anaMta pudgaLA che. tethI~~ "6 dharmAMstakAya vigerenA gatihetutAH sthitihetutAH avagAhanA hetutAH vartInA hetutA, upayAgaH ane grahaNu: nAmanA che ja, ane astitva vigere sAmAnya guNAH vivakSA ne anusarIne,arimIta che, eja nyAyasara che. "" 35 Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra70 cha lakSaNavALA padArthonA lakSaNo paNa che ja hoya, e svAbhAvika che, e vAta koNa na kabula kare ? jJAnaH darzanaH cAritra tapaH vIrya ane upayogaH e jIvanuM lakSaNa che. zabdaH aMdhakAraH udyotaH prabhAH chAyAH AtapaH tathA varNaH gaMdhaH rasaH sparza e pudgalenuM lakSaNa che. 2 e je lakSaNe batAvelA che, te te svabhAva lakSaNa ane vibhAva lakSaNanuM paraspara AMtarIyakatva samajAvavA mATe batAvelA che. 'e vidvAnoe khAsa vicAravuM. pRSTha 124. vyaMjakanI apekSA rAkhanArA parApekSI guNe che, paNa te nathI ema nathI. zarAva ane kapUranA gaMdhamAM A jAtanI vicitratA dekhAya che ja. pRSTha 125 - takSAvAyaM nityama e sUtra che. prarvAsAbhAvanuM pratiyogIpaNuM, te nityapaNuM : e nityatvanuM lakSaNa paNa AmAMja samAya che. tenA lakSaNanI vyavasthA paNa koI eka svarUpathI ja mAtra karavAmAM AvelI che, mATe. ghaDA rUpe mATI nAza pAmI evI pratIti thAya che, mATe. pRSTha 128 A dravya, A guNa, A paryAya. ahIM pravacana--sAranI gAthA-- pravibhakta pradezava te pRthakRtvaH evuM zrI vIra paramAtmAnuM pharamAna che. ane- anyatva eTale saMsAra saMkhyAH lakSaNaH prayajana vigere bhedarUpa ane tabhAvaH, tadUbhAva paNa na thatuM eka kema hoI zake? 2-14 [arthAta dravyomAM pravibhakta pradeza hevAthI pRthakutva che. paraMtu eka dravyagata dharmomAM guNaH paryAyaH lakSaNa: saMjJA vigeremAM paraspara bheda che. mATe eka dravyanI apekSAe bheda chatAM dareka dharmo paraspara bhinna bhinna che. tene anyatva saMzA zAstramAM ApelI che. te paraspara eka rU5 thaI jatA nathI.] pRSTha 129. anya praveza kare che. eka bIjo avakAza Ape che. haMmezAM sAthe maLelA rahe che, chatAM (dravyo) pita pitAno svabhAva cheDatAM ja nathI. pRSTha 130. AtmAdika dravyomAM-- Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pitAnAmAM rahelA ananta kArya utpanna karavAnI je zakti, te latA.. ane te te sahakAri saMjogone lIdhe te te kAryapaNe parita thavAnI zakti che, tathAbhavyatA. tathAbhavyatAne lIdhe ja ati prasaMga doSa lAgI zakato nathI " ema zrI haribhasUri mahArAja kahe che. pRSTha 131. telathI kharaDAyelA zarIranA avayane jema raja lAge che, tema rAgadeSathI kharaDAyelA AtmAne karmabandhana thAya che. pRSTha 13ra. " mIThA vagaranI rAbaDI che," e vAkyanI jema. pRSTha 133. cAle che. " " yAva6 vizeSAbhAvo eTale saghaLA vizeSAbhA sAmAnyAbhAva to che ja " e vigere. pRSTha 135. upAdhi sAthe saMbaMdhanI yogyatA, te vibhAva svabhAva. pRSTha 136. "hAMkanAre (ya) baLadIye che. " pRSTha 137. te vAta zrI AcArAMga sUtramAM kahI che-- karmarahita AtmA vyavahAra karI zakatA nathI. AtmAne karmo vaDe upAdhi thAya che. pRSTha 138. jIvane ane pudagalane 21 svabhAve mAnelA che. dharmAstikAyAdine 16 heya che, ane kALane paMdara kahelA che. pRSTha 139. " dareka padArtho svarUpe che, ane te dareka pararUpe nathI. " kALAnvayayamAM-sattAgrAhaka naya pravarte che, ane dezAnvayamAM-anvaye grAhaka naya pravarte che. pRSTha 140. kapyamAna padArthane aMdara samAveza karIne vicAra karIe, to eka svabhava samajavo. jema " A ghaDe che." ane jyAM viSaya tathA viSayane Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra72 judA pADIne vicArIe, tyAre abhedasvabhAva che. jema "lIlo ghaDe" sAropa ane sASyavasAnanA niruddhArtha paNe mATe A prakAra bhada samaje. sApa, ane sAdhyavasAna, e benuM prayojana te game te nimittane lIdhe siddha thAya che, chatAM te banneya svabhAva bhedanA sAdhaka nathI. A paramArtha samaja. pRSTha 141. " A zarIra Avazyaka jAhe che." evo jethI vyavahAra thAya che, ghI baLe che, " nI mAphaka. mATe ja A jaDa che, ". "A acetana che." ema kahevAthI huM mane jANatA nathI. evI pratIti thatI hovAthI vilakSaNa ajJAnasiddhi vedAntIo mAne che, te khoTI Thare che, kemake tesaddabhUta vyavahAra nayathI grahaNa karI zakAya evA acetana svabhAve karIne ja siddha thAya che. pRSTha 142. mATe ja A AtmA dekhAya che, A AtmAne huM jouM chuM. zrI padmaprabha svAmI ane vAsupUjya svAmI e banneya tIrthakara paramAtmAe lAla raMganA che. pRSTha 143. " Aropa karavAmAM nimittano AdhAra levo paDe che, nimittane dhyAnamAM lIdhA vinA Aropa karI zakAto nathI." e nyAyane Azraya levAmAM Avela che, e bhAvArtha samaja. "audArikAdivargaNAthI banelA zarIrathI jJAnadhana ane asaMkhya pradezI AtmA jude ja che." ahIM gAthA-- a nya malI gayelA padArthomAMthI ja A " ane " te " ema judA pADavAnuM yaMgya nathI. jema-dudha ane pANI vizeSa paryAya vinA judA samajI zakAtA nathI. pRSTha 144. anyonya maLI javAmAM jarA paNa pharaka na hovA chatAM kaMika ThekANe, kAMIka, keIka vaDe, kathaMcita anubhava karI zakAya che. " e Agama vyavahAra pramANe svIkArI levuM. ekavIza bhAvo pudgala ane jIvane mAnelA che. ' Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 vyAvahArika pratyakSa pramANane agocara heya, te amUrtatva, e vyAkhyA paramANuomAM abhyAsa thaze. pRSTha 17. zrI uttarAdhyayana sUtramAM kahyuM che ke, ghaNuM ghaNuM guNene AdhAra te dravya che, ane ghaNuM guNe eka ja dravyamAM rahI zake che. ane paryAyanuM lakSaNa che: baneyane Azraye, rahe te. ane je-svadravyAdi grAhaka vaDe-asti svabhAva, ane paradravyAdi grAhaka vaDe nAsti svabhAva svIkArAte hoya. tyAre banneya dravyArthikanA viSayabhUta hovAthI saptabhaMgImAM pahelA ane bIjA bhAgamAM dravyArthika ane paryAyAciMkanA AzrayamAM prakriyA bhaMga thAya che. " e vigere ahIM ghaNuM vicAravA jevuM che. pRSTha 150. janmathI mAMDIne maraNa paryata purUSa viSayaka purUSa zabda pravarte che, ane tenA bALa vigere aneka prakAranA paryAya bheda che. cha guNa hAni vRddhi lakSaNa aguru laghu paryAyo sUkSma artha paryAya che. prathama samayanuM sajegIvavasthanuM kevaLa jJAna ane aprathama samayanA sajogI bhavasthAnuM kevaLa jJAnaH ityAdi vacanathI. pRSTha 153. ekatvaH pRthakatvaH saMkhyA saMsthAnaH saMjogaH vibhAgeH e paryAnuM lakSaNa che. pRSTha 15. tethI sApekSa ane nirapekSa vaDe zuddha azuddha anekAntanuM vyApaka paNuM ja barAbara che. pRSTha 155. AgaLa pR. 5ra para AvI gayela che. pRSTha 156. guNanA vikAre te paryA. pRSTha 157. SoDazakanuM vacana A pramANe che. bALaka bAhyaza juve che. madhyama buddhizALI AcAra vicAra kare che, ane budha puruSe te sarva prayatno vaDe karIne Agama tatvane vicAra kare che. pRSTha 158. tatvane pakSapAta ane bhAva vagaranI je kriyAH e banenuM aMtara bhAnu ane khadyota jeTaluM samajavuM. Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha 150. kriyAthI utpanna thayelo kamene kSaya maMDUkanA curNa jevuM che. ane [AjJAyukta] jJAnathI utpanna thayele karmane kSaya baLI gayelA maMDuka curNa jevA hoya che. keIpaNa vakhate baMdha vaDe AkramaNa karAtA nathI. uttarAdhyayanamAM paNa kahyuM che ke-- derA sAthenI seya kacarAmAM paDI gaI hoya, te paNa te khovAtI nathI, ema jIva paNa zAstrayukta hoya, te saMsAramAM rakhaDavA chatAM Akhare vistAra pAme che-- pRSTha 160, zrI bRhadukalapanI gAthA A pramANe che. zuM gItArtha cAra prakAranA kevaLI che ? jANanAra ? upadezanAra? ane anaMtakAyanuM vajana karavAthI rAga ane dveSamAM paNa sarakhA hoya che ? (?) are lakSmaNu! paMpA sarovaramAM pele dharmiSTha bole uparanI dayAthI dhIme dhIme kevAM pagalAM bhare che, te tuM jete khare. he rAjana ! jANe ke sahavAsIomAM sahaja ne sahavAsI jevo ja che. tane gupta vAta pUchuM chuM ke mane jeNe mALA vinAne karI nAkhe, te te che? mATe te purUSane samaja vagarano samajavuM joIe. e bhAvArtha che. pRSTha 164. AtmArthanuM sAdhana karavAmAM maMda samajavA. e paramArtha che. pRSTha 165. gacchAcAranuM vacana A pramANe che. agItArtha ane kuzaLa saMga mana vacana kAyAthI tAju chuM. jema mArgamAM cera vinarUpe thAya che. (tema dharmamArgamAM te vinarUpa che.) pR 166. gItArthanA vacane karIne haLAhaLa jhera pIvuM sAruM, paraMtu agItArthanA vacane karIne amRtapaNu na pIvuM joIe. pRSTha 167. zAstranI AjJA pramANe vartavAnI IcchA hovA chatAM je pramAdI evA jJAnIne kALAdika vikaLaga jevAmAM Ave che, teja Icchoga kahevAya che. e pramANe lalitavistarAmAM IcchAganuM lakSaNa che. Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' ra75 Avazyaka gAthA - | darzana pakSane zrAvaka cAritrathI bhraSTa heya, ane maMda dhArmika hoya, ane paraloka kakSAmAM darzana ane cAritrane pakSapAtI heya. e vacanathI jJAnano pradhAnapaNe Adara karavA. pRSTha 168. " jJAna e khAsa mokSa che" e vacanathI. - vidvAnapaNuM ane rAjApaNuM kayAMya sarakhuM nathI, rAjA svadezamAM pUjAya che, ane vidvAna sarve ThekANe pUjA pAme che. dhoLA vALa AvI javA chatAM jJAnAbhyAsa cAlu rAkhavo joIe, dhanavALA tyAM pahoMcI zaktA nathI ke jyAM jJAnio pahoMcI zake che. pRSTha 169. * je ke vizeSa buddhizALIe kAvya saMskRta bhASAmAM racavuM joIe, topaNa te lokabhASAnA rasaneye zokhIna chuM; je devonI pAse uttama amRta hoya che, chatAM teone devAMganAonA oSTha rasa pIvAne zekha heAya che. vaLI cAritranI IchAvALA bALaka strI maMda ane ajJAna manuSyonA upara kRpA karIne tatvajJa purUSoe siddhAntane prAkRta bhASAmAM gucyo che. prakRti te saMskRta, temAMthI utpanna thayela, te prAkRta, evI vyutpatti ahIM samajavI. pRSTha 170. zrI bhagavAna RSabhadeva prabhue brAhmIputrIne jamaNe hAthe upadeza A mATe te "brahmaNI" ema kahevAya che. paSTa 172. ja e hRdayamAM hoya to kharI rIte paramAtmAja hRdayamAM che, ema samajavuM. ane paramAtmA hRdayamAM hoya to pachI sarva ISTanI siddhi cokkasa ja samajavI. e uttama ciMtAmaNi ratna che, teNe karIne samatArUpI rasanI prApti thAya che. teja yogIonI mAtA kahevAmAM Ave che, ane mekSa tenuM phaLa che. samApattinuM lakSaNa A pramANe che-- jenI vRttio kSINa thayela hoya, evA uttama maNinI mAphaka uttama purUSane cokkasa temAM paramAtmAmAM-dravyAnuyogamAM praveza hovAthI ane tene paramAtmAnuM pitAmAM mizraNa hovAthI samApati kahelI che. (?) pRSTha 173. luccAnuM lakSaNa. ulaTuM cAlanAruM heDakuM ane luccAonI jIbha e beya lokone Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra76 tAravA ane chetaravA mATe lAkaDAnuM ane bhayaMkara koNe banAvela che. (vALA eTale bhayaMkara ane lAkaDAmAMthI) e luccAnuM lakSaNa che. pRSTha 174. saubhAgya nAma karmanA udayathI mANasa sarva lekane vahAlo lAge che" e zAstra vacanathI. sarimaMtranA ArAdhaka hovAthI. pRSTha 175. gIta=mahApurUSoe kahela. tene barAbara samaje, te gItArtho. gIta eTale ahIM zAstrAbhyAsa samajo. 277. jJAnadiguNe vaDe yukta heya, te mahApurUSa kahevAya. eka gurUnA ziSya hovAthI. zrI bhagavAnanI vANI bahu lAMbA kALa sudhI jayavaMtIvA~" e ArzIvAda vacana che. ucita padArthonuM vyAkhyAna karatI vakhate jenI khubI sAMbhaLavA yogya che. evI A jJAnI lokone hitakArI bhAvanArUpI phulavADI che. temAMnAja dhyAnarUpI uttama kula vaDe jinezvara paramAtmAnI vANIrUpI devanA caraNanI pUjA raja raja he donI zreNuo vaDe namaskAra karAyelA tatvArthanI dezanA ApanArA zrI tIrthaMkara paramAtmAne namaskAra karIne A dravyaguNa paryAyanA rAsa nAmanA prabaMdhanI loka bhASAmAM ja nAnI vyAkhyA 35 (TabArtha) karuM chuM. [kaI kaI sthaLe vakhatane abhAve ke pustakane abhAve pratye jovAmAM Avela nathI. ane tethI jeno artha barAbara karavAmAM nathI Avele tyAM (1) cinha mukavAmAM Avela che.] mApratimAM rinovetti pachI nIce pramANe lakheluM che. te rahI javAthI atre Apela che. hiMdUtra-sutArAnainenTa-ja-ame () mArA [ ] zu pakSe zrImamaakhy-viNdre saptamyA karmavATayAM arkavArayutAyAM likhitaM TabArtha pUrNakRtaM [pUrNIkRtam paM. RddhasAreNa zrI cintAmaNyopAzraye kharatara gacche. zubhaM bhUyAt. Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________