Book Title: Acharang Sutram Dwitiya Shrutskandh
Author(s): Punyakiritivijay
Publisher: Shripalnagar Jain Shwetambar Murtipujak Derasar Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/600431/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ॥अर्हम् / / श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 1 // ॥श्रीमद्विजयरामचन्द्रसूरीश्वरस्मृति-ग्रन्थमाला-आगमाङ्कः-१-ग्रन्थाङ्कः-१/२॥ श्रीमत्सुधर्मस्वामिगणभृत्प्ररूपितं श्रीश्रुतकेवलिभद्रबाहुस्वामिसन्हब्धनियुक्तियुतं श्रीशीलाङ्काचार्यविहितविवरणसमन्वितं श्रीआचाराङ्गसूत्रम्। द्वितीयः श्रुतस्कन्धः 888888638 प्रकाशक: श्री श्रीपालनगर जैन श्वेताम्बर मूर्तिपूजक देरासर ट्रस्ट १२,जे. मेहता मार्ग, मुंबई-४००००६. // 1 // वीर संवत् 2538 प्रथम संस्करण विक्रम संवत् 2068 इ.स. 2012 प्रतयः 1000 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 2 // // श्रीमद्विजयरामचन्द्रसूरीश्वरस्मृति-ग्रन्थमाला-आगमाङ्कः-१-ग्रन्थाङ्कः-१/२ // // प्रथमतीर्थपति-श्रीआदिनाथस्वामिने नमः ॥एँ नमः।। चरमतीर्थपति-श्रीमहावीरस्वामिने नमः॥ ॥पञ्चमगणधर-श्रीमत्सुधर्मस्वामिने नमः॥ // तपागच्छीय पूज्याचार्यदेव-श्रीमद्विजयदान-प्रेम-रामचन्द्रसूरीश्वरेभ्यो नमः / / श्रीमत्सुधर्मस्वामिगणभृत्प्ररूपितं श्रीश्रुतकेवलिभद्रबाहुस्वामिसन्हब्धनियुक्तियुतं श्रीशीलाङ्काचार्यविहितविवरणसमन्वितं श्रीआचाराङ्गसूत्रम्। द्वितीयः श्रुतस्कन्धः धर्मप्रभावकसाम्राज्यम् तपागच्छाधिराज-जैनशासनशिरोमणि-पूज्याचार्यदेव-श्रीमद्विजयरामचन्द्रसूरीश्वराः आज्ञाऽऽशीर्वाददातारः ज्योतिर्मूर्ति-सूरिरामचन्द्रपरमकृपापात्र-सुविशालगच्छाधिपतय: पूज्याचार्यदेव-श्रीमद्विजयमहोदयसूरीश्वराः प्रेरकाः शासनप्रभावक-पूज्याचार्यदेव-श्रीमद्विविजयमुक्तिचन्द्रसूरीश्वरविनेयरत्न-प्रज्ञामूर्ति-पूज्याचार्यदेव-श्रीमद्विजयविचक्षणसूरीश्वराः मार्गदर्शका: सूरिश्रीरामचन्द्र-महोदयपट्टालङ्कार-पूज्याचार्य-श्रीमद्विजयजितमृगाङ्कसूरीश्वरविनेयरत्न-सुविशालगच्छाधिपतय: पूज्याचार्यदेव-श्रीमद्विजयहेमभूषणसूरीश्वराः सम्पादकाः पूज्यमुनिवर्यश्रीदिव्यकीर्तिविजयगणिविनेयरत्न-पूज्यमुनिप्रवरश्रीपुण्यकीर्तिविजयगणिवर्याः Page #4 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ आशीर्वादः श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 3 // // गच्छाधिपतीनां आशीर्वादः॥ अनन्तज्ञानवतामनुपमबोधवतामपरिमितप्रभावशालिनामर्हतामिदं शासनं शास्त्रवचनानुबद्धतयैवाद्य यावजीवितमस्त्यप्रतिहतप्रभावम् / यत्र शास्त्राज्ञा प्रवर्तते तत्र शासनं विलसत्यतितमाम्। भगवतां जिनेश्वराणां विरहकाले तेषां वचांस्युपजीव्यैवाराधना साध्या। यद्यपि शास्त्राणि सर्वोपकारकारणानि, अतस्तदध्ययनं सर्वैरेव कर्तव्यम्, तथापि परमोत्कृष्टपावित्र्यवतांशास्त्राणामध्ययनार्थं पात्रतानिवार्या / द्विविधा किल शास्त्रश्रेणिः। मूलागमरूपा, तदितररूपा च / तत्र मूलागमशास्त्राणि तत्तयश्च केवलं गुरूदत्ताधिकाराणां योगक्रियावाहिनामेव श्रमणानामध्ययनगोचरी भवन्ति / तदितररूपाणि शास्त्राणि मूलागमानुसारं विरचितान्यपि यथास्वं श्रमणश्रमणीनां श्रावकश्राविकाणांचाध्ययनभाजनानि भवन्ति / इह तु, आगमशास्त्रप्रस्ताव इति यथाऽहं योगवाहिनां श्रमण-श्रमणीनामेव प्रवृत्तिरस्मिन् / यद्यपि नागमशास्त्राणि मुद्रणार्हाणि, तेषामुपलब्धिसौख्यादनधिकारिणामपि तत् पठनादिसंभवाद् / तथापि बहुसंख्यक-श्रमण-2 श्रमणीगण-स्वाध्याय-सहायकतया मुद्रणव्यवस्थाऽद्यतनकालीन गीतार्थः स्वीकृता, केवलं निगूढरहस्यानांछेदसूत्राणांमुद्रणं नादृतमित्ययं विवेकः सुस्पष्टः / इह सवृत्तिकानामागमशास्त्राणांसम्पुटः सम्पादितः मुनिवरैः श्रीदिव्यकीर्तिविजयगणिवरैः, मुनिवरैः श्रीपुण्यकीर्तिविजयगणिवरैश्चसायुज्येन / इतः पूर्वमनेकवारमनेकस्थानकैश्चागमशास्त्राणि सम्पादितानि। तत्परम्परायामिदंसम्पादनं स्वयंसिद्धां विशिष्टिं धारयतीत्येतत् प्रत्यक्षमस्ति। ___ अत्र दिव्यकृपावतरणं तपागच्छाधिराजपूज्यपादाचार्यवर्यश्रीमद्विजयरामचन्द्रसूरीश्वराणाम्, सुविशालगच्छाधिपति पूज्यपादाचार्य श्रीमद्विजयमहोदयसूरीश्वराणाञ्च। प्रेरकत्वयात्र परमगीतार्थपूज्यपादाचार्यवर्यश्रीमद्विजयविचक्षणसूरीश्वराणाम् / श्रीश्रीपालनगरजैनश्वेताम्बरमूर्तिपूजकसङ्घन ग्रन्थप्रकाशनेऽस्मिन् ज्ञानद्रव्यव्यय आहत इत्येतदनुमोदनीयमस्ति / अग्रेऽपि सङ्घो // 3 // Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ आशीर्वादः श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्ध:२ // 4 // ऽयमेवमेव लाभान्वितो भवत्विति भृशमाशास्यते। अमीषामागमग्रन्थानामध्ययनं प्रसरतु श्रमणसंधे। श्रमणैश्चागमानाममीषामुपनिषद्भूत उपदेशः प्रसरतु सकलश्रीसंघे- इत्याशीर्वादः / तपागच्छाधिराजपूज्यपादाचार्यवर्यश्रीमद्विजयरामचन्द्रसूरीश्वराणां पट्टालङ्काकाराणां प्रशान्तमूर्तिपूज्यपादाचार्यवर्यश्रीमद्विजयजितमृगाङ्कसूरीश्वराणांचरणकिङ्करो विजयहेमभूषणसूरिः। कान्दीवली, मुंबई. विक्रम सं० 2064 वीर सं० 2534 पोष सुद 13 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ प्रकाशकीयम् श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 5 // ॥प्रकाशकीयम् // ॥श्रीपालनगरमण्डन श्रीआदिनाथस्वामिने नमः॥॥श्रीपालनगरमण्डन श्रीमुनिसुव्रतस्वामिने नमः॥ ॥नमामि नित्यं गुरुरामचन्द्रम् / / प्रथमराजा, प्रथममुनि, अने प्रथमतीर्थाधिपति, जगदुद्धारक, जगद्वत्सल, श्रीदेलवाडा (मेवाड) तीर्थथी प्राप्तथयेल विशालकाय अद्भूत श्रीआदिनाथभगवान अने श्री मुनिसुव्रतभगवाननी अमीदृष्टिथी तेमज श्रीसंघसन्मार्गदर्शक पुण्यनामधेय परमाराध्यपाद सुविशालगच्छाधिपति पूज्यपाद आचार्यदेव श्रीमद्विजयरामचन्द्रसूरीश्वरजी महाराजानी कृपादृष्टिथी अमारा श्रीट्रस्टनी स्थापना वि.सं. 2024 मां थई अने आज सुधी उत्तरोत्तर धर्मनी ऋद्धि अने वृद्धि थती रही छे। श्रीपालनगर नामने सार्थक करतुं अमारुं ट्रस्ट नवा नवा सीमांकनोने अंकित करतुंरतूंछे। वि.सं. 2056 नीसालमां ट्रस्टना ज्ञानद्रव्यना सद्व्यय माटे विनंति करतांसुविशुद्धसंयमी पूज्यपाद आचार्यदेव श्रीमद्विजयविचक्षणसूरीश्वरजी महाराजाओ आगमग्रंथोना सुंदररीते संपादन माटे उपदेश कर्यो / ज्ञानखाताना द्रव्यनो सद्व्यय अने साधुसाध्वीवर्गने सरलताथी अध्ययन एअमनो हेतु हतो। रतलाम चातुर्मास बिराजमान सुविशाल गच्छाधिपति पूज्यपाद आचार्यदेव श्रीमद्विजयमहोदयसूरीश्वरजीमहाराजा पासे जई आज्ञा मेळवी, संपादनकार्य माटे मुख्यपणे पूज्य मुनिराज श्रीदिव्यकीर्तिविजयजी तथा पूज्य मुनिराज श्रीपुण्यकीर्तिविजयजी म.सा., आर्थिक सहयोग माटे अमारा ट्रस्टमण्डळे अने ट्रस्टनी विनंतिथी मुद्रण सुधीना आयोजन माटे श्रीयुत रमणलाल लालचंदजीओजवाबदारी स्वीकारी ज्ञानभक्तिनो सुंदरलाभ मळ्यानो आनंद व्यक्त कर्यो / सुंदर अनेटकाउ कागळ तेमज सुवाच्यटाइप अक्षरो अने सुशोभित छापकार्य माटे पू. गुरुवर्योनुं सतत मार्गदर्शन अने श्रीयुत रमणभाईनी जहमत अत्यंत स्तुत्य छ। श्रीपालनगर उपाश्रयमांज अलगरीते एक सुंदर आगमकक्ष नुं निर्माण संपन्न थयुं, कोम्प्युटर-प्रीटर-सोफ्टवेर, इत्यादि सामग्री वसावी, आगमग्रंथो उपर आगमप्रणेतानी दृष्टि, सिंचन थाय ते माटे श्रीगौतमस्वामीनी गुरुमूर्ति प्रस्थापित करी / पवित्रताना हेतुथी बहेनो Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ प्रकाशकीयम् श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्ध:२ पासे आ कार्यनो प्रतिषेध निर्णीत कर्यो अने आगमकक्षमां पण प्रवेश निषेध कर्यो अने कम्प्युटरोमां कम्पोजींग-प्रूफरीडींग कार्य मात्र पुरुषवर्गनां आपरेटरो- एडीटरो द्वारा कराववानो अमल कर्यो / दररोज आ कार्य ना प्रारंभथी अंत सुधी धूप-दीपना प्रज्वलनपूर्वक अपवित्रतानो नाश अने अर्चनीयतानुंस्थापन करवापूर्वक परममंगलकारी अने परमपवित्र आगमग्रंथोनी गरिमा जाळववानो यथाशक्य प्रयास कर्यो। जो के आकार्य तो मात्र पुनःसम्पादननु छ / प्राचीनहस्तप्रतोमांथी संशोधनकार्यनो अथाग प्रयत्न तो आगमोद्धारक पूज्य सागरजी महाराज (पूज्य आनंदसागरसूरीश्वरजी महाराज) आदिओको छ जेनो श्रेय तो तेओना फाळेज जाय छ / अन्य संशोधको अने संपादनोनो आ संपादनमां उपयोग कर्यो छे तेनो उल्लेख ते ते स्थळोजेको छ। गणिपिटक अटले आचार्यभगवंतोनी अत्यंत किंमती अने गुप्त संपत्ति। तेनो दुरुपयोग न थायमाटे साधु-साध्वीभगवंतोने उपयोगमा आवतां ज्ञानभंडारो तथा पू. आचार्यादि गुरुभगवंतो जेमने जरूर हशे तेमने वितरण करवानुनक्की कर्यु छ। ट्रस्टीगण श्री श्रीपालनगर जैन श्वे० मूर्तिपूजक देरासर ट्रस्ट श्री श्रीपालनगर जैन श्वे० मूर्तिपूजक देरासर ट्रस्ट श्रीपालनगर, 12 जमनादास मेहता मार्ग, वालकेश्वर, मुंबई - 400006. विक्रम सं०२०६३ वीर सं०२५३३ // 6 // Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः 2 // 7 // // सम्पादकीयम्॥ सम्पादकीयम् आ-समन्तात् गम्यते मोक्षं प्रति येन स आगमः। देवगुरुधर्मविनयेन स आगमः फलति, विद्या विनयेन शोभते इत्युक्त्यनुसारेण संस्मरणमात्रेण समाधिदायकं टीण्टोइमण्डनश्रीमुहरीपार्श्वनाथं नत्वा व्याख्यानवाचस्पतिसन्मार्गदर्शकदीक्षायुगप्रवर्त्तकपूज्यपादाचार्यदेवेशश्रीमद्विजय रामचन्द्रसूरीश्वरं संयममार्गप्रापकसमतानिधिपरमगुरुदेवपूज्यदर्शनभूषणविजयगुरुवरंच प्रणम्य अयं ज्ञानधर्मरूपो ग्रन्थः प्रस्तूयते। प्रथमश्रुतस्कन्धे आचारः प्ररूपितः, तस्मिन् समस्तोऽपि विवक्षितोऽर्थो नाभिहितः, अभिहितोऽपि संक्षेपतोऽनभिहितार्थाभिधानायल संक्षेपोक्तस्य च प्रपञ्चाय तदग्रभूताश्चतस्रश्चूडा अस्मिन् द्वितीयश्रुतस्कन्धे प्रतिपादिता / यथा पर्वतस्याग्रं शिखरं तथा आचारस्याग्रं चूडा तस्मात् द्वितीयश्रुतस्कन्धस्याभिधानमग्रश्रुतस्कन्धः / चूडाया अपर नाम चूलिका / अस्मिन् द्वितीयश्रुतस्कन्धे चतम्रचूलिकाः सन्ति। प्रथमचूलिका सप्ताध्ययनात्मिका, द्वितीयचूलिका सप्तसप्तिका तृतीयचूलिका भावनाऽध्ययनात्मिका, चतुर्थचूलिका विमुक्त्य-8 ध्ययनात्मिका। आचारस्याधारो धर्मशरीरम्, तस्याधारो पिण्डस्तस्मात् प्रथमं पिण्डैषणाऽध्ययनम्, पिण्डः प्रतिश्रये भोक्तव्यस्तस्मात् शय्यैषणाअध्ययनम्, पिण्डशय्ययोरन्वेषणार्थ गमनं विधेयं तस्मै इर्याऽध्ययनम्, अन्वेषणार्थ निरवद्यभाषा उपयुक्ता भवति तस्मात् भाषाजाताऽध्ययनम्, भाषासमित्यनन्तरं एषणासमितिर्भवतीति वस्त्रैषणाऽध्ययनम्, पात्रेण विना पिण्डोन ग्राह्यस्तथा एषणासमित्यन्तर्गतं पात्रैषणाऽध्ययनम्, पिण्डशय्यावस्त्रपात्रादयोऽवग्रहमाश्रित्य भवन्तीति अवग्रहाऽध्ययनम्। द्वितीयचूलिकायां कायोत्सर्गस्वाध्यायोच्चारप्रश्रवणादि कीदृशे स्थाने विधेयमित्येतत्प्रतिपादनाय सप्ताध्ययनात्मिका द्वितीयचूलिका। तृतीयचूलिकायां पञ्चमहाव्रतोपेतेन साधुना पिण्डशय्यादिकं ग्राह्यमतस्तेषां महाव्रतानां परिपालनार्थ भावनाः प्रतिपादिताः। // 7 // Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्पादकीयम् श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्ध:२ // 8 // चतुर्थचूलिकायामनित्यभावना प्रतिपाद्यते, भावना भवनाशिनीति वचनात् भावनाऽध्ययनस्य पश्चात् विमुक्त्यध्ययनमुक्तम् / पू.श्रुतोपासकमुनिराजश्रीजम्बूविजयेन संशोधिताः पाठा गृहीताः सन्ति मुद्रिताश्च पाठाः टीप्पण्यां (मु०) संज्ञया स्थापिताः सन्ति। वयमपि द्वितीयमग्रश्रुतस्कन्धं पठित्वा लोकस्याग्रं स्थानं प्राप्नुयाम। मुनिपुण्यकीर्तिविजयो गणिः। श्री श्रीपालनगर जैन श्वे० मूर्तिपूजक देरासर ट्रस्ट श्रीपालनगर, 12 जमनादास मेहता मार्ग, वालकेश्वर, मुंबई - 400006. विक्रम सं० 2063 वीर सं० 2533 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 1 // ॥श्रीआचाराङ्गसूत्रस्य विषयानुक्रमः॥ द्वितीयश्रुतस्कन्धस्य सूत्राणि-१७९, सूत्रगाथा:-३६, नियुक्तिगाथा:-७२ विषयः सूत्रम् नियुक्तिः पृष्ठः | क्रमः विषयः सूत्रम् नियुक्तिः पृष्ठः ॥प्रथमा चूला॥ प्रज्ञापने हेतुः। ___- 292-295552-553| 1.1.4 तद्रक्षणार्थमेकैकस्य भावनाप्रथममध्ययन पञ्चकं-तासां शस्त्रपरिज्ञापिण्डैषणाख्यम् .. 224-286 285-297 548-623 ध्ययनाभ्यन्तरत्वं.१ प्रथमाध्ययने प्रथमोद्देशकः चूडानां यथास्वं परिमाणम्। - 296-297 553 (पिण्डः ) 224-232 285-297548-564 | | 1.1.5 अशनादिविषयो विधिः। 224 1.1.1 द्रव्याग्रनिक्षेपः 1.1.6 औषधिविषयो विधिः। 225 उपकाराग्राधिकारः। - 285-286549-550 550 1.1.7 आहारस्य ग्राह्याग्राह्यविधि: 1.2 अग्राणामुद्धारक-प्रयोजना गृहपतिकुलप्रवेशविधिः। ऽपादानानि अग्रोद्धारस्य विभागेना अन्यतीर्थिकेभ्योऽशनादिख्यान-आचाराग्राणां शस्त्रपरिज्ञा दानप्रतिषेधः। 226-228 - 558-560 ध्ययनानियूंढत्वम्। - 287-291 551 / | 1.1.8 अनेषणीयविशेषप्रतिषेधः 1.3 सङ्केपाभिहितसंयमस्य प्रकारान्तरेणाविशुद्धिविस्तारप्रदर्शनं पञ्चमहाव्रत कोटिः। 229-230 - 561-562 554 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 2 // क्रमः विषयः सूत्रम् 1.1.9 विशोधिकोटिः नित्याग्रपिण्डवर्जनम्। 231-232 प्रथमाध्ययने द्वितीयोद्देशकः (पिण्डविशोधिकोटि:) 233-236 1.2.1 अष्टमीपौषधिकाद्यशनादिवर्जनम्। 233 |1.2.2 भिक्षार्थं प्रवेष्टव्यकुलानि / 234 8|1.2.3 समवायाद्यशनादिप्रतिषेधः। 235 1.2.4 अन्यग्रामसङ्खड्याहारादि प्रतिषेधः, पूर्वप्रवृत्तगमनेन परिपाट्यागतग्रामे सङ्गडिज्ञानेऽन्यदिग्गमनं-तन्निमित्तं गच्छतः साधूनुद्दिश्य गृहस्थस्य वसतिकरणप्रकारश्च। 236 1.3 प्रथमाध्ययने तृतीयोद्देशक: (सङ्कड्यांदोषाः) 237-247 नियुक्तिः पृष्ठः | क्रम: विषयः सूत्रम् नियुक्तिः पृष्ठः 1.3.1 सयाहारिदोषाः सङ्कड्याम् - 562-563 ऐहिकामुष्मिकापाशश्च अन्यतरसङ्खड्याहार प्रतिषेधः ग्रामादि- 564-570 सङ्कडीप्रतिषेधः। 237-240 571-57 1.3.2 सामान्येन पिण्डशङ्का गच्छनिर्गताधिकारः 566 सर्वभण्डकसहित गृहपतिकुलगमना५६६-५६७ भावे निमित्तम्। 241-243 - 575-576 1.3.3 अजुगुप्सितेष्वपि दोषदर्शनात्प्रवेशप्रतिषेधः। 244 577 1.4 प्रथमाध्ययने चतुर्थोद्देशक: (शेषविधिः ) 245-247 - 578-582 1.4.1 मांसादिसडीप्रतिषेधः। 245 569-570 1.4.2 दुहामानगोप्रेक्षणे भिक्षार्थ प्रवेशप्रतिषेधः। 246 - 571-501.4.3 प्राधूर्णकभिक्षोराहारविधिः।२४७ // 2 // Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ नियुक्तिः पृष्ठ: श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 3 // -601 595-596 249 597 598 क्रमः विषयः सूत्रम् नियुक्तिः पृष्ठः | क्रमः विषयः सूत्रम् |1.5 प्रथमाध्ययने पञ्चमोद्देशकः 1.7 प्रथमाध्ययने सप्तमोद्देशकः (पिण्डग्रहणविधिः) 248-253 - 582-589 (संयमात्मदातृ 1.5.1 अग्रपिण्डादिप्रतिषेधः। 248 विराधना) 260-264 |1.5.2 भिक्षाटनविधिः। 583-584 | 1.7.1 मालाहृताहारप्रतिषेधः। 260 1.5.3 भिक्षार्थं प्रविष्टस्य 1.7.2 पृथिवीकायावलिप्तापथ्युपयोगः। 250 हारप्रतिषेधः। 261 1.5.4 भिक्षोः पिहितद्वारमुद्धाट्य 1.7.3 सूर्पादिना प्रवेशाप्रवेशविधिः। 251 शीतीकृताहारप्रतिषेधः। 262 1.5.5 यथाविध्युद्धाट्य प्रविष्टस्य 1.7.4 वनस्पतित्रसकायप्रतिविधिः। 252 586-587 ष्ठिताहारप्रतिषेधः। 263 1.5.6 बहिरालोकस्थानप्रवेश 1.7.5 पानकग्रहण विधिः। 264-265 प्रतिषेधः। 253 588-589 | 1.8 प्रथमाध्ययने अष्टमोद्देशक: 1.6 प्रथमाध्ययने षष्ठोद्देशकः / (पानकविधि:) 266-271 (अन्तरायप्रतिषेधः) 254-259 589-595 | 1.8.1 पानकविधिगतविशेषः। 266 1.6.1 कुक्कुटादिप्राण्यन्तरायभयाद् 1.8.2 भक्तपानविशेषे रागागृहप्रवेशप्रतिषेधः। 254-258 589-594 करणीयत्वोपदेशः। 267-268 1.6.2 गृहपतिकुलप्रविष्टस्य / 1.8.3 अकल्पनीयाग्राह्यसाधोर्विधिः। 259 - 594-595 त्वोपदेशः। 269-271 599-601 601-607 601-602 - 60 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० आचाराड वृत्तियुतम् सुत्रस्य विषया श्रुतस्कन्धः२ // 4 // नक्रमः क्रमः विषयः सूत्रम् नियुक्तिः पृष्ठः / क्रम: विषयः सूत्रम् नियुक्तिः पृष्ठः 1.9 प्रथमाध्ययने नवमोद्देशक: वसतिगतसाधोः कर्त्तव्य(अनेषणीयपिण्ड विधिः, असाधारणपिण्डापरिहारः) 272-278 - 607-613 वाप्तौ कर्त्तव्यविधिश्च। 279-280 613-614 1.9.1 अनेषणीयपिण्डपरि 1.10.2 इक्षुपर्वमध्याद्यकल्पनीयहार्यत्वोपदेशः। 272 - 607 | परिग्रहणे परिष्ठापनविधिः / 281 614-615 1.9.2 अनेषणीयपिण्डयाचन 1.10.3 अप्रासुकलवणागमे प्रतिषेधः। 273 - 08-609 विधिः। 282 616 1.9.3 गृहीताहारस्य सुरभिदुर 1.11 प्रथमाध्ययने एकादशोद्देशकः भिगन्धत्वेऽपरित्यागत्वम् / 274 611 (वसतिशेषविधिः) 283-286 617-623 1.9.4 गृहीतपानकस्य पुष्पकषाय 1.11.1 ग्लानाय गृहीते पिण्डे पानकापरित्यागत्वम्। 275 मायानिषेधः। 283 617 1.9.5 अधिकाहारे परिगृहीते 1.11.2 ग्लानाय दत्ते पिण्डे मिथ्याविधिः। 276 - 611 ग्लानान्तरायनिषेधः। 284 1.9. अनेषणीयाहारपरित्यागे 1.11.3 पिण्डपानैषणासप्तके 285 9-620 भिक्षोः सामग्यम्। 277-278 611-612 1.11.4 प्रतिपद्यमानपूर्वप्रतिपन्न१.१० प्रथमाध्ययने दशमोद्देशक: पिण्डपानैषणस्य कर्त्तव्यो (वसतिविधिः) 279-282 - 613-616 | विधिः। 1.10.1 साधारणादिपिण्डावाप्तौ 2 द्वितीयमध्ययनं // 4 // 286 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 5 // श्रीआचाराड़सूत्रस्य विषयानुक्रमः क्रम: विषयः सूत्रम् नियुक्तिः पृष्ठः | क्रम: विषयः सूत्रम् नियुक्तिः पृष्ठः शय्यैषणाख्यम् 287-333 298-307 624-652 स्थानादिनिषेधः। 288 628 2.1 द्वितीयाध्ययने प्रथमोद्देशकः | 2.1.7 विनाऽऽगाढानागाढकारणैः (वसतेरुद्रमदोषाः) 287-294 298-307624-633 स्कन्धमञ्चादावस्थानं२.१.१ द्रव्यादिभेदेन शय्याया स्थाने यतना च। 289 निक्षेपचतुष्कम्। 298-302 624 | 2.1.8 स्त्रीक्षुल्लकादियुक्ते उपाश्रये 2.1.2 सचित्तद्रव्यशय्यायां व्याधावभ्यङ्गादिगौतमनैमित्तिकदृष्टान्तः। - 303625 प्रसङ्गादस्थानम्। 290 2.1.3 काये षड्भावे भावशय्या। - 2.1.9 गाथापत्याद्याक्रोशादेः 304 2.1.4 उद्देशत्रये शय्याधिकारः शुभाशुभमनोभावात् 1 उद्गमदोषाः संसक्तापायाश्च तथाविधोपाश्रये स्थानादि२ शौचवादिदोषा: शय्यात्यागश्च निषेधः। 291 2.1.10 साग्निकस्थाननिषेधः। 292 3 छलनापरिहारः स्वाध्याययोग्यस्थानम्। 305-307 626 2.1.11 सकुण्डलादिके निषेधः / 293 2.1.5 साण्डाघेकबहुसाधर्मिकश्रमण 2.1.12 गाथापतिस्त्र्यादियुक्ते भिक्ष्वाधुद्दिष्टादिशय्यायां स्थानादिनिषेधः। 294 - 633 स्थानादिवर्जनम्। - 626-627 | 2.2 द्वितीयाध्ययने द्वितीयोद्देशकः 1.1.6 साधूद्देशेन महाद्वारकरणे (शौचवादिदोषाः) 295-309 - 63 कन्दपीठादिसङ्कमणे 2.2.1 शौचवाधुपाश्रये FWF Orror mmmm -641 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् आचाराङ्ग GEIST श्रुतस्कन्धः२ विषयानुक्रम क्रमः विषयः सूत्रम् नियुक्तिः पृष्ठः | क्रमः विषयः सूत्रम् नियुक्तिः पृष्ठः स्थानादिनिषेधः। 295 634 अल्पक्रिया वसतिः। 307-309 - 639-641 2.2.2 पुनरशनाधुपस्कृते |2.3 द्वितीयाध्ययने तृतीयोद्देशकः सागारिकोपाश्रयेऽस्थानं (छलनापरिहारः) 310-333 - 641-652 दारुभेद-क्रमाणाद्यग्निकाया 2.3.1 प्रचुरप्रासुकान्ने ग्रामे तापनादिप्रसङ्गात्तथा 310 शुद्धवसतिकथनम्। - विधेऽस्थानम्। 641 296-297 2.3.2 लघूपाश्रयेऽन्यच्छत्राद्य२.२.३ द्वारोद्धाटने स्तेनसङ्गेऽ- / संघट्टेन गमनादि वसतियास्थान। 298 - 635 शाविधिः शय्यातरपिण्ड| 2.2.4 सतृणादावस्थानं वर्जनं साग्निके भूयः साधर्मिकावपातेऽ वसतावस्थानम्। 311-314 - 643-645 स्थानम्। 299-300 2.3.3 कुलमध्यगमनयुक्तेऽस्थानम् 2.2.5 कालातिक्रान्तशय्या। 301 गाथापत्यादेः परस्परमा२.२.६ उपस्थानक्रिया। 302 - 637 क्रोशाद्यभ्यङ्गाद्या घर्षणादि२.२.७ अभिक्रान्तशय्या स्नानादियुक्तेष्वस्थानं नग्नादिअनभिक्रान्तशय्या। 303-304 - 637-638 गृहपत्यादियुक्तेऽस्थानम् 2.2.8 वर्ण्यक्रिया वसतिः साण्डादिसंस्तारकस्य महावय॑क्रिया। 305-306 - 638-639 निषेधः (4) इतरस्य 2.2.9 सावधक्रिया महासावद्यक्रिया ग्रहः (5) / 315-322 - 645-647 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 7 // आचाराङ्गसूत्रस्य विषया नुक्रमः क्रमः विषयः सूत्रम् नियुक्ति: पृष्ठः | क्रमः विषयः सूत्रम् नियुक्तिः पृष्ठः 2.3.4 उद्दिष्टकसंस्तारकप्रतिमा (वर्षाविधिः) 334-342 308-315653-661 प्रेक्ष्यसंस्तारकप्रतिमा शय्या 3.1.1 ईर्याया नामादिनिक्षेपेण तरसंस्तारकप्रतिमा च षड्डिधत्वं द्रव्यक्षेत्रकालेर्यायथासंस्तृतप्रतिमा। 323-325 - 647-649 प्रतिपादनं भावेर्या, भावेर्या |2.3.5 प्रतिपन्नसंस्तारकप्रतिमा आलम्बनादिभङ्गैः षोडशधा।- 308-311653-654 पालनं संस्तारक 3.1.2 साधोर्गमनस्य कारणप्रत्यर्पणविधिः उच्चारादि चतुष्टयेन परिशुद्धत्वंभूमिप्रतिलेखनम्। 326-329 - 649-650 ईयोद्देशार्थाधिकारः। 312-313 654 2.3.6 आचार्यादिभूमीमुक्त्वा 3.1.3 उद्देशकत्रयाधिकारः संस्तारकः संस्तारा 1 वर्षाकालादौ स्थानं रोहशयनविधिः। 330-331 - 650-651 शरत्कालादौ निर्गमश्च .7 अन्योऽन्यहस्तादिस्पर्श 2 नावादावरूढस्य प्रक्षेपणंनिषेधः उच्छ्रासादिनिषेधश्व जवासन्तारे यतना, नानासमविषमादी साम्येन प्रकारप्रश्ने विधेयविधिश्च स्थानम्। 332-333 - 3 उदकादिप्रश्ने जानताऽतृतीयमध्ययनं प्यप्रदर्शनता विधेया, इयोख्यम .334-354 308-315 653-672 उपधावप्रतिबन्धः, तदप तृतीयाध्ययने प्रथमोद्देशक: हरणे स्वजनराजगृह 2.3 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ नियुक्तिः पृष्ठः श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 8 // आचाराङ्गसूत्रस्य विषया नक्रमः - क्रम: विषयः सूत्रम् नियुक्तिः पृष्ठः | क्रम: विषय: सूत्रम् गमनादिनिषेधश्च। - 314-315654-655 | आरूढस्य विधिरुप३.१.४ अभिप्रवृष्टे पयोमुचि साधोर संहारश्च। 341-342 नागताषाढचतुर्मासकेऽपि |3.2 तृतीयाध्ययने द्वितीयोद्देशकः ग्रामानुग्रामविहार प्रतिषेधः, (नावादारूढस्य तत्प्रयोजनं च। 334 - 655 छलना) 343-349 | 3.1.5 लघुविहारभूम्यादियुक्ते 3.2.1 नावारूढसाधोहस्थवर्षावासनिषेधः निवृत्त कथितच्छत्रादिधारणवर्षाकाले यदा यथा च प्रतिषेधः। गमनं तत्प्रकारः। 335-336 - 655-657 3.2.2 तदकरणे प्रद्विष्टैर्नाव: 6 ग्रामानुग्रामविहारे मार्गयतना प्रक्षिप्तस्य कर्त्तव्यम्। 344 प्रात्यन्तिकादिम्लेच्छस्थानेषु 3.2.3 उदके प्लवमानस्य विधिः / 345 संयमात्मविराधनाप्रसङ्गाद्वि 3.2.4 उदकनिःसृतस्य हारप्रतिषेधः। 337-338 - 657-658 गमनविधिः। 3.1.7 अराजादिस्थाने विहारप्रतिषेधः 3.2.5 मार्गान्तराले अनेकाहगमनीयपथि जङ्घासंतरणविधिः। विहारप्रतिषेधः। 347 339-340 - 659 | 3.2.6 उदकोत्तीर्णस्य 3.1.8 नावारोहणप्रतिषेधः, गमनविधिः। कारणजाते तदारोहणविधिः, 3.2.7 अन्तराले गच्छतः प्राति 343 62 F 348 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 9 // 3.3 क्रम: विषय: सूत्रम् नियुक्तिः पृष्ठः पथिकैमिस्वरूपे पृष्टे निरुत्तरत्वम्। 666 तृतीयाध्ययने तृतीयोद्देशकः (उदकादिप्रविधि:) 350-354 - 666-671 3.3.1 प्राणिसंत्रासदोषभयात्साधो र्वप्रादीनामप्रदर्शनम्, आचार्यादिभिः सह विहरणं च। 350 666-667 3.3.2 आचार्यादि सह गच्छतः साधोर्विधिः। 3.3.3 प्रातिपथिकप्रश्नेषु साधोर्निरुत्तरत्वम्। 352 669 3.3.4 पथि हिंसकप्राणिभया दीर्घाध्वनि स्तेनादि-भयचोन्मार्गगमनादिनिषेधः। 353 670 3.3.5 पथि स्तेनादिना लुण्टिते ग्रामे गृहस्थादिभ्योऽकथनम्। 354 क्रमः विषयः सूत्रम् नियुक्तिः पृष्ठः 4 चतुर्थमध्ययनं। भाषाजाताख्यम् 355-363 316-317672-685 4.1 चतुर्थाध्ययने प्रथमोद्देशक: (षोडशविधि वचनविभाग:) ___ 355-358 316-317672-679 4.1.1 भाषाजातशब्दयोर्निक्षेपाः। - 672 4.1.2 उद्देशकद्वयार्थाधिकारः 1 एकवचनादिषोडशविधवचनविभाग: 2 क्रोधाद्युत्पत्तिर्यथा न भवति तथा भाषणविधिः। - 317673 4.1.3 क्रोधादिवाग्निषेधः. षोडशधा वचनं भाषाचतुष्कं च। 355 67 3-674 4.1.4 शब्दस्य कृतकत्वाविष्करणम्। 356 676-677 4.1.5 पुरुषादीन् प्रति साधोर्भाषणविधिः। 357 678 668 // 9 // Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ आचा श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 10 // विषयानुक्रमः क्रमः विषयः सूत्रम् नियुक्तिः पृष्ठः | क्रमः विषयः सूत्रम् नियुक्तिः पृष्ठः 4.1.6 साधो: 'नभोदेव इति वा' / 5.1.1 वस्त्रेषणोद्देशद्वयार्थाधिकारः इत्यादिभाषानिषेधः। 358 - 679 1 वस्त्रग्रहणविधिः |4.2 चतुर्थाध्ययने द्वितीयोद्देशक: 2 वस्त्रधारणविधिः (भाषणविधिः) 359-363 - 679-685 पात्रनिक्षेपः, गुणधारिसा४.२.१ गण्डीकुष्ठ्यादिभाषा धोरेव भावपात्रत्वं च। 318 निषेधः। 359 679-6805.1.2 वस्त्रग्रहणधारणविधिः। 364 686-687 4.2.2 अशनादिगतसावद्यभाषा 5.1.3 वस्त्रार्थं दूरगमननिषेधः। 365 688 निषेधः। 360 5.1.4 आधाकर्मिकप्रकारः। 366 687-688 4.2.3 मनुष्यादीन् प्रति पुष्टा |5.1.5 साधुनिमित्तक्रीतधौतापुष्टादिभाषानिषेधः। 681-683 दिकवस्त्रनिषेधः। 367 4.2.4 शब्दादिविषयो भाषा | 5.1.6 बहुमूल्यवस्त्रग्रहणनिषेधः / 368 भाषणविधिः। 362 684 5.1.7 वस्त्रप्रतिमाचतुष्कं४.२.५ क्रोधादित्यागेन वस्त्रग्रहणविधिश्च। 369 9-691 निष्ठादिभाषित्वम्। 363 5.1.8 साण्डादिकनिषेधः, अभिपञ्चममध्ययन नववस्त्रनिषेधः, मलापनयवस्त्रैषणाख्यम् 364-374 318 686-697 | नार्थं निषिद्धं तद्दानं च। 370 5.1 पञ्चमाध्ययने प्रथमोद्देशकः |5.1.9 धौतस्य प्रतापनविधिः। 371 (वस्त्रग्रहणविधिः) 364-371 318 686-694 5.2 पञ्चमाध्ययने द्वितीयोद्देशकः भास Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 11 // आचाराडसूत्रस्य विषयानुक्रमः 703 क्रम: विषयः सूत्रम् नियुक्तिः पृष्ठः | क्रम: विषयः सूत्रम् नियुक्तिः पृष्ठः (वस्त्रधारणविधिः) 372-374 - 694-697 | अवग्रहप्रतिमाख्यम् 378-385 319-322703-711 5.2.1 वस्त्रधारणविधिः। 372 - 694-695 / 7.1 सप्तमाऽध्ययने प्रथमोद्देशक: 5.2.2 प्रातिहारिकोपहतवस्त्र (अवग्रहप्रकारादिः) 378-381 319-322703-707 विधिः। 373 | 7.1.1 अवग्रहप्रतिमाया 5.2.3 वर्णान्तराद्यकरणं | द्रव्यादिनिक्षेपचतुष्टयम्। - 319 703 स्तेनादिप्रसङ्गे गोपनं च। 374 | 7.1.2 द्रव्याद्यवग्रहप्रतिपादनम्। - 320 षष्ठमध्ययनं 7.1.3 भावावग्रहः। 321 704 पात्रैषणाख्यम् 375-377 698-702 / 7.1.4 ग्रहणावग्रहः। 322 704 6.1 षष्ठाऽध्ययने प्रथमोद्देशकः 7.1.5 अदत्तादाननिषेधः, छत्रा(पात्रग्रहणधारणविधिः) 375 698-700 दीनामनुज्ञाप्य ग्रहणं च। 378 704 6.1.1 पात्रग्रहणधारणविधिः। 375 698-700 7.1.6 अवग्रहयाचनविधिः, तत्रागतप्राघूर्णकसाधु६.२ षष्ठाऽध्ययने द्वितीयोद्देशक: विधिश्च। 379 (पात्रप्रत्युपेक्षणादिः) 376-377 701-702 7.1.7 परप्रत्ययिकपीठादिना 6.2.1 पात्रप्रत्युपेक्षणानन्तरं प्रातिहारिकसूच्यादिना पिण्डग्रहणम्। 376 परनिमन्त्रणं-दानविधिश्च / 380 6.2.2 पात्रेषु पानक्रगहणविधिः / 377 701-702|7.1.8 सपृथिवीकादौ स्थूणादौ 7 सप्तममध्ययन कुलिकादौ स्कन्धादौ 701 / Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 12 // - 72 9 क्रमः विषयः सूत्रम् नियुक्तिः पृष्ठः | क्रमः विषयः सूत्रम् नियुक्तिः पृष्ठः सस्त्रीकादौ गृहमध्यमार्गे निक्षेपषट्कं च। - 323712 परस्पराक्रोशादिमति गृहेऽ 8.2 अनण्डादिके स्थानं वग्रहग्रहणनिषेधः। 381 707 चतुर्धा प्रतिमा। 386 2-713 7.2 सप्तमाऽध्ययने द्वितीयोद्देशक: नवममध्ययन (अवग्रहशेषविधिः) 382-385 708-713 निषीधिकासप्पैककाख्यम् - 715-716 7.2.1 यथालन्दिकावग्रहे श्रमणा अनण्डादिके स्वाध्याये देश्छत्रादेरपरावर्त्तनम्। 382 708 आलिङ्गनादिनिषेधः। 387 7.2.2 ईक्ष्वाम्रलशुनवनेषु 10 दशममध्ययन स्थानविधिः। 383 708-709 उच्चारप्रश्रवण७.२.३ अवग्रहभेदसप्तकम्। 384 710 सप्तककाख्यम् 388-390 324-325717-721 7.2.4 देवेन्द्राद्यवग्रहाः। 385 10.1 उच्चारप्रश्रवणशुद्धिः तत्करणविधिश्च। // द्वितीया चूला॥ - 324-325 717 10.2 याचितपात्रेऽनाण्डादिके सप्तसप्ततिकाख्या 386-390 323-329712-734 उच्चारादिकरणम्। 388 - 717-718 अष्टममध्ययनं 10.3 सबीजादिके सरन्धनादिके स्थानसप्तककाख्यम् 386 323 712-714 आरामाट्टालकत्रिकाङ्गारस्थानसप्ततिकायामूर्द्धस्थानेन दाहनद्यायतनमृत्खनिडागाशनवादिषूप्रकृतं-निशीथ चारादिनिषेधः। 389 - 719-720 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 13 // नुक्रमः 326 क्रमः विषयः सूत्रम् नियुक्तिः पृष्ठः | क्रम: विषयः सूत्रम् नियुक्तिः पृष्ठः 10.4 उच्चारप्रश्रवणविधिः। 390 - 721 / सप्तैककाख्यम् 395-396 328 728-732 |11 एकादशाध्ययन | 13.1 परकृतक्रियायाः(शुश्रूषायाः) शब्दसप्तककाख्यम् 391-393 326 722-725 | त्रिविधेन निषेधः। 395 328 728-730 11.1 शब्दस्य द्रव्यभावनिक्षेपौ। - |13.2 साधोर्वाग्बलादिभिः 11.2 भिक्षोर्विततादिशब्द परकृतचिकित्सानिषेधः / 396 श्रवणार्थं गमननिषेधः। 391 722 |14 चतुर्दशाध्ययनं 11.3 वप्रादिस्थानवर्णक अन्योऽन्यक्रिया ३२८(शेषम्)श्रव्यगेयादिशब्दश्रवण सप्तककाख्यम् 397 329 733-734 प्रतिज्ञया तत्र गमननिषेधः / 392 723 14.1 अन्यशब्दस्य निक्षेपषट्कम् / - ३२८(शेषम्) 73 11.4 कथानकतQर्णनस्थानादि 14.2 गच्छनिर्गतानामन्यक्रियाया श्रवणार्थं गमननिषेधः। 393 724-725 अप्रयोजनम्। 12 द्वादशाध्ययन 14.3 अन्योऽन्यक्रियानिषेधः। 397 रूपसप्तैककाख्यम् 394 327 726-727 |12.1 रूपस्य द्रव्यभावनिक्षेपौ - 327 726 तृतीया चूला भावनाख्या॥ 12.2 ग्रथितवेष्टिमादि रूपं पञ्चदशाध्ययनं 398-402 तदर्शनार्थं गमननिषेधः। 394 भावनाख्यम् सू० गा०११२-१३५३३०-३४४७३५-७५४ 12.3 परशब्दस्य निक्षेपषट्कम् / - 727 |15.1 भावनायां द्रव्यभावभावनयो१३ त्रयोदशाध्ययनं परक्रिया निक्षेपो, भावे द्विविधत्वम्। - 330 735 66 WW WW // 13 // Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15.2 श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 14 // श्रीआचाराडसूत्रस्य विषयानुक्रमः क्रमः विषयः सूत्रम् नियुक्तिः पृष्ठः क्रमः विषयः सूत्रम् नियुक्तिः पृष्ठः अप्रशस्तभावना 16 षोडशाध्ययनं सू०गा० प्रशस्तभावना दर्शनभावना। - 331-333 735-736 | विमुक्त्याख्यम् 136-147 345-356755-761 जन्मभूम्यादिगतजिनचैत्येष्वभि 16.1 अनित्य-पर्वत-रूप्य-भुजगमनादि कुर्वतो दर्शनशुद्धिः गत्वक्-समुद्राधिकाराः प्रावचनिकाचार्यादेः प्रशंसागुण साधुसिद्धयोर्देशसर्वविमाहात्म्यादि कुर्वतो दर्शनशुद्धिः।- 334-337736-737 मुक्तत्वम्। - 345-346 755 ज्ञानभावना चारित्रभावना 16.2 अनित्यावासः। 136-137 755-756 तपोभावना। - 338-344737-739 16.3 पर्वतदृष्टान्तः। 138-142 756-758 सहित-मध्यमवाचनया 16.4 रूप्यदृष्टान्तः। 143-144 758-759 वीरचरित्र च्यवनाद् यौवनं यावत् 16.5 भुजगत्वग्दृष्टान्तः। 145-147 श्रीवीरवर्णनं श्रीवीरतत्पितृमातृपितृव्य 16.6 चतुर्थचूलोपसंहारः भ्रातृभगिनीभार्यादुहितृनप्वभिधानानि पञ्चमचूलाप्रतिज्ञा श्रीवीरमातापित्रोरन्त्याराधना नवाध्ययनोद्देशसङ्घया द्वितीय - देवगतिश्च। 398-401 - 740-743 -श्रुतस्कन्धाध्ययनोद्देशसङ्घया।- 347-349 761 दीक्षोपसर्गकेवलस- 402 16.7 महच्छब्दनिक्षेपः। भावनाकमहाव्रतदेशना / सू० गा० 112-135- 743-753 परिज्ञाशब्दनिक्षेपाः। - 350-356 761 ॥चतुर्थी चूलिका विमुक्त्याख्या।। ॥इति श्रीआचाराङ्गसूत्रस्य द्वितीयश्रुतस्कन्धस्यानुक्रमः / / 15.5 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 548 // श्रुतस्कन्धः 2 चूलिका-१ प्रथममध्ययन पिण्डैषणा, प्रथमोद्देशकः मङ्गलम् / / अहम् / / // श्रीमद्विजयरामचन्द्रसूरीश्वरस्मृति-ग्रन्थमाला-आगमाङ्कः-१-ग्रन्थाङ्कः-१/२ // ॥प्रथमतीर्थपति-श्रीआदिनाथस्वामिने नमः ॥एँ नमः // चरमतीर्थपति-श्रीमहावीरस्वामिने नमः॥ ॥पञ्चमगणधर-श्रीमत्सुधर्मस्वामिने नमः / / // तपागच्छीय पूज्याचार्यदेव-श्रीमद्विजयदान-प्रेम-रामचन्द्रसूरीश्वरेभ्यो नमः॥ श्रीमत्सुधर्मस्वामिगणभृत्प्ररूपितं श्रीश्रुतकेवलिभद्रबाहुस्वामिसन्हब्धनियुक्तियुतं श्रीशीलाङ्काचार्यविहितविवरणसमन्वितं श्रीआचाराङ्गसूत्रम्। द्वितीयः श्रुतस्कन्धः // अथ पिण्डैषणाख्यं प्रथममध्ययनम् // जयत्यनादिपर्यन्तमनेकगुणरत्नभृत् / न्यत्कृताशेषतीर्थेशं तीर्थं तीर्थाधिपैर्नुहम् // 1 // नमः श्रीवर्द्धमानाय, सदाचारविधायिने / प्रणताशेषगीर्वाणचूडारत्नार्चितां ह्रये // 2 // 0 तविशेष (प्र०)। 0 नतम् (प्र०)10 वीरनाथाय (प्र०)। 0 नये (प्र०) / // 548 // Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 549 / / आचारमेरोर्गदितस्य लेशतः, प्रवच्मि तच्छेषिकचूलिकागतम् / आरिप्सितेऽर्थे गुणवान् कृती सदा, जायेत निःशेष श्रुतस्कन्ध:२ मशेषितक्रियः // 3 // चूलिका-१ प्रथममध्ययनं उक्तो नवब्रह्मचर्याध्ययनात्मक आचारश्रुतस्कन्धः, साम्प्रतं द्वितीयोऽग्रश्रुतस्कन्धः समारभ्यते, अस्य चायमभिसम्बन्धःउक्तं प्रागाचारपरिमाणं प्रतिपादयता, तद्यथा नवबंभचेरमइओ अट्ठारसपयसहस्सिओ वेओ। हवइ य सपंचचूलो बहुबहुअयरो प्रथमोद्देशकः पयग्गेणं // 1 // तत्राद्ये श्रुतस्कन्धे नवब्रह्मचर्याध्ययनानि प्रतिपादितानि, तेषु च न समस्तोऽपि विवक्षितोऽर्थोऽभिहितः नियुक्ति: 285 द्रव्याग्रनिक्षेपाः अभिहितोऽपि सोपतोऽतोऽनभिहितार्थाभिधानाय सङ्केपोक्तस्य च प्रपञ्चाय तदग्रभूताश्चतस्रश्चूडा उक्तानुक्तार्थसङ्गाहिकाः प्रतिपाद्यन्ते, तदात्मकश्च द्वितीयोऽग्रश्रुतस्कन्धः, इत्यनेन सम्बन्धेनायातस्यास्य व्याख्या प्रतन्यते, तत्र नामस्थापने अनाहत्य द्रव्याग्रनिक्षेपार्थं नियुक्तिकृदाह- .. नि०-दव्वोगाहण आएस काल कम गणणसंचए भावें / अग्गंभावे उपहाणबहुय उवगार ओतिविहं॥२८५॥ तत्र द्रव्याग्रं द्विधा- आगमतो नोआगमत इत्यादि भणित्वा व्यतिरिक्तं त्रिधा-सचित्ताचित्तमिश्रद्रव्यस्य वृक्षकुन्तादेर्यदग्रमिति, अवगाहनाग्रं यद्यस्य द्रव्यस्याधस्तादवगाढं तदवगाहनाग्रम्, तद्यथा- मनुष्यक्षेत्रे मन्दरवर्जानां पर्वतानामुच्छ्रयचतुर्भागो भूमाववगाढ इति मन्दराणां तु योजनसहस्रमिति, आदेशाग्रं आदिश्यत इत्यादेश:- व्यापारनियोजना, अग्रशब्दोऽत्र परि-2 माणवाची, ततश्च यत्र परिमितानामादेशो दीयते तदादेशाग्रम्, तद्यथा-त्रिभिः पुरुषैः कर्म कारयति तान् वा भोजयतीति, कालाग्रं- अधिकमासकः यदिवाऽग्रशब्दः परिमाणवाचकस्तत्रातीतकालोऽनादिरनागतोऽनन्तः सर्वाद्धा वा, क्रमाग्रं तु नवब्रह्मचर्यमयोऽष्टादशपदसहस्रको वेदः / भवति च सपञ्चचूलो बहुबहुतरः पदाग्रेण // 1 // Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराई नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 550 // क्रमेणपरिपाट्याऽग्रं क्रमाग्रम्, एतद् द्रव्यादि चतुर्विधम्, तत्र द्रव्याग्रमेकाणुकाद् व्यणुकं व्यणुकाद् त्र्यणुकमित्येवमादि। श्रुतस्कन्धः२ क्षेत्राग्रं- एकप्रदेशावगाढाद् द्विप्रदेशावगाढम्, द्विप्रदेशावगाढात्त्रिप्रदेशावगाढमित्यादि / कालाग्रमेकसमयस्थितिकाद् चूलिका-१ प्रथममध्ययनं द्विसमयस्थितिकं द्विसमयस्थितिकात्त्रिसमयस्थितिकमित्यादि, भावाग्रमेकगुणकृष्णाद् द्विगुणकृष्णं द्विगुणकृष्णात्रिगुण पिण्डैषणा, कृष्णमित्यादि, गणनाग्रं तु सङ्ख्याधर्मस्थानात्स्थानम्, दशगुणमित्यर्थः, तद्यथा- एको दश शतं सहस्रमित्यादि, सञ्चयाग्रं तु. प्रथमोद्देशक: सञ्चितस्य द्रव्यस्य यदुपरि तत्सञ्चयाग्रम्, यथा ताम्रोपस्करस्य सञ्चितस्योपरि शङ्कः, भावागंतु त्रिविधं- प्रधानाग्रं 1 प्रभूतानं नियुक्ति: 286 द्रव्याग्रनिक्षेपाः 2 उपकाराग्रं 3 च, तत्र प्रधानाग्रं सचित्तादि त्रिधा, सचित्तमपि द्विपदादिभेदात्रिधैव, तत्र द्विपदेषु तीर्थकरश्चतुष्पदेषु सिंहः अपदेषु कल्पवृक्षः अचित्तं वैडूर्यादि मिश्रं तीर्थकर एवालङ्कत इति, प्रभूताग्रं त्वापेक्षिकम, तद्यथा जीवा पोग्गल समया दव पएसा य पज्जवा चेव। थोवाऽणताणता विसेसमहिया दुवे णता॥१॥अत्र च यथोत्तरमग्रम्, पर्यायाग्रं तु सर्वाग्रमिति, उपकाराग्रं तु यत्पूर्वोक्तस्य विस्तरतोऽनुक्तस्य च प्रतिपादनादुपकारे वर्त्तते तद् यथा दशवैकालिकस्य द्वे चूडे, अयमेव वा श्रुतस्कन्ध आचारस्येत्यतोऽत्रोपकाराग्रेणाधिकार इति // 285 // आह च नियुक्तिकारः नि०- उवयारेण उपगयं आयारस्सेव उवरिमाइंतु।रुक्खस्स य पव्वयस्स य जह अग्गाई तहेयाई॥ 286 // उपकाराग्रेणात्र प्रकृतं-अधिकार: यस्मादेतान्याचारस्यैवोपरि वर्तन्ते, तदुक्तविशेषवादितया तत्संबद्धानि, यथा वृक्षपर्वतादेरग्राणीति / शेषाणि त्वग्राणि शिष्यमतिव्युत्पत्त्यर्थमस्य चोपकाराग्रस्य सुखप्रतिपत्त्यर्थमिति, तदुक्तं उच्चारिअस्स सरिसं जल __0 जीवा: पुद्गला: समयाः (त्रैकालिकाः) द्रव्याणि प्रदेशाश्च पर्यवाश्चैव / स्तोकाः अनन्तगुणा अनन्तगुणा विशेषाधिकाः द्वयेऽनन्ता (अनन्तगुणाः अनन्तगुणाः) ॥१॥गाथायां पज्जवा इत्यनेनोपात्तम् / ॐ उच्चारितस्य सदृशं. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 551 // केणइ तं परूवए विहिणा / जेणऽहिगारो तंमि उ परूविए होइ सुहगेझ॥१॥ तत्रेदमिदानी वाच्यं-केनैतानि निर्मूढानि? किमर्थं? श्रुतस्कन्धः 2 कुतो वेति?, अत आह चूलिका-१ प्रथममध्ययनं नि०-थेरेहिऽणुग्गहट्ठा सीसहिअंहोउ पागडत्थं च / आयाराओ अत्थो आयारग्गेसु पविभत्तो॥ 287 // पिण्डैषणा, 8 स्थविरैः श्रुतवृद्धश्चतुर्दशपूर्वविद्भिर्निर्मूढानीति, किमर्थं?, शिष्यहितं भवत्वितिकृत्वाऽनुग्रहार्थम्, तथाऽप्रकटोऽर्थः प्रकटो प्रथमोद्देशक: नियुक्तिः यथा स्यादित्येवमर्थं च, कुतो नि!ढानि?, आचारात्सकाशात्समस्तोऽप्यर्थ आचाराग्रेषु विस्तरेण प्रविभक्त इति // 286 // 287-291 साम्प्रतं यद्यस्मानियूढं तद्विभागेनाचष्ट इति द्रव्याग्रनिक्षेपाः नि०-बिइअस्स य पंचमए अट्ठमगस्स बिइयंमि उद्देसे / भणिओ पिंडो सिज्जा वत्थं पाउग्गहो चेव // 288 // नि०-पंचमगस्स चउत्थे इरिया वण्णिजई समासेणं / छट्ठस्स य पंचमए भासजायं वियाणाहि // 289 // नि०-सत्तिक्क गाणि सत्तवि निजूढाई महापरिनाओ। सत्थपरिन्ना भावण निजूढा उधुय विमुत्ती॥२९॥ नि०- आयारपकप्पो पुण पच्चक्खाणस्स तइयवत्थूओ।आयारनामधिज्जा वीसइमा पाहुडच्छेया॥२९१॥ ब्रह्मचर्याध्ययनानां द्वितीयमध्ययनं लोकविजयाख्यम्, तत्र पञ्चमोद्देशक इदं सूत्रं सव्वामगंध परिन्नाय निरामगंधो परिवए। तत्रामग्रहणेन हननाद्यास्तिस्रः कोट्यो गृहीता गन्धोपादानादपरास्तिस्रः, एताः षडप्यविशोधिकोट्यो गृहीताः, ताश्चेमा:स्वतो हन्ति घातयतिघ्नन्तमन्यमनुजानीते, तथा पचति पाचयति पचन्त (मन्य) मनुजानीत इति, तथा तत्रैव सूत्रं अदिस्समाणो कयविक्कएहिं ति, अनेनापि तिम्रो-विशोधिकोट्यो गृहीताः, ताश्चेमा:-क्रीणाति क्रापयति क्रीणन्तमन्यमनुजानीते, तथाऽ यत्केनचित् तत् प्ररूप्यते विधिना / येनाधिकारस्तस्मिंस्तु प्ररूपिते भवति सुखग्राह्यम् / / 1 // // 551 // Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 552 // द्रव्याग्रनिक्षेपाः ष्टमस्य- विमोहाध्ययनस्य द्वितीयोद्देशक इदं सूत्रं भिक्खू परक्कमेज्जा चिटेज वा निसीएज्ज वा तुयट्टिज वा सुसाणंसि वे त्यादि सपत्यादिश्रुतस्कन्धः२ यावद् बहिया विहरिज्जा तं भिक्खुंगाहावती उवसंकमित्तु वएज्जा अहमाउसंतो समणा! तुब्भट्ठाए असणं वा पाणं वा खाइमं वा साइमं / प्रथममध्ययनं वा पाणाइं भूयाइं जीवाई सत्ताई समारंभ समुद्दिस्स कीयं पामिच्च मित्यादि, एतानि सर्वाण्यपि सूत्राण्याश्रित्यैकादश पिण्डैषणा पिण्डैषणा, निर्मूढाः, तथा तस्मिन्नेव द्वितीयाध्ययने पञ्चमोद्देशके सूत्रं से वत्थं परिग्गहं कंबलं पायपुंछणं उग्गहं च कडासण मिति, तत्र प्रथमोद्देशकः नियुक्तिः वस्त्रकम्बलपादपुञ्छनग्रहणाद् वस्त्रैषणा निर्मूढा, पतद्गृहपदात् पात्रैषणा नियूढा, अवग्रह इत्येतस्मादवग्रहप्रतिमा निर्मूढा, 292 कटासनमित्येतस्माच्छय्येति, तथा पञ्चमाध्ययनावन्त्याख्यस्य चतुर्थोद्देशके सूत्रं गामाणुगामं दूइज्जमाणस्स दुज्जायं दुप्परिक्कत इत्यादिनेर्या सङ्केपेण व्यावर्णितेत्यत एव ईर्याध्ययनं निर्मूढम्, तथा षष्ठाध्ययनस्य धूताख्यस्य पञ्चमोद्देशके सूत्रं आइक्खइ विहया किट्टइ धम्मकामी त्येतस्माद्भाषाजाताध्ययनमाकृष्टमित्येवं विजानीयास्त्वमिति। तथा महापरिज्ञाध्ययने सप्तोद्देशकास्तेभ्यः प्रत्येक सप्तापि सप्तैकका निर्मूढाः, तथा शस्त्रपरिज्ञाध्ययनाद्भावना निर्मूढा, तथा धूताध्ययनस्य द्वितीयचतुर्थोद्देशकाभ्यां विमुक्त्यध्ययन नियूँढमिति, तथा आचारप्रकल्पः निशीथः, स च प्रत्याख्यानपूर्वस्य यत्तृतीयं वस्तु तस्यापि यदाचाराख्यं विंशतितमं प्राभृतं ततो नियूंढ इति // 290-291 // ब्रह्मचर्याध्ययनेभ्य आचाराग्राणि निर्मूढान्यतो नि!हनाधिकारादेव तान्यपि शस्त्रपरिज्ञाध्ययनान्निर्मूढानीति दर्शयति नि०- अव्वोगडो उ भणिओ सत्थपरिन्नाए दंडनिक्खेवो। सो पुण विभज्जमाणो तहा तहा होइ नायव्वो॥२९२।। अव्याकृतः अव्यक्तोऽपरिस्फुट इतियावत् भणितः प्रतिपादितः, कोऽसौ?- दण्डनिक्षेप: दण्ड:-प्राणिपीडालक्षणस्तस्य निक्षेप:- परित्याग: संयम इत्यर्थः, सच शस्त्रपरिज्ञायामव्यक्तोऽभिहितोयतस्तेन पुनः विभज्यमानः अष्टस्वप्यध्ययनेष्वसावेव // 552 // Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 553 // तथा तथा-अनेकप्रकारो ज्ञातव्यो भवतीति // 292 // कथं पुनरयं संयमः सङ्केपाभिहितो विस्तार्यते? इत्याह श्रुतस्कन्धः 2 नि०- एगविहो पुण सो संजमुत्ति अज्झत्थ बाहिरो य दुहा / मणवयणकाय तिविहो चउव्विहो चाउजामो उ॥२९३॥ चूलिका-१ प्रथममध्ययनं नि०- पंच य महव्वयाई तु पंचहा राइभोअणे छट्ठा।सीलंगसहस्साणि य आयारस्सप्पवीभागा॥२९४॥ पिण्डैषणा, अविरतिनिवृत्तिलक्षण एकविधः संयमः, स एवाध्यात्मिकबाह्यभेदाद् द्विधा भवति, पुनर्मनोवाक्काययोगभेदात्रिविधः, स एव प्रथमोद्देशकः चतुर्यामभेदाच्चतुर्धा, पुनः पञ्चमहाव्रतभेदात्पञ्चधा, रात्रीभोजनविरतिपरिग्रहाच्च षोढा, इत्यादिकया प्रक्रियया भिद्यमानो नियुक्तिः 293-297 यावदष्टादशशीलाङ्गसहस्रपरिमाणो भवतीति // 293-294 // किं पुनरसौ संयमस्तत्र तत्र प्रवचने पञ्चमहाव्रतरूपतया भिद्यते? द्रव्याग्रनिक्षेपाः इत्याह नि०- आइक्खिउं विभइउं विन्नाउं चेव सुहतर होइ। एएण कारणेणं महव्वया पंच पन्नत्ता // 295 // संयम: पञ्चमहाव्रतरूपतया व्यवस्थापितःसन्नाख्यातुं विभक्तुं विज्ञातुं च सुखेनैव भवतीत्यत: कारणात्पञ्चमहाव्रतानि प्रज्ञाप्यन्ते / // 295 // एतानि च पञ्च महाव्रतानि अस्खलितानि फलवन्ति भवन्त्यतो रक्षायनो विधेयस्तदर्थमाह नि०- तेसिंच रक्खणट्ठा य भावणा पंच पंच इक्विक्के / ता सत्थपरिन्नाए एसो अभिंतरो होई // 296 // तेषां च महाव्रतानामेकैकस्य तद्वृत्तिकल्पाः पञ्चपञ्च भावना भवन्ति, ताश्च द्वितीयाग्रश्रुतस्कन्धे प्रतिपाद्यन्तेऽतोऽयंशस्त्रपरिज्ञाध्ययनाभ्यन्तरो भवतीति // 296 // साम्प्रतं चूडानां यथास्वं परिमाणमाह नि०- जावोग्गहपडिमाओ पढमा सत्तिक्कगा बिइअचूला। भावण विमुत्ति आयारपक्कप्पा तिन्नि इअपंच // 297 / / अट्ठारसगस्स निष्फती (प्र०)। 0 एसो उ अब्भन्तरो होइ (प्र०)। // 553 // Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ | // 554 // श्रुतस्कन्ध:२ चूलिका-१ प्रथममध्ययनं पिण्डैषणा, प्रथमोद्देशकः नियुक्तिः 297 द्रव्याग्रनिक्षेपाः सूत्रम् 224 अशनादिविधिः पिण्डैषणाध्ययनादारभ्यावग्रहप्रतिमाध्ययनं यावदेतानि सप्ताध्ययनानि प्रथमा चूडा, सप्त सप्पैकका द्वितीया, भावना तृतीया, विमुक्तिश्चतुर्थी, आचारप्रकल्पो निशीथः, सा च पञ्चमी चूडेति / तत्र चूडाया निक्षेपो नामादिः षड्डिधः, नामस्थापने क्षुण्णे, द्रव्यचूडा व्यतिरिक्ता सचित्ता कुक्कुटस्य अचित्ता मुकुटस्य चूडामणिः मिश्रा मयूरस्य, क्षेत्रचूडा लोकनिष्कुटरूपा, कालचूडाऽधिमासकस्वभावा, भावचूडा त्वियमेव, क्षायोपशमिकभाववर्त्तित्वात् / इयं च सप्ताध्ययनात्मिका, तत्राद्यमध्ययन पिण्डैषणा, तस्य चत्वार्यनुयोगद्वाराणि भवन्ति, यावन्नामनिष्पन्ने निक्षेपे पिण्डैषणाऽध्ययनम्, तस्य निक्षेपद्वारेण सर्वा पिण्डनियुक्तिरत्र भणनीयेति // 297 // साम्प्रतं सूत्रानुगमेऽस्खलितादिगुणोपेतं सूत्रमुच्चारणीयम्, तच्चेदं से भिक्खूवा भिक्खुणी वा गाहावइकुलं पिंडवायपडियाए अणुपविढे समाणे से जंपुण जाणिज्जा-असणं वा पाणं वा खाइम वा साइमं वा पाणेहिं वा पणगेहिं वा बीएहिं वा हरिएहिं वा संसत्तं उम्मिस्सं सीओदएण वा ओसित्तं रयसा वा परिघासियं वा तहप्पगारं असणं वा पाणं वा खाइमं वा साइमं वा परहत्थंसि वा परपायंसि वा अफासुयं अणेसणिज्जंति मन्नमाणे लाभेऽविसंते नो पडिग्गाहिज्जा ॥सेय आहच्च पडिग्गहे सियासेतं आयाय एगंतमवक्कमिज्जा, एगंतमवक्कमित्ता अहे आरामंसि वा अहे उवस्सयंसिवा अप्पंडे अप्पपाणे अप्पबीए अप्पहरिए अप्पोसे अप्पुदए अप्पुत्तिंगपणगदगमट्टियमक्कडासंताणए विगिंचिय 2 उम्मीसं विसोहिय 2 तओ संजयामेव अँजिज्ज वा पीइज्ज वा, जंच नो संचाइजा भुत्तए वा पायए वासे तमायाय एगंतमवक्कमिज्जा, अहे झामथंडिलंसिवा अट्ठिरासिंसि वा किट्टरासिंसि वा तुसरासिंसि वा गोमयरासिंसि वा अन्नयरंसि वा तहप्पगारंसि थंडिलंसि पडिलेहिय पडिलेहिय पमजियपमज्जिय तओ संजयामेव परिट्ठविज्जा ॥सूत्रम् 224 // (r) कुर्कुटस्य (मु०)। (c) ऽधिकमास० (मु०)10 परिवासियं प्र. एवं वृत्तावपि (प्र०)। // 554 // Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 555 // श्रुतस्कन्धः 2 चूलिका-१ प्रथममध्ययनं पिण्डैषणा, प्रथमोद्देशक: सूत्रम् 224 अशनादिविधिः से इति मागधदेशीवचनः प्रथमान्तो निर्देशे वर्त्तते, यः कश्चिद्भिक्षणशीलो भावभिक्षुर्मूलोत्तरगुणधारी विविधाभिग्रहरतः भिक्षुणी वा साध्वी, स भावभिक्षुर्वेदनादिभिः कारणैराहारग्रहणं करोति, तानि चामूनि वेअण 1 वेआवच्चे 2 इरियट्ठाए य 3 संजमट्ठाए 4 / तह पाणवत्तियाए 5 छ8 पुण धम्मचिंताए 6 // 1 // इत्यादि, अमीषां मध्येऽन्यतमेनापि कारणेनाहारार्थी सन् गृहपतिः- गृहस्थस्तस्य कुलं-गृहं तदनुप्रविष्टः, किमर्थ?- पिंडवायपडियाए त्ति पिण्डपातो-भिक्षालाभस्तत्प्रतिज्ञया-अहमत्र भिक्षां लप्स्य इति, स प्रविष्टः सन् यत्पुनरशनादि जानीयात्, कथमिति दर्शयति- प्राणिभिः रसजादिभिः पनकैः उल्लीजीवैः संसक्तं बीजैः गोधूमादिभिः हरितैः दूर्वाऽङ्करादिभिः उन्मिश्रं शबलीभूतम्, तथा शीतोदकेन वा अवसिक्तं आद्रीकृतं रजसा वा सचित्तेन परिघासियं ति परिगुण्डितम्, कियद्वा वक्ष्यति? तथाप्रकारं एवंजातीयमशुद्धमशनादि चतुर्विधमप्याहारं परहस्ते दातृहस्ते परपात्रे वा स्थितं अप्रासुकं सचित्तं अनेषणीयं आधाकर्मादिदोषदुष्टं इति एवं मन्यमानः स भावभिक्षुः सत्यपि लाभे न प्रतिगृह्णीयादित्युत्सर्गतः, अपवादतस्तु द्रव्यादि ज्ञात्वा प्रतिगृह्णीयादपि, तत्र द्रव्यं दुर्लभद्रव्यं क्षेत्रं साधारणद्रव्यलाभरहितं सरजस्कादिभावितं वा कालो दुर्भिक्षादिः भावो ग्लानतादिः, इत्यादिभिः कारणैरुपस्थितैरल्पबहुत्वं पर्यालोच्य गीतार्थो गृह्णीयादिति ॥अथ कथञ्चिदनाभोगात्संसक्तमागामिसत्त्वान्मिभंवा गृहीतं तत्र विधिमाह-से य आह.चे त्यादि सच भावभिक्षुः / आहच्चे ति सहसा संसक्तादिकमाहारजातं कदाचिदनाभोगात्प्रतिगृह्णीयात्, सचानाभोगो दातृप्रतिगृहीतृपदद्वयाच्चतुर्धा योजनीय इति, तं एवंभूतमशुद्धमाहारमादायैकान्तं अपक्रामेत् गच्छेत्, तं अपक्रम्य, गत्वेति / यत्र सागारिकाणामनालोकमसम्पातं च भवति तदेकान्तमनेकधेति दर्शयति- अथारामे वा अथोपाश्रये वा अथशब्दोऽनापातविशिष्टप्रदेशोपसङ्ग्रहार्थः, वाशब्दो 0वचनतः (मु०)। 0 वेदना वैयावृत्त्यं ईर्यार्थं संयमार्थं च / तथा प्राणप्रत्ययाय षष्ठं पुनर्धर्मचिन्तायै // 1 // // 555 / / Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 556 // विकल्पार्थः शून्यगृहाद्युपसङ्ग्रहार्थो वा, तद्विशिनष्टि- अल्पाण्डे अल्पशब्दोऽभाववचनः, अपगताण्ड इत्यर्थः, एवमल्प | श्रुतस्कन्धः२ बीजेऽल्पहरिते अल्पावश्याये अवश्याय उदकसूक्ष्मतुषारः, अल्पोदके, तथा, अल्पोत्तिङ्गपनकदगमृत्तिकामर्कटसन्तानकेतत्रोत्तिङ्ग- चूलिका-१ प्रथममध्ययनं स्तृणाग्रउदकबिन्दुः, (भुजितेत्युत्तरक्रियया सम्बन्ध:) पनक:- उल्लीविशेषः, उदकप्रधाना मृत्तिका उदकमृत्तिकेति, मर्कट: | पिण्डैषणा, सूक्ष्मजीवविशेषस्तेषां सन्तानः, यदिवा मर्कटकसन्तान:- कोलियकः, तदेवमण्डादिदोषरहिते आरामादिके स्थण्डिले गत्वा प्रथमोद्देशक: प्राग्गृहीताहारस्य यत्संसक्तं तद् विविच्य विविच्य त्यक्त्वा त्यक्त्वा, क्रियाऽभ्यावृत्त्याऽशुद्धस्य परित्यागनिःशेषतामाह, उन्मिश्रं / सूत्रम् 224 | अशनादिविधिः वा आगामुकसत्त्वसंवलितं सक्तुकादि ततः प्राणिनः विशोध्य विशोध्य अपनीयापनीय ततः तदनन्तरं शेषं शुद्धं परिज्ञाय सम्यग्यत एव भुञ्जीत पिबेद्वा रागद्वेषविप्रमुक्तः सन्निति, उक्तञ्च बायालीसेसणसंकडंमि गहणमि जीव! ण हु छलिओ / इण्हिं जह न छलिज्जसि भुंजतो रागदोसेहिं ॥१॥रागेण सइंगालं दोसेण सधूमगं वियाणाहि / रागद्दोसविमुक्को भुजेज्जा निज्जरापेही // 2 // यच्चाहारादिकं पातुं भोक्तुं वा न शक्नुयात्प्राचुर्यादशुद्धपृथक्करणासम्भवाद्वा स भिक्षुः तद् आहारजातमादायैकान्तमपक्रामेत्, अपक्रम्य च तदाहारजातं परिष्ठापयेत् त्यजेदिति सम्बन्धः, यत्र च परिष्ठापयेत्तदर्शयति अहे झाम थंडिलंसि वेत्ति अथ आनन्तर्यार्थे | वाशब्द उत्तरापेक्षया विकल्पार्थः झामे ति दग्धं तस्मिन् वा स्थण्डिलेऽस्थिराशौ वा किट्टो- लोहादिमलस्तद्राशौ वा तुषराशौ वा गोमयराशौ वा, कियद्वा वक्ष्यते इत्युपसंहरति- अन्यतरराशौ वा तथाप्रकारे पूर्वसदृशे प्रासुके स्थण्डिले गत्वा तत् प्रत्युपेक्ष्य / प्रत्युपेक्ष्य अक्ष्णा प्रमृज्य 2 रजोहरणादिना, अत्रापि द्विवचनमादरख्यापनार्थमिति, प्रत्युपेक्षणप्रमार्जनपदाभ्यां सप्त भङ्गका Oद्वाचत्वारिंशदेषणासंकटे गहने जीव! नैव छलितः / इदानीं यथा न छल्यसे भुञ्जन् रागद्वेषाभ्यां (तथा प्रवर्तस्व)॥१॥ रागेण साङ्गारं द्वेषेण सधूमकं विजानीहि। रागद्वेषविमुक्तो भुञ्जीत वा निर्जराप्रेक्षी // 2 // H Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 557 // विधिः भवन्ति, तद्यथा- अप्रत्युपेक्षितमप्रमार्जितं 1, अप्रत्युपेक्षितं प्रमार्जितं 2, प्रत्युपेक्षितमप्रमार्जितं 3, तत्राप्यप्रत्युपेक्ष्य प्रमृजन् / श्रुतस्कन्धः 2 स्थानात्स्थानसंक्रमणेन त्रसान् विराधयति, प्रत्युपेक्ष्याप्यप्रमृजन्नागन्तुकपृथ्वीकायादीन् विराधयतीति, चतुर्थभङ्गके तु चूलिका-१ प्रथममध्ययन चत्वारोऽमी, तद्यथा- दुष्प्रत्युपेक्षितंदुष्प्रमार्जितं 4, दुष्प्रत्युपेक्षितं सुप्रमार्जितं 5, सुप्रत्युपेक्षितं दुष्प्रमार्जितं 6, सुप्रत्युपेक्षित पिण्डैषणा, सुप्रमार्जितमिति 7, स्थापना। तत्रैवंभूते सप्तमभङ्गायाते स्थण्डिले संयत एव सम्यगुपयुक्त एव शुद्धाशुद्धपुञ्जभागपरिकल्पनया प्रथमोद्देशकः सूत्रम् 225 परिष्ठापयेत त्यजेदिति // 224 // साम्प्रतमौषधिविषयं विधिमाह औषधिविषयो से भिक्खू वा भिक्खूणी वा गाहावइकुलं जाव पविठू समाणे से जाओ पुण ओसहीओ जाणिज्जा कसिणओ सासियाओ अविदलकडाओ अतिरिच्छच्छिन्नाओ अवुच्छिण्णाओ तरुणियं वा छिवाडिं अणभिक्वंताभज्जियं पेहाए अफासुयं अणेसणिज्जंति मन्नमाणे लाभे संते नो पडिग्गाहिज्जा / / से भिक्खू वा० जाव पविढे समाणे से जाओ पुण ओसहीओ जाणिज्जा-अकसिणाओ असासियाओ विदलकडाओ तिरिच्छच्छिन्नाओ वुच्छिन्नाओ तरुणियं वा छिवाडिं अभिक्वंतं भज्जियं पेहाए फासुयं एसणिज्जंति मन्नमाणे लाभे संते पडिग्गाहिजा // सूत्रम् 225 // सभावभिक्षुर्गृहपतिकुलं प्रविष्टः सन्या: पुन: औषधी:शालिबीजादिकाः एवंभूता जानीयात्, तद्यथा कसिणाओ त्ति कृत्स्नाः सम्पूर्णा अनुपहताः, अत्र च द्रव्यभावाभ्यां चतुर्भङ्गिका, तत्र द्रव्यकृत्स्ना अशस्त्रोपहताः, भावकृत्स्नाः सचित्ताः, तत्र कृत्स्ना इत्यनेन चतुर्यु भङ्गकेष्वाद्यं भङ्गत्रयमुपात्तम्, सासियाओ त्ति, जीवस्य स्वां- आत्मीयामुत्पत्तिं प्रत्याश्रयो यासुताः // 557 // स्वाश्रयाः, अविनष्टयोनय इत्यर्थः, आगमे च कासाञ्चिदौषधीनामविनष्टो योनिकाल: पठ्यते, तदुक्तं एतेसि णं भंते! ®चतुर्भङ्ग० (मु०)। 9 एतेषां भदन्त! - Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 558 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ प्रथममध्ययन पिण्डैषणा, प्रथमोद्देशकः सूत्रम् 226 आहारविधिः सालीणं केवइअंकालं जोणी संचिट्ठइ? इत्याद्यालापकाः, अविदलकडाओ त्ति न द्विदलकृताः अद्विदलकृताः, अनूर्ध्वपाटिता इत्यर्थः, अतिरिच्छच्छिन्नाओ त्ति तिरश्चीनं छिन्ना:-कन्दलीकृतास्तत्प्रतिषेधादतिरश्चीनच्छिन्नाः, एताश्च द्रव्यतः कृत्स्ना भावतो भाज्या:, अव्वोछिन्नाओ त्ति व्यवच्छिन्ना-जीवरहिता न व्यवच्छिन्ना अव्यवच्छिन्नाः, भावतः कृत्स्ना इत्यर्थः, तथा तरुणियं वा छिवाडि ति, 'तरुणीं' अपरिपक्वां 'छिवाडिन्ति मुद्गादेः फलिम्, तामेव विशिनष्टि अणभिक्कंता भन्जिय न्ति, नाभिक्रान्ता जीविताद् अनभिक्रान्ता, सचेतनेत्यर्थः, अभज्जियं अभग्नां-अमर्दितामविराधितामित्यर्थः, इति प्रेक्ष्य दृष्ट्वा तदेवंभूतमाहारजातमप्रासुकमनेषणीयं वा मन्यमानो लाभे सति न प्रतिगृह्णीयात् / साम्प्रतमेतदेव सूत्रं विपर्ययेणाह- स एव भावभिक्षुर्याः पुनरौषधीरेवं जानीयात्, तद्यथा- अकृत्स्नाः असम्पूर्णा द्रव्यतो भावतश्च पूर्ववच्चर्चः, अस्वाश्रयाः विनष्टयोनयः, द्विदलकृताः ऊर्ध्वपाटिताः तिरश्चीनच्छिन्नाः कन्दलीकृतास्तथा तरुणिकां वा फलीं जीवितादपक्रान्तां भग्नां चेति, तदेवंभूतमाहारजातं प्रासुकमेषणीयं च मन्यमानो लाभे सति कारणे गृह्णीयादिति // 225 // ग्राह्याग्राह्याधिकार एवाहारविशेषमधिकृत्याह से भिक्खू वा० जाव समाणे से जं पुण जाणिज्जा-पिहुयं वा बहुरयं वा भुंजियं वा मंथु वा चाउलं वा चाउलपलंबं वा सई __ संभज्जियं अफासुयं जाव नो पडिगाहिज्जा ॥१॥से भिक्खूवा० जाव समाणे से जंपुण जाणिज्जा-पिहुयं वा जाव चाउलपलंबं वा असई भज्जियं दुक्खुत्तो वा तिक्खुत्तो वा भज्जियं फासुयं एसणिज्जं जाव पडिगाहिज्जा ॥२॥सूत्रम् 226 // स भावभिक्षुर्यावगृहपतिकुलं प्रविष्टः सन् इत्यादि पूर्ववद्यावत् पिहुयं वत्ति पृथुकं जातावेकवचनं नवस्य शालिव्रीह्यादेरग्निना ये लाजाः क्रियन्ते त इति, बहु रजः- तुषादिकं यस्मिंस्तद्बहुरजः, भुज्जिय न्ति अग्न्यर्द्धपक्वं गोधूमादेः शीर्षकमन्यद्वा - शालीनां कियन्तं कालं योनिः संतिष्ठति ? B // 558 // Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 559 // | श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ प्रथममध्ययन पिण्डैषणा, प्रथमोद्देशकः सूत्रम् 227 आहारविधिः तिलगोधूमादि, तथा तिलगोधूमादेः मन्थु चूर्णं तथा चाउला: तन्दुला: शालिव्रीह्यादेस्त एव चूर्णीकृतास्तत्कणिका वा चाउलपलम्बन्ति, तदेवंभूतं पृथुकाद्याहारजातं सकृद् एकवारं संभज्जियं ति आमर्दितं किञ्चिदग्निना किञ्चिदपरशस्त्रेणाप्रासुकमनेषणीयं मन्यमानो लाभे सति न प्रतिगृह्णीयात् // 1 // एतद्विपरीतं ग्राह्यमित्याह- पूर्ववत्, नवरं यदसकृद्-अनेकशोऽग्न्यादिना पक्वमामर्दितं वा दुष्पक्वादिदोषरहितं प्रासुकं मन्यमानो लाभे सति गृह्णीयादिति // 226 // साम्प्रतं गृहपतिकुलप्रवेशविधिमाह से भिक्खूवा भिक्खुणी वा गाहावइकुलं जाव पविसिउकामे नो अन्नउत्थिएण वा गारथिएण वा परिहारिओ वा अप्परिहारिएणं सद्धिं गाहावइकुलं पिंडवायपडियाए पविसिज्ज व निक्खमिज वा ॥१॥से भिक्खू वा० बहिया वियारभूमिं वा विहारभूमिं वा निक्खममाणे वा पविसमाणे वा नो अन्नउत्थिएण वा गारथिएण वा परिहारिओ वा अपरिहारिएण सद्धिं बहिया वियारभूमिं वा विहारभूमिं वा निक्खमिज्ज वा पविसिज्ज वा ॥२॥से भिक्खूवा० गामाणुगामं दूइज्जमाणे नो अन्नउत्थिएण वा जाव गामाणुगामं दूइज्जिज्जा ॥३॥सूत्रम् 227 // P स भिक्षुर्यावद्गृहपतिकुलं प्रवेष्टुकाम एभिर्वक्ष्यमाणैः सार्धं न प्रविशेत् प्राक् प्रविष्टो वा न निष्क्रामेदिति सम्बन्धः। यैः सहन प्रवेष्टव्यं तान् स्वनामग्राहमाह- तत्रान्यतीर्थिकाः- सरजस्कादयः गृहस्थाः पिण्डोपजीविनो धिग्जातिप्रभृतयः, तैः सह प्रविशताममी दोषाः, तद्यथा- ते पृष्ठतो वा गच्छेयुरग्रतो वा, तत्राग्रतो गच्छन्तो यदि साध्वनुवृत्त्या गच्छेयुस्ततस्तत्कृत ईर्याप्रत्ययः कर्मबन्धः प्रवचनलाघवं च, तेषां वा स्वजात्याद्युत्कर्ष इति, अथ पृष्ठतस्ततस्तत्प्रद्वेषो दातुर्वाऽभद्रकस्य, लाभं (r) तथा गोधूमा० (मु०)। // 559 // Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 560 // च दाता संविभज्य दद्यात्तेनावमौदर्यादौ दुर्भिक्षादौ प्राणवृत्तिर्न स्यादित्येवमादयो दोषाः, तथा परिहरणं-परिहारस्तेन चरति श्रुतस्कन्धः२ पारिहारिक:-पिण्डदोषपरिहरणादुद्युक्तविहारी साधुरित्यर्थः, स एवंगुणकलितः साधुः अपरिहारिकेण पार्श्वस्थावसन्नकुशील चूलिका-१ प्रथममध्ययन संसक्तयथाच्छन्दरूपेण न प्रविशेत्, तेन सह प्रविष्टानामनेषणीयभिक्षाग्रहणाग्रहणकृता दोषाः, तथाहि-अनेषणीयग्रहणे तत्प्रवृ पिण्डैषणा, तिरनुज्ञाता भवति, अग्रहणे तैः सहासङ्खडादयो दोषाः, तत एतान् दोषान् ज्ञात्वा साधुर्गृहपतिकुलं पिण्डपातप्रतिज्ञया तैः प्रथमोद्देशक: सह न प्रविशेन्नापि ततो निष्क्रामेदिति // 1 // तैः सह प्रसङ्गतोऽन्यत्रापि गमनप्रतिषेधमाह- स भिक्षुर्बहिः विचारभूमि सूत्रम् 228 आहारविधिः सज्ञाव्युत्सर्गभूमिं तथा विहारभूमिं स्वाध्यायभूमिं तैरन्यतीर्थिकादिभिः सह दोषसम्भवान्न प्रविशेदिति सम्बन्धः, तथाहिविचारभूमौ प्रासुकोदकस्वच्छास्वच्छबह्वल्पनिर्लेपनकृतोपघातसद्भावाद्, विहारभूमौ वा सिद्धान्तालापकविकत्थनभयात्सेहाद्यसहिष्णुकलहसद्भावाच्चसाधुस्तां तैः सहन प्रविशेन्नापि ततो निष्क्रामेदिति ॥२॥तथा- स भिक्षुर्गामाद्गामो ग्रामान्तरमुपलक्षणार्थत्वान्नगरादिकमपि दूइज्जमाणो तिगच्छन्नेभिरन्यतीर्थिकादिभिःसह दोषसम्भवान्न गच्छेत्, तथाहि-कायिक्यादिनिरोधे सत्यात्मविराधना, व्युत्सर्गे च प्रासुकाप्रासुकग्रहणादावुपघातसंयमविराधने भवतः, एवं भोजनेऽपि दोषसम्भवो भावनीयः सेहादिविप्रतारणादिदोषश्चेति // 227 // साम्प्रतं तद्दानप्रतिषेधार्थमाह से भिक्खूवा भिक्खूणी वा० जाव पविढे समाणे नो अन्नउत्थियस्स वा गारत्थियस्स वा परिहारिओ वा अपरिहारियस्स असणं वा पाणं वा खाइमं वा साइमं वा दिज्जा वा अणुपइज्जा वा॥सूत्रम् 228 // 8 // 560 // स भिक्षुर्यावद्गृहपतिकुलं प्रविष्टः सन्नुपलक्षणत्वादुपाश्रयस्थो वा तेभ्योऽन्यतीर्थिकादिभ्यो दोषसम्भवादशनादिकं 4 न दद्यात् स्वतो नाप्यनुप्रदापयेदपरेण गृहस्थादिनेति, तथाहि-तेभ्यो दीयमानं दृष्ट्रा लोकोऽभिमन्यते- एते ह्येवंविधानामपि दक्षि Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 561 // णार्हाः, अपि च-तदुपष्टम्भादसंयमप्रवर्त्तनादयो दोषा जायन्त इति // 228 // पिण्डाधिकार एवानेषणीयविशेषप्रतिषेध श्रुतस्कन्धः२ मधिकृत्याह चूलिका-१ प्रथममध्ययन से भिक्खू वा० जाव समाणे असणं वा 4 अस्सिंपडियाए एगं साहम्मियं समुद्दिस्स पाणाई भूयाई जीवाई सत्ताई समारब्भ पिण्डैषणा, समुद्दिस्स कीयं पामिच्चं अच्छिज्जं अणिसटुं अभिहडं आहटु चेएइ, तंतहप्पगारं असणं वा 4 पुरिसंतरकडं वा अपुरिसंतरकडं वा प्रथमोद्देशकः बहिया नीहडं वा अनीहडंवा अत्तट्ठियं वा अणत्तट्ठियं वा परिभुत्तं वा अपरिभुत्तं वा आसेवियं वा अणासेवियंवा अफासुयं जावनो सूत्रम् 229 आहारविधि: पडिग्गाहिज्जा, एवं बहवेसाहम्मिया एगंसाहम्मिणिं बहवे साहम्मिणीओसमुहिस्स चत्तारि आलावगा भाणियव्वा ॥सूत्रम् 229 // स-भिक्षुर्यावद्गृहपतिकुलं प्रविष्टः सन्नेवंभूतमाहारजातं नो प्रतिगृह्णीयादिति सम्बन्धः, अस्सिंपडियाए त्ति, न विद्यते स्वंद्रव्यमस्य सोऽयमस्वो-निर्ग्रन्थ इत्यर्थः, तत्प्रतिज्ञया कश्चिद्गृहस्थः प्रकृतिभद्रक एकं साधर्मिकं साधुसमुद्दिश्य अस्वोऽयमित्यभिसन्धाय प्राणिनो भूतानि जीवाः सत्त्वाश्च एतेषां किञ्चिद्भेदाढ़ेदस्तान् समारभ्येत्यनेन मध्यग्रहणात्संरम्भसमारम्भारम्भा गृहीताः, एतेषां च स्वरूपमिदं संकप्पो संरंभो परियावकरो भवे समारंभो / आरंभो उद्दवओ सुद्धनयाणं तु सव्वेसिं // 1 // इत्येवं समारम्भादि। समुद्दिश्य अधिकृत्याधाकर्माणि कुर्यादिति, अनेन सर्वाऽविशुद्धिकोटिर्गृहीता, तथा क्रीतं मूल्यगृहीतं पामिच्चं उच्छिन्नकं आच्छेद्यं / परस्माद्बलादाच्छिन्नं अणिसटुंति अनिसृष्टं तत्स्वामिनाऽनुत्सङ्कलितंचोल्लकादि अभ्याहृतंगृहस्थेनानीतम्, तदेवंभूतं क्रीताद्याहृत्य चेएइ त्ति ददाति, अनेनापि समस्ता विशुद्धिकोटिर्गृहीता, तद् आहारजातं चतुर्विधमपि तथाप्रकारं आधाकर्मादिदोषदुष्टं यो ददाति तस्मात्पुरुषादपरः पुरुषः पुरुषान्तरं तत्कृतं वा अपुरुषान्तरकृतं वा तेनैव दात्रा कृतम्, तथा गृहान्निर्गतमनिर्गतं वा, तथा (r) संकल्पः संरम्भः परितापकरो भवेत् समारम्भः / आरम्भ उपद्रवतः शुद्धनयानां च सर्वेषाम् / / 1 / / 7 वा तथा तेनैव (मु०)। // 561 // Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 562 // श्रुतस्कन्ध:२ चूलिका-१ प्रथममध्ययन पिण्डैषणा, प्रथमोद्देशक: सूत्रम् 230-231 आहारविधिः तेनैव दात्रा स्वीकृतमस्वीकृतं वा, तथा तेनैव दात्रा तस्माद्बहुपरिभुक्तमपरिभुक्तं वा, तथा स्तोकमास्वादितमनास्वादितं वा, तदेवमप्रासुकमनेषणीयंच मन्यमानो लाभेसति न प्रतिगृह्णीयादिति। एतच्च प्रथमचरमतीर्थकृतोरकल्पनीयः, मध्यमतीर्थकराणां चान्यस्य कृतमन्यस्य कल्पत इति / एवं बहून् साधर्मिकान् समुद्दिश्य प्राग्वचर्चः। तथा साध्वीसूत्रमप्येकत्वबहुत्वाभ्यां योजनीयमिति // 229 // पुनरपि प्रकारान्तरेणाविशुद्धिकोटिमधिकृत्याह से भिक्खूवा० जाव समाणे से जंपुण जाणिज्जा असणं वा 4 बहवेसमणा माहणा अतिहि किवणवणीमए पगणिय 2 समुद्दिस्स पाणाई वा 4 समारब्भ जाव नो पडिग्गाहिज्जा // सूत्रम् 230 // स-भावभिक्षुर्यावद्गृहपतिकुलं प्रविष्टस्तद्यत्पुनरेवंभूतमशनादि जानीयात्, तद्यथा- बहून श्रमणानुद्दिश्य, ते च पञ्चविधा:निर्ग्रन्थशाक्यतापसगैरिकाजीविका इति, ब्राह्मणान् भोजनकालोपस्थाय्यपूर्वोवाऽतिथिस्तानिति कृपणा दरिद्रास्तान् वणीमकाबन्दिप्रायास्तानपि श्रमणादीन् बहून् उद्दिशन् प्रगणय्य प्रगणय्योद्दिशति, तद्यथा-द्वित्राः श्रमणाः पञ्चषाः ब्राह्मणा इत्यादिना प्रकारेण श्रमणादीन् परिसङ्ख्यातानुद्दिश्य, तथा प्राण्यादीन्समारभ्य यदशनादि संस्कृतं तदासेवितमनासेवितं वाऽप्रासुकमनेषणीयमाधाकर्म, एवं मन्यमानो लाभे सति न प्रतिगृह्णीयादिति // 230 // विशोधिकोटिमधिकृत्याह सेभिक्खूवा भिक्खूणी वा० जाव पविढे समाणे से जंपुण जाणिज्जा-असणंवा 4 बहवेसमणा माहणा अतिहिं किवणवणीमए समुद्दिस्स जाव चेएइ तं तहप्पगारं असणं वा 4 अपुरिसंतरकडं वा अबहियानीहडं अणत्तट्ठियं अपरिभुत्तं अणासेवियं अफासुयं अणेसणिज्जं जाव नो पडिग्गाहिज्जा॥१॥अह पुण एवं जाणिज्जा पुरिसंतरकडं बहियानीहडं अत्तट्ठियं परिभुत्तं आसेवियं फासुयं उद्दिश्य (मु०)। // 562 // Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ प्रथममध्ययनं पिण्डैषणा, प्रथमोद्देशकः सूत्रम् 232 आहारविधिः एसणिज्ज जाव पडिग्गाहिज्जा ॥२॥सूत्रम् 231 // स भिक्षुर्यत्पुनरशनादि जानीयात्, किंभूतमिति दर्शयति-बहून् श्रमणब्राह्मणातिथिकृपणवणीमकान् समुद्दिश्य श्रमणाद्यर्थमिति यावत्, प्राणादींश्च समारभ्य यावदाहृत्य कश्चिद् गृहस्थो ददाति, तत्तथाप्रकारमशनाद्यपुरुषान्तरकृतमबहिर्निर्गतमनात्मीकृतमपरिभुक्तमनासेवितमप्रासुकमनेषणीयं मन्यमानो लाभे सति न प्रतिगृह्णीयात् // 1 // इयं च जावंतिया भिक्ख त्ति, एतद्व्यत्ययेन ग्राह्यमाह- अथशब्दः पूर्वापेक्षी पुनःशब्दो विशेषणार्थः, अथ स भिक्षुः पुनरेवं जानीयात् तद्यथा- पुरुषान्तरकृतं अन्यार्थं कृतं बहिर्निर्गतमात्मीकृतं परिभुक्तमासेवितं प्रासुकमेषणीयं च ज्ञात्वा लाभे सति प्रतिगृह्णीयात्, इदमुक्तं भवति-अविशोधिकोटिर्यथा तथा न कल्पते, विशोधिकोटिस्तु पुरुषान्तरकृतात्मीयकृतादिविशिष्टा कल्पत इति // 231 // विशुद्धिकोटिमधिकृत्याह से भिक्खू वा भिक्खूणी वा गाहावइकुलं पिंडवायपडियाए पविसिउकामे से जाईपुण कुलाई जाणिज्जा-इमेसु खलु कुलेसु निइए पिंडे दिज्जइ अग्गपिंडे दिज्जइ नियए भाए दिज्जड़ नियए अवड्वभाए दिज्जइ, तहप्पागाराइं कुलाई निइयाई निइउमाणाई नो भत्ताए वा पाणाए वा पविसिज्ज वा निक्खमिज वा ॥१॥एयं खलु तस्स भिक्खुस्स भिक्खुणीए वा सामग्गियंजं सव्वढेहिं समिए सहिए सया जए॥सूत्रम् 232 // त्तिबेमि // 2 // पिण्डैषणाध्ययने प्रथमोद्देशकः॥२-१-१-१॥ स भिक्षुर्यावगृहपतिकुलं प्रवेष्टुकाम: से- तच्छब्दार्थे सच वाक्योपन्यासार्थः, यानि पुनरेवंभूतानि कुलानि जानीयात्, तद्यथाइमेषु कुलेषु खलु शब्दो वाक्यालङ्कारे नित्यं प्रतिदिनं पिण्डः पोषो दीयते, तथा अग्रपिण्ड:- शाल्योदनादेः प्रथममुद्धृत्य (r) यावत्यो भिक्षाः। ॐ खलु वाक्या० (मु०)। // 563 // Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रुतस्कन्ध:२ चूलिका-१ प्रथममध्ययनं श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 564 // प्रथमोद्देशकः सूत्रम् 232 आहारविधिः भिक्षार्थं व्यवस्थाप्यते सोऽग्रपिण्डो नित्यं भाग:- अर्धपोषो दीयते, तथा नित्यमुपार्द्धभाग:- पोषचतुर्थभागः, तथाप्रकाराणि कुलानि नित्यानि नित्यदानयुक्तानि नित्यदानादेव निइउमाणाइन्ति नित्यं उमाणं ति प्रवेशः स्वपक्षपरपक्षयोर्येषु तानि तथा, इदमुक्तं भवति-नित्यलाभात्तेषु स्वपक्ष:-संयतवर्ग: परपक्ष:- अपरभिक्षाचरवर्ग:सर्वो भिक्षार्थं प्रविशेत्, तानि च बहुभ्यो दातव्यमिति तथाभूतमेव पाकं कुर्युः, तत्र च षट्कायवधः, अल्पे च पाके तदन्तरायः कृतः स्यादित्यतस्तानि नो भक्तार्थं / पानार्थं वा प्रविशेन्निष्क्रामेद्वेति ॥सर्वोपसंहारार्थमाह एतदि ति यदादेरारभ्योक्तं खलुशब्दो वाक्यालङ्कारार्थः, एतत्तस्य भिक्षो: सामग्र्यं समग्रता यदुद्गमोत्पादनग्रहणैषणासंयोजनाप्रमाणेङ्गालधूमकारणैःसुपरिशुद्धस्य पिण्डस्योपादानं क्रियते तज्ज्ञानाचारसामण्यं दर्शनचारित्रतपोवीर्याचारसंपन्नता। चेति, अथवैतत्सामग्र्यं सूत्रेणैव दर्शयति- यत् सर्वार्थ: सरसविरसादिभिराहारगतै: यदिवा रूपरसगन्धस्पर्शगतैः सम्यगित: समितः संयत इत्यर्थः, पञ्चभिर्वा समितिभिः समित: शुभेतरेषु रागद्वेषविरहित इतियावत्, एवंभूतश्च सह हितेन वर्त्तत इति सहितः, सहितो वा ज्ञानदर्शनचारित्रैः, एवंभूतश्च सदा यतेत संयमयुक्तो भवेदित्युपदेशः ब्रवीमीति जम्बूनामानं सुधर्मस्वामीदमाह- भगवतः सकाशाच्छ्रुत्वाऽहं ब्रवीमि, न तु स्वेच्छयेति / शेषं पूर्ववदिति / / 232 // // प्रथमोद्देशकः समाप्तः।। मकारणैः सुपरिशुल: सरसविरसादिामसतियावत्, एवंभूतश्च सा // 564 // ॥प्रथमाध्ययने द्वितीयोद्देशकः॥ उक्तः प्रथमोद्देशकः, साम्प्रतं द्वितीय आरभ्यते, अस्य चायमभिसम्बन्धः- इहानन्तरोद्देशके पिण्डः प्रतिपादितस्तदिहापि / ®प्रमाणाङ्गारधूम० (मु०)। Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 565 // तद्गतामेव विशोधिकोटिमधिकृत्याह श्रुतस्कन्धः२ ___ सेभिक्खूवा भिक्खुणीवा गाहावइकुलं पिंडवायपडियाए अणुपविट्ठेसमाणे से जंपुण जाणिज्जा-असणंवा 4 अट्ठमिपोसहिएसु चूलिका-१ प्रथममध्ययनं वा अद्धमासिएसु वा मासिएसु वा दोमासिएसु वा तेमासिएसु वा चाउम्मासिएसु वा पंचमासिएसु वा छम्मासिएसु वा उऊसु वा पिण्डैषणा, उउसंधीसुवा उउपरियट्टेसु वा बहवे समणमाहणअतिहिकिवणवणीमगे एगाओ उक्खाओ परिएसिज्जमाणे पेहाए दोहिं उक्खाहिं द्वितीयोद्देशकः सूत्रम् 233 परिएसिज्जमाणे पेहाए तिहिं उक्खाहिं परिएसिज्जमाणे पेहाए कुंभीमुहाओवा कलोवाइओवासंनिहिसंनिचयाओवा परिएसिज्जमाणे भिक्षाविधिः पेहाए तहप्पगारं असणं वा 4 अपुरिसंतरकडं जाव अणासेवियं अफासुयं जाव नो पडिग्गाहिज्जा // 1 // अह पुण एवं जाणिज्जा पुरिसंतरकडं जाव आसेवियं फासुयं पडिग्गाहिज्जा / / 2 // सूत्रम् 233 // स भावभिक्षुर्यत्पुनरशनादिकमाहारमेवंभूतं जानीयात्, तद्यथा- अष्टम्यां पौषध:- उपवासादिकोऽष्टमीपौषधः स विद्यते येषां तेऽष्टमीपौषधिका-उत्सवास्तथाऽर्द्धमासिकादयश्च ऋतुसन्धिः-ऋतो: पर्यवसानं ऋतुपरिवर्त्तः-ऋत्वन्तरम्, इत्यादिषु प्रकरणेषु बहून् श्रमणब्राह्मणातिथिकृपणवणीमगानेकस्मात्पिठरकाद्गृहीत्वा कूरादिकं परिएसिज्जमाणे त्ति तद्दीयमानाहारेण भोज्यमानान् / प्रेक्ष्य दृष्ट्रा, एवं द्विकादिकादपि पिठरकाद् गृहीत्वेत्यायोजनीयमिति, पिठरक एव सङ्कटमुखः कुम्भी, कलोवादि त्ति पच्छी पिटकं वा तस्माद्वैकस्मादिति, सन्निधि:- गोरसादेः संनिचयस्तस्माद्वेति, ('तओ एवंविहं जावंतियं पिंडं समणादीणं / परिएसिन्जमाणं पेहाए'त्ति,) एवंभूतं पिण्डं दीयमानं दृष्ट्वा अपुरुषान्तरकृतादिविशेषणमप्रासुकमनेषणीयमिति मन्यमानो लाभे सति न प्रतिगृह्णीयादिति // 1 // एतदेव सविशेषणं ग्राह्यमाह- अथ पुनः स भिक्षुरेवंभूतं जानीयात्तत्तो गृह्णीयादिति सम्बन्धः, 0 विशुद्ध० (मु०)। 0 कलोवाइओव' त्ति पिच्छी (मु०)। 0 सन्निधेः (मु०)। // 65 // Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 566 // भिक्षाविधिः तद्यथा-पुरुषान्तरकृतमित्यादि॥२॥२३३॥ साम्प्रतं येषु कुलेषु भिक्षार्थं प्रवेष्टव्यं तान्यधिकृत्याह श्रुतस्कन्धः२ से भिक्खू वा 2 जाव समाणे से जाइं पुण कुलाइं जाणिज्जा, तंजहा- उग्गकुलाणि वा भोगकुलाणि वा राइन्नकुलाणि वा चूलिका-१ प्रथममध्ययन खत्तियकुलाणि वा इक्खागकुलाणि वा हरिवंसकुलाणि वा एसियकुलाणि वा वेसियकुलाणि वा गडागकुलाणि वा कोटागकु पिण्डैषणा, लाणि वा गामरक्खकुलाणि वा बोकसालियकुलाणि वा अन्नयरेसु वा तहप्पगारेसुकुलेसु अदुगुंछिएसु अगरहिएसु असणं वा 4 द्वितीयोद्देशकः सूत्रम् फासुयं जावपडिग्गाहिज्जा ।।सूत्रम् 234 // 234-235 स भिक्षुर्भिक्षार्थं प्रवेष्टुकामो यानि पुनरेवंभूतानि कुलानि जानीयात्तेषु प्रविशेदिति सम्बन्धः, तद्यथा- उग्रा- आरक्षिकाः, भोगा- राज्ञः पूज्यस्थानीयाः, राजन्या:- सखिस्थानीयाः, क्षत्रिया- राष्ट्रकूटादयः, इक्ष्वाकव:- ऋषभस्वामिवंशिकाः, हरिवंशाः-हरिवंशजा: अरिष्ठनेमिवंशस्थानीयाः, एसिअ त्ति गोष्ठाः, वैश्या- वणिजः, गण्डको- नापितः, यो हि ग्राम उद्घोषयति, कोट्टागा:- काष्ठतक्षका वर्द्धकिन इत्यर्थः, बोक्कशालिया:-तन्तुवाया:, कियन्तो वा वक्ष्यन्ते इत्युपसंहरति- अन्यतरेषु वा तथाप्रकारेष्वजुगुप्सितेषु कुलेषु, नानादेशविनेयसुखप्रतिपत्त्यर्थं पर्यायान्तरेण दर्शयति- अगर्थेषु, यदिवा जुगुप्सितानि / चर्मकारकुलादीनि गाणि- दास्यादिकुलानि तद्विपर्ययभूतेषु कुलेषु लभ्यमानमाहारादिकं प्रासुकमेषणीयमिति मन्यमानो गृह्णीयादिति // 234 // तथा से भिक्खू वा 2 जाव समाणे से जं पुण जाणिज्जा-असणं वा 4 समवाएसु वा पिंडनियरेसु वा इंदमहेसु वा खंदमहेसु वा एवं रुद्दमहेसु वा मुगुंदमहेसु वा भूयमहेसु वा जक्खमहेसु वा नागमहेसु वा थूभमहेसु वा चेइयमहेसु वा रुक्खमहेसु वा गिरिमहेसुवा 0 बुक्कासकुलाणि (मु०)। Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्ध:२ // 567 // दरिमहेसुवा अगडमहेसुवा तलागमहेसुवा दहमहेसुवा नइमहेसुसरमहेसुवा सागरमहेसुवा आगरमहेसुवा अन्नयरेसुवा तहप्पगारेसु श्रुतस्कन्धः 2 विरूवरूवेसु महामहेसु वट्टमाणेसु बहवे समणमाहणअतिहिकिवणवणीमगे एगाओ उक्खाओ परिएसिज्जमाणे पेहाए दोहिंजाव चूलिका-१ प्रथममध्ययन संनिहिसंनिचयाओ वा परिएसिजमाणे पेहाए तहप्पगारं असणं वा 4 अपुरिसंतरकडं जाव नो पडिग्गाहिज्जा // 1 // अह पुण एवं पिण्डैषणा, जाणिज्जा दिन्नं जंतेसिंदायव्वं, अह तत्थ भुंजमाणे पेहाए गाहावइभारियं वा गाहावइभगिणिं वा गाहावइपुत्तं वा धूयं वा सुण्हं वा द्वितीयोद्देशकः सूत्रम् 235 धाईवा दासंवा दासिं वा कम्मकरं वा कम्मकरिं वा से पुव्वामेव आलोइज्जा-आउसित्ति वा भगिणित्ति वा दाहिसि मे इत्तो अन्नयर भिक्षाविधिः भोयणजायं, से सेवं वयंतस्स परो असणं वा 4 आहट्ट दलइन्जा तहप्पगारं असणं वा 4 सयं वा पुण जाइजा परो वा से दिज्जा फासुयं जाव पडिग्गाहिज्जा ॥२॥सूत्रम् 235 // सभिक्षुर्यत्पुनरेवंभूतमाहारादिकं जानीयात्तदपुरुषान्तरकृतादिविशेषणमप्रासुकमनेषणीयमिति मन्यमानो नो गृह्णीयादिति सम्बन्धः, तत्र समवायो-मेलकःशङ्खच्छेदश्रेण्यादैः पिण्डनिकर:-पितृपिण्डो मृतकभक्तमित्यर्थः, इन्द्रोत्सव:- प्रतीतः स्कन्द:-स्वामिकार्तिकेयस्तस्य महिमा- पूजा विशिष्टे काले क्रियते, रुद्रादयः- प्रतीता: नवरं मुकुन्दो- बलदेवः, तदेवंभूतेषु नानाप्रकारेषु प्रकरणेषु सत्सु तेषु च यदि यः कश्चिच्छ्रमणब्राह्मणातिथिकृपणवणीमगादिरापतति तस्मै सर्वस्मै दीयत इति मन्यमानोऽपुरुषान्तरकृतादिविशेषणविशिष्टमाहारादिकं न गृह्णीयात्, अथापि सर्वस्मै न दीयते तथाऽपि जनाकीर्णमिति मन्यमान एवंभूते सङ्गडिविशेषे न प्रविशेदिति // 235 // एतदेव सविशेषणं ग्राह्यमाह // 567 // अथ पुनरेवंभूतमाहारादिकं जानीयात्, तद्यथा- दत्तं यत्तेभ्यः श्रमणादिभ्यो दातव्यम्, अथ अनन्तरं तत्र स्वत एव तान्। (r) श्रेण्यादिः (प्र०)। Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 568 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ प्रथममध्ययन पिण्डैषणा, द्वितीयोद्देशकः सूत्रम् 235 भिक्षाविधिः गृहस्थान् भुजानान् प्रेक्ष्य दृष्ट्वाऽऽहारार्थी तत्र यायात्, तान् गृहस्थान् स्वनामग्राहमाह, तद्यथा- गृहपतिभार्यादिकं भुजानं पूर्वमेव आलोकयेत् पश्येत् प्रभुं प्रभुसंदिष्टं वा ब्रूयात्, तद्यथा- आयुष्मति! भगिनि! इत्यादि, दास्यसि मह्यमन्यतरद्भोजनजातमिति, एवं वदते साधवे परो- गृहस्थ आहृत्याशनादिकं दद्यात्, तत्र च जनसङ्कलत्वात्सति वाऽन्यस्मिन् कारणे स्वत एव साधुर्याचेत, अयाचितो वा गृहस्थो दद्यात्, तत्प्रासुकमेषणीयमिति मन्यमानो गृह्णीयादिति। अन्यग्रामचिन्तामधिकृत्याह से भिक्खू वा 2 परं अद्धजोयणमेराए संखडिं नच्चा संखडिपडियाए नो अभिसंधारिजा गमणाए॥१॥से भिक्खू वा 2 पाईणं संखडि नच्चा पडीणं गच्छे अणाढायमाणे, पडीणं संखडिं नच्चा पाईणं गच्छे अणाढायमाणे, दाहिणं संखडिं नच्चा उदीणं गच्छे अणाढायमाणे, उईणं संखडिं नच्चा दाहिणं गच्छे अणाढायमाणे, जत्थेव सा संखडि सिया, तंजहा-गामंसि वा नगरंसि वा खेडंसि वा कब्बडंसि वा मडंबंसि वा पट्टणंसि वा आगरंसि वा दोणमुहंसि वा नेगमंसि वा आसमंसिवा संनिवेसंसि वा जाव रायहाणिसि वा संखडिं संखडिपडियाए नो अभिसंधारिजा गमणाए॥२॥केवली बूया-आयाणमेयं संखडिंसंखडिपडियाए अभिधारेमाणे आहाकम्मियं वा उद्देसियंवा मीसजायंवा कीयगडंवा पामिच्चंवा अच्छिज्जं वा अणिसिटुंवा अभिहडंवा आहट्टदिज्जमाणं जिजा॥३॥ सभिक्षुः परं प्रकर्षेणार्द्धयोजनमात्रे क्षेत्रे संखण्ड्यन्ते-विराध्यन्ते प्राणिनो यत्र सा सङ्घडिस्तांज्ञात्वा तत्प्रतिज्ञया नाभिसंधारयेत् न पर्यालोचयेत्तत्र गमनमिति, न तत्र गच्छेदितियावत् // यदि पुनर्ग्रामेषु परिपाट्या पूर्वप्रवृत्तं गमनं तत्र च सङ्कडिं परिज्ञाय यद्विधेयं तद्दर्शयितुमाह स भिक्षुर्यदि प्राचीनां पूर्वस्यां दिशि संखडिं जानीयात्ततः प्रतीचीनं अपरदिग्भागं गच्छेत्, अथ प्रतीचीनां जानीयात्ततः / प्राचीनं गच्छेत्, एवमुत्तरत्रापि व्यत्ययो योजनीयः, कथं गच्छेत्? - अनाद्रियमाण: सङ्घडिमनादरयन्नित्यर्थः, एतदुक्तं भवति // 568 // Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 569 // यत्रैवासौ सङ्खडिः स्यात्तत्र न गन्तव्यमिति, क्व चासौ स्यादिति दर्शयिति, तद्यथा-ग्रामे वा प्राचुर्येण ग्रामधर्मोपेतत्वात्, श्रुतस्कन्धः 2 करादिगम्यो वा ग्रामः, नास्मिन् करोऽस्तीति नकरम्, धूलिप्राकारोपेतंखेटम्, कर्बट-कुनगरम्, सर्वतोऽर्द्धयोजनात्परेण स्थितग्राम चूलिका-१ प्रथममध्ययन मडम्बं पत्तनं-यस्य जलस्थलपथयोरन्यतरेण पर्याहारप्रवेशः, आकार:-ताम्रादेरुत्पत्तिस्थानम्, द्रोणमुखं-यस्य जलस्थल- पिण्डैषणा, पथावुभावपि, निगमा-वणिजस्तेषां स्थानं नैगमम्, आश्रम-यत्तीर्थस्थानम्, राजधानी-यत्र राजा स्वयं तिष्ठति, सन्निवेशो यत्र द्वितीयोद्देशकः सूत्रम् 236 प्रभूतानांभाण्डानां प्रवेश इति, तत्रैतेषु स्थानेषु सङ्घडिं ज्ञात्वा सङ्घडिप्रतिज्ञया न गमनं अभिसंधारयेत् न पर्यालोचयेत्, किमिति?, भिक्षाविधिः यत: केवली ब्रूयात् आदानमेतत् कर्मोपादानमेतदिति, पाठान्तरं वा आययणमेयं ति आयतनं-स्थानमेतद्दोषाणां यत्सङ्खडीगमनमिति, कथं दोषाणामायतनमिति दर्शयति-संखडिं संखडिपडियाए त्ति, या या सङ्कडिस्तां तां अभिसन्धारयत: तत्प्रतिज्ञया | गच्छत: साधोरवश्यमेतेषां मध्येऽन्यतमो दोषः स्यात्, तद्यथा-आधाकर्म वा औद्देशिकं वा मिश्रजातं वा क्रीतकृतं वा उद्यतकं वा आच्छेद्यं वा अनिसृष्टम (ष्टं वाऽ) भ्याहृतमि (तं वेति,) त्येतेषांदोषाणामन्यतमदोषदुष्टं भुञ्जीत, स हि प्रकरणकर्तवमभिसंधारयेत्यथाऽयं यतिर्मत्प्रकरणमुद्दिश्येहायातः, तदस्य मया येन केनचित्प्रकारेण देयमित्यभिसन्धायाधाकर्मादि विदध्यादिति, यदिवा। यो हि लोलुपतया सङ्खडिप्रतिज्ञया गच्छेत् स तत एवाधाकर्माद्यपि भुञ्जीतेति किञ्च-सङ्खडिनिमित्तमागच्छतःसाधूनुद्दिश्य / गृहस्थ एवंभूता वसती: कुर्यादित्याहअस्संजए भिक्खुपडियाए खुड्डियदुवारियाओमहल्लियदुवारियाओ कुजा, महल्लियदुवारियाओखुड्डियदुवारियाओकुजा, समाओ 8 // 569 // सिजाओ विसमाओ कुज्जा, विसमाओ सिज्जाओ समाओ कुजा, पवायाओ सिज्जाओ निवायाओ कुज्जा, निवायाओ सिज्जाओ पवायाओ कुज्जा, अंतो वा बहिं वा उवस्सयस्स हरियाणि छिंदिय छिंदिय दालिय दालिय संथारगं संथारिजा, एस विलुंगयामो Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराई नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 570 // सिज्जाए, एस खलु भगवया मीसजाए तम्हा से संजए नियंठे तहप्पगारं पुरेसंखडिं वा पच्छासंखडिं वा संखडिं संखडिपडियाए नो श्रुतस्कन्धः२ अभिसंधारिजा गमणाए, एयं खलु तस्स भिक्खुस्स जाव सया जए॥सूत्रम् २३६॥त्तिबेमि॥ पिण्डैषणाध्ययने द्वितीयः१-१-२॥ चूलिका-१ प्रथममध्ययन असंयत: गृहस्थः स च श्रावकः प्रकृतिभद्रको वा स्यात्, तत्रासौ साधुप्रतिज्ञया क्षुद्रद्वारा:- सङ्कटद्वारा: सत्यस्ता महाद्वारा: | पिण्डैषणा, कुर्यात्, व्यत्ययं वा कार्यापेक्षया कुर्यात्, तथा समाः शय्या- वसतयो विषमा: सागारिकापातभयात् कुर्यात्, साधुसमाधानार्थं व द्वितीयोद्देशकः वा व्यत्ययं कुर्यात्, तथा प्रवाता: शय्याः शीतभयान्निवाताः कुर्यात्, ग्रीष्मकालापेक्षया वा व्यत्ययं विदध्यादिति, तथाऽन्तः सूत्रम् 236 भिक्षाविधि: मध्ये उपाश्रयस्य बहिर्वा हरितानि छित्त्वा छित्त्वा विदार्य विदार्य उपाश्रयं संस्कुर्यात् संस्तारकं वा संस्तारयेत्, गृहस्थश्चानेनाभिसन्धानेन संस्कुर्याद्-यथैष साधुः शय्यायाः संस्कारे विधातव्ये खलु भगवया मीसज्जाए त्ति निर्ग्रन्थः अकिञ्चन इत्यतः स गृहस्थः कारणे संयतो वा स्वयमेव संस्कारयेदित्युपसंहरति- तस्मात् तथाप्रकारां अनेकदोषदुष्टां सङ्खडिं विज्ञाय सा पुर:सङ्घडिः पश्चात्सङ्खडिर्वा भवेत्, जातनामकरणविवाहादिका पुरःसङ्खडिस्तथा मृतकसङ्खडिः पश्चात्सङ्खडिरिति, यदिवा पुरः- अग्रतः सङ्कडिर्भविष्यति अतोऽनागतमेव यायात्, वसतिं वा गृहस्थ: संस्कुर्यात्, वृत्ता वा सङ्कडिरतोऽत्र तच्छेषोपभोगाय साधवः समागच्छेयुरिति, सर्वथा सर्वां सङ्खडिं सङ्खडिप्रतिज्ञया नोऽभिसंधारयेत् न पर्यालोचयेद्गमनक्रियामिति, एवं तस्य भिक्षोः सामग्र्यं- सम्पूर्णता भिक्षुभावस्य यत्सर्वथा सङ्खडिवर्जनमिति // 236 // द्वितीयोद्देशकः समाप्तः। // 570 0 यथैषः साधुः.....तव्ये 'विलुंगयामो'त्ति (मु०)। Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 571 // पिण्डैषणा, ॥प्रथमाध्ययने तृतीयोद्देशकः॥ श्रुतस्कन्धः 2 उक्तो द्वितीयः, साम्प्रतं तृतीय आरभ्यते, अस्य चायमभिसम्बन्धः- इहानन्तरोद्देशके दोषसंभवात्सङ्खडिगमनं निषिद्धम्, चूलिका-१ प्रथममध्ययन प्रकारान्तरेणापि तद्गतानेव दोषानाह से एगइओ अन्नयरं संखडिं आसित्ता पिबित्ता छडिज वा वमिन्ज वा भुत्ते वा से नोसम्म परिणमिज्जा अन्नयरे वा से दुक्खे रोगायके तृतीयोद्देशकः समुप्पजिजा केवली बूया आयाणमेयं // ॥सूत्रम् 237 // सूत्रम् 237-238 ___ इह खलु भिक्खू गाहावईहिंवा गाहावईणीहिं वा परिवायएहिं वा परिवाईयाहिं वा एगजं सद्धिं सुंडं पाउं भो वइमिस्सं हुरत्था वा सङ्घडिदोषः उवस्सयं पडिलेहेमाणो नो लभिज्जा तमेव उवस्सयं संमिस्सीभावमावजिज्जा, अन्नमणे वा से मत्ते विप्परियासियभूए इत्थिविग्गहे वा किलीबेवातंभिक्खुंउवसंकमित्तु बूया-आउसंतोसमणा! अहे आरामंसि वा अहे उवस्सयंसि वाराओवा वियाले वागामधम्मनियंतियं कट्टरहस्सियं मेहुणधम्मपरियारणाए आउट्टामो, तंचेगाणिओसातिजिजा-अकरणिचंचेयंसंखाए एए आयाणा (आयतणाणि) संति संविजमाणा पच्चवाया भवंति, तम्हा से संजए नियंठे तहप्पगारं पुरेसंखडिं वा पच्छासंखडि वा संखडि संखडिपडियाए नो अभिसंधारिजा गमणाए।सूत्रम् 238 // स भिक्षुः एकदा कदाचिद् एकचरो वा अन्यतरां काञ्चित्पुरःसङ्खडिं पश्चात्सङ्खडिं वा सङ्कडिमिति सङ्खडिभक्तं आस्वाद्य भुक्त्वा तथा पीत्वा शिखरिणीदुग्धादि, तच्चातिलोलुपतया रसगृङ्ख्याऽऽहारितं सत् छड्डेज वा छर्दि विदध्यात्, 8 // 571 // कदाचिच्चापरिणतं सद्विशूचिकां कुर्यात्, अन्यतरो वा रोगः- कुष्ठादिकः आतङ्कस्त्वाशुजीवितापहारी शूलादिकः समुत्पद्येत, केवली- सर्वज्ञो ब्रूयात्, यथा एतत् सङ्खडीभक्तं आदानं कर्मोपादानं वर्त्तत इति / यथैतदादानं भवति तथा दर्शयति- इहे ति Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्ध:२ // 572 // सङ्खडिस्थानेऽस्मिन् वा भवेऽमी अपाया: आमुष्मिकास्तु दुर्गतिगमनादयः, खलुशब्दो वाक्यालङ्कारे, भिक्षणशीलो भिक्षुः सगृहपतिभिस्तद्भार्याभिर्वा परिव्राजकैः परिव्राजिकाभिर्वा सार्द्धमेकध्य- एकवाक्यतया संप्रधार्य भो इत्यामन्त्रणे एतानामन्त्र्य चूलिका-१ प्रथममध्ययन चैतद्दर्शयति-सङ्खडिगतस्य लोलुपतया सर्वं संभाव्यत इत्यतस्तैर्व्यतिमिश्रं सोडं ति सीधुमन्यद्वा प्रसन्नादिकं पातुं पीत्वा तत: पिण्डैषणा, हुरत्था वा बहिर्वा निर्गत्योपाश्रयं याचेत, यदाच प्रत्युपेक्षमाणो विवक्षितमुपाश्रयं न लभेत ततस्तमेवोपाश्रयं यत्रासौ सङ्खडिस्तत्रान्यत्र तृतीयोद्देशकः वा गृहस्थपरिव्राजिकादिभिर्मिश्रीभावमापद्येत, तत्र चासावन्यमना मत्तो गृहस्थादिको विपर्यासीभूत आत्मानं न स्मरति, स वा सूत्रम् 237-238 भिक्षुरात्मानं न स्मरेत्, अस्मरणाच्चैवं चिन्तयेद्- यथाऽहं गृहस्थ एव, यदिवा- स्त्रीविग्रहे शरीरे विपर्यासीभूतः अध्युपपन्नः सङ्घडिदोषः क्लीबे वा नपुंसके वा, सा च स्त्री नपुंसको वा, तं भिक्षु उपसङ्कम्य आसन्नीभूय ब्रूयात्, तद्यथा- आयुष्मन्! श्रमण! त्वया सहैकान्तमहं प्रार्थयामि, तद्यथा- आरामे वोपाश्रये वा कालतश्च रात्रौ वा विकाले वा, तं भिवं ग्रामधE:-विषयोपभोगगतै-8 ापारैर्नियन्त्रितं कृत्वा, तद्यथा- मम त्वया विप्रियं न विधेयम्, प्रत्यहमहमनुसर्पणीयेति, एवमादिभिर्नियम्य ग्रामासन्ने वा कुत्रचिद्रहसि मिथुनं- दाम्पत्यं तत्र भवं मैथुनं- अब्रह्मेति तस्य धर्माः-तद्गता व्यापारास्तेषां पवियारणा- आसेवना तया आउट्टामोल त्ति प्रवद्महे, इदमुक्तं भवति- साधुमुद्दिश्य रहसि मैथुनप्रार्थनां काचित्कुर्यात्, तां चैककः कश्चिदेकाकी वा साइज्जेज्जत्ति अभ्युपगच्छेत्, अकरणीयमेतद् एवं सङ्ख्याय ज्ञात्वा सङ्घडिगमनं न कुर्याद्, यस्मादेतानि आयतनानि कर्मोपादानकारणानि सन्ति भवन्ति संचीयमानानि प्रतिक्षणमुपचीयमानानि, इदमुक्तं भवति- अन्यान्यपि कर्मोपादानकारणानि भवेयुः, यत // 572 // एवमादिकाः प्रत्यपाया भवन्ति तस्मादसौ संयतो निर्ग्रन्थस्तथा- प्रकारां सङ्घडिं पुरःसङ्खडिं पश्चात्सङ्खडिं वा सङ्खडिं ज्ञात्वा ७०मेका (मु०)। ॐ स्तमेवाश्रयं (प्र०)। 0 परियारणा (मु०)। भाषापालाराज." 572 // Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 573 // सङ्खडिप्रतिज्ञया नाभिसंधारयेद् गमनाय गन्तुंन पर्यालोचयेदित्यर्थः।। 237-238 / तथा श्रुतस्कन्धः२ से भिक्खू वा 2 अन्नयरिं संखडिं सुच्चा निसम्म संपहावइ उस्सुयभूएण अप्पाणेणं, धुवा संखडी, नो संचाएइ तत्थ इयरेयरेहिं चूलिका-१ प्रथममध्ययन कुलेहिंसामुदाणियं एसियं वेसियं पिंडवायं पडिग्गाहित्ता आहारं आहारित्तए, माइट्ठाणं संफासे, नो एवं करिज्जा // 1 // से तत्थ पिण्डैषणा, कालेण अणुपविसित्ता तत्थियरेयरेहिं कुलेहिंसामुदाणियं एसियंवेसियं पिंडवायं पडिगाहित्ता आहारं आहारिजा // 2 // सूत्रम् 239 // तृतीयोद्देशक: सूत्रम् 239 स भिक्षुरन्यतरांपुर:सङ्घडिं पश्चात्सङ्घडिंवा श्रुत्वाऽन्यत: स्वतोवा निशम्य निश्चित्य कुतश्चिद्धेतोस्ततस्तदभिमुखं संप्रधावत्युत्सुक सङ्घडिदोषः भूतेनात्मना- यथा ममात्र भविष्यत्यद्भुतभूतं भोज्यम्, यतस्तत्र ध्रुवा निश्चिता सङ्खडिरस्ति, नो संचाएइ त्ति न शक्नोति तत्र सङ्खडिग्रामे इतरेतरेभ्यः कुलेभ्य: सङ्खडिरहितेभ्यः सामुयाणियं ति भैक्षम्, किम्भूतं? - एषणीयं आधाकर्मादिदोषरहितं वेसियं ति केवलं रजोहरणादिवेषाल्लब्धमुत्पादनादिदोषरहितम्, एवंभूतं पिण्डपातं- आहारंपरिगृह्याभ्यवहर्तुं न शक्नोतीति सम्बन्धः, तत्र चासौ मातृस्थानं संस्पृशेत्, तस्य मातृस्थानं संभाव्येत, कथं?- यद्यपीतरेतरकुलाहारप्रतिज्ञया गतो, न चासौतमभ्यवहर्तुमलं पूर्वोक्तया नीत्या, ततोऽसौ सङ्खडिमेव गच्छेत्, एवं च मातृस्थानं तस्य संभाव्येत, तस्मान्नैवं कुर्याद्-ऐहिकामुष्मिकापायभयात् / सङ्खडिग्रामगमनं न विदध्यादिति // यथा च कुर्यात्तथाऽऽह- स भिक्षुः तत्र सङ्खडि- निवेशे कालेनानुप्रविश्य तत्रेतरेतरेभ्यो गृहेभ्यः उग्रकुलादिभ्यःसामुदानिकं समुदानं-भिक्षा तत्र भवंसामुदानिकं एषणीयं प्रासुकंवैषिकं केवलवेषावाप्तं धात्रीपिण्डादिदोषरहित पिण्डपातं प्रतिगृह्याहारमाहारयेदिति / / 239 // पुनरपि सङ्खडिविशेषमधिकृत्याह 8 // 573 // से भिक्खूवा 2 से जं पुण जाणिज्जा गामंवा जाव रायहाणिं वा इमंसिखलु गामंसि वा जाव रायहाणिंसिवा संखडी सिया तंपि (r) यद्यपीतरकुला० (मु०)। (r) पिण्डादिरहितं (मु०)। Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 574 // यगामंवा जाव रायहाणिं वा संखडिंसंखडिपडियाए नो अभिसंधारिजा गमणाए॥१॥केवली बूया आयाणमेयं आइन्नोवमाणं श्रुतस्कन्धः२ संखडिं अणुपविस्समाणस्स-पाएण वा पाए अक्तपुव्वे भवइ, हत्थेण वा हत्थे संचालियपुव्वे भवेइ, पाएण वा पाए आवडियपुग्वे चूलिका-१ प्रथममध्ययन भवइ, सीसेण वा सीसे संघट्टियपुव्वे भवइ, काएण वा काए संखोभियपुव्वे भवइ, दंडेण वा अट्ठीण वा मुट्ठीण वा लेलुणा वा पिण्डैषणा, कवालेण वा अभिहयपुव्वेण वा भवइ, सीओदएण वा उस्सित्तपुव्वे भवइ, रयसा वा परिघासियपुव्वे भवइ, अणेसणिज्जे वा | तृतीयोद्देशकः परिभुत्तपुव्वे भवइ, अन्नेसिं वा दिजमाणे पडिग्गाहियपुव्वे भवइ, तम्हा से संजए नियंठे तहप्पगारं आइन्नोवमाणं संखडिं | सूत्रम् 240 सङ्कडिदोषः संखडिपडियाए नो अभिसंधारिजा गमणाए।॥२॥ सूत्रम् 240 // स भिक्षुर्यदि पुनरेवंभूतं ग्रामादिकं जानीयात्, तद्यथा- ग्रामे वा नगरे वा यावद्राजधान्यां वा सङ्कडिर्भविष्यति, तत्र चल चरकादयोऽपरे वा भिक्षाचराः स्युरतस्तदपि ग्रामादिकं सङ्कडिप्रतिज्ञया नाभिसन्धारयेद्गमनाय न तत्र गमनं कुर्यादित्यर्थः।। तद्गतांश्च दोषान् सूत्रेणैवाह- केवली ब्रूयाद् यथैतदादानं- कर्मोपादानं वर्त्तत इति दर्शयति- सा च सङ्कडिः आकीर्णा वा भवेत्-चरकादिभिः सङ्कला अवमा हीना शतस्योपस्कृते पञ्चशतोपस्थानादिति, तांचाकीर्णामवमांचानुप्रविशतोऽमी दोषाः, तद्यथा- पादेनापरस्य पाद आक्रान्तो भवेत्, हस्तेन वा हस्तः संचालितो भवेत्, पात्रेण वा भाजनेन वा पात्रं भाजनमापतितपूर्वं भवेत्, शिरसा वा शिरः सङ्घट्टितं भवेत्, कायेनापरस्य- चरकादेः कायः सङ्कोभितपूर्वो भवेदिति, स च चरकादिरारुषितः कलहं कुर्यात्, कुपितेन च तेन दण्डेनास्थ्ना वा मुष्टिना वा लोष्ठेन वा कपालेन वा साधुरभिहतपूर्वो भवेत्, तथा शीतोदकेन वा कावा॥५७४॥ कश्चित्सिञ्चेत्, रजसा वा परिघर्षितो भवेत् / एते तावत्सङ्कीर्णदोषाः, अवमदोषाश्चामी- अनेषणीयपरिभोगो भवेत्, स्तोकस्य संस्कृतत्वात्प्रभूतत्वाच्चार्थिनाम्, प्रकरणकारस्यायमाशयः स्याद्- यथा मत्प्रकरणमुद्दिश्यैते समायातास्तत एतेभ्यो मया Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 575 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ प्रथममध्ययन पिण्डैषणा, तृतीयोद्देशकः सूत्रम् 241-242 सङ्कडिदोषः यथाकथञ्चिद्देयमित्यभिसन्धिनाऽऽधाकर्माद्यपि कुर्याद्, अतोऽनेषणीयपरिभोगः स्यादिति, कदाचिद्वा दात्राऽन्यस्मै दातुमभिवाञ्छितम्, तच्चान्यस्मैदीयमानमन्तराले साधुगृह्णीयात्, तस्मादेतान्दोषानभिसंधार्य संयतो निर्ग्रन्थस्तथाप्रकारामाकीर्णामवमा वा सङ्कडिं विज्ञाय सङ्कडिप्रतिज्ञया नाभिसंधारयेद् गमनायेति॥२४०॥साम्प्रतं सामान्येन पिण्डशङ्कामधिकृत्याह से भिक्खूवा रजाव समाणे से जंपुण जाणिज्जा असणं वा 4 एसणिज्जे सिया अणेसणिज्जे सिया वितिगिंछसमावन्नेण अप्पाणेण असमाहडाए लेसाए तहप्पगारं असणं वा 4 लाभे संते नो पडिगाहिज्जा / / सूत्रम् 241 // स भिक्षुर्गृहपतिकुलं प्रविष्टः सन् यत्पुनराहारजातमेषणीयमप्येवं शङ्केत, तद्यथा-विचिकित्सा-जुगुप्साउनेषणीयाशङ्का तया समापन्न:-शङ्कागृहीत आत्मा यस्य स तथा तेन शङ्कासमापन्नेनात्मना असमाहडाए अशुद्धया लेश्यया- उद्गमादिदोषदुष्टमिदमित्येवं चित्तविप्लुत्याऽशुद्धा लेश्या- अन्त:करणरूपोपजायते तया सत्या तथाप्रकारं अनेषणीयं शङ्कादोषदुष्टमाहारादिकं सति लाभे जं संके तं समावज्जे इति वचनान्न प्रतिगृह्णीयादिति // 241 ॥साम्प्रतं गच्छनिर्गतानधिकृत्य सूत्रमाह से भिक्खूगाहावइकुलं पविसिउकामे सव्वं भंडगमायाएगाहावइकुलं पिंडवायपडियाए पविसिज्ज वा निक्खमिज वा ॥१॥से भिक्खू वा 2 बहिया विहारभूमिं वा वियारभूमिं वा निक्खममाणे वा पविसमाणे वा सवं भंडगमायाए बहिया विहारभूमिं वा वियारभूमिं वा निक्खमिज वा पविसिज्ज वा॥२॥से भिक्खूवा रगामाणुगामं दूइज्जमाणे सव्वं भंडगमायाए गामाणुगामंदूइजिज्जा // 3 // सूत्रम् 242 // स भिक्षुर्गच्छनिर्गतो जिनकल्पिकादिर्गृहपतिकुलं प्रवेष्टकामः सर्वं निरवशेष भण्डकं धर्मोपकरणं आदाय गृहीत्वा गृहपतिकुलं (r)* भिसंप्रधार्य (मु०)। (r) जुगुप्सा वाऽने० (मु०)। ॐ यं शङ्केत तं समापद्येत / // 575 // Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 576 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ प्रथममध्ययन पिण्डैषणा, तृतीयोद्देशकः सूत्रम् 243 सङ्कडिदोषः पिण्डपातप्रतिज्ञया प्रविशेद्वा ततो निष्क्रामेद्वा / तस्य चोपकरणमनेकधेति, तद्यथा दुग तिग चउक्क पंचग नव दस एक्कारसेव बारसहेत्यादि / तत्र जिनकल्पिको द्विविध:- छिद्रपाणिरच्छिद्रपाणिश्च, तत्राच्छिद्रपाणे:शक्त्यनुरूपाभिग्रहविशेषाद् द्विविधमुपकरणम्, तद्यथा- रजोहरणंमुखवस्त्रिकाच, कस्यचित्त्वक्त्राणार्थं क्षौमपटपरिग्रहात्त्रिविधम्, अपरस्योदकबिन्दुपरितापा (पाता)दिरक्षणार्थमौर्णिकपटपरिग्रहाच्चतुर्द्धा, तथाऽसहिष्णुतरस्य द्वितीयक्षौमपटपरिग्रहात्पञ्चधेति। छिद्रपाणेस्तु जिनकल्पिकस्य सप्तविधपात्रनियोगसमन्वितस्य रजोहरणमुखवस्त्रिकादिग्रहणक्रमेण यथायोगं नवविधो दशविध एकादशविधो द्वादशविधश्चोपधिर्भवति, पात्रनियोगश्च पत्तं 1 पत्ताबंधो 2 पायट्ठवणं 3 च पायकेसरिया 4 / पडलाइ 5 रयत्ताणं 6 च गोच्छओ७ पायनिज्जोगो // 1 // अन्यत्रापि गच्छता सर्वमुपकरणं गृहीत्वा गन्तव्यमित्याह-स भिक्षुामादेर्बहिर्विहारभूमिं स्वाध्यायभूमिं वा तथा विचारभूमिं विष्ठोत्सर्गभूमिं सर्वमुपकरणमादाय प्रविशेन्निष्क्रामेद्वा, एतद्वितीयम्, एवं ग्रामान्तरेऽपितृतीयं सूत्रम् // 242 // साम्प्रतं गमनाभावे निमित्तमाह से भिक्खू 2 अह पुण एवं जाणिज्जा-तिव्वदेसियं वासं वासेमाणं पेहाए तिव्वदेसियं महियं संनिवयमाणं पेहाए महवाएण वा रयं समुद्धयं पेहाए तिरिच्छसंपाइमा वा तसा पाणा संथडा संनिवयमाणा पेहाए से एवं नच्चा नो सव्वं भंडगमायाएगाहावइकुलं पिंडवायपडियाए पविसिज्ज वा निक्खमिज वा बहिया विहारभूमि वा वियारभूमिं वा निक्खमिज्ज वा पविसिज वा गामाणुगामं दूइज्जिज्जा। सूत्रम् 243 // स भिक्षुरथ पुनरेवं विजानीयात्, तद्यथा- तीव्र- बृहद्धारोपेतं देशिकं-बृहत्क्षेत्रव्यापि तीव्र च तद्देशिकं चेति समासः, बृहद्धारं पात्रं पात्रबन्धः पात्रस्थापनं च पात्रकेशरिका / पटलानि रजस्त्राणं च गोच्छकः पात्रनिर्योगः // 1 // // 576 // Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् // 577 // महति क्षेत्रे वर्षन्तं प्रेक्ष्य, तथा तीव्रदेशिकां- महति देशेऽन्धकारोपेतां महिकां वा धूमिकां संनिपतन्तीं प्रेक्ष्य उपलभ्य, तथा / श्रुतस्कन्धः 2 महावातेन वा समुद्भूतं रजः प्रेक्ष्य तिरश्चीनं वा संनिपततो- गच्छतः प्राणिनः पतङ्गादीन् संस्तृतान् घनान् प्रेक्ष्य स भिक्षुरेवं ज्ञात्वा चूलिका-१. गृहपतिकुलादौ सूत्रत्रयोद्दिष्टं सर्वमादाय न गच्छेन्नापि निष्क्रामेद्वेति, इदमुक्तं भवति-सामाचार्येवैषा यथा गच्छता साधुना गच्छनिर्गतेन प्रथममध्ययनं पिण्डैषणा, तदन्तर्गतेन वा उपयोगो दातव्यः, तत्र यदि वर्षमहिकादिकं जानीयात्ततो जिनकल्पिको न गच्छत्येव, यतस्तस्य शक्तिरेषा तृतीयोद्देशक: ययाँ षण्मासं यावत्पुरीषोत्सर्गनिषे(रो)धं विदध्यात्, इतरस्तु सति कारणे यदि गच्छेत् न सर्वमुपकरणं गृहीत्वा गच्छेदिति सूत्रम् 244 तात्पर्यार्थः / अधस्ताज्जुगुप्सितेषु दोषदर्शनात्प्रवेशप्रतिषेध उक्तः, साम्प्रतमजुगुप्सितेष्वपि केषुचिद्दोषदर्शनात्प्रवेशप्रतिषेधं सङ्कडिदोष: दर्शयितुमाह से भिक्खूवा 2 से जाईपुण कुलाई जाणिज्जा तंजहा-खत्तियाण वा राईण वा कुराईण वा रायपेसियाण वा रायवंसट्ठियाण वा अंतो वा बाहिं वा गच्छंताण वा संनिविट्ठाण वा निमंतेमाणाण वा अनिमंतेमाणाण वा असणं वा 4 लाभे संते नो पडिगाहिज्जा ॥सूत्रम् 244 // // 2-1-1-3 // पिण्डैषणायां तृतीय उद्देशकः॥ स भिक्षुर्यानि पुनरेवंभूतानि कुलानि जानीयात्, तद्यथा-क्षत्रियाः- चक्रवर्त्तिवासुदेवबलदेवप्रभृतयस्तेषां कुलानि, राजानःक्षत्रियेभ्योऽन्ये, कुराजानः- प्रत्यन्तराजानः, राजप्रेष्याः- दण्डपाशिकप्रभृतयः, राजवंशे स्थिता- राज्ञो मातुलभागिनेयादयः,8 एतेषां कुलेषु संपातभयान्न प्रवेष्टव्यम्, तेषां च गृहान्तर्बहिर्वा स्थितानां गच्छतांपथि वहतां संनिविष्टानां आवासितानां निमन्त्रयतामनिमन्त्रयतां वाऽशनादि सति लाभेन प्रतिगृह्णीयात् // 244 // तृतीयोद्देशकः समाप्तः॥२-१-१-३॥ // 577 // * यथा (प्र०)। ॐन गृह्णीयात् (मु०)। Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्ध:२ // 578 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ प्रथममध्ययन पिण्डैषणा, चतुर्थोद्देशकः सूत्रम् 245 सङ्कडिदोषः ॥प्रथमाध्ययने चतुर्थोद्देशकः॥ उक्तस्तृतीयोद्देशकः, साम्प्रतं चतुर्थ आरभ्यते, अस्य चायमभिसम्बन्धः- इहानन्तरोद्देशके सङ्खडिगतो विधिरभिहितस्तदिहापि तच्छेषविधिप्रतिपादनार्थमाह से भिक्खूवा र जाव समाणे से जं पुण जाणेज्जा मंसाइयं वा मच्छाइयं वा मंसखलं वा मच्छखलं वा आहेणं वा पहेणं वा हिंगोलं वासंमेलंवा हीरमाणं पेहाए अंतरासे मग्गा बहुपाणा बहुबीया बहुहरिया बहुओसा बहुउदया बहुउत्तिंगपणगदगमट्टीयमक्कडासंताणया बहवे तत्थ समणमाहणअतिहिकिवणवणीमगा उवागया उवागमिस्संति (उवागच्छंति) तत्थाइन्ना वित्ती नो पन्नस्स निक्खमणपवेसाए नो पन्नस्स वायणपुच्छणपरियट्टणाणुप्पेहधम्माणुओगचिंताए, से एवं नच्चा तहप्पगारं पुरेसंखडिंवा पच्छासंखडिंवा संखडिंसंखडिपडिआए नो अभिसंधारिजा गमणाए॥१॥से भिक्खूवा० से जंपुण जाणिज्जा मंसाइयं वा मच्छाइयं वा जाव हीरमाणं वा पेहाए अंतरा से मग्गा अप्पा पाणा जाव संताणगा नो जत्थ बहवे समण जाव उवागमिस्संति अप्पाइन्ना वित्ती पन्नस्स निक्खमणपवेसाए पन्नस्स वायणपुच्छणपरियट्टणाणुप्पेहधम्माणुओगचिंताए सेवं नच्चा तहप्पगारंपुरेसंखडिंवा पच्छासंखडिंवा संखडिंसंखडिपडियाए अभिसंधारिज्जा गमणाए।॥ सूत्रम् 245 // स भिक्षुः क्वचिद्वामादौ भिक्षार्थं प्रविष्टः सन् यद्येवंभूता सङ्खडिं जानीयात् तत्प्रतिज्ञया नाभिसंधारयेद् गमनायेत्यन्ते क्रिया, यादृग्भूतांच सङ्खडिं न गन्तव्यं तां दर्शयति-मांसमादौ प्रधानं यस्यां सा मांसादिका तामिति, इदमुक्तं भवति-मांसनिवृत्ति कर्तुकामाः पूर्णायां वा निवृत्तौ मांसप्रचुरां सङ्कडिं कुर्युः, तत्र कश्चित्स्वजनादिस्तदनुरूपमेव किञ्चिन्नयेत्, तच्च नीयमानं ___©विधेः प्रति० (मु०)। // 578 // Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः 2 / / 579 // दृष्ट्वा न तत्र गन्तव्यम्, तत्र दोषान् वक्ष्यतीति, तथा मत्स्या आदौ प्रधानं यस्यांसा तथा, एवं मांसखलमिति, यत्र सङ्खडिनिमित्तं श्रुतस्कन्धः 2 मांसं छित्त्वा छित्त्वा शोष्यते शुष्कं वा पुञ्जीकृतमास्ते तत्तथा, क्रिया पूर्ववत्, एवं मत्स्यखलमपीति, तथा आहेणं ति चूलिका-१ प्रथममध्ययन यद्विवाहोत्तरकालं वधूप्रवेशे वरगृहे भोजनं क्रियते, पहेणं ति वध्वा नीयमानाया यत्पितृगृहभोजनमिति, हिंगोलं ति मृतकभक्तं पिण्डैषणा, यक्षादियात्राभोजनं वा, संमेलं ति परिजनसन्मानभक्तं गोष्ठीभक्तं वा, तदेवंभूतां सङ्कडिं ज्ञात्वा तत्र च केनचित्स्वजनादिना चतुर्थोद्देशकः तन्निमित्तमेव किञ्चिद् ह्रियमाणं नीयमानं प्रेक्ष्य तत्र भक्तार्थी न गच्छेद, यतस्तत्र गच्छतो गतस्य च दोषाः संभवन्ति, तांश्च सूत्रम् 245 सङ्कडिदोषः दर्शयति- गच्छतस्तावदन्तरा- अन्तराले से तस्य भिक्षो: मार्गाः पन्थानो बहवः प्राणा:- प्राणिनः पतङ्गादयो येषु ते तथा, तथा बहुबीजा बहुहरिता बह्ववश्याया बहूदका बहूत्तिङ्गपनकोदकमृत्तिकामर्कटसन्तानकाः, प्राप्तस्य च तत्र सङ्खडिस्थाने बहवः श्रमण-ब्राह्मणातिथिकृपणवणीमगा उपागता उपागमिष्यन्ति तथोपागच्छन्ति च, तत्राकीर्णा चरकादिभिः वृत्ति: वर्त्तनं अतो न तत्र प्राज्ञस्य निष्क्रमणप्रवेशाय वृत्ति: कल्पते, नापि प्राज्ञस्य वाचनाप्रच्छनापरिवर्तनाऽनुप्रेक्षाधर्मानुयोगचिन्तायै वृत्तिः कल्पते, न तत्र जनाकीर्णे गीतवादित्रसम्भवात् स्वाध्यायादिक्रियाः प्रवर्त्तन्त इति भावः, स भिक्षुरेवं गच्छगतापेक्षया / बहुदोषां तथाप्रकारां मांसप्रधानादिकां पुरःसंखडिं पश्चात्सङ्खडिं वा ज्ञात्वा तत्प्रतिज्ञया नाभिसन्धारयेद्गमनायेति // 1 // साम्प्रतमपवादमाह-स भिक्षुरध्वानक्षीणो ग्लानोत्थितस्तपश्चरणकर्षितो वाऽवमौदर्यं वा प्रेक्ष्य दुर्लभद्रव्यार्थी वा स यदि पुनरेवं जानीयात्-मांसादिकमित्यादि पूर्ववदालापका यावदन्तरा-अन्तराले से तस्य भिक्षोर्गच्छतो मार्गा अल्पप्राणा अल्पबीजा अल्पहरिता इत्यादि व्यत्ययेन पूर्ववदालापकाः, तदेवमल्पदोषां सङ्घडिं ज्ञात्वा मांसादिदोषपरिहरणसमर्थः सति कारणे ___(c) भिक्षार्थं (मु०)। // 579 // Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 580 // तत्प्रतिज्ञयाऽभिसंधारयेद्गमनायेति // 2 // 245 // पिण्डाधिकारेऽनुवर्तमाने भिक्षागोचरविशेषमधिकृत्याह श्रुतस्कन्धः२ से भिक्खू वा 2 जाव पविसिउकामे से जं पुण जाणिज्जा खीरिणियाओ गावीओ खीरिजमाणीओ पेहाए असणं वा 4 चूलिका-१ प्रथममध्ययनं उवसंखडिज्जमाणं पेहाए पुरा अप्पजूहिए सेवं नच्चा नो गाहावइकुलं पिंडवायपडियाए निक्खमिज्ज वा पविसिज्ज वा // 1 // से | पिण्डैषणा, तमादाय एगंतमवक्कमिज्जा अणावायमसंलोए चिट्ठिज्जा, अह पुण एवं जाणिज्जा-खीरिणियाओ गावीओखीरियाओ पेहाए असणं | चतुर्थोद्देशकः वा 4 उवक्खडियं पेहाए पुरा पजूहिए सेवं नच्चा तओ संजयामेव गाहा० निक्खमिज वा॥२॥सूत्रम् 246 // | सूत्रम् 246 | सङ्घडिदोषः सभिक्षुर्गृहपतिकुलं प्रवेष्टुकाम: सन्नथ पुनरेवं विजानीयाद्, यथा क्षीरिण्यो गावोऽत्र दुह्यन्ते, ताश्च दुह्यमानाः प्रेक्ष्य तथाऽशनादिकं / चतुर्विधमप्याहारमुपसंस्क्रियमाणंप्रेक्ष्य तथा अप्पजूहिए त्ति सिद्धेऽप्योदनादिके पुरा पूर्वमन्येषामदत्ते सति प्रवर्त्तनाधिकरणापेक्षी पूर्वत्र च प्रकृतिभद्रकादिः कश्चिद्यतिं दृष्ट्रा श्रद्धावान् बहुतरं दुग्धं ददामीति वत्सकपीडां कुर्यात् त्रसेयुर्वा दुह्यमाना गावस्तत्र संयमात्मविराधना, अर्द्धपक्वौदने च पाकार्थं त्वरयाऽधिकं यत्नं कुर्यात्, ततः संयमविराधनेति, तदेवं ज्ञात्वा स भिक्षुर्गृहपतिकुलं पिण्डपातप्रतिज्ञया न प्रविशेन्नापि निष्क्रामेदिति // 1 // यच्च कुर्यात्तद्दर्शयितुमाह स: भिक्षुः तं अर्थ गोदोहनादिकं आदाय गृहीत्वाऽवगम्येत्यर्थः, तत एकान्तमपक्रामेद्, अपक्रम्य च गृहस्थानामनापातेऽसंलोके / च तिष्ठेत्, तत्र तिष्ठन्नथपुनरेवं जानीयाद् यथा क्षीरिण्यो गावो दुग्धा इत्यादि पूर्वव्यत्ययेनालापका नेया यावन्निष्क्रामेत्प्रविशेद्वेति // 2 // 246 // पिण्डाधिकार एवेदमाह भिक्खागा नामेगे एवमाहंसुसमाणा वा वसमाणा वा गामाणुगामं दूइज्जमाणे खुड्डाए खलु अयं गामे संनिरुद्धाए नो महालए से (r) प्रवर्त्तमानाधि० (मु०)। // 580 // Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 581 // श्रुतस्कन्धः 2 चूलिका-१ प्रथममध्ययन पिण्डैषणा, चतुर्थोद्देशकः सूत्रम् 247 सङ्कडिदोषः हंता भयंतारो बाहिरगाणि गामाणि भिक्खायरियाए वयह, संति तत्थेगइयस्स भिक्खुस्स पुरेसंथुया वा पच्छासंथुया वा परिवसंति, तंजहा-गाहावई वा गाहावइणीओ वा गाहावइपुत्ता वा गाहावइधूयाओवा गाहावईसुण्हाओवाधाइओवा दासा वा दासीओ वा कम्मकरा वा कम्मकरीओवा, तहप्पगाराइंकुलाई पुरेसंथुयाणि वा पच्छासंथुयाणिवा पुव्वामेव भिक्खायरियाए अणुपविसिस्सामि ॥१॥अविय इत्थलभिस्सामि पिंडंवा लोयंवाखीरंवा दहिंवा नवणीयं वा घयंवा गुल्लं वा तिल्लं वा महुं वा मजं वा मंसंवा सक्कुलिं वा फाणियं वा पूर्व वा सिहरिणिं वा, तं पुत्वामेव भुच्चा पिच्चा पडिग्गहं च संलिहिय संमज्जिय तओ पच्छा भिक्खूहिं सद्धिं गाहा० पविसिस्सामि वा निक्खमिस्सामि वा, माइट्ठाणं संफासे, तं नो एवं करिज्जा ॥२॥से तत्थ भिक्खूहिं सद्धिं कालेण अणुपविसित्ता तत्थियरेयरेहिं कुलेहिं सामुदाणियं एसियं वेसियं पिंडवायं पडिगाहित्ता आहारं आहारिजा // 3 // एयं खलु तस्स भिक्खुस्स वा भिक्खुणीए वासामग्गियं० जंसव्वटेहिंसमिए महिए सयाजए त्तिबेमि॥४॥सूत्रम् 247 // 2-1-1-4 // पिण्डैषणायांचतुर्थ उद्देशकः॥ भिक्षणशीला भिक्षुका नामैके साधवः केचनैवमुक्तवन्तः, किम्भूतास्ते इत्याह- समानाः इति जवाबलपरिक्षीणतयैकस्मिन्नेव क्षेत्रे तिष्ठन्तः, तथा वसमाना: मासकल्पविहारिणः, त एवंभूताः प्राघूर्णकान् समायातान् ग्रामानुग्रामं दूयमानान्गच्छत एवमूचुः- यथा क्षुल्लकोऽयं ग्रामोऽल्पगृहभिक्षादोवा, तथा संनिरुद्धः-सूतकादिना, नो महानिति पुनर्वचनमादरख्यापनार्थम्, Bअतिशयेन क्षुल्लक इत्यर्थः, ततो हन्त! इत्यामन्त्रणम्, यूयं भगवन्तः- पूज्या बहिर्गामेषु भिक्षाचर्यार्थं व्रजतेत्येवं कुर्यात्, यदिवा तत्रैकस्य वास्तव्यस्य भिक्षोः पुर:संस्तुता:भ्रातृव्यादयः पश्चात्संस्तुताश्वशुरकुलसंबद्धाः परिवसन्ति, तान् स्वनामग्राहमाह, तद्यथा- गृहपतिर्वेत्यादि सुगम यावत्तथाप्रकाराणि कुलानि पुरःपश्चात्संस्तुतानि पूर्वमेव भिक्षाकालादहमेतेषु भिक्षार्थं (r) भवन्तः (मु०)। // 581 // Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ प्रथममध्ययन पिण्डैषणा, चतुर्थोद्देशकः सूत्रम् 247 सङ्गडिदोषः श्रीआचारानंनववा प्रवेक्ष्यामि, अपि चैतेषु स्वजनादिकुलेष्वभिप्रेतं लाभं लप्स्ये, तदेव दर्शयति- पिण्डं शाल्योदनादिकं लोयं इन्द्रियानुकू नियुक्ति- रसाद्युपेतमुच्यते, तथा क्षीरं वेत्यादि सुगमं यावत्सिहरिणीं वेति नवरं मद्यमांसे छेदसूत्राभिप्रायेण व्याख्येये, अथवा श्रीशीला० वृत्तियुतम् कश्चिदतिप्रमादावष्टब्धोऽत्यन्तगृध्रुतया मधुमद्यमांसान्यप्याश्रयेदतस्तदुपादानम्, फाणियंति उदकेन द्रवीकृतो गुडः क्वथितोऽश्रुतस्कन्धः२ क्वथितो वा शिखरिणी मार्जिता, तल्लब्धं पूर्वमेव भुक्त्वा पेयं च पीत्वा पतगृहं संलिह्य निरवयवं कृत्वा संमृज्य च वस्त्रादिना॥ 582 // sऽर्द्रतामपनीय ततः पश्चादुपागते भिक्षाकालेऽविकृत वदनःप्राघूर्णकभिक्षुभिः सार्द्ध गृहपतिकुलं पिण्डपातप्रतिज्ञया प्रवेक्ष्यामि निष्क्रमिष्यामि चेत्यभिसन्धिना मातृस्थानं संस्पृशेदसावित्यत: प्रतिषिध्यते- नैवं कुर्यादिति 247 // कथं च कुर्यादित्याह सभिक्षुः तत्रग्रामादौ प्राघूर्णकभिक्षुभिः सार्द्ध कालेन भिक्षावसरेण प्राप्तेन गृहपतिकुलमनुप्रविश्य तत्र इतरेतरेभ्य: उच्चावचेभ्यः कुलेभ्यः सामुदानिक भिक्षापिण्डं एषणीयं उद्गमादिदोषरहितं वैषिकं केवलवेषावाप्तं धात्रीदूतनिमित्तादिपिण्डदोषरहितं पिण्डपातं भैक्षं प्रतिगृह्य प्राघूर्णकादिभिः सह ग्रासैषणादिदोषरहितमाहारमाहारयेद्, एतत्तस्य भिक्षोः सामग्र्यं सपूर्णो भिक्षुभाव इति // चतुर्थोद्देशकः समाप्तः // 2-1-1-4 // ॥प्रथमाध्ययने पञ्चमोद्देशकः॥ उक्तश्चतुर्थोद्देशकः, अधुना पञ्चमः समारभ्यते, अस्य चायमभिसम्बन्धः-इहानन्तरोद्देशके पिण्डग्रहणविधिरभिहितः, अत्रापि स एवाभिधीयत इत्याह (r) इतीन्द्रिया० (मु०)। 2 // 582 // Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्ध:२ // 583 // |248-249 से भिक्खू वा 2 जाव पविढे समाणे से जं पुण जाणिज्जा-अग्गपिडं उक्खिप्पमाणं पेहाए अग्गपिडं निखिप्पमाणं पेहाए श्रुतस्कन्धः२ अग्गपिडं हीरमाणं पेहाए अग्गपिंडं परिभाइजमाणं पेहाए अग्गपिडं परिभुजमाणं पेहाए अग्गपिंडं परिट्ठविजमाणं पेहाए पुरा चूलिका-१ प्रथममध्ययनं असिणाइ वा अवहाराइ वा पुरा जत्थऽण्णे समण वणीमगाखद्धं 2 उवसंकमंति से हंता अहमविखद्धं 2 उवसंकमामि, माइट्ठाणं पिण्डैषणा, संफासे, नो एवं करेजा // सूत्रम् 248 // पञ्चमोद्देशकः सभिक्षुर्गृहपतिकुलं प्रविष्टः सन् यत्पुनरेवंजानीयात्तद्यथा-अग्रपिण्डो-निष्पन्नस्य शाल्योदनादेराहारस्य देवताद्यर्थं स्तोक सूत्रम् स्तोकोद्धारस्तमुत्क्षिप्यमाणं दृष्ट्वा, तथाऽन्यत्र निक्षिप्यमाणम्, तथा ह्रियमाणं नीयमानं देवतायतनादौ, तथा परिभज्यमानं भिक्षाटनविधि: विभज्यमानं स्तोकं स्तोकमन्येभ्यो दीयमानम्, तथा परिभुज्यमानम्, तथा परित्यज्यमाणं- देवायतनाच्चतुर्दिक्षु क्षिप्यमाणम्, तथा पुरा असिणाइ वत्ति-'पुरा' पूर्वमन्ये श्रमणादयोऽप्यमुमग्रपिण्डमशितवन्तः, तथा पूर्वमपहृतवन्तो-व्यवस्थयाऽव्यवस्थया / वा गृहीतवन्तः, तदभिप्रायेण पुनरपि पूर्वमिव वयमत्र लप्स्यामह इति यत्राग्रपिण्डादौ श्रमणादयः खद्धं खद्धं ति त्वरितं / त्वरितमुपसंक्रामन्ति, स भिक्षुरेतदपेक्ष्य कश्चिदेवं कुर्याद् आलोचयेद्, यथा हन्त इति वाक्योपन्यासार्थः, अहमपि त्वरितमुपसंक्रमामि, एवं च कुर्वन् भिक्षुर्मातृस्थानं संस्पृशेदित्यतो नैवं कुर्यादिति // 248 // साम्प्रतं भिक्षाटनविधिप्रदर्शनार्थमाह से भिक्खू वा० जाव समाणे अंतरा से वप्पाणि वा फलिहाणि वा पागाराणि वा तोरणाणि वा अग्गलाणि वा अग्गलपासगाणि वा सति परक्कमे संजयामेव परिक्कमिज्जा, नो उज्जुयंगच्छिज्जा // 1 // , केवली बूया आयाणमेयं, से तत्थ परक्कममाणे पयलिज्ज वा // 583 // पक्खलेज वा पवडिज्ज वा, से तत्थ पयलमाणे वा पक्खलेजमाणे वा पवडमाणे वा, तत्थ से काए उच्चारेण वा पासवणेण वा (c) दयो येऽमुम० (मु०)। Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचारानं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 584 // खेलेण वा सिंघाणेण वा वंतेण वा पित्तेण वा पूएण वा सुक्केण वा सोणिएण वा उवलित्ते सिया, तहप्पगारं कायं नो अणंतरहियाए श्रुतस्कन्ध:२ पुढवीए नो ससिणिद्धाए पुढवीए नो ससरक्खाए पुढवीए नो चित्तमंताए सिलाए नो चित्तमंताए लेलूए कोलावासंसि वा दारुए चूलिका-१ प्रथममध्ययनं जीवपइट्ठिए सअंडे सपाणे जाव ससंताणए नो आमजिज्ज वा पमजिज्ज वा संलिहिज्ज वा निलिहिज्ज वा उबलेज वा उवट्टिज वा पिण्डैषणा, आयाविज वा पयाविज वा / / 2 // , से पुव्वामेव अप्पससरक्खं तणं वा पत्तं वा कटुं वा सक्करं वा जाइज्जा, जाइत्ता से तमायाय पञ्चमोद्देशकः एगंतमवक्कमिज्जा 2 अहे झामथंडिलंसि वा जाव अन्नयरंसि वा तहप्पगारंसि पडिलेहिय पडिलेहिय पमज्जिय पमज्जिय तओसंजयामेव सूत्रम् 249 भिक्षाटनविधिः आमजिज वा जाव पयाविज वा॥३॥ सूत्रम् 249 // स भिक्षुर्भिक्षार्थं गृहपतिकुलं- पाटकं रथ्यां ग्रामादिकं वा प्रविष्टः सन् मार्ग प्रत्युपेक्षेत, तत्र यदि अन्तरा अन्तराले से तस्य / भिक्षोर्गच्छत एतानि स्युः, तद्यथा- वप्राः समुन्नता भूभागा ग्रामान्तरे वा केदाराः, तथा परिखा वा प्राकारा वा गृहस्य पत्तनस्य वा, तथा तोरणानि वा, तथाऽर्गला वा तथाऽर्गलापाशका वा- यत्रार्गलाऽग्राणि निक्षिपन्ते, एतानि चान्तराले ज्ञात्वा / प्रक्रम्यतेऽनेनेति प्रक्रमो- मार्गस्तस्मिन्नन्यस्मिन् सति संयत एव तेन पराक्रमेत गच्छेत्, नैवर्जुना गच्छेत्, किमिति?, यतः।। केवली सर्वज्ञो ब्रूयाद् आदानं कर्मादानमेतत्, संयमात्मविराधनातः, तामेव दर्शयति- स भिक्षुः तत्र तस्मिन् वप्रादियुक्ते मार्गे पराक्रममाणः गच्छन् विषमत्वान्मार्गस्य कदाचित् प्रचलेत् कम्पेत् प्रस्खलेद्वा तथा प्रपतेद्वा, स तत्र प्रस्खलन् प्रपतन् वा षण्णां कायानामन्यतमं विराधयेत्, तथा तत्र से तस्य काय उच्चारेण वा प्रस्रवणेन वा श्लेष्मणा वा सिङ्घानकेन वा वान्तेन वा पित्तेन वा पूतेन वा शुक्रेण वा शोणितेन वा उपलिप्तः स्यादित्यत एवंभूतेन पथा न गन्तव्यम्, अथ मार्गान्तराभावात्तेनैव गतः प्रस्खलितः सन् / कर्दमाधुपलिप्तकायो नैवं कुर्यादिति दर्शयति-स यतिस्तथाप्रकारं- अशुचिकर्दमाद्युपलिप्तं कायमनन्तर्हितया- अव्यवहितया / // 584 // Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 585 // पृथिव्या तथा सस्निग्धया आर्द्रया एवं सरजस्कया वा, तथा चित्तवत्या सचित्तया शिलया, तथा चित्तवतालेलुना पृथिवीशकलेन श्रुतस्कन्धः२ वा, एवं कोलाघुणास्तदावासभूते दारुणि जीवप्रतिष्ठिते साण्डे सप्राणिनि यावत्ससन्तानके नो नैव सकृदामृज्यान्नापि पुनः चूलिका-१ प्रथममध्ययनं पुनः प्रमृज्यात्, कर्दमादि शोधयेदित्यर्थः, तथा तत्रस्थ एव न संलिहेजा न संलिखेत्, नोद्वर्तनादिनोद्वलेत्, नापि तदेवेषच्छुष्क पिण्डैषणा, मुद्वर्त्तयेत्, नापि तत्रस्थ एव सकृदातापयेत्, पुन: पुनर्वा प्रतापयेत्, यत्कुर्यात्तदाह- स भिक्षुः पूर्वमेव तदनन्तरमेवाल्पसरजस्कं पञ्चमोद्देशक: सूत्रम् 250 तृणादि याचेत, तेन चैकान्तस्थण्डिले स्थित: सन् गात्रं प्रमृज्यात्' शोधयेत्, शेषं सुगममिति // 249 // किञ्च भिक्षाटनविधिः से भिक्खू वा० से जं पुण जाणिज्जा गोणं वियालं पडिपहे पेहाए महिसं वियालं पडिपहे पेहाए, एवं मणुस्सं आसं हत्थिं सीहं वग्धं विगं दीवियं अच्छं तरच्छं परिसरं सियालं विरालं सुणयं कोलसुणयं कोकंतियं चित्ताचिल्लडयं वियालं पडिपहे पेहाए सइ परक्कमे संजयामेव परक्कमेजा, नो उज्जुयंगच्छिज्जा जाव॥१॥से भिक्खूवा जाव समाणे अंतरा से ओवाए वाखाणुंवा कंटए वा धसी वा भिलुगा वा विसमे वा विजले वा परियावजिज्जा, सइ परक्कमे संजयामेव, नो उज्जुयंगच्छिजा॥२॥सूत्रम् 250 // स भिक्षुर्भिक्षार्थ प्रविष्टः सन् पथ्युपयोगं कुर्यात्, तत्र च यदि पुनरेवं जानीयाद् यथाऽत्र किश्चिद्वादिकमास्त इति तन्मार्ग रुन्धानं गां बलीव व्यालं दृप्तं दुष्टमित्यर्थः, पन्थानं प्रति प्रतिपथं तस्मिन् स्थितं प्रत्युपेक्ष्य, शेषं सुगमम्, यावत्सति पराक्रमेमार्गान्तरे ऋजुना पथाऽऽत्मविराधनासम्भवान्न गच्छेत्, नवरं विगं ति वृकं द्वीपिनं चित्रकं अच्छं ति ऋक्षं परिसरन्ति सरभं कोलसुणयं महासूकर कोकंतियन्ति शृगालाकृतिर्लोमटकोरात्रौ को को इत्येवं रारटीति, चित्ताचिल्लडयं ति आरण्यो जीवविशेष जावावशष-8॥५८५॥ स्तमिति // 1 // तथा- स भिक्षुर्भिक्षार्थं प्रविष्टः सन् मार्गोपयोगं दद्यात्, तत्रान्तराले यद्येतत्पर्यापद्येत- स्यात्, तद्यथा००पथस्तस्मिन् (मु०)। 0 रिच्छं (प्र०)। Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्ध:२ // 586 // सूत्रम् अवपात: गर्त्तः स्थाणुर्वा कण्टको वा घसी नाम-स्थलादधस्तादवतरणं भिलुग त्ति स्फुटितकृष्णभूराजि: विषम-निम्नोन्नत श्रुतस्कन्धः२ विज्जलं-कर्दमस्तत्रात्मसंयमविराधनासम्भवात् पराक्रमे मार्गान्तरे सति ऋजुना पथा न गच्छेदिति // 250 / / तथा चूलिका-१ प्रथममध्ययनं से भिक्खूवा जावगाहावइकुलस्स दुवारबाहं कंटगबुंदियाए परिपिहियं पेहाए तेसिं पुव्वामेव उग्गहं अणणुनविय अपडिलेहिय पिण्डैषणा, अप्पमज्जिय नो अवंगुणिज्ज वा पविसिज्ज वा निक्खमिज वा, तेसिं पुव्वामेव उग्गहं अणुन्नविय पडिलेहिय पडिलेहिय पमज्जिय पञ्चमोद्देशकः पमन्जिय तओ संजयामेव अवंगुणिज्ज वा पविसेज वा निक्खमेज वा॥ सूत्रम् 251 // 251-252 स भिक्षुर्भिक्षार्थं प्रविष्टः सन् गृहपतिकुलस्य दुवारबाहं ति द्वारभागस्तं कण्टकशाखया पिहितं स्थगितं प्रेक्ष्य येषां तद्हं भिक्षाटनविधिः तेषामवग्रहं पूर्वमेव अननुज्ञाप्य अयाचित्वा, तथा अप्रत्युपेक्ष्य चक्षुषाऽप्रमृज्य च रजोहरणादिना नोऽवगुणेन्ज त्ति नैवोद्घाटयेद्, उद्घाट्य च न प्रविशेन्नापि निष्क्रामेत्, दोषदर्शनात्, तथाहि-गृहपतिः प्रद्वेषं गच्छेत्, नष्टे च वस्तुनि साधुविषया शङ्कोत्पद्येत, उद्घाटद्वारे चान्यत् पश्वादि प्रविशेदित्येवं च संयमात्मविराधनेति / सति कारणेऽपवादमाह-स भिक्षुर्येषां तगृहं तेषांक सम्बन्धिनमवग्रहं अनुज्ञाप्य याचित्वा प्रत्युपेक्ष्य प्रमृज्य च गृहोद्घाटनादि कुर्यादिति, एतदुक्तं भवति- स्वतो द्वारमुद्धाट्य न प्रवेष्टव्यमेव, यदि पुनर्लानाचार्यादिप्रायोग्यं तत्र लभ्यते वैद्यो वा तत्रास्ते दुर्लभं वा द्रव्यं तत्र भविष्यति अवमौदर्ये वा सत्येभिः कारणैरुपस्थितैः स्थगितद्वारि व्यवस्थितः सन् शब्दं कुर्यात्, स्वयं वा यथाविध्युद्धाट्य प्रवेष्टव्यमिति // 251 // तत्र प्रविष्टस्य विधिं दर्शयितुमाह से भिक्खूवा 2 जाव से जं पुण जाणिज्जा समणं वा माहणं वा गामपिंडोलगंवा अतिहिं वा पुव्वपविढे पेहाए नो तेसिं संलोए सपडिदुवारे चिट्ठिजा, केवली बूया-आयाणमेयं पुरा पेहाए तस्सट्टाए परो असणं वा 4 आहट्टदलइज्जा, अह भिक्खूणं पुव्वोपइट्ठा Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 587 // एस पइन्ना एस उवएसोजं नो तेसिं संलोए सपडिदुवारे चिट्ठज्जा से तमायाय एगंतमवक्कमिज्जा 2 अणावायमसंलोए चिट्ठिजा // 1 // श्रुतस्कन्धः 2 से से परो अणावायमसंलोए चिट्ठमाणस्स असणं वा 4 आहट्ट दलइज्जा, से य एवं वइजा-आउसंतो समणा! इमे भे असणे वा 4 चूलिका-१ प्रथममध्ययन सबजणाए निसट्टे तं भुंजह वा णं परिभाएह वा णं, तं चेगइओ पडिगाहित्ता तुसिणीओ उवेहिज्जा, अवियाई एयं मममेव सिया, पिण्डैषणा, माइट्ठाणं संफासे, नो एवं करिजा॥२॥से तमायाए तत्थ गच्छिज्जा 2 से पुत्वामेव आलोइज्जा-आउसंतोसमणा! इमे भे असणेवा पञ्चमोद्देशकः सूत्रम् 252 ४सव्वजणाए निसिढे तंभुंजह वाणंजाव परिभाएह वाणं, सेणमेवं वयंत परो वइजा-आउसंतोसमणा! तुमंचेवणं परिभाएहि, से भिक्षाटनविधिः तत्थ परिभाएमाणे नो अप्पणो खद्धं 2 डायं 2 ऊसढं 2 रसियं 2 मणुन्नं 2 निद्धं 2 लुक्खं 2, से तत्थ अमुच्छिए अगिद्वे अग(ना) ढिए अणज्झोववन्ने बहुसममेव परिभाइज्जा / / 3 // से णं परिभाएमाणं परो वइज्जा- आउसंतो समणा! मा णं तुमं परिभाएहि सवे वेगइआ ठिया उ भुक्खामो वा पाहामो वा // 4 // से तत्थ भुंजमाणे नो अप्पणा खद्धं खद्धं जाव लुक्खं, से तत्थ अमुच्छिए 4 बहुसममेव अँजिजा वा पाइजा वा॥५॥सूत्रम् 252 / / स भिक्षुामादौ भिक्षार्थं प्रविष्टो यदि पुनरेवं विजानीयाद् यथाऽत्र गृहे श्रमणादिः कश्चित्प्रविष्टः, तं च पूर्वप्रविष्टं प्रेक्ष्य दातृप्रतिग्राहकासमाधानान्तरायभयान्न तदालोके तिष्ठेत्, नापि तन्निर्गमद्वारप्रति दातृप्रतिग्राहकासमाधानान्तरायभयात्, किन्तु स भिक्षुस्तं श्रमणादिकं भिक्षार्थमुपस्थितं आदाय अवगम्यैकान्तमपक्रामेत्, अपक्रम्य चान्येषां चानापाते-विजनेऽसंलोके च। संतिष्ठेत्, तत्र च तिष्ठत: स गृहस्थ: से तस्य भिक्षोश्चतुर्विधमप्याहारमाहृत्य दद्यात्, प्रयच्छंश्चैतद्रूयाद् यथा यूयं बहवो भिक्षार्थमुपस्थिता अहं च व्याकुलत्वान्नाहारं विभाजयितुमलमतो हे आयुष्मन्तः! श्रमणाः! अयमाहारश्चतुर्विधोऽपि भे युष्मभ्यं / सर्वजनार्थं मया निसृष्टो- दत्तस्तत्साम्प्रतं स्वरुच्या तमाहारमेकत्र वा भुङ्ग्ध्वं परिभजध्वं वा- विभज्य वा गृह्णीतेत्यर्थः, तदेवंविध // 587 // Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 588 // आहार उत्सर्गतो न ग्राह्यः, दुर्भिक्षे वाऽध्वाननिर्गतादौ वा द्वितीयपदे कारणे सति गृह्णीयाद्, गृहीत्वा च नैवं कुर्यात् तद्यथा श्रुतस्कन्धः 2 तमाहारं गृहीत्वा तूष्णीको गच्छन्नैवमुत्प्रेक्षेत- यथा ममैवायमेकस्य दत्तोऽपि चायमल्पत्वान्ममैवैकस्य स्याद्, एवं च मातृस्थानं चूलिका-१ प्रथममध्ययनं संस्पृशेद, अतो नैवं कुर्यादिति, यथा च कुर्यात्तथा च दर्शयति-स भिक्षुस्तमाहारं गृहीत्वा तत्र श्रमणाद्यन्तिके गच्छेद्, गत्वा च सः / पिण्डैषणा, पूर्वमेव आदावेव तेषामाहारं आलोकयेत् दर्शयेत्, इदं च ब्रूयाद्- यथा भो आयुष्मन्तः! श्रमणादयः! अयमशनादिक आहारो युष्मभ्यं / पञ्चमोद्देशकः सर्वजनार्थमविभक्त एव गृहस्थेन निसृष्टो-दत्तस्तद्यूयमेकत्र भुङ्ग्ध्वं विभजध्वं वा, से अथैनं साधुमेवं ब्रुवाणं कश्चिच्छ्रमणादिरेवं सूत्रम् 253 भिक्षाटनविधिः ब्रूयाद्-यथा भो आयुष्मन्! श्रमण! त्वमेवास्माकं परिभाजय, नैवं तावत्कुर्यात्, अथ सति कारणे कुर्यात् तदाऽनेन विधिनेति दर्शयति-स भिक्षुर्विभाजयन्नात्मनः खलु 2 प्रचुर 2 डागं ति शाकं ऊसढं ति उच्छ्रितं वर्णादिगुणोपेतम्, शेषं सुगमं यावद्रूक्षमिति लन गृह्णीयादिति। अपिच-स: भिक्षुः तत्र आहारेऽमूर्छितोऽगृद्धोऽनादृतोऽनध्युपपन्न इति, एतान्यादरख्यापनार्थमेकार्थिकान्युपात्तानि कथञ्चिद्भेदाद्वा व्याख्यातव्यानीति, बहुसम मिति सर्वमत्र समं किञ्चित्सिक्थादिना यद्यधिकं भवेदिति, तदेवं प्रभूतसमं परिभाजयेत्, तं च साधुं परिभाजयन्तं कश्चिदेवं ब्रूयाद्, यथा- आयुष्मन्! श्रमण! मा त्वं परिभाजय, किन्तु सर्व एव चैकत्र व्यवस्थिता वयं भोक्ष्यामहे पास्यामो वा, तत्र परतीर्थिकैः सार्धं न भोक्तव्यम्, स्वयूथ्यैश्च पार्श्वस्थादिभिः सह, सम्भोगिकैः सहाप्यालोचनांदत्त्वा भुञ्जानानामयं विधि:, तद्यथा- नो आत्मन इत्यादि, सुगममिति॥२५२॥ इहानन्तरसूत्रे बहिरालोकस्थानं निषिद्धंसाम्प्रतं तत्प्रवेशप्रतिषेधार्थमाह से भिक्खू वा 2 जाव से जंपुण जाणिज्जा समणं वा माहणं वा गामपिंडोलगंवा अतिहिं वा पुव्वपविट्ठ पेहाए नो ते उवाइकम्म Oकुर्याद् यद्यथा तमा० (मु०)। युष्माकं (मु०)। 0 सहौघालोचना (मु०)। // 588 // Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 589 // पविसिज्ज वा ओभासिज्ज वा, से तमायाय एगंतमवक्कमिज्जा 2 अणावायमसंलोए चिट्ठिजा, अह पुणेवं जाणिज्जा-पडिसेहिए वा श्रुतस्कन्धः२ दिन्ने वा, तओतंमि नियत्तिए संजयामेव पविसिज वा ओभासिज्ज वा एयं० सामग्गियं०॥ सूत्रम् 253 // 2-1-1-5 // पिण्डैषणायां चूलिका-१ पञ्चम उद्देशकः।। प्रथममध्ययन पिण्डैषणा, स भिक्षुर्भिक्षार्थं ग्रामादौ प्रविष्टः सन् यदा पुनरेवं विजानीयात्, तद्यथा- अत्र गृहपतिकुले श्रमणादिकः प्रविष्टः, तं चल षष्ठोद्देशकः पूर्वप्रविष्टं श्रमणादिकं प्रेक्ष्य ततो न तान् श्रमणादीन् पूर्वप्रविष्टॉनतिक्रम्य प्रविशेत्, नापि तत्स्थ एव अवभाषेत दातारं याचेत, अपि सूत्रम् 254 गृहप्रवेशच-स तं आदाय अवगम्यैकान्तमपक्रामेद् अनापातासंलोकेऽवतिष्ठेत तावद्यावच्छ्रमणादिके प्रतिषिद्धे पिण्डे वा तस्मै दत्ते, प्रतिषेधः ततस्तस्मिन् निवृत्ते गृहानिर्गते सति ततः संयत एव प्रविशेदवभाषेत वेति, एवं च तस्य भिक्षोः सामग्र्यं सम्पूर्णो भिक्षुभाव। इति ॥२५३॥२-१-१-५॥पञ्चमोद्देशकः समाप्तः।। ॥प्रथमाध्ययने षष्ठोद्देशकः॥ पञ्चमोद्देशकानन्तरं षष्ठः समारभ्यते, अस्य चायमभिसम्बन्ध:- इहानन्तरोद्देशके श्रमणाद्यन्तरायभयागृहप्रवेशो निषिद्धः, तदिहाप्यपरप्राण्यन्तरायप्रतिषेधार्थमाह से भिक्खू वा जाव से जं पुण जाणिज्जा-रसेसिणो बहवे पाणा घासेसणाए संथडे संनिवइए पेहाए, तंजहा-कुक्कुडजाइयं वा सूयरजाइयं वा अग्गपिंडसि वा वायसासंथडासंनिवइया पेहाए सइ परक्कमे संजया नो उज्जुयंगच्छिज्जा / / सूत्रम् 254 // 0 पूर्वमेव प्रविष्टा (प्र०)। 0 याचेत् (मु०)। 0 लोके च तिष्ठेत् (मु०)। // 589 // Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 590 // पिण्डैषणा, सभिक्षुर्भिक्षार्थं प्रविष्टः सन् यदि पुनरेवं विजानीयात्, तद्यथा- बहवः प्राणाः प्राणिनः रस्यते- आस्वाद्यत इति रसस्तमेष्टुं श्रुतस्कन्धः२ शीलमेषां ते रसैषिणः, रसान्वेषिण इत्यर्थः, ते तदर्थिनः सन्तः पश्चाद् ग्रासार्थं क्वचिद्रथ्यादौ संनिपतितास्तांश्चाहारार्थं चूलिका-१ प्रथममध्ययन संस्कृ(स्तृ)तान्-घनान् संनिपतितान् प्रेक्ष्य ततस्तदभिमुखं न गच्छेदिति सम्बन्धः, तांश्च प्राणिनः स्वनामग्राहमाह-कुक्कुटजातिक वेत्यनेन च पक्षिजातिरुद्दिष्टा, सूकरजातिकमित्यनेन च चतुष्पदजातिरिति, अग्रपिण्डे वा काकपिण्ड्यां वा बहिः क्षिप्तायां षष्ठोद्देशकः वायसा: संनिपतिता भवेयुः, तांश्च दृष्ट्वाऽग्रतः, ततः सति पराक्रमे- अन्यस्मिन् मार्गान्तरे संयतः सम्यगुपयुक्त: संयतामन्त्रणं वा सूत्रम् 255 गृहप्रवेशऋजुस्तदभिमुखं न गच्छेद्, यतस्तत्र गच्छतोऽन्तरायं भवति, तेषां चान्यत्र संनिपतितानां वधोऽपि स्यादिति / / 254 // साम्प्रतं प्रतिषेधः गृहपतिकुलं प्रविष्टस्य साधोर्विधिमाह से भिक्खू वा 2 जाव नो गाहावइकुलस्स वा दुवारसाहं अवलंबिय 2 चिट्ठिजा, नो गा० दगच्छड्डणमत्तए चिट्ठिजा, नो गा० चंदणिउयए चिट्ठिज्जा, नो गा० सिणाणस्स वा वच्चस्स वा संलोए सपडिदुवारे चिट्ठिजा, नो० आलोयं वा थिग्गलं वा संधिं वा दगभवणं वा बाहाओ पगिज्झिय 2 अंगुलियाए वा उद्दिसिय 2 ओणमिय 2 उण्णमिय 2 निज्झाएज्जा, नो गाहावइअंगुलियाए उद्दिसिय 2 जाइजा, नोगा० अंगुलिए चालियर जाइजा, नो गा० अंतज्जिय 2 जाइजा, नो गा० अं० उक्खुलंपिय (उक्खलुंदिय) २जाइज्जा, नो गाहावई वंदिय 2 जाइज्जा नो वयणं फरुसं वइज्जा / / सूत्रम् 255 // स भिक्षुर्भिक्षार्थं गृहपतिकुलं प्रविष्टः सन्नैतत्कुर्यात्, तद्यथा- नो गृहपतिकुलस्य द्वारशाखां अवलम्ब्यावलम्ब्य पौन:पुन्येन भृशंवाऽवलम्ब्य तिष्ठेद्, यतःसा जीर्णत्वात्पतेद्दुष्प्रतिष्ठितत्वाद्वाचलेत् ततश्चसंयमात्मविराधनेति, तथा उदकप्रतिष्ठापन-1 मात्रके उपकरणधावनोदकप्रक्षेपस्थाने प्रवचनजुगुप्साभयान्न तिष्ठेत्, तथा चंदणिउदय त्ति आचमनोदकप्रवाहभूमौ न तिष्ठेद्, // 590 // Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 591 // दोषः पूर्वोक्त एव, तथा स्नानवर्चः संलोके तत्प्रतिद्वारं वा न तिष्ठेत्, एतदुक्तं भवति-यत्र स्थितेः स्नानवर्चः क्रिये कुर्वन् / श्रुतस्कन्धः 2 गृहस्थः समवलोक्यते तत्र न तिष्ठेदिति, दोषश्चात्र दर्शनाशया निःशङ्कतक्रियाया अभावेन निरोधप्रद्वेषसम्भव इति, तथा / चूलिका-१ प्रथममध्ययन नैव गृहपतिकुलस्य आलोकं आलोकस्थानं- गवाक्षादिकम्, थिग्गलं ति प्रदेशपतितसंस्कृतम्, तथा संधिन्ति त्ति चौरखातं पिण्डेषणा, भित्तिसन्धिं वा, तथा उदकभवनं उदकगृहम्, सर्वाण्यप्येतानि भुजां प्रगृह्य प्रगृह्य पौन:पुन्येन प्रसार्य तथाऽङ्गुल्योद्दिश्य तथा / षष्ठोद्देशकः कायमवनम्योन्नम्य च न निध्यापयेत् - न प्रलोकयेन्नाप्यन्यस्मै प्रदर्शयेत्, सर्वत्र द्विवचनमादरख्यापनार्थम्, तत्र हि हृतनष्टादौ / सूत्रम् 256 गृहप्रवेशशङ्कोत्पद्यतेति / / अपिच-स भिक्षुर्गृहपतिकुलं प्रविष्टः सन्नैव गृहपतिमङ्गल्याऽत्यर्थमुद्दिश्य तथा चालयित्वा तथा तर्जयित्वा प्रतिषेधः भयमुपदर्य तथा कण्डूयनं कृत्वा तथा गृहपतिं वन्दित्वा वाग्भिः स्तुत्वा प्रशस्य नो याचेत्, अदत्ते च नैव तद्गृहपतिं परुषं वदेत्, तद्यथा- यक्षस्त्वं परगृहं रक्षसि, कुतस्ते दानं?, वात्तैव भद्रिका भवतो न पुनरनुष्ठानम्, अपि च अक्षरद्वयमेतद्धि, नास्ति नास्तिक यदुच्यते / तदिदं देहि देहीति, विपरीतं भविष्यति // 1 // // 255 ॥अन्यच्च अह तत्थ कंचि भुंजमाणं पेहाए गाहावई वा० जाव कम्मकरिं वा से पुव्वामेव आलोइजा-आउसोत्ति वा भइणित्ति वा दाहिसि मे इत्तो अन्नयरं भोयणजायं?, से सेवं वयंतस्स परो हत्थं वा मत्तं वा दव्विंवा भायणं वा सीओदगवियडेण वा उसिणोदगवियडेण वा उच्छोलिज्ज वा पहोइज्ज वा॥१॥सेपुवामेव आलोइजा-आउसोत्ति वा भइणित्ति वा! मा एवं तुम हत्थं वा०४ सीओदगवियडेण वा 2 उच्छोलेहि वा॥२॥, अभिकंखसि मेदाउंएवमेव दलयाहि २।से सेवं वयंतस्स परो हत्थं वा ४सीओ० उसि० उच्छोलित्ता पहोइत्ता आहट्ट दलइजा, तहप्पगारेणं पुरेकम्मकएणं हत्थेण वा 4 असणं वा 4 अफासुयं जाव नो पडिगाहिज्जा ॥३॥अह पुण एवं * शङ्कोत्पद्यत इति (मु०)। 8 // 591 // Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचारा नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्ध:२ // 592 // पिण्डैषणा, जाणिज्जा-नो पुरेकम्मकएणं उदउल्लेणं तहप्पगारेणं वा उदउल्लेण वा हत्थेण वा 4 असणं वा 4 अफासुयं जाव नो पडिगाहिज्जा / श्रुतस्कन्धः२ ४॥अह पुणेवं जाणिज्जा-नो उदउल्लेण ससिणिद्धेण सेसं तं चेव ॥५॥एवं-ससरक्खे उदउल्ले, ससिणिद्धे मट्टिया ऊसे। हरियाले चूलिका-१ प्रथममध्ययन हिंगुलुए, मणोसिला अंजणे लोणे॥१॥गेरुय वन्निय सेड्डिय सोरट्ठिय पिट्ठ कुकुस उक्कुट्ट संसट्टेण ॥६॥अह पुणेवं जाणिज्जा नो असंसट्टे संसढे तहप्पगारेण संसट्टेण हत्थेण वा 4 असणं वा 4 फासुयं जाव पडिगाहिज्जा / / 7 // सूत्रम् 256 / / षष्ठोद्देशकः अथभिक्षुस्तत्रगृहपतिकुले प्रविष्टः सन् कञ्चन गृहपत्यादिकं भुञ्जानं प्रेक्ष्यस भिक्षुः पूर्वमेवालोचयेद्- यथाऽयं गृहपतिस्तद्भार्या | सूत्रम् 256 गृहप्रवेशवा यावत्कर्मकरी वा भुङ्क्ते पर्यालोच्य स स्वनामग्राहं याचेत, तद्यथा- आउसो त्ति, अमुक इति गृहपते! भगिनि! इति वा प्रतिषेधः इत्याद्यामन्त्र्य दास्यसि मेऽस्मादाहारजातादन्यतरद्भोजनजातमित्येवं याचेत्, तच्चन वर्तते एवं कर्तुम्, कारणेच सत्येवं वदेत् से अथ से तस्य भिक्षोरेवं वदतो याचमानस्य परो गृहस्थ: कदाचिद्धस्तं मात्रं दर्वी भाजनं वा शीतोदकविकटेन अप्कायेन उष्णोदकविकटेन उष्णोदकेनाप्रासुकेनात्रिदण्डोद्वृत्तेन पश्चाद्वा सचित्तीभूतेन उच्छोलेज्जत्ति सकृदुदकेन प्रक्षालनं कुर्यात्, पहोएज त्ति प्रकर्षेण वा हस्तादेर्डावनं कुर्यात्, स भिक्षुर्हस्तादिकं पूर्वमेव प्रक्षाल्यमानमालोचयेद्, दत्तावधानो भवेदित्यर्थः, तच्च प्रक्षाल्यमानमालोच्यामुक इत्येवं स्वनामग्राहं निवारयेद्, यथा- मैवं कृथास्त्वमिति, यदि पुनरसौगृहस्थो हस्तादिकंसचित्तोदकेन प्रक्षाल्य दद्यात्तदप्रासुकमिति ज्ञात्वा न प्रतिगृह्णीयादिति॥किञ्च-अथासौ भिक्षुर्गृहपतिकुलं प्रविष्टःसन् यदि पुनरेवं विजानीयात्, तद्यथा- नो नैव साधुभिक्षादानार्थं पुर:- अग्रतः कृतं प्रक्षालनादिकं कर्म- क्रिया यस्य हस्तादेः स तथा तेनोदकेनाइँणेतिगलद्विन्दुनेति, एतदुक्तं भवति-साधुभिक्षादानार्थं नैव हस्तादिकं प्रक्षालितं किन्तु तथाप्रकार एव स्वत:कुतोऽप्यनुष्ठानादुदकाो ®सनामग्राहं.... 'आउसे' त्ति (मु०)। 7 वर्तते कर्तुम्, (मु०)। 0 अथ से' तस्य (मु०)। // 592 // Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 593 // प्रतिषेधः हस्तस्तेन, एवं मात्रादिनाऽपि गलद्विन्दुना दीयमानं चतुर्विधमप्याहारमप्रासुकमनेषणीयमिति मत्वा नो गृह्णीयादिति // अथक श्रुतस्कन्धः 2 पुनरेवं विजानीयात्, तद्यथा- नैव उदकाइँण गलद्विन्दुना हस्तादिना दद्यात्, किन्तु सस्निग्धेन शीतोदकस्तिमितेन, तेनापि चूलिका-१ प्रथममध्ययन हस्तादिना दीयमानं न प्रतिगृह्णीयात्, एवमिति प्राक्तनंन्यायमतिदिशति, यथोदकस्निग्धेन हस्तेन न ग्राह्य तथाऽन्येन रजसाऽपि, पिण्डैषणा, एवं मृत्तिकाद्यप्यायोज्यमिति, तत्रोष:- क्षारमृत्तिका हरितालहिङ्गलकमन:शिलाऽञ्जनलवणगेरुकाः प्रतीताः सचित्ताश्च षष्ठोद्देशकः खनिविशेषोत्पत्तेः, वर्णिका- पीतमृत्तिका, सेटिका- खटिका, सौराष्ट्रिका- तुबरिका, पिष्टं- अच्छटिततन्दुलचूर्णः, कुक्कुसाः सूत्रम् 257 गृहप्रवेशप्रतीताः, उक्कुटुं ति पीलुपर्णिकादेरुदूखलचुर्णितमार्द्रपर्णचूर्णमित्येवमादिना सस्निग्धेन हस्तादिना दीयमानं न गृह्णीयात्, इत्येवमादिना तु असंसृष्टेन तु गृह्णीयादिति / अथ पुनरेवं जानीयान्नोऽसंसृष्टः किं तर्हि?- संसृष्टस्तज्जातीयेनाहारादिना तेन संसृष्टेन हस्तादिना प्रासुकमेषणीयमिति गृह्णीयात्, अत्र चाष्टौ भङ्गाः, तद्यथा असंसट्टे हत्थे असंसट्टे मत्ते निरवसेसे दव्वे इत्येकैकपदव्यभिचारान्नेयाः, स्थापना चेयं- अथ पुनरसौ भिक्षुरेवं जानीयात्, तद्यथा-उदकादिनाऽसंसृष्टो हस्तादिस्ततो गृह्णीयात्, यदिवा तथाप्रकारेण दातव्यद्रव्यजातीयेन संसृष्टो हस्तादिस्तेन तथा प्रकारेण हस्तादिना दीयमानमाहारादिकं प्रासुकमेषणीयमितिकृत्वा प्रतिगृह्णीयादिति // 256 // किञ्च से भिक्खूवा 2 से जंपुण जाणिज्जा पिहुयं वा बहुरयं वा जाव चाउलपलंबवा असंजए भिक्खूपडियाए चित्तमंताए सिलाए जाव संताणाए कुर्दिसु वा कुट्टिति वा कुट्टिस्संति वा उप्फणिंसु वा 3 तहप्पगारं पिहुयं वा० अप्फासुयं नो पडिगाहिज्जा / / सूत्रम् 257 // / / 593 // स भिक्षुर्भिक्षार्थं गृहपतिकुलं प्रविष्टः सन् यदि पुनरेवं विजानीयात्, तद्यथा- पृथुकं शाल्यादिलाजान् बहुरयं ति पहुङ्क ®नो गृह्णीयादिति (मु०) ॐ स्तिमितेनापि (मु०)। Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 594 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ प्रथममध्ययनं पिण्डैषणा, षष्ठोद्देशक: सूत्रम् 258-259 गृहप्रवेशप्रतिषेधः चाउलपलंब ति अर्द्धपक्वशाल्यादिकणादिकमित्येवमादिकं असंयत: गृहस्थ: भिक्षुप्रतिज्ञया भिक्षुमुद्दिश्य चित्तमत्यां शिलायां तथा सबीजायां सहरितायां साण्डायां यावन्मर्कटसन्तानोपेतायां अकुट्टिषुः कुट्टितवन्तस्तथा कुट्टन्ति कुटिष्यन्ति वा, एकवचनाधिकारेऽपि छान्दसत्वात्तिव्यत्ययेन बहुवचनं द्रष्टव्यम्, पूर्वत्र वा जातावेकवचनम्, तच्च पृथुकादिकं सचित्तमचित्तं वा चित्तमत्यां शिलायां कुट्टयित्वा उप्फणिंसु त्ति साध्वर्थं वाताय दत्तवन्तो ददति दास्यन्ति वा, तदेवं तथाप्रकारं पृथुकादि ज्ञात्वा लाभे सति नो प्रतिगृह्णीयादिति // 257 / / किश्च से भिक्खूवा 2 जाव समाणे से जं० बिलं वा लोणं उब्भियं वा लोणं अस्संजए जाव संताणाए, भिंदिसु 3 रुचिंसुवा 3 बिलंवा लोणं उभियं वा लोणं अफासुयं० नोपडिगाहिज्जा / / सूत्रम् 258 // सभिक्षुर्यदि पुनरेवं विजानीयात्, तद्यथा- बिलमिति खनिविशेषोत्पन्नं लवणम्, अस्य चोपलक्षणार्थत्वात्सैन्धवसौवर्चलादिकमपि द्रष्टव्यम्, तथोद्भिज्जमिति समुद्रोपकण्ठे क्षारोदकसम्पर्काद्, यदुद्भिद्यते लवणम्, अस्याप्युपलक्षणार्थत्वात्क्षारोदकसेकाद्यद्भवति रुमकादिकं तदपि ग्राह्यम्, तदेवंभूतं लवणं पूर्वोक्तविशेषणविशिष्टायां शिलायामभैत्सुः- कणिकाकारं कुर्युः, तथा साध्वर्थमेव भिन्दन्ति भेत्स्यन्ति वा तथा श्लक्ष्णतरार्थं रुचिंसुव त्ति पिष्टवन्तः पिंषन्ति पेक्ष्यन्ति वा, तदपि लवणमेवंप्रकारं ज्ञात्वा नो प्रतिगृह्णीयात् // 258 // अपि च से भिक्खू वा जाव जं पुण जाणिज्जा असणं वा 4 अगणिनिक्खित्तं तहप्पगारं असणं वा 4 अफासुयं नो०, केवली बूया आयाणमेयं, अस्संजए भिक्खुपडियाए उस्सिंचमाणे वा निस्सिंचमाणे वा आमज्जमाणे वा पमजमाणे वा ओयारेमाणेवा उव्वत्तमाणे वा अगणिजीवे हिंसिज्जा // 1 // अह भिक्खूणं पुव्वोवइट्ठा एस पइन्ना एस हेऊ एस कारणे एसुवएसे जं तहप्पगारं असणं वा 4 // 594 // Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 595 // अगणिनिक्खित्तं अफासुयं नो० पडि० एयं० सामग्गियं ॥सूत्रम् 259 // पिण्डैषणायां षष्ठ उद्देशकः // 2-1-1-6 // श्रुतस्कन्धः२ स भिक्षुर्गृहपतिकुलं प्रविष्टश्चतुर्विधमप्याहारमग्नावुपरि निक्षिप्तं तथाप्रकारं ज्वालासंबद्धं लाभे सति न प्रतिगृह्णीयात् / अत्रैवल चूलिका-१ प्रथममध्ययन दोषमाह- केवली ब्रूयात् आदानं कर्मादानमेतदिति, तथाहि असंयतः गृहस्थो भिक्षुप्रतिज्ञया तत्राग्न्युपरिव्यवस्थितमाहारं पिण्डैषणा, उत्सिञ्चन् आक्षिपन् नि:सिञ्चन् दत्तोद्धरितं प्रक्षिपन्, तथा आमार्जयन् सकृद्धस्तादिना शोधयन्, तथा प्रकर्षेण मार्जयन्-शोधयन्, सप्तमोद्देशक: तथाऽवतारयन्, तथा अपवर्तयन् तिरश्चीनं कुर्वन्नग्निजीवान् हिंस्यादिति / अथ अनन्तरं भिक्षूणां साधूनां पूर्वोपदिष्टा एषा सूत्रम् 260 प्रतिज्ञा एष हेतुरेतत्कारणमयमुपदेशः यत्तथाप्रकारमग्निसंबद्धमशनाद्यग्निनिक्षिप्तमप्रासुकमनेषणीयमिति ज्ञात्वा लाभेसति न विराधना प्रतिगृह्णीयात्, एतत्खलु भिक्षोः सामघ्यं समग्रो भिक्षुभाव इति // 259 // षष्ठोद्देशकः समाप्तः // 2-1-1-6 // सयमात्मदातृ ॥प्रथमाध्ययने सप्तमोद्देशकः॥ षष्ठोद्देशकानन्तरंसप्तमः समारभ्यते, अस्य चायमभिसम्बन्धः-इहानन्तरोद्देशके संयमविराधनाऽभिहिता, इह तुसंयमात्मदातृविराधना तया च विराधनया प्रवचनकुत्सेत्येतदत्र प्रतिपाद्यत इति से भिक्खूवा 2 जाव समाणे से ज० असणं वा ४खधंसि वा थंभंसि वा मंचंसि वा मालंसि वा पासायंसि वा हम्मियतलंसि वा अन्नयरंसि वा तहप्पगारंसि अंतलिक्खजायंसि उवनिक्खित्ते सिया तहप्पगारं मालोहडं असणं वा 4 अफासुयं नो०॥१॥केवली बूया आयाणमेयं, अस्संजए भिक्खुपडियाए पीढं वा फलगं वा निस्सेणिं वा उदूहलं वा आहट्ट उस्सविय दुरूहिज्जा, से तत्थ दुरूहमाणे पयलिज्ज वा पवडिज्ज वा ॥२॥से तत्थ पयलमाणे वा 2 हत्थं वा पायंवा बाहुं वा ऊरुं वा उदरं वासीसंवा अन्नयरंवा // 595 // Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ विराधना श्रीआचाराङ्गं कायंसि इंदियजालं लूसिज्ज वा पाणाणि वा 4 अभिहणिज्ज वा वित्तासिज्ज वा लेसिज्ज वा संघसिज्ज वा संघट्टिज वा परियाविज वा श्रुतस्कन्धः२ नियुक्ति- किलामिज वा ठाणाओ ठाणं संकामिज वा, तं तहप्पगारं मालोहडं असणं वा 4 लाभे संते नो पडिगाहिज्जा ॥३॥से भिक्खूवा चूलिका-१ श्रीशीला० प्रथममध्ययन वृत्तियुतम् 2 जाव समाणे से ज० असणं वा 4 कुट्ठियाओ वा कोलेज्जाउ वा अस्संजए भिक्खुपडियाए उक्कुन्जिय अवउज्जिय ओहरिय आहट्ट पिण्डैषणा, श्रुतस्कन्धः२8 दलइजा, तहप्पगारं असणं वा 4 लाभे संते नो पडिगाहिजा // 4 // सूत्रम् 260 // सप्तमोद्देशकः // 596 // स भिक्षुर्भिक्षार्थं प्रविष्टः सन् यदि पुनरेवं चतुर्विधमप्याहारं जानीयात्, तद्यथा- स्कन्धे अर्द्धप्राकारे स्तम्भेवाशैलदारुमयादौ, सूत्रम् 260 संयमात्मदातृतथा मञ्चके वा माले वा प्रासादे वा हर्म्यतले वा अन्यतरस्मिन् वा तथाप्रकारेऽन्तरिक्षजाते स आहार: उपनिक्षिप्त: व्यवस्थापितो। भवेत्, तं च तथाप्रकारमाहारं मालाहृतमिति मत्वा लाभे सति न प्रतिगृह्णीयात्, केवली ब्रूयाद्यत आदानमेतदिति, तथाहिअसंयतो भिक्षुप्रतिज्ञया साधुदानार्थं पीठकंवा फलकं वा निश्रेणिं वा उदूखलं वाऽऽहृत्य-ऊर्ध्वं व्यवस्थाप्यारोहेत्, स तत्रारोहन् / प्रचलेद्वा प्रपतेद्वा, स च प्रचलन् प्रपतन् वा हस्तादिकमन्यतरद्वा काये इन्द्रियजातं लूसेज त्ति विराधयेत्, तथा प्राणिनो भूतानि जीवान् सत्त्वानभिहन्याद्वित्रासयेद्वा लेषयेद्वा संश्लेषं वा कुर्यात् तथा संघर्षं वा कुर्यात् तथा सङ्घट्ट वा कुर्यात्, एतच्च कुर्वस्तान् परितापयेद्वाक्लामयेद्वास्थानात्स्थानं सङ्कामयेद्वा, तदेतज्ज्ञात्वा यदाहारजातंतथाप्रकारं मालाहृतं तल्लाभेसति नो प्रतिगृह्णीयादिति // स भिक्षुर्यदि पुनरेवंभूतमाहारं जानीयात्, तद्यथा- कोष्ठिकातः मृन्मयकुशूलसंस्थानायास्तथा कोलेजाओ त्ति अधोवृत्तखाताकाराद् असंयतः भिक्षुप्रतिज्ञया साधुमुद्दिश्य कोष्ठिकातः उक्कुन्जिय त्ति ऊर्दू कायमुन्नम्य ततः कुब्जीभूय, तथा कोलेजाओ अवउज्जिअत्ति अधोऽवनम्य, तथा ओहरियत्ति तिरश्चीनो भूत्वाऽऽहारमाहृत्य दद्यात्, तच्च भिक्षुस्तथाप्रकारमधोमालाहृतमितिकृत्वा लाभे सति न प्रतिगृह्णीयादिति // 260 // अधुना पृथिवीकायमधिकृत्याह // 526 // Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचारानं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 597 // विराधना से भिक्खू वा० जाव से ज० असणं वा 4 मट्टियाउलित्तं तहप्पगारं असणं वा 4 लाभे सं०॥१॥ केवली०, अस्संजए भि० श्रुतस्कन्धः२ मट्टिओलितं असणं वा० उब्भिंदमाणं पुढविकायं समारंभिज्जा तह तेउवाउवणस्सइतसकायं समारंभिज्जा,पुणरवि उल्लिंपमाणे चूलिका-१ प्रथममध्ययन पच्छाकम्म करिज्जा ॥२॥अह भिक्खूणं पुव्वो० जंतहप्पगारं मट्टिओलित्तं असणं वा लाभे०॥३॥से भिक्खू० से ज० असणं वा पिण्डैषणा, ४पुढविकायपइट्ठियंतहप्पगारं असणंवा० अफासुयं०॥४॥से भिक्खू० ज० असणंवा 4 आउकायपइट्ठियंचेव, एवं अगणिकाय- सप्तमोद्देशकः सूत्रम् 261 पइट्ठियं लाभे०॥५॥ केवली० अस्संज० भि० अगणिं उस्सक्किय निस्सक्किय ओहरिय आहट्ट दलइज्जा अह भिक्खूणं० जाव नो संयमात्मदातृपडि०॥६॥सूत्रम् 261 // स भिक्षुर्गृहपतिकुलं प्रविष्टःसन् यदि पुनरेवं जानीयात्, तद्यथा-पिठरकादौ मृत्तिकयाऽवलिप्तमाहारं तथाप्रकार मित्यवलिप्तं केनचित्परिज्ञाय पश्चात्कर्मभयाच्चतुर्विधमप्याहारं लाभे सति न प्रतिगृह्णीयात्, किमिति?, यत: केवली ब्रूयात्कर्मादानमेतदिति, तदेव दर्शयति- असंयत: गृहस्थो भिक्षुप्रतिज्ञया मृत्तिकोपलिप्तमशनादिकं- अशनादिभाजनं तच्चोद्भिन्दन् पृथिवीकार्यसमारभेत, स एव केवल्याह, तथा तेजोवायुवनस्पतित्रसकायं समारभेत, दत्ते सत्युत्तरकालं पुनरपि शेषरक्षार्थं तद्धाजनमवलिम्पन् / पश्चात्कर्म कुर्यात्, अथ भिक्षूणांपूर्वोपदिष्टा एषा प्रतिज्ञा एष हेतुरेतत्कारणमयमुपदेश: यत्तथाप्रकारं मृत्तिकोपलिप्तमशनादिजातं लाभे सति नो प्रतिगृह्णीयादिति // सभिक्षुर्गृहपतिकुलं प्रविष्टः सन् यदि पुनरेवंभूतमशनादि जानीयात्, तद्यथा-सचित्तपृथिवीकायप्रतिष्ठितं पृथ्वीकायोपरिव्यवस्थितमाहारं विज्ञाय पृथिवीकायसट्टनादिभयाल्लाभेसत्यप्रासुकमनेषणीयं च ज्ञात्वा न प्रतिगृह्णीयादिति // एवमप्कायप्रतिष्ठितमग्निकायप्रतिष्ठितं लाभे सति न प्रतिगृह्णीयाद्, यत: केवली ब्रूयादादानमेतदिति / तदेव दर्शयति- असंयतो भिक्षुप्रतिज्ञयाऽग्निकायमुल्मुकादिना ओसक्किय त्ति प्रज्वाल्य(निषिच्य), तथा ओहरियत्ति / Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 598 // अग्निकायोपरि व्यवस्थितं पिठरकादिकमाहारभाजनमपवृत्त्य तत आहृत्य- गृहीत्वाऽऽहारं दद्यात्, तत्र भिक्षूणां पूर्वोपदिष्टा श्रुतस्कन्धः२ एषा प्रतिज्ञा यदेतत्तथाभूतमाहारं नो प्रतिगृह्णीयादिति // 261 // चूलिका-१ प्रथममध्ययन से भिक्खूवा 2 जाव से जं असणं वा 4 अञ्चुसिणं अस्संजए भि० सुप्पेण वा विहुयणेण वा तालियंटेण वा पत्तेण वा साहाए वा 8 पिण्डैषणा, साहाभंगेण वा पिहुणेण वा पिहुणहत्थेण वाचेलेण वाचेलकण्णेण वा हत्थेण वा मुहेण वा फूमेज वा वीइज्ज वा॥१॥से पुवामेव सप्तमोद्देशकः सूत्रम् 262 आलोइजा-आउसोत्ति वा भइणित्ति वा! मा एतं तुमं असणंवा 4 / अच्चुसिणं सुप्पेण वा जाव फुमाहि वा वीयाहि वा अभिकंखसि संयमात्मदातृमेदाउं, एमेव दलयाहि, से सेवं वयंतस्स परो सुप्पेण वा जाव वीइत्ता आहट्ट दलइज्जा तहप्पगारं असणं वा 4 अफासुयं वा नो पडि० विराधना ॥२॥सूत्रम् 262 // * स भिक्षुर्गृहपतिकुलं प्रविष्टः सन् यदिपुनरेवं जानीयाद् यथाऽत्युष्णमोदनादिकमसंयतो भिक्षुप्रतिज्ञया शीतीकरणार्थं सूर्पण वा वीजनेन वा तालवृन्तेन वा मयूरपिच्छकृतव्यजनेनेत्यर्थः, तथा शाखया शाखाभङ्गेन पल्लवेनेत्यर्थः, तथा बहेण वा बर्हकलापेन वा, तथा वस्त्रेण वस्त्रकर्णेन वा हस्तेन वा मुखेन वा तथाप्रकारेणान्येन वा केनचित् फूमेज्ज व ति मुखवायुना शीतीकुर्याद् / वस्त्रादिभिर्वा वीजयेत्, स भिक्षुः पूर्वमेव आलोकयेद् दत्तोपयोगो भवेत्, तथाकुर्वाणं च दृष्ट्वैतद्वदेत्, तद्यथा- अमुक! इति वा भगिनि! इति वा इत्यामन्त्र्य मैवं कृथा यद्यभिकाससि मे दातुं तत एवंस्थितमेव ददस्व, अथ पुनः स परो गृहस्थ: से तस्य भिक्षोरेवं वदतोऽपि सूर्पण वा यावन्मुखेन वा वीजयित्वाऽऽहत्य तथाप्रकारमशनादिकं दद्यात्, स च साधुरनेषणीयमिति // 598 // मत्वा न प्रतिगृह्णीयादिति // 262 // पिण्डाधिकार एवैषणादोषमधिकृत्याह 0 हस्तादिभिर्वा (प्र०), कुर्यात्, अयतो भिक्षुप्रतिज्ञया वीजयेत् (प्र०)। Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 599 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ प्रथममध्ययन पिण्डैषणा, सप्तमोद्देशकः सूत्रम् 263-264 संयमात्मदातृविराधना से भिक्खूवा २जाव सेज० असणंवा 4 वणस्सइकायपइट्ठियंतहप्पगारं असणंवा ४वण लाभे संतेनोपडि०। एवं तसकाएवि ॥सूत्रम् 263 // स भिक्षुर्गृहपतिकुलं प्रविष्टः सन् यत्पुनरेवं जानीयाद्- वनस्पतिकायप्रतिष्ठितम्, तं चतुर्विधमप्याहारं न गृह्णीयादिति // एवं त्रसकायसूत्रमपि नेयमिति। अत्र च वनस्पतिकायप्रतिष्ठितमित्यादिना निक्षिप्ताख्य एषणादोषोऽभिहितः, एवमन्येऽप्येषणादोषा यथासम्भवं सूत्रेष्वेवायोज्याः। ते चामी संकिय 1 मक्खिय 2 निक्खित्त 3 पिहिय 4 साहरिय 5 दायगु 6 म्मीसे 7 / अपरिणय 8 लित्त 9 छड्डिय 10 एसणदोसा दस हवंति ॥१॥तत्र शङ्कितमाधाकर्मादिना 1, म्रक्षितमुदकादिना 2, निक्षिप्तं पृथिवीकायादौ 3, पिहितं बीजपूरकादिना 4, ‘साहरिय'ति मात्रकादेस्तुषाद्यदेयमन्यत्र सचित्तपृथिव्यादौ संहृत्य तेन मात्रकादिना यद्ददाति तत्संहृतमित्युच्यते 5, 'दायग'त्ति दाता बालवृद्धाद्ययोग्यः 6, उन्मिश्रं-सचित्तमिश्रं७, अपरिणतमिति यद्देयंन सम्यगचित्तीभूतं दातृग्राहकयो, न सम्यग्भावोपेतं 8, लिप्तं वसादिना 9, 'छड्डियंति परिशाटव 10 दित्येषणादोषाः॥ 263 // साम्प्रतं पानकाधिकारमुद्दिश्याह से भिक्खूवा 2 जाव से जंपुण पाणगजायजाणिज्जा, तंजहा-उस्सेइमंवा 1 संसेइमंवा 2 चाउलोदगंवा 3 अन्नयरं वा तहप्पगारं पाणगजायं अहुणाधोयं अणंबिलं अव्वुवंतं अपरिणयं अविद्धत्थं अफासुयं जाव नो पडिगाहिज्जा ॥१॥अह पुण एवं जाणिज्जा चिराधोयं अंबिलं बुक्कंतं परिणयं विद्धत्थं फासुयं पडिगाहिज्जा / / 2 // से भिक्खू वा० से जं पुण पाणगजायं जाणिज्जा, तंजहातिलोदगं वा 4 तुसोदगं वा 5 जवोदगं वा 6 आयामं वा 7 सोवीरं वा 8 सुद्धवियडं वा 9 अन्नयरं वा तहप्पगारं वा पाणगजायं 0 शङ्कितं म्रक्षितं निक्षिप्तं पिहितं संहृतं दायकदोषदुष्टं उन्मिश्रम् / अपरिणतं लिप्तं छर्दितं एषणादोषा दश भवन्ति // 1 // // 59 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 600 // पुवामेव आलोइज्जा-आउसोत्ति वा! भइणित्ति वा! दाहिसि मे इत्तो अन्नयरं पाणगजायं?,से सेवं वयंतस्स परोवइज्जा-आउसंतो श्रुतस्कन्ध:२ समणा! तुमचेवेयं पाणगजायं पडिग्गहेण वा उस्सिंचिया णं उयत्तियाणं गिण्हाहि, तहप्पगारं पाणगजायं सयं वा गिहिजा परो वा चूलिका-१ प्रथममध्ययन से दिजा, फासुर्य लाभे संते पडिगाहिज्जा / / 3 // सूत्रम् 264 // पिण्डैषणा, स भिक्षुर्गृहपतिकुलं पानकार्थं प्रविष्टः सन् यत्पुनरेवं जानीयात् तद्यथा- उस्सेइमं वे ति पिष्टोत्स्वेदनार्थमुदकं 1 संसेइमं वे ति सप्तमोद्देशक: सूत्रम् 265 तिलधावनोदकम्, यदिवाऽरणिकादिसंस्विन्नधावनोदकं 2, तत्र प्रथमद्वितीयोदके प्रासुके एव, तृतीयचतुर्थे तु मिश्रे, संयमात्मदातृकालान्तरेण परिणते भवतः, चाउलोदयं ति तन्दुलधावनोदकं 3, अत्र च त्रयोऽनादेशास्तद्यथा-बुद्दविगमोवा१भाजनलग्न विराधना बिन्दुशोषो वा 2 तन्दुलपाकोवा 3, आदेशस्त्वयं- उदकस्वच्छीभावस्तदेवमाधुदकं अनाम्लं स्वस्वादादचलितं अव्युत्क्रान्तमपरिणतमविध्वस्तमप्रासुकं यावन्न प्रतिगृह्णीयादिति // एतद्विपरीतं तु ग्राह्यमित्याह- अहेत्यादि सुगमम् / पुन: पानकाधिकार एव विशेषार्थमाह-स भिक्षुर्गृहपतिकुलं प्रविष्टो यत्पुनः पानकजातमेवं जानीयात्, तद्यथा- तिलोदकं तिलै: केनचित्प्रकारेण: प्रासुकीकृतमुदकं 4, एवं तुषैर्यवैर्वा 5-6, तथा आचाम्लं अवश्यानं 7, सौवीरं आरनालं 8 शुद्धविकटं प्रासुकमुदकं 9, अन्यद्वा तथाप्रकारं द्राक्षापानकादि पानकजातं पानीयसामान्यं पूर्वमेव अवलोकयेत् पश्येत्, तच्च दृष्ट्वा तं गृहस्थं अमुक! इति / वा भगिनि! इति वेत्यामन्त्र्यैवं ब्रूयाद्-यथा दास्यसि मे किश्चित्पानकजातं?, स परस्तं भिक्षुमेवं वदन्तमेवं ब्रूयाद्- यथा आयुष्मन्! श्रमण! त्वमेवेदं पानकजातं स्वकीयेन पतद्हेण टोप्परिकया कटाहकेन वोत्सिच्यापवृत्त्य वा पानकभाण्डकं गृहाण, स एवमभ्यनुज्ञात: स्वयं गृह्णीयात् परो वा तस्मै दद्यात्, तदेवं लाभे सति प्रतिगृह्णीयादिति // 264 // किञ्च से भिक्खू वा० जाव से जं पुण पाणगं जाणिज्जा-अणंतरहियाए पुढवीए जाव संताणए उद्धृट्ट 2 निक्खित्ते सिया, असंजए // 600 / Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 601 // श्रुतस्कन्धः 2 चूलिका-१ प्रथममध्ययन पिण्डैषणा, अष्टमोद्देशकः सूत्रम् 266 पानकविधिः भिक्खुपडियाए उदउल्लेण वा ससिणिद्धेण वा सकसाएण वा मत्तेण वा सीओदगेण वा संभोइत्ता आहट्ट दलइजा, तहप्पगारं पाणगजायं अफासुयं० एयंखलु सामग्गियं०॥ सूत्रम् 265 // पिण्डैषणायां सप्तमः // 2-1-1-7 // स भिक्षुर्यदि पुनरेवं जानीयात् तत्पानकं सचित्तेष्वव्यवहितेषु पृथिवीकायादिषु तथा मर्कटकादिसन्तानके वाऽन्यतो भाजनादुद्द्त्योद्वृत्य निक्षिप्त व्यवस्थापितं स्यात्, यदिवा स एव असंयत: गृहस्थ: भिक्षुप्रतिज्ञया भिक्षुमुद्दिश्य उदकाइँण गलद्विन्दुना सस्निग्धेन गलदुदकबिन्दुना सकषायेण सचित्तपृथिव्याद्यवयवगुण्डितेन मात्रेण भाजनेन शीतोदकेन वा संभोएत्ता मिश्रयित्वाऽऽहृत्य दद्यात्, तथाप्रकारं पानकजातमप्रासुकमनेषणीयमिति मत्वा न परिगृह्णीयात् एतत्तस्य भिक्षोभिक्षुण्या वा सामग्र्यं समग्रो भिक्षुभाव इति // 265 // सप्तमोद्देशकः समाप्तः // 2-1-1-7 // ॥प्रथमाध्ययने अष्टमोद्देशकः॥ उक्तः सप्तमोद्देशकः, साम्प्रतमष्टमः समारभ्यते, अस्य चायमभिसम्बन्धः-इहानन्तरोद्देशके पानकविचारः कृतः, इहापि तद्गतमेव विशेषमधिकृत्याह सेभिक्खूवा २जाव पविढे समाणेसेजंपुण पाणगजायजाणिज्जा, तंजहा-अंबपाणगंवा 10 अंबाडगपाणगंवा 11 कविट्ठपाण गं१२ माउलिंगपा०१३ मुद्दियापा०१४ दालिमपा०१५खजूरपा०१६ नालियेरपा०१७ करीरपा०१८ कोलपा० 19 आमलपा० 20 चिंचापा० 22 अन्नयरं वा तहप्पगारं पाणगजातं सअट्ठियं सकणुयं सबीयगं अस्संजए भिक्खूपडियाए छब्बेण वा दूसेण वा O०गुण्ठितेन (मु०)। // 601 // Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 602 // वालगेण वा आविलियाण परिवीलियाण परिसावियाण आहट्टदलइजा तहप्पगारं पाणगजायं अफा० लाभे संते नो पडिगाहिज्जा श्रुतस्कन्धः२ ॥सूत्रम् 266 // चूलिका-१ प्रथममध्ययन स भिक्षुर्गृहपतिकुलं प्रविष्टः सन् यत्पुनरेवंभूतं पानकजातं जानीयात्, तद्यथा- अंबपाणगं वे त्यादि सुगमम्, नवरं मुद्दिया | पिण्डैषणा, द्राक्षा कोलानि-बदराणि, एतेषु च पानकेषु द्राक्षाबदराम्बिलिकादिकतिचित्पानकानि तत्क्षणमेव संमद्य क्रियन्ते अपराणि / अष्टमोद्देशकः त्वाम्राम्राटकादिपानकानि द्विवादिदिनसन्धानेन विधीयन्त इत्येवंभूतं पानकजातं तथाप्रकारमन्यदपि सास्थिकं सहास्थिना सूत्रम् 266 पानकविधि: कुलकेन यद्वर्त्तते, तथा सह कणुकेन- त्वगाद्यवयवेन यद्वर्त्तते, तथा बीजेन सह यद्वर्त्तते, अस्थिबीजयोश्चामलकादौ प्रतीतो विशेषः, तदेवंभूतं पानकजातं असंयतः गृहस्थो भिक्षुमुद्दिश्य- साध्वर्थं द्राक्षादिकमामध् पुनर्वंशत्वग्निष्पादितच्छब्बकेन वा, तथा दूस- वस्त्रं तेन वा, तथा वालगेणं ति गवादिवालधिवालनिष्पन्नचालनकेन सुघरिकागृहकेन वा इत्यादिनोपकरणेनास्थ्याद्यपनयनार्थं सकृदापीड्य, पुनः पुनः परिपीड्य तथा परिस्राव्य निर्गाल्याहृत्य च साधुसमीपं दद्यादिति, एवंप्रकार पानकजातमुद्गमदोषदुष्टं सत्यपि लाभेन प्रतिगृह्णीयात्, ते चामी उद्गमदोषा: आहाकम्मु 1 देसिअ 2 पूतीकम्मे 3 अमीसजाए अ 4 / ठवणा 5 पाहुडियाए 6 पाओअर 7 कीय 8 पामिच्चे 9 // 1 // परियट्टिए 10 अभिहडे 11 उब्भिन्ने 12 मालोहडे 13 इअ। अच्छेज्जे 14 अणिसढे 15 अज्झोअरए 16 असोलसमे // 2 // साध्वर्थं यत्सचित्तमचित्तीक्रियते अचित्तं वा यत्पच्यते तदाधाकर्म१। तथाऽऽत्मार्थं यत्पूर्वसिद्धमेव लड्डुकचूर्णकादि साधूनुद्दिश्य पुनरपि सन्तप्तगुडादिना संस्क्रियते तदुद्देशिकं सामान्येन, विशेषतो // 602 // विशेषसूत्रादवगन्तव्यमिति 2 / यदाधाकर्माद्यवयवसम्मिश्रं तत्पूतिकर्म 3 / संयतासंयताद्यर्थमादेरारभ्याहारपरिपाको मिश्र ॐ त्वाम्राम्बाडकादि (मु०)। Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 603 // / साध्वर्थ क्षीरादिस्थापनं स्थापना भण्यते 5 / प्रकरणस्य साध्वर्थमुत्सर्पणमवसर्पणं वा प्राभृतिका 6 / साधूनुद्दिश्य श्रुतस्कन्धः 2 गवाक्षादिप्रकाशकरणं बहिर्वा प्रकाशे आहारस्य व्यवस्थापनं प्रादुष्करणं 7 / द्रव्यादिविनिमयेन स्वीकृतं क्रीतं 8 / साध्वर्थं / | चूलिका-१ प्रथममध्ययनं यदन्यस्मादुच्छिन्नकं गृह्यते तत्पामिचंति 9 / यच्छाल्योदनादि कोद्रवादिना प्रातिवेशिकगृहे परिवर्त्य ददाति तत्परिवर्तित पिण्डैषणा, 10 / यगृहादेः साधुवसतिमानीय ददाति तदाहृतं 11 / गोमयाद्युपलिप्तं भाजनमुद्भिद्य यद् ददाति तदुद्भिन्नं 12 / मालाद्य- अष्टमोद्देशकः वस्थितं निश्रेण्यादिनाऽवतार्य ददाति तन्मालाहृतं 13 / भृत्यादेराच्छिद्य यद्दीयते तदाच्छेद्यं 14 / सामान्य श्रेणीभक्तकाद्येकस्य / सूत्रम् 267-268 ददतोऽनिसृष्टं 15 / स्वार्थमधिश्रयणादौ कृते पश्चात्तन्दुलादिप्रसृत्यादिप्रक्षेपादध्यवपूरकः 16 / तदेवमन्यतमेनापि दोषेण | पानकविधिः दुष्टं न प्रतिगृह्णीयादिति // 266 // पुनरपि भक्तपानविशेषमधिकृत्याह से भिक्खू वा० 2 जाव पविढे समाणे आगंतारेसु वा आरामागारेसु वा गाहावईगिहेसु वा परियावसहेसु वा अन्नगंधाणि वा पाणगंधाणि वा सुरभिगंधाणि वा आघाय 2 से तत्थ आसायपडियाए मुच्छिए गिद्धे गढिए अज्झोववन्ने अहो गंधो 2 नोगंधमाघाइज्जा ॥सूत्रम् 267 // आगंतारेसु व त्ति पत्तनाद्बहिर्गृहेषु, तेषु ह्यागत्यागत्य पथिकादयस्तिष्ठन्तीति, तथाऽऽरामगृहेषु वा गृहपतिगृहेषु वा पर्यावसथेषु इति भिक्षुकादिमठेषु वा, इत्येवमादिष्वन्नपानगन्धान सुरभीनाघ्रायाघ्राय स भिक्षुस्तेष्वास्वादनप्रतिज्ञया मूर्छितो गृद्धो ग्रथितोऽध्युपपन्न: सन्नहो! गन्धः अहो! गन्ध इत्येवमादरवान् न गन्धं जिब्रेदिति // 267 // पुनरप्याहारमधिकृत्याह // 603 // से भिक्खूवा 2 जाव से जं० सालुयं वा बिरालियंवा सासवनालियं वा अन्नयरं वा तहप्पगारं आमगं असत्थपरिणयं अफासु०॥ १॥से भिक्खू वा० से जं पुण० पिप्पलिं वा पिप्पलचुण्णं वा मिरियं वा मिरियचुण्णं वा सिंगबेरं वा सिंगबेरचुण्णं वा अन्नयरं वा Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ / / 604 // श्रुतस्कन्ध:२ चूलिका-१ प्रथममध्ययन पिण्डैषणा, अष्टमोद्देशकः सूत्रम् 268-269 पानकविधि: तहप्पगारं वा आमगंवा असत्थ प० ॥२॥से भिक्खूवा 0 से जं पुण पलंबजायं जाणिज्जा, तंजहा-अंबपलंबं वा अंबाडगपलंब वा तालप० झिज्झिरिप० सुरहि० सल्लरप० अन्नयरं तहप्पगारं पलंबजायं आमगं असत्थप०॥३॥से भिक्खू५ से जं पुण पवालजायं जाणिज्जा, तंजहा-आसोट्ठपवालं वा निग्गोहप० पिलंखुप० निपूरप० सल्लइप० अन्नयरं वा तहप्पगारंपवालजायं आमगं असत्थपरिणयं 0 // 4 // से भि० से जं पुण० सरडुयजायं जाणिज्जा, तंजहा-सरडुयं वा जाव कविट्ठसर० दाडिमसर० बिल्लस० अन्नयरं वा तहप्पगारं सरडुयजायं आमं असत्थपरिणयं०॥५॥से भिक्खूवा० से जंपु० तंजहा-उंबरमंथुवा नग्गोहमं० पिलंखुमं० आसोत्थमं० अन्नयरंवा तहप्पगारंवा मंथुजायं आमयं दुरुक्कं साणुबीयं अफासुयं०॥६॥सूत्रम् 268 // सुगमम्, सालुकं इति कन्दको जलजः, बिरालियं इति कन्द एव स्थलजः, सासवणालिअन्ति सर्षपकन्दल्य इति / किञ्चपिप्पलीमरिचे-प्रतीते शृङ्गबेरं आर्द्रकं तथाप्रकारमामलकादि आम-अशस्त्रोपहतं न प्रतिगृह्णीयादिति॥ सुगमम्, नवरं प्रलम्बजातमिति फलसामान्यं झिज्झिरी-वल्ली पलाश: सुरभि:-शतारिति॥ गतार्थम्, नवरं आसोट्टे त्ति अश्वत्थः पिलंखुत्ति पिप्परी णिपूरो- नन्दीवृक्षः॥ पुनरपि फलविशेषमधिकृत्याहसुगमम्, नवरं सरडुअं वे ति अबद्धास्थिफलम्, तदेव विशेष्यते कपित्थादिभिरिति / / स्पष्टम्, नवरं मंथु न्ति चूर्ण: दुरक्कं ति ईषत्पिष्टं साणुबीय न्ति अविध्वस्तयोनिबीजमिति // 268 // से भिक्खू वा० जाव समाणे से जंपुण० आमडागंवा पूइपिन्नागंवा महुवा मज्जं वा सप्पिंवा खोलं वा पुराणगंवा इत्थ पाणा अणुप्पसूया इत्थ पाणा जाया इत्थ पाणा संवुड्डा इत्थ पाणा अव्वुक्वंता इत्थ पाणा अपरिणया इत्थ पाणा अविद्धत्था नो पडिगाहिज्जा 0 पलासओ-पलाशपत्राः (प्र०)। 0 पिलुंखु (मु०)। 0 विशिष्यते (मु०)। // 604 // Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ / / 605 // ॥सूत्रम् 269 // स भिक्षुर्यत्पुनरेवं जानीयात्, तद्यथा-आमडागं वे ति 'आमपत्रं' अरणिकतन्दुलीयकादि तच्चार्द्धपक्कमपक्वं वा, पूतिपिन्नाग चूलिका-१ प्रथममध्ययनं न्ति कुथितखलं मधुमद्ये- प्रतीते सर्पिः घृतं खोल मद्याध:कर्दमः, एतानि पुराणानि न ग्राह्याणि, यत एतेषु प्राणिनोऽनुप्रसूता पिण्डैषणा, जाताः संवृद्धा अव्युत्क्रान्ता अपरिणता:-अविध्वस्ताः, नानादेशजविनेयानुग्रहार्थमेकार्थिकान्येवैतानि किश्चिद्भेदाद्वा भेदः॥ अष्टमोद्देशकः सूत्रम् | 269 // 270-271 से भिक्खूवा जाव समाणे से जं० उच्छुमेरगंवा अंककरेलुगंवा कसेरुगं वा सिंघाडगंवा पूइआलुगंवा अन्नयरं वा० ॥१॥से | पानकविधिः भिक्खू वा जाव समाणे से जं० उप्पलं वा उप्पलनालं वा भिसं वा भिसमुणालं वा पुक्खलं वा पोक्खरथिभगं वा अन्नयरं वा तहप्पगारं० ॥२॥सूत्रम् 270 // उच्छुमेरगं ति अपनीतत्वगिक्षुगण्डिका अंककरेलुअंवा इत्येवमादीन्, वनस्पतिविशेषान् जलजान् अन्यद्वा तथाप्रकारमामअशस्त्रोपहतं नो प्रतिगृह्णीयादिति // स भिक्षुर्यत्पुनरेवं जानीयात्, तद्यथा- उत्पलं नीलोत्पलादि नालं-तस्यैवाधारः, भिसंह पद्मकन्दमूलं भिसमुणालं पद्मकन्दोपरिवर्त्तिनी लता पोक्खलं पद्मकेसरं पोक्खलविभंगं पद्मकन्दः अन्यद्वा तथाप्रकारमामअशस्त्रोपहतं न प्रतिगृह्णीयादिति // 270 // से भिक्खूवा 2 जाव समाणे से जंपु० अग्गबीयाणि वा मूलबीयाणी वा खंधबीयाणि वा पोरबी० अग्गजायाणि वा मूलजा० खंधजा० पोरजा० नन्नत्थ तक्कलिमत्थए ण वा तक्कलिसीसेण वा नालियेरमत्थएण वाखजूरिमत्थएण वा तालम० अन्नयरं वा तह० ॥१॥से भिक्खूवा 2 जाव समाणे से जं० उच्छु वा काणगंवा अंगारियं वा संमिस्सं विगदूमियं वित्तग्गंवा कयलीऊसुयं अन्नयर // 605 // Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 606 // वा तहप्पगा०॥२॥से भिक्खूवा० जाव समाणे से जं० लसुणंवा लसुणपत्तं वाल० नालंवा लसुणकंदं वाल० चोयगंवा अन्नयरं श्रुतस्कन्धः२ वा०॥३॥ से भिक्खू वा० से जं० अच्छियं वा कुंभिपक्कं त्तिंदुगं वा वेलुगं वा कासवनालियं वा अन्नयरं वा तहप्पगारं आम चूलिका-१ प्रथममध्ययन असत्थप०॥४॥से भिक्खू वा० से जं० कणं वा कणकुंडगंवा कणपूयलियं वा चाउलं वा चाउलपिटुं वा तिलं वा तिलपिढें वा पिण्डैषणा, तिलपप्पडगं वा अन्नयरं वा तहप्पगारं आमं असत्थप० लाभे संते नो प०॥५॥ एवं खलु तस्स भिक्खुस्स सामग्गियं जाव सया अष्टमोद्देशक: सूत्रम् 270-271 स भिक्षुर्यत्पुनरेवं जानीयात्, तद्यथा- अग्रबीजानि जपाकुसुमादीनि मूलबीजानि जात्यादीनि स्कन्धबीजानि सल्लक्यादीनि। पानकविधिः पर्वबीजानिइक्ष्वादीनि, तथा अग्रजातानि मूलजातानिस्कन्धजातानि पर्वजातानीति, णन्नत्थ त्ति नान्यस्मादग्रादेरानीयान्यत्र प्ररोहितानि किन्तु तत्रैवाग्रादौ जातानि, तथा तक्कलिमत्थए ण वा तक्कली-कन्दली ण इति वाक्यालङ्कारे तन्मस्तकं-तन्मध्यवर्ती गर्भः, तथा कन्दलीशीर्ष कन्दलीस्तबकः, एवं नालिकेरादेरपि द्रष्टव्यमिति, अथवा कन्दल्यादिमस्तकेन सदृशमन्यद्यच्छिन्नानन्तरमेव ध्वंसमुपयाति तत्तथाप्रकारमन्यदामं-अशस्त्रपरिणतं न प्रतिगृह्णीयादिति // स भिक्षुर्यत्पुनरेवं जानीयात्, तद्यथा- इक्षु वा काणगंति व्याधिविशेषात्सच्छिद्रम्, तथा अंगारकितं विवर्णीभूतम्, तथा सम्मिश्रं स्फुटितत्वक् विगदूमियं ति वृकैः शृगालै ईषद्भक्षितम्, न होतावतारन्ध्राद्युपद्रवेण तत्प्रासुकं भवतीति सूत्रोपन्यासः, तथा वेत्तगंत्ति वेत्राग्रं कयलीऊसुयं ति कदलीमध्यम्, तथाऽन्यदप्येवंप्रकारमाम-अशस्त्रोपहतं न प्रतिगृह्णीयादिति // एवं लशुनसूत्रमपि सुगमम्, नवरं चोअगं ति कोशिकाकारा // 606 // लशुनस्य बाह्यत्वक्, सा च यावत्सार्दा तावत्सचित्तेति // अच्छियं ति वृक्षविशेषफलं तेंदुयं ति टेम्बरूयं वेलुयं ति बिल्वं कासवनालियं ति श्रीपर्णीफलम्, कुम्भीपक्वशब्दः प्रत्येकमभिसंबध्यते, तदेतदुक्तं भवति- यदच्छिकफलादिग"दावप्राप्त Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ / 607 // श्रुतस्कन्धः 2 चूलिका-१ प्रथममध्ययन पिण्डैषणा, नवमोद्देशकः सूत्रम् 272 अनेषणीयाहार परित्याग: पाककालमेव बलात्पाकमानीयते तदाम-अपरिणतं न प्रतिगृह्णीयादिति // कणं इति शाल्यादेः कणिकास्तत्र कदाचिन्नाभिः संभवेत् कणिककुण्डं कणिकाभिर्मिश्राः कुक्कुसाः कणपूयलिअंति कणिकाभिर्मिश्राः पूपलिकाः, कणपूपलिकाः अत्रापि मन्दपक्कादौ नाभिःसंभाव्यते, शेषं सुगमं यावत्तस्य भिक्षोः सामम्यं सम्पूर्णो भिक्षुभाव इति // 271 / / अष्टमोद्देशकः समाप्त: // 2-1-1-8 // ॥प्रथमाध्ययने नवमोद्देशकः॥ उक्तोऽष्टमोद्देशकः, साम्प्रतं नवम आरभ्यते, अस्य चायमभिसम्बन्धः-इहानन्तरमनेषणीयपिण्डपरिहार उक्तः, इहापि प्रकारान्तरेण स एवाभिधीयते इह खलु पाईणं वा ४संतेगइया सड्डा भवंति, गाहावई वा जाव कम्मकरी वा, तेसिंचणं एवं वुत्तपुव्वं भवइ-जे इमे भवंति समणा भगवंता सीलवंतो वयवंतो गुणवंतो संजया संवुडा बंभयारी उवरया मेहुणाओ धम्माओ, नो खलु एएसिं कप्पइ आहाकम्मिए असणे वा 4 भुत्तए वा पायए वा ॥१॥से जं पुण इमं अम्हं अप्पणो अट्ठाए निट्ठियं तं असणं 4 सव्वमेयं समणाणं निसिरामो, अवियाई वयं पच्छा अप्पणो अट्ठाए असणं वा 4 चेइस्सामो॥२॥, एयप्पगारं निग्धोसं सुच्चा निसम्म तहप्पगारं असणं वा 4 अफासुयं० // 3 // सूत्रम् 272 // इहे ति वाक्योपन्यासे प्रज्ञापकक्षेत्रे वा, खलुशब्दो वाक्यालङ्कारे प्रज्ञापकाद्यपेक्षया प्राच्यादौ दिशि सन्ति-विद्यन्ते पुरुषाः तेषु च केचन श्रद्धालवो भवेयुस्ते च श्रावका: प्रकृतिभद्रका वा, ते चामी- गृहपतिर्यावत्कर्मकरी वेति, तेषां चेदमुक्तपूर्व पूलिकाः कणपूलिकाः (प्र०)। // 607 // Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 608 // भवेत्-णं इति वाक्यालङ्कारे, ये इमे श्रमणा:साधवो भगवन्तःशीलवन्त: अष्टादशशीलाङ्गसहस्रधारिण: व्रतवन्त: रात्रिभोजन-2 श्रुतस्कन्धः२ विरमणषष्ठपञ्चमहाव्रतधारिणः गुणवन्तः पिण्डविशुद्ध्याद्युत्तरगुणोपेता: संयता: इन्द्रियनोइन्द्रियसंयमवन्त: संवृताः चूलिका-१ प्रथममध्ययनं पिहितास्रवद्वारा: ब्रह्मचारिणः नवविधब्रह्मगुप्तिगुप्ताः उपरता मैथुनाद्धर्मात् अष्टादशविकल्पब्रह्मोपेता (संयता):, एतेषां च न पिण्डैषणा, कल्पते आधाकर्मिकमशनादि भोक्तुं पातुं वा, अतो यदात्मार्थमस्माकं निष्ठितं सिद्धमशनादि 4 तत्सर्वमेतेभ्यः श्रमणेभ्यः | नवमोद्देशकः णिसिरामो त्ति प्रयच्छामः, अपि च- वयं पश्चादात्मार्थमशनाद्यन्यत् चेतयिष्यामः सङ्कल्पयिष्यामो निर्वर्तयिष्याम इतियावत्, सूत्रम् 273 अनेषणीयाहार तदेवं साधुरेव निर्घोषं ध्वनि स्वत एव श्रुत्वाऽन्यतो वा कुतश्चित् निशम्य ज्ञात्वा तथाप्रकारमशनादि पश्चात्कर्मभयादप्रासुक- परित्यागः मित्यनेषणीयं मत्वा लाभे सति न प्रतिगृह्णीयादिति / / 272 // किञ्च से भिक्खूवा० जाव समाणे वसमाणे वा गामाणुगामंवा दूइज्जमाणे से जं० गामं वा जाव रायहाणिं वा इमंसि खलु गामंसि वा रायहाणिंसि वा संतेगइयस्स भिक्खुस्स पुरेसंथुया वा पच्छासंथुया वा परिवसंति, तंजहा-गाहवई वा जाव कम्म० तहप्पगाराई कुलाई नो पुव्वामेव भत्ताए वा निक्खमिज वा पविसेज वा॥१॥केवली बूया-आयाणमेयं, पुरा पेहाए तस्स परो अट्ठाए असणं वा 4 उवकरिज वा उवक्खडिज वा, अह भिक्खूणं पुव्वोवइट्ठा 4 जं नो तहप्पगाराई कुलाई पुव्वामेव भत्ताए वा पाणाए वा पविसिज्ज वा निक्खमिज वा ॥२॥से तमायाय एगंतमवक्कमिज्जा 2 अणावायमसंलोए चिट्ठिजा, से तत्थ कालेणं अणुपविसिज्जा 2 तत्थियरेयरेहिं कुलेहिं सामुदाणियं एसियं वेसियं पिंडवायं एसित्ता आहारं आहारिजा, सिया से परो कालेण अणुपविट्ठस्स // 608 // आहाकम्मियं असणं वा उवकरिज वा उवक्खडिज वा तं चेगइओ तुसिणीओ उवेहेजा, आहडमेव पचाइक्खिस्सामि, माइट्ठाणं संफासे, नो एवं करिजा ॥३॥से पुवामेव आलोइजा-आउसोत्ति वा भइणित्ति वा! नो खलु मे कप्पइ आहाकम्मियं असणं वा 4 BABURAR Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्ध:२ // 609 // सूत्रम् 273 भुत्तए वा पायए वा, मा उवकरेहिमा उवक्खडेहि, से सेवं वयंतस्स परो आहाकम्मियं असणं वा 4 उवक्खडावित्ता आहट्टदलइज्जा श्रुतस्कन्धः२ तहप्पगारं असणं वा 4 अफासुयं ॥४॥सूत्रम् 273 / / चूलिका-१ प्रथममध्ययन सभिक्षुर्यत्पुनरेवंजानीयात्, तद्यथा- ग्रामं वा यावद्राजधानी वा, अस्मिंश्चग्रामादौ सन्ति विद्यन्ते कस्यचिद्भिक्षोः पूर्वसंस्तुताः पितृव्यादयः पश्चात्संस्तुता वा श्वशुरादयस्ते च तत्र बद्धगृहाः प्रबन्धेन प्रतिवसन्ति, ते चामी गृहपतिर्वा यावत्कर्मकरी वा, है नवमोद्देशकः तथाप्रकाराणि च कुलानि भक्तपानाद्यर्थं न प्रविशेत् नापि निष्क्रामेत्, स्वमनीषिकापरिहारार्थमाह- केवली अनेषणीयाहार ब्रूयात्कर्मोपादानमेतत्, किमिति?, यतः पूर्वमेवैतत् प्रत्युपेक्षेत पर्यालोचयेत्, यथा एतस्य भिक्षोः कृते पर: गृहस्थोऽशनाद्यर्थ / परित्यागः उपकुर्यात् ढौकयेदुपकरणजातम्, उवक्खडेज त्ति तदशनादि पचेद्वेति, अथ अनन्तरं भिक्षूणांपूर्वोपदिष्टमेतत्प्रतिज्ञादि, यथानो तथाप्रकाराणि स्वजनसम्बन्धीनि कुलानि पूर्वमेव- भिक्षाकालादारत एव भक्ताद्यर्थं प्रविशेद्वा निष्क्रामेद्वेति / यद्विधेयक तद्दर्शयति- से तमादाये ति स: साधुः एतत् स्वजनकुलं आदाय ज्ञात्वा केनचित्स्वजनेनाज्ञात एवैकान्तमपक्रामेद्, अपक्रम्य च स्वजनाद्यनापातेऽनालोके च तिष्ठेत्, सच तत्र स्वजनसम्बद्धग्रामादौ कालेन भिक्षाऽवसरेणानुप्रविशेत्, अनुप्रविश्य च इतरेतरेभ्यः कुलेभ्यः स्वजनरहितेभ्यः एसियं ति एषणीयं- उद्गमादिदोषरहितं वेसियं ति वेषमात्रादवाप्तमुत्पादनादिदोषरहितं पिण्डपातं भिक्षां एषित्वा अन्विष्य एवंभूतं ग्रासैषणादोषरहितमाहारमाहारयेदिति / ते चामी उत्पादनादोषाः, तद्यथा धाई 1 दूइ 2 निमित्ते 3 आजीव 4 वणीमगे 5 तिगिच्छा 6 य / कोहे 7 माणे 8 माया 9 लोभे 10 य हवन्ति दस एए॥१॥ पुट्विंपच्छासंथव 11 विज्जा 12 मंते 13 अ चुण्ण 14 जोगे 15 य / उप्पायणाय दोसा सोलसमे मूलकम्मे य 16 // 2 // तत्राशनाद्यर्थं दातुरपत्योपकारे वर्तत इति धात्रीपिण्डः 1, तथा कार्यसङ्कट्टनाय दौत्यं विधत्ते इति दूतीपिण्डः 2, निमित्तं- अङ्गष्ठप्रश्नादि तदवाप्तो // 60 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 610 // श्रुतस्कन्धः 2 चूलिका-१ प्रथममध्ययन पिण्डैषणा, नवमोद्देशक: सूत्रम् 273 अनेषणीयाहार परित्याग: निमित्तपिण्ड: 3, तथा जात्याद्याजीवनादवाप्त आजीविकापिण्डः 4, दातुर्यस्मिन्, भक्तिस्तत्प्रशंसयाऽवाप्तो वनीपकपिण्डः 5, सूक्ष्मेतरचिकित्सयाऽवाप्तश्चिकित्सापिण्डः 6, एवं क्रोधमानमायालोभैरवाप्त: क्रोधादिपिण्डः 10, भिक्षादानात्पूर्वं पश्चाद्वा दातुः ‘कर्णायते भवानि' त्येवं संस्तवादवाप्त: पूर्वपश्चात्संस्तवपिण्डः 11, विद्ययाऽवाप्तो विद्यापिण्डः 12, तथैव मन्त्रजापावाप्तो मन्त्रपिण्डः 13, वशीकरणाद्यर्थं द्रव्यचूर्णादवाप्तश्चूर्णपिण्डः 14, योगाद्- अञ्जनादेरवाप्तो योगपिण्डः 15, यदनुष्ठानाद्गर्भशातनादेर्मूलमवाप्यते तद्विधानादवाप्तो मूलपिण्डः 16, तदेवमेते साधुसमुत्था: षोडशोत्पादनादोषाः / ग्रासैषणादोषाश्चामी संजोअणा 1 पमाणे 2 इंगाले 3 धूम 4 कारणे 5 चेव / तत्राहारलोलुपतया दधिगुडादेः संयोजनां विदधतः संयोजनादोषः 1, द्वात्रिंशत्कवलप्रमाणातिरिक्तमाहारमाहारयत: प्रमाणदोष: 2, तथाऽऽहाररागागाद्धाद् भुञानस्य चारित्राङ्गारत्वापादनादङ्गारदोषः 3, तथाऽन्तप्रान्तादावाहारद्वेषाच्चारित्रस्याभिधूमनाद्धम्रदोषः 4, वेदनादिकारणमन्तरेण / भुञानस्याकारणदोष: 5, इत्येवं वेषमात्रावाप्तं ग्रासैषणादिदोषरहित: सन्नाहारमाहारयेदिति / अथ कदाचिदेवं स्यात्, सः पर: गृहस्थ: कालेनानुप्रविष्टस्यापि भिक्षोराधाकर्मिकमशनादि विदध्यात्, तच्च कश्चित्साधुस्तूष्णीभावनोत्प्रेक्षेत, किमर्थं?, आहृतमेव। प्रत्याख्यास्यामीति, एवं च मातृस्थानं संस्पृशेत्, न चैवं कुर्यात्, यथा च कुर्यात्तद्दर्शयति-स पूर्वमेव आलोकयेत् दत्तोपयोगो भवेत्, दृष्ट्वा चाहारं संस्क्रियमाणमेवं वदेद्यथा अमुक! इति वा भगिनि! इति वा न खलु मम कल्पत आधाकर्मिक आहारो भोक्तुं वा पातुं वाऽतस्तदर्थं यत्नो न विधेयः अथैवं वदतोऽपि पर आधाकर्मादि कुर्यात्ततो लाभे सति न प्रतिगृह्णीयादिति // 273 // ©नस्य कारण० (मु०)। 0 स्तूष्णीभावेनोपेक्षेत (प्र०)। / / 610 // Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 611 // 274-277 परित्याग: से भिक्खूवा से जं० मंसंवा मच्छंवा भन्जिजमाणं पेहाए तिल्लपूयं वा आएसाए उवक्खडिज्जमाणं पेहाए नोखद्धं 2 उवसंकमित्तु श्रुतस्कन्धः 2 ओभासिज्जा, नन्नत्थ गिलाणणीसाए।सूत्रम् 274 / / चूलिका-१ प्रथममध्ययन स पुनः साधुर्यदि पुनरेवं जानीयात्, तद्यथा- मांसं वा मत्स्यं वा भज्यमान मिति पच्यमानं तैलप्रधानं वा पूपम्, तच्च किमर्थं / पिण्डैषणा, क्रियते इति दर्शयति-यस्मिन्नायाते कर्मण्यादिश्यते परिजनःस आदेश:-प्राघूर्णकस्तदर्थं संस्क्रियमाणमाहारं प्रेक्ष्य लोलुपतया नवमोद्देशकः नो नैव खद्धं 2 ति शीघ्रं 2, द्विवचनमादरख्यापनार्थमुपसंक्रम्यावभाषेत- याचेत्, अन्यत्र ग्लानादिकार्यादिति // 274 // सूत्रम् सेभिक्खू वा० जाव समाणे अन्नयरं भोयणजायं पडिगाहित्ता सुन्भिं सुन्भिं भुच्चा दुन्भिं 2, परिट्ठवेइ, माइट्ठाणं संफासे, नो एवं अनेषणीयाहार करिज्जा 1 / सुब्भिं वा दुन्भिं वा सव्वं भुंजिज्जा नो किंचिविपरिट्ठविज्जा सव्वं भुञ्जेन छड्डए 2 ॥सूत्रम् 275 // सभिक्षुरन्यतरभोजनजातं परिगृह्य सुरभि सुरभि भक्षयेत् दुर्गन्धं 2 परित्यजेत्, वीप्सायां द्विवचनम्, मातृस्थानं चैवं संस्पृशेत, तच्च न कुर्यात्, यथा च कुर्यात् तदर्शयति-सुरभि वा दुर्गन्धं वा सर्वं भुञ्जीत न परित्यजेदिति // 275 // से भिक्खूवा 2 जाव समाणे अन्नयरं पाणगजायं पडिगाहित्ता पुप्फ 2 आविइत्ता कसायं 2 परिट्ठवेइ, माइट्ठाणं संफासे, नो एवं करिजा // 1 // पुप्फ पुप्फेइ वा कसायं कसाइ वा सव्वमेयं भुंजिज्जा, नो किंचिवि परि०॥२॥ सूत्रम् 276 / / एवं पानकसूत्रमपि, नवरं वर्णगन्धोपेतं पुष्पं तद्विपरीतं कषायम्, वीप्सायां द्विवचनम्, दोषश्चानन्तरसूत्रयोराहारगार्यात् सूत्रार्थहानिः कर्मबन्धश्चेति // 276 // से भिक्खू वा० बहुपरियावन्नं भोयणजायं पडिगाहित्ता बहवे साहम्मिया तत्थ वसंति संभोइया समणुन्ना अपरिहारिया अदूरगया, तेसिं अणालोइया अणामंते परिट्ठवेइ, माइट्ठाणंसंफासे, नो एवं करेजा॥१॥से तमायाए तत्थ गच्छिज्जा 2 से पुत्वामेव आलोइजा // 611 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 612 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ प्रथममध्ययन पिण्डैषणा, नवमोद्देशकः सूत्रम् 277-278 अनेषणीयाहार परित्यागः आउसंतो समणा! इमे मे असणे वा पाणे वा 4 बहुपरियावन्ने तं भुंजह णं // 2 // से सेवं वयंतं परो वइजा-आउसंतो समणा! आहारमेयं असणं वा 4 जावइयं 2 सरइ तावइयं 2 भुक्खामो वा पाहामो वा सव्वमेयं परिसडइसव्वमेयं भुक्खामो वा पाहामो वा // 3 // सूत्रम् 277 // सभिक्षुर्बह्वशनादिपर्यापन्नं- लब्धं परिगृह्य बहुभिर्वा प्रकारैराचार्यग्लानप्राघूर्णकाद्यर्थं दुर्लभद्रव्यादिभिः पर्यापन्नमाहारजातं परिगृह्य तद्बहुत्वाद्भोक्तुमसमर्थः, तत्रच साधर्मिका: साम्भोगिकाः समनोज्ञा अपरिहारिका एकार्थाश्चालापकाः, इत्येतेषु सत्स्वदूरगतेषु वा ताननापृच्छ्य प्रमादितया परिष्ठापयेत् परित्यजेत्, एवं च मातृस्थानं संस्पृशेत्, नैवं कुर्यात्, यच्च कुर्यात्त- दर्शयति-स भिक्षुस्तदधिकमाहारजातं परिगृह्य तत्समीपं गच्छेद्, गत्वा च पूर्वमेव आलोकयेत् दर्शयेत्, एवं च ब्रूयाद्-आयुष्मन्! श्रमण! ममैतदशनादि बहु पर्यापन्नं नाहं भोक्तुमलमतो यूयं किञ्चद् भुङ्ग्ध्वम्, तस्य चैवं वदतः स परो ब्रूयाद्- यावन्मानं भोक्तुं शक्नुमस्तावन्मात्रं भोक्ष्यामहे पास्यामो वा, सर्वं वा परिशटति उपयुज्यते तत्सर्वं भोक्ष्यामहे पास्याम इति // 277 // ___ से भिक्खूवा 2 से जं० पुण जाणिज्जा असणंवा 4 परंसमुद्दिस्स बहिया नीहडं जंपरेहिं असमणुन्नायं अणिसिटुं अफा० जाव नो पडिगाहिज्जा जं परेहिं समणुण्णायं सम्मं णिसिटुं फासुयं जाव पडिगाहिज्जा // 1 // एवं खलु तस्स भिक्खुस्स भिक्खुणीए वा / सामग्गियं जाव सया जएजासि त्तिबेमि ॥२॥सूत्रम् 278 // 2-1-1-9 // पिण्डैषणायां नवम उद्देशकः। स पुनर्यदेवंभूतमाहारजातं जानीयात्, तद्यथा- परं चारभटादिकमुद्दिश्य गृहान्निष्क्रान्तं यच्च परैर्यदि भवान् कस्मैचिद्ददाति ददात्येवमननुज्ञातं नेतुर्दातुर्वा स्वामित्वेनानिसृष्टं वा तद् बहुदोषदुष्टत्वादप्रासुकमनेषणीयमिति मत्वा न प्रतिगृह्णीयात्, तद्विपरीतं 0 ददात्वित्येवं समनुज्ञातं (मु०)। // 612 // Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 613 // श्रुतस्कन्धः 2 चूलिका-१ प्रथममध्ययन पिण्डैषणा, दशमोद्देशकः सूत्रम् 279 साधारणादिपिण्डे कर्तव्यता तु प्रतिगृह्णीयादिति, एतत्तस्य भिक्षोः सामग्र्यमिति // 278 // नवमोद्देशकः परिसमाप्तः। ॥प्रथमाध्ययने दशमोद्देशकः॥ उक्तो नवमोऽधुना दशम आरभ्यते, अस्य चायमभिसम्बन्ध:- इहानन्तरं पिण्डग्रहणविधिः प्रतिपादितः, इह तु साधारणदि-पिण्डावाप्तौ वसतौ गतेन साधुना यद्विधेयं तद्दर्शयितुमाह से एगइओ साहारणं वा पिंडवायं पडिगाहित्ता ते साहम्मिए अणापुच्छित्ता जस्स जस्स इच्छइ तस्स तस्स खद्धं खद्धं दलई, माइट्ठाणं संफासे, नो एवं करिज्जा ॥१॥से तमायाय तत्थ गच्छिज्जा 2 एवं वइजा-आउसंतोसमणा! संति मम पुरेसंथुया वा पच्छा० तंजहा-आयरिए वा 1 उवज्झाए वा 2 पवित्ती वा ३थेरेवा ४गणी वा 5 गणहरे वा ६गणावच्छेइए वा 7 अवियाईएएसिंखद्धं खद्धं दाहामि, सेणेवं वयंतं परो वइजा-कामं खलु आउसो! अहापज्जतं निसिराहि, जावइयं 2 परोवदइ तावइयं 2 निसिरिजा, सबमेवं परो वयइ सव्वमेयं निसिरिजा // 2 // सूत्रम् 279 // स: भिक्षुः एकतरः कश्चित् साधारणं बहूनां सामान्येन दत्तं वाशब्दः पूर्वोत्तरापेक्षया पक्षान्तरद्योतकः पिण्डपातं परिगृह्य तान् साधर्मिकाननापृच्छ्य यस्मै यस्मै रोचते तस्मै तस्मै स्वमनीषिकया खद्धं खलु ति प्रभूतं प्रभूतं प्रयच्छति, एवं च मातृस्थानं संस्पृशेत् तस्मान्नैवं कुर्यादिति // असाधारणपिण्डावाप्तावपि यद्विधेयं तद्दर्शयति स: भिक्षुः तं एषणीयं केवलवेषावाप्तं पिण्डमादाय तत्र आचार्याद्यन्तिके गच्छेत्, गत्वा चैवं वदेद्, यथा- आयुष्मन्! श्रमण! सन्ति विद्यन्ते मम पुर: संस्तुताः यदन्तिके प्रव्रजितस्तत्सम्बन्धिनः पश्चात्संस्तुता वा यदन्तिकेऽधीतं श्रुतं वा तत्सम्बन्धिनो // 613 // Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् / / 614 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ प्रथममध्ययन पिण्डैषणा, दशमोद्देशक: सूत्रम् 280-281 साधारणादिपिण्डे कर्तव्यता वाऽन्यत्रावासिताः, तांश्च स्वनामग्राहमाह, तद्यथा- आचार्यः अनुयोगधरः 1 उपाध्यायः अध्यापकः 2 प्रवृत्तिर्यथायोग वैयावृत्त्यादौ साधूनां प्रवर्तक: 3, संयमादौ सीदतांसाधूनां स्थिरीकरणात्स्थविर: 4, गच्छाधिपो गणी 5, यस्त्वाचार्यदेशीयो गुर्वादेशात् साधुगणं गृहीत्वा पृथग्विहरति स गणधरः 6, गणावच्छेदकस्तु गच्छकार्यचिन्तकः 7, अवियाइंति इत्येवमादीनुद्दिश्यैतद्वदेद्-यथाऽहमेतेभ्यो युष्मदनुज्ञया खद्धं खद्धं ति प्रभूतं प्रभूतं दास्यामि, तदेवं विज्ञप्तः सन् पर: आचार्यादिर्यावन्मात्रमनुजानीते तावन्मात्रमेव निसृजेत दद्यात् सर्वानुज्ञया सर्वं वा दद्यादिति // 279 // किञ्च से एगइओ मणुन्नं भोयणजायं पडिगाहित्ता पंतेण भोयणेण पलिच्छाएइ मा मेयं दाइयं संतं दट्ठणं सयमाइए आयरिए वा जाव गणावच्छेए वा॥१॥नो खलु मे कस्सइ किंचिदायव्वं सिया, माइट्ठाणं संफासे, नो एवं करिज्जा ॥२॥से तमायाए तत्थ गच्छिज्जा 2 पुव्वामेव उत्ताणए हत्थे पडिग्गहं कटु इमं खलु इमं खलुत्ति आलोइज्जा, नो किंचिवि णिगूहिजा // 3 // से एगइओ अन्नयरं भोयणजायं पडिगाहित्ता भद्दयं 2 भुच्चा विवन्नं विरसमाहरइ, माइ०, नो एवं०॥४॥सूत्रम् 280 // सुगमम्, यावन्नैवं कुर्यात्, यच्च कुर्यात्तद्दर्शयति- स: भिक्षुः तं पिण्डमादाय तत्र आचार्याद्यन्तिके गच्छेद, गत्वा च सर्व यथाऽवस्थितमेव दर्शयेत्, न किञ्चित् अवगूहयेत् प्रच्छादयेदिति // साम्प्रतमटतो मातृस्थानप्रतिषेधमाह स: भिक्षुः एकतरः कश्चित् अन्यतरत्वर्णाद्युपेतं भोजनजातं परिगृह्याटन्नेव रसगृनुतया भद्रकं 2 भुक्त्वा यद् विवर्णं अन्तप्रान्तादिकं तत्प्रतिश्रये समाहरति आनयति, एवं च मातृस्थानं संस्पृशेत्, न चैवं कुर्यादिति // 280 // किञ्च से भिक्खू वा० से जं० अंतरुच्छियं वा उच्छुगंडियं वा उच्छुचोयगंवा उच्छुमेरगंवा उच्छुसालगंवा उच्छुडालगंवा सिंबलिं वा सिंबलथालगं वा अस्सिं खलु पडिग्गहियंसि अप्पे भोयणजाए बहुउज्झियधम्मिए तहप्पगारं अंतरुच्छुयं वा० अफा० ॥१॥से 8 // 614 // Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ प्रथममध्ययनं पिण्डैषणा, दशमोद्देशकः सूत्रम् 281 साधारणादिपिण्डे कर्तव्यता श्रीआचाराङ्ग भिक्खू वा 2 से जं० बहुअट्ठियं वा मंसंवा मच्छं वा बहुकंटयं अस्सिं खलु० तहप्पगारं बहुअट्ठियं वा मंसं० लाभे संतो० ॥२॥से नियुक्ति भिक्खू वा० सियाणं परो बहुअट्ठिएणं मंसेण वा मच्छेण वा उवनिमंतिज्जा-आउसंतो समणा! अभिकंखसि बहुअट्ठियं मंसं पडिगाश्रीशीला० वृत्तियुतम् हित्तए? एयप्पगारं निग्धोसं सुच्चा निसम्म से पुव्वामेव आलोइज्जा-आउसोत्ति वा 2 नो खलु मे कप्पइ बहु० पडिगा० // 3 // श्रुतस्कन्धः२ अभिकंखसि मे दाउं जावइयं तावइयं पुग्गलं दलयाहि, मा य अट्ठियाई, से सेवं वयंतस्स परो अभिहटु अंतो पडिग्गहगंसि बहु० // 615 // परिभाइत्ता निहट्ट दलइजा, तहप्पगारं पडिग्गहं परहत्थंसि वा परपायंसि वा अफा० नो०॥४॥से आहच्च पडिगाहिए सिया तं नोहित्ति वइजा नो अणिहित्ति वइज्जा ॥५॥से तमायाय एगंतमवक्कमिज्जा 2 अहे आरामंसि वा अहे उवस्सयंसि वा अप्पंडे जाव संताणए मंसगं मच्छगं भुच्चा अट्ठियाई कंटए गहाय से तमायाय एगंतमवक्कमिज्जा 2 अहे झामथंडिलंसि वा जाव पमन्जिय पमज्जिय परट्ठविजा // 6 // सूत्रम् 281 / / Mस भिक्षुर्यत्पुनरेवंभूतमाहारजातं जानीयात्, तद्यथा- अंतरुच्छुअंव त्ति इक्षुपर्वमध्यं इक्षुगंडियं ति सपर्वेक्षुशकलं चोयगो पीलितेक्षुच्छोदिका मेरुकं वेत्यग्रं सालगं ति दीर्घशाखा डालगं ति शाखैकदेशः सिंबलिन्ति मुद्गादीनां विध्वस्ता फलिः सिंबलिथालगंति वल्लादिफलीनां स्थाली फलीनां वा पाकः, अत्र चैवंभूते परिगृहीतेऽप्यन्तरिक्ष्वादिकेऽल्पमशनीयं बहुपरित्यजनधर्मकमिति मत्वा न प्रतिगृह्णीयादिति // एवं मांससूत्रमपि नेयम्, अस्य चोपादानं क्वचिल्लूताद्युपशमनार्थं सद्वैद्योपदेशतो बाह्यपरिभोगेन स्वेदादिना ज्ञानाद्युपकारकत्वात्फलवदृष्टम्, भुजिश्चात्र बहिःपरिभोगार्थे नाभ्यवहारार्थे पदातिभोगवदिति च्छेदसूत्रेष्वपि प्रायो दृष्टव्यः // एवं गृहस्थामन्त्रणादिविधिपुद्गलसूत्रमपि सुगममिति, तदेवमादिना छेदसूत्राभिप्रायेण ग्रहणे (r) वल्ल्यादि० (मु०)। // 615 // Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 616 // सत्यपि कण्टकादिप्रतिष्ठापनविधिरपि सुगम इति // 281 // श्रुतस्कन्धः 2 से भिक्खू० जाव समाणे सिया से परो अभिहट्ट अंतो पडिग्गहे बिलं वा लोणं उब्भियं वा लोणं परियाभाएत्ता नीहट्ट दलइजा, चूलिका-१ प्रथममध्ययन तहप्पगारं पडिग्गहं परहत्थंसि वा 2 अफासुयं नो पडि०॥१॥से आहच्च पडिगाहिए सिया तं च नाइदूरगए जाणिज्जा ॥२॥से पिण्डैषणा, तमायाए तत्थ गच्छिज्जा 2 पुव्वामेव आलोइज्जा-आउसोत्ति वा 2 इमं किं ते जाणया दिन्नं उयाहु अजाणया?, से य भणिज्जा-नो दशमोद्देशकः सूत्रम् 282 खलु मे जाणया दिन्नं, अजाणया दिन्नं, कामं खलु आउसो! इयाणिं निसिरामि, तं भुंजह वा णं परियाभाएह वा णं तं परेहिं ग्लानपिण्डः समणुन्नायं समणुसटुंतओ संजयामेव भुंजिज्ज वा,पीइज्ज वा॥३॥जंच नो संचाएइ भोत्तए वा पायए वा साहम्मिया तत्थ वसंति पानैषणाच संभोइया समणुन्ना अपरिहारिया अदूरगया, तेसिं अणुप्पयायव्वं सिया, नो जत्थ साहम्मिया जहेव बहुपरियावन्नं कीरइ तहेव कायस्वं सिया॥४॥ एवं खलु०॥ सूत्रम् 282 // 2-1-1-10 // पिण्डैषणायां दशम उद्देशकः / / स भिक्षुर्गृहादौ प्रविष्टः, तस्य च स्यात्- कदाचित् पर: गृहस्थ: अभिहटु अंतो इति अन्तः प्रविश्य पतद्हे काष्ठच्छब्बकादौ ग्लानाद्यर्थं खण्डादियाचने सति बिडं वा लवणं खनिविशेषोत्पन्नं उद्भिज्जं वा लवणाकराद्युत्पन्नं परियाभाएत्त त्ति दातव्यं विभज्य / दातव्यद्रव्यात्कश्चिदंशं गृहीत्वेत्यर्थः, ततो निःसृत्य दद्यात्, तथाप्रकारं परहस्तादिगतमेव प्रतिषेधयेत्, तच्च आहच्चे ति सहसा प्रतिगृहीतं भवेत्, तं च दातारमदूरगतं ज्ञात्वा स भिक्षुस्तल्लवणादिकमादाय तत्समीपं गच्छेद्, गत्वा च पूर्वमेव तल्लवणादिकं आलोकयेत् दर्शयेद्, एतच्च ब्रूयाद्- अमुक! इति वा भगिनि! इति वा, एतच्च लवणादिकं किं त्वया जानता दत्तमुताजानता?, एवमुक्तः सन् पर एवं वदेद्- यथा पूर्व मयाऽजानता दत्तम्, साम्प्रतं तु यदि भवतोऽनेन प्रयोजनं ततो दत्तं एतत्परिभोगं कुरुध्वम्, तदेवं परैः समनुज्ञातं समनुसृष्टं सत्प्रासुकं कारणवशादप्रासुकंवा भुञ्जीत पिबेद्वा यच्चन शक्नोति भोक्तुं पातुंवा तत्साधर्मिकादिभ्यो // 6 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दद्यात्, तदभावे बहुपर्यापन्नविधि प्राक्तनं विद्ध्यात्, एतत्तस्य भिक्षोः सामग्यमिति // 282 // दशमोद्देशकः समाप्तः॥२-१ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 617 // श्रुतस्कन्धः 2 चूलिका-१ प्रथममध्ययन पिण्डैषणा, एकादशोद्देशकः सूत्रम् 283 ग्लानपिण्डः पानैषणाच ॥प्रथमाध्ययने एकादशोद्देशकः॥ उक्तो दशमः, अधुनैकादश: समारभ्यते, अस्य चायमभिसम्बन्ध:- इहानन्तरोद्देशके लब्धस्य पिण्डस्य विधिरुक्तः, तदिहापि विशेषतः स एवोच्यते भिक्खागा नामेगे एवमाहंसुसमाणे वा वसमाणे वा गामणुगामं वा दूइज्जमाणे मणुन्नं भोयणजायं लभित्ता से भिक्खू गिलाइ, से हंदह णं तस्साहरह, से य भिक्खू नो भुंजिज्जा तुमं चेव णं अँजिजासि, से एगइओ भोक्खामित्तिकट्ठ पलिउंचिय 2 आलोइज्जा, तंजहा-इमे पिंडे इमे लोए इमे तित्ते इमे कडुयए इमे कसाए इमे अंबिले इमे महुरे, नोखलु इत्तो किंचि गिलाणस्स सयइत्ति माइट्ठाणं संफासे, नो एवं करिज्जा॥१॥तहाठियं आलेइज्जा जहाठियं गिलाणस्स सयइत्ति, तं जहा तित्तयं तित्तएत्ति वा कडुयं कडुयं कसायं कसायं अंबिलं अंबिलं महुरं महुरं०॥२॥सूत्रम् 283 // भिक्षामटन्ति भिक्षाटा: भिक्षणशीलाः साधव इत्यर्थः, नामशब्द; सम्भावनायाम्, वक्ष्यमाणमेषां संभाव्यते, एके केचन एवमाहुः- साधुसमीपमागत्य वक्ष्यमाणमुक्तवन्तः, ते च साधवः समाना वा साम्भोगिका भवेयुः, वाशब्दादसाम्भोगिका वा, तेऽपि च वसन्तः वास्तव्या अन्यतो वा ग्रामादेः समागता भवेयुः, तेषु च कश्चित्साधु: ग्लायति ग्लानिमनुभवति, तत्कृते तान् साम्भोगिकादींस्ते भिक्षाटा मनोज्ञभोजनलाभे सत्येवमाहुरिति सम्बन्धः, से इति एतन्मनोज्ञमाहारजातं हन्दह गृह्णीत यूयं णं इति वाक्यालङ्कारे तस्य ग्लानस्य आहरत नयत, तस्मै प्रयच्छत इत्यर्थः, ग्लानश्चेन्न भुङ्क्ते ग्राहक एवाभिधीयते- त्वमेव // 617 // Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 618 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ प्रथममध्ययन पिण्डैषणा, एकादशोद्देशकः सूत्रम् 284 ग्लानपिण्डः पानैषणाच भवेति, स च भिक्षुर्भिक्षोर्हस्ताद् ग्लानार्थं गृहीत्वाऽऽहारं तत्राध्युपपन्न: सन्नेक एवाहं भोक्ष्य इतिकृत्वा तस्य ग्लानस्य पलिउंचिअपलिउंचिय त्ति मनोज्ञं गोपित्वा गोपित्वा वातादिरोगमुद्दिश्य तथा तस्य आलोकयेत् दर्शयति यथाऽपथ्योऽयं पिण्ड इति बुद्धिरुत्पद्यते, तद्यथा- अग्रतो ढौकयित्वा वदति- अयं पिण्डो भवदर्थं साधुना दत्तः, किन्त्वयं लोए त्ति रूक्षः, तथा तिक्त: कटः कषायोऽम्लो मधुरो वेत्यादि दोषदुष्टत्वान्नातः किञ्चिद् ग्लानस्य सदतीति उपकारे न वर्त्तत इत्यर्थः, एवं च मातृस्थानं संस्पृशेत्, न चैतत्कुर्यादिति / यथा च कुर्यात्तदर्शयति- तथाऽवस्थितमेव ग्लानस्यालोकयेद्यथाऽवस्थितमिति, एतदुक्तं भवतिमातृस्थानपरित्यागेन यथाऽवस्थितमेव ब्रूयादिति, शेषं सुगमम् // 283 // तथा भिक्खागा नामेगे एवमाहंसु-समाणे वा वसमाणे वागामाणुगामंदूइज्जमाणे वा मणुनं भोयणजायंलभित्ता से य भिक्खू गिलाइसे हंदह णं तस्स आहरह, से य भिक्खू नो भुंजिज्जा आहारिजा, से णं नो खलु मे अंतराए आहरिस्सामि, इच्चेयाई आयतणाई उवाइकम्म॥सूत्रम् 284 // भिक्षादा: साधवो मनोज्ञमाहारं लब्ध्वा समनोज्ञांस्तांश्च वास्तव्यान् प्राघूर्णकान् वाग्लानमुद्दिश्यैवमूचुः-एतन्मनोज्ञमाहारजातं गृह्णीत यूयं ग्लानाय नयत, स चेन्न भुङ्क्ते ततोऽस्मदन्तिकमेव ग्लानाद्यर्थं आहरेत् आनयेत्, स चैवमुक्तः सन्नेवं वदेद्यथाऽन्तरायमन्तरेणाहरिष्यामीति प्रतिज्ञयाऽऽहारमादाय ग्लानान्तिकं गत्वा प्राक्तनान् भक्तादिरूक्षादिदोषानुद्धाट्य ग्लानायादत्त्वा स्वत एव लौल्याद्भुक्त्वा ततस्तस्य साधोर्निवेदयति, यथा मम शूलं वैयावृत्त्यकालापर्याप्त्यादिकमन्तरायिकमभूदतोऽहं तद् ग्लानभक्तं गृहीत्वा नायात इत्यादि मातृ(सं)स्थानं संस्पृशेत्, एतदेव दर्शयति- इत्येतानि- पूर्वोक्ता-न्यायतनानि0 प्रतिज्ञायाऽऽहा० (प्र०)। // 618 // Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ प्रथममध्ययन वृत्तियुतम् पिण्डैषणा, श्रुतस्कन्धः२ // 619 // एका| दशोद्देशकः सूत्रम् 285 ग्लानपिण्डः पानैषणाच कर्मोपादानस्थानानि उपातिक्रम्य सम्यक् परिहृत्य मातृस्थानपरिहारेण ग्लानाय वा दद्याद्दातृसाधुसमीपंवाऽऽहरेदिति // 284 // पिण्डाधिकार एव सप्तपिण्डैषणा अधिकृत्य सूत्रमाह अह भिक्खू जाणिज्जा सत्त पिंडेसणाओ सत्त पाणेसणाओ, तत्थ खलु इमा पढमा पिंडेसणा- असंसढे हत्थे असंसट्टे मत्ते, तहप्पगारेण असंसद्वेण हत्थेण वा मत्तेण वा असणं वा 4 सयं वा णं जाइजा परो वा से दिजा फासुयं जाव पडिगाहिज्जा, पढमा पिंडेसणा॥१॥ अहावरा दुच्चा पिंडेसणा-संसट्टे हत्थे संसट्टे मत्ते, तहेव दुच्चा पिंडेसणा॥२॥अहावरा तच्चा पिंडेसणा- इह खलु पाईणं वा 4 संतेगइया सहा भवंति-गाहावई वा जाव कम्मकरी वा, तेसिंचणं अन्नयरेसु विरूवरूवेसु भायणजाएसु उवनिक्खित्तपुवे सिया, तंजहा- थालंसि वा पिढरंसि वा सरगंसि वा परगंसि वा वरगंसि वा, अह पुणेवं जाणिज्जा-असंसढे हत्थे संसढे मत्ते, संसट्टे वा हत्थे असंसढे मत्ते, से य पडिग्गहधारी सिया पाणिपडिग्गहिए वा, से पुव्वामेव०- आउसोत्ति वा! भगिणित्ति वा! 2 एएण तुम असंसटेण हत्थेण संसटेण मत्तेणं संसटेण वा हत्थेण असंसट्टेण मत्तेण अस्सि पडिग्गहगंसि वा पाणिंसि वा निहट्ट उचित्तु दलयाहि तहप्पगारं भोयणजायं सयं वाणं जाइज्जा 2 फासुयं० पडिगाहिज्जा, तइया पिंडेसणा ॥३॥अहावरा चउत्था पिंडेसणा-से भिक्खू वा० से जं० पिहुयं वा जाव चाउलपलंबं वा अस्सि खलु पडिग्गहियंसि अप्पे पच्छाकम्मे अप्पे पज्जवजाए, तहप्पगारं पिहुयं वा जाव चाउलपलंबं वा सयं वाणं० जाव पडि०, चउत्था पिंडेसणा॥४॥अहावरा पंचमा पिंडेसणा-से भिक्खूवा 2 उग्गहियमेव भोयणजायं जाणिज्जा, तंजहा- सरावंसि वा डिंडिमंसि वा कोसगंसि वा, अह पुणेवं जाणिज्जा बहुपरियावन्ने पाणीसुदगलेवे, तहप्पगारं असणं वा 4 सयं० जाव पडिगाहि०, पंचमा पिंडेसणा॥५॥ अहावरा छट्ठा पिंडेसणा-से भिक्खू वा 2 पग्गहियमेव भोयणजायं जाणिज्जा, जंच सयट्ठाए पग्गहियं, जंच परट्ठाए पग्गहियं, तं पायपरियावन्नं तं पाणिपरियावन्नं फासुयं पडि०, छट्ठा Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ / / 620 // पिण्डैषणा, पिंडेसणा॥६॥ अहावरा सत्तमा पिंडेसणा-से भिक्खूवा० बहुउज्झियधम्मियं भोयणजायजाणिज्जा, जंचऽन्ने बहवे दुपयचउप्पय- श्रुतस्कन्धः 2 समणमाहणअतिहिकिवणवणीमगा नावकंखंति, तहप्पगारं उज्झियधम्मियं भोयणजायं सयंवा णंजाइजा परोवा से दिज्जा जाव चूलिका-१ प्रथममध्ययनं पडि०, सत्तमा पिंडेसणा॥७॥१॥इच्चेयाओ सत्त पिंडेसणाओ, अहावराओ सत्त पाणेसणाओ, तत्थ खलु इमा पढमा पाणेसणाअसंसटे हत्थे असंमढे मत्ते, तं चेव भाणियव्वं, नवरं चउत्थाए नाणत्तं!॥२॥से भिक्खू वा० जाव समाणे से जं० पुण पाणगजायं एका दशोद्देशकः जाणिज्जा, तंजहा-तिलोदगंवा 6, अस्सि खलु पडिग्गहियंसि अप्पे पच्छाकम्मे तहेव पडिगाहिज्जा ॥सूत्रम् 285 // सूत्रम् 285 अथशब्दोऽधिकारान्तरे किमधिकुरुते?, सप्त पिण्डैषणा: पानैषणाश्चेति, अथ अनन्तरंभिक्षुर्जानीयात्, काः?-सप्तपिण्डैषणाः ग्लानपिण्डः पानैषणाश्च ताश्चेमाः, तद्यथा असंसट्ठा 1 संसट्ठा 2 उद्धडा 3 अप्पलेवा 4 उग्गहिआ 5 पग्गहिया 6 उज्झियधम्मेति, अत्र च द्वये पानैषणाच साधवो-गच्छान्तर्गताश्च गच्छविनिर्गताच, तत्र गच्छान्तर्गतानां सप्तानामपि ग्रहणमनुज्ञातम्, गच्छनिर्गतानां पुनराद्ययोर्द्वयोरग्रहः पञ्चस्वभिग्रह इति, तत्राद्यां तावद्दर्शयति- तत्र तासु मध्ये खलु इत्यलङ्कारे, इमा प्रथमा पिण्डैषणा, तद्यथा- असंसृष्टो हस्तोऽसंसृष्टं च मात्रम्, द्रव्यं पुनः सावशेषं वा स्यान्निरवशेषं वा, तत्र निरवशेषे पश्चात्कर्मदोषस्तथाऽपिगच्छस्य बालाद्याकुलत्वात्तन्निषेधो नास्ति, अत एव सूत्रे तच्चिन्ता न कृता, शेषं सुगमम् // तथाऽपरा द्वितीया पिण्डैषणा, तद्यथा- संसृष्टो हस्त: संसृष्टं मात्रकमित्यादि सुगमम् // अथापरा तृतीया पिण्डैषणा, तद्यथा इह खलु प्रज्ञापकापेक्षया प्राच्यादिषु दिक्षु सन्ति केचित् / श्रद्धालवः, ते चामी- गृहपत्यादयः कर्मकरीपर्यन्ताः, तेषां च गृहेष्वन्यतरेषु नानाप्रकारेषु भाजनेषु पूर्वमुत्क्षिप्तमशनादि स्यात्, भाजनानि च स्थालादीनि सुबोध्यानि नवरं सरगं इति सरिकाभिः कृतं सूर्यादि परगं वंशनिष्पन्नं छब्बकादि वरगं मण्यादि महार्घमूल्यम्, शेषं सुगमं यावत्परिगृह्णीयादिति, अत्र च संसृष्टासंसृष्टसावशेषद्रव्यैरष्टौ भङ्गा तेषु चाष्टमो भङ्ग संसृष्टो हस्तः // 620 // Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्ध:२ // 621 // संसृष्टं मात्रं सावशेषं द्रव्यमित्येष गच्छनिर्गतानामपि कल्पते, शेषास्तु भङ्गा गच्छान्तर्गतानां सूत्रार्थहान्यादिकं कारणमाश्रित्य श्रुतस्कन्ध:२ कल्पन्त इति॥अपरा चतुर्थी पिण्डैषणाऽल्पलेपानाम, सा यत्पुनरेवमल्पलेपंजानीयात्, तद्यथा- पृथुकंइति भुग्नशाल्याद्यपगततुषं चूलिका-१ यावत् तन्दुलपलम्बइति भुग्नशाल्यादितन्दुलानिति, अत्र च पृथुकादिके गृहीतेऽप्यल्पं पश्चात्कर्मादि, तथाऽल्पं पर्यायजातमल्पं प्रथममध्ययनं पिण्डैषणा, तुषादि त्यजनीयमित्येवंप्रकारमल्पलेपम्, अन्यदपि वल्लचणकादि यावत्परिगृह्णीयादिति ॥अथापरा पञ्चमी पिण्डैषणाऽवगृहीता एकानाम, तद्यथा- स भिक्षुर्यावदुपहृतमेव भोक्तुकामस्य भाजनस्थितमेव भोजनजातं ढौकितं जानीयात्, तत्पुनर्भाजनं दर्शयति, दशोद्देशक: सूत्रम् 285 तद्यथा- शरावं प्रतीतं डिण्डिमं कांसभाजनं कोशकं प्रतीतम्, तेन च दात्रा कदाचित् पूर्वमेवोदकेन हस्तो मात्रकं वा धौतं ग्लानपिण्डः स्यात्, तथा च निषिद्धं ग्रहणम्, अथ पुनरेवं जानीयाद्बहुपर्यापन्नः- परिणतः पाण्यादिषूदकलेपः, तत एवं ज्ञात्वा यावद् गृह्णीयादिति॥ पानैषणाच अथापरा षष्ठी पिण्डैषणा प्रगृहीता नाम- स्वार्थं परार्थं वा पिठरकादेरुद्धृत्य चट्टकादिनोत्क्षिप्ता परेण च न गृहीता प्रव्रजितायल वादापितासाप्रकर्षण गृहीता प्रगृहीता तांतथाभूतांप्राभृतिकां पात्रपर्यापन्नांवा पात्रस्थितांवा हस्तस्थितांवा यावत्प्रतिगृह्णीयादिति // अथापरा सप्तमी पिण्डैषणा उज्झितधर्मिका नाम, सा च सुगमा / आसु च सप्तस्वपि पिण्डैषणासु संसृष्टाद्यष्टभङ्गका भणनीया: नवरं चतुर्थ्यां नानात्वमिति, तस्या अलेपत्वात्संसृष्टाद्यभाव इति // एवं पानैषणा अपि नेया भङ्गकाश्चायोज्याः, नवरं चतुर्थ्यां नानात्वम्, स्वच्छत्वाच्च तस्या अल्पलेपत्वम्, ततश्च संसृष्टाद्यभाव इति, आसांचैषणानां यथोत्तरं विशुद्धितारतम्यादेष एव क्रमो न्याय्य इति // 285 // साम्प्रतमेताः प्रतिपद्यमानेन पूर्वप्रतिपन्नेन वा यद्विधेयं तदर्शयितुमाह // 621 // पात्रस्थितां वा ‘पाणिपर्यापन्नां वा' (मु०)। Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 622 // I A एका पानैषणाच इच्चेयासिं सत्तण्हं पिण्डेसणाणं सत्तण्डं पाणेसणाणं अन्नयरं पडिमं पडिवजमाणे नो एवं वइजा- मिच्छापडिवन्ना खलु एए श्रुतस्कन्ध:२ भयंतारो, अहमेगेसम्म पडिवन्ने, जेएए भयंतारो एयाओपडिमाओपडिवजित्ताणं विहरंति जोय अहमंसि एयं पडिमं पडिवजित्ताणं चूलिका-१ प्रथममध्ययन विहरामि सव्वेऽवि ते उजिणाणाए उवट्ठिया अन्नुन्नसमाहीए, एचणं विहरंति, एयंखलु तस्स भिक्खुस्स भिक्खुणीएवा सामग्गियं पिण्डैषणा, जाव सया जएजासि त्तिबेमि / / सूत्रम् 286 // 2-1-1-11 // पिण्डैषणायामेकादश उद्देशकः।। इत्येतासां सप्तानां पिण्डैषणानां पानैषणानां वाऽन्यतरां प्रतिमा प्रतिपद्यमानो नैतद्वदेत्, तद्यथा- मिथ्याप्रतिपन्नाः न सम्यक् / दशोद्देशकः सूत्रम् 286 पिण्डैषणाद्यभिग्रहवन्तो भगवन्त:- साधवः, अहमेवैक: सम्यक्प्रतिपन्नो, यतो मया विशुद्धः पिण्डैषणाभिग्रहः कृत एभिश्चन, ग्लानपिण्डः इत्येवं गच्छनिर्गतेन गच्छान्तर्गतेन वा समदृष्ट्या द्रष्टव्याः, नापि गच्छान्तर्गतेनोत्तरोत्तरपिण्डैषणाभिग्रहवता पूर्वपूर्वतरपिण्डैषणाभिग्रहवन्तो दूष्या इति, यच्च विधेयं तदर्शयति- य एते भगवन्त:-साधव एताः प्रतिमाः पिण्डैषणाद्यभिग्रहविशेषान् प्रतिपद्य गृहीत्वा ग्रामानुग्रामं विहरन्ति यथायोगं पर्यटन्ति, यांचाहं प्रतिमा प्रतिपद्य विहरामि, सर्वेऽप्येते जिनाज्ञायां जिनाज्ञया वा समुत्थिता: अभ्युद्यतविहारिणः संवृत्ताः, ते चान्येनान्येन समाधिना यो यस्य गच्छान्तर्गतादेः समाधिरभिहितः, तद्यथा-8 सप्तापि गच्छवासिनाम्, तन्निर्गतानां तु द्वयोरग्रहः पञ्चस्वभिग्रह इत्यनेन विहरन्ति यतन्त इति, तथाविहारिणश्च सर्वेऽपि ते जिनाज्ञां नातिलङ्गन्ते, तथा चोक्तं जोऽवि देवत्थतिवत्थो बहुवत्थ अचेलओव्व संथरइ / न ह ते हीलंति परं सव्वेवि अ ते जिणाणाए // 1 // एतत्तस्य भिक्षोभिक्षुण्या वा सामग्यं सम्पूर्णो भिक्षुभावो यदात्मोत्कर्षवर्जनमिति // 286 // 2-1-1-11 // ८परि-1 8 // 622 // एकादशोद्देशकः समाप्तः। द्वितीयश्रुतस्कन्धे प्रथमाध्ययनटीका परिसमाप्ता॥ 0 ते चान्योऽन्यसमा० (मु०)। 0 योऽपि द्विवस्त्रस्त्रिवस्त्रो बहुवस्त्रोऽचेलको वा संस्तरति / नैव ते हीलन्ति परान् सर्वेऽपि च ते जिनाज्ञायाम् // 1 // Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 623 // // इति श्रीश्रुतकेवलीभद्रबाहुस्वामिसन्दृब्धनियुक्तियुतं श्रीशीलाङ्काचार्यविहितविवरणसमन्वितं श्रीआचाराङ्गद्वितीयश्रुतस्कन्धवृत्तौ प्रथममध्ययनं पिण्डैषणाख्यं समाप्तम् / / // 623 // Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 624 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ द्वितीयमध्ययन शय्यैषणा, प्रथमोद्देशकः नियुक्तिः 298-302 | शय्यानिक्षेपाः // अथ द्वितीयमध्ययनं शय्यैषणाख्यम्॥ ॥प्रथमोद्देशकः॥ उक्तंप्रथममध्ययनम्, साम्प्रतं द्वितीयमारभ्यते, अस्य चायमभिसम्बन्ध:- इहानन्तराध्ययने धर्माधारशरीरप्रतिपालनार्थमादावेव पिण्डग्रहणविधिरुक्तः, सचगृहीत:सन्नवश्यमल्पसागारिके प्रतिश्रये भोक्तव्य इत्यतस्तद्गतगुणदोषनिरूपणार्थं द्वितीयमध्ययनम्, अनेन च सम्बन्धेनायातस्यास्याध्ययनस्य चत्वार्यनुयोगद्वाराणि व्यावर्णनीयानि,तत्रनामनिष्पन्ने निक्षेपेशय्यैषणेति, तस्या निक्षेपविधानाय पिण्डैषणानियुक्तिर्यत्र संभवति तांतत्रातिदिश्य प्रथमगाथया अपरासांच नियुक्तीनां यथायोगं संभव / द्वितीयगाथया आविर्भाव्य निक्षेपं च तृतीयगाथया शय्याषट्कनिक्षेपे प्राप्ते नामस्थापने अनादृत्य नियुक्तिकृदाह नि०- पिण्डेसणाए जा निजुत्ती सा चेव होइ सेज्जाए। पत्थेसण पाएसण उग्गहपडिमाए सा चेव // 298 // नि०- सव्वा वयणविसोही णिजुत्ती जा उ वक्कसुद्धीए।सचेव निरवसेसा भासज्जाए विणायव्वा // 299 // नि०- सेज्जा इरिया तह उग्गहे य तिण्ह पि छक्कणिक्खेवो। पिंडे भासा वत्थे पाए य चउक्कणिक्खेवो // 300 // नि०- दव्वे खित्ते काले भावे सिज्जायजा तहिं पगयं / केरिसिया सिजाखलु संजयजोगत्ति नायव्वा?॥३०१॥ द्रव्यशय्या क्षेत्रशय्या कालशय्या भावशय्या, अत्र च या द्रव्यशय्या तस्यां प्रकृतम्, तामेव दर्शयति-कीदृशीसा द्रव्यशय्या? संयतानां योग्येत्येवं ज्ञातव्या भविष्यति / / 298-301 // द्रव्यशय्याव्याचिख्यासयाऽऽह नि०-तिविहाय दव्वसिज्जा सचित्ताऽचित्त मीसगा चेव। खित्तंमि जंमि खित्ते काले जा जंमि कालंमि॥३०२।। त्रिविधा द्रव्यशय्या भवति, तद्यथा- सचित्ता अचित्ता मिश्रा चेति, तत्र सचित्ता पृथिवीकायादौ, अचित्ता तत्रैव प्रासुके, // 624 // Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 625 // मिश्राऽपि तत्रैवार्द्धपरिणते, अथवा सचित्तामुत्तरगाथया स्वत एव नियुक्तिकृद् भावयिष्यति / क्षेत्र मिति तु क्षेत्रशय्या, सा चल श्रुतस्कन्धः 2 यत्र ग्रामादिके क्षेत्रे क्रियते, कालशय्या तु या यस्मिन्नृतुबद्धादिके काले क्रियते॥३०२॥ तत्र सचित्तद्रव्यशय्योदाहरणार्थमाह- चूलिका-१ | द्वितीयमध्ययनं नि०- उक्कलकलिंग गोअम वग्गुमई चेव होइ नायव्वा / एयं तु उदाहरणं नायव्वं दव्वसिज्जाए।३०३।। शय्यैषणा, अस्या भावार्थ: कथानकादवसेयः, तच्चेदं- एकस्यामटव्यां द्वौ भ्रातरावुत्कलकलिङ्गाभिधानौ विषमप्रदेशे पल्लिं निवेश्य प्रथमोद्देशकः नियुक्तिः चौर्येण वर्तेते, तयोश्च भगिनी वल्गुमती नाम, तत्र कदाचिद् गौतमाभिधानो नैमित्तिकः समायातस्ताभ्यां च प्रतिपन्नः, तया चल 303-304 वल्गुमत्योक्तं- यथा नायं भद्रकः, अत्र वसन् यदा तदाऽयमस्माकं पल्लिविनाशाय भविष्यत्यतो नि ट्यते, ततस्ताभ्यां | शय्यानिक्षेपाः तद्वचनानि टितः, स तस्यां प्रद्वेषमापन्नः प्रतिज्ञामग्रहीद्, यथा- नाहं गौतमो भवामि यदि वल्गुमत्युदरं विदार्य तत्र न स्वपिमीति, अन्ये तु भणन्ति-सैव वल्गुमत्यपत्यानां लघुत्वात्पल्लिस्वामिनी, उत्कलकलिङ्गौ नैमित्तिको, सा तयोर्भक्त्या गौतमंपूर्वनैमित्तिकं निर्धाटितवती, अतस्तत्प्रद्वेषात्प्रतिज्ञामादाय सर्षपान् वपन्निर्गतः, सर्षपाश्चवर्षाकालेन जाताः, ततस्तदनुसारेणान्यं राजानं प्रवेश्य सा पल्ली समस्ता लुण्टिता दग्धा च, गौतमेनापि वल्गुमत्या उदरं पाटयित्वा सावशेषजीवितदेहाया उपरि सुप्तमित्येषा वा सचित्ता द्रव्यशय्येति // ३०३॥भावशय्याप्रतिपादनार्थमाह नि०-दुविहा य भावसिज्जा कायगए छव्विहे य भावंमि / भावे जो जत्थ जया सुहदुहगन्भाइसिज्जासु॥३०४॥ द्वे विधे- प्रकारावस्याः सा द्विविधा, तद्यथा- कायविषया षड्भावविषया च, तत्र यो जीवः यत्र औदयिकादौ भावे यदा यस्मिन् काले वर्त्तते सा तस्य षड्भावरूपा भावशय्या,शयनं शय्या स्थितिरितिकृत्वा, तथा स्त्र्यादिकायगतो गर्भत्वेन स्थितो यो जीवस्तस्य स्त्र्यादिकाय एव भावशय्या, यतः स्त्र्यादिकाये सुखिते दुःखिते सुप्ते उत्थिते वा तादृगवस्थ एव तदन्तर्वर्ती जीवो / / 625 // Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ / / 626 // भवति, अत: कायविषया भावशय्या द्वितीयेति ॥३०४॥अध्ययनार्थाधिकारः सर्वोऽपि शय्याविषयः, उद्देशार्थाधिकार श्रुतस्कन्ध:२ प्रतिपादनाय नियुक्तिकृदाह चूलिका-१ 8 द्वितीयमध्ययनं नि०-सव्वेवि य सिज्जाविसोहिकारगा तहवि अस्थि उ विसेसो। उद्देसे उद्देसे वुच्छामि समासओ किंचि॥३०५॥ शय्यैषणा, सर्वेऽपि त्रयोऽप्युद्देशका यद्यपि शय्याविशुद्धिकारकास्तथाऽपि प्रत्येकमस्ति विशेषस्तमहं लेशतो वक्ष्य इति // 305 // एतदेवाह- प्रथमोद्देशकः नियुक्तिः नि०- उग्गमदोसा पढमिल्लुयंमि संसत्तपच्चवाया य १।बीयंमि सोअवाई बहुविहसिज्जाविवेगो 2 य॥३०६ / / 305-307 तत्र प्रथमोद्देशके वसतेरुद्गमदोषा:- आधाकर्मादयस्तथा गृहस्थादिसंसक्तप्रत्यपायश्चचिन्त्यन्ते?, तथा द्वितीयोद्देशके शौच- शय्यानिक्षेपाः वादिदोषा बहुप्रकारः शय्याविवेकश्च- त्यागश्च प्रतिपाद्यत इत्ययमर्थाधिकारः॥३०६॥ | सूत्रम् 287 शय्यायां नि०- तइए जयंतछलणा सज्झायस्सऽणुवरोहि जइयव्वं / समविसमाईएसु यसमणेणं निजरट्ठाए 3 // 307 // स्थानादिवर्जनम तृतीयोद्देशके यतमानस्य - उद्गमादिदोषपरिहारिण: साधोर्या छलना स्यात्तत्परिहारे यतितव्यम्, तथा स्वाध्यायानुपरोधिनि समविषमादौ प्रतिश्रयेसाधुना निर्जरार्थिना स्थातव्यमित्ययमर्थाधिकारः॥३०७॥गतो निर्युक्त्यनुगमः, अधुना सूत्रानुगमेऽस्खलितादिगुणोपेतं सूत्रमुच्चारयितव्यम्, तच्चेदं सेभिक्खूवा० अभिकंखिज्जा उवस्सयं एसित्तए अणुपविसित्ता गामंवा जाव रायहाणिं वा, से जंपुण उवस्सयं जाणिज्जा सअंडं जाव ससंताणयं तहप्पगारे उवस्सए नो ठाणं वा सिजं वा निसीहियं वा चेइज्जा ॥१॥से भिक्खू वा० से जंपुण उवस्सयं जाणिज्जा अप्पंडंजाव अप्पसंताणयंतहप्पगारे उवस्सए पडिलेहित्ता पमज्जित्ता तओसंजयामेव ठाणं वा 3 चेइज्जा ॥२॥से जंपुण उवस्सयं ®नुगमे सूत्र (मु०)। // 626 // Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 627 // जाणिज्जा अस्सिंपडियाए एगंसाहम्मियं समुद्दिस्स पाणाई 4 समारब्भ समुद्दिस्स कीयं पामिच्चं अच्छिनं अणिसटुं अभिहडं आहट्ट श्रुतस्कन्धः२ चेएइ, तहप्पगारे उवस्सए पुरिसंतरकडे वा जाव अणासेविए वा नो ठाणं वा ३चेइज्जा // 3 // एवं बहवे साहम्मिया एगंसाहम्मिणिं चूलिका-१ द्वितीयमध्ययनं बहवे साहम्मिणीओ॥४॥से भिक्खूवा० से जंपुण उ० बहवे समण माहणअतिहिकिविण वणीमए पगणिय 2 समुद्दिस्स तं चेव शय्यैषणा, भाणियत्वं ॥५॥से भिक्खू वा० से जं० बहवे समण समुद्दिस्स पाणाई 4 जाव चेएति, तहप्पगारे उवस्सए अपुरिसंतरकडे जाव प्रथमोद्देशकः अणासेविए नो ठाणं वा 3 चेइज्जा॥६॥, अह पुणेवं जाणिज्जा पुरिसंतरकडे जाव सेविए पडिलेहित्ता 2 तओ संजयामेव चेइज्जा। सूत्रम् 287 शय्यायां ७॥से भिक्खूवा० से जंपुण अस्संजए भिक्खुपडियाए कडिए वा उक्कंबिए वा छन्ने वा लित्ते वा घट्टेवा मढेवा संमढेवा संपधूमिए स्थानादिवा तहप्पगारे उवस्सए अपुरिसंतरकडे जाव अणासेविए नो ठाणं वा सेजं वा निसीहिंवा चेइज्जा, अह पुण एवं जाणिज्जा पुरिसंतरकडे | वर्जनम् जाव आसेविए पडिलेहित्ता 2 तओ चेइज्जा ॥८॥सूत्रम् 287 // स भिक्षुः उपाश्रयं वसतिमेषितुं यद्यभिकाङ्केत्ततो ग्रामादिकमनुप्रविशेत्, तत्र च प्रविश्य साधुयोग्यं प्रतिश्रयमन्वेषयेत्, तत्र च यदि साण्डादिकमुपाश्रयं जानीयात्ततस्तत्र स्थानादिकं न विदध्यादिति दर्शयति- सुगमम्, नवरं स्थानं कायोत्सर्गः शय्या संस्तारकः निशीथिकास्वाध्याय: णो चेइज्जत्ति नो चेतयेत्-नो कुर्यादित्यर्थः॥ एतद्विपरीते तु प्रत्युपेक्ष्य स्थानादीनि कुर्यादिति साम्प्रतं प्रतिश्रयगतानुद्मादिदोषान् बिभणिषुराह- स: भावभिक्षुर्यत्पुनरेवंभूतं प्रतिश्रयं जानीयात्, तद्यथा- अस्सिंपडियाए / त्ति एतत्प्रतिज्ञया एतान् साधून् प्रतिज्ञाय- उद्दिश्य प्राण्युपमर्दैन साधुप्रतिश्रयं कश्चिच्छ्राद्धः कुर्यादिति। एतदेव दर्शयति- एकं साधर्मिकं साधुं अर्हत्प्रणीतधर्मानुष्ठायिनं सम्यगुद्दिश्य- प्रतिज्ञाय प्राणिनः समारभ्य प्रतिश्रयार्थमुपमद्य प्रतिश्रयं कुर्यात्, तथा / तमेव साधुं सम्यगुद्दिश्य क्रीतं मूल्येनावाप्तम्, तथा पामिच्चं ति अन्यस्मादुच्छिन्नं गृहीतं अच्छेज्जं ति भृत्यादेर्बलादाच्छिद्य गृहीतं // 627 // Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 628 // अनिसृष्टं स्वामिनाऽनुत्सङ्कलितं अभ्याहृतं निष्पन्नमेवान्यतः समानीतम्, एवंभूतं प्रतिश्रयं आहृत्य उपेत्य चेएइ त्ति साधवे श्रुतस्कन्धः 2 ददाति, तथाप्रकारे चोपाश्रये पुरुषान्तरकृतादौस्थानादिन विदध्यादिति // एवं बहुवचनसूत्रमपिनेयम्॥तथा साध्वीसूत्रमप्येक- चूलिका-१ द्वितीयमध्ययन वचनबहुवचनाभ्यां नेयमिति // किञ्च- सूत्रद्वयं पिण्डैषणानुसारेण नेयम्, सुगमं च // तथा- स भिक्षुर्य पुनरेवंभूतं प्रतिश्रयं | शय्यैषणा, जानीयात्, तद्यथा- भिक्षुप्रतिज्ञया असंयतः गृहस्थः प्रतिश्रयं कुर्यात्, स चैवंभूतः स्यात्, तद्यथा- कटकितः काष्ठादिभिः प्रथमोद्देशकः कुड्यादौ संस्कृत: उक्कबिओ त्ति वंशादिकम्बाभिरवबद्धः छन्ने वत्ति दर्भादिभिश्छादित: लिप्तः गोमयादिना घृष्टः सुधादि सूत्रम् 288 शय्यायां खरपिण्डेन मृष्टः स एव लेपनिकादिना समीकृत: संमृष्टः भूमिकर्मादिना संस्कृतः संप्रधूपितः दुर्गन्धापनयनार्थं धूपादिना स्थानादिधूपितस्तदेवंभूते प्रतिश्रयेऽपुरुषान्तरस्वीकृते यावदनासेविते स्थानादि न कुर्यात्, पुरुषान्तरकृतासेवितादौ तु प्रत्युपेक्ष्य स्थानादि / वर्जनम् कुर्यादिति // 287 // से भिक्खूवा० सेजं० पुण उवस्सयं जा० अस्संजए भिक्खूपडियाए खुडियाओ दुवारियाओमहल्लियाओ कुज्जा, जहा पिंडेसणाए जाव संथारगं संथारिजा बहिया वा निन्नक्खु तहप्पगारे उवस्सए अपु० नो ठाणं०३ अह पुणेवं पुरिसंतरकडे आसेविए पडिलेहित्ता 2 तओ संजयामेव आव चेइजा॥१॥से भिक्खू वा० से ज० अस्संजए भिक्खूपडियाए उदग्गप्पसूयाणि कंदाणि वा मूलाणि वा पत्ताणि वा पुप्फाणि वा फलाणि वा बीयाणि वा हरियाणि वा ठाणाओ ठाणं साहरइ बहिया वा निण्णक्खूत० अपु० नो ठाणं वा 3 चेइज्जा, अह पुण० पुरिसंतरकडं चेइज्जा / / २॥से भिक्खू वा से ज० अस्संज० भि० पीढं वा फलगं वा निस्सेणिं वा उदूखलं वा ठाणाओठाणंसाहरइ बहिया वा निण्णक्खूतहप्पगारे उ० अपु० नो ठाणंवा 3 चेइज्जा, अह पुण० पुरिसं०चेइज्जा॥३॥ सूत्रम् 288 // ©र्यत्पुन० (मु०)। 0 लेवनिका....संसृष्टः (मु०)। // 62 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 629 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ द्वितीयमध्ययन शय्यैषणा, प्रथमोद्देशक: सूत्रम् 289 स्थाने यतना स भिक्षुर्यं पुनरेवंभूतं प्रतिश्रयं जानीयात्, तद्यथा- असंयतः गृहस्थ: साधुप्रतिज्ञया लघुद्वारं प्रतिश्रयं महाद्वारं विदध्यात्, तत्रैवंभूते पुरुषान्तरास्वीकृतादौ स्थानादि न विदध्यात्, पुरुषान्तरस्वीकृतासेवितादौ तु विदध्यादिति, अत्र सूत्रद्वयेऽप्युत्तरगुणा अभिहिताः, एतद्दोषदुष्टाऽपि पुरुषान्तरस्वीकृतादिका कल्पते, मूलगुणदुष्टा तु पुरुषान्तरस्वीकृताऽपि न कल्पते, ते चामी मूलगुणदोषाः पट्टीवंसो दो धारणाउ चत्तारि मूलवेलीओएतैः पृष्ठवंशादिभिः साधुप्रतिज्ञया या वसतिः क्रियते सा मूलगुणदुष्टा // स भिक्षुर्यं पुनरेवम्भूतं प्रतिश्रयं जानीयात्, तद्यथा- गृहस्थः साधुप्रतिज्ञया उदकप्रसूतानि कन्दादीनि स्थानान्तरं सङ्कामयति बहिर्वा निण्णक्खु त्ति निस्सारयति तथाभूते प्रतिश्रये पुरुषान्तरास्वीकृते स्थानादि न कुर्यात्, पुरुषान्तरस्वीकृते तु कुर्यादिति // एवमचित्तनिःसारणसूत्रमपि नेयम्, अत्र च त्रसादिविराधना स्यादिति भावः / / 288 // किञ्च से भिक्खूवा० से जं० तंजहा-खंधंसि वा मंचंसि वा मालंसि वा पासा० हम्मि० अन्नयरंसि वा तहप्पगारंसि अंतलिक्खजायंसि, नन्नत्थ आगाढागाढेहिं कारणेहिं ठाणं वा ३।नो चेइज्जा॥१॥से आहच्चचेइए सियानो तत्थ सीओदगवियडेण वा 2 हत्थाणि वा पायाणि वा अच्छीणि वा दंताणि वा मुहं वा उच्छोलिज्ज वा पहोइज्ज वा, नो तत्थ ऊसढंपकरेजा, तंजहा- उच्चारं वा पा० खे० सिं० वंतं वा पित्तं वा पूर्व वा सोणियं वा अन्नयरं वा सरीरावयवंवा ॥२॥केवली बूया आयाणमेयं, से तत्थ ऊसढं पगरेमाणे पयलिज्ज वा 2, ॥३॥से तत्थ पयलमाणे वा पवडमाणे वा हत्थं वा जाव सीसंवा अन्नयरं वा कार्यसि इंदियजायं लूसिज्ज वा पाणिं // 4 // अभिहणिज्ज वा जाव ववरोविज वा // 4 // अथ भिक्खूणं पुव्वोवइट्ठा 4 जंतहप्पगारं उवस्सए अंतलिक्खजाए नो ठाणंसि वा 3 चेइज्जा ॥५॥सूत्रम् 289 // 0 पृष्ठिवंशो द्वे धारणे चतम्रो मूलवेल्यः / // 629 / / Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 630 // स भिक्षुर्यं पुनरेवंभूतमुपाश्रयं जानीयात्, तद्यथा- स्कन्धः-एकस्य स्तम्भस्योपर्याश्रयः, मञ्चमालौ- प्रतीतौ, प्रासादो | श्रुतस्कन्धः 2 द्वितीयभूमिका, हर्म्यतलं- भूमिगृहम्, अन्यस्मिन् वा तथाप्रकारे प्रतिश्रये स्थानादि न विदध्यादन्यत्र तथाविधप्रयोजनादिति, चूलिका-१ द्वितीयमध्ययनं स चैवंभूतः प्रतिश्रयस्तथाविधप्रयोजने सति यद्याहृत्य- उपेत्य गृहीत: स्यात्तदानीं यत्तत्र विधेयं तदर्शयति-न तत्र शीतोदकादिना शय्यैषणा, हस्तादिधावनं विदध्यात्, तथा न च तत्र व्यवस्थित: उत्सृष्टं उत्सर्जनं- त्यागमुच्चारादेः कुर्यात्, केवली ब्रूयात्कर्मोपादानमेतदा- प्रथमोद्देशकः त्मसंयमविराधनातः, एतदेव दर्शयति- स तत्र त्यागं कुर्वन् पतेद्वा पतंश्चान्यतरं शरीरावयवमिन्द्रियं वा विनाशयेत्, तथा / सूत्रम् 290 स्थाने यतना प्राणिनश्चाभिहन्याद्यावज्जीविताव्यपरोपयेत् प्रच्यावयेदिति, अथ भिक्षूणांपूर्वोपदिष्टमेतत्प्रतिज्ञादिकं यत्तथाभूतेऽन्तरिक्षजाते प्रतिश्रये स्थानादिन विधेयमिति // 289 // अपि च से भिक्खू वा० से जं० सइत्थियं सखुड्सपसुभत्तपाणं तहप्पगारे सागारिए उवस्सए नो ठाणं वा 3 चेइज्जा // 1 // आयाणमेयं भिक्खुस्स गाहावइकुलेण सद्धिं संवसमाणस्स अलसगेवा विसूइया वा छड्डी वा उव्वाहिज्जा अन्नयरे वासे दुक्खे रोगायंकेसमुपजिजा, अस्संजए कलुणपडियाए तं भिक्खुस्स गायं तिल्लेण वा घएण वा नवणीएण वा वसाए वा अब्भंगिज्ज वा मक्खिज्ज वा सिणाणेण वा कक्केण वा लुद्धेण वा वण्णेण वा चुण्णेण वा पउमेण वा आघंसिज्ज वापघंसिज्ज वा उव्वलिज्ज वा उव्वट्टिज वा सीओदगवियडेण वा उसिणोदगवियडेण वा (पहोएजवा) उच्छोलिज्ज वा पक्खालिज्ज वा सिणाविज वा सिंचिज वा दारुणा वा दारुपरिणामं कुटु अगणिकायं उज्जालिज्ज वा पजालिज्ज वा उजालित्ता कायं आयाविजा वा प०॥२॥ अह भिक्खूणं पुव्वोवइट्ठा० जंतहप्पगारे // 630 // सागारिए उवस्सए नो ठाणं वा 3 चेइज्जा ॥३॥सूत्रम् 290 // स भिक्षुर्यं पुनरेवंभूतमुपाश्रयं जानीयात् तद्यथा-यत्र स्त्रियं तिष्ठन्तीं जानीयात्, तथा सखुड्डन्ति सबालम्, यदिवा सह Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 631 // श्रीआचाक्षुट्टैरवबद्धः-सिंहश्वमार्जारादिभिर्यो वर्त्तते, तथा पशवश्च भक्तपाने च, यदिवा पशूनां भक्तपाने तद्युक्तम्, तथाप्रकारे सागारिके श्रुतस्कन्धः 2 नियुक्ति गृहस्थाकुलप्रतिश्रये स्थानादि न कुर्याद्, यतस्तत्रामी दोषाः, तद्यथा- आदानं कर्मोपादानमेतद्, भिक्षोर्गृहपतिकुटुम्बेन सह चूलिका-१ श्रीशीला० द्वितीयमध्ययन वृत्तियुतम् संवसतो यतस्तत्र भोजनादिक्रिया निःशङ्का न संभवति, व्याधिविशेषो वा कश्चित्संभवेदिति दर्शयति-अलसगे त्ति हस्तपादादि शय्यैषणा, श्रुतस्कन्ध:२ स्तम्भः श्वपथुर्वा, विशूचिकाछर्दी प्रतीते, एते व्याधयस्तं साधुमुद्बाधेरन्, अन्यतरद्वा दुःखं रोग: ज्वरादिः आतङ्क: सद्यः प्राण- प्रथमोद्देशकः हारी शूलादिस्तत्र समुत्पद्येत, तंच तथाभूतं रोगातङ्कपीडितं दृष्ट्राऽसंयत: कारुण्येन भक्त्या वा तद्भिक्षुगात्रं तैलादिनाऽभ्यङ्ग्यात् / सूत्रम् 291 स्थाननिषेधः तथेषन्मक्षयेद्वा पुनश्च स्नानं- सुगन्धिद्रव्यसमुदयः, कल्क:- कषायद्रव्यक्वाथः, लोध्रु-प्रतीतम्, वर्णकः- कम्पिल्लकादिः, चूर्णो यवादीनां पद्मकं- प्रतीतम्, इत्यादिना द्रव्येण ईषत्पुनः पुनर्वा घर्षयेत्, घृष्ट्वा चाभ्यङ्गापनयनार्थमुद्वर्त्तयेत्, ततश्चशीतोदकेन / वा उष्णोदकेन वा उच्छोलेज्ज त्ति ईषदुच्छोलनं विदध्यात् प्रक्षालयेत् पुनः पुनः, स्नानं वा-सोत्तमाङ्गं कुर्यात्सिञ्चेद्वेति, तथा दारुणा वा दारूणां परिणामं कृत्वा- संघर्षं कृत्वाऽग्निमुज्ज्वालयेत्प्रज्वालयेद्वा, तथा च कृत्वा साधुकायं आतापयेत् सकृत् / प्रतापयेत्पुनः पुनः / अथ साधूनां पूर्वोपदिष्टमेतत्प्रतिज्ञादिकं यत्तथाभूते ससागारिके प्रतिश्रये स्थानादिकं न कुर्यादिति // 290 // आयाणमेयं भिक्खुस्स सागारिए उवस्सए संवसमाणस्स इह खलुगाहवई वा जाव कम्मकरी वा अन्नमन्नं अक्कोसंति वा पचंति वारुंभंति वा (बंधति वा वहति वा वहंति वा) उद्दविंति वा, अह भिक्खूणं उच्चावयं मणं नियंछिज्जा, एए खलु अन्नमन्नं अक्कोसंतु वा // 631 // मावा अक्कोसंतु जावमा वा उद्दविंतु, अह भिक्खूणं पुव्व० जंतहप्पगारे सा० नो ठाणं वा 3 चेइज्जा॥सूत्रम् 291 // कर्मोपादानमेतद्भिक्षोः सागारिके प्रतिश्रये वसतो, यतस्तत्र बहवः प्रत्यपायाः संभवन्ति, तानेव दर्शयति- इह इत्थंभूते Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 632 / / श्रुतस्कन्ध:२ चूलिका-१ द्वितीयमध्ययन शय्यैषणा, प्रथमोद्देशकः सूत्रम् 292-293 स्थाननिषेधः प्रतिश्रये गृहपत्यादयः परस्परत आक्रोशादिकाः क्रिया: कुर्युः, तथा च कुर्वतो दृष्ट्वा स साधुः कदाचिदुच्चावचं मनः कुर्यात्, तत्रोच्चं नाम मैवं कुर्वन्तु, अवचं नाम कुर्वन्त्विति, शेषं सुगममिति // 291 // आयाणमेयं भिक्खुस्स गाहावईहिंसद्धिंसंवसमाणस्स, इह खलुगाहावई अप्पणो सयट्ठाए अगणिकायं उज्जालिज्जा वा पज्जालिज्ज वा विज्झविज वा॥१॥अह भिक्खू उच्चावयं मणं नियंछिज्जा, एए खलु अगणिकायं उ० वा 2 मा वा उ० पजालिंतु वा मा वा प०, विज्झविंतु वा मा वा वि०॥२॥ अह भिक्खूणं पु० जंतहप्पगारे उ० नो ठाणं वा३चेइज्जा / / सूत्रम् 292 // एतदपि गृहपत्यादिभिःस्वार्थमग्निसमारम्भे क्रियमाणे भिक्षोरुच्चावचमनः सम्भवप्रतिपादकं सूत्रं सुगमम् // 292 // अपिच__ आयाणमेयं भिक्खुस्स गाहावईहिंसद्धिं संवसमाणस्स, इह खलु गाहावइस्स कुंडले वा गुणे वा मणी वा मुत्तिए वा हिरण्णे वा सुवण्णे वा कडगाणि वा तुडियाणि वा तिसराणि वा पालंबाणि वा हारे वा अद्धहारे वा एगावली वा कणगावली वा मुत्तावली वा रयणावली वा तरुणीयं वा कुमारिं अलंकियविभूसियं पेहाए॥१॥अह भिक्खू उच्चाव० एरिसिया वा सानो वा एरिसिया इयवाणं बूया इय वाणं मणं साइजा ॥२॥अह भिक्खूणंपु० 4 जंतहप्पगारे उवस्सए नो० ठा०॥३॥ सूत्रम् 293 // गृहस्थैः सह संवसतो भिक्षोरेते च वक्ष्यमाणा दोषाः, तद्यथा- अलङ्कारजातं दृष्ट्वा कन्यकां वाऽलङ्कतां समुपलभ्य ईदृशी तादृशी वा शोभनाऽशोभना वा मद्भार्यासदृशी वा तथाऽलङ्कारो वा शोभनोऽशोभन इत्यादिकां वाचं ब्रूयात्, तथोच्चावचं शोभनाशोभनादौ मन: कुर्यादिति समुदायार्थः, तत्र गुणो-रसना हिरण्यं-दीनारादिद्रव्यजातं त्रुटितानि-मृणालिकाः प्रालम्ब:आप्रपदीन आभरणविशेषः, शेषं सुगमम् // 293 // किञ्च आप्रदीपन (मु०)। // 632 // Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ द्वितीयमध्ययनं शय्यैषणा, प्रथमोद्देशकः सूत्रम् 294 स्थाननिषेधः द्वितीयोद्देशकः // 633 // __ आयाणमेयं भिक्खुस्स गाहावईहिं सद्धिं संवसमाणस्स, इह खलु गाहावइणीओवा गाहावइधूयाओ वा गा० सुण्हाओवागा० धाईओ वा गा० दासीओ वा गा० कम्मकरीओ वा तासिं च णं एवं वुत्तपुव्वं भवइ-जे इमे भवंति समणा भगवंतो जाव उवरया मेहुणाओ धम्माओ, नो खलु एएसिं कप्पइ मेहुणधम्मं परियारणाए आउट्टित्तए, जा य खलु एएहिं सद्धिं मेहुणधम्म परियारणाए आउट्टाविजा पुत्तं खलु सा लभिज्जा उयस्सिं तेयस्सिं वच्चस्सिं जसस्सिं संपराइयं आलोयणदरसणिज्नं, एयप्पगारं निग्योसं सुच्चा निसम्म तासिं च णं अन्नयरी सड्डी तं तवस्सिं भिक्खू मेहूणधम्मपडियारणाए आउट्टाविज्जा ॥१॥अह भिक्खूणं पु० जंतहप्पगारे सा० उ० नोठा 3 चेइजा ॥२॥एयं खलु तस्स० भिक्खुस्स भिक्खुणीए वा सामग्गियं जाव सया जएजासि त्तिबेमि॥३॥ सूत्रम् २९४॥पढमा सिज्जा सम्मत्ता 2-1-2-1 // पूर्वोक्ते गृहे वसतो भिक्षोरमी दोषाः, तद्यथा- गृहपतिभार्यादय एवमालोचयेयुः- यथैते श्रमणा मैथुनादुपरताः, तदेतेभ्यो यदि पुत्रो भवेत्ततोऽसौ ओजस्वी बलवान् तेजस्वी दीप्तिमान् वर्चस्वी रूपवान् यशस्वी कीर्तिमान्, इत्येवं संप्रधार्य तासां च मध्ये एवंभूतं शब्दं काचित्पुत्रश्रद्धालुः श्रुत्वा तं साधु मैथुनधर्म(स्य) पडियारणाए त्ति आसेवनार्थं आउट्टावेज्ज त्ति अभिमुखं कुर्यात्, अत एतद्दोषभयात्साधूनां पूर्वोपदिष्टमेतत्प्रतिज्ञादिकं यत्तथाभूते प्रतिश्रये स्थानादि न कार्यमिति, एतत्तस्य भिक्षोभिक्षुण्या वा सामग्र्यं सम्पूर्णो भिक्षुभाव इति // 294 ॥प्रथमोद्देशकः समाप्तः // 2-1-2-1 // ॥द्वितीयाध्ययने द्वितीयोद्देशकः॥ उक्तः प्रथमोद्देशकः, अधुना द्वितीयः समारभ्यते, अस्य चायमभिसम्बन्धः- इहानन्तरोद्देशके सागारिकप्रतिबद्धवसतिदोषाः Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ / / 634 // प्रतिपादिताः, इहापितथाविधवसतिदोषविशेषप्रतिपादनायाह श्रुतस्कन्ध:२ गाहावई नामेगे सुइसमायारा भवंति, से भिक्खूय असिणाणए मोयसमायारे से तगंधे दुग्गंधे पडिकूले पडिलोमे यावि भवइ, जं चूलिका-१ द्वितीयमध्ययनं पुवं कम्मं तं पच्छा कम्मं जं पच्छा कम्मंतं पुरे कम्म, तं भिक्खुपडियाए वट्टमाणा करिज्जा वा नो करिजा वा, अह भिक्खूणं पु० जं. शय्यैषणा, तहप्पगारे उ० नो ठाणं॥सूत्रम् 295 // द्वितीयोद्देशकः एके केचन गृहपतयः शुचिः समाचारो येषां ते तथा, ते च भागवतादिभक्ता भवन्ति भोगिनो वा- चन्दनागुरुकुङ्कम सूत्रम् 295-296 कर्पूरादिसेविन:, भिक्षुश्चास्नानतया तथाकार्यवशात् मोयग त्ति कायिका तत्समाचरणात्स भिक्षुस्तद्गन्धो भवति, तथा च स्थानादिदुर्गन्धः, एवंभूतश्च तेषां गृहस्थानां प्रतिकूल: नानुकूलोऽनभिमतः, तथा प्रतिलोमः तद्गन्धाद्विपरीतगन्धो भवति, एकार्थिको निषेधः वैतावतिशयानभिमतत्वख्यापनार्थावुपात्ताविति, तथा ते गृहस्था: साधुप्रतिज्ञया यत्तत्र भोजनस्वाध्यायभूमौ स्नानादिकं पूर्वं / कृतवन्तस्तत्तेषामुपरोधात्पश्चात्कुर्वन्ति यद्वा पश्चात्कृतवन्तस्तत्पूर्वं कुर्वन्ति, एवमवसर्पणोत्सर्पणक्रियया साधूनामधिकरणसम्भवः, यदिवा ते गृहस्थाः साधूपरोधात्प्राप्तकालमपि भोजनादिकं न कुर्युस्ततश्चान्तरायमनःपीडादिदोषसम्भवः अथवा त एव साधवो गृहस्थोपरोधाद्यत्पूर्वं कर्म- प्रत्युपेक्षणादिकं तत्पश्चात्कुर्युर्विपरीतं वा कालातिक्रमेण कुर्युर्न कुर्युर्वा, अथ भिक्षूणां पूर्वोपदिष्टमेतत्प्रतिज्ञादिकं यत्तथाविधे प्रतिश्रये स्थानादिकं न कार्यमिति // 295 // किञ्च___आयाणमेयं भिक्खूस्स गाहावईहिंसद्धिं सं०, इह खलुगाहावइस्स अप्पणो सयट्ठाए विरूवरूवे भोयणजाए उवक्खडिए सिया, अह पच्छा भिक्खुपडियाए असणं वा 4 उवक्खडिज वा उवकरिज वा, तंच भिक्खू अभिकंखिज्जा भुत्तए वा पायए वा वियट्टित्तए वा,अह मिजं नो तह०॥सूत्रम् 296 // 1637 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 635 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ द्वितीयमध्ययन शय्यैषणा, द्वितीयोद्देशकः सूत्रम् 297-298 स्थानादिनिषेधः आयाणमेयं भिक्खूस्स गाहावइणा सद्धिं संव० इह खलुगाहावइस्स अप्पणो सयट्ठाए विरूवरूवाईदारुयाई भिन्नपुव्वाइं भवंति, अह पच्छा भिक्खुपडियाए विरूवरूवाइंदारुयाई भिंदिज्ज वा किणिज्ज वा पामिच्चेज वा दारुणा वा दारुपरिणामं कटुअगणिकायं उ०प०, तत्थ भिक्खू अभिकंखिज्जा आयावित्तए वा पयावित्तए वा वियट्टित्तए वा, अह भिक्खू० जंनो तहप्पगारे०॥सूत्रम् 297 // कर्मोपादानमेतद्भिक्षोर्यगृहस्थावबद्धे प्रतिश्रये स्थानमिति, तद्यथा- गाहावइस्स अप्पणो त्ति, तृतीयार्थे षष्ठी, गृहपतिना आत्मना स्वार्थं विरूपरूप: नानाप्रकार आहार: संस्कृतः स्यात्, अथ अनन्तरं पश्चात्साधूनुद्दिश्याशनादिपाकं वा कुर्यात्, तदुपकरणादि वा ढौकयेत्, तं च तथाभूतमाहारं साधु क्तुं पातुं वाऽभिकाङ्केत्, विअट्टित्तए व त्ति तत्रैवाहारगृद्ध्या विवर्तितुंआसितुमाकाङ्केत्, शेषं पूर्ववदिति // एवं काष्ठाग्निप्रज्वालनसूत्रमपि नेयमिति // 296-297 // किञ्च से भिक्खूवा० उच्चारपासवणेण उवाहिज्जमाणे राओवा वियाले वा गाहावईकुलस्स दुवारबाहं अवंगुणिज्जा, तेणे य तस्संधिचारी अणुपविसिज्जा, तस्स भिक्खुस्स नो कप्पड़ एवं वइत्तए-अयं तेणोपविसइवानोवा पविसइ उवल्लियइ वा नो वा० आवयइवानो वा० वयइ वा नोवा तेण हडं अन्नेण हडं तस्स हडं अन्नस्स हडं अयं तेणे अयं उवचरए अयं हंता अयं इत्थमकासी तंतवस्सिं भिक्खुं अतेणं तेणंति संकइ, अह भिक्खूणं पु० जाव नो ठा०॥सूत्रम् 298 / / स भिक्षुस्तत्र गृहस्थसंसक्ते प्रतिश्रये वसन्नुच्चारादिना बाध्यमानो विकालादौ प्रतिश्रयद्वारभागमुद्धाटयेत्, तत्र च स्तेन: चौरः तत्सन्धिचारी छिद्रान्वेषी अनुप्रविशेत्, तं च दृष्ट्वा तस्य भिक्षोनैवं वक्तुं कल्पते- यथाऽयं चौरः प्रविशति न वेति, तथोपलीयते न वेति, तथाऽयमतिपतति न वेति, तथा वदति वा न वदति वा, तेनामुकेनापहृतं अन्येन वा,तस्यापहृतमन्यस्य वा, अयं स स्तेनस्तदुपचरको वा, अयं गृहीतायुधोऽयं हन्ता अयमत्राकार्षीदित्यादि न वदनीयम्, यत एवं तस्य चौरस्य व्यापत्तिः स्यात्, स // 635 // Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्ध:२ // 636 // वा प्रद्विष्टस्तं साधु व्यापादयेदित्यादिदोषाः, अभणने च तमेव तपस्विनं भिक्षुमस्तेनं स्तेनमित्याशङ्केतेति, शेषं पूर्ववदिति // 298 / / श्रुतस्कन्धः२ पुनरपि वसतिदोषाभिधित्सयाऽऽह चूलिका-१ द्वितीयमध्ययनं से भिक्खूवा से जं० तणपुंजेसु वा पलालपुंजेसु वा सअंडे जाव ससंताणए, तहप्पगार उ० नो ठाणं वा०॥१॥३॥से भिक्खूल शय्यैषणा, वा० से जंतणपुं० पलाल० अप्पंडे जाव चेइज्जा // 2 // सूत्रम् 299 // द्वितीयोद्देशकः सुगमम्,एतद्विपरीतसूत्रमपि सुगमम्, नवरमल्पशब्दोऽभाववाची।। 299 / / साम्प्रतं वसतिपरित्यागमुद्देशकार्थाधिकार-3 सूत्रम् 299 स्थानादिनिर्दिष्टमधिकृत्याह निषेधः सआगंतारेसु आरामागारेसुवागाहावइकुलेसुवा परियावसहेसुवा अभिक्खणंसाहम्मिएहिं उवयमाणेहिं नोउवइज्जा ॥सूत्रम्३००॥ सूत्रम् 300-301 यत्र ग्रामादेर्बहिरागत्यागत्य पथिकादयस्तिष्ठन्ति तान्यागन्तागाराणि, तथाऽऽराममध्यगृहाण्यारामागाराणि, पर्यावसथामठाः, वसतिदोषाः इत्यादिषु प्रतिश्रयेषु अभीक्ष्णं अनवरतं साधर्मिकैः अपरसाधुभिः अवपतद्भिः आगच्छद्भिर्मासादिविहारिभिश्छर्दितेषु नावपतेत् नागच्छेत्-तेषु मासकल्पादिन कुर्यादिति // 300 // साम्प्रतं कालातिक्रान्तवसतिदोषमाह से आगंतारेसु वा 4 जे भयंतारो उडु(उ) बद्धियं वा वासावासियं वा कप्पं उवाइणित्ता तत्थेव भुजो संवसंति,अयमाउसो! ___ कालाइक्वंतकिरियावि भवति ॥१॥सूत्रम् 301 // तेष्वागन्तागारादिषु ये भगवन्तः ऋतुबद्धं इति शीतोष्णकालयोर्मासकल्पं उपनीय अतिवाह्य वर्षासु वा चतुरो मासानतिवाह्य // 636 // तत्रैव पुन: कारणमन्तरेणासते, अयमायुष्मन्! कालातिक्रमदोष: संभवति, तथा च स्त्र्यादिप्रतिबन्धः स्नेहादुद्गमादिदोषसम्भवो वेत्यतस्तथा स्थानं न कल्पत इति // 301 // इदानीमुपस्थानदोषमभिधित्सुराह Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्ध: 2 चूलिका-१ द्वितीयमध्ययन शय्यैषणा, द्वितीयोद्देशकः श्रुतस्कन्ध:२ // 637 // सूत्रम् 302-303 वसतिदोषा: से आगंतारेसु वा 4 जे भयंतारो उडु० वासा० कप्पं उवाइणावित्ता तं दुगुणा दु(ति) गुणेण वा अपरिहरित्ता तत्थेव भुजो० अयमाउसो! उवट्ठाणकि०२॥सूत्रम् 302 // ये भगवन्त: साधव आगन्तागारादिषु ऋतुबद्धं वर्षां वाऽतिवाह्यान्यत्र मासमेकं स्थित्वा द्विगुणत्रिगुणादिना मास(सादि) कल्पेन अपरिहत्य-द्वित्रैर्मासैर्व्यवधानमकृत्वा पुनस्तत्रैव वसन्ति, अयमेवंभूतः प्रतिश्रय उपस्थानक्रियादोषदुष्टो भवत्यतस्तत्रावस्थातुंन कल्पत इति // 302 // इदानीमभिक्रान्तवसतिप्रतिपादनायाह___इह खलु पाईणं वा 4 संतेगइया सहा भवंति, तंजहा-गाहावई वा जाव कम्मकरीओ वा, तेसिं च णं आयारगोयरे नो सुनिसंते भवइ, तंसदहमाणेहिं पत्तियमाणेहिं रोयमाणेहिं बहवे समण माहण अतिहिकिवणवणीमए समुद्दिस्स तत्थ 2 अगारीहिं अगाराई चेइयाई भवंति, तंजहा-आएसणाणिवा आयतणाणिवा देवकुलाणि वा सहाओवा पवाणि वा पणियगिहाणि वा पणियसालाओ वा जाणगिहाणि वा जाणसालाओ वा सुहाकम्मंताणि वा दब्भकम्मंताणि वा वद्धकं वक्कयकं० इंगालकम्म० कट्ठक० सुसाणक० सुण्णागारगिरिकंदरसंतिसेलोवट्ठाणकम्मंताणि वा भवणगिहाणिवा, जे भयंतारो तहप्पगाराई आएसणाणि वा जाव गिहाणि वा तेहिं उवयमाणेहिं उवयंति अयमाउसो! अभिक्वंतकिरिया यावि भवइ 3 // सूत्रम् 303 // इह प्रज्ञापकाद्यपेक्षया प्राच्यादिषु दिक्षु श्रावकाः प्रकृतिभद्रका वा गृहपत्यादयो भवेयुः, तेषां च साध्वाचारगोचरः णो सुणिसंतोभवइ त्ति न सुष्ठु निशान्त:-श्रुतोऽवगतो भवति, साधूनामेवंभूतः प्रतिश्रय: कल्पते नैवंभूत इत्येवंन ज्ञातं भवतीत्यर्थः, प्रतिश्रयदानफलंच स्वर्गादिकं तैः कुतश्चिदवगतम्, तच्छ्रद्दधानः प्रतीयमानै रोचयद्भिरित्येकार्था एते किञ्चिद्भेदाद्वा भेदः, तदेवंभूतैः अगारिभिः गृहस्थैर्बहून् श्रमणादीन् उद्दिश्य तत्र तत्रारामादौ यानशालादीनि स्वार्थ कुर्वद्भिःश्रमणाधवकाशार्थं चेइयाई महान्ति // 637 // Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 638 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ द्वितीयमध्ययनं शय्यैषणा, द्वितीयोद्देशकः सूत्रम् 304-305 वसतिदोषाः कृतानि भवन्ति, तानि चागाराणि स्वनामग्राहं दर्शयति, तद्यथा- आदेशनानि लोहकारादिशालाः आयतनानि देवकुलपार्धापवरका: देवकुलानि प्रतीतानि सभा: चातुर्वैद्यादिशालाः प्रपा: उदकदानस्थानानि पण्यगृहाणि वा पण्यापणाः पण्यशाला: घङ्घशाला: यानगृहाणि रथादीनि यत्र यानानि तिष्ठन्ति यानशाला: यत्र यानानि निष्पाद्यन्ते सुधाकर्मान्तानि यत्र सुधापरिकर्म क्रियते, एवंदर्भवर्धवल्कजाङ्गारकाष्ठकर्म (काष्ठ) गृहाणि द्रष्टव्यानि, श्मशानगृहं प्रतीतं (शून्यागारं-विविक्तगृह) शान्तिकर्मगृहयत्र शान्तिकर्म क्रियते गिरिगृह- पर्वतोपरिगृहं कन्दरं-गिरिगुहा संस्कृता शैलोपस्थापन- पाषाणमण्डपः, तदेवंभूतानि गृहाणि तैश्चरकब्राह्मणादिभिरभिक्रान्तानि पूर्वं पश्चाद् भगवन्तः साधवः अवपतन्ति अवतरन्ति, इयमायुष्मन्! विनेयामन्त्रणम्, अभिक्रान्तक्रिया वसतिर्भवति, अल्पदोषा चेयम् // 303 / / इह खलु पाईणं वा जाव रोयमाणेहिं बहवे समणमाहणअतिहिकिवणवणिमए समुद्दिस्स तत्थ तत्थ अगारिहिं अगाराइंचेइयाई भवंति, त०-आएसणाणिवा जावभवणगिहाणिवा, जे भयंतारो तहप्प० आएसणाणि जाव भवणगिहाणि वा तेहिं अणोवयमाणेहिं उवयंति अयमाउसो! अणभिक्वंतकिरिया यावि भवइ॥४॥सूत्रम् 304 // सुगमम्, नवरं चरकादिभिरनवसेवितपूर्वा अनभिक्रान्तक्रिया वसतिर्भवति, इयं चानभिक्रान्तत्वादेवाकल्पनीयेति // 304 // साम्प्रतं वाभिधानां वसतिमाह इह खलु पाईणं वा 4 जाव कम्मकरीओ वा, तेसिं च णं एवं वुत्तपुव्वं भवइ- जे इमे भवंति समणा भगवंतो जाव उवरया मेहुणाओ धम्माओ, नो खलु एएसिं भयंताराणं कप्पड़ आहाकम्मिए उवस्सए वत्थए, से जाणिमाणि अम्हं अप्पणो सयट्ठाए चेइयाई भवंति, तं०-आएसणाणि वा जाव भवणगिहाणि वा, सव्वाणि ताणि समणाणं निसिरामो,अवियाईवयं पच्छा अप्पणो // 638 // Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ द्वितीयमध्ययनं शय्यैषणा, द्वितीयोद्देशकः सूत्रम् 305-307 वसतिदोषाः 632 सयट्ठाए चेइस्सामो, तं०- आएसणाणि वा जाव०, एयप्पगारं निग्घोसं सुच्चा निसम्म जे भयंतारो तहप्प० आएसणाणि वा जाव गिहाणि वा उवागच्छंति इयराइयरेहिं पाहुडेहिं वटुंति, अयमाउसो! वज्जकिरियावि भवइ ५॥सूत्रम् 305 // इह खल्वित्यादि प्रायः सुगमम्, समुदायार्थस्त्वयं- गृहस्थैः साध्वाचाराभिज्ञैर्यान्यात्मार्थं गृहाणि निर्वर्त्तितानि तानि साधुभ्यो दत्त्वाऽऽत्मार्थं त्वन्यानि कुर्वन्ति, ते च साधवस्तेष्वितरेतरेषूच्चावचेषु पाहुडेहिं ति प्रदत्तेषु गृहेषु यदि वर्तन्ते ततो वर्ण्यक्रियाभिधाना वसतिर्भवति, सा च न कल्पत इति / / 305 // इदानीं महावाभिधानां वसतिमधिकृत्याह इह खलु पाईणं वा 4 संतेगइआ सड्डा भवंति, तेसिं च णं आयारगोयरे जाव तं रोयमाणेहिं बहवे समणमाहण जाव वणीमगे पगणिय 2 समुद्दिस्स तत्थ 2 अगारीहिं अगाराइंचेइयाइं भवंति, तं०- आएसणाणि वा जाव गिहाणि वा, जे भयंतारो तहप्पगाराई आएसणाणि वा जाव गिहाणि वा उवागच्छंति इयराइयरेहिं पाहुडेहिं०, अयमाउसो! महावज्जकिरियावि भवइ 6 // सूत्रम् 306 // इहेत्यादि प्रायः सुगममेव, नवरं श्रमणाद्यर्थं निष्पादितायां यावन्तिकवसतौ स्थानादि कुर्वतो महावाभिधाना वसतिर्भवति, अत: अकल्प्या चेयं विशुद्धकोटिश्चेति // 306 // इदानीं सावधाभिधानामधिकृत्याह इह खलु पाईणं वा 4 संतेगइया जाव तं सद्दहमाणेहिं तं पत्तियमाणेहिं तं रोयमाणेहिं बहवे समणमाहणअतिहिकिवणवणीमगे पगणिय 2 समुद्दिस्स तत्थ 2 अगाराइंचेइयाई भवंति तं०- आएसणाणि वा जाव भवणगिहाणि वा, जे भयंतारो तहप्पगाराणि आएसणाणि वा जाव भवणगिहाणि वा उवागच्छंति इयराइयरेहिं पाहुडेहिं वटुंति, अयमाउसो! सावजकिरिया यावि भवइ७॥ सूत्रम् 307 // // 639 // Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 640 // इत्यादि प्रायः सुगमम्, नवरं पञ्चविधश्रमणाद्यर्थमेवैषा कल्पिता, ते चामी श्रमणाः निग्गंथ 1 सक्क 2 तावस 3 गेरुअ 4 श्रुतस्कन्धः२ आजीव 5 पंचहा समणा / इति, अस्यांचस्थानादि कुर्वत: सावधक्रियाऽभिधाना वसतिर्भवति, अकल्पनीया, चेयं विशुद्धकोटि-2 चूलिका-१ | द्वितीयमध्ययन श्चेति // 307 // महासावद्याभिधानामधिकृत्याह | शय्यैषणा, इह खलु पाईणंवा 4 जावतंरोयमाणेहिं एगंसमणजायंसमुद्दिस्स तत्थ 2 अगारीहिं अगाराइंचेइयाइंभवन्ति, तं० आएसणाणि द्वितीयोद्देशकः जाव गिहाणि वा महया पुढविकायसमारंभेणं जाव महया तसकायसमारंभेणं महया विरूवरूवेहिं पावकम्मकिच्चेहि, तंजहा सूत्रम् 308-309 छायणओ लेवणओ संथारदुवारपिहणओ सीओदए वा परट्ठवियपुव्वे भवइ अगणिकाए वा उज्जालियपुव्वे भवइ, जे भयंतारो | वसतिदोषाः तह० आएसणाणि वा० उवागच्छंति इयराइयरेहिं पाहुडेहिं वटुंति दुपक्खं ते कम्म सेवंति, अयमाउसो! महासावजकिरिया यावि भवइ 8 // सूत्रम् 308 // इह कश्चिद्गृहपत्यादिरेकं साधर्मिकमुद्दिश्य पृथिवीकायादिसंरम्भसमारम्भारम्भैरन्यतरेण वा महता तथा विरूपरूपैः नानारूपैः। पापकर्मकृत्यैः-अनुष्ठानैः, तद्यथा- छादनतो लेपनतस्तथा संस्तारकार्थं द्वारढक्कनार्थं च, इत्यादीनि प्रयोजनान्युद्दिश्य शीतोदकं त्यक्तपूर्वं भवेत् अग्निर्वा प्रज्वालितपूर्वो भवेत्, तदस्यां वसतौ स्थानादि कुर्वन्तस्ते द्विपक्षं कर्मासेवन्ते, तद्यथा-प्रव्रज्यां आधाकर्मिकवसत्यासेवनाद्गृहस्थत्वं च रागद्वेषं च ईर्यापथं साम्परायिकंच, इत्यादिदोषान्महासावधक्रियाऽभिधाना वसतिर्भवतीति // 308 // इदानीमल्पक्रियाऽभिधानामधिकृत्याह___ इह खलु पाईणं वा० रोयमाणेहिं अप्पणो सयट्ठाए तत्थ 2 अगारीहिं जाव उज्जालियपुव्वे भवइ, जे भयंतारो तहप्प० आएस७ निर्ग्रन्थाः शाक्या: तापसा गैरिका आजीविकाः पञ्चधा श्रमणाः। ॐ ०यिकं वेत्येवं वा द्विपक्षासेवनदोषान्महा० (प्र०)। // 640 // Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रुतस्कन्धः२ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 641 // कथनम् णाणि वा० उवागच्छंति इयराइयरेहिं पाहुडेहिं एगपक्खं ते कम्मं सेवंति, अयमाउसो! अप्पसावजकिरिया यावि भवइ 9 // एवं खलु तस्स० // सूत्रम् ३०९॥२-१-२-२॥शय्यैषणायां द्वितीयोद्देशकः॥ चूलिका-१ द्वितीयमध्ययनं सुगमम्, नवरमल्पशब्दोऽभाववाचीति 9 / एतत्तस्य भिक्षोः सामग्र्यं संपूर्णो भिक्षुभाव इति // कालाइकंतु 1 वट्ठाण 2. शय्यैषणा, अभिकंता 3 चेव अणभिकता 4 य / वज्जा य 5 महावज्जा 6 सावज्ज 7 मह 8 ऽप्पकिरिआ 9 य॥१॥ एताश्च नव वसतयो यथाक्रम तृतीयोद्देशकः नवभिरनन्तरसूत्रैः, प्रतिपादिताः, आसु चाभिक्रान्ताल्पक्रिये योग्ये शेषास्त्वयोग्या इति // 309 // द्वितीयोद्देशकः समाप्तः / / सूत्रम् 310 शुद्धवसति२-१-२-२॥ ॥द्वितीयाध्ययने तृतीयोद्देशकः॥ उक्तो द्वितीयोद्देशकोऽधुना तृतीयः समारभ्यते, अस्य चायमभिसंबन्धः, इहानन्तरसूत्रेऽल्पक्रिया शुद्धा वसतिरभिहिता, इहाप्यादिसूत्रेण तद्विपरीतां दर्शयितुमाह से य नो सुलभे फासुए उंछे अहेसणिजे नो य खलु सुद्धे इमेहिं पाहुडेहिं, तंजहा- छायणओ लेवणओ संथारदुवारपिहणओ पिंडवाएसणाओ, सेय भिक्खूचरियारए ठाणरए निसीहियारए सिज्जासंथारपिंडवाएसणारए, संति भिक्खुणो एवमक्खाइणो उज्जुया नियागपडिवन्ना अमायं कुव्वमाणा वियाहिया, संतेगइया पाहुडिया उक्खित्तपुव्वा भवइ, एवं निक्खित्तपुवा भवइ, परिभाइयपुव्वा भवइ, परिभुत्तपुव्वा भवइ परिट्ठवियपुव्वा भवइ, एवं वियागरेमाणे समियाए वियागरेइ?, हंता भवइ॥सूत्रम् 310 // अत्र च कदाचित्कश्चित्साधुर्वसत्यन्वेषणार्थं भिक्षार्थं वा गृहपतिकुलं प्रविष्टः सन् केनचिच्छ्रद्धालुनैवमभिधीयते, तद्यथा® कालातिक्रान्ता उपस्थाना अभिक्रान्ता चैवानभिक्रान्ता च / वा च महावा सावद्या महासावद्या अल्पक्रिया च // 1 // // 641 // Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 642 // कथनम् प्रचुरान्नपानोऽयं ग्रामोऽतोऽत्र भवतां वसतिं प्रतिगृह्य स्थातुं युक्तमित्येवमभिहितः सन्नेवमाचक्षीत- न केवलं पिण्डपात: श्रुतस्कन्धः२ प्रासुको दुर्लभस्तदवाप्तावपि यत्रासौ भुज्यते स च प्रासुक:- आधाकर्मादिरहितः प्रतिश्रयो दुर्लभः, उंछ इति छादनाद्युत्तरगुण- चूलिका-१ द्वितीयमध्ययनं दोषरहितः, एतदेव दर्शयति- अहेसणिज्जे त्ति यथाऽसौ मूलोत्तरगुणदोषरहितत्वेनैषणीयो भवति तथाभूतो दुर्लभ इति, ते शय्यैषणा, चामी मूलोत्तरगुणा: पट्टी वंसो दो धारणाओ चत्तारि मूलवेलीओ। मूलगुणेहिं विसुद्धा एसा आहागडा वसही॥१॥वंसगकडणोक्पण तृतीयोद्देशकः छायण लेवण दुवारभूमीओ। परिकम्मविप्पमुक्का एसा मूलुत्तरगुणेसु // 2 // दूमिअधूमिअवासिअउज्जोवियबलिकडा अवत्ता य / सित्ता सूत्रम् 310 शुद्धवसतिसम्मट्ठावि अविसोहिकोडीगया वसही // 3 // अत्र च प्रायशः सर्वत्र सम्भवित्वादुत्तरगुणानां तानेव दर्शयति, न चासौ शुद्धो भवत्यमीभिः कर्मोपादानकर्मभिः, तद्यथा- छादनत: द दिना, लेपनत: गोमयादिना संस्तारकं- अपवर्त्तकमाश्रित्य, तथा / द्वारमाश्रित्य बृहल्लघुत्वापादनतः, तथा द्वारस्थगनं-कपाटमाश्रित्य, तथा पिण्डपातैषणामाश्रित्य, तथाहि-कस्मिंश्चित्प्रतिश्रये 8 प्रतिवसतः साधून शय्यातरः पिण्डेनोपनिमन्त्रयेत्, तदहे निषिद्धाचरणमग्रहे तत्प्रद्वेषादिसम्भव इत्यादिभिरुत्तरगुणैः शुद्धः प्रतिश्रयो दुरापः, शुद्धे च प्रतिश्रये साधुना स्थानादि विधेयम्, यत उक्तं मूलुत्तरगुणसुद्धं थीपसुपंडगविवज्जियं वसहिं / सेवेज सबकालं विवज्जए हुति दोसा उ॥१॥मूलोत्तरगुणशुद्धावाप्तावपि स्वाध्यायादिभूमीसमन्वितो विविक्तो दुराप इति दर्शयतिसे इत्यादि, तत्र च भिक्षवश्चर्यारता:- निरोधासहिष्णुत्वाच्चङ्कमणशीला:, तथा स्थानरता: कायोत्सर्गकारिण: निशीथिकारता O वसतिमभिगृह्य (मु०)। 0 पृष्टिवंशो द्वे धारणे चतस्रो मूलवेल्यः / मूलगुणैर्विशुद्धा एषा यथाकृता वसतिः // 1 // वंशककटनोत्कम्पनच्छादनलेपनं द्वारभूमेः। // 642 परिकर्मविप्रमुक्ता एषा मूलोत्तरगुणैः // 2 // धवलिता धूपिता वासिता उद्योतिता कृतबलिका च व्यक्ता च / सिक्ता संमृष्टाऽपि च विशोधिकोटीगता वसतिः / / 3 // 08 शुद्धा (मु०)10 पादानतः (मु०)। 0 मूलोत्तरगुणशुद्धां स्त्रीपशुपण्डकविवर्जितां वसतिम् / सेवेत सदाकालं विपर्यये तु भवन्ति दोषाः // 1 // B Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 643 // स्वाध्यायध्यायिनः शय्या-सर्वाङ्गिकी संस्तारक:-अर्द्धतृतीयहस्तप्रमाणः, यदिवा शयनं शय्या तदर्थं संस्तारकः शय्या श्रुतस्कन्धः२ संस्तारकस्तत्र केचिद्रता:ग्लानादिभावात्, तथा लब्धे पिण्डपाते ग्रासैषणारतास्तदेवं सन्ति भवन्ति केचन भिक्षव: एवमाख्यायिनः चूलिका-१ द्वितीयमध्ययनं यथाऽवस्थितवसतिगुणदोषाख्यायिनः ऋजवो नियाग:- संयमो मोक्षो वा तं प्रतिपन्नाः, तथा अमायाविनः, एवंविशिष्टाः शय्यैषणा, साधव: व्याख्याता: प्रतिपादिताः, तदेवं वसतिगुणदोषानाख्याय गतेषु तेषु तैश्च श्रावकैरेवंभूतैषणीयवसत्यभावे साध्वर्थमा-2 तृतीयोद्देशकः देरारभ्य वसतिः कृता पूर्वकृता वा छादनादिना संस्कृता भवेत्, पुनश्च तेष्वन्येषु वा साधुषु समागतेषु सन्ति विद्यन्ते तथाभूताः सूत्रम् 311 वसतियाद्याकेचन गृहस्थाः य एवंभूतां छलनां विदध्युः, तद्यथा- प्राभृतिकेव प्राभृतिका- दानार्थं कल्पिता वसतिरिह गृह्यते, सा च विधि: तैर्गृहस्थैः उत्क्षिप्तपूर्वा तेषामादौ दर्शिता यथाऽस्यां वसत यूयमिति, तथा निक्षिप्तपूर्वा पूर्वमेव अस्माभिरात्मकृते निष्पादिता, तथा परिभाइयपुत्व त्ति पूर्वमेवास्माभिरियं भ्रातृव्यादेः परिकल्पितेत्येवंभूता भवेत्, तथाऽन्यैरपीयं परिभुक्तपूर्वा, तथा पूर्वमेवास्माभिरियं परित्यक्तेति, यदि च भगवतांनोपयुज्यते ततो वयमेनामपनेष्यामः, इत्येवमादिका छलना साधुना सम्यग् / विज्ञाय परिहर्त्तव्येति, ननु किमेवं छलनासम्भवेऽपि यथाऽवस्थितवसतिगुणदोषादिकं गृहस्थेन पृष्टः साधुर्व्याकुर्वन्-कथयन् सम्यगेव व्याकरोति?, यदिवैवं व्याकुर्वन् सम्यग् व्याकर्ता भवति?, आचार्य आह- हन्त इति शिष्यामन्त्रणे सम्यगेव व्याकर्ता भवतीति // 310 // तथाविधकार्यवशाच्चरककार्पटिकादिभिः सह संवासे विधिमाह___से भिक्खूवा० से जं पुण उवस्सयं जाणिज्जा खुड्डियाओ खुड्डदुवारियाओ निययाओ संनिरुद्धाओ भवन्ति, तहप्पगा० उवस्सए राओ वा वियाले वा निक्खममाणे वा प० पुरा हत्थेण वा पच्छा पाएण वा तओ संजयामेव निक्खमिज वा २॥१॥केवली बूया आयाणमेयं, जे तत्थ समणाण वा माहणाण वा छत्तए वा मत्तए वादंडए वा लट्ठिया वा मिसियावा नालिया वाचेलं वा चिलिमिली // 643 // Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 644 // वसतियाचाविधि: वा चम्मए वा चम्मकोसए वा चम्मछेयणए वा दुब्बद्ध दुन्निक्खित्ते अणिकंपे चलाचले भिक्खूय राओ वा वियाले वा निक्खममाणे श्रुतस्कन्धः२ वा 2 पयलिज्ज वा ॥२॥से तत्थ पयलमाणे वा० हत्थं वा० लूसिज्ज वा पाणाणि वा 4 जाव ववरोविज वा, अह भिक्खूणं पुव्वो- चूलिका-१ द्वितीयमध्ययन वइटुंजाव तह० उवस्सए पुरा हत्थेण निक्ख० वा पच्छा पाएणं तओ संजयामेव नि० पविसिज्ज वा // सूत्रम् 311 / / शय्यैषणा, स भिक्षुर्यं पुनरेवंभूतं प्रतिश्रयंजानीयात्, तद्यथा-क्षुद्रिकाः लघ्व्यस्तथा क्षुद्रद्वाराः नीचाः उच्चैस्त्वरहिताः संनिरुद्धाः गृहस्थाकुला तृतीयोद्देशक: सूत्रम् वसतयो भवन्ति, ताश्चैवं भवन्ति-तस्यांसाधुवसतौ शय्यातरेणान्येषामपि कतिपयदिवसस्थायिनां चरकादीनामवकाशो दत्तो 311-312 भवेत्, तेषां वा पूर्वस्थितानां पश्चात्साधूनामुपाश्रयो दत्तो भवेत्, तत्र कार्यवशाद्वसता रात्र्यादौ निर्गच्छता प्रविशता वा यथा चरकाद्युपकरणोपघातो न भवति तदवयवोपघातो वा तथा पुरो हस्तकरणादिकया गमनागमनादिक्रियया यतितव्यम्, शेष कण्ठ्यम्, नवरं चिलिमिली यमनिका चर्मकोशः पार्णािनं खल्लकादिः॥३११॥ इदानीं वसतियाञ्चाविधिमधिकृत्याह से आगंतारेसु वा अणुवीय उवस्सयं जाइज्जा, जे तत्थ ईसरे जे तत्थ समहिट्ठाए ते उवस्सयं अणुन्नविज्जा- कामं खलु आउसो! अहालंदं अहापरिन्नायं वसिस्सामोजाव आउसंतो! जाव आउसंतस्स उवस्सए जाव साहम्मिया एत्ता तावता उवस्सयं गिहिस्सामो तेण परं विहरिस्सामो॥सूत्रम् 312 // स भिक्षुरागन्तागारादीनि गृहाणि पूर्वोक्तानि तेषु प्रविश्यानुविचिन्त्य च-किंभूतोऽयंप्रतिश्रयः? कश्चात्रेश्वरः? इत्येवं पर्यालोच्य च प्रतिश्रयं याचेत्, यस्तत्र ईश्वर: गृहस्वामी यो वा तत्र समधिष्ठाता प्रभुनियुक्तस्तानुपाश्रयमनुज्ञापयेत्, तद्यथा- कामं तवेच्छया / आयुष्मन्! त्वया यथापरिज्ञातं प्रतिश्रयं कालतो भूभागतश्च तथैवाधिवत्स्यामः, एवमुक्तः स कदाचिद् गृहस्थ एवं ब्रूयाद्- यथा कियत्कालं भवतामत्रावस्थानमिति?, एवं गृहस्थेन पृष्टः साधुः-वसतिप्रत्युपेक्षक एतद् ब्रूयाद्-यथा कारणमन्तरेण ऋतुबद्धे // 644 // Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 645 // मासमेकं वर्षासु चतुरो मासानवस्थानमिति, एवमुक्तः कदाचित्परो ब्रूयात्- नैतावन्तं कालं ममात्रावस्थानं वसतिर्वा, तत्र साधुस्तथाभूतकारणसद्भावे एवं ब्रूयाद्-यावत्कालमिहायुष्मन्त आसते यावद्वा भवत उपाश्रयस्तावत्कालमेवोपाश्रयं ग्रहीष्यामः, ततः परेण विहरिष्याम इत्युत्तरेण सम्बन्धः, साधुप्रमाणप्रश्ने चोत्तरं दद्याद् यथा समुद्रसंस्थानीयाः सूरयो, नास्ति परिमाणम्, यतस्तत्र कार्यार्थिनः केचनागच्छन्ति अपरे कृतकार्या गच्छन्त्यतो यावन्तः साधर्मिकाः समागमिष्यन्ति तावतामयमाश्रयः साधुपरिमाणं न कथनीयमिति भावार्थः // 312 // किञ्च से भिक्खूवा० जस्सुवस्सएसंवसिज्जा तस्स पुव्वामेव नामगुत्तंजाणिज्जा, तओपच्छा तस्स गिहे निमंतेमाणस्स वा अनिमंतेमाणस्स वा असणं वा 4 अफासुयं जाव नो पडिगाहेजा। सूत्रम् 313 / / सुगमम्, नवरं साधूनां सामाचार्येषा, यदुत शय्यातरस्य नामगोत्रादि ज्ञातव्यम्, तत्परिज्ञानाच्च सुखेनैव प्राघूर्णिकादयो भिक्षामटन्तः शय्यातरगृहप्रवेशं परिहरिष्यन्तीति // 313 // किञ्च से भिक्खूवा० से जं० ससागारियं सागणियं सउदयं नो पन्नस्स निक्खमणपवेसाए जावऽणुचिंताए तहप्पगारे उवस्सए नो ठा०॥ सूत्रम् 314 // स भिक्षुर्य पुनरेवंभूतं प्रतिश्रयं जानीयात्, तद्यथा-ससागारिकंसाग्निकं सोदकम्, तत्रस्वाध्यायादिकृते स्थानादिन विधेयमिति // 314 // तथा से भिक्खूवा० से जं० गाहावइकुलस्स मज्झमझेणं गंतुं पंथए पडिबद्धंवा नो पन्नस्स जाव चिंताए तह उ० नो ठा०॥सूत्रम्३१५॥ यस्योपाश्रयस्य गृहस्थगृहमध्येन पन्थास्तत्र बह्वपायसम्भवान्न स्थातव्यमिति // 315 // तथा श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ | द्वितीयमध्ययन शय्यैषणा, तृतीयोद्देशकः सूत्रम् 313 | शय्यातरपिण्डवर्जनम् | सूत्रम् 314-315 वसतौ अस्थानम् // 645 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 646 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ द्वितीयमध्ययन शय्यैषणा, तृतीयोद्देशकः सूत्रम् 316-320 वसतौ अस्थानम् __ से भिक्खूवा० से जं०, इह खलु गाहावई वा० कम्मकरीओवा अन्नमन्नं अक्कोसंति वा जाव उद्दवंति वा नो पन्नस्स०, सेवं नच्चा तहप्पगारे उ० नो ठा०॥ सूत्रम् 316 // से भिक्खूवा० से जं पुण० इह खलुगाहावई वा कम्मअरीओवा अन्नमन्नस्स गायं तिल्लेण वा नव० घ० वसाए वा अब्भंगेति वा मक्खेंति वा नो पण्णस्स जाव तहप्प० उव० नो ठा०॥ सूत्रम् 317 // से भिक्खूवा० सेजंपुण०-इह खलु गाहावई वा जाव कम्मकरीओ अन्नमन्नस्स गायं सिणाणेण वा क० लु०चु०प० आघंसंति वा पघंसंति वा उव्वलंति वा उव्वट्टिति वा नो पन्नस्स०॥ सूत्रम् 318 // से भिक्खू० से जंपुण उवस्सयं जाणिज्जा, इह खलु गाहावती वा जाव कम्मकरी वा अण्णमण्णस्स गायं सीओदग० उसिणो० उच्छो० पहोयंति सिंचंति सिणावंति वा नो पन्नस्स जाव नो ठाणं० / / सूत्रम् 319 // सुगमम्, नवरं यत्र प्रातिवेशिका: प्रत्यहं कलहायमानास्तिष्ठन्तितत्र स्वाध्यायाधुपरोधान्नस्थेयमिति॥एवं तैलाद्यभ्यङ्गकल्काद्युद्वर्त्तनोदकप्रक्षालनसूत्रमपि नेयमिति // 316-319 // किञ्च से भिक्खू वा० से जं० इह खलु गाहावई वा जाव कम्मकरीओ वा निगिणा ठिया निगिणा उल्लीणा मेहुणधम्मं विन्नविंति रहस्सियंवा मंतं मंतंति नो पन्नस्स जाव नो ठाणं वा 3 चेइज्जा ॥सूत्रम् 320 // यत्र प्रातिवेशिकास्त्रियः णिगिणाउ त्ति मुक्तपरिधाना आसते, तथा उपलीनाः प्रच्छन्ना मैथुनधर्मविषयं किञ्चिद्रहस्य रात्रिसम्भोगं परस्परं कथयन्ति, अपरं वा रहस्यमकार्यसंबद्ध मन्त्र मन्त्रयन्ते, तथाभूते प्रतिश्रये न स्थानादि विधेयम्, यतस्तत्र स्वाध्यायक्षतिचित्तविप्लुत्यादयो दोषाः समुपजायन्त इति // 320 // अपि च // 646 // Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्ति श्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 647 // से भिक्खूवा से जं पुण उ० आइन्नसंलिक्खं नो पन्नस्स० // सूत्रम् 321 // कण्ठ्यम्, नवरं तत्रायं दोष:-चित्रभित्तिदर्शनात्स्वाध्यायक्षतिः, तथाविधचित्रस्थस्त्र्यादिदर्शनात्पूर्वक्रीडिताक्रीडित स्मरणकौतुकादिसम्भव इति / / 321 // साम्प्रतं फलहकादिसंस्तारकमधिकृत्याह सेभिक्खूवा० अभिकंखिज्जा संथारगं एसित्तए, से जं० संथारगंजाणिज्जासअंडं जाव ससंताणयं, तहप्पगारं संथारं लाभे संते नो पडि०१॥से भिक्खूवा से जं० अप्पंडं जाव संताणगंगरुयं तहप्पगारं लाभे संते नोप०२॥से भिक्खूवा० अप्पंडं लहुयं अपाडिहारियं तह० नोप०३॥से भिक्खूवा० अप्पंडंजाव अप्पसंताणगंलहुअंपाडिहारियं नो अहाबद्धं तहप्पगारं लाभे संते नोपडिगाहिज्जा ४॥से भिक्खूवा 2 से जंपुण संथारगंजाणिज्जा अप्पंडं जाव संताणगंलहुअंपाडिहारिअं अहाबद्धं, तहप्पगारं संथारगं लाभे संते पडिगाहिज्जा 5 // सूत्रम् 322 // स भिक्षुर्यदि फलहकादिसंस्तारकमेषितुमभिकाङ्केत्, तं चैवंभूतं जानीयात्, तद्यथा- प्रथमसूत्रे साण्डादित्वात्संयमविराधनादोष: 1, द्वितीयसूत्रे गुरुत्वादुत्क्षेपणादावात्मविराधनादिदोष: 2, तृतीयसूत्रेऽप्रतिहारकत्वात्तत्परित्यागादिदोष: 3, चतुर्थसूत्रे त्वबद्धत्वात्तद्वन्धनादिपलिमन्थदोषः 4, पञ्चमसूत्रे त्वल्पाण्डं यावदल्पसन्तानकलघुप्रातिहारिकावबद्धत्वात्सर्वदोषविप्रमुक्तत्वासंस्तारको ग्राह्य इति सूत्रपञ्चकसमुदायार्थः / / 322 // साम्प्रतं संस्तारकमुद्दिश्याभिग्रहविशेषानाह__इच्चेयाई आयतणाई उवाइक्कम्म-अह भिक्खूजाणिज्जा इमाइंचउहि पडिमाहिं संथारगं एसित्तए, तत्थ खलु इमा पढमा पडिमासे भिक्खूवा 2 उद्दिसिय 2 संथारगंजाइजा, तंजहा-इक्कडं वा कढिणं वा जंतुयं वा परगंवा मोरगंवा तणगंवा कुसंवा कुच्चगंवा श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ द्वितीयमध्ययनं शय्यैषणा, तृतीयोद्देशकः सूत्रम् 321-322 वसतौ अस्थानम् सूत्रम् 323 सस्तारकप्रतिमा // 647 // Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ / / 648 // 323-324 संस्तारक पिप्पलगंवा पलालगंवा, से पुव्वामेव आलोइजा-आउसोति वा भ० दाहिसि मे इत्तो अन्नयरं संथारगं? तह संथारगंसयं वाणं श्रुतस्कन्ध:२ जाइजा परो वा देजा फासुर्य एसणिज्जं जाव पडि०, पढमा पडिमा // 1 // सूत्रम् 323 // चूलिका-१ द्वितीयमध्ययनं इत्येतानि पूर्वोक्तानि आयतनादीनि दोषरहितस्थानानि वसतिगतानि संस्तारकगतानि च उपातिक्रम्य परिहत्य वक्ष्यमाणांश्च शय्यैषणा, दोषान् परिहत्य संस्तारको ग्राह्य इति दर्शयति-अथ आनन्तर्येस भावभिक्षुर्जानीयात् आभि: करणभूताभिश्चतसृभिः प्रतिमाभिः तृतीयोद्देशक: अभिग्रहविशेषभूताभिः संस्तारकमन्वेष्टुम्, ताश्चेमाः- उद्दिष्ट 1 प्रेक्ष्य 2 तस्यैव 3 यथासंस्तृत 4 रूपाः, तत्रोद्दिष्टा फलहकादीना सूत्रम् मन्यतमद्हीष्यामि नेतरदिति प्रथमा 1, यदेव प्रागुद्दिष्टं तदेव द्रक्ष्यामि ततो ग्रहीष्यामि नान्यदिति द्वितीया प्रतिमा 2, तदपिल यदि तस्यैव शय्यातरस्य गृहे भवति ततो ग्रहीष्यामि नान्यत आनीय तत्र शयिष्य इति तृतीया 3 तदपि फलहकादिकं यदि प्रतिमा यथासंस्तृतमेवास्ते ततो ग्रहीष्यामि नान्यथेति चतुर्थी प्रतिमा 4 / आसु च प्रतिमास्वाद्ययोः प्रतिमयोर्गच्छनिर्गतानामग्रहः, उत्तरयोरन्यतरस्यामभिग्रहः, गच्छान्तर्गतानांतु चतम्रोऽपि कल्पन्त इति, एताश्च यथाक्रमं सूत्रैर्दर्शयति-तत्र खल्विमा प्रथमा प्रतिमा तद्यथा- उद्दिश्योद्दिश्येक्कडादीनामन्यतमद्गहीष्यामीत्येवं यस्याभिग्रह; सोऽपरलाभेऽपि न प्रतिगृह्णीयादिति, शेषं कण्ठयम्, नवरं कठिनं वंशकटादि जन्तुकं तृणविशेषोत्पन्नं परकं येन तृणविशेषेण पुष्पाणि ग्रथ्यन्ते मोरगं ति मयूरपिच्छनिष्पन्नं कुच्चगं ति येन कूर्चकाः क्रियन्ते, एते चैवंभूताः संस्तारका अनूपदेशे सार्द्रादिभूम्यन्तरणार्थमनुज्ञाता इति // 323 // ____ अहावरा दुचा पडिमा-से भिक्खू वा० पेहाए संथारगं जाइजा, तंजहा-गाहावई वा कम्मकरिं वा से पुवामेव आलोइज्जा__ आउ०! भइo! दाहिसि मे? जाव पडिगाहिज्जा, दुच्चा पडिमा २॥अहावरा तच्चा पडिमा-से भिक्खूवा० जस्सुवस्सए संवसिज्जाजे (c) कुत्त्वगं वा पव्वगं (पिप्पलगं) वा (प्र०)। // 648 // Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 649 / / श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ द्वितीयमध्ययनं शय्यैषणा, तृतीयोद्देशकः सूत्रम् 324-327 संस्तारक प्रतिमा तत्थ अहासमन्नागए, तंजहा-इक्कडे इवा जाव पलाले इवा तस्स लाभे संवसिज्जा तस्सालाभे उक्कुडुए वा नेसजिए वा विहरिजा तच्चा पडिमा 3 // सूत्रम् 324 // अत्रापि पूर्ववत्सर्वं भणनीयम्, यदि परं तमिक्कडादिकं संस्तारकं दृष्ट्वा याचते नादृष्टमिति // एवं तृतीयाऽपि नेया, इयांस्तु विशेष:-गच्छान्तर्गतो निर्गतो वा यदि वसतिदातैव संस्तारकं प्रयच्छति ततो गृह्णाति, तदभावे उत्कटुको वा निषण्णो वा पद्मासनादिना सर्वरात्रमास्त इति // 324 // अहावरा चउत्था पडिमा-से भिक्खू वा अहासंथडमेव संथारगंजाइजा, तंजहा- पुढविसिलं वा कट्ठसिलंवा अहासंथडमेव, तुस्स लाभे संते संवसिज्जा, तस्स अलाभे उक्कडुए वा 2 विहरिज्जा, चउत्था पडिमा ४॥सूत्रम् 325 // एतदपि सुगमम्, केवलमस्यामयं विशेष:- यदि शिलादिसंस्तारकं यथासंस्तृतं शयनयोग्यं लभ्यते तत: शेते नान्यथेति // 325 // किञ्च इच्चेयाणं चउण्हं पडिमाणं अन्नयरं पडिम पडिवज्जमाणे तं चेव जाव अन्नोऽन्नसमाहीए एवं च णं विहरंति // सूत्रम् 326 // आसां चतसृणां प्रतिमानामन्यतरां प्रतिपद्यमानोऽन्यमपरप्रतिमाप्रतिपन्नं साधुं न हीलयेद्, यस्मात्ते सर्वेऽपि जिनाज्ञामाश्रित्य समाधिना वर्त्तन्त इति // 326 // साम्प्रतं प्रातिहारिकसंस्तारकप्रत्यर्पणे विधिमाह से भिक्खूवा० अभिकंखिज्जा संथारगं पञ्चप्पिणित्तए, से जंपुण संथारगंजाणिज्जा सअंडं जाव ससंताणयं तहप्प० संथारगंनो पञ्चप्पिणिज्जा।। सूत्रम् 327 // (r) अहावरे इत्यादि अत्रापि पूर्ववत्सर्वं भणनीयम् / अयं विशेषः (प्र०)। // 649 // Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः 2 // 650 // स भिक्षुः प्रातिहारिकं संस्तारकं यदि प्रत्यर्पयितुमभिका देवंभूतं जानीयात् तद्यथा- गृहकोकिलकाद्यण्डकसंबद्धमप्रत्युपेक्षणयोग्यं ततो न प्रत्यर्पयेदिति / / 327 // किञ्च से भिक्खू० अभिकंखिन्जा सं० से जं० अप्पंडं० तहप्पगारं० संथारगं पडिलेहिय 2 प० 2 आयाविय 2 विहणिय 2 तओ संजयामेव पञ्चप्पिणिज्जा / / सूत्रम् 328 // सुगमम् / / ३२८॥साम्प्रतं वसतौ वसतां विधिमधिकृत्याह__ से भिक्खू वा० समाणे वा वसमाणे वा गामाणुगामं दूइज्जमाणे वा पुव्वामेव पन्नस्स उच्चारपासवणभूमिं पडिलेहिज्जा, केवली बूया आयाणमेयं-अपडिलेहियाए उच्चारपासवणभूमीए, से भिक्खूवा० राओ वा वियाले वा उच्चारपासवणं परिट्ठवेमाणे पयलिज्ज वा 2, से तत्थ पयलमाणे वा 2 हत्थं वा पायं वा जाव लूसेज व पाणाणि वा 4 ववरोविजा, अह भिक्खूणंपु० जंपुवामेव पन्नस्स उ० भूमि पडिलेहिज्जा // सूत्रम् 329 // सुगमम्, नवरंसाधूनांसामाचार्येषा, यदुत-विकाले प्रश्रवणादिभूमय: प्रत्युपेक्षणीया इति॥३२९॥साम्प्रतं संस्तारकभूमिमधिकृत्याह से भिक्खू वा० अभिकंखिज्जा सिज्जासंथारगभूमिं पडिलेहित्तए नन्नत्थ आयरिएण वा उ० जाव गणावच्छेएण वा बालेण वा वुड्डेण वा सेहेण वा गिलाणेण वा आएसेण वा अंतेण वा मज्झेण वा समेण वा विसमेण वा पवाएण वा निवाएण वा, तओ संजयामेव पडिलेहिय 2 पमन्जिय 2 तओ संजयामेव बहुफासुयं सिज्जासंथारगं संथरिजा॥सूत्रम् 330 // स भिक्षुराचार्योपाध्यायादिभिः स्वीकृतां भूमिं मुक्त्वाऽन्यां स्वसंस्तरणाय प्रत्युपेक्षेत, शेषं सुगमम्, नवरमादेशः-प्राघूर्णक श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ द्वितीयमध्ययनं शय्यैषणा, तृतीयोद्देशकः सूत्रम् 328 | संस्तारकप्रतिमा सूत्रम् 329-330 भूमिप्रतिलेखनादिः // 650 // Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 651 // श्रुतस्कन्धः२ | चूलिका-१ | द्वितीयमध्ययन | शय्यैषणा, | तृतीयोद्देशक: सूत्रम् 331-333 | भूमिप्रतिलेखनादिः इति, तथाऽन्तेन वेत्यादीनां पदानां तृतीया सप्तम्यर्थ इति // 330 // इदानीं शयनविधिमधिकृत्याह से भिक्खू वा० बहु० संथरित्ता अभिकंखिज्जा बहुफासुए सिज्जासंथारए दुरुहित्तए / / से भिक्खू० बहू दुरूहमाणे पुव्वामेव ससीसोवरियं कायं पाए य पमज्यिय 2 तओ संजयामेव बहु० दुरूहित्ता तओ संजयामेव बहु० सइब्जा।सूत्रम् 331 // से इत्यादि स्पष्टम् // 331 // इदानीं सुप्तविधिमधिकृत्याह से भिक्खू वा० बहु० सयमाणे नो अन्नमन्नस्स हत्थेण हत्थं पाएण पायं काएण कायं आसाइजा, से अणासायमाणे तओ संजयामेव बहु० सइजा॥१॥से भिक्खू 2 वा उस्सासमाणे वा नीसासमाणे वा कासमाणे वा छीयमाणे वा जंभायमाणे वा उड्डोए वा वायनिसगंवा करेमाणे पुवामेव आसयं वा पोसयं वा पाणिणा परिपेहित्ता तओ संजयामेव ऊससिज्जा वा जाव वायनिसगंवा करेजा // सूत्रम् 332 // निगदसिद्धम्, इयमत्र भावना-स्वपद्भिर्हस्तमात्रव्यवहितसंस्तारकै: स्वप्तव्यमिति // एवं सुप्तस्य नि:श्वसितादिविधिसूत्रमुत्तानार्थम्, नवरं आसयंव त्ति आस्यं पोसयं वा इत्यधिष्ठानमिति // 332 // साम्प्रतं सामान्येन शय्यामङ्गीकृत्याह___ से भिक्खू वा० समा वेगया सिज्जा भविजा विसमा वेगया सि० पवाया वे० निवाया वे० ससरक्खा वे० अप्पससरक्खा वे० सदसमसगा वेगया० अप्पदंसमसगा० सपरिसाडा वे० अपरिसाडा० सउवसग्गा वे० निरुवसग्गा वे०॥१॥तहप्पगाराहि सिजाहिं संविजमाणाहिं पग्गहियतरागं विहारं विहरिज्जा नो किंचिवि गिलाइज्जा / / 2 // एवं खलु० जंसव्वढेहिं सहिए सया जएत्तिबेमि॥ सूत्रम् 333 // 2-1-2-3 // सुखोन्नेयम्, यावत्तथाप्रकारासु वसतिषु विद्यमानासु प्रगृहीततर मिति यैव काचिद्विषमसमादिका वसति: संपन्ना तामेव // 651 // Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० समचित्तोऽधिवसेत्-न तत्र व्यलीकादिकं कुर्यात्, एतत्तस्य भिक्षो:सामग्र्यं यत्सर्वार्थ: सहितः सदायतेतेति॥३३३॥ तृतीयोद्देशक: समाप्तः // 2-1-2-3 // वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 652 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ द्वितीयमध्ययन शय्यैषणा, तृतीयोद्देशक: सूत्रम् 331-333 भूमिप्रतिलेखनादिः // इति श्रीश्रुतकेवलीभद्रबाहुस्वामिसन्दृब्धनियुक्तियुतं श्रीशीलाङ्काचार्यविहितविवरणसमन्वितं श्रीआचाराङ्गद्वितीयश्रुतस्कन्धवृत्तौ द्वितीयमध्ययनं शय्यैषणाख्यं समाप्तम्॥ // 652 // Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 653 // | श्रुतस्कन्धः 2 चूलिका-१ | तृतीयमध्ययन ईर्या, | प्रथमोद्देशकः नियुक्तिः | 308-310 ईर्यानिक्षेपः ॥अथ तृतीयमध्ययनं ईर्याख्यम्॥ ॥प्रथमोद्देशकः॥ उक्तं द्वितीयमध्ययनम्, साम्प्रतं तृतीयमारभ्यते, अस्य चायमभिसम्बन्धः- इहाद्येऽध्ययने धर्मशरीरपरिपालनार्थं पिण्डः प्रतिपादितः, स चावश्यमैहिकामुष्मिकापायरक्षणार्थं वसतौ भोक्तव्य इति द्वितीयेऽध्ययने वसतिः प्रतिपादिता, साम्प्रतं तयोरन्वेषणार्थं गमनं विधेयम्, यद्यथा च यदा यथा च विधेयं यथा चन विधेयमित्येतत्प्रतिपाद्यम्, इत्यनेन सम्बन्धेनायातस्यास्याध्ययनस्य चत्वार्यनुयोगद्वाराणि भवन्ति, तत्र निक्षेपनियुक्त्यनुगमे नामनिक्षेपणार्थं नियुक्तिकृदाह नि०- नाम 1 ठवणाइरिया 2 दव्वे 3 खित्ते 4 य काल 5 भावे६ य। एसो खलु इरियाए निक्लेवो छव्विहो होइ॥ 308 // कण्ठ्यम् / / ३०८॥नामस्थापने क्षुण्णत्वादनादृत्य द्रव्येर्याप्रतिपादनार्थमाह नि०-दव्वइरियाओ तिविहा सचित्ताचित्तमीसगा चेव। खित्तंमि जंमि खित्ते काले कालो जहिं जोउ?॥३०९॥ तत्र द्रव्येर्या सचित्ताचित्तमिश्रभेदात्रिविधा, ईरणमीर्या गमनमित्यर्थः, तत्र सचित्तस्य- वायुपुरुषादेव्यस्य यद्गमनं सा सचित्तद्रव्ये, एवं परमाण्वादिद्रव्यस्य गमनमचित्तद्रव्येर्या, तथा मिश्रद्रव्येर्या रथादिगमनमिति, क्षेत्रेर्या यस्मिन् क्षेत्रे गमनं क्रियते ईर्या वा वर्ण्यते, एवं कालेाऽपि द्रष्टव्येति ॥३०९॥भावेर्याप्रतिपादनायाह नि०-भावइरियाओ दुविहा चरणरिया चेव संजमरिया य।समणस्स कहंगमणं निहोसं होइ परिसुद्धं ? // 310 // भावविषयेर्या द्विधा-चरणेर्या संयमेर्याच, तत्र संयमेर्या सप्तदशविधसंयमानुष्ठानम्, यदिवाऽसङ्खयेयेषु संयमस्थानेष्वेकस्मासंयमस्थानादपरं संयमस्थानं गच्छतः संयमेर्या भवति, चरणेर्या तु अभ्र वभ्र मभ्र चर गत्यर्थाः चरते वे ल्युट् चरणं तद्रूपेर्या // 653 // Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 654 // श्रुतस्कन्धः 2 चूलिका-१ तृतीयमध्ययनं ईर्या, प्रथमोद्देशकः नियुक्तिः 311-314 उद्देशाधिकारः चरणेर्या, चरणं गतिर्गमनमित्यर्थः, तच्च श्रमणस्य कथं केन प्रकारेण भावरूपं गमनं निर्दोष भवति? इति // आह नि०- आलंबणे य काले मग्गे जयणाइ चेव परिसुद्धं / भंगेहिं सोलसविहं जं परिसुद्धं पसत्थं तु / / 311 // आलम्बनं प्रवचनसङ्घगच्छाचार्यादिप्रयोजनं कालः साधूनां विहरणयोग्योऽवसरः मार्ग: जनै: पद्भ्यां क्षुण्णः पन्था: यतना उपयुक्तस्य युगमात्रदृष्टित्वम्, तदेवमालम्बनकालमार्गयतनापदैरेकैकपदव्यभिचाराद् ये भङ्गास्तैः षोडशविधं गमनं भवति॥ 311 // तस्य च यत्परिशुद्धं तदेव प्रशस्तं भवतीति दर्शयितुमाह नि०- चउकारणपरिसुद्धं अहवा वि होज्न कारणज्जाए। आलंबणजयणाए काले मग्गे य जइयव्वं // 312 / / चतुर्भिः कारणैः साधोर्गमनं परिशुद्धं भवति, तद्यथा- आलम्बनेन दिवा मार्गेण यतनया गच्छत इति, अथवाऽकालेऽपि ग्लानाद्यालम्बनेन यतनया गच्छतः शुद्धमेव गमनं भवति, एवंभूते च मार्गे साधुना यतितव्यमिति // 312 // उक्तो नामनिष्पन्नो निक्षेपः, साम्प्रतमुद्देशार्थाधिकारमधिकृत्याह नि०- सव्वेवि ईरियविसोहिकारगा तहवि अत्थि उ विसेसो। उद्देसे उद्देसे वुच्छामि जहक्कम किंचि // 313 // सर्वेऽपि त्रयोऽपि यद्यपीर्याविशुद्धिकारकास्तथाऽपि प्रत्युद्देशकमस्ति विशेषः, तं च यथाक्रमं किञ्चिद्वक्ष्याम इति / / 313 // यथाप्रतिज्ञातमाह नि०- पढमे उवागमण निग्गमो य अद्धाण नावजयणा य। बिइए आरूढ छलणं जंघासंतार पुच्छा य॥३१४॥ * प्रथमोद्देशके वर्षाकालादावुपागमनं- स्थानं तथा निर्गमश्च शरत्कालादौ यथा भवति तदत्र प्रतिपाद्यमध्वनि यतना चेति, द्वितीयोद्देशके नावादावारूढस्य छलनं- प्रक्षेपणं व्यावय॑ते, जङ्घासन्तारे च पानीये यतना, तथा नानाप्रकारे च प्रश्ने साधुना // 654 // Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 655 // सूत्रम् 334-335 विहार यद्विधेयमेतच्च प्रतिपाद्यमिति // 314 // श्रुतस्कन्धः 2 नि०- तइयंमि अदायणया अप्पडिबंधोय होइ उवहिमि। वजेयव्वं च सया संसारियरायगिहगमणं // 315 // चूलिका-१ तृतीयमध्ययनं तृतीयोद्देशके यदि कश्चिदुदकादीनि पृच्छति, तस्य जानताऽप्यदर्शनता विधेयेत्ययमधिकारः, तथोपधावप्रतिबन्धो विधेयः ईर्या, तदपहरणे च स्वजनराजगृहगमनं च वर्जनीयम्, न च तेषामाख्येयमिति // 315 // साम्प्रतं सूत्रानुगमेऽस्खलितादिगुणोपेतं. प्रथमोद्देशकः | नियुक्ति: 315 सूत्रमुच्चारणीयम्, तच्चेदं उद्देशाधिकारः अब्भुवगए खलु वासावासे अभिपवुढे बहवे पाणा अभिसंभूया बहवे बीया अहुणाभिन्ना अंतरा से मग्गा बहुपाणा बहुबीया जावससंताणगा अणभिक्कंता पंथा नो विन्नाया मग्गा सेवं नच्चा नोगामाणुगामं दूइजिजा, तओ संजयामेव वासावासं उवल्लिइजा॥ सूत्रम् 334 // प्रतिषेधः आभिमुख्येनोपगतासु वर्षासु अभिप्रवृष्टे च पयोमुचि, अत्र वर्षाकालवृष्टिभ्यां चत्वारो भङ्गाः, तत्र साधूनां सामाचार्येवैषा, यदुत-निर्व्याघातेनाप्राप्त एवाषाढचतुर्मासके तृणफलकडगलकभस्ममात्रकादिपरिग्रहः, किमिति?, यतो जातायां वृष्टी बहवः प्राणिनः इन्द्रगोपकबीयावकगर्दभकादयः अभिसंभूता प्रादुर्भूताः, तथा बहूनि बीजानि अभिनवाङ्करितानि, अन्तराले च मार्गास्तस्य- साधोर्गच्छतो बहुप्राणिनो बहुबीजा यावत्ससन्तानका अनभिक्रान्ताश्च पन्थानः, अत एव तृणाकुलत्वान्न विज्ञाता: मार्गाः, स- साधुरेवं ज्ञात्वा न ग्रामानामान्तरं यायात्, ततः संयत एव वर्षासु यथाऽवसरप्राप्तायां वसतावुपलीयेत वर्षाकालं कुर्यादिति // 334 // एतदपवादार्थमाह से भिक्खूवा०२ सेनं पुण जाणिज्जा गामवाजावरायहाणिं वा इमंसिखलुगामंसिवाजाव राय० नो महई विहारभूमी नो महई // 655 // Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्ध:२ // 656 // श्रुतस्कन्धः 2 चूलिका-१ तृतीयमध्ययन ईर्या, प्रथमोद्देशक: सूत्रम् 335-336 विहारप्रतिषेधः वियारभूमी नोसुलभेपीढफलगसिज्जासंथारगेनोसुलभेफासुए उंछे अहेसणिज्जे जत्थ बहवे समण० वणीमगाउवागया उवागमिस्संति य अच्चाइन्ना वित्ती नो पन्नस्स निक्खमणे जाव चिंताए, सेवं नच्चा तहप्पगारं गामं वा नगरं वा जाव रायहाणिं वा नो वासावासं उवल्लिइजा ॥१॥से भि० से जं० गामंवा जाव राय० इमंसि खलु गामंसि वा जाव महई विहारभूमी महई वियार० सुलभेजत्थ पीढ ४सुलभे फा० नो जत्थ बहवे समण उवागमिस्संति वा अप्पाइन्ना वित्ती जावरायहाणिं वा तओ संजयामेव वासावासं उवलिइज्जा ॥२॥सूत्रम् 335 // स भिक्षुर्यत्पुनरेवं राजधान्यादिकं जानीयात्, तद्यथा- अस्मिन् ग्रामे यावद् राजधान्यां वा न विद्यते महती विहारभूमिः स्वाध्यायभूमिः, तथा विचारभूमि: बहिर्गमनभूमिः, तथा नैवात्र सुलभानि पीठफलहकशय्यासंस्तारकादीनि, तथा न सुलभः। प्रासुक: पिण्डपातः, उंछे त्ति एषणीयः, एतदेव दर्शयति- अहेसणीजे त्ति यथाऽसावुद्गमादिदोषरहित एषणीयो भवति तथाभूतो दुर्लभ इति, यत्र च ग्रामनगरादौ बहवः श्रमणब्राह्मणातिथिकृपणवणीमगादय उपागता अपरे चोपागमिष्यन्ति, एवं च तत्रात्याकीर्णा वृत्तिः, वर्त्तनं- वृत्तिः, सा च भिक्षाटनस्वाध्यायध्यानबहिर्गमनकार्येषु जनसङ्कलत्वादाकीर्णा भवति, ततश्च न प्राज्ञस्य तत्र निष्क्रमणप्रवेशौ यावच्चिन्तनादिकाः क्रिया निरुपद्रवाः संभवन्ति, स साधुरेवं ज्ञात्वा न तत्र वर्षाकालं विदध्यादिति // एवं च व्यत्ययसूत्रमपि व्यत्ययेन नेयमिति // 335 // साम्प्रतं गतेऽपि वर्षाकाले यदा यथा च गन्तव्यं तदधिकृत्याह अह पुणेवं जाणिज्जा-चत्तारि मासा वासावासाणं वीइक्वंता हेमंताण य पंचदसरायकप्पे परिवुसिए, अंतरा से मग्गे बहुपाणा जाव ससंताणगा नो जत्थ बहवे जाव उवागमिस्संति, सेवं नच्चा नो गामाणुगाम दूइजिज्जा // 1 // अह पुणेवं जाणिज्जा चत्तारि मासा० कप्पे परिवुसिए, अंतरा से मग्गे अप्पंडा जाव असंताणगा बहवे जत्थ समण उवागमिस्संति, सेवं नच्चा तओ संजयामेव० // 656 // 88888888888888888888 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 657 // श्रुतस्कन्धः 2 चूलिका-१ तृतीयमध्ययन ईर्या, प्रथमोद्देशकः सूत्रम् 336-337 विहारप्रतिषेधः दूइन्जिन // सूत्रम् 336 // अथैवं जानीयाद् यथा चत्वारोऽपि मासाः प्रावृट्कालसम्बन्धिनोऽतिक्रान्ताः, कार्तिकचातुर्मासिकमतिक्रान्तमित्यर्थः, तत्रोत्सर्गतो यदि न वृष्टिस्ततः प्रतिपद्येवान्यत्र गत्वा पारणकं विधेयम्, अथ वृष्टिस्ततो हेमन्तस्य पञ्चसु दशसु वा दिनेषु पर्युषितेषु गतेषु गमनं विधेयम्, तत्रापि यद्यन्तराले पन्थान: साण्डा यावत्ससन्तानका भवेयुर्न च तत्र बहवः श्रमणब्राह्मणादयः समागता:समागमिष्यन्ति वा तत: समस्तमेव मार्गशिरं यावत्तत्रैवस्थेयम्, तत ऊर्द्ध यथा तथाऽस्तुनस्थेयमिति॥एवमेतद्विपर्ययसूत्रमप्युक्तार्थम् / / 336 // इदानीं मार्गयतनामधिकृत्याह से भिक्खूवा० गामाणुगामं दूइज्जमाणे पुरओ जुगमायाए पेहमाणे द₹ण तसे पाणे उद्घट्टपादंरीइज्जा साहट्टपायरीइजा वितिरिच्छं वा कट्ठ पायं रीइजा, सइ परक्कमे संजयामेव परिक्कमिज्जा नो उज्जुयंगच्छिज्जा, तओ संजयामेव गामणुगामं दूइज्जिज्जा १॥से भिक्खू वा० गामा० दूइज्जमाणे अंतरा से पाणाणि वा बी० हरि० उदए वा मट्टिआ वा अविद्धत्थे सइ परक्कमे जाव नो उज्जुयंगच्छिज्जा, तओ संजया० गामा० दूइजिज्जा / / सूत्रम् 337 // स भिक्षुर्यावद् ग्रामान्तरं गच्छन् पुरतः अग्रत: युगमात्रं चतुर्हस्तप्रमाणं शकटोद्धिसंस्थितं भूभागं पश्यन् गच्छेत्, तत्र च पथि दृष्ट्वा त्रसान् प्राणिन: पतङ्गादीन् उद्धटुत्ति पादमुद्धृत्याग्रतलेन पादपातप्रदेशं वाऽतिक्रम्य गच्छेत्, एवं संहृत्य-शरीराभिमुखमाक्षिप्य पादं विवक्षितपादपातप्रदेशादारत एव विन्यस्य उत्क्षिप्य वाऽग्रभागं पार्णिकया गच्छेत्, तथा तिरश्चीनं वा पादं कृत्वा गच्छेत्, अयं चान्यमार्गाभावे विधिः, सति त्वन्यस्मिन् पराक्रमे- गमनमार्गे संयतः संस्तेनैव पराक्रमेत् गच्छेत् न / ऋजुनेत्येवं ग्रामान्तरं गच्छेत् सर्वोपसंहारोऽयमिति // 337 // किंच से इत्यादि, उत्तानार्थम् // अपि च // 657 // Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 658 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ तृतीयमध्ययनं ईर्या, प्रथमोद्देशकः सूत्रम् 338 विहार प्रतिषेधः से भिक्खूवा० गामा० दूइज्जमाणे अंतरा से विरूवरूवाणि पचंतिगाणि दसुगाययाणि मिलक्खूणि अणायरियाणि दुसन्नप्पाणि दुप्पन्नवणिजाणि अकालपडिबोहीणि अकालपरिभोईणि सइ लाढे विहाराए संथरमाणेहिं जाणवएहि नो विहारवडियाए पवजिज्जा गमणाए, केवली बूया आयाणमेयं, तेणं बाला अयं तेणे अयं उवचरए अयं ततो आगएत्तिकट्ठ तं भिक्खुं अक्कोसिज्ज वा जाव उद्दीवज वा वत्थं प० के० पाय० अच्छिंदिज वा भिंदिन वा अवहरिज वा परिट्ठविज वा 2 / अह भिक्खूणं पु० जं तहप्पगाराई विरू० पचंतियाणि दस्सुगा० जाव विहारवत्तियाए नो पवजिज वा गमणाए तओ संजया गा० दू०॥सूत्रम् 338 // स भिक्षुामान्तरं गच्छन् यत्पुनरेवं जानीयात्, तद्यथा- अन्तरा ग्रामान्तराले विरूपरूपाणि नानाप्रकाराणि प्रात्यन्तिकानि दस्यूनां- चोराणामायतनानि-स्थानानि मिलक्खूणि त्ति बर्बरशबरपुलिन्द्रादिम्लेच्छप्रधानानि अनार्याणि अर्द्धषड्रिंशजनपदबाह्यानि दुःसञ्ज्ञाप्यानि दुःखेनार्यसञ्ज्ञांज्ञाप्यन्ते, तथा दुष्प्रज्ञाप्यानि दुःखेन धर्मसज्ञोपदेशेनानार्यसङ्कल्पानिवर्त्यन्ते अकालप्रतिबोधीनि / न तेषांकश्चिदपर्यटनकालोऽस्ति, अर्द्धरात्रादावपि मृगयादौ गमनसम्भवात्, तथाऽकालभोजीन्यपीति, सत्यन्यस्मिन् ग्रामादिके विहारे विद्यमानेषु चान्येष्वार्यजनपदेषु न तेषु म्लेच्छस्थानेषु विहरिष्यामीति गमनं न प्रतिपद्येत, किमिति?, यतः केवली ब्रूयात्कर्मोपादानमेतत्, संयमात्मविराधनातः, तत्रात्मविराधने संयमविराधनाऽपि संभवतीत्यात्मविराधनां दर्शयति-तेम्लेच्छाः णं इति वाक्यालङ्कारे एवमूचुः, तद्यथा- अयं स्तेनः, अयमुपचरकः-चरोऽयं तस्मादस्मच्छत्रुग्रामादागत इतिकृत्वा वाचाऽऽ-8 क्रोशयेयुः, तथा दण्डेन ताडयेयुःयावज्जीविताद्व्यपरोपयेयुः, तथा वस्त्रादि आच्छिन्द्युः' अपहरेयुः, ततस्तंसाधुंनि टयेयुरिति / अथ साधूनां पूर्वोपदिष्टमेतत्प्रतिज्ञादिकं यत्तथाभूतेषु म्लेच्छस्थानेषु गमनार्थं न प्रतिपद्यन्ते, ततस्तानि परिहरन् संयत एव 0 प्रतिपद्यते (मु०)। // 658 // Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 659 // | ईर्या, ग्रामान्तरं गच्छेदिति // 338 // तथा श्रुतस्कन्धः 2 से भिक्खू दूइज्जमाणे अंतरा से अरायणि वा गणरायाणि वा जुवरायाणि वा दोरजाणि वा वेरजाणि वा विरुद्धरजाणि वा सइ चूलिका-१ तृतीयमध्ययनं लाढे विहाराए संथ० जण नो विहारवडियाए०, केवली बूया आयाणमेयं, तेणंबाला अयं तेणंतं चेव जाव गमणाए तओ सं० गा० दू०॥सूत्रम् 339 // प्रथमोद्देशकः कण्ठ्यम्, नवरं अराजानि यत्र राजा मृतः युवराजानि यत्र नाद्यापि राज्याभिषेको भवतीति / / 339 // किञ्च सूत्रम् 339-340 से भिक्खू वा गा० दूइज्जमाणे अंतरा से विहं सिया, से जं पुण विहं जाणिज्जा एगाहेण वा दुआहेण वा तिआहेण वा चउआहेण |विहारवा पंचाहेण वा पाउणिज वा नो पाउणिज्ज वा तहप्पगारं विहं अणेगाहगमणिनं सइ लाढे जाव गमणाए, केवली बूया आयाणमेयं, प्रतिषेधः सूत्रम् 341 अंतरा सेवासे सिया पाणेसुवा पणएसुवा बीएसुवा हरि० उद० मट्टियाए वा अविद्धत्थाए, अह भिक्खूजंतह० अणेगाह० जाव नो पव०, तओ सं० गा० दू०॥ सूत्रम् 340 / / स भिक्षुामान्तरं गच्छन् यत्पुनरेवं जानीयात् अन्तरा ग्रामान्तराले मम गच्छतः विहं ति अनेकाहगमनीयः पन्थाः स्यात् / भवेत्, तमेवंभूतमध्वानं ज्ञात्वा सत्यन्यस्मिन् विहारस्थाने न तत्र गमनाय मतिं विदध्यादिति, शेषं सुगमम् ॥३४०॥साम्प्रतं नौगमनविधिमधिकृत्याह से भि० गामा० दूइजिजा० अंतरा से नावासंतारिमे उदए सिया, सेजंपुण नावं जाणिज्जा असंजए अभिक्खुपडियाए किणिज्ज वा पामिच्चेज वा नावाए वा नावं परिणाम कट्ट थलाओ वा नावं जलंसि ओगाहिज्जा जलाओवा नावं थलंसि उक्तसिजापुण्णं वा नावं O राजाभि० (प्र०)। विहार स्वरूप: // 659 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 660 // श्रुतस्कन्ध:२ चूलिका-१ तृतीयमध्ययनं ईर्या, प्रथमोद्देशकः सूत्रम् 342 विहारस्वरूप: उस्सिंचिज्जा सन्नं वा नावं उप्पीलाविज्जा तहप्पगारं नावं उड्वगामिणिं वा अहेगा० तिरियगामि० परं जोयणमेराए अद्धजोयणमेराए अप्पतरे वा भुजतरे वा नो दूरुहिजा गमणाए॥१॥से भिक्खूवा० पुव्वामेव तिरिच्छसंपाइमं नावं जाणिज्जा, जाणित्ता से तमायाए एगंतमवक्कमिज्जा 2 भण्डगं पडिलेहिज्जा 2 एगओभोयणभंडगंकरिज्जा २ससीसोवरियंकायं पाए पमजिजासागारं भत्तं पच्चक्खाइजा, एगं पायं जले किच्चा एगं पायं थले किच्चा तओ सं० नावं दूरूहिज्जा // सूत्रम् 341 // / स भिक्षुामान्तराले यदि नौसंतार्यमुदकं जानीयात्, नावं चैवंभूतां विजानीयात्, तद्यथा- असंयतः गृहस्थो भिक्षुप्रतिज्ञया नावं क्रीणीयात्, अन्यस्मादुच्छिन्नां वा गृह्णीयात्, परिवर्तनांवा कुर्यात्, एवं स्थलाद्यानयनादिक्रियोपेतां नावं ज्ञात्वा नारुहेदिति, शेषं सुगमम्, // इदानीं कारणजाते नावारोहणविधिमाह-सुगमम् // 341 // तथा से भिक्खूवा० नावं दुरूहमाणे नो नावाओ पुरओ दुरूहिज्जा नो नावाओ मग्गओ दुरूहिज्जा नो नावाओ मज्झओ दुरूहिज्जा नो बाहाओ पगिज्झिय 2 अंगुलियाए उद्दिसिय 2 ओणमिय 2 उन्नमिय 2 निज्झाइज्जा ॥१॥सेणं परो नावागओ नावाहिगयं वइज्जाआउसंतो! समणा एवं ता तुमं नावं उक्कसाहिज्जा वा वुक्कसाहि वा खिवाहि वा रजूयाए वा गहाय आकासाहि, नो से तं परिन्नं परिजाणिज्जा, तुसिणीओ उवेहिज्जा ॥२॥सेणं परो नावागओ नावाग० वइ०- आउसं० नो संचाएसि तुमं नावं उक्कसित्तए वा 3 रज्जूयाए वा गहाय आकसित्तएवा आहर एयं नावाए रजूयंसयंचेवणंवयं नावं उक्कसिस्सामोवा जाव रज्जूए वा गहाय आकसिस्सामो, नो से तं प० तुसि०॥३॥से णं प० आउसं० एअंता तुमं नावं आलित्तेण वा पीढएण वा वंसेण वा बलएण वा अवलुएण वा वाहेहि, नो से तं प० तुंसि०॥४॥से णं परो० एयंता तुमं नावाए उदयं हत्थेण वा पाएण वा मत्तेण वा पडिग्गहेण वा नावाउस्सिंचणेण वा उस्सिंचाहि, नो से तं०॥५॥ से णं परो० समणा! एयं तुम नावाए उत्तिगं हत्थेण वा पाएण वा बाहुणा वा ऊरुणा वा उदरेण वा // 660 // Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 661 // सीसेण वा काएण वा उस्सिंचणेण वाचेलेण वा मट्टियाए वा कुसपत्तएण वा कुविंदएण वा पिहेहि, नो से तं०॥६॥से भिक्खूवा 2 नावाए उत्तिंगेण उदयं आसवमाणं पेहाए उवरुवरिं नावं कज्जलावेमाणिं पेहाए नो परं उवसंकमित्तु एवं बूया-आउसंतो! गाहावइ एयं ते नावाए उदयं उत्तिंगेण आसवइ उवरुवरी नावा वा कज्जलावेइ, एयप्पगारं मणं वा वायं वा नो पुरओ कट्टविहरिज्जा अप्पुस्सुए अबहिल्लेसे एगंतगएण अप्पाणं विउसेज्जा समाहीए, तओ सं० नावासंतारिमे उदए आहारियं रीइजा॥७॥एयं खलु सया जइजासि त्तिबेमि // 8 // इरियाए पढमो उद्देसो॥सूत्रम् 342 // 2-1-3-1 // स्पष्टम्, नवरं नो नावोऽग्रभागमारुहेत् निर्यामकोपद्रवसम्भवात्, नावारोहिणांवा पुरतो नारोहेत्, प्रवर्तनाधिकरणसम्भवात्, तत्रस्थश्च नौव्यापारं नापरेण चोदितः कुर्यात्, नाप्यन्यं कारयेदिति / उत्तिगं ति रन्ध्र कज्जलावेमाणं ति प्लाव्यमानां अप्पुस्सुए त्ति अविमनस्कःशरीरोपकरणादौ मुर्छामकुर्वन्तस्मिंश्चोदके नावा गच्छन् अहारिय मिति यथाऽऽयं भवति तथा गच्छेद्, विशिष्टाध्यवसायो यायादित्यर्थः, एतत्तस्य भिक्षोः सामग्र्यमिति // ३४२॥प्रथमोद्देशकः समाप्तः॥ श्रुतस्कन्ध:२ चूलिका-१ तृतीयमध्ययनं ईर्या, प्रथमोद्देशकः सूत्रम् 342 विहारस्वरूपः द्वितीयोद्देशकः सूत्रम् 343 नावारूढविधिः उदके गमनविधि: तृतीयाध्ययने द्वितीयोद्देशकः॥ उक्तः प्रथमोद्देशकोऽधुना द्वितीयः समारभ्यते, अस्य चायमभिसम्बन्धः-इहानन्तरोद्देशकेनावि व्यवस्थितस्य विधिरभिहितस्तदिहापि स एवाभिधीयते, इत्यनेन सम्बन्धेनायातस्यास्योद्देशकस्यादिसूत्रं सेणं परोणावा० आउसंतो!समणा एयंता तुमंछत्तगंवा जाव चम्मछेयणगंवा गिण्हाहि, एयाणि तुमं विरूवरूवाणि सत्थजायाणि प्लाव्यमानं .....नापं गच्छन् (मु०)। // 66 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 662 // श्रुतस्कन्ध:२ चूलिका-१ तृतीयमध्ययन ईर्या, द्वितीयोद्देशकः सूत्रम् 343-344 नावारूढविधिः उदके गमनविधिः धारेहि, एयंता तुमंदारगंवा पजेहि, नो से तं०॥सूत्रम् 343 / / स: पर: गृहस्थादिर्नावि व्यवस्थितस्तत्स्थमेव साधुमेवं ब्रूयात्, तद्यथा- आयुष्मन्! श्रमण! एतन्मदीयं तावच्छत्रकादि गृहाण, तथैतानि शस्त्रजातानि आयुधविशेषान् धारय, तथा दारकाधुदकं पायय, इत्येतां परिज्ञां प्रार्थनां परस्य न शृणुयादिति // 343 // तदकरणे च परः प्रद्विष्टः सन् यदि नाव: प्रक्षिपेत्तत्र यत्कर्त्तव्यं तदाह सेणं परो नावागए नावागयं वएज्जा-आउसंतो। एस णं समणे नावाए भंडभारिए भवइ, सेणं बाहाए गहाय नावाओ उदगंसि पक्खिविजा, एयप्पगारं निग्घोसं सुच्चा निसम्म से यचीवरधारी सिया खिप्पामेव चीवराणि उव्वेदिज्ज वा निवेढिज वा उप्फेसं वा करिज्जा॥१॥अह० अभिकंतकूरकम्मा खलु बाला बाहाहिंगहाय ना० पक्खिविजासे पुव्वामेव वइज्जा-आउसंतो! गाहावईमा मेत्तो बाहाए गहाय नावाओ उदगंसि पक्खिवह, सयंचेवणं अहं नावाओ उदगंसि ओगाहिस्सामि ॥२॥सेणेवं वयंत परो सहसा बलसा बाहाहिं ग० पक्खिविजा तं नो सुमणे सिया नो दुम्मणे सिया नो उच्चावयं मणं नियंछिज्जा नो तेसिं बालाणं घायाए वहाए समुट्ठिज्जा अप्पुस्सुए जाव समाहीए तओ सं० उदगंसि पविजा / / सूत्रम् 344 / / स पर: णं इति वाक्यालङ्कारे नौगतस्तत्स्थं साधुमुद्दिश्यापरमेवं ब्रूयात्, तद्यथा- आयुष्मन्! अयमत्र श्रमणो भाण्डवन्निश्चेष्टत्वाद् / गुरु: भाण्डेन वोपकरणेन गुरुः, तदेनं स्वबाहुग्राहं नाव उदके प्रक्षिपत यूयमित्येवंप्रकारं शब्दं श्रुत्वा तथाऽन्यतो वा कुतश्चित् निशम्य अवगम्य स:साधुर्गच्छगतो निर्गतो वातेन चचीवरधारिणैतद्विधेयं-क्षिप्रमेव चीवराण्यसाराणि गुरुत्वान्निर्वाहयितुमशक्यानि च उद्वेष्टयेत् पृथक् कुर्यात्, तद्विपरीतानि तु निर्वेष्टयेत् सुबद्धानि कुर्यात्, तथा उप्फेसं वा कुज्जत्ति शिरोवेष्टनं वा कुर्याद् (c) तदेनं च बाहुग्राहं (मु०)। 0 निर्वाहितुम० (मु०)। // 662 // Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 663 // सूत्रम् 345 येन संवृतोपकरणो निर्व्याकुलत्वात्सुखेनैव जलं तरति, तांश्च धर्मदेशनयाऽनुकूलयेत्, अथ पुनरेवं जानीयादित्यादि कण्ठ्यमिति / श्रुतस्कन्धः२ // 344 ॥साम्प्रतमुदके प्लवमानस्य विधिमाह चूलिका-१ तृतीयमध्ययन से भिक्खूवा० उदगंसि पवमाणे नो हत्थेण हत्थं पाएण पायंकाएण कार्य आसाइजा, से अणासायणाए अणासायमाणे तओ ईर्या, सं० उदगंसि पविज्जा ॥१॥से भिक्खू वा० उदगंसि पवमाणे नो उम्मुग्गनिमुग्गियं करिज्जा, मामेयं उदगं कन्नेसु वा अच्छीसुवा द्वितीयोद्देशकः नक्कंसि वा मुहंसिवा परियावजिज्जा, तओ० संजयामेव उदगंसि पविजा ॥२॥से भिक्खूवा उदगंसि पवमाणे दुब्बलियं पाउणिज्जा उदके खिप्पामेव उवहिं विगिंचिज वा विसोहिज्ज वा, नो चेवणं साइजिज्जा ॥३॥अह पु० पारए सिया उदगाओ तीरंपाउणित्तए, तओ गमनविधिः संजयामेव उदउल्लेण वा ससिणधेण वा काएण उदगतीरे चिट्ठिज्जा ॥४॥से भिक्खू वा० उदउल्लं वा 2 कायंनो आमजिजा वाणो पमजिज्जा वा संलिहिज्जा वा निल्लिहिज्जा वा उव्वलिज्जा वा उव्वट्टिजावा आयाविज वा पया०॥५॥ अह पु० विगओदओ मे काए छिन्नसिणेहे काये तहप्पगारं कायं आमजिज्ज वा पयाविज वा तओ सं० गामा० दूइज्जिज्जा॥६॥सूत्रम् 345 // स भिक्षुरुदके प्लवमानो हस्तादिकं हस्तादिना नासादयेत् न संस्पृशेद्, अप्कायादिसंरक्षणार्थमिति भावः, ततस्तथा कुर्वन् संयत एवोदकंप्लवेदिति // तथा-स भिक्षुरुदकेप्लवमानो मज्जनोन्मज्जने नो विदध्यादिति (शेष) सुगममिति॥ किञ्च स भिक्षुरुदके प्लवमानः दौर्बल्यं श्रमं प्राप्नुयात् ततः क्षिप्रमेवोपधिं त्यजेत् तद्देशं वा विशोधयेत्- त्यजेदिति, नैवोपधावासक्तो भवेत् / अथ पुनरेवं जानीयात् पारए सिअत्ति समर्थोऽहमस्मि सोपधिरेवोदकपारगमनाय ततस्तस्मादुदकादुत्तीर्णः सन् संयत एवोदकाट्टैण गलद्विन्दुना कायेन सस्निग्धेन वोदकतीरे तिष्ठेत्, तत्र चेर्यापथिकां च प्रतिक्रामेत // न चैतत्कुर्यादित्याह- स्पष्टम्, नवरमत्रेयं Oमुदकं (मु०)। // 663 // Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराचं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 664 // सामाचारी-यदुदकाई वस्त्रं तत्स्वत एव यावन्निष्प्रगलं भवति तावदुदकतीर एव स्थेयम्, अथ चौरादिभयागमनं स्यात्ततः श्रुतस्कन्धः२ प्रलम्बमानं कायेनास्पृशता नेयमिति / / 345 // तथा चूलिका-१ तृतीयमध्ययनं से भिक्खूवा गामाणुगामंदूइज्जमाणे नो परेहिं सद्धिं परिजविय 2 गामा० दूइ०, तओ सं० गामा० दूइ०॥सूत्रम् 346 // ईर्या, कण्ठ्यम्, नवरं परिजवियर त्ति परैः सार्द्ध भृशमुल्लापं कुर्वन्न गच्छेदिति // 346 / / इदानीं जङ्घासंतरणविधिमाह- द्वितीयोद्देशकः से भिक्खूवा गामा० दू० अंतरा से जंघासंतारिमे उदगे सिया, से पुवामेव ससीसोवरियं कायं पाए य पमजिज्जा 2 एगं पायंजले सूत्रम् 346-347 किच्चा एगंपायथले किच्चा तओसं० उदगंसि आहारियंरीएज्जा // 1 // से भि० आहारियंरीयमाणे नोहत्थेण हत्थंजाव अणासायमाणे उदके तओ संजयामेव जंघासंतारिमे उदए अहारियंरीएजा॥२॥से भिक्खूवा० जंघासंतारिमे उदए अहारियंरीयमाणे नो सायावडियाए गमनविधिः नो परिदाहपडियाए महइमहालयंसि उदयंसि कायं विउसिज्जा, तओसंजयामेव जंघासंतारिमे उदए अहारियंरीएजा॥३॥ अह पुण एवं जाणिज्जा पारए सिया उदगाओ तीरं पाउणित्तए, तओ संजयामेव उदउल्लेण वा 2 कारण दगतीरए चिट्ठिज्जा // 4 // से भि० उदउल्लं वा कार्यससि० कायंनो आमजिज्ज वा नो०॥५॥अह पु० विगओदए मे काए छिन्नसिणेहे तहप्पगारं कायं आमजिज्ज वा० पायविज वा तओ सं० गामा० दूइ०॥६॥सूत्रम् 347 // तस्य भिक्षोामान्तरं गच्छतो यदा अन्तराले जानुदघ्नादिकमुदकं स्यात्तत उर्द्धकायं मुखवस्त्रिकया अध:कायं च रजोहरणेन / प्रमृज्योदकं प्रविशेत्, प्रविष्टश्च पादमेकं जले कृत्वाऽपरमुत्क्षिपन् गच्छेत्, न जलमालोडयता गन्तव्यमित्यर्थः, अहारियं रीएज्ज त्ति यथा ऋजु भवति तथा गच्छेन्नार्दवित विकारं वा कुर्वन् गच्छेदिति / स भिक्षुर्यथाऽऽर्यमेव गच्छन् महत्युदके महाश्रये वक्षःस्थलादिप्रमाणे जङ्घातरणीये नदीह्रदादौ पूर्वविधिनैव कार्य प्रवेशयेत्, प्रविष्टश्च यधुपकरणं निर्वाहयितुमसमर्थस्ततः Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 665 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ तृतीयमध्ययनं ईर्या, द्वितीयोद्देशकः सूत्रम् 348 उदके गमनविधिः सर्वमसारंवा परित्यजेत्, अथैवं जानीयाच्छक्तोऽहं पारगमनाय ततस्तथाभूत एव गच्छेत्, उत्तीर्णश्च कायोत्सर्गादिपूर्ववत्कुर्यादिति आमर्जनप्रमार्जनादिसूत्रं पूर्ववन्नेयमिति // 347 // साम्प्रतमुदकोत्तीर्णस्य गमनविधिमाह से भिक्खू वा० गामा० दूइज्जमाणे नो मट्टियागएहिं पाएहिं हरियाणि छिंदिय 2 विकुञ्जिय र विफालिय 2 उम्मग्गेण हरियवहाए गच्छिज्जा, जमेयं पाएहिं मट्टियं खिप्पामेव हरियाणि अवहरंतु, माइट्ठाणं संफासे, नो एवं करिजा, से पुव्वामेव अप्पहरियं मग्गं पडिलेहिज्जा तओ० सं० गामा०॥१॥से भिक्खूवा रगामाणुगामंदूइज्जमाणे अंतरा से वप्पाणि वाफ० पा० तो० अ० अग्गलपासगाणि वा गड्डाओवादरीओ वा सइ परक्कमे संजयामेव परिक्कमिजानो उज्जु०॥२॥केवली०, सेतत्थ परक्कममाणे पयलिज वा 2, से तत्थ पयलमाणे वा 2 रुक्खाणि वा गुच्छाणि वा गुम्माणि वा लयाओ वा वल्लीओ वा तणाणि वा गहणाणि वा हरियाणि वा अवलंबिय 2 उत्तरिज्जा, जे तत्थ पाडिपहिया उवागच्छंति ते पाणी जाइज्जा 2, तओसं० अवलंबिय 2 उत्तरिज्जा तओस० गामा० दू० ॥३॥से भिक्खूवा० दूइज्जमाणे अंतरा से जवसाणि वा सगडाणि वारहाणि वा सचक्काणि वा परचक्काणि वा सेणं वा विरूवरूवं संणिविटुं पेहाए सइ परक्कमे सं० नो ऊं०॥४॥सेणं परोसेणागओवइज्जा आउसंता! एसणंसमणे सेणाए अभिनिवारियं करेइ, से णं बाहाए गहाय आगसह, सेणं परो बाहाहिंगहाय आगसिज्जा, तंनो सुमणे सिया जाव समाहीए तओ सं० गामा० दू०॥५॥ सूत्रम् 348 // स भिक्षुरुदकादुत्तीर्णः सन् कर्दमाविलपादः सन्(नो)हरितानि भृशं छित्त्वा तथा विकुब्जानि कृत्वा एवं भृशं पाटयित्वोन्मार्गेण हरितवधाय गच्छेद्- यथैनां पादमृत्तिका हरितान्यपनयेयुरित्येवं मातृस्थानं संस्पृशेत्, न चैतत्कुर्याच्छेषं सुगममिति॥स भिक्षुामान्तराले यदि वप्रादिकं पश्येत्ततःसत्यन्यस्मिन् सङ्कमे तेन ऋजुना पथा न गच्छेद्, यतस्तत्र गर्तादौ निपतन् सचित्तं वृक्षादिकमवलम्बेत, / / 665 // Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रुतस्कन्धः२ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 666 // तच्चायुक्तम्, अथ कारणिकस्तेनैव गच्छेत्, कथञ्चित्पतितश्च गच्छगतो वल्ल्यादिकमप्यवलम्ब्य प्रातिपथिकं हस्तं वा याचित्वा संयत एव गच्छेदिति / किञ्च-स भिक्षुर्यदि ग्रामान्तराले यवसं गोधूमादिधान्यं शकटस्कन्धावारनिवेशादिकं वा भवेत् तत्र बह्वपायसम्भवात्तन्मध्येन सत्यपरस्मिन् पराक्रमे न गच्छेत्, शेषं सुगममिति / / 348 // तथा से भिक्खू वा० गामा० दूइज्जमाणे अंतरा से पाडिवहिया उवागच्छिज्जा, ते णं पाडिवहिया एवं वइजा-आउ० समणा! केवइए एस गामे वा जाव रायहाणी वा केवईया इत्थ आसा हत्थी गामपिंडोलगा मणुस्सा परिवसंति! से बहुभत्ते बहुउदए बहुजणे बहुजवसे से अप्पभत्ते अप्पुदए अप्पजणे अप्पजवसे?, एयप्पगाराणि पसिणाणि पुच्छिज्जा, एयप्प० पुट्ठो वा अपुट्ठो वा नो वागरिजा // 1 // एवं खलु जसव्वटेहिं० // सूत्रम् 349 // 2-1-3-2 // से तस्य भिक्षोरपान्तराले गच्छत: प्रातिपथिकाः संमुखाः पथिका भवेयुः, ते चैवं वदेयुर्यथाऽऽयुष्मन्! श्रमण! किम्भूतोऽयं ग्राम:? इत्यादि पृष्टो न तेषामाचक्षीत, नापि तान् पृच्छेदिति पिण्डार्थः, एतत्तस्य भिक्षोः सामग्र्यमिति // 349 // तृतीयस्याध्ययनस्य द्वितीयः // 2-1-3-2 // तृतीयमध्ययन ईर्या, द्वितीयोद्देशकः सूत्रम् 349 उदके गमनविधिः तृतीयोद्देशकः सूत्रम् 350 आचार्यादिना सह गमनविधिः // तृतीयाध्ययने तृतीयोद्देशकः॥ उक्तो द्वितीयोद्देशकःसाम्प्रतं तृतीयः समारभ्यते, अस्य चायमभिसम्बन्ध:-इहानन्तरंगमनविधिःप्रतिपादितः, इहापिस एव प्रतिपाद्यते, इत्यनेन सम्बन्धेनायातस्यास्योद्देशकस्यादिसूत्रं से भिक्खू वा० गामा० दूइज्जमाणे अंतरा से वप्पाणि वा जाव दरीओ वा जाव कूडागाराणि वा पासायाणि वा नूमगिहाणि वा // 666 // Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 667 // श्रुतस्कन्धः 2 चूलिका-१ तृतीयमध्ययनं ईर्या, तृतीयोद्देशक: सूत्रम् 350 आचार्यादिना गमनविधिः रुक्खगिहाणि वा पव्वयगि० रुक्खं वा चेइयकडं थूमं वा चेइयकडं आएसणाणि वा जाव भवणगिहाणि वानो बाहाओपगिज्झिय 2 अंगुलिआए उद्दिसिय 2 ओणमिय 2 उन्नमिय 2 निज्झाइजा, तओ सं० गामा०॥१॥से भिक्खूवा० गामा० दू० माणे अंतरा से कच्छाणि दवियाणि वा नूमाणि वा वलयाणि वा गहणाणि वा गहणविदुग्गाणि वणाणि वा वणवि० पव्वयाणि वा पव्वयवि० अगडाणि वा तलागाणि वा दहाणि वा नईओ वा वावीओ वा पुक्खरिणीओ वा दीहियाओ वा गुंजालियाओ वा सराणि वा सरपंतियाणि वा सरसरपंतियाणि वा नो बाहाओ पगिज्झिय 2 जाव निज्झाइजा ॥२॥केवली०, जे तत्थ मिगा वा पसूवा पंखी वा सरीसिवा वा सीहा वा जलचरा वा थलचरा वा खहचरा वा सत्ता ते उत्तसिज्ज वा वित्तसिज्ज वा वाडं वा सरणं वा कंखिज्जा, चारित्ति मे अयं समणे // 3 // अह भिक्खूणं पु० जं नो बाहाओ पगिज्झिय 2 निज्झाइजा, तओ संजयामेव आयरिउवज्झाएहिं सद्धिं गामाणुगामंदूइज्जिज्जा // 4 // सूत्रम् 350 // स भिक्षुामाद्वामान्तरं गच्छन् यद्यन्तराले एतत्पश्येत्, तद्यथा-परिखा: प्राकारान् कूटागाराणि पर्वतोपरि गृहाणि, नूमगृहाणि भूमीगृहाणि वृक्षप्रधानानि तदुपरि वा गृहाणि वृक्षगृहाणि,पर्वतगृहाणि-पर्वतगुहाः, रुक्खं वा चेइअकडं ति वृक्षस्याधो व्यन्तरादिस्थलकं स्तूपं वा व्यन्तरादिकृतम्, तदेवमादिकं साधुना भृशं बाहुं प्रगृह्य उत्क्षिप्य तथाऽङ्गुलिं प्रसार्य तथा कायमवनम्योन्नम्य वा न दर्शनीयं नाप्यवलोकनीयम्, दोषाश्चात्र दग्धमुषितादौ साधुराशयेताजितेन्द्रियो वा संभाव्येत तत्स्थः पक्षिगणो वा संत्रासं गच्छेत्, एतद्दोषभयात्संयत एव दूयेत् गच्छेदिति // तथा स भिक्षुामान्तरं गच्छेत्, तस्य च गच्छतो यद्येतानि भवेयुः, तद्यथा- कच्छा: नद्यासन्ननिम्नदेशा मूलकवालुङ्कादिवाटिका वा दवियाणि त्ति अटव्यां घासार्थं राजकुलावरुद्धभूमयः 7 कूटागारान् (मु०) 0 ०ऽङ्गली: (मु०)। // 667 // Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 668 // श्रुतस्कन्धः 2 चूलिका-१ तृतीयमध्ययनं ईर्या, तृतीयोद्देशकः सूत्रम् 351 आचार्यादिना सह गमनविधिः निम्नानि गर्तादीनि वलयानि नद्यादिवेष्टितभूमिभागाः गहनं निर्जलप्रदेशोऽरण्यक्षेत्रं वा गुञ्जालिकाः दीर्घा गम्भीराः कुटिला: लक्ष्णाः जलाशयाः सरःपङ्क्तयः प्रतीताः सर:सर:पङ्क्तयः परस्पर-संलग्नानि बहूनि सरांसीति, एवमादीनि बाह्वादिना न प्रदर्शयेद् अवलोकयेद्वा, यत: केवली ब्रूयात्कर्मोपादानमेतत्, किमिति?, यतो ये तत्स्था: पक्षिमृगसरीसृपादयस्ते त्रासं गच्छेयुः, तदावासितानां वा साधुविषयाऽऽशङ्का समुत्पद्येत, अथसाधूनांपूर्वोपदिष्टमेतत्प्रतिज्ञादिकं यत्तथा न कुर्यात्, आचार्योपाध्यायादिभिश्च गीताथैः सह विहरेदिति // ३५०॥साम्प्रतमाचार्यादिना सह गच्छतः साधोर्विधिमाह सेभिक्खूवा 2 आयरिउवज्झा० गामा० नो आयरियउवज्झायस्स हत्थेण वा हत्थंजाव अणासायमाणे तओ संजयामेव आयरिउ० सद्धिं जाव दूइजिज्जा ॥१॥से भिक्खू वा आय० सद्धिं दूइज्जमाणे अंतरा से पाडिवहिया उवागच्छिज्जा, ते णं पा० एवं वइज्जाआउसंतो! समणा! के तुब्भे? कओ वा एह? कहिं वा गच्छिहिह?, जे तत्थ आयरिए वा उवज्झाए वा से भासिज्ज वा वियागरिज वा, आयरिउवज्झायस्स भासमाणस्स वा वियागरेमाणस्स वा नो अंतरा भासं करिज्जा, तओ० सं० अहाराईणिए वा० दुइजिजा॥ २॥से भिक्खूवा अहाराइणियंगामा दू० नोराईणियस्स हत्थेण हत्थं जाव अणासायमाणे तओ सं० अहाराइणियं गामा० दू० // 3 ॥से भिक्खू वा 2 अहाराइणिअंगामाणुगामं दूइज्जमाणे अंतरा से पाडिवहिया उवागच्छिज्जा, ते णं पाडिपहिया एवं वइज्जाआउसंतो! समणा! के तुब्भे?, जे तत्थ सव्वराइणिए से भासिज्ज वा वागरिजवा, राइणियस्स भासमाणस्स वा वियागरेमाणस्स वा नो अंतरा भासं भासिज्जा, तओ संजयामेव अहाराइणियाए गामाणुगामं दूइजिजा // 4 // सूत्रम् 351 // स भिक्षुराचार्यादिभिः सह गच्छंस्तावन्मात्रायां भूमौ स्थितो गच्छेद् यथा हस्तादिसंस्पर्शो न भवतीति // तथा-स भिक्षुरा / / 668 // Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 669 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ तृतीयमध्ययन ईर्या, तृतीयोद्देशकः सूत्रम् 352 आचार्यादिना सह गमनविधिः चार्यादिभिःसार्द्धगच्छन् प्रातिपथिकेन पृष्टः सन् आचार्यादीनतिक्रम्य नोत्तरं दद्यात्, नाप्याचार्यादौ जल्पत्यन्तरभाषां कुर्यात्, गच्छंश्च संयत एव युगमात्रया दृष्ट्या यथारत्नाधिकं गच्छेदिति तात्पर्यार्थः / एवमुत्तरसूत्रद्वयमप्याचार्योपाध्यायैरिवापरेणापि रत्नाधिकेन साधुना सह गच्छता हस्तादिसङ्घट्टोऽन्तरभाषा च वर्जनीयेति द्रष्टव्यमिति // 351 // किञ्च से भिक्खू वा० दूइज्जमाणे अंतरा से पाडिवहिया उवागच्छिज्जा, ते णं पा० एवं वइजा-आउ० स०! अवियाई इत्तो पडिवहे पासह, तं०-मणुस्संवा गोणं वा महिसंवा पसुवा पक्खिं वा सिरीसिवंवा जलयरं वा से आइक्खह दंसेह, तं नो आइक्खिज्जा नो दंसिज्जा, नो तस्संतं परिन्नं परिजाणिज्जा, तुसिणीए उवेहिज्जा, जाणं वा नो जाणंति वइज्जा, तओ सं० गामा० दु०॥१॥से भिक्खू वा० गा० दू० अंतरा से पाडि० उवा०, तेणं पा० एवं वइज्जा-आउ० स०! अवियाई इत्तो पडिवहे पासह उदगपसूयाणि कंदाणि वा मूलाणि वा तया पत्ता पुप्फा फला बीया हरिया उदगं वा संनिहियं अगणिं वा संनिखित्तं से आइक्खह जाव दूइजिजा॥२॥ से भिक्खू वा० गामा० दूइज्जमाणे अंतरा से पाडि० उवा०, ते णं पाडि० एवं-आउ० स०! अवियाई इत्तो पडिवहे पासह जवसाणि वा जाव से णं वा विरूवरूवं संनिविटुं से आइक्खह जाव दूइज्जिज्जा ॥३॥से भिक्खूवा० गामा० दूइज्जमाणे अंतरा पा० जाव आउ० स०! केवइए इत्तो गामे वा जाव रायहाणिं वा से आइक्खह जाव दूइज्जिज्जा // 4 // से भिक्खूवा 2 गामाणुगामं दूइज्जमाणे वइज्जा, अंतरा से पाडिपहिया आउसंतो समणा! केवइए इत्तो गामस्स नगरस्स वा जाव रायहाणीए वा मग्गे से आइक्खह, तहेव जाव दूइजिज्जा वइजा ॥५॥सूत्रम् 352 // से तस्य भिक्षोर्गच्छतः प्रातिपथिकः कश्चित्संमुखीन एतद्रूयात्, तद्यथा- आयुष्मन्! श्रमण! अपिच किं भवता पथ्यागच्छता (r) अन्तरा भाषां (प्र०)। // 669 // Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचारा नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 670 // सह कश्चिन्मनुष्यादिरुपलब्धः?, तं चैवं पृच्छन्तं तूष्णीभावेनोपेक्षेत, यदिवा जानन्नपि नाहं जानामीत्येवं वदेदिति // अपि च-स श्रुतस्कन्धः 2 भिक्षुामान्तरंगच्छन केनचित्संमुखीनेन प्रातिपथिकेन पृष्टः सन् उदकप्रसूतं कन्दमूलादि नैवाचक्षीत, जानन्नपि नैवं जानामीति चूलिका-१ वा ब्रूयादिति // एवं यवस- सेनादिसूत्रमपिनेयमिति // तथा कियद्दूरे ग्रामादिप्रश्नसूत्रमपि नेयमिति // एवं कियान् पन्था? इत्येत तृतीयमध्ययन दपीति // 352 // किञ्च ईर्या, तृतीयोद्देशक: से भिक्खू० गा० दू० अंतरा से गोणं वियालं पडिवहे पेहाए जाव चित्तचिल्लडं वियालं प० पेहाए नो तेसिं भीओ उम्मग्गेणं सूत्रम् 353 गच्छिज्जा नो मग्गाओ उम्मग्गं संकमिज्जा नो गहणं वा वणं वा दुग्गंवा अणुपविसिजा नो रुक्खंसि दूरुहिज्जा नो महइमहालयंसि आचार्यादिना उदयंसि कायं विउसिज्जा नो वाडं वा सरणं वा सेणं वा सत्थं वा कंखिज्जा अप्पुस्सुए जाव समाहीए तओ संजयामेव गामाणुगामं गमनविधिः दूइज्जिज्जा // 1 // से भिक्खू० गामाणुगामं दूइज्जमाणे अंतरा से विहं सिया, से जं पुण विहं जाणिज्जा इमंसि खलु विहंसि बहवे आमोसगा उवगरणपडियाए संपिंडिया गच्छिज्जा, नो तेसिं भीओ उम्मग्गेण गच्छिज्जा जाव समाहीए तओ संजयामेव गामाणुगामं दूइज्जेज्जा ।।२।।सूत्रम् 353 // स भिक्षुामान्तरं गच्छन् यद्यन्तराले गांवृषभं व्यालंदर्पितं प्रतिपथे पश्येत्, तथा सिंह व्याघ्रं यावच्चित्रकं तदपत्यं वा व्यालं क्रूरं / दृष्ट्वा च तद्भयान्नवोन्मार्गेण गच्छेत्, न च गहनादिकमनुप्रविशेत्, नापि वृक्षादिकमारोहेत्, न चोदकं प्रविशेत्, नापि शरणमभिकाङ्केत्, अपि त्वल्पोत्सुकोऽविमनस्क:संयत एव गच्छेत्, एतच्च गच्छनिर्गतैर्विधेयम्, गच्छान्तर्गतास्तुव्यालादिकंपरिहरन्त्यपीति // किञ्च- से तस्य भिक्षोामान्तराले गच्छतः विहं ति अटवीप्रायो दीर्घोऽध्वा भवेत्, तत्र च आमोषका: स्तेनाः उपकरणप्रतिज्ञया उपकरणार्थिन: समागच्छेयुः, न तद्भयादुन्मार्गगमनादि कुर्यादिति // 353 // नैव (मु०)। 0 यवसासनादि० (मु०)। // 670 // Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 671 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ | तृतीयमध्ययनं ईर्या, तृतीयोद्देशकः सूत्रम् 354 आचार्यादिना सह गमनविधि: से भिक्खू० वा० दू० अंतरा से आमोसगा संपिंडिया गच्छिज्जा, ते णं आ० एवं वइजा-आउ० स०! आहर एवं वत्थं वा 4 देहि निक्खिवाहि, तं नो दिज्जा निक्खिविज्जा, नो वंदिय 2 जाइजा, नो अंजलिं कट्ठ जाइजा, नो कलुणपडियाए जाइज्जा, धम्मियाए जायणाए जाइज्जा, तुसिणीयभावेण वा उवेडिजा॥१॥तेणं आमोसगा सयंकरणिचंतिक? अक्कोसंति वा जाव उद्दविंति वा वत्थं वा 4 अच्छिंदिज वा जाव परिट्ठविज वा, तं नो गामसंसारियं कुजा, नो रायसंसारियं कुजा, नो परं उवसंकमित्तु बूया-आउसंतो! गाहावई एए खलु आमोसगा उवगरणपडियाए सयंकरणिज्जंतिकट्ठ अक्कोसंति वा जाव परिट्ठवंति वा, एयप्पगारं मणं वा वायंवा नो पुरओ कट्ट विहरिज्जा, अप्पुस्सुए जाव समाहीए तओ संजयामेव गामा० दूइ०॥२॥ एवं खलु सया जइ० // 3 // सूत्रम् 354 // त्तिबेमि ॥समाप्तमीर्याख्यं तृतीयमध्ययनम् // 2-1-3-3 // स भिक्षुामान्तरे गच्छन् यदि स्तेनैरुपकरणं याच्येत तत्तेषां न समर्पयेत्, बलाद्गृह्नतां भूमौ निक्षिपेत्, न च चौरगृहीतमुपकरणं ®वन्दित्वा दीनं वा वदित्वा पुनर्याचेत, अपि तु धर्मकथनपूर्वकं गच्छान्तर्गतो याचेत तूष्णीभावेन वोपेक्षेत, ते पुनः स्तेनाः स्वकरणीयमितिकृत्वैतत्कुर्युः, तद्यथा- आक्रोशन्ति वाचा ताडयन्ति दण्डेन यावज्जीवितात्याजयन्ति, वस्त्रादिकं वाऽऽच्छिन्द्यु वत्तत्रैव प्रतिष्ठापयेयुः त्यजेयुः, तच्च तेषामेवं चेष्टितं न ग्रामे संसारणीयं कथनीयम्, नापि राजकुलादौ, नापि परं-गृहस्थमुपसंक्रम्य चौरचेष्टितं कथयेत्, नाप्येवंप्रकारं मनो वाचं वा सङ्कल्प्यान्यत्र गच्छेदिति, एतत्तस्य भिक्षोः सामग्र्यमिति // 354 // तृतीयमध्ययनं समाप्तम् // 2-1-3-3 // // इति श्रीश्रुतकेवलीभद्रबाहुस्वामिसन्हब्धनियुक्तियुतं श्रीशीलाङ्काचार्यविहितविवरणसमन्वितं श्रीआचाराङ्गद्वितीयश्रुतस्कन्धवृत्तौ तृतीयमध्ययनं ईर्याख्यं समाप्तम् / / // 671 // Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 672 // निक्षेपाः // अथ चतुर्थमध्ययनं भाषाजाताख्यम्। श्रुतस्कन्धः२ ॥प्रथमोद्देशकः॥ चूलिका-१ चतुर्थमध्ययनं उक्तं तृतीयमध्ययनम्, साम्प्रतं चतुर्थमारभ्यते, अस्य चायमभिसम्बन्धः-इहानन्तराध्ययने पिण्डवसत्यर्थं गमनविधिरुक्तः, भाषाजातम्, तत्र च गतेन पथि वा यादृग्भूतं वाच्यं न वाच्यं वा, अनेन सम्बन्धेनायातस्य भाषाजाताध्ययनस्य चत्वार्यनुयोगद्वाराणि प्रथमोद्देशकः भवन्ति, तत्र नामनिष्पन्ने निक्षेपे द्विपदं नाम तस्य निक्षेपनियुक्त्यनुगमे भाषाजातशब्दयोनिक्षेपार्थं नियुक्तिकृदाह नियुक्ति: 316 भाषाजातनि०- जह वक्त्रं तह भाषा जाए छक्कं च होइ नायव्वं / उप्पत्तीए 1 तह पज्जवं 2 तरे 3 जायगहणे 4 य॥३१६॥ शब्दयोयथा वाक्यशुद्ध्यध्ययने वाक्यस्य निक्षेपः कृतस्तथा भाषाया अपि कर्त्तव्यः, जातशब्दस्य तु षट्वनिक्षेपोऽयं ज्ञातव्यो नाम 1 स्थापना 2 द्रव्य 3 क्षेत्र 4 काल 5 भाव 6 रूपः, तत्र नामस्थापने क्षुण्णे, द्रव्यजातं तु आगमतो नोआगमतः, व्यतिरिक्तं नियुक्तिकारो गाथापश्चार्द्धन दर्शयति- तच्चतुर्विधम्, उत्पत्तिजातं 1 पर्यवजातं 2 अन्तरजातं 3 ग्रहणजातं 4, तत्रोत्पत्तिजातं नाम यानि द्रव्याणि भाषावर्गणान्त:पातीनि काययोगगृहीतानि वाग्योगेन निसृष्टानि भाषात्वेनोत्पद्यन्ते तदुत्पत्तिजातम्, यद्दव्यं / भाषात्वेनोत्पन्नमित्यर्थः 1, पर्यवजातं तैरेवं वाग्निसृष्टभाषाद्रव्यैर्यानि विश्रेणिस्थानि भाषावर्गणान्तर्गतानि निसृष्टद्रव्यपराघातेन भाषापर्यायत्वेनोत्पद्यन्ते तानि द्रव्याणि पर्यवजातमित्युच्यन्ते 2, यानि त्वन्तराले समश्रेण्यामेव निसृष्टद्रव्यमिश्रितानि भाषापरिणामं भजन्ते तान्यन्तरजातमित्युच्यन्ते 3, यानि पुनर्द्रव्याणि निसृष्टसमश्रेणिविश्रेणिस्थानि भाषात्वेन परिणतानि कर्ण // 672 // शष्कुलीविवरप्रविष्टानि गृह्यन्ते तानि चानन्तप्रदेशिकानि द्रव्यत: क्षेत्रतोऽसङ्घयेयप्रदेशावगाढानि कालत एकद्वित्र्यादयावद (r) पिण्डविशुद्ध्यर्थं (मु०)। (r) अनेन च सम्ब० (मु०)। (c) त्युच्यते (प्र०)। 0 द्रव्याणि समश्रेणि (मु०)। Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 673 // सङ्घयेयसमयस्थितिकानि भावतो वर्णगन्धरसस्पर्शवन्ति तानि चैवंभूतानि ग्रहणजातमित्युच्यते 4 / उक्तं द्रव्यजातम्, क्षेत्रादिजातंतुस्पष्टत्वानियुक्तिकारेण नोक्तम्, तच्चैवंभूतं- यस्मिन् क्षेत्रेभाषाजातंव्यावर्ण्यते यावन्मात्रं वा क्षेत्रंस्पृशति तत्क्षेत्रजातम्, एवं कालजातमपि, भावजातं तु तान्येवोत्पत्तिपर्यवान्तरग्रहणद्रव्याणि श्रोतरि यदा शब्दोऽयमिति बुद्धिमुत्पादयन्तीति / इह त्वधिकारो द्रव्यभाषाजातेन, द्रव्यस्य प्राधान्यविवक्षया, द्रव्यस्य तु विशिष्टावस्था भाव इतिकृत्वा भावभाषाजातेनाप्यधिकार इति // 316 // उद्देशार्थाधिकारार्थमाह नि०-सव्वेऽविय वयणविसोहिकारगा तहवि अस्थि उविसेसो।वयणविभत्ती पढमे उप्पत्ती वज्जणा बीए॥३१७॥ यद्यपि द्वावप्युद्देशकौ वचनविशुद्धिकारको तथाऽप्यस्ति विशेषः, स चाय-प्रथमोद्देशके वचनस्य विभक्तिः वचनविभक्तिःएकवचनादिषोडशविधवचनविभागः, तथैवंभूतं भाषणीयं नैवंभूतमिति व्यावय॑ते, द्वितीयोद्देशके तूत्पत्ति:-क्रोधाद्युत्पत्तिर्यथा न भवति तथा भाषितव्यम् // 317 / साम्प्रतं सूत्रानुगमेऽस्खलितादिगुणोपेतं सूत्रमुच्चारणीयम्, तच्चेदं से भिक्खू वा 2 इमाई वयायाराइं सुच्चा निसम्म इमाइं अणायाराई अणारियपुवाई जाणिज्जा-जे कोहा वा वायं विउंजंति जे माणा वा० मायाए वा० जे लोभा वा वायं विउंजंति जाणओ वा फरुसं वयंति अजाणओ वा फ० सत्वं चेयं सावजं वज्जिज्जा विवेगमायाए, धुवं चेयं जाणिज्जा अधुवं चेयं जाणिज्जा असणं वा ४लभिय नोलभिय भुंजिय नो भुंजिय अदुवा आगओ अदुवा नो आगओ अदुवा एइ अदुआ नो एइ अदुवा एहिइ अदुवा नो एहिइ इत्थवि आगए इत्थवि नो आगए इत्थवि एड् इत्थवि नो एति इत्थवि एहिति इत्थवि नो एहिति ॥१॥अणुवीइ निट्ठाभासी समियाए संजए भासंभासिज्जा, तंजहा-एगवयणं 1 दुवयणं 2 बहुव० ®त्युच्यन्ते (प्र०)। श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ चतुर्थमध्ययनं भाषाजातम्, प्रथमोद्देशकः नियुक्ति: 317 भाषाजातशब्दयोनिक्षेपाः सूत्रम् 355 अर्थाधिकारः Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ / / 674 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ चतुर्थमध्ययनं भाषाजातम्, प्रथमोद्देशकः वचनविभक्तिः सूत्रम् 355 भाषणविधिः 3 इत्थि० 4 पुरि०५ नपुंसगवयणं 6 अज्झत्थव०७ उवणीयवयणं 8 अवणीयवयणं 9 उवणीयअवणीयव०१० अवणीयउवणीयव० 11 तीयव०१२ पडुप्पन्नव०१३ अणागयव०१४ पच्चक्खवयणं 15 परुक्खव०१६, से एगवयगंवईस्सामीति एगवयणं वइजा जाव परुक्खवयणं वइस्सामीति परुक्खवयणं वइज्जा, इत्थी वेस पुरिसो वेस नपुंसग वेस एयं वा चेयं अन्नं वा चेयं अणुवीइ निट्ठाभासी समियाए संजए भासं भासिज्जा, इच्चेयाई आययणाई उवातिकम्म // 2 // अह भिक्खू जाणिज्जा चत्तारि भासज्जायाई, तंजहासच्चमेगं पढमं भासज्जायं 1 बीयं मोसं 2 तईयं सच्चामोसं 3 जं नेव सच्चं नेव मोसं नेव सच्चामोसं असच्चामोसं नाम तं चउत्थं भासजायं 4 ॥३॥से बेमि जे अईया जे य पडुप्पन्ना जे अणागया अरहंता भगवंतोसव्वे ते एयाणि चेव चत्तारि भासज्जायाई भासिसुवा भासंति वा भासिस्संति वा पन्नविंसु वा 3, // 4 // सव्वाइंच णं एयाइं अचित्ताणि वण्णमंताणि गंधमंताणि रसमंताणि फासमंताणि चओवचइयाई विप्परिणामधम्माइं भवंतीति अक्खायाई॥५॥सूत्रम् 355 / / स भावभिक्षुः इमान् इत्यन्तःकरणनिष्पन्नान्, इदमः प्रत्यक्षासन्नवाचित्वात्समनन्तरं वक्ष्यमाणान् वाच्याचारा वागाचारा:वाग्व्यापरास्तान् श्रुत्वा, तथा निशम्य ज्ञात्वा भाषासमित्या भाषां भाषेतोत्तरेण सम्बन्ध इति / तत्र यादृग्भूता भाषा न भाषितव्येति तत्तावद्दर्शयति- इमान्वक्ष्यमाणान् अनाचारान्साधूनामभाषणयोग्यान् पूर्वसाधुभिरनाचीर्णपूर्वान् साधुर्जानीयात्, तद्यथा-ये केचन क्रोधाद्वा वाचं वियुंजंति विविधं व्यापारयन्ति-भाषन्ते यथा चौरस्त्वं दासस्त्वमित्यादि तथा मानेन भाषन्ते यथोत्तमजातिरहं हीनस्त्वमित्यादि तथा मायया यथाग्लानोऽहमपरसन्देशकंवा सावद्यकं केनचिदुपायेन कथयित्वा मिथ्यादुष्कृतं करोति सहसा ममैतदायातमिति तथा लोभेनाहमनेनोक्तेनात: किञ्चिल्लप्स्य इति तथा कस्यचिद्दोषं जानानास्तद्दोषोद्घाट्टनेन (c) सर्वसाधु० (प्र०)। (r) क्रोधाद्वाचं (प्र०)। 0 दोषोद्धाटनेन (मु०)। // 674 // Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ || 675 // परुषं वदन्ति अजानाना वा, सर्वं चैतत्क्रोधादिवचनं सहावद्येन-पापेन गर्केण वा वर्त्तत इति सावधं तद्वर्जयेत् विवेकमादाय, श्रुतस्कन्धः 2 विवेकिना भूत्वा सावद्यं वचनं वर्जनीयमित्यर्थः, तथा केनचित्सार्द्ध साधुना जल्पता नैव सावधारणं वचो वक्तव्यं यथा चूलिका-१ ध्रुवमेतत् निश्चितं वृष्ट्यादिकं भविष्यतीत्येवं जानीयाद् अध्रुवं वा जानीयादिति / तथा कथञ्चित्साधुं भिक्षार्थं प्रविष्टं ज्ञातिकुलं चतुर्थमध्ययनं वा गतं चिरयन्तमुद्दिश्यापरे साधव एवं ब्रवीरन् यथा-भुज्महे वयं स तत्राशनादिकं लब्ध्वैव समागमिष्यति, यदिवा ध्रियते प्रथमोद्देशकः तदर्थं किञ्चित् नैवासौ तस्माल्लब्धलाभः समागमिष्यति, एवं तत्रैव भुक्त्वाऽभुक्त्वा वा समागमिष्यतीति सावधारणं न वक्तव्यम्, वचनविभक्तिः सूत्रम् 355 अथ चैवंभूतां सावधारणां वाचं न ब्रूयाद् यथाऽऽगतः कश्चिद्राजादिर्नो वा समागत: तथाऽऽगच्छति न वा समागच्छति एवं भाषणविधिः समागमिष्यति न वेति, एवमत्र पत्तनमठादावपि भूतादिकालत्रयं योज्यम्, यमर्थं सम्यग् न जानीयात्तदेवमेवैतदिति न ब्रूयादिति भावार्थः, सामान्येन सर्वत्रगःसाधोरयमुपदेशो, यथा- अनुविचिन्त्य विचार्य सम्यग्निश्चित्यातिशयेन श्रुतोपदेशेन वा प्रयोजने / सति निष्ठाभाषी सावधारणभाषी सन् समित्या भाषासमित्या समतया वा रागद्वेषाकरणलक्षणया षोडशवचनविधिज्ञो भाषां भाषेत / यादृग्भूता च भाषा भाषितव्या तां षोडशवचनविधिगतां दर्शयति- तद्यथे त्ययमुपप्रदर्शनार्थः, एकवचनं वृक्षः 1, द्विवचनं वृक्षौ 2, बहुवचनं वृक्षा इति 3, स्त्रीवचनं वीणा कन्या इत्यादि 4, पुंवचनं घटः पट इत्यादि 5, नपुंसकवचनं पीठं देवकुलमित्यादि 6, अध्यात्मवचनं, आत्मन्यधि अध्यात्म हृदयगतं तत्परिहारेणान्यद्भणिष्यतस्तदेव सहसा पतितं 7, उपनीतवचनं प्रशंसावचनं यथा रूपवती स्त्री 8, तद्विपर्ययेणापनीतवचनं यथेयं रूपहीनेति 9, उपनीतापनीतवचनं कश्चिद् गुणः // 675 // प्रशस्यः कश्चिन्निन्द्यो, यथा-रूपवतीयं स्त्री किन्त्वसद्वृत्तेति 10, अपनीतोपनीतवचनं अरूपवती स्त्री किन्तु सद्वृत्तेति 11, अतीतवचनं कृतवान् 12 वर्तमानवचनं करोति 13, अनागतवचनं करिष्यति 14, प्रत्यक्षवचनं एष देवदत्त: 15, परोक्षवचनं स Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 676 // सूत्रम् देवदत्तः 16, इत्येतानि षोडश वचनानि, अमीषां च स भिक्षुरेकार्थविवक्षायामेकवचनमेव ब्रूयाद् यावत्परोक्षवचनविवक्षायां श्रुतस्कन्धः 2 परोक्षवचनमेव ब्रूयादिति / तथा स्त्र्यादिके दृष्टे सति स्त्र्येवैषा पुरुषो वा नपुंसकं वा, एवमेवैतदन्यद्वैतत्, एवं अनुविचिन्त्य चूलिका-१ निश्चित्य निष्ठाभाषी सन् समित्या समतया संयत एव भाषां भाषेत, तथा इत्येतानि पूर्वोक्तानि भाषागतानि वक्ष्यमाणानि वा चतुर्थमध्ययनं भाषाजातम्, आयतनानि दोषस्थानानि उपातिक्रम्य अतिलङ्घय भाषां भाषेत / अथ स भिक्षुर्जानीयात् चत्वारि भाषाजातानि चतम्रो भाषा:, प्रथमोद्देशकः वचनविभक्तिः तद्यथा- सत्यमेकं प्रथम भाषाजातं यथार्थ- अवितथम्, तद्यथा-गौगौरेवाश्वोऽश्व एवेति 1, एतद्विपरीता तु मृषा द्वितीया, यथा / गौरश्वोऽश्वो गौरिति 2, तृतीया भाषा सत्यामृषेति, यत्र किञ्चित्सत्यं किञ्चिन्मृषेति, यथाऽश्वेन यान्तं देवदत्तमुष्ट्रेण 355-356 यातीत्यभिदधाति 3, चतुर्थी तु भाषा योच्यमाना न सत्या नापि मृषा नापि सत्यामृषा आमन्त्रणाज्ञापनादिका साऽत्रासत्याऽमृषेति भाषणविधिः 4 // स्वमनीषिकापरिहारार्थमाह सोऽहं यदेतद्ब्रवीमि तत्सवैरेव तीर्थकृद्भिरतीतानागतवर्तमानैर्भाषितं भाष्यते भाषिष्यते च, अपि चैतानि- सर्वाण्यप्येतानि भाषाद्रव्याण्यचित्तानि वर्णगन्धरसस्पर्शवन्ति चयोपचयिकानि विविधपरिणामधर्माणि भवन्तीति, एवमाख्यातं तीर्थकृद्भिरिति, अत्र च वर्णादिमत्त्वाविष्करणेन शब्दस्य मूर्त्तत्वमावेदितम्, न ह्यमूर्तस्याकाशादेर्वर्णादयः संभवन्ति तथा चयोपचयधर्माणीत्यनेन तुशब्दस्यानित्यत्वमाविष्कृतम्, विचित्रपरिणामत्वाच्छब्दद्रव्याणामिति ॥३५५॥साम्प्रतंशब्दस्य कृतकत्वाविष्करणायाह से भिक्खूवा० से जंपुण जाणिज्जा पुट्विंभासा अभासा भासिज्जमाणी भासा भासा भासासमयवीइक्वंताचणंभासिया भासा अभासा ३॥से भिक्खूवा० से जं पुण जाणिज्जा जा य भासा सच्चा 1 जा य भासा मोसा 2 जा य भासा सच्चामोसा ॥१॥जा य भासा असच्चाऽमोसा४, तहप्पगारंभासं सावजंसकिरियं कक्कसं कडुयं निट्ठरं फरुसं अण्हयकरिं छेयणकरिं भेयणकरिंपरियावणकरिं // 676 // Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ / / 677 // उद्दवणकरिं भूओवघाइयं अभिकंख नो भासिज्जा ॥२॥से भिक्खूवा भिक्खुणी वा से जंपुण जाणिज्जा, जाय भासा सच्चा सुहुमा श्रुतस्कन्धः 2 जाय भासा असच्चामोसा तहप्पगारं भासं असावजं जाव अभूओवघाइयं अभिकंख भासंभासिज्जा॥३॥ सूत्रम् 356 // चूलिका-१ स भिक्षुरेवंभूतं शब्दं जानीयात्, तद्यथा-भाषाद्रव्यवर्गणानां वाग्योगनिस्सरणात् पूर्वं प्रागभाषा भाष्यमाणैव वाग्योगेन चतुर्थमध्ययनं भाषाजातम्, निसृज्यमानैव भाषा, भाषाद्रव्याणि भाषा भवति, तदनेन ताल्वोष्ठादिव्यापारेण प्रागसतः शब्दस्य निष्पादनात्स्फुटमेव प्रथमोद्देशकः कृतकत्वमावेदितम्, मृत्पिण्डे दण्डचक्रादिनेव घटस्येति, सा वोच्चरितप्रध्वंसित्वाच्छब्दानां भाषणोत्तरकालमप्यभाषैव, यथा वचनविभक्तिः सूत्रम् 356 कपालावस्थायां घटोऽघट इति, तदनेन प्रागभावप्रध्वंसाभावौ शब्दस्यावेदिताविति // इदानीं चतसृणां भाषाणाम- भाषणविधिः भाषणीयामाह-स भिक्षुर्यां पुनरेवं जानीयात्, तद्यथा- सत्यां 1 मृषां 2 सत्यामृषां 3 असत्यामृषां 4, तत्र मृषा सत्यामृषा च / साधूनां तावन्न वाच्या, सत्याऽपि या कर्कशादिगुणोपेता सा न वाच्या, तां च दर्शयति-सहावोन वर्त्तत इति सावद्या तां सत्यामपि न भाषेत, तथा सह क्रियया- अनर्थदण्डप्रवृत्तिलक्षणया वर्त्तत इति सक्रिया तामिति तथा कर्कशां दर्पिताक्षरां तथा कटुकां / चित्तोद्वेगकारिणी तथा निष्ठुरां हक्काप्रधानां परुषां मर्मोद्घाटनपरां अण्हयकरिन्ति कर्माश्रवकरीम्, एवं छेदनभेदनकरी यावदपद्रावणकरीमित्येवमादिकां भूतोपघातिनी प्राण्युपतापकारिणीम्, अभिकाङ्क्षय मनसा पर्यालोच्य सत्यामपि न भाषेतेति // भाषणीयां त्वाह- स भिक्षुर्यत् पुनरेवं जानीयात्, तद्यथा- या च भाषा सत्या सूक्ष्मे ति कुशाग्रीयया बुद्ध्या पर्यालोच्यमाना मृषाऽपि सत्या भवति यथा सत्यपि मृगदर्शने लुब्धकादेरपलाप इति, उक्तञ्च अलिअंन भासिअवं अत्थि हु सच्चंपि जं न वत्तवं / सचंपि होइ अलिअंजं परपीडाकरं वयणं ॥१॥या चासत्यामृषा-आमन्त्रण्याज्ञापनादिका तां तथाप्रकारां भाषामसावधाम ®मृत्पिण्डदण्डचक्रा० (प्र०) चार्विताक्षरां (मु०) अलीकं न भाषितव्यं अस्त्येव सत्यमपि यन्न वक्तव्यम् / सत्यमपि भवत्यलीकं यत् परपीडाकरं वचनम् // 1 // // 677 // Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 678 // श्रुतस्कन्धः 2 चूलिका-१ चतुर्थमध्ययनं भाषाजातम्, प्रथमोद्देशकः वचनविभक्तिः सूत्रम् 357 भाषणविधिः क्रियां यावदभूतोपघातिनी मनसा पूर्व अभिकाङ्ग्य पर्यालोच्य सर्वदा साधुर्भाषां भाषेतेति // 356 // किञ्च से भिक्खूवा 2 पुमं आमंतेमाणे आमंतिए वा अपडिसुणेमाणे नो एवं वइजा- होलित्ति वा गोलित्ति वा वसुलेत्ति वा कुपक्खेत्ति वा घडदासित्ति वा साणेत्ति वा तेणित्ति वा चारिएत्ति वा माईत्ति वा मुसावइत्ति वा, एयाई तुमंतेजणगावा, एअप्पगारं भासंसावलं सकिरियं जाव भूओवघाइयं अभिकंख नो भासिज्जा ॥१॥से भिक्खू वा० पुमं आमंतेमाणे आमंतिए वा अप्पडिसुणेमाणे एवं वइजा-अमुगेइ वा आउसोत्ति वा आउसंतारोत्ति वा सावगेत्ति वा उवासगेत्ति वा धम्मिएत्ति वा धम्मपिएत्ति वा, एयप्पगारं भासं असावजंजाव अभिकंख भासिज्जा ॥२॥से भिक्खू वा 2 इत्थिं आमंतेमाणे आमंतिए य अप्पडिसुणेमाणे नो एवं वइजा होलीइ वा गोलीति वा इत्थीगमेणं नेयव्वं ॥३॥से भिक्खूवा 2 इत्थिं आमंतेमाणे आमंतिए य अप्पडिसुणेमाणी एवं वइज्जा-आउसोत्ति वा भइणित्ति वा भोईति वा भगवईति वा साविगेति वा उवासिएत्ति वा धम्मिएत्ति वा धम्मप्पिएत्ति वा, एयप्पगारं भासं असावजं जाव अभिकंख भासिज्जा // 4 // सूत्रम् 357 // स भिक्षुः पुमांसमामन्त्रयन्नामन्त्रितं वाऽशृण्वन्तं नैवं भाषेत, तद्यथा- होल इति वा गोल इति वा, एतौ च देशान्तरेऽवज्ञासंसूचकौ, तथा वसुले त्ति वृषल: कुपक्षः कुत्सितान्वयः घटदास इति वा श्वेति वा स्तेन इति वा चारिक इति वा मायीति वा मृषावादीतिवा, इत्येतानि-अनन्तरोक्तानि त्वमसि तव जनकौवा-मातापितरावेतानीति, एवंप्रकारांभाषां यावन्न भाषेतेति॥ एतद्विपर्ययेण च भाषितव्यमाह-स भिक्षुः पुमांसमामन्त्रयन्नामन्त्रितं वाऽशृण्वन्तमेवं ब्रूयाद् यथाऽमुक इति वा आयुष्मन्निति वा आयुष्मन्त इति वा तथा श्रावक धर्मप्रिय इति, एवमादिकां भाषां भाषेतेति॥एवं स्त्रियमधिकृत्य सूत्रद्वयमपि प्रतिषेधविधिभ्यां नेयमिति // 357 // पुनरप्यभाषणीयामाह // 678 // Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 679 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ चतुर्थमध्ययनं भाषाजातम्, प्रथमोद्देशकः वचनविभक्तिः सूत्रम् 358 भाषणविधिः से भि० नो एवं वइजा-नभोदेवित्ति वा गजदेवित्ति वा विजुदेवित्ति वा पवुट्ठदे० निवुट्ठदेवित्तए वा पडउ वा वासं मा वा पडउ, निष्फजउवा सस्सं मावा नि०, विभाउ वारयणीमा वा विभाउ, उदेउ वा सूरिएमा वा उदेउ, सो वा राया जयउ वा मा जयउ, नो एयप्पगारं भासं भासिज्जा ॥१॥पन्नवंसे भिक्खूवा 2 अंतलिक्खेत्ति वा गुज्झाणुचरिएत्ति वा समुच्छिए वा निवइए वा पओ वइजा वुट्टबलाहगेत्ति वा॥२॥ एयं खलु तस्स भिक्खुस्स भिक्खुणीए वा सामग्गियंजंसव्वडेहिं समिए सहिए सया जइजासि त्तिबेमि॥ ३॥२-१-४-१॥भाषाध्ययनस्य प्रथमः॥सूत्रम् 358 // स भिक्षुरेवंभूतामसंयतभाषां न वदेत्, तद्यथा- नभोदेव इति वा गर्जति देव इति वा तथा विद्युद्देवः प्रवृष्टो देवः निवृष्टो देवः, एवं पततु वर्षा मा वा, निष्पद्यतां शस्यं मेति वा, विभातु रजनी मेति वा, उदेतु सूर्यो मा वा, जयत्वसौ राजा मा वेति, एवंप्रकारां देवादिकां भाषां न भाषेत॥कारणजाते तु प्रज्ञावान् संयतभाषयाऽन्तरिक्षमित्यादिकया भाषेत, एतत्तस्य भिक्षोः सामग्र्यमिति // 345 // प्रथमोद्देशकः समाप्तः // 2-1-4-1 // ॥चतुर्थाध्ययने द्वितीयोद्देशकः॥ उक्त:प्रथमोद्देशकः, साम्प्रतं द्वितीयः समारभ्यते, अस्य चायमभिसम्बन्धः-इहानन्तरोद्देशके वाच्यावाच्यवाक्यविशेषोऽभिहितः, तदिहापिस एव विशेषभूतोऽभिधीयते, इत्यनेन सम्बन्धेनायातस्यास्योद्देशकस्यादिसूत्रं से भिक्खू वा 2 जहा वेगईयाई रूवाई पासिज्जा तहावि ताई नो एवं वइज्जा, तंजहा- गंडी गंडीति वा कुट्ठी कुट्ठीति वा जाव 0वाच्यावाच्यविशेषो (मु०)। 0 एव शेषभूतो (मु०)। // 679 // Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 680 // वर्जन महुमेहुणीति वा हत्थच्छिन्नं हत्थच्छिन्नेत्ति वा एवं पायविछन्नेत्ति वा नक्कछिण्णेइ वा कण्णछिन्नेइ वा उट्ठछिन्नेति वा, जेयावन्ने श्रुतस्कन्धः२ तहप्पगारा एयप्पगाराहिं भासाहिं बुइया 2 कुप्पंतिमाणवा ते यावि तहप्पगाराहिं भासाहिं अभिकंख नोभासिज्जा ॥१॥से भिक्खू चूलिका-१ वा० जहा वेगइयाइंरूवाइंपासिज्जा तहाविताईएवं वइज्जा-तंजहा-ओयंसी ओयंसित्ति वा तेयसी तेयसीति वाजसंसी जसंसीइवा चतुर्थमध्ययनं | भाषाजातम्, वच्चंसी वच्चंसीइ वा अभिरूयंसी 2 पडिरूवंसी 2 पासाइयं 2 दरिसणिज्जं दरिसणीयत्ति वा, जे यावन्ने तहप्पगारा तहप्पगाराहिं द्वितीयोद्देशकः भासाहिं बुइया 2 नो कुप्पंति माणवा तेयावि तहप्पगारा एयप्पगाराहिं भासाहिं अभिकंख भासिज्जा ॥२॥से भिक्खू वा० जहा क्रोधोत्पत्ति वेगइयाई रूवाई पासिज्जा, तंजहा- वप्पाणि वा जाव गिहाणि वा, तहावि ताईनो एवं वइज्जा, तंजहा-सुक्कडे इ वा सुटुकडे इवा सूत्रम् 359 साहुकडे इ वा कल्लाणे इवा करणिज्जे इवा, एयप्पगारं भासंसावजंजाव नो भासिज्जा ॥३॥से भिक्खूवा० जहा वेगईयाई रूवाई भाषणविधिः पासिज्जा, तंजहा- वप्पाणि वा जाव गिहाणि वा तहाविताईएवं वइज्जा, तंजहा- आरंभकडे इ वा सावजकडे इ वा पयत्तकडे इ वा पासाइयं पासाइए वा दरिसणीयं दरसणीयंति वा अभिरूवं अभिरूवंति वा पडिरूवं पडिरूवंति वा एयप्पगारंभासं असावजंजाव भासिज्जा॥४॥सूत्रम् 359 // स भिक्षुर्यद्यपि एगइयाइ न्ति कानिचिद्रूपाणि गण्डीपदकुष्ठ्यादीनि पश्येत् तथाप्येतानि स्वनामग्राहं तद्विशेषणविशिष्टानि 8 नोच्चारयेदिति, तद्यथेत्युदाहरणोपप्रदर्शनार्थः, गण्डी गण्डमस्यास्तीति गण्डी यदिवोच्छूनगुल्फपादः स गण्डीत्येवं न व्याहर्त्तव्यः, तथा कुष्ठ्यपि न कुष्ठीति व्याहर्त्तव्यः, एवमपरव्याधिविशिष्टो न व्याहर्त्तव्यो यावन्मधुमेहीति मधुवर्णमूत्रानवरतप्रश्रावीति, com अत्र च धूताध्ययने व्याधिविशेषाः प्रतिपादितास्तदपेक्षया सूत्रे यावदित्युक्तम्, एवं छिन्नहस्तपादनासिकाकर्णोष्ठादयः, तथाऽन्ये च तथाप्रकाराः काणकुण्टादयः, तद्विशेषणविशिष्टाभिर्वाग्भिरुक्ता उक्ताः कुप्यन्ति मानवास्तांस्तथाप्रकारांस्तथाप्रकाराभि Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 681 // वर्जन वाग्भिरभिकाङ्क्षय नो भाषेतेति // यथा च भाषेत तथाऽऽह- स भिक्षुर्यद्यपि गण्डीपदादिव्याधिग्रस्तं पश्येत्तथाऽपि तस्य यः श्रुतस्कन्धः 2 कश्चिद्विशिष्टो गुण ओजस्तेज इत्यादिकस्तमुद्दिश्य सति कारणे वदेदिति, केशवकृष्णश्वशुक्लदन्तगुणोद्धट्टनवद्गुणग्राही भवेदि- चूलिका-१ चतुर्थमध्ययनं त्यर्थः // तथा स भिक्षुर्यद्यप्येतानि रूपाणि पश्येत्तद्यथा- वप्राः प्राकारा यावगृहाणि, तथाऽप्येतानि नैवं वदेत्, तद्यथा भाषाजातम्, सुकृतमेतत् सुष्ठ कृतमेतत् साधु-शोभनं कल्याणमेतत्, कर्त्तव्यमेवैतदेवंविधं भवद्विधानामिति, एवंप्रकारामन्यामपि भाषामधि- द्वितीयोद्देशकः क्रोधोत्पत्ति करणानुमोदनात् नो भाषेतेति // पुनर्भाषणीयामाह-स भिक्षुर्वप्रादिकं दृष्ट्वाऽपि तदुद्देशेन न किञ्चिद् ब्रूयात्, प्रयोजने सत्येवं संयतभाषया ब्रूयात्, तद्यथा-महारम्भकृतमेतत् सावधकृतमेतत् तथा प्रयत्नकृतमेतत्, एवं प्रसादनीयदर्शनीयादिकां भाषामसावधां सूत्रम् भाषेतेति // 359 // |360-361 भाषणविधिः से भिक्खूवा 2 असणं वा० उवक्खडियं पेहाए तहाविहं नो एवं वइज्जा, तं० सुकडेत्ति वा सुटुकडे इवा साहुकडे इ वा कल्लाणे इ वा करणिज्जे इवा, एयप्पगारं भासं सावजं जाव नो भासिज्जा ॥१॥से भिक्खूवा 2 असणं वा 4 उवक्खडियं पेहाय एवं वइज्जा, तं०-आरंभकडेत्ति वा सावज्जकडेत्ति वा पयत्तकडे इ वा भद्दयं भद्देति वा ऊसढं ऊसढे इ वा रसियं 2 मणुन्नं 2 एयप्पगारं भासं असावजं जाव भासिज्जा // सूत्रम् 360 // एवमशनादिगतप्रतिषेधविधिसूत्रद्वयमपिनेयमिति, नवरं ऊसढन्ति उच्छ्रितं वर्णगन्धाधुपेतमिति ॥३६०॥पुनरभाषणीयामाह किञ्च से भिक्खूवा भिक्खुणी वा मणुस्संवा गोणं वा महिसंवा मिगंवा पसुंवा पक्खिंवा सरीसिवंवा जलचरं वा सेत्तं परिवूढकायं 0 केशववत्कृष्ण.....गुणोद्धाटन (मु०)। 0 दर्शनादिकां (मु०)। 0 प्रतिषेधसूत्र० (मु०)। // 68 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 682 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ चतुर्थमध्ययनं भाषाजातम्, द्वितीयोद्देशकः क्रोधोत्पत्ति वर्जन | सूत्रम् 360-361 भाषणविधिः पेहाए नो एवं वइजा-थूले इ वा पमेइले इ वा वट्टेवा वज्झे इ वा पाइमे इवा, एयप्पगारं भासं सावजं जाव नो भासिज्जा ॥१॥से भिक्खूवा भिक्खुणी वा मणुस्संवा जाव जलयरं वा सेत्तं परिवूढकायं पेहाए एवं वइज्जा- परिवूढकाएत्ति वा उवचियकाएत्ति वा थिरसंघयणेत्ति वा चियमंससोणिएत्ति वा बहुपडिपुन्नइंदिइएत्ति वा, एयप्पगारं भासं असावजं जाव भासिज्जा ॥२॥से भिक्खूवा 2 विरूवरूवाओगाओ पेहाए नो एवं वइजा, तंजहा- गाओ दुज्झाओत्ति वा दम्मेत्ति वा गोरहत्ति वा वाहिमत्ति वा रहजोग्गत्ति वा, एयप्पगारं भासं सावजं जाव नो भासिज्जा ॥३॥से भि० विरूवरूवाओ गाओ पेहाए एवं वइल्जा, तंजहा- जुवंगवित्ति वा धेणुत्ति वा रसवइत्ति वा महव्वए त्ति वा संवहणित्ति वा, एअप्पगारं भासं असावजं जाव अभिकंख भासिज्जा / / 4 // से भिक्खूवा० तहेव गंतुमुजाणाई पव्वयाईवणाणि वारुक्खा महल्ले पेहाए नो एवं वइज्जा, तं०-पासायजोग्गाति वा तोरणजोग्गाइ वा गिहजोग्गाइ वा फलिहजो० अग्गलजो० नावाजो० उदग० दोणजो० पीढचंगबेरनंगलकुलियजंतलट्ठीनाभिगंडीआसणजो० सयणजाणउवस्सयजोगाईवा, एयप्पगारं० नो भासिज्जा ॥५॥से भिक्खूवा० तहेव गंतु० एवं वइजा, तंजहा- जाइमंता इवादीहवाइवा महालया इवा पयायसाला इ वा विडिमसाला इवा पासाइया इ वा जाव पडिरूवाति वा एयप्पगारं भासं असावलं जाव अभिकंख भासिज्जा॥६ ॥से भि० बहुसंभूया वणफला पेहाए तहावि ते नो एवं वइजा, तंजहा- पक्का इवा पायखज्जा इवा वेलोइया इवा टालाइ वा वेहिया इवा, एयप्पगारंभासंसावजं जाव नो भासिज्जा ॥७॥से भिक्खू० बहुसंभूया वणफला अंबा पेहाए एवं वइज्जा, तं०- असंथडाइ वा बहुनिवट्टिमफलाइवा बहुसंभूया इवा भूयरुचित्ति वा, एयप्पगारं भा० असा०॥८॥से० बहुसंभूया ओसही पेहाए तहाविताओ न एवं वइज्जा, तंजहा-पक्का इ वा नीलीया इवा छवीइया इ वा लाइमा इ वा भन्जिमा इ वा बहुखज्जा इवा, एयप्पगा० नो भासिज्जा (r) रसवइत्ति वा हस्सेइ वा महल्लेइ वा महव्वए (मु०)। // 682 // Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 683 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ चतुर्थमध्ययनं भाषाजातम्, द्वितीयोद्देशकः क्रोधोत्पत्ति वर्जन सूत्रम् 360-361 भाषणविधिः ॥९॥से बहु० पेहाएतहाविएवं वइजा, तं०-रूढाइ वा बहुसंभूया इवा थिराइवा ऊसढाइवा गब्भिया इवा पसूया इवा ससारा इवा, एयप्पगारंभासं असावलं जाव भासि०॥१०॥सूत्रम् 361 // स भिक्षुर्गवादिकं परिवृद्धकायं पुष्टकायं प्रेक्ष्य नैतद्वदेत्, तद्यथा- स्थूलोऽयं प्रमेदुरोऽयं तथा वृत्तस्तथा वध्यो वहनयोग्यो वा, एवं पचनयोग्यो देवदत्तादेः पातनयोग्यो वेति, एवमादिकामन्यामप्येवंप्रकारां सावद्यां भाषां नो भाषेतेति // भाषणविधिमाह-सभिक्षुर्गवादिकं परिवृद्धकायंप्रेक्ष्यैवं वदेत्, तद्यथा-परिवृद्धकायोऽयमित्यादि सुगममिति // तथा-स भिक्षुः विरूपरूपाः नानाप्रकारा गाः समीक्ष्य नैतद्वदेत, तद्यथा दोहनयोग्या एता गावो दोहनकालो वा वर्त्तते तथा दम्य: दमनयोग्योऽयं गोरहक: कल्होटकः, एवं वाहनयोग्यो रथयोग्यो वेति, एवं प्रकारां सावधां भाषां नो भाषेतेति // सति कारणे भाषणविधिमाह-स। भिक्षुर्नानाप्रकारा गाः प्रेक्ष्य प्रयोजने सत्येवं ब्रूयात्, तद्यथा- जुवंगवे त्ति युवाऽयं गौः धेनुरिति वा रसवतीति वा तथा महद्वया एवं संवहन इति, एवंप्रकारामसावद्यां भाषां भाषेतेति // किञ्च-स भिक्षुरुद्यानादिकं गत्वा महतो वृक्षान् प्रेक्ष्य नैवं वदेत्, तद्यथा- प्रासादादियोग्या अमी वृक्षा इति, एवमादिकां सावद्यां भाषां नो भाषेतेति // यत्तु वदेत्तदाह-स भिक्षुस्तथैवोद्यानादिकं गत्वैवं वदेत्, तद्यथा- जातिमन्तः सुजातय इति, एवमादिकां भाषामसावद्यां संयत एव भाषेतेति // किञ्च-स भिक्षुर्बहुसंभूतानि / वृक्षफलानि प्रेक्ष्य नैवं वदेत्, तद्यथा- एतानि फलानि पक्वानि पाकप्राप्तानि, तथा पाकखाद्यानि बद्धास्थीनि गर्ताप्रक्षेपकोद्रवपलालादिना विपच्य भक्षणयोग्यानीति, तथा वेलाचितानि पाकातिशयतो ग्रहणकालोचितानि, अतः परं कालं न विषहन्तीत्यर्थः, टालानि अनवबद्धास्थीनि कोमलानीति यदुक्तं भवति, तथा द्वैधिकानि इति पेशीसम्पादनेन द्वैधीभावकरणयोग्यानि 0 देवतादे: (मु०)। 0 कोमलास्थीनीति (मु०)। Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 684 / / वेति, एवमादिकां भाषां फलगतां सावद्यां नो भाषेत // यदभिधानीयं तदाह-स भिक्षुर्बहुसम्भूतफलान् वृक्षान् प्रेक्ष्यैवं वदेत्, श्रुतस्कन्धः 2 तद्यथा- असमर्थाः अतिभरेण न शक्नुवन्ति फलानि धारयितुमित्यर्थः, एतेन पक्वार्थ उक्तः, तथा बहुनिवर्तितफला: बहूनि चूलिका-१ चतुर्थमध्ययन निर्वर्त्तितानि फलानि येषु ते तथा, एतेन पाकखाद्यार्थ उक्तः, तथा बहूसम्भूता: बहूनि संभूतानिपाकातिशयतोग्रहणकालोचितानि भाषाजातं, फलानि येषु ते तथा, अनेन वेलोचितार्थ उक्तः, तथा भूतरूपाः इति वा भूतानि रूपाण्यनवबद्धास्थीनि कोमलफलरूपाणि येषु ल द्वितीयोद्देशकः क्रोधोत्पत्ति ते तथा, अनेन टालाद्यर्थ उपलक्षितः एवंभूता एते आम्राः, आम्रग्रहणं प्रधानोपलक्षणम्, एवंभूतामनवद्यां भाषां भाषेतेति // वर्जन किञ्च-स भिक्षुर्बहुसम्भूता ओषधीक्ष्यि तथाऽप्येता नैतद्वदेत्, तद्यथा- पक्का नीला आर्द्राः छविमत्यः लाइमाः लाजायोग्या सूत्रम् 362 रोपणयोग्या वा, तथा भज्जिमाओ त्ति पचनयोग्या भञ्जनयोग्या वा बहुखज्जा बहुभक्ष्याः पृथुककरणयोग्या वेति, एवंप्रकारां भाषणविधिः सावद्यां भाषां नो भाषेत॥यथा च भाषेत तदाह-स भिक्षुर्बहुसंभूता ओषधी:प्रेक्ष्यैतद् ब्रूयात्, तद्यथा- रूढा इत्यादिकामसावधां भाषां भाषेत / / 361 // किञ्च सेभिक्खूवा० तहप्पगाराइंसद्दाइंसुणिज्जा तहाविएयाईनो एवं वइजा, तंजहा-सुसद्देत्ति वा दुसद्देत्ति वा, एयप्पगारं भासंसावलं नो भासिज्जा ॥१॥से भि० तहावि ताई एवं वइज्जा, तंजहा-सुसदं सुसद्दित्ति वा दुसरं दुसद्दित्ति वा, एयप्पगारं असावजं जाव भासिज्जा, एवं रूवाइं किण्हेत्ति वा 5 गंधाइंसुरभिगंधित्ति वा 2 रसाइं तित्ताणि वा 5 फासाइं कक्खडाणि वा ८॥२॥सूत्रम् 362 // स भिक्षुर्यद्यप्येतान् शब्दान् शृणुयात् तथाऽपि नैवं वदेत्, तद्यथा- शोभन: शब्दोऽशोभनो वा माङ्गलिकोऽमाङ्गलिको वा, // 684 // इत्ययं न व्याहर्त्तव्यः॥विपरीतं त्वाह- यथाऽवस्थितशब्दप्रज्ञापनाविषये एतद्वदेत्, तद्यथा-सुसई ति शोभनशब्दंशोभनमेव 0 फलानाम्रान् प्रेक्ष्यैः (मु०)। Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 685 // याद, अशोभनं त्वशोभनमिति // एवं रूपादिसूत्रमपि नेयम् // 362 // किच से भिक्खूवा० वंता कोहं च माणंच मायं च लोभं च अणुवीइ निट्ठाभासी निसम्मभासी अतुरियभासी विवेगभासी समियाए संजए भासं भासिज्जा५॥एवं खलु०सया जइजसि // सूत्रम् 363 // त्तिबेमि॥२-१-४-२॥ भाषाऽध्ययनं चतुर्थम्॥२-१-४॥ स भिक्षुः क्रोधादिकं वान्त्वैवंभूतो भवेत्, तद्यथा- अनुविचिन्त्य निष्ठाभाषी निशम्यभाषी अत्वरितभाषी विवेकभाषी भाषासमित्युपेतो भाषां भाषेत, एतत्तस्य भिक्षोः सामग्र्यमिति // 363 // द्वितीयोद्देशकः समाप्तः॥ चतुर्थमध्ययनं भाषाजाताख्यं 2-1-4 समाप्तमिति // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ चतुर्थमध्ययनं भाषाजातं, द्वितीयोद्देशकः क्रोधोत्पत्ति वर्जन सूत्रम् 363 भाषणविधिः // इति श्रीश्रुतकेवलीभद्रबाहुस्वामिसन्हब्धनियुक्तियुतं श्रीशीलाङ्काचार्यविहितविवरणसमन्वितं श्रीआचाराङ्गद्वितीयश्रुतस्कन्धवृत्तौ चतुर्थमध्ययनं भाषाजाताख्यं समाप्तम् / / // 685 // Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 686 // वस्त्रग्रहणविधि: ॥अथ पञ्चममध्ययनं वस्त्रैषणाख्यम्॥ श्रुतस्कन्धः२ ॥प्रथमोद्देशकः॥ चूलिका-१ पञ्चममध्ययन चतुर्थाध्ययनान्तरं पञ्चममारभ्यते, अस्य चायमभिसम्बन्ध:- इहानन्तराध्ययने भाषासमितिः प्रतिपादिता, तदनन्तरमेषणा वस्त्रैषणा, समितिर्भवतीति सा वस्त्रगता प्रतिपाद्यते, इत्यनेन सम्बन्धेनायातस्यास्याध्ययनस्य चत्वार्यनुयोगद्वाराणि उपक्रमादीनि भवन्ति, प्रथमोद्देश नियुक्तिः३१८ तत्रोपक्रमान्तर्गतोऽध्ययनार्थाधिकारो वस्त्रैषणा प्रतिपाद्येति, उद्देशार्थाधिकारदर्शनार्थं तु नियुक्तिकार आह सूत्रम् 364 नि०- पढमे गहणं बीए धरणं पगयं तु दव्ववत्थेणं / एमेव होइ पायं भावे पायं तु गुणधारी // 318 // प्रथमे उद्देशके वस्त्रग्रहणविधिः प्रतिपादितः, द्वितीये तु धरणविधिरिति // नामनिष्पन्ने तु निक्षेपे वस्त्रैषणेति, तत्र वस्त्रस्य नामादिश्चतुर्विधो निक्षेपः, तत्रापिनामस्थापने क्षुण्णे, द्रव्यवस्त्रं त्रिधा, तद्यथा-एकेन्द्रियनिष्पन्नं कासिकादि, विकलेन्द्रियनिष्पन्नं चीनांशुकादि, पञ्चेन्द्रियनिष्पन्नं कम्बलरत्नादि, भाववस्त्रं त्वष्टादशशीलाङ्गसहस्त्राणीति, इह तु द्रव्यवस्त्रेणाधिकारः, तदाह नियुक्तिकार:- पगयं तु दव्ववत्थेणं ति / वस्त्रस्येव पात्रस्यापि निक्षेप इति मन्यमानोऽत्रैव पात्रस्यापि निक्षेपातिनिर्देशं नियुक्तिकारो गाथापश्चार्द्धनाह- एवमेव इति वस्त्रवत्पात्रस्यापि चतुर्विधो निक्षेपः, तत्र द्रव्यपात्रमेकेन्द्रियादिनिष्पन्नम्, भावपात्रं साधुरेव गुणधारीति // 318 // साम्प्रतं सूत्रानुगमेऽस्खलितादिगुणोपेतं सूत्रमुच्चारणीयम्, तच्चेदं से भि० अभिकंखिज्जा वत्थं एसित्तए, से जंपुण वत्थं जाणिज्जा, तंजहा-जंगियं वा भंगियं वा साणियं वा पत्तयं वाखोमियं वा तूलकडं वा, तहप्पगारंवत्थं वाजे निग्गंथे तरुणे जुगवंबलवं अप्पायंके थिरसंघयणे से एगंवत्थं धारिजा नो बीयं, जा निग्गंथी सा चत्तारिसंघाडीओ धारिजा, एगंदुहत्थवित्थारं दो तिहत्थवित्थाराओ एगंचउहत्थवित्थारं, तहप्पगारेहिं वत्थेहिं असंधिज्जमाणेहिं, // 686 // Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 687 // अह पच्छा एगमेगं संसिविजा।सूत्रम् 364 / / श्रुतस्कन्धः 2 स भिक्षुरभिकाङ्केद्वस्त्रमन्वेष्टुं तत्र यत्पुनरेवंभूतं वस्त्रं जानीयात्, तद्यथा- जंगियं ति जङ्गमोष्ट्राचूर्णानिष्पन्नम्, तथा भगियं ति चूलिका-१ पञ्चममध्ययन नानाभङ्गिकविकलेन्द्रियलालानिष्पन्नम्, तथा साणयं ति सणवल्कलनिष्पन्नं पत्तगं ति ताड्यादिपत्रसङ्घातनिष्पन्नं खोमियं वस्त्रैषणा, ति कार्यासिकं तूलकडं ति अर्कादितूलनिष्पन्नम्, एवं तथाप्रकारमन्यदपि वस्त्रं धारयेदित्युत्तरेण सम्बन्धः / येन साधुना प्रथमोद्देशकः यावन्ति धारणीयानि तद्दर्शयति-तत्र यस्तरुणो निर्ग्रन्थ:- साधुर्योवने वर्त्तते बलवान् समर्थ: अल्पातङ्क: अरोगी स्थिरसंहननः सूत्रम् 364-366 दृढकायो दृढधृतिश्च, स एवंभूतः साधुरेकं वस्त्रं प्रावरणं त्वक्त्राणार्थं धारयेत् नो द्वितीयमिति, यदपरमाचार्यादिकृते बिभर्तिक वस्त्रग्रहण विधिः तस्य स्वयं परिभोगं न कुरुते, य: पुनर्बालो दुर्बलो वृद्धो वा यावदल्पसंहननः स यथासमाधि व्यादिकमपि धारयेदिति, जिनकल्पिकस्तु यथाप्रतिज्ञमेव धारयेत् न तत्रापवादोऽस्ति / या पुनर्निर्ग्रन्थी सा चतस्रः संघाटिका धारयेत्, तद्यथा- एकां द्विहस्तपरिमाणां यांप्रतिश्रये तिष्ठन्ती प्रावृणोति, द्वे त्रिहस्तपरिमाणे, तत्रैकामुज्ज्वलांभिक्षाकाले प्रावृणोति, अपरां बहिर्भूमिगमनावसर इति, तथाऽपरां चतुर्हस्तविस्तरां समवसरणादौ सर्वशरीरप्रच्छादिकां प्रावृणोति, तस्याश्च यथाकृताया अलाभे अथ पश्चादेकमेकेन सार्द्धं सीव्येदिति // 364 // किञ्च से भि० परं अद्धजोयणमेराए वत्थपडिया० नो अभिसंधारिजा गमणाए। सूत्रम् 365 // स भिक्षुर्वस्त्रार्थमर्द्धयोजनात्परतो गमनाय मनो न विदध्यादिति // 365 // // 687 // से भि० से जं० अस्सिंपडियाए एग साहम्मियं समुद्दिस्स पाणाईजहा पिंडेसणाए भाणियव्वं // 1 // एवं बहवे साहम्मिया एगं (r) अर्कादिवूकनि० (प्र०)। Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 688 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ पञ्चममध्ययनं| वस्त्रैषणा, प्रथमोद्देशकः सूत्रम् 367-368 वस्त्रग्रहणविधिः साहम्मिणिं बहवे साहम्मिणीओ बहवेसमणमाहण तहेव पुरिसंतरकडा जहा पिंडेसणाए॥२॥ सूत्रम् 366 // सूत्रद्वयमाधाकर्मिकोद्देशेन पिण्डैषणावन्नेयमिति // 366 // साम्प्रतमुत्तरगुणानधिकृत्याह से भि० से ज० असंजए भिक्खुपडियाए कीयं वा धोयं वा रत्तं वा घटुंवा मटुं वा संपधूमियं वा तहप्पगारं वत्थं अपुरिसंतरकडं जाव नो०॥१॥अह पु० पुरिसं० जाव पडिगाहिज्जा ॥२॥सूत्रम् 367 // साधुप्रतिज्ञया साधुमुद्दिश्य गृहस्थेन क्रीतधौतादिकं वस्त्रमपुरुषान्तरकृतं न प्रतिगृह्णीयात्, पुरुषान्तरस्वीकृतं तु गृह्णीयादिति पिण्डार्थः // 367 // अपि च सेभिक्खूवा 2 से जाइंपुणवत्थाईजाणिज्जा विरूवरूवाईमहद्धणमुल्लाइं, तं०-आईणगाणिवा सहिणाणि वासहिणकल्लाणाणि वा आयाणि वा कायाणि वा खोमियाणि वा दुगुल्लाणि वा पट्टाणि वा मलयाणि वा पन्नुन्नाणि वा अंसुयाणि वा चीणंसुयाणि वा देसरागाणि वा अमिलाणि वा गज्जफलाणि वा फालियाणि वा कोयवाणि वा कंबलगाणि वा पावराणि वा, अन्नयराणि वा तह० वत्थाई महद्धणमुल्लाई लाभे संते नो पडिगाहिजा ॥१॥से भि० आइण्णपाउरणाणि वत्थाणि जाणिज्जा, त०-उद्दाणि वा पेसाणि वा पेसलाणि वा किण्हमिगाईणगाणि वा नीलमिगाईणगाणि वा गोरमि० कणगाणि वा कणगकताणि वा कणगपट्टाणि वा कणगखइयाणि वा कणगफुसियाणि वा वग्याणि वा विवग्याणि वा (विगाणि वा) आभरणाणि वा आभरणविचित्ताणि वा, अन्नयराणि तह० आईणपाउरणाणि वत्थाणि लाभे संते नो०॥सूत्रम् 368 / / स भिक्षुर्यानि पुनर्महाधनमूल्यानि जानीयात्, तद्यथा- आजिनानि मूषकादिचर्मनिष्पन्नानि श्लक्ष्णानि- सूक्ष्माणि च तानि वर्णच्छव्यादिभिश्च कल्याणानि- शोभनानि वा सूक्ष्मकल्याणानि, आयाणि त्ति क्वचिद्देशविशेषेऽजाः सूक्ष्मरोमवत्यो भवन्ति // 688 // Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ प्रथमोद्देशक 689 // वस्त्रग्रहण तत्पक्ष्मनिष्पन्नानि आजकानि भवन्ति, तथा क्वचिद्देशे इन्द्रनीलवर्णः कर्पासो भवति तेन निष्पन्नानि कायकानि, क्षौमिक श्रुतस्कन्धः२ सामान्यकासिकं दुकूलं गौडविषयविशिष्टकार्पासिकं पट्टसूत्रनिष्पन्नानि पट्टानि मलयानि मलयजसूत्रोत्पन्नानि पन्नुन्नं ति चूलिका-१ पशममध्ययन वल्कलतन्तुनिष्पन्नं अंशुकचीनांशुकादीनि नानादेशेषु प्रसिद्धाभिधानानि, तानि च महाघमूल्यानीतिकृत्वा ऐहिकामुष्मिकापाय वस्त्रैषणा, भयाल्लाभे सति न प्रतिगृह्णीयादिति ॥स भिक्षुर्यानि पुनरेवंभूतानि अजिननिष्पन्नानि प्रावरणीयानि वस्त्राणि जानीयात्, तद्यथा सूत्रम् 369 उद्दाणि व त्ति उद्रा:- सिन्धुविषये मत्स्यास्तत्सूक्ष्मचर्मनिष्पन्नानि उद्राणि पेसाणि त्ति सिन्धुविषय एव सूक्ष्मचर्माणः / पशवस्तच्चर्मनिष्पन्नानीति पेसलेसाणि त्ति तच्चर्मसूक्ष्मपक्ष्मनिष्पन्नानि कृष्णनीलगौरमृगाजिनानि- प्रतीतानि कनकानि च इति / विधिः / कनकरसच्छुरितानि, तथा कनकस्येव कान्तिर्येषां तानि कनककान्तीनि तथा कृतकनकरसपट्टानि कनकपट्टानि एवं कनकखचितानि कनकरसस्तबकाञ्चितानि कनकस्पृष्टानि तथा व्याघ्रचर्माणि एवं वग्घाणि त्ति व्याघ्रचर्मविचित्रितानि आभरणानि आभरणप्रधानानि आभरणविचित्राणि गिरिविडकादिविभूषितानि अन्यानि वा तथाप्रकाराण्यजिनप्रावरणानि लाभे सति न प्रतिगृह्णीयादिति // 368 // साम्प्रतं वस्त्रग्रहणाभिग्रहविशेषमधिकृत्याह इच्चेइयाई आयतणाई उवाइकम्म अह भिक्खूजाणिज्जा चउहि पडिमाहिं वत्थं एसित्तए, तत्थ खलु इमा पढमा पडिमा, से भि० 2 उद्देसिय वत्थं जाइजा, तं०- जंगियं वा जाव तूलकडं वा, तह० वत्थं सयं वाणंजाइजा, परो० फासुयं० पडि०, पढमा पडिमा 1 / अहावरा दुच्चा पडिमा-से भि० पेहाए वत्थं जाइज्जा गाहावईवा० कम्मकरी वा से पुव्वामेव आलोइज्जा-आउसोत्ति वा 2 दाहिसि // 689 // मे इत्तो अन्नयरंवत्थं? तहप्प० वत्थं सयंवा० परो० फासुयं० एस० लाभे० पडि०, दुच्चा पडिमा २।अहावरा तच्चा पडिमा-से भिक्खू वा० से जंपुणतं० अंतरिजंवा उत्तरिखं वा तहप्पगारंवत्थंसयं० पडि०, तच्चा पडिमा३।अहावराचउत्था पडिमा-से० उज्झियधम्मियं Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्ध:२ // 690 // |श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ पञ्चममध्ययन वस्त्रैषणा, प्रथमोद्देशकः सूत्रम् 369 वस्त्रग्रहणविधिः वत्थं जाइजाजंचऽन्ने बहवेसमण० वणीमगा नावखंति तहप्प० उज्झिय० वत्थं सयं० परो० फासुयंजाव प०, चउत्था पडिमा 4 // इच्चेयाणं चउण्हं पडिमाणं जहा पिंडेसणाए॥१॥सिया णं एताए एसणाए एसमाणं परो वइजा- आउसंतो समणा! इज्जाहि तुम मासेण वा दसराएण वा पंचराएण वा सुते सुततरे वा तो ते वयं अन्नयरं वत्थं दाहामो, एयप्पगारं निग्धोसं सुच्चा नि० से पुवामेव आलोइजा-आउसोत्ति वा! 2 नोखलु मे कप्पड़ एयप्पगारं संगारंपडिसुणित्तए, अभिकंखसि मे दाउंइयाणिमेव दलयाहि, से णेवं वयंतं परोवइज्जा-आउ० स० अणुगच्छाहि तो ते वयं अन्न० वत्थं दाहामो, से पुवामेव आलोइजा-आउसोत्ति! वा 2 नोखलु मे कप्पइ संगारवयणे पडिसुणित्तए०, से सेवं वयंतं परोणेया वइज्जा- आउसोत्ति वा भइणित्ति वा! आहरेयं वत्थं समणस्स दाहामो, अवियाइंवयं पच्छावि अप्पणो सयट्ठाए पाणाई 4 समारंभ समुद्दिस्स जाव चेइस्सामो, एयप्पगारं निग्योसं सुच्चा निसम्म तहप्पगारं वत्थं अफासुअंजाव नो पडिगाहिज्जा // 2 // सिआ णं परो नेता वइज्जा-आउसोत्ति / वा 2 आहर एयं वत्थं सिणाणे वा 4 जाव आघंसित्ता वा प० समणस्स णंदाहामो, एयप्पगारं निग्योसं सुच्चा नि० से पुवामेव आलोइज्जा आउ० भ०! मा एयं तुमंवत्थं सिणाणेण वाजाव पघंसाहिवा, अभि० एमेव दलयाहि, से सेवं वयंतस्स परो सिणाणेण वा पघंसित्ता दलइजा, तहप्प० वत्थं अफा० नोप० // 3 // से णं परो नेता वइज्जा०- आ० भ०! आहर एयं वत्थं सीओदगवियडेण वा 2 उच्छोलेत्ता वा पहोलेत्ता वा समणस्स णं दाहामो, एय० निग्योसंतहेव नवरंमा एयं तुमंवत्थं सीओदग० उसि० उच्छोलेहि वा पहोलेहिवा, अभिकंखसि०, सेसंतहेव जाव नोपडिगाहिज्जा ॥४॥सेणं परो ने० आ० भ०! आहरेयं वत्थं कंदाणि वा जाव हरियाणि वा विसोहित्ता समणस्सणं दाहामो, एय० निग्योसंतहेव, नवरं मा एयाणि तुमं कंदाणिवा जाव विसोहेहि, नोखलु मे कप्पइ एयप्पगारे वत्थे पडिग्गाहित्तए, से सेवं वयंतस्स परो जाव विसोहित्ता दलइजा, तहप्प० वत्थं अफासुयं नो प०॥५॥सिया से परो नेता वत्थं निसिरिजा, से पुव्वा० आ० भ०! तुमं // 690 // Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ पञ्चममध्ययन वस्त्रैषणा, प्रथमोद्देशकः सूत्रम् 369 वस्त्रग्रहण श्रुतस्कन्धः२ // 691 / / विधिः चेवणं संतियं वत्थं अंतोअंतेणं पडिलेहिजिस्सामि, केवली बूया आ०, वत्थंतेण बद्धे सिया कुंडले वा गुणे वा हिरण्णेवा सुवण्णे वा मणी वा जाव रयणावली वा पाणे वा बीए वा हरिए वा, अह भिक्खूणं पु० जं पुव्वामेव वत्थं अंतोअंतेण पडिलेहिज्जा // 6 // सूत्रम् 369 // इत्येतानि पूर्वोक्तानि वक्ष्यमाणानि वाऽऽयतनान्यतिक्रम्याथ भिक्षुश्चतसृभिः प्रतिमाभिः वक्ष्यमाणैरभिग्रहविशेषैर्वस्त्रमन्वेष्टं जानीयात्, तद्यथा- उद्दिष्टं प्राक् सङ्कल्पितं वस्त्रं याचिष्ये, प्रथमा प्रतिमा 1, तथा प्रेक्षितं दृष्टं सद् वस्त्रं याचिष्ये नापरमिति द्वितीया 2, तथा अन्तरपरिभोगेन उत्तरीयपरिभोगेन वाशय्यातरेण परिभुक्तप्रायं वस्त्रं ग्रहीष्यामीति तृतीया 3, तथा तदेवोत्सृष्टधार्मिकं वस्त्रं ग्रहीष्यामीति चतुर्थी प्रतिमेति 4 सूत्रचतुष्टयसमुदायार्थः। आसांचतसृणांप्रतिमानांशेषो विधिः पिण्डैषणावन्नेय इति // किञ्च- स्यात् कदाचित् णं इति वाक्यालङ्कारे एतया अनन्तरोक्तया वस्त्रैषणया वस्त्रमन्वेषयन्तं साधु परो वदेद्, यथा-आयुष्मन्! श्रमण! त्वं मासादौ गते समागच्छ ततोऽहं वस्त्रादिकं दास्यामि, इत्येवं तस्य न शृणुयात्, शेषं सुगम यावदिदानीमेव ददस्वेति, एवं वदन्तं साधुंपरो ब्रूयाद्, यथा- अनुगच्छ तावत्पुनः स्तोकवेलायां समागताय दास्यामि, इत्येतदपि न प्रतिशृणुयाद्, वदेच्चेदानीमेव ददस्वेति, तदेवं पुनरपि वदन्तं साधुं परो गृहस्थो नेताऽपरं भगिन्यादिकमाहूय वदे यथाऽऽनयैतद्, वस्त्रं येन श्रमणाय दीयते, वयं पुनरात्मार्थं भूतोपमर्दैनापरं करिष्याम इति, एतत्प्रकारं वस्त्रं पश्चात्कर्मभयाल्लाभे सति न प्रतिगृह्णीयादिति // तथा- स्यात्पर एवं वदेद्, यथा- स्नानादिना सुगन्धिद्रव्येणाघर्षणादिकां क्रियां कृत्वा दास्यामि, तदेतन्निशम्य प्रतिषेधं विदध्यात्, अथ प्रतिषिद्धोऽप्येवं कुर्यात्, ततो न प्रतिगृह्णीयादिति // एवमुदकादिना धावनादिसूत्रमपि // स परो वदेद्याचितः, सन् यथा कन्दादीनि वस्त्रादपनीय दास्यामीति, अत्रापि पूर्ववन्निषेधादिकश्चर्च इति // किञ्च स्यात्परो याचितःसन् कदाचिद्वस्त्रं // 691 // Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 692 // निसृजेत् दद्यात्, तं च ददमानमेवं ब्रूयाद्, यथा- त्वदीयमेवाहं वस्त्रमन्तोपान्तेन प्रत्युपेक्षिष्ये, नैवाप्रत्युपेक्षितं गृह्णीयाद्, यत: केवली श्रुतस्कन्धः 2 ब्रूयात्कर्मोपादानमेतत्, किमिति?, यतस्तत्र किञ्चित्कुण्डलादिकमाभरणजातं बद्धं भवेत्, सचित्तं वा किंचिद् भवेद्, अत: चूलिका-१ साधूनां पूर्वोपदिष्टमेतत्प्रतिज्ञादिकं यद्वस्त्रं प्रत्युपेक्ष्य गृह्णीयादिति // 369 // किञ्च पञ्चममध्ययनं वस्त्रैषणा, __ से भि० से जं०सअंडं० ससंताणं तहप्प० वत्थं अफा० नोप०॥१॥से भि० से जं० अप्पंडं जाव संताणगं अनलं अथिरं अधुवं प्रथमोद्देशकः अधारणिज्जं रोइज्जतं नरुच्चइ तह अफा० नोप०॥२॥से भि० से जं० अप्पंडं जावसंताणगं अलं थिरं धुवं धारणिज्जं रोइज्जंतंरुच्चइ, सूत्रम् 370 तह० वत्थं फासु० पडि०॥३॥से भि० नो नवए मेवत्थेत्तिकट्टनो बहुदेसिएण सिणाणेण वा जाव पघंसिजा॥४॥से भि० नोनवए वस्त्रग्रहण विधिः मेवत्थेत्तिकडनो बहुदे० सीओदगवियडेण वा 2 जाव पहोइज्जा ॥५॥से भिक्खूवा 2 दुब्भिगंधे मेवत्थित्तिकटुनो बहु० सिणाणेण तहेव बहुसीओ० उस्सिं० आलावओ॥६॥सूत्रम् 370 // स भिक्षुर्यत्पुनः साण्डादिकं वस्त्रं जानीयात् तन्न प्रतिगृह्णीयादिति ॥स भिक्षुर्यत्पुनरेवंभूतं वस्त्रं जानीयात्, तद्यथा- अल्पाण्डं: यावदल्पसन्तानकं किन्तु अनलं अभीष्टकार्यासमर्थं हीनादित्वात्, तथा अस्थिरं जीर्णं अध्रुवं स्वल्पकालानुज्ञापनात्, तथा अधारणीयं अप्रशस्तप्रदेशखञ्जनादिकलङ्कात्तित्वात्, तथा चोक्तं चत्तारि देविया भागा, दो य भागा य माणुसा। आसुरा य दुवे भागा, मज्झे वत्थस्स रक्खसो // 1 // देव असर देव देविएसुत्तमो लाभो, माणुसेसु अमज्झिमो / आसुरेसु अगेलन्नं, मरणं जाण रक्खसे // २॥स्थापना चेयम् // मनुज राक्षस मनुज किञ्च- लक्खणहीणो उवही उवहणई नाणदंसणचरित्तं इत्यादि, तदेवं | देव असुर देव ®चत्वारो दैविका भागा द्वौ च भागौ च मानुजौ / आसुरौ च द्वौ भागौ मध्ये वस्त्रस्य राक्षसौ // 1 // दैविकेषुत्तमो लाभो मानुष्ययोश्च मध्यमः / आसुरयोश्च ग्लानत्वं मरणं जानीहि राक्षसे // 2 // लक्षणहीन उपधिरुपहन्ति ज्ञानदर्शनचारित्राणि / // 692 // Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 693 // वस्त्रग्रहण भूतमप्रायोग्यं रोच्यमानं प्रशस्यमानं दीयमानमपि वा दात्रा न रोचते, साधवे न कल्पत इत्यर्थः॥ एतेषां चानलादीनां चतुर्णा चालादानाचतुणाश्रुतस्कन्धः२ पदानां षोडश भङ्गा भवन्ति, तत्राद्याः पञ्चदशाशुद्धाः, शुद्धस्त्वेकः षोडशस्तमधिकृत्य सूत्रमाह-स भिक्षुर्यत्पुनरेवंभूतं वस्त्र चूलिका-१ पञ्चममध्ययनं चतुष्पदविशुद्धं जानीयात्तच्च लाभे सति गृह्णीयादिति पिण्डार्थः / किञ्च-स भिक्षुः नवं अभिनवं वस्त्रं मम नास्तीतिकृत्वा वस्वैषणा, तत: बहुदेश्येन ईषद्बहुना स्नानादिकेन सुगन्धिद्रव्येणाघृष्य प्रघृष्य वा नो शोभनत्वमापादयेदिति // तथा-स भिक्षुः नवं अभिनवं प्रथमोद्देशकः वस्त्रं मम नास्तीति कृत्वा ततस्तस्यैव नो नैव शीतोदकेन बहुदेश्येन धावनादि कुर्यादिति // अपि च- स भिक्षुर्यद्यपि सूत्रम् 371 मलोपचितत्वाहुर्गन्धि वस्त्रं स्यात् तथाऽपि तदपनयनार्थं सुगन्धिद्रव्योदकादिना नोधावनादि कुर्याद् गच्छनिर्गतः, तदन्तर्गतस्तु विधिः यतनया प्रासुकोदकादिना लोकोपघातसंसक्तिभयात्मलापनयनं कुर्यादपीति // ३७०॥धौतस्य प्रतापनविधिमधिकृत्याह__ से भिक्खूवा० अभिकंखिज्ज वत्थं आयावित्तए वा प०, तहप्पगारंवत्थं नो अणंतरहियाए पुढवीए जाव संताणए आयाविज वा प०॥१॥से भि० अभि० वत्थं आ०प० त० वत्थं थूणंसि वा गिहेलुगंसि वा उसुयालंसि वा कामजलंसि वा अन्नयरे तहप्पगारे अंतलिक्खजाए दुब्बद्धे दुन्निक्खित्ते अणिकंपे चलाचले नो आ० नोप०॥२॥से भिक्खूवा० अभि० आयावित्तए वा 2 // तह० वत्थं कुलियंसि वा भित्तंसि वा सिलसिवा लेलुसिवा अन्नयरे वा तह० अंतलिजाव नो आयाविज वाप०॥३॥से भि० वत्थं आया०प० तह० वत्थंखधंसिवा मं०मा० पासा० ह० अन्नयरे वा तह० अंतलि० जावनो आयाविज वा०प०॥४॥से० तमायाए एगतमवक्कमिज्जा 2 अहे झामथंडिल्लंसि वा जाव अन्नयरंसि वा तहप्पगारंसि थंडिल्लंसि पडिलेहिय 2 पमज्जिय 2 तओ सं० वत्थं आयाविज वा पया०॥५॥एवं खलु०सया जइजासि त्तिबेमि / / सूत्रम् 371 // (c) बहुशो न धावनादि (मु०)। 0 नयनाथ (मु०)। // 693 // Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 694 // | वस्त्रधारण ॥२-१-५-१॥वत्थेसणस्स पढमो उद्देसो समत्तो। श्रुतस्कन्धः२ स भिक्षुरव्यवहितायां भूमौ वस्त्रं नातापयेदिति // किञ्च- स भिक्षुर्यद्यभिकाङ्केद्वस्त्रमातापयितुं ततः स्थूणादौ चलाचलेचूलिका-१ पञ्चममध्ययनं स्थूणादिवस्त्रपतनभयान्नातापयेत्, तत्र गिहेलुक:- उम्बरः उसूयालं उदूखलं कामजलं स्नानपीठमिति॥स भिक्षुर्भित्तिशिलादौ वस्त्रैषणा, पतनादिभयाद्वस्त्रं नातापयेदिति // स भिक्षुः स्कन्धमञ्चकप्रासादादावन्तरिक्षजाते वस्त्रं पतनादिभयादेव नातापयेदिति // द्वितीयोद्देशकः यथा चातापयेत्तथा चाह-स भिक्षुस्तद्वस्त्रमादाय स्थण्डिलादि प्रत्युपेक्ष्य चक्षुषा प्रमृज्य च रजोहरणादिना तत आतापनादिकं / सूत्रम् 372 कुर्यादिति, एतत्तस्य भिक्षोः सामग्र्यमिति // 371 // प्रथमोद्देशकः समाप्तः // 2-1-5-1 // विधि: ॥पञ्चमाध्ययने द्वितीयोद्देशकः॥ उक्तः प्रथमोद्देशकः साम्प्रतं द्वितीयः समारभ्यते, अस्य चायमभिसम्बन्ध:-इहानन्तरोद्देशके वस्त्रग्रहणविधिरभिहितस्तदनन्तरं धरणविधिरभिधीयते, इत्यनेन सम्बन्धेनायातस्यास्योद्देशकस्यादिसूत्रं से भिक्खू वा० अहेसणिज्जाई वत्थाई जाइजा अहापरिग्गहियाई वत्थाइं धारिज्जा नो धोइजा नो रएज्जा नो धोयरत्ताई वत्थाई धारिजा अपलिउंचमाणो गामंतरेसु ओमचेलिए, एयं खलु वत्थधारिस्स सामग्गियं ॥१॥से भि० गाहावइकुलं पविसिउकामे सवं चीवरमायाए गाहावइकुलं निक्खमिज वा पविसिज्ज वा, एवं बहिय विहारभूमिं वा वियारभूमिं वा गामाणुगामंवा दूइन्जिजा॥२॥ अह पु० तिव्वदेसियं वा वासं वासमाणं पेहाए जहा पिंडेसणाए नवरं सव्वं चीवरमायाए॥३॥सूत्रम् 372 / / (r) कायेद्व (मु०)। // 694 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 695 // स भिक्षुः यथैषणीयानि अपरिकर्माणि वस्त्राणि याचेत यथापरिगृहीतानि च धारयेत्, न तत्र किञ्चित्कुर्यादिति दर्शयति, श्रुतस्कन्धः२ तद्यथा-न तद्वस्त्रं गृहीतं सत् प्रक्षालयेत् नापिरञ्जयेत् तथा नापि बाकुशिकतया धौतरक्तानि धारयेत्, तथाभूतानि न गृह्णीयादित्यर्थः, चूलिका-१ पञ्चममध्ययनं तथाभूताधौतरक्तवस्त्रधारीच ग्रामान्तरेगच्छन् अपलिउंचमाणे त्ति अगोपयन् सुखेनैव गच्छेद्यतोऽसौ-अवमचेलिक: असार वस्त्रैषणा, वस्त्रधारी, इत्येतत्तस्य भिक्षोर्वस्त्रधारिणः सामग्यं सम्पूर्णो भिक्षुभाव: यदेवंभूतवस्त्रधारणमिति, एतच्च सूत्रं जिनकल्पिकोद्देशेन / द्वितीयोद्देशकः द्रष्टव्यम्, वस्त्रधारित्वविशेषणाद् गच्छान्तर्गतेऽपिचाविरुद्धमिति॥किञ्च-से इत्यादि पिण्डैषणावन्नेयम्, नवरंतत्र सर्वमुपधिम्,8 सूत्रम् 373 वस्त्रधारणअत्र तु सर्वं चीवरमादायेति विशेषः।। 372 // इदानीं प्रातिहारिकोपहतवस्त्रविधिमधिकृत्याह | विधि: से एगइओ मुहत्तगं 2 पाडिहारियंवत्थं जाइजा जाव एगाहेण वा दु० ति० चउ० पंचाहेण वा विप्पवसिय 2 उवागच्छिज्जा, नो तह वत्थं अप्पणो गिण्हिज्जा नो अन्नमन्नस्स दिजा, नो पामिच्चं कुज्जा, नो वत्थेण वत्थपरिणामं करिज्जा, नो परं उवसंकमित्ता एवं वइज्जा-आउ० समणा! अभिकंखसि वत्थं धारित्तए वा परिहरित्तए वा?, थिरंवा संतं नो पलिच्छिंदिय 2 परिट्ठविजा, तहप्पगारं वत्थं ससंधियं वत्थं तस्स चेव निसिरिजानोणं साइजिजा॥१॥से एगइओएयप्पगारं निग्योसं सुच्चा नि०जे भयंतारोतहप्पगाराणि वत्थाणि ससंधियाणि मुहत्तगंजाव एगाहेण वा०५ विप्पवसिय 2 उवागच्छंति, तह० वत्थाणि नो अप्पणा गिण्हंति नो अन्नमन्नस्स दलयंति तं चेव जाव नो साइजंति, बहुवयणेण भाणियव्वं, से हंता अहमवि मुहुत्तगं पाडिहारियं वत्थं जाइत्ता जाव एगाहेण वा विप्पवसिय 2 उवागच्छिस्सामि, अवियाइं एयं ममेव सिया, माइट्ठाणं संफासे नो एवं करिजा॥सूत्रम् 373 // // 695 स कश्चित्साधुरपरं साधुं मुहूर्त्तादिकालोद्देशेन प्रातिहारिकं वस्त्रं याचेत, याचित्वा चैकाक्येव ग्रामान्तरादौ गतः, तत्र ©धौतारक्त (मु०)। (c) तु स सर्वं (मु०)। 88888888 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्ध:२ // 696 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ पञ्चममध्ययन वस्त्रैषणा, द्वितीयोद्देशकः सूत्रम् 374 वस्त्रधारणविधिः चासावेकाहं यावत्पञ्चाहं वोषित्वाऽऽगतः, तस्य चैकाकित्वात्स्वपतो वस्त्रमुपहतम्, तच्च तथाविधं वस्त्रं तस्य समर्पयतोऽपि वस्त्रस्वामी न गृह्णीयात्, नापि गृहीत्वाऽन्यस्मै दद्यात्, नाप्युच्छिन्नं दद्याद्, यथा गृहाणेदम्, त्वं पुनः कतिभिरहोभिर्ममान्यद्दद्याः, नापि तदैव वस्त्रेण परिवर्तयेत्, न चापरं साधुमुपसंक्रम्यैतद्वदेत्, तद्यथा- आयुष्मन्! श्रमण! अभिकाससि इच्छस्येवंभूतं वस्त्रं धारयितुंपरिभोक्तुं चेति?, यदि पुनरेकाकी कश्चिद्गच्छेत्तस्य तदुपहतं वस्त्रं समर्पयेत् न स्थिरं-दृढं सत् परिच्छिन्द्य परिच्छिन्द्य(द्य) खण्डशः 2 कृत्वा परिष्ठापयेत् त्यजेत्, तथाप्रकारं वस्त्रं ससंधिय न्ति उपहतं स्वतो वस्त्रस्वामी नास्वादयेत् न परिभुञ्जीत, अपि तु तस्यैवोपहन्तुः समर्पयेत्, अन्यस्य वैकाकिनो गन्तुः समर्पयेदिति / एवं बहुवचनेनापि नेयमिति / / किञ्च-स: भिक्षुः एकः कश्चिदेवंसाध्वाचारमवगम्य ततोऽहमपि प्रातिहारिकं वस्त्रं मुहूर्तादिकालमुद्दिश्य याचित्वाऽन्यत्रैकाहादिना वासेनोपहनिष्यामि,8 ततस्तद्वस्त्रं ममैव भविष्यतीत्येवं मातृस्थानं संस्पृशेत्, न चैतत्कुर्यादिति // 373 // तथा से भि० नोवण्णमंताइवत्थाई विवण्णाइंकरिज्जा विवण्णाईन वण्णमंताइंकरिज्जा, अन्नं वा वत्थं लभिस्सामित्तिकट्ठ नो अन्नमन्नस्स दिज्जा, नोपामिच्चं कुजा, नो वत्थेण वत्थपरिणामं कुज्जा, नो परं उवसंकमित्तु एवं वदेजा-आउसो०!समणा अभिकंखसि मे वत्थं धारित्तए वा परिहरित्तए वा?, थिरं वा संतं नो पलिच्छिंदिय 2 परिट्ठविज्जा, जहा मेयं वत्थं पावगं परो मन्नइ, परं च णं अदत्तहारी पडिपहे पेहाए तस्सवत्थस्स नियाणाय नो तेसिं भीओ उम्मग्गेणंगच्छिजा, जाव अप्पुस्सुए, तओसंजयामेवगामाणुगामं दूइजिजा॥१॥से भिक्खू वा० गामाणुगामं दूइज्जमाणे अंतरा से विहं सिया, से जंपुण विहं जाणिज्जा इमंसि खलु विहंसि बहवे आमोसगा वत्थपडियाए संपिंडिया गच्छेज्जा, णो तेसिं भीओ उम्मग्गेणं गच्छेजाजाव गामा० दूइज्जेज्जा ॥२॥से भि० दूइज्जमाणे ७०मान्यद्दद्यात् (मु०)। 0 अन्यस्मै (मु०)। // 696 // Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचारानं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 697 // अंतरा से आमोसगा पडियागच्छेजा, तेणं आमोसगा एवं वदेजा-आउसं०! आहरेयं वत्थं देहि णिक्खिवाहि जहा रियाए णाणत्तं वत्थपडियाए ॥३॥एयं खलु० सया जइजासि॥त्तिबेमि ४॥सूत्रम् ३७४॥वत्थेसणा समत्ता // 2-1-5-2 // स भिक्षुर्वर्णवन्ति वस्त्राणि चौरादिभयान्नो विगतवर्णानि कुर्यात्, उत्सर्गतस्तादृशानि न ग्राह्याण्येव, गृहीतानांच परिकर्मन विधेयमिति तात्पर्यार्थः, तथा विवर्णानि न शोभनवर्णानि कुर्यादित्यादि सुगममिति ॥नवरं विहं ति अटवीप्रायः पन्थाः। तथा तस्य भिक्षोः पथि यदि आमोषका: चौरा वस्त्रग्रहणप्रतिज्ञया समागच्छेयुरित्यादि पूर्वोक्तं यावदेतत्तस्य भिक्षोः सामग्यमिति // 374 // पञ्चममध्ययनं समाप्तम् // 2-1-5 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ पञ्चममध्ययन वस्त्रैषणा, द्वितीयोद्देशकः सूत्रम् 374 वस्त्रधारणविधिः // इति श्रीश्रुतकेवलीभद्रबाहुस्वामिसन्दृब्धनियुक्तियुतं श्रीशीलाङ्काचार्यविहितविवरणसमन्वितं श्रीआचाराङ्गद्वितीयश्रुतस्कन्धवृत्तौ पञ्चममध्ययनं वस्त्रैषणाख्यं समाप्तम् // // 697 // Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 698 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ षष्ठमध्ययनं पात्रैषणा, प्रथमोद्देशकः सूत्रम् 375 पात्रग्रहणधारणविधिः ॥अथ षष्ठमध्ययन पात्रैषणाख्यम्॥ ॥प्रथमोद्देशकः॥ पञ्चमाध्ययनानन्तरं षष्ठमारभ्यते, अस्य चायमभिसम्बन्धः-इह प्रथमेऽध्ययने पिण्डविधिरुक्तः, स च वसतावागमोक्तेन विधिना भोक्तव्य इति द्वितीये वसतिविधिरभिहितः, तदन्वेषणार्थं च तृतीये ईर्यासमितिः प्रतिपादिता, पिण्डाद्यर्थं प्रवृत्तेन कथं भाषितव्यमिति चतुर्थे भाषासमितिरुक्ता, सच पटलकैविना न ग्राह्य इति तदर्थं पञ्चमे वस्त्रैषणा प्रतिपादिता, तदधुना पात्रेणापि विना पिण्डो न ग्राह्य इत्यनेन सम्बन्धेन पाषणाऽध्ययनमायातम्, अस्य च चत्वार्यनुयोगद्वाराणि भवन्ति, तत्र नामनिष्पन्ने निक्षेपे पाषणाऽध्ययनम्, अस्य च निक्षेपोऽर्थाधिकारश्चानन्तराध्ययन एव लाघवार्थं नियुक्तिकृताऽभिहितः, साम्प्रतं सूत्रानुगमेऽस्खलितादिगुणोपेतं सूत्रमुच्चारणीयम्, तच्चेदं से भिक्खूवा 2 अभिकंखिज्जा पायं एसित्तए, से जं पुण पादं जाणिज्जा, तंजहा- अलाउयपायं वा दारुपायं वा मट्टियापायं वा, तहप्पगारं पायं जे निग्गंथे तरुणे जाव थिरसंघयणे से एगं पायं धारिजानो बिइयं॥१॥से भि० परं अद्धजोयणमेराए पायपडियाए नो अभिसंधारिजा गमणाए ॥२॥से भि० से जं० अस्सि पडियाए एगं साहम्मियं समुद्दिस्स पाणाई 4 जहा पिंडेसणाए चत्तारि आलावगा, पंचमे बहवेसमण पगणिय 2 तहेव॥३॥से भिक्खूवा० अस्संजए भिक्खुपडियाए बहवेसमणमाहणे० वत्थेसणाऽऽलावओ // 4 // से भिक्खू वा० से जाइं पुण पायाइं जाणिज्जा विरूवरूवाइं महद्धणमुल्लाई, तं०- अयपायाणि वा तउपाया० तंबपाया० सीसगपा० हिरण्णपा० सुवण्णपा०रीरिअपाया हारपुडपा० मणिकायकंसपाया० संखसिंगपा० दंतपा० चेलपा० सेलपा० चम्मपा० अन्नयराई वा तह० विरूवरूवाइं महद्धणमुल्लाइं पायाई अफासुयाइं नो०॥ 5 // से भि० से जाई पुण पाया० विरूव० 2 // 698 // 600000000308 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 699 // श्रुतस्कन्धः 2 चूलिका-१ षष्ठमध्ययनं पात्रैषणा, प्रथमोद्देशकः सूत्रम् 375 पात्रग्रहणधारणविधिः महद्धणबंधणाई, तं०- अयबंधणाणि वा जाव चम्मबंधणाणि वा अन्नयराइंतहप्प० महद्धणबंधाई अफा० नो प०॥६॥इच्चेयाई आयतणाई उवाइक्म्म अह भिक्खूजाणिज्जा चउहि पडिमाहिं पायं एसित्तए, तत्थ खलुइमा पढमा पडिमा-से भिक्खू० उद्दिसिय० 2 पायं जाएजा, तंजहा- अलाउयपायं वा 3 तह० पायं सयं वाणंजाइजा जाव पडि० पढमा पडिमा 1! अहावरा० से० पेहाए पायं जाइजा, तं०- गाहावइंवा कम्मकरीवा से पुव्वामेव आलोइज्जा, आउ० भ०! दाहिसि मे इत्तो अन्नयरं पादं तं०-लाउयपायंवा 3, तह० पायंसयं वाजाव पडि०, दुच्चा पडिमा 2! अहा० से भि० से जंपुण पायं जाणिज्जा संगइयंवा वेजइयंतियंवा तहप्प० पायं सयं वा जाव पडि०, तच्चा पडिमा 3 / अहावरा चउत्था पडिमा-से भि० उज्झियधम्मियं जाएजा जावऽन्ने बहवे समणा जाव नावकंखंति तह० जाएजा जाव पडि०, चउत्था पडिमा 4! इच्चेइयाणं चउण्हं पडिमाणं अन्नयरं पडिमं जहा पिंडेसणाए॥७॥ से णं एयाए एसणाए एसमाणं पासित्ता परो वइज्जा, आउ० स०! एज्जासि तुमं मासेण वा जहा वत्थेसणाए, से णं परो नेता व०-आ० भ०! आहारेयं पायं तिल्लेण वा घ० नव० वसाए वा अभंगित्ता वा तहेव सिणाणादितहेवसीओदगाई कंदाइंतहेव॥८॥सेणं परो ने०आउ० स०! मुहुत्तगं 2 जाव अच्छाहि ताव अम्हे असणं वा उवकरेंसु वा अवक्खडेंसु वा, तो ते वयं आउसो 0! सपाणं सभोयणं पडिग्गहं दाहामो, तुच्छए पडिग्गहे दिन्ने समणस्स नो सुटु साहु भवइ, से पुव्वामेव आलोइज्जा- आउ० भइo! नो खलु मे कप्पइ आहाकम्मिए असणे वा 4 भुत्तए वा०, मा उवकरेहि मा उवक्खडेहि, अभिकंखसि मे दाउं एमेव दलयाहि, से सेवं वयंतस्स परो असणं वा 4 उवकरित्ता उवक्खडित्ता सपाणं सभोयणं पडिग्गहगंदलइजा तह० पडिग्गहगं अफासुयं जाव नो पडिगाहिज्जा // 9 // सिया से परो उवणित्ता पडिग्गहगं निसिरिज्जा, से पुव्वामे० आउ० भ०! तुमचेवणं संतियं पडिग्गहगं अंतोअंतेणं पडिलेहिस्सामि॥ 10 // केवली० आयाण०, अंतो पडिग्गहगंसि पाणाणि वा बीया० हरि०, अह भिक्खूणं पु० जं पुव्वामेव पडिग्गहगं अंतोअंतेणं 8 // 699 // Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 700 // पडि० सअंडाईसव्वे आलावगा भाणियव्वा जहा वत्थेसणाए, नाणत्तं तिल्लेण वाघय० नव० वसाए वा सिणाणादिजाव अन्नयरंसि श्रुतस्कन्धः२ वा तहप्पगा० थंडिलंसि पडिलेहिय 2 पम०२ तओ० संज० आमजिज॥११॥एवं खलु० सया जएज्जा सित्तिबेमि।सूत्रम् 375 // चूलिका-१ षष्ठमध्ययनं 2-1-6-1 // पात्रैषणा, स भिक्षुरभिकाङ्केतु पात्रमन्वेष्टुम्, तत्पुनरेवं जानीयात्, तद्यथा- अलाबुकादिकं तत्र च यः स्थिरसंहननाद्युपेतः स एकमेव पात्रं प्रथमोद्देशकः सूत्रम् 375 विभृयात् न द्वितीयम्, सच जिनकल्पिकादिः, इतरस्तु मात्रकसद्वितीयं पात्रं धारयेत्, तत्र सङ्घाटके सत्येकस्मिन् भक्तं द्वितीये / पात्रग्रहणपात्रे पानकम्, मात्रकं त्वाचार्यादिप्रायोग्यकृतेऽशुद्धस्य वेति ॥से भिक्खू इत्यादीनि सूत्राणि सुगमानि यावन्महाघ-मूल्यानि धारणविधिः पात्राणि लाभे सत्यप्रासुकानि न प्रतिगृह्णीयादिति, नवरं हारपुडपाय त्ति लोहपात्रमिति // एवमयोबन्धनादिसूत्रमपि सुगमम् / तथा प्रतिमाचतुष्टयसूत्राण्यपि वस्त्रैषणावन्नेयानीति, नवरं तृतीयाप्रतिमायां संगईयं ति दातुःस्वाङ्गिकं-परिभुक्तप्रायवेजयंतियं, ति द्वित्रेषु पात्रेषु पर्यायेणोपभुज्यमानं पात्रं याचेत // एतया अनन्तरोक्तया पात्रैषणया पात्रमन्विषन्तं साधु प्रेक्ष्य परो ब्रूयाद् भगिन्यादिकं यथा- तैलादिनाऽभ्यज्य साधवे ददस्वेत्यादि सुगममिति // तथा-स नेता तं साधुमेवं ब्रूयाद्, यथा- रिक्तं पात्रं दातुं न वर्त्तत इति मुहूर्त्तकं तिष्ठ त्वं यावदशनादिकं कृत्वा पात्रकं भृत्वा ददामीत्येवं कुर्वन्तं निषेधयेत्, निषिद्धोऽपि यदि कुर्यात्ततः पात्रं न गृह्णीयादिति // यथा दीयमानं गृह्णीयात्तथाऽऽह-तेन दात्रा दीयमानं पात्रमन्तोपान्तेन प्रत्युपेक्षतेत्यादि वस्त्रवन्नेयमिति, एतत्तस्य भिक्षोः सामग्यमिति // 375 // प्रथमोद्देशकः समाप्तः // 2-1-6-1 // // 700 // 0न च द्वितीयम् (मु०)। 0 विलोहपात्र० (प्र०)। बृहत् लोहपात्र० (प्र०)। Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 701 // 376-377 पात्रग्रहण ॥षष्ठाध्ययने द्वितीयोद्देशकः॥ श्रुतस्कन्धः२ उद्देशकाभिसम्बन्धोऽयं-इहानन्तरसूत्रे पात्रनिरीक्षणमभिहितमिहापि तच्छेषमभिधीयते इत्यनेन सम्बन्धेनायातस्यास्यो चूलिका-१ षष्ठमध्ययनं देशकस्येदमादिसूत्रं पात्रैषणा, से भिक्खू वा 2 गाहावइकुलं पिंड० पविढे समाणे पुव्वामेव पेहाय पडिग्गहगं अवहट्ट पाणे पमन्जिय रयं तओ सं० गाहावइं० द्वितीयोद्देशकः पिंड निक्ख०प०, केवली०, आया०! अंतो पडिग्गहगंसि पाणे वा बीए वा हरि० परियावजिज्जा, ॥१॥अह भिक्खूणं पु० जं सूत्रम् * पुव्वामेव पेहाए पडिग्गहं अवहट्ट पाणे पमज्जिय रयंतओ सं० गाहावई निक्खमिन वा ॥२॥सूत्रम् 376 // स भिक्षुर्गृहपतिकुलं पिण्डपातप्रतिज्ञया प्रविशन् पूर्वमेव भृशं प्रत्युपेक्ष्य पतद्गहम्, तत्र च यदि प्राणिनः पश्येत्ततस्तान् आहृत्य धारणविधिः निष्कृष्य त्यक्त्वेत्यर्थः, तथा प्रमृज्य च रजस्ततः संयत एव गृहपतिकुलं प्रविशेद्वा निष्क्रामेद्वा इत्येषोऽपि पात्रविधिरेव,8 यतोऽत्रापि पूर्व पात्रं सम्यक् प्रत्युपेक्ष्य प्रमृज्य च पिण्डो ग्राह्य इति पात्रगतैव चिन्तेति, किमिति पात्रं प्रत्युपेक्ष्य पिण्डो ग्राह्य इति?, अप्रत्युप्रेक्षिते तु कर्मबन्धो भवतीत्याह-केवली ब्रूयाद् यथा कर्मोपादानमेतत्, यथा च कर्मोपादानं तथा दर्शयति- अन्तः मध्ये पतगृहकस्य प्राणिनो-द्वीन्द्रियादयः, तथा बीजानि रजो वा पर्यापद्येरन् भवेयुस्तथाभूते च पात्रे पिण्डं गृह्णतः कर्मोपादानं भवतीत्यर्थः, अथ साधूनांपूर्वोपदिष्टमेतत्प्रतिज्ञादिकं यत्पूर्वमेव पात्रप्रत्युपेक्षणं कृत्वा तद्गतप्राणिनो रजश्चापनीय गृहपतिकुले प्रवेशो निष्क्रमणं वा कार्यमिति // 376 / / किञ्च से भि० जाव समाणे सिया से परो आहट्ट अंतो पडिग्गहगंसिसीओदगं परिभाइत्ता नीह१ दलइज्जा, तहप्प० पिडग्गहगंपरहत्थंसि वा परपायंसि वा अफासुयं जाव नो प०, से य आहच्च पडिग्गहिए सिया खिप्पामेव उदगंसि साहरिज्जा, से पडिग्गहमोयाए पाणं परिट्ठविजा, ससिणिद्धाए वा भूमीए नियमिजा ॥१॥से० उदउल्लं वाससिणिद्धं वापडिग्गहनो आमजिज वा 2 अह पु० विगओदए निष्कृष्यात्पिपात्रं सम्यक् प्रत्युपेक्ष्यायाह-केवली ब्रूयाद् यथा कापडान भवेयुस // 701 // Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 702 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ षष्ठमध्ययनं पात्रैषणा, द्वितीयोद्देशकः सूत्रम् 377 पात्रग्रहणधारणविधिः मे पडिग्गहए छिन्नसिणेहे तह० पडिग्गहं तओ० सं० आमजिज वा जाव पयाविज वा // 2 // से भि० गाहा० पविसिउकामे पडिग्गहमायाए गाहा० पिंड० पविसिज्ज वा नि०, एवं बहिया वियारभूमी विहारभूमी वा गामा० दूइजिजा, तिवदेसीयाए जहा बिइयाए वत्थेसणाए नवरं इत्थ पडिग्गहे // 3 // एयं खलु तस्स० जंसबढेहिं सहिए सया जएजासि // 4 // सूत्रम् 377 // त्तिबेमि॥ पाएसणासम्मत्ता॥२-१-६-॥ स भिक्षुर्गृहपूतिकुलं पिण्डपातप्रतिज्ञया प्रविष्टः सन् पानकं याचेत, तस्य च स्यात्- कदाचित्स परो गृहस्थोऽनाभोगेन प्रत्यनीकतया वा तथाऽऽनुकम्पया विमर्षतया या गृहान्तः- मध्य एवापरस्मिन् पतद्हे स्वकीये भाजने आहृत्य शीतोदक परिभाज्य विभागीकृत्यू णीहट्टु त्ति निःसार्य दद्यात्, स- साधुस्तथाप्रकारं शीतोदकं परहस्तगतं परपात्रगतं वाऽप्रासुकमिति मत्वा न प्रतिगृह्णीयात्, तद् यद्यकामेन विमनस्केन वा प्रतिगृहीतं स्यात् ततः क्षिप्रमेव तस्यैव दातुरुदकभाजने प्रक्षिपेत्, अनिच्छतः कूपादौ समानजातीयोदके प्रतिष्ठापनविधिना प्रतिष्ठापनं कुर्यात्, तदभावेऽन्यत्र वा छायागर्तादौ प्रक्षिपेत्, सति चान्यस्मिन् भाजने तत् सभाजनमेव निरुपरोधिनि स्थाने मुश्चेदिति // तथा-स भिक्षुरुदकार्दादेः पतगृहस्यामार्जनादि न कुर्यादीषच्छुष्कस्य तु कुर्यादिति पिण्डार्थः / किञ्च-स भिक्षुः क्वचिद् गृहपतिकुलादौ गच्छन् सपतगृह एव गच्छेदित्यादि सुगमं यावदेतत्तस्य भिक्षोः सामग्र्यमिति // 377 // षष्ठमध्ययनं समाप्तम् // 2-1-6 // // इति श्रीश्रुतकेवलीभद्रबाहुस्वामिसन्हब्धनियुक्तियुतं श्रीशीलाङ्काचार्यविहितविवरणसमन्वितं श्रीआचाराङ्गद्वितीयश्रुतस्कन्धवृत्तौ षष्ठमध्ययनं पात्रैषणाख्यं समाप्तम् / / (c) तया, तथा (मु०)। (r) त्तद्यथाऽकामेन (मु०)। 0 ०स्य प्रमार्ज० (प्र०)। // 702 // Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ / / 703 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ सप्तममध्ययनं अवग्रहप्रतिमा, प्रथमोद्देशकः नियुक्तिः |319-320 अवग्रहनिक्षेपाः ॥अथ सप्तममध्ययनं अवग्रहप्रतिमाख्यम् // ॥प्रथमोद्देशकः॥ उक्तं षष्ठमध्ययनमधुना सप्तममारभ्यते, अस्य चायमभिसम्बन्ध:-पिण्डशय्यावस्त्रपात्रादयोऽवग्रहमाश्रित्य भवन्तीत्यतोऽसावेव कतिविधो भवतीत्यनेन सम्बन्धेनायातस्यास्याध्ययनस्य चत्वार्यनुयोगद्वाराणि भवन्ति, तत्रोपक्रमान्तर्गतोऽर्थाधिकारोऽयंयथा साधुना विशुद्धोऽवग्रहो ग्राह्य इति, नामनिष्पन्ने तु निक्षेपेऽवग्रहप्रतिमेति नाम, तत्रावग्रहस्य नामस्थापने क्षुण्णत्वादनाहत्य द्रव्यादिचतुर्विधं निक्षेपं दर्शयितुकामो नियुक्तिकार आह___ नि०-दव्वे खित्ते काले भावेऽवि य उग्गहो चउद्धा उ। देविंद 1 रायउग्गह 2 गिहवइ 3 सागरिय 4 साहम्मी // 319 // द्रव्यावग्रहः क्षेत्रावग्रहः कालावग्रहो भावावग्रहश्चेत्येवं चतुर्विधोऽवग्रहः, यदिवा सामान्येन पञ्चविधोऽवग्रहः, तद्यथा-देवेन्द्रस्य लोकमध्यवर्तिरुचकदक्षिणार्द्धमवग्रहः 1, राज्ञश्चक्रवर्त्यादेर्भरतादिक्षेत्रं 2, गृहपतेाममहत्तरादेामपाटकादिकमवग्रहः 3, तथा सागारिकस्य- शय्यातरस्य घनशालादिकं 4, साधर्मिका:- साधवो ये मासकल्पेन तत्रावस्थितास्तेषां वसत्यादिरवग्रहः। सपादं योजनमिति 5, तदेवं पञ्चविधोऽवग्रहः, वसत्यादिपरिग्रहं च कुर्वता सर्वेऽप्येते यथाऽवसरमनुज्ञाप्या इति // 319 // साम्प्रतं द्रव्यावग्रहप्रतिपादनायाह नि०-दव्वुग्गहो उतिविहो सचित्ताचित्तमीसओचेव। खित्तुग्गहोऽवि तिविहो दुविहो कालुग्गहो होइ / / 320 // द्रव्यावग्रहस्त्रिविधः, शिष्यादेः सचित्तो रजोहरणादेरचित्तः शिष्यरजोहरणादेर्मिश्रः, क्षेत्रावग्रहोऽपि सचित्तादिस्त्रिविध एव, यदिवा ग्रामनगरारण्यभेदादिति,कालावग्रहस्तु ऋतुबद्धवर्षाकालभेदाविधेति // 320 / / भावावग्रहप्रतिपादनार्थमाह // 70 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ / / 704 // श्रुतस्कन्ध:२ चूलिका-१ सप्तममध्ययनं अवग्रहप्रतिमा, प्रथमोद्देशकः नियुक्तिः 321-322 सूत्रम् 378 अवग्रहनिक्षेपाः नि०- मइउग्गहो य गहणुग्गहो य भावुग्गहो दुहा होइ। इंदिय नोइंदिय अत्थवंजणे उग्गहो दसहा // 321 // भावावग्रहो द्वेधा, तद्यथा- मत्यवग्रहो ग्रहणावग्रहश्च, तत्र मत्यवग्रहो द्विधा- अर्थावग्रहो व्यञ्जनावग्रहश्च, तत्रार्थावग्रह इन्द्रियनोइन्द्रिय भेदात् षोढा, व्यञ्जनावग्रहस्तु चक्षुरिन्द्रियमनोवर्जश्चतुर्धा, स एष सर्वोऽपि मतिभावावग्रहो दशधेति // 321 // ग्रहणावग्रहार्थमाह नि०- गहणुग्गहम्मि अपरिग्गहस्स समणस्स गहणपरिणामो। कह पाडिहारियाऽपाडिहारिए होइ? जइयत्वं // 322 // अपरिग्रहस्य साधोर्यदा पिण्डवसतिवस्त्रपात्रग्रहणपरिणामो भवति तदा स ग्रहणभावावग्रहो भवति, तस्मिंश्च सति कथं केन प्रकारेण मम शुद्धं वसत्यादिकं प्रातिहारिकमप्रातिहारिकं वा भवेदित्येवं यतितव्यमिति, प्रागुक्तश्च देवेन्द्राद्यवग्रहः पञ्चविधो|ऽप्यस्मिन् ग्रहणावग्रहे द्रष्टव्य इति ॥३२२॥गतो नामनिष्पन्नो निक्षेपः, साम्प्रतं सूत्रानुगमे सूत्रमुच्चारणीयम्, तच्चेदं__समणे भविस्सामि अणगारे अकिंचणे अपुत्ते अपसू परदत्तभोई पावं कम्मं नो करिस्सामित्ति समुट्ठाए सव्वं भंते! अदिन्नादाणं पच्चक्खामि, से अणुपविसित्ता गामंवा जाव रायहाणिं वा नेव सयं अदिन्नं गिहिज्जा नेवऽन्नेहिं अदिन्नं गिण्हाविजा अदिन्नं गिण्हंतेवि अन्नेन समणुजाणिज्जा॥१॥जेहिवि सद्धिं संपव्वइए तेसिंपिजाइंछत्तगंवा जावचम्मछेयणगंवा तेसिंपुव्वामेव उग्गहं अणणुन्नविय अपडिलेहिय 2 अपमज्जिय 2 नो उग्गिण्हिज्जा वा परिगिण्हिज्ज वा, तेसिं पुवामेव उग्गहं जाइजा अणुन्नविय पडिलेहिय पमजिय तओ सं० उग्गिण्हिज्ज वा प०२।। सूत्रम् 378 // श्राम्यतीति श्रमणः- तपस्वी यतोऽहमत एवंभूतो भविष्यामीति दर्शयति- अनगारः अगा-वृक्षास्तैर्निष्पन्नमगारं तन्न विद्यत इत्यनगारः, त्यक्तगृहपाश इत्यर्थः, तथा अकिञ्चनः न विद्यते किमप्यस्येत्यकिञ्चनो, निष्परिग्रह इत्यर्थः, तथा अपुत्रः // 704 // Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ / / 705 // श्रुतस्कन्धः 2 चूलिका-१ सप्तममध्ययनं अवग्रहप्रतिमा, प्रथमोद्देशकः सूत्रम् 378-379 अवग्रहयाचनादिविधिः स्वजनबन्धुरहितो, निर्मम इत्यर्थः, एवं अपशुः द्विपदचतुष्पदादिरहितः, यत एवमत: परदत्तभोजी सन् पापं कर्म न करिष्यामीत्येवं समुत्थायैतत्प्रतिज्ञो भवामीति दर्शयति- यथा सर्वं भदन्त! अदत्तादानं प्रत्याख्यामि, दन्तशोधनमात्रमपि परकीयमदत्तं न गृह्णामीत्यर्थः, तदनेन विशेषणकदम्बकेनापरेषां शाक्यसरजस्कादीनां सम्यक्श्रमणत्वं निराकृतं भवति, स चैवंभूतोऽकिञ्चनः श्रमणोऽनुप्रविश्य ग्रामं वा यावद्राजधानी वा नैव स्वयमदत्तं गृह्णीयात् नैवापरेण ग्राहयेत्, नाप्यपरं गृह्णन्तं समनुजानीयात्, यैर्वा साधुभिः सह सम्यक् प्रव्रजितस्तिष्ठति वा तेषामपि सम्बन्ध्युपकरणमननुज्ञाप्य न गृह्णीयादिति दर्शयति, तद्यथाछत्रकमिति छद अपवारणे छादयतीति छत्रं- वर्षाकल्पादि, यदिवा कारणिकः क्वचित्कोङ्कणदेशादावतिवृष्टिसम्भवाच्छत्रकमपि गृह्णीयाद्यावच्चर्मच्छेदनकमप्यननुज्ञाप्याप्रत्युपेक्ष्य च नावगृह्णीयात् सकृत् प्रगृह्णीयादनेकशः। तेषां च सम्बन्धि यथा गृह्णीयात्तथा दर्शयति-पूर्वमेव ताननुज्ञाप्य प्रत्युपेक्ष्य चक्षुषा प्रमृज्य रजोहरणादिना सकृदनेकशो वा गृह्णीयादिति // 378 // किञ्च से भि० आगंतारेसुवा 4 अणुवीइ उग्गहं जाइज्जा, जे तत्थ ईसर जे तत्थ समहिट्ठए ते उग्गहं अणुन्नविना-कामं खलु आउसो०! अहालंदं अहापरिन्नायं वसामो जाव आउसो! जाव आउसंतस्स उग्गहे जाव साहम्मिया एत्ताव ता उग्गहं उग्गिण्हिस्सामो, तेण परं विहरिस्सामो१॥से किं पुण तत्थोग्गहंसि एवोग्गहियंसिजे तत्थ साहम्मिया संभोइया समणुना उवागच्छिज्जाजे तेण सयमेसित्तए असणे वा 4 तेण ते साहम्मिया 3 उवनिमंतिज्जा, नो चेवणं परपडियाए ओगिज्झिय 2 उवनि०२॥सूत्रम् 379 // स भिक्षुरागन्तागारादौ प्रविश्यानुविचिन्त्य च- पर्यालोच्य यतिविहारयोग्यं क्षेत्रं ततोऽवग्रहं वसत्यादिकं याचेत, यश्च याच्यस्तं दर्शयति-यस्तत्र ईश्वरः गृहस्वामी तथा यस्तत्र समधिष्ठाता गृहपतिना निक्षिप्तभरः कृतस्तानवग्रह-क्षेत्रावग्रहं अनुज्ञापयेत् | याचेत, कथमिति दर्शयति- काम मिति तवेच्छया खलु इति वाक्यालङ्कारे आयुष्मन्! गृहपते! अहालंद मिति यावन्मात्रं // 705 // Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 706 // 380-381 विधिः कालं भवाननुजानीते अहापरिन्नायं ति यावन्मानं क्षेत्रमनुजानीषे तावन्मानं कालं तावन्मानं च क्षेत्रमाश्रित्य वयं वसाम इति श्रुतस्कन्धः२ यावत्, इहायुष्मन्! यावन्मानं कालमिहायुष्मतोऽवग्रहो यावन्तश्चसाधर्मिका:-साधवः समागमिष्यन्ति तावन्मात्रमवग्रही-8 चूलिका-१ सप्तममध्ययनं ष्यामस्तत ऊर्ध्वं विहरिष्याम इति // अवगृहीते चावग्रहे सत्युत्तरकालविधिमाह-तदेवमवगृहीतेऽवग्रहे ससाधुः किं पुनः कुर्यादिति अवग्रहप्रतिमा, दर्शयति-येतत्र केचन प्राघूर्णकाः साधर्मिका:साधवः साम्भोगिका: एकसामाचारीप्रविष्टाः समनोज्ञा उद्युक्तविहारिणः उपागच्छेयुः प्रथमोद्देशकः अतिथयो भवेयुः, ते चैवंभूता ये तेनैव साधुना परलोकार्थिना स्वयमेषितव्याः, ते च स्वयमेवागता भवेयुः, तांश्चाशनादिना सूत्रम् स्वयमाहृतेन स साधुरुपनिमन्त्रयेद्, यथा-गृह्णीत यूयमेतन्मयाऽऽनीतमशनादिकं क्रियतां ममानुग्रह इत्येवमुपनिमन्त्रयेत्, न अवग्रहचैव परिपडियाए त्ति परानीतं यदशनादि तद्भशं अवगृह्य आश्रित्य नोपनिमन्त्रयेत्, किं तर्हि?, स्वयमेवानीतेन निमन्त्रयेदिति याचनादि॥३७९ // तथा से आगंतारेसु वा 4 जाव से किं पुण तत्थोग्गहंसि एवोग्गहियंसि जे तत्थ साहम्मिआ अन्नसंभोइआ समणुन्ना उवागच्छिज्जा जे तेण सयमेसित्तए पीढे वा फलए वा सिज्जा वा संथारए वा तेण ते साहम्मिए अन्नसंभोइए समणुन्ने उवनिमंतिजा नो चेवणं परिवडियाए ओगिज्झिय उवनिमंतिजा ॥१॥से आगंतारेसु वा 4 जाव से किं पुण तत्थुग्गहंसि एवोग्गहियंसि जे तत्थ गाहावईण वा गाहा० पुत्ताण वा सूई वा पिप्पलए वा कण्णसोहणए वा नहच्छेयणए वा तं अप्पणो एगस्स अट्ठाए पाडिहारियं जाइत्ता नो अन्नमन्नस्स दिन वा अणुपइज्ज वा, सयंकरणिज्जंतिकट्ठ, से तमायाए तत्थ गच्छिज्जा र पुव्वामेव उत्ताणए हत्थे कट्ठ भूमीए वा ठवित्ता इमंखलु 2 त्ति // 706 // आलोइज्जा, नो चेवणं सयं पाणिणा परपाणिंसि पञ्चप्पिणिज्जा॥२॥सूत्रम् 380 // 0 एतावन्मात्र० (मु०)10 नुग्रहमित्येव....परवडियाए (मु०)। Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः 2 // 707 // पूर्वसूत्रवत्सर्वम्, नवरमसाम्भोगिकान् पीठफलकादिनोपनिमन्त्रयेद्, यतस्तेषांतदेव पीठकादिसंभोग्यं नाशनादीनि॥किञ्चतस्मिन्नवग्रहे गृहीते यस्तत्र गृहपत्यादिको भवेत् तस्य सम्बन्धि सूच्यादिकं यदि कार्यार्थमेकमात्मानमुद्दिश्य गृह्णीयात् तदपरेषां साधूनां न समर्पयेत्, कृतकार्यश्च प्रतीपं गृहस्थस्यैवानेन सूत्रोक्तेन विधिना समर्पयेदिति // ३८०॥अपि च से भि० से जं० उग्गहं जाणिज्जा अणंतरहियाए पुढवीए जाव संताणए तह उग्गहं नो अगिव्हिज्जा वा २॥१॥से भि० से जंपुण उग्गहंथूणंसिवा 4 तह० अंतलिक्खजाए दुब्बवेजाव नोउगिण्हिज्जा वा २॥२॥से भि० से जं० कुलियंसि वा 4 जाव नोउगिण्हिज्ज वा 2, ॥३॥से भि० खंधंसि वा 4 अन्नयरे वा तह० जाव नो उग्गहं उगिण्हिज्ज वा 2, ॥४॥से भि० से जं० पुण ससागारियं सागणियंसउदयंसइत्थिंसखुडपसुभत्तपाणंनोपन्नस्स निक्खमणपवेसे जावधम्माणुओगचिंताए, सेवं नच्चा तह उवस्सए ससागारिए० नो उवग्गहं उगिव्हिज्जा वा २,॥५॥से भि० से जं० गाहावइकुलस्स मज्झंमज्झेणं गंतुं पंथे पडिबद्धं वा नो पन्नस्स जाव सेवं न०॥६॥से भि० से जं० इह खलु गाहावई वा जाव कम्मकरीओ वा अन्नमन्नं अक्कोसंति वा तहेव तिल्लादि सिणाणादिसीओदगवियडादि निगिणाइवा जहा सिजाए आलावगा, नवरं उग्गहवत्तवया॥७॥से भि० से० आइन्नसंलिक्खेनोपन्नस्स० उगिण्हिज्ज वा २,॥८॥एयं खलु०॥९॥सूत्रम् 381 // उग्गहपडिमाए पढमो उद्देसो॥२-१-७-१॥ यत्पुनः सचित्तपृथिवीसम्बन्धमवग्रहं जानीयात्तन्न गृह्णीयादिति // तथा- अन्तरिक्षजातमप्यवग्रहं न गृह्णीयादित्यादिशय्यावन्नेयं अयावदुद्देशकसमाप्तिः, नवरमवग्रहाभिलाप इति // ३८१॥प्रथमोद्देशकः समाप्तः // 2-1-7-1 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ सप्तममध्ययनं अवग्रहप्रतिमा, प्रथमोद्देशकः सूत्रम् 381 अवग्रहयाचनादिविधिः // 707 // Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः 2 // 708 // श्रुतस्कन्धः 2 चूलिका-१ सप्तममध्ययनं अवग्रहप्रतिमा, द्वितीयोद्देशकः सूत्रम् 382-383 अवग्रहयाचनादिविधिः ॥सप्तमाध्ययने द्वितीयोद्देशकः॥ उक्तः प्रथमोद्देशकः, अधुना द्वितीयः समारभ्यते, अस्य चायमभिसम्बन्धः- पूर्वोद्देशकेऽवग्रहः प्रतिपादितस्तदिहापि तच्छेषप्रतिपादनायोद्देशकः, तस्य चादिसूत्रं से आगंतारेसु वा 4 अणुवीइ उग्गहं जाइज्जा, जे तत्थ ईसरे० ते उग्गहं अणुनविज्जा कामं खलु आउसो! अहालंदं अहापरिन्नायं वसामोजाव आउसो! जाव आउसंतस्स उग्गहे जाव साहम्मिआए ताव उग्गहं उग्गिहिस्सामो, तेण परं वि०॥१॥से किं पुण तत्थ उग्गहंसि एवोग्गहियंसि जे तत्थ समणाण वा माह० छत्तए वा जाव चम्मछेदणए वातं नो अंतोहितो बाहिं नीणिज्जा बहियाओ वा नो अंतो पविसिजा, सुत्तं वा नो पडिबोहिज्जा, नो तेसिं किंचिवि अप्पत्तियं पडिणीयं करिज्जा ॥२॥सूत्रम् 382 // सभिक्षुरागन्तागारादावपरब्राह्मणाधुपभोगसामान्ये कारणिकः सन्नीश्वरादिकं पूर्वक्रमेणावग्रहं याचेत, तस्मिंश्चावगृहीतेऽवग्रहे इयत्तत्र श्रमणब्राह्मणादीनां छत्राद्युपकरणजातं भवेत्तन्नैवाभ्यन्तरतो बहिर्निष्क्रामयेत् नापि ततोऽभ्यन्तरं प्रवेशयेत् नापि ब्राह्मणादिकं सुप्तं प्रतिबोधयेत् न च तेषां अप्पत्तियं ति मनसः पीडां कुर्यात् तथा प्रत्यनीकतां प्रतिकूलतांन विदध्यादिति // 382 // से भि० अभिकंखिज्जा अंबवणं उवागच्छित्तए जे तत्थ ईसरे 2 ते उग्गहं अणुजाणविज्जा-कामं खलु जाव विहरिस्सामो, से किं पुण० एवोग्गहियंसि अह भिक्खूइच्छिज्जा अंबं भुत्तए वा से जंपुण अंबंजाणिज्जा सअंडं ससंताणं तह० अंबं अफा० नो प०॥१॥ से भि० से जं० अप्पंडं अप्पसंताणगं अतिरिच्छछिन्नं अव्वोच्छिन्नं अफासुयंजाव नो पडिगाहिजा॥२॥से भि० से जं० अप्पंडं वा जाव संताणगं तिरिच्छछिन्नं वुच्छिन्नं फा० पडि० // 3 // से भि० अंबभित्तगं वा अंबपेसियं वा अंबचोयगं वा अंबसालगं वा अंबडालगंवा भुत्तए वा पायए वा, से जं० अंबभित्तगंवा 5 सअंडं अफा० नो पडि०॥४॥से भिक्खू वा 2 से जं० अंबंवा अंब // 708 // Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः 2 // 709 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-१ सप्तममध्ययन अवग्रहप्रतिमा, द्वितीयोद्देशकः सूत्रम् 383 अवग्रहयाचनादिविधिः भित्तगंवा अप्पंडं० अतिरिच्छछिन्नं 2 अफा० नोप०॥५॥से जं० अंबडालगं वा अप्पंडं 5 तिरिच्छच्छिन्न वुच्छिन्नं फासुयं पडि० ॥६॥से भि० अभिकंखिज्जा उच्छुवणं उवागच्छित्तए, जे तत्थ ईसरे जाव उग्गहंसि०॥अह भिक्खूइच्छिज्जा उच्छु भुत्तए वा पा०, से जं० उच्छु जाणिज्जा सअंडं जाव नो प०॥७॥ अतिरिच्छछिन्नं तहेव, तिरिच्छछिन्नेऽवि तहेव / / 8 // से भि० अभिकंखि० अंतरुच्छुयं वा उच्छुगंडियं वा उच्छुचोयगंवा उच्छुसा० उच्छुडा० भुत्तए वा पाय०॥९॥से जं० पु० अंतरुच्छुयं वा जाव डालगंवा सअंडं० नोप०॥१०॥से भि० से जं० अंतरुच्छुयं वा० अप्पंडं वा० जाव पडि०, अतिरिच्छच्छिन्नं तहेव॥११॥से भि० ल्हसणवणं उवागच्छित्तए, तहेव तिन्निवि आलावगा, नवरंल्हसुणं ॥१२॥से भि० ल्हसुणं वा ल्हसुणकंद ल्ह० चोयगंवा ल्हसुणनालगं वा भुत्तए वा 2 से जं० लसुणं वा जाव लसुणवीयं वासअंडं जाव नो प०॥१३॥ एवं अतिरिच्छच्छिन्नेऽवि तिरिच्छछिन्ने जाव प० ॥१४॥सूत्रम् 383 // स भिक्षुः कदाचिदाम्रवनेऽवग्रहमीश्वरादिकं याचेत, तत्रस्थश्च सति कारणे आनं भोक्तुमिच्छेत्, तच्चानंसाण्डं ससन्तानकमप्रासुकमिति चमत्वा न प्रतिगृह्णीयादिति। किञ्च-स भिक्षुर्यत्पुनराम्रमल्पाण्डमल्पसन्तानकंवा जानीयात्, किन्तु अतिरश्चीनइच्छिन्नं तिरश्चीनमपाटितं तथा अव्यवच्छिन्नं अखण्डितं यावदप्रासुकं न प्रतिगृह्णीयादिति // तथा-सभिक्षुरल्पाण्डमल्पसन्तानकं तिरश्चीनच्छिन्नं तथा व्यवच्छिन्नं यावत्प्रासुकं कारणे सति गृह्णीयादिति // एवमानावयवसम्बन्धि सूत्रत्रयमपि नेयमिति, नवरंअंबभित्तयं ति आम्रार्द्ध अंबपेसी आम्रफाली अंबचोयगं ति आम्रछल्ली सालगं- रसं डालगं ति आम्रश्लक्ष्णखण्डानीति // एवमिक्षुसूत्रत्रयमप्यानसूत्रवन्नेयमिति, नवरं अंतरुच्छ्यंति पर्वमध्यमिति॥एवं लशुनसूत्रत्रयमपि नेयमिति, आम्रादिसूत्राणामवकाशो निशीथषोडशोद्देशकादवगन्तव्य इति // 383 // साम्प्रतमवग्रहाभिग्रहविशेषानधिकृत्याह 8 // 709 // Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्ध:२ // 710 // श्रुतस्कन्धः 2 चूलिका-१ सप्तममध्ययनं अवग्रहप्रतिमा, द्वितीयोद्देशकः सूत्रम् 384 अवग्रहयाचनादिविधिः से भि० आगंतारेसु वा 4 जावोग्गहियंसि जे तत्थ गाहावईण वा गाहा० पुत्ताण वा इच्चेयाई आयतणाई उवाइक्कम्म अह भिक्खू जाणिज्जा, इमाहिं सत्तहिं पडिमाहिं उग्गहं उग्गिण्हित्तए, तत्थ खलुइमा पढमा पडिमा-से आगंतारेसुवा 4 अणुवीइ उग्गहं जाइज्जा जाव विहरिस्सामो पढमा पडिमा॥१॥ अहावरा० जस्स णं भिक्खूस्स एवं भवइ-अहं च खलु अन्नेसिं भिक्खूणं अट्ठाए उग्गहं उग्गिण्हिस्सामि, अण्णेसिं भिक्खूणं उग्गहे उग्गहिए उवल्लिसामि, दुच्चा पडिमा॥२॥अहावरा० जस्स णं भि० अहंच० उग्गिण्हिस्सामि अन्नेसिंच उग्गहे उग्गहिए नो उवल्लिस्सामि, तच्चा पडिमा // 3 // अहावरा० जस्स णं अहं च० नो उग्गहं उग्गिहिस्सामि, अन्नेसिंच उग्गहे उग्गहिए उवल्लिस्सामि, चउत्था पडिमा॥४॥अहावरा० जस्सणं० अहं च खलु अप्पणो अट्ठाए उग्गहं च उ०, नो दुण्हं नो तिण्हं नो चउण्हं नो पंचण्हं पंचमा पडिमा॥५॥ अहावरा० से भि० जस्स एव उग्गहे उवल्लिइजा जे तत्थ, अहासमन्नागए तंजहा इक्कडे वा जाव पलाले तस्स लाभे संवसिज्जा, तस्स अलाभे उक्कुडुओ वा नेसजिओ वा विहरिज्जा, छट्ठा पडिमा // 6 // अहावरा स० जे भि० अहासंथडमेव उग्गहं जाइज्जा, तंजहा-पुढविसिलं वा कट्ठसिलं वा अहासंथडमेव तस्स लाभे संते०, तस्स / अलाभे उ० ने० विहरिजा, सत्तमा पडिमा॥७॥ इच्चेयासिं सत्तण्हं पडिमाणं अन्नयरं जहा पिंडेसणाए।सूत्रम् 384 // स भिक्षुरागन्तागारादाववग्रहे गृहीते ये तत्र गृहपत्यादयस्तेषां सम्बन्धीन्यायतनानि पूर्वप्रतिपादितान्यतिक्रम्यैतानि च वक्ष्यमाणानि कर्मोपादानानि परिहत्यावग्रहमवग्रहीतुं जानीयात्, अथ भिक्षुः सप्तभिः प्रतिमाभिरभिग्रहविशेषैरवग्रहं गृह्णीयात्, तत्रेयं प्रथमा प्रतिमा, तद्यथा-स भिक्षुरागन्तागारादौ पूर्वमेव विचिन्त्यैवंभूतः प्रतिश्रयो मया ग्राह्यो नान्यथाभूत इति प्रथमा। तथाऽन्यस्य च भिक्षोरेवंभूतोऽभिग्रहो भवति, तद्यथा- अहं च खल्वन्येषां साधूनां कृतेऽवग्रहं ग्रहीष्यामि याचिष्ये, अन्येषां वाऽवग्रहे गृहीते सति उपालयिष्ये वत्स्यामीति द्वितीया।प्रथमा प्रतिमा सामान्येन, इयं तुगच्छान्तर्गतानांसाधूनां साम्भोगिका // 710 // Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 711 // अवग्रह नामसांभोगिकानां चोद्युक्तविहारिणाम्, यतस्तेऽन्योऽन्यार्थं याचन्त इति / तृतीया त्वियं- अन्यार्थमवग्रहं याचिष्येऽन्यावगृहीते श्रुतस्कन्धः२ तुन स्थास्यामीति, एषा त्वाहालन्दिकानाम्, यतस्ते सूत्रार्थविशेषमाचार्यादभिकाङ्क्षन्त आचार्यार्थं याचन्ते। चतुर्थी पुनरहमन्येषांक चूलिका-१ कृतेऽवग्रहं न याचिष्ये अन्यावगृहीते च वत्स्यामीति, इयं तु गच्छ एवाभ्युद्यतविहारिणां जिनकल्पाद्यर्थं परिकर्म कुर्वताम् / सप्तममध्ययनं अवग्रहप्रतिमा, अथापरा पञ्चमी-अहमात्मकृतेऽवग्रहमवग्रहीष्यामि न चापरेषां द्वित्रिचतुष्पञ्चानामिति, इयं तु जिनकल्पिकस्य / अथापरा षष्ठी- द्वितीयोद्देशकः यदियमवग्रहं ग्रहीष्यामि तदीयमेवोत्कटादिसंस्तारकं ग्रहीष्यामि, इतरथोत्कुटुको वा निषण्णः उपविष्टोवा रजनीं गमिष्यामीत्येषा सूत्रम् 385 जिनकल्पिकादेरिति / अथापरा सप्तमी- एषैव पूर्वोक्ता, नवरं यथासंस्तृतमेव शिलादिकंग्रहीष्यामि नेतरदिति, शेषमात्मोत्कर्ष याचनादिवर्जनादि पिण्डैषणावन्नेयमिति // 384 // किञ्च विधिः सुयं मे आउसंतेणं भगवया एवमक्खायं-इह खलु थेरेहिं भगवंतेहिं पंचविहे उग्गहे पन्नत्ते, तं० देविंदउग्गहे 1 रायउग्गहे 2 गाहावइउग्गहे 2 सागारियउग्गहे 4 साहम्मियउग्ग०५, // 1 // एवं खलु तस्स भिक्खुस्स भिक्खुणीए वा सामग्गियं०॥सूत्रम् 385 ॥उग्गहपडिमा सम्मत्ता ॥सप्तममध्ययनं समाप्तम् // 2-1-7-2 // श्रुतं मयाऽऽयुष्मता भगवतैवमाख्यातं- इह खलु स्थविरैर्भगवद्भिः पञ्चविधोऽवग्रहो व्याख्यातः, तद्यथा-देवेन्द्रावग्रह इत्यादि सुखोन्नेयं यावदुद्देशकसमाप्तिरिति // 385 // अवग्रहप्रतिमाख्यं सप्तममध्ययनं समाप्तम्, तत्समाप्तौ प्रथमाऽऽचाराङ्गचूला समाप्ता // 2-1-7 // // इति श्रीश्रुतकेवलीभद्रबाहुस्वामिसन्दृब्धनियुक्तियुतं श्रीशीलाङ्काचार्यविहितविवरणसमन्वितं // 711 // श्रीआचाराङ्गद्वितीयश्रुतस्कन्धवृत्तौ सप्तममध्ययनं अवग्रहप्रतिमाख्यं समाप्तम् // Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 712 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-२ सप्तसप्तिका, प्रथमा सप्तकका स्थानम्, नियुक्ति: 323 सूत्रम् 386 स्थाननिक्षेपाः ॥अथ सप्तसप्तिकाख्या द्वितीया चूला॥ ॥प्रथमा सप्तैकका स्थानाख्या। उक्तंसप्तममध्ययनम्, तदुक्तौ च प्रथमचूलाऽभिहिता, इदानीं द्वितीयासमारभ्यते, अस्याश्चायमभिसम्बन्धः-इहानन्तरचूडायां वसत्यवग्रहः प्रतिपादितः, तत्र च कीदृशे स्थाने कायोत्सर्गस्वाध्यायोच्चारप्रश्रवणादि विधेयमित्येतत्प्रतिपादनाय द्वितीयचूडा, सा च सप्ताध्ययनात्मिकेति नियुक्तिकृद्दर्शयितुमाह__ नि०- सत्तिक्कगाणि इक्कस्सरगाणि पुव्व भणियं तहिं ठाणं / उद्धट्ठाणे पगयं निसीहियाए तहिं छक्कं // 323 // सप्तैककान्येकसराणी ति सप्ताध्ययनान्युद्देशकरहितानि भवन्तीत्यर्थः, तत्रापि पूर्व प्रथमंस्थानाख्यमध्ययनमभिहितमित्यतस्तद्व्याख्यायते इत्यनेन सम्बन्धेनायातस्यास्याध्ययनस्य चत्वार्यनुयोगद्वाराणि भवन्ति, तत्रोपक्रमान्तर्गतोऽर्थाधिकारोऽयंकिंभूतं साधुना स्थानमाश्रयितव्यमिति, नामनिष्पन्ने तु निक्षेपे स्थानमिति नाम, तस्य च नामादिश्चतुर्धा निक्षेपः, तत्रेह द्रव्यमाश्रित्योर्द्धस्थानेनाधिकारः, तदाह नियुक्तिकार:- ऊर्द्धस्थाने प्रकृतं प्रस्ताव इति, द्वितीयमध्ययनं निशीथिका, तस्याश्च षट्को निक्षेपः, तं च स्वस्थान एव करिष्यामीति // 323 // साम्प्रतं सूत्रमुच्चारणीयम्, तच्चेदं से भिक्खू वा० अभिकंखेजा ठाणं ठाइत्तए, से अणुपविसिज्जा गामं वा जाव रायहाणिं वा, से जं पुण ठाणं जाणिज्जा-सअंडं जाव समक्कडासंताणयं तं तह० ठाणं अफासुयं अणेस० लाभे संते नो प०, एवं सिज्जागमेण नेयत्वं जाव उदयपसूयाइंति // 1 // इच्चेयाई आयतणाई उवाइकम्म 2 अह भिक्खू इच्छिज्जा चउहि पडिमाहिं ठाणं ठाइत्तए, तत्थिमा पढमा पडिमा-अचित्तं खलु उवसज्जिज्जा अवलंबिजा काएण विप्परिकम्माइ सवियारं ठाणं ठाइस्सामि पढमा पडिमा। अहावरा दुच्चा पडिमा-अचित्तं खलु // 712 // Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२| // 713 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-२ सप्तसप्तिका, प्रथमा सप्तकका स्थानम्, सूत्रम् 386 चतुर्धाप्रतिमा उवसजेजा अवलंबिज्जा काएण विप्परिकम्माइ (म्मिजा) सवियारं ठाणं ठाइस्सामि दुच्चा पडिमा। अहावरा तच्चा पडिमा-अचित्तं खलु उवसज्जेज्जा अवलंबिज्जा नो काएण विपरिकम्माईनो सवियारं ठाणं ठाइस्सामित्ति तच्चा पडिमा। अहावरा चउत्था पडिमाअचित्तं खलु उवसज्जेज्जा नो अवलंबिज्जा काएण नो परिकम्माईनोसवियारं ठाणंठाइस्सामित्तिवोसट्टकाए वोस?केसमंसुलोमनहे संनिरुद्धं वा ठाणं ठाइस्सामित्ति चउत्था पडिमा, इच्चेयासिंचउण्हं पडिमाणं जाव पग्गहियतरायं विहरिजा, नो किंचिविवइजा // 2 // एवं खलु तस्स० जाव जइजासि त्तिबेमि ॥३॥सूत्रम् ३८६॥ठाणासत्तिक्कयं सम्मत्तं // 2-2-1-8 // स पूर्वोक्तो भिक्षुर्यदा स्थानमभिकाङ्केत् स्थातुं तदा सोऽनुप्रविशेद्वामादिकम्, अनुप्रविश्य च स्थानमूर्द्धस्थानाद्यर्थमन्वेषयेत्, तच्च साण्डं यावत्ससन्तानकमप्रासुकमिति लाभे सति न प्रतिगृह्णीयादिति, इत्येवमन्यान्यपि सूत्राणि शय्यावद्दष्टव्यानि यावदुदकप्रसूतानि कन्दादीनि यदि भवेयुस्तत्तथाभूतं स्थानं न प्रतिगृह्णीयादिति // साम्प्रतं प्रतिमोद्देशेनाह इत्येतानि पूर्वोक्तानि वक्ष्यमाणानि वा आयतनानि कर्मोपादानानि उपातिक्रम्य 2 अतिलयाथ भिक्षुः स्थानं स्थातुमिच्छेत् चतसृभिः प्रतिमाभिः अभिग्रहविशेषैः करणभूतैः, तांश्च यथाक्रममाह, तत्रेयं प्रथमा प्रतिमा-कस्यचिद्भिक्षोरेवंभूतोऽभिग्रहो भवति, यथाऽहमचित्तं स्थानमुपाश्रयिष्यामि, तथा किञ्चिदचित्तं कुड्यादिकमवलम्बिष्ये कायेन, तथा विपरिक्रमिष्यामि परिस्पन्दं करिष्यामि, हस्तपादाद्याकुञ्चनादि करिष्यामीत्यर्थः, तथा तत्रैव सविचारं स्तोकपादादिविहरणरूपं स्थानं स्थास्यामि समाश्रयिष्यामि, प्रथमा प्रतिमा। द्वितीयायां चालम्बनं परिस्पन्दं च वच:कायेन विधत्ते, न परिष्वष्कणमिति / तृतीयायां त्वयं विशेष:- अवलम्बनमेव विधत्ते न Oदकप्रसृतानि.... न गृह्णीयादिति (मु०)। मवलम्बयिष्ये (मु०)10 द्वितीयायां त्वाकुञ्चनप्रसारणादिक्रियामवलम्बनं च करिष्ये न पादविहरणमिति / तृतीयायां त्वाकुञ्चनप्रसारणमेव नावलम्बनपादविहरणे इति (मु०)। // 713 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 714 // परिस्पन्दनपरिष्वष्कणे इति / चतुर्थ्यां पुनस्त्रयमपि न विधत्ते, स चैवंभूतो भवति- व्युत्सृष्टः- त्यक्तः परिमितं कालं कायो येन स तथा, तथा व्युत्सृष्टं केशश्मश्रुलोमनखं येन स तथा, एवंभूतश्च सम्यग्निरुद्धंस्थानंस्थास्यामीत्येवं प्रतिज्ञाय कायोत्सर्गव्यवस्थितो मेरुवन्निष्प्रकम्पस्तिष्ठेत्, यद्यपि कश्चित्केशाधुत्पाटयेत्तथाऽपि स्थानान्न चलेदिति, आसांचान्यतमांप्रतिमांप्रतिपद्य नापरमप्रतिपन्नप्रतिमं साधुमपवदेन्नात्मोत्कर्ष कुर्यान्न किञ्चिदेवंजातीयं वदेदिति // ३८६॥प्रथमः सप्तैककः समाप्तः // 2-2-1 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-२ सप्तसप्तिका, प्रथमा सप्तकका स्थानम्, सूत्रम् 386 चतुर्धाप्रतिमा // 714 // Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 715 // // द्वितीया सप्तकका निषीधिकाख्या। श्रुतस्कन्धः२ प्रथमानन्तरं द्वितीयः सप्तैककः, सम्बन्धश्चास्य-इहानन्तराध्ययने स्थानं प्रतिपादितम्, तच्च किंभूतं स्वाध्याययोग्यं?, तस्यां / चूलिका-२ सप्तसप्तिका, च स्वाध्यायभूमौ यद्विधेयं यच्च न विधेयमित्यनेन सम्बन्धेन निषीथिकाऽध्ययनमायातम्, अस्य च चत्वार्यनुयोगद्वाराणि भवन्ति, द्वितीया तत्र नामनिष्पन्ने निक्षेपे निषीथिकेति नाम, अस्य च नामस्थापनाद्रव्यक्षेत्रकालभावैः षड़िधो निक्षेपः, नामस्थापने पूर्ववत्, सप्पैकका द्रव्यनिषीथं नोआगमतो ज्ञशरीरभव्यशरीरव्यतिरिक्तं यदव्यं प्रच्छन्नम्, क्षेत्रनिषीथं तु ब्रह्मलोकरिष्ठविमानपार्श्ववर्त्तिन्यः निषीधिका:, सूत्रम् 387 कृष्णराजयो यस्मिन् वा क्षेत्रे तद्व्याख्यायते, कालनिषीथं कृष्णरजन्यो यत्र वा काले निषीथं व्याख्यायत इति, भावनिषीथं | निषेधः नोआगमत इदमेवाध्ययनम्, आगमैकदेशत्वात्, गतो नामनिष्पन्नो निक्षेपः, साम्प्रतं सूत्रानुगमे सूत्रमुच्चारणीयम्, तच्चेदं से भिक्खूवा 2 अभिकं० निसीहियं फासुयंगमणाए, से पुण निसीहियं जाणिज्जा-सअंडं तह० अफा० नो चेइस्सामि ॥१॥से भिक्खू० अभिकंखेज्जा निसीहियंगमणाए, से पुण नि० अप्पपाणं अप्पबीयं जाव संताणयं तह निसीहियं फासुयं चेइस्सामि, एवं सिजागमेणं नेयवंजाव उदयप्पसूयाइं॥२॥जे तत्थ दुवग्गा तिवग्गा चउवग्गा पंचवग्गा वा अभिसंधारिंति निसीहियंगमणाएते नो अन्नमन्नस्स कायं आलिंगिज वा विलिगिज्ज वाचुंबिज वा दंतेहिंवा नहेहिं वा अच्छिंदिज्ज वा वुच्छि०॥३॥एयं खलु० जंसव्वढेहिं सहिए समिएसया जएजा, सेयमिणं मन्निज्जासि त्तिबेमि॥४॥ सूत्रम 387 // निसीहियासत्तिक्कयं // 2-2-2-9 // स भावभिक्षुर्यदि वसतेरुपहताया अन्यत्र निषीथिकां- स्वाध्यायभूमिं गन्तुमभिकाङ्केत्, तांच यदि साण्डां यावत्ससन्तानकां जानीयात्ततोऽप्रासुकत्वान्न परिगृह्णीयादिति // किञ्च-स भिक्षुरल्पाण्डादिकां प्रतिगृह्णीयादिति // एवमन्यान्यपि सूत्राणि 0 निशीथनिषीधयोः प्राकृते एकेन निसीहशब्देन वाच्यत्वात् एवं निक्षेपवर्णनं तथा च निषीधिका निशीथिकेत्युभयमपि संमतमभिधानयोः / // 715 // Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचारा नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्ध:२ // 716 // शय्यावन्नेयानि यावद् यत्रोदकप्रसूतानि कन्दादीनि स्युस्तां न गृह्णीयादिति // तत्र गतानां विधिमधिकृत्याह-ये तत्र साधवो निषीथिकाभूमौ द्वित्राद्या गच्छेयुस्ते नान्योऽन्यस्य कायं शरीरमालिङ्गयेयुः- परस्परं गात्रसंस्पर्श न कुर्युरित्यर्थः, नापि विविध अनेकप्रकारं यथा मोहोदयो भवति तथा विलिङ्गेयुरिति, तथा कन्दर्पप्रधाना वक्त्रसंयोगादिकाः क्रिया न कुर्युरिति, एतत्तस्य भिक्षोः सामग्र्यं यदसौ सर्वार्थ: अशेषप्रयोजनैरामुष्मिकैः सहितः समन्वितस्तथा समितः पञ्चभिः समितिभिः सदा यावदायुस्तावत्संयमानुष्ठाने यतेत, एतदेव च श्रेय इत्येव मन्यतेति ब्रवीमीति पूर्ववत् // 387 // निषीथिकाऽध्ययनं द्वितीयमादितो नवमं समाप्तमिति // 2-2-2 // श्रुतस्कन्ध: 2 चूलिका-२ | सप्तसप्तिका, द्वितीया सप्तकका निषीधिकाः, सूत्रम् 387 निषेध // 716 // Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्ध:२ // 717 // // तृतीया सप्तैकका उच्चारप्रश्रवणाख्या॥ साम्प्रतं तृतीयः सप्तैककः समारभ्यते, अस्य चायमभिसम्बन्धः- इहानन्तरे निषीथिका प्रतिपादिता, तत्र च कथम्भूतायां भूमावुचारादि विधेयमिति, अस्य च नामनिष्पन्ने निक्षेपे उच्चारप्रश्रवण इति नाम, तदस्य निरुक्त्यर्थं नियुक्तिकृदाह नि०- उच्चवइ सरीराओ उच्चारो पसवइत्ति पासवणं / तं कह आयरमाणस्स होइ सोहीन अइयारो? // 324 // शरीरादुत्- प्राबल्येन च्यवते- अपयाति चरतीति वा उच्चार:- विष्ठा, तथा प्रकर्षेण श्रवतीति प्रश्रवणं- एकिका, तच्च कथमाचरतः साधोः शुद्धिर्भवति नातिचार इति? // 324 // उत्तरगाथया दर्शयितुमाह नि०- मुणिणा छक्कायदयावरण सुत्तभणियंमि ओगासे। उच्चारविउस्सग्गो कायव्वो अप्पमत्तेणं // 325 // साधुना षड्जीवकायरक्षणोद्युक्तेन वक्ष्यमाणसूत्रोक्ते स्थण्डिले उच्चारप्रश्रवणे विधेये अप्रमत्तेनेति // 325 // नियुक्त्यनुगमानन्तरं सूत्रानुगमे सूत्रम्, तच्चेदं से भि० उच्चारपासवणकिरियाए उब्बाहिज्जमाणे सयस्स पायपुंछणस्स असईए तओ पच्छा साहम्मियं जाइज्जा ॥१॥से भि० से जंपु० थंडिल्लं जाणिज्जा सअंड० तह० थंडिलंसि नो उच्चारपासवणं वोसिरिजा ॥२॥से भि० जंपुण थं० अप्पपाणं जाव संताणयं तह० थं० उच्चा० वोसिरिजा ॥३॥से भि० से जं० अस्सिंपडियाए एगं साहम्मियं समुद्दिस्स वा अस्सिं० बहवे साहम्मिया स० अस्सिं प० एणं साहम्मिणिं स० अस्सिंप० बहवे साहम्मिणीओ स० अस्सिं० बहवे समण पगणिय 2 समु० पाणाई 4 जाव उद्देसियंचेएइ, तह० थंडिल्लं पुरिसंतरकडं जाव बहियानीहडं वा अनी० अन्नयरंसि वा तहप्पगारंसि थं० उच्चारं नो वोसि०॥४॥से भि० से जं० बहवे समणमा० कि०व० अतिही समुद्दिस्स पाणाइंभूयाइंजीवाइंसत्ताईजाव उद्देसियंचेएइ, तह० थंडिलं पुरिसंतरगडंजाव बहियाअनीहडं श्रुतस्कन्धः 2 चूलिका-२ सप्तसप्तिका, तृतीया सप्तकका उच्चार प्रश्रवणम्, नियुक्तिः |324-325 सूत्रम् 388 उच्चारप्रश्रवणविधि: // 717 // Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 718 // श्रुतस्कन्धः 2 चूलिका-२ सप्तसप्तिका, | तृतीया सप्पैकका उच्चार प्रश्रवणम्, सूत्रम् 388 उच्चारप्रश्रवणविधिः अन्नयरंसि वा तह० थंडिल्लंसि-नो उच्चारपासवण० अह पुण एवं जाणिज्जा- अपुरिसंतरगडं जाव बहिया नीहडं अन्नयरंसि वा तहप्पगारं० थं० उच्चार० वोसि०॥५॥से भि० से० ज० अस्सिंपडियाए कयं वा कारियंवा पामिच्चियं वा छन्नं वा घटुंवा मटुंवा लित्तं वा संमटुंवा संपधूवियं वा अन्नयरंसि वा तह० थंडि० नो उ०॥६॥से भि० से जंपुण थं० जाणेजा, इह खलु गाहावईवा गाहा० पुत्ता वा कंदाणि वा जाव हरियाणि वा अंतराओ वा बाहिं नीहरंति बहियाओ वा अंतो साहरंति अन्नयरंसि वा तह० थं० नो उच्चा०॥७॥ से भि० से जं पुण० जाणेजा-खधंसि वा पीढंसि वा मंचंसि वा मालंसि वा अटुंसि वा पासायंसि वा अन्नयरंसिवा० तह० थं० नो उ० ॥८॥से भि० से जं पुण० अणंतरहियाए पुढवीए ससिणिद्धाए पु० ससरक्खाए पु० मट्टियाए मक्कडाए चित्तमंताए सिलाए चित्तमंताए लेलुयाए कोलावासंसि वा दारुयंसि वा जीवपइट्ठियंसि वा जाव मक्कडासंताणयंसि अन्न तह० थं० नो उ०॥९॥सूत्रम् 388 // स भिक्षुः कदाचिदुच्चारप्रश्रवणकर्त्तव्यतयोत्- प्राबल्येन बाध्यमानः स्वकीयपादपुञ्छनसमाध्यादावुच्चारादिकं कुर्यात्, स्वकीयस्य त्वभावेऽन्यं साधर्मिकं साधु याचेत पूर्वप्रत्युपेक्षितं पादपुञ्छनकसमाध्यादिकमिति, तदनेनैतत्प्रतिपादितं भवतिवेगधारणं न कर्त्तव्यमिति // अपिच-सभिक्षुरुच्चारप्रश्रवणाशङ्कायांपूर्वमेव स्थण्डिलं गच्छेत्, तस्मिंश्च साण्डादिकेऽप्रासुकत्वादुच्चारादि न कुर्यादिति / किञ्च- अल्पाण्डादिके तु प्रासुके कार्यमिति // तथा स भिक्षुर्यत्पुनरेवंभूतं स्थण्डिलं जानीयात्, तद्यथा- एकं बहून् वा साधर्मिकान् समुद्दिश्य तत्प्रतिज्ञया कदाचित्कश्चित्स्थण्डिलं कुर्यात्, तथा श्रमणादीन्, प्रगणय्य वा कुर्यात्, तच्चैवंभूतं पुरुषान्तरस्वीकृतमस्वीकृतं वा मूलगुणदुष्टमुद्देशिकं स्थण्डिलमाश्रित्योच्चारादि न कुर्यादिति // किञ्च-स भिक्षुर्यावन्तिके स्थण्डिले पुरुषान्तरस्वीकृते उच्चारादि न कुर्यात्, पुरुषान्तरस्वीकृते तु कुर्यादिति ॥अपिच-सभिक्षुः साधुमुद्दिश्य क्रीतादावुत्तरगुणाशुद्धे स्थण्डिले उच्चारादि न कुर्यादिति / किञ्च-स भिक्षुर्गृहपत्यादिना कन्दादिके स्थण्डिलान्निष्काश्यमाने Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ चूलिका-२ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्ध:२ // 719 // तृतीया तत्र वा निक्षिप्यमाणे नोच्चारादि कुर्यादिति // तथा-स भिक्षुः स्कन्धादौ स्थण्डिले नोच्चारादि कुर्यादिति // किञ्च स भिक्षुर्य-8 श्रुतस्कन्धः२ त्पुनरेवंभूतं स्थण्डिलं जानीयात्, तद्यथा-अनन्तरितायां सचित्तायां पृथिव्यां तत्रोच्चारादिन कुर्यात्,शेषं सुगमम्, नवरंकोलावासं सप्तसप्तिका, ति घुणावासम् / / 388 // अपि च__से भि० से जं० जाणे०-इह खलु गाहावई वा गाहावइपुत्ता वा कंदाणि वा जाव बीयाणि वा परिसाडिंसु वा परिसाडिंति वा सप्तकका उच्चार परिसाडिस्संति वा अन्न तह० नो उ०॥१॥से भि० से जं० इह खलु गाहावई वा गा० पुत्ता वा सालीणि वा वीहीणि वा मुगाणि वा प्रश्रवणम्, मासाणि वा कुलत्थाणि वा जवाणि वाजवजवाणि वा पइरिसुवा पइरिति वा पइरिस्संति वा अन्नयरंसि वा तह० थंडि० नो उ०॥२ सूत्रम् 389 ॥से भि०२० आमोयाणि वा घासाणि वा मिलुयाणि वा विजुलयाणि वाखाणुयाणि वा कडयाणि वा पगडाणि वा दरीणि वा उच्चारप्रश्रवण विधि: पदुग्गाणिवा समाणिवा 2 अन्नयरंसि तह० नोउ०॥३॥से भिक्खू०सेजं० पुणथंडिलं जाणिज्जा माणुसरंधणाणि वा महिसकरणाणि वा वसहक० अस्सक० कुक्कुडक० मक्कडक० हयक० लावयक० वट्टयक० तित्तिरक० कवोयक० कविंजलकरणाणि वा अन्नयरंसि वातह० नोउ०॥४॥से भिसेजं० जाणे वेहाणसट्ठाणेसुवा गिद्धपट्ठठा० वा तरुपडणट्ठाणेसुवा० मेरुपडणठा० विसभक्खणयठा० अगणिपडणठा० अन्नयरंसि वा तह० नो उ०॥५॥से भि० से जं० आरामाणि वा उजाणाणि वा वणाणि वा वणसंडाणि वा देवकु लाणि वा सभाणि वा पवाणि वा अन्न तह० नोउ०॥६॥से भिक्खू० से जं० पुण जा० अट्टालयाणि वाचरियाणि वा दाराणिवा गोपुराणि वा अन्नयरंसि वा तह० थं० नो उ०॥७॥से भि० से जं० जाणे० तिगाणि वा चउक्काणि वा चच्चराणि वा चउम्मुहाणि वा // 719 // अन्नयरंसि वा तह नो उ०॥८॥से भि० से जं० जाणे 0 इंगालदाहेसुखारदाहेसु वा मडयदाहेसु वा मडयथूमियासुवा मडयचेइएसु वा अन्नयरंसिवा तह० थं० नो उ०॥९॥से जंजाणे० नइयायतणेसुवापंकाययणेसुवाओधाययणेसुवासेयणवहंसि वा अन्नयरंसि Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ | // 720 // श्रुतस्कन्धः 2 चूलिका-२ सप्तसप्तिका, तृतीया सप्तकका उच्चार प्रश्रवणम्, सूत्रम् 389 उच्चारप्रश्रवणविधि: व तह० थं० नोऊ०॥१०॥से भि० से जंजाणे० नवियासु वा मट्टियखाणिआसु नवियासुगोप्पहेलियासु वा गवाणीसुवाखाणीसु वा अन्नयरंसि वा तह० थं० नो उ०॥११॥से जंजा० डागवच्चंसि वा सागव० मूलग० हत्थंकरवच्चंसि वा अन्नयरंसिवा तह० नो उ० वो०॥१२॥से भि० जं असणवणंसि वा सणव० धायइव० केयइवणंसिवा अंबव० असोगव० नागव० पुन्नागव० चुल्लगव० अन्नयरेसुतह० पत्तोवेएसु वा पुप्फोवेएसुवा फलोवेएसुवा बीओवेएसुवा हरिओवेएसुवा नो उ० वो० // 13 / / सूत्रम् 389 // स भिक्षुर्यत्पुनरेवभूतं स्थण्डिलं जानीयात्- तद्यथा यत्र गृहपत्यादय: कन्दबीजादिपरिक्षेपणादिक्रिया: कालत्रयवर्तिनी: कुर्युस्तहिकामुष्मिकापायभयादुच्चारादि न कुर्यादिति // तथा- यत्र च गृहपत्यादयः शाल्यादीन्युप्तवन्तो वपन्ति वप्स्यन्ति वा तत्राप्युच्चारादि न विदध्यादिति // किञ्च- स भिक्षुर्यत्पुनरेवंभूतं स्थण्डिलं जानीयात्, तद्यथा- आमोकानि कचवरपुजाः घसा: बृहत्यो भूमिराजयः भिलुगाणि श्लक्ष्णभूमिराजयः विज्जलं पिच्छलं स्थाणुः प्रतीत: कडवाणि इक्षुजो नलिकादिदण्डकः प्रग": महागतः दरी प्रतीता प्रदुर्गाणि कुड्यप्राकारादीनि, एतानि च समानि वा विषमाणि वा भवेयुस्तदेतेष्वात्मसंयमविराधनासम्भवान्नोच्चारादि कुर्यादिति // किञ्च-स भिक्षुर्यत्पुनरेवभूतं स्थण्डिलं जानीयात्, तद्यथा- मानुषरन्धनानि चुल्ल्यादीनि तथा महिष्यादीनुद्दिश्य यत्र किञ्चित्क्रियते ते वा यत्र स्थाप्यन्ते तत्र लोकविरुद्धप्रवचनोपघातादिभयानोच्चारादि कुर्यादिति // तथा-स भिक्षुः वेहानसस्थानानि मानुषोल्लम्बनस्थानानि गृध्रपृष्ठस्थानानि यत्र मुमूर्षवो गृध्रादिभक्षणार्थं रुधिरादिदिग्धदेहा निपत्यासते तरुपतनस्थानानि यत्र मुमूर्षव एवानशनेन तरुवत्पतितास्तिष्ठन्ति तरुभ्यो वा यत्र पतन्ति, एवं मेरुपतनस्थानान्यपि, मेरुश्चपर्वतोऽभिधीयत इति, एवं विषभक्षणाग्निप्रवेशस्थानादिषु नोच्चारादि कुर्यादिति // अपि च- आरामदेवकुलादौ नोच्चारादि O घासाः (मु०)। 0 इक्षुयोन्नल० (मु०)। // 720 // Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचारा नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 721 // विदध्यादिति // तथा-प्राकारसम्बन्धिन्यालादौनोच्चारादिकुर्यादिति॥किञ्च-त्रिकचतुष्कचत्वरादौच नोच्चारादिव्युत्सृजेदिति श्रुतस्कन्धः२ // किञ्च- स भिक्षुरङ्गारदाहस्थानश्मशानादौ नोच्चारादि विदध्यादिति // अपि च- नद्यायतनानि यत्र तीर्थस्थानेषु लोकाः चूलिका-२ पुण्यार्थं स्नानादि कुर्वन्ति पङ्कायतनानि यत्र पङ्किलप्रदेशे लोका धर्मार्थं लोटनादिक्रियां कुर्वन्ति ओघायतनानि यानि प्रवाहत सप्तसप्तिका, एव पूज्यस्थानानि तडागजलप्रवेशौघमार्गो वा सेचनपथे वा निक्कादौ नोच्चारादि विधेयमिति // तथा- स भिक्षुरभिनवासु तृतीया सप्पैकका मृत्खनिषु, तथा नवासु गोप्रलेह्यासु गवादनीषु सामान्येन वा गवादनीषु खनीषु वा नोच्चारादि विदध्यादिति // किञ्च- डाग त्ति उच्चार डालप्रधानं शाकं पत्रप्रधानं तु शाकमेव तद्वति स्थाने, तथा मूलकादिवति च नोच्चारादि कुर्यादिति // तथा- अशनो- प्रश्रवणम्, सूत्रम् 390 बीयकस्तद्वनादौ च नोच्चारादि कुर्यादिति, तथा पत्रपुष्पफलाद्युपेतेष्विति // 389 // कथं चोच्चारादि कुर्यादिति दशर्यति उच्चारप्रश्रवणसे भि० सयपाययंवा परपाययं वा गहाय से तमायाए एगतमवक्कमे अणावायंसि असंलोयंसि अप्पपाणंसि जाव मक्कडासंताणयंसि विधि: अहारामंसि वा उवस्सयंसि तओ संजयामेव उच्चारपासवणं वोसिरिज्जा, से तमायाए एगंतमवक्कमे अणाबाहंसि जाव संताणयंसि अहारामंसि वा झामथंडिल्लंसि वा अन्नयरंसि वा तह० थंडिल्लंसि अचित्तंसि तओ संजयामेव उच्चारपासवणं वोसिरिज्जा, एयं खलु तस्स०सया जइजासित्तिबेमि / / सूत्रम् ३९०।।।।उच्चारपासवणसत्तिक्कओसम्मत्तो॥२-२-३-१०॥ स भिक्षुः स्वकीयं परकीयं वा पात्रकं समाधिस्थानं गृहीत्वा स्थण्डिलं वाऽनापातमसंलोकं गत्वोच्चारं प्रसवणं वा कुर्यात् / प्रतिष्ठापयेदिति वा, शेषमध्ययनसमाप्तिं यावत्पूर्ववदिति // 390 // तृतीयं सप्तकैकाध्ययनमादितो दशमं समाप्तम् // 2-23-10 // // 721 // 0 नीकादौ (मु०)। 0 गोप्रहेल्यासु (मु०)। Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रुतस्कन्धः२ सप्तसप्तिका, श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 722 // चतुर्था सप्पैकका शब्दः , नियुक्ति: 326 शब्दनिक्षेपाः ॥चतुर्थी सप्तकका शब्दाख्या। तृतीयानन्तरं चतुर्थ: सप्तैकक:समारभ्यते, अस्य चायमभिसम्बन्ध:-इहाद्ये स्थानं द्वितीये स्वाध्यायभूमिस्तृतीये उच्चारादिविधिः प्रतिपादितः, तेषु च वर्त्तमानो यद्यनुकूलप्रतिकूलशब्दान् शृणुयात्तेष्वरक्तद्विष्टेन भाव्यम्, इत्यनेन सम्बन्धेनायातस्यास्य नामनिष्पन्ने निक्षेपे शब्दसप्तैकक इति नाम, अस्य च नामस्थापने अनादृत्य द्रव्यनिक्षेपं दर्शयितुं नियुक्तिकृद्गाथापश्चार्द्धनाह नि०-दव्वं संठाणाई भावो वनकसिणं सभावो य / दव्वं सद्दपरिणयं भावो उगुणा य कित्ती य॥३२६॥ द्रव्यं नोआगमतो व्यतिरिक्तं शब्दत्वेन यानि भाषाद्रव्याणि परिणतानि तानीह गृह्यन्ते, भावशब्दस्त्वागमत: शब्दे उपयुक्तः, नोआगमतस्तु गुणा- अहिंसादिलक्षणा यतोऽसौ हिंसाऽनृतादिविरतिलक्षणैर्गुणैः श्लाघ्यते, कीर्तिश्च यथा भगवत एव चतुस्त्रिंशदतिशयाधुपेतस्य सातिशयरूपसंपत्समन्वितस्येत्यर्हन्निति लोके ख्यातिरिति // 326 // निर्युक्त्यनुगमादनन्तरं सूत्रानुगमे सूत्रम्, तच्चेदं से भि० मुइंगसद्दाणि वा नंदीस० झल्लरीस० अन्नयराणि वा तह० विरूवरूवाई सद्दाई वितताई कन्नसोयणपडियाए नो अभिसंधारिजागमणाए॥१॥से भि० अहावेगइयाइंसद्दाइंसुणेइ, तं-वीणासदाणि वा विपंचीस० पिप्पी (बद्धी) सगस तूणयसद्दा० वणयस तुंबवीणियसद्दाणि वा ढंकुणसद्दाइं अन्नयराइंतह विरूवरूवाइं० सद्दाई वितताइंकण्णसोयपडियाए नो अभिसंधारिजा गमणाए॥२॥से भि० अहावेगइयाइंतताइंसद्दाई तताइंसुणेइ, तं०-तालसद्दाणि वा कंसतालसद्दाणि वा लत्तियसद्दा० गोधियस० किरिकिरियास० अन्नयरा० तह० विरूव० घण(ताल) सद्दाणि कण्ण० गमणाए // 3 // से भि० अहावेग० तं० संखसद्दाणि वा वेणु० वंसस० खरमुहिस० परिपिरियास० अन्नय० तह विरूव० सद्दाइंझुसिराईकन्न०॥४॥ सूत्रम् 391 // // 722 // Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 723 // | श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-२ | सप्तसप्तिका, चतुर्था सप्पैकका शब्दः , सूत्रम् 392 शब्दश्रवणार्थं |गमननिषेधः सपूर्वाधिकृतो भिक्षुर्यदि विततततघनशुषिररूपांश्चतुर्विधानातोद्यशब्दान् शृणुयात्, ततस्तच्छ्रवणप्रतिज्ञया नाभिसन्धारयेद्गमनाय न तदाकर्णनाय गमनं कुर्यादित्यर्थः, तत्र विततं- मृदङ्गनन्दीझल्लर्यादि, ततं- वीणाविपञ्चीबद्धीसकादितन्त्रीवाद्यम्, वीणादीनांच भेदस्तन्त्रीसङ्ख्यातोऽवसेयः, घनंतु-हस्ततालकंसालादिप्रतीतमेव नवरं लत्तिका-कंशिका गोहिकाभाण्डानां कक्षाहस्तगतातोद्यविशेष: किरिकिरिया तेषामेव वंशादिकम्बिकातोद्यम्, शुषिरंतु शङ्खवण्वादीनि प्रतीतान्येव, नवरं खरमुहीतोडहिका पिरिपिरिय त्ति कोलियकपुटावनद्धा वंशादिनलिका, इत्येष सूत्रचतुष्टयसमुदायार्थः // 391 // किञ्च से भि० अहावेग० तं० वप्पाणि वा फलिहाणि वा जाव सराणि वा सागराणि वा सरसरपंतियाणि वा अन्न० तह० विरूव० सद्दाई कण्ण०॥१॥से भि० अहावे० तं० कच्छाणि वा णूमाणि वा गहणाणि वा वणाणि वा वणदुग्गाणि पव्वयाणि वा पव्वयदुग्गाणि वा अन्न०॥२॥ अहा० त० गामाणि वा नगराणि वा निगमाणि वा रायहाणाणि वा आसमपट्टणसंनिवेसाणि वा अन्न तह० नो अभि०॥३॥से भि० अहावे० आरामाणि वा उज्जाणाणि वा वणाणि वा वणसंडाणि वा देवकुलाणि वा सभाणि वा पवाणि वा अन्नय० तहा० सद्दाइंनो अभि०॥४॥से भि० अहावे० अट्टाणि वा अट्टालयाणि वा चरियाणि वा दाराणि वा गोपुराणि वा अन्न० तह सद्दाइंनो अभि०॥५॥से भि० अहावे० तंजहा-तियाणि वा चउक्काणि वा चच्चराणि वा चउम्मुहाणि वा अन्न तह० सद्दाई नो अभि०॥६॥से भि० अहावे० तंजहा- महिसकरणट्ठाणाणि वा वसभक अस्सक० हथिक० जाव कविंजलकरणट्ठा अन्न० तह० नो अभि०॥७॥से भि० अहावे० तंज० महिसजुद्धाणि वा जाव कविंजलजु० अन्न तह० नो अभि०॥८॥से भि० अहावे० तं० पुव्वजूहियठाणाणि वा हयजू० गयजू० अन्न तह० नो अभि०॥९॥सूत्रम् 392 / / (r) तोहाडिका (मु०)। // 723 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 724 // श्रुतस्कन्धः 2 चूलिका-२ सप्तसप्तिका, चतुर्था सप्तकका शब्दः , सूत्रम् 393 शब्दश्रवणार्थ गमननिषेधः स भिक्षुरथ कदाचिदेकतरान् कांश्चित् शब्दान् शृणुयात्, तद्यथा- वप्पाणि वे ति वप्रः-केदारस्तटादिर्वा, तद्वर्णकाः शब्दा वप्रा एवोक्ताः, वप्रादिषु वा श्रव्यगेयादयो ये शब्दास्तच्छ्रवणप्रतिज्ञया वप्रादीन्न गच्छेदित्येवं सर्वत्रायोज्यम् / अपि चयावन्महिषयुद्धानीति षडपि सूत्राणि सुबोध्यानि // किञ्च- स भिक्षुर्मूथमिति- द्वन्द्वं वधूवरादिकं तत्स्थानं वेदिकादि, तत्र श्रव्यगेयादिशब्दश्रवणप्रतिज्ञया न गच्छेत्, वधूवरवर्णनं वा यत्र क्रियते तत्र न गच्छेदिति, एवं हयगजयूथादिस्थानानि द्रष्टव्यानीति // 392 // तथा से भि० जाव सुणेइ, तंजहा-अक्खाइयठाणाणि वा माणुम्माणियट्ठाणाणि वा महताऽऽहयनट्टगीयवाईयतंतीतलतालतुडियपडुप्पवाइयट्ठाणाणि वा अन्न तह सद्दाइंनो अभिसं०॥१॥से भि० जाव सुणेइ, तं०-कलहाणि वा डिंबाणि वा डमराणि वा दोरजाणिवा वेर० विरुद्धर० अन्न तह० सद्दाइंनो०॥२॥से भि० जाव सुणेइ खुड्डियंदारियं परिभुत्तमंडिय अलंकियं निवुज्झमाणिं पेहाए एगंवा पुरिसं वहाए नीणिज्जमाणं पेहाए अन्नयराणि वा तह० नो अभि० ॥३॥से भि० अन्नयराइं विरूव० महासवाई एवं जाणेजा तंजहा-बहुसगडाणि वा बहुरहाणि वा बहुमिलक्खूणिवा बहुपच्चंताणि वा अन्न तह विरूव० महासवाइंकन्नसोयपडियाए नो अभिसंधारिजा गमणाए॥४॥से भि० अन्नयराइं विरूव० महूस्सवाइं एवं जाणिज्जा, तंजहा-इत्थीणि वा पुरिसाणि वा थेराणि वा डहराणि वा मज्झिमाणि वा आभरणविभूसियाणि वा गायंताणि वा वायंताणि वा नच्चंताणि वा हसंताणि वा रमंताणि वा मोहंताणि वा विपुलं असणं पाणं खाइमं साइमं परिभुजंताणि वा परिभायंताणि वा विछड्डियमाणाणि वा विगोवयमाणाणि वा अन्नय० तह विरूव० महु० कन्नसोय० ॥५॥से भि० नो इहलोइएहिं सद्देहिं नो परलोइएहिं स० नो सुएहिं स० नो असुएहिं स० नो दिडेहिं सद्देहिं नो अदिवहिं स० नो कंतेहिं सद्देहिं सजिजा नो गिज्झिज्जा नो मुज्झिज्जा नो अज्झोववजिजा॥६॥एयं खलु० जाव // 724 // Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गा नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् | श्रुतस्कन्धः२ | / / 725 // श्रुतस्कन्धः 2 चूलिका-२ सप्तसप्तिका, चतुर्था सप्पैकका शब्दः , सूत्रम् 393 शब्दश्रवणार्थं गमननिषेधः जएजासि त्तिबेमि॥७॥सूत्रम् 393 / / सद्दसत्तिक्कओ॥२-२-४-११॥ स भिक्षुः आख्यायिकास्थानानि कथानकस्थानानि, तथा मानोन्मानस्थानानि मान-प्रस्थकादिः उन्मानं नाराचादि, यदिवा मानोन्मानमित्यश्वादीनां वेगादिपरीक्षा तत्स्थानानि तद्वर्णनस्थानानि वा, तथा महान्ति च तानि आहतनृत्यगीतवादित्रतन्त्रीतलतालत्रुटितप्रत्युत्पन्नानि च तेषां स्थानानि-सभास्तद्वर्णनानि वा श्रवणप्रतिज्ञया नाभिसन्धारयेद्गमनायेति // किञ्चकलहादिवर्णनं तत्स्थानं वा श्रवणप्रतिज्ञया न गच्छेदिति // अपि च-स भिक्षुः क्षुल्लिका दारिकां डिक्करिकां मण्डितालङ्कता बहुपरिवृतां णिवुज्झमाणिं ति अश्वादिना नीयमानाम्, तथैकं पुरुषं वधाय नीयमानं प्रेक्ष्याहमत्र किञ्चिच्छ्रोष्यामीति श्रवणार्थं / तत्र न गच्छेदिति ॥स भिक्षुर्यान्येवं जानीयात्, महान्त्येतान्याश्रवस्थानानि-पापोपादानस्थानानि वर्त्तन्ते, तद्यथा- बहुशकटानि बहुरथानि बहुम्लेच्छानि बहुप्रात्यन्तिकानि, इत्येवंप्रकाराणि स्थानानि श्रवणप्रतिज्ञया नाभिसन्धारयेद् गन्तुमिति // किञ्च-स भिक्षुर्महोत्सवस्थानानि यान्येवंभूतानि जानीयात्, तद्यथा- स्त्रीपुरुषस्थविरबालमध्यवयांस्येतानि भूषितानि गायनादिकाः क्रि या यत्र कुर्वन्ति तानि स्थानानि श्रवणेच्छया न गच्छेदिति॥इदानीं सर्वोपसंहारार्थमाह-स: भिक्षुः ऐहिकामुष्मिकापायभीरुः नो नैव ऐहलोकिकैः मनुष्यादिकृतैः पारलोकिकै: पारापतादिकृतैरैहिकामुष्मिकैर्वा शब्दैः, तथा श्रुतैरश्रुतैर्वा, तथा साक्षादुपलब्धैरनुपलब्धैर्वा न सङ्गं कुर्यात् न रागं गच्छेत् न गाय प्रतिपद्येत न तेषु मुह्येत नाध्युपपन्नो भवेत्, एतत्तस्य भिक्षोः सामग्र्यम्, शेषं पूर्ववत्, इह च सर्वत्रायंदोष:- अजितेन्द्रियत्वं स्वाध्यायादिहानिरागद्वेषसम्भव इति, एवमन्येऽपि दोषा ऐहिकामुष्मिकापायभूताः स्वधिया समालोच्या इति // 393 // चतुर्थसप्तककानन्तरमादित एकादशं समाप्तम् / / 2-2-4-11 // // 725 // Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 726 // ॥पञ्चमी सप्तैकका रूपाख्या। चतुर्थसप्तककानन्तरं पञ्चमंसमारभ्यते, अस्य चायमभिसम्बन्धः- इहानन्तरं श्रवणेन्द्रियमाश्रित्यरागद्वेषोत्पत्तिर्निषिद्धा तदिहापि चक्षुरिन्द्रियमाश्रित्य निषिध्यते, इत्यनेन सम्बन्धेनायातस्यास्याध्ययनस्य नामनिष्पन्ने निक्षेपेरूपसप्तैकक इति नाम, तत्र रूपस्य चतुर्धा निक्षेपः, नामस्थापने अनादृत्य द्रव्यभावनिक्षेपार्थं नियुक्तिकृद् गाथाऽर्द्धमाह__नि०- दव्वं संठाणाई भावो वन्न कसिणं सभावो य। (दव्वं सद्दपरिणयं भावो उगुणा य कित्ती य)॥३२७॥ तत्र द्रव्यं नोआगमतो व्यतिरिक्तं पञ्च संस्थानानि परिमण्डलादीनि, भावरूपं द्विधा- वर्णतः स्वभावतश्च, तत्र वर्णतः कृत्स्नाः पञ्चापि वर्णाः, स्वभावरूपं त्वन्तर्गतक्रोधादिवशाभूभङ्गललाटनयनारोपणनिष्ठुरवागादिकम्, एतद्विपरीतं प्रसन्नस्येति, उक्तश्च रुट्ठस्स खरा दिट्ठी उप्पलधवला पसन्नचित्तस्स / दुहियस्स ओमिलायइ गंतुमणस्सुस्सुआ होइ॥१॥॥ 327 // सूत्रानुगमे सूत्रम्, तच्चेदं से भि० अहावेगइयाई रूवाई पासइ, तं० गंथिमाणि वा वेढिमाणि वा पूरिमाणि वा संघाइमाणि वा कट्ठकम्माणि वा पोत्थकम्माणि वा चित्तक० मणिकम्माणि वा दंतक० (मालकम्माणि) वा पत्तछिन्नकम्माणि वा विविहाणि वा वेढिमाई अन्नयराइं० तह० विरू० चक्खुदंसणपडियाए नो अभिसंधारिजा गमणाए, एवं नायव्वं जहा सद्दपडिमा सव्वा वाइत्तवज्जा रूवपडिमावि // सूत्रम् 394 ॥पञ्चमं सत्तिक्कयं // 2-2-5 // स भावभिक्षुः क्वचित् पर्यटन्नथैकानि- कानिचिन्नानाविधानि रूपाणि पश्यति, तद्यथा- ग्रथितानि ग्रथितपुष्पादिनिर्वर्तित0 रुष्टस्य खरा दृष्टिः उत्पलधवला प्रसन्नचित्तस्य / दुःखितस्यावम्लायति गन्तुमनस उत्सुका भवति // 1 // श्रुतस्कन्धः 2 चूलिका-२ सप्तसप्तिका, पञ्चमी सप्तकका रूपम्, नियुक्ति: 327 सूत्रम् 394 रूपस्य निक्षेपाः रूपदर्शनार्थ गमननिषेधः // 726 // Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 727 // स्वस्तिकादीनि वेष्टिमानि वस्त्रादिनिर्वर्तितपुत्तलिकादिनि पूरिमाणि त्ति यान्यन्तः पूरणेन पुरुषाधाकृतीनि भवन्ति संघातिमानि चोलकादीनि काष्ठकर्माणि रथादीनि पुस्तकर्माणि लेप्यादीनि चित्रकर्माणि प्रतीतानि मणिकर्माणि विचित्रमणिनिष्पादितस्वस्तिकादीनि, तथा दन्तकर्माणि दन्तपुत्तलिकादीनि, तथा पत्रच्छेद्यकर्माणि, इत्येवमादीनि विरूपरूपाणि चक्षुर्दर्शनप्रतिज्ञया नाभिसन्धारयेद्गमनाय, एतानि द्रष्टुं गमने मनोऽपि न विदध्यादित्यर्थः। एवं शब्दसप्तककसूत्राणि चतुर्विधातोद्यरहितानि सर्वाण्यपीहायोज्यानि केवलं रूपप्रतिज्ञयेत्येवमभिलापो योज्यः, दोषाश्चात्र प्राग्वत्समायोज्या इति // 394 ॥साम्प्रतं पञ्चमानन्तरमादितो द्वादशं समाप्तमिति // 2-2-5-12 // | श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-२ सप्तसप्तिका, पञ्चमी सप्तैकका रूपम्, सूत्रम् 394 रूपदर्शनार्थ गमननिषेधः // 727 // लेप्यकर्माणि (मु०)। Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् / श्रुतस्कन्धः 2 // 728 // | श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-२ सप्तसप्तिका, षष्ठी सप्तकका परक्रिया, नियुक्ति: 328 परनिक्षेपाः ॥षष्ठी सप्तकका परक्रियाख्या। साम्प्रतं पञ्चमानन्तरं षष्ठः सप्तैककः समारभ्यते, अस्य चायमभिसम्बन्धः-अनन्तरं रागद्वेषोत्पत्तिनिमित्तप्रतिषेधोऽभिहितः, तदिहापि स एवान्येन प्रकारेणाभिधीयते इत्यनेन सम्बन्धेनायातस्यास्य नामनिष्पन्ने निक्षेपे परक्रियेत्यादानपदेन नाम, तत्र परशब्दस्य षड्डिधं निक्षेपं दर्शयितुं नियुक्तिकारो गाथाऽर्द्धमाह नि०- छक्कं परइक्किक्कं त 1 दन्न 2 माएस 3 कम 4 बहु५ पहाणे 6 / षट्कं पर इति परशब्दविषये नामादिः षड़िधो निक्षेपः, तत्र नामस्थापने क्षुण्णे, द्रव्यादिपरमेकैकं षधिं भवतीति दर्शयति, तद्यथा- तत्परं 1 अन्यपरं 2 आदेशपरं 3 क्रमपरं 4 बहुपरं 5 प्रधानपर 6 मिति, तत्र द्रव्यपरंतावत्तद्रूपतयैव वर्तमानं-परमन्यत्तत्पर यथा परमाणो: पर: परमाणुः 1, अन्यपरं त्वन्यरूपतया परमन्यद्, यथा एकाणुकाद्व्य णुकत्र्यणुकादि, एवं व्यणुकादेकाणुकत्र्यणुकादि 2, आदेशपरं आदिश्यते-आज्ञाप्यत इत्यादेश:-य: कस्यांचित्क्रियायां नियोज्यते कर्मकरादिः स चासौ परश्चादेशपर इति 3, क्रमपरंतु द्रव्यादि चतुर्द्धा, तत्र द्रव्यतः क्रमपरमेकप्रदेशिकद्रव्याद् द्विप्रदेशिकद्रव्यम्, एवं व्यणुकात्त्र्यणुकमित्यादि, क्षेत्रत एकप्रदेशावगाढा द्विप्रदेशावगाढमित्यादि, कालत एकसमयस्थितिका द्विसमयस्थितिकमित्यादि, भावतः क्रमपरमेकगुणकृष्णाद्द्विगुणकृष्णमित्यादि 4, बहुपरं बहुत्वेन परं बहुपरं यद्यस्माद्बहु तद्बहुपरं तद्यथा जीवा पुग्गल समया दव पएसा य पज्जवा चेव / थोवाणताणता विसेसअहिया दुवेऽणता // 1 // तत्र जीवाः स्तोकास्तेभ्यः पुद्गला अनन्तगुणा इत्यादि 5, प्रधानपरं तु प्रधानत्वेन परः, द्विपदानां तीर्थकरश्चतुष्पदानां सिंहादिः अपदानामर्जुनसुवर्णपनसादिः 6, एवं क्षेत्रकालभावपराण्यपि तत्परादिषडिधत्वेन क्षेत्रादिप्राधान्यतया पूर्ववत्स्वधिया योज्यानीति, सामान्येन तु जम्बूद्वीपक्षेत्रात्पुष्करादिकं // 728 // Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ क्षेत्रं परम्, कालपरंतुप्रावृट्कालाच्छरत्कालः, भावपरमौदयिकादौपशमिकादिः॥३२८॥साम्प्रतं सूत्रानुगमे सूत्रमुच्चारणीयम्, तच्चेदं श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः 2 // 729 / / श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-२ सप्तसप्तिका, षष्ठी सप्तकका | परक्रिया, सूत्रम् 395 | परकृतक्रियानिषेधः ___परकिरियं अज्झत्थियं संसेसियं नो तं सायए नोतं नियमे, सिया से परोपाए आमजिज्ज वा पमजिज्ज वा नोतंसायए नो तं नियमे ॥१॥से सिया परो पायाई संबाहिज्ज वा पलिमद्दिज वा नो तं सायए नो तं नियमे ॥२॥से सिया परो पायाई कुसिज वा रइज्ज वा नोतं सायए नो तं नियमे ।।३॥से सिया परो पायाई तिल्लेण वाघ० वसाए वा मक्खिज्ज वा अम्भिंगिजवानो तं०२, ॥४॥से सिया परो पायाई लुद्धेण वा कक्केण वा चुन्नेण वा वण्णेण वा उल्लोढिज वा उज्वलिज्ज वा नो तं० 2, // 5 // से सिया परो पायाई सीओदगवियडेण वा 2 उच्छोलिज्ज वा पहोलिज्ज वा नो तं०॥६॥से सिया परो पायाइं अन्नयरेण विलेवणजाएण आलिंपिज्ज वा विलिंपिज वा नोतं०२,॥७॥से सिया परोपायाइं अन्नयरेण धूवणजाएण धूविज वा पधू० नो तं०२, ॥८॥से सिया परोपायाओ आणुयं वा कंटयं वा नीहरिज वा विसोहिज्ज वा नो तं०२, ॥९॥से सिया परोपायाओ पूर्व वा सोणियं वा नीहरिज वा विसो० नो तं०२, ॥१०॥से सिया परो कायं आमज्जेज वा पमजिज्ज वा नो तं सायए नो तं नियमे // 11 // से सिया परो कायं लोट्टेण वा संवाहिज्ज वा पलिमदिज वा नो तं०२,॥१२ ॥से सिया परो कायं तिल्लेण वाघ० वसा० मक्खिज्ज वा अन्भंगिज वा नो तं०२,॥ १३॥से सिया परो कायं लुद्धेण वा 4 उल्लोढिज वा उबलिज्ज वा नोत०२,॥१४॥ से सिया परो कार्य सीओ० उसिणो० उच्छोलिज्ज वा प० नो तं०२, ॥१५॥से सिया परो कार्य अन्नयरेण विलेवणजाएण आलिंपिज्ज वा 2 नो तं०२, ॥१६॥से० कायं अन्नयरेण धूवणजाएण धूविज वा प० नोतं०२,॥१७॥से० कायंसि वणं आमजिज्ज वा 2 नोतं 2, ॥१८॥से० वर्ण संवाहिज वा पलि० नो तं०।से० वणं तिल्लेण वा घ०२ मक्खिन वा अब्भं० नो तं०२, ॥१९॥से० वणं लुद्धेण वा 4 उल्लोढिज वा उच्वलेज वा नो तं०२, // 729 // Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 730 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-२ सप्तसप्तिका, षष्ठी सप्तकका परक्रिया, सूत्रम् 395 परकृतक्रियानिषेध: ॥२०॥से सिया परो कार्यसि वणं सीओ० उ० उच्छोलिज्ज वा प० नो तं० 2, ॥२१॥से सि० वणं वा गंडं वा अरई व पुलयं व भगंदलं व अन्नयरेणं सत्थजाएणं अच्छिंदिज्ज वा विच्छिंदिज्ज वा नो तं० // 22 // से सिया परो अन्न० जाएण आच्छिंदित्ता वा विच्छिंदित्ता वा पूर्व वा सोणियं वा नीहरिन वा वि० नो तं० 2, // 23 // से० कायंसि गंडं वा अरई वा पुलइयं वा भगंदलं वा आमजिज्ज वा 2 नोतं०२, ॥२४॥से० कायंसि गंडं वा ४संवाहिज्ज वा पलि० नो तं०२, ॥२५॥से० कायं० गंडं वा 4 तिल्लेण वा 3 मक्खिज्ज वा 2 नो तं० 2, // 26 // से० गंडं वा लुद्धेण वा उल्लोढिज्ज वा उ० नो तं० 2, // 27 // से० गंडं वा 4 सीओदग०२ उच्छोलिज्ज वा प० नो तं०२, ॥२८॥से० गंडं वा 4 अन्नयरेणं सत्थजाएणं अच्छिंदिन वा वि० अन्न० सत्थ० अच्छिंदित्ता वा 2 पूर्य वा 2 सोणियं वा नीह० विसो० नोतं सायए 2, ॥२९॥से सिया परो कार्यसि सेयं वा जल्लं वा नीहरिज्जा वा वि० नोतं०२, // 30 // से सिया परो अच्छिमलं वा कण्णमलं वा दंतमलं वा नहम० नीहरिज वा 2 नो तं० 2, ॥३१॥से सिया परो दीहाई वालाई दीहाई वारोमाइंदीहाइंभमुहाइंदीहाइंकक्खरोमाइंदीहाइंवत्थिरोमाइंकप्पिज वा संठविजवानो तं०२,॥३२॥से सिया परोसीसाओ लिक्खं वा जूयं वा नीहरिज वा वि० नो तं०२,॥ ३३॥से सिया परो अंकंसि वा पलियंकंसि वा तुयट्टावित्ता पायाई आमजिज्ज वा पम० / एवं हिट्ठिमो गमो पायाई भाणियव्वो॥३४॥से सिया परो अंकंसि वा 2 तुयट्टावित्ता हारं वा अद्धहारं वा उरत्थं वा गेवेयं व मउडं वा पालंबं वा सुवन्नसुत्तं वा आविहिज वा पिणहिज्ज वा नो तं०२,॥३५॥से० परो आरामंसि वा उजाणंसिवा नीहरित्ता वा पविसित्ता वा पायाई आमज्जिज्ज वा प० नो तं साइए॥३६॥एवं नेयव्वा अन्न मन्नकिरियावि // 37 // सूत्रम् 395 // पर- आत्मनो व्यतिरिक्तोऽन्यस्तस्य क्रिया- चेष्टा कायव्यापाररूपा तां परक्रियां आध्यात्मिकी आत्मनि क्रियमाणाम्, पुनरपि विशिनष्टि-सांश्लेषिकी कर्मसंश्लेषजननीं नो नैव आस्वादयेत् अभिलषेत्, मनसा न तत्राभिलाषं कुर्यादित्यर्थः, तथा न // 730 // Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराई नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्ध:२ // 731 // निषेधः तां परक्रियां नियमयेत् कारयेद्वाचा, नापि कायेनेति / तां च परक्रियां विशेषतो दर्शयति-से तस्य साधोर्निष्प्रतिकर्मशरीरस्य श्रुतस्कन्धः२ स: पर: अन्यो धर्मश्रद्धया पादौ रजोऽवगुण्ठितौ आमृज्यात् कर्पटादिना, वाशब्दस्तूत्तरपक्षापेक्षः, तन्नास्वादयेन्नापि नियमयेदिति, चूलिका-२ सप्तसप्तिका, एवंस साधुस्तं परंपादौ संबाधयन्तं मर्दयन्तं वा स्पर्शयन्तं रञ्जयन्तम्,तथा तैलादिना म्रक्षयन्तमभ्यञ्जयन्तं वा, तथा लोध्रादिना षष्ठी सप्पैकका उद्वर्तनादि कुर्वन्तम्, तथा शीतोदकादिना, उच्छोलनादि कुर्वाणम्, तथाऽन्यतरेण सुगन्धिद्रव्येणालिम्पन्तम्, तथा विशिष्टधूपेन परक्रिया, धूपयन्तम्, तथा पादात्कण्टकादिकमुद्धरन्तम्, एवं शोणितादिकं निस्सारयन्तं नास्वादयेत् मनसा नाभिलषेत् नापि नियमयेत् सूत्रम् 396 कारयेद्वाचा कायेनेति // शेषाणि कायव्रणगतादीनि आरामप्रवेशनिष्क्रमणप्रमार्जनसूत्रं यावदुत्तानार्थानि।। एवममुमेवार्थमुत्तरसप्तककेऽपितुल्यत्वात्सझेपरुचिःसूत्रकारोऽतिदिशति- एवं इति याः पूर्वोक्ता: क्रिया-रजःप्रमार्जनादिकास्ता: अन्योऽन्यं परस्परत: साधुना कृतप्रतिक्रियया न विधेया इत्येवं नेतव्योऽन्योऽन्यक्रियासप्पैकक इति // 395 // किञ्च से सिया परो सुद्धेण असुद्धेणं वा वइबलेण वा तेइच्छं आउट्टे से० असुद्धेणं वइबलेणं तेइच्छं आउट्टे॥ से सिया परो गिलाणस्स सचित्ताणि वा कंदाणि वा मूलाणि वा तयाणि वा हरियाणि वा खणित्तु कडित्तु वा कट्टावित्तु वा तेइच्छं आउट्टाविज नो तंसा 2,1 / कडुवेयणा पाणभूयजीवसत्ता वेयणं वेइंति, एवं खलु० समिए सया जए सेयमिणं मन्निज्जासि त्तिबेमि ।।सूत्रम् 396 // त्तिबेमि ॥छट्ठओ सत्तिक्कओ॥२-२-६॥ से तस्य साधोः स परः शुद्धेनाशुद्धेन वा वाग्बलेन मन्त्रादिसामर्थ्येन चिकित्सां व्याध्युपशमं आउट्टे त्ति कर्तुमभिलषेत् / तथासा परो ग्लानस्य साधोश्चिकित्सार्थं सचित्तानि कन्दमूलादीनि खनित्वा समाकृष्य स्वतोऽन्येन वा खानयित्वा चिकित्सां कर्तुमभिलषेत् तच्च नास्वादयेत् नाभिलषेन्मनसा, एतच्च भावयेत्-इह पूर्वकृतकर्मफलेश्वरा जीवाः कर्मविपाककृतकटुकवेदना: Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्ध:२ // 732 // कृत्वा परेषां शारीरमानसा वेदना: स्वत: प्राणिभूतजीवसत्त्वास्तत्कर्मविपाकजां वेदनामनुभवन्तीति, उक्तञ्च पुनरपि सहनीयो दुःखपाकस्तवायं, न खलु भवति नाशः कर्मणां सञ्चितानाम् / इति सह गणयित्वा यद्यदायाति सम्यक् सदसदिति विवेकोऽन्यत्र भूयः कुतस्ते? ॥१॥शेषमुक्तार्थं यावदध्ययनपरिसमाप्तिरिति // 396 // षष्ठमादितस्त्रयोदशं सप्तककाध्ययनं समाप्तम् // 2-18-13 // श्रुतस्कन्ध:२ चूलिका-२ सप्तसप्तिका, षष्ठी सप्तकका परक्रिया, सूत्रम् 396 परकृतक्रिया निषेधः Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 733 // ॥सप्तमी सप्तैकका अन्योऽन्यक्रियाख्या॥ श्रुतस्कन्ध:२ षष्ठानन्तरंसप्तमोऽस्य चायमभिसम्बन्धः- इहानन्तराध्ययने सामान्येन परक्रिया निषिद्धा, इह तु गच्छनिर्गतोद्देशेनान्योऽन्यक्रिया चूलिका-२ सप्तसप्तिका, निषिध्यते, इत्यनेन सम्बन्धेनायातस्यास्याध्ययनस्य नामनिष्पन्ने निक्षेपे अन्योऽन्यक्रियेति नाम, तत्रान्यस्य निक्षेपार्थं नियुक्तिकृद् / सप्तमी सप्तकका गाथापश्चार्द्धमाह अन्योऽन्यक्रिया, नि०- अन्ने छक्कं तं पुण तदनमाएसओ चेव / / 328 // नियुक्तिः 328-329 अन्यस्य नामादिषड्डिधो निक्षेपः, तत्र नामस्थापने क्षुण्णे, द्रव्यान्यस्त्रिधा- तदन्यद् अन्यान्यद् आदेशान्यच्चेति द्रव्यपरवन्नेयमिति सूत्रम् 397 // 328 // अत्र परक्रियायामन्योऽन्यक्रियायां च गच्छान्तर्गतैर्यतना कर्तव्येति, गच्छनिर्गतानां त्वेतया न प्रयोजनमिति अन्यनिक्षेपा: अन्योऽन्यादर्शयितुं नियुक्तिकृदाह क्रियानिषेधः नि०- जयमाणस्स परोजं करेइ जयणाएँ तत्थ अहिगारो / निप्पडिकम्मस्स उ अन्नमन्नकरणं अजुत्तं तु // ३२९॥॥सत्तिक्काणं निजुत्ती सम्मत्ता॥ जयमाणस्सेत्यादि पातनिकयैव भावितार्था / / 329 // साम्प्रतं सूत्रम्, तच्चेदं__ से भिक्खूवा 2 अन्नमन्नकिरियं अज्झत्थियं संसेइयं नो तंसायए॥१॥से अन्नमन्नं पाए आमजिज वा० नो तं०, सेसंतंचेव, एयं खलु० जइजासि त्तिबेमि ॥सूत्रम् 397 / / त्तिबेमि // सप्तमम्॥२-२-७॥(१४) (23) / अन्योऽन्यस्य- परस्परस्य क्रियां- पादादिप्रमार्जनादिकां सर्वां पूर्वोक्तां क्रियाव्यतिहारविशेषितामाध्यात्मिकींसाश्लेषिकी 733 // Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ नास्वादयेदित्यादि पूर्ववन्नेयं यावदध्ययनसमाप्तिरिति॥३९७ // सप्तममादितश्चतुर्दशम्, सप्तककाध्ययनं समाप्तम्, द्वितीया च समाप्ता चूलिका // 2-2-7-(14) / श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 734 // श्रुतस्कन्धः 2 चूलिका-२ सप्तसप्तिका, सप्तमी सप्तकका अन्योऽन्यक्रिया, सूत्रम् 397 अन्योऽन्याक्रियानिषेधः // 734 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 735 // भावना ॥अथ भावनाख्या तृतीया चूलिका॥ श्रुतस्कन्धः२ उक्ता द्वितीया चूला, तदनन्तरं तृतीया समारभ्यते, अस्याश्चायमभिसम्बन्ध:- इहादित:प्रभृति येन श्रीवर्द्धमानस्वामिनेदमर्थतोऽ-8 चूलिका-३ भावना, भिहितं तस्योपकारित्वात्तद्वक्तव्यतां प्रतिपादयितुं तथा पञ्चमहाव्रतोपेतेन साधुना पिण्डशय्यादिकं ग्राह्यमतस्तेषां महाव्रतानां / नियुक्तिः परिपालनार्थं भावना: प्रतिपाद्या इत्यनेन सम्बन्धेनायातेयं चूडेति, अस्याश्चत्वार्यनुयोगद्वाराणि भवन्ति तत्रोपक्रमान्तर्गतोऽ- 330-331 यमर्थाधिकारः, तद्यथा-अप्रशस्तभावनापरित्यागेन प्रशस्ता भावना भावयितव्या इति, नामनिष्पन्ने निक्षेपे भावनेति नाम, निक्षेपा: तस्याश्च नामादिचतुर्विधो निक्षेपः, तत्र नामस्थापने क्षुण्णत्वादनादृत्य द्रव्यादिनिक्षेपार्थं नियुक्तिकृदाह नि०-दव्वं गंधंगतिलाइएसुसीउण्हविसहणाईसु / भावंमि होइ दुविहा पसत्थ तह अप्पसत्था य॥३३०॥ तत्र द्रव्य मिति द्रव्यभावना नोआगमतो व्यतिरिक्ता गन्धाङ्गैः-जातिकुसुमादिभिर्द्रव्यैस्तिलादिषु द्रव्येषु या वासना सा द्रव्यभावनेति, तथा शीतेन भावित: शीतसहिष्णुरुष्णेन वा उष्णसहिष्णुर्भवतीति, आदिग्रहणाद्व्यायामक्षुण्णदेहो व्यायामसहिष्णुरित्याद्यन्येनापि द्रव्येण द्रव्यस्य या भावना सा द्रव्यभावनेति, भावेतु-भावविषया प्रशस्ताऽप्रशस्तभेदेन द्विरूपा भावनेति // 330 // तत्राप्रशस्तां भावभावनामधिकृत्याह नि०- पाणिवहमुसावाए अदत्तमेहुणपरिग्गहे चेव / कोहे माणे माया लोभे य हवंति अपसत्था / / 331 // प्राणिवधाद्यकार्येषु प्रथमं प्रवर्त्तमानः साशङ्कः प्रवर्त्तते पश्चात्पौन:पुन्यकरणतया निःशङ्कः प्रवर्त्तते, तदुक्तं करोत्यादौ तावत्सघृणहृदयः किञ्चिदशुभं, द्वितीयं सापेक्षो विमृशति च कार्यं च कुरुते / तृतीयं निःशङ्कोः विगतघृणमन्यत्प्रकुरुते, तत: पापाभ्यासात्सततमशुभेषु प्ररमते // 1 // // 331 // प्रशस्तभावनामाह // 735 // Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचारानं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ ||736 // नि०-दसणनाणचरित्ते तववेरग्गे य होइ उ पसत्था / जा य जहा ता य तहा लक्खण वुच्छं सलक्खणओ॥३३२॥ श्रुतस्कन्धः२ दर्शनज्ञानचारित्रतपोवैराग्यादिषुया यथा च प्रशस्तभावना भवति तांप्रत्येकंलक्षणतो वक्ष्य इति॥३३२॥दर्शनभावनार्थमाह- चूलिका-३ भावना, नि०- तित्थगराण भगवओपवयणपावयणिअइसइट्ठीणं / अभिगमणनमणदरिसणकित्तणसंपूअणाथुणणा॥ 333 // नियुक्तिः तीर्थकृतां भगवतां प्रवचनस्य-द्वादशाङ्गस्य गणिपिटकस्य, तथा प्रावचनिनां- आचार्यादीनां युगप्रधानानाम्, तथाऽतिश- 332-336 यिनामृद्धिमतां- केवलिमनःपर्यायावधिमच्चतुर्दशपूर्वविदां तथाऽऽमर्पोषध्यादिप्राप्तऋद्धीनां यदभिगमनं गत्वा च दर्शनं तथा / भावना प्रकार: गुणोत्कीर्तनं संपूजनंगन्धादिना स्तोत्रैः स्तवनमित्यादिका दर्शनभावना, अनया हि दर्शनभावनयाऽनवरतंभाव्यमानया दर्शनशुद्धिर्भवतीति // 333 / / किञ्च नि०- जम्माभिसेयनिक्खमणचरणनाणुप्पया य निव्वाणे। दियलोअभवणमंदरनंदीसरभोमनगरेसुं॥३३४॥ नि०- अट्ठावयमुर्जिते गयग्गपयए य धम्मचक्के य। पासरहावत्तनगं चमरुप्पायं च वंदामि // 335 // तीर्थकृतांजन्मभूमिषु तथा निष्क्रमणचरणज्ञानोत्पत्तिनिर्वाणभूमिषु तथा देवलोकभवनेषुमन्दरेषु तथा नन्दीश्वरद्वीपादौ भौमेषु / च-पातालभवनेषु यानि शाश्वतानि चैत्यानि तानि वन्देऽहमिति द्वितीयगाथायामन्ते क्रियेति, एवमष्टापदे, तथा श्रीमदुजयन्तगिरौ गजाग्रपदे दशार्णकूटवर्तिनि तथा तक्षशिलायां धर्मचक्रे तथा अहिच्छत्रायां पार्श्वनाथस्य धरणेन्द्रमहिमास्थाने, एवं रथावर्ते पर्वते वैरस्वामिना यत्र पादपोपगमनं कृतं यत्र च श्रीमद्वर्द्धमानमाश्रित्य चमरेन्द्रेणोत्पतनं कृतम्, एतेषु च स्थानेषु यथासम्भवमभिगमनवन्दनपूजनोत्कीर्तनादिकाः क्रिया: कुर्वतो दर्शनशुद्धिर्भवतीति // 334-335 / / किञ्च___ नि०- गणियं निमित्त जुत्ती संदिट्ठी अवितहं इमं नाणं / इय एगंतमुवगया गुणपच्चइया इमे अत्था॥३३६॥ // 736 // Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भावना, श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 737 // 337-340 भावना प्रकार: नि०-गुणमाहप्पं इसिनामकित्तणं सुरनरिंदपूया य / पोराणचेइयाणि य इय एसा दंसणे होइ॥३३७॥ श्रुतस्कन्धः२ प्रवचनविदाममी गुणप्रत्ययिका अर्था भवन्ति, तद्यथा- गणितविषये- बीजगणितादौ परं पारमुपगतोऽयम्, तथाऽष्टाङ्गस्य चूलिका-३ निमित्तस्य पारगोऽयम्, तथादृष्टिपातोक्ता नानाविधा युक्ती:- द्रव्यसंयोगान् हेतून्वा वेत्ति, तथा सम्यग्- अविपरीता दृष्टि: नियुक्तिः दर्शनमस्य त्रिदशैरपि चालयितुमशक्या तथाऽवितथमस्येदं ज्ञानं यथैवायमाह तत्तथैवेत्येवं प्रावचनिकस्याचार्यादेः प्रशंसा कुर्वतो दर्शनविशुद्धिर्भवतीति, एवमन्यदपि गुणमाहात्म्यमाचार्यादेर्वर्णयत: तथा पूर्वमहर्षीणां च नामोत्कीर्तनं कुर्वतस्तेषामेव च सुरनरेन्द्रपूजादिकं कथयतस्तथा चिरन्तनचैत्यानि पूजयत इत्येवमादिकां क्रियां कुर्वतस्तद्वासनावासितस्य दर्शनविशुद्धिर्भवतीप्रत्येषा प्रशस्ता दर्शनविषया भावनेति ॥३३६-३३७॥ज्ञानभावनामधिकृत्याह नि०- तत्तं जीवाजीवा नायव्वा जाणणा इहं दिट्ठा / इह कज्जकरणकारगसिद्धी इह बंधमुक्खो य॥३३८॥ नि०- बद्धो य बंधहेऊ बंधणबंधप्फलं सुकहियं तु / संसारपवंचोऽवि य इहयं कहिओ जिणवरेहिं॥३३९॥ नि०- नाणं भविस्सई एवमाइया वायणाइयाओय। सज्झाए आउत्तो गुरुकुलवासो य इय नाणे॥३४०।। तत्र ज्ञानस्य भावना ज्ञानभावना- एवंभूतं मौनीन्द्रं ज्ञानं प्रवचनं यथाऽवस्थिताशेषपदार्थाविर्भावकमित्येवंरूपेति, अनया च प्रधानमोक्षाङ्गं सम्यक्त्वमाधिगमिकमाविर्भवति, यतस्तत्त्वार्थश्रद्धानं सम्यग्दर्शनम्, तत्त्वं च जीवाजीवादयो नव पदार्थाः, तेच तत्त्वज्ञानार्थिना सम्यग्ज्ञातव्याः, तत्परिज्ञानमिहैव-आर्हते प्रवचने दृष्ट- उपलब्धमिति, तथेहैव-आर्हते प्रवचने कार्य-8 परमार्थरूपं मोक्षाख्यं तथा करणं-क्रियासिद्धौ प्रकृष्टोपकारकं सम्यग्दर्शनज्ञानचारित्राणि, कारक:- साधुः सम्यग्दर्शनाद्यनुष्ठाता, क्रियासिद्धिश्च- इहैव मोक्षावाप्तिलक्षणा, तामेव दर्शयति- बन्धः- कर्मबन्धनं तस्मान्मोक्ष:- कर्मविचटनलक्षणः, // 737 // Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 738 // भावना, भावनाप्रकार: असावपीहैव, नान्यत्र शाक्यादिकप्रवचने भवति, इत्येवं ज्ञानं भावयतो ज्ञानभावना भवतीति / तथा बद्धः अष्टप्रकार श्रुतस्कन्धः२ कर्मपुद्गलैः प्रतिप्रदेशमवष्टब्धो जीवः, तथा बन्धहेतवः मिथ्यात्वाविरतिप्रमादकषाययोगास्तथा बन्धनं- अष्टप्रकार- चूलिका-३ कर्मवर्गणारूपं तत्फलं- चतुर्गतिसंसारपर्यटनसातासाताद्यनुभवनरूपमिति, एतत्सर्वमत्रैव सुकथितम्, अन्यद्वा यत्किञ्चित्सुभाषित नियुक्तिः तदिहैव प्रवचनेऽभिहितमिति ज्ञानभावना, तथा विचित्रसंसारप्रपञ्चोऽत्रैव जिनेन्द्रैः, कथित इति // तथा ज्ञानं मम विशिष्टतरं 341-342 भविष्यतीति ज्ञानभावना विधेया, ज्ञानमभ्यसनीयमित्यर्थः, आदिग्रहणादेकाग्रचित्ततादयो गुणा भवन्तीति, तथैतदपि ज्ञाने भावनीयम्, यथा जं अन्नाणी कम्मंखवेइइत्यादि, तथैभिश्च कारणैर्ज्ञानमभ्यसनीयं तद्यथा- ज्ञानसङ्ग्रहार्थं निर्जरार्थं अव्यवच्छित्त्यर्थं स्वाध्यायार्थमित्यादि, तथा ज्ञानभावनया नित्यं गुरुकुलवासो भवति, तथा चोक्तं णाणस्स होइ भागी थिरयरओ दंसणे चरित्ते / य। धन्ना आवकहाए गुरुकुलवासं न मुञ्चन्ति ॥१॥इत्यादिका ज्ञानविषया भावना भवतीति // 338-340 // चारित्रभावनामधिकृत्याह नि०-साहुमहिंसाधम्मो सच्चमदत्तविरई य बंभं च / साहु परिग्गहविरई साहु तवो बारसंगोय॥ 341 // नि०-वेरग्गमप्पमाओ एगत्ता(ग्गे) भावणा य एरिसगं / इय चरणमणुगयाओ भणिया इत्तो तवो वुच्छं / / 342 / / साधु-शोभनोऽहिंसादिलक्षणो धर्म इति प्रथमव्रतभावना, तथा सत्यमस्मिन्नेवार्हते प्रवचने साधु-शोभनं नान्यत्रेति द्वितीय - व्रतस्य, तथाऽदत्तविरतिश्चात्रैव साध्वीति तृतीयस्य, एवं ब्रह्मचर्यमप्यत्रैव नवगुप्तिगुप्तं धार्यत इति, तथा परिग्रहविरतिश्चेहैवा साध्वीति, एवं द्वादशाङ्गंतपइहैव शोभनं नान्यत्रेति॥तथा वैराग्यभावना-सांसारिकसुखजुगुप्सारूपा, एवमप्रमादभावना 0 ज्ञानस्य भवति भागी स्थिरतरो दर्शने चारित्रे च / धन्या यावत्कथं गुरुकुलवासं न मुञ्चन्ति / / (r) य परिसंग (मु०)। Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 739 // मद्यादिप्रमादानां कर्मबन्धोपादानरूपाणामनासेवनरूपा, तथैकाग्रभावना एक्को मे सासओ अप्पा, णाणदसणसंजुओ। सेसा मे श्रुतस्कन्धः२ बहिरा भावा, सव्वे संजोगलक्खणा ॥१॥इत्यादिका भावनाः (इति प्रकृष्टमृषित्वाङ्ग) चरणमुपगता: चरणाश्रिताः, इत ऊर्ध्वं चूलिका-३ भावना, तपोभावनां वक्ष्ये अभिधास्य इति // 341-342 // नियुक्तिः नि०-किह मे हविज्जऽवंझो दिवसो? किंवा पहू तवं काउं? / को इह दव्वे जोगो खित्ते काले समयभावे? // 343 / / 343-344 भावनाकथं केन निर्विकृत्यादिना तपसा मम दिवसोऽवन्ध्यो भवेत्? कतरद्वा तपोऽहं विधातुं प्रभुः शक्त:?, तच्च कतरत्तपः कस्मिन् प्रकार: द्रव्यादौ मम निर्वहति? इति भावनीयम्, तत्र द्रव्ये उत्सर्गतो वल्लचणकादिके क्षेत्रे स्निग्धरूक्षादौ काले शीतोष्णादौ भावेऽग्लानोऽहमेवंभूतं तपः कर्तुमलम्, इत्येवं द्रव्यादिकं पर्यालोच्य यथाशक्ति तपो विधेयं शक्तितस्त्यागतपसी (तत्त्वार्थे अ08 सू० 23 दर्शन०) इति वचनादिति // 343 // किञ्च नि०- उच्छाहपालणाए इति (एव) तवे संजमे य संघयणे। वेरग्गेऽणिच्चाई होइ चरित्ते इहं पगयं // 344 // तथाऽनशनादिके तपस्यनिगूहितबलवीर्येणोत्साहः कर्त्तव्यः, गृहीतस्य च प्रतिपालनं कर्त्तव्यमिति, उक्तश्च तित्थयरो चउनाणी सुरमहिओ सिज्झिअव्वयधुवम्मि / अणिगूहिअबलविरिओ सव्वत्थामेसु उज्जमइ // 1 // किं पुण अवसेसेहिं दुक्खक्खयकारणा सुविहिएहिं / होइ न उज्जमिअव्वं सपच्चवायंमि माणुस्से?॥२॥इत्येवं तपसि भावना विधेया। एवं संयमे इन्द्रियनोइन्द्रियनिग्रहरूपे, तथा संहनने वज्रर्षभादिके तपोनिर्वाहनासमर्थे भावना विधेयेति, वैराग्यभावना त्वनित्यत्वादिभावनारूपा, तदुक्तं भावयितव्यम ®एको मे शाश्वत आत्मा ज्ञानदर्शनसंयुतः। शेषा मे बाह्या भावाः सर्वे संयोगलक्षणाः॥१॥0 तीर्थकरश्चतुर्ज्ञानी सुरमहितो ध्रुवे सेधितव्ये / अनिगूहितबलवीर्यः सर्वस्थाम्नोद्यच्छति / / 1 // किं पुनरवशेषैर्दु:खक्षयकारणात् सुविहितैः / भवति नोद्यमितव्यं सप्रत्यपाये मानुष्ये // 2 // // 739 // Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्ध:२ // 740 // नित्यत्व १मशरणत्वं 2 तथैकता ३ऽन्यत्वे 4/ अशुचित्वं 5 संसार: 6 कर्माश्रव 7 संवर 8 विधिश्च // 1 // निर्जरण 9 लोकविस्तर 10 धर्मस्वाख्याततत्त्वचिन्ता च 11 / बोधे: सुदुर्लभत्वं च 12 भावना द्वादश विशुद्धाः // 2 // इत्यादिका अनेकप्रकारा भावना भवन्तीति, इह पुनश्चारित्रे प्रकृतं- चरित्रभावनयेहाधिकार इति // 344 // नियुक्त्यनुगमानन्तरं सूत्रमुच्चारणीयम्, तच्चेदं तेणं काले णं ते णं समए णं समणे भगवं महावीरे पंचहत्थुत्तरे यावि हुत्था, तंजहा- हत्थुत्तराइंचुए चइत्ता गब्भं वक्ते, हत्थुत्तराहिं गब्भाओगभंसाहरिए, हत्थुत्तराहिं जाए, हत्थुत्तराहिं सव्वओसव्वयाए मुंडे भवित्ता अगाराओ अणगारियं पव्वइए हत्थुत्तराहिं कसिणे पडिपुन्ने अव्वाघाए निरावरणे अणंतं अणुत्तरे केवलवरनाणदसणे समुप्पन्ने, साइणा भगवं परिनिव्वुए।सूत्रम् 398 श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-३ भावना, सूत्रम् 398-399 श्रीवीरवर्णनम् ___ समणे भगवं महावीरे इमाए ओसप्पिणीए सुसमसुसमाए समाए वीइक्वंताए सुसमाए समाए वीइक्वंताए सुसमदुस्समाए समाए वीइक्वंताए दूसमसुसमाए समाए बहु विइक्वंताए पन्नहत्तरीए वासेहिं मासेहि य अद्धनवमेहिं सेसेहिंजे से गिम्हाणं चउत्थे मासे अट्ठमे पक्खे आसाढसुद्धे तस्सणं आसाढसुद्धस्स छट्ठीपक्खेणं हत्थुत्तराहिंनक्खत्तेणंजोगमुवागएणं महाविजयसिद्धत्थपुप्फुत्तरवरपुंडरीयदिसासोवत्थियवद्धमाणाओ महाविमाणाओवीसंसागरोवमाइं आउयं पालइत्ता आउक्खएणं ठिइक्खएणं भवक्खएणंचुए चइत्ता इह खलु जंबुद्दीवे णं दीवे भारहे वासे दाहिणडभरहे दाहिणमाहणकुंडपुरसंनिवेसंमि उसभदत्तस्स माहणस्स कोडालसगोत्तस्स देवाणंदाए माहणीए जालंधरस्स गुत्ताए सीहुब्भवभूएणं अप्पाणेणं कुच्छिंसि गम्भं वक्तंते॥१॥समणे भगवं महावीरे तिन्नाणोवगए यावि हुत्था, चइस्सामित्ति जाणइ चुएमित्ति जाणइ चयमाणेन याणेइ, सुहुमेणं से काले पन्नत्ते॥२॥तओणं समणे भगवं महावीरे हियाणुकंपएणं देवेणं जीयमेयंतिकट्ठजे से वासाणं तच्चे मासे पंचमे पक्खे आसोयबहुले तस्स णं आसोयबहुलस्स तेरसीपक्खेणं // 740 // Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचारानं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 741 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-३ भावना, सूत्रम् 399 श्रीवीरवर्णनम् हत्थुत्तराहिं नक्खत्तेणं जोगमुवागएणं बासीहिं राइदिएहिं वइक्वंतेहिं तेसीइमस्स राइदियस्स परियाए वट्टमाणे दाहिणमाहणकुंडपुरसंनिवेसाओ उत्तरखत्तियकुंडपुरसंनिवेसंसिनायाणंखत्तियाणं सिद्धत्थस्सखत्तियस्स कासवगुत्तस्स तिसलाएखत्तियाणीएवासिट्ठसगुत्ताए असुभाणं पुग्गलाणं अवहारं करित्ता सुभाणं पुग्गलाणं पक्खेवं करित्ता कुच्छिंसि गन्भं साहरइ, जेविय से तिसलाए खत्तियाणीए कुच्छिंसि गन्भे तंपि य दाहिणमाहणकुंडपुरसंनिवेसंसि उस० को० देवा० जालंधरायणगुत्ताए कुच्छिसि गन्भं साहरइ ॥३॥समणे भगवं महावीरे तिन्नाणोवगए यावि होत्था-साहरिजिस्सामित्ति जाणइ साहरिजमाणे न याणइ साहरिएमित्ति जाणइ समणाउसो!॥ 4 // तेणं कालेणं तेणं समएणं तिसलाए खत्तियाणीए अहऽन्नया कयाईनवण्हं मासाणं बहुपडिपुन्नाणं अट्ठमाणराइंदियाणं वीइकंताणं जे से गिम्हाणं पढमे मासे दुच्चे पक्खे चित्तसुद्धे तस्स णं चित्तसुद्धस्स तेरसीपक्खेणं हत्थु० जोग० समणं भगवं महावीरं अरोग्गा अरोग्गं पसूया ॥५॥जण्णं राइं तिसलाख० समणं० महावीरं अरोया अरोयं पसूया तण्णं राई भवणवइवाणमंतरजोइसियविमाणवासिदेवेहिं देवीहि य उवयंतेहिं उप्पयंतेहि य एगे महं दिवेदेवुजोए देवसन्निवाए देवकहक्कहए उप्पिंजलगभूए यावि हुत्था॥६॥जण्णं रयणिं० तिसलाख० समणं० पसूया तण्णं रयणिं बहवे देवा ये देवीओ य एगं महं अमयवासंच 1 गंधवासं च 2 चुन्नवासंच 3 पुप्फवा० 4 हिरनवासंच 5 रयणवासंच६वासिंसु॥७॥जण्णं रयणिं तिसलाख० समणं० पसूया तण्णं रयणिं भवणवइवाणमंतरजोइसियविमाणवासिणो देवा य देवीओ यसमणस्स भगवओ महावीरस्ससूइकम्माइं तित्थयराभिसेयं च करिंसु ॥८॥जओ णं पभिइ भगवं महावीरे तिसलाए ख० कुच्छिसि गब्भं आगए तओ णं पभिइ तं कुलं विपुलेणं हिरन्नेणं सुवन्नेणं धणेणं धन्नेणं माणिक्केणं मुत्तिएणं संखसिलप्पवालेणं अईव 2 परिवहइ॥९॥तओणंसमणस्स भगवओमहावीरस्स अम्मापियरो एयमटुंजाणित्ता निवत्तदसाहसि वुक्कंतंसि सुइभूयंसि विपुलं असणपाणखाइमसाइमं उवक्खडाविंति २त्ता मित्तनाइसयणसंबंधिवगं // 741 // Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 742 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-३ भावना, सूत्रम् 399-400 श्रीवीरवर्णनम् उवनिमंतंति मित्त० उवनिमंतित्ता बहवे समणमाहणकिवणवणीमगाहिं मिच्छुडगपंडरगाईण विच्छडुति विग्गोविंति विस्साणिति दायारेसुदाणं पजभाइंति विच्छड्डित्ता विगो० विस्साणित्ता दाया० पजभाइत्ता मित्तनाइ० भुंजाविंति मित्त० भुंजावित्ता मित्त० वग्गेण इममेयारूवं नामधिलं कारविंति-जओ णं पभिइ इमे कुमारे ति० ख० कुच्छिसि गन्भे आहूए तओ णं पभिइ इमं कुलं विपुलेणं हिरनेणं० संखसिलप्पवालेणं अतीव 2 परिवड्डइ, ता होउणं कुमारेवद्धमाणे ॥१०॥तओणंसमणे भगवं महावीरे पंचधाइपरिवुडे, त०-खीरधाईए 1 मज्जणधाईए 2 मंडणधाईए 3 खेलावणधाइए 4 अंकधा०५ अंकाओ अंकं साहरिजमाणे रम्मे मणिकुट्टिमतले गिरिकंदरमुल्लीणेविव चंपयपायवे अहाणुपुव्वीए संवड्डइ॥११॥तओणं समणे भगवं० विन्नायपरिणय (मित्ते) विणियत्तबालभावे अप्पुस्सुयाइं उरालाई माणुस्सगाई पंचलक्खणाइंकामभोगाइंसद्दफरिसरसरूवगंधाइं परियारेमाणे एवं च णं विहरइ / / 12 / / / / सूत्रम् 399 // समणे भगवं महावीरे कासवगुत्ते तस्स णं इमे तिन्नि नामधिज्जा एवमाहिजंति, तंजहा- अम्मापिउसंति वद्धमाणे 1 सहसंमुइए समणे 2 भीमं भयभेरवं उरालं अवेलयं परीसहसहत्तिकटु देवेहिं से नामं कयं समणे भगवं महावीरे 3, ॥१॥समणस्स णं भगवओ महावीरस्स पिया कासवगुत्तेणं तस्स णं तिन्नि नाम० तं०- सिद्धत्थे इ वा सिजंसे इ वा जसंसे इ वा ॥२॥समणस्स णं० अम्मा वासिट्ठस्सगुत्ता तीसेणं तिन्नि ना०, तं०- तिसलाइ वा विदेहदिन्ना इवा पियकारिणी इवा॥३॥समणस्सणं भ० पित्तिअए सुपासे कासवगुत्तेणं ॥४॥समण जिट्टे भाया नंदिवद्धणे कासवगुत्तेणं॥५॥समणस्स णं जेट्ठा भइणी सुदंसणा कासवगुत्तेणं // 6 // समणस्सणं भग० भज्जा जसोया कोडिन्नागुत्तेणं ॥७॥समणस्सणं० धूया कासवगोत्तेणं तीसे णं दो नामधिज्जा एवमा०- अणुज्जा इवा पियदंसणा इवा ॥८॥समणस्स णं भ० नत्तूई कोसिया गुत्तेणं तीसे णं दो नाम० तं०-सेसवई इ वा जसवई इवा, // 9 // // 742 // Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रुतस्कन्धः२ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० चूलिका-३ भावना, वृत्तियुतम् सूत्रम् श्रुतस्कन्धः२ // 743 // (अनुष्टुप्) 112-130 सूत्रम् 401-402 श्रीवीरवर्णनम् ॥सूत्रम् 400 // समणस्सणं०३ अम्मापियरोपासावच्चिजा समणोवासगा यावि हुत्था, तेणं बहूई वासाइंसमणोवासगपरियागं पालइत्ता छण्हं जीवनिकायाणं सारक्खणनिमित्तं आलोइत्ता निंदित्ता गरिहित्ता पडिक्कमित्ता अहारिहं उत्तरगुणपायच्छित्ताई पडिवज्जित्ता कुससंथारगं दुरूहित्ता भत्तं पञ्चक्खायंति 2 अपच्छिमाए मारणंतियाए संलेहणासरीरए झुसियसरीरा कालमासेकालं किच्चा तंसरीरं विप्पजहित्ता अच्चुए कप्पे देवत्ताए उववन्ना, तओणं आउक्खएणं भव० ठि० चुएचइत्ता महाविदेहे वासे चरमेणं उस्सासेणं सिज्झिस्संति बुज्झिस्संति मुच्चिस्संति परिनिवाइस्संति सव्वदुक्खाणमंतं करिस्संति॥सूत्रम 401 // तेणं कालेणं२ समणे भ० नाए नायपुत्ते नायकुलनिव्वत्ते विदेहे विदेहदिन्ने विदेहजच्चे विदेहसूमाले तीसंवासाइं विदेहंसित्तिकट्ट अगारमज्झे वसित्ता अम्मापिऊहिं कालगएहिं देवलोगमणुपत्तेहिं समत्तपइन्ने चिच्चा हिरन्नं चिच्चा सुवन्नं चिच्चा बलं चिच्चा वाहणं चिच्चा धणकणगरयणसंतसारसावइज्जं विच्छड्डित्ता विग्गोवित्ता विस्साणित्ता दायारेसुणंदाइत्ता परिभाइत्ता संवच्छरंदलइत्ता जे से हेमंताणं पढमे मासे पढमे पक्खे मग्गसिरबहुले तस्सणं मग्गसिरबहुलस्स दसमीपक्खेणं हत्थुत्तरा० जोग० अभिनिक्खमणाभिप्याए यावि हुत्था॥१॥संवच्छरेण होहिइ अभिनिक्खमणं तु जिणवरिंदस्स / तो अत्थसंपयाणं पवत्तई पुत्वसूराओ॥सूगा० 112 // एगा हिरनकोडी अट्टेव अणूणगा सयसहस्सा।सूरोदयमाईयं दिज्जइ जा पायरासुत्ति / सू०गा० 113 // तिन्नेव य कोडिसया अट्ठासीई चहुंति कोडीओ।असिइंच सयसहस्सा एवं संवच्छरे दिन्नं / सू०गा० 114 ॥वेसमणकुंडधारी देवा लोगंतिया महिडीया। बोहिंति यतित्थयरं पन्नरससु कम्मभूमीसु॥सूगा० 115 // बंभंमि य कप्पंमी बोद्धवा कण्हराइणो मज्झे / लोगंतिया विमाणा अट्ठसुवत्था असंखिज्जा ॥सूगा० 116 // एए देवनिकाया भगवं बोहिंति जिणवरं वीरं। सवजगजीवहियं अरिहं! तित्थं पवत्तेहि ।।सूगा० 117 // 743 // Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 744 // श्रुतस्कन्ध:२ चूलिका-३ भावना, सूत्रम् (अनुष्टुप्) 112-130 सूत्रम् 402 श्रीवीरवर्णनम् ॥२॥तओणं समणस्स भ० म० अभिनिक्खमणाभिप्यायं जाणित्ता भवणवइवा० जो० विमाणवासिणो देवा य देवीओय सएहिं 2 रूवेहिं सएहिं 2 नेवत्थेहिं सए०२ चिंधेहिं सव्विड्डीए सव्वजुईए सव्वबलसमुदएणं सयाई 2 जाणविमाणाई दुरूहंति सया० दुरूहित्ता अहाबायराइंपुग्गलाई परिसाडंति 2 अहासुहमाई पुग्गलाई परियाईति 2 उडे उप्पयंति उड्डे उप्पइत्ता ताए उक्किट्ठाए सिग्याए चवलाए तुरियाए दिव्वाए देवगईए अहेणं ओवयमाणा र तिरिएणं असंखिज्जाइंदीवसमुद्दाईवीइक्कममाणा 2 जेणेव जंबुद्दीवे दीवे तेणेव उवागच्छंति 2 जेणेव उत्तरखत्तियकुंडपुरसंनिवेसे तेणेव उवागच्छंति, जेणेव उत्तरखत्तियकुंडपुरसंनिवेसस्स उत्तरपुरच्छिमे दिसीभाए तेणेव झत्ति वेगेण ओवइया॥३॥ तओणं सक्के देविंदे देवराया सणियं 2 जाणविमाणं पट्ठवेति सणियं 2 जाणविमाणं पट्ठवेत्ता सणियं 2 जाणविमाणाओ पच्चोरुहइ सणियं 2 एगंतमवक्कमइ एगंतमवक्कमित्ता महया वेउविएणं समुग्घाएणं समोहणइ 2 एगं महं नाणामणिकणगरयणभत्तिचित्तं सुभं चारु कंतरूवं देवच्छंदयं विउव्वइ, // 4 // तस्स णं देवच्छंदयस्स बहुमज्झदेसभाए एगं महं सपायपीढं नाणामणिकणयरयणभत्तिचित्तं सुभं चारुकंतरुवं सीहासणं विउव्वइ, 2 जेणेव समणे भगवं महावीरे तेणेव उवागच्छइ 2 समणं भगवं महावीरं तिक्खुत्तो आयाहिणं पायाहिणं करेइ 2 समणं भगवं महावीरं वंदइ नमसइ 2 समणं भगवं महावीर गहाय जेणेव देवच्छंदए तेणेव उवागच्छइसणियं 2 पुरत्थाभिमुहंसीहासणे निसीयावेइसणियं निसीयावित्ता सयपागसहस्सपागेहिं तिल्लेहिं अब्भंगेइगंधकासाईएहिं उल्लोलेइ 2 सुद्धोदएण मज्जावेइ 2 जस्स णं मुल्लं सयसहस्सेणं तिपडोलतित्तिएणं साहिएणं सीतेण गोसीसरत्तचंदणेणं अणुलिंपड़२ ईसिं निस्सासवायवोझं वरनयरपट्टणुग्गयं कुसलनरपसंसियं अस्सलालापेलवं छेयारियकणगखइयंतकम्मं हंसलक्खणं पट्टजुयलं नियंसावेइ 2 हारं अद्धहारं उरत्थं नेवत्थं एगावलिंपालंबसुत्तं पट्टमउडरयणमालाउ आविंधावेइ आविंधावित्ता गंथिमवेढिमपूरिमसंघाइमेणं मल्लेणं कप्परुक्खमिव समलंकरेइ 2 त्ता दुचंपि महया वेउब्वियसमुग्घाएणं समोहणइ 2 // 744 // Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२81 // 745 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-३ भावना, | सूत्रम् (अनुष्टुप्) 112-130 सूत्रम् 402 श्रीवीरवर्णनम् एग महं चंदप्पहं सिबियं सहस्सवाहणियं विउव्वति, तंजहा- ईहामिगउसभतुरगनरमकरविहगवानरकुंजररुरुसरभचमरसद्दूलसीहवणलयभत्तिचित्तलयविजाहरमिहुणजुयलजंतजोगजुत्तं अच्चीसहस्समालिणीयं सुनिरूवियं मिसिमिसिंतरूवगसहस्सकलियं ईसिं भिसमाणं भिब्भिसमाणं चक्खुल्लोयणलेसंमुत्ताहलमुत्ताजालंतरोवियं तवणीयपवरलंबूसपलंबंतमुत्तदामं हारद्धहारभूसणसमोणयं अहियपिच्छणिज्जं पउमलयभत्तिचित्तं असोगलयभत्तिचित्तं कुंदलयभत्तिचित्तं नाणालयभत्ति विरइयं सुभं चारुकंतरूवं नाणामणिपंचवन्नघंटापडायपडिमंडियग्गसिहरं पासाईयंदरिसणिज्जं सुरूवं॥५॥सीया उवणीया जिणवरस्स जरमरणविप्पमुक्कस्स ।ओसत्तमल्लदामा जलथलयदिव्वकुसुमेहिं॥सू०गा०११८॥ सिबियाइ मज्झयारे दिव्वं वररयणरूवचिंचइयं / सीहासणं महरिहं सपायपीढं जिणवरस्स // सूगा० 119 // आलइयमालमउडो भासुरबुंदी वराभरणधारी / खोमियवत्थनियत्थो जस्स य मुल्लं सयसहस्सं / / सू०गा० १२०॥छद्रेण उ भत्तेणं अज्झवसाणेण सुंदरेण जिणो। लेसाहिं विसुझंतो आरुहई उत्तमं सीयं / / सूगा० १२१॥सीहासणे निविट्ठोसक्कीसाणा यदोहि पासेहिं। वीयंति चामराहिं मणिरयणविचित्तदंडाहिं।सू०गा० १२२॥पुब्विं उक्खित्ता माणुसेहिंसाहट्ट रोमकूवेहि। पच्छा वहंति देवा सुरअसुरा गरुलनागिंदा॥सू०गा०१२३॥ पुरओ सुरा वहंती असुरा पुण दाहिणंमि पासंमि / अवरे वहति गरुला नागा पुण उत्तरे पासे ॥सू०गा० 124 // वणसंडं च कुसुमियं पउमसरो वा जहो सरयकाले / सोहइ कुसुमभरेणं इय गगणयलं सुरगणेहिं। सू०गा० 125 // सिद्धत्थवणं व जहा कणयारवणं व चंपयवणं वा / सोहइ कु०॥सूगा० 126 // वरपडहभेरिझल्लरिसंखसयसहस्सिएहिं तूरेहिं / गयणयले धरणियले तूरनिनाओ परमरम्मो // सूगा० 127 // ततविततं घणझुसिरं आउज्जं चउत्विहं बहुविहीयं / वाइंति तत्थ देवा बहूहिं आनट्टगसएहिं॥सू०गा० १२८॥॥६॥तेणं कालेणं तेणं समए णं जे से हेमंताणं पढमे मासे पढमे पक्खे मग्गसिरबहुले तस्स णं मग्गसिरबहुलस्स दसमीपक्खेणं सुव्वएणं दिवसेणं विजएणं // 745 // Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 746 // श्रुतस्कन्ध:२ चूलिका-३ भावना, सूत्रम् (अनुष्टुप्) 112-130 सूत्रम् 402 श्रीवीरवर्णनम् मुहुत्तेणं हत्थुत्तरानक्खतेणं जोगोवगएणं पाईणगामिणीए छायाए बिइयाए पोरिसिए छटेणं भत्तेणं अपाणएणं एगसाडगमायाए चंदप्पभाए सिबियाए सहस्सवाहिणियाए सदेवमणुयासुराए परिसाए समणिज्जमाणे उत्तरखत्तियकुंडपुरसंनिवेसस्स मज्झंमज्झेणं निगच्छइ 2 जेणेव नायसंडे उजाणे तेणेव उवागच्छइ 1 ईसिं रयणिप्पमाणं अच्छोप्पेणं भूमिभाएणं सणियं 2 चंदप्पभं सिबियं सहस्सवाहिणिं ठवेइ 2 सणियं 2 चंदप्पभाओसीयाओ सहस्सवाहिणीओ पच्चोयरइ 2 सणियं 2 पुरत्थाभिमुहे सीहासणे निसीयइ आभरणालंकारं ओमुअइ॥७॥ तओणं वेसमणे देवे भत्तुव्वायपडिओ भगवओ महावीरस्स हंसलक्खणेणं पडेणं आभरणालंकारं पडिच्छइ॥८॥ तओणं समणे भगवं महावीरे दाहिणेणं दाहिणं वामेणं वामपंचमुट्ठियं लोयं करेइ॥९॥ तओणं सक्के देविंदे देवरायासमणस्स भगवओमहावीरस्स जन्नवायपडिए वइरामएणं थालेण केसाईपडिच्छइ 2 अणुजाणेसि भंतेत्तिकट्टखीरोयसागरं साहरइ॥१०॥तओणं समणे जाव लोयं करित्ता सिद्धाणं नमुक्कारं करेइ 2 सव्वं मे अकरणिलं पावकम्मंतिकट्ठ सामाइयं चरितं पडिवज्जइ 2 देवपरिसंचमणुयपरिसंच आलिक्खचित्तभूयमिव ठवेइ॥११॥ दिव्वो मणुस्सघोसो तुरियनिनाओ य सक्कवयणेणं / खिप्पामेव निलुको जाहे पडिवज्जइ चरित्तं / / सू०गा० 129 / पडिवजित्तु चरित्तं अहोनिसं सव्वपाणभूयहियं / साहटु लोमपुलया सव्वे देवा निसामिति ॥सू०गा०१३०।।१२।। तओणंसमणस्स भगवओ महावीरस्स सामाइयं खओवसमियं चरित्तं पडिवन्नस्स मणपज्जवनाणे नामं नाणे समुप्पन्ने अड्डाइज्जेहिं दीवहिं दोहि य समुद्देहिं सन्नीणं पंचिंदियाणं पज्जत्ताणं वियत्तमणसाणं मणोगयाई भावाई जाणेइ॥१३॥ तओणं समणे भगवं महावीरे पव्वइए समाणे मित्तनाई सयणसंबंधिवगं पडिविसज्जेइ, 2 इमं एयारूवं अभिग्गहं अभिगिण्हइ-बारसवासाइंवोसट्ठकाए चियत्तदेहे जे केइ उवसग्गा समुप्पजंति, तंजहा-दिव्वा वा माणुस्सावा तेरिच्छिया वा, ते सव्वे उवसग्गे समुप्पन्ने समाणे सम्मं सहिस्सामि खमिस्सामि अहिआसइस्सामि // 14 // तओ णं स० भ० महावीरे इमं // 46 // Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 747 // श्रुतस्कन्ध: 2 चूलिका-३ भावना, सूत्रम् (अनुष्टुप् ) 112-130 सूत्रम् 402 श्रीवीरवर्णनम् एयारूवं अभिग्गहं अभिगिण्हित्ता वोसिट्ठचत्तदेहे दिवसे मुहत्तसेसे कुम्मारगामं समणुपत्ते॥१५॥तओणंस० भ० म० वोसिट्ठचत्तदेहे अणुत्तरेणं आलएणं अणुत्तरेणं विहारेणं एवं संजमेणं पग्गहेणं संवरेणं तवेणं बंभचेरवासेणं खंतीए मुत्तीए समिईए गुत्तीए तुट्ठीए ठाणेणं कमेणं सुचरियफलनिव्वाणमुत्तिमग्गेणं अप्पाणं भावेमाणे विहरइ, एवं वा विहरमाणस्स जे केइ उवसग्गा समुप्पजंतिदिव्वा वा माणुस्सा वा तिरिच्छियावा, ते सव्वे उवसग्गे समुप्पन्नेसमाणे अणाउले अव्वहिए अद्दीणमाणसे तिविहमणवयणकायगुत्ते सम्मंसहइखमइ तितिक्खड़ अहियासेइ ॥१६॥तओणं समणस्स भगवओ महावीरस्स एएणं विहारेणं विहरमाणस्स बारस वासा वीइक्वंता तेरसमस्स य वासस्स परियाए वट्टमाणस्स जे से गिम्हाणं दुच्चे मासे चउत्थे पक्खे वइसाहसुद्धे तस्स णं वेसाहसुद्धस्स दसमीपक्खेणं सुबएणं दिवसेणं विजएणं मुहत्तेणं हत्थुत्तराहिं नक्खत्तेणं जोगोवगएणं पाईणगमिणीए छायाए वियत्ताए पोरिसीए जंभियगामस्स नगरस्स बहिया नईए उज्जुवालियाए उत्तरकूले सामागस्स गाहावइस्स कट्ठकरणंसि उजाणूअहोसिरस्स झाणकोट्ठोवगयस्स वेयावत्तस्स चेइयस्स उत्तरपुरच्छिमे दिसीभागे सालरुक्खस्स अदूरसामंते उक्कुडुयस्स गोदोहियाए आयावणाए आयावेमाणस्स छटेणं भत्तेणं अपाणएणं सुक्कज्झाणंतरियाए वट्टमाणस्स निव्वाणे कसिणे पडिपुन्ने अव्वाहए निरावरणे अणंते अणुत्तरे केवलवरनाणदसणे समुप्पन्ने / / 17 / / से भगवं अरहं जिणे केवली सव्वन्नू सव्वभावदरिसी सदेवमणुयासुरस्स लोगस्स पज्जाए जाणइ, तं०- आगई गई ठिइंचयणं उववायं भुत्तं पीयं कडं पडिसेवियं आविकम्मं रहोकम्मलवियं कहियं मणोमाणसियं सव्वलोए सव्वजीवाणं सव्वभावाई जाणमाणे पासमाणे एवं च णं विहरइ ॥१८॥जण्णं दिवसं समणस्स भगवओ महावीरस्स निव्वाणे कसिणे जाव समुप्पन्ने तण्णं दिवसं भवणवइवाणमंतरजोइसियविमाणवासिदेवेहि य देवीहि य उवयंतेहिं जाव उप्पिंजलगब्भूए यावि हुत्था // 19 // तओणंसमणे भगवं महावीरे उप्पन्नवरनाणदंसणधरे अप्पाणंच लोगंच अभिसमिक्ख पुव्वं // 747 // Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ B88888888 श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 748 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-३ भावना, सूत्रम् (अनुष्टुप्) 131-135 सूत्रम् 402 श्रीवीरवर्णनम् देवाणं धम्ममाइक्खइ ॥२०॥ततो पच्छा मणुस्साणं, तओणं समणे भगवं महावीरे उप्पन्ननाणदंसणधरे गोयमाईणं समणाणं पंच महव्वयाई सभावणाई छज्जीवनिकाया आतिक्खति भासइ परूवेइ, तं-पुढविकाए जाव तसकाए // 21 // पढमं भंते! महव्वयं पच्चक्खामि सव्वं पाणाइवायं से सुहुमं वा बायरं वा तसंवा थावरं वा नेव सयं पाणाइवायं करिज्जा 3 जावज्जीवाए तिविहं तिविहेणं मणसा वयसा कायसा तस्स भंते! पडिक्कमामि निंदामि गरिहामि अप्पाणं वोसिरामि॥२२॥ तस्सिमाओ पंच भावणाओ भवंति, तथिमा पढमा भावणाते णं काले ण मित्यादि तेन कालेन इति दुष्षमसुषमादिना तेन समयेन इति विवक्षितेन विशिष्टेन कालेन सतोत्पत्त्यादिकमभूदिति सम्बन्धः, तत्र पंचहत्थुत्तरे यावि हुत्था इत्येवमादिना आरोग्गा आरोग्गं पसूय त्ति, इत्येवमन्तेन ग्रन्थेन भगवतः श्रीवर्द्धमानस्वामिनो विमानच्यवनंब्राह्मणीगर्भाधानंतत:शक्रादेशात्रिशलागर्भसंहरणमुत्पत्तिश्चाभिहिता, तत्थ पंचहत्थुत्तरेहिं / होत्थ त्ति हस्त उत्तरो यासामुत्तरफाल्गुनीनां ता हस्तोत्तराः, ताश्च पञ्चसु स्थानेषु- गर्भाधानसंहरणजन्मदीक्षाज्ञानोत्पत्तिरूपेषु संवृत्ता अत: पञ्चहस्तोत्तरो भगवानभूदिति, चवमाणे ण जाणइ त्ति आन्तर्मुहूर्तिकत्वाच्छद्मस्थोपयोगस्य च्यवनकालस्य च सूक्ष्मत्वादिति, तथा जण्णं रयणिं अरोया अरोयं पसूयन्ती त्येवमादिना उप्पन्ननाणदंसणधरे गोयमाईणं समणाणं निग्गंथाणं पश्च / महत्वयाई सभावणाई छज्जीवनिकायाइं आइक्खई त्येवमन्तेन ग्रन्थेन भगवतो वीरवर्द्धमानस्वामिनो जातकर्माभिषेकसंवर्द्धनदीक्षाकेवलज्ञानोत्पत्तयोऽभिहिताः, प्रकटार्थं च सर्वमपि सूत्रम्, साम्प्रतमुत्पन्नज्ञानेन भगवता पञ्चानां महाव्रतानां प्राणातिपातविरमणादीनांप्रत्येकं याः पञ्च पञ्च भावना:प्ररूपितास्ता व्याख्यायन्ते, तत्र प्रथममहाव्रतभावनाः पञ्च, तत्र प्रथमा तावदाह / / 748 // Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 749 // श्रुतस्कन्धः चूलिका-३ भावना, सूत्रम् (अनुष्टुप्) 131-135 सूत्रम् 402 श्रीवीरवर्णनम् इरियासमिए से निग्गंथे नो अणइरियासमिएत्ति, केवली बूया०- अणइरियासमिए से निग्गंथे पाणाई भूयाई जीवाई सत्ताई अभिहणिज्ज वा वत्तिज्न वा परियाविज वा लेसिज वा उद्दविज वा, इरियासमिए से निग्गंथे नो इरियाअसमिइत्ति पढमा भावणा // 1 // अहावरा दुच्चा भावणा- मणं परियाणइ से निग्गंथे, जे य मणे पावए सावजे सकिरिए अण्हयकरे छेयकरे भेयकरे अ-ि हगरणिए पाउसिए परियाविए पाणाइवाइए भूओवघाइए, तहप्पगारं मणं नो पधारिजा गमणाए, मणं परिजाणइ से निग्गंथे जे य मणे अपावएत्ति दुच्चा भावणा॥२॥अहावरा तच्चा भावणा वइं परिजाणइसे निग्गंथे, जाय वई पाविया सावजा सकिरिया जाव भूओवघाइया तहप्पगारं वई नो उच्चारिजा, जे वई परिजाणइ से निग्गंथे, जाव वइ अपावियत्ति तच्चा भावणा // 3 // अहावरा चउत्था भावणा- आयाणभंडमत्तनिक्खेवणासमिए से निग्गंथे, नो अणायाणभंडमत्तनिक्खेवणासमिए, केवली बूया०आयाणभंडमत्तनिक्खेवणा- असमिए से निग्गंथे पाणाइं भूयाइं जीवाई सत्ताई अभिहणिज्जा वा जाव उद्दविज वा, तम्हा आयाणभंडमत्तनिक्खेवणासमिए से निग्गंथे, नो आयाणभंडनिक्खेवणा असमिएत्ति चउत्था भावणा // 4 // अहावरा पंचमा भावणा-आलोइयपाणभोयणभोइसे निग्गंथे नो अणालोइयपाणभोयणभोई केवली बूया०-अणालोईयपाणभोयणभोई से निग्गंथे पाणाणि वा 4 अभिहणिज्ज वा जाव उद्दविज वा, तम्हा आलोइयपाणभोयणभोई से निगंथे नो अणालोईयपाणभोयणभोईत्ति पंचमा भावणा॥५॥एयावता महव्वए सम्मंकाएण फासिए पालिए तीरिए किट्टिए अवट्ठिए आणाए आराहिए यावि भवइ, पढमे भंते! महव्वए पाणाइवायाओ वेरमणं / सू०गा० 131 // अहावरं दुचं महव्वयं पञ्चक्खामि, सव्वं मुसावायं वइदोसं, से कोहा वा लोहा वा भया वा हासा वा नेव सयं मुसं भासिज्जा नेवन्नेणं मुसं भासाविजा अन्नंपि मुसं भासंतं न समणुमन्निज्जा तिविहं तिविहेणं मणसा वयसा कायसा, तस्स भंते! पडिक्कमामि जाव वोसिरामि तस्सिमाओ पंच भावणाओ भवंति- तत्थिमा पढमा भावणा // 749 // Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्ध:२ श्रुतस्कन्धः 2 चूलिका-३ भावना, सूत्रम् (अनुष्टुप्) 131-135 सूत्रम् 402 श्रीवीरवर्णनम् // 750 // अणुवीइभासी से निग्गंथे नो अणणुवीइभासी, केवली बूया-अणणुवीइभासी से निग्गंथेसमावजिज्ज मोसं वयणाए, अणुवीइभासी से निग्गंथे नो अणणुवीइ- भासित्ति पढमा भावणा ॥१॥अहावरा दुच्चा भावणा-कोहं परियाणइ से निग्गंथे नो कोहणे सिया, केवली बूया- कोहप्पत्ते कोहत्तं समावइजा मोसं वयणाए, कोहं परियाणइ से निग्गंथे न य कोहणे सियत्ति दुच्चा भावणा // 2 // अहावरा तच्चा भावणा- लोभंपरियाणइसे निगंथे नो अलोभणएसिया, केवली बूया-लोभपत्ते लोभी समावइजा मोसं वयणाए, लोभं परियाणइ से निग्गंथे नो य लोभणए सियत्ति तच्चा भावणा॥३॥ अहावरा चउत्था भावणा- भयं परिजाणइ से निगंथे नो भयभीरुए सिया, केवली बूया- भयपत्ते भीरु समावइज्जा मोसं वयणाए, भयं परिजाणइ से निग्गंथे नो भयभीरुए सिया चउत्था भावणा॥४॥ अहावरा पंचमा भावणा-हासं परियाणइसे निग्गंथे नो य हासणए सिया, केव० हासपत्ते हासी समावइजा मोसं वयणाए, हासे परियाणइसे निग्गंथे नो हासणए सियत्ति पंचमी भावणा॥५॥ एतावता दोच्चे महव्वए सम्मकाएण फासिए जाव आणाए आराहिए यावि भवइ दुच्चे भंते! महव्वए।सूगा० 132 // अहावरं तच्चं भंते। महव्वयं पञ्चक्खामि सव्वं अदिनादाणं, से गामे वा नगरे वा रन्ने वा अप्पं वा बहुं वा अणुंवा थूलं वा चित्तमंतं वा अचित्तमंतं वा नेव सयं अदिन्नं गिण्हिज्जा नेवन्नेहिं अदिन्नं गिहाविजा अदिन्नं अन्नपि गिण्हतं न समणुजाणिज्जा जावज्जीवाए जाव वोसिरामितस्सिमाओपंच भावणाओ भवंति, तत्थिमा पढमा भावणा- अणुवीइ मिउग्गहं जाई से निग्गंथे नो अणणुवीइमिउग्गहं जाई से निग्गंथे, केवली बूया- अणणुवीइ मिउग्गहं जाई निग्गंथे अदिन्नं गिण्हेजा, अणुवीइ मिउग्गहं जाई से निग्गंथे नो अणणुवीइ मिउग्गहं जाइत्ति पढमा भावणा // 1 // अहवरा दुच्चा भावणा- अणुन्नविय पाणभोयणभोई से निग्गंथे नो अणणुन्नविअपाणभोयणभोई, केवली बूया- अणणुन्नविय पाणभोयणभोई से निग्गंथे अदिन्नं भुंजिज्जा, तम्हा अणुनविय पाण-भोयणभोई से निग्गंथे नो अणणुनविय पाणभोयणभोईत्ति दुच्चा भावणा॥२ // 750 // Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 751 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-३ भावना, सूत्रम् (अनुष्टुप्) 131-135 सूत्रम् 402 श्रीवीरवर्णनम् // अहावरा तच्चा भावणा- निग्गंथेणं उग्गहंसि उग्गहियंसि एतावताव उग्गहणसीलए सिया, केवली बूया- निगंथेणं उग्गहसि अणुग्गहियंसि एतावता अणुग्गहणसीले अदिन्नं ओगिण्हिज्जा, निग्गंथेणं उग्गहं उग्गहियंसि एतावताव उग्गहणसीलएत्ति तच्चा भावणा // 3 // अहावरा चउत्था भावणा-निग्गंथेणं उग्गहंसि उग्गहियंसि अभिक्खणं 2 उग्गहणसीलए सिया, केवली बूया- निग्गंथेणं उग्गहंसि उ अभिक्खणं 2 अणुग्गहणसीले अदिन्नं गिण्हिज्जा, निग्गंथे उग्गंहसि उग्गहियंसि अभिक्खणं 2 उग्गहणसीलएत्ति चउत्था भावणा / / 4 / / अहावरा पंचमा भावणा- अणुवीइ मिउग्गहजाई से निग्गंथे साहम्मिएसु, नो अणणुवीई मिउग्गहजाई, केवली बूया- अणणुवीइ मिउग्गहजाई से निग्गंथे साहम्मिएसु अदिन्नं उगिव्हिज्जा अणुवीइमिउग्गहजाई से निग्गंथे साहम्मिएसु नो अणणुवीइमिउग्गहजाती इइ पंचमा भावणा // 5 // एतावया तच्चे महव्वए सम्म० जाव आणाए आराहए यावि भवइ, तच्चं भंते! महव्वयं / / सू०गा०१३३ / / आहावरं चउत्थं महव्वयं पच्चक्खामि सत्वं मेहुणं, से दिव्वं वा माणुस्संवा तिरिक्खजोणियं वा नेव सयं मेहुणं गच्छेजातंचेवं अदिन्नादाणवत्तत्वया भाणियव्वा जाव वोसिरामितस्सिमाओपंच भावणाओ भवंति, तत्थिमा पढमा भावणानो निग्गंथे अभिक्खणं 2 इत्थीणं कहं कहित्तए सिया, केवली बूया-निग्गंथे णं अभिक्खणं 2 इत्थीणं कहं कहेमाणे संतिभेया संतिविभंगा संतिकेवली-पन्नत्ताओ धम्माओ भंसिज्जा, नो निग्गंथे णं अभिक्खणं 2 इत्थीणं कहं कहित्तए सियत्ति पढमा भावणा // 1 // अहावरा दुच्चा भावणा-नो निग्गंथे इत्थीणं मणोहराई 2 इंदियाइं आलोइत्तए निज्झाइत्तए सिया केवली बूया-निग्गंथे णं इत्थीणंमणोहराई 2 इंदियाई आलोएमाणे निज्झाएमाणे संतिभेया संतिविभंगाजावधम्माओ भंसिज्जा, नो निगंथे इत्थीणंमणोहराई 2 इंदियाई आलोइत्तए निज्झाइत्तए सियत्ति दुच्चा भावणा॥२॥अहावरा तच्चा भावणा नो निग्गंथे इत्थीणं पुव्वरयाईपुव्वकीलियाई सुमरित्तए सिया, केवली बूया निग्गंथेणं इत्थीणं पुव्वरयाईपुव्वकीलियाईसरमाणे संतिभेया जाव भंसिज्जा, नो निग्गंथे इत्थीणं // 751 // Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 752 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-३ भावना, सूत्रम् (अनुष्टुप्) 131-135 सूत्रम् 402 श्रीवीरवर्णनम् पुव्वरयाई पुव्वकीलियाई सरित्तए सियत्ति तच्चा भावणा॥३॥ अहावरा चउत्था भावणा- नाइमत्तपाणभोयणभोई से निग्गंथेन पणीयरसभोयणभोई से निग्गंथे, केवली बूया- अइमत्तपाणभोयणभोई से निग्गंथे पणीयरसभोयणभोई संतिभेया जाव भंसिज्जा, नाइमत्तपाणभोयणभोई से निग्गंथे नो पणीयरसभोयणभोइत्ति चउत्था भावणा // 4 // अहावरा पंचमा भावणा, नो निग्गंथे इत्थीपसुपंडगसंसत्ताईसयणासणाइंसेवित्तएसिया, केवली बूया-निग्गंथेणं इत्थीपसुपंडगसंसत्ताईसयणासणाइंसेवेमाणे संतिभेया जाव भंसिज्जा, नो निग्गंथे इत्थीपसुपंडगसंसत्ताई सयणासणाइंसेवित्तए सियत्ति पंचमा भावणा॥५॥ एतावया चउत्थे महव्वए सम्मकाएण फासेइ जाव आराहिए यावि भवइ, चउत्थं भंते! महव्वयं॥सू०गा० 134 // अहावरं पंचमं भंते! महव्वयंसव्वं परिग्गहं पच्चक्खामि से अप्पं वा बहुं वा अणुंवाथूलं वा चित्तमंतमचित्तं वा नेव सयं परिग्गहं गिव्हिज्जा नेवन्नेहिं परिग्गहं गिण्हाविज्जा अन्नंपि परिग्गहं गिण्हतं न समणुजाणिज्जा जाव वोसिरामि तस्सिमाओपंच भावणाओ भवंति, तथित्मा पढमा भावणा-सोयओणंजीवे (मणुन्ना) मणुन्नाईसद्दाइंसुणेइमणुन्नामणुन्नेहिं सद्देहिं नो सजिजानो रजिज्जा नो गिज्झेजा नो मुज्झि (च्छे) जानो अज्झोववजिज्जा नो विणिघायमावजेजा केवली बूया-निग्गंथे णं मणुन्नामणुन्नेहिं सद्देहिं सज्जमाणे रज्जमाणे जाव विणिघायमावजमाणे संतिभेया संतिविभंगा संतिकेवलिपन्नत्ताओ धम्माओ भंसिज्जा, न सक्का न सोउ सद्दा, सोतविसयमागया। रागदोसा उजे तत्थ, ते भिक्खू परिवज्जए // 1 // सोयओ जीवे मणुन्नामणुन्नाई सद्दाई सुणेइ पढमा भावणा // 1 // अहावरा दुच्चा भावणा- चक्खूओ जीवो मणुनामणुन्नाई रूवाई पासइ मणुन्नामणुन्नेहिं रूवेहिं सज्जमाणे जाव विणिघायमावजमाणे संतिभेया जाव भंसिज्जा,- न सक्का रूवमद्दटुं चक्खुविसयमागयं / रागदोसा उजे तत्थ, ते भिक्खू परिवज्जए॥१॥चक्खूओ जीवो मणुन्ना 2 रूवाइं पासइ, दुच्चा भावणा॥२॥अहावरा तच्चा भावणा- घाणओ जीवे मणुन्ना 2 इंगंधाई अग्घायइ मणुन्नामणुन्नेहिं गंधेहिं नो सजिजा नो रजिज्जा // 752 // Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ / / 753 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-३ भावना, सूत्रम् (अनुष्टुप्) 131-135 सूत्रम् 402 श्रीवीरवर्णनम् जाव नो विणिघायमावजिजा केवली बूया- मणुन्नामणुन्नेहिंगंधेहि सज्जमाणे जाव विणिघायमावजमाणे संतिभेया जाव भंसिज्जा,न सक्का गंधमग्घाउं, नासाविसयमागयं 7 रागदोसा उ जे तत्थ, ते भिक्खू परिवज्जए॥१॥ घाणओ जीवो मणुन्ना 2 इंगंधाई अग्घायइत्ति तच्चा भावणा॥३॥ अहावरा चउत्था भावणा-जिब्भाओ जीवो मणुन्ना 2 ईरसाई अस्साएइ, मणुन्नामणुन्नेहिं रसेहिं नो सजिज्जा जाव नो विणिघायमावजिजा, केवली बूया निग्गंथे णं मणुन्नामणुन्नेहिं रसेहिं सज्जमाणे जाव विणिघायमावजमाणे संतिभेया जाव भंसिज्जा,-न सक्कारसमस्साउं, जीहाविसयमागयं / रागद्दोसा उजे तत्थ, ते भिक्खूपरिवज्जए॥१॥जीहाओजीवो मणुन्ना 2 ईरसाइं अस्साएइत्ति चउत्था भावणा ॥४॥अहावरा पंचमा भावणा-फासओजीवो मणुन्ना 2 इंफासाई पडिसेवेएइ मणुन्नामणुन्नेहिं फासेहिं नो सजिज्जा जाव नो विणिघायमावजिज्जा, केवली बूया- निग्गंथे णं मणुनामणुन्नेहिं फासेहिं सज्जमाणे जाव विणिघायमावजमाणे संतिभेया संतिविभंगासंतिकेवलीपन्नत्ताओधम्माओभंसिज्जा,- नसक्का फासमवेएउं, फासविसयमागयं / रागद्दोसा०॥१॥फासओ जीवो मणुन्ना 2 इंफासाइं पडिसंवेएति पंचमा भावणा॥५॥एतावता पंचमे महव्वते सम्म अवट्ठिए आणाए आराहिए यावि भवइ, पंचमं भंते! महव्वयं / / सू०गा० 135 // इच्चेएहिं पंचमहव्वएहिं पणवीसाहि य भावणाहिं संपन्ने अणगारे अहासुयं अहाकप्पं अहामग्गं सम्मकाएण फासित्ता पालित्ता तीरित्ता किट्टित्ता आणाए आराहित्ता यावि भवइ॥३१॥॥ सूत्रम् ४०२॥भावनाऽध्ययनम् / / 2-3 // इरियासमिए इत्यादि, ईरणंगमनमीर्या तस्यांसमितो- दत्तावधानः पुरतो युगमात्रभूभागन्यस्तदृष्टिगामीत्यर्थः, न त्वसमितो भवेत्, किमिति?, यत: केवली ब्रूयात्कर्मोपादानमेतद्, गमनक्रियायामसमितो हि प्राणिन: अभिहन्यात् पादेन ताडयेत्, तथा वर्तयेत् अन्यत्र पातयेत्, तथा परितापयेत् पीडामुत्पादयेत्, अपद्रापयेद्वा जीविताव्यपरोपयेदित्यत ईर्यासमितेन भवितव्यमिति // 753 // Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्ति श्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 754 // प्रथमा भावना, द्वितीयभावनायां तु मनसा दुष्प्रणिहितेन न भाव्यम्, तदर्शयति- यन्मनः पापकं सावधं सक्रिय अण्हयकरं ति | श्रुतस्कन्धः२ कर्माश्रवकारि, तथा छेदनभेदनकर अधिकरणकरं कलहकरं प्रकृष्टदोषं प्रदोषिकं तथा प्राणिनां परितापकारीत्यादि न चूलिका-३ भावना, विधेयमिति, अथापरा तृतीया भावना दुष्प्रसक्ता या वाक् प्राणिनामपकारिणी सा नाभिधातव्येति तात्पर्यार्थः, तथा चतुर्थी सूत्रम् भावना- आदानभाण्डमात्रनिक्षेपणासमितिः, तत्र च निर्ग्रन्थेन साधुना समितेन भवितव्यमिति, तथाऽपरा पञ्चमी भावना-8 आलोकितं प्रत्युपेक्षितमशनादि भोक्तव्यम्, तदकरणे दोषसम्भवादिति इत्येवं पञ्चभिर्भावानाभिः प्रथमं व्रतं स्पर्शितं पालितं 131-135 सूत्रम् 402 तीर्ण कीर्त्तितमवस्थितमाज्ञयाऽऽराधितं भवतीति / द्वितीयव्रतभावनामाह तत्र प्रथमेयं- अनुविचिन्त्यभाषिणा भवितव्यम्, श्रीवीरवर्णनम् तदकरणे दोषसम्भवात्, द्वितीयभावनायां तु क्रोधः सदा परित्याज्यो, यतः क्रोधान्धो मिथ्याऽपि भाषत इति, तृतीयभावनायां तु लोभजयः कर्त्तव्यः, तस्यापि मृषावादहेतुत्वादिति हृदयम्, चतुर्थ्यां पुनर्भयंत्याज्यम्, पूर्वोक्तादेव हेतोरिति, पश्चमभावनायां तु हास्यमिति, एवं पञ्चभिर्भावनाभिर्यावदाज्ञयाऽऽराधितं भवतीति। तृतीयव्रते प्रथमभावनैषा- अनुविचिन्त्य शुद्धोऽवग्रहो याचनीय इति, द्वितीयभावना त्वाचार्यादीननुज्ञाप्य भोजनादिकं विधेयम्, तृतीया त्वेषा- अवग्रहं गृह्णता निर्ग्रन्थेन साधुना परिमित एवावग्रहो ग्राह्य इति, चतुर्थभावनायां तु अभीक्ष्णं अनवरतमवग्रहपरिमाणं विधेयमिति, पञ्चम्यांत्वनुविचिन्त्य मितमवग्रह साधर्मिकसम्बन्धिनं गृह्णीयात्, इत्येवमाज्ञया तृतीयव्रतमाराधितं भवतीति / चतुर्थव्रते प्रथमेयं-स्त्रीणां सम्बन्धिनी कथांन। कुर्यात्, द्वितीयायां तु तदिन्द्रियाणि मनोहारीणि नालोकयेत्, तृतीयायां तु पूर्वक्रीडितादिन स्मरेत्, चतुर्थ्यां नातिमात्रभोजन-2 पानासेवी स्यात्, पञ्चम्यां तु स्त्रीपशुपण्डकविरहितशय्याऽवस्थानमिति / पञ्चमव्रतप्रथमभावना पुनरेषा श्रोत्रतः श्रोत्रमाश्रित्य 0पञ्चमव्रतभावना पुनरेषा-श्रोत्रमाश्रित्य (मु०)। Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 755 // मनोज्ञान् शब्दान् श्रुत्वा न तत्र गाद्धयं विदध्यादिति, एवं द्वितीयतृतीयचतुर्थपञ्चभावनासु यथाक्रम रूपरसगन्धस्पर्शेषु गाद्ध्यन कार्यमिति, शेषं सुगमं यावदध्ययनं समाप्तमिति // 402 // भावनाख्यं पञ्चदशमध्ययनं // तृतीया चूडा समाप्तेति // 2-315 // श्रुतस्कन्धः 2 चूलिका-४ विमुक्तिः, नियुक्तिः 345-346 अनित्याद्यधिकाराः ॥अथ अथ विमुक्त्याख्या चतुर्थी चलिका॥ सूत्रम् (अनुष्टुप) 136 अनित्याद्यधिकारा: उक्तं तृतीयचूडात्मकं भावनाख्यमध्ययनम्, साम्प्रतं चतुर्थचूडारूपं विमुक्त्यध्ययनमारभ्यते, अस्य चायमभिसम्बन्ध:इहानन्तरं महाव्रतभावनाः प्रतिपादितास्तदिहाप्यनित्यभावना प्रतिपाद्यते, इत्यनेन सम्बन्धेनायातस्यास्याध्ययनस्य चत्वार्यनुयोगद्वाराणि भवन्ति, तत्रोपक्रमान्तर्गतमर्थाधिकारं दर्शयितुं नियुक्तिकृदाह नि०- अणिच्चे पव्वए रुप्पे भुयगस्स तया महासमुद्दे य / एए खलु अहिगारा अज्झयणंमी विमुत्तीए॥३४५॥ * अस्याध्ययनस्यानित्यत्वाधिकारस्तथा पर्वताधिकारःपुना रूप्याधिकारस्तथा भुजगत्वगधिकारः, एवं समुद्राधिकारश्च, इत्येते पञ्चााधिकारास्तांश्च यथायोगं सूत्र एव भणिष्याम इति // नामनिष्पन्ने तु निक्षेपे विमुक्तिरिति नाम, अस्य च नामादिनिक्षेप उत्तराध्ययनान्त:पातिविमोक्षाध्ययनवदित्यतिदेष्टुं नियुक्तिकार आह नि०- जो चेव होइ मुक्खो सा उ विमुत्ति पगयं तु भावेणं / देसविमुक्का साहू सव्वविमुक्का भवे सिद्धा // 346 // य एव मोक्ष: सैव विमुक्ति: अस्याश्च मोक्षवन्निक्षेप इत्यर्थः, प्रकृतं- अधिकारो भावविमुक्त्येति, भावविमुक्तिस्तु देशसर्व // 755 // Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्ध:२ // 756 // भेदावधा, तत्र देशत: साधूनां भवस्थकेवलिपर्यन्तानाम्, सर्वविमुक्तास्तु सिद्धा इति, अष्टविधकर्मविघटनादिति // सूत्रानुगमे / श्रुतस्कन्धः२ सूत्रमुच्चारयितव्यम्, तच्चेदं चूलिका-४ विमुक्तिः, अणिच्चमावासमुविंति जंतुणो, पलोयए सुच्चमिणं अणुत्तरं / विउसिरे विन्नु अगारबंधणं, अभीरू आरंभपरिग्गहं चए सूत्रम् ॥सूगा० 136 // (अनुष्टुप्) 137-138 आवसन्त्यस्मिन्नित्यावासो- मनुष्यादिभवस्तच्छरीरं वा तमनित्यमुपसामीप्येन यान्ति- गच्छन्ति जन्तवः-प्राणिन इति, अनित्याचतसृष्वपि गतिषु यत्र यत्रोत्पद्यन्ते तत्र तत्रानित्यभावमुपगच्छन्तीत्यर्थः, एतच्च मौनीन्द्रं प्रवचनमनुत्तरं श्रुत्वा प्रलोकयेत् / द्यधिकाराः पर्यालोचयेद्, यथैव प्रवचनेऽनित्यत्वादिकमभिहितं तथैव लक्ष्यते-दृश्यते इत्यर्थः, एतच्च श्रुत्वा प्रलोक्य च विद्वान् व्युत्सृजेत् / परित्यजेत् अगारबन्धनं गृहपाशं पुत्रकलनधनधान्यादिरूपम्, किम्भूतः सन्? इत्याह- अभीरुः सप्तप्रकारभयरहितः परीषहोपसर्गाप्रधृष्यश्च आरम्भं सावधमनुष्ठानं परिग्रहं च सबाह्याभ्यन्तरं त्यजेदिति // 136 ॥साम्प्रतं पर्वताधिकारे, तहागयं भिक्खुमणंतसंजयं, अणेलिसं विन्नुचरंतमेसणं। तुदंतिवायाहि अभिद्दवं नरा, सरेहिं संगामगयंवकुंजरं // सूगा० 137 // तथाभूतं साधु-अनित्यत्वादिवासनोपेतं व्युत्सृष्टगृहबन्धनं त्यक्तारम्भपरिग्रहम्, तथाऽनन्तेष्वेकेन्द्रियादिषु सम्यग्यत: संयतस्तं | अनीदृशं अनन्यसदृशं विद्वासंजिनागमगृहीतसारं एषणांचरन्तं परिशुद्धाहारादिना वर्तमानम्, तमित्थंभूतं भिक्षुनरा: मिथ्यादृष्टयः पापोपहतात्मानः वाग्भिः असभ्यालापैः तुदन्तिव्यथन्ते, पीडामुत्पादयन्तीत्यर्थः, तथा लोष्टप्रहारादिभिरभिद्रवन्तिच, कथमिति दृष्टान्तमाह- शरैः सङ्ग्रामगतं कुञ्जरमिव // 137 // अपिच एषणायां चरन्तं (मु०)। // 756 // Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 757 // तहप्पगारेहिं जणेहिं हीलिए, ससद्दफासा फरुसा उईरिया। तितिक्खए नाणि अदुट्ठचेयसा, गिरिव्व वाएण न संपवेयए। सू० | श्रुतस्कन्धः२ गा०१३८॥ | चूलिका-४ तथाप्रकारैः अनार्यप्रायैर्जनैः हीलित: कदर्थितः, कथं?, यतस्तैः परुषास्तीवाः सशब्दाः-साक्रोशाः स्पर्शा:- शीतोष्णादिका विमुक्तिः, सूत्रम् दुःखोत्पादका उत्- प्राबल्येनेरिता- जनिताः कृता इत्यर्थः, तांश्च स मुनिरेवं हीलितोऽपि तितिक्षते सम्यक्-सहते, यतोऽसौ. (अनुष्टुप्) ज्ञानी पूर्वकृतकर्मण एवायं विपाकानुभव इत्येवं मन्यमानः, अदुष्टचेता: अकलुषान्त:करण: सन् न तैः संप्रवेपते न कम्पते 139-141 अनित्यागिरिरिव वातेनेति // 138 // अधुना रूप्यदृष्टान्तमधिकृत्याह द्यधिकाराः उवेहमाणे कुसलेहिं संवसे, अकंतदुक्खी तसथावरा दुही / अलूसए सव्वसहे महामुणी, तहा हि से सुस्समणे समाहिए // सूगा० 139 // उपेक्षमाण: परीषहोपसर्गान् सहमान इष्टानिष्टविषयेषुवोपेक्षमाणो-माध्यस्थ्यमवलम्बमानः कुशलै: गीताथैः सह संवसेदिति, कथं?, अकान्तं- अनभिप्रेतं दुःखं- असातावेदनीयं तद्विद्यते येषां त्रसस्थावराणां तान् दुःखिनस्त्रसस्थावरान् अलूषयन् अपरितापयन् पिहिताश्रवद्वारः पृथ्वीवत् सर्वंसह: परीषहोपसर्गसहिष्णुः महामुनिःसम्यग्जगत्त्रयस्वभाववेत्ता तथा ह्यसौसुश्रमण इति समाख्यातः // 139 // किञ्च विऊ नए धम्मपयं अणुत्तरं, विणीयतण्हस्स मुणिस्स झायओ। समाहियस्सऽग्गिसिहा व तेयसा, तवो य पन्ना य जसो य वड्डइ // सूगा० 140 // विद्वान् कालज्ञः नत: प्रणतः प्रहः, किं तत्?- धर्मपदं क्षान्त्यादिकम्, किंभूतं?- अणुत्तरं प्रधानमित्यर्थः, तस्य चैवंभूतस्य 8 // 757 // Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तथा श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 758 // सूत्रम् मुनेर्विगततृष्णस्य ध्यायतो धर्मध्यानं समाहितस्य उपयुक्तस्याग्निशिखावत्तेजसा ज्वलतस्तपः प्रज्ञा यशश्च वर्द्धत इति // 140 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-४ विमुक्तिः, दिसोदिसंऽणंतजिणेण ताइणा, महव्वया खेमपया पवेइया / महागुरू निस्सयरा उईरिया, तमेव तेउत्तिदिसं पगासगा। // सू०गा० 141 // (अनुष्टुप्) 142-143 दिशोदिश मिति सर्वास्वप्येकेन्द्रियादिषु भावदिक्षुक्षेमपदानि रक्षणस्थानानि प्रवेदितानि प्ररूपितानि, अनन्तश्चासौज्ञानात्मतया / अनित्यानित्यतया वा जिनश्च-रागद्वेषजयनादनन्तजिनस्तेन, किंभूतानि व्रतानि?- महागुरूणि कापुरुषैर्दुर्वहत्वात् निःस्वकराणि स्वं- द्यधिकाराः कर्मानादिसम्बन्धात्तदपनयनसमर्थानि नि:स्वकराणि उदीरितानि आविष्कृतानि तेजस इव तमोऽपनयनात्रिदिशं प्रकाशकानि, यथा तेजस्तमोऽपनीयोर्ध्वाधस्तिर्यक् प्रकाशते एवं तान्यपि कर्मतमोऽपनयनहेतुत्वात्रिदिशंप्रकाशकानीति ॥१४१॥मूलगुणानन्तरमुत्तरगुणाभिधित्सयाऽऽह सिएहिं भिक्खू असिए परिव्वए, असजमित्थीसु चइज्ज पूयणं / अणिस्सिओ लोगमिणं तहा परं, न मिजई कामगुणेहिं पंडिए // सूगा०१४२॥ सिता:- बद्धाः कर्मणा गृहपाशेन रागद्वेषादिनिबन्धनेन वेति गृहस्था अन्यतीर्थिका वा तै: असितः अबद्धः- तैः सार्द्ध सङ्गमकुर्वन् भिक्षुः परिव्रजेत् संयमानुष्ठायी भवेत्, तथा स्त्रीषु असजन् सङ्गमकुर्वन् पूजनं त्यजेत्-न सत्काराभिलाषी भवेत्, 758 // तथा अनिश्रित: असंबद्धः इहलोके अस्मिन् जन्मनि तथा परलोके स्वर्गादाविति, एवंभूतश्च कामगुणैः मनोज्ञशब्दादिभिः न मीयते न तोल्यते न स्वीक्रियत इतियावत् पण्डितः कटुविपाककामगुणदर्शीति // 142 // Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 759 // श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-४ विमुक्तिः, सूत्रम् (अनुष्टुप) 144-146 अनित्या तहा विमुक्कस्स परिन्नचारिणो, धिईमओ दुक्खखमस्स भिक्खुणो। विसुज्झई जंसि मलं पुरेकडं, समीरियं रुप्पमलं व जोइणा / // सू०गा० 143 // तथा तेन प्रकारेण मूलोत्तरगुणधारित्वेन विमुक्तो-निसङ्गस्तस्य, तथा परिज्ञानं परिज्ञा-सदसद्विवेकस्तया चरितुंशीलमस्येति परिज्ञाचारी- ज्ञानपूर्व क्रियाकारी तस्य, तथा धृतिः-समाधानं संयमे यस्य सधृतिमांस्तस्य, दुःखं-असातावेदनीयोदयस्तदुदी] / सम्यक् क्षमते-सहते, न वैक्लव्यमुपयाति नापि तदुपशमार्थं वैद्यौषधादिमृगयते, तदेवंभूतस्य भिक्षोः पूर्वोपात्तं कर्म विशुध्यति अपगच्छति, किमिव?- समीरितं प्रेरितं रूप्यमलमिव ज्योतिषा अग्निनेति // 143 // साम्प्रतं भुजगत्वगधिकारमधिकृत्याह से हुपरिन्नासमयंमिवट्टई, निराससे उवरय मेहुणा चरे। भुयंगमे जुन्नतयं जहा चए, विमुच्चई से दुहसिज माहणे॥सूगा० 144 // 9 स एवंभूतो भिक्षुर्मूलोत्तरगुणधारी पिण्डैषणाध्ययनार्थकरणोद्युक्तः परिज्ञासमये वर्त्तते, तथा निराशंस: ऐहिकामुष्मिका शंसारहितः, तथा मैथुनादुपरतः, अस्य चोपलक्षणत्वादपरमहाव्रतधारीच, तदेवंभूतो भिक्षुर्यथा सर्पः कञ्चुकं मुक्त्वा निर्मलीभवति एवं मुनिरपि दुःखशय्यातः नरकादिभवाद्विमुच्यत इति // 144 // समुद्राधिकारमधिकृत्याह जमाहु ओहं सलिलं अपारयं, महासमुदं व भुयाहि दुत्तरं / अहे यणं परिजाणाहि पंडिए, से हु मुणी अंतकडेत्ति वुच्चई।सू० गा० वधिकाराः // 759 // यं संसारं समुद्रमिव भुजाभ्यां दुस्तरमाहुस्तीर्थकृतो गणधरादयो वा, किम्भूतं?- ओघरूपम्, तत्र द्रव्यौघः सलिलप्रवेशो भावौघ आम्रवद्वाराणि, तथा मिथ्यात्वाद्यपारसलिलम्, इत्यनेनास्य दुस्तरत्वे कारणमुक्तम्, अथैनंसंसारसमुद्रमेवंभूतं ज्ञपरिज्ञया सम्यग्जानीहि प्रत्याख्यानपरिज्ञया तु परिहर पण्डित: सदसद्विवेकज्ञः,सचमुनिरेवंभूतः कर्मणोऽन्तकृदुच्यते // 145 // अपिच Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्ध:२ // 760 // द्यधिकाराः जहा हि बद्धं इह माणवेहिं, जहा य तेसिं तु विमुक्ख आहिए। अहा तहा बन्धविमुक्ख जे विऊ, से हु मुणी अंतकडेत्ति वुच्चई श्रुतस्कन्धः२ // सूग्गा० 146 // चूलिका-४ यथा येन प्रकारेण मिथ्यात्वादिना बद्धं कर्म प्रकृतिस्थित्यादिनाऽऽत्मसात्कृतं इह अस्मिन् संसारे मानवै: मनुष्यैरिति तथा विमुक्तिः, सूत्रम् यथा च सम्यग्दर्शनादिना तेषां कर्मणां विमोक्ष आख्यातः इत्येवं याथातथ्येन बन्धविमोक्षयोर्यः सम्यग्वेत्ता स मुनिः कर्मणो- (अनुष्टुप्) 147 ऽन्तकृदुच्यते // 146 // किञ्च अनित्याइमंमि लोए परए य दोसुवि, न विजई बंधण जस्स किंचिवि / से हु निरालंबणमप्पइट्ठिए, कलंकलीभावपहं विमुच्चइ // सू०गा० 147 // त्तिबेमि // विमुत्ती सम्मत्ता॥२-४॥ आचाराङ्गसूत्रं समाप्तं / / ग्रन्थाग्रं 2554 // अस्मिन् लोके परत्र च द्वयोरपि लोकयोर्न यस्य बन्धनं किञ्चनास्ति स: निरालम्बनः ऐहिकामुष्मिकाशंसारहित: अप्रतिष्ठितः न क्वचित्प्रतिबद्धोऽशरीरी वा स एवंभूतः कलंकलीभावात् संसारगर्भादिपर्यटनाद्विमुच्यते // ब्रवीमीति पूर्ववत् // 147 // उक्तोऽनुगमः, साम्प्रतं नयाः, ते च ज्ञानक्रियानययोरवतरन्ति, तत्र ज्ञाननयः प्राह-यथा ज्ञानमेवैहिकामुष्मिकार्थावाप्तये, तदुक्तं- णायम्मि गिव्हिअव्वे अगिव्हिअव्वंमि चेव अत्थंमि / जइअव्वमेव इइ जो उवएसो सोणओ नाम ॥१॥यतितव्यमिति ज्ञाने इयत्नो विधेय इति य उपदेशः स नयो नामेति-स ज्ञाननयो नामेत्यर्थः / क्रियानयस्त्विदमाह क्रियैव फलदा पुंसां, न ज्ञानं फलदं मतम् / यतः स्त्रीभक्ष्यभोगज्ञो, न ज्ञानात्सुखितो भवेत्॥१॥तथा- शास्त्राण्यधीत्यापि भवन्ति मूर्खा, यस्तु क्रियावान् पुरुषः स विद्वान् / / संचिन्त्यतामौषधमातुर हि, किंज्ञानमात्रेण करोत्यरोगम्?॥१॥ तथा-णायम्मीत्यादि, ज्ञातयोरपि ग्राह्याग्राह्ययोरर्थयोस्तथाऽपि 0 प्रत्येकमभिसन्धाय (मु०)। पापासवा॥७६०॥ Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्गं नियुक्तिश्रीशीला० वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 761 // यतितव्यमेवेति क्रियैवाभ्यसनीयेति, इति यो नयः स क्रियानयो नामेति, एवं प्रत्येकमभिधाय परमार्थोऽयं निरूप्यते- श्रुतस्कन्धः 2 ज्ञानक्रियाभ्यां मोक्ष इति, तथा चागमः सव्वेसिपि नयाणं बहुविहवत्तव्वयं निसामित्ता। तं सव्वनयविसुद्धं जं चरणगुणट्ठिओ साहू // 14 चूलिका-४ विमुक्तिः, ॥चरणं-क्रिया गुणो-ज्ञानं तद्वान् साधुर्मोक्षसाधनायालमिति तात्पर्यार्थः॥ नियुक्तिः 2 आचारटीकाकरणे यदाप्तं, पुण्यं मया मोक्षगमैकहेतुः / तेनापनीयाशुभराशिमुच्चैराचारमार्गप्रवणोऽस्तु लोकः॥१॥ 347-349 उपसंहारः अन्त्ये नियुक्तिगाथा: नियुक्तिः नि०- आयारस्स भगवओ चउत्थचूलाइ एस निजुत्ती। पंचमचूलनिसीहं तस्स य उवरिं भणीहामि / / 347 / / 350-356 निक्षेपाः नि०- सत्तहिं छहिं चउचउहि य पंचहि अट्ठट्ठचउहि नायव्वा / उद्देसएहिं पढमे सुयखंघे नव य अज्झयणा // 348 // नि०- इक्कारस तिति दोदो दोदो उद्देसएहिं नायव्वा / सत्तयअट्ठयनवमा इक्कसरा हुँति अज्झयणा // 349 // ॥इति श्रीआचाराङ्गनियुक्तिः॥ नि०- पाहण्णे महसद्दो परिमाणे चेव होइ नायवो। पाहण्णे परिमाणे य छव्विहो होइ निक्खेवो // 350 // नि०- दव्वे खेत्ते काले भावंमि य होंति या पहाणा उ।तेसि महासद्दो खलु पाहण्णेणं तु निप्फन्नो // 351 // नि०-दव्वे खेत्ते काले भावंमि य जे भवे महंता उ। तेसु महासद्दो खलु पमाणओ होंति निप्फन्नो॥३५२।। // 761 // नि०- दव्वे खेत्ते काले भावपरिण्णा य होइ बोद्धवा / जाणणओववक्खणओ य दुविहा पुणेक्ोक्का / / 353 / / नि०- भावपरिण्णा दुविहा मूलगुणे चेव उत्तरगुणे य / मूलगुणे पंचविहा दुविहा पुण उत्तरगुणेसु // 354 // Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीआचाराङ्ग नियुक्तिश्रीशीला वृत्तियुतम् श्रुतस्कन्धः२ // 762 // नि०- पाहण्णेण उ पगयं परिणाएय तहय दुविहाए। परिणाणेसु पहाणे महापरिण्णा तओ होइ // 355 // नि०- देवीणं मणुईणं तिरिक्खजोणीगयाण इत्थीणं / तिविहेण परिच्चाओ महापरिणाए निजुत्ती॥ 356 // अविवृता नियुक्तिरेषा महापरिज्ञायाः, अविवृता इत्यत्रोपन्यस्ताः / // इति श्रीश्रुतकेवलिभद्रबाहुस्वामिसन्हब्धनियुक्तियुतं श्रीशीलाङ्काचार्यविरचितायामाचाराङ्गसूत्रटीकायां| द्वितीयश्रुतस्कन्धः समाप्तः, तत्समाप्तौ च समाप्तं श्रीआचाराङ्गसूत्रमिति / / (ग्रन्थाग्रम् 12000) श्रुतस्कन्धः२ चूलिका-४ विमुक्तिः, नियुक्तिः 347-349 उपसंहारः नियुक्तिः 350-356 निक्षेपा: // 762 // Page #240 -------------------------------------------------------------------------- _