Book Title: Kalpsutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
श्रीकल्प
कल्पमञ्जरी टीका
॥११४||
प्रकारमन्यं वा उपाश्रयं वस्तुं कल्पते, तद्यथा-देवकुलम् व्यन्तरादिदेवगृह वा, सभा-यत्र समये समये मन्त्रणार्थम् आगत्य सम्मिलन्ति सा सभा तां-सभागृहं वा, अपां-पानीयशालां वा, आवसथं परिव्राजकगृह वा, वृक्षमूलं वा, आरामम् माधवीलतादिपरिमण्डितं वनविशेष वा, कन्दरां वादरी-भूमिविवरमिति यावत्, आकरं लौहाद्युत्पत्तिस्थानं चा, गिरिगुहां वा, कर्मगृहम् लौहकारादिशालां वा, उद्यानम् उपवनं वा, यानशालां रथादिगृहं वा, कुप्यशालां-गृहोपकरणशालां वा, मण्डपं-विश्रामस्थान वा, शून्यगृहं वा, श्मशान वा, लयनं =गृहं वा आपणं-पण्यस्थान--' हाट' इति भाषापसिद्धं वा, तथा अन्यम् पूर्वोक्तेभ्योऽष्टादशभ्योऽतिरिक्तं वा तथामकार-क्षेत्रस्थमञ्चादिकं, दकमृत्तिकाबीजहरितत्रसपाणाऽसंसक्तं-तत्र-द-जलं, मृत्तिका प्रतीता, बीजानि-शाल्यादीनि, हरितानि दुर्वादीनि, सपाणा द्वीन्द्रियादयः, तैरसंसक्तं-रहितं, यथाकृतम् गृहस्थेन स्वार्थ निर्मितं, पासुकं जीववर्जितम्, एषणीय-निर्दोष विविक्तम् एकान्तं-स्त्रीपशुपण्डकरहितम्, अत एव-प्रशस्तम्में निवास करना कल्पता है। वे ये हैं-देवकुल-व्यन्तर आदि देवों के गृह, सभा-वह स्थान जहाँ वस्ती की जनता विचार-विमर्श करने के लिए एकत्र होती है, प्रपा-प्याऊ, आवसथ परिव्राजकों का निवासस्थान, वृक्ष के नीचे, आराम-माधवी आदि लताओं से युक्त उद्यान, गुफा (भूमि-विवर), आकर-लोह आदि की खान, पर्वत की गुफा, लुहार आदि की शाला-दुकान, उपवन, रथ आदि के रखने का स्थान, घर का सामान रखने की शाला, मंडप (विश्रामस्थान ), मूना घर, श्मशान, सामान्य घर, दुकान-हाट ।
इन अठारह के अतिरिक्त खेत में बने हुए मचान आदि जो जल, मृत्तिका, शालि आदि के बीजों, दूब आदि हरित-वनस्पति तथा द्वीन्द्रिय आदि त्रस जीवों से रहित हो, गृहस्थ ने अपने निज के प्रयोजन કર કપે છે, તે આ પ્રમાણે–દેવકુલ-બંતર આદિ દેવોનાં ગૃહ, સભા-જ્યાં વસ્તીના લોકો વિચાર વિમર્શ કરવાને એકઠા થતા હોય, પ્રપા-પરબ, આવસથ-પરિવ્રાજકનું નિવાસસ્થાન, વૃક્ષની નીચે, આરામ-માધવી આદિ લતાએથી યુકત ઉદ્યાન, ગુફા (જમીનમાંની ગુફા) આકર-ઢા વગેરેની ખાણ, પર્વતની ગુફા, લુહાર વગેરેની શાળા-કેડ, ઉપવન, રથ આદિ રાખવાનું સ્થાન, ઘરને સામાન રાખવાની શાળા, મંડપ (વિશ્રામસ્થાન), સુનું ઘર શમશાન સામાન્યઘર, દુકાન-હાટ.
એ અઢાર ઉપરાંત ખેતરમાં બનાવેલ માં કે કુબો જે સચિત્ત માટી, શાલિ આદિનાં બીજ, ડાભ આદિ લીલી વનસ્પતિ તથા દ્વીન્દ્રિયાદિ ત્રસ જીવોથી રહિત હેય, ગૃહસ્થ પિતાના ઉપયોગને માટે બનાવેલા હોય, જીવથી
॥११४॥
શ્રી કલ્પ સૂત્ર: ૦૧
