Kalpsutra Part 01 Sthanakvasi

Book Title: Kalpsutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

View full book textPrevious | Next

Page 359
________________

DATES
श्रीकल्प
सूत्र ॥३४३||
कल्पमञ्जरी
टीका
गर्भत्वेन समुत्पन्नः। स खलु श्रमणो भगवान महावीरः 'च्योष्ये' इति जानाति, 'च्यवे' इति जानाति, परन्तु 'च्यवमानः' स आत्मानं न जानाति, यतः सूक्ष्मः खलु स कालः प्रज्ञप्त इति ॥ सू०७॥
॥ इति द्वितीया वाचना ।। देवानन्दा ब्राह्मणी के उदर में, सिंह के शिशु के समान, मति, श्रुत और अवधि नामक तीन ज्ञानों से युक्त आत्मा से गर्भ में पधारे।
वह भगवान महावीर 'चलूँगा' यह जानते थे, तथा 'चवा' यह भी जानते थे, किन्तु 'चव रहा हूँ' इस प्रकार अपने को नहीं जानते थे। इसका कारण यह है कि छद्मस्थ के उपयोग की प्रवृत्ति में असंख्यात समय लग जाते हैं, किन्तु च्यवमान अवस्था अर्थात् विग्रहगति की अवस्था संख्यात-एक दो तीन-समयों में ही समाप्त हो जाती है। इस प्रकार च्यवमान अवस्था का काल थोड़ा होने के कारण उसमें अवधिज्ञान का उपयोग प्रवृत्त नहीं हो सकता, और इसी कारण अवधिज्ञान से विभूषित होने पर भी छद्मस्थ तीर्थकर देव उस अवस्था को नहीं जानते ॥ सू०७।।
॥ इति द्वितीय वाचना ।। કરી, સત્યાવીસમે ભવે મતિજ્ઞાન-બુતજ્ઞાન અને અવધિજ્ઞાન, આ ત્રણે જ્ઞાન સાથે લઈ, દેવાનંદા બ્રાહ્મણીના ઉદરમાં ઉત્પન્ન यया.
દેવના ભવેથી “અવતરણ” કરવાનું છે એમ તેઓ અવધિજ્ઞાનને આધારે જાણતા હતાં, “હું ચવ્યા' એ પણ જ્ઞાનને આધારે જાણ્યું. પરંતુ “ચવી રહ્યો છું તે જાણી શક્યા નહિ. કારણ કે દમસ્થના ઉપયોગની પ્રવૃત્તિમાં અસંખ્યાતા સમયે ચાલ્યા જાય છે, પરંતુ અવમાન એટલે ચ્યવન કરતી વખતની અવસ્થાને કાલ વધારેમાં વધારે ત્રણ કે ચાર સમય હોય છે. જીવ પહેલા સમયે દેહને મૂકે છે, ને વચમાં જતાં એક સમય અગર વિગ્રહ ગતિએ બે સમય લે છે અને ત્રીજા અથવા ચૌથે સમયે તે નિર્ધારિત સ્થાને પહોંચી જાય છે.
‘વિગ્રહગતિ' એટલે આડી ગતિ-જીવને એક સ્થાનેથી બીજા સ્થાને જતાં આકાશના પ્રદેશ ઉપર જ વહન કરવાનું હોય છે. જડ અને ચેતન બને પદાર્થો, આકાશના પ્રદેશ ઉપર જ સ્થલાંતર કરે છે. આખા કાલકમાં “આકાશ’ નાજ પ્રદેશ વ્યાપી રહ્યાં છે. કોઈ જીવ સીધા પ્રદેશ ઉપર થઈને જાય છે. કઈ જીવ જરા આડા જઈ, સીધા પ્રદેરા પર આવી, પિતાનું સ્થલાંતર કરે છે. આવી “ચાલ’ને ‘વિગ્રહ ચાલ' કહે છે. વિગ્રહ ચલનમાં બે સમયને કાલ જાય છે ત્યારે “સીધા ચલન’માં એક સમયને “કાલ' વ્યતીત થાય છે, અવધિજ્ઞાન, આવા સૂકમ બે સમયને
महावीरस्य देवानन्दागर्भ अवक्रमणम्
||३४३॥
શ્રી કલ્પ સૂત્ર: ૦૧


Page Navigation
1 ... 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596