Book Title: Kalpsutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
श्रीकल्प
करोपि, तत्कस्याज्ञया -
कल्प
सूत्रे ॥२४५||
वासुदेव आशुरुता
टीका
अ त एव क्रोधन-कार
वंविधकथनेन हेतुना नाटकं पूर्वमिव राज्ञो जागरणावस्थायामिव प्रवृत्तमासीत् । एवं पूर्वोक्तमकारेण शय्यापालके नाटकरसमूच्छिते नाटकास्वादवशीभूते सति तन्निनादेन नाटके पात्राभिलाप्यशब्दध्वनिना वाद्यादिध्वनिना च त्रिपृष्ठस्य वासुदेवस्य निद्रा भग्ना। भग्ननिद्रः स नर्तकनायकं अपृच्छत्-पृष्टवान्-त्वम् अधुनाऽपि-मच्छयनानन्तरमपि यन्नाटकं करोपि, तत्कस्याज्ञया १ ततः सः अकथयत्-कथितवान्-स्वामिन् ! शय्यापालकस्याऽऽज्ञया नाटकं करोमि । एवं तस्य वचनं श्रुत्वा स त्रिपृष्ठो वासुदेव आशुरुत:-आशु-शीघ्र रुप्तः क्रोधोदयात् विमूढः स्फुरितकोपाङ्कुर इत्यर्थः, मिसमिसायमान =देदीप्यमानः क्रोधज्वालया ज्वलन्नित्यर्थः, अत एव क्रोधेन क्रोधवशाद् धमधमायमानः धमधमशब्दमिव कुर्वन् तस्य शय्यापालकस्य कर्णयोः उत्काल्यमानं शीशकद्रवं प्राक्षेपयत्= प्रक्षेपितवान् ।
शय्यापालक के इस प्रकार कहने से नाटक उसी प्रकार होता रहा जैसे राजा के जागते समय हो रहा था। शय्यापालक नाटक के रस में मूच्छित हो रहा था, उधर अभिनेताओं की ध्वनि से त्रिपृष्ठ वासुदेव की नोंद उचट गई। तब उसने नटों के नायक से पूछा-तुम मेरे सो जाने के पश्चात् भी जो नाटक कर रहे हो सो किसकी आज्ञासे?
नटनायक ने कहा-स्वामिन् ! शय्यापालक की आज्ञासे ।
नटनायक का यह कथन सुनकर त्रिपृष्ठ वासुदेव एकदम क्रोध से युक्त हो गया-उसके चित्त में क्रोध का अंकुर उत्पन्न हो गया। वह क्रोध की ज्वाला से जल उठा और क्रोध के तीव्र आवेश में धमधमायमान हो गया। उसने शय्यापालक के दोनों कानों में उबलते हुए शीशे का रस डलवा दिया।
महावीरस्य त्रिपृष्ठनामकः सप्तदशो भवः।
શવ્યાપાલક જાણ હતું કે ત્રણ ખંડના અધિપતિની આજ્ઞાનું ઉલ્લંઘન કરતાં શું પરિણામ આવશે? છતાં પુદુગળાનન્દી જીવ પિતાની વાસનાને રોકી શકો નહિ! આવી દશા દરેક મુદ્દગળાનન્દી જીવોની હોય છે.
ઈન્દ્રિયાધીન જીવ વિષમ સ્થિતિને પ્રાપ્ત કરે છે. એકેક ઇન્દ્રિય સુખમાં રાચતે જીવ, જેમકે હરણ, પતંગ કામર, માછલી અને હાથી કેવા દુઃખદ પરિણામે સેવે છે! તે પાંચે ઈન્દ્રિયોના સુખમાં રાચતે જીવ કઈ દશા અનુભવશે? મુખ્ય કારણ એ છે કે જીવ બહાર સુખ શેધે છે ૫ણુ કસ્તુરી મૃગની જેમ અંદર પડેલાં સુખને શેતો નથી. કરતુરી મૃગ કરતુરીની ગંધે ગંધે કસ્તુરી મેળવવા ઠેકઠેકાણે આથડે છે. છેવટ કસ્તુરીની લાલસાએ પારધીના હાથે પકડાય છે ને માર્યો જાય છે, પણ પિતાના ડુંટામાં રહેલી કસ્તુરીને શોધતે નથી.
॥२४५॥
શ્રી કલ્પ સૂત્ર: ૦૧
