Book Title: Kalpsutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
त्रिपृष्ठवासुदेवेन स्वशयनानन्तरं नाटकनिवारणाय समाज्ञप्तः शय्यापालको वासुदेवाज्ञाभङ्गदुष्परिणाम जानन्नपि यन्नाटकं नो न्यवारयत् , नाटकं कर्तुं च यत् प्रोदसाहयत् , नात्र किमप्याश्चर्यम् ! यतः पुदगलानन्दिनो जीवा इन्द्रियाणि वशीकत्तुं समर्था न भवन्ति । इन्द्रियरसलुब्धं जीवमिन्द्रियाणि कुमित्राण्युन्मार्ग इव स्वस्वविषये आकर्षन्ति परितापयन्ति च। इन्द्रियवशवत्तिनो जीवा हन्यन्तेऽपि । अहो! इन्द्रियविषयाणां दुरात्मता । विषया हि इन्द्रियरूपजालान्यास्तीर्य जीवान् निगृह्णन्ति । निगृहीतांश्च जीवान् निष्करुणं व्यापादयन्ति । अतो मतिमद्भिरिन्द्रियाणां विषया दूरत एव परिहरणीयाः। विचारणीयं च तैः-यदेते इन्द्रियविषयास्तृणाच्छादिता
श्रीकल्प
सूत्रे ॥२४६॥
कल्प
मञ्जरी
टीका
त्रिपृष्ठ वासुदेव ने अपने सो जाने के अनन्तर नाटक को रोक देने की आज्ञा दी थी। शय्यापालक जानता था कि तीन खंड के नाथ की आज्ञा का उल्लंघन करने का क्या परिणाम हो सकता है। फिर भी उसने नाटक बंद नहीं करवाया, बल्कि नाटक करने को प्रोत्साहन दिया! इसमें आश्चर्य की कोई बात नहीं है। पुद्गलानन्दी जीव अपनी इन्द्रियों को वशमें नहीं कर सकते । जैसे कुमित्र मनुष्य को उन्मार्ग पर ले जाता है, उसी प्रकार इन्द्रियों के रस में लुब्ध हुए जीव को इन्द्रिया अपने-अपने विषय की ओर आकर्षित करती हैं और परिताप का पात्र बनाती हैं। इन्द्रियों के विषय अत्यन्त विषम और भयंकर हैं। वे इन्द्रिय रूपजाल फैला कर जीवों को फँसा लेते हैं और फिर फंसे हुए जीवों को निर्दयतापूर्वक मार डालते हैं। अत एव मतिमान् जनों को इन्द्रियों के विषयों से दूर ही रहना चाहिए । उन्हें सोचना चाहिए कि इन्द्रियों के विषय घास-फूस से ढंके हुए महाकप के समान हैं, जिसमें गिरे
महावीरस्य त्रिपृष्ठनामकः
सप्तदशो
भवः।
આ પ્રમાણે જ જીવમાત્ર સુખની શોધમાં ને ધમાં જ રખડતે રહ્યો છે ને ભભવમાં પુદુગળના સુખે પછવાડે આથડી રહી, અનંત દુઃખને વેદી રહ્યો છે. છતાં પિતાના અંતરમાં રહેલાં સુખને ઓળખતા નથી. જ્ઞાનીઓએ કહ્યું છે કે “હે જીવ! ભૂલ મા, તને સત્ય કહુ છું. સુખ અંતરમાં છે. તે બહાર શોધવાથી નહિ. મળે. અંતરનું સુખ અંતરની સ્થિતિમાં છે, સ્થિતિ થવા માટે બાહ્ય પદાર્થો સંબંધીનું આશ્ચય ભૂલ, સ્થિતિ રહેવી બહુ મુશ્કેલ છે, નિમિત્તાધીન ફરી ફરી વૃત્તિ ચલિત થઈ જાય છે. એને દઢ ઉપગ રાખ જોઈએ. એ કમ યથાયોગ્ય ચાલુ રાખીશ તે તું મુંઝાઈશ નહિ. નિર્ભય થઈશ.” હે જીવ! તું ભૂલમાં વખતે વખતે ઉપયોગ મુકી કેઇને રંજન કરવામાં, કોઇથી રંજન થવામાં, અથવા મનની નિબળતાને લીધે અન્ય પાસે મંદ થઈ જાય છે, એ ભૂલ થાય છે તે ન કર.”
॥२४६॥
શ્રી કલ્પ સૂત્ર: ૦૧
