Kalpsutra Part 01 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 270

श्रीकल्प
सूत्रे ॥२५४॥
टीका
अम्बापितृभ्यां प्रियमित्रेति नाम कृतम् । स च प्रियमित्राख्यो बालः पञ्चधात्रीभिः= मन्जनधात्री-मण्डनधात्रीक्रीडापाव्य-धात्री-क्षीरधात्रीभिः परिपाल्यमान:-परि समन्तात् सर्वोपद्रवेभ्यो रक्ष्यमाणः, शुक्लदलद्वितीयाचन्द्र इव क्रमेण वृद्धि गतः यथा शुक्लपक्षद्वितीयाचन्द्रः क्रमेण वद्धते तथैव वृद्धि प्राप्नुवन् उन्मुक्तबालभावो यौवनकमनुप्राप्तः
कल्पक्रमेण षट्खण्डाधिपतिश्चक्रवर्ती राजा जात इति ।। सू०२८ ॥
मञ्जरी द्वाविंशतितमं भवं प्रदर्शयितुमाह
बालक प्रियमित्र का पाँच धायों से पालन-पोषण होने लगा। मज्जनधात्री उसे नहलाती थी १। मण्डनधात्री उसका सिंगार करती थी २। क्रीडापात्री खेलाती थी ३। अंधात्री गोदमें लेती थी ४। क्षीरधात्री द्ध पिलाती थी ५। सब प्रकार के उपद्रवों से उसकी रक्षा की जाती थी। जैसे शुक्ल पक्ष की दूज का चन्द्रमा क्रम से बढ़ता जाता है, उसी प्रकार मियमित्र क्रमशः बढ़ता-बढ़ता बाल्यावस्था को लांघ गया और युवावस्था में आ गया। तत्पश्चात् वह षखंड का अधिपति चक्रवर्ती राजा हुआ॥१०२८॥ महावीरस्य बाईसवें भवको दिखलाने के लिए कहते हैं-'तए णं से' इत्यादि ।
भियमित्र
चक्रवर्तिધનવંત અને શાસનપતિઓને ત્યાં બાળકને વિવિધ રીતે પિષવા અને વિવિધ પ્રકારના ઉચ્ચ સંસ્કાર
नामकः
एकविंशतिપાડવા, ઉપમાતાઓ રાખવામાં આવે છે. આ ઉપમાતાઓ “ધાવ-માતાઓ” તરીકે ઓળખાય છે. આ માતાએ
al तमो भवः। પિતાને ઍપાએલ બાળકૅની માતા તરીકે જ તમામ રીતે વર્તન કરે છે. તેઓને માન-મરતબ પણ તે ઘરમાં સારો અને આદરણીય હોય છે.
પાંચ ધાવ માતાઓના કર્તવ્ય આ પ્રમાણે હોય છે–(૧) મજજનધાત્રી આ માતા બાળકને સારી રીતે नवरा-धोवरावे छे. (२) भनधात्री मा माता पाणने श॥२ माहिया ४२छ. (3) धात्री-मा भाता બાળકને અનેક રીતે રમાડી હસતું રમતું રાખે છે. (૪) અંકધાત્રી–આ માતા બાળકને પિતાના ખોળામાં લઈ રડતું છાનું રાખે છે. (૫) ક્ષીરધાત્રી- આ ધાવમાતા બાળકને ધવરાવે છે. આ માતાઓના જેવા સંસ્કાર હોય તેવા સંસ્કાર આ બાળકમાં ઉતરે છે. એમ માનસશાસ્ત્ર કહે છે. આ પ્રકારે તે પાંચ ધાવમાતાઓ વડે પળાતે તે
॥२५४॥ “પ્રિય મિત્ર' બીજના ચંદ્રમાની માફક વધવા લાગ્યો, અને બાલ્યાવસ્થાને ઓળંગી યુવાવસ્થામાં આવ્યા. ત્યારબાદ ते ५८५ मधिपतियवती था. (२०२८)
वे भावीसमा म मताव छ–'तए णं से प्रत्याहि.
શ્રી કલ્પ સૂત્ર: ૦૧