________________
प्रचन्द्रिका टीका श०१९०१ सु०१ लेश्यास्वरूपनिरूपणम्
૨૮૨
शुभाशुभ परिणामकारणरूप कृष्णादिवर्णानां पुद्गलविशेषा एव लेश्याः, इयं च लेश्या कषायोदये निमित्तभूता यतो योगान्तर्गतपुद्गलानां कषायोदयवृद्धौ सामर्थ्यस्य सद्भाव इति यथा पित्तप्रकोपात् क्रोधो वर्द्धते, आन्तरस्य पित्तोदयस्य कारणत्वात् वाह्यद्रव्यमपि कर्मणामुदये क्षयोपशमादौ कारणं भवति यथा ब्राह्मी वनस्पतिरूपा ज्ञानावरणीय क्षयोपशमे, मद्यपानं च ज्ञानावरणोदये निमित्तं भववीति सेयं लेश्या पदविधा कृष्णनीलकापोतितेजः पद्मशुक्ल भेदादिति । 'तं जहा ' तद्यथा ' एवं जहा पनत्रणाए चउत्थोलेस्सुद्देसओ भाणियच्यो निरवसेसो ' एवं यथा प्रज्ञापनायाश्चतुर्थो लेश्योद्देशो भणितव्यो निरवशेषः प्रज्ञापनायाः सप्त ही है ऐसा मानना चाहिये । अर्थात् मन वचन एवं कायरूप योगों के अन्तर्गत जो शुभ और अशुभ परिणाम होते हैं उन शुभाशुभ परिणामों के कारण कृष्णादिवर्णवाले पुद्गल होते हैं अतः ये कृष्णादिवर्णवाले पुद्गल ही लेश्यारूप हैं । यह लेश्या कषाय के उदय में निमित्त होती है क्योंकि योगान्तर्गत पुद्गलों में कषाय के उदय की वृद्धि करने का सामर्थ्य है । जैसे पित्त के प्रकोप से क्रोध की वृद्धि होती है। आन्तर पितोदय का कारण होने से बाह्यद्रव्य भी कर्म के उदय में एवं क्षयोपशम आदि में कारण होता है । जैसे वनस्पतिरूप ब्राह्मी ज्ञानावरणीय के क्षयोपशम में, एवं मद्यपान ज्ञानावरणीय कर्म के उदय में निमित्त होता है । लेश्या ६ प्रकार की कही गई है १ कृष्णलेड्या, २ नीललेश्या, ३ कापोतलेइया, ४ तेजोलेश्या, ५ पद्मलेश्या, ६ और शुक्ललेश्या ' एवं जहा पन्नचणाए चउत्थो बेस्तुद्देसओ भाणियच्वो निरवसेसो '
અર્થાત્ મન, વચન અને કાયરૂપ ચાંગાના અન્તગત જે શુભ અને અશુભ પરિણમન થાય છે. તે શુભાશુભ પરિણામેાને કારણે કૃષ્ણાદિ વણુ વાળા પુદ્ગલા થાય છે. તેથી આ કૃષ્ણાદિવણુ વાળા પુદ્ગલા જ લેશ્મારૂપ છે. આ લેફ્યા કષાય ના ઉદ્દયમાં નિમિત્તરૂપ અને છે. કેમ કે-ચેગના અન્તગત પુદ્ગલામાં કષાયના ઉદયની વૃદ્ધિ કરવાનું સામર્થ્ય છે, જેમ પિત્તના પ્રકાપથી ક્રાધ વધે છે. આન્તર પિત્તોદયનુ' કારણ હાવાથી ખા દ્રવ્ય પણ ક્રમના ઉદયમાં અને ક્ષયેાપશમ વિગેરેમાં કારણુ રૂપ હાય છે જેમ વનસ્પત્તિરૂપ ભ્રાહ્મી જ્ઞાનાવરણીયના ક્ષયાપશમમાં અને મદ્યપાન જ્ઞાનાવરણીય કર્માંના ઉદયમાં નિમિત્ત બને છે.
લેસ્યા છ પ્રકારની કહેવામાં આવી છે. ૧ કૃષ્ણુલેશ્યા, ૨ નીલલેશ્યા, ૩ अयोतझेश्या, ४ तेलेट्वेश्या च पद्मवेश्या, अने ६ शुसोश्या 'एवं जहा पण्णवणाए चउत्थो लेश्सुद्देस्रो भाणियन्वो निरवसेसो' मेवी रीते मडियां प्रज्ञाभ० ३६
