________________
५९०
भगवतीसूत्रे स्यात् एकवर्णश्च :प्रदेशिका स्कन्धा, स्यात् द्विवर्णः स्यात् त्रिवर्णः स्यात् चतु वर्णः, स्यात् एकगन्धः स्यात् द्विगन्धः, स्यात् एकरसो यावच्चतुरसः, स्याद द्विस्पर्शी यावश्चतु स्पर्शइति । 'जइ एगवन्ने सिय कालए जाव सुकिलए' यदि एकवर्णश्चतुःप्रदेशिक: स्कन्धः चतुर्णामपि प्रदेशानां समानजातीय वर्णवत्वात् तदा स्यात्-कदाचित् कालः कृष्णा, यावत् शुक्लो यावत्पदेन कदावित् नीलः कदाचित् लोहितः कदाचित् पीतः कदाचित शुक्लश्च । 'जइ दुवन्ने' यदि द्विवोंवर्णद्वयवान् चतुःपदेशिक: स्कन्धस्तदा 'सियकालए य नीलए य' स्यात्-कदा. 'सिय एगगंधे, सिय दुर्गधे सिय एगरसे जाव चरसे सिय दुफासे जाव चउफासे' चतुःप्रदेशिक स्कन्ध कदाचित् एक वर्ण वाला कदाचित् दो वर्गों घाला, कदाचित् तीवों वाला, कदाचित् चार वर्णों वाला, कदाचित् एक गंध वाला, कदाचित् दो गंधों वाला, कदाचित एकरस वाला यावत् चार रसवाल, कदाचित् दो स्पों वाला यावत् चार स्पों वाला होता है इस समान्य कथन का विशेष स्पष्ट अर्थ करने के निमित्त प्रभु गौतम से कहते हैं-'जइ एगवन्ने सिय कालए जाव सुक्किल्लए' हे गौतमा यदि वह चतुः प्रदेशिक स्कन्ध एक वर्षे वाला होता है तो वह इस प्रकार से एक वर्ण वाला हो सकता है-कदाचित् वह काला भी हो सकता है, यावत् कदोचित् वह नीला भी हो सकना है, कदाचित् वह लाल भी हो सकता है, कदाचित् वह पीला भी हो सकता है और कदाचित् वह शुक्ल भी हो सकता है चारों प्रदेशों को समान जातीय वर्ण वाला होने से यहां पर एक वर्ण वत्ता प्रकट की गई है 'जई दुबन्ने सिय एग गंधे' सिय दुगंधे, सिय एगरसे, जाव चउरसे सिय दुफासे जाव चउफासे' ચાર પ્રદેશવાળે કંધ કેઈવાર એક વર્ણવાળે, કઈવાર બે વર્ણવાળે કોઈવાર ત્રણ વર્ણોવાળે કેઈવાર ચાર વર્ણવાળે, કઈવાર એક ગંધવાળો કઈવાર બે ગંધવાળે કઇવાર એક રસવાળ ચાવતુ ચાર રસવાળે કોઈવાર બે પશેવાળે થાવત્ ચાર સ્પશેવાળે હેય છે. આ સામાન્ય કથનને વધારે સ્પષ્ટ કરવા માટે प्रभु गौतम स्वाभान छ है-'जइ एगवन्ने सिय कालए जाव सुक्किल्लए' 3 ગૌતમ! જે તે ચાર પ્રદેશવાળે રકધ એક વર્ણવાળ હોય છે, તે તે આ રીતે એક વર્ણવાળે હેઈ શકે છે. કદાચિત તે કૃષ્ણ વર્ણવાળો પણ હોઈ શકે છે, ચાવત કદાચિત તે નીલ વર્ણવાળો પણ હોઈ શકે છે, યાવત્ કદાચિત્ તે લાલ વર્ણવાળા પણ હોઈ શકે છે. અને કદાચિત્ પીળા વર્ણવાળ પણ હોઈ શકે છે. અને કદાચિત તે ધોળા વર્ણવાળ પણ હેઈ શકે છે. ચારે પ્રદેશે એક જ જાતના વર્ણવાળા હોવાથી અહિયાં એક વર્ણપણું કહેલ છે.
