________________
भगवती सूत्रे
८९६
षोडश भङ्गा भवन्ति इति । 'एवमेए चउस िभंगा कक्वडेन समं' एवमेते चतुःपर्भिङ्गा चर्कशेन समं भवन्ति, कर्कशमुख्यतया चतुःषष्टिङ्गा व्य. ख्याताः । 'सच्चे मउए देसे गरुए देसे लहुए देसे सीए देसे उसिणे देसे निद्धे देरो लुत्रखे, एवं मरण व समं चट्ठि भंगा माणियना' सर्वो मृदुको देशी गुरुको देशो लघुको देशः शीनो देश उष्णो देवः सिग्धो देशी रूक्षः, एवं मृदुकेनापि ममं चपष्टिर्भङ्गा भणितव्या', यथा आर्थ कर्कशाख्वं पदं स्कन्धव्यापरत्वाद् विपक्षरहितम् शेषाणि तु गुर्वादीनि पस्कन्देशादिसनिपक्षाणि इत्येवं सप्तरपर्शाः तेषां गुर्वादीनां पदानाम् एकत्वानेकत्वाभ्यां चतुःपष्टि भक्तीति म मदचतुर्थ चतुष्क के ये १६ भंग होते हैं 'एक्सेप चट्टि गाणं सम' इस प्रकार वर्कश सभी मुख्यता लेकर यहां तक ये ६४ संग कहे गये हैं । अब दुस्पर्श की मुख्यता से भंगों का कथन किया जाता है । 'सवे मउए, देले गरुए, देसे लहुए, देसे सीए, देसे उलिणे, देसे निद्धे, देसे लक्खे एवं मजि समं चउसट्ठि भंगा भागियावा' वह सर्वांश में मृदु, एकदेश में गुरु, एकदेश में लघु, एकदेश में शीन, एक देश में उष्ण, एकदेश में रिनग्न और एकदेश में रूक्ष स्पर्धाचाला हो सकता है १, इस प्रकार से बृहस्पर्श की मुख्यता करके ६४ भंग कहना चाहिए जिस प्रकार से 'आदि का कर्कश पद सम्म व्यापक होने से विपक्ष से रहित है और शेष जो गुरु आदि पद हैं वे स्कन्ध देशाश्रित होने से सविपक्ष है अतः विपक्षरहित कर्कशस् की मुख्यता से यहां सात स्पर्श होते हैं क्योंकि इस मुख्यता मे मृदुકર્કશ સ્પર્શની મુખ્યતાવાળા ચેાથી ચતુ ́ગીના આ ૧૬ સેાળ ભગા થાય छे. 'एवमेत्र चट्टिभंगा कक्खढेणं सम' ' આ રીતે કશ સ્પેની મુખ્યતા કરીને અહં સુધીમાં આ ૬૪ ચાસઠ ભંગા બતાવ્યા છે
હવે મૃદુ સ્પર્શીને મુખ્ય બનાવીને ભુ ંગાનું કથન કરવામાં આવે છે, ते या प्रभाछे छे.- 'सव्वे मउए देसे गरुर देसे लहुए देसे सीए देसे उरिणे देसे निद्धे देते लुक्खे एवं मठपण वि सम चउट्टि भंगा भणियव्वा' ते સર્વાશથી મૃદુ એકદેશમાં ગુરૂ એકદેશમાં લઘુ એકદેશમાં શીત એકદેશમાં ઉષ્ણુ એકદેશમાં સ્નિગ્ધ એકદેશમાં રૂક્ષ સ્પવાળા ાય છે. ૧ આ રીતે મૃદું સ્પર્શની મુખ્યતા કરીને ૬૪ ચેસ લંગા સમજવા. જે રીતે પહેલું કર્કશપદ સ્કંધમાં વ્યાપક હાવાથી પ્રતિપક્ષ વગરનુ છે અને બાકીના જે ગુરૂ વિગેરે છ પદ્મા છે તે સ્કન્ધ દેશાશ્રિત હેાવાથી પ્રતિપક્ષવાળા છે. જેથી વિપક્ષ વગરના કર્કશ સ્પની મુખ્યતાથી અહિયા સાત સ્પર્શી થાય છે,
