________________
-
प्रमेन्द्रका टीका श०२० उ. ५ ०९ अनन्तप्रदेशिके सप्तास्पर्शगत रङ्गनि० ८८९ लघुको देशाः शीताः देशा उष्णाः देशाः स्निग्धाः देशा रूक्षाः ४ । एवं क्रमेण गुरुके बहुत्वं लघुके एकत्वं प्रयुज्य शीते उष्णे च परिवृत्या एकत्वं बहुत्वं च प्रयुज्य रिग्धरूक्षचोरेकत्वाने कन्याभ्यामपि पोडशभङ्गाः पर्यवमिताः ॥
देशाः गुरुकाः, देशो लघुको, देशाः शीतः, देशा उष्णाः, देशाः स्निग्धा, देशाः रुक्षाः ४' यह उसका चौथा भंग है, इस क्रम से गुरु, स्पर्श में पहुवचन और लघुदर्श में एकचवन करके तथा शीत और उष्ण स्पर्श में परिवृत्ति से एक और बहुत्व का प्रयोग करके एवं स्निग्ध और रूप में भी ए और बहुत्व का प्रयोग करके छन १६ मंगों को बनाया ऐसा है- चतुर्भङ्गी के प्रथम भंग के द्वितीय पद में बहुवचन प्रयुक्त हुआ है एवं शेषपदों में एकवचन प्रयुक्त हुआ है, द्वितीय अंग में द्वितीयपद में और सातवें पद में बहुवचन प्रयुक्त हुआ है और शेष पांच पदों में एकवचन प्रयुक्त हुआ है। तृतीय अंग से हितीयाद में एवं छडे पद में बहुवचन प्रयुक्त हुआ है, शेष पांच पदों में एकवचन प्रयुक्त हुआ है । चतुर्थ भङ्ग में द्वितीपपद में एवं छठे और सातवें पद में बहुबचन प्रयुक्त हुआ પેાતાના સર્વાં′શથી તે શ અનેક દેશોમાં ગુરૂ એકદેશમાં લઘુ અનેક દેશમાં શીત અનેક દેશેામાં ઉષ્ણુ અનેક દેશેમાં સ્નિગ્ધ અને એકદેશમાં રૂક્ષ સ્પ વાળા હાય છે. આ ભંગના ખીન્ન ચેાથા પાંચમાં અને છઠ્ઠા પઢમાં મહુવચનના પ્રોગ કર્યાં છે અને બાકીના પદેમાં એકવચનના પ્રયાગ કયેર્યાં છે એ રીતે આ ચેાથી . अतुल जीनो त्रीले लंग छे उ अथवा ते 'सर्व': कर्कशः देशाः गुरुकाः देशो लघुको देवाः शीताः देशा उष्णाः देशाः स्निग्ध : देशाः रूक्षाः४' पोताना सर्वाશથી કશ અનેક દેશેમાં ગુરૂ એકદેશમાં લઘુ અનેક દેશેામાં શીત અનેક દેશામાં ઉષ્ણુ અનેક દેશેામાં સ્નિગ્ધ અને અનેક દેશેામાં રૂક્ષ સ્પર્શ વાળા હાય છે. આ ાગના ખીજા ચેાથા પાંચમાં છઠ્ઠા અને સાતમાં પદમાં બહુવચન અને માહીના પહેલા અને ત્રીજા પદમાં એકવચનના પ્રચાગ કરીને આ ચેાથે! ભંગ કહેવામાં આવ્યે છે. એ રીતે આ ચેાથી ચતુર્ભ ́ગીના ચેાથેા ભંગ છે. ચેાથી ચતુ‘ગી પુરી થઇ. ૪ આ ક્રમથી ગુરૂપદમાં મહુવચન અને લઘુપદમાં એકવચનના પ્રયાગ કરીને તથા શીત અને ઉષ્ણુ સ્પર્શમાં ફેરફાર કરીને એકપણા અને બહુપણાને પ્રત્યેાગ કરીને તેમજ સ્નિગ્ધ અને રૂક્ષ પદ્યમાં પણ એકવચન અને બહુવચનના પ્રચાગ કરીને ૧૬
भ० ११२
"
