________________
५६५
भगवतीसूत्रे सीया देसे उसिणे देसे निद्धे देसे लक्खे ७' देशौ शीतों देश उष्ण देशः स्निग्धः देशो रूक्ष इति सप्तमो भङ्गः ७ । 'देसा सीया देसे उसिणे देसे निद्धे देसा लुक्खा ८' देशौ शीतौ देश उष्णो देशः स्निग्धो देशौ रूक्षौ इति अष्टमो भङ्गः ८। 'देमा सीया देसे उसिणे देसा निद्धा देसे लुक्खे ९ देगौ शीतौः देशउष्णः देशी स्निग्धौ देशो रूक्ष इति नवमो भङ्गः ९ । 'एवं एए विपएसिए फासेसु पणवीसं भंगा' एवमेते त्रिप्रदेशिके पशेषु पञ्चविंशतिभा भवन्ति इति ।
त्रिप्रदेशिक स्कन्धविषये त्रिमदेशिकस्कन्धस्य चतु स्पर्शतायां नव भङ्गा यथासर्वपदेषु एकवचनं प्रथमो भङ्गः १ । अन्तिम रूक्षपदे अनेकवचनं द्वितीयो भङ्गः २। गया है ६ देसा सीया देले उलिणे देसे निद्ध देखे लुक्खे 'यह सातवां भंग है७ 'देसा सीया देखे उसिणे देखे निदे देला लुक्खा यहां प्रथम पद और चतुर्थ पद को अनेक वचनान्त किया गया है ८, 'देसा सीया देसे उसिणे देसा निद्धा देसेलुश्खे९' यहां पर प्रथम पद को और तृतीय पद को अनेक वचनान्त किया गया है९ 'एवं एए तिप्पलिए फालेलु पणवीसं भंगा' 'इस प्रकार से त्रिप्रदेशिक स्कन्ध में विस्पर्श सम्बन्धी ४,त्रिस्पर्शसम्बन्धी १२,और चतुः स्पर्श लम्पन्धी ९,भंग मिलकर कुल पचीस भंग होते हैं त्रिप्रदेशिक स्कन्ध के विषय में चतुः स्पर्शवत्ता को लेकर पूर्वोक्त रूप से कहा गया है उसका खुलाला इस प्रकार है त्रिप्रदेशिक स्कन्ध के जय समस्त प्रदेश एकवचन में होते हैं तब प्रथम भंग होता है जैसे एकदेश शीतस्पर्श वाला एकदेश उष्णस्पर्श वाला एकदेश स्निग्ध स्पर्श वाला और एकदेश उसका लक्ष स्पर्श वाल होता है । जब अन्तिम रुक्ष पद में अनेक ५४२ भने क्यथा मां आवे छे ८ 'देखा सीया देसे उसिणे, देसा निद्वा, देसे लुखे९' । म पडसा य२४ने भने alon यरने मई पयनयी उपामा माव्या. 'एवं एए तिप्पएसिए फासेसु पणवीसं भंगा' એ રીતે ત્રણ પ્રદેશવાળા ધમાં બે સ્પર્શ સંબધી ૪ ચાર અંગે ત્રણ સ્પર્શ સંબંધી ૧૨ બાર ભંગ અને ચાર સ્પર્શ સંબંધી નવ ભંગ મળીને કુલ ૨૫ ભંગ થાય છે.
ત્રણ પ્રદેશવાળા સ્કંધના સંબંધમાં ચાર સ્પર્શ પણાને લઈને જે પૂર્વોક્ત પ્રકારે કહ્યું છે, તેને ખુલાસો આ પ્રમાણે છે –
ત્રણ પ્રદેશવ ળા કંધના સઘળા પ્રદેશે જયારે એક વચનમાં હોય છે, ત્યારે પહેલે ભંગ બને છે. જેમ કે-શીત સ્પર્શવાળે એક દેશ, એક દેશ ઉષ્ણુ સ્પર્શવાળે, એક દેશ નિષ્પ સ્પર્શવાળે, અને તેને એક દેશ રૂક્ષ સ્પેશવાળે છે.૧ જ્યારે છેલ્લા રૂક્ષ પદમાં અનેક વચનોના નિવેશ કરવામાં