________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०२० उ०३ सू० प्राणातिपातादि आत्मपरिणामनि० ५२७ दानादिपोडशपदानां संग्रहो भवति। तथा 'पाणाइवायविरमणे' प्राणातिपातविरमणम् , 'जाव मिच्छादसणसल्लविवेगे' यात्रन्मिथ्यादर्शनशल्यविवेकः, अत्र यावत्पदेन विरमणघटितमृपावादादारभ्य मायामृपाविवेकान्तानां पोडशपदानां संग्रहो भवति 'उप्पत्तिया जाव पारिणामिया' औत्पत्तिकी यावत् पारिणामिकी, सूक्ष्म एवं चादरूप दो विभागों में विभक्त किया गया है तथा दो इन्द्रिय जीवों को स्थूलरूप में माना गया है अतः वक्ष्म एवं स्थूलरूप जो एकेन्द्रिय से लेकर पञ्चेन्द्रिय तक के जीव हैं उनको जोविराधना की जाती है उसका नाम प्राणातिपात है सिद्धान्त की मान्यतानुसार सूक्ष्म एके न्द्रिय जीवों का किली के श्री द्वारा किसी भी अवस्था में घात नहीं होता है अतःयहां गृहीत सूक्ष्म शब्द उस सूक्ष्मता का ग्रहण करने वाला नहीं है कि जो सूक्ष्म नामकर्म के उदय से जीवों में होती है किन्तु स्थूल ले जो परिमाण आदि में विपरीत है हीन है वह सूक्ष्म जीव है इसलिये सूक्ष्मता और स्थूलता ये परस्पर सापेक्षिक शब्द होने के कारण जो जीव सूक्ष्म से विपरीत है वह स्थूल और स्थूल ले जो विपरीत है वह सूक्ष्म जीव है ऐसा यह व्यावहारिक कथन है इस प्रकार के लूक्ष्म स्थूल जीवों की चाहे वे एकेन्द्रिय हो चाहे यावत् पश्चेन्द्रिय हो प्रमाद के योग जो विराधना होती है वह प्राणातिपात है यह प्राणातिपात तथा 'पाणाइवाय विरमणे' प्राणातिपातविरमण तथा यावत् पद गृहीत मृषावाद आदि સ્થલ રૂપે માનેલા છે. તેથી સૂક્ષમ અને સ્થૂલ રૂપે જે એકેન્દ્રિયથી પંચેન્દ્રિય સુધીના જીવે છે. તેની વિરાધના કરવામાં આવે છે. તેનું નામ પ્રાણાતિપાત છે. સિદ્ધાંતની માન્યતાનુસાર સૂમ એકેન્દ્રિય જીને કેઈનાથી પણ કંઈ પણ અવસ્થામાં ઘાત થતું નથી. તેથી અહિયાં ગ્રહણ કરેલ સૂક્ષમ શબ્દ તે સૂમપણને ગ્રહણ કરવાવાળા દેતા નથી. કે જે સૂક્ષમ નામકર્મના ઉદયથી જીવમાં હોય છે પરંતુ સ્થૂલથી પરિણામ વિગેરેમાં જે વિપરીત છે,-હીન છે. તે સુક્ષ્મ જીવ છે. તેથી સૂમપણુ અને શૂલપણું એ બને અન્ય અન્ય સાપેક્ષિત શબ્દ હોવાથી જે જીવ સૂક્ષ્મથી વિપરીત છે તે સ્કૂલ છે, અને સ્કૂલથી જે ભિન્ન છે તે સુક્ષ્મ જીવે છે. એવું આ વ્યવહારિક કથન છે. આ રીતે સૂક્ષ્મ અને સ્કૂલ જીવોની ચાહે તે તે એકેન્દ્રિય હોય ચાહે તે યાવત પંચેન્દ્રિય હોય પ્રસાદના ચેગથી જે વિરાધના થાય છે, તે प्रायतिपात छ. मा प्रायातिपात तथा 'पाणाइवायवेरमणे०' प्रायातिपात વિરમણ તથા યાવત શબ્દથી ગ્રહણ થતા ૧૮ અઢારે પ્રકારના પાપસ્થાનેનું
