Book Title: Samyaktva Shatsthana Chaupai
Author(s): Yashovijay Upadhyay, Pravinchandra K Mota
Publisher: Gitarth Ganga
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004655/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktva SasthAna caupai zabdazaH vivecana mokSano Jan Education International Ga 9 hm) samyaktva 7p5) pApa jIva che. meM isa uda bD pApana jIva katA puNya vivecanakAra paMDitavarya zrI praviNacaMdra khImajI motA nitya wwww.jainelibrary.or Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaead NTrasthAna thauuI 210E2: laced |H mULa graMthakartA tathA bAlAvabodhakartA: nyAyAcArya-nyAyavizArada-mahAmahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjA H AzIrvAdadAtA: paramArAdhdhapAda, vyAkhyAnavAyaspati sva. AcAryadeveza zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA tathA Sadarzanavi, prAvayanikaprabhAvaka sva. pa. pU. munirAjazrI mohajitavijayajI mahArAjA (moTA paMDita mahArAja) : vivecanakAra : paMDitavarya zrI praviNacaMdra khImajI motA : saMkalana-saMzodhanakArikAH pa. pU. vyAkhyAvAcaspati AcAryadeveza zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaratna pa. pU. gacchAdhipati mahodayasUrIzvarajI mahArAjanA AjJAvata tathA pa. pU. pravartinI sA. zrI rohitAzrIjI ma. sA. nA ziSyaratnA sAdhvIjI zrI caMdanabAlAzrIjI : prakAzaka : mAtArtha, pa, jaina maracanTa sosAyaTI, uttehapurAroDa, pAlaDI, amadAvAda-3. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sathava paTrasthAna thauuI zaoczaH vivecana vivecanakAra : paMDitavarya zrI praviNacaMdra khImajI motA vIra saM. ra5ra7 vi. saM. 2017 AvRtiH prathama nakala : 1000 mUlya : . papa-00 mukhya prAptisthAna : gItArtha gaMgA - pa, jaina maracanTa sosAyaTI, phatehapurA zeDa, pAlaDI, amadAvAda-7. : prakAzaka : hatI , ya) * mudraka : mudeza purohita sUryA ophaseTa AMbalI gAma, seTelAITa-bopala roDa, amadAvAda-58. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja [ prakAzakIya ) pada "gItArtha gaMgA"nuM mukhya lakSya to ApaNA upakArI pUrvAcAryo jevA ke pa. pU. A. zrI haribhadrasUrIzvarajI ma. sA., pa. pU. upAdhyAyajI zrI yazovijayajI Adi racita jainazAstromAM patharAyelAM vividha paramArthI tattvonAM rahasyonuM laya, vikSepa, vyavahAra, nizcaya sApekSa arthagAMbhIryapUrNa vizleSaNa karavAnuM che, jethI zrI jainasaMghane te te padArthonA sarvAgI bodhamAM sahAyakatA maLe. A kArya atyaMta vistAravALuM ane gahana che. ghaNA sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto AmAM sahAya karI rahyA che. zrAvako ane zrAvikAo paNa sau saune yogya kAryo saMbhALI rahyA che, paraMtu kAma samaya mAMgI le tema che. daramyAna zrIsaMghamAMthI jijJAsu mumukSuo tathA zrAvako-zrAvikAo taraphathI evI mAMga vAraMvAra Ave che ke, pU. munirAjazrI mohajitavijayajI ma. sA. tathA pU. gaNivaryazrI yugabhUSaNavijayajI ma. sA. nAM apAyelAM judA judA viSayo paranAM vyAkhyAno tathA paMDitavarya zrI pravINabhAI motAe vividha zAstrIya viSayo para karelAM vivecano chapAvIne taiyAra karavAmAM Ave to sakaLa saMghane cokkasa lAbhadAyI nIvaDe. AvI vinaMtIone lakSyamAM rAkhIne TrasTe nakkI karyuM che ke AvAM vyAkhyAno tathA vivecanonA viSayo aMgenAM pustako prakAzita karavAM ane tene mAtra eka saMlagna pravRtti tarIke svIkAravI. A kAma gItArtha gaMgAnA mULa lakSathI saheja phaMTAya che, bodhanI vividhatA ane saraLatAnI daSTie paNa bhinna prakAre che, chatAM tattvajijJAsu mATe hitakArI hovAthI uparyukta vinaMtI lakSyamAM rAkhIne pradhAna kArya jyAM sudhI bahAra na Ave tyAM sudhI kAmacalAu dhoraNe pUraka pravRtti tarIke svIkAravAmAM AvyuM che. tattvajijJAsu jIvo mATe AvAM pustako samyakajJAna-darzana-cAritranI ArAdhanAmAM upayogI thaze, tevI AzA sahita - 5, jaina maracanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. " TrasTIgaNa gItArtha gaMgA | sarva hakka gItArtha gaMgA TrasTane AdhIna che. | Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni prAptisthAna che naTavarabhAI ema. zAha (AphrIkAvALA) 9, parizrama beMka opha InDIyA sosAyaTI, vijayanagara krosiMga pAse, amadAvAda-13. (079) 7478512, 7478611 - amadAvAda: gItArtha gaMgA 5, jaina maracanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. (079) 9904911, 603659 muMbaI: nikuMjabhAI ra. bhaMDArI viSNu mahala, trIje mALe, garavAre pevelIyananI sAme, DI-roDa, carcageTa, muMbaI-20. (022) 2814048, 281015 zrI cImanabhAI khImajI motA 9/1, gajAnana kolonI, javAharanagara, goregAma (ve), muMbaI-62. (022) 8734530 lalita dharamazI 302, caMdanabALA epArTamenTa, javAharalAla naherU roDa, sarvodaya pArzvanAtha nagara, jaina derAsaranI pAchaLa, muluMDa (vesTa), muMbaI-80. (022) 2680614, 5689030 surata: zaileSabhAI bI. zAha zrInAthajI epArTamenTa, chaThe mALe, hariparA, hAtha phaLiyA, surata-1. ($(0261)439100,439113 rAjakoTa: kamalezabhAI dAmANI "jinAjJA", 27, karaNaparA, rAjakoTa-360001. (0281)233120 beMgalora, vimalacaMdajI Clo. J. Nemkumar & Co. Kundan Market, D. S. Lane, Chickpet Cross, Bangalore-560053. (D(0) 2875262, (R) 2259925 jAmanagara : udayabhAI zAha C/o. mahAvIra agarabattI varksa, supara mArkeTa, jayazrI TokIjhanI sAme, jAmanagara. (0288)ka78513 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyakta SaTrasthAna caupaI-prAstAvika saMkalana-saMpAdananI veLAe prAstAvika samyakta jasthAna caupaI ane teno bAlAvabodha e nyAyavizAradanyAyAcArya-mahopAdhyAyazrI yazovijayajI mahArAjAnI kImatI najarANA jevI amUlya kRti che. prastuta graMthamAM darzanamohanIyakarmanA kSaya, kSayopazama ke upazamathI pedA thayela zubha AtmapariNAmarUpa je samyakta che, te samyattvanAM cha sthAno A pramANe batAvela che - (1) jIva che, (2) jIva nitya che, (3) jIva svapuNya-pApano kartA che, (4) jIva svapuNya-pApano bhoktA che, (5) mokSa che ane () mokSano upAya che. A cha sthAnonI zraddhAthI prApta thayela samyakta sthira thAya che, nirmaLa thAya che ane daDha thAya che. samyattvanAM cha sthAnothI viparIta mithyAtvanAM cha sthAno che, te A pramANe - (1) jIva nathI, (2) jIva nitya nathI, (3) jIva svapuNya-pApano kartA nathI, (4) jIva svapuNya-pApano bhoktA nathI, (5) mokSa nathI ane (6) mokSano upAya nathI. samyaktanAM viparIta A mithyAtvanAM cha sthAnonuM nirAkaraNa karavApUrvaka graMthakArazrIe prastuta graMthamAM samyatvanAM cha sthAnonI aneka yuktio ane zAstrapATho ApavApUrvaka sacoTa siddhi karI Apela che. prastuta graMthanI mULa copa) zrImad upAdhyAyajI yazovijayajI mahArAjAe svayaM racI che, ane teno bAlAvabodha paNa lokabhogya gurjarI bhASAmAM svayaM racela che. A samyakta SaTrasthAna upaI nAmanA graMthamAM ane te upara svayaM racela bAlAvabodhamAM samyatvanAM cha sthAnonA nirUpaNapUrvaka anya darzanonA viSayonuM ane temanI mAnyatAonuM khaMDana karI syAdvAdathI te Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 samyaktva SaDthAna caupaI-prAstAvika sarvano samanvaya sAdhyo che. graMtha upara bAlAvabodhanI racanA pote karIne mULa copaInA padArthone ati spaSTa karela che. jo A bAlAvabodhanI racanA karI na hota to mULa copaImAM je je bhAvo che, te spaSTa thavA ati duSkara banI jAta. A bAlAvabodhanI racanA dvArA mULa copaInA ghaNA gUDha ane gaMbhIra padArthonuM spaSTIkaraNa karela che ane aneka dAkhalA-dRSTAMto ApIne mULa padArthone samajAvavAno prayatna graMthakArazrIe karela che. je A prastuta graMthamAM anekavidha viSayonI tarka ane zAstrapATho purassara racanA karI che, te tattvajijJAsu vAcakane tattvano bodha thavAmAM bahu upayogI thAya tema che. gAthA-79 mAM pAMca kAraNono samanvaya batAvI e rIte nirUpaNa karela che ke, e padArtha vidvAnavargane paNa atyaMta rocaka lAge che. AvA to aneka padArthonuM yojana rocaka zailImAM graMthakArazrIe nirUpaNa karela che. samyaktvanAM cha sthAnonA nirUpaNa pachI graMthakArazrIe graMthanA aMte upasaMhArarUpa chellI DhALamAM syAdvAdanI je rIte pratiSThA karela che, te nirUpaNa to atyaMta manoha2 lAge tevuM che. vaLI, zruta, ciMtA ane bhAvanAjJAnanI bhUmikAnuM svarUpa paNa ati suMdara varNavela che. A graMthavAcanano suavasara atre paMDitavaryazrI pAse sAMpaDyo ane jema jema graMthavAcana thatuM gayuM ane padArtho khulatA gayA, tyAre adhyayana ka2nA2 sarvane e bhAvanA thaI ke A graMtha upara copaInA ane bAlAvabodhanA zabdazaH vivecana sAthe sa2La vistRta vivecana pragaTa thAya to anekone A graMthanA padArtho samajavA mATe upayogI thAya. tethI adhyetRvarga sarvee paMDitavaryazrIne vijJapti karI ane teoe e vijJaptine anulakSIne vivaraNa taiyAra karAvyuM, jenI vyavasthita saMkalanA thatI gaI ane bAlAvabodhanA viSayonuM vibhAjana karI, teTalA teTalA kathananuM pratIka mUkI teno anuvAda taiyAra karyo. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakhyattva SaTrasthAna caupaI-prAstAvika graMthavivaraNanI zailImAM sau prathama dareka caupaInI avataraNikA banAvela che. amuka caupaInI avataraNikA graMthakArazrIe jyAM svayaM banAvela che, teno artha karela che, tyAra pachI copaInI mULa gAthA ane teno gAthArtha lIdhela che. gAthAno artha samajavA mATe ghaNI gAthAomAM vacce vacce utthAno karIne gAthArtha lIdhela che, je mULa gAthAno artha sArI rIte samajI zakavAmAM upayogI thaze. tyAra pachI bAlAvabodhano pATha Apela che ane tyAra pachI viSayo pramANe bAlAvabodhanA pratIko mUkI, tyAMthI tyAM sudhInA bAlAvabodhano anuvAda ane tyAra pachI teno bhAvArtha-vizeSArtha Apela che. bhAvArthamAM kyAMka saMpUrNa bAlAvabodhano bhAvArtha to kyAMka jeTalo kliSTa artha hoya teTalo bhAvArtha Apela che. bhAvArthanI vacce paNa padArthonA spaSTIkaraNa mATe aneka utthAno Apela che. A rIte A graMthavivaraNanI zailI che. vAcakavargane graMthanA padArtho samajavA mATe, samajIne tattvaprApti karavA mATe, samyagdarzanane pAmavA mATe ke prApta samyagdarzananA sthirIkaraNa mATe A graMtha atyaMta upayogI thAya tema che. emAM A vivaraNa sahAyaka bane evI AzA rAkhIe. zrImad upAdhyAyajI mahArAjAnI A anupama kRtimAM kevA adbhuta padArthonuM nirUpaNa karela che teno khyAla Ave te mATe A graMthanA padArthonI saMkSipta saMkalanA tathA vistRta anukramaNikA taiyAra karela che, je vAMcavAthI vAcakavargane svayaM ja tenI gahanatAno khyAla Avaze. tethI te aMge atre vadhu lakhavAnI AvazyakatA jaNAtI nathI. A kRtine bAlAvabodha sahita sau prathama I. sa. 1891mAM zrI bhImasiMha mANeke chapAvela che ane te mudrita pATha jaina kathAra- koSa bhA. 5 mAM pR. 282 thI 319 upara Apela che. - A graMtha, saraLa vivaraNa sameta vi. saM. 2049 mAM zrI aMdherI gujarAtI jaina saMgha taraphathI prakAzita thayela che, tathA enuM dvitIya saMzodhita saMskaraNa zrI zrutajJAna prasAraka sabhA taraphathI vi. saM. 2055 mAM prakAzita thayela che. e baMne AvRttimAM kaI kaI hastalikhita prationo A graMtha prakAzanamAM upayoga Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyakta SasthAna caupaI-prAstAvika karavAmAM Avela che, teno ullekha te AvRttinA saMpAdakIya nivedanamAM karela che, ane te AvRttiomAM pAThAMtaranI paNa noMdha Apela che. e pAThAMtaro ame A vivecanamAM lIdhAM nathI. kemake ame A vivecana, graMthakArazrIe racita A graMthanA padArthonuM spaSTIkaraNa kema thAya, e ja mukhya uddezathI karela che. zrI zrutajJAna prasAraka sabhA taraphathI prakAzita thayela dvitIya saMskaraNamAM je eka mahattvanI pAThazuddhi karela che, te aMge jyAre ame prathama AvRttimAMthI graMthanI vivecanA karatA hatA tyAre, amane e pATha gAthA-109 nA prAraMbhe joDAyela te saMgata lAgato na hato. tethI ame dvitIya saMskaraNamAM joyuM ke, e pATha kyAM che ? ane e pATha dvitIya saMskaraNamAM gAthA-104 nA bAlAvabodhane cheDe Apela jaNAyo. ane te pATha amane tyAM saMgata lAgyo, tethI ame paNa e pATha gAthA-104 nA bAlAvabodhane cheDe lIdhela che. e aMge upAdhyAyajI mahArAjanI svahastalikhita pratamAM gAthA-104 nA bAlAvabodhane cheDe nizAnI karI, tenuM anusaMdhAna "athavA to karIne hAMsiyAmAM mUkeluM che. jenAthI e gAthAnA pAThanI zuddhi thAya che. vaLI, gAthA-pa3 nA bAlAvabodhamAM "kSAM tanmatra nAma' e pATha baMne AvRttimAM azuddha che. e pATha vAcana vakhate amArI pAse gItArtha gaMgA saMsthAmAM upalabdha hastalikhita pratanI jherokSa nakala hatI, temAM azuddha jaNAtA pAThone ame jotA tyAre temAM pAMva tanmatra nAma' A pramANe zuddha pATha maLela che. anya paNa hastalikhita pratamAMthI maLela pAThonuM zuddhikaraNa ame A prakAzanamAM karela che. ghaNA sthAnomAM padArthanI dRSTie vicAraNA karatAM lahiyA vagerenI kSatinA kAraNe pATha asaMgata jaNAya che. te aMge te te pAThanI bAjumAM kauMsamAM ame saMgata jaNAto pATha Apela che ane te aMge vivecanamAM nizAnI mUkI, ahIM Avo pATha saMgata bhAse che; tema noMdha Apela che. jema gAthA-24 mULa copaimAM nivagha" pATha che tyAM "ni vaMghA" pATha saMgata jaNAya che, tathA gAthA-70 mULa copaImAM 'e ?' pATha che tyAM "maMAgarU' pATha saMgata jaNAya che. tathA gAthA78nA bAlAvabodhamAM 'ArthanAsavirU'pATha che tyAM "rArthanAvatinaDu pATha saMgata Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyakta SasthAna caupaI-prAstAvika jaNAya che, tathA e ja gAthAnA bAlAvabodhamAM ziSyaghaMgha na mAtranuM pATha che tyAM 'ziSyavaMdhana mAnavuM pATha saMgata jaNAya che. gAthA-92 bAlAvabodhamAM "atItathI vinaMtA anaMtakuLa cha' tyAM atItAbdAthI manAtA anaMtA cha e pATha saMgata jaNAya che. gAthA-120 mAM bAlAvabodhamAM "saMninavAnanana-virodharU pATha che; tyAM "saMraninanana-virodharU' e pATha saMgata jaNAya che. A rIte aneka sthAnomAM saMgata jaNAto pATha kauMsamAM Apela che, ane tenI noMdha vivecanamAM paNa karela che. uddharaNanA pAThomAM ghaNA sthAnomAM ghaNI azuddhio jaNAvAthI te te graMthanI prato gItArtha gaMgA saMsthAmAMthI maMgAvIne zuddhikaraNa karela che. jema gAthA86 nA bAlAvabodhamAM bhartuhari-zatakanA sAkSIpAThamAM 'mAMskRtinA pATha che, tyAM bhartuhari-zataka-394 mAM "zAnitA pATha che. tethI te pATha ame kauMsamAM mUkela che. gAthA-91 mAM syAdvAdamaMjarInA sAkSIpAThamAM bhavaM bhave vA' pATha che, tyAM "bhavaM bhavo vA' pATha tyAM che, tathA te ja zlokamAM "mavazya zUnya" pATha che, tyAM vitho pATha che ane te saMgata che. tethI e pATha bAjumAM kauMsamAM mUkela che. A rIte anya sthAnomAM paNa sAkSIpAThonI zuddhino pATha kauMsamAM mUkela che. bAlAvabodhanI bhASAnA zabdo dvArA te samayamAM kevI bhASA pracalita hatI, te jaNAya che. bAlAvabodhamAM pUrvapakSInA kathananI mAnyatAmAM je je sAkSIpATho ApelA che, te mukhyatayA anya graMthomAMthI uddhata che. te aMge A prakAzanomAM svadarzananA graMthano ullekha karyo che, paNa tenuM mULa sthAna che te anya graMthomAMthI jovuM. A graMthanA pUphasaMzodhanAdi kAryamAM suzrAvaka zAMtilAla zivalAla zAha potAno kImatI samaya ApI ghaNo sahakAra Apela che ane uttama svAdhyAyano lAbha ApI upakRta karavA badala kRtakRtyatAnI lAgaNI pradarzita karela che. vaLI, bhUkhyAne jema ghebaranuM bhojana prApta thAya ane sudhAnuM zamana thavAthI tRptino AlAda thAya, tarasyAne jema zItaLajaLanI prApti thAya ane Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyakta SasthAna caupaI-prAstAvika tRSAnuM zamana thavAthI tRptino AlAda thAya, tema tattvajijJAsAnI bhUkha ane tarasa hovAthI A graMthanA padArthonI vicAraNAthI adbhuta tattvaprApti thavAthI anero AlAda-AnaMda mane thayo che. e tattvaprApti paramAtmAnI ane sadgurunI asIma kRpAthI tattvapariNatimAM pariName ke jethI zramasAdhya karelo A prayAsa saphaLatAne pAme evuM IcchuM chuM. prAMte evI AzA rAkhuM ke, A graMthanuM paThana-pAThana, zravaNa-manananididhyAsana karIne aneka tattvajijJAsu jIvo anAdinA mithyAtvane dUra karI, samakita ratnane pAme ane uttarottara ratnatrayIne pAmavA dvArA huM ane sau koI bhavya jIvo nikaTanA bhAvomAM muktisukhanA bhAgI banIe.. e ja zubhakAmanA...! 0 0 0 0 0 vi. saM. 2057, bhAdaravA suda-15, ravivAra, tA. 2-9-2001 epha-2, jeThAbhAI pArka, nArAyaNanagara roDa, pAlaDI, amadAvAda-380007 paramapUjya paramArA dhyapAda vyAkhyAvAcaspati AcAryadeveza zrImad sva.vijayarAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaratna pa. pU. gacchAdhipati mahodayasUrIzvarajI mahArAjAnA AjJAvartI tathA pa.pU. pravatinI sAdhvIzrIrohitAzrIjI ma.sA. nA ziSyaratnA sAdhvI zrI caMdanabAlAzrIjI. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktva SasthAna caupaI-saMkalana samyaktva SaththAna thaupaI graMthamAM AvatA padArthonuM saMkSipta saMkalana samyaktvanI prAptinA upAyabhUta evAM cha sthAno prastuta graMthamAM batAvela che. gAthA-1/2 mAM maMgalAcaraNa karIne darzanamohanIyanA nAzathI thatA evA samyaktvanAM cha sthAnone kahevAnI pratijJA karela che. gAthA-3 mAM samyaktvanAM cha sthAnonAM nAmo ApyAM che ane gAthA-4 mAM te cha sthAnothI viparIta mithyAtvanAM cha sthAno batAvela che. A rIte bhUmikA karIne te cha sthAnomAMthI samyaktvanuM prathama sthAna 'AtmA che' tene nahi mAnanAra nAstika evo cArvAka zuM kahe che, te kathana gAthA-5 thI 9 sudhImAM batAvela che. gAthA-5 thI 9 sudhImAM nAstika mata pramANe zarIrathI bhinna AtmA nathI, paraloka nathI, puNya-pApa kAMI nathI, prApta thayelA jIvanane bhogavilAsathI saphaLa karavAno nAstika matano abhiprAya batAvIne, temanI mAnyatA kaI rIte yuktirahita che ane zarIrathI judo AtmA kaI rIte svIkAravo ucita che, te vAta gAthA-10 thI 17 sudhI batAvela che. temAM tattvajijJAsue kharekhara zarIrathI atirikta AtmA svIkAravo e vAta yuktithI paNa kaI rIte saMgata che, te batAvela che. temaja puNyapApa svIkAryA vagara jagatanI dekhAtI vyavasthA saMgata thaI zake nahi, te yuktithI ane Agama vacanothI paNa batAvela che. vaLI, mahApuruSonA yatnothI paNa puNyapApa mAnavA ja ucita che, tevI anyadarzanavALA evA nyAyakusumAMjalikAranI yuktithI paNa gAthA-16 mAM puNya-pApa mAnavA ucita che, te batAvela che. A rIte gAthA-17 sudhInA kathanathI nAstikamatanuM nirAkaraNa thavAthI "zarIrathI judo AtmA che," tevuM samyaktvanuM prathama sthAna siddha thAya che. "zarIrathI judo AtmA nitya che" tevuM samyaktvanuM bIjuM sthAna batAvavA mATe AtmAne ekAMta kSaNika mAnanAra bauddhamatanI yukti ane AtmAne ekAMta kSaNika kahIne bauddha, mokSanI prAptino upAya paNa ekAMte AtmAne kSaNika mAnavo te ja che tema batAve che, te sarva yuktio gAthA-18 thI 20 mAM batAvela che. vastuta: vicArIe to AtmA ekAMte kSaNika hoya to vicArakane paraloka Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabhyatva SasthAna caupaI-saMkalana arthe ke mokSArthe pravRtti ja saMgata thaI zake nahi, tethI ekAMta kSaNikavAda sapravRttino vighaTaka kaI rIte che ane yuktithI paNa AtmAne nitya svIkAryA vagara daSTavyavasthA kaI rIte saMgata thaI zake nahi ane ekAMta kSaNikavAdamAM saMsAra ane mokSa kaI rIte saMgata thaI zake nahi, te vAta bauddhamatanuM nirAkaraNa karatAM gAthA-21 thI rapa sudhImAM batAvela che. vaLI, ekAMta kSaNikavAdamAM hiMsA paNa ghaTI zake nahi ane tethI ahiMsAdi vrato paNa siddha thAya nahi, e vAta paNa yuktipUrvaka batAvela che. vaLI, bauddha mAne che ke koI vyakti khalapiDane manuSya jANIne hiMsA kare to pApabaMdha thAya, paraMtu manuSyane khalapiDa jANIne rAMdhe to koI karmabaMdha thato nathI ane tenA mAMsathI buddhane pAraNuM karAvI zakAya, ane saMghabhakti mATe koI bakarAnuM mAMsa rAMdhe to temAM paNa pApa nathI, te prakAranI bauddhanI mAnyatA gAthA-26 27mAM batAvIne te kaI rIte mithyA che, te batAvela che. vaLI, jainazAsanamAM ja vAstavika rIte hiMsA-ahiMsA ghaTe che ane vivekayukta ahiMsA che, te vAta gAthA-28 mAM batAvela che. vaLI, bauddha RjusUtranayane pakaDIne ekAMte padArthane kSaNika mAne che, tenA matamAM vyavahArano apalApa thavAthI baMdha-mokSa ghaTatA nathI. tethI jema RjusUtranaya svIkAravo Avazyaka che, tema vyavahAranaya paNa svIkAravo Avazyaka che; tethI syAdvAda ja sAco che, te vAta gAthA-29 mAM batAvela che. vaLI, bauddha kahe che ke, AtmAne nitya mAnavAthI AtmA upara dhruva=nakkI, rAga thAya che, tenuM nirAkaraNa karIne AtmAne nitya svIkAravA chatAM kaI rIte rAgano nAza thaI zake che, te vAta gAthA-30 mAM batAvela che. vaLI, AtmAne nitya svIkAravAthI AtmA upara rAga thAya to ja dharmArthe prathama pravRtti thaI zake, ane to ja krame karIne saMsArano uccheda thaI zake, te vAta gAthA-31 mAM batAvela che. vaLI, AtmAne nitya mAnIe to saMsAraparyAya ane mokSaparyAya AvirbhAva-tirobhAvarUpe saMgata thAya, arthAt sAdhanA pahelAM saMsAraparyAya AvirbhAvarUpe hato ane mokSaparyAya tirobhAvarUpe hato; sAdhanAthI jyAre muktinI prApti thAya che, tyAre mokSaparyAya AvirbhAva pAme che ane saMsAraparyAya tirobhAva pAme che, e vAta gAthA-32 mAM batAvela che. ane te kathanane ja dAMtathI gAthA Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyattva SaTrasthAna caupaI-saMkalana 33 mAM bhAvana karela che. A rIte gAthA-33 sudhImAM ekAMta kSaNikavAdanuM nirAkaraNa thayuM. tethI samyaktanuM bIjuM sthAna "AtmA nitya che" te siddha thAya che. jo ke, sAdhanAnI dRSTie AtmA nityAnityarUpa che, to paNa zarIrathI judo AtmA che, tema prathama sthAnamAM sthApana karyuM ane zarIrathI judo evo AtmA zAzvata che, te bIjA sthAnamAM sthApana karyuM. tethI ArAdhaka jIva zarIrathI judA evA AtmA pratye rAga keLavIne saMsAranA tuccha padArthonA rAgane choDIne Atmahita sAdhavA mATe prayatnazIla banI zake. samyaktanuM trIjuM sthAna "AtmA karmo karyA che ane samyaktanuM cothuM sthAna "AtmA karmano bhoktA" che, e batAvavA arthe prathama vedAMtI ane bIjo sAMkhya je AtmAne kartA ane bhoktA mAnatA nathI, Ama chatAM mokSanI sAdhanAno upadeza Ape che, te vAta batAvavA mATe prathama vedAMta mata kaI rIte AtmAne kartAbhoktA mAnato nathI, te gAthA-34 thI batAvela che. vedAMtI kahe che ke, jagatamAM "brahma satya che, AkhuM jagata mithyA che." jema - svapnamAM dekhAtA padArtho vAstavika hotA nathI, tema jyAM sudhI jIvane brahmanuM jJAna pragaTayuM nathI, tyAM sudhI A sarva prapaMca dekhAya che. zuddha brahma e satya che ane te koI pravRtti karato nathI ane koI padArthano bhoktA nathI. A prakAranI vedAMtInI mAnyatA zuddha dravyAtijjayamAMthI UThelI che ane zuddha dravyAstikanayathI tenI te vAta sAcI hovA chatAM ekAMte te nayanuM avalaMbana laIne prapaMcane ekAMte mithyA teo kahe che, te kaI rIte yuktirahita che, te batAvavA mATe prathama vedAMtamatanI yuktio gAthA-34 thI 45 sudhI kahela che. tyArapachI sAMkhya, AtmAne kartA-bhoktA mAnato nathI ane A dekhAto sarva vilAsa prakRtino che, tema kahe che, te vAta gAthA-46 thI 53 sudhI batAvela che. jemAM sAMkhyamatanI mAnyatA pramANenAM 25 tattvo ane prakRtithI kaI rIte sarva vyavasthA saMgata thAya che ItyAdi te mata pramANe batAvela che. jo ke, nizcayanayanI dRSTie vicArIe to AtmA ane karma ekAMte judA che. tethI sAMkhyanI mAnyatA pramANe jema A prakRtino vilAsa saMsAra che, tema dekhAto A sarva saMsAra nizcayanayathI karmano vilAsa che, ane zuddha dravyane svIkAranAra Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 samyakta SasthAna caupaI-saMkalana evA nizcayanayathI AtmA azuddha bhAvono kartA-bhoktA nathI, e sarva vAta siddha thAya che. tethI sAMkhyamata sAthe virodha thAya nahi, paraMtu sAMkhya ekAMte puruSa ane prakRtino bheda mAne che. tethI tenuM nirAkaraNa karavA mATe ekAMte nizcayanaya na svIkAratAM vyavahAlayathI AtmA karmano kartA ane karmano bhoktA che, te sthApana karela che, ke jethI vyavahAranaya upara jIvanArAM samyattvanAM cha sthAno siddha thAya ane zuddha vyavahAra sapravRttinuM kAraNa bane. sAMkhyamatanI mAnyatA gAthA-pa3 sudhI batAvIne tyAra pachI vedAMta ane sAMkhya e be mata ekAMtavAdarUpa hovAthI kaI rIte saMgata nathI, te gAthA-54 thI 80 sudhI batAvela che. tyAM prathama vedAMtI ane sAMkhya baMnene sarakho doSa ApatAM kahe che ke, jo jIva kartA nathI, to saMsAra ane mokSa be ya ghaTe nahi, kema ke saMsAranA bhAvono kartA jIva hoya to ja saMsAra utpanna thAya, ane saMsAranA bhAvone choDIne jIva yogasAdhanAmAM yatna kare to ja mokSanI niSpatti thAya. ' vaLI, sAMkhya AtmAthI prakRtine ekAMte bhinna mAnIne prakRti ja kartA che, tema kahe che. tene graMthakArazrI kahe che ke, jo prakRti ja kartA hoya to prakRti ja baMdhAya che ane sAdhanA karIne prakRti ja chUTe che, tema mAnavuM paDe; paraMtu jIva to baMdhAyelo paNa nathI ane mukta paNa thato nathI, tethI koI vicArakanI mokSArthe pravRtti thaI zake nahi. vaLI, sAMkhya ane vedAMtI baMne AtmAne phUTastha nitya mAne che, tene graMthakAra kahe che ke, sAMkhyamate prakRtino nAza thAya che. tethI prakRtinA nAzathI ke avidyAnA nAzathI AtmadazA phare che, mATe AtmA phUTastha nitya rahyo nathI, paraMtu pariNAmI - siddha thAya che. ane tema na mAnIe to mokSa vakhate AtmAne adhika zuM prApta thAya? ane mokSa vakhate adhika prApta thatuM na hoya to sAdhanA mATe koI vicAraka prayAsa kare nahi. A kathana dvArA AtmAnuM kartutva siddha thAya che. vaLI, mAyAnAzathI AtmAmAM koI parivartana thatuM nathI; ema je vedAMtI kahe che, tenuM nirAkaraNa anubhavasiddha evA vyavahArika daSTAMtathI gAthA-pa7/58 mAM batAvela che. jethI khyAla Ave ke, mAyAnAza vedAMtIne ISTa hovA chatAM ane tenA mATe ja vedAMtano upadeza che, tethI mAyAnAzathI potAne kAMIka prApta karavuM che, tema Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 samyatva SaTrasthAna caupaI-saMkalana, siddha thAya che; to paNa ekAMtadaSTine kAraNe zuddha vyavahArano lopa karIne anubhava viruddha te AtmAne akartA kahe che vaLI, koI vedAMtIne prazna thAya ke, zrutimAM AtmAne phUTastha nitya kahelo che, tethI ame AtmAne akartA kahIe chIe. tevA samAdhAnarUpe kUTastha nityane kahenArI zruti nizcayanayathI che ane nizcayanaya nimittakAraNane svIkArato nathI, mATe te zruti sAcI hovA chatAM te kRtine avalaMbIne AtmAne ekAMte akartA kahenArA zuddha vyavahArano vilopa karIne mArgano nAza karanArA che, e vAta gAthA61 mAM batAvela che. vaLI, vedAMtavAdI A prapaMcane prathama pAramArthika pachI vyavahArika ane pachI AbhAsika kahe che. tene tenA ja vacananA baLathI A dekhAto prapaMca ekAMte mithyA nathI, te yuktithI sthApana karela che. tethI nizcayanayathI AtmA prapaMcano kartA nahi hovA chatAM vyavahAranayathI prapaMcano kartA mAnavo yuktiyukta che, te vAta aneka yuktiothI batAvela che. vaLI, sAMkhya je rapa tattvone mAne che, te kharekhara yuktiyukta nathI; paratu jIvAdi nava tattvo ja yuktiyukta che. te vAta gAthA-75 thI 78 mAM batAvela che. vaLI, sAMkhya kahe che ke, prakRtinI dikSAthI sRSTi pedA thAya che ane prazAMtavAhitAthI mukti pedA thAya che, paraMtu AtmA to ekAMte akartA che. tevI ja yuktine grahaNa karIne pAMca kAraNo kaI rIte mAnavAM ucita che, te vAta gAthA-79 mAM batAvela che, je vidvAnone paNa apUrva yuktirUpa dekhAya evo padArtha che. gAthA-80 mAM AtmAne akartA-bhoktA mAnanAra sAMkhyamatanA nirAkaraNanuM nigamana karIne batAvela che ke, sAMkhya je prakRti kahe che te karma che ane jJAna-kriyAthI teno nAza thAya che, ane azubhabhAvano kartA AtmA saMsAra che ane zubhabhAvano kartA AtmA bhavapAra che. A rIte gAthA-80 sudhI AtmAne akartAabhoktA mAnanAra vAdInuM nirAkaraNa karIne samyaktanA pAMcamA sthAnane batAvavA mATe "mokSa nathI" ema mithyAtvanA pAMcamA sthAnanI yukti batAvela che. gAthA-81 mAM IMdriya vagara sukha nathI, tethI mokSa mAno to duHkhAbhAvarUpa mAnavo paDe ane du:khAbhAvamAM koI vicAraka pravRtti kare nahi, tema batAvIne mokSa s-2 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 sakhyatva SasthAna caupaI-saMkalana nathI; ema pUrvapakSIe sthApana karela che. vaLI, mokSa mAnavAmAM Ave to kALa anaMta che ane jIvo mokSe jatA hoya to saMsAra khAlI thaI jAya; ane AtmA vyApaka che, tethI mokSarUpa sukha-saMpattinuM sthAna tenA mATe che, tema kahI zakAya nahi. A baMne kAraNe mokSa nathI, tema gAthA82 mAM batAvela che. vaLI, mokSa nathI temAM yukti batAvatAM kahe che ke, mokSa mAne to eka sthAnamAM anaMta jIvono vAsa mAnavo paDe, ane te kevI rIte rahI zake ? ane mokSa pahelo ke saMsAra pahelo e rIte yuktio jovAthI mokSa ghaTato nathI, ema gAthA83 mAM batAvela che. vaLI, jo mokSa mAnIe ane tyAM koI bhogavilAsa na hoya to tevo mokSa niHsAra che. te vAta gAthA-84 mAM batAvela che. A rIte mokSanA abhAvanI sAdhaka mithyAtvanI yuktionuM nirAkaraNa graMthakArazrIe gAthA-85 thI 97 sudhImAM karela che. tyAM prathama bhavAbhinaMdI jIvo A prakAranI vicAraNA kare che, tema gAthA-85 mAM batAvIne gAthA-86 mAM IndriyonuM sukha vAstavika rIte duHkhanuM mULa che ane vyAdhinA pratikArarUpa hovAthI AtmAne atipratikULa che, ane upazamanuM sukha sArarUpa che, je saMsAramAM paNa anubhavasiddha che, ane tevuM sukha prakarSavALuM mokSamAM che, tema sthApana karIne saMsAramAM sukha nathI, pAramArthika sukha mokSamAM ja che; te vAta yuktithI batAvela che. saMsAramAM je upazamanuM sukha che, te prAthamika bhUmikAmAM kevuM hoya che ane AgaLanI bhUmikAmAM kevuM hoya che, te vAta gAthA-87 mAM batAvela che. vaLI, saMsAramAM upazamasukhanI taratamatA dekhAya che, tenA prakarUpa ja mokSamAM sukha che, te vAta yukti ane anumAnathI gAthA-88/89 mAM batAvela che. vaLI,gAthA-90mAM yuktinA baLathI mokSanuM sukha kevuM che, te batAvatAM kahe che ke, jema saMsAramAM sarva zatruono kSaya thAya, sarva rogono nAza thAya, sarva ISTa arthonI prApti thAya ane sarva kAmanAo paripUrNa thAya ane jevuM apUrva sukha thAya tevuM sukha molamAM che. A rIte mokSa sukharUpa che, mATe vicArakanI pravRtti avazya tevA sukha mATe thAya, te batAvIne pUrvapakSIe zaMkA karela ke jo mokSa mAnazo to Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 93 samyakta SasthAna caupaI-saMkalanA anaMtakALamAM saMsAra khAlI thaI jaze, enuM nirAkaraNa karatAM gAthA-91/92 mAM batAvela che ke, kALa karatAM paNa jIvo anaMtaguNA che. tethI jIvonI saMkhyA anaMtAnaMta hovAthI saMsAra khAlI thavAnI Apatti bhagavAnanA zAsanamAM AvatI nathI. vaLI, pUrvapakSIe AtmAne vyApaka kahIne mokSagamanano asaMbhava che, tema batAvyuM. tenuM nirAkaraNa karatAM gAthA-93 mAM AtmA zarIrapramANa che, vyApaka nathI, te vAta yuktithI sthApana karela che. ane sAdhanA karIne AtmA siddhazilA upara jaIne rahe che, e vAta gAthA-94 mAM batAvela che. ane eka ThekANe anaMtA siddho hovA chatAM paraspara vyAghAta vagara sukhethI teo rahI zake che, e vAta gAthA-95 mAM batAvela che. vaLI, mokSa nahi mAnanAra pakSe zaMkA karela ke pahelAM saMsAra ke pahelAM mokSa ? tenuM samAdhAna karatAM batAvela che ke saMsAra ane nirvANano kramayoga zAzvata che, ane zAsvatabhAvamAM tevo prazna thAya nahi ke pahelAM koNa? e vAta anubhava ane daSTAMtathI gAthA-96 mAM batAvela che. gAthA-97 mAM mokSa nahi mAnanAra matanA nirAkaraNanuM nigamana karatAM batAvela che ke, mokSanI IcchA e paNa moTo yoga che, ke jenAthI bhAvimAM amRtakriyAnI prApti thAya che; jenA phaLarUpe avazya mokSanI prApti thAya che. A rIte samyaktanuM pAMcamuM sthAna "mokSa che" e batAvIne "mokSano upAya che" e rU5 samyaktanA chaThThA sthAnane batAvavA mATe prathama mokSa svIkArIne paNa mokSano upAya nathI, tema mAnanAra matanI yukti gAthA-98 mAM batAvela che. mokSa anupAyavAdI kahe che ke, je rIte kArya thavAnuM sarjAyeluM hoya te rIte haMmezAM kArya thAya che, tethI game teTalo prayatna karo to paNa temAM pheraphAra thaze nahi; mATe je jIvano jyAre mokSa thavAno che tyAre ja thaze. ApaNA prayatnathI pheraphAra thaze nahi, mATe mokSano upAya nathI. vaLI, mokSano upAya nathI, tenuM samarthana karatAM pUrvapakSI gAthA-99 mAM kahe che ke, tame mokSanA upAyarUpe ratnatrayI kaho cho, je guNasvarUpa che. tethI guNamAM yatna karavAthI mokSa thAya che, tema kaho cho; paraMtu anAdithI nirguNI evA AtmAne prathama guNa, vagara guNe pragaTa thayo to pUrNaguNarUpa mokSa paNa ratnatrayIrUpa guNa vagara Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 samyakta SasthAna caupaI-saMkalanA thaI zake che, mATe mokSano upAya nathI, e vAta paNa gAthA-99 mAM batAvela che. vaLI, potAnI vAtanuM samarthana karatAM mokSa anupAyavAdI pUrvapakSI kahe che ke, marudevAmAtA cAritra vagara siddha thayAM, bharata mahArAjA AriNAbhuvanamAM kevalajJAna pAmyA, keTalAka thoDA kaSTa mokSamAM jAya che, vaLI keTalAka jIvo ghaNA kaSTa mokSamAM jAya che; tethI nakkI thAya che ke, cAritrapAlana ke kaSTa veThavuM te mokSano upAya nathI; jo cAritrapAlana ke kaSTa veThavuM te mokSano upAya hoya to badhAne ghaNAM kaSTa veThavAthI ja mokSa thAya. e vAta gAthA-100 mAM batAvIne gAthA-101 mAM batAvela che ke, jevI bhavitavyatA hoya te pramANe mokSa thAya che, kaSTa to karmanA nimitte Ave che. tethI tame mokSane mATe je kaSTa veTho cho, te tamArAM kaSTa veThavAnAM karmonuM phaLa che; mokSa to bhavitavyatA pramANe maLaze. vaLI, potAnI vAtane dRDha karavA mATe gAthA-102 mAM kahe che ke, kevalIe kevalajJAnamAM je divase tamAro mokSa joyo che, te divase tamAro mokSa thaze. temanA jJAnamAM dekhAyelA bhavomAM vRddhi ke hAni thaze nahi. tethI mokSane mATe kAyakaSTa karavAM vyartha che. A rIte mokSanA anupAyavAdI matane batAvIne tenuM nirAkaraNa gAthA103 thI 115 sudhI karela che. tyAM sau prathama gAthA-103 mAM batAvela che ke, kAmabhogamAM laMpaTa jIvo mokSa svIkArIne mokSanA kAraNonI avagaNanA kare che, temanI A mAnyatAmAM "kArya mAnavuM ane kAraNa na mAnavuM e ja moTo doSa che. lokamAM anubhavasiddha che ke, kAraNathI ja kArya thAya che, e rIte mokSa kAraNathI thAya che; e batAvIne saryuM haze te thaze, ema je pUrvapakSI kahe che, tenuM nirAkaraNa gAthA-104 mAM karatAM kahe che ke, jo "saryuM haze tema thaze tema svIkArIe to sarva kAryamAM tevo saMdeha thaze. to ghaTano arthI ghaTanA upAyamAM pravRtti karI zakaze nahi, dhanano arthI ghananA upAyamAM pravRtti karI zakaze nahi ane tRptino arthI bhogamAM pravRtti karI zakaze nahi. ane tenI aneka yuktio gAthA-105/106 mAM batAvIne sthApana karyuM ke, kAmabhogalaMpaTa jIvo ja pApamAM udyamane AgaLa kare che ane dharmamAM 'saryuM haze tema bole che, te ja temanuM mithyAtva che. vaLI, mokSa anupAyavAdI pUrvapakSIe kahela ke pahelo guNa jema guNa vagara Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 samyakta SaTrasthAna caupaI-saMkalana pragaTe che, tema pUrNa guNarUpa mukti paNa guNa vagara pragaTa thaI zake. tenuM nirAkaraNa karatAM gAthA-107 thI 109 mAM batAvela che ke, pahelo guNa bhavasthitinA paripAkathI thAya che, ane bIjA guNo, prathama guNathI bIjo guNa. bIjA guNathI trIjo guNa, ema karatAM karatAM pUrNa guNanI prApti thAya che. tethI prathama guNanI prApti thayA pachI uttara uttara guNamAM udyama karavAthI uttara uttara guNa pragaTe che, ane paripUrNa guNo pragaTa thatAM mokSa thAya che. mATe mokSano upAya guNanI prApti che ane guNanI prApti udyamathI ja thAya che. vaLI, pUrvapakSIe kahela ke, bharatAdika ArisAbhuvanamAM kevalajJAna pAmyA, tethI saMyamamAM udyama karavAthI mokSa thato nathI; tenuM nirAkaraNa karatAM gAthA-110 mAM kahela che ke, bharatAdika mokSane pAmyA te chIMDIpatha=utpatha=viSama mArga che, rAjamArga nathI, tethI utpathamAM jatAM koIka bharatAdika jevA mokSamAM pahoMcI gayA, paraMtu mokSamAM javAno rAjamArga to kriyA ja che. vaLI, mokSa anupAyavAdIe kahela ke, je kALe mokSa thavAno che, te kALe ja niyata mokSa thaze; tapa-kriyAnAM kaSTa to karmanA nimitte thAya che. tenuM nirAkaraNa karatAM gAthA-111 mAM batAvela che ke, jANIne kaSTo sahana karavAthI kSayopazamabhAvanI vRddhi thAya che, ane tethI ja ni:spRhatAguNa pragaTe che ane te niHspRhatAnI buddhithI ja krame karIne mokSa pragaTe che. vaLI, tenI ja puSTi karatAM gAthA-112 mAM kahela che ke, je jIvanAM ghaNAM karmo hoya che tene ghaNo udyama karavAthI niHspRhatA Adi guNo pragaTe che, ane je jIvanAM alpa karmo hoya che tene alpa zrama karavAthI niHspRhatA Adi guNo pragaTe che. paraMtu mokSano upAya to ni:spRhatA Adi guNo pragaTa thavA te ja che. vaLI, te kathanane ja daDha karavA mATe gAthA-113 mAM kahela che ke, jema daMDAdithI ja ghaTa thAya che, tema ratnatrayIthI ja mokSa thAya che. phakta jema mATIvizeSa hoya to ghaTavizeSa thAya, tema upAdAnanI vizeSatAthI tIrthaMkarasiddha, atIrthaMkarasiddha Adi bhedo paDe che. vaLI, keTalAka vratamAM pravRtti karavA chatAM mokSarUpa phaLa pAmatA nathI, tenuM kAraNa vighaTaka sAmagrI che. jema - khetI karavAthI dhAnya nIpaje; paraMtu varasAda na Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 samyakta SasthAna caupaI-saMkalana thAya to kArya na thAya, to paNa dhAvyaprAptinuM kAraNa jema khetInI pravRtti che, tema mokSanI prAptinuM kAraNa cAritrAdi kriyAo ja che. A vAta gAthA-114 mAM batAvIne ratnatrayImAM mokSanI hetutAno saMzaya nathI; mATe mokSano upAya ratnatrayI che, ema zraddhA karavI joIe; ema sthApana karIne samyakvanuM chuM sthAna pUrNa karyuM. - A rIte samyakvanAM cha sthAno batAvIne tenI zraddhAthI samyakta pragaTe che. ane tene ja saghaLo mokSamArga yathArtha sUjhe che, e vAta gAthA-116 mAM batAvela che. vaLI, mithyASTi jIva ja eka vayane grahaNa karIne anya nayano apalApa kare che, te rIte ja mithyASTi jIva ja A cha sthAnakomAM ekeka sthAnarUpa ekeka nayane pakaDIne anya anya nayarUpa anya anya sthAnono apalApa kare che, ane syAdvAdI sarva nayone yathAsthAne joDIne vivekavALo bane che. e vAta gAthA-11/ 118 mAM batAvela che. vaLI, kayA nathamAMthI kayAM darzano UkyAM che ane teo A cha sthAnomAM te te sthAnano apalApa kare che, e batAvavA mATe gAthA-110 mAM batAvela che ke - taiyAyika ane vaizeSika naigamanaya upara, vedAMtI saMgrahAya upara, kapila ziSya vyavahAranaya upara, saugatanA cAra mato RjusUtrAdi kayo upara, ane mimAMsaka nayanA saMkarathI aneka vayo bhegA karIne, cAle che; ane A rIte ekeka vayane pakaDIne teo mithyAvAdI bane che. vaLI gAthA-120/121 mAM ekAMtavAda kaI rIte saMgata nathI, ane syAdvAda ja kaI rIte saMgata che; te yuktithI batAvela che. vaLI, nayono sAco bodha zruta, ciMtA ane bhAvanAttAnathI kaI bhUmikAno thAya che; te batAvavA mATe gAthA-122 mAM zruta, ciMtA ane bhAvanAjJAnanI pariNati batAvela che. vaLI, gAthA-123 mAM svadarzana ane paradarzananA abhyAsathI ja cAritranI vRddhi thAya che, mAtra kriyAthI nahi; te batAvIne mokSanA arthIe jema samyaktanAM cha sthAnomAM yatna karavo jarUrI che, tema darzanavAda bhaNavo paNa ati upakAraka che, tema batAvela che. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 samyatva SasthAna caupaI-saMkalana graMthanA aMte gAthA-124mAM A cha sthAno jinazAsanarUpI ratnAkaramAMthI uddhata karela che, mATe ciMtAmaNi ratna karatAM paNa adhika che, ema batAvela che. samyakta SasthAna caupaI graMthanuM vivaraNa karavAmAM chavsthatAne kAraNe anAbhogathI graMthakArazrInA Azayaviruddha kAMI paNa lakhAyuM hoya, te badala micchA mi dukkaDaM..... - pravINacaMdra khImajI motA vi. saM. 2057, bhAdaravA suda-15, ravivAra, tA. 2-9-2001 302, vimala vihAra, sarasvatI sosAyaTI, pAlaDI, amadAvAda-380007. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 samyaktvanAM cha sthAno (1) jIva che. (2) jIva nitya che. (3) jIva sva puNya-pApano kartA che. (4) jIva sva puNya-pApano bhoktA che. (5) mokSa che. (7) mokSano upAya che. mithyAtvanAM cha sthAno jIva nathI. jIva nitya nathI. jIva sva puNya-pApano kartA nathI. jIva sva puNya-pApano bhoktA nathI. mokSa nathI. mokSano upAya nathI. konuM khaMDana ? cArvAkamatanuM khaMDana bauddhamatanuM khaMDana sAMkhyamata ane vedAMtInuM khaMDana. sAMkhyamata ane vedAMtInuM khaMDana. sAMkhyamata ane vedAMtInuM khaMDana. anupAyavAdInuM khaMDana. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA gAthA viSaya 1-2 3 maMgala prayojana. cha sthAna nirUpaNa. nAstikavAdanI mAnyatA batAvavApUrvaka tenuM khaMDana cArvAkmata saMbaddha. anityavAdanI mAnyatA batAvavApUrvaka tenuM khaMDana bauddhamata saMbaddha. akartA-abhoktAvAdanI mAnyatA batAvavApUrvaka tenuM khaMDana/sAMkhyamata/vedAMtI saMbaddha. 81-97 anirvANavAdInI mAnyatA batAvavApUrvaka tenuM khaMDana. 98-115 anupAyavAdInI mAnyatA batAvavApUrvaka tenuM khaMDana ekAMta niyativAda saMbaddha. 5-17 18-33 34-80 gAthA 1 2 4 5-8 5-7 samyaktva SasthAna caupaI saMkSipta anukramaNikA vistRta anukramaNikA viSaya maMgalAcaraNa, anubaMdhacatuSTaya saMbaddha. cha sthAna batAvavAnI pratijJA, samyagdarzanasvarUpa samyaktvanAM cha sthAnonAM nAmo, samyaktvanAM cha sthAnothI viparIta mithyAtvanAM cha sthAnono nAma-nirdeza, mithyAtvanuM svarUpa. mithyAtvanA pahelA sthAnanA nAstikavAdanuM svarUpa. zarIrathI bhinna AtmAnA asvIkAranI pRSTha 1-4 4-5 8-34 34-85 85-220 220-273 274-336 pRSTha 1-2 19 2-4 naM. 58 8-15 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 gAthA 5-17 8-34 9-17 anukramaNikA viSaya pRSTha cArvAka darzananI yukti. 8-12 AtmAnA astitvanA sthApaka sakhyattvanAM cha sthAnanuM varNana. cArvAkamata, paraloka Adino abhAva ane tapa-ja5 Adi niSphaLa. 12-15 AtmAnA astitvanI sAbiti dvArA cArvAkamatanuM nirAkaraNa. 15-34 anumAna pramANathI AtmAnI sAbiti. 16-18 jJAna-AdinA upAdAnasvarUpa AtmAnI sthApaka yukti. 18-21 joDalA janmelAmAM paNa prajJA AdinI taratamatAthI kAyAthI bhinna AtmAnI sAbiti. 21-22 vAyunI jema arUpI AtmA anumAnathI grAhya. 22-25 bALakanA stanapAna ane maraNanA bhaya dvArA paralokanI sAbiti. sukha-duHkha dvArA puNya-pApanI sAbiti. 27-29 mahAjananI puNya mATe pravRttine AzrayIne puNya-pApanI sAbiti. kSaNasaMtatirUpa jJAnane ja kSaNika AtmasvarUpa svIkAranI bauddhanI yuktinA nirAkaraNanI carcA. 34-85 AtmAne nityasvarUpe asvIkAranI ane kSaNika svarUpe svIkAranI bauddhanI yukti. padArthanI utpattikSaNamAM ane aMtakSaNamAM eka svabhAva svIkAravAthI bauddhamate kSaNikavAdanI sAbiti. padArthane kSaNika mAnavAthI vairAgyane kAraNe bauddhamate mokSanI prApti, bauddhamate saMsAra ane mokSanuM svarUpa. 25-27 16 30-32 18-33 18 38-38 19 37-40 19- 20 37-41 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 pRSTha 41-48 48-55 55-56 56-60 anukramaNikA gAthA viSayA ekAMta kSaNikavAdamAM baMdha ane mokSanA asaMbhavanI yukti. sadazakSaNanA prAraMbhane vAsanA svIkAranAra bauddhamatanI asaMgatinI yukti. eka ja kSaNa uttarakSaNa pratye upAdAna ane anya saMtati pratye nimitta svIkAravA chatAM kSaNabheda nahi svIkAranAra bauddhamatane pUrva-apara paryAyamAM eka anugata dravya svIkAranI Apatti. 24 ekAMta kSaNikavAdamAM hiMsAno asaMbhava, visazikSaNanA janakane hiMsaka kahevAthI buddhane hiMsaka mAnavAnI Apatti. nahi ciMtavIne karAyelI kriyAthI pApaphaLanI prApti nahi hovAne kAraNe, mRganI visazakSaNano janaka buddha hovA chatAM hiMsakanI aprAptisthApaka yuktinuM nirAkaraNa. bauddhamate khalapiMDane manuSya mAnI pakavavAthI karmabaMdha, ane manuSyane paNa khala jANIne pakavavAmAM doSAbhAva, khalapiMDa jANIne manuSyanA pakavAyelA mAMsathI buddhane pAraNuM karAvavAmAM paNa doSAbhAva. bakarAnA mAMsathI saMghanI bhakti karavAmAM doSAbhAva svIkAranAra bauddhanI ajJatA. jenamate traNa prakAranI hiMsAnuM svarUpa, ekAMta kSaNikavAdamAM ane ekAMta nityavAdamAM hiMsAnI aghaTamAnatA. nizcayanayasvarUpa RjusUtranayathI kSaNikavAda svIkAratA bauddhamate vyavahAranayano apalApa. 60-64 26 64-67 29 68-71 28 71-73 73-74 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 anukramaNikA pRSTha gAthA viSaya 30 75-78 31 78-81 32 81-83 29-32 73-83 34-54 85-137 34 85-86 AtmAne nitya mAnavAthI dhruva rAga-dveSanI prAptinI bauddhanI yuktinuM nirAkaraNa. AtmAne nitya mAnavAthI ja AtmA upara rAga thavAne kAraNe prathama mokSArthe pravRtti, AtmAne nitya mAnavAthI ja saMsAra ane mokSanI saMgati. bhavabIjanA tirobhAvathI ane anaMtajJAnanA AvirbhAvathI muktasvabhAvavALA AtmAnI nityatA. ekAMta kSaNikavAdanA nivAraNapUrvaka AbhAnI nityatAsthApaka yukti. Abhane puNya-pApanA kartA ane bhoktAsthApaka sakhyattvanA trIjA ane cothA sthAnanuM varNana. vedAMtI ane sAMkhyamate AtmAne akartAsvarUpa ane mukhya abhoktAsvarUpe svIkAra. bhavaprapaMca ane mokSasAdhanAnI pravRtiviSayaka ane AtmAne akartA-abhoktAsthApaka vedAMtamatanI mAnyatAnuM nirUpaNa. vedAMtInA mate jJAna-ajJAnanA mizrabhAvasvarUpe svapna jevA dekhAtA saMsArano prapaMca. pariNAmIne asat ane apariNAmI brahmane sat svarUpe sthApaka vedAMtInI yukti. AtmajJAnathI prapaMcanA nAzanI vedAMtInI yukti daSTAMtapUrvaka. prapaMcabrAMtinA adhiSThAnane brahmasvarUpe svIkAranI vedAMtInI yukti, AtmAne karmanA lepanA asaMbhavanI vedAMtInI yukti. sAMkhyamate je anAdibhAva hoya te sAMta saMbhave nahi. 34-46 85-118 3 88-90 36 90-93 39 93-97 38 97-100 39 100-102 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 gAthA pRSTha 104-105 112-114 anukramaNikA viSaya 40. ajJAnane kAraNe ja AtmAne baMdhanI pratItinI vedAMtInI yukti. 102-104 vedAMtamate AtmA karmano akartA hovA chatAM kaMThayAmIkaranyAyathI yogInI karmanAzamAM pravRtti. vedAMtamate karmabaMdhanI bhrAMti javAthI siddhayogInI pravRtti ane nivRttino abhAva, vedAMta mate vyavahAranayathI AtmA kartA hovA chatAM paramArthathI karmano akartA. 106-118 vedAMtamate abhidhyAnathI prapaMcamAM pAramArthika buddhino nAza ane tatvajJAnathI vyavahArabuddhino nAza ane kaivalyathI AbhAsika buddhino nAza. 108-112 vedAMtamate jIvanmuktane sAdhanAnI pravRtti vedAMtamate avidhAkALamAM ja sAdhanAnI pravRtti. vedAMtamate jJAnIne vidhi-niSedhasvarUpa kriyAno abhAva, sAMpradAyika vedAMtamate jJAnInI prArabdha adaSTathI AhAra-vihAra AdinI pravRtti ane - uzruMkhala vedAMtamate anyanA adaSTathI jJAnInA zarIranI sthiti. 114-117 AtmAne akartA ane abhoktA mAnanAra ane prakRtine ja kartA ane bhoktA mAnanAra sAMkhyamatanuM nirUpaNa. 117-137 sAMkhyamate prakRti prapaMcanI kartA. 117-118 sAMkhyamate buddhimAM AtmAnA pratibiMbane kAraNe 118-120 viSaya-uparAga, puruSa-uparAga ane vyApArAveza. sAMkhyamate buddhimAM AtmAnA pratibiMbane kAraNe thato bhrama ane vivekakhyAtithI bhramano nAza. sAMkhyamate prakRtinI ja hita ane ahitamAM pravRtti ane upacArathI AtmAnI pravRttino svIkAra. 123-125 46-54 46 47 48 120-12 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 gAthA 50 51 para 53 54 55 56 57 58-59 60 viSaya sAMkhyamate AtmAnuM svarUpa ane AtmAno kartAsvarUpe asvIkAra. sAMkhyamate prakRtino vilAsa ane muktinuM svarUpa. sAMkhyamate prakRtinA kRtyano avivekane kAraNe puruSamAM upacAra. sAMkhyamate AtmAne akArya ane akAraNarUpe svIkAra ane mULa prakRtine akAryasvarUpe svIkAra ane mahat-Adi sAta padArthane kAraNasvarUpe ane kAryasvarUpe svIkAra ane pAMca bhUta ane agiyAra IMdriyone akAraNasvarUpe svIkAra. AtmAne akartA ane abhoktA mAnanAra sAMkhyamate ane vedAMtamate baMdha ane mokSanI aghaTamAnatA. sAMkhyamate ane vedAMtamate upacArathI baMdha ane upacArathI mokSanI prAptine kAraNe mokSano upadeza ApanArAM zAstronI vyarthatA. vedAMtane ane sAMkhyane pariNAmI AtmA svIkAranI Apatti. mAyAnAzane zuddha adhikaraNasvarUpa svIkArIne AtmAne phUTastha nitya sthApaka vedAMtInI yuktinuM nirAkaraNa, ratna AdinI zuddha avasthA-azuddha avasthAnI jema AtmAnI paNa zuddha avasthA-azuddha avasthAnA svIkAranI vedAMtIne Apatti. kriyAthI, AtmAnI zuddhimAM dAsUraRSinI yukti. AtmAne kathaMcit zuddha-azuddha svIkAravAthI ja muktine kahenArAM zAstronI saphaLatA, AtmAne zuddha-azuddha svIkAramAM virodhanA abhAvanI yukti. anukramaNikA pRSTha 125-127 128-130 130-132 132-134 135-137 137-139 13-140 140-145 145-150 15-153 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA gAthA viSaya u1 163-19 100-172 66. 66 67-68 AtmAne ekAMte zuddha kahenAra zrutinI nizcayanayathI saMgati, zuddha nizcayanayathI nimitta kAraNano asvIkAra ane nijabhAvanuM kartutva. 153-155 vyavahAranayathI jIva karmano kartA. 155-157 bIja-aMkura nyAyathI dravya karma ane bhAvakarmanI paraMparA, anAdi evA paNa karmanA nAzano saMbhava. 158-163 bhavyatvanuM svarUpa, muktinA prAgabhAvasvarUpa ja bhavyatvano pariNAma, saMsAranI mAyAne ekAMte mithyA kahevAthI mAtAne vaMdhyA svIkAranI Apatti. ekAMte svapnatulya prapaMcane kahenAra vedAMtInI yuktinuM nirAkaraNa. gaurava hovAne kAraNe bAhya saMbaMdharahita anAdi-anaMta brahmane ja ekAMte svIkAranI vedAMtInI yuktinuM nirAkaraNa, savikalpajJAna ja pramANa svIkAravAnI yukti. 172-180 be brahmane kahenArA, eka brahmane kahenArA ane jagatane mAyAsvarUpe kahenArA bhinna bhinna hRtinA vayavone ekAMtavAdIo dvArA ekAMte grahaNa hovA chatAM temAM rahelI AkAMkSAnI nivRttino syAdvAdathI ja saMbhava. 180-183 anyanA adaSTathI jJAnInA zarIranI sthiti svIkAramAM uzruMkhala vedAMtInI yuktinuM nirAkaraNa. 184-192 avidhAthI prapaMcanI asaMgati sthApIne jJAnAvaraNIyakarmanA svIkArathI ja ajJAna, ane karmanA udayathI saMsAra, ane karmanA kSayathI muktinA svIkAranI sthApaka yukti. 192-194 cine buddhimAM pratibiMbita svIkArIne 25 tattvonA sthApana dvArA AtmAne akartA-abhoktAnA sthApaka sAMkhyamatanA nirAkaraNanI carcA. 195-220 buddhimAM arUpI AtmAnA pratibiMbanA asaMbhavanI yukti . 199-203 69-71 72 93-80 75 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 gAthA 76-77 anukramaNikA viSaya pRSTha buddhinA nityAnitya vikalpa pADIne sAMkhyane doSanI Apatti dvArA navatattvanI sthApaka yukti. 203-210 nartakInA daSTAMtathI prakRti dvArA saMsAra ane mokSanI saMgatisthApaka sAMkhyanI yuktinuM nirAkaraNa. 210-213 prakRtinI dikSAthI sRSTi ane prakRtinI zAMtavAhitAthI muktinA sthApaka sAMkhyanI mAnyatAnA nirAkaraNapUrvaka jIvane kartA sthApIne pAMca kAraNanI sthApaka yukti. 212-2017 sAMkhyamatane abhimata prakRtino karmasvarUpe svIkAra, ane jJAna-kriyAthI prakRtino nAza, ane azuddha bhAvono kartA saMsArI AtmA, ane zuddha bhAvono kartA mukta AtmA. 218-220 IMdriyono vilAsa nahi hovAne kAraNe mokSamAM sukhano asvIkAra karIne ane duHkhAbhAva svarUpa mokSamAM vicArakanI apravRttinI pUrvapakSInI yukti. 220-223 saMsAra khAlI thavAnI Apatti hovAthI, ane AtmA vyApaka hovAthI mokSanA asvIkAranI pUrvapakSanI yukti. 223-225 eka sthAnamAM anaMta jIvonA nivAsano asaMbhava hovAne kAraNe, ane anAdisiddha eka muktane mAnavAnI Apatti hovAne kAraNe, ane pahelAM saMsAra ke pahelAM mukti - e baMnenI aghaTamAnatA hovAne kAraNe, mokSanA asvIkAranI pUrvapakSInI yukti. 226-228 bhoga Adi rahita mukti karatAM vananA haraNanI zreSThatA hovAne kAraNe muktinA abhAvanI pUrvapakSInI yukti. 228-229 bhavAbhinaMdI jIva vaDe muktino apalApa. IMdriyasukhano duHkhanA mULasvarUpe, vyAdhinA pratikAra svarUpe, ane atipratikULasvarUpe svIkAra; upazamanA sukhano zreSTha sukhasvarUpe svIkAra. 232-238 230-231 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 85-90 GO anukramaNikA viSaya pRSTha upazamasukhamAM prathama abhyAsa ane manorathanuM sukha ane pachI ja nirvikalpa sukhanI prApti. 238-243 upazamasukhanI prakarSa avasthA, doSAvaraNanI hAninI prakarSa avasthA paramapadasvarUpa. 243-246 saMsAramAM mana ane zarIranAM duHkho, ane mana ane zarIranA abhAvamAM nitaraMga AbhadazA, ane tene upacAravizeSathI mokSano vyapadeza. 246-248 IMdriyavilAsa nahi hovAne kAraNe mokSane sukhasvarUpe asvIkAranI jaiminimatanI yuktinuM nirAkaraNa. 230-252 mokSasukhanuM svarUpa, saMsArasukha sAthe mokSasukhanI tulanA. 248-252 91-92 anaMtakALathI mokSagamana svIkAravAne kAraNe saMsArane jIva vagaranA svIkAranI mokSa-abhAvavAdInI yuktinuM nirAkaraNa. 5ra-258 93 AtmAne vyApaka mAnanArane bhavanI, siddhinI, zarIra sAthe saMbaMdha bAMdhavAnI, zarIra choDavAnI ane kriyAthI zarIranA vadhavAnI, aghaTamAnatA. - paraMtu jainamate - zarIranA mApa jeTalo AtmA mAnyo hovAthI sarvanI saMgati, AtmA vyApaka hovAthI mokSanA asaMbaMdhanI sthApaka pUrvapakSanI yuktinuM nirAkaraNa. caramazarIranA trIjA bhAgathI hIna siddhamAM avagAhanA - dharmAstikAyanA abhAvane kAraNe siddhanA jIvonuM alokAkAzamAM agamana. 262-263 eka ja kSetramAM anaMta siddhAtmAnA asaMbhavanI mokSa nahi mAnanAranI yuktinuM nirAkaraNa. 263-265 pahelA siddha ke pahelAM saMsArI, e amuktivAdInI zaMkAnuM nirAkaraNa. mokSanI IcchAno moTA yogasvarUpe svIkAra, parIkSApUrvaka mokSatattvanI zraddhAthI dharmamAM mananI sthiratA. 270-273 25-261 265-269 S-3 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 anukramaNikA gAthA viSaya pRSTha 98 99 100 98-115 mokSa svIkAravA chatAM mokSanA upAyane nahi svIkArIne niyatinA baLathI mokSanI sAbiti sthApanAra matanA nirAkaraNanI carcA. 273-339 niyatinA baLathI ja mokSanA svIkAravAmAM mokSanA 273-275 upAyanI zUnyatAnI Apatti Adha guNanI prApti guNa vagara thAya che, tema mokSanI prApti paNa ratnatrayIsvarUpa guNa vagara saMbhavanI pUrvapakSanI yukti. 275-277 marudevAmAtA ane bharata cakravartInA dRSTAMtathI bAhya AcaraNAne mokSanA akAraNa svarUpe sthApIne bhavitavyatAthI ja mokSanA sthApananI pUrvapakSanI yukti. 278-280 101 bhavitavyatAthI ja niHsaMgatAnI niSpatti ane karmanA udayathI bAhya kaSTane sthApIne kaSTamaya sAdhanAnI mokSanA akAraNasvarUpe sthApavAnI pUrvapakSInI yukti. 281-283 kevalInA jJAna anusAre ja darekane mokSanI prApti hovAthI ja niyatine AgaLa karIne mokSane anukULa AcaraNAno apalApa karanAra pUrvapakSInI yukti. 283-286 kAmAsakta jIvathI ja niyatinuM AlaMbana laIne mokSa paSakArano apalApa. 286-288 kAkatAlIya nyAyathI prayatnano phaLanI sAthe saMbaMdha dekhAvA chatAM niyatithI ja mokSanI prApti sthApaka ekAMta niyativAdInI yuktinuM nirAkaraNa. 288-292 103-106 mokSane svIkArIne paNa niyatinA baLathI mokSanA upAyanA apalApAnI yuktinuM nirAkaraNa. 28-297 prathama guNanI prApti bhavasthitinA paripAkathI, ane prathama guNa pachI pUrvapUrvanA guNathI pachI pachInA guNanI prApti, mokSane guNanA kAryasvarUpe svIkAra. 102 103 104 107 297-301 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 anukramaNikA gAthA, viSaya pRSTha 110 113 108-109 guNa vagara paNa bhavasthitinA paripAkathI prathama guNanA saMbhavanI yukti, ane prayatnathI guNa niSpattinI yukti. prayatna vagara paNa apunarbhadhaka dazAnI prApti hovA chatAM prayatnathI ja uttara bhUmikAnI niSpattinI yukti. 301-309 kriyA vagara mokSaprAptinA mArgane utpatha mArcasvarUpe ane kriyAmArgane rAjamArga svarUpe svIkAra. 310-313 111 niyatithI kAryanI niSpatti hovA chatAM mokSane anukULa kriyAno uccheda na thAya tenI yukti, jANIne kaSTasahanano kaparUpe svIkAra. 314-321 112 mokSamArgamAM udhamazIla paNa aneka vyaktio sAthe mokSamAM jatA nathI; je prakAre jenI bhavitavyatA hoya, te prakAre ja kArya thAya che, ema kahIne mokSa mATe ughamano apalApa karanAranI yuktinuM nirAkaraNa. 321-325 koIne zaMkA thAya ke jIva tIrthaMkarasiddha-atIrthaMkarasiddha Adi aneka prakArathI siddha thAya che - tenA mATe koI upadeza ke yatna nathI, paraMtu jIvanI tevA prakAranI bhavitavyatAne kAraNe thAya che, tema mokSa paNa thaze - tevI mAnyatAnuM nirAkaraNa. 35-328 114-115 koIne zaMkA thAya ke ratnatrayInA pUrNa pAlana chatAM kSapakazreNi mAMDyA vagara virAma pAmanArA paNa saMbhaLAya che, tethI mokSa pratye niyatine ja kAraNa mAnavuM ucita che - tenA nirAkaraNa svarUpe kathana. 328-339 116 sakhyattvanI prAptino upAya. 339-340 117 hAthInA dRSTAMtathI ekAMtavAdI ane samyagdaSTinA jJAnanA taphAvatanuM svarUpa. 340-343 118 nayane hAthInI upamA, syAdvAdane aMkuzanI upamA ane syAdvAdasvarUpa hAthInI zobhAyamAnatA ane niraMkuza hAthInI unmatatAnuM bhAvanA 343-346 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 gAthA 119 120 121 122 123 124 viSaya naigamanaya anusAre naiyAyika-vaizeSika darzana, saMgrahanaya anusAre vedAMtI, vyavahAranaya anusAre sAMkhyamata, RjusUtrAdi cAra nayathI cAra prakAre bauddhamata ane SaTkarzanasvarUpa jainamatanI prApti. anityanayanA pakSapAtI bauddha ane ekAMta nitya AtmA Adi mAnanArA naiyAyika darzana Adi svarUpa hAthIono paraspara saMgharSa ane syAdvAdIono tyAM udAsIna mArga. chUTAM ratnone jema mALAkAra mALAnA paryAyasvarUpe gUMthe, tema samyagdaSTi syAdvAda dvArA cha darzanone paraspara joDe. zrutajJAna, ciMtAjJAna ane bhAvanAjJAnanuM svarUpa. svasamaya-parasamayanA abhyAsa vagara cAritrAcAranA AcArathI paNa alpaphaLanI prApti. 'samyaktva SasthAna yaupaI' graMthanuM mAhAtmya. graMthakAra racita saMbhavanAtha stavana - bhAvArtha sahita ******* anukramaNikA pRSTha 346-350 350-354 354-358 358-368 368-376 399-396 382-385 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjyapAda upAdhyAyajI zrI yazovijayajI mahArAja viracita svopajJa bAlAvabodha yukta samyaktva SaTsthAna caupai -: graMthastAnuM maMgavAyarasa : / / sakalapaNDita sa(zi)romaNi mahopAdhyAyazrI 19 zrIjasavijayagaNi gurubhyo namaH / / aindra zreNinataM natvA vIraM tattvArthadezinam / samyaktvasthAnaSaTkasya bhASeyaM Tipyate mayA / / 1 / / loartha : IndronI zreNithI namAyelA, tattvArthane kahenArA vIrajinane namaskAra karIne samyaktvanA cha sthAnanI A bhASA A vivaraNa, mArA vaDe karAya che. yopaLa : zrIvItarAga praNamI karI, samarI sarasati mAta / kahisyuM bhavi-hita-kAraNiM samakitanA avadAta / / 1 / / gAthArtha : zrI vItarAga paramAtmAne namaskAra karIne ane sarasvatI mAtAnuM smaraNa karIne bhavyajIvanA hitane mATe samyakatvanA avadAta=caritra AcaraNA, kahIzuM. ll1pa pAlAvaNodha : 'avadAta' kahitAM caritra / / 1 / / Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvArtha : ahIM "avadAta' no artha caritra karyo che tyAM caritra=AcaraNA, samajavI. samyaktvanI cha sthAnarUpa AcaraNA A graMthamAM zrImad upAdhyAyajI mahArAja batAvI rahyA che. AvA savatarazis: samyaktva zuM che, te batAvatAM graMthakAra kahe che - yopaLa : darzanamohavinAzathI, je niramala guNaThANa / te samakita tasa jANii, saMkhepai khaTa ThANa / / 2 / / gAthArtha :- darzanamohanIyakarmanA vinAzathI je nirmaLa guNasthAnaka (pragaTa thAya che) te samakita che. tenAM saMkSepathI cha sthAno jANavAM. rA jAlAvaNodha : darzanamohanIyakarmano je vinAza kSaya 1, upazama 2, kSayopazama 3 rUpa tehathI je 'nirmala' malarahita guNa- thAnaka upajaiM te nizcaya samakita jANiiM, uktaM ca - 'se ya sammatte pasatthasammattamohaNijjakammANuveyaNovasamavayasamutthe suhe AyapariNAme paNNatte' A0 (Avassayasutte, paccakkhANAvassaye) te samakitanAM saMkhepaiM kahisyaiM te SaTa thAnaka jANavAM / svasamayazraddhAnaprakAra te 'sthAnaka' kahiiM / / 2 / / manuvA : darzanamohanIya.....jANiiM / zanabhoDanIyabhanA kSaya, 75zama ane kSayopazamarUpa je vinAza, tenAthI je nirmaLa=malarahita, guNasthAnaka pragaTa thAya Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che, te nizcaya=nakkI, samakita jANavuM. 3 .....paSyavANAvarakSaye I ane kahyuM che - (AvazyakasUtramAM paccakhANa AvazyakamAM kahyuM che, ane te samyakatva prazasta samyaktvamohanIya karmanA anuvedanathI ke upazamathI ke kSayathI utpanna thayeluM zubha AtmapariNAmarUpa kahelu che. te sahitanAM.....variDuM TTIte samyakatvanAM saMkSepathI kahIzuM te che sthAnako jANavAM. svasamayazraddhAna prakAra te sthAnaka kahevAya. zA bhAvArtha : darzanamohanIyakarmanA kSaya, upazama ke kSayopazamathI thanAruM je nirmaLa samyaktva te nizcaya samyakatva jANavuM ema je kahyuM, tyAM nizcayanayanuM samyakatva grahaNa karavAnuM nathI; kema ke nizcayanayanuM samyakatva ratnatrayInI abhinnatArUpa apramattamunine hoya che. ahIM to cothA guNasthAnakavartI AtmAnA pariNAmarUpa je samakitano pariNAma che, tene grahaNa karavA mATe "nizcaya samyakatva" kaheluM che. vyavahAranayathI samyakatva pragaTa na thayuM hoya to paNa, je jIve guru pAse samyakatva uccarAvyuM che te vakhate "A ja deva, A ja guru ane A ja dharmane huM deva-guru-dharmarUpe svIkAruM chuM." AvI pratijJA jemaNe karelI hoya, temanAmAM AMtarapariNAmavartI samyakatva na sparyuM hoya to paNa samyakatvano vyavahAra thAya che. tevA vyavahAra samyatvanI vyAvRtti mATe ahIM 'nizcaya samyakatva' kahyuM che. AnAthI e phalita thAya ke nizcita arthamAM nizcaya zabdano prayoga che arthAt darzanamohanIyanA kSaya, kSayopazama ke upazamarUpa vinAzathI je nirmaLa guNasthAnaka pragaTa thAya che te nakkI samyaktva jANavuM. Azaya e che ke samyakatva kSaya, kSayopazama ke upazamabhAvarUpa che, paraMtu samyaktvanI uccaraNAtmaka pravRttimAtrarUpa nathI. Ama chatAM, samyakatva uccarAvavAnI pravRtti kSayopazamAdibhAvone pedA karavAnuM kAraNa che, ane kSayopazamAdibhAvo pedA thayelA hoya to tene TakAvavAnuM kAraNa che; tethI tyAM samyatvano vyavahAra thAya che. ahIM je nizcaya samyaktva kahyuM, te anupacarita vyavahAranayane saMmata Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evuM caturthaguNasthAnakavartI grahaNa karavAnuM che, ane jemane te guNasthAnaka prApta thayuM na hoya, Ama chatAM samyakatva uccarAvyuM hoya, teone upacarita vyavahAranayathI samyakatva hoya che. graMthakAra samakitanAM saMkSepathI kaheze, te SasthAno jANavAM. ahIM "sthAnaka zabda svasamayazraddhAnabhedarUpa che ema kahyuM, tenAthI e kahevuM che ke, A cha sthAnakono svIkAra te jainadarzananA zraddhAnanA ja bhedo che, tethI tene sthAnako hyAM che; arthAt jainadarzananA zraddhAnanAM A sthAno che, ane tenA cha prakAro che. ll rA avataraNikA :- have samyakatvanAM cha sthAnone batAvatAM graMthakAra kahe che - copAI : atthi jio 1 taha Nicco 2, kattA 3 bhuttA 4 sapuNNa-pAvANaM / atthi dhruvaM nivvANaM 5, tassovAo 6 a cha ThANA / / 3 / / (samato . rU nAthA-1) gAthArtha - (1) jIva che, (2) te nitya che, (3) potAnA puNya-pApano karyA che, (4) potAnA puNya-pApano bhoktA che, (5) nirvANa mokSa, nakkI che ane () teno= mokSano, upAya che. samakitanAM A cha sthAnaka jANavAM. lla bAlAvabodha : jIva chaiM 1 / te jIva nitya chaiM 2 / te jIva svapuNya-pApano karttA chaiM 3 / te jIva Apa-ApaNA puNya-pApano bhoktA chaI 4 / 'atthi' chaiM, 'dhruvam' nizcayaiM, 'nirvANa' mokSa 5 / te mokSano upAya paNi nizcayaiM chaiM-tehamAM saMdeha nathI 6 / e cha thAnaka samakitanA jANavAM / / 3 / / anuvAda : nIva cha lA....nAkhavAM gArU II (1) jIva che, (2) te jIva nitya Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che,(3) te jIva potAnA puNya-pApano kartA che, (4) te jIva potapotAnA puNyapApano bhoktA che, (5) nirvANa=mokSa, dhruva=nakkI, che, (6) te mokSano upAya paNa nakkI che, temAM saMdeha=zaMkA, nathI. A cha sthAnaka samakitanAM jANavAM .Ital bhAvArtha : (1) jIva che, teno artha zarIrathI pRthar jIvadravya che. (2) ane te ekAMte nitya nahi hovA chatAM "nitya che, ema kahIne e kahevuM che ke, mAruM Atmadravya zAzvata che, A bhavanI samApti sAthe AtmadravyanI samApti thatI nathI. (3) vaLI te jIva potAnA puNya-pApano kartA che, ema kahIne e kahevuM che ke, vartamAna kRtya pramANe puNya-pApanI prApti thAya che. (4) ane te puNya-pApanAM phaLa mAre ja bhogavavAnAM che, mATe mAre pApane anukULa pravRtti na karavI joIe ane puNyane anukULa pravRtti karavI joIe, jethI nitya evo mAro AtmA durgatinI paraMparAne na pAme. (5) ane sarva karmathI mukta evI jIvanI avasthArUpa nakkI mokSa che, mATe sarva viDaMbaNArahita mokSaavasthA mATe mAre prayatna karavo joIe. (6) ane mokSanA upAyo paNa nakkI che, mATe mAre mokSanA upAyomAM yatna karavo joIe. AvI je jIvanI tIvra ruci tenI niSpattinAM kAraNabhUta A cha sthAno che, tethI A cha sthAnone samakitanAM sthAno kahela che, kema ke AvI tavrarucisvarUpa jIvano pariNAma e samyaktva che. III avataraNikA : samyakatvanAM cha sthAnothI viparIta mithyAtvanAM cha sthAnone batAvatAM kahe che - copAI : samakitathAnakathI viparIta, mithyAvAdI ati avinIta / tehanA bhAva save jUjUA, jihAM joijai tihAM UMDA kUA / / 4 / / gAthArtha : samakitanA sthAnakathI je viparIta (vacana, te mithyAtvanAM cha sthAna Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jANavAM), (te sthAnake vartato) mithyAvAdI ati avinIta che, ane tehanA bhAva= vacana, sarve judA judA che, (ane) jyAM joIe tyAM UMDA kUvA che. jo bAlAvabodha : e SaT thAnakathI je viparIta bola te mithyAtvanA cha thAnaka / uktaM ca sammatau 'Natthi 1 Na Nicco 2 Na kuNai 3 kayaM Na veei 4 Natthi NivvANaM 5 / Natthi ya mokkhovAo 6, cha micchattassa tthaannaai||' (kA. 3 gAthA 54) e thAnake vartato mithyAvAdI hoi, te gADha mithyAtvapariNAmaiM ghaj avinIta hoi, te mithyAtvInAM vacana mAhoMmAhiM koi nA milai, Apa Apa haThaI, joii to te sarva uMDA kUA sarakhA chai / / 4 / / anuvAda - - gSa.....thAna e cha sthAnakathI arthAt samakitanAM cha sthAnakathI je viparIta vacana te mithyAtvanAM cha sthAnaka jANavAM. 3 sammata.....vALA || ane saMmatigraMthamAM kahyuM che - (1) jIva nathI, (2) jIva nitya nathI, (3) jIva karato nathI arthAt kartA nathI, (4) jIva karelAne bhogavato nathI arthAt bhoktA nathI, (5) mokSa nathI, (6) ane mokSano upAya nathI. A cha mithyAtvanAM sthAnako che. g thAna....saravA cha I4|| A sthAnake rahelo jIva mithyAvAdI che, te gADha mithyAtvanA pariNAmathI ghaNo avinIta che. te mithyAtvInAM vacana paraspara koInA ghaTatAM nathI, kema ke pota potAnI haTha hoya che, ane joIe= vicArIe, to te UMDA kUvA sarakhA che. llll Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvArtha : (1) zarIrathI pRthaka-judo, AtmA nathI ema keTalAka mAne che. (2) vaLI keTalAka zarIrathI judo AtmAne mAne che, chatAM te AtmA jIvanakALa sudhI rahenArA che paraMtu zAzvata nathI, tema mAne che. (3-4) vaLI keTalAka zarIrathI pRthaka zAzvata AtmA che ema mAnavA chatAM, te AtmA kAMI karato nathI, tethI tevo niSkriya AtmA puNya-pApano kartA nathI, ane puNya-pApanA phaLanuM vedana karato nathI, arthAt puNyapApano bhoktA nathI ema mAne che. (5) vaLI keTalAka puNya-pApanA phaLano kartA ane bhoktA AtmA che Ama mAnavA chatAM, saMsAramAM sAruM kRtya karIne sArA phaLane AtmA meLave che ane kharAba kRtya karIne kharAba phaLane AtmA meLave che, paraMtu sarva karmathI rahita nirvANa=mokSa, avasthA nathI, ema mAne che. (6) vaLI keTalAka mAne che ke mokSa che paNa upAyasAdhya nathI; kevalIe potAnA jJAnamAM je divase ApaNo mokSa joyo che te divase mokSa thavAno ja che, ApaNA prayatnathI ke mokSanA upAyanA sevanathI mokSanI prAptimAM koI phera paDavAno nathI, ema mAne che; ane te mokSanA upAyono apalApa kare che. A cha sthAno tattvamArganI viparIta pravRttimAM kAraNa che, ane te mithyAtvarUpa che. chatAM jemanuM mithyAtva kAMIka maMda che, te A cha sthAnomAMthI koI sthAnane mAnatA hoya to paNa sAmagrI pAmIne tattva tarapha vaLe tevA che, teo ati avinIta nathI. ane jemanAmAM gADha mithyAtva che, teo A cha sthAnomAMthI je sthAnane pote pakaDIne beThA che te sthAna pratye ati vaLelA che, tethI tattvamArga pratye teo vaLI zake tevA nathI, tethI teo ati avinIta che, ema kahela che. ane temanAM vacano paraspara koInAM maLatAM nathI, e vAta svayaM graMthakAra AgaLa batAvavAnA che. AnAthI e kahevuM che ke UMDA kUvAne jovAthI vicAraka jIvane bhaya pedA thAya che, ane avicAraka jIva UMDA kUvAmAM Utare to tene bahAra nIkaLavAmAM muzkelI paDe tema che. tema vicAraka jIvane A cha sthAno bhaya pedA kare tevAM che, ane avicAraka jIvane te sthAnomAM jAya to temAMthI tene bahAra nIkaLavAmAM muzkelI paDe tevuM che. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyakatvanAM cha sthAnonI zraddhA sadvarya ullasita karanAra che, ane samyatvanAM cha sthAnothI viparIta evAM mithyAtvanAM chaye sthAnako athavA te che sthAnomAMthI koIpaNa eka sthAnane grahaNa karavAthI, jIvanA sarvIryano nAza thAya che, tethI te mithyAtvarUpa che. IjhA * mithyAtvanuM prathama sthAna "jIva nathI' tenuM varNana * avataraNikA : graMthakAra sau prathama "nAsti' sthAnane bolanAra nAstikanI mAnyatA dekhADatAM kahe che - copAI : pahelo nAstika bhASai zUnya, jIva zarIrathakI nahi bhitra / ma-maMthI tirA ne, paMca-mUtathI vetana tema AhI gAthArtha : pahelo nAsti sthAnane kahenAro, nAstika, zUnya tattvajJAnathI zUnya che. te kahe che - jIva zarIrathI bhinna nathI. jema madyanA aMgathI madirA utpanna thAya che, tema pAMca bhUtathI cetanA utpanna thAya che. ApaNA bAlAvabodha - 'pahelo' nAsti-sthAnavAdI 'nAstika' cArvAka 'zUnya' kahatAM tattvajJAnaiM sUno kuyuktino kahanAra 'bhASI' kahatAM bolai chaI, je-jIva zarIra thakI 'bhinna' kahatAM jUdo nathI, anai cetanA je hoi chai te paMcabhUtanA saMyogathI ja, jima madyanAM aMga je guDa-drAkSA-ikSurasa-dhAtakIpuSpa pramukha tehathI madirA 3pa chaThTha | | anuvAda : patno.... upana che || pahelo jIva nathI evA "nAsti' sthAnane kahenAra nAstika cArvAka, zUnya tattvajJAnathI zUnya, kuyuktino kahenAra Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ t bhAkhe che=bole che, ke jIva zarIrathI bhinna=judo, nathI. ane jema madyanAM aMga, je goLa, drAkSa, IkSurasa, dhAvaDInAM phUla vagere, tenAthI madirA utpanna thAya che, tema cetanA je thAya che te pAMca bhUtanA saMyogathI ja utpanna thAya che. IpA bhAvArtha : cArvAkanA mate jema guDAdi dravyanA saMyogathI madirAmAM madazakti pedA thAya che, tema pAMca bhUtanA saMyogathI zarIramAM caitanya pariNAmanI abhivyakti thAya che; paraMtu te caitanya pariNAma zarIrano ja dharma che, zarIrathI pRthak AtmA nathI, tema nAstika evo cArvAka kahe che. pA avataraNikA : copaI zarIrathI bhinna AtmA nathI te ja vAtane dRSTAMtathI puSTa karatAM kahe che : mASaNathI ghRta tilathI tela, agani araNithI taruthI vela / jima paDiyAra thakI taravAri, alago to dAkhyo INi vAri ||6|| gAthArtha : jo jIva zarIrathI bhinna hoya to (1) mAkhaNathI jema ghI, (2) talathI jema tela, (3) ariNathI jema agni, (4) vRkSathI jema vela, tathA (5) myAnathI jema talavAra judI karIne dekhADAya che; enI jema zarIrathI jIva judo dekhAvo joie. IIII bAlAvabodha : jo jIva zarIrathakI bhinna hor3a to mAMSaNathI jima ghI 1, tilathI tela 2, araNithI agni 3, vRkSathI veli 4 tathA paDiyArathI taruAri 5 alagI karI deSAsis, tima zarIrathI bhinna karI deSADyo joi / zarIrathI bhinna karI ko deSADato nathI - te mATaiM jIva zarIrathI bhinna nathI || 6 || Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 anuvAda : no nIva.....mitra nathI padi II jo jIva zarIra thakI bhinna hoya to (1) mAkhaNathI jema ghI, (2) talathI jema tela, (3) araNithI jema agni, (4) vRkSathI jema vela ane (5) myAnathI jema talavAra judI karIne dekhADAya che, tema zarIrathI bhinna karIne (jIva) dekhAvo joIe. paraMtu zarIrathI bhinna karIne koi (jIva) dekhAto nathI, tethI jIva zarIrathI bhinna nathI. IIbrA avataraNikA : cArvAkanA mate zarIramAM cetanA kevI rIte utpanna thAya che, tene dRSTAMta dvArA batAvatAM kahe che - copAI :jima jalathI paMproTA thAya, UphaNatAM tehamAMhiM samAya / thUbhAdika jima kSitipariNAma, tima cetana tanuguNavizrAma / / 7 / / gAthArtha : jema pANIthI parapoTA thAya che ane pedA thaIne temAM pANImAM, samAya che, tathA staMbha vagere jema pRthvIno pariNAma che, tema cetanA zarIranA guNano vizrAma che. llNA bAlAvabodha : jima pANIthI paMpoTA thAi chaiM anai te paMpoTA UphaNInaiM valI te pANImAMhiM ja samAiM chai, tathA thUbhapramukha jima 'kSiti' kahatAM pRthvI tehano pariNAma chai - pRthvImAMhithI upajInai pRthvImAMhi ja lIna thAi chaiM; tima cetanA, 'tanu' kahatAM zarIra tehanA guNano vizrAma chaiM-zarIrathI UpajInaiM zarIramAMhi ja laya pAmaI chaI / e utpattipakSa 1, bIjo abhivyaktipakSa chai, te mataiM kAyAkAra-pariNAmaiM cetanAnI abhivyakti hoiM chai 2 / / 7 / / Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 anuvAda : nima pALI.....doDuM cha IISTIjema pANIthI parapoTA thAya che ane te parapoTA uphaNInaI=pedA thaIne-UpasIne, vaLI te pANImAM ja samAya che; tathA staMbha vagere jima kSitino=pRthvIno, pariNAma che, arthAtu pRthvImAMthI UpajIne=pedA thaIne, pRthvImAM ja lIna thAya che; tema cetanA tanunA=zarIranA, guNano vizrAma che. arthAt zarIrathI pedA thaIne zarIramAM ja laya pAme che. te (1) utpattipakSa che. ane (2) abhivyaktipakSa che te mate abhivyakti mAnanAranA mate, kAyAkArapariNAme cetanAnI abhivyakti thAya che. IINA bhAvArtha : (1) jagatamAM thatA bhAvone mAnavAmAM eka pakSa te te bhAvo utpanna thAya che tema mAne che. jema mATImAMthI ghaDo utpanna thAya che, tethI e prApta thAya ke mATImAM pahelAM ghaDo na hato, paraMtu daMDAdi sAmagrIthI utpanna thayo. e rIte utpattipakSa pramANe pAMca mahAbhUtonA samudAyarUpa zarIrathI cetanAnI utpatti thAya che, ane mRtyakALamAM te cetanA zarIramAM ja nAza pAmI jAya che. temAM cArvAka dRSTAMta Ape che ke, jema pANImAMthI parapoTo utpanna thAya che ane te phUTI jatAM pANImAM ja samAI jAya che, mATe zarIrathI atirikta koI jIvadravya-AtmA nathI, e pramANe utpattipakSane AzrayIne cArvAka kahe che. (2) vaLI bIjo abhivyaktipakSa che, ane te pakSavALA kahe che ke, navIna zarAvamAM koDiyAmAM, pANI nAMkhavAthI gaMdhanI abhivyakti thAya che, tyAM vAstavika rIte zarAvamAM gaMdha hatI te pANInA saMyogathI abhivyakta thAya che. athavA aMdhakAramAM ghaTa paDelo hoya chatAM dekhAto nathI ane prakAzanA saMyogathI te abhivyakta thAya che, tema pAMca bhUtomAM cetanA che paraMtu te dekhAtI nathI. te pAMca bhUto jyAre kAyAkAra pariNAma pAme che, tyAre cetanA abhivyakta thAya che. A rIte utpatti pakSane saMmata evA ghaTAdinA dRSTAMta dvArA abhivyakti batAvIne abhivyaktipakSane e kahevuM che ke, jagatamAM je je bhAvo pedA thAya che te sarve bhAvo pUrve zaktirUpe hoya che, ane sAmagrIthI navA utpanna thatA nathI paraMtu abhivyakta thAya che. tethI abhivyakti mAnanAra pakSa pANImAMthI parapoTo navo Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 utpanna thAya che tema kaheto nathI, paraMtu pANImAM parapoTo pUrve hato te pavananI sAmagrIthI abhivyakta thayo tema kahe che. te ja rIte mATImAM ghaDo pUrve hato, Ama chatAM dekhAto na hato te daMDAdi sAmagrI pAmIne abhivyakta thayo. syAdvAdInA mate dravyAstikanayathI mATImAM ghaDo zaktirUpe hato ane sAmagrIthI abhivyakta thAya che; ane paryAyAstikanayathI mATI piMDAvasthAmAM ghaTarUpe na hatI piMDarUpe hatI, paraMtu sAmagrIne pAmIne ghaTAvasthA=ghaTaparyAya, utpanna thayo, arthAt pUrvanA piMDaparyAyano nAza thayo ane ghaTaparyAyanI utpatti thaI. syAdvAdIne A rIte utpattipakSa ane abhivyaktipakSa baMne mAnya hovA chatAM, cArvAka A rIte yuktithI prasiddha evA utpatti pakSa ane abhivyakti pakSane AzrayIne pAMca bhUtomAMthI cetanAnI utpatti kahe che ke cetanAnI abhivyakti kahe che, te baMne mAnya nathI, paNa jIva zarIrathI pRthak dravyarUpe mAnya che. 11911 avataraNikA : cArvAke zarIranA pariNAmarUpe cetanAne sthApana karI. have te jIva zarIranA pariNAmarUpa che, tethI lokamAM prasiddha paraloka Adi paNa nathI. te batAvavA cArvAka kahe che - copaI - nahi paraloka na puNya na pApa, pAmyuM te sukha vilaso Apa / vRkapadanI pari bhaya dASavai, kapaTI tapa-japanI mati cavai ||8|| gAthArtha : vRkapadanI jema=cItarelAM varunAM pagalAM hovA chatAM te jema vAstavika varunAM pagalAM nathI, tema paraloka nathI, puNya nathI, pApa nathI; je sukha pAmyA cho te tame vilaso=bhogavo, (mAtA jema bALakane bhaya dekhADe che tema) narakAdino bhaya dekhADI kapaTI tapa-japanI mati kare che. lA bAlAvabodha : e cArvAkanaiM mataGgaM paraloka nathI, puNya nathI, pApa nathI / te ima kahai Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 chaiM- je pAmyuM sukha char3a te potaiM vilaso, varttamAna sukha mUkInai anAgata sukhanI vAMchA karavI te SoTI, sukhabhogamAM je narakAdikano bhaya deSADai char3a te mAtA jima bAlakanai hAu deSADai char3a tima lokanai bholavInai kapaTI poMtai bhogathI cUkA, bIjAnai cUkAvar3a char3a, anai tapa- japa karAvyAnI buddhi karai cha / / 8 / / anuvAda : pu cArvAnAM.....rarphe chaDuM ||8|| e cArvAkane mate paraloka nathI, puNya nathI, pApa nathI. te=cArvAka, ema kahe che - je sukha pAmyuM che te pote-tame pote, bhogavo. vartamAna sukha mUkIne anAgata sukhanI=bhaviSyanA sukhanI, vAMchA karavI te khoTI che. sukhanA bhogamAM je narakAdino bhaya dekhADe che, te mAtA jema bALakane hAu=bhaya, dekhADe che, tema lokane bhoLavIne kapaTI pote bhogathI cUkyA= vaMcita rahyA, ane bIjAne cukAve che-vaMcita rAkhe che, ane tapa-japa karAvavAnI buddhi kare che. IIII bhAvArtha: cArvAkane e kahevuM che ke, jema varunA paga cItarIne vAstavika varu na Avyo hoya chatAM varu Avyo che tema dekhADI zakAya che, ane loko e varunAM pagalAMthI varu Avyo che tema mAne che; tema vAstavika rIte puNya-pApa vagere kAMI nathI, avicA2ka vyaktie svamatithI puNya-pApanI kalpanA karI che. jema bALakane mAtA bhaya dekhADe che tema AstikavAdI lokone narakAdino bhaya dekhADe che, ane paralokAdine jotA nathI chatAM pote jANe paralokAdine jotA hoya tema kapaTathI mAne che, ane pote bhogathI vaMcita rahyA che ane bIjAne vaMcita rAkhe che. paralokAdi nathI temAM cArvAka yukti kahe che ke, paralokamAMthI koI AveluM ke jatuM dekhAtuM nathI; ane puNya-pApa jevI vastu che, temAM koI pramANa nathI; phakta kalpanAothI nirmANa thayela puNya-pApa padArtha che, e arthanI sthApanAmAM cArvAkanI mukhya yukti vRkapada=varunAM pagalAMnu dRSTAMta che. S-4 - ahIM 'vRkapadanI jema' kahyuM, te 'vRkapada'nuM dRSTAMta A pramANe che eka parama nAstika cArvAka hato. tenI patnI paraloka Adi upara dRDha Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 vizvAsa rAkhavAvALI Astika hatI. te nAstika pati dararoja potAnI patnIne svazAstrokta yuktio dvArA jIva, puNya, pApa, paraloka Adi nathI te samajAvyA karato, paraMtu tenI patnI pratyakSasiddha padArtho sivAya anumAna-AgamapramANathI siddha thavAvALA svarga-naraka-paraloka Adine paNa mAnatI hovAthI, tene potAnA patinI vAta upara vizvAsa besato nathI. tethI tene yuktipUrvaka samajAvavA teno pati eka divasa rAtrinA pAchalA pahoramAM potAnI strIne laIne nagara bahAra gayo, ane potAnI patnIne kahe che ke, he priye ! A nagaramAM dhaNA bahuzruto rahe che. teonI buddhinI caturatA tuM jo. Ama kahIne tenA patie nagaranA daravAjAthI laIne cauTA sudhInA rAjamArgamAM dhULanI aMdara varunAM pagalAM jevAM cihno hAtha vaDe AlekhI dIdhAM. jyAre prAtaHkALa thayo tyAre te varunAM pagalAMne joIne ghaNA loko rAjamArga upara bhegA thayA. pelA bahuzruto paNa tyAM AvyA ane lokone kahevA lAgyA ke, varunAM pagalAM dekhAya che eTale nakkI rAtrimAM koI varu jaMgalathI ahIM Avela che. A rIte teone bolatA joIne nAstika patie potAnI bhAryAne kahyuM ke, he priye ! A bahuzruta gaNAtA paMDito hakIkatamAM paramArthane nahi jANatA abahuzruta jevA che, ane teo lokone 'vRkapada'=varunAM pagalAM, batAvIne kahe che ke varu ahIM Avyo che. hakIkatamAM A varunAM pagalAM manuSyadvArA Alekhita che, te teo samajI zakatA nathI; ane gatAnugatikapaNAthI tene 'vRkapada' mAnIne teo svayaM ThagAI rahyA che, ane aneka mUrkhajanone ajJAnanA khADAmAM DhakelI rahyA che. e ja rIte dhArmika kapaTI dhUrto-bIjAne ThagavAmAM hoziyAra evA AstikavAdIo, anumAna-Agama vagere pramANa dvArA jIvAdinuM astitva batAvI, svargAdinI prAptithI janya sukhanI paraMparAnA pralobhanathI, bhakSAbhakSyapeyApeya-heyopAdeya Adi batAvIne kaSTamAM pADatA, ghaNA mugdha lokone vyAmoha pamADI rahyA che. A pramANe cArvAke potAnI patnIne kahyuM ane teNIe potAnA patinAM sarva vacano mAnyAM. tyArabAda te cArvAka potAnI patnIne kahe che ke, he cArulocane ! khAo, pIo, mojamajA karo. je divaso vIte che te pAchA AvatA nathI. A zarIra pRthvI Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 Adi pAMca bhUtonA samudAyarUpa che ane te kalevararUpa thaI javAnuM che, paraloka sudhI javAnuM nathI mATe bhaya rAkhavAnI jarUra nathI. tethI bhogone bhogavIne svayauvanane saphala karo. III * samyaktva nuM prathama sthAna "jIva che' tenuM varNana * avataraNikA : cArvAkanA matane batAvIne tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakArazrI kahe che - copaI : ehavA pApI bhASai Ala, bAMdhai karmataNA bahu jAla / AtamasattA tehaniM havai, yugati kari sadguru dAkhavai / / 9 / / gAthArtha : pApI evo cArvAka AvAM ALa-khoTAM vacana, bole che (ane) karmanAM ghaNAM jALAM bAMdhe che. tehane=cArvAkane, have sadguru yukti karIne AtmasattA= AtmAnuM astitva, dekhADe che. lA. bAlAvabodha : cArvAka ehavI jUThI yukti bolaI chaI, sadguru tehanaI yuktiM karI AtmasattA deSADai chai / / 9 / / anuvAda - vArtA.....teSA cha IITcArvAka AvI jUThIHkhoTI, yukti bole che. sadguru tene yukti karI-yukti dvArA, AtmasattA AtmAnI vidyamAnatA, devADaI che=dekhADe che. llA avataraNikA : anumAna pramANathI AtmAnI sattA batAvatAM graMthakArazrI kahe che - Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 yordha : jJAnAdika guNa anubhavasiddha, tehano Azraya jIva prasiddha / paMcabhUtaguNa tehanaI kaho, iMdriyagrAhya na kima saddaho ? / / 10 / / gAthArtha : jJAnAhiGa gue| anubhavasiddha che. teno-jJAnAhigugono, Azraya = khAdhAra, jIvadravya prasiddha che. tene=jJAnAdika guNane, pAMca bhUtano guNa kaho to IMdriyagrAhya bha mAnatA nathI ? // 10 // jAtAvajodha : jJAna-darzana- sukha-vIryapramukha guNa je anubhavasiddha - mAnasa pratyakSaiM prasiddha chaI, te guNano je AdhAra te jIvadravya anumAnapramANaI AvaI. anumAnapramANa na mAMnaI te paranA manano saMdeha kima jANaI ? tivAra paranaI upadeza kima diI ? ana jo tehanaI jJAnAdikaguNanaI paMcabhUtano saMyogaja guNa kaho to iMdriyagrAhya kima na mAno ? bhUtaguNa je kAThinyazItatvAdika te iMdriyagrAhya chaI, cetanA iMdriyagrAhya nathI, te mATai te AtmAno guNa jANavo / / 10 / / manuvAha : jJAna-darzana.....jANavo ||10|| jJAna-darzana-suSa-vIrya vagere 4 anubhavasiddha=mAnasapratyakSathI prasiddha, che, te guNano je AdhAra te jIvadravya anumAnapramANathI prApta thAya. (je) anumAnapramANa na mAne te paranA manano saMdeha prema bhAge ? tivAra= tethI, parane upadeza prema hi =jAye ? ane bhe tehane = jJAnAdiguNane, pAMca bhUtanA saMyogathI pedA thayelo guNa kaho to IMdriyagrAhya kema na mAno ? bhUtaguNa je kaThinatA, zItapaNuM vagere che te IMdriyagrAhya che, cetanA iMdriyagrAhya nathI, te bhATe te AtmAno gue| bhAvo // 10 // Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvArtha : AstikavAdI kahe che ke, jJAna-darzana-sukha-vIrya vagere guNo mAnasapratyakSathI anubhavasiddha che. tenA AdhAra tarIke jIvadravya anumAnapramANathI siddha thAya che. ahIM nAstikavAdI kahe ke ame to mAtra pratyakSane ja pramANa mAnIe chIe, anumAnane pramANa mAnatA nathI, tethI tame je anumAnapramANathI jIvanI siddhi karI te amAre nirarthaka che. 17 AstikavAdI teno uttara ApatAM kahe che ke, vastunI siddhimAM anumAnane pramANa tarIke tame mAnatA nathI, to pachI bIjA jIvanA manamAM rahelA saMdehane tame zI rIte jANI zako ? kema ke sAmA jIvanA manamAM rahelo saMdeha pratyakSano viSaya banato nathI, e to sAmI vyaktinI AkRti, pravRtti athavA te vyaktinA vacanathI saMdehanuM jJAna thAya che. ane jo anumAnapramANa svIkAravAmAM na Ave to tame(cArvAka) pote paNa sAmAnA mananA saMdehane jANIne upadeza Apo cho, te kema Apo cho ? arthAt cArvAka paNa lokone kahe che ke paraloka nathI, AtmA nathI ane mojamajApUrvaka jIvanane saphala karo, e prakArano parane je upadeza Ape che, te sAmI vyaktinA vacanaprayogathI ke hAvabhAva AdithI jANe che ke, sAmI vyaktine jIvanA viSayamAM saMdeha che. koIka anyanA vacanane sAMbhaLIne koi vyakti jIvane mAne che, ane pote jIva nathI tema kahe che tyAre tene jIva svIkAravAmAM saMdeha thAya che; tethI yuktipUrvaka jIvanuM astitva nathI, evo cArvAka tene upadeza Ape che, te anumAna sivAya kaI rIte ApI zake ? kema ke lokomAM rahela saMdeha e pratyakSano viSaya nathI, tethI anumAnathI ja cArvAka saMdeha jANe che. tethI cArvAke anumAnapramANa svIkAravuM joIe. ahIM nAstikavAdI cArvAka kahe ke, A rIte ame anumAnapramANane mAnI laIe, ane jJAnAdi guNonA AdhArabhUta koI dravyanI siddhi mAnI laIe, paNa eTalAmAtrathI zarIrathI bhinna koI jIvadravyanI siddhi thaI zakatI nathI; kema ke jJAnAdi guNonA AdhArabhUta dravya tarIke ane zarIrane ja mAnIe chIe. mATe jJAnAdi guNo pAMca bhUtanA saMyogathI pedA thayelA zarIranA guNo che, paNa koI pRthak dravyarUpa jIvanA guNo nathI. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 ahIM AstikavAdI kahe che ke, jo tame jJAnAdiguNane pAMca bhUtanA saMyogathI pedA thayela zarIranA guNo kaho to te cakSu vagere IdriyothI grAhya kema banatA nathI ? kema ke pRthvI vagere bhUtanA je zItaLatA, kaThinatA vagere guNo che te IMdriya grAhya che, ane cetanA IMdriyagrAhya nathI. tethI cetanA=jJAna, zarIrano guNa nathI paNa zarIrathI bhinna AtmAno guNa che. [1nA avataraNikA : jJAnAdi guNo paMcabhUtamaya zarIranA guNo nathI. paraMtu AtmAnA guNo che, e vAtanI vizeSa puSTi mATe kahe che - athavA cArvAka kahe ke, pAMcabhUtomAM keTalAka guNo IndriyagrAhya che ane keTalAka guNo IndriyagrAhya nathI, tethI cetanA zarIrano guNa hovA chatAM IndriyathI grAhya thato nathI. tethI kahe che - copaI : tanuchedai navi te chedAi, tasa vRddhiI navi vadhatA thaay(i)| upAdAna jJAnAdikataNo, tehathI jIva alAdho gaNo / / 11 / / gAthArtha : zarIranA chedathI teHcetanAguNa, chedAtA nathI tathA tenI vRddhithI= zarIranI vRddhithI, te cetanAguNa, vRddhi pAmatA nathI. mATe jJAnAdi guNano upAdAna jIva= AtmA, (zarIrathI) judo mAno. ll11II bAlAvabodha : zarIrachedaI te cetanAguNa chedAtA nathI tathA te zarIranI vRddhiM vadhatA thAtA nathI, te mATaI jJAnAdikaguNano upAdAna AtmA zarIrathI alAdho mAno / upAdAnanI hAni-vRddhiM ja upAdeyanI hAni-vRddhi thAi, jima mATInI hAni-vRddhiM ghaTanI hAni-vRddhi tima ihAM jANavU / yadyapi pradezahAni-vRddhi Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnaiM nathI, tathApi paryAyahAni-vRddhi chaiM; teNaiM hIna-vRddha jJAnaprati ekeMdriya-paMcendriyAdyAtmapaNai upAdAnatA, sAmAnyathI caitanyaguNaprati AtmapaNaiM upAdAnatA mAnI joii, nahIM to lokavyavahAra na milai / / 11 / / anuvAda : zarIrache....rUdAM nAkhavuM zarIranA chedathI te cetanAguNa chedAtA nathI tathA te cetanAguNa zarIranI vRddhithI vadhatA nathI, te mATe jJAnAdika guNano upAdAna AtmA zarIrathI alAdho-judo, mAno. upAdAnanI hAni-vRddhithI ja upAdeyanI hAni-vRddhi thAya) che, jemAM mATInI hAni-vRddhithI ghaTanI hAni-vRddhi thAya che), tema ahIM jANavuM. yadyapi...minaDu 11Tyadyapi pradezanI hAni-vRddhi AtmAne nathI, to paNa paryAyanI hAni-vRddhi che. tethI hIna-vRddhaochA-vadhu, jJAna pratye ekeMdriyapaMceMdriyAdi AtmArUpe upAdAnatA (mAnavI joIe, ane) sAmAnyathI caitanyaguNa pratye AtmAnI upAdAnatA mAnavI joIe, nahitara lokavyavahAra na cAle.11AA bhAvArtha : koI vyaktinuM zarIra chedAya tyAre jJAnaguNa ocho thato nathI, jema koIno hAtha kapAI jAya to te pUrve tenAmAM rahelI je jJAnazakti che, te ochI thatI nathI. ane koI vyaktinuM zarIra pUrve hatuM tenA karatAM sthUla thaI jAya=vadhI jAya, to tenuM jJAna vadhatuM nathI. tethI nakkI thAya che ke jJAnAdi guNonuM upAdAna zarIra nathI, mATe jJAnAdi guNono upAdAna AtmA zarIrathI judo mAnavo joIe, A prakAranI graMthakAre yukti ApI. ahIM koIne prazna thAya ke zarIranA chedathI ke vRddhithI jJAnanI hAni-vRddhi thatI nathI, eTalAmAtrathI jJAnAdinuM upAdAna zarIra nathI te kema mAnI zakAya ? tethI dRSTAMta dvArA te batAvatAM kahe che - jema zarIra pAMca bhUtomAMthI baneluM che tema mATI bhUta rUpa ja che, ane mATInI hAni-vRddhithI ghaTanI hAni-vRddhi dekhAya che, tyAM mATI e ghaTanuM upAdAna che, tethI upAdAnarUpa mATInI hAni-vRddhithI upAdeyarUpa ghaTanI hAni-vRddhi thAya Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 che; tema zarIrano dharma jo cetanA hoya to upAdAnarUpa zarIranI hAni-vRddhithI upAdeyarUpa cetanaguNanI hAni-vRddhi thavI joIe. paraMtu te thatI nathI te anubhavasiddha padArtha che. mATe cetanaguNanuM upAdAna zarIrathI judo AtmA che, e prakArano Azaya che. ahIM nAstikavAdI kahe ke upAdAnanI hAni-vRddhithI upAdeyanI hAni-vRddhi mAnavAmAM Ave, to tamArA mata pramANe upAdAnarUpa evA AMtmAnA AtmapradezonI hAni-vRddhi nahi hovA chatAM, upAdeyarUpa jJAnAdinI hAni-vRddhi ekaMdriyathI paMceMdriya sudhInA tamAma jIvomAM dekhAya che, te kaI rIte saMgata thaze? tethI graMthakArazrI kahe che - jo ke AtmAnA pradezanI hAni-vRddhi thatI nathI, to paNa jJAnAdi paryAyonI hAni-vRddhi thAya che. tethI evo niyama mAnavo joIe ke, AtmAnA jJAnanI hAnivRddhi thAya che tenA pratye, ekeMdriya-paMcendriyAdi AtmArUpe upAdAna kAraNa che; ane sAmAnyathI caitanyaguNa pratye AtmA upAdAnakAraNa che, evo kArya-kAraNabhAva mAnavo joIe. ane tema na mAno to loka-vyavahAranI saMgati thAya nahi. lokamAM vyavahAra che ke pAMca bhUtanA saMyogarUpa zarIra vidyamAna hovA chatAM jyAre vyakti , mRtyu pAme che tyAre zarIramAMthI AtmA gayo e prakArano lokavyavahAra che, te to ja saMgata thAya ke caitanyaguNa pratye AtmA upAdAna che. A rIte prathama yuktithI ane pachI lokavyavahArathI zarIrathI AtmA judo che, te batAvyuM. jaina prakriyA pramANe AtmapradezonI hAni-vRddhi nahi hovA chatAM ekendriyAdi jIvomAM jJAnanI taratamatA A rIte prApta thAya che - AtmapradezonI hAni-vRddhi nahi hovA chatAM AtmAmAM jJAnanI hAnivRddhi thAya che, tenuM kAraNa, karmane vaza jIva ekeMdriyAdi bhAvo pAme che tyAre jIvanI pAse jJAnanI sAmagrI bahu alpa hoya che; tethI jIvanuM jJAna ghaNuM AvRta che ane alpa khuleluM che. ane te jIva jyAre paMceMdriyabhAvane pAme che, tyAre jJAnanI sAmagrI adhika maLela hovAthI tenuM jJAna vRddhi pAme che; kema ke sAmagrIne kAraNe jJAnane AvaranA karma ochuM thayela che. jo karma vagarano AtmA hoya ane tenA jJAnanI hAni-vRddhi thatI hoya to AtmapradezanI hAni-vRddhithI jJAnanI hAni-vRddhi svIkAravI paDe; paraMtu zuddhAtmAnA jJAnanI hAni-vRddhi thatI nathI, je Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMI jJAnanI hAni-vRddhi dekhAya che te karmavALA AtmAmAM dekhAya che; ane karmasahita AtmA karmanA udayathI ekaMdriyAdi bhAvone pAme che, te pramANe tenA jJAnanI hAni-vRddhi thAya che. tethI AtmapradezonI hAni-vRddhi nahi hovA chatAM jJAnanI hAni-vRddhi thAya che, te karmane lIdhe thAya che./11thA avataraNikA : jJAnAdi guNonuM upAdAna zarIra nathI. e ja vAtanI puSTi karatAM kahe che - copAI : prajJAdika-thiti sariSI nahIM, yugalajAta naranaiM paNi sahI / to kima te kAyApariNAma ?, juo tehamAM AtamarAma / / 12 / / gAthArtha : prajJAdika sthiti yugalajAta manuSyanI paNa joDakArUpe janmelA manuSyanI paNa, sarakhI nathI; to te cetanA, kAyAno pariNAma kema kahevAya ? tehamAM-eka mAtApitAthI utpanna thayelA joDakAmAM, AtamarAma judo che. AvA bAlAvabodha : prajJAdikanI sthiti ekavIryotpanna yugalamanuSyanI paNi (sariSI) nathI, koika aMtara tehamAM paNi char3a / to te cetanA kAyAno pariNAma kima kahiM ? eka mAtA-pitAiM nipAyA char3a, tehamAM AtmArAma jUdo chai, teNaI karI ja prajJAdikano bheda saMbhavaI / / 12 / / anuvAda : prajJAtinI.....saMbhavavuM II12 prajJAdikanI sthiti eka viryathI utpanna thayelA yugalamanuSyanI paNa=joDakArUpe janmelA manuSyanI paNa, (sarakhI) nathI; koIka aMtara temAM paNa che, to te cetanA kAyAno pariNAma kema kahevAya ? eka mAtA-pitAthI napAyAHutpanna thayelA che, temAM AtmArAma judo che, tethI karIne prajJAdikano bheda saMbhave che. II1zA Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 bhAvArtha : eka mAtA-pitAthI je yugala utpanna thAya che, temanA zarIranI niSpattinAM pugalo prAyaH sarakhA jevAM che, kema ke te baMne eka kALamAM utpanna thayelA che; tethI baMnee eka ja sarakhAM pudgalothI potAnuM zarIra banAvyuM che. have jo kAyAno ja pariNAma cetanA hoya to baMnenI prajJA prAyaH sarakhA jevI hovI joIe. paraMtu te baMnemAM paNa koIka vakhata eka mahAprajJAdhana ane bIjo sAva mUrkha jevo janme che. e prakAranA prajJAdikanA moTA bhedanuM kAraNa te baMnenA jIvo-AtmA judA judA che, tethI te be jIvonA judA judA prakAranI karmapariNati ja kAraNa che. tethI te baMnemAM prajJAdikano bheda saMbhave che. AvA avataraNikA - je pUrvaI kahiuM chai "zarIrathI bhinna hoi to AtmA alAdho karI deSADo" tehano uttara kahiiM chaI - avataraNikArya : pUrve copAI-6 mAM kahyuM che ke, mAkhaNathI jema ghI zarIrathI bhinna hoya to AtmA judo karIne dekhADo, teno uttara ApatAM graMthakArazrI kahe che - copAI : rUpI paNi navi dIsai vAta, lakSaNathI lahIe avadAta / to mitrI nIva rUpa ?, te to vevata jJAnarUpa rUA gAthArtha : rUpI evo paNa vAta pavana, dekhAto nathI; paNa avadAta=pragaTa, lakSaNathI jANI zakAya che. to arUpI jIva kema dekhAya ? te to kevala phakta, jJAnasvarUpa che. 13 bAlAvabodha : 'vAta' kahatAM vAyaro te rUpI chaiM pudgala mATai, to paNi dIsato nathI, Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padA chaI paNi 'avadAta' kahatAM prakaTa lakSaNa je kaMpa-dhRti-zabdAdika liMgaI lahiMiM chaiM; latAdikano kaMpa, arkatUlAdikanaI AkAzaiM dhRti, jhaMjhAdikano zabda jehanaiM abhighAtaI tathA saMyogaI hoiM chaiM te vAyudravya, ima anumAnapramANaiM jANiiM chai / to arUpI jIva kima dIsaI ? te jIva kevala jJAnasvarUpa chaI, jJAna manaiM pratyakSa chaiM te liMgaI tehano Azraya je AtmA tehanuM anumAna kIjai / yadyapi jJAnaguNa pratyakSa mATi AtmA paNi tadaMzaI pratyakSa chaiM - 'guNapaccakkhattaNao guNI vi jIvo ghaDo bva pcckkho||' (vi. bhA. 1558) ityAdi vizeSAvazyakavacanAt, vAyUpanIta surabhidravya paNi gaMdhAMzaiM pratyakSa ja cha; tathApi vAdi vipratipattiM anumAna kIjaI / uktaM ca - 'zatazaH pratyakSaparikalpitamapyarthamanumimISantyanumAnarasikAH !' ( ) athavA jJAnAzraya pratyakSa ja chai tehanaiM itarabhinnatA- anumAna kIjai chaiM / / 13 / / * jhaMjhAdikano ......... vAyudravya-amighAtapUrva vaayun| saMyogathI jhaMjhAdikano zabda thAya che. e pramANe artha samajavo. manuvAI : vAta kahatAM....anumAna kIjai | ld=qAyarI-5vana, te pugata hovAne kAraNe rUpI che to paNa dekhAto nathI, paNa "avadAta'=prakaTa, lakSaNa je 65-ti-zA liMgathI te 1 zaya cha. satanoverI vagaireno, 5, atUlAdikanI AkAzamAM dhRti, jhaMjhAdikano-pracaMDa zabda, jenA abhighAtathI tathA saMyogathI thAya che, te vAyudravya; Ama anumAnapramANathI jANI zakAya che. to arUpI jIva kema dekhI zakAya ? te jIva kevala=phakta, jJAnasvarUpa che, jJAna manathI pratyakSa che, te jJAnaliMgathI teno Azraya je AtmA tenuM anumAna karI zakAya che. yadyapi....kIjai chaiM / / 13 / / shaangue| pratyakSa cha, bhATe mAtmA paNa tadaMzathI=jJAnAMzathI, pratyakSa che. kema ke, guNanA pratyakSapaNAthI guNI paNa jIva ghaTanI jema pratyakSa che ityAdi vizeSAvazyakanuM vacana che. vAyu upanIta= vAyuthI lavAyela, surabhidravya paNa gaMdhAMzathI pratyakSa ja che, to paNa vAdIne vipratipatti hovAthI anumAna karAya che ane kahyuM ke pratyakSathI parikalpita paNa arthane seMkaDovAra Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 anumAnarasiko anumAna karavA Icche che. athavA jJAnAzraya= jJAnano Azraya AtmA, pratyakSa ja che, tenAthI ItarabhinnatAnuM anumAna karIe chIe. II13 bhAvArtha :-- 'pi' - zrImad upAdhyAyajI mahArAje 'yadyapi thI je kahyuM ke, jJAnaguNa pratyakSa che, tethI jJAnAMzathI AtmA paNa pratyakSa che. tenAthI e kahevuM che ke, je dravyanA jeTalA paryAyo hoya te paryAyathI te dravya kathaMcit abhinna che, ane te sarvaparyAyothI te dravyanuM pratyakSa kevalIbhagavaMta kare che, ane chadmastha te dravyavartI koI paryAyaaMzathI te dravyanuM pratyakSa kare che; tethI jema potAnuM jJAna jIvane pratyakSa che, tema jJAnAMzathI abhinna evo AtmA paNa tene pratyakSa che. ane koI sugaMdhI puSpanI gaMdha jyAre ApaNane AvatI hoya che tyAre, vAyuthI lavAyela surabhidravya paNa gaMdhAMzathI pratyakSa che, ane te puSpa cakSu sAme upasthita hoya to te rUpAMzathI paNa pratyakSa che; te rIte AtmA jJAnAMzathI pratyakSa hovAthI anumAna karavAnuM prayojana rahetuM nathI. to paNa cArvAkarUpa vAdI AtmAne mAnato nathI ane anya AtmavAdIo AtmAne mAne che, mATe te vAdIonI vipratipattine=viruddha mAnyatAne, dUra karavA arthe anumAna karAya che. ane tyAM pa = * thI zataza.....anumAnarasihA / e sAkSI ApI - e kathanamAM e prakAre kahela nathI ke vAdInI vipratipattine dUra karavA mATe anumAna karAya che, paraMtu ema kahyuM ke pratyakSathI jANelA arthane paNa anumAnarasiko seMkaDo vAra anumAna kare che. AnAthI e kahevuM che ke je vyaktine AtmA pratyakSathI anubhavAya che, tema pratIti che, te vyakti paNa jyAre darzanavAdIomAM keTalAka AtmAne mAne che, keTalAka nathI mAnatA, evI vipratipattine jue che tyAre, teone potAne pratyakSathI nirNIta thayelo artha tema ja che, te sthira karavA mATe seMkaDo vAra anumAna kare che, tyAre te svArthAnumAna kahevAya; ane jyAre prativAdIne samajAvavA mATe anumAna kare che tyAre, potAne te artha nirNIta hovA chatAM anumAna dvArA pa2ne samajAvavA mATe anumAna kare che, te parArthAnumAna kahevAya. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra5 thavI...vakI chaDuM T1rUTI jJAnaguNanA pratyakSathI jJAnAzrayarUpe AtmA pratyakSa che, temAM koi vikalpa nathI: to paNa jJAnano Azraya pote AtmA mAnato hoya ane prativAdI jJAnano Azraya zarIra kaheto hoya tyAre, vicArakane saMdeha utpanna thaI zake ke mAruM jJAna mane pratyakSa che, ane teno Azraya "huM" zabdathI vAcya AtmA che ke zarIra che ? tethI te saMdehane dUra karavA mATe jJAnanA AzramamAM zarIrathI bhinnatAnuM anumAna karAya che. (je anumAna prastuta zlokamAM nathI, paraMtu gAthA-10-11-12mAM karela che.) te anumAnathI jJAnanA AzrayarUpe AtmAnI siddhi thAya che. JI13 avatAraNikA : havai paralokanuM pramANa kahai char3a - avataraNikArya : pUrve copa-8 mAM kahyuM ke, cArvAkane mate paraloka nathI, puNya nathI, pApa nathI. temAM paralokanuM pramANa batAvatAM graMthakArazrI kahe che - copAI : bAlakaneM stanapAnapravRtti, pUravabhavavAsanA nimitta / e jANo paraloka pramANa, kuNa jANai aNadIrcha ThAma ? / / 14 / / gAthArtha : bALakane stanapAna pravRtti che, te pUrvabhavanI vAsanAnimitta-pUrvabhavanI vAsanAne kAraNe che, e paralokanuM pramANa jANo. aNadIThuM=nahi joyeluM, sthAna koNa jANe che ? 14 bAlAvabodha : bAlakanaI je stanapAnapravRtti chai te iSTasAdhanatAsmaraNahetuka char3a, te smaraNa anubhavathI thAi, te e bhavai nathI to parabhavano ja Avai tajjanitavAsanAiM e bhavaI smaraNa thAI, e paralokanuM pramANa jANo / aNadITuM Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 sthAnaka kuNa jANai ? ima maraNatrAsaiM paNi pUrvabhavano maraNAnubhava anubhaviiM, aNadIThAthI trAsa kima hoi ? jAtamAtraiM to maraNa dIDai nathI, maraNathI trAsa to pAmai chada, teNai jANiiM je paraloka chaiM / / 14 / / anuvAda : vanavanavuM...parano chaThuM II14TIbALakane je stanapAnanI pravRtti che te ISTasAdhanatAsmaraNa hetuka che, te smaraNa anubhavathI thAya che. te=anubhava, A bhavano nathI, tethI parabhavano ja prApta thAya. tajjanita vAsanAthI=parabhavamAM thayela anubhavajanita vAsanAthI, A bhavamAM (stanapAnanI pravRttinuM) smaraNa thAya, e paralokanuM pramANa jANo. aNadIThuM sthAnaka nahi joyeluM sthAnaka sthAna, koNa jANe ? ema maraNatrAsathI paNa pUrvabhavano maraNaanubhava anubhavAya che. aNadIThAthI=nahi joyelAthI, trAsa kema thAya? jAtamAtrathI=janmamAtrathI, to maraNa joyuM nathI, ane) maraNathI trAsa to pAme che, tethI jANo ke paraloka che.ll14mA vizeSArtha : pUjya zrImad yazovijayajI mahArAjAe A copAImAM vanavuM ne stanapAnapravRtti che te sAghanIsmaraNadetu che, ema kahyuM tenAthI e kahevuM che ke, janmelA bALakane bhUkha zamAvavI e ISTa che, ane tenuM sAdhana stanapAnanI kriyA che. te kriyAmAM ISTasAdhanatAnuM smaraNa janmAMtaranA sAmAnya saMskArathI thAya che. tethI bhUkha zamAvavA stanapAnanI pravRtti te kare che. | 'kAvIThuM sthAna kuLa nA ema je kahyuM, tenAthI e kahevuM che ke, paraloka na mAnIe to janmeluM bALaka pUrvabhavamAM na hatuM tema mAnavuM paDe. ane tevA bALake stanapAna karavArUpa pravRttinuM sthAna joyuM nathI, tethI tenA sthAnane te kevI rIte jANI zake che, jethI potAnI bhUkhane zamAvavA mATe stanapAnamAM pravRtti karI zake ? mATe tema mAnavuM joIe ke bALake pUrvabhavamAM stanapAnanI pravRttinuM sthAna joyuM che. ahIM prazna thAya ke anAdi nigodamAM vartato jIva prathama vakhata Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 pacaMdriyamAM Ave che tyAre teNe kyAreya paNa stanapAnanI pravRtti karI nathI, chatAM te paMcaMdriyabhavamAM stanapAnanI pravRtti kare che, te kaI rIte saMgata thAya ? teno uttara e che ke ekeMdriyAdi bhavomAM jIvane kSudhA lAge che tyAre sudhAne anukULa AhAragrahaNamAM te yatna kare che, ane te saMskArane kAraNe paMceMdriyamAM jIva Ave che, tyAre sudhAzamanane anukULa tevo yatna kare che. A rIte stanapAnanI pravRtti saMgata thAya che. nAtamatraDuM .......... huM sudhI je kahyuM tenAthI e kahevuM che ke, janmamAtrathI koIe maraNa joyuM nathI=maraNa duHkharUpa che, tema anubhavyuM nathI. chatAM uMmara thatAM jIva maraNathI trAsa pAme che, te ja batAve che ke, janmAMtaranA anubhavelA maraNanA duHkhathI atyAre paNa avyakta smaraNane kAraNe bhaya thAya che. 14ll avataraNikA : pUrve copaI-8mAM kahyuM ke cArvAka paraloka-puNya-pApa kazuM mAnato nathI, temAM paralokanI siddhi copaI-14 mAM graMthakAre yuktipUrvaka karI batAvI. have puNya-pApanI siddhi mATe yukti batAvatAM kahe che - copAI - eka sukhiyA eka dukhiyA hoi, puNya-pApa vilasita te joi / / karamacetanAno e bhAva, upalAdikapari e na svabhAva / / 15 / / gAthArtha : eka (jIva) sukhI che, eka (jIva) duHkhI che, te puNya-pApano vilAsa juo. e sukha-duHkhano bheda, pASANAdikanI jema svabhAva nathI, (paraMtu) e karmacetanAno bhAva che. vaparA bAlAvabodha : sariSaiM ja bAhya kAraNaiM eka sukhiyA naiM eka duSiyA je hoi chai te puNya-pApano vilAsa joyo / uktaM ca - Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 jo tullasAhaNANaM phale viseso, na so viNA heuM / kajjattaNao goyama ! ghaDo bva heu a se kammaM / / - (vi0 bhA0 1613) koi kahasyai-eka pASANa pUjAI chaI, eka rajhalai chai, tima e svabhAvaI hurayaiM / tehanaI kahiiM upalAdikanaI pUjA-niMdAthI sukha-duHkhavedana nathI, jIvanaiM te chaiM; to e bhogacetanA karamacetanAno kario bhAva chaI, dRSTAnvayavyatireka svabhAvaI nirAkariiM to daMDAdikanaI ghaTAdikaprati paNi kAraNatA kima kahiiM ? / / 15 / / anuvAda : sariSaduM na....deha se va | sariSaDuM na sarakhA ja, bAhya kAraNathI eka sukhI ane eka duHkhI ja hoya che, te puNya-pApano vilAsa jANo. ane kahyuM che - he gautama ! tulya sAdhanonA tulya kAraNonA, phaLamAM je vizeSa che, te hetu vinA nathI; kema ke kAryapaNuM che, ghaTanI jema; ane je hetu= kAraNa, che te karma che. voTTa va raca-.....diDuM ? TI16ll ahIM koI prazna kare ke eka pASANa pUjAya che ane eka pASANa rajhaLe che, tema A eka sukhI ane eka duHkhI che e, svabhAvathI thAya che. (svabhAvabhedane kAraNe nahi paNa svAbhAvika=vagara kAraNe thAya che.) tehane kahe che - pASANane pUjA ke niMdAthI sukha-duHkhanuM vedana nathI, jIvane te sukha-duHkhanuM vedana che; mATe e bhogacetanA karmacetanAno karela bhAva che. dRSTa anvaya-vyatirekanuM svabhAvathI nirAkaraNa karazo to daMDAdikanI ghaTAdi pratye paNa kAraNatA kema kahI zakazo ? arthAt kahI nahi zako.1pA bhAvArtha : sarakhAM bAhya kAraNa pAmIne eka vyaktine sukhanI prApti ane eka vyaktine duHkhanI prApti thAya che tenuM aMtaraMga kAraNa karma che, tethI aMtaraMga kAraNanI viSamatAthI kAryanI viSamatA pragaTelI che. jo sarvathA sarva kAraNa sarakhAM hoya to kArya sarakhuM thavuM joIe, ane tethI kAryanI viSamatAthI anumAna thAya che ke kAraNanI viSamatA avazya hovI joIe. ane bAhya kAraNa viSama nathI, tethI aMtaraga koI viSama kAraNa che, ane te puNya-pApathI vAcya che. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahIM koI kahe ke eka pASANa pUjAya che ane eka pASANa rajhaLe che tyAM aMtaraMga kAraNa karma mAnI zakAya tema nathI. te rIte prastutamAM koI vyaktine bAhya sAmagrIthI sukha thayuM, ane tevI ja bAhya sAmagrIthI koI vyaktine duHkha thayuM, tyAM koI aMtaraMga kAraNa nathI, paraMtu svAbhAvika rIte sukha-duHkha thAya che. teno javAba ApatAM graMthakArazrI kahe che - paththarane pUjA ke niMdAthI sukha-duHkha thatuM nathI, tethI sukha-duHkhanI viSamatAnA kAraNabhUta karma mAnavAnI tyAM jarUra nathI, paraMtu jIvane sukha-duHkhanuM vedana thAya che, tethI sukha-duHkharUpa viSama kAryanA kAraNarUpe tyAM karma mAnavuM Avazyaka che. tethI bhogacetanArUpa kArya pratye karmacetanAne kAraNe mAnavuM joIe. ahIM karmacetanAthI jIvanI karmabaMdhane anukULa pariNati grahaNa karavAnI che, je jIve bhUtakALamAM karela te ja karmacetanAthI karma baMdhAya che. ane te baMdhAyelA karmane pAmIne jIvamAM bhogacetanA pedA thAya che, te karmanA phaLasvarUpa jIvanI pariNatirUpa che. ane jyAre bAhya sarvasAmagrI samAna che tyAre, je kAryanuM vaiSamya thayuM te pUrvanI karmacetanAnA kAraNe thayuM che. A rIte sarvakArya pratye samAna sAmagrIthI samAna kArya thAya che, ane kAraNa sAmagrInA vaiSamyathI kAryanI viSamatA thAya che, A prakArano dRSTa anvaya-vyatireka svabhAva hovA chatAM jo tenuM svabhAvathI nirAkaraNa karavAmAM Ave, to ghaTAdi pratye daMDAdikanI kAraNatAnuM paNa nirAkaraNa karI zakAya; kema ke ghaTAdika prati daMDAdika kAraNa dekhAya che chatAM koI kahe ke A ghaTa pratye daMDa kAraNa che, paraMtu sarvatra ghaTa pratye daMDanI kAraNatA mAnavAnI jarUra nathI; kema ke koI kAraNa nahi hovA chatAM eka paththara pUjAya che ane anya paththara pUjAto nathI, te svabhAvathI thAya che; tema koI ghaTa daMDAdi vagara thAya che tema mAnI zakAya. paraMtu A rIte kAryanI sAthe anvaya-vyatireka hovA chatAM svabhAvathI thAya che, ema kahIne kAraNano apalApa karavo ucita nathI. tethI sukha-duHkharUpa viSama kArya e puNya-pApano vilAsa che paNa svabhAva nathI, ema mAnavuM ucita che. I1po avataraNikA : puNya-pApanI siddhi mATe anya yukti ApatAM kahe che - s-5 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 yopaLa : niHphala nahIM mahAjanayatna, koDI-kAji kuNa vecai ratna / kaSTa sahi te dharamArathI, mAno munijana paramArathI / / 16 / / gAthArtha : mahAjanano yatna niSphaLa nathI. koDI mATe koNa ratnane vece ? kaSTa sahana karanArA te dharmArthI munijana paramArthI mAno. II1chA jAlAvaNodha : mahAjana je puNyArthaI tapakriyA karaI chaI te ni:phala nathI, ni:phala kArya; buddhivaMta pravartaiM nahIM / jo ima kahasyo-lokaraMjananai arthaI te pravartaiM chaI, to koDInaiM kAji ratna kUNa vecaiM ? lokaraMjana te koDI chaI, tehanaiM arthaI mahAprayAsasAdhya kriyA te ratna vecavU chaI, phokaI duHkha bhogavayU~ to koI vAMchai nahIM, anaiM sarva bhUlai paNi nahIM / te mATiM mahAjanapravRttiM puNya, pApa tathA AtmA e sarva mAnavu / uktaM ca - viphalA vizvavRttioM, na duHkhaikaphalA'pi ca / dRSTalAbhaphalA nA'pi vipralambho'pi nedRzaH / / 1 / / __- (nyAyakusumAJjali sta. 1. zlo. 8) iti / / 16 / / manuvAI : mahAjana....e sarva mAnavU | =ziSTa puruSo, puThyArthe 15-yA kare che te niSphaLa nathI, kema ke niSphaLa kAryamAM buddhizALI pravartatA nathI. jo ema kahezo ke lokaraMjana mATe te mahAjana, (tapa-kriyAmAM) pravarte che, to koDI mATe koNa rAne vece ? lokaraMjana te koDInA sthAne che, tenA mATe mahAprayAsasAdhya=mahAprayatnathI sAdhya, kriyA te ratnane vecavA barAbara che; phogaTa duHkha bhogavavuM to koI vAMchaI nahIM= Icche nahi, ane sarva (mahAjana) bhUle paNa nahi, te mATe mahAjananI pravRttithI puNya-pApa tathA AtmA e sarva mAnavuM. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chatta haiM.....kRti ||16 / / ane kahyuM che-vizvanI vRtti=52lokArthI, svargAdi mATe je yAgAdimAM pravRtti kare che, te viphaLa nathI, duHkhaekaphaLavALI paNa nathI, dRSTalAbhaphaLavALI paNa nathI, AvA prakArano vipralaMbha paNa nathI. 16 // bhAvArtha : 31 ahIM 'mahAjana' zabdathI vicAraka buddhimAnane grahaNa karela che, ane jeo vicA2ka buddhimAna che, teo A lokanAM tuccha bhautika sukhone choDIne puNyanA arthe tapa-kriyAo kare che, ke jethI temano paraloka sAro thAya ane krame karIne mokSanI prApti thAya. mATe vicAraka buddhimAnonI kriyA niSphaLa nathI, kema ke buddhimAna puruSa niSphaLa kAryamAM pravarte nahi. mATe teonI pravRttinA phaLarUpa puNya che ema avazya mAnavuM joIe. ahIM koI kahe ke mahAjananI pravRttinuM phaLa lokaraMjana che, paraMtu mahAjana je tapa-kriyA kare che te tapa-kriyAnuM anya koI puNyarUpa phaLa nathI. tethI kahe che ke lokaraMjana e koDI jevuM che, ane mahAprayatnasAdhya evI kriyA e ratna jevI che. vicAraka vyakti ratnane vecIne koDI mATe pravarte nahi, tethI mahAjana kyAre paNa lokaraMjana mATe pravRtti kare nahi. AnAthI e kahevuM che ke, jema ratna bahu mUlyavAna che, tethI ja vicAraka vyakti ratnane vecIne koDI grahaNa kare nahi; tema mahAjanane mahAprayAsasAdhya kriyAothI puNyaprApti dvArA sadgatinI paraMparAnI prApti che, ane aMte mokSa che, evo nirNaya hoya che; tethI ja tevI kriyAomAM mahAjana yatna kare che jo te kriyAonuM lokaraMjanamAtra phaLa hota to tevA tucchaphaLa mATe AvI kaSTasAdhya kriyAo te kare nahi. mATe mahAjananI pravRttithI puNya svIkAravuM joIe. ahIM koIne prazna thAya ke mahAjana puNyArthe tapa-kriyAmAM yatna kare che te bhUlelA che. vAstavika rIte tapa-kriyAnuM phaLa puNya che tevo nirNaya koI rIte thaI zakato nathI. tethI tenA samAdhAnamAM kahe che ke sarva(mahAjana) bhUle paNa nahi. Azaya e che ke mahAjana e buddhimAna vicAraka che. Ama chatAM, koI ekAda buddhimAna vicAraka vyakti bhUla kare tema saMbhave, paraMtu ghaNA vicAraka Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 buddhimAna puruSo A lokane gauNa karIne paraloka mATe pravRtti kare che te sarva bhUlelA che tema kahI zakAya nahi. mATe mahAjananI tapa-kriyAdimAM pravRttithI puNyanI siddhi thAya che, ane mahAjananI bhogAdimAM apravRttithI saMsAranI pravRttimAM pApa baMdhAya che te vAta nakkI thAya che. tethI puNya-pApanA phaLane bhogavanAra paralokamAM janAra AtmA che, te siddha thAya che. temAM nyAyakusumAMjali graMthanI sAkSI ApatAM kahe che, teno artha A pramANe che - paralokArthI jIva svargAdi mATe je yAgAdimAM pravRtti kare che te niSphaLa nathI, paraMtu svargAdi phaLavALI che. tyAM koI kahe ke te yAgAdinI pravRtti duHkhaekaphaLavALI che, arthAt e pravRttijanya duHkha veThavuM teTaluM ja tenuM phaLa che, paNa tenAthI anya koI svargAdinI prAptirUpa phaLa nathI. tethI kahe che ke e pravRtti duHkhamAtra phaLavALI nathI; kema ke iSTasAdhanatAnA jJAnathI pravRtti thAya che, ane vicArakane pravRttithI ISTa du:kha hoI zake nahi, paraMtu tenuM avazya koI svargAdirUpa phaLa hovuM joIe. ahIM koine zaMkA thAya ke, koi ThaganAra vyakti 'svargAdi phaLa ApanAra yAgAdi che', ema kahIne te anuSThAna pote kare che ane lokone temAM pravartAve che, mATe te yAgAdinuM phaLa puNya che. tethI kahe che ke AvA prakArano vipralaMbha paNa nathI, arthAt koI vicAraka vyakti bIjAne ThagavA mATe AvI klezakArI pravRttio kare nahi, mATe nakkI te pravRttinuM phaLa paralokamAM svargAdinI prAptirUpa che. prastutamAM 'yAvi' zabdathI bhagavadbhakti AdirUpa sadanuSThAno grahaNa karavAnAM che. II16nA avataraNikA : have nAstikamatanA khaMDanano upasaMhAra karIne bauddhamatanuM khaMDana karavAnI pratijJA kare che - Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 copAI : AtamasattA ima saddaho, nAstikavAdeM mana mata daho / nitya AtamA havai varaNavU, SaMDI bauddhataNuM mata navaM / / 17 / / nAstikavAdI gtH|| gAthArtha : ema AtmAnI sattA saduho zraddhA karo, nAstikavAdamAM manane bALazo nahi. have navo je bauddhano mata che, tenuM khaMDana karI nitya AtmA varNavuM chuM. II1nA bAlAvabodha - he loka ! ima-e prakAraiM AtmAnI sattA saddaho, paNi nAstikavAdaI potAnA mananaiM dahasyo mAM / cArvAkamata nirAsa thayo / havai 'nitya AtamA' ehavU bIjaM sthAnaka varNavU chu - RjusUtranayamAMhithI nIkalyA mATaI narbu je vauddhanuM mata, te aMDI charInaDuM pAchA anuvAda : che to .... rInaDuM viOT = he loka ! Ama A prakAranI, AtmAnI sattA svIkAro, paNa nAstikavAdamAM potAnA manane bALazo nahi. cArvAkamata nirAsa thayo, have RjusUtranayamAMthI nIkaLyo mATe navo je bauddhano mata tenuM khaMDana karIne "nitya AtmA" evuM (samyakatvanuM) bIjuM sthAna varNavuM chuM.I/17nA bhAvArtha - bauddha matane navo kahyo, tenAthI e kahevuM che ke bauddhamata navo nAstika che; kema ke te paNa kSaNajJAnasaMtatine svIkArIne AtmAno ja apalApa kare che; ane RjusUtranayamAMthI nIkaLela che, tethI pUrvanA nAstika karatAM A navo nAstika che. ahIM nAstikavAdamAM manane bALazo nahi, ema kahyuM, enAthI e kahevuM che ke, nAstikavAdanI yuktione samajyA vagara tenA vicArothI padArthane vicAravAmAM Ave to mana sanmArgamAM vyAmohavALuM bane che; ane tema thavAthI Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 tattvamArgamAM mana vyAkuLa thayuM ema kahevuM paDe. ane te rIte nAstikavAdano vicAra karIne manane vyAkuLa karazo nahi, kema ke nAstikavAdanI badhI yuktio tAtkAlika viSayonA AkarSaNathI padArthanuM vAstavika svarUpa jovAne badale AtmA nathI, paraloka nathI, puNya-pApa nathI e prakAranA viparIta vicAromAM ekAMta vyavahAranayane AzrayIne pravarte che. mATe temAM manane vyAkuLa karyA vagara AtmAnI sattAne svIkAravI joIe. A rIte "AtmA che" e rUpa prathama samyaktvanA sthAnane sthApana karIne, have "AtmA nitya che" e rUpa bIjA sthAnane varNavuM chuM. ane A bauddhamata RjusUtranayamAMthI nIkaLela che, ane te ekAMtavAdarUpa hovAthI durnayarUpa che, tethI tenuM khaMDana karIne nitya AtmAnuM have varNana kare che. II17nA ahIM nAstikavAdInuM kathana pUrNa thayuM. avataraNikA : bauddhamatanuM khaMDana karavA mATe sau prathama bauddhamatanI mAnyatAne batAvatAM graMthakArazrI kahe che - copaI * teha kahai kSaNasaMtatirUpa, jJAna AtamA atihi anUpa / nitya hoi to bAdhai neha, baMdhana karmataNo nahi cheha / / 18 / / gAthArtha H te=bauddha, kahe che - ati anUpa=atyaMta manohara, kSaNasaMtatirUpa (je) jJAna (te ja) AtmA che. ( AtmA) nitya hoya to sneha bAdhA kare che, karmataNA baMdhanano cheha=aMta, Avato nathI. II18 bAlAvabodha : te bauddha ima kahaI chaI atihi anUpa manohara kSaNasaMtatirUpa je jJAna teha ja AtmA chaI, tathA ca tanmatam - 'pravRttivijJAnopAdAnamAlayavijJAnamAtmA' pravRttivijJAna je nIlAdyAkAra te upAdeya, tehano ahamAkAra upAdAna te AlayavijJAnarUpa, AtmArUpabhedaI upAdAna - upAdeyabhAva cha, paNi paramArthaI ', Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 jJAnakSaNa chaiM, eka nitya AtmA koi char3a nahIM / eka nitya AtmA mAnai chaI tehanaiM mokSa vegalo chaI, je mATaiM nitya AtmA mAniiM tivAraiM AtmA upari sneha hoiM, snehaiM sukhano rAga anaiM duHkhano dveSa thAi, tehathI tehanA sAdhanano rAga-dveSa thAI, ima karatAM rAga-dveSavAsanAdhArA niraMtara vadhaiM, tivArai karmabaMdhano aMta na hoi, te mATai kSaNika ja AtmA mAnavo / / 18 / / anuvAda : te vIddha.....gAtmA mAnavo T18/- te bauddha ema kahe che -- atyaMta anUpa=manohara, kSaNasaMtatirUpa je jJAna te ja AtmA che. ane te pramANe teno mata batAvatAM kahe che - pravRttivijJAnanA upAdAnabhUta AlayavijJAnarU5 AtmA che ane je nIlAdi AkAra che te pravRttivijJAna che ane te upAdeya che. aham AkAra teno= pravRttivijJAnano, upAdAna che te AlayavijJAna rUpa che. AtmArUpa bhedathI= pravRttivijJAnanA kAraNabhUta AlayavijJAnasvarUpa AtmAne pravRttivijJAnathI judo mAnIe e rUpa bhedathI, upAdAna-upAdeya bhAva che; paNa paramArthathI jJAnakSaNa che, eka nitya AtmA koI che nahi. arthAt pravRttivijJAna e jJAnakSaNarUpa che ane tenA upAdAnarUpa AlayavijJAna che. jene "AtmA" zabdathI kahIe chIe te paNa jJAnakSaNa che. mATe paramArthathI jJAnakSaNathI atirikta eka nitya AtmA koI che nahi. eka nitya AtmA mAne che temane mokSa vegaLo=dUra, thAya che. kema ke nitya AtmA mAne che tethI AtmA upara sneha thAya che, snehathI sukhano rAga ane du:khano dveSa thAya che, tenAthI tenA sAdhananonasukha ane duHkhanA sAdhanano, rAga ane dveSa thAya che; ema karatAM rAga ane dveSanI vAsanAdhArA niraMtara vadhe che, tethI karmabaMdhano aMta Avato nathI. te mATe kSaNika ja AtmA mAnavo joIe. ll18II bhAvArtha - bauddha kahe che ke AtmA nAmano jJAnathI atirikta koI padArtha nathI, paraMtu ati anupama evI kSaNasaMtatirUpa je jJAna che, te AtmA che. ane te jJAnane Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 anupama arthAt manohara eTalA mATe kahela che ke, AlayavijJAnarUpa je jJAna che te vAstavika rIte rAgAdinA sparza vagaranuM che, tethI anupama che; ane bauddhanA mata pramANe mokSa avasthAmAM AyavijJAnarUpa ja jJAnanI saMtati rahe che. ane saMsAra avasthAmAM pravRttivijJAnarUpa je jJAna che, tenuM svarUpa batAvatAM kahe che ke, pravRttivijJAnarUpa jJAna nIlAdi AkArarUpa che. "Adi' padathI ghaTAkAra-paTAkAra ItyAdi je je padArtho jJAnamAM jaNAya che, te sarvaAkArarUpa je jJAnasaMtati che, te pravRttivijJAnarUpa che. ane pravRttivijJAnanA upAdAna kAraNarUpa je jJAna che te AlayavijJAna che, ane te AlayavijJAnarUpa jJAna potAnuM prakAzana kare che, kema ke temanA mate jJAna svaprakAzaka che. tethI te jJAnanI pratItimAM svanI pratIti thAya che, te ja "aha" zabdathI vAcya che, paraMtu AlayavijJAnanA AdhArabhUta koI Atmadravya nathI. A rIte bauddhanA mate AlayavijJAna te AtmA che, ane pravRttivijJAna tenuM kArya che. tethI te kahe che ke pravRttivijJAnathI AlayavijJAnano je bheda che te rUpa AtmAno bheda che, ane tene kAraNe ja upAdAna-upAdeyabhAva che. arthAt AtmA= AlayavijJAna, upAdAna che; ane pravRttivijJAna=nIlAdi AkArarUpa jJAna, upAdeya che. paraMtu AtmA paramArthathI jJAnakSaNa ja che paNa eka nitya AtmA koI nathI. nitya AtmA svIkAravAmAM zuM doSa Ave che te batAvatAM kahe che ke, jo eka nitya AtmA mAnIe to mokSa thAya nahi. kema ke AtmA jo nitya hoya to AtmA upara snehapariNAma thAya, ane tethI sukhano rAga ane duHkhano dveSa thAya, ane tenA kAraNe sukhanA sAdhanano rAga ane duHkhanA sAdhanano Sa thAya, ane A rIte rAga-dveSanI vAsanAdhArAthI niraMtara karmano baMdha thAya, mATe karmano aMta thaI zake nahi. ane AtmAne kSaNika mAno to AtmA upara rAga thAya nahi, tethI sukha-duHkha pratye rAga-dveSa thAya nahi, to ja mukta avasthAnI prApti thAya. vizeSArtha : ahIM vizeSa e che ke koI vyaktine bauddhamatanuM adhyayana karatAM sarva padArtha kSaNika che, tevuM jJAna thAya che; Ama chatAM, tarata mukti thatI nathI, tenuM kAraNa te kSaNika jJAna atidaDha ane sthira thayela nathI. tethI ja bauddhamata pramANe dhyAnathI jyAre kSaNika vijJAna sthiradazAne pAme che, tyAre tenA kAryarUpa rAgAdi Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 dazAno abhAva thAya che. tethI ja je AlayavijJAna pravRttivijJAnanuM upAdAna hatuM, te have pravRttivijJAnane pedA karatuM nathI, mATe AlayavijJAnarUpa ja zuddha AtmA te vajate prAzamAna thAya che. // 18 // avataraziDA : jagatamAM rahelA dareka padArtho kSaNika che tenI puSTi mATe sugatavAdI kahe che - yordha : sarvabhAva kSaNanAsI sarga Adi aMtano eka nisarga / kSaNika vAsanA dii vayarAga sugata jJAna bhASai vaDabhAga / / 19 / / gAthArtha : sarvabhAva-sarvapadArtha, kSaNanAzI svabhAvavALA che. temAM pramANa batAve che - padArthanI Adi=utpattikSaNa ane aMtano=padArthanA vinAzanI pUrvakSaNano, eka svabhAva che. kSaNikanI vAsanA vairAgya Ape che. vaDabhAga=mahAbhAgyavaMta, sugata AtmA tarIke jJAnane kahe che. 19 jAlAvajodha : tathA sarva ja bhAva kahitAM padArtha kSaNanAzI chaI, to AtmAnuM syuM kahavaM ? tihAM e pramANa je AdiM anaI aMtiM eka nisarga kahatAM svabhAva mAniI to kSaNanAzIpaNuM ja AvaI, aMti nAzasvabhAva mAniDUM to AdikSaNa paNi teha ja svabhAva mAnavo, tivAraiM dvitIyakSaNaiM nAza thayo, aMtiM nAzasvabhAva na mAni to kahi nAza na thAi, tAvatkAlasthAyisvabhAva mAnihaM to phirI tetalAM kAla tAMI rahio joii, ima tAvatkAlasthAyitAsvabhAvanI anuvRttiM kalpAMtasthAyitA hoi, kSaNika AtmajJAnanI vAsanA te vairAgya ApaI, AtmA ja kSaNika jANyo tivAraiM kuNa upari rAga hoI ? sarva kSaNika anitya vastu jANi tivAraI gayaI AvyaI bhAMgyaI phUTiI zoka nAvai / Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 anityatAkRtamatirlAnamAlyo na zocati / nityatAkRtabuddhistu bhagnabhANDo'pi zocati / / (mAvavasUriravite, pArzvarite sa, 2, 022) iti vacanAt / ima mahAbhAgyavaMta sugata kahitAM buddha, te jJAna cha TI16TI mA anuvAda : tathA sarva na.. zo nAviphA- tathA sarva ja bhAva=padArtha, kSaNanAzI che, to AtmAnuM zuM kahevuM ? (arthAt AtmA paNa kSaNanAzI che). tyAM pramANa batAvatAM kahe che - jo Adi ane aMtamAM eka nisargaHsvabhAva, mAnIe to kSaNanAzIpaNuM ja Ave, ane te ja yuktithI batAve che - aMte nAza svabhAva mAnIe to AdikSaNe paNa te ja svabhAva=nAza svabhAva ja mAnavo joIe), tyAre bIjI kSaNe nAza thAya. aMte nAza svabhAva na mAnIe to kyAreya nAza na thAya. tAvAsasthAyI svabhAva mAnIe to pharI teTalo kALa te= padArtha, rahevo joIe. ema tAvatkAlasthAyIpaNAnA svabhAvanI anuvRtti kalpAMta sudhI sthAyI thAya. kSaNika AtmajJAnanI vAsanA vairAgya Ape che. AtmA kSaNika jANyo=mAnyo, tyAre konA upara rAga thAya ? sarva kSaNika anitya vastu jANIe tyAre gayuM, AvyuM, bhAMgyuM, phUTya zoka thato nathI. temAM ja sAkSI ApatAM kahe che - nityatAkRtamati....rUti vavanAt | - aniyatAnI buddhi karanAra mALA karamAI javA chatAM zoka karato nathI. vaLI nityatAkRtamati nityatAnI buddhi karanAra, bhAMgelA bhAMDa= bhAMgelA vAsaNa ke ThIkarAno paNa zoka kare che, e te pramANe vacana che. bauddha kathanano phalitArtha batAvatAM kahe che. rUma mAmayivaMta.....charuM TI12TI - ema mahAbhAgyazALI sugatara bauddha, te AtmA tarIke, jJAna kahe che. ll11 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 bhAvArtha - - bauddha sarva padArthone kSaNika kahe che ane sarvapadArthagata AtmA paNa kSaNika che. ane temAM te yukti Ape che ke, dareka padArthano prathamakSaNa ane aMtima kSaNamAM eka svabhAva mAnavo joIe, ane tema mAnIe to padArtha kSaNika thAya. temAM te yukti Ape che ke, sthUla vyavahArathI eka ghaDo eka mahinA sudhI avasthita dekhAya che tyAre, te ghaDAmAM je prathamakSaNano svabhAva hato te svabhAva ja nAzanI pUrvekSaNa je ghaTanI aMtima kSaNa che, temAM svIkAravo joIe. ane tema mAnIe to ghaTanI prathamakSaNamAM temAM eka mahino rahevAno svabhAva che, tema svIkAravuM paDe; ane te ja rIte dvitIyAdi kSaNomAM paNa temAM eka mahino rahevAno svabhAva mAnavo joIe. ane tema svIkArIe to te ghaTa sadA sthAyI che, te kyAreya nAza pAmato nathI te ja prApta thAya. kema ke ghaTano eka mahino rahevAno svabhAva kyAreya parivartana pAmato nathI. jo ema mAnavAmAM Ave ke ghaTanI prathama kSaNamAM eka mahino rahevAno svabhAva hato, ane bIjI kSaNamAM eka kSaNa nyUna eka mahino rahevAno svabhAva che, to ema mAnavuM paDe ke ghaTanA svabhAvanI parAvRtti thaI. tema svIkArIe to svabhAvanA bhedathI vastuno bheda svIkAravo paDe, ane svabhAvanA bhedathI vastuno bheda na svIkArIe to ghaTa karatAM paTa judo che tema mAnI zakAya nahi. kemake ghaTa karatAM paTano svabhAva judo che, tethI ghaTa karatAM paTanI vilakSaNatA pratIta thAya che. tethI e prApta thAya ke prathama kSaNanA ghaTa karatAM bIjI kSaNano ghaTa judA svabhAvavALo che. kemake prathama kSaNano ghaTa eka mahino rahevAnA svabhAvavALo hato ane bIjI kSaNano ghaTa eka mahinAmAM eka kSaNa ochI rahevAnA svabhAvavALo che. mATe prathama kSaNano ghaTa nAza pAmyo tyAre bIjI kSaNano ghaTa utpanna thayo. tethI padArtha kSaNika ja che. mAtra pUrvanA ghaTasadaza AkAravALo bIjI kSaNano ghaTa hovAthI A te ja ghaTa che, tevo bhrama thAya che. ane eka mahinA sudhI te prakArano sadaza ghaTano pravAha pedA thAya che, mATe sthUlibuddhi te ghaTane eka mahinA sudhI sthAyI svabhAvavALo mAne che, paNa paramArthanI dRSTie to te ghaTa kSaNavinAzI che, ane te ja rIte sarva padArtho ane AtmA kSaNavinAzI che. A rIte padArthane kSaNika sthApana karyA pachI, AtmA kSaNika che, te jJAna thavAthI zuM phaLa prApta thAya che, te batAvatAM kahe che - Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 AtmA kSaNika che, e prakAranI vAsanA vairAgya Ape che. kema ke jyAre huM kSaNika chuM ema jANyuM, tyAre konA upara rAga thAya ? arthAt potAnA AtmA upara paNa rAga thAya nahi, ane bAhya sarva padArtho kSaNika che mATe tenA upara paNa rAga thAya nahi. ema kahIne saugatane e kahevuM che ke, mokSano upAya rAgAdino nAza che, ane rAgAdinA nAzano upAya kSaNikatAnuM jJAna che. padArthano svabhAva paNa yuktithI kSaNika siddha thAya che, mATe sarva padArtho kSaNika mAnavA e ja yukta che. A rIte AtmAne kSaNika sthApyo tethI koIne zaMkA thAya ke bauddha paNa jJAnathI atirikta kSaNika evo AtmA mAne che, je jJAnano AdhAra che. tenuM nirAkaraNa karatAM kahe che - mahAbhAgyazALI evo sugata AtmAne jJAnarUpa kahe che, paNa jJAnathI atirikta evuM jJAnanuM bhAjana=AdhAra, AtmAne svIkArato nathI./1lI. utthAna : copai-19 mAM kahyuM ke kSaNikavAsanA vairAgyane Ape che, ane tenAthI ja paraMparAe mokSa prApta thAya che, e pramANe arthathI dhvanita che. tethI saMsAra ane mokSa e be vacceno bheda batAvIne kSaNikavAsanA ja mokSanuM kAraNa che, te sthira karavA yatna kare che - copAI : rAgAdika vAsanA apAra, vAsita citta kahio saMsAra / cittadhArA rAgAdikahIna, mokSa kahai jJAnI paravIna / / 20 / / gAthArtha : rAgAdika vAsanAthI atyaMta vAsita cittane saMsAra kahyo che (ane) rAgAdika rahita cittadhArAne pravINa nipuNa, jJAnI bhagavaMta mokSa kahe che. rilA bAlAvabodha : cittameva hi saMsAro, rAgAdiklezavAsitam / tadeva tairvinirmuktaM, bhavAnta iti kathyate / / dharmakIrtiH / / - adhyAtmasAra prabaMdha-6 adhi-18 zloka-83 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 " nirnavA visarjAtarAva: ti mokSatra' ()/ra0nI anuvAda : cittameva....mokSanakSam () ra0|| - dharmakIrtie kahyuM che ke, kharekhara rAgAdiklezavAsita citta ja saMsAra che, rAgAdithI rahita te jannacitta ja, bhavAMtaH bhavano aMtaHmokSa, kahevAya che. mULa gAthAmAM kahyuM ke, rAgAdirahita cittane jJAnIbhagavaMta mokSa kahe che. tethI mokSanuM lakSaNa batAve che - nirupaplava=nirupadrava, cittasaMtati e apavarga, e pramANe mokSanuM lakSaNa che. ll2mAM vizeSArtha : ahIM nirupaplava jJAnasaMtatine mokSa kahyo, je AlayavijJAnanI saMtatirUpa che. 20 avataraNikA : copaI 18-10-20 mAM bauddhamata batAvyo, have tenuM khaMDana karatAM graMthakArazrI kahe che - copAI :___ eha bauddhanuM mata viparIta, baMdha-mokSa na ghaTai kSaNacitta / mAno anugata jo vAsanA, dravya nitya teha ja zubhamanA / / 21 / / gAthArtha : A boddhano mata viparIta che. kSaNacitta kSaNajJAnarUpa, AtmA mAnIe to baMdha-mokSa ghaTatA nathI, ane anugata vAsanA mAno to zubhamanA mana zubha karI, te ja nitya dravya mAno. rivA bAlAvabodha : eha bauddhanuM mata viparIta kahitAM mithyAjJAnarUpa chai, je mATaI Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 kSaNacitta kahitAM kSaNajJAnarUpa AtmA mAnii to baMdha-mokSa na ghaTaI, je baMdhakSaNa te mokSakSaNa nahIM, je mokSakSaNa te baMdhakSaNa nahIM; anai jo ima kahasyo vAsanA eka chaiM to mana zubha karI vicAro, pUrvAparajJAnakSaNaanugata je eka vAsanA kaho cho teha ja svabhAvaniyata Atmadravya char3a; anai jo kahasyo vAsanAbuddhi mAtra kalpita chai paramA(ra)thaI nathI; to paramArthaparyAyano eka AdhAra te kUNa ? jJAnakSaNanaiM nAnAkArayogitvano virodha nathI to dravyanai nAnAkSaNayogitvano syo virodha ? paryAya chatA anubhavIiM chaI tima dravya paNi chatuM anubhaviiM char3a, nirvikalpabuddhiM to vikalpadhI pramANa chaI 'yatraiva janayedenAM tatraivAsyAH pramANatA / ' (siddhivinishcyttiikaayaam)|| iti vacanAt / anai nirvikalpabuddhyuttara-vikalpabuddhi to dravya-paryAya 2 bhAsai chai, mATaI jJAnAdi paryAya satya to tadAdhAra Atmadravya pahalAM satya karI mAnavU / / 21 / / anuvAI : eha bauddhanuM.....na ghaTai, - pUrvamA tAveda bauddhamata mithyAna35 cha, kema ke kSaNajJAnarUpa AtmA mAnIe to baMdha-mokSa ghaTe nahi. tthAna : kSaNajJAnarUpa AtmA mAnavAthI baMdha-mokSa kema na ghaTe ? te batAvatAM kahe che - manuvAda : je baMdhakSaNa.....baMdhakSaNa nahIM, - 19zAna35 mAtmA mAnapAthI The baMdhakSaNa te mokSakSaNa nathI, ane je mokSalaNa te baMdhakSaNa nathI. bhAvArtha : - sthUladRSTithI AtmAnI avasthAnA be vibhAga karIne karmabaMdhavALI avasthAne baMdhakSaNa tarIke kahela che, ane mukta avasthAne mokSakSaNa tarIke kahela che. bauddha ekAMta kSaNikavAdI che. tethI temanA matamAM baMdhakSaNa ane mokSakSaNano ekAMte bheda che. tethI baMdhakSaNavALo AtmA sAdhanA karIne mokSa pAme che, te vAta Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 bauddhamatamAM saMgata thaze nahi. kema ke baMdhakSaNa ane mokSakSaNa judI che ane te bethI atirikta anugata evo AtmA bauddhamatamAM nathI. tethI mokSane mATe koI pravRtti kare ane te tenA phaLarUpe mokSane pAme, te vAta bauddhamata pramANe ghaTe nahi. kema ke baMdhakSaNa e mokSakSaNa nathI ane mokSakSaNa e baMdhakSaNa nathI, paraMtu taddana judI che; tethI baMdhakSaNa sAdhanA kare tenuM phaLa baMdhakSaNane maLe nahi, ane mokSakSaNe sAdhanA karI nathI chatAM vagara sAdhanAe mokSakSaNa pragaTI. ane te be kSaNo vacce anugata koI AtmA bauddhamatuM nathI ke jethI je AtmAe sAdhanA karI tene ja mokSarUpa phaLa maLyuM tema kahI zakAya. utthAna : ahIM bauddha kahe ke kSaNajJAnathI atirikta AtmA nahi hovA chatAM vAsanA eka che, tethI baMdhakSaNavALo AtmA ja mokSa mATe yatna kare te vAta saMgata thaze. te A rIte - baMdhakSaNavALuM jJAna potAnI vAsanA uttarakSaNane Ape che, ane te dareka uttara uttarakSaNa potAnI uttarauttarakSaNane vAsanA Ape che, tethI dareka kSaNamAM eka vAsanA anuvRttirUpe che. tethI huM baMdhAyelo chuM e prakAranI vAsanAthI anugata kSaNajJAnarUpa AtmA saMgata thaze. tenA nirAkaraNarUpe kahe che - anuvAda : manaDu no...gAtmadravya chaThThuM - ane jo vAsanA eka che ema kahevAmAM Ave, to tattvane vAstavika jovAnA saMkalparUpa zubha mana karIne bauddha vicAravuM joIe ke, pUrvApara jJAnakSaNaanugata je eka vAsanA te kahe che, te vAsanA svabhAvaniyata Atmadravya che, arthAt te eka vAsanAsvabhAva ja jJAnakSaNathI atirikta evuM Atmadravya che. manaDu no....5ramA(2)thavuM nathI, ane jo bauddha kahe ke, vAsanAbuddhi mAtra kalpita che, paramArthathI nathI, bhAvArtha : bauddhano Azaya e che ke dareka kSaNanuM jJAna, uttara uttarakSaNamAM potAnI vAsanA Ape che. te vAsanA kAlpanika nathI, paraMtu dareka kSaNamAM huM baddha chuM, huM Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 baddha chuM e prakAranI anugata eka vAsanAbuddhi che, te kAlpanika che. paramArthathI anugata koI vastu nathI. utthAna : bauddhamata pramANe pUrvanI jJAnakSaNa uttaranI jJAnakSaNane potAnI vAsanA Ape che, ane te vAsanAthI yukta uttaranI jJAnakSaNa anya uttaranI jJAnakSaNane navI vAsanA Ape che. Ama, vAsanAnI saMtita cAle che, paraMtu eka anugata sanA nathI. mATe vAsanAsvabhAvaniyata anugata Atmadravya nathI, ema bauddha kahe tene graMthakAra kahe che - anuvAda : to paramArthaparyAya.....te chULa ? - baMdhaparyAyarUpa ane mokSaparyAyarUpa je paramArthaparyAya che, teno eka AdhAra koNa thaI zake ? arthAt bauddhamata pramANe eka AdhAra thAya nahi . tethI potAnI baMdhakSaNanI mukti mATe je yogIo yatna kare che ane tenA phaLarUpe mokSa prApta kare che, te kathana bauddhamata pramANe saMgata thAya nahi. utthAna : bauddha kahe ke baMdhakSaNa ane mokSakSaNarUpa je paramArthaparyAya che teno AdhAra koI dravya nathI, paraMtu sAdhanAthI baMdhakSaNathI uttara uttaramAM utpanna thatI upAdeya kSaNo ja krame karIne mokSaparyAyamAM pariNamana pAme che; tethI yogIo mokSa mATe yatna kare che. paraMtu baMdhakSaNa ane mokSakSaNane anugata koI AdhAra mAnavAnI jarUra rahetI nathI. tethI bauddhamatanI mAnyatAnuM avalaMbana laIne anugata dravya mAnavAmAM virodha nathI, te vAta anubhava pramANathI sthApana karatAM graMthakAra kahe che - anuvAda : jJAnakSaLanaduM.....o virodha ? - jJAnakSaNane nAnAkArayogIpaNAno virodha nathI to dravyane nAnAkSaNayogIpaNAno zuM virodha hoya ? bhAvArtha : bauddhamata pramANe eka jJAnakSaNamAM nAnA AkArono virodha nathI. jema, Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 eka citrapaTane koi jatuM hoya tyAre, te vyaktinA jJAnamAM nIlAkAra-pItAkAra Adi aneka AkAro pratibhAzamAna thAya che, te ja rIte eka dravyane aneka kSaNonI sAthe saMbaMdha mAnavAmAM zuM virodha che ? arthAt koi virodha nathI. utthAna : ahIM bauddha kahe ke citrapaTane jotI vakhate eka jJAnakSaNamAM aneka AkArono anubhava thAya che mATe te prAmANika che, paraMtu aneka kSaNonI sAthe saMbaMdhavALuM koi dravya mAnavuM te prAmANika nathI. tethI graMthakAra kahe che - anuvAda : paryAya chatA.....anumavaDuM karuM - paryAya vidyamAna che, mATe paryAyano anubhava thAya che, tema dravya paNa vidyamAna che mATe dravyano anubhava thAya che. bhAvArtha : bauddha kahe ke- eka jJAnakSaNamAM nAnA prakAranA AkArono anubhava eTalA mATe thAya che ke paTarUpa dravyamAM te nAnA prakAranA vargo che, mATe te anubhavanA baLathI jJAnane nAnA AkAravALuM mAnavuM yukta che. to graMthakAra kahe che ke te ja rIte aneka kSaNonI sAthe saMbaMdhavALA dravyano paNa anubhava thAya che; AthI ja bAlyAvasthAmAM je huM hato te ja huM atyAre chuM, A prakAranI anubhUti thAya che. mATe vidyamAna evuM dravya anubhavAya che. tethI anubhavanA baLathI dravyane mAnavuM yukta che. utthAna : ahIM bauddha kahe ke anekakSaNa anugata eka dravyano je anubhava thAya che te vikalpabuddhimAM thAya che, ane paramArthathI vikalpabuddhi pramANa nathI, paraMtu nirvikalpa buddhi ja pramANa che. mATe vikalpabuddhimAM pratibhAsamAna nAnA kSaNono saMbaMdha eka vyaktine dekhAya che, tenA baLathI dravyanI siddhi karavI ucita nathI. tene graMthakAra kahe che - anuvAda : nirvivRddhi...ti vacanAt - nirvikalpabuddhi to vikalpabuddhine s-6 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 AzrayIne pramANa che. temAM hetu kahe che ke je ThekANe ja je sthAnamAM ja, Ane savikalpabuddhinI pramANatAne, pedA kare tyAM ja-te sthAnamAM ja, nirvikalpabuddhinI pramANatA che, evuM vacana che. bhAvArtha : bauddhamate viSayano saMparka thavAthI viSayanuM svarUpa jevuM che tevuM dekhAya che, te nirvikalpajJAna che. ane tyAra pachI A ghaTa che, A paTa che, e prakAre vikalpAtmakajJAna thAya che, ane te vikalpAtmakajJAnane bauddha pramANa kaheto nathI. kema ke purovarsI padArthamAM A ghaTa che, evo ullekha hoto nathI, paNa svabuddhithI Ane ghaTa kahevAya che, e prakAranA vikalpo UThe che. ane te vikalpAtmakajJAnane bauddha paramArthathI pramANa mAnato nathI, mAtra vyavahArathI ja tene bauddha pramANa kahe che. ane bauddha kahe che ke nirvikalpabuddhimAM mAtra paryAya ja dekhAya che, paraMtu pUrvauttaraparyAyaanugata koI dravyano pratibhAsa thato nathI, mATe vikalpabuddhithI siddha karAyela anekakSaNaanugata dravya mAnavuM ucita nathI. tene graMthakAra kahe che ke kai nirvikalpabuddhi pramANarUpa che ane kaI nirvikalpabuddhi apramANarUpa che, teno nirNaya uttaramAM thatI savikalpabuddhinI pramANatAne AdhIna che. tethI vikalpabuddhine apramANarUpa kahIne anubhavAtA evA anugata dravyano apalopa thaI zake nahi. ane te ja vAtane spaSTa karatAM kahe che - anuvAda : kAna...mAsa chaThTha - ane nirvikalpabuddhinI uttaramAM thatI vikalpabuddhimAM to dravya ane paryAya baMne bhAse che, mATe dravya ane paryAya baMne mAnavA ucita che. bhAvArtha : zaktinI nirvikalpabuddhinA uttaramAM "A rajata che, evI vikalpabuddhi thAya che, te anubhavanA baLathI apramANarUpa che ema nirNaya thaI zake che; ane te rIte purovartI rajatane joIne A rajata che' e prakAranI vikalpabuddhi thAya che, ane te anubhavanA baLathI yathArtharUpa che tema nirNaya thaI zake che. AthI ja dareka Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktine rajatamAM rajatanI buddhi thAya che, ane darekane sArvatrika anubhavanA baLathI te pratIti pramANarUpa che tema nirNaya thAya che; ane tenA baLathI ja rajatamAM rajatanI vikalpabuddhivALA jJAnanI pUrvamAM thayelI nirvikalpabuddhi pramANarUpa che tema nirNaya thAya che. te ja rIte vastune jovAthI nirvikalpabuddhi thayA pachI vikalpabuddhimAM dravya ane paryAya baMne bhAse che. jo potAnA anubhavathI prAmANika rIte jovAmAM Ave to potAne pratikSaNa bhinna bhinna jJAnakSaNono anubhava dekhAya che, ane te dareka jJAnakSaNono anubhava karanAra huM eka ja chuM, tema paNa dekhAya che. ane te anubhavanA baLathI ja uttaramAM bhinna bhinna jJAnakSaNarUpa paryAya ane te paryAya anugata eka Atmadravya che, e prakAranA nirNayanA baLathI ja te jJAna karAvanAra nirvikalpajJAna pramANarUpa che, tema nirNaya thAya che. vizeSArtha : zaktimAM rajatanuM jJAna thayA pachI pravRtti karavAthI jyAre rajatanI prApti thatI nathI, tyAre nirNaya thAya che ke prathama thayela mAruM jJAna khoTuM hatuM. tema anubhavamAM bhinna bhinna jJAnakSaNo anugata huM eka chuM, te jJAna khoTuM che tevo nirNaya vicArakane kyAreya thato nathI. tethI anubhavasiddha evA be paryAyaanugata eka dravya mAnavuM ucita che. Ama chatAM, ekAMtanayanI vAsanAthI vAsita thayela saMskAravALAne pUrva-aparaparyAyaanugata evuM anugata Atmadravya nathI, tevo bhrama kuvAsanAne kAraNe thAya che. evI svamatanA Agraha vagara prAmANika anubhavane je jue tene rajatamAM rajatanA jJAna jevo ja anekaparyAyaanugata Atmadravyano anubhava thAya che. utthAna : AkhA kathananuM nigamana karatAM kahe che - anuvAda : mA....rI mAnavuM parivAra mATe jJAnAdi paryAya satya, to teno AdhAra Atmadravya pahelAM satya karI mAnavuM joIe. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 bhAvArtha : uparamAM batAvelA anubhavanA baLathI jema jJAnAdi paryAya satya che, tema te jJAnAdi paryAyano AdhAra evuM Atmadravya paNa pahelAM satya mAnavuM joIe. arthAt te jJAnAdi paryAya pedA thayA tenA pahelAM te Atmadravya vidyamAna hatuM, ema mAnavuM joIe.|ravA avataraNikA - baMdhakSaNa ane mokSakSaNa judI hovA chatAM eka vAsanAne sthApana karIne yogIonI mokSane anukULa pravRttinI bauddha saMgati kare che, tenuM nirAkaraNa pUrva zlokamAM karyuM. have bauddha sadazakSaNanA AraMbhane batAvIne yogIonI mokSane anukULa pravRttinI saMgati kare che, tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakArazrI kahe che - copAI : saraSA kSaNano je AraMbha, teha vAsanA moTo daMbha / baMdha-mokSakSaNa saraSA nahIM, zakati eka navi jAi kahI / / 22 / / gAthArtha : sarakhA kSaNano je AraMbha te vAsanA che, ema kahIne mokSanA arthe pravRttinI saMgati bauddha kare che, tene graMthakAra kahe che ke e moTo daMbha che. ane temAM yukti batAve che ke, baMdhakSaNa ane mokSakSaNa sarakhA nathI. tethI vAsanAnA baLathI mokSanI pravRtti saMgata thaI zake nahi.) ane tyAM eka zakti kahI zakAya nahi. arthAt baMdhakSaNa ane mokSakSaNamAM eka zakti mAnavAmAM Ave to AtmadravyanI siddhi thAya, mATe bauddhanuM kathana daMbharU5 che.razA bAlAvabodha : sadRzakSaNano je AraMbha teha ja vAsanA ima kahaq te moTuM kapaTa chaiM, je mATaiM baMdha-mokSanA kSaNa saraSA nathI, to je baMdhAi te mukAI ima na kahiu~ jAi, tivArai mokSanaiM arthi kuNa pravartahaM ? valIM kahasyo je baMdhajananazaktivaMta kSaNa jUA chaiM, mokSajananazaktivaMta kSaNa jUA chaI, baddha chaiM te Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 ekatvAdhyavasitamokSajanaka kSaNasaMpAdanArtha avidyAiM ja pravartaiM chai, mokSapravartakaavidyAvivarta saMsAramUlAvidyAnAzaka chaI 'harati kaNTaka eva hi kaNTakam' (adhyAtmasAra, prabaMdha 3, adhikAra 11, zloka 15) iti nyAyAt, to devadatta yajJadattanA mokSakSaNajananArtha kima na pravartaiM ? baMdha-mokSakSaNajanaka eka zakti to taiM na kahIM jAi, ima to Atmadravya siddha thAi, kurvadUpatvajAti mAnatAM sAMkarya thAI, kAraNanaI kAryavyApyatA chai, te mATaI ekadA ubhaya kSaNa thayA joii, eka eka kSaNanaiM bhinnazaktimAMhiM ghAtatAM nirdhAra na thAi, te mATi e sarva zIinA sUra gALavA gArI utthAna : bauddha kSaNajJAnarUpa AtmA mAne che, paraMtu kSaNajJAnathI atirikta zAzvata AtmA mAnato nathI; Ama chatAM, baMdha avasthAthI chUTIne mukta thavAno upadeza Ape che ane tenI saMgati karavA mATe kahe che - anuvAda : saza...rUma vedavuM - sadazakSaNano je AraMbha te vAsanA che, ane tenAthI mokSArthe pravRtti thAya che. bhAvArtha : bauddhano Azaya e che ke jJAnanI kSaNa uttaramAM potAnI sadazakSaNane pedA kare che, ane te kSaNa tenI uttaranI sazakSaNane pedA kare che. tethI huM te ja chuM ke je pahelAM hato te prakAranI jIvane vAsanA pedA thAya che. tethI huM baddha chuM ane huM yatna karIza to mokSane pAmIza' e prakArano yatna vAsanAnA baLathI thAya che. paraMtu te dareka jJAnakSaNomAM anugata koI Atmadravya nathI. tene graMthakAra kahe che - anuvAda : te moTuM... | pravartaruM? - A moTuM kapaTa che=A jUThI vAta che, WWW.jainelibrary.org Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 kema ke baMdha ane mokSanI kSaNo sarakhI nathI. to je baMdhAya te mukAya ema na kahI zakAya, tyAre mokSanA arthe koNa pravarte ? bhAvArtha :- ahIM baMdhakSaNanI uttara uttaramAM sadaza jJAnakSaNa thAya che, tyAM kadAca bauddha kahI zake ke huM te ja chuM e prakAranI vAsanA thAya che, paraMtu baMdhakSaNa ane mokSakSaNa sarvathA visadaza che, tethI tyAM sadazanI pratIti thatI nahi hovAthI, je baMdhAya che te mukAya che, ema kahI zakAya nahi. ane jeo zAstranA baLathI jANe che ke kSaNajJAnathI atirikta AtmA nathI, te vyaktine baMdhakSaNa karatAM mokSakSaNarUpa visadRzatAnI pratIti paNa zAstrathI thAya che. tethI je vyakti baMdhAya che te mukAya che ema bauddha kahI zake nahi. mATe mokSArthInI pravRtti saMgata thaI zake nahi. utthAna : pUrvokta kathananuM samAdhAna bauddha bIjI rIte kare che, te batAvIne tenuM nirAkaraNa karatAM kahe che - anuvAda : vanI do.....vima pravartavuM, . ane vaLI bauddha kahe ke je baMdhajananazakitavaMta kSaNa che te judI che, ane mokSajananazaktivaMta kSaNa che te judI che. Ama chatAM, je baddha che te ekatvaadhyavasita mokSajanaka kSaNanA saMpAdana mATe avidyAthI ja pravarte che, kema ke mokSa pravartaka avidyAno vivarta saMsAramUla avidyAno nAzaka che. ane temAM bauddha dRSTAMta kahe che ke, kaMTaka ja kaMTakane kADhe che e prakAranI yukti che. to tene graMthakAra kahe che ke, to devadatta yajJadattanA mokSakSaNajanana mATe kema na pravarte ? arthAt devadatte yajJadattanA mokSakSaNajanana mATe pravartavuM joIe. bhAvArtha : bauddhano Azaya e che ke baMdhajanakazaktivALI jJAnanI kSaNa judI che, ane mokSajanakazaktivALI jJAnanI kSaNa judI che, ane te rIte koI vyakti mokSa mATe Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa1 prayatna kare te saMgata thAya nahi; kema ke te bemAM anugata eka vyakti nathI. tethI baddha evo huM sAdhanA karIza to mAro mokSa thaze evo adhyavasAya thaI zake nahi. Ama chatAM, baddha evI jJAnakSaNa ajJAnane kAraNe ja mokSakSaNa pedA karavA mATe pravarte che. ane tenuM ajJAna e che ke baMdhAyelo evo huM sAdhanA karIza to huM mukAIza, e prakArano ekatvano adhyavasAya che. vAstavika rIte baMdhakSaNavALuM jJAna ane mokSakSaNavALuM jJAna taddana juduM che. te benA bhedanuM tene ajJAna che, tethI ja te mokSa mATe pravarte che. ahIM koIne zaMkA thAya ke ajJAnathI to saMsAranI pravRtti thAya, mokSanI pravRtti kevI rIte thAya ? tethI bauddha kahe che - mokSapravartaka avidyAno je vivarta che te ja saMsAramUla avidyAno nAzaka che, jema pagamAM kAMTo lAgyo hoya to te bIjA kAMTAthI ja nIkaLe che. Azaya e che ke baMdhakSaNane pedA karAvanArI je avidyA che, te saMsAramUla avidyA che, ane tene kADhavA mATe mokSapravartaka avidyA ja kAraNa bane che; ane bauddhamata pramANe jJAnakSaNonA vivarte varte che, paraMtu eka anugata AtmA nathI. Ama chatAM, huM kSaNika chuM, tevuM jJAna nahi hovAne kAraNe tene AtmA upara rAga thAya che, tethI saMsAra pravarte che. mATe saMsArane pedA karAvanAra evA kSaNikajJAnanuM je ajJAna che, te saMsAramUla avidyA che, ane teno nAza mokSapravartaka avidyAthI thAya che. mokSapravartaka avidyA e che ke zAstrathI pote kSaNika che tema bauddha jANe che, chatAM potAno kSaNikabhAva haju tene zAstrothI sAmAnya rIte jaNAyo che, paraMtu sthira thayo nathI. tethI ja zAstrothI jANyA pachI yuktiothI te kSaNikavAdane AtmasAt karavA mATe dhyAnamAM yatna kare che. ane te vakhate haju tenAmAM kSaNikavAda sthira thayo nathI tyAM sudhI mokSapravartaka kSaNa AvatI nathI. tethI ja tenAmAM rahela kSaNikatvanA ajJAnarUpa je avidyA che te mokSa pravartaka avidyA che. AthI ja te vicAre che ke, mAre sAdhanA karIne kSaNikapaNAnuM jJAna sthira karavuM joIe, ke jethI mArA saMsArano uccheda thAya. ane te vakhate "baMdhAyelo evo huM mukta thaIza" e prakAranI je tenI buddhi che, te avidyArUpa che; ane te mokSapravartaka avidyA ja kSaNikavAdane sthira karavA mATe dhyAnAdimAM tene pravartAve Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para che. tethI avidyAthI mokSanI pravRtti mAnavAmAM koI doSa nathI. jema kAMTAne kAMTo kADhe che tema saMsAranI kAraNabhUta evI avidyAne mokSa pravartaka avidyA ja kADhI zake che. A prakAranA bauddhanA Azaya sAme graMthakAra kahe che - jema bauddha zAstravacanathI jANe che ke padArtha kSaNika che, chatAM baMdhakSaNathI bhinna evI mokSakSaNa mATe jo te avidyAthI pravartI zake, to te ja rIte devadatte potAnAthI bhinna evA yajJadattanI mokSakSaNa pedA karavA mATe pravartavuM joIe. kema ke jema tyAM te zAstrathI jANe che ke baMdhakSaNa karatAM mokSakSaNa judI che, chatAM tyAM ekatvano adhyavasAya karIne pravarte che; tema devadatta paNa yajJadattane potAnAthI judo jue che, chatAM ekatvano adhyavasAya karIne yajJadattanA mokSa mATe devadatta yatna karavo joIe. utthAna : AnuM samAdhAna pUrvapakSI e ja karI zake ke, devadattanI baMdhakSaNa ane devadattanI mokSakSaNamAM koI eka zakti che, ane devadattanI baMdhakSaNa ane yajJadattanI mokSakSaNamAM koI eka zakti nathI, mATe devadatta potAnI mokSakSaNa mATe yatna karI zake paNa yajJadattanI mokSakSaNa mATe yatna na karI zake, to graMthakAra kahe che - anuvAda : viMdha-mokSaHILanava....siddha thA, - tyAM=devadattanI baMdhakSaNa ane mokSakSaNamAM, bauddhamata pramANe baMdhakSaNajanaka ane mokSakSaNajanaka eka zakti to kahI zakAya nahi, ane jo eka zakti kahe to te Atmadravya siddha thAya. bhAvArtha : - devadattanI baMdhakSaNa ane devadattanI mokSakSaNamAM jo eka zakti mAnavAmAM Ave to te eka zaktirUpa Atmadravya siddha thAya. A samAdhAna sivAya ajJAnathI devadatta potAnA mokSa mATe pravartI zake ane yajJadattanA mokSa mATe na pravartI zake, tenuM samAdhAna thaI zake nahi. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 utthAna : ahIM bauddha kahe ke devadattanI baMdhakSaNa ane devadattanI mokSalaNa judI hovA chatAM devadattanI dareka kSaNomAM uttara uttara kSaNanuM kurvidrapatva che. tethI devadatta sAdhanA kare to mokSakSaNanuM kurghadrapa- yajJadattanI mokSanI pUrvekSaNamAM AvI zake nahi. mATe mokSapravartaka avidyAthI devadattanI potAnI mokSakSaNanuM pravartakapaNuM thaI zake, paraMtu yajJadattanI mokSakSaNanuM pravartakapaNuM thaI zake nahi; kema ke yajJadattanA mokSakSaNanuM kurvidrupata devadattanI kSaNamAM nathI. tene graMthakAra kahe che - anuvAda - dUtva....thayA no, - kurghadrapatra jAti mAnatAM sAMkarya thAya, kema ke kAraNane kAryanI sAthe vyApyapaNuM che. tethI eka vakhate ubhakSaNa thavI joIe arthAt eka vakhate kAryakSaNa ane kAraNakSaNa prApta thavI joIe. bhAvArtha - nizcayanayathI kriyAkALa ane niSThAkALa eka kSaNamAM che, ane bombe kurvadrupatathI samAdhAna karyuM tethI e prApta thAya ke, devadattamAM je kAryane anukULa evI kriyA che te kuvaidrapatva che, ane tema svIkArIe to je kSaNamAM kriyA che te ja kSaNamAM kArya mAnavuM paDe. jema karavatathI lAkaDAM kApavAnI kriyA je kSaNamAM karavAmAM Ave te kSaNamAM jeTalI kriyA thAya teTaluM lAkaDAM kApavArUpa kArya thAya; ane jo tema na svIkAratA pUrvekSaNamAM kriyA ane uttarakSaNamAM kArya mAnIe, to lAkaDAM kApavAnI kriyA jyAre thatI nathI tyAre paNa kArya thAya che, ema mAnavuM paDe. tethI lAkaDAM kApavAnI kriyA jyAre karI nathI tyAre paNa lAkaDuM kapAvavuM joIe. paraMtu tema thatuM nathI, tethI je kSaNamAM kApavAnI kriyA che te ja kSaNamAM kArya thAya che. ane te niyama pramANe kuvaiznapatrarUpa kAraNa kAryanI sAthe vyApya che, mATe eka ja kSaNamAM kAraNa ane kArya mAnavAM joIe. ane tema mAnIe to devadattanI je kSaNamAM kurghadrapatva che, te ja kSaNamAM tenuM kArya thAya che tema mAnavuM paDe. ane tema svIkArIe to bauddha pUrvekSaNamAM uttarakSaNanuM kurghadrapatva che, tema kahe che; tene badale je kSaNamAM kurghadrapadrava che, te ja kSaNamAM Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa4 kArya pedA thAya che, tema mAnavuM paDe. tethI kAraNakSaNa ane kAryakSaNa ekakSaNamAM prAptathavArUpa sAMkaryanI prApti thAya. utthAna : ahIM bauddha kahe ke dareka kSaNa bhinna bhinna zaktivALI che, tethI dareka baMdhakSaNamAM uttarakSaNanuM kurvidrupatya che, paraMtu uttarakSaNamAM je zakti che te pUrvekSaNamAM nathI; tethI pUrvekSaNa ane uttarakSaNa baMnenI zakti judI judI che. phakta pUrvekSaNamAM uttarakSaNanuM kurvidrupata che, mATe kAraNakSaNa ane kAryakSaNane eka sAthe mAnIne sAMkaryadoSanI Apatti ApavI yukta nathI, paraMtu dareka kSaNamAM bhinna bhinna zakti mAnavI ucita che. teno uttara ApatAM graMthakAra kahe che - anuvAda - ka ....phUTI naLavI pArA-eka eka kSaNane bhinna bhinna zakti mAMhe ghAtatAM mUkatAM,nirdhAra na thAya. tethI A sarva zaktinI kalpanA khoTI jANavI. bhAvArtha - bauddhamata pramANe dareka kSaNa uttara uttara kSaNane pedA kare che, paraMtu te kSaNomAM anugata koI eka dravya te svIkArato nathI. tethI A jJAnakSaNe uttaranI A jJAnakSaNane pedA karI che tevo nirdhAra thaI zakato nathI; arthAt devadattanI jJAnakSaNe uttaranI devadattanI jJAnakSaNane pedA karela che, paNa yajJadattanI jJAnakSaNane pedA karela nathI, tevo nirdhAra thaI zakato nathI. kema ke devadattanI je jJAnakSaNa che, tenA pachI jema devadattanI uttarakSaNa che te jema judI che, tema tANavartI yajJadattanI jJAnakSaNa devadattanI pUrvanI jJAnakSaNathI judI che. tethI pUrvanI devadattanI jJAnakSaNe uttaranI kaI jJAnakSaNane pedA karI che tevo nirdhAra thaI zake nahi. kema ke devadattanI pUrvanI jJAnakSaNa nAza pAmyA pachI uttaranI devadattanI jJAnakSaNa ane yajJadattanI jJAnakSaNa eka kALavartI che, te baMne kSaNomAMthI kaI jJAnakSaNanuM kurvidraparva devadattanI pUrvekSaNamAM che tevo nirdhAra thaI zake nahi. te mATe e sarva zaktikalpanA jUThI jANavI, eTale ke pUrvanI jJAnakSaNamAM uttaranI jJAnakSaNanuM kurvidrapatva che e pramANe zaktinI kalpanA jUThI che. ane sadazakSaNano je AraMbha te vAsanA che ema kahIne bauddha pUrvamAM je Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 sthApana karyuM e rUpa zaktinI kalpanA paNa jUThI che, e batAvavA mATe graMthakAra kahe che ke e sarva zaktikalpanA jUThI jANavI. I // 22 // avataraNikA : gAthA-22 mAM baMdhakSaNa ane mokSakSaNa sarakhI nathI mATe sadazavAsanAthI mokSArthInI pravRtti thaze, e prakAranI bauddhanI yuktinuM khaMDana karIne, ane mokSArthInI pravRttinA baLathI AtmAne mAnavo joIe tema sthApana karIne, have bauddha jema mAne che ke eka ja kSaNa potAnI uttarakSaNa pratye upAdAnakAraNa ane anya koI kArya pratye nimittakAraNa thaI zake che, chatAM te kSaNano bheda nathI; tema pUrva ane a525ryAya sAthe saMbaMdha hovA chatAM dravyano bheda nathI, te sthApana karIne nitya AtmAne sthApana karavA arthe graMthakAra kahe che - copaI : upAdAna anupAdAnatA, jo navi bhinna karai kSaNa chatA / pUrava - aparaparyAi bheda, to navi dravya lahai tyaji kheda / / 23 / / gAthArtha H kSaNa chatA=eka kSaNamAM, upAdAna-anupAdAnatA jo bheda karatI nathI, to pUrva-apara paryAyathI dravya bheda pAmatuM nathI, e vAta kheda choDIne (svIkAro.)||23|| bAlAvabodha : bIjuM eka kAlaI paNi anekakAraNatAkSaNa chai tihAM upAdAnanimittapaNa jo kSaNano bheda nathI, to pUrva- aparaparyAyanaI bhedanaM dravyabheda na pAmai, matagrahano kheda chAMDInaI dravya eka Adaro / / 23 / / anuvAda : vInuM va AnavuM..... Avaro ||rarU|| - eka ja daMDa potAnI uttarakSaNa pratye je kSaNamAM upAdAna che, te ja kSaNamAM te daMDa ghaTa pratye nimittakAraNa che. tethI daMDanI eka kSaNamAM upAdAnakAraNatA ane anupAdAnakAraNatA= Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paka nimittakAraNatA, hovA chatAM kSaNano bheda thato nathI, tema boddha paNa mAne che. te ja rIte eka ja dravyamAM pUrvaparyAya ane aparaparyAyano bheda hovA chatAM dravyano bheda thato nathI, tethI pratikSaNa jJAnakSaNo judI hovA chatAM nitya eka Atmadravya svIkAravAmAM koI vAMdho nathI. mATe graMthakAra bauddhane kahe che ke, padArthane vAstavika vicAryA vagara svamatanA grahano kheda=svamatanA AgraharUpa kheda, choDI daIne eka nitya AtmAno svIkAra karo. riyA avataraNikA - gAthA-21 thI 23 sudhI AtmA kSaNika svIkArIe to baMdha-mokSa ghaTe nahi tenuM sthApana karIne, have AtmAne zaNajJAnarUpa mAnIe to mokSanAM kAraNabhUta ahiMsAdi ane tenAthI viparIta hiMsAdi ghaTe nahi, te batAvatAM kahe che - copAI : jo kSaNanAzataNo tujha dhaMdha, to hiMsAthI kuNani baMdha / visadRzakSaNano jeha nimitta, hiMsaka to tujha mani apavitta / / 24 / / gAthArtha : jo kSaNanAzano tane Agraha che to hiMsAthI kone baMdha thAya? arthAt koIne na thAya. ane hiMsAnI saMgati karavA mATe bauddha kahe che ke visadazakSaNano je nimitta te hiMsaka, to graMthakAra kahe che ke tAruM mana paNa (hiMsAthI) apavitra thayuM. 24 bAlAvabodha - valI kSaNanAzI vastu mAnaiM chai tihAM doSa kahai chaI - jo kSaNanAzano dhaMdha tujhanaiM lAgo chaI to hiMsAthI baMdha kuNanaiM thAi ? kSaNakSaNaiM jIva nAza pAmaI chaI to hiMsA kuNanI kahathI hoi ? tivAraiM 'hiMsAthI pApa' buddhaI kahiuM te kima milaI ? hiMsA vinA ahiMsA kihAM ? teha vinA satyAdi vrata kihAM ? je mATiM satyAdika ahiMsAnI vADirUpa kahiyA chai, ima sarva lopa thAi / jo ima kahasyo 'mRga mArio tivAraI mRgano sadRza kSaNAraMbha Talyo visadRza kSaNAraMbha thayo, tehay nimittakAraNa Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 AheDIpramukha te hiMsaka kahiI' to te bauddhanaI kahiI-tAharu mana paNi hiMsAthI apavitra thayuM, je mATaI vyAdhakSaNanI pariM tAharo paNa anaMtara kSaNa mRgavisadRzakSaNano hetu thayo ' taduditaH sa hi yo yadanantaraH' iti nyAyAt, kSaNanA anvayavyatireka to saraSA chaI, tajjAtiM anvayavyatirekanuM grAhaka pramALa nathI / / 24 / / anuvAda : valI kSaNanAzI.....sarva lopa thAr / - vaLI bauddha kSaNanAzI vastu mAne che, temAM doSa kahe che - jo kSaNanAzano tane dhaMdha=Agraha che, to hiMsAthI kone baMdha thAya ? arthAt koIne thaI zake nahi. kema ke dareka kSaNe jIva nAza pAme che to hiMsA konI konAthI thAya ? arthAt koInAthI koInI hiMsA thAya nahi. kema ke uttarakSaNamAM padArtha svataH ja nAza pAme che, mATe koIthI koInI hiMsA saMbhave nahi. ane A rIte hiMsA saMbhave nahi to hiMsAthI pApa bauddha kahe che te ghaTe nahi. ane hiMsA ghaTe nahi to ahiMsA paNa ghaTe nahi. kema ke koInAthI koInI hiMsA thatI hoya to tenA parihAra mATeno yatna e ahiMsA che, ema kahI zakAya. jyAre koInI hiMsA ja koInAthI saMbhave nahi, tyAre hiMsAnA parihAranA yatnarUpa ahiMsA paNa koInAthI thAya che tema kahevAya nahi. ane ahiMsA vinA satyAdi anya vrato paNa kyAMthI hoya ? arthAt na hoya, kema ke satyAdi vrato ahiMsAvratanI vADarUpa kahevAya che. A rIte padArthane kSaNika mAnatAM yogamArganA upAyarUpa ahiMsAdi sarva vratono lopa thAya. utthAna : ahIM bauddha mokSamArganI saMgati karavA arthe hiMsAnI saMgati kare che, te batAvIne tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakAra kahe che - anuvAda : no rUma.. tenuM .....te disa diDuM - jo tame ema kahezo ke mRgane mAryo te vakhate mRganI sadazakSaNano AraMbha TaLyo ane visadazakSaNano AraMbha thayo, nimittakA2Na zikArI vagere che te hiMsaka kahevAya. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 bhAvArtha: bauddhano Azaya e che ke zikArI mRgane mAre che te vakhate, mRganI sadazakSaNa pratikSaNa utpanna thatI hatI te aTakI jAya che, ane mRganI zUkarAdi anya bhavanI prAptirUpa visazakSaNano AraMbha thAya che. tenuM nimittakA2Na zikArI che, mATe padArtha pratikSaNa nAzavaMta hovA chatAM zikArIne hiMsaka kahI zakAya. anuvAda : to te.....kRti nyAyAt, - to graMthakAra bauddhane kahe che - e rIte to bauddhamatane mAnanArAnuM mana paNa hiMsAthI apavitra thayuM. kema ke zikArInI kSaNanI jema bauddhanI paNa anaMtarakSaNa mRganI visadazakSaNano hetu thaI. ane temAM yukti Ape che ke, "je jenI pachI thAya che, te tenAthI udita-utpanna, thayela che," e prakAranA nyAyathI, mRganI visadazakSaNa pratye jema nimittakAraNa zikArI che, tema padArthane kSaNika mAnanAra bauddha=buddhanA anuyAyIo, paNa che. bhAvArtha : mRganI sadazakSaNa pachI je visadazakSaNa thaI te kSaNanI pUrvakSaNamAM jema zikArI vidyamAna che, tema bauddhamatane anusaranAra bauddha paNa vidyamAna che, ane uttarakSaNamAM mRganI visadazakSaNa utpanna thAya che. ane bauddhamata pramANe vAstavika rIte zikArInA prayatnathI mRganI visadazakSaNa utpanna thatI nathI, paraMtu zikArI to nimittamAtra che. vastutaH mRga ja svataH jyAre mRganI sadazakSaNanuM kurvadnapatva hatuM tyAre uttaramAM sadezamRgane pedA karato hato, ane mRganI caramakSaNamAM mRganI visadazakSaNanuM kurvadnapatva hatuM tethI mRganI visadazakSaNa pedA thAya che. tethI bauddhamata pramANe nimittamAtrarUpa evo zikArI mRganI visadazakSaNa pedA karavAmAM koI yatna karI zakato nathI; phakta ghaTanI niSpati pratye jema AkAza avarjyasaMnidhirUpe che, tema zikArI mRganI visaLzakSaNa pedA karavA pratye avarjyasaMnidhirUpe che. ane te ja rIte bauddhamatanI yuktithI vicArIe to, mRganI visadazakSaNanI niSpatti pratye avyavahitapUrvavartIrUpe bauddhanI paNa kSaNa che, tethI mRganI visadazakSaNanA AraMbha pratye zikArI ane bauddha baMne samAna che. tethI jo bauddhamate zikArIne hiMsaka kahI zakAya to bauddhane paNa mRganA hiMsakarUpe mAnI Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakAya. ane tema mAnavAthI hiMsAnA parihArarUpa ahiMsA paNa koInAthI saMbhave nahi. mATe padArthane kSaNika mAnavAthI hiMsAdi ghaTe nahi. utthAna : mRganI visadazakSaNa pratye zikArI ane bauddha baMne samAna che, temAM yukti Ape che - anuvAda - kSaNanA....saravAM cha, - kSaNanA anvaya-vyatireka to sarakhA cheH mRganI visazakSaNanI prApti pratye niyata pUrvavartIrUpe zikArInI kSaNa ane bauddhanI kSaNano anvaya-vyatireka samAna rIte prApta thAya che. tethI jo zikArIne hiMsaka kahI zakAya to bauddhane paNa hiMsaka kahI zakAya. utthAna : ahIM bauddha kahe ke godhUmanA aMkura pratye godhUmanuM bIja kAraNa cheHghauMnA aMkura pratye ghauMnuM bIja kAraNa che, evo sAmAnya kArya-kAraNabhAva nathI, paNa tad godhUmanA aMkUra pratye tad godhUmanuM bIja kAraNa che=je ghauMnA bIjathI je aMkurarUpa kArya thAya che te aMkura pratye te ghauMnuM bIja kAraNa che. ane A rIte vizeSa kAryakAraNabhAva hovAthI koI vyakti ema nirNaya karI zake nahi ke mane prApta thanArA aMkura pratye godhUmanuM bIja kAraNa che, ane te rIte godhUmanA aMkurArthInI godhUmanA bIjamAM pravRtti saMbhave nahi; to paNa vyavahArathI godhUma jAtithI ja godhUmanA aMkuro thAya che, e prakAranA sAmAnya kArya-kAraNabhAvano nirNaya thAya che. tethI godhUmanA aMkurano arthI godhUmanA bIjane ja grahaNa kare che, zAliDAMgara, AdinA bIjane grahaNa karato nathI. AnAthI e nakkI thAya ke tajjAtithI arthAt godhUma jAtithI jema godhUmanA aMkuranI niSpattino prAmANika vyavahAra thaI zake che, tema mRganI visadazakSaNa pratye zikArI pramukhane nimitta kAraNa vyavahArathI svIkArI zakAze. (ahIM godhUma ane tenA aMkura vacce upAdAna-upAdeyabhAvarUpe kAryakAraNabhAva che, ane mRganI visazakSaNa ane zikArI vacce nimittabhAvarUpe kAryakAraNabhAva che) tene graMthakAra kahe che - Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u0. anuvAda - tabbArti.....nathI ra4TI- tajjAtinA anvaya-vyatirekano vyavahAra pramANa nathI, arthAt jema godhUmanA aMkura pratye godhUmanuM bIja kAraNa che, tethIgodhUmajAtIyatva ane godhUmaaMkurata kArya-kAraNabhAvanuM grAhaka pramANa che; tema prastutamAM mRganI visazakSaNanI pUrvamAM bauddhanI ane zikArInI pUrvekSaNa vidyamAna che, temAMthI zikArInI pUrvekSaNa hiMsA pratye nimittakAraNa che ane bauddhanI pUrvekSaNa nimittakAraNa nathI, tevA anvaya-vyatirekane grahaNa karAvanAra koI pramANa nathI II bhAvArtha : godhUmanA te aMkurA pratye te godhUma ja kAraNa che, paraMtu godhUmatvenaaMkuratvena sAmAnya kArya-kAraNabhAva nathI=je ghauMnA bIjathI je ghaunA aMkuro thAya che te aMkura pratye te ghaunuM bIja kAraNa che, paraMtu ghaunA aMkurA pratye ghauMnA bIjarUpe sAmAnya kArya-kAraNabhAva nathI. to paNa zAlikaDAMgara, AdinA bIjathI godhUmano aMkuro kyAreya thato nathI; ane jyAre jyAre godhUmano aMkuro thAya che, tyAre tyAre godhUmanA bIjathI ja thAya che tevI vyApti prApta thAya che, tethI godhUmanA aMkurArthInI godhUmamAM pravRtti svIkArI zakAya. te rIte ahIMyAM zikArI hoya to ja mRganI visadazakSaNa thAya che, ane zikArI na hoya to na thAya tevI vyApti nathI; kema ke koIka vakhate sahaja mRga mRtyu pAme to zikArI vagara paNa mRganI visazakSaNa thaI zake che; ane nimitta kAraNa to avardhasaMnidhirUpe ja pUrvamAM hoya che, tethI mRganI visadazakSaNanI pUrvamAM jema zikArInI kSaNa che, tema bauddhanI paNa kSaNa vidyamAna che. tethI mRganI visazakSaNa vakhate zikArI ane bauddha baMnenI kSaNanA anvaya-vyatireka che, tethI zikAritvajAtine grahaNa karIne mRganI visazakSaNa pratye tene nimitta mAnIne hiMsakanI vyavasthA paNa saMgata karI zakAya nahi. A rIte zikArInI jema bauddhane paNa hiMsaka mAnavAnI Apatti Ave. tethI kSaNikavAdamAM hiMsAnI saMgati thAya nahi. rajA copAI : samala cittakSaNa hiMsA yadA, kAyayoga kAraya nahi tadA / anumaMtA naiM haMtA eka, tujha viNa kuNa bhASai saviveka / / 25 / / Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61 gAthArtha - jo samala cittakSaNa hiMsA che to kAyayoga kAraka bane nahi; anumodanA karanAra ane haNanAra eka che, e tArA vinA bauddha vinA, koNa vivekI kahe ? arthAt koI na kahe. rapA bAlAvabodha : jo kahasyo 'amhe asaMciMtyakRtakarmavaiphalyavAdI chU te mATi mRgamAraNAdhyavasAyavaMta vyAdhacitta samala chai te kSaNanaI hiMsA kahUM dhUM to eka kAyayogaI haNaiM, anai eka tehanaiM prazaMsai, e bemAM phera na thayo joii, teha to tumha vinA bIjo koi na mAnaiM, anumaMtA naiM haMtA e be jUjUA ja chaI, manathI baMdha anai manathI ja mokSa kahatAM yogabhedaI prAyazcittabheda kahio chaiM te na ghaTaI, nimittabheda vinA manaskArabheda hoi to sarva vyavasthA lopa thAI / / 25 / / anuvAda - no veco .....hUM - mRganI visadazakSaNanA nimittakAraNane hiMsaka svIkAravAthI zikArInI jema bauddhane paNa hiMsaka mAnavAnI Apatti gAthA-24 mAM batAvI. te ApattinuM nirAkaraNa karavA mATe bauddha jo ema kahe ke, ame asaMciyatakarmavalyavAdI chIe vicAryA vagara karAyeluM karma sarvathA viphaLa che tema mAnIe chIe, tethI mRga mAravAnA adhyavasAyavALA zikArInuM citta samala hovAne kAraNe mRganI visazakSaNa pratye avyavahitapUrvavartIrUpe bauddha ane zikArI baMnenI kSaNo vidyamAna hovA chatAM zikArInI kSaNane hiMsA kahIe chIe, ane bauddhanI kSaNane hiMsA kahetA nathI. bhAvArtha : bauddhane kahevAno Azaya e che ke hiMsA karavAnA adhyavasAya vagara koI hiMsA kare to te karma viphaLa che, arthAt te kRtyathI karmabaMdha thato nathI; paraMtu mAravAnA adhyavasAyapUrvaka karAyeluM kRtya karmabaMdhanuM kAraNa che. ane zikArI mRgane mAravAnA adhyavasAyapUrvaka mRganI visadazakSaNamAM S-7 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 nimittakAraNa che, tethI zikArI hiMsaka che. jyAre bauddhanI kSaNa mRganI visadazakSaNanI niyata pUrvavartI hovA chatAM mAravAnA adhyavasAyavALI nathI, tethI bauddhanI kSaNa hiMsaka nathI. A prakAranA bauddhanA samAdhAna sAme graMthakAra kahe che - anuvAda : ..varopha mAnavuM, - eka vyakti kAyayoge haNe ane eka vyakti tenI prazaMsA kare te baMnemAM mAravAno adhyavasAya samAna che, tethI te bemAM phera thavo joIe nahi; arthAt mAravAnA adhyavasAyamAtrathI hiMsaka svIkAravAmAM Ave to mAravAno adhyavasAya baMnemAM samAna che, mATe baMnene hiMsAthI samAnaphaLa prApta thavuM joIe. ane AvI vAta to bauddha sivAya bIjo koNa mAne ? arthAt koI vicAraka mAne nahi. bhAvArtha : | sarva vicArako ema kahe che ke, je vyakti mAravAnA adhyavasAyapUrvaka kAyAthI hiMsA kare che tene vadhAre karmabaMdha thAya che, ane je vyakti hiMsAnI prazaMsA mAtra kare che paraMtu kAyAthI hiMsA karatI nathI, tene kAyAthI hiMsA karanAranI apekSAe alpa karmabaMdha thAya che. tethI e prApta thAya ke, asaMcitya karAyeluM karma= vicAryA vagara karAyeluM karma, sarvathA viphaLa che tema mAnI zakAya nahi. kema ke jema mAravAnA adhyavasAyathI mAravAnI kriyA karavAmAM Ave temAM mAravAnI kriyAne ja kAraNe vizeSa karmabaMdha thAya che, tethI je vyaktine mAravAno adhyavasAya nathI tevI vyaktithI ayatanAne kAraNe koInI hiMsA thAya to tenA kAraNe tene anurUpa karmabaMdha svIkAravo joIe. tethI vicAryA vagara karAyeluM karma sarvathA viphala che tema mAnI zakAya nahi. tethI mRganI visadaza kSaNa pratye jema nimittakAraNa zikArI che mATe te hiMsaka che, tema mAravAnA Azaya vagarano bauddha paNa tenI avyavahitapUrvekSaNamAM avazya hovAthI tene paNa hiMsaka mAnavo paDe.. utthAna : A rIte bauddhanuM nirAkaraNa karIne hiMsA karanAra ane hiMsAnI anumodanA karanAra be vyakti karmabaMdharUpa phaLanI apekSAe judA che, te batAvatAM kahe che - Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63 anuvAda : anumaMtA....nUnUgA na chaDuM, - anumaMtAna hatA e be judA ja che, arthAtu anumodanA karanArane hiMsA karanAranI apekSAe alpa karmabaMdha che ane mAravAnA adhyavasAyapUrvaka hiMsA karanArane tenAthI vizeSa karmabaMdha che; e rIte baMne karmabaMdharUpa phaLanI apekSAe judA ja che. utthAna : vaLI mananA pariNAmathI karmabaMdha mAnanAra ane khAlI kAyAnA kRtyane viphala mAnanAra bauddha kahe che ke, manathI baMdha ane manathI ja mokSa che, mATe jene mAravAno adhyavasAya nathI, tevI vyaktinI hiMsAne hiMsA kahI zakAya nahi, tenuM nirAkaraNa karatAM kahe che - anuvAda : manathI....te na ghaTavuM, -manathI baMdha ane manathI ja mokSa kahetAM yogabhedathI prAyazcittabheda kahyo che te ghaTe nahi. bhAvArtha : koI vyakti manathI hiMsA kare tene hiMsA pratye eke yoga che, ane je vyakti manathI ane kAyAthI hiMsA kare che, tene hiMsA pratye be yogo che. tethI phakta manathI hiMsA karanAranI apekSAe mana ane kAyAthI hiMsA karanArane adhika prAyazcitta Ave che, te ekAMte manathI ja baMdha-mokSa kahetAM saMgata thAya nahi. mATe manathI baMdha che, ane kAyAnI kriyA baMdha pratye sarvathA akiMcitkara che, ema kahevuM te saMgata nathI. mATe ekAMte manathI baMdha ane manathI ja mokSa e prakAranuM bauddhanuM vacana pramANabhUta nathI, kema ke prAyazcittanA bhedane kahenAra evA vyavahArano lopa karanAra te vacana che. utthAna : ahIM bauddha kahe ke mana ane kAyAthI hiMsA karanAra karatAM prazaMsA karanArane je prAyazcittano bheda zAstramAM kahyo che te mananA bhedane kAraNe che, paraMtu kAyayoganA bhedane kAraNe nathI. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 Azaya e che ke je vyakti kAyAthI hiMsA kare che, te vyaktinA manano adhyavasAya vadhAre kliSTa che; ane je vyakti phakta anumodanA kare che kAyAthI hiMsA karatI nathI, teno adhyavasAya kAyAthI hiMsA karanAra karatAM ochA klezavALo che. tethI prAyazcittamAM bheda hiMsAnA adhyavasAyanA bhedane kAraNe ja che, paraMtu hiMsA pratye kAyAnI kriyAM to akiMcitkara che. tethI jene mAravAno adhyavasAya nathI, phakta kAyAnI kriyA che te niSphaLa che. tenuM nirAkaraNa karatAM kahe che - - anuvAda : nimittameva.....lopa thArUM IIrapu|| -nimittabheda vagara manaskArabheda hoya to sarva vyavasthAno lopa thAya. bhAvArtha : je vyakti hiMsA kare che te vyaktine kAyayoganuM nimitta bhaLavAne kAraNe kliSTa adhyavasAya thAya che, ane je vyakti hiMsAnI prazaMsA kare che te vyaktinI kAyAnI kriyA temAM nahi bhaLelI hovAnA kAraNe adhyavasAyano bheda thAya che. tethI e phalita thAya ke, nimittano bheda adhyavasAyanA bheda pratye kAraNa che, ane tema na mAnIe to zAstramAM prAyazcitta AdinI vyavasthA ke bAhya AcaraNAdinI vyavasthA che, te sarva lopAya. kema ke bAhya AcaraNA to kAyaceSTA che ane manathI ja mokSa thaI zake che, tethI mokSasAdhanA mATe bAhya kriyAnI AvazyakatA nathI tema mAnavAnI Apatti Ave. // 5 // copaI H khalapiMDInaI mANasa jANi, pacai tehanai guNanI hANi / naraniM khala jANai navi doSa, kahio buddhaniM tehathI poSa / / 26 / / gAthArtha H khalapiMDIne=khAdya padArthane mANasa jANIne pakAve tene guNanI hAni=guNano nAza, thAya che, manuSyane khala=khalapiMDI, jANIne (koI pakAve to) doSa kahyo nathI, buddhane tenAthI (pAraNuM karAvIne) poSaNa karAvAya che. II26aa Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gu bAlAvabodha - ___ mana:pariNAma paNi AjJAyogaI ja pramANa chdd| tumhe ima kaho cho 'je khalapiMDInaiM mANasa jANInai koi pacai tehanaiM ghaNI hANI hoiM, jemATiM manuSya haNavAno bhAva thayo, naranaiM khalapiMDI jANyai thakai jo koi pacar3a to doSa nathI, jemATiM tihAM manuSya haNavAno adhyavasAya nathI, te piMDa pariNAmazuddha thayo, teNai karI buddhanaiM pAraNuM karAvIi poSii to sUjhai, uktaM ca - purisaM ca vibhrUNa kumAragaM vA sUlammi keI payaI jAyatee / pinnAgapiMDaM saimAruhittA buddhANa taM kappai pAraNAe / / (sUyADa-suya-2, 4-6, 28) zAradA utthAna : ahIM TabAnA prAraMbhamAM manaHpariNAma paNa AjJAyoge ja pramANa che, tema hyuM, e kathana mULa gAthA sAthe koI saMbaMdhavALuM dekhAtuM nathI; ane sAmAnyathI jotAM A vacana ahIM kema AvyuM ? evI zaMkA thAya. paraMtu gAthA-25 nA kathana pachI bauddha taraphathI koI zaMkAnA ubhAvananI saMbhAvanA rAkhIne tenA javAbarUpe A kathana che. te A rIte - gAthA-25 mAM kahyuM ke, ame asaMciMtyakRtakarmavaiphalyavAdI vicAryA vagara karAyeluM karma niSphaLa jAya che, ema kahenArA chIe; ane mRgane mAravAno adhyavasAya zikArIne che, paraMtu bauddhane nathI; mATe zikArIne hiMsaka kahI zakAya, bauddhane nahi. tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakAre sthApana karyuM ke, A rIte hiMsAnA adhyavasAya vagara karAyelI hiMsAne viphaLa svIkArazo to hiMsA karanAra ane hiMsAnI prazaMsA karanAra baMnene samAna mAnavAno doSa Avaze, ane mana, vacana ane kAyAnA yogonA bhedathI prAyazcittano bheda zAstramAM kahyo che te saMgata thaze nahi. mATe mAravAnA adhyavasAya vagara karAyelI hiMsAne viphaLa mAnI zakAya nahi. tyAM bauddha kahe ke, tamArA mata pramANe paNa sAdhu nadI Utare che, tyAM pANInA jIvonI hiMsA hovA chatAM tame sAdhune ahiMsaka mAno cho, ane sAdhunA yatanApUrvakanA gamanathI te jIva marI jAya to paNa sAdhune hiMsAthI karmabaMdha mAnatA nathI, ane Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevaLInA gamanamAM koI paMcendriya jIvano vadha thAya to paNa kevaLIne hiMsAta karmabaMdha mAnatA nathI, tethI adhyavasAya vagaranI hiMsAne tame paNa viphaLa kaho cho, to e rIte ame kahIe to zuM vAMdho ? tenA samAdhAnarUpe graMthakAra kahe che - anuvAda : mana:pariNAma....pramANa chaThTha | - manaHpariNAma paNa AjJAyoge ja pramANa che. bhAvArtha - graMthakArane e kahevuM che ke, bhagavAnanI AjJA pramANe apramAdabhAvathI yatna karanAra muninA kAyayogathI koi hiMsA thAya tyAM hiMsAkRta karmabaMdha thato nathI, tenuM kAraNa teomAM vartato AjJAyoga che. tethI ja AjJApAlananA adhyavasAyane kAraNe munithI je kAMI hiMsA thAya che te azakya parihArarUpa che, mATe tyAM karmabaMdha thato nathI. ane kevalI paNa jyAre gamanAdi karatA hoya tyAre svaprayatnathI zakya sarvayatnathI jIvarakSA mATe yatna kare ja che; Ama chatAM, je paMcendriya jIvano vadha thAya che te azakya parihArarUpa che, mATe tyAM paNa AjJAyogathI ja kevalInI pravRtti che. tethI temanA ahiMsAnA adhyavasAyane kAraNe hiMsAkRta karmabaMdha thato nathI. jyAre bauddha to kahe che ke mANasane khalapiMDaHkhAdya padArtha jANIne jyAre pakave che, tyAre paNa tyAM karmabaMdha thato nathI. paraMtu tyAM teno pramAda ja kAraNa che ke jethI A mANasa che ke khalapiDa che, te jANavA mATe yatna karyA vagara te pakavavAnI kriyA kare che. tethI tyAM jIvanI hiMsAnA parivAra mATeno yatna karavA rUpa AjJAyoga nathI. mATe tevI hiMsAne "mAravAno adhyavasAya nathI mATe karmabaMdhanuM kAraNa nathI' tema kahevuM te sarvathA anucita che. ane te ja vAta AgaLanA bauddhanA kathanathI spaSTa karatAM kahe che - . anuvAda : sure.....to sUkSa | jo tame ema kaho ke khalapiMDane mANasa jANIne koI pakave to tene ghaNo karmabaMdha thAya che, kAraNa ke manuSyane haNavAno tyAM bhAva che; jyAre manuSyane khalapiMDa jANIne pakave to koI doSa nathI, kAraNa ke tyAM A * Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 manuSyane mAravAno adhyavasAya nathI; tethI te piMDano pariNAma zuddha thayo, ane tenAthI buddhane pAraNuM koI karAvIne poSe to sUjhe=kalpa. 3 2....!ridrA ane kahyuM che ke - zobhana evo pinnAgapiMDa= khalapiMDa che, ema mAnIne keTalAka puruSane athavA to kumArane zUlamAM vIMdhIne agnimAM ArohaNa karIne pakave che, te buddhane pAraNAmAM kahyuM che. rA bhAvArtha : khalapiMDa upara vastra DhAMkeluM hoya tene joIne koI vyakti ema mAne ke A puruSa che mATe tene pakavIne huM mAMsa khAuM, evA AzayathI e khalapiMDane agnimAM pakave to tene manuSyane haNavAno pariNAma che, tethI tenA sthAnamAM bauddhamata pramANe hiMsAnuM pApa lAge che. koI vyakti khalapiMDa jANIne manuSyane pakave che te vAta kaI rIte saMbhave ? te zaMkA thAya. teno Azaya e che ke khalapiMDa zabdathI koI khAdya padArtha grahaNa karavAno che. koIkane tyAM moTA pramANamAM koI khAdya padArtha raMdhAto hoya tyAre, koI manuSya ke bALaka tyAM mUchita thaIne paDI gayo hoya, ane tyAM aMdhAruM Adi hovAne kAraNe khalapiMDanA jaththAmAM manuSya ke bALaka dekhAya nahi e rIte paDelo hoya, ane khalapiMDane pakavavA mATe agni upara rahelA bhAjanamAM nAMkhavA mATe koI vyakti soyAvALA sAdhanothI tene laI laIne nAMkhato hoya tyAre, A manuSya che, tevo bodha na thavAne kAraNe, te soyAthI manuSyane pakaDIne bhAjanamAM nAMkhIne pakAve, tyAM manuSya mAravAno adhyavasAya nathI; tethI te rAMdhanArane hiMsAkRta karmabaMdha nathI. ane te mAMsanA piDarUpa hovA chatAM te piMDa mAravAnA adhyavasAya vagara banelo hovAthI azuddha nathI. tethI te piMDathI koI buddhane pAraNuM karAve to te bauddha sAdhune grahaNa karavuM kahyuM, e prakAre bauddha anuyAyI mAne che. ||rA avataraNikA : bokaDAnA mAMsathI saMghabhakti karavAmAM doSa nathI, ema kahenAra bauddhamatanuM nirAkaraNa karIne, manaHpariNAma AjJAyogathI pramANa che, svamati pramANa nathI, te sthApana karatAM kahe che - Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 yopa : saMghabhagati ajamAMsi karo, doSa nahIM tihAM ima uccaro / e moTo chai tumha ajJAna, joyo bIjuM aMga pradhAna / / 27 / / gAthArtha : graMthakAra bauddhane kahe che ke bokaDAnA mAMsathI saMghabhakti karo cho ane tyAM doSa nathI ema mukhe uccaro cho, e tamAruM moTuM ajJAna che. pradhAna evA sUyagaDAMga nAmanA bIjA aMgane juo. rabA pAlAvaNodha : tathA bokaDAnaI mAMsaI saMghabhakti karo cho anaiM 'tihAM doSa nahIM' ima mukhi uccaro cho, e moTuM tumhAraM ajJAna chaiM, sUyagaDAMgasUtra vicArI joyo yata: - thUlaM urabhaM iha mAriANaM uddiTThabhattaM ca pakappar3attA / taM loNa-telleNa uvakkhaDittA sapippalIyaM pakariti maMsaM / / taM bhujjamANA pisi pabhUyaM Na ovalippAmu vayaM raeNaM / . iccevamAhaMsu aNajjadhammA aNAyariyA pAvarasesu giddhA / / - (sUyagaDa-suya-2, a-6, gA. 37-38) ityAdi / ima to mAtAnaiM strIkarI sevatAM paNi doSa na lAgo joii, maMDalataMtravAdI to agamyAgamanaiM paNi doSa nathI kahatA, e sarva jJAna vyavahAralopaka mithyAtva chai / / 27 / / manuvAE : tathA.....vicArI joyo / grNth|2 pauddhane 4 cha, jona bhAMsathI saMghabhakti karo cho ane tyAM doSa nathI ema mukhe uccaro cho, e tamAruM moTuM ajJAna che. sUgaDAga sUtrane tame vicArI juo. lAvArtha : pUrvapakSI evA bauddhano Azaya e che ke, koI vyakti khAvAnI vRttithI Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAMsa bhakSaNa kare to doSa thAya, paraMtu saMghanI bhakti ka2vAnA AzayathI bokaDAne mArIne tenA mAMsathI saMghabhakti kare tyAM cittanI zuddhi hovAthI doSa nathI. tene graMthakAra kahe che - saMghabhaktinA uddezamAtrathI manaHpariNAma zuddha che tema kahI zakAya nahi,paraMtu AjJAyogathI ja manaHpariNAma pramANabhUta che; ane e vAta gAthA-26 nI TIkAnA prAraMbhamAM batAvela che. ane sarvajJanI AjJAnirapekSa potAnA manathI saMghabhakti arthe mAMsathIbhakti ka2vAmAM doSa nathI ema kahyuM,te tamAruMmoTuMajJAna che. anuvAda : Gende yataH - je kAraNathI sUyagaDAMga sUtranI sAkSI ApIne kahe che - thUnaM.....piita maMtraM || = ahIM=zAkya zAsanamAM=bauddhamatamAM, sthUla evA bokaDAne bhikSusaMghanA uddezathI mArIne, (te prakAre) uddiSTa evA bhojanane prakalpana karIne=bhikSukasaMghanI bhakti arthe uddiSTa evA bhojananuM prakalpana karIne, athavA to bhikSusaMgha mATe uddiSTa evA bokaDAnA zarIranA mAMsanA TukaDA karIne, tene-te bokaDAnA mAMsane, lavaNa ane tela vaDe upaskAra karIne-rAMdhIne, marI-masAlA Adi bIjA saMskA2ka dravyathI yukta karIne prakarSathI bhakSaNa yogya kare che. saMskAra karIne je kare che te batAvatA mATe kahe che GE - teM mukhtamALA.....tyAdri / te=zukra-zoNitathI pedA thayela te mAMsane, anAryonI jema khAtA (paNa) ame pApakarmathI lepAtA nathI, e pramANe dhiDhAivALA teo bole che. anAryonI jema dharmavALA=svabhAvavALA, anAryo bALanI jema arthAta vivekarahita hovAthI bALanI jema, rasamAM=mAMsAdikamAM, gRddha=Asakta che. ItyAdi kathana che. ahIM sUyagaDAMganA TabAmAM aLAyari pATha che, tyAM sUyagaDAMga sUtramAM 'aLariyA' pATha che. ane 'pAvarasesu' pATha che, tyAM 'vAna setu' e pramANe pATha che. te mujaba ahIM artha karela che. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70. utthAna - A rIte sUyagaDAMga sUtranI sAkSI ApyA pachI yuktithI paNa bauddhanuM te kathana ucita nathI te batAvatAM kahe che - anuvAda : rUma to.....nA no | A rIte koI vyakti manuSyane khalapiMDa mAnIne rAMdhe to tene karmabaMdha thato nathI e rIte, koI mAtAne strI karIne seve to doSa lAgavo joIe nahi. utthAna - A rIte bauddhane Apatti ApIne graMthakArane temane e batAvavuM che ke, tamArI vAta maMDalataMtravAdInA jevI anucita che, ane e batAvavA arthe kahe che - anuvAda :- - maMDanataMtravArI.....nathI dAtA I- maMDalataMtravAdI to agamya evI mAtAnA manamAM paNa doSa kahetA nathI, tema tame paNa mAtAne sevavAmAM doSa mAno cho, to paNa strI karIne sevIe to doSa nathI tema mAno cho, te maMDalataMtravAdI jevI tamArI anucita vAta che. sarva.....mithyAtva cha ra7 - A sarva jJAna=bauddha je manuSyane khalapiDa jANIne pakave che, temAM doSa nathI tema kahe che te jJAna ane maMDalataMtravAdI agamya evI mAtAne sevavAmAM doSa nathI ema kahe che, e sarva jJAna, vyavahAralopaka hovAthI mithyAtva che. AriNA bhAvArtha : bauddha jene jJAna kahe che evA jJAnathI avazya karmabaMdha thAya che, kema ke tyAM mithyAjJAna che, ane bhagavAnanI AjJA pramANe muni samyagu yatna karato hoya ane koI jIvanI hiMsA thAya to apramattamunine karmabaMdha thato nathI, tenuM kAraNa tyAM AjJAyoga che; ane te samyagu jJAnarUpa che. samyagu jJAnapUrvakanI pravRtti hovAthI tyAM karmabaMdha thato nathI. jyAre bauddhamata pramANe asaMciMtyakRtakarmanA= Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 vicAryA vagara karAyela karmanA, vaiphalyane kahenArA sthAnamAM je pravRtti che te mithyAjJAnapUrvakanI pravRtti che; kema ke tevA sthAnamAM jIvarakSA mATeno koI samyagu yatna nathI, tethI ja avicArakanI jema puruSane khalapiDa mAnIne teo agnimAM pakave che. mATe mithyAjJAnapUrvakanI pravRttithI avazya karmabaMdha thAya che. A rIte bokaDAnA mAMsathI saMghabhakti kare che tyAM doSa nathI ema kahe che, tyAM paNa mithyAjJAnapUrvakanI pravRtti hovAthI karmabaMdha thAya che. raNA avataraNikA : gAthA-27/27mAM bauddha sthApana karyuM ke, manuSyane khalapiMDaHkhAdya padArtha mAnIne hiMsA kare ke bokaDAnA mAMsathI saMghabhakti kare tyAM hiMsA nathI. graMthakAra tenuM nirAkaraNa kare che, ane have vAstavika hiMsA padArtha zuM che te batAvIne, te hiMsA bauddhanA matamAM ghaTI zakatI nathI, te batAvavA mATe kahe che - copAI : haNai je parayAya asesa, duSa UpA, naI saMkleza / eha trividha hiMsA jinakathI, parazAsani na ghaTai mUlathI / / 28 / / gAthArtha : (1) azeSa paryAyano nAza karavo =jIvane mArI nAMkhavo, (2) jIvane duHkha upajAvavuM, ane (3) mAravAnA adhyavasAya karavArUpa saMkleza karavo, e traNa prakAranI hiMsA bhagavAne kahI che; ane te parazAsanamAM-bauddhazAsanamAM, mULathI ghaTatI nathI. 28 bAlAvabodha - jina zrIvItarAga deva teNaI kahI hiMsA 3 prakArai chaiM- eka mRgAdiparyAya dhvaMsa karII, bIjaM tehanaI duSa UpajAvaq, trIjuM manamAMhiM saMkleza kahitAM mAravAno bhAva, teha- dharavU / e trividha hiMsA, ekAMta nitya ekAMta anitya AtmA mAnaiM chaiM te parazAsanInaI mUlathI na ghaTaI / mRga marInaI mRga ja thayo tihAM visadRza kSaNano AraMbha kihAM chaI ? saMtAnaikyanI apekSAI vyakTivairAzya hatAM to dhyeya 3rAva, rUtyAdi vicAravuM 28 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 anuvAda : bina.....mUlathI na ghaDuM / - jinezvara vItarAgadeve kahelI hiMsA traNa prakAranI che (1) mRgAdi paryAyano dhvaMsa karavo=mRgane haNavo, (2) tehane=mRgane, duHkha upajAvavuM, ane (3) manamAM saMkleza karavo=mRgane mAravAno bhAva ka2vo. A traNa prakAranI hiMsA, jeo AtmAne ekAMte nitya ke ekAMte anitya mAne che, te parazAsanIne=anyadarzanakArone, mULathI ghaTatI nathI. utthAna : ahIM koI pUrvapakSI kahe ke, mRga marIne anya bhavamAM jAya che tyAre visadaza paryAya thAya che, ane visadaza paryAyano janaka te hiMsaka che, tema mAnIe to ekAMta kSaNikvAdamAM paNa hiMsAnI saMgati thAya che. tethI kahe che anuvAda : mULa marInAM.....Arama visAM chaThThuM ? - mRga marIne mRga ja thAya tyAM visadaza kSaNano AraMbha kyAM che ? mATe tevA sthAnamAM hiMsA karanArane bauddha hiMsaka kahI zakaze nahi. utthAna : ahIM bauddha kahe ke mRga marIne mRga thAya che tyAM paNa mRgarUpa vyaktinuM vaisadazya avazya prApta thAya che. tethI vyaktinA vaisadazyanA janaka evA zikArIne hiMsaka kahI zakAze. tene graMthakAra kahe che - anuvAda : saMtAnaivayanI.....vicAravuM / / 28 / / - saMtAnaaikyanI apekSAe vyakti vaisadazya svIkArIne hiMsA kahevAmAM Ave to dravyaaikya ja prApta thAya, ane tema svIkArIe to padArtha ekAMte kSaNika che, tema mAnI zakAya nahi. // 28 // bhAvArtha: zikArI jyAre mRgane mAre che tyAre, te mRga marIne pharI mRga thAya tyAM Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 93 pUrvanI mRgarUpa vyaktinuM vaisadazya dekhAya che, =pUrvanA mRga karatAM A visadaza mRga che tema dekhAya che, to paNa A bhavamAM je mRgamAM hato tenuM ja te visadaza evuM mRganuM saMtAna A che tema mAnIe to, A bhavano mRga ane parabhavano mRga te be vacce koIka eka anugata dravya che te ja svIkRta thAya che. ane tema mAnavAmAM Ave to padArtha kSaNika che tema mAnI zakAya nahi, paraMtu dravyarUpe nitya che ane paryAyarUpe kSaNika che, tema siddha thAya che. rA avataraNikA : bauddha kSaNabhaMgane sthApe che, ane te mata saMgata nathI tema pUrvamAM sthApana karyuM, have te ja kathananuM nigamana karatAM kahe che copaI : nizcayathI sAdhai kSaNabhaMga, to na rahai vyavahAraI raMga / nava sAMdhai naI trUTaiM tera, esI bauddhataNI nava mera / / 29 / / gAthArtha H RjusUtranayarUpa nizcayanayathI kSaNabhaMga bauddha sAdhe che, to vyavahArano= vyavahAranayano, raMga raheto nathI. A rIte nava sAMdhatAM tera Te e prakAranI prApti thavAthI bauddhamatamAM maryAdA nathI. II29 // nizcayanaya=sUkSma jonAra dRSTi. ane RjusUtranaya sthira dekhAtA paNa ghaTane pratikSaNa parivartanazIla jue che, je sUkSmadRSTi che. tethI RjusUtranaya e nizcayanaya che. bAlAvabodha : nizcaya je RjusUtranaya te leInaI kSaNabhaMga sAdhai char3a, ti vyavahAre je baMdhamokSapratyabhijJAnapramukha teNaI raMga na rahai, ima bauddhanI maryAdAmAMhiM 'nava sAMdhaI nai tera trUTaI' e USANo Avai char3a, nizcaya-vyavahAra ubhaya satya te cAdvArI na sAdhI sarUM ||rao|| Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 anuvAda : niya.....raMgA na hai |- RjusUtrarUpa nizcayanaya che, tene ekAMte laIne bauddha kSaNabhaMga sAdhe che tethI, vyavahAranaya pramANe je baMdha-mokSanI pratyabhijJAna pramukha thAya che te ghaTatuM nathI. Azaya e che ke je baMdhAyo che te ja sAdhanA dvArA mokSa pAmyo, e prakAranI pratyabhijJA thAya che te ghaTatI nathI. ane 'pramuva' zabdathI anya paNa je vyavahAranaya mAne che ke ANe hiMsA karI, ANe ahiMsA karI. te sarva ghaTatuM nathI. rUma.....sAthI sAruM ra6/- Ama, bauddhanI maryAdAmAM nava sAMdhatAM tera tUTe e ukhANAnI prApti thAya che. nizcaya-vyavahAra ubhayathI satya te syAdvAdI ja sAdhI zake che. rakSA bhAvArtha syAdvAdI sva-svasthAne nizcaya ane vyavahAra ubhayathI satya che tene mAne che, tethI syAdAdInA mata pramANe kSaNabhaMga saMgata thAya che, ane je baMdhAyo te mukta thAya che te vAta paNa saMgata thAya che, ane hiMsA-ahiMsA ane yogamArga paNa saMgata thAya che. vizeSArtha : sAdAdInA mate dareka navo sva-svasthAnamAM yathArtha joDAyA hoya to dareka kathano saMgata thAya che, ane te nayonuM yathArtha joDANa sarvajJanA vacanAnusAra ja saMbhave. tethI bodhanI alpatAne kAraNe ke avicArakatAne kAraNe, svaruci anusAra dareka nayone mAnanAra paNa te nayanI maryAdAthI adhika sthAnamAM jaIne e kathana kare to mithyA thAya, ane svasthAnamAM paNa svasthAnanI maryAdAthI alpamAM te nayanuM kathana kare to mithyA thAya. AthI ja sarva nayo pratye madhyasthatA rAkhIne ucita rIte najyone joDanAra evA gItArtha puruSothI sarvanayonuM samyagu yojana saMbhave, ane te na thAya to jema ekAMtavAdamAM nava sAMdhatA tera tUTe che, tema svamati-anusAra syAdvAdInA matamAM paNa prApta thAya. ll2lI Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ou avataraNikA - pUrvamAM gAthA-18 mAM kahela ke, AtmAne nitya mAnIe to tenA upara sneha thAya, tethI sukhano rAga ane duHkhano dveSa thAya, mATe AtmAne kSaNika mAnavo ucita che, tenuM nirAkaraNa karatAM kahe che - copAI : nityapaNAthI nahIM dhruva rAga, samabhAviM tehano navi lAga / nityapaNai phalahetusaMbaMdha, nahi to cAlai aMdhoaMdha / / 30 / / gAthArtha : nityapaNAthI dhruva rAga nathI, (UlaTuM) nityapaNe phalahetuno phalano hetunI sAthe, saMbaMdha che. nahi to=nityapaNuM na mAnIe to, yogamArgamAM AMdhaLo AMdhaLAnI pAchaLa cAle che tema mAnavuM paDe. ll3mA bAlAvabodha : AtmAnaiM nitya mAniiM te mATaI dhruva-nizcaya rAga nathI, rAga-dveSa te mana:saMkalparUpa chaiM, AtmajJAnI nirvikalpasvabhAva samatAbhAvamAMhiM AvaiM tivArai rAgavAsanAno lAga nathI, sAmyasaMskAra te rAgasaMskAravirodhI chaiM / AtmAnaiM nityapaNuM mAniiM to phala mokSa anaiM hetu AtmajJAna-cAritrapramukha tehano eka dravyasaMbaMdha saMbhavaiM, nahiM to baMdha-mokSakSaNanA saMbaMdha vinA sarvatra pravRtti 3ighaparaMparADuM thADuM rUpo anuvAda : mAtmAnavuM.....IiAravirodhI chaDuM - AtmAne nitya mAnIe to nakkI rAga thAya tevuM nathI, kema ke) rAga-dveSa te mananA saMkalparUpa che, ane je AtmajJAnI nirvikalpa svabhAvarUpa samatAbhAvamAM Ave, te vakhate rAgavAsanAno lAga=avakAza, nathI; ane sAmyasaMskAra te rAgasaMskAranA virodhI che. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 bhAvArtha : AtmAne nitya mAnIe to nakkI rAga thAya tevuM nathI. arthAt AtmAne nitya mAnavAthI rAga thAya paNa kharo ane na paNa thAya, kema ke rAga-dveSa te mananA saMkalparUpa che. tethI je vyakti AtmAne nitya mAne, ane A padArtho mArA AtmA mATe sukhanAM sAdhana che ane A padArtho duHkhanAM sAdhana che, e prakArano saMkalpa kare, tene rAga-dveSa thAya. vaLI anya je AtmAne nitya mAne che, ane AtmAno nirvikalpa svabhAva ja sukharUpa che, anya padArtho mArA sukhanAM kAraNa nathI tema mAne che, tene mAtra nirvikalpa svabhAvavALA AtmA pratye ja rAga thaI zake che. ane tenA baLathI je AtmajJAnI nirvikalpa svabhAvarUpa samatAbhAvamAM Ave, tene rAgavAsanAno avakAza nathI. syAdavAdIne jyAre mAro AtmA nitya che tevuM jJAna thAya, ane mArA AtmAno nirvikalpa svabhAva che e ja tattva che, evuM jJAna thAya, tyAre te AtmajJAnI svaparAkramanA baLathI nirvikalpa svabhAvarUpa samatAbhAvamAM Ave che. tethI jagatanA tamAma padArthomAM tene "A mArA sukhanuM sAdhana che ke A mArA duHkhanuM sAdhana che" e prakArano vikalpa UThato nathI, paraMtu vikalpa vagaranA evA AtmasvabhAvamAM sudaDha yatna karavArUpa dhyAnamAM ja yatna varte che. tethI te dhyAnanA yatnathI samatAmAM Ave che, ane samatAnA pariNAmathI vizeSa prakAranA dhyAnamAM yatna kare che, ke jenA baLathI pUrva karatAM atizayavALI samatA pragaTa thAya che. A rIte dhyAna ane samatAnA kramathI vItarAgabhAvarUpa AtmasvabhAva krame karIne niSThAmAM vizrAMta pAme che. tethI AtmAne nitya mAnavA chatAM paNa apramAdI evA AtmajJAnIne rAgano avakAza nathI. te ja vAtane spaSTa karatAM kahe che - sAmyanA saMskAra rAgasaMskAranA virodhI che. Azaya e che ke AtmajJAnI jyAre nirvikalpa svabhAvamAM yatna kare che, tyAre sarva padArtho pratye sAmyabhAva skuraNa thAya tevo dhyAnamAM yatna tene varte che, ane te dhyAnakALamAM AtmA upara sAmyanA saMskAra paDe che. ane pUrvamAM jyAre AtmajJAna thayuM na hatuM ane tethI ja AtmAne nitya mAnIne bAhya sAdhanomAM jIve manaHsaMkalpa karIne rAgasaMskArane Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 pedA karela, te rAgasaMskAro sAmyasaMskAranA kAraNe krame karIne nAza pAme che. AthI ja AtmajJAnI puruSa jema jema sAmyasaMskArono atizaya kare che, tema tema rAgasaMskAro kSINa thatA jAya che; ane jyAre sAmyasaMskAro niSThAne pAme che, tyAre rAgasaMskArono sarvathA nAza thAya che. ane rAgasaMskArono sarvathA nAza thavAthI te AtmajJAnI puruSa saMpUrNa rAmasaMskAra vagarano thavAthI vItarAgabhAvane pAme che. utthAna : A rIte AtmAne nitya mAnavA chatAM paNa rAga-dveSano abhAva thaI zake che, te sthApana karIne, AtmAne nitya na mAnIe to zuM doSa Ave te batAvatAM kahe che - anuvAda : mAtmAnavuM.....aMdhaparaMparADuM thoDuM TIrUTI- AtmAne nitya mAnIe to phaLa mokSa ane teno hetu AtmajJAna ane AtmajJAna pramANe saMyamamAM yatnarUpa cAritra vagereno ekadravyasaMbaMdha saMbhave. ema na mAnIe to baMdha-mokSakSaNanA saMbaMdha vagara sarvatra pravRtti aMdhaparaMparAthI thAya.li3nA bhAvArtha : AtmAne nitya mAnIe to mokSarUpa phaLa ane tenA hetubhUta AtmajJAna ane AtmajJAna pramANe saMyamamAM yatnarUpa cAritra vagereno ekadravyasaMbaMdha ghaTI zake. ane AtmAne nitya na mAnIe to ane kSaNika mAnIe to, baMdhakSaNa ane mokSakSaNano eka dravyanA AdheyarUpe saMbaMdha thaI zake nahi. ane tevo saMbaMdha na hoya chatAM padArthane kSaNika mAnIne je yogIo mokSa mATe pravRtti kare che, te sarva pravRtti aMdhaparaMparArUpa thAya; ane saMsArIjIvo je bhaviSyanA sukha mATe yatna kare che te sarva pravRtti paNa aMdhaparaMparA thAya. tethI sarvatra je pravRtti thAya che te AgAmI sukha mATe thAya che, ane padArthane kSaNika mAnavAthI AgAmI sukha mATe thanArI sarva pravRtti aMdhaparaMparArUpa thAya. s-8 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 vizeSArtha : AtmAne nitya mAnavAthI sAdhaka AtmA sAdhanA karIne mokSarUpa phaLa meLave che, kema ke tene nitya mAnavAthI ja mokSaphaLanI prAptinuM kAraNa je AtmajJAna ane AtmajJAna thayA pachI tene pragaTa karavA mATe sudaDha yatnarUpa cAritra te jIvamAM pragaTa thAya che. tethI jemAM sAdhana pragaTa thayuM temAM ja sAdhya prApti thAya che, mATe phaLano hetu sAthe saMbaMdha AtmAne nitya mAnavAthI ghaTe che. kema ke eka ja AtmadravyamAM sAdhana pragaTa thayuM ane tenAthI sAdhya evA mokSarUpa phaLanI prApti thaI. A pramANeno samyag vyavahAra AtmAne nitya mAnavAthI saMbhave che. jo AtmAne ekAMte kSaNika mAno to baMdhakSaNa ane mokSakSaNa e be vacce anugata koI eka vyakti-dravya nathI, tethI vicArakanI mokSa mATe pravRtti saMbhave nahi. paraMtu eka avicA2ka evA AMdhaLAe pote kSaNika che tema jANavA chatAM mokSa mATe sAdhanA karI, ane te AMdhaLAnI pravRtti pAchaLa bIjA jIvo paNa mokSa mATe yatna karatA thayA, te sarva mokSa mATenI pravRtti aMdhaparaMparArUpa che, tema mAnavuM paDe. Ilaall avataraNikA : ahIM bauddha kahe ke AtmAne nitya mAno to rAga avazya thaze, kema ke mAre mokSa meLavavo che evI IcchAthI je kAMI pravRtti AtmAne nitya mAnIne thAya che te rAga vagara saMbhave nahi, ane rAga e mokSanuM kAraNa nathI. tethI AtmAne nitya mAnavAthI rAga thaze ane te rAgane kAraNe mokSa mATe te pravRtti karaze to paNa mokSa pAmI zakaze nahi, mATe AtmAne kSaNika mAnavo ucita che. tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakAra kahe che -- copaI : rayaNataNI pariM thAi vizuddha, nitya AtamA kevala buddha / rAga vinA navi prathama pravRtti, to kima uttara hui nivRtti ? / / 31 / / Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 79 gAthArtha : nitya AtmA kevalajJAnathI buddha thaIne ratnanI jema vizuddha thAya. (ane) duHkhalayanI prathama pravRtti rAga vagara thAya nahi, to uttaramAM duHkhanI nivRtti kema thAya? arthAt na thAya. l31aaaa bAlAvabodhaH. nitya AtmA mAniiM tivAraiM ja prathama azuddha huto te kevalajJAnaiM vibuddha thaI zuddha thAiM, jima ratna pahilA azuddha hoi te upAyathI pachaI zuddha hoi, AtmA nitya chai te upari rAga hoi to ja dharmArthInaI duHkhakSayanaiM arthi pahilA pravRtti hoi, te na hoi to nivRtti pachai kihAMthI hoi ? / / 31 / / anuvAda nitya AtmA....zuddha doDDA' - AtmAne nitya mAnIe tyAre ja (A saMgata thAya) prathama AtmA azuddha hato te kevalajJAnathI vibudha bodhavALo, thaI zuddha thAya che. jema ratna pahelAM azuddha hoya te zuddhinA upAyathI pachI zuddha thAya che. bhAvArtha : padArthane ekAMta kSaNika mAnavAmAM Ave to je azuddha AtmA che te azuddharUpe ja rahIne nAza pAme che, tethI jyAre AtmA sAdhanA karIne zuddha bane che tyAre azuddha AtmA te sAdhanAthI zuddha thayo che tema kahI zakAya nahi; paraMtu navo je AtmA utpanna thayo che te zuddha ja utpanna thayo che tema mAnavuM paDe. jyAre AtmAne nitya mAnIe to saMsAra avasthAmAM je AtmA azuddha hato, te ja yoganI sAdhanA karIne kevalajJAna pAme che; ane kevalajJAnathI vibudha bodhavALo thayA pachI yoganirodharUpa svaprayatna karIne sarvakarmano kSaya kare che tyAre zuddha thAya che, tema kahI zakAya. tethI nitya AtmA svIkAravAthI phaLano hetu sAthe saMbaMdha che tema mAnI zakAya. jyAre kSaNikavAdamAM phaLano hetu sAthe saMbaMdha che tema siddha thAya nahi. AtmAne nitya svIkAravAthI prathama azuddha AtmA hato te zuddha thAya che te vAta dRSTAMtathI batAve che - jema ratna pahelAM azuddha hoya che ane tene ja Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 zuddhinA upAyathI zuddha karavAmAM Ave che tyAre, prathama je azuddha rana hatuM te ja zuddha bane che, A vAta te ratnane nitya svIkAravAthI saMgata thAya. tema AtmAne nitya svIkAravAthI sAdhanAthI zuddha thAya, te vAta saMgata thAya che. utthAna : ahIM zaMkA thAya ke phaLano hetu sAthe saMbaMdha svIkAravA mATe AtmAne nitya mAnavAthI AtmA upara rAga thaze, tethI AtmA kyAreya paNa zuddha banI zakaze nahi. kema ke rAga AtmAne malina karanAra che ane AtmAne malina karanAra evo rAga AtmAnI zuddhi karI zake nahi, A prakAranI bauddhanI mAnyatAnuM nirAkaraNa karatAM kahe che - anuvAda : mAtmA nitya....dopha? ArUTI-AtmA nitya che te upara rAga thAya to ja dharmArthInI du:khakSaya mATe pahelAM pravRtti thAya, ane jo te pravRtti na thAya to duHkhanI nivRtti pAchaLathI kyAMthI thAya ? li3nA bhAvArtha : zAstrathI ane yuktithI AtmA nitya che ema jyAre jIva jANe tyAre tene nitya evA AtmA upara rAga thAya che. tethI anitya evA saMsAranA padArtho pratye rAgane choDIne nitya evA AtmAnA hita arthe te pravRtti kare che tyAre, tene Akho saMsAra janma-jarA-mRtyu Adi duHkhamaya dekhAya che; ane te duHkhanA kSaya mATe ane nitya evA AtmAnA sukha mATe te pravRtti kare che. prAraMbhakALamAM nitya evA mArA AtmAne mAre duHkhamAMthI mukta karavo che, evA prakAranA vikalpAtmaka rAgathI te pravRtti kare che, ane pachI jyAre te bhUmikAsaMpanna thAya che tyAre, potAnA AtmAno nirvikalpa svabhAva che te ja kharekhara mAre pragaTa karavo che; kema ke nirvikalpa svabhAvamAM karmabaMdha nathI, tethI saMsAra nathI ema te jANe che, tethI nirvikalpa svabhAva pratye tene rAga thAya che, ane te rAgathI nirvikalpa svabhAvane pragaTa karavA mATe krame karIne dhyAnamAM te pravRtti kare che. ane dhyAnanA baLathI nirvikalpa svabhAvarUpa samatAbhAvamAM Ave che tyAre tene vikalpAtmaka rAga paNa hoto nathI, Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthAt mAre nirvikalpa svabhAva pragaTa karavo che, tevo vikalpAtmaka rAga paNa tene nathI. paraMtu apramattamunine dasamA guNasthAnaka sudhI je sUkSma rAga che te sarva nirvikalpa svabhAvanA atizaya karavA tarapha ja yatna karAve che. tethI dasamA guNasthAnaka sudhI je kAMI sUma rAga che, te sarva potAnA nirvikalpa svabhAvanA prakarSa arthe yatna karAvIne vItarAga bhAvamAM niSThAne pAme che, tyAre saMpUrNa rAgarahita thavAthI kevalajJAna pragaTe che. tethI krame karIne sarvakarmarUpa duHkhanA kSayanI prApti thAya che. tethI prathama duHkhakSayanI pravRtti AtmAnA rAgathI thAya che, tyAre aMte duHkhanI nivRtti thAya che. ll31aaaa avataraNikA : pUrve gAthA-31 mAM sthApana karyuM ke AtmA nitya che ema mAnIe to ja dharmArthInI rAgathI pravRtti thaI zake. tyAM koIne zaMkA thAya ke jo AtmA nitya hoya to avasthAMtaranI prApti saMbhave nahi, tethI sAdhanA mATe pravRtti kaI rIte thaI zake ? tenA nirAkaraNarUpe kahe che - copAi : chAMDIje bhavabIja anaMta, jJAna anaMta lahIjai taMta / paNi navi ocho adhiko bhAva, nitya AtamA muktasvabhAva / / 32 / / gAthArtha : sAdhanA karIe tyAre anaMta bhavabIja choDIe chIe, ane anaMta taMta= paramArthajJAnaparyAya, prApta karIe chIe. to paNa muktasvabhAvavALA nitya AtmAmAM adhika-ocho bhAva nathI. (AthI nitya AtmA svIkAravAmAM sAdhanAnI asaMgati nathI.) 3rA bAlAvabodha : nitya AtmA mAnaiM to ja AvirbhAva-tirobhAvarUpai sarva paryAya milaI, te kahai chaD-bhavanAM bIja rAgadveSAdi anaMta chAMDiiM chaiM, taMta paramArthajJAnaparyAya anaMta lahIiM chaiM,.paNi AtmAno bhAva ekaI aMzaiM ocho adhiko nathI, anaMta Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 dharmAtmakasvarUpano AvirbhAva mAtra ja nitya satya muktAtma char3a, uktaM ca siddhasenAcAryaiH bhavabIjamanantamujjhitaM vimalajJAnamanantamarjitam / na ca hInakalo'si nAdhikaH samatAM cApyanivRttya vartase / anuvAda : - nitya AtmA..... muktAtma chai nitya AtmA mAnIe to ja AvirbhAva-tirobhAvarUpa sarva paryAya maLe=saMsA2paryAya ane mokSaparyAya ghaTe= saMgata thAya. ane te kahe che - bhavanA bIja evA rAga-dveSAdi anaMta je saMsAranA paryAya che tene sAdhanA karIne jIva choDe che, ane sAdhanAthI paramArthajJAnaparyAyarUpa anaMta taMtane=paramArtha svabhAvane, jIva prApta kare che; paNa AtmAno bhAva eka aMzathI ocho ke adhiko thato nathI--nitya evA AtmAno je mULa svabhAva che te saMsA2paryAya javAthI ocho thato nathI, ane sAdhanAthI muktasvabhAva pragaTa thAya che tyAre AtmAnA mULa svabhAvamAM kAMI adhikatA AvatI nathI, paraMtu anaMtadharmAtmaka svarUpano AvirbhAvamAtra ja nitya satya evo muktAtmA che. bhAvArtha: 1 (vIsI 4,26) rUra|| sAdhanAthI je AtmAnuM anaMtadharmAtmaka svarUpa pragaTa thAya che, te ja trikALavartI satya che, ane tasvarUpa ja mukta AtmA che; jyAre rAgAdirUpa saMsArabhAva te AtmAno svabhAva nathI, mATe te jUThI mAyA che. , AtmAne nitya mAnavA chatAM sAdhanA saMgata thAya che, te kathanane batAvanAra sAkSI Ape che - anuvAda : utta 7 siddhasenAvAyaiH- / - siddhasena AcArya vaDe kahevAyuM che - mavavIna.....IIrUra! - sAdhanAthI anaMtabhavabIja tyAga karAyuM ane anaMta vimalajJAna upArjana karAyuM. tuM hInakaLAvALo ke adhika nathI ane samatAne paNa nivartana karyA vagara tuM varte che. II32/ Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvArtha jIva sAdhanA kare che tenAthI bhavanA kAraNabhUta evA rAgAdi anaMta bhAvono tyAga thAya che, ane nirmaLa evuM anaMta jJAna AvirbhAva pAme che. bhavanA bIjanA tyAgane kAraNe jIva hInakalAvALo arthAt hInasvarUpavALo thato nathI, kema ke bhavabIja e potAnuM svarUpa nathI, tethI tenA tyAgathI potAnA svarUpamAM hInatA AvatI nathI. ane nirmaLa jJAnanI prAptithI potAnAmAM kAMI adhikatA AvatI nathI arthAtu potAnA AtmAnA svarUpamAM kAMI adhikatA AvatI nathI, phakta tirobhUta evuM potAnuM svarUpa AvirbhAva pAme che; ane te vakhate AtmA potAnA svabhAvabhUta evI samatAne choDyA vagara varte che, te ja tenuM nityasvarUpa che. ll3aaaa copAi - ghanavigamai sUrayacaMda, doSa Talai muni hoi amaMda / mugatidazA thiradarzana ghaTai, jima te melhI kuNa (bha)vaiM aTai / / 33 / / anityavAdI gtH|| gAthArtha : ghananA vigamathI=meghanA nAzathI, sUrya-caMdranI jema doSa TaLavAthI muni amaMda=zuddha, thAya che. muktidazA sthiradarzanamAM je rIte ghaTe che, tene choDIne koNa bhavamAM bhaTake?li33 bAlAvabodha : ___ihAM dRSTAMta kahai chaD- ghana kahatAM megha tehanaiM vigamaI-nAzaiM jima sUryacandra amaMda kahatAM zuddha thAi, tima doSa-rAgadveSAdika Talyai muni zuddhabuddha-muktasvabhAva thAi / iNI pariM sthiravAdInai darzanaI muktidazA ghaTai, te melhI anityavAdI bauddhanuM mata AdarInaiM kuNa saMsAramAMhi bhamai ? buddhivaMta voDa na mama pAraNA Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 anuvAda :rahyAM.. mamarlR ||rUrU|| gAthA-32 mAM kahyuM ke, jIva sAdhanA karIne bhavabIjane choDe che ane anaMtajJAnane prApta kare che, paNa AtmA adhika-ocho thato nathI. e kathanamAM dRSTAMta kahe che - jema meghanA vigamathI=nAzathI, sUrya-caMdra zuddha thAya che paraMtu adhika-ochA thatA nathI, tema rAga-dveSAdi TaLavAthI muni zuddha=karmarahita evo zuddha, ane buddha=jJAnasvabhAvavALo evo buddha, ane te svarUpa zuddha-buddharUpa muktasvabhAvavALo muni bane che. (tethI te muninA AtmasvabhAvamAM kAMI hInatA ke adhikatA AvatI nathI.) sthiravAdInA darzanamAM A rIte muktadazA ghaTe che, ane tene choDIne anityavAdI bauddhano mata svIkArIne saMsAramAM koNa bhaTake ? arthAt buddhivALo koI bhame nahi. II33II bhAvArtha: sthiravAdI darzana AtmAne ekAMte sthira mAnatuM nathI, paraMtu AtmArUpe AtmAne nitya mAne che. tethI AtmA pUrve karmavALo hato ane pAchaLathI karmanA nAzathI karmamukta thAya che te rIte mAne che. e rIte sthiravAdInA matamAM muktadazA ghaTe che ane tene choDIne anityavAdI bauddhano mata svIkArIne saMsAramAM koNa bhaTake ? arthAt buddhivAlo koi bhaTake nahi. sthiravAdInA matamAM muktadazA ghaTe che, mATe muktinA upAyamAM buddhimAna pravRtti kare che. paraMtu jo te sthiravAdane choDI de ane anityavAdI bauddhano mata svIkAre to tenA mata pramANe AtmA kSaNika hovAthI AtmAnA bhAvi hita mATe pravRtti karavAnI ghaTe nahi, tethI sAdhanAno utsAha thAya nahi, mATe saMsAramAM bhaTakavAnuM bane. tethI koI buddhizALI vyakti bauddhamata svIkArIne AtmahitanI upekSA kare nahi. vizeSArtha H anityavAdI evA bauddhamatane svIkArIne sAdhanAmAM jeo pravRtti kare che teo pramANika vicAraka nathI; paraMtu svamata pramANe pote kSaNika che, chatAM potAnA saMtAnane mukti maLaze e prakAranA AzayathI sAdhanA kare che. to paNa padArthanA Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 yathArtha svarUpamAM teo moha pAmelA hovAthI teonI sAdhanAnI pravRtti mohagarbhita che, tethI teonI sAdhanA samyapha phaLavALI bane nahi. 33 A rIte anityavAdanuM khaMDana pUruM thayuM. mithyAtvanuM trIjuM sthAna "jIva kartA nathI ane bhoktA nathI" tenuM varNana - avataraNikA : AtmA karmano kartA ane bhoktA che, e rUpa trIjuM sthAna batAvavA arthe AtmAne kartA ane bhoktA nahi mAnanAra matane batAve che - copAi : 'eka vedaMtI bIjo saMkhya, kahai karatA bhogatA nahi mukhya / prathama kahai dRgamAtra pramANa, tAsa upAdhi bheda maMDANa / / 34 / / gAthArtha : eka vedAMtI ane bIjo sAMkhya kahe che ke AtmA kartA nathI ane mukhya bhoktA nathI. temAM prathama vedAMtI kahe che ke dagamAtra pramANa che. tenI upAdhi=daganI upAdhi, (vizvanA) bhedanuM maMDANa che. ll34 bAlAvabodha : eka vedAMtI bIjo sAMkhya, e be vAdI kahaI je-AtmA kartA tathA mukhya bhoktA nathI / tehamAMhi prathamavAdI vedAMtI kahai je-dRgamAtra-jJAnamAtra pramANa chai, sarva vAdI jJAna mAnaiM ja lAghavathI te eka chai, anAdi-anaMta chai, bhedAdipratibhAsa cittopAdhiviSayaka chai te jJAnanI upAdhiI vizvabheda, maMDANa chai, AtmAtmIyAdhyAsarUpa sarva prapaMca chai / / 34 / / 0 gurjara sAhityasaMgraha bhAga-1 mAM gAthA-34 pachI eka gAthA vadhAre che. te A pramANe - (nitya AtamA mAno ema, yogamArgamAM pAmo khema / kartA bhoktA bhA have, te na ruce je jUTuM lave) Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAda : - 45 vevAtI.....kamAna chaTTa 1- eka vedAMtI ane bIjo sAMkhya e be vAdI kahe che ke AtmA kartA nathI, tathA AtmA mukhya bhoktA nathI=upacarita bhoktA che. te bemAMthI prathama vAdI evo vedAMtI kahe che - dagamAtra=jJAnamAtra, pramANa che. temAM te yukti Ape che - savArI.....anaMta chaThuM - sarva vAdI jJAnane mAne che, tethI jJAna pramANa che, arthAt jJAna nAmano padArtha jagatamAM che te vAstavika che. ane te jJAna dareka vyaktinAM judAM judAM mAnIe to anaMta jJAna mAnavAM paDe, tethI gaurava thAya. mATe lAghavathI te jJAna eka che, ane te jJAna anAdi-anaMta che. bhAvArtha : vedAMtImate e prApta thayuM ke, eka brahma satya che, AkhuM jagata mithyA che, ane te brahma anAdi-anaMta eka che, ane te brahma jJAnasvarUpa che. utthAna : ahIM prazna thAya ke jo jJAna eka hoya to bhedAdino pratibhAsa thAya che, te kevI rIte saMgata thAya ? tethI kahe che - anuvAda : metAritimAsa...prapaMca cha IIrU4 - jJAnamAM bhedAdino pratibhAsa cittaupAdhiviSayaka che. te jJAnanI upAdhithI vizvabhedanuM maMDANa che. vaLI AtmA ane AtmIya adhyAsarUpa sarva prapaMca che. ll34 * ahIM metara mAM "gAri' zabdathI ghaTa-paTAdi padArthono pratibhAsa grahaNa karavAno che. bhAvArtha :- . paramArthathI eka brahmasvarUpa jJAna che, aneka jJAno nathI. to paNa bhinna bhinna cittaupAdhine kAraNe jJAnamAM bhedano pratibhAsa thAya che. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87 jema eka moTo sphaTika hoya, tenI sanmukha judA judA varNavALAM phUlo judA judA sthAne mUkavAmAM Ave to te sphaTika amuka bhAgamAM rakta dekhAya che, to amukabhAgamAM zyAmAdibhAvavALo dekhAya che. tethI te sphaTikamAM raktatA, zyAmatA Adi bhAvone kAraNe bheda dekhAya che. tema eka anAdi-anaMta jJAna che, to paNa judI judI cittarUpa upAdhine kA2Ne aneka zAno dekhAya che. tethI A mAruM jJAna, A anyanuM jJAna ema aneka jJAnonI pratIti thAya che. Ama chatAM jJAna aneka nathI. vaLI vedAMtamata pramANe judI judI cittarUpa upAdhine kAraNe eka ja jJAna aneka jJAnarUpa dekhAya che, tema te cittarUpa upAdhine kAraNe ghaTa-paTAdi bAhya padArthono pratibhAsa paNa thAya che. kema ke citta ghaTAkAra-paTAkAra Adi rUpe pariNAma pAme che, tethI ghaTa-paTAdi bAhya padArthonI pratIti thAya che. vastutaH bAhya padArtho nathI. ane te jJAnanI upAdhi=jJAnanI cittarUpa upAdhi, vizvabhedanuM maMDANa che, arthAt A cittarUpa upAdhine kAraNe aneka AtmAo che tathA ghaTa-paTAdi aneka padArtho che, A prakAranA vizvabhedanI prApti cittarUpa upAdhine kAraNe thAya che. A sarva bheda vAstavika nathI paraMtu jJAnAdvaita ja vedAMtamatamAM vAstavika che. A rIte cittanI upAdhithI vizvabhedanI prApti thaI, ane tene kAraNe zarIra e AtmA che ane iMdriya ane bhogya padArtha AtmIya che, e prakAranA adhyAsarUpa sarva prapaMca che; arthAt A prakAranA adhyavasAyane kAraNe ja A saMsArano sarva prapaMca cAle che, ane sAdhanA karavAthI jyAre A adhyAsa cAlyo jAya tyAre A prapaMca nivartana pAme che. II34 avataraNikA : pUrvagAthA-34 mAM kahyuM ke cittarUpa upAdhine kA2Ne A vizvabhedanI prApti thaI, ane te vizvabhedamAM AtmA ane AtmIya adhyAsarUpa sarva prapaMca che. have te AtmA ane AtmIya adhyAsarUpa prapaMca thavAnuM kAraNa zuM che ? ke jethI A saMsAra Ubho thAya che ? ane sAdhanA karIne te prapaMcane dUra karavAnI jarUra UbhI thAya che ? te batAvavA arthe kahe che - Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ copAi : mAyAdikamizrita upacAra, jJAna-ajJAnagraMthi saMsAra / dRzyapaNaI mithyA parapaMca, saghalo jima suhaNAno saMca / / 35 / / gAthArtha : mAyAdikamizrita upacAra ajJAna AdithI mizrita vyavahAra, je jJAnaajJAnanI gAMTharUpa che te saMsAra che. dazyapaNuM che, tethI saghaLo prapaMca miththArUpa che. jema-svapnano saMca=svapnamAM dekhAtA padArtho. garUpo bAlAvabodha - mAyA kahitAM ajJAna "ahaM mAM na jAnAmi" ityAdi prasiddha sarva prapaMca mUla kAraNa anAdibhAva te pramukhaiM mizrita je upacAra te jJAna-ajJAnanI gAMThirUpa saMsAra chaiM, ajJAnAdhyastanaiM viSaI zarIrAdhyAsa, zarIrAdhyastanaI viSaiM iMdriyAdhyAsa, ityAdi upacAra graMthi jANavI, sarva prapaMca mithyA chaiM dRzyapaNAmATaI jima suhaNAno saMca-khapnamodakAdika / / 35 / / utthAna : vedAMta matamAM brahmathI atirikta koI vastu nathI. Ama chatAM saMsAramAM A badhuM dekhAya che te zuM che ? te batAvatAM kahe che - anuvAda : mAyA.....ajJAna - jIvane potAnA viSayamAM mAyA=ajJAna che, tethI te potAnA brahmasvarUpane jANato nathI. tene ja batAvatAM kahe che - "mamAM na nAnAmi"......moDhavAti rUTI - huM mane (potAne) jANato nathI ItyAdi prasiddha je ajJAna che te sarva prapaMcanuM mULa kAraNa che, ane te anAdikALathI vidyamAna che; ane tenAthI mizrita evo A upacAra thAya che, arthAt vyavahAra thAya che ke, A jagatamAM aneka AtmAo che, ghaTa-paTAdi aneka viSayo che. A prakArano vyavahAra thAya che, te vyavahAra jJAna-ajJAnanI gAMTharUpa Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che=potAnA brahmasvarUpanuM ajJAna, ane cittanI upAdhine kAraNe thatuM ghaTa-paTAdi padArtho ane aneka AtmArUpa je jJAna, te benI gAMTharUpa che. A upacAra= vyavahAra che, ane te ja A saMsAra che. ajJAna adhyastane kAraNe za2I2AdhyAsa, zarIra adhyastane kAraNe IMdriyAdhyAsa ityAdi upacAra graMthi jANavI, sarva prapaMca dekhAto hovAne kAraNe mithyA che, jema svapnAno saMca=svapnAmAM dekhAtA modakAdi padArtho. rUpA 89 bhAvArtha : vedAMtIne kahevAno Azaya e che ke je jIvane brahmanuM jJAna thAya che, tene potAnA brahmathI atirikta koI padArtha dekhAto nathI. tethI aneka AtmAonuM darzana ke ghaTa-paTAdi padArthonuM darzana tene thatuM nathI, tethI temanA,mATe A saMsAra nathI. jyAre saMsAravartI bIjA jIvone potAnA AtmAnuM ajJAna che ane cittanI upAdhine kAraNe aneka jIvo ane ghaTa-paTAdirUpa prapaMcanuM jJAna tene thAya che, ane te ja saMsAra che. AtmAne potAnuM ajJAna che tethI AtmA pote ajJAnathI adhyasta thayo, ane tene kAraNe tene zarIrano adhyAsa thAya che; ane zarIrano adhyAsa thavAne kA2Ne AtmA zarIrathI adhyasta thayo, ane tene kAraNe iMdriyono adhyAsa thAya che. A rUpa upacAranI graMthi=gAMTha, jANavI. vedAMtImate AtmAnuM zravaNa, manana ane nididhyAsana ka2vAnuM hoya che, ane AtmAnuM zravaNa zAstrothI thAya che. zAstrothI sArI rIte AtmAnA svarUpanuM zravaNa karyA pachI tenuM manana karavAmAM Ave tyAre yuktithI AtmAnuM tevuM svarUpa dekhAya che. tyAra pachI AtmAnuM nididhyAsana karavuM joIe arthAt zuddha AtmAnA svarUpanuM dhyAna ka2vuM joIe, jethI jIvane brahmasvarUpanuM jJAna pragaTe che. AvuM jJAna jeNe pragaTa karyuM nathI tevA jIvo ajJAnathI adhyasta che=pote potAnA svarUpane jANatA nathI, tevuM ajJAna temanAmAM varte che. ane ajJAnathI adhyasta hovAne kAraNe "za2I2 e huM chuM" e prakArano zarIrano adhyAsa temane thAya che, ane "zarIra e huM chuM" tevA adhyAsavALA jIvo hovAne kAraNe teone "A iMdriyo mArI che" evo adhyAsa thAya che. tethI AtmAdhyAsa="zarIra e huM" ane Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 AtmIyAdhyAsa-"iMdriyo e mArI" tathA "gRha-dhanAdi mArAM" e prakArano AtmAdhyAsa ane AtmIyAdhyAsa teomAM varte che, je A upacAranI gAMTha che=sarva saMsAranA vyavahA2nI gAMTha che, jemAM AtmAnuM ajJAna ane bAhya padArthonuM jJAna varte che, ane te rUpa ja A sarva prapaMca che. ane A sarva prapaMca mithyA che, kema ke dekhAya che. jema svapnamAM je kAMI dekhAya che te mithyA che, tema zarIra, ghaTa-paTAdi padArtho dekhAya che, te rUpa sarva prapaMca mithyA che, jyAre vAstavika to zuddha brahma ja che. zravaNa-manana ane nididhyAsana dvArA jyAre zuddha brahmanuM jJAna thAya che tyAre A sarva prapaMca raheto nathI. jema jAgyA pachI UMghamAM dekhAtA sarva padArtho dekhAtA nathI, tethI te mithyArUpa che; tema brahmanuM jJAna thayuM nathI tyAM sudhI A sarva padArtho dekhAya che, mATe te mithyA che. 113411 avataraNikA : , pUrva gAthA-5 mAM sthApana karyuM ke A saghaLo prapaMca mithyA che, tethI have vedAMtI svasiddhAMta pramANe satya zuM che ? ane mithyA zuM che ? te vAta dRSTAMtathI batAve che - copaiH jima kaTakAdi vikArI hema, satya brahma jagajAle tema / je pariNAmI teha asaMta apariNAmI sata kahi vedaMta ||36|| gAthArtha H jima kaTakAdi vikArI evo hema=suvarNa, satya che, tema jagajALamAM brahma satya che, tema vedAMtI kahe che. je pariNAmI te asat che ane apariNAmI sat che, tema vedAMtI kahe che. 113911 bAlAbabodha : jima kaTakara pramukha suvarNanA vikAra char3a te jUThA, te kAryapaNaiM char3a jehanA havaM hema chaIM te sAcuM chaiM, tima jagajAlarUpa vikAra jUThA chaiM, te madhye Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 91 avikArI brahma satya chaiMje pariNAmI te asat, je apariNAmI te sat, ima vedAMta kahai, "kAlavRttyabhAvapratiyogitvamasatyatvam, tadbhinnatvaM satyatvam" / uktaM ca - AdAvante ca yannAsti madhye'pi hi na tat tathA / vitathaiH sadRzAH santo vitathA iva lakSitAH / / / - (nauDapAdarivaE-6),rUdA anuvAda : nima.....vA satya karuM I- jema kaTaka-keyUra pramukha suvarNanA vikAra che, te jUThA che; te=kaTaka vagere kAryapaNe che jenAM evuM suvarNa che te sAcuM che. tema jagajALarUpa vikAra arthAt jagatamAM aneka jIvo ane ghaTa-paTAdi aneka padArtho e jagajALarUpa brahmanA vikAro jUThA che, ane te sarva vikAromAM anugata evo avikArI brahma satya che. bhAvArtha : vedAMtamate jagatamAM dekhAtA ghaTa-paTAdi padArtho ane aneka jIvo te sarva brahmanA vivartI che, jema suvarNanA kaTaka=kaDA, keyUra bAjubaMdha, vagere vivarte che. ane suvarNanA kaTaka-keyUra pramukha vivA~ jema jUThA che, ane te sarvamAM anugata evuM suvarNa sAcuM che, tema A sarva vikAromAM anugata evuM avikArI brahma te satya che. vedAMta mata zuddha dravyAstikanaya upara cAlanAra che. tethI te kahe che ke, je trikALavartI hoya te ja satya hoya; je pahelAM na hoya te pAchaLathI kyAMthI Ave ? ane je hoya te cAlyuM kaI rIte jAya ? mATe je hoya te sadA potAnuM astitva dharAve che, ane je vAstavika nathI te kyAreka UMghamAM dekhAtA padArthanI jema dekhAya che, paNa trikALavartI hotuM nathI. tethI suvarNanA kaTakAdi kAryo jema mithyA che, tema brahmanA vivartArUpa A jagata mithyA che, ane avikArI evuM brahma satya che. utthAna : svasiddhAMtano sAra sthApana karatAM vedAMtI kahe che - Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 anuvAda : ne parighanI....vetAMta da6 I- je pariNAmI che te asat che, ane je apariNAmI che te sat che. AnAthI e prApta thAya ke dareka paryAyo bhinna bhinnarUpe pariNAma pAme che mATe te pariNAmI che, tethI paryAyo asat che. ane je apariNAmI evuM dravya che, te sat che, je haMmezAM trikALavartI hoya che. vedAMtIne abhimata evA satya ane asatyanuM lakSaNa karatAM graMthakAra kahe che - kAlavRtyabhAvapratiyogitvamasatyatvam, tadbhinnatvaM satyatvam . kALavRttiabhAvanuM pratiyogIpaNuM te asatyatva, ane tenAthI bhinnapaNuM te satyatva che. bhAvArtha : paryAyono koIka kALamAM abhAva hoya che, tethI kAlavRttiabhAva paryAyomAM prApta thAya che, ane tenA pratiyogI te paryAyo che. temAM= pratiyogImAM, raheluM "pratiyogitva' te "asatyatva che ane tenAthI=asatyatvathI, bhinnatva che te "satyatva' che. arthAt vAtavRjyamAvatiyojitva satyatva=kALavRttiabhAvanuM apratiyogIpaNuM te "satyatva' che. dravyano koI kALamAM abhAva prApta thato nathI, tethI dravya kALavRttiabhAvano apratiyogI che, ane temAM raheluM kALavRttiabhAvanuM apratiyogIpaNuM te "satyatva' che. A lakSaNa pramANe brahma trikALavartI che mATe te satya che, ane jagatanA tamAma padArtho trikALavartI nathI mATe te padArtho asatya che. vedAMtInA asatyanA lakSaNanuM uddharaNa batAve che - anuvAda - 3 2 = ane kahevAyuM che - mAtAvajo.....kSitA I-AdimAM ane aMtamAM je nathI, madhyamAM paNa te nathI. ane brahma sivAyanA padArtho trikALavartI nathI, mATe madhyamAM paNa nathI. Ama chatAM, padArtho dekhAya che te kevA che ? te batAvatAM kahe che - tevA prakAranA=AkAzakusumAdi jevA prakAranA, vitathonI sAthe sadaza chatA vitatha jevA jaNAya che= svapnamAM dekhAtA vitatha jevA jaNAya che. IBkA Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 93 bhAvArtha : AkAzakusumAdi padArtho jagatamAM sarvathA nathI, tenA jevA ja jagatamAM dekhAtA bhAvo che; kema ke jyAre zuddha brahmanuM jJAna thAya che tyAre te bhAvo dekhAtA nathI. Ama chatAM svapnamAM dekhAyelA padArtho jevA te vitatha che, tethI vitatha= asat evA AkAzakusuma sadaza chatA brahmanA ajJAnakALamAM dekhAya che. ahIM vitatha jevA jaNAya che, ema kahevAthI e kahevuM che ke, vitatha evA AkAzakusumAdi kyAreya dekhAtA nathI, jyAre jagatuvartI bhAvo ajJAnane kAraNe dekhAya che; paraMtu vAstavika rIte jema AkAzakusuma nathI tema te bhAvo paNa nathI. tethI vitatha jevA jaNAya che, ema kahyuM che. II39 avataraNikA : zrutinA baLathI ane dRSTAMtanA baLathI saMsAravartI bhAvone miththArUpe ane brahmane satyarUpe sthApana karatAM kahe che - copAi - jima tAtAdika achatA kahyA, zrutiM muSuyati budha saddayA / tima jJAnaI achatu brAMDa, ahijJAnai nAsai ahidaMDa / / 37 / / gAthArtha - jema tAtAdikane pitA Adine, achatA kahyA=pahelAM pitA hatA te have apitArUpe thayA, e pramANe muzkayati zrutimAM kahyuM che, tene budhapuruSo mAne che. tema jJAna thAya tyAre brahmAMDa achatuM thAya arthAt pahelAM dekhAtuM hatuM te have dekhAtuM nathI. have anubhavanuM dRSTAMta batAve che - (jema) sarpanA jJAnathI sarpadaMDa nAza pAme che. [3LA * ahIM "muputi' zabda che, te zrutinuM vizeSaNa lAge che, ane te tAtAdi=pitAdi, bhAvonA haraNane batAvanArI zruti lAge che. te batAvavA mATe muputi nAmanI zruti vedAMta matamAM prasiddha hovI joIe. S9 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 bAlAvabodhaH jima tAtapramukha achatA kahiyA; atra pitA apitA bhavati, mAtA amAtA bhavati, brAhmaNa: abrAhmaNo bhavati, bhrUNahA abhrUNahA bhavati, ityAdi zrutiM vedAMtapaMDitai saddahyA, tima AtmajJAnaiM brahmAMDa achatuM thAi; jima ahijJAnaiM ahidaMDa nAsaI tima ja AtmajJAnaiM AtmAjJAnajanitaprapaMca nAsai; zuktijJAnanAzya lAghavathI zuktirajata chaiM paNi tai jJAna nahIM, tima AtmajJAnanAzya paNi prapaMca ja jANavo / / 37 / / anuvAda : 'nima tAtapramu.....achatuM thAkuM !' - jema tAta=pitA, vagere achatA kahyA che, arthAt janma ApanAra hovAthI te pitA che, chatAM pitA jevuM AcaraNa na kare to tene zruti apitA kahe che. e ja vAta batAvatAM kahe che - pitA apitA thAya che arthAt pitA pitA jevuM AcaraNa na kare to apitArUpe thAya che, mAtA viparIta AcaraNathI amAtArUpe thAya che, brAhmaNa zudra jevuM AcaraNa kare to abrAhmaNarUpe thAya che, bALaghAtaka=bALakano hatyAro, prAyazcittanA AcaraNathI abALaghAtaka*bALakano ahatyAro thAya che, ityAdi tAtAdi bhAvone haraNa karanArI evI zrutine vedAMta paMDito sadahe che=zraddhA kare che. tema vedAMtapaMDito AtmajJAnathI brahmAMDa achatuM thAya che, tema zraddhA kare che. arthAt jyAre brahmasvarUpa AtmAnuM jJAna thAya che tyAre, brahmAMDamAM dekhAtA aneka jIvo ane ghaTa-paTAdi bhAvo achatA thAya che, tema zraddhA kare che. bAlAvabodhamAM 'DutyAti murti che, tyAM tyAdri mukyati murti hovuM joIe. mULa copaimAM "muputi' zabda che, te "zrati' nuM vizeSaNa lAge che. utthAna : have uparokta kathanane ja puSTa karavA mATe anubhavanI yukti batAve che - Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 95 anuvAda : 'nima dijJAna.....prapaMca nAsa; I' - jema ahijJAnathI=sarpanA jJAnathI, ahidaMDa sarpano daMDa, nAza pAme che; arthAt aMdhArAmAM daMDAkAra rahelo sApa daMDarUpe bhAse che tyAre te "ahidaMDa" kahevAya che, tene daMDa mAnIne tene grahaNa karavAnI jyAre pravRtti karavAmAM Ave tyAre, najIkamAM jatAM A sApa che tevuM jJAna thAya che tyAre ahidaMDa dekhAto nathI. tema AtmAnuM jJAna thAya che tyAre AtmAnA ajJAnathI janita A prapaMca=vizvamAM aneka jIvo ane ghaTa-paTAdi aneka padArtho che e prapaMca, nAza pAme che. utthAna : ahIM prazna thAya ke sApanuM jJAna thavAthI pUrve sApa daMDarUpe dekhAto hato, te= daMDarUpe dekhAto sApa, nAza pAmato nathI, paraMtu sApanA daMDanuM jJAna nAza thAya che. tethI pUrvamAM kahyuM ke sApanA jJAnathI sApano daMDa nAza pAme che, tema AtmajJAnathI AtmAno ajJAnajanita prapaMca nAza pAme che, e vacana saMgata thAya nahi. ane tema svIkArIe to e prApta thAya che, AtmAnuM jJAna thavAthI AtmAnA ajJAnajanita prapaMcano nAza thato nathI, paraMtu AtmAnA ajJAnajanita prapaMcanA jJAnano nAza thAya che. ane tema svIkArIe to A brahmAMDavartI aneka jIvo ane ghaTa-paTAdi padArtharUpa prapaMca e to vidyamAna che, paraMtu je vyaktine AtmajJAna thayuM te vyaktine AtmAnA ajJAnajanita prapaMcanuM jJAna thatuM nathI. tethI vedAMtInI mAnyatA - "ghA satya na"i = "brahma satya ane jagat mithyA che." te siddha thAya nahi; kema ke AtmAnA ajJAnajanita prapaMcanuM jJAna nAza thAya che, paraMtu prapaMca hoI zake che. tenuM kAraNa AtmAnuM jJAna prapaMcanuM jJAna karavAmAM pratibaMdhaka paNa hoI zake, ane tema mAnIe to jene AtmAnuM jJAna thAya tene prapaMcanuM jJAna na thaI zake, paNa prapaMca mithyA siddha na thAya. phakta AtmajJAna thayA pachI te prapaMcanuM jJAna te vyaktine thatuM nathI tema siddha thAya che, tenuM nirAkaraNa karavA mATe vedAMtI kahe che - anuvAda - jJAnanAzya.....na nAkhavoArU7TI - zuktijJAnanAzya lAghavathI Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 zuktirajata che paNa zaktinuM jJAna nahi, tema AtmajJAnathI nAzya paNa prapaMca ja jANavo paraMtu prapaMcanuM jJAna nahi. N37nA bhAvArtha : purovartI zaktimAM jyAre rajatanuM jJAna thAya che, tyAre te jJAnano viSaya zuktirajata=zuktirUpa rajata, che, ane te zuktirajatane grahaNa karavA mATe jIva jyAre pravRtti kare che tyAre A padArtha zakti che tevuM jJAna thAya che, ane te jJAnathI zuktirajata nAza pAme che, tema mAnavAmAM lAghava che; jyAre zuktijJAnathI zuktiratanuM jJAna nAza pAme che, tema mAnavAmAM gaurava che, ema vedAMtI kahe che ane te A rIte - jyAre zaktinuM jJAna thAya che tyAre zaktirajata nAza pAmatuM nathI, paraMtu zuktiratanuM jJAna nAza pAme che. tema mAnIe to purovartI zuktirajata vidyamAna che tema mAnavuM paDe. ane purovartI zaktirajata vidyamAna che chatAM zuktiratanuM jJAna kema thatuM nathI ? to kahevuM paDe ke zaktinuM jJAna zuktirajAtanA jJAna pratye pratibaMdhaka che. tethI e prApta thAya ke, zaktirajatarUpa viSaya vidyamAna hovA chatAM zaktijJAnarUpa pratibaMdhaka hovAne kAraNe zuktirajAnuM jJAna thatuM nathI, ane tema mAnavAmAM pratibaMdhakanI kalpanArUpa gaurava che. jyAre zaktijJAnathI zaktirajata nAza pAme che tema svIkArIe to e prApta thAya che, zaktijitarUpa viSaya nathI mATe zuktirajAtanuM jJAna thatuM nathI, tethI pratibaMdhakanI kalpanA karavAnI jarUra rahetI nathI, mATe e pakSamAM lAghava che. e rIte AtmajJAna thAya che tyAre A prapaMca nAza pAme che tema mAnavAthI, brahma satya che ane jagata mithyA che e vAta siddha thAya. tethI dRSTAMtamAM lAghavarUpa yukti batAvI tenA baLathI AtmajJAnathI prapaMca nAza pAme che, paraMtu prapaMcanuM jJAna nAza pAmatuM nathI, ema vedAMtI sthApana kare che. ahIM prathama ahidaMDanuM dRSTAMta laIne AtmajJAnathI AtmAnA ajJAnajanita prapaMcano nAza thAya che ema kahyuM, ane tyAra pachI te ja dRSTAMta na letAM zuktijJAnathI zuktirajata nAza pAme che e sthApana karyuM, te zaktirajAtanuM dRSTAMta ahidaMDanA dRSTAMta samAna che, e batAvavA arthe che. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. vizeSArtha : vedAMtamate AtmAnuM jJAna vedAMtazAstranA zravaNa mAtrathI thatuM nathI, paraMtu tenI prakiyA A pramANe che - zravaNa, manana ane nididhyAsanathI AtmAnuM jJAna thAya che. je lokoe vedAMtazAstra sAMbhaLyAM nathI ane tenA rahasyane jANatA nathI, te lokone A jagata pAramArthika satyarUpe dekhAya che. ane je lokoe vedAMtazAstrane sAMbhaLyAM che; ane tenA rahasyane pAmyA che, temane brahma pAramArthika satyarUpe dekhAya che; ane A sarva prapaMca pAramArthikarUpe mithyA hovA chatAM vyavahArika satyarUpe dekhAya che. ane tyAra pachI vedAMta zAstranuM manana kare ane sArI rIte manana karyA pachI nididhyAsana kare arthAt zuddhAtmatattvanuM dhyAna kare, tyAre dhyAnanA prakarSathI AtmatattvanuM jJAna thAya che; ane A AtmajJAna thayA pachI vyavahArika satyarUpe dekhAto prapaMca have tene miththArUpe dekhAya che. Ama chatAM, prArabdha adaSTano kSaya na thAya tyAM sudhI AbhAsika satyarUpe A prapaMca dekhAya che. ane jyAre AyuSyano kSaya thAya tyAre te sAdhaka AtmA brahmamAM laya pAme che tyAre, A sarva prapaMca raheto nathI, tyAre AbhAsika satyarUpe paNa prapaMca bhAsato nathI.ll37mAM avataraNikA : pUrva gAthA-37 mAM kahyuM ke, AtmajJAna thAya tyAre brahmAMDa achatuM thAya che avidyamAna thAya che. tyAM zaMkA thAya ke A vidyamAna brahmAMDa AtmajJAnane kAraNe avidyamAna kema thAya che ? tethI kahe che - copAi : adhiSThAna je bhavabhramataj, teha ja brahma huM sAcuM gaNuM / tehanaI nahIM karmano lepa, hui to na Talai karatAM Sepa / / 38 / / gAthArtha : bhavabhramanuM adhiSThAna=prapaMcabhrAMtino AdhAra, ja brahma che, te ja huM sAcuM gaNuM chuM arthAt sAcuM mAnuM chuM. ane tene brahmane, karmano lepa thato nathI. ane jo brahmane karmano lepa svIkArIe to khepa karatAM TaLe nahiHkarmanA lepane dUra karavA yatna karavA chatAM TaLe nahi. Ji38. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 bAlAvabodha : bhavabhrama kahitAM prapaMcabhrAMti, tehanu adhiSThAna je brahma teha ja huM sAdhu gaNuM chu; jima rajatabhramAdhiSThAna zukti, ahibhramAdhiSThAna rajju, satya brahma prapaMcanaiM sAdRzya nathI to bhrama kima hoi ? e zaMkA na karavI, je mATaI koi bhrama sAdRzya cira(viNa)paNi hoi ch| 'nabho nIlam' itivat / te brahma paramArthasatyanaiM karmano lepa nathI, jo cetananaI karmano lepa hoi to ghaNor3a udyama vakaratAM Tana nadI rUTa bAlAvabodhamAM ne mAruM vako zrama drazya virapaLa do chaDuM A paMktimAM vira'nA badale vikha' pAThanI saMbhAvanA che, ane te mujaba artha karela che. anuvAda : mavakrama..dipramAdhiSThAna nuM I- prapaMcanI bhrAMtinuM adhiSThAna= prapaMcanI bhrAMtino viSaya je brahma che, te ja huM sAcuM gaNuM=mAnuM chuM, ema vedAMtI kahe che. temAM daSTAMta Ape che - jema rajatanA bhramano viSaya zukti che ane ahinA= sarpanA, bhramano viSaya raju che, tema prapaMcanA bhramano viSaya brahma che. tethI jema rajatanA bhramano viSaya zukti e sAcI che paNa rajata sAcuM nathI, tema prapaMcanA bhramano viSaya brahma sAco che paNa prapaMca sAco nathI. AthI pUrva gAthA-37 mAM kahyuM e pramANe AtmajJAna thAya tyAre brahmAMDarUpa prapaMca avidyamAna thAya che, jema zaktinuM jJAna thAya che tyAre rajata achatuM thAya che. satya brahma..... ravI - ahIM koI zaMkA kare ke satya brahmane prapaMcanI sAthe sAdRzya nathI, to satya brahmamAM prapaMcano bhrama kema thaI zake ? to vedAMtI kahe che ke e zaMkA na karavI, ne mAruM.... tivata | - je mATe koIka brahma sAdRzya vinA paNa hoya che. jema - "AkAza nIla che e prakArano bhrama sAdRzya vagara paNa thAya che. bhAvArtha : zaMkAkArano Azaya e che ke, rajata ane zaktimAM kAMIka sAdRzya che ane sApa ane rajjumAM kAMIka sAdRzya che, tethI zaktimAM rajatano bhrama ke rajumAM Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GE sApano bhrama thAya che; paraMtu satya brahma ane jagatano prapaMca e be vacce koI sAdRzya nathI, to satya brahmamAM prapaMcano bhrama kema thAya ? arthAt thaI zake nahi. tenA javAbarUpe vedAMtI kahe che ke jema AkAza nIla che e prakArano bhrama sAdazya vagara thAya che, tema brahmamAM paNa sAdRzya vagara prapaMcano bhrama thAya che. vizeSArtha : AkAza arUpI che chatAM nIla vAdaLAMrUpa upAdhine kAraNe AkAza nIla dekhAya che, tethI AkAzamAM nIlapaNAno bhrama thAya che. te ja rIte zuddha brahma jJAnamAtrarUpa eka che, to paNa cittarUpa upAdhine kAraNe A saMsArano prapaMca anekarUpa dekhAya che. jyAre AtmajJAna pragaTe che tyAre prapaMcano bhrama cAlyo jAya che. mATe sAddazya vagara paNa brahmamAM prapaMcanA bhramane svIkAravAmAM koI doSa nathI. utthAna : ahIM koine zaMkA thAya ke prapaMcanA bhramanuM adhiSThAna je brahma satya che tene karmano lepa thavAthI A Akho prapaMca Ubho thayo che. tema mAnIe to e prApta thAya ke, karmanA lepavALo brahmarUpa A prapaMca paNa satya che, ane karmanA lepa vagarano brahma te zuddha brahma che, tenuM nirAkaraNa karavA mATe vedAMtI kahe che - anuvAda : te brahma.. ..TanarU nahIM||rU8|| - paramArthathI satya evA te brahmane karmano lepa thato nathI, ane jo cetana evA brahmane karmano lepa hoya to ghaNo ughama karatAM TaLe nahi. // 38 // bhAvArtha H vedAMtIno Azaya e che ke zaktimAM rajatano bhrama thAya che, paNa zukti rajata thatI nathI, tethI zuktinA jJAnathI rajatano bhrama TaLI zake che, tethI rajata rahetuM nathI. tema paramArthathI brahmanuM jJAna thAya che tyAre prapaMcano bhrama TaLI zake che, tethI prapaMca raheto nathI. paraMtu satya evA brahmane karmano lepa thato nathI, AthI ja karmanA lepane kAraNe A brahmamAMthI prapaMca pedA thayo che tema mAnavuM Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 ucita nathI, paraMtu brahmanA ajJAnane kAraNe A prapaMca utpanna thayo che. ane jo cetanane karmano lepa svIkArIe to ghaNo udyama karavA chatAM paNa te TaLI zake nahi. kema ke sAdhanA dvArA AtmajJAna prApta karavAno udyama karavAmAM Ave che, ane AtmajJAnathI brahmanuM ajJAna TaLe che; paraMtu jo brahma upara karmano lepa thato hoya to AtmajJAnathI te TaLI zake nahi. vastra upara maLa lAgelo hoya to dhovAnI kriyAthI TaLI zake, tevI dhovAnI koI kriyA brahmane pragaTa karavAmAM thatI nathI ke jethI udyamathI karmano lepa TaLI zake; paraMtu je kAMI udyama karavAmAM Ave che, te AtmajJAna mATe karavAmAM Ave che, ane AtmAnA jJAnathI brahmanuM ajJAna TaLe che. ||3|| avataraNikA : pUrva gAthA-38 mAM kahyuM ke cetanane karmano lepa hoya to ghaNA udyamathI paNa TaLe nahi, te ja vAtane spaSTa karatAM kahe che - copAi H je anAdi ajJAna saMyoga, tehano kahiiM na hoi viyoga / bhAva anAdi anaMta ja diTTha, cetanapariM viparIta aniTTha / / 39 / / gAthArtha : je kAraNe ajJAna=jJAnAvaraNakarma, teno anAdi saMyoga kahIe to teno= karmanA saMyogano, viyoga thAya nahi. temAM yukti batAve che - je bhAva anAdi hoya te cetananI jema anaMta ja dekhAya che, viparIta=anAdi sAMta, aniSTa che. ||3ell bAlAvabodha : je mATi ajJAna kahitAM jJAnAvaraNakarma tehano anAdisaMyoga jIvana mAno to kahi tehano viyoga na thAi, bhAva anAdi hor3a te anaMta ja hor3a jima cetanabhAva, viparIta aniSTa char3a - anAdisAMtabhAva pramANasiddha ja nathI, te mATaiM karmasaMyoga jIvana anAdi nathI, sadA karmamukta ja brahma chaI, nityamuktanaI avidyAI jaDa baddha jANai chai / / 39 / / Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAda : ne mATi.....nima vetanamAva; je kA2Ne ajJAna=jJAnAvaraNakarma, teno anAdi saMyoga jIvane mAnavAmAM Ave to teno viyoga thAya nahi. temAM yukti batAve che - je bhAva anAdi hoya te anaMta ja hoya. temAM dRSTAMta batAve che - jema cetanabhAva. bhAvArtha: jema cetanano bhAva=cetananI vidyamAnatA sadA che, tethI jema cetananI vidyamAnatA anAdi-anaMta che, tema je bhAva anAdi hoya te anaMta ja hoya; ane te niyama pramANe jJAnAvaraNakarmano saMyoga anAdi mAnavAmAM Ave to teno viyoga kyAreya thAya nahi. mATe pUrvagAthA-38 mAM batAvyuM te rIte, cetanane karmano lepa thato nathI, e prakArano vedAMtIno Azaya che. utthAna : anAdi-anaMtabhAva ja jagatamAM che. tene daDha karavA mATe vedAMtI kahe che - anuvAda : viparIta.....pramALasiddha na nathI, sAMtabhAva pramANasiddha ja nathI. utthAna : = 101 A rIte anAdibhAvane anaMta sthApIne phalitArtha batAve che viparIta aniSTa che=anAdi anuvAda :-- te mArUM.....brahya chachyuM, = je kA2Ne karmano saMyoga jIvane anAdi nathI, te kAraNe brahma=jIva, sadA karmamukta che. utthAna : ahIM prazna thAya ke brahma=jIva, sadA karmamukta hoya to huM karmathI baMdhAyo chuM, ema jANIne yogIo sAdhanA mATe prayatna kema kare che ? tethI kahe che - Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 anuvAda : nityamunaDuM.....Tl3II - nityamuktane jaDa avidyAthI baddha jANe che. [3] bhAvArtha : vAstavika rIte AtmA karmane bAMdhato nathI, tethI nityamukta che. Ama chatAM, tenAmAM ajJAna che, tethI te jaDa jevo che, ane jaDa evo AtmA avidyAne kAraNe ja huM karmathI baMdhAyelo chuM tema jANe che, tethI mAre karmathI chUTavuM che, ema mAnIne sAdhanAmAM pravRtti kare che. jyAre vedAMtazAstranA zravaNathI yogI jANe che ke AtmA nityamukta che, to paNa ajJAnane kAraNe A prapaMca Ubho thayo che, tethI ajJAnane kADhavA mATe te sAdhanA kare che. Ama chatAM ajJAna gayuM nathI tyAM sudhI te jaDa che, tethI AtmAne baMdha mAne che. ll3lA avataraNikA : brahmanA ajJAnane kAraNe brahmano bheda dekhAya che, tethI aneka jIvo ane A prapaMca dekhAya che, ane pote karmathI baMdhAyelo che tevo bhrama thAya che, te vAta dRSTAMtathI batAve che - copAi - kAcaghari jima mUMke zvAna, paDai sIha jali biMbanidAna / jima kolika jAliM guMthAi, ajJAniM nijabaMdhana thAya / / 4 / / gAthArtha : jema kAcanA gharamAM sthAna=kUtaro, bhUke che, jema siMha biMbanA=pratibiMba paDavAnA kAraNe pANImAM paDe che. (tema brahmanA ajJAnane kAraNe jIvane brahmano bheda pratibhAsa thAya che.). have ajJAnane kAraNe jIva potAne baddha jANe che, temAM daSTAMta batAve che - jema karoLiyo jALane gUMthe che, (ane temAM pote baMdhAya che) tema ajJAnane kAraNe nijabaMdhana thAya che=jIva pote baMdhAyelo che tema mAne che. I4nA Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlAvabodha : tihAM dRSTAMta kahai char3a - jima kAcanaI ghariM pratibiMbanaI apara zvAna jANI zvAna bhukai char3a, siMha jali potAnuM pratibiMba deSI teNa nimitta apara siMha jANI krodhai temAMhiM paDai chaI, jima taMtuvAya potaI jAla karai tehamAM potaI ja guMthAi chaI, tima brahmajJAna vinA bheda pratibhAsaI, jUThaiM jUTuM ja baMdhana thAklR ik ||4nI ', 103 anuvAda : tijJAM dRSTAMta.....paDaD chaDuM, = tyAM dRSTAMta kahe che - je kAcanA gharamAM potAnuM pratibiMba joIne A bIjo kUtaro che, tema jANIne kUtaro bhUMke che; ane pANImAM potAnuM pratibiMba joIne A bIjo siMha che, ema jANIne krodhathI siMha temAM paDe che. vAstavika rIte tyAM bIjo kUtaro ke bIjo siMha nathI, tema vAstavika rIte brahma eka che tethI AtmA eka che, aneka AtmAo nathI; Ama chatAM saMsArI jIvone ajJAnane kAraNe aneka AtmAo dekhAya che. utthAna : A rIte ajJAnane kAraNe aneka jIvo dekhAya che te batAvIne, ajJAnane kA2Ne jIva pote baMdhAyelo che tema dekhAya che, te batAvatAM kahe che - anuvAda : nima taMtuvAya.....thArU chaD||40|| - jema karoLiyo pote jALa karIne temAM pote ja gUMthAya che, tema saMsArI jIva ajJAnane kAraNe huM karmathI baMdhAyelo chuM e prakAranI kAlpanika baMdhananI jALa pedA karIne pote baMdhAya che, je khoTuM baMdhana che, vAstavika rIte jIva to nityamukta ja che. II40nA bhAvArtha :-- jema kUtarAne ane siMhane pratibiMbanuM jJAna nahi hovAne kAraNe potAnAthI bhinna evo kUtaro ke siMha dekhAya che; tema saMsArI jIvane brahmajJAna Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 nahi hovAthI potAnAthI bhinna jIvo ane ghaTa-paTAdi padArtho dekhAya che. ane jema karoLiyo pote ja jALAM karIne temAM gUMthAya che, tema brahmanA ajJAnane kA2Ne jIva svakalpanA karIne pote karmathI baMdhAyelo che, tema te mAne che. vAstavika jIva nityamukta ja che, tethI jUThe jUThuM baMdhana che. 40nA copai : ima ajJAni bAMdhI mahI, cetana karatA tehano nahIM / galacAmIkaranai dRSTAMti, dharamapravRtti jihAM lagai bhrAMti / / 41 / / gAthArtha : ema=pUrva gAthA-40 mAM karoLiyAnA dRSTAMtathI batAvyuM ke ajJAnane kAraNe jUThuM baMdhana thAya che e rIte, ajJAne karIne pRthvI=jagatanA jIvo, baMdhANA, (paraMtu) teno=te baMdhanano, kartA cetana nathI. utthAna : ahIM prazna thAya ke to pachI dharmamAM pravRtti kaI rIte thaI zake ? tethI kahe che - gAthArtha : gaLAmAM sonAnI mALAnA dRSTAMtathI jyAM sudhI bhrAMti jAya nahi, tyAM sudhI dharmanI pravRtti che. II41]] bAlAvabodha : ima ajJAnaI mahI kahitAM pRthvI te baMdhANI chaI, te baMdhano kartA cetana nathI / jo paramArthathI baMdha nathI to baMdhaviyoganaI arthi yogI kima pravartaI chaI ? te AzaMkAI kahai chai - galacAmIkara kahitAM kaMThagata hemamAlA tehanai dRSTAMtaI bhrAMti chai, tihAMtAI dharmana viSaD pravRtti chaI, jima chatI ja kaMThasvarNamAlA gaI jANI koi ghaNe ThAme soMdhaI tima abaddha brahmanaI ja baddha jANI baMdhaviyoganai arthi tapasvI pravartanaM chaI / / 41 / / Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 anuvAda : rUma ajJAnakuM.....mAzaMvaDuiM vada chaThuM !' - ema=pUrva copai-40mAM batAvyuM ke karoLiyo jema svayaM jALAM kare che; tema brahmanA ajJAnane kAraNe svakalpanAnAM jALAMthI jUThuM jUThuM baMdhana thAya che. e rIte, brahmanA ajJAnane kAraNe pRthvI=jagatvartI loko, baMdhANA che, paraMtu vAstavika rIte te baMdhano kartA cetana nathI. Azaya e che ke vedAMtamate cetana karmano kartA nathI, paraMtu brahmanA ajJAnane kAraNe "huM karmane bAMdhuM chuM' evo bhrama tene varte che. utthAna : ahIM prazna thAya ke jo paramArthathI AtmAne baMdha nathI, to baMdhanA viyoga arthe yogInI pravRtti kema thAya che? tenA samAdhAnarUpe gAthAnA uttarArdhamAM kahe che - anuvAda : navAnIvara.....pravartaDuM chaThuM 4i1TI - kaMThamAM rahelI mALAnA daSTAMtathI karmabaMdhano bhrama che arthAt koI vyaktinA kaMThamAM sonAnI mALA paDI hoya ane te khovAI gaI hoya tevo bhrama thAya to tene zodhavA mATe ghaNA sthAne prayatna kare che. tema potAne karmabaMdha thayo nathI, Ama chatAM brahmanA ajJAnane kAraNe potAne karmabaMdha thayo che, tevo bhrama varte che; tethI jyAM sudhI brahmanA ajJAnano nAza thAya nahi, ane pote karmathI baMdhAyelo che e prakArano bhrama jAya nahi, tyAM sudhI karmane kADhavA arthe dharmaviSayaka pravRtti che. AthI ja abaddha evA brahmane baddha jANIne karmabaMdhanA viyogane arthe tapasvI pravRtti kare che. AnAthI e phalita thAya ke ajJAnanA nAzanA arthe dharmamAM pravRtti che, ane jyAM sudhI ajJAna che tyAM sudhI ja dharmamAM pravRtti che. II41aaaa avataraNikA : pUrvagAthA-41 nA uttarArdhamAM kahyuM ke kaMThagata cAmIkaranA dRSTAMtathI dharmamAM pravRtti che. tethI have jyAre bhrAMti cAlI jAya tyAre sAdhune zuM pravRtti hoya ? te batAvavA arthe kahe che - Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 copai : bhrAMti miTai citamAna agAdha, karatA nahi paNi sASI sAdha / vyavahAraI karatAM te hou, paramAratha navi bAMdhyo kou / / 42 / / gAthArtha : bhrAMti maTe che (tyAre) citamAna=caitanyamAtra, agAdha che. sAdhu kartA nathI paNa sAkSI che. utthAna : ahIM prazna thAya ke to pachI sAdhaka evA sAdhunI lokavyavahAramAM pravRtti dekhAya che, te kai rIte saMgata thAya ? tethI kahe che - gAthArtha : vyavahArathI te=sAdhu, kartA hoya (paNa) paramArthathI koI bAMdhyA nathI baMdhANA nathI. izA bAlAvabodha - te bhrAMti miTyai siddhayogInaiM na pravRtti na nivRtti chaiM, agAdhanistaraMga cetanAdivilAsamAtra chaI, te dazAiM sAdhu karatA nathI paNi sASI char3a, vyavahAraiM-lokapratibhAsaI te kartA thAo paNi paramArthaI koi bAMdhyo nathI sArA anuvAda : te brAMti.....vinA mAtra chavuM - te bhrAMti maTe=prathama huM baddha chuM e prakAranI bhrAMtinA kAraNe baMdhanA viyoga arthe yogI yama-niyamamAM pravRtti kare che, pachI vedAMta vacananA zravaNathI huM baMdhAyelo nathI tema jANe che, tyAra pachI te vacanonuM manana ane nididhyAsana kare che tyAre tene bhrAMti jAya che, ane te vakhate te siddhayogI bane che. ane siddhayogI thAya tyAre te baMdhanA viyoga mATe sAdhanAmAM pravRtti karatA nathI ke sAdhanAthI nivRtta thatA nathI, arthAt sAdhanA Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 choDI detA nathI. to zuM kare che ? e prazna thAya, tethI batAve che - - caitanyamAtra agAdha teomAM varte cheHnistaraMga cetanAdi vilAsamAtra teomAM che. bhAvArtha : Azaya e che ke sarva prakAranA vikalporUpa taraMgo zAMta thaI jAya che tethI, taraMga vagaranI cetanAdimAM vilAsa karavArUpa avasthA tyAM che, ane te dazAmAM siddhayogI evA sAdhu koI pravRtti karatA nathI, paraMtu tenA dehathI je kAMI pravRtti thAya che te pravRttinA teo sAkSI che. 9 vetanAlivinAsamAtra ahIM "cetanAdi mAM "kAri' padathI sukhamAM - vilAsamAtra che, te grahaNa karavAnuM che. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke siddhayogI pravRtti karatA nathI ane nivRtti karatA nathI, tyAM prazna thAya ke jo pravRtti karatA na hoya to nivRtti ja hoya, ane nivRtti karatA na hoya to pravRtti ja prApta thAya. tenuM samAdhAna e che ke, prathama teo karmabaMdhanA viyoga arthe pravRtti karatA nathI, Ama chatAM haju te sAdhuo dehadhArI che, tethI dehakRta je kAMI pravRtti che te pravRttio kaI rIte teo kare che, te batAvatAM kahe che - anuvAda - te tArUM..... sAthI cha | - te dazAmAM=siddhayogI dazAmAM, sAkSIbhAve teo pravRtti kare che, tethI prathama baMdhanA viyoganA abhilASathI pravRtti hatI tevI pravRtti have nathI. ane have je sAdhunI pravRtti che te sAkSIbhAve pravRtti che, tethI pravRttinI nivRtti nathI tema kahela che. AnAthI e phalita thayuM ke pravRtti nathI eTale abhilASathI pravRtti nathI, ane nivRtti nathI eTale abhilASathI thatI pravRttinI nivRtti hovA chatAM sAkSIbhAvathI pravRtti che, mATe nivRtti nathI. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 utthAna : pUrvamAM kahyuM ke sAdhu kartA nathI paNa sAkSI che. tyAM prazna thAya ke huM kartA chuM evI bhrAMti cAlI gai che, to pachI bhrAMti cAlI gaI che tevA sAdhu sAkSIthI paNa pravRtti kema kare che ? tethI kahe che - anuvAda : vyavahAra...vAMcyo nathI TI42TI' - vyavahArathI=lokapratibhAsathI, te kartA thAo, paNa paramArthathI koI bAMdhyo baMdhAyelo, nathI. AzA bhAvArtha : sAkSIbhAvathI jyAre siddhayogI pravRtti kare che, tyAre lokapratibhAsathI e karyA che, to paNa paramArthathI koI baMdhAyela nathI, ema teo jANe che. tethI ja abhilASathI karmabaMdhanA viyoga arthe te pravRtti karatA nathI. IIkazA avataraNikA : vAstavika koI baMdhAyeluM nathI, paraMtu brahmanA ajJAnane kAraNe ja huM baMdhAyelo chuM tevo bhrama varte che, tema pUrvamAM sthApana karyuM. have te bhramanI nivRtti kramathI thAya che, te batAvavA arthe kahe che - copAi : abhidhyAna yojana kaivalya, guNa pAmiiM zruti kahai niHzalya / paramAratha vyavahAra AbhAsa, bhAsanazakati Talai savi tAsa / / 43 / / gAthArtha : abhidhyAna vedAMtazravaNa, yojana tattvajJAna, kevalya videhakevalya, A traNa guNane pAmIne anukrame tenI A traNa guNa pAmanAranI, paramArtha bhAsanazakti, vyavahAra bhAsanazakti ane AbhAsa bhAsanazakti sarva niHzalya= saMdeharahita nakkI, TaLe, e pramANe) zruti kahe che. ll43 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAlAvajodha : abhimukha dhyAna te abhidhyAna vedAMtazravaNa, yojaI muktinaI te yojana tattvajJAna, kaivalya kahitAM videhakevalabhAva, e 3 guNa pAmi te jIvanaI anukramaI prapaMcanI pAramArthika-vyavahArika-AbhAsikatA - pratibhAsananI zakati chai te miTa, tihAM naiyAyikAdivAsanAI prapaMcanai pAramArthikapaNuM jaNAtuM te vedAMtazravaNa pachI miTai, tivAra pachI prapaMcanar3a yogI vyAvahArika karI jANai paNi pAramArthika karI na jANaI, valatuM tattvajJAna upaja tivAraiM prapaMcanai vyAvahArikapaNi na jANaiM bAdhitAnuvRttiM AbhAsikamAtra jANaiM, videhakaivalyaiM prapaMcanuM jJAna mAtra ja TalaI, ni:prapaMca cinmAtra hui rahai, " tasyAbhidhyAnAd yojanAt tattvabhAvAdbhUyazcAnte vizvamAyA nivRttiH" iti zrutiH || 43 || manuvAha : prathama abhidhyAnano artha kare che - abhimukha..... vedAMtazravaNa abhimukha dhyAna te abhidhyAna= vedAMtazravaNa. vedAMtazAstramAM batAvAyelA tattvane abhimukha je vicAra che, te abhimukha dhyAna che. tethI abhidhyAnano artha vedAMtazravaNa karela che. have yojanano artha batAvatAM kahe che - yojaiM.....tattvajJAna- bhuktine The yoSThe te yona. vedyAMtamate tattvajJAnathI mukti che, tethI yojanano artha tattvajJAna karela che. have kaivalyano artha batAvatAM kahe che - kaivalya..... kevalabhAva Thevasya = vidheha ThevalAva, arthAt sAdhanAne aMte brahmamAM laya avasthA, je deha vagaranI kaivalyasvarUpa avasthA che. S-10 108 - e 3 guNa..... te miTaI - khAtra guzane pAbhIne te vane anubhe - ( 1 ) pAramArthika bhAsanazakti, (2) vyAvahArika bhAsanazakti ane (3) AbhAsika bhAsanazakti che te TaLe che. temAM prathama pAramArthika bhAsanazakti kyAre TaLe che te batAve che - Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 tidai..... mAsiva mAtra nAgavuM, - vedAtamatathI anya evA naiyAyikAdivAsanAthI prapaMcanuM pAramArthikapaNuM jaNAtuM hatuM, te vedAMtazravaNa pachI TaLe che. tethI vedAMtazAstranA paramArthane jANIne je vyakti jANe che ke jagatamAM "vrA satya nAnnizmA"= "brahma satya che ane AkhuM jagata mithyA che, tevA yogIne, A jagata aneka jIvAtmaka ane ghaTa-paTAdi aneka padArthAtmaka dekhAya che, paraMtu te jANe che ke pAramArthika rIte brahma sivAya jagatamAM kAMI nathI. Ama chatAM je mane dekhAya che te vyAvahArika jagata che, pAramArthika to brahma eka ja che, brahma sivAya jagatamAM kAMI nathI. Avo yogI vedAMtazAstranA zravaNathI jyAre brahmanuM jJAna kare che, tyAra pachI tenuM manana kare che ane tyAra pachI nididhyAsana kare che=zuddha brahmanuM dhyAna kare che; ane te dhyAnathI jyAre tattvajJAna pragaTe che, te vakhate prapaMca vyAvahArika paNa tene jaNAto nathI, paraMtu bAdhita anuvRttivALo AbhAsikamAtra jaNAya che. bhAvArtha : vedAMtazAstranA zravaNa pachI yogIne Akho prapaMca vyAvahArika dekhAya che tyAre te prapaMcanA saMzleSavALo hoya che, = saMsAravartI padArtho sAthe rAga-dveSanA pariNAmavALo hoya che, ane te saMzleSa dUra karavA mATe ja te zuddha brahmanuM manana ane nididhyAsana kare che; ane jyAre tattvajJAna pragaTe che tyAre te siddhayogI bane che. ane te vakhate A jagatanA padArtho sAthe koI saMzleSa=rAga-dveSano pariNAma, tene vartato nathI, tethI have tene jagata vyAvahArikarUpe bhAsatuM nathI. Ama chatAM, cakSuthI aneka jIvo ane ghaTa-paTAdi aneka padArtho tene dekhAya che, te sarvane te sAkSIrUpe ja jue che. tethI saMzleSa vagaranA yogIne A jagata vyAvahArikarUpe dekhAtuM nathI, paraMtu AbhAsikamAtra dekhAya che. ahIM "bAdhita anuvRttivALo AbhAsikamAtra dekhAya che.' ema kahyuM enAthI e kahevuM che ke - jema citramAM nimna-unnatabhAvo dekhAya che, ane anubhavathI te citra nimna-unnatabhAva vagaranuM sapATa che tema jaNAya che; tethI tyAM nimna-unnatabhAvo bAdhita che tema paNa jaNAya che, ane cakSuthI nimna-unnatabhAvo dekhAya paNa che. tethI e prApta thAya ke citramAM nimna-unnatabhAvo bAdhita che. e Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 prakAre bAdhita anuvRttithI sahita citramAM AbhAsikamAtra nimna-unnatabhAvo che. e rIte prastutamAM zuddha brahmane choDIne anya koI vastu jagatamAM nathI ema tattvajJAnathI yogI jANe che. tethI dekhAtA aneka padArtho vAstavika nathI, paNa bAdhita che tema tattvajJAnIne dekhAya che. ane te bAdhitanI anuvRtti sahita purovartI aneka padArtho AbhAsikamAtrarUpe siddhayogIne jaNAya che. tethI ja te siddhayogI A dekhAtA padArthomAM saMzleSa pAmatA nathI, ane sAkSIbhAve jagatane jue che. anuvAda : vivedavatyaDuM.....durU ra46, = tattvajJAna prApta thayA pachI te yogI jyAre dehano tyAga kare che, tyAre videhakaivalya avasthAne pAme che, tyAre prapaMcanuM jJAnamAtra ja TaLI jAya che. ane tevo yogI niSprapaMca evo caitanyamAtra thaIne rahe che, je avasthA brahmamAM layasvarUpa che. brahmamAM laya pAmyA pachI A jagata tene dekhAtuM ja nathI. jema UMghamAMthI jAgyA pachI svapnamAM dekhAyelA padArtho je kharekhara vAstavika nathI, tethI jAgyA pachI te dekhAtA nathI; te ja rIte UMgharUpa saMsArAvasthAmAM je A padArtho pAramArthika, vyAvahArika ke AbhAsikarUpe dekhAtA hatA, te sarve brahmamAM laya thayA pachI dekhAtA nathI. tethI ja vedhaMtamate brahma satya che ane UMghamAM dekhAtA padArtha jevuM A jagata mithyA che. tasyAmidhyAnAr.....zrutiH ||4rU|| - abhidhyAnathI, yojanathI ane tattvabhAvathI=videha kaivalyathI, tene=jIvane, aMte vizvamAyAnI atyaMta nivRtti thAya che, e pramANe zruti che. II43 vizeSArtha : koI jIva tattvanI jijJAsAthI vedAMtadarzanane sAMbhaLavA mATe Avelo hoya to tene prathama zudghabrahmanuM kathana ka2vAno vedAMtazAstramAM niSedha che, paraMtu tene yamaniyamAdirUpa vedAMtazAstra kahe che. jyAre tattvano arthI jIva yama-niyamAdimAM saMpanna thAya che, tyAra pachI vedAMtazAstrano paramArtha batAvavA arthe tene zuddhabrahmanuM svarUpa batAvavAmAM Ave che. jyAre te vedAMtazAstrathI zuddhabrahmane jANe che te avasthA "abhimukha dhyAnarUpa" che. jyAre te zravaNa pachI tenuM manana ane Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 nididhyAsana kare che ane tenA kAraNe te prapaMcathI nirlepa bane che, te avasthA "tattvajJAna svarUpa" che. ane te tattvajJAnanA kAraNe dehano tyAga pachI videhakevalya avasthAne pAme che. II43 avataraNikA : gAthA-41 mAM kahela ke, brahmanA ajJAnane kAraNe ja dharmanA viSayamAM pravRtti che, ane gAthA-42 mAM kahela ke, jyAre bhrAMti TaLI jAya che tyAre siddhayogI pravRtti ke nivRtti karatA nathI, paraMtu sAkSIbhAvathI prapaMcane jonArA che. tyArapachI bhramane TALavAnI vedAMta prakriyAnuM svarUpa gAthA-43 mAM batAvyuM. have tattvajJAna pragaTe che tyAre koI pravRtti nathI, ane avidyA che tyAM sudhI ja dharmArthe pravRtti che, te ja vAtane spaSTa batAvatAM kahe che - copai: jIvanamugata lahyo nijadhAma, tehaniM karaNInU nahi kAma / jihAM avidyA karaNI tihAM, vIsAmo chai vidyA jihAM / / 44 / / gAthArtha - jIvanmukta nijadhAma=potAnuM dhAma AtmAnuM teja, pAme che tene dharmapravRttirUpa karaNInuM kAma nathI. jyAM sudhI avidyA che, tyAM sudhI dharmanI karaNI che, jyAM vidyA (che) tyAM (dharmapravRttiono) visAmo che. I44 bAlAvabodha : tattvajJAnI jJAnaiM saMcitakarma dahI prArabdha mAtra bhoganI pratIkSA karato jIvanmukta thayo te potAnuM teja pAmio, tehanai karaNI, kAma nathI, jihAMtAMiM avidyA chai tihAMtAI kriyA char3a, jihAM vidyA tattvasAkSAtkArarUpa AvI tihAM vIsAmo chaI, ArurukSormuneryogaM kriyA kAraNamucyate / yogArUDhasya tasyaiva zama: kAraNamucyate / / gItAsu - (dhyAtmasAra. .rU . . no. rara) jAdaka | Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 anuvAda - - tattvajJAnI.....charInuM kAma nathI | - vedAMtazravaNa pachI manana ane nididhyAsana dvArA tattvajJAna pragaTe che, ane tevo tattvajJAnI saMcitakarmane jJAnathI bALIne prArabdhamAtra bhoganI pratIkSA karato=prArabdhamAtrathI prApta evA bhogone draSTAbhAvathI joto, jIvanmukta thayelo te potAnA AtmAnuM teja pAmelo che. tene dharmakaraNInuM kAma nathI. bhAvArtha : Azaya e che ke Avo tattvajJAnI bhUtakALanAM saMcitakarmane bALe che, ane bhUtakALanAM baMdhAyelAM karmo je udayamAM AvI rahyAM che, tene bhogave che; paraMtu temAM lepAto nathI, kevala sAkSIbhAvathI tene bhogave che. tethI sarvakarmathI mukta nahi hovA chatAM dehadhArI mukta che, kema ke bhAvathI nirlepa che. ane tevo yogI nirlepadazArUpa tejane pAmelo che, tene karmanAza mATe dharma karavAnuM kAma nathI. tattvajJAnInAM bhUtakALamAM baMdhAyela karma udayamAM varte che, tenAthI ja tenI AhArAdimAM pravRtti hoya che, svayaM temAM joDAto nathI, tethI prArabdhamAtrathI tenI bhoganI pravRtti che. ane te bhoganI draSTAbhAvathI pratIkSA kare che, paNa bhoga sAthe saMzleSathI pravRtti karato nathI, te batAvavA mATe, prArabdhamAtra bhoganI pratIkSA karato jIvanmukta che, tema kahela che. utthAna : ahIM prazna thAya ke to pachI dharma mATe pravRttinI kone jarUra che ? tethI kahe che - anuvAda :nidAMtAM..... visAmo karuM, = jyAM sudhI avidyA che tyAM sudhI dharmanI kriyA che, arthAt jyAM sudhI huM karmathI baMdhAyelo chuM e prakAranuM ajJAna che, tyAM sudhI karmanAzanA arthe tapAdimAM yogInI pravRtti che. ane jyAre nididhyAsanathI vidyA pragaTe che, tyAre huM zuddha brahmarUpa chuM e prakArano tattvasAkSAtkAra thAya che, tyAre tapAdimAM pravRttirUpa bAhya kriyA vizrAMta thAya che. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 temAM sAkSIrUpe gItAno zloka batAve che -- ArukSo....I44|| - yoga upara ArUDha thavAnI IcchAvALA evA munine yoga upara caDavA mATe kriyA kAraNa che, yoga upara ArUDha thayelA evA tene ja=munine ja, vizeSa yoganI prApti mATe zamano pariNAma kAraNa che. II44 // bhAvArtha : sAkSIpAThamAM yoga upara ArUDha thavAnI icchAvALA muni te avidyAvALA che ane yoga upara ArUDha thayelA muni te tattvajJAnI che. yoga upara ArUDha thavAnI icchAvALA muni tapAdinI kriyA dvArA yoga upara caDI rahyA che, ane tenAthI ja teo mokSamArgane prApta kare che. ane jemane tattvajJAna pragaTyuM che teo mokSamArgarUpa yoga upara ArUDha thayelA che, tethI ja nirlepadazAvALA che. nirlepadazA zamapariNAmarUpa che ane te zamapariNAma ja teone ArUDha thayelI dazAthI adhika dazAmAM javAnuM kAraNa che. II44]] avataraNikA : pUrva gAthA-44 mAM batAvyuM ke tattvajJAnIne bAhya kriyAno visAmo che. have te tattvajJAnIne prArabdha adRSTanI kriyA sAMpradAyika vedAMtI mAne che ane ucchuMkhala vedAMtI mAnatA nathI. te baMne mata batAvavA arthe kahe che - copai : vidhi - niSedha jJAnInaI nahIM, prArabdhaM tasa kiriyA kahI / avara kahiM nahIM tAsa adRSTa, jIvana kAraNa anya adRSTa / / 45 / / gAthArtha : vidhi-niSedha jJAnIne nathI ane prArabdhakriyA=AhAra-vihArAdinI kriyA, tene=jJAnIne, kahI che. A sAMpradAyika mata kahyo. have uzRMkhala vedAMtIno mata batAvatAM kahe che - bIjo=uzRMkhala kahe che ke tene=jJAnIne, adRSTa nathI, ane anyanuM adRSTa (jJAnInA) jIvananuM kAraNa che. 118411 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 jAdAvodha : tattvajJAnInaiM vidhi-niSedharUpa vaidika kriyA koi nathI, je mATaI vidhi-niSedha sarva avidyAvatpuruSaviSaya chai, AhAra-vihArAdikriyA zarIrasAdhana chaiM, te paNi prArabdhAdRSTaI chaI, ima sAMpradAyika vedAMtI kahaI chai, ucchaMkhala kahaiM char3a - kSIyate cAsya karmANi tasmin dRSTe praavre| (zrutiH) (muNDa.2/2) jJAnAgniH sarvakarmANi bhazmasAtkRrute'rjuna ! / / - (gItA, a04, zlo. 37) ityAdi vAkyaiM karma sarvapada saMkocanI anyAyyatAI jJAnInaiM, adRSTamAtrano nAza mAniiM chaiM, anaiM tehanaiM zarIrAsthiti(zarIrasthiti) kAraNa te Izvara zarIranI pari anyAdRSTa chai / / 45 / / * pApAquodhamA 'zarIrAsthiti' 5 / 6 cha tyo 'zarIrasthiti' 5 / saMta lAge che. manuvAI : tattvajJAnInaiM.....puruSaviSaya chai, = tatvAnAne vidhi-niSedha35 vaiidika kriyAo koI nathI, je kAraNathI vidhi-niSedharUpa sarva kriyAo avidyAvALA puruSano viSaya che. arthAt huM zuddha brahma chuM evuM jene jJAna nathI, ane huM karmathI lepAyelo chuM evuM je viparIta jJAna che, evA puruSane mATe vidhiniSedharUpa sarva kriyAo che. tthAna : ahIM prazna thAya ke tattvajJAnIne vidhi-niSedharUpa kriyA nathI, to anya koI kriyA che ke nahi ? tethI kahe che - manuvAda : AhAra.....sAdhana chaiM, - zAnIne AhAra-vihAnI jiyA zarIranA sAdhanarUpe che arthAt zarIrane TakAvavA mATe che. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 utthAna : ahIM prazna thAya ke jJAnInI AhAra-vihArAdinI kriyA konA kAraNe che ? tethI batAve che - anuvAda : te paLi.....haDuM chaGga, - te AhAra-vihArAdinI kriyA paNa prArabdha adRSTathI=udayamAM AvelA ane dehane TakAvavAnA kAraNa evA karmathI che. e prakAre sAMpradAyika vedAMtI kahe che. utkRvata.....nAza mAnirUM chaThThuM, - uzRMkhala vedAMtI kahe che - zrutinA vAkyamAM je 'karma' pada che. teno ane gItAnA vAkyamAM je 'sarva' pada che, teno saMkoca ka2vo anyAyarUpa che. tenA saMkocanI anyAyatA hovAne kAraNe jJAnIne adRSTamAtrano nAza mAne che. te zrutino artha A pramANe che - kSIyate.....teDarnuna ! - parAvara=52mAM uttama evuM te=zuddha brahma, dekhAye chate AnAM=jJAnInAM, karmo kSaya pAme che. gItAnA zlokano artha A pramANe che - he arjuna ! jJAnarUpa agni sarvakarmane bhasmasAt kare che. utthAna : ahIM prazna thAya ke jo jJAnIne sarva karmano nAza thAya che, to tenA zarIranI sthitino paNa nAza kema thato nathI ? tethI kahe che - anuvAda :anaDuM.....anyAvRSTa cha6 ||4u|| ane izvaranA zarIranI jema tenA=jJAnInA, zarIranI sthitinuM kA2Na anyanuM=ziSyAdinuM, adRSTa che. II45 bhAvArtha : je ziSyAdino jJAnIthI upakAra thaI zake evuM adRSTa che, teonA adRSTathI jJAnInuM zarIra TakI raheluM che, paraMtu tenA zarIranI sthitinA kAraNIbhUta Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 evuM koI adRSTa jJAnInuM potAnuM nathI. tethI jJAnIne prArabdha adRSTanA kAraNe AhAra-vihArAdinI kriyA nathI tema ucchaMkhala vedAMtI kahe che. // 4 // avataraNikA : vedAMtamatanuM nigamana karIne sAMkhya mata pramANe AtmA kartA ane bhoktA nathI, te batAvatAM kahe che - copai : karai na bhuMjai ima AtamA, vedaMtI bolai mahAtamA / sAMkhya kahai prakRti ja savi, kari cetanarUpa buddhimAMhiM dhari ||46 / / gAthArtha H A rIte=pUrvamAM kahyuM e rIte, AtmA kartA nathI ane bhoktA nathI ema vedAMtI mahAtmA kahe che. ( ane) sAMkhya kahe che ke buddhimAM cetanarUpane dhAraNa karIne prakRti ja badhuM kare che. II46nA bAlAvabodha : " ima AtmA na kartA, na bhoktA" ima vedAMtI bolai chaI / sAMkhya kaha chaI sattva- rajastamoguNanI sAmyAvasthA'nAdimUlakAraNa prakRti chaiM, teha ja sarva prapaMca karaI chaI 'svapariNAmamahattattvAparanAmaka svaccha buddhi char3a' tehamAM cinmAtra AtmarUpa pratibiMba dharai chaI / / 46 / / anuvAda : ma.....votarU chaDuM | - ema=pUrvamAM kahyuM e rIte, AtmA kartA ane bhoktA nathI, e pramANe vedAMtI kahe che. A kathana vedAMtamatanA nigamanarUpa che. have sAMkhyamatano upanyAsa karatAM kahe che - sAMdhya rUM chaDuM....prapaMca raDuM chaThThuM - sAMkhya kahe che - sattva-2jo ane tamoguNanI sAmya avasthAnuM anAdi mUlakAraNa prakRti che ane te ja=prakRti ja, sarva prapaMca kare che. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 bhAvArtha: A saMsAranuM anAdi mULa kAraNa prakRti che, ane te prakRtinuM svarUpa sAMkhyamate sattvaguNa, rajoguNa ane tamoguNanI sAmyavasthA che. jainamata pramANe jene karma kahIe chIe tene ja sAMkhya prakRtirUpe kahe che, ane te prakRti ja sarvaprapaMca kare che, ane te prakRtimAMthI mahatuM tattva pedA thAya che. te batAvatAM kahe che - anuvAda : svapariNAma.....ghara chavuM TI46 /-svapariNAma=prakRtino pariNAma= prakRtinuM kArya, mahatu tattva che bIjuM nAma jenuM evI te svaccha buddhi che. temAM=buddhimAM, citmAtra AtmarUpa pratibiMba dhAraNa kare che. AjakA bhAvArtha : prakRtimAMthI buddhi utpanna thAya che je svaccha buddhi che, ane tenuM ja bIjuM nAma mahatuM tattva che, ane te buddhimAM cinmAtra AtmarUpa pratibiMbane prakRti dhAraNa kare che. A pramANe sAMkhya kahe che. AvA avataraNikA : have buddhimAM AtmAnuM pratibiMba paDavAthI prapaMca kevI rIte thAya che, te dRSTAMtathI batAve che - copAi - jima darapaNa mukhi lAlima tAsa, biMbacalanano hoi ullAsa / viSaya-puruSa-uparAga-nivesa, tima buddhiM vyApArAveza / / 47 / / gAthArtha : jema darpaNamAM mukha (dekhAya che, ane tenI=mukhanI, lAlima (dekhAya che) (darpaNanA calanathI) biMbacalanano ullAsa thAya che arthAt biMba cAle che tevuM bhAna thAya che. tema buddhimAM viSayauparAganiveza, puruSauparAganiveza ane vyApArAveza thAya che. AjanA Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pha 'viSayauparAganiveza' mukhanI lAlimAsthAnIya che, 'puruSauparAganiveza' mukhasthAnIya che ane vyApArAveza bibacalananA ullAsa= bhAna, sthAnIya che. bAlAvabodha : tivArai 3 prakAra thAi char3a te deSADar3a char3a dRSTAMta - jima darapaNi kahitAM ArIsai mukha dIsai 1, te mukhanI lAlima - raktatA dIsai 2, darapaNa calanAI biMbanA calanano ullAsa hoi 3, tima te buddhiM citpratibiMbai ghaTAdi viSayoparAga, ahaM e puruSoparAga, kriyArUpa vyApArAveza hor3a / / 47 // anuvAda : 119 tivAra'.....hor ||47 11 - tyAre=buddhimAM AtmAnuM pratibiMba paDe che te vakhate, traNa prakAra thAya che. te dRSTAMtathI batAve che - jema (1) darpaNamAM mukha dekhAya che, (2) te mukhanI lAlima=raktatA, arthAt lAvaNya dekhAya che ane (3) darpaNanA calanathI darpaNamAM pratibiMbita mukhacalanano bhAsa thAya che; tema te buddhimAM cetanAnA pratibiMbathI mukhanA lAvaNyanA sthAne ghaTAdi viSayauparAga che; ane darpaNamAM mukha dekhAya che tasthAnIya 'ahaM' e prakArano puruSauparAga che arthAt darpaNamAM dekhAtuM mukha e jema huM chuM, tema buddhimAM pratibiMbita evo AtmA e huM chuM, e prakArano je bhrama che te puruSauparAga che; ane darpaNanA calanathI jema mukhanuM calana dekhAya che, tema buddhinA vyApArAvezathI puruSa kriyA kare che tevuM bhAna thAya che, te kriyA vyApArAveza che. II47nI vizeSArtha : sAMkhyamate puruSa akartA che, paraMtu prakRtimAMthI utpanna thayelI je buddhi che, temAM puruSanuM pratibiMba paDe che, ane tenA kA2Ne pratibiMbita evA puruSamAM 'ahaM' e prakArano vyavahAra thAya che, e puruSauparAga che; tethI te buddhi puruSauparAgavALI che. (1) jema bALakane ArIsAmAM potAnuM mukha dekhAya che tyAre A dekhAtuM mukha te huM chuM tema bhAse che, vAstavika te mukha huM nathI paNa mAruM Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 pratibiMba che; tema buddhimAM puruSanuM je pratibiMba che te puruSa nathI paraMtu puruSanuM pratibiMba che, to paNa te pratibiMbamAM "ahaM e prakArano ajJa jIvone bhrama thAya che. ane (2) jema ArIsAmAM mukhanuM pratibiMba paDyA pachI mukhanuM lAvaNya dekhAya che, tema buddhimAM cetanAnuM pratibiMba paDyA pachI te pratibiMbita cetanAmAM ghaTAdine jANavAnuM je sAmarthya che, te mukhanI lAlimAsthAnIya che. kema ke je vyaktinA mukhamAM lAvaNya hoya tenA pratibiMbita mukhamAM paNa lAvaNya dekhAya che, tema puruSamAM cit zakti che, tethI tenA pratibiMbamAM ghaTAdi viSayone jANavAnI zakti che, e mukhanI lAlimAsthAnIya che. ethI jo buddhimAM caitanyanuM pratibiMba na paDyuM. hota to jaDa evI buddhi ghaTAdi viSayone jANI zake nahi, paraMtu cetanAnA pratibiMbane kAraNe te buddhi ghaTAdine jANavA samartha banI, te cetanAnuM lAvaNya che, je buddhirUpI darpaNamAM dekhAya che. ane (3) darpaNanA calanathI jema darpaNamAM pratibiMbita mukhanuM calana bhAse che, tema buddhinA vyApArathI buddhimAM pratibiMbita evuM caitanya A badhI kriyA kare che tevo bhAsa thAya che. paraMtu darpaNanA calanathI jyAre mukha cAlatuM hoya tyAre paNa je vyaktinuM e pratibiMba che te vyakti sthira che, tema buddhithI jyAre A badhI kriyAo thAya che tyAre paNa AtmA niSkriya che; Ama chatAM AtmA kriyAo kare che tevo ajJa jIvone pratibhAsa thAya che. ane je jJAnI che te jANe che ke buddhimAM A cetananuM pratibiMba che ane tenA kAraNe ja lokone "huM kartA chuM' ema dekhAya che; paraMtu huM pote A pratibiMba nathI, tethI mArA pratibiMbavALI buddhi je kare che, te huM karato nathI, tethI huM kartA nathI. 4thA avataraNikA : pUrva gAthA-47 mAM darpaNanA dRSTAMtathI puruSauparAga, viSaya uparAga ane vyApArAveza batAvyA. have vivekAti jene thaI nathI tevA ajJa jIvane je jAtano bhrama thAya che, te batAvavA arthe kahe che - copAi : huM jANuM e karaNI karuM, e trihuM aMziM mAnai SaruM / paNi te sarava bharamanI jAti, jANai zuddha vivekaha khyAti / / 48 / / Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 gAthArtha - huM AtmA, jANuM ghaTAdi padArthone jANuM chuM, e karaNI karuM=gamanAdi ceSTA karuM chuM. A traNa aMzane jIva kharuM=sAcuM, karIne mAne che, paNa te sarva bhramanI jAti (che.). vivekakhyAti (jene thaI che te) zuddha jANe che. II48 bAlAvabodha : hUM-AtmA, jANuM ghaTAdika, e karaNI gamanAdirUpa karuM, e 3 aMze jIva kharaM karI mAMnai, paNi te sarva pratibiMba bhramanI jAti chai, vivekakhyAti kahitAM pravRti-puruSI tAddhi ne duhA, te zuddha vanatmisvarUpanA 48 anuvAda : (1) DuM-AtmA darpaNamAM jema mukhanuM pratibiMba paDe che, tema svaccha buddhimAM citracetanA, pratibiMbita thAya che, ane te pratibiMbane ajJa jIva huM huM pote chuM, tema jANe che. () nAnuM ghacvavA=jema darpaNamAM pratibiMbita thayelA mukhanI lAlimA dekhAya che, tema svaccha buddhimAM pratibiMbita thayelI cetanAne kAraNe ghaTAdi padArtho jaNAya che. kema ke buddhi svayaM jaDa che te jANI zakatI nathI, paraMtu cetanAnuM pratibiMba tenAmAM paDeluM hovAne kAraNe te ghaTAdi padArthone jANavA samartha bane che, ane ajJa jIvane te ghaTAdi padArtho huM jANuM chuM tevo bhrama thAya che. (3) raLI jamanA ivakaphaM=jema arIsAmAM mukhanuM pratibiMba paDeluM hoya, ane arIsAne koI halAve to arIsAmAM pratibiMbita thayeluM mukha hAlatuM dekhAya che, tyAre te arIsAnI sAme Ubhelo bALaka ema kahe che ke huM hAlI rahyo chuM. e rIte buddhimAM cetanAnuM pratibiMba paDatuM hovAne kAraNe buddhinI gamanAdirUpa karaNIne huM karuM chuM, ema ajJa jIvane bhAse che. pa rU ....jhamanI nAti kaDu, - A traNe aMzo jIva kharuM karIne mAne che, paNa te sarva pratibiMba bhramanI jAti che. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 bhAvArtha : darpaNamAM mukhanuM pratibiMba paDavAne kAraNe jema bALakane te mukha e huM chuM, ane darpaNamAM dekhAtI mukhanI lAlimA e mArI lAlimA che, ane darpaNanuM calana e mAruM calana che tema bhAse che; tema svaccha buddhimAM cetanAnuM pratibiMba paDe che, tenA kAraNe thayelI A traNa prakAranI bhramanI jAti che. anuvAda : - - vivevarAti.....nA T485 - je vyaktine vivekakhyAti kahetAM prakRti ane puruSanI anyatAbuddhi=judApaNAnI buddhi, thaI che; tevI vivekakhyAtivALI vyakti zuddha evA kevala AtmasvarUpane jANe che. 48 bhAvArtha : sAMkhyamata pramANe jyAre jIvane e jJAna pragaTe che ke prakRti ane puruSa e be judA padArtho che, tyAre tenAmAM vivekakhyAti pragaTe che. ane jyAre vivekakhyAti pragaTa thAya che, tyAre buddhimAM pratibiMbita thayelA cetanane huM A chuM" tema te jANato nathI, paraMtu buddhimAM A mAruM pratibiMba che" tema te jANI zake che. tethI prakRtithI huM judo chuM ane huM kartA nathI ane bhoktA nathI, paraMtu cetanAnA pratibiMbavALI evI buddhi kartA che ane bhoktA che, tema te jANe che. 0 A vivekakhyAti svamata pramANe AtmA ane pudgalanA bhedajJAnanA prakarSarUpa asaMgaanuSThAnanI bhUmikA prAyaH hoya tema jaNAya che. I48II avataraNikA - yogIpuruSane prakRti ane puruSanA bhedanuM jJAna prathama zAstranA vacanothI thAya che, ane tene ja AgamathI jANyA pachI teNe yuktithI ane anubhavathI vivekakhyAtikALamAM sthira karela hoya che. Ama chatAM te yogI haju sAdhanA mATe yatna kare che, tyAM prazna thAya ke jo te yogI pUrva copai-48 mAM kahyA mujaba vivekakhyAtimAM jANe che ke puruSa kartA ane bhoktA nathI, to pachI vidhiniSedharUpa kriyAo kema kare che ? tenA samAdhAnarUpe kahe che - Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 copAi : prakRtidharma hita-ahita AcAra, cetananA kahai te upacAra / vijaya-parAjaya jima bhaTataNA, narapatinaiMkahii atighaNA / / 49 / / gAthArtha - hita-ahita AcAra te prakRtinA dharma che. jema subhaTanA vijaya ane parAjaya che te atighaNA=sarva, rAjAnA kahevAya che, tema te prakRtinA dharmo, upacArathI cetananA kahevAya che. jalA bAlAvabodha : aparokSabhrama te aparokSasAkSAtkArai ja nivarttaiM te zuddhAtmajJAna char3a, hita-ahita kahitAM vidhi-niSedha, AcAra-kriyArUpa chai te savi prakRtinA (prakRtinA dharma) char3a, AtmA to akriya chai, tehanai je cetananA kahai chai te upacAra karI jANavo; jima subhaTanA vijaya-parAjaya chai atighaNA te sarva rAjAnA kahiiM, subhaTa jItyaiM rAjA jItyA subhaTa hAryahaM rAjA hAryo ehavo vyavahAra chaI, ima prakRtigata zubhAzubha kriyA AtmAnI karInai vyavahArI loka mAna$ $ RAier 0 TabAmAM prakRti nAnA cha' e pATha che, tyAM prakRtinA dharma che evA pAThanI saMbhAvanA che. kema ke mULa gAthAmAM pravRti gharma' pATha che. anuvAda - parokSajhama.... zuddhAtmajJAna cha,pUrvagAthA 48mAM kahyuM ke vivekakhyAti thAya che tyAre kevaLa AtmasvarUpazuddha evA puruSane te yogI jANe che, tyAM prazna thAya ke to pachI zuddha AtmA kartA ane bhoktA nathI ema vivekakhyAtivALo jANe che, chatAM sAdhanA mATe pravRtti kema kare che ? tethI kahe che ke - aparokSa bhrama te aparokSa sAkSAtkArathI ja nivartana pAme che, ane te zuddha AtmajJAna che. A zuddha AtmajJAna kaivalya avasthAmAM pragaTa thAya che. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 bhAvArtha : pUrvagAthA-47/48 mAM darpaNanA dRSTAMtathI batAvyuM ke, jIvane traNa aMzathI bhrAMti varte che, te bhrama "aparokSa bhrama" che. jema parvata uparathI jonArane nIcemAM rahelA badhA mANaso veMtiyA dekhAya che te aparokSa bhrama che, tema jIva kartA-bhoktA nahi hovA chatAM, svaccha buddhimAM cetananuM pratibiMba paDavAne kAraNe pUrvagAthA 47/ 48 mAM batAvAyelA traNa prakAranA aparokSa bhrama tene varte che, ane te aparokSa bhrama jyAre aparokSa evA AtmAno sAkSAtkAra thAya tyAre ja nivartana pAme che. darekano AtmA aparokSajJAnano=pratyakSajJAnano viSaya che, chatAM jyAM sudhI sAdhanA dvArA jIvane teno sAkSAtkAra thato nathI tyAM sudhI ja tene "huM kartA chuM, huM bhoktA chuM,' e prakArano bhrama varyA kare che. jyAre aparokSa evA potAnA AtmAno sAdhanA dvArA sAkSAtkAra thAya che, tyAre "pote kartA nathI, bhoktA nathI" evuM AtmajJAna tene pragaTe che, je jainadarzananI prakriyA pramANe prAyaH karIne kevalajJAnanI avasthA che. ane te vakhate zuddha AtmAnuM jJAna tene thAya che, tenA kAraNe pote kartA-bhoktA che e prakArano bhrama tene raheto nathI. paraMtu jyAM sudhI sAdhanAnI pUrNatA thaI nathI tyAM sudhI aparokSa evA AtmAnA sAkSAtkAra mATe vivekakhyAtivALo paNa yogI sAdhanAno prayatna kare che. ane vivekakhyAti hovAne kAraNe te jANe che ke "huM nirlepa chuM, huM kAMI karato nathI, vastutaH prakRti badhuM kare che che, to paNa akartA ane abhoktA evA AtmAnA sAkSAtkAra mATe te yatna kare che. tethI lokamAM yogI sAdhanA kare che e prakArano vyavahAra thAya che. vivekakhyAtivALo paNa yogI vidhi-niSedharUpa kriyAmAM AbhAsika yatna kare che te aparokSa evA AtmAnA sAkSAtkAra mATe kare che. Ama chatAM, sAMkhyamata pramANe te yogIno AtmA paramArthathI to akriya che, paraMtu te yogInA AtmAnA pratibiMbavALI svaccha buddhi=prakRti, vidhi-niSedharUpa AcAranI kriyA kare che; ane teno upacAra "A yogIno AtmA kare che" e prakAre vyavahArI loka mAne che. ane te vivekakhyAtivALA yogInI pravRtti AbhAsikamAtra hoya che. tattvathI to te nirlepa evA AtmasvarUpamAM ja magna hoya che. tethI tene paNa e pratIti thAya che ke aparokSa evA mArA AtmAnA sAkSAtkAra mATe huM yatna karuM chuM. jyAre aparokSano sAkSAtkAra thAya che tyAre te yogInA AtmAne pote kartA-bhoktA nathI Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 tevA zuddha AtmAno sAkSAtkAra thAya che, je aparokSa sAkSAtkAra rUpa che, je prAyaH karIne kevalajJAnanI avasthArUpa che. tenI pUrve jyAre vivekakhyAti pragaTelI hoya che tyAre te zuddha AtmAne jANe che, to paNa zuddha AtmAno sAkSAtkAra temane thayelo nathI. tethI ja yogI zuddha AtmAnA sAkSAtkAra mATe vidhi-niSedharUpa AcAronuM pAlana kare che, te AbhAsikamAtra che; tene laIne ja loka upacArathI yogI sAdhanA kare che, tema mAne che. ane A vivekakhyAti e prAyaH karIne asaMgaanuSThAnanI bhUmikArUpa che. utthAna : uparamAM kahyuM e prakArano vyavahAra kema thAya che, te batAvatAM kahe che - anuvAda : hita-dita.....3pavAra verI nAkhavo, - hita-ahita=vidhi-niSedha AcArarUpa kriyA che, te sarva prakRtinA dharma che, AtmA to akriya che. tene= prakRtinA dharmane, je cetananA kahevAya che te upacArathI jANavA. nima sumaranA.....mAna chaThThA 46II- jema subhaTanA vijaya-parAjaya che, te sarva rAjAnA kahevAya che. subhaTa jItye rAjA jItyo ane subhaTa hArye rAjA hAryo evo vyavahAra che, ema prakRtigata zubha-azubha kriyA AtmAnI karIne vyavahArI loka mAne che. IkalA avatAraNikA - pUrva gAthA-49mAM sthApana karyuM ke hita-ahita AcAra=vidhiniSedha AcAra, prakRtinA dharma che ane upacArathI te cetananA kahevAya che, te vAtane dRDha karavA mATe cetana koi kriyA karato nathI paNa prakRti ja sarve kare che, e batAvatAM kahe che - copAi : prakRti karai navi cetana klIba, pratibiMbai te bhuMjai jIva / paMcavIsamuM tattva agamya, chaI kUTastha sadAziva ramya / / 50 / / s-11 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1raka gAthArtha : prakRti kare che, klaba napuMsaka evo cetana karato nathI. pratibiMba vaDe karIne te prakRti, kare che te jIva bhogave che. ane pacIsamuM tattva agamya, phUTastha, sadAziva ane ramya che. IFpanA bAlAvabodha : prakRti te sarva kArya karai char3a, cetana--AtmA navi karai je mATai te klIba chaD-kriyAno asamartha chai, jJasvabhAva te kartRsvabhAva kima hui ? buddhi karai chaI te pratibiMbai jIva bhuMjai chai, "buddhiniSThapratibimbagrAhitvameva cito bhogaH" ata eva sAMkhyamatai sAkSAd bhoktA AtmA nathI / paMcavIsamuM tattva AtmarUpa agamya-agocara chai, kUTastha kahitAM anityadharmarahita, sadAziva kahitAM sadAnirupadrava, ramya kahitAM manohara / / 50 / / anuvAda : prakRti.....asamartha chaDuM - prakRti te sarva kArya kare che arthAt jagatamAM je kAMI kArya dekhAya che te sarva kArya prakRti kare che. cetana=AtmA, kAMI karato nathI, je kAraNathI te klIba=napuMsaka, che arthAt kriyA karavA mATe asamartha che. temAM yukti batAve che - jJasvabhAva.....vima duH? - jIva jJasvabhAva che te kasvabhAva kema thAya ? arthAt jIvano jANavAno svabhAva che tethI te jANavAnuM kAma kare che, paraMtu te jANavAno svabhAva kriyA karavAnA svabhAvarUpe thaI zake nahi, tethI jIva kriyA karavA mATe asamartha che. e prakAre sAMkhya mAne che. utthAna : ahIM prazna thAya ke jo prakRti sarva kArya karatI hoya ane jIva karato na hoya to A jIva bhogAdi kare che, evI lokapratIti che, te kaI rIte saMgata thAya ? tethI kahe che - Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 anuvAda - ddhi 26.....mAtmA nathI -prakRtimAMthI buddhi utpanna thaI che, te buddhi kare che te pratibiMbathI jIva bhogave che. kema ke buddhiniSTha pratibiMbagrAhIpaNuM ja citano-puruSano, bhoga che. AthI karIne ja sAMkhyamate AtmA sAkSAt bhoktA nathI. bhAvArtha : prakRtimAMthI utpanna thayelI evI buddhi sarva kArya kare che, ane te buddhimAM AtmAnuM pratibiMba paDe che ane te pratibiMbane ja jIva bhogave che, arthAt potAnA pratibiMbane jIva grahaNa kare che, tethI tene bhrama thAya che ke huM bhogavuM chuM; vAstavika to potAnA pratibiMbavALI buddhi bhogave che, pote bhogavato nathI. paraMtu jema bALaka darpaNamAM rahelA potAnA pratibiMbane "A huM chuM' tema jANe che, tema ajJa jIva buddhimAM rahelA potAnA pratibiMbane grahaNa kare che, te ja teno bhoga che. tethI jIva bhogave che evo lokavyavahAra thAya che, paraMtu sAMkhyamate jIva sAkSAt bhoktA nathI. utthAna : ahIM prazna thAya ke pachI jIva vAstavika kevo che ? tethI kahe che - anuvAda : paMcavIsamuM... manohara TI50Iii- paccIsamuM tattva agocara che arthAt buddhimAMthI utpanna thayela evI IndriyAdine agocara che. vaLI kUTastha che= anityadharma rahita che ekAMta nitya che. vaLI sadAziva che sadA upadrava vagaranuM che arthAt saMsAravartI jIvone janma-jarA-mRtyu Adi upadrava dekhAya che tevA upadravavALuM nathI, paraMtu sarvathA upadravarahita che. vaLI ramya che=manohara che arthAt cakSuthI dekhAtI ramyatA jevI ramyatA nathI, paraMtu sarva upadravothI rahita evI sukhamaya avasthA AtmAnI che, tethI tattva jonArAone te avasthA ramaNIya bhAse che.paNA avataraNikA - pUrva gAthA-50 mAM sthApana karyuM ke prakRti sarva kArya kare che, cetana kAMI karato nathI. tethI have prakRti zuM kare che ? ane cetana kAMI karato nathI to pachI mukti zuM padArtha che ? te batAvatAM kahe che - Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 copAI : ApavilAsa prakRti dASavI, viramai jima jagi naTuI navI / prakRtivikAravilaya te mukti, nirguNa cetana thApi yukti / / 51 / / gAthArtha : jema jagatamAM nartikAkanRtya karanArI, (Apa vilAsa dekhADIne) virAma pAme che, tema prakRti potAno vilAsa batAvIne virAma pAme che. prakRtinA vikArano vilaya te mukti (.), yukti nirguNa cetanane sthApe che. pavA bAlAvabogha : prakRti AtmavilAsa kahitAM madanAdiprapaMca deSADI viramai-nivartai, jima jagi navI naduI nATika deSADI viramai, uktaM ca - raGgasya darzayitvA nivartate nartakI yathA nRtyAt / puruSasya tathA''tmAnaM prakAzya vinivartate prakRtiH / / () prakRtivikArano vilaya teha ja mukti, yukti te 'citirasaGkramA' ityAdi sUtrAnusAra niraguNa cetananai thApai chai / / 51 / / anuvAda : prakRti.....virama I- prakRti AtmavilAsa-madanAdi prapaMca, dekhADIne virAma pAme che, jema jagatamAM nartikA nATaka dekhADIne virAma pAme che. * ahIM 'manAliprapaMca' mAM 'ri' padathI saMsAranI bhogAdi sarva kriyAo prakRti dekhADe che te batAvavuM che. temAM sAkSI ApatAM kahe che - ra ca.....pravRtiH II - sabhAsadane (nRtya) dekhADIne nartakI je rIte nRtyathI nivartana pAme che, te rIte prakRti puruSane potAne dekhADIne=potAnA vilAsane dekhADIne, nivartana pAme che. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utthAna : prakRtino vilAsa batAvIne have sAdhanAthI prApta thatI mukti zuM padArtha che, te batAve che - anuvAda : . pravRtivivArano.....murtti / - prakRtinA vikArano=kAryano, vilaya te ja mukti che. bhAvArtha : 129 prakRtimAMthI buddhi Adi kramasa2 23 tattvo pedA thAya che, te prakRtinA vikAro che, arthAt prakRtinAM kAryo che, ane sAdhanA dvArA te prakRtinAM kAryo pratilomathI kAraNamAM vilaya pAme che, ane te sarva vilaya jyAre prakRtimAM vizrAMta thAya che, te ja mukti padArtha che. A rIte buddhino jyAre prakRtimAM vilaya thAya che tyAre prakRtimAtra rahe che, buddhi paNa rahetI nathI. tethI pUrvamAM svaccha buddhimAM je puruSanuM pratibiMba paDatuM hatuM te have paDatuM nathI. tethI jaDa evI prakRti je pUrvamAM vilAsa karatI hatI tevo vilAsa have karatI nathI, te ja sAMkhya mate mukti padArtha che. utthAna : pUrvamAM sthApana karyuM ke prakRtinA vikArano vilaya te mukti che. tethI e prApta thAya ke prakRtimAMthI vikAro pedA thayelA, ane te sarva vikArarUpa kAryo kAraNamAM vilaya pAmyAM te ja mukti padArtha che. tethI puruSanI mukti che, tema prApta thAya nahi, to kharekhara puruSa kevo che ? te batAvavA mATe kahe che anuvAda : yutti....thApaklR chaDuM ||p111-'vitirasa'mA' ityAdi sUtrAnusArI yukti te nirguNa cetanane sthApe che. II51 // Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 bhAvArtha : pariNAma-pariNAmIbhAvagamana dvArA citi-puruSarUpa cinzakti, apratisaMkramI che=anyathI asaMkIrNa che, arthAt puruSanI ci7kti sadA ekasvarUpe che, anyarUpe pariNAma pAmatI nathI. A prakArano artha kAtrizaddhAtrizikA graMthamAM batrIzI-11 zloka-15 mAM karela che. AnAthI e prApta thAya che, jema mATI ghaDArUpe pariNAma pAme che, bAlyAvasthA yuvAvasthArUpe pariNAma pAme che; tema cit zakti anyarUpe pariNAma pAmatI nathI, paraMtu sadA ekasvarUpe rahe che. tethI citirasakramA" e prakAranA sUtrane kahenAra vacanathI AtmA nirguNa che te siddha thAya che. kemake je pariNAmAMtarane pAme tene guNa kahevAya, jyAre cit zakti anya pariNAmane pAmatI nathI, mATe nirguNa che. AnAthI e-phalita thAya che ke puruSanI mukti nathI, kema ke puruSa nirguNa che, tethI anya pariNAmarUpe thato nathI. tethI sAdhanA dvArA puruSanI mukti thatI nathI, paraMtu sAdhanA dvArA prakRtinA vikArono je vilaya che, te ja mukti padArtha che. pavA avataraNikA - pUrvagAthA-51 mAM sthApana karyuM ke puruSa nirguNa che, tethI puruSanI mukti thatI nathI, paraMtu prakRtinAM kAryono prakRtirUpa kAraNamAM vilaya te ja mukti padArtha che. tyAM prazna thAya ke to pachI yogI sAdhanA kare che ane sAdhanAthI mukti meLave che, e prakArano vyavahAra loka kema kare che ? tethI kahe che - copai: paMthI lUTyA deSI gUDha, kahai paMtha lUTANo mUDha / prakRti kriyA deSI jIvanai, avivekI tima mAnai maniM / / 52 / / gAthArtha - paMthI musAphara, lUMTyA dekhI gUDha-rahasya (nahi jANato) evo mUDha paMtha lUMTANI kahe che, tema prakRtinI kriyAne dekhIne avivekI manamAM jIvanI (kriyA) mAne che. parA Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 bAlAvabodha : paMthI lokanai lUTyA deSInai, gUDha-rahasya mUDhabuddhi ehaq kahaI char3a, je paMtha lUTANo / paMtha kahitAM mArga te acetana chaI tehanuM lUTavU kirayu hoi ? e upacAra vacananaiM anupacAra karI mAMnai te mUDha kahii; tima prakRtinI kriyA deSInaiM avivekI puruSa jIvanaiM kriyA potAnaiM maniM mAnaiM, kRtyAdayo manastho dharmA bhedAgrahAt puruSe bhAsante / / 52 / / anuvAda : jthIno navuM...... mAnavuM, = sAMkhyamata pramANe puruSa koI kriyA karato nathI. Ama chatAM, te sAdhanA kare che tevI lokamAM vyavahAra thAya che, te kai rIte thAya che te batAvatAM kahe che ke, musApharone lUMTelA joIne tenA rahasyane nahi jANato evo mUDhabuddhi evuM kahe che ke paMthakamArga, lUMTANo. vAstavika rIte mArga acetana che. tethI tenuM mArganuM, lUMTAvuM saMgata nathI. to paNa A upacAra vacanane anupacArarUpe mAne che, tethI te mUDha che. jema te mUDha ema ja mAne che ke loka nathI lUMTANo paNa mArga lUMTANo che, tema sAdhanAnI kriyAo prakRti kare che tene joIne avivekI puruSa potAnA manamAM A jIvanI kriyA che tema mAne che, tethI paramArthathI jIva nirguNa che. A ja kathananI sAkSI batAvatAM kahe che - nRtyaviyo.....mAsantAparA - manamAM rahelA kRtyAdirUpa dharmo bhedanA agrahane kAraNe puruSamAM bhAse che. ApaNA 0 TabAmAM kahela A sAkSIpAThamAM tyAra pachI "mano ' che, tyAM 'manArA' pATha bhAse che. bhAvArtha : jema paMtha ane paMthI vaccenA bhedano agraha hoya to mUDha ema ja mAne che ke paMtha lUMTANo, tema avivekI jIvane prakRti ane puruSanA bhedano agraha che, tethI prakRtimAMthI pedA thayela evA mananA dharmo kRti Adi che tene puruSanA mAne che. vAstavika rIte prakRtimAMthI mana pedA thayeluM che, tethI temanA dharmo prakRtinA chepazA Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 avataralikA : gAthA-46 mAM kahyuM ke A rIte vedAMtI AtmAne kartA-bhoktA nathI tema kahe che. tyAra pachI sAMkhyamata pramANe AtmA kartA-bhoktA nathI e kahyuM, tethI tyAM prazna thAya ke sAMkhyamata pramANe kaI jAtanI padArthanI vyavasthA che ? tethI temane mAnya pacIza tattvanuM svarUpa batAve che - yopadha : mUlaprakRti navi vikRti vikhyAta, prakRti vikRti mahadAdika sAta / gaNavo SoDaza vikArI kahyo, prakRti na vikRti na cetana lahyo / / 53 / / gAthArtha : sAMkhyamatamAM AgaLamAM kahevAtA svarUpavALA 25 tattvo vikhyAta che. mULaprakRti che te vikRti kArya, nathI. mahat Adi sAta tattvo e prakRti ane vikRti che=kAraNa ane kArya che. SoDazakagaNa vikArI kahyo. cetana prakRtine pAmyo nathI ane vikRtine pAmyo nathI-cetana kAraNa paNa nathI ane kArya paNa nathI.II53|| jAlAvajodha : mUlaprakRti te vikRtirUpa na hoi koinuM kArya, mahadAdika sAta padArtha mahat ahaMkAra / tanmAtra e prakRti vikRti kahiI, uttarottaranuM kAraNa pUrva pUrvanuM kArya char3a, te bhaNi / 5 bhUta 11 indriya e SoDazaka gaNa vikArI kahio kArya chai paNi kAraNa nathI; cetana te prakRti nahIM, vikRti nahIM, akAraNa akArya kUTastha caitanyarUpa kahio chan / taduktaM sAMkhyasaptatikAyAm - 'mUlaprakRtiravikRtirmahadAdyA: prakRti - vikRtayaH sapta / SoDazakastu vikArI, na prakRtirna vikRtiH puruSaH / / gandhatanmAtra 1 rasatanmAtra 2 rUpatanmAtra 3 sparzatanmAtra 4 zabdatanmAtra 5, e pAMca tanmAtranAma, zrotra - prANa - jihvA nayana - sparzana e 5 buddhIMdriya, vAk pANi pAda pAyu upastha e 5 karmendriya, mana, e 11 iMdriya / / 53 / / Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 anuvAda : mUtrapravRti....chArya che, te maLa ! = sAMkhyamatamAM prakRti eTale vikAra vagaranI avasthAvALuM dravya, ane vikRti eTale tenAthI pedA thanAruM kArya. ane temanA mata pramANe sarva kAryonuM je kAraNa te mULa prakRti che. paraMtu te mULa prakRti vikRtirUpa koInuM kArya nathI. ane mahatuM, ahaMkAra ane pAMca tanmAtrAdirUpa sAta padArtho prakRti ane vikRti kahevAya che. ane te sAte padArthomAM uttara uttaranuM kAraNa ane pUrva pUrvanuM kArya che, te mATe te prakRti ane vikRti kahevAya che. te A rIte - mULa prakRtimAMthI mahatuM tattva pedA thAya che, tethI prakRti kAraNa ane maha-buddhi kArya che. ane mahatamAMthI ahaMkAra pedA thAya che, tethI ahaMkAranuM kAraNa mahatuM ane mahatvanuM kArya ahaMkAra che. ane ahaMkAramAMthI pAMca tanmAtrA pedA thAya che, tethI ahaMkAra e kAraNa ane pAMca tanmAtrA e kArya che. A rIte mahadAdi sAta padArtho apekSAe kAraNa che ane apekSAe kArya che, tethI prakRti ane vikRtirUpa che. mUta....vAra nathI, = pAMca bhUta ane 11 iMdriyo e soLano gaNa te vikArI che tethI kArya che, paNa koInuM kAraNa nathI, te A rIte - pAMca tanmAtrAmAMthI pAMca bhUta utpanna thAya che ane pAMca bhUtamAMthI koi utpanna thatuM nathI, tethI pAMca bhUta koInuM kAraNa nathI. ane ahaMkAramAMthI 11 iMdriyo pedA thAya che, tethI 11 iMdriyo ahaMkAranuM kArya che ane 11 iMdriyomAMthI koI pedA thatuM nathI tethI 11 iMdriyo koInuM kAraNa nathI. cetanate.....diro , =cetana prakRti paNa nathI ane vikRti paNa nathI, (paraMtu) akAraNa, akArya, kUTastha caitanyarUpa sAMkhyamatamAM kahyo che. te A rIte - cetana koI vastumAMthI pedA thayela nathI tethI koInuM kArya nathI, mATe vikRtirUpa nathI; ane cetanamAMthI koI pedA thatuM nathI, tethI cetana prakRti kAraNa, nathI. te ja vAta batAve che ke cetana akAraNa che ane akArya che. cetana jyAre kAraNa ane kArya nathI, tethI sadA eka svarUpe che, te batAvavA mATe kahe che ke kUTastha caitanyarUpa che, arthAt aparivartanazIla sadA ekarUpa caitanya svarUpa che. e pramANe sAMkhyamatamAM cetana kahevAyo cheHarthAt AvA prakAranuM cetananuM svarUpa kaheluM che. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 ta$ rAMdhyasaptatiAyAm = A rIte 25 tattvo batAvyAM. have te 25 tattvone kahenAra sAMkhyasaptatikAnI sAkSI batAve che - mUtrapravRti....puruSaH II" = mULa prakRti avikRti che, mahatuM Adi sAta prakRti ane vikRti che, poDazakagaNa vikArI che, ane puruSa prakRti nathI ane vikRti nathI. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke mahat Adi sAta padArtho che. temAM pAMca tanmAtrAnAM nAmo batAve che - anuvAda : nyatanmAtra....tanAtranAma - (1) gaMdhatanmAtra, (2) rasatanmAtra, (3) rUpatanmAtra, (4) sparzataknAtra ane (5) zabdatanmAtra. utthAna : have 11 iMdriyonAM nAmo batAve che - anuvAda : zrotra-dhrAna.... driya pAkarU| - (1) zrotra, (2) ghANa, (3) jillAna rasanA, (4) nayana=AMkha ane (5) sparzane. A pAMca buddhi Indriya-jJAneMdriya che. (1) vAku, (2) pANi hAtha, (3) pAda paga, (4) pAyu gudA, ane (5) upastha= strI-puruSanuM cihna. A pAMca karmendriya che. 5 jJAneMdriya, pa kameMdriya ane 1 mana ema kula-11 iMdriya che. ApaNA avataraNikA : gAthA-34 mAM kahyuM ke eka vedAMtI ane bIjo sAMkhya AtmAne mukhya kartA tathA bhoktA mAnatA nathI. tyAra pachI prathama vedAMtI mata batAvyo ane pachI sAMkhya mata batAvyo. have te baMne matonuM nirAkaraNa karatAM graMthakArazrI kahe che - Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 yopacha : e bihunai sAdhAraNa doSa, na karai to kima baMdhana moSa / mana baMdhAi chUTai jIva, e to yugatUM nahIM atIva / / 54 / / gAthArtha : e baMnenevedAMtI ane sAMkhyamatane, sAdhAraNa samAna, doSa che, ane te ja batAve che - (jo jIva) na kare to baMdhana ane mokSa kema thAya? mana baMdhAya ane chUTe jIva e to atyaMta ghaTatuM nathI. pachI vAdAvodha : ima jIva akartA abhoktA sAMkhya-vedAMtI 2 mate kahi, e bihunaI dUSaNa diiM chai.- e bihunaiM sAdhAraNa kahitAM saraSo doSa, jo jIva karai nahIM to baMdha na ghaTai tathA mokSa na ghaTaiM, jo ima kahiiM kriyAvatI prakRti chaI mATaI prakRti baMdhAI, sAttvika-rAjasa-tAmasabhAvaiM prakRtinaiM ja saMbaMdha cha, taddhikAramahattattvanA e bhAva chaI, jIvanaiM to adhyAsamAtraiM, savilAsaprakRtinivRttirUpa mokSa te jIvanai chaiMe to ghaTai nahIM, je mATaiM je baMdhAiM te chUTaiM- anyanaiM baMdha, anyanaiM mokSa e kahaq ja kima hoi ? / / 54 / / ganupAE : ima jIva.....saraSo doSa, = mema 71 mata - samItA sAMdhya bhane vedAMta mate kahIne e baMnene dUSaNa Ape che - meM banene sAdhA295=125o, ghoSa che. ve te. saadhaar| ghoSa \ cha ? te patA cha - jo jIva.....adhyAsamAtraI, = at 01 43 na to ghaTe nAla tathA mokSa ghaTe nahi. tenI sAme pUrvapakSI jo ema kahe ke kriyAvALI prakRti che, mATe prakRti baMdhAya che, kema ke sAttvika, rAjasa ane tAmasabhAvo sAthe prakRtino ja saMbaMdha che. kema ke taddhikAra=prakRtinA vikArarUpa, mahat tattvanA=buddhinA, e bhAvo che sAtvika, Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 rAjasa ane tAmasabhAvo che, ane jIvane to adhyAsamAtrathI sAttvika, rAjasa ane tAmasabhAvo che. bhAvArtha - pUrvapakSInuM kahevuM e che ke, puruSa kartA nathI tethI puruSane baMdha na thaI zake; paraMtu prakRti kriyAvALI che, mATe prakRti baMdhAya che tema kahI zakAya. tethI amArA matamAM baMdha saMgata thaze. baMdha kaI rIte saMgata thAya che, te batAvatAM kahe che ke, baMdha e sAtvika, rAjasa ane tAmasabhAvarUpa che ane teno prakRti sAthe saMbaMdha che. ahIM prazna thAya ke prakRti sAthe sAtvika, rAjasa ane tAmasabhAvono saMbaMdha kaI rIte thAya che ? tethI kahe che - sAMkhyamata pramANe prakRtinA vikArarUpa mahatuM tattva che arthAt prakRtinA kAryarUpa che, ane mahatuM tattva buddhisvarUpa che ane buddhinA sAttvika, rAjasa ane tAmasabhAvo che. tethI paraMparAe A traNa bhAvo prakRti sAthe saMbaMdhavALA che mATe prakRti baMdhAya che tema kahI zakAya che. jIva to kriyAvALo nathI tethI baMdhAto nathI. Ama chatAM svaccha buddhimAM jIvanuM pratibiMba paDe che, tethI prakRti baMdhAtI hoya to paNa jIva baMdhAya che tevo adhyAsamAtra thAya che. te A rIte - dehano AtmA sAthe kathaMcit abheda che to paNa deha ane AtmA judA che; Ama chatAM, jema ajJAnI jIvane deha e huM chuM evo adhyAsa=bhrama, thAya che, tema sAMkhyamata pramANe svaccha buddhimAM jIvanuM pratibiMba paDe che, ane te buddhi sAttvika, rAjasa ane tAmasa bhAvone pAmI, tyAM jIvane tevo adhyAsa thAya che ke sAttvikAdi bhAvo mane thAya che. vAstavika jIva to te bhAvo karato nathI, paNa buddhimAM potAnuM pratibiMba paDatuM hovAthI A bhAvo mArA che tevo jIvane bhrama thAya che. ane te ja jIva baMdhANo e prakArano vyavahAra che. utthAna : A rIte sAMkhe prakRtinA baMdhane sthApana karIne baMdhanI saMgati karI, tene graMthakAra kahe che - Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAda : savilAsa.....vima doD ?||4|| - savilAsa evI prakRtinI nivRttirUpa mokSa te jIvane che e vAta sAMkhyamatamAM ghaTe nahi, je mATe je baMdhAya te chUTe, anya baMdhAya ane anyano mokSa thAya e kahevuM ja kevI rIte saMgata thAya 54 bhAvArtha : 137 sAMkhya kahe che ke prakRti kriyA karanArI che, ane te prakRtino vilAsa te ja A saMsAra che ane tenI nivRttirUpa ja mokSa che. mokSa jIvane prApta thAya che tethI sAdhanA karIne yogIpuruSo mokSane pAme che. tene graMthakAra kahe che - jIvano mokSa sAMkhyamatamAM ghaTe nahi. kema ke prakRti baMdhAya che e prakAre pUrvamAM pUrvapakSIe sthApana karyuM, ane te pramANe prakRti baMdhAtI hoya to prakRtino ja mokSa thAya, jIvano nahi. kema ke je baMdhAya te chUTe, paraMtu anya baMdhAya ane anya chUTe ema kahevuM anubhavathI viruddha che. mATe prakRti baMdhAya ane jIva mokSa pAme ema kahevuM yuktirahita che. II54 // avataraNikA : pUrva gAthA-54 mAM sthApana karyuM ke sAMkhyamate prakRti baMdhAya che, adhyAsathI=upacArathI, jIva baMdhAya che tema vyavahAra thAya che; to te rIte mokSa paNa jIvano che tema kahI zakAya nahi. ane sAMkhya ema kahe ke prakRti jema baMdhANI ane mokSa paNa prakRtino ja che, Ama chatAM adhyAsathI=upacArathI, jIva baMdhANo che, tema adhyAsathI-upacArathI, jIva mukAya che. tene graMthakAra kahe che - copai : paramAratha navi baMdha na moSa, upacAraiM jo karasyo toSa / mokSazAstra to tuhya savi vRthA, jehamAM nahIM paramAratha kathA / / 55 / / gAthArtha : paramArthathI baMdha nathI ane mokSa nathI, jo upacArathI (baMdha, mokSano svIkAra karIne) toSa karazo=saMtoSa mAnazo, to tamArAM mokSazAstra sarva vRthA che. temAM hetu kahe che - jemAM=je zAstramAM, paramArtha kathA nathI te zAstra vyartha che. pappAA Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 bAlAvabodha : havar3a koi kahasya baMdha-mokSa jIvana vyavahArai kahaI char3a paramArthaI to abaddhamukta citsvarUpa char3a "na mumukSurna vimukta ityeSA paramArthatA" iti vacanAt / tehanai kahir3a- jo paramArtha baMdha mokSa nathI to mokSa upacAra hor3a, e vAtar3a ja tujhe saMtoSa karasyo to sarva tuhmArai vRthA chai mokSazAstra, jehamAM paramArthanI kathA nathI tivArai, 'paJcaviMzatitattvajJo yatra-tatrAzrame rataH / jaTI muNDI zikhI vA'pi mucyate nAtra saMzayaH / / (adhyAtmasAra, pravandha-4. zto: 60) brahmavid brahma bhUyamApnoti (adhyAtmasAra, prabaMdha - 7 zlo. 25) ityAdi zAstra sarvapravartaka na thAi / / 55 / / anuvAda : davaD joDuM.....kRti vavanAt / - pUrva gAthA-54 mAM sthApana karyuM ke je baMdhAya te mukAya, mATe prakRti baMdhAya to prakRtino ja mokSa thAya. tyAM koIka sAMkhya have kahe ke baMdha ane mokSa jIvane vyavahArathI kahIe chIe, arthAt upacArathI kahIe chIe, paramArthathI to abaddhamukta citsvarUpa jIva che. temAM hetu kahe che - "koi mumukSu nathI ane koI mukta nathI e prakAranI A paramArthatA che" e prakAranuM zAstravacana che. kk bhAvArtha : je baMdhAyelo hoya tene mokSanI IcchA thAya ane sAdhanA karIne mokSa pAme, paraMtu jIva baMdhAyelo nathI tethI jIvane paramArthathI mokSanI IcchA nathI, tethI mukta thato nathI, e ja kharekhara 52mArtha che, AvuM zAstravacana che. tethI jIva abaddhamukta cisvarUpa che, e prakAre sAMkhya kahe che. te anuvAda : tehanapha.....nathI tivAraGga, - tene graMthakAra kahe che ke, jo 5ramArthathI Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139 baMdha-mokSa nathI, to mokSa upacArathI che, e vAtamAM tame saMtoSa karazo to tamArAM mokSazAstra vRthA=phogaTa, che; jemAM=je mokSazAstramAM paramArthanI kathA nathI te mATe. have sAMkhyamata pramANe mokSane kahenAra zAstra batAve che - pazcavizati.....nAtra saMzayaH || - jemAM pacIza tattvane jANanAro, te AzramamAM rata, jaTI=jaTAvALo, muMDI=muMDana karyuM hoya, zikhI=zikhAvALo, koIpaNa hoya (te) mukAya che, emAM saMzaya nathI. have vedAMtamata pramANe mokSane kahenAra zAstra batAve che - brahmavid.....na thADuM ||pu || - brahmane jANanAro brahmane atyaMta pAme che, ItyAdi sAMkhyazAstra ane vedAMtazAstra sarva mokSArthe pravartaka thaze nahi, kema ke sAMkhyamata ane vedAMtamatamAM paramArthathI baMdha ane paramArthathI mokSa nathI. tethI paramArthane jANanAra vyakti te zAstrothI mokSamAM pravRtti kare nahi. pA avataraNikA : pUrva gAthA-55 mAM sAMkhya ane vedAMtInAM mokSapravartaka zAstra jo paramArthathI mokSa na mAne to pravartaka thaI zake nahi, te sthApana karyuM. have jo te zAstrathI mokSanI pravRtti svIkAravAmAM Ave to AtmAnuM phUTasthapaNuM mAnI zakAya nahi, te batAvatAM kahe che - copai : prakRti avidyA nAzaI karI, pahilI AtmadazA jo phirI / to kUTasthapaNuM tumha gayuM, nahi to kaho syuM adhikuM thayuM / / 56 / / gAthArtha: (sAMkhyamata pramANe) prakRti ane (vedAMtamata pramANe) avidyAno nAza karavAthI pahilI=prakRtivALI ane avidyAvALI, AtmadazA jo phare, to tamAre kUTasthapaNuM gayuM. jo tema nahi mAno to kaho (ke muktidazAmAM sAdhanAthI) zuM adhikuM thayuM ? pA Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 bAlAvabodha : e 2, AtmAnai kUTasthapaNuM mAnai chai te dUSai chai- prakRtino sAMkhyamatai, avidyAno vedAMtimatai nAza hoi tivArI pahalI AtmAnai saMsAridazA hutI te jo phirI to tuhmArai kUTasthapaNuM gayuM, pariNAmipaNuM thayuM, nahIM to kaho muktidazAiM adhikuM syuM thayuM ? sadA zuddha AtmA chai, prakRtiavidyAnAzanai arthahaM syo sAdhanaprayAsa karo cho ? / / 56 / / anuvAda : g2, gAtmAna....karo cho ?sAuddA - e ba=sAMkhya ane vedAMtI e be, AtmAne phUTasthapaNuM mAne che, tene dUSaNa Ape che - sAdhanA karavAthI sAMkhyamate prakRtino nAza thAya che ane vedAMtamate avidyAno nAza thAya che, te vakhate pahelI AtmAnI saMsArIdazA hatI te jo phare, to tamAre-sAMkhya ane vedAMtIne, AtmAnuM phUTasthapaNuM gayuM ane AtmAnuM pariNAmIpaNuM thayuM; ane jo ema mAno ke AtmA pariNAmI nathI, to tame kaho ke sAdhanAthI mukti meLavI tyAre muktidazAmAM adhika zuM thayuM? arthAt kAMI thayuM nathI. sadA zuddha AtmA che, to pachI prakRti ke avidyAnA nAza mATe sAdhanAno prayAsa zA mATe karo cho ? arthAt vicArake sAdhanA mATe prayAsa karavo joIe nahi. IfpakA avataraNikA : pUrva gAthA-paka mAM kahyuM ke prakRti ke avidyAnA nAzathI saMsAra avasthAmAM rahelI AtmadazA phare che, tema mAnazo, to sAMkhya ane vedAMtane abhimata AtmAnuM phUTasthapaNuM jaze. tenA nirAkaraNarUpe pUrvapakSI kahe ke mAyAnAzathI AtmAnuM phUTasthapaNuM pharatuM nathI. tenuM udbhAvana karIne nirAkaraNa karatAM kahe che - copai : mAyAnAza na adhiko bhAva, zuddharUpa to prathama vibhAva / ratnAdikamAM zuddhi azuddhi, jo kaho to sI ihAM kubuddhi ? / / 57 / / Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthArtha : mAyAnAza adhika bhAva nathI=mAyA nAza thavAthI jIvamAM koI adhika bhAva thato nathI, to prathama vibhAva zuddharUpa thAya=jIvanI saMsAra avasthArUpa vibhAva jIvanI zuddha avasthArUpa thAya. 141 utthAna : A rIte mAyAnAzathI jIvamAM kAMI adhika thatuM nathI, e prakAranA pUrvapakSInA kathanamAM doSa batAvIne, have anubhavasiddha dRSTAMtathI saMsAra avasthA ane mukta avasthAmAM jIvano bheda che te batAvIne, AtmAne pariNAmI sthApana karatAM kahe che - gAthArtha H jo ratnAdikamAM zuddhi-azuddhi kaho to IhaoN-AtmAmAM, zuM kubuddhi che ? arthAt AtmAmAM zuddhi-azuddhino bheda nahi svIkAravAmAM zuM kubuddhi che ?ApanA bAlAvabodha : jo kahasyo "mAyAnAza adhiko bhAva nathI adhikaraNasvarUpa ja char3a" to prathama vibhAvarUpa AtmA te zuddharUpa thai jAi, te mATai te AtmAmAMhiM mAyikabhAvano atyaMtAbhAva char3a, zuddharUpajJAnai ja jo zuddha thAi to samala bhAjanAdika paNi nirmalatAjJAnar3a ja nirmala thayuM joii; ratnAdikanai jima zuddhi azuddhaupAyaupAdhiM, kaho cho tima AtmAnaI pariNAmavizeSar3a jANo, esI kubuddhi je pudgaladravyanai pariNAma zuddhi - azuddhi kaho cho, anai AtmAnapha tima nathI hatA ? ||pu || mULa gAthAmAM 'gazuddhi' zabda che, teno ja artha bAlAvabodhamAM 'zuddha:pAyakapAdhi' karyo che. teno artha azuddhanA kAraNarUpa maLa che. anuvAda : - nosyo.. .....atyaMtAmAva chaDuM, - jo pUrvapakSI kahe ke mAyAnAza adhika bhAva nathI paraMtu adhikaraNasvarUpa ja che, to prathama vibhAvarUpa AtmAnI avasthA te 7-12 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 ja zuddharUpa thaI jAya. te mATeetethI karIne, te AtmAmAM mAyikabhAvano atyaMtabhAva che=mAyArUpa bhAvano trikALavartI abhAva che, tema pUrvapakSIne mAnavuM paDe. bhAvArtha : pUrvapakSIno Azaya e che ke, jema bhUtala upara ghaTa vidyamAna hoya ane tyAra pachI ghaTano nAza thAya to bhUtalamAM koI parivartana thatuM nathI, paraMtu ghaTanA adhikaraNarUpa bhUtala svarUpa ja te ghaTanAza che; tema mAyAno nAza thavAthI jIvamAM koI adhikabhAva thato nathI, paraMtu pahelAM jema mAyAnA adhikaraNasvarUpa jIva hato tevo ja adhikaraNasvarUpa atyAre che, phakta AgaMtuka evI mAyA pahelAM hatI have teno nAza thayo. jema AgaMtuka evo ghaTa bhUtala upara pUrve hato, have te AgaMtuka ghaTa cAlyo gayo te vakhate paNa bhUtalarUpa adhikaraNa pahelAM jevuM ja che, paNa bhUtalarUpa adhikaraNamAM koI parivartana nathI, tethI ghaTano abhAva adhikaraNa svarUpa ja che. te ja rIte mAyAno nAza paNa AtmArUpa adhikaraNa svarUpa ja che. tene graMthakAra kahe che - tema svIkAravAthI mAyAnA nAza pUrve AtmA vibhAvarUpa hato tene paNa zuddha rUpa che tema tamAre mAnavuM paDe, ane tema mAnavAthI AtmAmAM mAyikabhAvano atyaMtAbhAva che tema kahevuM paDe. arthAt saMsAra avasthAmAM AtmA vibhAvarUpa che te vakhate paNa mAyAno atyaMtAbhAva che, ane sAdhanA karIne jyAre AtmA vibhAva vagarano thAya che tyAre paNa mAyAno atyaMtabhAva che, tema mAnavuM paDe. ane tema pUrvapakSI svIkAre to ja temane mAnya evuM AtmAnuM phUTasthapaNuM saMgata thAya. paraMtu te rIte AtmAnuM phUTasthapaNuM svIkAratAM AtmAmAM mAyikabhAvano atyaMtabhAva pUrvapakSIne baLAtkAre svIkAravo paDe. ane tema pUrvapakSI svIkArI zake tema nathI, kema ke mAyAnAza mATe ja sarva zAstrano upadeza temanA mate che. utthAna : ahIM pUrvapakSI kahe ke mAyAnAzathI AtmArUpa adhikaraNamAM adhika bhAva nathI, paraMtu jIva trikALavartI sadA zuddha ja che, tethI zuddha AtmAne prApta karavA mATe sAdhanAnI AvazyakatA rahe nahi; paraMtu AtmA trikALavartI zuddha hovA chatAM ajJAnane kAraNe pote zuddha nathI tevo tene bhrama che, ane te bhrama kADhavA mATe ja zAstrano upadeza che. AthI zAstrano upadeza sAMbhaLIne manana-nididhyAsana Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 karavAthI zuddharU5 AtmAnuM jJAna thAya che, tethI ja pote zuddha che tevo anubhava tene thAya che; jyAre pUrvamAM pote zuddha hovA chatAM huM azuddha chuM e prakAranuM ajJAna varte che. AthI AtmAne trikALavartI zuddha svIkAravAthI AtmA kUTastha che te paNa saMgata thaze ane ajJAnanAza mATe zAstrano upadeza paNa saphaLa che te saMgata thaze, e prakAranA pUrvapakSInA kathananuM nirAkaraNa karatAM graMthakAra kahe che - anuvAda : zuddhapajJAna.....thayuM no, zuddharUpa jJAnathI ja jo AtmA zuddha thAya to samala=malasahita, bhAjanAdika paNa nirmaLatA jJAnathI ja nirmaLa thavAM joIe. bhAvArtha : AtmA trikALavartI zuddha hovA chatAM zAstranA zravaNa, manana ane nididhyAsanathI AtmAnA zuddharUpanuM jJAna thAya che, ane te jJAnathI ja AtmA zuddharUpe dekhAya che, paraMtu AtmA upara koI maLa na hato ke jene dUra karavA mATe jIve yatna karavo paDe, ema jo pUrvapakSI kahe to graMthakAra kahe che - koI bhAjana paNa maLathI yukta hoya ane A bhAjana nirmaLa che evuM jJAna karavAmAM Ave, to te bhAjana nirmaLa thavuM joIe. vAstavika rIte nirmaLatAnA jJAnamAtrathI bhAjana nirmaLa thatuM nathI, paraMtu tene zuddha karavA mATe nirmaLatAnuM jJAna thayA pachI zodhana karavAnI kriyA karavI paDe che. arthAt A bhAjana vAstavika rIte zuddha che to paNa atyAre AgaMtuka maLathI malina che, tema jaNAvAthI A vAstavika zuddha che tevuM jJAna thayA pachI tene pragaTa karavA mATe zodhanakriyA karavI paDe che. tevI ja rIte paramArthathI zuddha evA AtmAne pragaTa karavA mATe zodhanakriyA karavI paDe che, e ja batAve che ke zodhanakriyA pUrve AtmA azuddha hato ane zodhanakriyA pachI te zuddha thAya che, tethI AtmA trikALavartI zuddha che tema mAnI zakAya nahi. ane A vAta yuktithI pUrvapakSIne svIkAravI paDe ane tema pUrvapakSI svIkAre to temane abhimata evuM AtmAnuM phUTasthapaNuM rahe nahi. utthAna : pUrvamAM samala bhAjananA dRSTAMtathI AtmAnuM phUTasthapaNuM mAnI zakAya nahi Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 tema sthApana karyuM, have pUrvapakSI jema ratnAdikanI zuddhi-azuddhi vyavahAramAM mAne che, tema AtmAnI paNa zuddhi-azuddhi svIkAravI joIe, te sthApana karatAM kahe che - anuvAda : ratnArikana....vizeSarU nA - ratnAdikanI jema zuddhi ane azuddha upAyarUpa upAdhi kaho cho, tema AtmAne paNa pariNAmavizeSe jANo. bhAvArtha : lokavyavahAramAM pUrvapakSI paNa kahe che ke, je ratna zodhanakriyAthI zuddha karAyeluM nathI temAM azuddhi che, arthAt te ratnane azuddhanA upAyarUpa kAraNarUpa, upAdhi che, arthAt te ratna upara AgaMtuka maLarUpa upAdhi che, tethI te ratna azuddha che. Ama, je ratnane zodhanakriyAthI zuddha karavAmAM Ave che te ratnamAM loka zuddhi kahe che, ane je ratna upara zodhanakriyA karavAmAM AvatI nathI tenA upara AgaMtuka maLa hovAthI te ratnamAM azuddhi che tema kahe che; te ja rIte je AtmAe sAdhanA karI nathI tevA AtmAmAM AgaMtuka maLarUpa upAdhi che tethI te AtmAmAM azuddhi che, ane je AtmAe sAdhanA karIne zuddhi pragaTa karI che te AtmAmAM zuddhi che, A prakArano AtmAmAM pariNAmano bheda jANo. ane e prakAranA pariNAmanA bhedane pUrvapakSI mAne to AtmAnuM phUTasthapaNuM svIkArI zakAya nahi. utthAna : A rIte AtmAnA pariNAmavizeSane sthApana karIne graMthakAra pUrvapakSIne kahe che ke, ratnAdikamAM zuddhi-azuddhine tuM svIkAre che ane AtmAmAM zuddhiazuddhine tuM svIkArato nathI e tArI kubuddhi che, te ja batAvatAM kahe che - anuvAda - jI vuddhi....nathI tA?pachI- A prakAranI tArI kubuddhi che ke je pudgala dravyane pariNAme zuddhi-azuddhi tuM kahe che, ane AtmAne tema kaheto nathI. ApaNA Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 145 bhAvArtha : ratnAdikamAM AgaMtuka mala hoya che tyAre ratnAdika pudgalamAM azuddhi che, ane zodhanakriyA pachI te ratnamAM zuddhi che, e prakArano vyavahAra pUrvapakSI kare che; ane AtmAne sAdhanA pUrve azuddhi che, ane sAdhanA pachI zuddhi che, tema mAnato nathI; ane AtmA phUTastha nitya che ema kahIne sadA zuddha sthApana kare che, e pUrvapakSInI kubuddhi che. paNa avataraNikA : pUrvagAthA-57mAM ratnanA dRSTAMtathI AtmAmAM zuddhi-azuddhinuM sthApana karIne AtmA kUTastha nathI tema sthApana karyuM. have mAtra zuddhatAnA jJAnathI azuddhatAno bhrama TaLe che, bAkI vAstavika AtmA zuddha che, e prakAranI pUrvapakSInI mAnyatAnuM nirAkaraNa karavA mATe, ratnazodhana mATe jema kSArAdi dravyothI kriyA karavAmAM Ave che, tema AtmAnA zodhana mATe kriyArUpa vyavahAra Avazyaka che, e batAvatAM graMthakAra kahe che - copAi : ratanazodha jima zatapuTakhAra, tima Atamazodhaka vyavahAra / guNadhArAi akhila pramANa, jima bhASai dAsUra sujANa / / 58 / / gAthArtha : so vAra kSArapuTathI jema ratnanuM zodhana thAya che, tema AtmAno zodhaka vyavahAra che. utthAna : - ahIM prazna thAya ke ratnanI zuddhi caramakriyAthI thAya che, tema AtmAnI zuddhi paNa caramakriyAthI thAya che, tethI AtmAnI zuddhi mATenI pUrvanI vyavahAranI kriyAo pramANarUpa nathI; paraMtu caramakriyA ja jema ratnanI zuddhi kare che, tema zuddhAtmAnuM dhyAna ja AtmAnI zuddhi kare che, pUrvanI kriyAo nahi. ane tema svIkArIe to zuddhAtmAnuM dhyAna jJAnanA upayogasvarUpa che, tethI jJAnathI ja Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 AtmAnI zuddhi thAya che, kriyAthI nahi, e svIkRta thAya. ane te rIte svIkAravAthI vastutaH AtmA sadA zuddha ja che. phakta zuddha AtmajJAnathI, huM azuddha chuM evuM ajJAna ja nAza pAme che. mATe AtmA phUTasthanitya che, ema prApta thAya. tenuM nirAkaraNa karatAM kahe che - gAthArtha : guNadhArA akhila pramANa che, je pramANe sujANa evA dasUraRSi kahe che. (je AgaLanA zlokamAM batAvavAnA che.) pitA bAlAvabodha : jima ratanazodhaka-ratanadoSano TAlaNahAra, zatapuTaSAra-so SArapuTa char3a, tima AtamAnA doSano zodhaka kriyAvyavahAra chai / caramakriyAsAdhana mATaiM prathamAdi kriyA paNi lekhai chai, prathamAdi vinA carama SArapuTa na hoi te vinA ratanazuddhi na hoi, e kriyA dRSTAMta jANavo / guNadhArAvRddhiM sarva pramANa, eha ja abhiprAyai yogavAziSThagraMtha madhye dAsUraRSi rAmacaMdraprati bolyaa-||58 / / anuvAda - nima.....kriyAvyavadara che, jema ratnazodhakatraratnanA doSane dUra karanAra, so vAra kSAranA puTo che, tema AtmAnA doSane zuddha karanAra kriyArUpa vyavahAra che. utthAna : ahIM prazna thAya ke carama kSArapuTathI ratnathI zuddhi thAya che, tema carama dhyAnanI prakriyAthI AtmAnI zuddhi thAya che, paraMtu pUrvanI kriyA zuddhimAM kAraNa kaI rIte kahI zakAya ? tethI kahe che - anuvAda : ramayiArasAdhana....vRSTAMta nAkhavo, - carama kriyAnA sAdhanarUpa prathamAdi kriyAo che, mATe prathamAdi kriyA paNa upayogI che. jema ratnamAM Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147 prathamAdi kSArapuTa vagara carama sArapuTa prApta na thAya, ane carama kSArapuTanI prApti vagara ratnanI zuddhi thAya nahi, tema prathamAdi vyavahAranI kriyAothI AtmAnI zuddhi thayA pachI mahAdhyAnarUpa carama kriyA AtmAnA zodhananuM kAraNa bane che. tethI jema AtmAnI zuddhimAM carama kriyA sAkSAt kAraNa che, tema prathamAdi kriyA paraMparAe kAraNa che. gukhadhArAvRddhi sarva pramANa - guNadhArAnI vRddhithI sarva pramANa che=prathama kriyAthI prAthamika guNadhArA pragaTe che, ane uttara uttaranI kriyAthI te te guNadhArAnI vRddhi thAya che; ane te guNadhArAnI vRddhi te te kriyAothI pragaTa thaIne pUrNa zuddha AtmAne pragaTa kare che. tethI AtmAnI zuddhi pratye prathamathI mAMDIne carama prakAranI kriyA sudhInI sarva kriyAo kAraNarUpe pramANa che. - pada ga....volyA- TI68Tii - e ja abhiprAyathI=ratnazodhakanA dRSTAMtathI "Atmazodhaka vyavahAra che" e ja abhiprAyathI, yogavAsiSTha graMthamAM dAsUraRSie rAmacaMdra prati kahyuM che, te AgaLanI gAthAmAM batAve che. padA copai: satuSapaNuM jima taMdule ghaj, zyAmapaNuM trAMbAniM ghaNuM / kriyA vinA na vinAsai putra !, jANi puruSamala tima apavitra / / 59 / / gAthArtha : jema taMdulamAM satuSapaNuM photarAsahitapaNuM ghaNuM ane trAMbAmAM zyAmapaNuM ghaNuM kriyA vagara vinAza pAme nahi, tema he putra! apavitra puruSamala tuM jANa. pitA . * ahIM taMdulamAM satuSapaNuM ghaNuM che ema kahyuM. tyAM ghaNuM kahevAthI ema kahevuM che ke cokhA upara vagara prayatna nIkaLe tevAM photarAM nathI, paraMtu ghaNA prayatna nIkaLe tevAM photarA che, tethI tene zodhana mATe kriyAnI jarUra paDe che. bAlAvabodha : satuSapaNuM-photarAsahitapaNuM, jima taMdulataj-vrIhitaNuM; trAMbAbhAjanaghaj-ghaNeruM zyAmapaNuM-malinapaNuM; kaMDana-mArjanapramukha kriyA vinA he putra Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 rAmacaMdra ! nAsai nahIM; tima apavitra je anAdikAlIna puruSamala karmarUpa char3a te kriyA vinA jJAnamAtrai nAsai nahIM, vacanamAtrai AtmA saMtosyai syUM thAi, uktaM ca bhaNaMtA akaraMtA ya baMdha-mukkhapantriNo / vAyAviriyamitteNaM samAsAsiti appayaM / / - (6-%00, uttarAdhyayanasUtra)||66|| anuvAda : satuSapaNuM.....nAsai nahIM, - jema cokhAnuM photarAsahitapaNuM ane trAMbAnA bhAjananuM zyAmapaNuM ghaNuM, kaMDana-mArjana pramukha kriyA vagara he putra ! rAmacaMdra ! nAza pAmatu nathI; tema apavitra je anAdikAlIna puruSamaLa je karmarUpa che, te kriyA vinA jJAnamAtrathI nAza pAmato nathI. bhAvArtha : taMdulanA upara photarAsahitapaNuM che te, ane trAMbA upara ghaNuM zyAmapaNuM che te taMdulanuM kaMDana kriyAthI=chaDavAthI, ane trAMbAnA bhAjananuM mArjana kriyAthI= mAMjavAthI, dUra thAya che; tema anAdikAlIna puruSamala je karmarUpa che te vyavahAranI ucita kriyAo vagara, mAro AtmA 52mArthathI zuddha che e prakAranA jJAnamAtrathI, nAza pAmato nathI. mATe jema zuddha taMdulanI prApti mATe chaDavAnI kriyA ane zuddha tAMbAnI prApti mATe mAMjavAnI kriyA Avazyaka che, tema zuddha AtmAnuM jJAna karyA pachI AtmAnI zuddhi mATe ucita kriyAo paNa Avazyaka che. kk uparokta sthApanathI e prApta thAya che ke, sAMkhya ane vedAMtI je AtmAne kartA ane bhoktA mAnatA nathI, ane ajJAnane kA2Ne ja A mAyArUpa saMsAra dekhAya che ema mAne che, ane tethI ajJAnanA nAza mATe sAdhanA svIkAre che, ane kahe che ke "zuddhAtmAnA jJAnamAtrathI ja ajJAna TaLe che, tadarthe ja zAstrano upadeza che ane zuddha AtmA phUTastha nitya che;" tenuM nirAkaraNa, ucita kriyA ka2vAthI AtmA zuddha thAya che, ema sthApana karavAthI thAya che. kema ke AtmA karmarUpa maLano kartA che, ane tenA zodhananI kriyAthI te maLano nAza karI zake che; tethI AtmA phUTastha nitya nathI, paraMtu kriyAno kartA ane kriyAnA phaLano bhoktA che, ema sthApana thAya che. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 149 utthAna : vedAMtI ane sAMkhya AtmAne kUTastha nitya mAne che, tethI teonA mata pramANe AtmA nityamukta che; Ama chatAM pote mukta che tenuM ajJAna hovAne kAraNe tene bhrama thAya che ke huM baMdhAyelo chuM; ane jyAre huM mukta chuM evuM jJAna thAya che, tyAre tenI sAdhanA pUrNa thAya che. vAstavika rIte mukta thavA mATe kriyAnI koI AvazyakatA nathI, ema teo kahe che. tethI graMthakAra kahe che - anuvAda : vanamAtra cUM thI, - vacanamAtrathI AtmAnA saMtoSathI zuM thAya ? bhAvArtha : pUrvamAM AtmA zuddha ja hato ane pAchaLathI zuddha AtmAnuM jJAna thayuM, tethI potAne bhrama TaLyo, ane potAne zuddha AtmAnI pratIti thaI; tethI zuddha AtmAne pragaTa karavA mATe kriyAnI AvazyakatA nathI ema teo mAne che, ane mAro AtmA zuddha che e prakAranA vacanamAtrathI saMtoSa mAne che. tene graMthakAra kahe che ke huM zuddha chuM, e prakAranA vacanamAtranA saMtoSathI zuM thAya ? arthAt kAMI thAya nahi. paraMtu zuddhAtmAnuM jJAna karIne tenA zodhana mATenI kriyA karavI joIe, to ja puruSano maLa nAza pAme. utthAna : "huM zuddha chuM", e prakAranA vacanamAtrathI AtmA zuddha banato nathI. temAM sAkSI ApatAM kahe che - anuvAda : mavitA.....TISIT - baMdha ane mokSanI pratijJAvALA (huM zuddha chuM) e pramANe bolatA, ane (AtmAnA zodhana mATe kriyAne) nahi karatA, vacananA vIryamAtrathI=vacananA vyApAramAtrathI, AtmAne=potAne, AzvAsana Ape che. IIuGII Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 bhAvArtha : jeo jJAnamAtrathI ja mokSa mAne che teo saMsAra baMdharUpa che ane sAdhanA karIne mokSa meLavavo joIe ema mAne che. tethI teo baMdha ane mokSanI pratijJAvALA che ane chatAM mokSanI prApti mATe kriyAnI AvazyaktA nathI tema kahe che. kema ke AtmA to vAstavika rIte nityamukta ja che, tethI mukti mATe koI kriyAnI AvazyaktA nathI, ane mukti mATe ajJAnane dUra ka2vAnI ja AvazyaktA che ema teo mAne che. tethI "huM zuddha chuM" e prakAre bolatA hoya che, tevA jIvo, "huM zuddha chuM" e prakAranA vacanavyApAramAtrathI AtmAne saMtoSa Ape che, paraMtu mokSa mATe prayatna nahi karatA hovAthI mokSa meLavatA nathI. pA avataraNikA : pUrva gAthA-59 mAM sthApana karyuM ke kriyA vagara AtmA zuddha thAya nahi, tethI AtmA kriyAno kartA ane kriyAnA phaLano bhoktA che e siddha thayuM. ane tema thavAthI ja mokSane kahenArAM zAstronI saMgati thaI zake che, paraMtu ekAMte AtmAne zuddha kahenArAM evAM vedAMta AdinAM vacanomAM mokSazAstranI saMgati thatI nathI, e batAvavA arthe kahe che - copai : e to zuddhAzuddhasvabhAva, kahii to savi phAvai dAva / kAlabhedathI nahi virodha, saghaTa - vighaTa jima bhUtalabodha / / 60 / / gAthArtha : e to=A rIte=pUrva gAthA-59 mAM sthApana karyuM ke kriyAthI AtmA zuddha thAya che e rIte, (AtmAno) zuddha-azuddha svabhAva kahIe to mokSane kahenArAM zAstronA sarva dAvo phAve=sarva vAta saMgata thAya. jema saghaTa-vighaTa evA bhUtalano bodha kALanA bhedathI thAya che, tema kALanA bhedathI eka ja AtmAno zuddha-azuddha svabhAva mAnavAmAM virodha nathI. II60 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1pa1 bAlAvabodha : _e to AtmAno svabhAva jo saMsAridazAi azuddha, siddhadazAi zuddha, ima zuddhAzuddha syAdvAdapramANai karI mAnii to sarva dAva muktizAstrano pAvai, paNi ekAMtavAdai to kAMi na milai; virodha pariharai chai- kAlanai bhedathI virodha nai, jemATai eka ja bhUtala ghaTakAlai ghaTavatsvabhAva char3a, anyakAlai aghaTasvabhAva chai, ima zuddhAzuddhobhayasvabhAva kAlabhedai mAnatAM virodha nathI, anyanai je bhAvAbhAvasaMbaMdha ghaTaka te ja ahmArai zabalasvabhAva chai / / 60 / / anuvAda :to mAtmAno...... vanamitta-A rIte pUrvagAthA-59mAM batAvyuM e rIte, AtmAno svabhAva jo saMsArIdazAmAM azuddha ane siddhadazAmAM zuddha, e prakAre zuddhAzuddharUpa syAdvAdane pramANa karIne mAnIe, to muktizAstranA sarva dAvo prApta thAya=muktizAstranI sarva vAto saMgata thAya. paraMtu ekAMtavAdamAM to=AtmA ekAMte zuddha che e prakAranA vAdamAM to, muktizAstranI vAto kAMI maLe nahi. virodha paridaraDu chaThTha - AtmAne zuddha-azuddharUpa svIkAravAmAM paraspara virodha dekhAya, kema ke jo AtmAne zuddha kahIe to azuddha na hoya, ane azuddha kahIe to zuddha na hoya, tethI eka ja vastune zuddhAzuddha svIkAravAmAM paraspara virodha dekhAya che, te virodhano parihAra karatAM kahe che - vanina.....virogha nathI, - kALanA bhedathI virodha nathI. jema eka ja bhUtala, ghaTanA vidyamAnakALamAM ghaTavat svabhAvavALo che ane anyakALamAMsghaTanA avidyamAnakALamAM, aghaTasvabhAvavALo che, e rIte AtmAmAM paNa zuddha-azuddha ubhaya svabhAva kALabhede mAnavAmAM virodha nathI. bhAvArtha : sAdhanA pUrve jIva saMsArIdazAmAM azuddha svabhAvavALo che, ane sAdhanA karIne jyAre karmarahita bane che tyAre zuddha svabhAvavALo che. A rIte pUrvakALamAM azuddha ane pazcAtkALamAM zuddhasvabhAvavALo AtmA mAnavAmAM koI virodha nathI. Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15ra tema svIkAravAthI AtmA karmano kartA ane karmanA nAzano kartA svIkArI zakAya che, to ja muktine kahenArAM zAstronI saMgati thAya che. A prakArano kathanano dhvani che. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke kALabhedathI zuddha-azuddha ubhayasvabhAva mAnavAmAM virodha nathI, temAM mULa gAthAmAM dRSTAMta ApyuM ke bhUtalamAM jema saghaTa ane vighaTano bodha thAya che, te ja vAtane taiyAyikanI mAnyatA pramANe spaSTa karatAM kahe che - anuvAda - anyana...zavaramAva che T60|| - anyane naiyAyikane, je bhAvAbhAva saMbaMdha ghaTaka te ja amAre zabala svabhAva che. IIunA bhAvArtha naiyAyika cAra abhAva mAne che, ane temanA mata pramANe atyaMtabhAva eka ane sarvatra che, tethI jyAM ghaTa che tyAM ghaTanA atyaMtabhAva paNa che. to prazna thAya ke jyAM ghaTa che tyAM ghaTAbhAvanI pratIti kema thatI nathI ? tethI te kahe che - jyAM ghaTa che tyAM ghaTa asaMbaMdhakAlIna bhUtala nathI, tethI tyAM ghaTAbhAva hovA chatAM pratIta thato nathI; ane jyAM ghaTa asaMbaMdhakAlIna bhUtala che tyAM ghaTAbhAvanI pratIti thAya che. tethI taiyAyikanA mata pramANe ghaTanA bhAva-abhAva saMbaMdha ghaTaka judA che. te ja amArA mate syAdAdInA mate zabala svabhAva che, arthAt syAdvAdI padArthane anekAMta svabhAvavALo kahe che. jema eka ja bhUtala bhinna bhinna kALamAM ghaTanA saMbaMdhavALuM che ane ghaTanA asaMbaMdhavALuM paNa che, tethI ghaTAbhAva sarvatra hovA chatAM ghaTanA saMbaMdhakALamAM ghaTAbhAvanI pratIti thatI nathI, ane ghaTanA asaMbaMdhakALamAM ghaTAbhAvanI pratIti thAya che. tethI taiyAyika eka ja bhUtalamAM bhAvAbhAvasaMbaMdha ghaTaka mAne che. te ja amArA mate bhUtala aneka svabhAvavALuM che. tethI e prApta thAya ke eka ja bhUtala bhinnakALamAM ghaTanA saMbaMdhasvabhAvavALuM che ane bhinnakALamAM ghaTanA asaMbaMdha svabhAvavALuM che, te ja bhUtalano zabala svabhAva che. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 AnAthI e phalita thayuM ke jema eka ja bhUtala kALabhede ghaTanA saMbaMdhasvabhAvavALuM ane ghaTanA asaMbaMdhasvabhAvavALuM naiyAyikamata pramANe che, tema AtmA bhinnakALamAM azuddha svabhAvavALo ane bhinnakALamAM zuddha svabhAvavALo che.nA avataraNikA - pUrvagAthA-60 mAM AtmAno zuddhAzuddha svabhAva mAnIe to ja sarva vAta saMgata thAya che tema sthApana karyuM. tyAM prazna thAya ke to pachI zruti AtmAne kevala zuddha kahe che, te kaI rIte saMgata thaze ? tethI kahe che - copai - kevalazuddha kahai zruti jeha, nizcayathI nahi tihAM saMdeha / te nimittakAraNa navi sahi, cetana nijaguNakaratA kahai / / 61 / / gAthArtha : zruti (AtmAne) kevala zuddha kahe che, je nizcayanayathI temAM saMdeha nathI. utthAna : ahIM prazna thAya ke zruti AtmAne nizcayanayathI kevala zuddha kema kahe che ? zuddha-azuddha kema kahetI nathI ? tethI kahe che - gAthArtha : tenizcayanaya, nimittakAraNane sahana karato nathI, (ane) cetanane nijaguNakartA=potAnA guNano kartA, kahe che. vAA bAlAvabodha : zrutiM kUTasthapaNuM kahiuM chai te meMlai - zrutiM je kevala zuddha AtmA kahio chai te nizcayanayathI, tehamAM saMdeha nahIM, jehano AvirbhAva siddhamAMhiM chaI, te nizcaya nimittakAraNa na mAnai zuddhaparyAyaupAdAnai svabhAve ja zuddha Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 anuvAda : murti....saMda nadI, - zruti AtmAnuM phUTasthapaNuM kahe che, te meLave cheH kaI rIte saMgata thAya te batAve che - zruti je kevala zuddha AtmA kahe che te nizcayanayathI che, temAM saMdeha nathI zrutinA te kathanamAM koI saMdeha nathI. kema ke nizcayanayathI saMsAra avasthAmAM paNa AtmA zuddha ja che. utthAna : ahIM prazna thAya ke to zuddhAtmAnI pratIti saMsAra avasthAmAM kema thatI nathI ? tethI kahe che - anuvAda : khedano....siddhamAMei chaDuM - nizcayanaya kevala AtmAne zuddha kahe che jeno AvirbhAva siddhamAM che, paraMtu saMsAra avasthAmAM AtmA zuddha che tema bhAsato nathI. vastutaH saMsAra avasthAmAM paNa nizcayanayanA mate AtmA zuddha ja che, phakta saMsAra avasthAmAM zuddhAvasthAno AvirbhAva nahi hovAthI te zuddhAvasthA dekhAtI nathI. utthAna : ahIM prazna thAya ke nizcayanayanA matathI saMsAra avasthAmAM paNa AtmA zuddha ja kema svIkArAya che ? azuddha kema svIkArAto nathI ? tethI kahe che - anuvAda : te niya....na mAnavuM = te nizcayanaya nimittakAraNane mAnato nathI. bhAvArtha : vyavahAranayathI karmane bAMdhavAmAM AtmA nimittakAraNa che, upAdAnakAraNa nathI. ane nizcayanaya nimittakAraNane kAraNa tarIke mAnato nathI, tethI karmabaMdha pratye AtmAne nimittakAraNarUpe nizcayanaya svIkArato nathI, tethI nizcayanayathI AtmA karmano kartA nathI. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utthAna : ahIM prazna thAya ke jo nizcayanaya nimittakA2Nane mAnato nathI, to zuM mAne che ke jethI AtmAnuM kUTastha nityapaNuM kahe che ? tethI kahe che - anuvAda : zuddhaparyAya.....zuddha haph ||1|| zuddha paryAyanA upAdAnathI AtmAne svabhAvathI ja zuddha kahe che=saMsAra avasthAmAM paNa AtmAnA zuddha paryAyane grahaNa karIne AtmAne svabhAvathI zuddha che, tema kahe che. [61] bhAvArtha: 155 - AnAthI e phalita thayuM ke, nizcayanayathI saMsAra avasthAmAM AtmA svabhAvathI zuddha che, ane siddha avasthAmAM paNa svabhAvathI zuddha che; phakta saMsAra avasthAmAM AtmAno zuddha paryAya tirobhAva rUpe che, AvirbhAvarUpe nathI; jyAre siddha avasthAmAM te AvirbhAvarUpe che. II61 // avataraNikA : pUrvamAM sthApana karyuM ke AtmA karmano kartA che, tyAM zrutimAM kevala AtmAne zuddha kahe che e kathanano virodha dekhAya, tethI teno parihAra gAthA-61 mAM karatAM kahyuM ke nizcayanayathI kevala zuddhAtmA che. tethI zrutinuM kathana nizcayanayanI apekSAe che, vyavahAranayanI apekSAe nathI. have vyavahAranayathI AtmA karmano kartA kaI rIte che, te batAvatAM kahe che copaI : - cetana karmanimittai jeha, lAgai teli jima raja deha / '' rama tAsa ratA saddatti, nayavyavadAra paraMpara prahiAddazA, gAthArtha H cetananA karmanimittathI-bhAvakarmanA nimittathI, je lAge (te dravyakarma che.) deha upara telanA nimittathI jema raja lAge tema, tAsa=jIvanA, karmano= dravyakarmano, kartA vyavahAranaya paraMparAsaMbaMdhane grahaNa karIne saddahaNA=zraddhA, kare che. II6nA Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 bAlAvabodha : cetanakarma je rAga-dveSa te nimitta pAmI je pudgala jIvanai Avai, jima telanimitta pAmI raja dehai AvI lAgai cha, tehanai jJAnAvaraNAdi dravyakarama kahii, tehano kartA jIva chai ima vyavahAranaya saddahai, te bhAvakarmaghaTita paraMparAsaMbaMdha mAnai chai, nizcayanaya te pudgalanimitta jIva- svapariNAmakartA, adhyavasAyanimitta pudgala svapariNAmakartA ima mAnai / / 62 / / anuvAda - vetana....saddapha - cetananA je rAga-dveSarUpa bhAvakarma che te nimittane pAmIne je pudgala jIvanA upara Ave che=lAge che; jema telanA nimittane pAmIne deha upara raja Ave che=lAge che, tene=rAga-dveSanA nimittane pAmIne je pudgalo Ave che tene, jJAnAvaraNIyAdi dravyakarma kahevAya che. ane teno=dravyakarmano, kartA jIva che, te prakAre vyavahAranaya sadahe che=zraddhA kare che. utthAna : ahIM prazna thAya ke jIvane dravyakarmano kartA vyavahAranaya kema svIkAre che ? tethI kahe che - anuvAda : te mAdvarmAdita.....mAnavuM che - te=vyavahAranaya, bhAvakarmaghaTita paraMparAsaMbaMdha mAne che. bhAvArtha : jema deha upara tela lAgeluM na hoya ane rajano dehanI sAthe saMyoga thAya to te saMyoga sparzamAtrarUpa hoya che, ane jyAre deha upara tela lAgeluM hoya tyAre rajano saMyoga thAya te sparza karatAM kAMIka vizeSa hoya che. te rajano dehanI sAthe vizeSa saMbaMdha telathI ghaTita paraMparAsaMbaMdha che, ane telano dehanI sAthe sAkSAt saMbaMdha che. tema AtmA upara telasthAnIya bhAvakarma=rAgAdi pariNAmo, che, ane bhAvakarma saMbaMdhathI ghaTita evo paraMparAsaMbaMdha AtmA upara coMTelA dravyakarmano che. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157 AthI ja siddhanA AtmAmAM bhAvakarma nahi hovAthI siddhano AtmA je kSetramAM che, te ja kSetramAM kAryaNavargaNA hovA chatAM, eka AkAzanA avagAhanarUpa te kArmaNavargaNA sAthe siddhanA jIvone saMbaMdha hovA chatAM bhAvakarmaghaTita paraMparAsaMbaMdha siddhanA jIvone nathI. jyAre saMsArI jIvone rAgAdirUpa bhAvakarma varte che, tenAthI jJAnAvaraNAdi karmano baMdha thAya che, te bhAvakarmaghaTita paraMparA saMbaMdha che ane tene vyavahAranaya mAne che, tethI jIvane karmano kartA kahe che. utthAna : ahIM prazna thAya ke nizcayanayanI zuM mAnyatA che ke jethI karmano kartA jIvane mAnato nathI ? tethI kahe che - anuvAda : nizvayanaya..... ..rUma mAnatlR / / 6 / / - nizcayanaya te pudgalanimitta= bhAvakarmathI bhegA thayelA evA dravyakarmanA nimittane pAmIne, jIva svapariNAmano kartA che ema mAne che. ane jIvanA adhyavasAyanA nimittane pAmIne, pudgala dravya= kAryaNavargaNArUpa pudgala dravya, svapariNAmano kartA che e pramANe mAne che.kA bhAvArtha : ahIM nizcayanayathI azuddha nizcayanaya grahaNa karavo che. azuddha nizcayanaya jIvane karmano kartA mAnato nathI, paraMtu udayakALane prApta evAM karmapudgalonA nimittane pAmIne jIva potAnAmAM vartatA rAgAdi pariNAmono kartA che tema mAne che. ane jIvanA adhyavasAyanA=rAgAdi pariNAmonA nimittane pAmIne karmapudgalo paNa potAnAmAM thatA te te pariNAmonA baMdhaparyAyAdi bhAvonA kartA che, paraMtu jIvanA pariNAmanA kartA nathI, tema mAne che.62A avataraNikA :- = gAthA-39 mAM je kahyuM ke anAdi bhAva hoya te anaMta ja hoya, paNa anAdi-sAMtabhAva na hoya, mATe jo AtmAne karmano kartA mAnIe to padArthanI saMgati mATe anAdithI karmano kartA mAnavo paDe. ane tema mAnIe to anAdi bhAva anaMta hovAthI sadA karmano kartA AtmA che tema mAnavuM paDe. tethI mokSanI S-13 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 saMgati thAya nahi, mATe AtmAne karmano kartA mAnavo joIe nahi. e pramANe vedAMtInA Azayane sAme rAkhIne, temaja pUrva gAthA-62mAM vyavahAranayathI jIva karmano kartA che, te sthApana karyuM, tyAM AvatA anyonyAzraya doSane sAme rAkhIne tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakArazrI kahe che - copai H bIja aMkuranyAi e dhAra, chai anAdi paNi Avar3a pAra / mugati sAdi nai jema anaMta, tima bhavyatva anAdi saaMta / / 63 / / gAthArtha H bIja-aMkuranyAye e dhArA=dravyakarma ane bhAvakarmanI dhArA, anAdi che, paNa teno pAra Ave che. utthAna : ahIM koIne zaMkA thAya ke je anAdi hoya te anaMta hoya ane sAdi hoya te sAMta hoya, paNa anAdi sAMta bhAMgo mAnavo ucita nathI. tenA samAdhAnarUpe kahe che - gAthArtha: jema mukti sAdi che ane anaMta che, tema bhavyatva anAdi sAMta che. [63] bAlAvabodha : ima bhAvakarmai dravyakarma dravyakarmar3a bhAvakarma, kahatAM anyonyAzrayadoSa thAi te TAlai chai, e dravyakarma-bhAvakarma anyonyApekSanI dhArA bIja aMkurapaNar3a anAdi chai, prAmANikatvAnna doSa:; e dhArA anAdi char3a paNi zukladhyAnar3a dAha thAi tivArar3a pAra Avar3a, jima bIjAMkurasaMtAnano ekanai nAzai; anAdibhAvano kima aMta hoi ? tihAM kahai char3a-jima sAdi hor3a te sAMta ja, e vyApti nathI, mokSapadArtha ja vyabhicAra hoi temATaI; tima 'anAdi hoi te anaMta' rUma nizvaya na javo, manyatvajJa vidharU te mA ||6rU|| Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAda : rUma bhAvavarmaDuM.....TAtarU chaDuM, = A rIte=uparamAM kahyuM ke, rAgAdi bhAvakarma nimitte jIvane dravyakarma lAge che e rIte, bhAvakarmathI dravyakarmanI prApti ane dravyakarmathI bhAvakarmanI prApti thAya e rIte anyonyAzraya doSa Ave che, te TALe che - bhAvArtha: 159 bhAvakarmathI dravyakarma Ave che ane te dravyakarmathI bhAvakarma Ave che, ema mAnavAmAM anyonyAzraya doSa che. te A rIte - jema pitAthI putra thAya che ane te putrathI te pitA thayo ema koI kahe to e baMnenI utpattimAM anyonyAzraya doSa hovAthI baMnenI utpattinI saMgati thAya nahi. kema ke jyAM sudhI pitA utpanna thayo nathI tyAM sudhI putra utpanna thaI zake nahi, ane jyAM sudhI putra utpanna thaI zake nahi tyAM sudhI te pitAne utpanna karI zake nahi, tethI pitA-putra vacce paraspara janya-janakabhAva mAnavo ucita nathI. tema bhAvakarmathI dravyakarma thAya ane te dravyakarma bhAvakarmane pedA kare che ema mAnavuM ucita nathI. utthAna : A prakArano anyonyAzraya doSa prApta thAya che teneM TALatAM kahe che - anuvAda : pu dravyarma....prAmANitvAnna ToSa, e dravyakarma ane bhAvakarma anya anya apekSAnI dhArA, bIja-aMkura25Ne anAdi che. A anAdi dhArA prAmANika hovAthI tema mAnavAmAM koI doSa nathI. bhAvArtha : bhAvakarmathI dravyakarma thAya che, ane te dravyakarma te pUrvanA bhAvakarmano janaka nathI paNa anya bhAvakarmano janaka che. tethI jema bIjathI aMkura pedA thAya che ane pachI vRkSa thaIne temAMthI bIja pedA thAya che te anya bIja che, paNa pUrvanuM bIja nathI; ane te anya bIjathI pharI aMkura pedA thaIne navAM bIjo pedA thAya che. tethI anya bIja ane anya aMkura e prakAranI anAdinI dhArA prAmANika che. Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 e ja pramANe jIvamAM rAgAdirUpa bhAvakarma dravyakarmane pedA kare che, tethI bhAvakarma bIjasthAnIya che ane dravyakarma aMkurasthAnIya che; ane te dravyakarmathI pUrvamAM thayela bhAvakarma pedA thatuM nathI paNa navuM bhAvakarma pedA thAya che, tethI dravyakarma ane bhAvakarmanI dhArA anya anya apekSAvALI che. tethI anyonyAzraya doSa Avato nathI, ane AvI dhArA anAdinI mAnavI e prAmANika che, mATe doSa nathI. anuvAda : dhArA.....naDu nAza; - e dhArA anAdinI che=dravyakarmathI bhAvakarma ane bhAvakarmathI dravyakarma e dhArA anAdinI che, paNa zukladhyAnathI dAha thAya che tyAre teno-e anAdinI dhArAno, pAra=aMta, Ave che. jema bIja aMkura saMtAnano ekanA nAze pAra Ave che, tema dravya karma ane bhAvakarmanI dhArA zukladhyAnano dAha thAya che tyAre nAza pAme che. bhAvArtha - jIva jyAre zukladhyAna upara caDe che tyAre e dhyAnathI samatA pragaTe che, ane te samatAthI atizayavALuM dhyAna pragaTe che, tethI zukladhyAnamAM uttarottara samatAnA pariNAmano atizaya thAya che; ane te samatAno pariNAma AvanA mULabhUta svabhAva svarUpa che. ane je bhAvothI karmabaMdha thAya che tenAthI viparIta bhAvothI karmanAza thAya che evA prakArano nyAya che, tethI atyAra sudhI je bhAvothI jIve karma bAMdhelAM tenA viruddha bhAvarUpa samatAnA pariNAmathI jIva karmano nAza kare che, tethI zukladhyAnane dAharUpa kahela che. ane te zukladhyAna jema jema prakarSavALuM thAya che, tema tema dravyakarma baLIne bhasma thAya che, tethI karmano pAra aMta, Ave che. jema bIja-aMkura saMtAnano ekanA nAza pAra=aMta, Ave che, tema dravya karma ane bhAvakarmanI dhArA zukladhyAnano dAha thAya che tyAre nAza pAme che. vizeSArtha : zukladhyAnakALamAM jIvano adhyavasAya jeTalA aMzamAM samatAnA pariNAmavALo che, teTalA aMzamAM te bhAva kaSAyanA udaya mATe anukULa nathI. tethI anukULa dravya-kSetrAdi aMtargata bhAva anukULa nahi hovAthI te kaSAya vipAkane Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 161 prApta karI zakato nathI, paraMtu pradezodayathI niSphaLa jAya che. ane je bhUmikAnI vizeSa samatA haju zukladhyAnamAM pragaTI nathI te prakArano kaSAya zukladhyAnamAM paNa vipAkane pAme che, tethI ja 10 mA guNasthAnakanA aMta sudhI kaSAyano vipAkodaya varte che. ane je kaSAya vipAkodayane pAmyA che, te zukladhyAnarUpa jIvanA sAmarthya karatAM adhika sAmarthyavALA hovAthI pradezodayane pAmI kSaya pAmI jatA nathI, to paNa zukladhyAnanA upayogane kAraNe maMdazaktivALA thaIne vipAkamAM Ave che. AthI ja jema zukladhyAnano upayoga atizaya-atizayatara thato jAya che, tema kaSAyo maMda maMda zaktivALA thaIne udayamAM Ave che, ane 10 mA guNasthAnakanA aMte sarvathA te kaSAyone karanArAM dravyakarmo nAza pAmI jAya che. tethI ja 12mA guNasthAnake kSapakazreNimAM bhAvakarmanAM kAraNabhUta evAM dravyakarmano abhAva thAya che, ane bhAvakarmanAM kAraNa na bane evAM anya karmo jIvanA rAgAdi adhyavasAyanuM baLa nahi maLavAthI keTalAMka vipAkodayathI ane keTalAMka pradezodayathI bhogavAIne aMte nAza pAme che. utthAna : pUrvamAM sthApana karyuM ke bIja-aMkuranyAyathI dravyakarma ane bhAvakarmanI dhArA anAdinI che to paNa teno aMta prApta thAya che. temAM je dRSTAMta batAvavuM che te dRSTAMta ApavAmAM anAdi bhAva sAMta kema thAya ? te zaMkAne sAme rAkhIne dRSTAMta batAvavuM che, tethI kahe che - anuvAda : anAri bhAvano....doDa temAdaruM - anAdi bhAvano aMta kema thaI zake ? tyAM kahe che - jema sAdi hoya te sAMta ja, e vyApti nathI, mokSa padArthamAM ja vyabhicAra Ave che te mATe. tethI jema mukti sAdi che ane anaMta che, tema - dravya karma ane bhAvakarmanI dhArA anAdi che, to paNa teno aMta thAya che, e prakAranuM joDANa nima' zabdathI mULagAthAmAM ane vivaraNamAM samajavuM. AnAthI e phalita thAya che ke, jema mokSa sAdi che ane anaMta che, tema dravya karma ane bhAvakarmanI dhArA anAdi che ane sAMta che. Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 bhAvArtha : pUrvapakSIno Azaya e che ke jagatamAM jIvadravya, pudgaladravya Adi badhAM dravyo anAdinAM che, tethI badhAM dravyo anaMta hoya che; paraMtu koI dravya anAdisAMta nathI. ane paryAyo badhA AdivALA hoya che, tethI te sAdi-sAMta hoya che; paraMtu koI paryAya anAdino nathI, mATe je sAdi hoya te sAMta hoya. A yuktinA baLathI pUrvapakSIe sarva vastumAM je anAdi che te anaMta che, jema-sarva dravyo anAdi che mATe anaMta che tema svIkAryuM; ane je sAdi hoya te sAMta hoya tema paryAyanA baLathI svIkAryuM. tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakAre e batAvyuM ke, dravyakarma ane bhAvakarma e dravya nathI, paraMtu paryAya che; Ama chatAM te paryAyo te te vyaktirUpe sAdi hovA chatAM pravAhathI anAdirUpe hoI zake che. jema mokSa paNa paryAya che, tethI te AdimAna-sAdi che chatAM aMta vagarano che, tethI jema mokSa sAdi-anaMta che, tema dravyakarma ane bhAvakarmano pravAha anAdi-sAMta che. utthAna : pUrvamAM sthApana karyuM ke sAdi hoya te sAMta hoya evI vyApti nathI, kema ke mokSamAM vyabhicAra che. tethI sAdi hoya te sAMta che ema kahIne pUrvapakSIne anAdi bhAvane sAMta mAnavo nathI tenuM nirAkaraNa karyuM, have kahe che - anuvAda : tima...te mAdaku TdarUTI - jema sAdi hoya te sAMta che evI vyApti nathI, tema anAdi hoya te anaMta che, ema nizcaya na kahevo=ema nakkI na kahevuM, kema ke bhavyatvanuM vighaTana thAya che, tethI anAdi evuM bhavyatva sAMta che. tethI gAthA-39mAM vedAMtIe kahela ke, anAdi jJAnAvaraNIya karmano saMyoga mAnazo to viyoga thaze nahi; tenuM nirAkaraNa thayuM. rA bhAvArtha - AnAthI e phalita thayuM ke, anAdi bhAva anaMta ja hoya evI vyApti nathI. kema ke mokSamAM javAnI yogyatArUpa bhavyatva jIvano anAdi bhAva che, chatAM Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 163 jIva mokSe jAya che tyAre bhavyatvanuM vighaTana=bhavyatvano nAza, thAya che. mATe anAdi hoya te anaMta che evI vyApti nathI. tethI gAthA-39mAM vedAMtIe kahela ke anAdi jJAnAvaraNIyakarmano saMyoga mAnazo to viyoga thaze nahi, tenuM nirAkaraNa thayuM. IukA avataraNikA : gAthA-39 mAM kahela ke jo jJAnAvaraNAdi karmano saMyoga anAdi hoya to te karmano viyoga thaI zake nahi. A prakAranI vedAMtamatanI yuktinuM gAthA-93 mAM khaMDana karyuM ane sthApana karyuM ke, anAdi hoya te anaMta hoI zake; tema anAdi bhAva sAMta paNa hoI zake ane sAdi bhAva anaMta paNa hoI zake. jIvamAM raheluM siddhigamanayogyatvarUpa bhavyatva anAdi che chatAM sAMta che tema sthApana karyuM; have te bhavyatva zuM cIja che te yuktithI batAvatAM kahe che - copAi - .. mugati prAgabhavaha te ThAmi, jAti yogyatA jiyapariNAmi / jUThI mAyA kAraNa thAi, vaMdhyA mAtA kima na kahAya / / 64 / / gAthArtha : muktinA prAgabhAvane sthAne te jAti che=bhavyatva jAti che, (je) jIvanA pAriNAmikabhAvarUpa yogyatA che=mokSamAM javAnI yogyatArUpa che. ane jUThI mAyA kAraNa thAya to "vaMdhyA mAtA" kema na kahevAya? IujA bAlAvabodha : te jAti bhavyatvanAmai jIvapAriNAmikabhAvarUpa char3a, naiyAyikAdyabhimata muktiprAgabhAvanai ThAmi chai, tuccha abhAvarUpa ja mAnii to jAtikArya na karai, muktyadhikAra te bhavyatva char3a; zamadamavattvai adhikAritA hui to tadajJAnai pravRtti taduttara zamAdisaMpatti, ima anyonyAzraya thAi, ityAdi ghaNI yukti nyAyAlokaI kahI chai, te bhavyatvavaMtajIva tathAbhavyatvapariNAmai tattatkAryano kartA chaD, jo jUThI mAyA ja kAraNa kahii to 'vaMdhyA mAtA' e Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 sAcuM thAi, uktaM ca hemasUribhiH - mAyA satI ced dvayatattvasiddhirathA'satI hanta kutaH prapaJca: ? / mAyaiva cedarthasahA ca tat kiM mAtA ca vaMdhyA ca bhavat pareSAm / / (kacayoga-3) ti I64TI 0 bAlAvabodhamAM 'tavajJAna pATha che, tyAM 'ta jJAna] pATha bhAse che, te mujaba anuvAdamAM artha karela che. anuvAda : te gati.....chaThTha, - bhavyatva nAmanI te jAti jIvanA pAriNAmikabhAvarUpa che, ane te bhavyatvajAti naiyAyikAdine abhimata muktinA prAgabhAvane sthAne che. bhAvArtha :- -- jIvanI aMdara kSAyopathamika Adi pAMca bhAvo che, temAMthI je pAriNAmikabhAva che te karmakRta nathI ke karmanA kSayopazama ke kSayakta nathI, paraMtu karmanirapekSa jIvanA pariNAmarUpa che. jema jIvamAM raheluM jIvatva e pAriNAmikabhAvarUpa che, te ja rIte mokSamAM javAnI yogyatArUpa bhavyatvajAti paNa pAriNAmikabhAva svarUpa che. naiyAyikAdi muktino prAgabhAva mAne che, ane te muktino prAgabhAva jyAM sudhI jIvano mokSa na thAya tyAM sudhI hoya che. tenA sthAne jainamata pramANe bhavyatva jAti che, kema ke muktino prAgabhAva te muktimAM javAnI yogyatArUpa che ane bhavyatvajAti paNa mokSamAM javAnI yogyatArUpa che. tethI taiyAyika muktinA prAgabhAva zabdathI jene grahaNa kare che te ja bhavyatvajAti che. utthAna : ahIM prazna thAya ke muktino prAgabhAva muktirUpa kAryanA abhAva svarUpa che, ane kAryano abhAva te vastu nathI, paraMtu vastuno abhAvamAtra che. tethI te abhAva tuccha padArtha che, paraMtu jIvano dharma nathI. tenuM nirAkaraNa karatAM kahe che - Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAda : tuccha.....Arya na 26, to jAti kArya na kare. utthAna : - bhAvArtha : 'bhavyatva' e jIvanI mokSamAM javAnI yogyatA che, tethI te jIvano dharma che, tethI te yogyatArUpa dharma ja mokSarUpa kArya kare che. jo bhavyatvane tuccha abhAvarUpa svIkArIe to te tuccha abhAva zazazRMga jevo siddha thAya, paraMtu jIvanA dharmarUpa siddha thAya nahi. je vastu na hoya te kArya kare nahi, tethI bhavyatvajAti zazazRMga jevI mAnIe to mokSarUpa kArya kare nahi. tethI bhavyatvajAtine pAriNAmikabhAvarUpa mAnavI ucita che. anuvAda : have te bhavyatvajAti kevI che ? te vizeSa batAvatAM kahe che - bhavyatva jAtine tuccha abhAvarUpa mAnIe 165 mutyadhiAra te mavyatva cha', - muktino adhikAra te bhavyatva che. bhAvArtha : je jIvamAM mokSamAM javAnI yogyatA che, te jIvamAM muktino adhikAra che. abhavya ke durvyavyamAM muktino adhikAra nathI, tethI jIvamAM vartato je muktino adhikAra te mokSamAM javAnI yogyatArUpa che, te ja bhavyatva che. utthAna : ahIM anya koI mokSanA adhikArane zamadamavattvarUpe svIkAre che. tethI zaMkA thAya ke bhavyatva e muktino adhikAra che ke zamadamavattva e muktino adhikAra che ? e zaMkAnuM nirAkaraNa karavA kahe che anuvAda : - zamamavattvar.....nyAyAloDuM dI chajju, zamadamavattva e Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 adhikAritA hoya to tenA jJAnathI=potAnAmAM amadamavattva che tenA jJAnathI, mokSamArgamAM pravRtti thaze. ane taduttara=mokSamArgamAM pravRtti karyA pachI, samAdinI prApti thaze. e prakAre anyonyAzraya thAya, ItyAdi ghaNI yukti nyAyAlokamAM kahI che. * ahIM amadamavanda=zama ane dama, adhikAritA=adhikAra samajavo. bhAvArtha : keTalAka ema mAne che ke kaSAyonuM zamana ane IndriyonuM damana je jIvamAM varte che te mokSano adhikArI che. A mAnyatAnuM nirAkaraNa karavA mATe nyAyAlokamAM ghaNI yuktio ApI che, temAMthI eka anyonyAzraya doSa ahIM batAvatAM kahe che - zama-damAdine mokSanA adhikArarUpa svIkArazo to mokSano arthI potAnAmAM mokSano adhikAra che ke nahi ema nirNaya karIne pravRtti karaze. tethI jyAre jyAre jIvane potAnAmAM zama-dama che tevuM jJAna thAya tyAra pachI mokSamArgamAM pravRtti karaze, ane mokSamArgamAM pravRtti kare tyAre ja jIvamAM kaSAyonuM zamana ane IndriyonA damanarUpa zama-damano pariNAma pragaTe. tethI jyAM sudhI potAnAmAM zAma-dama che tevo nirNaya thAya nahi tyAM sudhI mokSamArgamAM pravRtti thAya nahi, ane mokSamArgamAM pravRtti thAya nahi tyAM sudhI zama-dama pragaTe nahi. A prakArano anyonyAzraya doSa Avato hovAne kAraNe zama-damane mokSanA adhikArarUpe mAnI zakAya nahi. tethI bhavyatvane adhikArarUpe svIkAro to temAM koI doSa nathI. Azaya e che ke koI jIva upadezaka pAse mokSanuM svarUpa sAMbhaLato hoya ane te sAMbhaLatAM ja mokSanuM varNana tene game, tethI tene zaMkA thAya ke huM bhavya chuM ke nahi? A prakAranI tenI zaMkAne kAraNe ja te bhavya che, ema nakkI thAya che, ane tenAmAM bhavyatvano nirNaya thavAthI mokSanA upAyarUpa zama-damAdimAM te pravRtti karaze, tethI anyonyAzraya doSa Avato nathI. vizeSArtha : "huM bhavya chuM ke nahi" e prakAranI zaMkA je jIvane thAya te niyamA bhavya Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 hoya, ema zAstra kahe che tenuM kAraNa, potAne mokSamAM javAnI IcchA thaI che, tethI ja tevI zaMkA thaI che. mokSanI IcchA jIvane caramAvarta pahelAM thaI zake nahi, tethI "bhavyatva' zabda acaramAvartI bhavyatvano durbhavyatvano vyavaccheda kare che. tethI durbhavyatva ane bhavyatva ema sAdhAraNa bhavyatvane grahaNa karIne ahIM mokSano adhikAra kahela nathI, paraMtu durbhavyathI vyatirikta evA bhavyamAM ja vartatA bhavyatvane grahaNa karIne muktino adhikArI kahela che. bhavyatvane "anAdi sAMta" ema kahela che, tyAM durbhavya-bhavyasAdhAraNa evA bhavyatvane grahaNa karIne kahela che. utthAna : A rIte bhavyatvane mokSanA adhikArarUpe sthApana karIne viziSTa bhavyatva zuM che, te batAvatAM kahe che - anuvAda : "vyatvavaMta.....vArtA cha, - bhavyatvavALo jIva tathAbhavyatvanA pariNAmathI te te kAryano kartA che. bhAvArtha - siddhigamanayogyatvarUpa bhavyatva je jIvamAM che, te jIva jyAre caramAvartamAM Ave che tyAre tenuM bhavyatva muktinA adhikArarUpa bane che. ane tevA bhavyatvavALo jIva tarata mokSa pAmato nathI, paraMtu koIka bhavya jIva zIdhra sAdhanA karIne mokSe jAya che, to koI vilaMbe karIne jAya che, koIka thoDI sAdhanA kare, pAchI sAdhanA mUkI de, pharI thoDI sAdhanA kare, A badhA AMtarAothI mokSe jAya che, te te prakAranAM judAM judAM kAryo judA judA jIvamAM maLe che, tenuM kAraNa dareka jIvonuM tathAbhavyatva juduM che; ane jenuM jevuM tathAbhavyatva hoya tene anurUpa te te kAryo thAya che. arthAt mokSane anukULa ekadhArI sAdhanA, vilaMbathI sAdhanA ke AMtarAthI sAdhanA ityAdirUpa judAM judAM kAryo thAya che. vaLI koIka jIva tIrthakararUpe, koI gaNadhararUpe, koI puruSarUpe, koI strIrUpe siddha thAya che, te sarvanuM kAraNa jIvanuM tathAbhavyatva=tevA tevA prakAranuM bhavyatva che. te batAvavA mATe ja kahyuM ke bhavyajIvo bhavyatvarUpe samAna hovA chatAM Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 tathAbhavyatvathI dareka jIvo judA judA prakAranA svabhAvavALA che. tethI te tathAbhavyatvane anurUpa te te kAryano kartA che. utthAna : pUrvamAM bhavyatvane mokSagamananuM kAraNa svIkAryuM, tyAM vedAMtadarzana kahe ke vAstavika rIte to AtmA nityamukta ja che, tethI mokSamAM javAnI yogyatA che tema mAnIne sAdhanA dvArA te yogyatAne khIlavIne mokSa thAya che ema mAnavuM ucita nathI. kema ke tema mAnIe to AtmA nityamukta che e vAta saMgata thAya nahi. paraMtu ema mAnavuM joIe ke AtmA nityamukta che, phakta ajJAnane kAraNe A prapaMca dekhAya che, vAstavika rIte dekhAto A prapaMca jUThI mAyA che. ane AtmA nityamukta hovA chatAM A jUThI mAyAne kAraNe ja tene kADhavA mATe jIva sAdhanA kare che, ane pote nityamukta hovA chatAM sAdhanAthI potAne mokSa maLe che tema mAne che. tethI e prApta thAya ke jUThI mAyA ja mokSaprAptinuM kAraNa che. kema ke A jUThI mAyAne kADhavA mATe sAdhaka yatna kare che, jyAre A jUThI mAyA jAya che, tyAre mokSa prApta thAya che. tethI jUThI mAyA mokSane anukULa pravRtti karAvavA dvArA mokSanuM kAraNa che. tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakArazrI kahe che - anuvAda : no mUvI.....savuM thA, - jo jUThI mAyA ja kAraNa kahIe to 'vaMdhyA mAtA" e sAcuM thAya. bhAvArtha - jIvamAM raheluM bhavyatva e mokSanuM kAraNa nathI, paraMtu je vAstavika rIte nathI ane bhramathI dekhAya che, evo A prapaMca je jUThImAyArUpa che, te ja mokSa mATenA prayatnanuM kAraNa che; tethI jIva sAdhanA karIne mokSamAM jAya che, ema vedAMtI kahe che. tene graMthakAra kahe che ke mAyA vAstavika nathI. eno artha "e vastu nathI chatAM kAraNa che" ema kahIe to "vaMdhyA mAtA' e vacanane sAcuM mAnavuM paDe. vAstavika rIte mAtA hoya te vaMdhyA na hoya ane vaMdhyA hoya te mAtA na hoya, tethI vaMdhyA mAtA' kahI zakAya nahi. tema prapaMca vAstavika hoya to tene kAraNa kahI Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 169 zakAya, paraMtu vAstavika prapaMca nathI chatAM kAraNa che ema kahI zakAya nahi. temAM sAkSI ApatAM kahe che - anuvAda : phemasUrimiH.....ti 4TI - AcArya bhagavaMta zrI hemasUri vaDe kahevAyeluM che - jo mAyA sAcI che, to be tattvanI siddhi thaI; ane jo mAyA khoTI che, to prapaMca kyAMthI hoya ? arthAt mAyArUpa ja prapaMca che. mATe mAyA asat che, to prapaMca asat che. mATe prapaMca nathI. jo mAyA ja artha-kriyA karavA samartha hoya to paraneHvedAMtIne, zuM mAtA ane vaMdhyA ema thAya? arthAt jo mAtA ane vaMdhyA e pramANe parane saMmata na hoya, to asat evI mAyA artha-kriyA kare che, ema mAnI zakAya nahi. I64 bhAvArtha : ahIM mAyA arthakriyA kare che ema kahyuM teno Azaya e che ke, A jUThA prapaMcarUpa jUThI mAyA che, chatAM nityamukta evA AtmAne sAdhanAnI pravRtti karavArUpa arthakriyA kare che, tenAthI sAdhakane muktinI prAptirUpa kArya thAya che. paraMtu tema mAnavuM ucita nathI, kema ke mAyA jUThI che - avAstavika che, tethI te kAryarUpa arthakriyA kare nahi.II64nA avatAraNikA : pUrva gAthA-64 mAM kahela ke jUThI mAyA kAraNa hoya to "vaMdhyA mAtA' ema kema na kahevAya ? tethI e prApta thAya ke mAyAne kAraNa svIkArIe to jUThI kahI zakAya nahi, e ja vAtane dRDha karavA mATe anya dRSTAMta ane yukti dvArA A mAyA jUThI nathI. e sthApana karatAM kahe che - athavA dUra dUra koI vastu ja na hoya chatAM koIne bhrama thAya ke tyAM kAMIka che, to tene prApta karavA mATe prayatna thAya che. tema prapaMca jUTho che, chatAM bhramane kAraNe dekhAya che, tethI tene kADhavA yogIpuruSa pravRtti kare che, mATe mokSa thAya che, tema vedAMtI kahe, tethI kahe che - Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 copai H jagi mithyA to e sI vAca, AzAmodaka modaka sAca / ' jo ajJAna kahai bahurUpa, sAcabhAvano syo aMdhakUpa / / 65 / / gAthArtha H (jo) jaga mithyA (kaho cho), to AzAmodaka ane sAcA modaka (ajJAnajanya che,) evI vANI thaze. jo ajJAnane bahurUpa kaho cho, (to) sAcA bhAvane (bahurUpa kahevAmAM) zuM aMdhakUpa che ?=zuM ajJAna che ? (ke tuM nathI svIkArato.) 65 bAlAvabodha : jo savilAsAjJAnakArya jaga mithyA kaho cho to e sI vAca je eka AzAnA modaka anaI eka sAcamodaka ajJAnajanya char3a, jo ajJAna jAgrata svapnaprapaMcAraMbhaka bhinna bhinna mAno to sAcabhAva ghaTapaTAdika dRSTavaicitryavaMta mAnatAM syo aMdhakUpa char3a tuhyanai ?, atra zlokaH - AzAmodakatRptA ye ye cAsvAditamodakAH / rasavIryavipALAvi tulyuM temAM prasate II () II66|| anuvAda : no savitAsAjJAnavArya.....jIrUM tuhmanaDuM ?, - jo savilAsa evA ajJAnanA kAryarUpa jagatane mithyA kaho cho, to AvI vAca=vANI, prApta thazeje eka AzAnA modaka ane eka sAcA modaka, e baMne ajJAnajanya che. ane Ama svIkAravAthI e prApta thAya ke jAgrataprapaMcaAraMbhakaajJAna ane svapnaprapaMcaAraMbhakaajJAna e baMne pUrvapakSIne bhinna bhinna mAnavA paDe. ane tema mAne to sAcA bhAva ghaTa-paTAdine dRSTavaicitryavALA mAnatAM tane=pUrvapakSIne, zuM aMdhakUpa=ajJAna, che ? Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 bhAvArtha : vedAMtInuM kahevuM e che ke, AtmAne brahmanuM ajJAna che, tethI ja A badho jagatano vilAsa tene dekhAya che. tethI ajJAna savilAsa che, ane AtmAmAM rahelA savilAsa ajJAnanA kAryarUpe A jagata dekhAya che, paraMtu jagatamAM brahma sivAya anya kAMI nathI. tethI A AkhuM jagata dekhAvA chatAM mithyA che. tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakAra kahe che - jo jagatane mithyA kahIe to AvI vANI prApta thAya - koI mANasa AzAnA modaka khAto hoya mane modaka prApta thaze evI AzAo ja karato hoya, ane eka sAcA modaka khAto hoya=modaka khAIne tRptino anubhava karato hoya, te baMne ajJAnajanya che. kema ke brahma sivAya jagatamAM kAMI satya nathI. tethI pratyakSa rIte anubhavAtA evA AzAmodaka ane sAcA modaka e baMne paNa vAstavika nathI, paraMtu ajJAnajanya che ema mAnavuM paDe. pUrvapakSI Ama svIkAre to teNe ema mAnavuM paDe ke, jAgrataprapaMcaAraMbhaka ajJAna juduM che, jethI sAcA modaka pote khAya che tevI pratIti thAya che; ane svapnaprapaMcaAraMbhaka ajJAna juduM che, jethI svapnamAM modaka khAya che tevI pratIti thAya che. A rIte pUrvapakSIne be prakAranAM ajJAna svIkAravAM paDe. ane tema jo te svIkAre to potAnI pratItine anurUpa sAcA evA ghaTa-paTAdi bhAvo dekhAtA vaicitryavALA che tema mAnavAmAM temane zuM vAMdho che ? arthAtuM nathI mAnato e tenuM ajJAna ja che. kema ke anubhavathI viruddha padArtha mAnavo anucita che, ane anubhava to pratyakSa evA ghaTa-paTAdi padArthone judA dekhADe che, chatAM vedAMtI kahe che ke dekhAtA ghaTa-paTAdi sarva padArtho mithyA che. svapnaprapaMcaAraMbhaka ane jAgrataprapaMcaAraMbhaka evuM ajJAna be prakAranuM che. A be prakAranAM ajJAna che te sAkSAt dekhAtAM nathI, paraMtu svapnanA modaka ane sAcA modakanA bhedanA baLathI teo ajJAnano bheda kare che, to anubhavane anurUpa e mAnavuM ucita che ke sAcA modaka ane AzAmodaka judA che, ane sAcA modakane judA mAno to sAcA evA ghaTa-paTAdi padArtho judA judA che, ema mAnavAmAM koI doSa nathI. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 anuvAda : atra toH - ahIMyAM=svapnamAM dekhAtA modaka ane sAcA modaka baMnene ajJAnajanya svIkAravA ucita nathI, temAM sAkSI ApatAM kahe che AzAmodaka.. II+ || - jeo AzAmodakathI tRpta che ane jeoe modakano AsvAda karyo che, teone rasa-vIrya vipAkAdi samAna prApta thaze. 119411 bhAvArtha : AzAmodakane ane sAcA modakane baMnene ajJAnajanya mAnavAmAM Ave to, jeo svapnamAM AzAmodaka khAya che ane jeo jAgrata avasthAmAM sAcA modaka khAya che, te baMnene modakanA svAdarUpa rasa ane modaka khAvAthI zarIranI dhAtunI vRddhirUpa vIrya, e baMnenAM phaLAdi samAnarUpe prApta thavAM joIe; kema ke AzAmodaka ane sAcA modaka baMne ajJAnajanya hovAthI vAstavika mithyA che. paraMtu baMne prakAranA modakanAM phaLo samAna nathI tema anubhava kahe che. mATe anubhavanI viruddha evI A vedAMtamatanI kalpanA che ke AzAmodaka ane sAcA modaka baMne ajJAnajanya che. tethI sAcA modaka e ajJAnajanya nathI, paraMtu vAstavika che. AthI ja sAcA modaka khAnArane rasanI prApti ane vIryanI vRddhi thAya che. tema jAgrata avasthAmAM je jagata dekhAya che te mithyA nathI, paraMtu svapna avasthAmAM je jagata dekhAya che te mithyA che. A prakAranA anubhava pramANe padArtha mAnavo ucita che, e prakArano sAkSIpAThano dhvani che. II9pA avataraNikA : pUrva gAthA-65 mAM sthApana karyuM ke AzAmodaka ane sAcA modaka e benA janaka evA ajJAnane juduM mAno, to ghaTa-paTAdi sAcA bhAvone judA mAnavAmAM zuM vAMdho? AnAthI jagatamAM dekhAtA padArtho sAcA che enuM sthApana thayuM. tyAM pUrvapakSI kahe ke, jJAnane pramANa mAnavuM ucita che, paraMtu jJAnanA viSayane pramANa mAnavAmAM gaurava che. te A rIte - ghaTa-paTAdinuM jJAna anubhavasiddha che, ane ghaTa-paTAdi padArtho che, te mAnavAmAM pramANa tevuM jJAna ja che. kema ke ghaTa-paTAdinuM jJAna thatuM na hoya to te che tema svIkArI zakAya nahi. have jJAna ane ghaTa-paTAdi padArtho baMne Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 mAnIe to gaurava thAya. tethI lAghavathI ghaTa-paTAdi padArthanA bodhasvarUpa jJAna mAtra ja che, padArtho nathI. jema svapnamAM padArtho vagara ja jJAna thAya che, tema jAgRta avasthAmAM paNa padArtho vagara ja tevA prakAranuM mAtra jJAna ja thAya che. tethI jJAnanA viSayabhUta bAhya padArtho nathI, ane jJAnasvarUpa evuM brahma ja satya che. tenA nirAkaraNarUpe graMthakAra kahe che - copAi - sAdhaka chai savikalpa pramANa, teNi sAmAnya-vizeSa maMDANa / niravikalpa to nijaruci mAtra, aMzai zruti nirvAhiM yAtra / / 66 / / gAthArtha : sAdhaka evuM savikalpajJAna pramANa che, tenAthI sAdhaka evA savikalpajJAnathI, sAmAnya-vizeSanuM maMDANa thAya che. (ane te rIte jagata trilakSaNarUpa che, ema siddha thAya che.) utthAna : ahIM pUrvapakSI kahe ke sAdhaka savikalpajJAnane ame pramANa kahetA nathI, paraMtu nirvikalpajJAnane pramANa kahIe chIe, tethI kahe che - gAthArtha : nirvikalpa to nija rucimAtra che=nirvikalpajJAna pramANa che ema kahevuM, te potAnI rucimAtra che. (vastutaH yuktirUpa nathI.). utthAna : ahIM prazna thAya ke nirvikalpajJAnane pramANa kahenAra zruti che, mATe zrutithI nirvikalpajJAna pramANarUpe siddha thaze; ane savikalpajJAnane pramANa tarIke ame nahi svIkArIe, tethI jagata trilakSaNarUpa siddha nahi thAya. tene sAme rAkhIne graMthakAra kahe che - s-14 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 gAthArtha : (zruti je nirvikalpa brahmanuM pratipAdana kare che te zrutino) aMzathI=eka nayathI yAtra=vyavahAra, nirvAha thAya che-te kathana saMgata thAya che. (tethI anya nayathI savikalpajJAna pramANa che ane tenAthI sAmAnya-vizeSanuM maMDANa thAya che, tethI padArtha trilakSaeA35 siddha thAya che, bhATe bhagata satya che sebha sthApana thAya che.) // 55 // jAlAvajodha : koi vedAMtI har3a char3a - pramANapaNa jJAna avazya upasthita char3a tehanai viSaya saMbaMdha prAgabhAvAdika janaI gaurava char3a, te mATai bAhya saMbaMdharahita anAdyanaMta brahma ja chai satya, anya vastu pramANAbhAvai ja asiddha chai, tehanai kahai je tujhe sAdhakajJAna avalaMbo cho te savikalpa ja pramANa char3a nirvikalpa svayaM asiddha parasAdhaka kima hui ? te savikalpaka to sAmAnya- vizeSarUpa arthanai grahai char3a, svayaM upayogarUpar3a tathA avagrahAdirUpa sAmAnya - vizeSarUpa chai, tivArai sarvatra trilakSaNapaNuM ja satya char3a, nirvikalpa mAnavuM te to nijarucimAtra char3a, bauddha svalakSaNaviSaya te mAnai, vedAMtI brahmaviSaya, e sarva rucimAtra thayuM, zruti je nirvikalpabrahmapratipAdaka char3a te aMzai kahitAM ekanayaiM yAtra kahitAM vyavahAra te nirvAhai cha / 66 / / manuvAha : koi.....chai - pUrvanI gAthAmAM monA dRSTAMtathI sAyA bhAvo bhane che, khema sthApana yuM, tyAM zre vehAMtI he che - " pramANapaNai. . asiddha chai - prabhAeApo jJAna avazya upasthita che, ane teno=jJAnano, viSaya, saMbaMdha rakhane prAgabhAvAMhi na=vyaktine, svIkAravAmAM gaurava che. tethI karIne bAhya saMbaMdharahita=bAhya jagatanA padArthonA saMbaMdharahita, anAdi-anaMta brahma ja satya che. pramANanA abhAvane kAraNe ja anya vastu=brahmathI anya vastu, satyarUpe asiddha che. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvArtha : koI vedAMtIno Azaya e che ke, jagatamAM ApaNane jJAnathI ghaTa-paTAda aneka padArtho dekhAya che, tyAM traNa vikalpa thAya che ke - (1) zuM ghaTa-paTAdi padArtho ane jJAna ubhaya che ? (2) ghaTa-paTAdi padArtho che ane jJAna nathI? (3) jJAna che ane ghaTa-paTAdi padArtho nathI ? 175 (1) have jo jJAna ane ghaTa-paTAdi badhA padArtho ubhaya mAnavAmAM Ave to gaurava doSa che. kema ke jJAnane mAnavuM paDe, jJAnanA viSayabhUta padArtho mAnavA paDe, jJAna ane padArthono paraspara saMbaMdha mAnavo paDe, ane jagatamAM je ghaTa-paTAdi pedA thayA nathI teno tenA upAdAnamAM prAgabhAvAdi mAnavA paDe, ane 'prAgabhAvAdi' kahyuM tyAM 'Adi' padathI je ghaTa-paTAdi padArthono nAza thAya che teno dhvaMsa mAnavo paDe, tethI anaMta padArthonI kalpanA mAnavArUpa gaurava doSa Ave. (2) tyAM pramANapaNe vicArIe to jJAnane na svIkAravAmAM Ave to ghaTapaTAdi padArtho che ema kahI zakAya nahi. kema ke ghaTa-paTAdi padArtho che emAM pramANa zuM ? to ghaTa-paTAdi padArthonuM jJAna mane thaI rahyuM che te ja pramANa che. tethI jJAna nathI ane khAlI ghaTa-paTAdi padArtho che tema kahI zakAya nahi. (3) have jo viSaya na svIkArIe ane mAtra jJAna cheM tema svIkArIe to, jema UMghamAM viSayonA abhAvamAM jJAna thatuM dekhAya che, te ja rIte jyAre tattvaviSayaka bhrama TaLI jAya che tyAre, jAgrata thayelA yogIne jJAnasvarUpa evA brahmathI atirikta jagata dekhAtuM nathI, mATe jagata aMtargata je padArtho dekhAya che te badhA mithyA che. ane pramANapaNe jJAna avazya upasthita thAya che tema pratIta thAya che, ane te jJAna bAhya padArthanA saMbaMdha vagaranuM trikALavartI brahmasvarUpa che. anya padArthane svIkAravAmAM koI pramANa nathI, kema ke jJAnamAM dekhAya che tethI te vastu che, ema svIkAravAno eka vikalpa rahe che; Ama chatAM bAhya padArtha vagara UMghamAM jJAna thAya che tema svIkArIe to, brahmathI atirikta koI vastu che ema svIkAravAmAM koI pramANa nathI, mATe anya vastu satyarUpe asiddha che. e prakArano koI vedAMtIno Azaya che. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 anuvAda : tedana;.....sAdhava mi duH? - teneauparamAM koI vedAMtIe kahyuM tene, graMthakAra kahe che - je tame sAdhakajJAna avalaMbo cho te savikalpa ja pramANa che, nirvikalpa svayaM asiddha, parasAdhaka kema thaI zake ? bhAvArtha : pUrvamAM vedAMtIe kahyuM ke, pramANapaNe jJAna avazya upasthita che te sAdhakajJAna che, kema ke bAhya padArtho dekhAI rahyA che, tevuM potAne jJAna thaI rahyuM che. tethI tyAM traNa vikalpo pADIne vedAMtIe siddha karyuM ke, UMghanI jema bAhya padArtha vagara jJAna svIkArIe to dekhAto anubhava saMgata thAya che. tethI vedAMtIe pramANapaNe jJAna avazya upasthita thAya che e kathana dvArA bAhya padArthane sAdhaka= bAhya padArthane jaNAvanAra, evA jJAnanuM avalaMbana lIdhuM che. tene graMthakAra kahe che, te sAdhakajJAna savikalpa ja pramANa che=A ghaTa che, A paTa che e prakAranA vikalpavALuM ja jJAna pramANa che; paraMtu jemAM koI padArthano vikalpa nathI tevuM nirvikalpajJAna svayaM asiddha che, tethI te paranuM sAdhaka kema thaI zake ? arthAt anAdi anaMta evA zuddha brahmanuM sAdhaka kema thaI zake ? arthAt na thaI zake. Azaya e che ke ghaTa-paTAdi vikalparahita evuM je jJAna che, te brahmasvarUpa che, ema vedAMtI kahe che. paraMtu vartamAnamAM to koI vikalpane sparzatuM na hoya tevuM jJAna pratIta thatuM nathI ke jethI tevA nirvikalpajJAnanA baLathI vedAMtI zuddha brahmanI siddhi karI zake. utthAna : A rIte graMthakAre sthApana karyuM ke, vedAMtI je jJAnane pramANapaNe avazya upasthita kahe che, te jJAna savikalpa che. have te savikalpajJAna kevuM che te batAvIne padArtha trilakSaNAtmaka che, tenuM sthApana karatAM kahe che - anuvAda : te savirutva.....ninAmAtra che, - te savikalpakajJAna to Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 sAmAnya-vizeSarUpa arthane grahaNa kare che, svayaM upayogarUpe sAmAnya che ane avagrahAdirUpe vizeSa che. te rIte savikalpakajJAna sAmAnya-vizeSarUpa arthane grahaNa kare che ane svayaM sAmAnya-vizeSarUpa che te rIte, sarvatra trilakSaNapaNuM ja satya che=bAhya sarva padArthomAM trilakSaNapaNuM ane jJAnamAM paNa trilakSaNapaNuM ja satya che. nirvikalpa mAnavuM te to nijarucimAtra cheHkoI padArthano vikalpa jemAM na hoya tevuM vikalpa vagaranuM jJAna mAnavuM che to vedAMtamatavALAne potAnI rucimAtra che, paraMtu padArthanA anubhava pramANe svIkAravAnI rucirUpa nathI. bhAvArtha : pUrvamAM je sAdhakajJAnanuM vedAMtIe avalaMbana lIdhuM te sAdhakajJAna padArthane sAmAnya-vizeSarUpa dekhADe che, te A rIte - te jJAnanI aMdaramAM AkhuM jagata dravyarUpe sAmAnya dekhAya che, ane paryAyarUpe vizeSa dekhAya che. ane avAMtara sAmAnyanI apekSAe sarvatra ghaTa, ghaTaghaTa e pramANe sAmAnya arthane dekhADe che, ane vizeSanI apekSAe paraspara ghaTone judA judA paNa dekhADe che. te ja rIte manuSyamAM bAlyAvasthA, yuvAvasthA ane vRddhAvasthArUpe vizeSane dekhADe che. A rIte savikalpajJAna aneka rIte sAmAnyavizeSarU5 arthane grahaNa kare che. savikalpajJAna pote paNa upayogarUpe sAmAnya che, ane avagrahAdirUpe vizeSa che. jema koI vyaktine ghaTaviSayaka upayoga pravarte che tyAre te upayoga prathama avagraharUpe, pachI IhArUpe, pachI apAyarUpe ane pachI dhAraNArUpe thAya che, ane te darekamAM judA judA prakArano bodha che tethI te vizeSarUpa che. Ama chatAM te avagrahAdika sarva vizeSamAM jJAnanA upayogarUpa sAmAnya che, tethI te savikalpajJAna paNa sAmAnya-vizeSarUpa che. A rIte savikalpajJAnano viSaya ane savikalpajJAna baMnene sAmAnya-vizeSarUpe anubhavanA baLathI batAvIne, tenA baLathI ja sarva padArtho trilakSaNarUpa satya che. kema ke sAmAnyarUpe padArthane kahevAthI anugata pratIti thAya che ane te dhrauvyarUpa che, ane vizeSarUpe padArthane kahevAthI pUrva avasthAno vinAza ane uttara avasthAnI prAptirUpa che, tethI utpAda ane vinAzanI prApti thAya che. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 jema ke jJAnanA viSayamAM manuSyanuM grahaNa karIe to, tenI bAlyAvasthAno nAza thAya che ane yuvAvasthAnI prApti thAya che te avasthArUpa vizeSamAM, utpAdavyayanI prApti che. ane bAlyAdi sarva avasthAmAM anugata manuSyapaNAnI pratIti che te sAmAnyarUpa che, ane te manuSyapaNuM bAlyAdi sarva vizeSa avasthAmAM anugata evA dhrauvya aMzarUpa che. A rIte sarvatra trilakSaNa ja satya che tema sthApana thavAthI syAdvAdanI siddhi thAya che. utthAna : pUrvamAM sthApana karyuM ke nirvikalpajJAna mAnavuM te nijarucimAtra che, tyAM bauddha nirvikalpajJAna mAne che ane vedAMtI nirvikalpajJAna mAne che, te kevuM che te batAvavA arthe kahe che - anuvAda : vauddha.....mitra thayuM, - bauddha svalakSaNaviSaya te=nirvikalpajJAna, mAne che ane vedAMtI brahmaviSaya nirvikalpajJAna mAne che, e sarva rucimAtra cheH padArthane vAstavika jonArI anubhavadRSTirUpa nathI, paraMtu vicAryA vagara potAnI rucirUpe padArthanA svIkArarUpa che. bhAvArtha : bauddha svalakSaNaviSaya nirvikalpajJAna mAne che teno Azaya e che ke, bAhya sarva padArtho jevA che tevA ja bALakane dekhAya che ane ApaNane paNa dekhAya che, Ama chatAM bALakane A ghaTa che, A paTa che, tevA vikalpo thatA nathI. A rIte padArthanuM je svasvarUpa che tene viSaya karanAruM jJAna te nirvikalpajJAna che. padArthanuM svasvarUpa pratikSaNa vinAzazIla che, tethI pratikSaNa vinAza pAmatA ane navA navA utpanna thatA viSayone jaNAvanAruM jJAna svalakSaNa viSayavALuM che, ane te jJAna nirvikalpa che. paraMtu padArthane joyA pachI A padArtha sthira che athavA dIrghakALa avasthita che, tema A ghaTa che, A paTa che, e prakAranA je vikalpo thAya che, te vikalpAtmaka jJAna mithyA che. kema ke padArthamAM A ghaTa che, A paTa che, evuM kAMI lakhela nathI ke evuM kAMI dekhAtuM nathI; cakSuthI je padArtha je Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 179 svarUpe che te rUpe ja dekhAya che. tethI padArtha ane zabda vacce vAcya-vAcakabhAva saMbaMdha bauddha mAnato nathI, ane kahe che ke padArthanA svasvarUpane viSaya karanAruM evuM jJAna nirvikalpajJAna che. vedAMtI brahmaviSaya nirvikalpajJAna mAne cheHnirvikalpajJAnamaya brahma che, tema mAne che. tethI jyAre sAdhanA karIne A AbhAsika prapaMcano nAza thAya che tyAre brahmamAtranuM jJAna rahe che, ane te jJAna nirvikalpa che; e sivAya ghaTa-paTAdi padArthonuM jJAna te savikalpajJAna che. Ama kahIne vedAMtI ema sthApana kare che ke, brahmaviSayaka nirvikalpajJAna che te ja satya che, ane savikalpajJAna AbhAsikamAtra che vAstavika nathI, te temanI rucimAtra che. utthAna : ahIM vedAMtI kahe ke brahmaviSayaka nirvikalpajJAnane kahenArI zruti che, te zrutinA baLathI ame nirvikalpajJAnane pramANa kahIe chIe. tene graMthakAra kahe che anuvAda : ti...nirvAda cha diddA- nirvikalpabrahmagraMtipAdaka je zruti che, te eka nayanA vyavahArathI nirvAha pAme che. havA bhAvArtha - jo gayA sUtra svadarzanamAM RjusUtranayathI upaeNhita saMgrahanayathI pravarte che, ane te dRSTithI jagatamAM brahmasvarUpa eka AtmAne choDIne koI vastu nathI, kema ke RjusUtranaya anupayogI evI paravastunA astitvane svIkArato nathI. tethI AtmAthI para evA pudgalAdi sarva dravyo AtmA mATe anupayogI hovAthI RjusUtranaya teno svIkAra karato nathI. jo ke RjusUtranayathI potAnAthI anya AtmA paNa para che, Ama chatAM saMgrahanaya sarva AtmAno ekarUpe saMgraha kare che, tethI te gAyA' sUtrathI badhA AtmAno saMgraha thAya che. ane jJAnasvarUpa AtmA che, tethI bAhya padArthanA jJAna vagara zuddha brahmanuM jJAna RjusUtranayathI upabhraMhita saMgrahanaya karAve che, tethI nirvikalpabrahmapratipAdaka zrutino nirvAha te nathI thaI Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 zake che. ane A nayathI saMsArI ane mukta badhA AtmA svarUpathI samAna che. tethI eka svarUpa hovAthI eka che, tevI pratIti thAya che. (AdhAraadhyAtmopaniSad jJAnayoga adhikAra gAthA-43) IIkA avataraNikA - pUrvamAM gAthA99 mAM kahyuM ke nirvikalpabrahmapratipAdaka zrutino eka nayathI nirvAha thaI zake che, te ja vAtane daDha karavA mATe gAthA-67-68 mAM kahe che ke, vedavacana, upaniSadavacana ane zrutivacana juduM juduM kahe che, te sarvano nirvAha syAdvAdathI ja thaI zake che. tethI nirvikalpa brahmane kahenArA zrutinA vacanane eka nayathI mAnavA ucita che te batAvatAM kahe che - copAi :brahma parAparavacani kahiuM, eka brahma upaniSadaI rahiuM / mAyopamapaNijagizrutisuNyo, jehanIjimaruciteNitumamuNyaM / / 67 / / gAthArtha - (vedamAM) para-apara vacanarUpe brahma kahyuM, upaniSaddhAM eka brahma lIdhuM che, ane zrutimAM jagata mAyAnI upamAvALo paNa saMbhaLAya che. jenI jevI ruci teNe tema mAnyuM che. llugA bAlAvabodha : ___"Dhe brahmaNI veditavye paraM cAparaM ca" e vacanaiM vedamAMhiM brahma parApara dvibhedai kahiuM, upaniSadaI eka ja brahma lahiuM - "ekamevAdvitIyaM brahma, neha nAnA'sti kiJcana" ityAdivacanAt, tathA "mAyopamaM vai sakalaM jagat" e vacanaiM sarva jagata zUnyarUpapaNi kahiuM, tihAM jehanI jima ruci teNiM tima jANyuM kharaM karInai dvaitavAdI advaitavAdI zUnyavAdIiM, valatuM te vAdI yukti paNi tehavI ja ~ T67// Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 anuvAda : vrahmaLI..... T7TI - be brahma jANavA-(1) para ane (2) apara. e prakAranA vacanathI vedamAM brahma para ane apara ema be bhede kahyA che. (vaLI) - eka ja advitIya brahma che, ahIM=brahmamAM, bheda kAMI nathI e prakAranA vacanathI upaniSadamAM eka ja brahma kahyuM che. tathA (zrutimAM) mAyAnI upamAvALuM sakala jagata che, e prakAranA vacanathI sarva jagata zUnyarUpe paNa kaheluM che. A prakAranA vedavacana, upaniSadavacana ane zrutivacananA paraspara bhinna bhinna kathanamAM jenI jema ruci teNe vaitavAda, advaitavAda ane zUnyavAdane kharuM karIne jANyuM, ane tene anurUpa ja te te vAdI yukti paNa tevI ja kahyuM che. kaLA bhAvArtha : vaitavAda, advaitavAda ane zUnyavAda nayasApekSa ISTa hovA chatAM potAnI ruci pramANe jene je rucyuM te ekAMtarUpe te te vAdIo svIkAre che, ane ekAMte tenuM sthApana karavA mATe tene anurUpa yuktio paNa te te vAdI kalpanA kare che. te ja rIte brahmAdvaitavAdI vedAMtI paNa zrutine ekAMte grahaNa karIne brahmAdvaitanuM sthApana kare che, tethI te ucita nathI. vyavahAranayathI daitavAda che, saMgrahanayathI advaitavAda che, evaMbhUtanayathI zUnyavAda che. ane evaMbhUtanayathI zunyavAda che e kathana anekAMtavyavasthA graMthamAM che. IIuchaLI copai : syAdavAda viNa paNi savi mRSA, SArai jalaI navi bhAjai tRSA / mAyA miTai rahai jo aMga, to kima nahIM paramAratharaMga ? / / 68 / / gAthArtha : paNa syAdvAda vagara sarva nija nija nayaruci sarva, mithyA che. khArA jalathI tRSA tarasa, bhAMgatI nathI, arthAt eka nayanI ruci khArA jala jevI che, tenAthI tattvanI prAptirUpa tRSAnuM zamana tarasanuM zamana thatuM nathI, paraMtu syAdvAdathI ja thAya che. Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 utthAna : syAdvAdathI tattvathI prApti kema thAya che?te ja brahmAdvaitavAdInI mAnyatA laIne yuktithI batAve che - gAthArtha : mAyA maTI jAya (ane) jo aMga rahe to te aMga paramArtharaMgarUpa kema nahi ?I68 bhAvArtha : vedAMtazAstranA zravaNathI A jagata mAyAmaya che evuM jJAna thavAthI te mAyAno bhrama cAlyo jAya che. Ama chatAM vyavahArathI prapaMca dekhAya che tema gAthA43 mAM kahela te pramANe mAyAnA kAryarUpa aMga rahetuM hoya, to te prapaMcane paramArtharUpa kema na kahevAya ? arthAt te prapaMca vAstavika che, tema svIkAravuM paDe. tethI brahmAdvaitavAdI A prapaMcane je mAyArUpa kahe che, te RjusUtra upabhraMhitA saMgrahanayathI mAnavuM ucita che, ekAMte nahi. bAlAvabodha - paNi te nija-nija nayaruci chai, te syAdAda vinA sarva jUThI, je vinA svamatanirvAha na thAi, pAraDaM jalai tRSA na bhAjaI tima syAdAda vinA kAMkSA na Talai, jo vedAMtanaI matiM sarva mAyAjanita prapaMca chai to mAyA miTyai tatkAryaaMga kima rahai ? jo rahai aMga pAramArthika ja thAi vyAvahArika kima ? T68 bhAvArtha : paf te .....nirvAda na thA, - paNa te potapotAnA nayanI ruci cheH pUrvamAM kahyuM ke dvaitavAda, advaitavAda ane zUnyavAdane potAnI ruci pramANe grahaNa karIne vAdI yukti paNa tevI ja kahyuM che, te potapotAnA nayanI ruci che, ane te sarva ruci syAdvAda vagara jUThI che. AthI ja daitavAdI, advaitavAdI ane zUnyavAdanAM kathano paraspara virodharUpa bane che. syAdvAda vagara teonA matono nirvAha thato Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI. tethI ja te sarva mato yuktithI potAnA matane sthApana kare che to paNa ekAMtavAdI hovAthI jUThA che. te ja mato syAdvAdanuM avalaMbana laIne pravarte to temanA matano nirvAha thAya che; jema RjusUtranayathI upabRhita saMgrahanayathI brahmAdvaitavAdano nirvAha thAya che, te ja vAdI vyavahAranayathI A prapaMcane sAco mAne to ja saMgata thAya, paraMtu ekAMte prapaMcane jUTho kahe to temanA matano nirvAha thato nathI. utthAna : ekAMtavAdamAM sarva mato jUThA che te ja vAta dRSTAMtathI batAve che - 183 anuvAda : SAravuM nabhaTT... ....mi dis ?||8|| - khArA pANIthI tRSA jAya nahi, tema syAdvAda vagara tattvanA nirNayanI AkAMkSA TaLatI nathI. jo vedAMtamate sarva=AkhuM jagata, mAyAjanita prapaMca che, to mAyA maTI gayA pachI tenA kAryarUpa aMga=mAyAnA kAryarUpa aMga, kema rahe ? jo rahe to aMga pAramArthika ja thAya, vyAvahArika kema kahevAya ? 68 // bhAvArtha :-- vedAMtazAstranuM zravaNa karavAthI AkhuM jagata mAyArUpa che te pramANe jJAna thAya che, tethI ajJAna maTI jAya che. ane mAyA e ajJAnarUpa che mATe ajJAna gayA pachI ajJAnanA kAryarUpa aMgasvarUpa mAyArUpa A jagata rahevuM joIe nahi. ane vedAMtamata pramANe vedAMtazravaNa pachI A prapaMca pAramArthika nathI tevo nirNaya thAya che, to paNa vyAvahArika prapaMca rahe che. to graMthakAra kahe che-vedAMtazravaNathI ajJAna cAlyuM javAnA kAraNe ajJAnanA kAryarUpa aMganuM astitva hovuM joIe nahi. jo astitva rahetuM hoya to te pAramArthi= vAstavika che, paNa vyAvahArika che vAstavika nathI tema kahI zakAya nahi. tethI vedAMtI vedAMtazravaNa pachI dekhAtA jagatane vyAvahArika kahe che, paNa vAstavika kaheto nathI, te vacana tenuM jUThuM che. kA Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 avataraNikA - pUrvamAM vedAMtazravaNa pachI prapaMca vyAvahArika bhAse che, pAramArthika nahi, ema je vedAMtI kahe che tenuM nirAkaraNa karyuM. have vedAMtI tattvajJAnane prapaMca AbhAsika bhAse che tema kahe che, tenAthI ja prapaMca kalpita nathI tenuM sthApana karatAM kahe che - copai : bAdhitaanuvRttiM te rahI, jJAnInaI prArabdhiM kahI / karmavilAsa thayo to sAca, jJAniM na miTyo jehano nAca / / 69 / / gAthArtha : - prArabdhi kahI=prArabdha karIne, jJAnIne bAdhitaanuvRttirUpe te mAyA, rahI che to karmavilAsa sAco thayo, jeno nAca jJAnIne paNa maTyo nathI. kalA bAlAvabodha - havaiM ima kahasyo je jJAnInaiM paNi mAyA bAdhitAnuvRttiM rahI ch| dagdharajju AkAra te prArabdhai karInai, "jJAnAgniH sarvakarmANi bhasmasAtkurute'rjuna !" (gItA 4,37) ihAM karmapada prArabdhAtirikta karma para kaha, to karmavilAsa sAco thayo paNi kalpita (na) thayo jehanuM nAca kahitAM nATaka jJAnai paNi na miTiuM, siddhAMta paNi eha ja chai kevalajJAna Upanai paNi bhavopanAhI karma TalatAM nathI, sarvakarmakSaya te muktidazAiM paranI samAdhi ja hoi satya dizAmAM . anuvAda : dava.....Jradhdhak karIna, - have ema kahezo=have vedAMtI Ama kahe ke, jJAnIne paNa je mAyA bAdhita anuvRttirUpe rahe che arthAt A prapaMca bAdhita che, e pramANenuM jJAna hovA chatAM AbhAsikarUpe prapaMca dekhAya che, te dagdharajuAkArarUpe che ane te prArabdha karIne che. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahIM 'mAyA' zabda prapaMca arthamAM che. utthAna : bhAvArtha : vedAMtIno Azaya e che ke tattvajJAna pragaTyA pachI prapaMca AbhAsikarUpe dekhAya che. A vAstavika dekhAI rahyuM che te prapaMca bAdhita che tema paNa teo jANe che, chatAM prapaMcanI anuvRtti che. jema citramAM nimna-unnatAdi bAdhita che chatAM pratItirUpe nimna-unnatAdi bhAvo dekhAya che, te dekhAto prapaMca dagdharajuAkAra jevo che, arthAt baLelo rajje phakta 2juAkAra batAve che paNa vAstavika 2jju nathI, tema prapaMca AbhAsikarUpe dekhAya che, paraMtu vAstavika prapaMca nathI, e pramANe vedAMtI kahe che. tenI ja puSTi karavA mATe gItAnI sAkSI ApatAM kahe che anuvAda : jJAnAni ...arjuna ! - he arjuna ! jJAnarUpI agni sarvakarmone bhasmasAt kare che, e pramANe gItAmAM kahyuM che. 185 IFAM.....para vuM - tyAM 'sarvakarma' zabdamAM raheluM 'karma' pada prArabdhathI atirikta karma para kahevuM. bhAvArtha : sarvakarmamAM raheluM 'karma' pada prArabdhathI atirikta sarvakarmane grahaNa kare che, paraMtu prArabdhakarmane grahaNa karatuM nathI. tethI e prApta thAya ke jJAnInuM jJAna prArabdhakarmane bhasmasAt karI zakatuM nathI. utthAna : prArabdhakarmathI A mAyArUpa prapaMca dekhAya che, tethI jJAnIne dekhAto prapaMca AbhAsika che, A prakAre vedAMtI kahe to graMthakAra kahe che - Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 anuvAda : to varSavinA.....na nirivuM, - to karmano vilAsa sAco thayo paNa kalpita thayo nahi, kema ke karmanuM nATaka jJAnane paNa macyuM nathI. te ja vAtanI svasiddhAMtathI puSTi karatAM kahe che - siddhAMta....na doru satya TIdI - siddhAMta paNa e ja che - kevalajJAna utpanna thayA pachI paNa bhavopagrAhI karma TaLatAM nathI. sarvakarmakSaya te muktidazAmAM che. paranI samAdhi paranuM samAdhAna, (muktidazAmAM) ja satya hoya. ll bhAvArtha : vedAMtIe kahyuM ke dagdharaju AkAravALo prapaMca prArabdhakarmane kAraNe jJAnIne che, tyAM prArabdhakarma jJAnIne che, te siddhAMtane paNa mAnya che. kema ke kevalajJAna utpanna thayA pachI bhavopagrAhI karma TaLatAM nathI ane te bhavopagrAhI karma ja prArabdha karma che. prArabdha karmathI ja kevalIne paNa karmano nAca hoya che karmakRta, pravRtti hoya che, tethI karmano vilAsa kalpita nathI paNa vAstavika che tema siddha thAya che. sarva karmano kSaya te mukti dazAmAM che. tethI para je samAdhAna kare che ke zuddha brahmathI atirikta koI nathI, te samAdhAna muktidazAmAM ja satya thAya che, kema ke muktidazAmAM rahelA jIvone karmano nAca sarvathA nathI. tethI tyAM anupayogI evuM bAhya jagata temanA mATe nathI, tethI zuddha brahmasvarUpa teo che. paraMtu siddha avasthA pUrve AtmAthI atirikta karma sAcAM che, AthI ja teno vilAsa kevalIne paNa che, e prakArano graMthakArano Azaya che. III avataraNikA : pUrva gAthA-99 mAM pUrvapakSIe kahyuM ke, jJAnIne mAyA paNa bAdhitaanuvRttirUpe rahI che, te dagdharaju AkAra prArabdha karIne che. tenAthI pUrvapakSIne e kahevuM che ke jema baLelI raju rajuAkArarUpe dekhAya che, vAstavika te raju nathI paNa rajuno AbhAsamAtra che; tema prArabdhakarmathI jJAnInI mAyA= bolavA cAlavAnI pravRtti, zarIra dhAraNa karavAnI pravRtti, te sarva AbhAsika che Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAstavika nathI. tenuM nirAkaraNa karavA arthe kahe che - athavA - pUrvagAthA-69 mAM e sthApana karyuM ke prArabdha adRSTathI jJAnIne paNa mAyA bAdhitaanuvRttirUpe rahetI hoya to karmavilAsa sAco che tema mAnavuM paDe, kema ke jJAnIne paNa prArabdhakarmano nAca che. have te prArabdhakarmathI thato jJAnIno prapaMca dagdarajjuAkAra nathI, paraMtu vAstavika che te batAvatAM kahe che - 187 copai : vyavahArika AbhAsika gaNai, yogI te chai bhrama aMga gaNai ( aMgaNai ) / yogi ayogi zarIra azeSa, syo vyavahAra AbhAsavizeSa / / 70 / / gAthArtha H vyavahArika=vyavahAramAM dekhAtA evA prapaMcane, AbhAsika gaNe che= kAlpanika gaNe che, te yogI bhramanA AMgaNAmAM che. te bhramanA AMgaNAmAM kema che te yuktithI batAvatAM kahe che yogInA ane ayogInA azeSa zarIramAM=badhAnA zarIramAM, vyavahAra ane AbhAsa vizeSa zo ? arthAt evo vizeSa nathI. pUrve gAthA-43 mAM pAramArthika, vyAvahArika ane AbhAsika ema prapaMcanA traNa bhedo kahyA te vyAvahArika ane AbhAsika prapaMca ahIM grahaNa karavAno nathI, paraMtu vyavahAramAM dekhAtA evA prapaMcane AbhAsika kahIne kAlpanika sthApavA je prapaMca kare che, te bhramarUpa che tema kahevuM che. Ilsoll bAlAvabodha : je yogI vyAvahArika prapaMcanai AbhAsika gaNar3a char3a te bhramagRhanaI aMgaNai ramai chai, anyanai anya karI jANavuM teha ja bhrama / yogInuM zarIra te AbhAsika, ayogInuM zarIra te vyAvahArika, kathanamAtra, sadRzapariNAma ja char3a, tei karI je ehavuM kahai char3a jJAnInar3a krodhAdika bhAva char3a te AbhAsika Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 guMjApuMjavahnisamAna te sarva nirasta kariuM jANavU, karmajanita bhAva te satya ja chai, nahIM to kSudhA-tRSAdibhAva paNi sarva jUThA thAi te to pratyakSa virodha / / 70 / / anuvAda : ne yoja....tera na krama |- je yogI vyAvahArika prapaMcane AbhAsika gaNe che-potAne dekhAtA evA vyAvahArika prapaMcane AbhAsika gaNe che=kahe che ke A vyavahAramAM dekhAto tattvajJAnano prapaMca AbhAsamAtrarUpa che, vAstavika te prapaMca dagdharajUAkAra jevo jUTho che, te yogI bhramagRhanA= bhramagharanA, AMgaNAmAM rame che, kema ke anyane anya karIne jANavuM te ja bhrama che. prastutamAM vedAMtI vAstavika vyavahAramAM dekhAtA evA jJAnInA jagatane AbhAsika gaNIne te vAstavika nathI paraMtu dazvarajUAkAra jevo dekhAya che, tema kahe che. tethI vAstavikane avAstavika kahevuM te temano bhrama che. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke yogInA vyAvahArika prapaMcane je AbhAsika gaNe che te teno bhrama che. tene ja spaSTa karatAM kahe che - anuvAda : yojInuM....na chaTTha, - yogInuM zarIra te AbhAsika ane ayogInuM zarIra te vyAvahArika (te) kathanamAtra che, kema ke sadazapariNAma ja che. bhAvArtha - jeo yogInA=tattvajJAnInA, zarIrane AbhAsika kahe che, ane kahe che ke prArabdha adRSTane kAraNe teonuM zarIra dagdharajuAkAra che, tethI te yogIno vyAvahArika prapaMca AbhAsika che; ane ayogInuM zarIra prArabdhathI atirikta karmane kAraNe che tethI te vyAvahArika che, te teonuM kathanamAtra che. kema ke tattvajJAnI evA yogInuM zarIra ane saMsArI evA yogInuM zarIra sadazapariNAma ja che, paraMtu saMsArI jIvonuM vAstavika raju jevuM zarIra che ane yogInuM dagdarajju jevuM zarIra che evuM nathI. Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' 189 utthAna : pUrvamAM kahyuM ke yogInuM zarIra AbhAsika ane ayogInuM zarIra vyAvahArika e kathanamAtra che, enA zarIramAM koI bheda nathI. tenAthI AgaLamAM kahevAtuM kathana nirasta jANavuM, ane te ja batAvatAM kahe che - anuvAda - tejI rI.....ra3 nA vuiM, teNe karIne je AvuM kahe che ke jJAnIne krodhAdika bhAva che te AbhAsika guMjApUMjanA vahni samAna che. arthAt caNoThIno puMja paDelo hoya ane koIne temAM dekhAto lAla raMga te vahni lAge, paraMtu vAstavika te vali nathI paNa caNoThIno puMja che; tema yogIne vAstavika krodhAdi nathI chatAM krodhAdi che evuM bhAse che, tethI tenA krodhAdi AbhAsika che, te sarva kathana nirasta jANavuM. utthAna : vyavahAramAM pratyakSa dekhAtA krodhAdi bhAvone krodhAdi nathI ema kahevuM te pratyakSanA apalAparUpa che. phakta eTaluM kahI zakAya ke vivekayukta jJAnIne je krodhAdi bhAva dekhAya che te vivekathI yukta hovAne kAraNe prazasta che, paraMtu dekhAtA paNa krodhAdi bhAvo AbhAsikamAtra che tema kahI zakAya nahi. AthI ja kahe che - anuvAda : rmAnita....virodha IIGO || - karmajanitabhAva te satya ja che, mATe karmabhanita evA jJAnInA krodhAdi satya ja che, nahIM to sudhA-tRSAdi bhAvo paNa sarva jUThA thAya; ane tema mAnIe to pratyakSa virodha che. IIchaoll avataraNikA : gAthA-45 mAM uphaeNkhala vedAMtIno mata batAvyo ke, jJAnIne sarva karmo kSaya thaI gayAM che, Ama chatAM teonA zarIranI sthiti anyanA adRSTane kAraNe che. ane te mata svIkArIe to jJAnIne karmano nAca che te siddha thAya nahi. vastutaH kevalIne paNa prArabdha aSTakRta karmanuM nATaka che te sthApana karavuM che, tethI graMthakAra uzruMkhala vedAMtImatanuM nirAkaraNa karatAM kahe che - -1pa Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 copai : anya adRSTiM yogizarIra, rahi kahai te nahi zrutadhIra / jo ziSyAdi adRSTiM rahi, ariadRSTa tehanai kima sahai ? / / 71 / / gAthArtha : anyanA adRSTathI yogInuM zarIra rahe che (ema je) kahe te zrutadhIra nathI= siddhAMtanA padArthono sAco nirNaya karavA mATe dhairyavALo nathI. utthAna : anyanA adRSTathI yogInuM zarIra rahe che, ema je ucchaMkhala vedAMtI kahe che, te yuktirahita che, te batAvatAM kahe che - gAthArthaH jo ziSyAdinA adRSTathI (yogInuM zarIra) rahe (to) zatrunuM adRSTa tene= yogInA zarIrane, kema sahana kare ? arthAt pADI nAMkhe. Iloqll bAlAvabodha : koi kahai chaD unmattaprAya - jJAnInai sarva adRSTa gayAM, (2) zarIra rahai chaD anya ziSyAdikanaI, jima lokAdRSTai IzvarazarIra rahai char3a, te zrutadhIra nahIM-siddhAMtamAMhi dhairyavaMta nahIM, jo yogInuM zarIra ziSyAdikanai adRSTaI rahai to ari kahitAM vairI tehanai adRSTaiM paDar3a kAM nahIM, te mATi svAdRSTai ja svazarIranirvAha mAnavo / / 71 / / 0 vRtta thayAM pachI bAlAvabodhamAM 2 che, te vadhArAno bhAse che. tethI kauMsamAM mukela che. anuvAda : koi kahai chai. .....zarIra rahaSS chaGga, - unmattaprAyaH=unmatta jevo koi kahe che - jJAnIne sarva adRSTa gayAM. jema lokanA adaSTathI IzvarazarIra rahe che, (tema) anya ziSyAdikanA adRSTathI zarIra rahe che. Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 191 bhAvArtha : ucchaMkhala vedAMtI padArthanA svarUpane jovAmAM unmatta jevo che ane te kahe che ke, jJAnIne sarva karma cAlyAM gayAM che. tethI vAstavika rIte temanuM zarIra rahevuM joIe nahi, Ama chatAM ziSyAdinA adRSTathI jJAnInuM zarIra rahe che. temAM te dRSTAMta Ape che ke lokanA adaSTathI izvaranuM zarIra rahe che, tema ziSyanA adRSTathI jJAnInuM zarIra rahe che. vastutaH temanA mata pramANe Izvara sarvathA adaSTa vagarano che, Ama chatAM lokanA upakAra mATe izvara janma le che; ane jyAM sudhI lokanA upakAra mATe Avazyaka hoya che tyAM sudhI te jIve che, te sarva lokanA adRSTathI thAya che. te rIte jyAM sudhI ziSyano upakAra karavAnuM Avazyaka hoya che tyAM sudhI jJAnI jIve che, te jemanA upara upakAra thAya che tevA ziSyAdinA adaSTathI jIve che. te mRtathIra.....vairyavaMta nadI, - A prakAre kahenAra urphekhala vedAMtI zratadhara nathI-siddhAMtamAM dhairyavALo nathI. sthitinA gaSTathI kahyuM tyAM Aje padathI upakAra thAya tevA anya lokonA adaSTathI jJAnI jIve che, tenuM grahaNa karavuM. bhAvArtha - rAgAdine AkuLa thayA vagara siddhAMtanA padArthone joDavA mATe je loko yatna kare che, teo siddhAMtamAM dhIratAvALA che. ucchaMkhala vedAMtIo siddhAMtanA padArthone svaruci pramANe joDavA mATe yatna kare che, tethI siddhAMtamAM vairyavALA nathI. utthAna :- - anyanA adRSTathI yogInuM zarIra rahe nahi, te vAta yuktithI batAve che - anuvAda - no yojInuM....paDa aaN nadI - jo yogInuM zarIra ziSyAdinA adRSTathI rahe che, to yogInA vairI=zatru, evA teonA adaSTathI yogInuM zarIra paDatuM kema nathI ? arthAt je rIte ziSyonuM adRSTa yogIne jivADavA samartha che, tema vairInuM adRSTa yogInA zarIrano nAza karavA paNa samartha thavuM joIe. Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 * te mAhi.....mAnavo II71TI- te mATe=bIjAnuM adaSTa bIjAne jIvADI zake ke nAza karI zake nahi te mATe, svaadRSTathI svazarIrano nirvAha mAnavo.li7nA avataraNikA : gAthA-64 thI 71 sudhImAM sthApana karyuM ke vedAMtIne saMmata mAyA A prapaMcanuM kAraNa che tema mAnI zakAya tema nathI. to prazna thAya ke kharekhara A prapaMcanuM vAstavika kAraNa zuM che ? te batAvatAM kahe che - copai : zakatianaMtasahita ajJAna, karma kaho to vAdhai vAna / karamiM hui janamanI yukti, darzana-jJAna-caraNathI mukti / / 72 / / gAthArtha : zaktianaMtasahita ajJAna karma kaho to (kahenAranuM) vAva vadhe=kahenAranuM vacana yuktiyukta che tema lAge. utthAna : anaMtazaktivALuM ajJAnarUpa karma svIkAravAmAM kahenAranuM vacana yuktiyukta che te batAve che - gAthArtha - karmathI janmanI yuktiyojana, che, arthAt karmathI janma thAya che. darzanajJAna ane caraNathI cAritrathI, mukti che. (arthAt darzana-jJAna ane cAritranA sAdhana dvArA karmathI mukti thAya che.) IIchazA bAlAvabodha : ima avidyA-mAyAzabdavAcya anirvacanIya ajJAna vedAMtIsaMmata na ghaTaiM, jo anaMtazaktisahita ajJAnarUpa karma kaho to vAna vadhai, tehanA udayakSayopazamAdikathI aneka kArya thAi, 'karmakSayai mokSa thAI' teha ja kahai chai, karmaiM janmanI-saMsAranI yukati hoi, kSAyika bhAvaiM darzana-jJAna-cAritra prava(ra)rU tivAra muThioDu tArA Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 193 anuvAda : - rUma vidyA.....na ghaTavuM, - ema-gAthA-94 thI 71 mAM kahyuM e rIte, avidyA-mAyAzabdavAcya anirvacanIya evuM ajJAna vedAMtI mAne che, te ghaTatuM nathI. bhAvArtha : vedAMtI nirvikalpa brahmane ja vAstavika mAne che, tenAthI atirikta koI vastu nathI, tema mAne che; ane kahe che ke, je kAMI dekhAI rahyuM che te avidyArUpa che ane mAyAzabdathI vAcya che; arthAtu vAstavika padArtha nathI, paraMtu IMdrajAla jevI mAyA che ke je nathI te dekhADe che. - vedAMtInI A mAnyatAmAM prazna thAya ke ajJAna zuM padArtha che ? ane jo ajJAna vastu hoya to brahmathI atirikta padArtha siddha thAya. tethI vedAMtI kahe che - te ajJAna anirvacanIya che, vastutaH nirvikalpa brahmathI atirikta kAMI nathI, A prakArano vedAMtasaMmata padArtha jo svIkArIe to A jagatanI vyavasthA saMgata thAya. paraMtu gAthA-94 thI 71 sudhI sthApana karyuM e rIte, vedAMtasaMmata ajJAna ghaTatuM nathI, tema graMthakAra kahe che. (temAM anubhavathI viruddha che e hetu adhyAhAra che. AthI ja anubhavanI saMgati AgaLa batAve che.) te ajJAnane anirvacanIya kahyuM teno bhAva A pramANe che - jema taiyAyika abhAvanuM lakSaNa kare che ke, bhAvathI bhinna te abhAva. tyAM bhinna=bhedavAna ane bhAvathI bheda eTale ja bhAvano abhAva. tethI abhAvanA bodha mATe karela lakSaNanI kukSimAM ja abhAvano praveza thaI gayo. tethI tenuM lakSaNa karI zakAya nahi. te doSane TALavA mATe taiyAyika abhAvane akhaMDa upAdhirUpa kahe che, ane kahe che ke, te akhaMDa upAdhi anirvacanIya che=kahI zakAya tema nathI. tenI jema vedAMtI paNa ajJAnane anirvacanIya kahIne brahmathI judo ajJAna nAmano padArtha nathI, chatAM na kahI zakAya tevuM ajJAna che, jenA kAraNe A prapaMca dekhAya che, tema kahe che. Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 utthAna : ahIM prazna thAya ke zuM vastu mAnIe ke jethI anubhavathI dekhAtA padArthanI yathArtha saMgati thAya ? tethI kahe che - anuvAda : no anaMtaza.i....vana vadha, - jo anaMtazakti sahita ajJAnarUpa karma-jaDa karma, mAno to vAna vadhe che =kahenAranuM vacana yuktiyukta che, tema dekhAya che. te ja tenA vacananuM teja vadhyuM te batAvavA mATe "vAna' vadhe che tema kahela che. tedanA....chArya thA, - tenA=anaMtazaktisahita ajJAnarUpa karmanA= jaDa karmanA, udaya-kSayopazamAdikathI aneka kArya thAya che. 03ya-kSopacArika ahIM gari padathI upazama ane kSayanuM grahaNa karavuM. bhAvArtha anaMtazaktivALA evA jaDa karmanA udayathI dehAdinI prApti, janmAdinI prApti vagere kArya thAya che; kSayopazamathI jIvamAM vIryazakti, jJAnazakti Adi pragaTe che; upazamathI ke kSayopazamathI ke kSayathI samyaktAdi guNo pragaTe che; ane sarvakarmanA nAzathI mokSarUpa kArya thAya che. A rIte aneka kAryo thAya che. utthAna : gAthAnA uttarArdhanuM yojana karatAM kahe che - anuvAda : karmakSaya...! do; TIGrA- karmanA kSaye mokSa thAya. te ja kahe che - karmathI janmanIsaMsAranI yukti che arthAt saMsAranuM yojana che, ane kSAyikabhAvanAM darzana-jJAna ane cAritra pragaTe tyAre mukti thAya sarvakarmathI mukti thAya. III Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 195 avataraNikA : gAthA-46 thI sAMkhyamatano prAraMbha karIne gAthA-50 mAM sthApana karyuM ke, cetana napuMsaka che, e kAMI karato nathI, buddhi je kare che tene pratibiMbathI jIva bhogave che. tenuM nirAkaraNa karatAM kahe che - copAi : pratibiMbai je bhASai bhoga, kima tasa rUpI arUpI yoga / AkAzAdikanuM pratibiMba, jima nahIM tima cetana avalaMba / / 73 / / gAthArtha : (buddhimAM AtmAnA) pratibiMbane je bhoga kahe che, tene temanA matamAM, rUpI-arUpIno yoga kema saMbhave ? = rUpI evI buddhimAM arUpI evA AtmAno yoga kema saMbhave? utthAna : rUpI-arUpIno yoga na saMbhave. te vAta dRSTAMtathI samajAvatAM kahe che - gAthArtha : AkAzAdikanuM pratibiMba jema darpaNamAM nathI, tema cetananuM avalaMba pratibiMba, na thAya.II73 bAlAvabodha : ____cit pratibiMbaI buddhiniSTha bhoga char3a te sAkSAt AtmAnai nathI, ima kahai chaI tehanai rUpI-arUpIno yoga saMbhavar3a nahIM / AkAza arUpI- jima AdarzaiM pratibiMba nathI tima buddhimAMhi cetanano avalaMba na hoi / gabhIraM jalaM kahatAM AkAzapratibiMba nathI, gabhIrapaNuM te jaladharma char3a, pratibiMbasvarUpa deSADI cit pratibiMba (kahai chaiM), na hoi isyuM kahai chai / / 73 / / cit praviMda pachI " huM te adhyAhAra che. arthAt pUrvapakSI kahe che, ema samajavuM. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 anuvAda : cit tirviva....vada chaThuM - buddhimAM AtmAnA pratibiMbathI buddhiniSTha bhoga che - te bhoga, AtmAne sAkSAtuM nathI ema sAMkhya kahe che. tedana.....saMbhava nadI | - teneetenA manamAM sAMkhyamatamAM, rUpI evI buddhine arUpI evA AtmAno yoga saMbhave nahi. te ja vAta dRSTAMtathI batAve che - mAthAza....na doruM - AkAzanuM jema darpaNamAM pratibiMba nathI, tema buddhimAM cetananuM avalaMba-pratibiMba nathI. bhAvArtha - sAMkhya kahe che ke AtmA bhoktA nathI, paraMtu buddhimAM AtmA pratibiMbita thAya che, tethI buddhinA bhogane huM bhogavuM chuM tevo AtmAne bhrama thAya che. vAstavika AtmA bhoga karato nathI, kema ke AtmA nirlepa che. sAMkhyanA kathananuM nirAkaraNa karatAM graMthakAra kahe che - buddhi rUpI che, kAraNa ke te prakRtimAMthI utpanna thayelI che, ane prakRti te karmapudgalono pariNAma che, tethI rUpI evI buddhimAM arUpI evA AtmAno yoga saMbhave nahi. te ja vAtane dRSTAMtathI batAve che - jema AkAza arUpI che, ane tenuM pratibiMba darpaNamAM paDatuM nathI, tema darpaNasthAnIya buddhimAM AkAzasthAnIya cetananuM avalaMbapratibiMba, paDatuM nathI. utthAna : ahIM pUrvapakSI kahe ke kUvAmAM pANI UMDuM hotuM nathI, chatAM amIra khai e prakAranI pratIti thAya che arthAtuM pANI UMDuM che evI pratIti thAya che, te kUvAmAM AkAzanuM pratibiMba che evI pratIti karAve che. mATe arUpI evA AkAzanuM pratibiMba paDatuM nathI tema kahI zakAya nahi. teno uttara ApatAM graMthakAra kahe che - Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197 anuvAda : - amIra niM.....vada chaThTha 1193 IT - kUvAmAM UMDuM pANI che e pratItimAM AkAzanuM pratibiMba nathI, paraMtu gaMbhIrapaNuM=UMDApaNuM, te jaladharma che; arthAt kUvAmAM pANI UMDuM nahi hovA chatAM jalano evo dharma che ke, jala UMDuM che e prakAranI bhramAtmaka pratIti thAya che. tethI pUrvapakSI jalamAM AkAzane pratibiMbasvarUpa dekhADIne citmatibiMbane=buddhimAM AtmAnA pratibiMbane, kahe che, te na thAya ema kahIe chIe. I73mAM avataraNikA : pUrvagAthA-73 mAM kahyuM ke, AkAzanuM pratibiMba darpaNamAM thAya nahi, tema AtmAnuM pratibiMba buddhimAM thaI zake nahi. tyAM pUrvapakSIe kahyuM ke AkAzanuM pratibiMba darpaNamAM bhale na thAya paNa jalamAM thAya che, mATe ja "mIra natam' evI pratIti thAya che. tenuM nirAkaraNa karIne graMthakAre sthApana karyuM ke gabhIrapaNuM e jaladharma che, paNa AkAzano dharma nathI; mATe arUpI padArthanuM pratibiMba paDe nahi. tethI pUrvapakSI kahe che ke pratibiMba e zuM vastu che, ke buddhimAM AtmAnuM pratibiMba paDatuM nathI tema kaho cho ? tenuM samAdhAna ApatAM kahe che - copAi : AdarzAdikamAM je chAya, Avai te pratibiMba kahAya / . mUla khaMdhanuM saMgata teha, navi pAmai pratibiMba adeha / / 74 / / gAthArtha - AdarzAdikamAM=ArIsA vageremAM, je chAyA Ave che, te pratibiMba kahevAya che. sthUla skaMdhanuM e=pratibiMba, saMgata che, adeha evo AtmA pratibiMbane pAmato nathI.Il74ll bAlAvabodha - AdarzAdika kahitAM ArIsApramukha je svaccha dravya, tehamAM je chAyA Avai te pratibiMba kahAi, uktaM ca - Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 je AyarisassaMto dehAvayavA havaMti saMkaMtA / risa tatthavaddhI pAsino ja caresi || - (viMziT-1860) te pratibiMba sthUlapudgalanu hoi, uktaM casAmA udiyA chAyA abhAsuragayA NisiM tu kAlAbhA / daveca mAsurathA sadavatra mullA II - (viziga-8 ) adeha kahitAMazarIraje AtmA te buddhimAMhiMpratibiMba navipAmai / / 74 / / anuvAda : mAdarzArira.....varudArU, - ArIso vagere je svaccha dravya che, temAM je chAyA Ave che, te pratibiMba kahevAya che. temAM sAkSI ApatAM kahe che - ne mAri saMto... phayaresiM - ArIsAnI aMdaramAM je dehanA avayavo saMkrAMta thAya che. prakAzanA yogathI teonI=saMkrAMta thayelA dehanA avayavonI, tyAM=ArIsAmAM, upalabdhi thAya che, ItaranI nahi. te.... purAtanu do, - te pratibiMba sthUla pudgalonuM hoya che. temAM sAkSI ApatAM kahe che - 3 2 - ane kahevAyeluM che - sImA....muLA - abhAsuragata chAyA zyAma udita che, rAtrimAM kAlAbhA udita che ane te ja bhAsuragata svadehanA varNavALI jANavI. bhAvArtha : abhAsura padArthomAM dehanI chAyA divase zyAma paDe che, rAtrimAM te chAyA atyaMta kALI hoya che, ane te chAyA ja bhAsura evA darpaNagata svadehanA varNavALI jANavI. utthAna : pUrvamAM sthApana karyuM ke pratibiMba sthUla pudgalonuM hoya che, ane te ja vAta vizikA-18/10nI sAkSIthI batAvI. jyAre AtmA deharUpa nathI ke pudgalAtmaka nathI, tethI tenuM buddhimAM pratibiMba thaI zake nahi te batAvatAM kahe che - Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAda : = aneda. .......navi pAmaGga / / 74 || - adeha=azarIravALo je AtmA che, te buddhimAM pratibiMba pAmato nathI. kema ke pratibiMba sthUla puddagalonuM thAya che.74|| vizeSArtha : 199 nizcayanayathI AtmA ane karmapudgalo judAM che, kema ke AtmA pudgalarUpe banato nathI ane pudgalo AtmArUpe banatAM nathI. karmathI ane zarIrathI AtmAne judo svIkArIe tyAre, zuddha dravyAstikanayathI AtmAne pudgalono bhoga nathI. ane te ja zudghanayanI ekAMta dRSTithI cAlanAra sAMkhyadarzana che, tethI sAMkhyamatavAdI kahe che ke AtmAne bhoga nathI; ane potAnA matane sthApana karavA mATe anubhavamAM dekhAtA bhoganI saMgati buddhimAM AtmAnA pratibiMbane svIkArIne teo kare che. paraMtu te yukta nathI te vAta gAthA-73\74mAM graMthakAre kahela che. svasiddhAMta pramANe zuddha nizcayanayathI AtmA pudgalono bhoktA nathI, te apekSAe dekhAtA bhogo bhramAtmaka che; to paNa vyavahAranayathI AtmA zarI2 sAthe ane karma sAthe kathaMcit ekatvane pAmelo che, tethI ja zarIra dvArA thatA bhogo vyavahAranayathI AtmAne prApta thAya che tema kahevAmAM koI bAdha nathI. mATe syAdvAdIne anubhavane anurUpa dekhAtA bhogonI saMgati thAya che, ane paramArthathI AtmA pudgalono bhoktA nathI te vAta paNa saMgata thAya che. ekAMtavAdI evA sAMkhyamate anubhavanI saMgati mATe je pratibiMbanI kalpanA karI te kalpanA ja anubhavaviruddha che, kema ke arUpI evA AtmAnuM buddhimAM pratibiMba svIkAravuM te yuktirahita che; tema sthApana karIne vyavahAranayathI AtmA karmano kartA che ane karmanA phaLano bhoktA che, tema sthApana karavAno graMthakArano Azaya che. II74 // avataraNikA : pUrva gAthA-74mAM sthApana karyuM ke buddhimAM AtmAnuM pratibiMba thaI zake nahi, te ja vAtane dRDha karatAM kahe che - Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 yopadha : buddhi cetanatA saMkramaI, kima navi gaganAdika guNa ramai / buddhi jJAna upalabdhi abhinna, ehano bheda kari syuM khinna / / 75 / / gAthArtha : buddhimAM cetanatA=caitanya, saMkrame to AkAzAdinA guNo buddhimAM kema na rame ? arthAt Debha saMbha na pAye ? utthAna : sAMkhya buddhi, jJAna ane upalabdhirUpa traNa bhedanI saMgati buddhimAM cetanano saMkrama svIkArIne kare che. vastutaH buddhimAM cetanano saMkrama ucita nathI, tema pUrvamAM sthApana karyuM. have te traNa bhedo paNa ucita nathI tema batAvIne, buddhimAM cetanano saMkrama ucita nathI, te batAvatAM kahe che - gAthArtha : buddhi, jJAna ane upalabdhi traNe abhinna che=eka che, teno bheda karIne (tuM) prema meha pAme che ? // 7 // jAlAvajodha : buddhi-buddhitattvaI cetanatA kahitAM caitanya jo saMkramai - pratibiMbaI, to gaganAdika arUpI dravyanA guNa buddhimAMhiM kima na viramai ? buddhi te cit pratibiMbAdhiSThAna, jJAna te iMdriyavRtti, ghaTAdisaMga upalabdhi te AdarzamalinatAthI pratibiMbita mukhamalinatAsthAnIya bhoga, e sAMkhyakalpanA jUThI char3a, 3 ekArtha chaD 1 ata eva gautamasUtra isyuM char3a "buddhirupalabdhirjJAnamityanarthAntaram " ( ) iti, ehano bheda khinna thako tUM syuM karai char3a ? samo artha kAM na mAnai ? / / 75 / / anuvAda : buddhiM ..... na viramai ? buddhitattvAM yetanatA caitanya, bhe saMkuma pAmataM Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 hoya to gaganAdika arUpI dravyanA guNo buddhimAM kema virAma pAmatA nathI ? arthAt buddhimAM kema saMkrama pAmatA nathI ? bhAvArtha : sAMkhya buddhimAM gaganAdikanA guNano saMkrama mAnato nathI, tethI graMthakAra kahe che ke, jo arUpI evI cetanA buddhimAM saMkrama pAmatI hoya to arUpI evA gaganAdikanA guNo buddhimAM saMkrama pAmavA joIe. tethI e phalita thayuM ke jema gaganAdikanA guNo buddhimAM saMkrama pAmatA nathI, tema cetanA paNa buddhimAM saMkrama pAmatI nathI. utthAna : - sAMkhya buddhi, jJAna ane upalabdhi ema traNa bhedonI saMgati buddhimAM cetanano saMkrama svIkArIne kare che. tethI te traNa bhedo ucita nathI, te batAvIne buddhimAM cetanano saMkrama nathI. tema sthApana kare che - anuvAda : vuddhi.....3 vArtha chaThTha I- buddhi te caitanyanA pratibiMbanuM adhiSThAna= AdhAra, jJAna te IMdriyonI vRtti=IdriyonI zeyAkAra pariNati ane ghaTAdi saMga te upalabdhi che, te AdarzanI malinatAthI pratibiMbita mukhanI malinatAsthAnIya bhoga che, e sAMkhyakalpanA jUThI che. e traNa=buddhi, jJAna ane upalabdhi e traNa, ekAryavAcI che. bhAvArtha - sAMkhya buddhi, jJAna ane upalabdhi e traNane judAM kahe che, ane kahe che ke prakRtimAMthI buddhi utpanna thayelI che ane citnA pratibiMbano AdhAra buddhi che, paraMtu buddhi te jJAnarUpa nathI. sAMkhyamate prakRtimAMthI buddhi utpanna thAya che ane buddhimAMthI ahaMkAra utpanna thAya che ane ahaMkAramAMthI iMdriyo pedA thAya che ane te iMdriyonI yAkAra pariNati te jJAna padArtha che, tethI jJAna buddhithI juduM che. Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 A rIte jJAnane buddhithI juduM batAvyA pachI upalabdhine buddhi ane jJAnathI judI batAve che - sAMkhyamatamAM ghaTAdi bhogya padArthono saMga te upalabdhi che ane te upalabdhi AtmAnA bhogarUpa kaI rIte che te batAve che - darpaNanI malinatAthI darpaNamAM pratibiMbita mukhanI malinatA dekhAya che, tasthAnIya bhoga padArtha che. Azaya e che ke darpaNamAM potAnuM mukha pratibiMba pAmeluM hoya, ane mukha upara koI DAgha na hoya to paNa darpaNamAM 2helo DAgha darpaNamAM pratibiMbita thayelA mukha upara dekhAya che, tema buddhimAM pratibiMbita thayelA evA AtmAne ghaTAdi saMganI upalabdhirUpa bhoga dekhAya che. vastutaH ghaTAdi bhogya padArthono saMga buddhine thAya che, AtmAne thato nathI; to paNa puruSa bhogave che tevo bhramAtmaka bodha sAMkhyamate thAya che. sAMkhyane abhimata buddhi, jJAna ane upalabdhirUpa traNa bhedonI kalpanA jUThI che, vAstavika traNe ekArthavAcI zabdo che. kema ke jJeyAkArarUpe pariNamana pAmela jJAna te ja buddhi padArtha che, tenAthI atirikta koI buddhi nathI. ane zeyAkArarUpe pariNamana pAmela jIvano pariNAma te ja jJAna padArtha che, ane jJAnamAM zeyAkArarUpe zeyavastunI upalabdhi te upalabdhi padArtha che. tethI buddhi, jJAna ane upalabdhi e traNe ekArthavAcI zabdo che. e ja vAtanI puSTi gautamasUtrathI kare che - anuvAda : ata eva.....anarthAntaram AthI karIne ja=buddhi, jJAna ane upalabdhi traNe ekArthavAcI che, AthI karIne ja, gautamasUtra AvuM che - buddhi, upalabdhi ane jJAna e anarthAMta2=ekArthavAcI che. - 'rUti' zabda gautamasUtranA uddha2NanI samApti sUcaka che. no.. .aaN na mAnad ? [/eq || - eno bheda=buddhi, jJAna ane upalabdhino bheda, khinna thayelo tuM kema kare che ? traNeno samAna artha kema mAnato nathI ? [75]aa Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203 bhAvArtha : pratIti pramANe vicArIe to buddhi, jJAna ane upalabdhi e traNe padArtho ekAryavAcI ja pratIta thAya che. chatAM potAnI mAnI lIdhelI kalpanAnI saMgati karavA mATe khoTA zramathI khedane pAmelo evo sAMkhya e traNenA bhedane kahe che, paraMtu anubhavane anurUpa e traNeno samAna artha dekhAya che te kema mAnato nathI ? e prakAre graMthakAra sAMkhyane upAlaMbha Ape che. II75TI avataraNikA : buddhitattva je sAMkhya mAnai chaiM te nityAnityavikalpaiM dUSaI chaI - avataraNitArtha :- pUrva gAthA-75 mAM buddhi ane jJAna eka che, tema sthApana karyuM. have tenI ja puSTi karavA mATe buddhine je sAMkhya mAne che, tene nityAnitya vikalpa karIne dUSita kare che - copAI :buddhi nitya to puruSa ja teha, jJAnapravRtti icchA samageha / jo anitya to kihAM vAsanA ?, prakRti, to sI buddhi sAdhanA ? / / 76 / / gAthArtha - buddhi jo nitya hoya to (te) puruSa ja che, kema ke jJAna, pravRtti-IcchA samagaha ekADhaya che. jo buddhine) anitya (kaho) to vAsanA kyAM rahe? tenA javAbarUpe sAMkhya kahe ke prakRti=prakRtimAM lIna vAsanA rahe che, to buddhisAdhanAnuM zuM kAma che ? IchaThThAi bAlAvabodha : jo jJAnAdidharmAzraya buddhi nitya mAniiM to teha ja puruSa chaI, je mATaiM jJAna icchA pravRtti samageha kahitAM samAnAzraya chaI, jJAnapravRttinaiM vyadhikaraNapaNuM kalpavu anucita chai, tathA buddhi nitya puruSopAdhirUpa na Talai Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 to mukti paNi kima huI ? jo anitya mAno to buddhivinAzaI vAsanA kihAM rahai ? jo na rahai to punaH prapaMcotpatti kima huI ? jo ima kahasyo buddhivinAza prakRtiM lIna vAsanA rahai to buddhisAdhanAnuM syuM kAma ? prakRtyAzrita jJAnAdiguNAvirbhAvar3a ja kArya husya / / 76 / / anuvAda : jo jJAnAdi. .....mAnAzraya chaDuM, - jo jJAnAdi dharmanA AzrayarUpa buddhi nitya hoya to te puruSa ja che, kema ke jJAna-IcchA-pravRtti samageha= samAnAzraya che. tenI ja puSTi karatAM kahe che - jJAnapravRttinaDuM.....jIrU - jJAna-pravRttinuM vyadhikaraNa=jJAnanuM adhikaraNa juduM ane pravRttinuM adhikaraNa juduM, ema kalpavuM anucita che. bhAvArtha :-- sAMkhya buddhine jJAnAdi dharmano Azraya mAne che. graMthakAra tene be vikalpo dvArA doSa Ape che. tyAM prathama vikalpathI kahe che ke, "buddhi nitya che" ema jo tuM mAne to 'buddhi' zabdathI vAcya puruSa ja thAya che. temAM yukti Ape che ke jJAna, IcchA ane pravRttino Azaya eka hoI zake, judA hoI zake nahi. kema ke jJAna ane pravRtti bhinna AzrayamAM che tema kalpavuM ucita nathI. kAraNa ke je jANe che te ja jJAnane anukULa pravRtti kare che, tevo anubhava che. sAMkhya jJAnano Azraya buddhi mAne che, tethI jo te buddhine nitya kahe to jJAna-IcchA ane pravRttinA AzrayarUpa tevo puruSa ja 'buddhi' zabdathI vAcya bane che. utthAna : A prakAre buddhine nitya mAnavAmAM sAMkhyane doSa ApyA pachI sAMkhya kahe che ke, ame buddhine puruSanI upAdhirUpa mAnIe chIe, puruSarUpa mAnatA nathI. to graMthakAra kahe che - anuvAda : tathA vRddhi...mi dukkuM ? - tathA puruSanI upAdhirUpa buddhine Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 205 svIkArIne jo tuM buddhine nitya kahIza, to nitya puruSaupAdhirUpa buddhi TaLaze nahi, to mukti paNa kema thaze ? bhAvArtha : sAMkhya buddhine puruSathI judI batAvavA mATe puruSanI upAdhirUpa buddhi che tema sthApana kare che. tene graMthakAra kahe che ke puruSanI upAdhirUpa buddhine jo tuM nitya mAnIza, to sadA te puruSanI upAdhirUpe raheze. tethI sAdhanA dvArA paNa koinI mukti thai zakaze nahi. * puruSanI upAdhirUpa buddhi eTale vastramAM jema maLa lAge che, te upAdhirUpa che, tema buddhi upAdhirUpa che. utthAna - sAMkhya buddhine nitya mAnato nathI. Ama chatAM, buddhine nitya mAne to zuM doSa Ave te batAvyuM, have anitya mAne to zuM doSa Ave te batAvatAM graMthakAra kahe che - anuvAda : no nitya.....vikama chuM ?- jo tuM buddhine anitya mAne to buddhinA vinAzathI vAsanA kyAM rahe ? jo na rahe to pharI prapaMcanI utpatti kema thAya? norUma......Aryag ||76 -jo sAMkhya ema kahe ke, buddhivinAzathI prakRtimAM lIna vAsanA rahe che, to graMthakAra kahe che ke to buddhine sAdhavAnuM zuM kAma che ? arthAt buddhine svIkAryA vagara prakRtine Azrita jJAnAdi guNanA AvirbhAvarUpa ja kArya thaze. bhAvArtha : sAMkhya jo buddhine anitya mAne to, jyAre buddhino nAza thai jAya che tyAre vAsanAno AdhAra teNe koika mAnavo paDe. to ja A saMsArarUpI prapaMcanI utpatti tenA mata pramANe saMgata thai zake. sAMkhyamate buddhino AkAra A pramANe che - s-16 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 " "mana tuM rtavyuM" A prakAranI buddhi sAMkhya anitya mAne che, ane AvI buddhi utpanna thayA pachI jyAre te buddhino nAza thAya che, tyAra pachI jyAM sudhI tenA jevI bIjI koI buddhi utpanna na thAya tyAM sudhI vAsanAno Azraya sAMkhyane svIkAravo paDe. AthI ja te vAsanAnA baLathI pharI tevI anya prakAranI buddhi thAya che tema kahe che. ane jo te vAsanA na svIkAre to prapaMcano uccheda thAya. kema ke sAMkhyamata pramANe prakRtimAMthI buddhi utpanna thAya che, ane te buddhimAMthI ahaMkArAdi badhAM tattvo utpanna thAya che, jethI A saMsArarUpa prapaMca che. have jo sAMkhya kahe ke, ahaMkArAdi tattvanA AzrayarUpa evI buddhi vinAza pAmI gaI ane vAsanArUpe paNa kyAMya nathI, to graMthakAra kahe che ke prapaMca thaI zake nahi. tethI eka buddhi nAza thayA pachI bIjI buddhi utpanna na thAya tyAM sudhI buddhine vAsanArUpe kyAMya rAkhavI paDe che. have jo sAMkhya kahe ke, eka buddhi nAza thayA pachI prakRtimAM lIna vAsanA rahe che ane tenAthI ja pharI buddhi utpanna thAya che, mATe prapaMcanI utpatti thAya che; to graMthakAra kahe che ke jJAnathI atirikta buddhine sAdhavAnuM kAma nathI. kema ke prakRtine AzrayIne ja jJAnAdi guNonA AvirbhAvarUpa kArya svIkArI laIe to anubhavasiddha padArthanI saMgati thAya che, mATe jJAnathI atirikta buddhi mAnavAnI jarUra rahetI nathI. 576nA vizeSArtha : sAMkhya eka buddhinA vinAza pachI prakRtimAM vAsanArUpe lIna buddhine svIkAre che, ane tenAthI ja prapaMcanI saMgati kare che; tene graMthakAra kahe che ke, prakRtimAM lIna evI buddhithI prapaMca thAya che ema tuM mAnI zakato hoya, to prakRtine Azrita evA jJAnAdi guNo AvirbhAva thAya che ane tenAthI prapaMca thAya che, ema mAnavAmAM buddhi nAmanA padArthanI kalpanA karavAnI jarUra rahetI nathI. vaLI anubhavathI paNa prapaMcanI saMgati thAya che, te A rIte jIvamAM jJAnAvaraNIyakarmanI prakRtinA kSayopazamathI jJAnaguNa pragaTe che, ane mohanIyakarmanI prakRtinA udayathI IcchA Adi thAya che, ane vIryaMtarAyanA kSayopazamathI pravRtti thAya che. tethI jJAna, IcchA ane pravRttithI prapaMcarUpa kArya thAya che. II76aa - Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 207 avatAraNikA : gAthA-75/76mAM jJAnathI atirikta buddhi mAnavI ucita nathI tema sthApana karIne, sAMkhyane mAnya 25 tattvomAMthI buddhinI asiddhi karI. have buddhimAMthI ahaMkArAdi pedA thAya che tema sthApana karIne, AtmAthI atirikta 24 tattvo che tema sAMkhya kahe che tenuM nirAkaraNa karIne, jIvAdi nava tattvo mAnavA ucita che te batAvatAM kahe che - copAi : ahaMkAra paNi tasa pariNAma, tattva cauvIsataNo kihAM ThAma / zakati vigati prakRti savi kaho, bIjAM tattva vimAsI raho / / 77 / / gAthArtha - tenobuddhino, pariNAma ahaMkAra paNa (mithyA) che, (tethI) puruSa sivAyanAM prakRti Adi 24 tattvonuM sthAna svIkArIne prakRtithI savi kaho prakRtithI sarva kAryo thAya che tema kaho. ane bIjAM tattvane vimAsIne raho prakRtithI buddhi Adi pedA thAya che, te padArthanA viSayamAM tame vimAsA vicAraNA, karo ke, kharekhara prakRtimAMthI sAMkhya mAne che tema buddhi Adi kAryo pedA thAya che ? ke prakRtinAM ja A sarva che ? tenI vimAsA vicAraNA karo. I7LA bAlAvabodha : buddhitattva mithyA, tivArai tatpariNAma ahaMkArAdikar3a mithyA, 24 tattvano ThAma kihAM huI ? 24 tattvanA dharmazakti vigatiM karI prakRtithI ja sarva kaho, bIjAM tattva buddhyAdika chai te vimAsInaiM raho etalai prakRtivilAsa te ajIvatattva vilAsa ja huo, jIvatattva to mukhya ja, bIjAM tattva ubhayapariNAmarUpa chai ima navatattvaprakriyA teha zuddha thaI jANavo / / 7 / / anuvAda : vRddhi tattva.....chidI durUM? - pUrva gAthA-7576mAM kahyuM e prakAre buddhitattva mithyA che te siddha thayuM, tyAre teno pariNAma buddhitattvano pariNAma, Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 ahaMkArAdi mithyA siddha thAya. tethI prakRti Adi 24 tattvonuM sthAna kyAM rahe ? arthAt 24 tattvo siddha thAya nahi. utthAna :- ahIM prazna thAya ke, A jagatamAM sarva kAryo dekhAya che, te kevI rIte saMgata thAya ? tethI kahe che - anuvAda : ra4 tattanA....sarva vedo, = 24 tattvanI dharmazaktinI=kAryazaktinI vigati karI prakRtithI ja sarva kaho. bhAvArtha : sAMkhya kahe che ke, prakRtinI zakti buddhi utpanna karavAnI che, ane buddhinI ahaMkAra pedA karavAnI zakti che. tethI jyAre buddhitattva ja mithyA siddha thAya tyAre prakRtinI buddhine utpanna karavAnI zakti che te siddha thAya nahi. ane buddhi ja mithyA che, tethI ahaMkAra pedA karavAnI buddhinI zakti che te paNa siddha thAya nahi. A rIte sAMkhyane abhimata 24 tattvonI dharmazaktinI vigati karIne=24 tattvonI kAryazaktino abhAva svIkArIne, prakRtithI ja dekhAtAM sarva kAryo thAya che, tema sAMkhyane svIkAravuM joIe. utthAna : ahIM prazna thAya ke sAMkhyadarzanamAM prakRti Adi 24 tattvo batAvyAM che, tenuM zuM ? tethI kahe che - anuvAda - vInAM tattva.....vimAsInac do - prakRti AdimAMthI pedA thatAM bIjAM tattva buddhi Adi che, te vimAsIne raho. bhAvArtha : prakRti AdimAMthI buddhi Adi tattvo pedA thAya che ke nahi tenI prAmANika rIte vimAsA=vicAraNA, karavA beso to dekhAze ke, prakRtino ja A vilAsa che, Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 209 tema mAnavuM ucita che; paraMtu sAMkhyamatanI prakriyA pramANe prakRti phakta buddhine pedA kare che, ane buddhi bIjAM tattvone pedA kare che, tema mAnavuM ucita nathI. anuvAda : ..... putalak.. tharDa nALavo II99 || - eTale prakRtino vilAsa te jainadarzana pramANe ajIva tattvano vilAsa ja che, ane jIvatattva to mukhya ja che. A rIte jIva ane ajIva be padArtha siddha thayA, ane bIjAM tattva jIva-ajIva ubhayanA pariNAmarUpa che. A rIte navatattvanI prakriyA te zuddha thaI jANavI. II77][ 1 vizeSArtha : A pUrvamAM sthApana karyuM e rIte, prakRti Adi 24 tattvo siddha thatAM nathI, paraMtu prakRtino A sarva vilAsa che. eTale jagatamAM je kAMI kAryarUpe dekhAya che te prakRtino vilAsa che. tethI e siddha thayuM ke eka jIvatattva che ane eka prakRtirUpa ajIva tattva che.je kAMI kArya dekhAya che te prakRtino vilAsa che, tethI jIvanI sAthe prakRti bhaLavAne kAraNe jIva ane ajIva e be tattvothI saMsAranI dekhAtI sarva vyavasthA saMgata thAya che. ane e rIte mAnavAthI AtmakalyANane mATe upayogI evAM 25 tattvanuM jJAna Avazyaka che ema je sAMkhya kahe che, te asaMgata siddha thAya che. AtmakalyANa mATe upayogI jIvAdi navatattvonuM parijJAna Avazyaka che, e vAta siddha thAya che. te A rIte - jIva ane ajIva e be mukhya tattva che, ane jIvanI sAthe ajIva tattvano yoga thavAmAM kAraNIbhUta evuM Azravatattva che, jenA phaLarUpe karmabaMdhanI prApti thAya che, ane te karmabaMdha jIvanI sAthe ajIvatattvanA saMyogasvarUpa che. tethI e prApta thayuM ke jIvamAM karmabaMdhane anukULa pariNati che te Azravatattva che, ane tenA kAryarUpe jIvane ajIvatattvano saMyoga thAya che te baMdhatattvarUpa che. ane AvatA karmane aTakAvavA mATe saMvaratattva che arthAt jIvanI evI koI pariNati che ke jenAthI karmanA saMbaMdhanuM Agamana aTake che. ane jIvanI karmathI pRthag avasthA thavI te nirjarAtattva che, je jIva ane karmanI pRthak avasthArUpa ubhaya tattvanI pariNatirUpa che. ane saMpUrNa karmano viyoga thavo te mokSatattva che, je jIvatattvanI karmathI pRthag Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 avasthArUpa pariNati che. ane jyAM sudhI saMpUrNa karmano nAza na thaI zake, tyAM sudhI saMsAra avasthAmAM jIvane hitakArI evI puNyaprakRti che, ane ahitakArI evI pApaprakRti che, je jIva sAthe baMdhAyelAM karmonA avAMtara bhedo che. A rIte jIvatattvanuM parijJAna thAya to jIva mokSanI prApti arthe yatna karato hoya to AzravanA nirodhamAM yatna karI zake, ane saMvarane sevavAmAM yatna karI zake, ane pUrve baMdhAyelAM karmono nAza karavA mATe nirjarAnA upAyamAM yatna karI zake, ane saMpUrNa karmano nAza karIne lakSya evA mokSatattvane pAmI zake. ane jyAM sudhI mokSa na pAme tyAM sudhI mokSamAM sahAyaka evA puNyane upArjana karavA mATe yatna karI zake, ane mokSamAM vijJabhUta evA pApane aTakAvavAmAM yatna karI zake. A rIte nava tattvonuM parijJAna AtmakalyANa mATe Avazyaka che. jyAre sAMkhe mAnela evA tattvanI kalpanA, e phakta kalpanAthI kalpita padArthanI vicAraNAmAtra rUpa che, e prakArano prastuta gAthAno Azaya che. ll7LA avataraNikA : A rIte sAMkhe batAvelAM 24 tattvonI asaMgati sthApana karIne, jIvAdi navatattvanI prakriyA zuddha che tema sthApana karyuM. vaLI prakRtinA vilAsathI A jagatano badho vikAsa thAya che, Ama chatAM puruSa akartA che, e prakArano sAMkhyamata gAthApa1 mAM batAvela. temaja nartakInA dRSTAMtathI prakRtine ja kartArUpe sAMkhe batAvela te saMgata nathI tema batAvIne, prakRti ane puruSa ubhayanA vilAsarUpa ja A prapaMca che, e batAvavA arthe kahe che - copAi :viramai ramai yathA nartakI, avasara deSI anubhava thakI / prakRti acetana kima tima ramai, viramai jo karatA navi gami / / 78 / / gAthArtha : (potAnA) anubhavathI jema nartakI rame che ane avasara dekhIne virAma pAme che, tema acetana evI prakRti kema rame ane virAma pAme ?jo (puruSa) kartA tarIke tane game nahi? II78ll Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvArtha : AnAthI e phalita thAya che ke, sAMkhya jo puruSane kartA na mAne to prakRtinA vilAsanI saMgati mATe nartakInuM dRSTAMta Ape che, te saMgata thAya nahi; mATe sAMkhya puruSane kartA svIkAravo joIe. ane puruSane karmano kartA svIkAre to prakRti ane puruSa ubhayanA vilAsarUpa A prapaMca siddha thAya. jethI navatattvanI prakriyA ja AtmakalyANa mATe Avazyaka siddha thAya che. bAlAvabodha : . jima nartakI kahitAM nATikaNI kAryanAsAdikanai (kAryanAcAdikanai) viSayi ramai tathA avasara deSI dAnAdika pAmI viramai potAnA anubhavathI, tima prakRti acetana chai te kima ramai viramaI jo karatA puruSa tujhanai na ama?, parva 2 - raGgasya darzayitvA nivartate nartakI yathA''tmAnam / puruSasya tathA''tmAnaM prakAzya vinivartate prkRtiH|| ( ) ityAdi ziSya kahai chai te ziSyadhaMdha na mAtra(?)q (ziSyadhaMdhana mAna), puruSanai Atmadarzana prakRti karai te acetananaiM na saMbhavai, na vA tihAM prayojana tadjJAna chai / / 7 / / * bAlAvabodhamAM vIryanAsa inavuM pATha che, tyAM vArthanAvAtivana' pATha bhAse che, te mujaba ame artha karela che. * ziSyaghaMdha na mAtra vuM' pATha che, tyAM ziSyadhaMdhana mAnavuM' pATha "ucita lAge che te mujaba ame artha karela che. anuvAda - nima nartakI... gamavuM, - potAnA anubhavathI jema nartakI kArya nAcAdikane viSaye rame che tathA avasara dekhI dAnAdika pAmI virame che aTake che, tema jo puruSa kartA tane game nahi, to prakRti acetana che te kema rame ane virame ? Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 bhAvArtha : | nartakIne potAno anubhava che ke huM mArI kaLA dekhADIza to loko mArI kaLAthI khuza thaIne dAnAdi Apaze, jethI potAnA anubhavane avalaMbIne te nAcAdikanRtyAdi, kAryo kare che, ane jyAre tene avasara dekhAya che ke have loko barAbara khuza thayA che mATe avazya dAnAdi Apaze, tyAre te nRtyathI virAma pAme che ane dAnAdine prApta kare che. te potAnA anubhavathI nartakI kare che tenuM kAraNa nartakI sacetana che jaDa nathI. jyAre sAMkhya jo puruSane kartArUpe svIkAre nahi to jaDa evI prakRti kevI rIte A prapaMcano vilAsa kare? ane vilAsathI virAma pAmI zake ? kema ke puruSanI sahAyathI ja prakRti A vilAsa karI zake ane puruSanI sahAyathI ja te virAma pAmI zake. ane jo tema mAnIe to kahI zakAya ke jyAre puruSa vAstavika rIte potAnA hitanA viSayamAM ajANa hato, tyAre puruSanI sahAyathI ja A prapaMca karavAmAM karmaprakRti samartha bane che; ane jyAre puruSane potAnA vAstavika svarUpanuM jJAna thayuM, tyAre potAnuM hita joIne puruSanA prayatnathI ja prakRtino A vilAsa virAma pAmI jAya che. paraMtu puruSane artA svIkArIne sAMkhya nartakInA dRSTAMtathI ekAMte prakRtinA vilAsanI saMgati kare che, te saMgata nathI. anuvAda : parva .....ziSyadhaMdhana mAnavuM - ane A rIte=pUrvamAM sthApana karyuM ke puruSane akartA svIkArIne nartakInA dRSTAMtathI prakRtino vilAsa saMgata nathI e rIte, sAMkhyakArikAnA zlokamAM je kahela che, e kathana ziSyane dhaMdhana mAnavuM= potAnA ziSyane samajAvI devAmAtrarU5 mAnavuM. paraMtu te kathana yuktisaMgata nathI ane te yuktisaMgata kema nathI te batAve che - sAMkhyakArikAno artha A pramANe che - 2Rca.... prakRtiH - sabhAsadane dekhADIne nartakI je rIte nRtyathI virAma pAme che, te rIte prakRti puruSane potAne dekhADIne=potAnA vilAsane dekhADIne, virAma pAme che. puruSana....tajJAna 9 TI78TI - puruSane Atmadarzana prakRti kare te acetanane na saMbhave, athavA tyAM=acetana evI prakRtimAM, prayojana=puruSane WWW.jainelibrary.org - Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 potAnuM darzana karAvavAnuM prayojana, ke tadjJAna=puruSane potAnAM darzana karavAnuM jJAna, nathI. II78 bhAvArtha - sAMkhe AtmAne akartA svIkArIne nartakInA dRSTAMtathI prakRtino vilAsa batAvyo, te kharekhara potAne samarpita thayelA evA ziSyane ADuMavaLuM samajAvIne buddhino vyAmoha karavAmAtrarUpa che, kema ke acetana evI prakRti potAnuM darzana puruSane karAve te saMbhave nahi; jyAre nartakI to sacetana che, tethI potAnuM nRtya karavAnuM svarUpa lokone batAve te saMbhave. vaLI prakRtine potAnuM svarUpa dekhADavA pAchaLa koI prayojana nathI, ane nartakIne te jJAna che ke mAruM A svarUpa che ane huM A svarUpa batADIza to loko khuza thaIne mane dhana Apaze, tethI potAnA jJAna pramANe nRtyamAM yatna kare che. jyAre prakRtine tevuM jJAna nathI ke huM A rIte vilAsa karuM ane puruSane mAruM svarUpa batAvuM; kema ke jaDa prakRtine jJAna saMbhAve nahi. mATe nartakInA dRSTAMtathI prakRtino vilAsa kahevo te asaMgata che, paraMtu puruSane kartA mAnIne kartA evA puruSanI sahAyathI A karmaprakRtino sarva vilAsa che, tema mAnavuM ucita che. II78mAM avataraNikA - pUrve gAthA-75/06/77 mAM sAMkhyane mAnya 25 tattvonuM nirAkaraNa karIne, tyAra pachI nartakInA dRSTAMtathI prakRti ja prapaMcanI kartA che, ema je sAMkhya kahe che tenuM nirAkaraNa karIne, prakRti ane puruSa ubhayanA pariNAmarUpa prapaMca che tema sthApana karyuM. have sAMkhyanI mAnyatA grahaNa karIne, yuktithI kArya pratye kAlAdi pAMca kAraNo mAnavAM ucita che tema sthApana karIne, kArya-kAraNabhAvanA syAdvAdane sthApana karatAM kahe che - copAi : prakRtididRkSAiM jima sarga, zAMtavAhitAI mukti nisrg| karatA viNa e kAla vizeSa, tihAM valagai naya anya ashess||79|| Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 gAthArtha H (sAMkhyanI mAnyatA pramANe) jema prakRtinI dikSAthI=jovAnI IcchAthI, sarga=sRSTi, tema zAMtavAhitAthI puruSanA svabhAvarUpa mukti thAya che. kartA vagara e kALavizeSa thAya (=prakRtinI didakSA bhinnakALamAM thAya ane zAMtavAhitA bhinnakALamAM thAya, tethI e beno kALavizeSa che; ane ema mAnIe to) tyAM azeSa naya vaLage= svabhAva, puruSakAra ane niyati e traNarUpa anya azeSa naya vaLage. I79lA bAlAvabodha : prakRtididRkSAI sarga kahitAM sRSTi jima sAMkhya kahai char3a tima nisargamukti kahitAM svabhAvamukti zAMtavAhitAI hui, e be lakSaNa kartAnAM char3a, te vinA jo prakRtipariNAmanAM lakSaNa kahii to kAlanAM lakSaNa thAi, tihAM anya azeSa naya valagai te sarvanA arthano anugraha karavA 5 kAraNa samavAya mAMnavo, tivArai kartA mukhyapaNai Avai, uktaM ca - kAlo sahAva NiyaI puvvakayaM purisakAraNegaMtA / samavAe sammattaM egaMte hor3a micchattaM / / - (sammatau, aa.2, gA.12)||6|| anuvAda : prakRtivivRkSADuM.....rtAnA chajju, - prakRtinI dikSAthI sarga kahetAM sRSTi jema sAMkhya kahe che, tema nisargamukti kahetAM svabhAvamukti zAMtavAhitAthI thAya che, ema paNa sAMkhya kahe che. ane A be lakSaNa kartAnAM che. bhAvArtha: sAMkhya mAne che ke, prakRtine jagatanA padArthone jovAnI icchA pragaTe che, te didakSAne kAraNe jagatano prapaMca Ubho thayo che. jyAre yogIne khyAla Ave che ke A didakSAne kAraNe ja A saMsAranI sarva kadarthanAo che, tyAre yogI dikSAne zAMta karavA mATe yatna kare che. tethI zAMtavAhitA pragaTe che, ane tenA kAraNe svabhAvamukti=jIvanA svabhAvarUpa mukti, thAya che. Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vastutaH sAMkhyamate puruSa to nityamukta che, paraMtu prakRtimAMthI utpannathayelI buddhimAM puruSanuM pratibiMba paDe che, tethI prakRti je kare che te huM karuM chuM evo puruSane bhrama thAya che. jyAre zAMtavAhitA pragaTe che tyAre tenAthI te bhrama TaLI jAya che, ane pote nisargathI mukta che ema te jANe che. ane zAMtavAhitA pragaTa thayA pahelAM pote mukta nathI tevo bhrama hovAne kAraNe puruSa sAdhana mATe prayatna kare che, ane sAdhanAne kAraNe bhrama TaLI javAthI tenI svabhAvamukti che, te pragaTa dekhAya che. 215 AnAthI e prApta thAya ke, yogasAdhanAnI pUrva avasthAmAM prakRtine didakSA hatI tethI saMsAra pedA thayo, ane yogasAdhanAnA kALamAM zAMtavAhitA pragaTI tenAthI svabhAvamukti thaI. vastutaH vicArIe to didakSA ane zAMtavAhitA e be kartAnAM lakSaNa che, kema ke didakSA e koika kare che ane zAMtavAhitA paNa koIka kare che. tethI e be bhAvone ka2nA2 evA kartAnAM A be pariNAma che, tethI puruSanAM A be lakSaNa mAnavAM joIe. utthAna : sAMkhya puruSane akartA mAne che, tethI puruSanAM A be lakSaNa=diSTakSA ane zAMtavAhitA A be lakSaNa, te kahI zake nahi, tethI graMthakAra kahe che - anuvAda : te vinA.....mukhyapaLad AvaDu, - te vinA=puruSanA lakSaNa vinA, jo prakRtipariNAmanAM lakSaNa sAMkhya kahe to kALanAM lakSaNa thAya, ane tyAM anya azeSa naya vaLage. ane te sarvanA=sarvakAraNanA, arthano=kAryano, anugraha karavA mATe pAMca kAraNano samavAya mAnavo te ucita che, tyAre kartA mukhyapaNe Ave. bhAvArtha :-- didakSAthI sRSTi ane zAMtavAhitAthI nisargamukti thAya che, e baMne lakSaNa prakRtinA pariNAma che, puruSanA nahi; ema jo sAMkhya kahe to kALanAM lakSaNa prApta thAya. kema ke A baMne pariNAmo eka kALamAM thatAM nathI, bhinna bhinna kALamAM thAya che. tethI prakRtine didakSA thaI te jema prakRtinuM lakSaNa che, tema kALanuM Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 paNa lakSaNa mAnavuM paDe. ane prakRtimAM zAMtavAhitA pragaTI=dikSAthI viruddha evI zAMtavAhitAno pariNAma pragaTyo, te bhinnakALamAM thAya che; tethI jema te prakRtino pariNAma che tema kALano paNa mAnavo paDe. tethI e prApta thAya ke dikSA ke zAMtavAhitA pratye prakRti kAraNa che tema kALa paNa kAraNa che, paraMtu ekAMte prakRti ja kAraNa che tema mAnI zakAya nahi. tethI sAMkhyamAnya ekAMtavAdano bhaMga thAya che, ane jyAre baMne kAraNo prakRti ane kALa, sAMkhane yuktithI svIkAravAM paDe, tyAM anya azeSa naya vaLage, te A rIte - jema prakRtine kAraNe dikSA ke zAMtavAhitA thaI, tema kALane kAraNe paNa A be pariNAmo thayAM. ane prakRti jaDa che, tethI te bhAvo karavA pratye tene koi prayojana nathI, paraMtu cetanane jyAre dikSA thaI tyAre prapaMca pedA thAya tevo yatna karyo, ane jyAre A prapaMca klezakArI dekhAya che tyAre tenAthI chUTavA mATe zAMtavAhitAmAM yatna kare che. mATe zikSA karavAmAM prayatna karanAra rUpe ke zAMtavAhita karavAmAM prayatna karavA rUpe puruSakArane paNa mAnavo paDe. te ja rIte koikano didakSA karavAno svabhAva hato, tema zAMtavAhita karavAno paNa svabhAva hato; mATe pUrvamAM dikSA karavAnA svabhAvane kAraNe prayatnathI dikSA thaI, ane pAchaLathI zAMtavAhitA thavAno svabhAva hovAthI prayatnathI zAMtavAhitA pragaTI; kemake je svabhAva vastumAM ke vyaktimAM na hoya tyAM prayatnathI paNa te pragaTe nahi. jema koraDA magamAM raMdhAvAno svabhAva nathI to pAkakriyAthI paNa raMdhAtA nathI. mATe didakSAne anukULa ane zAMtavAhitAne anukULa evo kAryanA adhikaraNamAM svabhAva mAnavo joIe. ane te ja rIte niyati paNa mAnavI joIe, kema ke je kALe je rIte je niyata hoya che te kALe te rUpe te kArya thAya che. tethI ja koI yogIne zAMtavAhitA pragaTe che, te anaMtakALamAM pUrve kyAreya pragaTI nahi, paNa vartamAnakALamAM niyata sAmagrIne pAmIne niyata kramathI pragaTI, tenuM kAraNa kArya niSpatti karavA pratye niyati paNa kAraNa che tema mAnavuM paDe. A rIte sargarUpa kArya pratye ke mokSarUpa kArya pratye prakRti kAraNa che, tema kALa paNa kAraNa che, tema puruSakAra, svabhAva ane niyati paNa kAraNa che tema mAnavuM joIe. ane te sarvanA sarvakAraNanA, arthano-kAryano, anugraha karavA mATe pAMca kAraNano samavAya mAnavo te ucita che, ane tyAre kartA te mukhyapaNe Ave. Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 217 pUrvamAM yuktithI anya azeSa naya vaLage e batAvyuM, te sarva arthanI saMgati ka2vA mATe kArya pratye pAMca kAraNano samudAya mAnavo yukta che tema siddha thAya che. ane tema svIkArIe to kartA mukhya prApta thAya che, kema ke kartA svataMtra che jyAre bIjAM kAraNo kartAne parataMtra che. Azaya e che ke puruSakAra karanAra jIva kartA che, ane pUrvamAM jyAre didakSA vartatI hatI tyAre prakRtinA dabANa nIce puruSakAra pravartato hato; paraMtu jyAre upadezAdinI sAmagrIthI A prapaMcanI anarthakAritA jaNAI, tyAre te puruSa svecchAthI ja zAMtavAhitA mATe yatna kare che; ane te vakhate karmaprakRti kSayopazamabhAvarUpe zAMtavAhitA . pratye kAraNa bane che, ane zAMtavAhitAne anukULa evo svabhAva zAMtavAhitArUpe pariNamana pAme che. jyAre jIva puruSakAra kare che tyAre zAMtavAhitA pragaTa thavAno kALa paripAkane pAme che. ane te zAMtavAhitA je niyatakALa, niyatasAmagrI ane niyatakramathI ja jIvamAM pragaTe che, te niyatine AdhIna che. tethI puruSakArane AdhIna ja anya kAraNo kAryane abhimukha thayAM. mATe kartA mukhya bane che ane anya kAraNo gauNa bane che, to paNa kArya pratye pAMca kAraNono samudAya kAraNarUpe mAnavo ucita che. kArya pratye pAMca kAraNono samavAya=samudAya, mAnavo ucita che, temAM sAkSI ApatAM kahe che - anuvAda : 3 = = ane kahevAyuM che - gn kAlo sahAva. I lo+ II - kALa, svabhAva, niyati pUrvakRta=karma, ane puruSakAra A kAraNo che, te ekAMta nathI. samudAyamAM samyaktva che ane ekAMtamAM mithyAtva che. lsell bhAvArtha : kALAdi pAMce kAraNo ekAMte kAraNa nathI, tethI pAMce kAraNonA samudAyane kAraNarUpe svIkAravAmAM Ave tyAre samyaktva che, arthAt te svIkAra yathArtha che. ane te pAMca kAraNomAMthI koI eka kAraNane ekAMte svIkArIne kArya-kAraNabhAvanI sthApanA karavAmAM Ave, to mithyAtva che; arthAt te prarUpaNA viparyAsavALI che, mATe mithyAtva che. 79nA Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 avataraNikA : A rIte pUrva gAthAomAM AtmAne akartA ane abhoktA mAnanAra vedAMta ane sAMkhyamatanuM nirAkaraNa karIne chelle sthApana karyuM ke, sAMkhyane mAnya 25 tattvo saMgata nathI paraMtu jIvAdi navatattva saMgata che. ane gAthA-79 mAM yuktithI sthApana karyuM ke, kArya pratye prakRti Adi pAMca kAraNo mAnavAM saMgata che. te sarva kathananuM nigamana karatAM kahe che - copai - prakRti karma te mATaiM gaNo, jJAna-kriyAthI tasa kSaya bhnno| azuddhabhAvakaratA saMsAra, zuddhabhAvakaratA bhavapAra / / 8 / / __ akartR-abhoktRvAdinau gatau / / gAthArtha : te mATe prakRti (e) karma gaNo, ane teno prakRtino, jJAna-kriyAthI kSaya kaho. azuddhabhAvakartA=azubhabhAvano karanAra (evo jIva) saMsAra, ane zuddhabhAvakartA=zubhabhAvano karanAra (evo jIva) bhavapAra che. II8nA ahIM AtmAne akartA ane abhoktA mAnanArA be vAdIonuM nirAkaraNa pUrNa thayuM. bhAvArtha : pUrvamAM sthApana karyuM ke, prakRti Adi pAMca kAraNothI kArya thAya che, tyAM prakRti e jainadarzanane mAnya karma che, ane mokSarUpa kArya pratye puruSakAra kAraNa che. e puruSakAra zuM che te batAve che - jJAna-kriyA e puruSakAra che, ane tenAthI prakRtino kSaya thAya che. A rIte jIvane puruSakArano kartA sthApyo, te ja vAtane spaSTa karatAM kahe che - jIva je azuddha bhAvo kare che te saMsAra che, tethI jIva azuddha bhAvano kartA che, ane te azuddha bhAva karavAmAM prakRti, svabhAva ane kALAdi paNa kAraNo che. jyAre azuddha bhAvano karanAra jIva zuddha bhAvano kartA=karanAra, thAya che, tyAre Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 219 bhavano pAra pAme che; ane te vakhate prakRti kSayopazamAdibhAvarUpe kAraNa che, ane kAlAdi anya paNa kAraNa che. tethI mokSarUpa kArya pAMca kAraNothI janya che, ema sthApana karIne, saMsAramAM jIva karmano kartA ane bhoktA che, ane jyAre AtmabhAvano kartA ane bhoktA thAya che, tyAre bhavanA pArane pAme che, ema sthApita thAya che. bAlAvabodha : te maTiruM pravRti te karmanuM nAma Apo, te praghAna, rma, saMsthA, vAsanA, vidyA, sahajamala e sarva ekArtha ja zabda chai darzanabhedaiM, te karmano kSaya jJAna-kriyAthI jANo; azuddhabhAva je AtmA chai te saMsArano kartA char3a, zuddhabhAva chai te bhavapArano kartA chai, appA kattA vikattA ya suhANa ya duhANa ya / (uttarAdhyayana. 20,37) ityAdi zAstravacana paNi chai / akartA abhoktA AtmA mAnai chai te 2 vAdI gayA / / 8 / / * bAlAvabodhamAM vAsanA pachI vidyA che tyAM vidyA pATha saMgata che. anuvAda - te mAravuM..... meruM, - te mATe=pUrva gAthA-77mAM navatattva che tema sthApana karyuM te mATe, sAMkhyane mAnya evI prakRti te karmanuM ja nAma gaNo; ane te prakRtine sAMkhya pradhAna kahe che, jainadarzana karma kahe che, vaLI keTalAka saMskAra kahe che, keTalAka vAsanA kahe che, bauddha ane vedAMtI avidyA kahe che, ane keTalAka sahajamaLa kahe che. e sarva darzanabhedathI ekAryavAcI ja zabda che arthAt karmane ja judA judA darzanakAro te te zabdathI vAcya kahe che. bauddha ane vedAMtI karmane "avidyA" kahe che, te yogabiMdu graMtha zloka-17 mAM kahela che. te rmano.....vekartA chaThTha, - te karmano kSaya jJAna-kliAthI jANo = jIvanA jJAna-kriyAviSayaka yatnathI te karmano nAza thAya che, tethI jIva karmanA nAzano kartA che. ane azuddhabhAvavALo je AtmA che te saMsArano kartA che ane zuddhabhAvavALo Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 AtmA che te bhavapArano kartA che. tethI saMsArano ane mokSano kartA AtmA che te siddha thAya che. AtmA saMsArano ane mokSano kartA che temAM sAkSI Ape che - apA.....pani chaThTha |- AtmA sukha-duHkharUpa saMsArano kartA che ane sukha-duHkharUpa saMsArano vikartA che=nAza karanAra che, ItyAdi zAstravacana paNa che, je AtmAne kartA siddha kare che. vArtA.....vAtI gayA TI80|-akartA abhoktA AtmA mAne che, te be vAdI=sAMkhya ane vedAMtI gayA = te be matanuM nirAkaraNa thayuM. eTale AtmA karmano kartA ane bhoktA che te siddha thayuM. 80 samyaktvanuM pAMcamuM sthAna "mokSa che tenuM varNana - avataraNikA - AtmA che' ityAdi samyaktvanAM cAra sthAno batAvyA pachI have pAMcamuM sthAna batAvavA arthe, prathama mokSa nathI. e prakAranI pUrvapakSInI yuktio batAve che - copai : eka kahi navi che niravANa, iMdriya viNa syAM sukhamaMDANa / dukha abhAva murachA anusarai, tihAM pravRtti paMDita kuNa karai ? / / 81 / / gAthArtha : eka-eka vAdI, kahe che ke nirvANa nathI. temAM mukti Ape che - IMdriya vinA sukhanuM maMDANa kyAM hoya ? utthAna : koi kahe ke duHkhAbhAvarUpa mokSa svIkArI laie to zuM vAMdho ? tethI kahe che - Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 ' gAthArtha - duHkhAbhAva mUchane anusare che, tyAM vicAraka koNa pravRtti kare? arthAtu na kare, mATe mokSa nathI. l8nA bAlAvabodha : ___ eka vAdI kahai chai - nirvANa kahitAM mokSa, te nathI; iMdriyavilAsa vinA muktisukha chai tehanAM maMDANa chai te kuNa saddahai ? to azeSavizeSaguNocchedarUpa vaizeSikAbhimata mukti mAno duHkhAbhAvecchAiM ja mumukSupravRtti husyaiM, te Upari kahai chaD-duHkhAbhAva te puruSArtha nathI, je mATaI mUrchAvasthAi paNi avedya duHkhAbhAva chai tihAM kuNa pravRtti paMDita karai ? uktaM ca - duHkhAbhAvo'pi nAvedyaH puruSArthatayeSyate / na di mUrchAghavasthArthe pravRtto dRzyate suvIdau () tivAdI anuvAda : gva vAvI..... saddada? - eka vAdI kahe che ke nirvANa mokSa, te nathI, temAM yukti Ape che - indriyonA vilAsa vagara muktisukha che, tenAM maMDANa cheeteno svIkAra che, te koNa svIkAre ? arthAt koi vicAraka svIkAre nahIM. bhAvArtha : pUrvapakSInuM e kahevuM che ke, sukha e indriyonA vilAsathI dekhAya che. jyAre bhautika sAmagrI nathI, tyAre jIva indriyono vilAsa karI zakato nathI; tethI sukhanI pratIti thatI nathI, A prakArano sarvajanano anubhava che. ane je loko mokSa svIkAre che teo paNa mokSamAM bhogasAmagrI ke indriyono vilAsa svIkAratA nathI, tethI indriyonA vilAsa vagara mAtra mokSamAM paDyA rahevuM te sukharUpa hoi zake nahi. mATe prayatnathI sAdhya evo mokSa nAmano koi padArtha nathI, paraMtu avicAraka jIvoe kalpanA karela sukhAtmaka mokSa che, vAstavika mokSa padArtha nathI. s-17 : Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 anuvAda : to roSaviroSa.....pari darU chaThTha * = A rIte sukhanAtmaka mokSa nathI, te yuktithI sthApana karyuM. to koI kahe ke azeSa vizeSaguNanA ucchedarUpa vaizeSikamatane abhimata evI mukti mAno, tethI duHkhAbhAvanI icchAthI mumukSunI pravRti thaze, mATe mokSa mAnavAmAM koI doSa nathI. te upara mokSa nahi mAnanAra vyakti kahe che - kuvAmAva.....paMDita kare? - duHkhAbhAva te puruSArtha nathI. je mATe mUcha avasthAmAM paNa avedya evo duHkhAbhAva che, tyAM koNa paMDita pravRtti kare ? arthAt koI kare nahi. bhAvArtha : vaizeSikamata saMpUrNa guNanA ucchedarUpa mokSa mAne che, ane te mata pramANe mokSa duHkhAbhAvarUpa che paNa sukharUpa nathI. ane teo kahe che ke saMsAra janma, jarA, kleza Adi aneka duHkhothI vyApta che; ane te aneka duHkhonA vacamAM iMdriyonA vilAsarUpa yatkiMcit sukha che, to paNa ghaNA kleza sahavartI evuM te IdriyonuM sukha che. tethI vicAraka vyakti saMsArathI udvigna thaIne mokSa mATe yatna kare che. ane te matane svIkArIe to mumukSunI pravRtti mokSa arthe saMgata che tema siddha thAya. tethI mumukSunI pravRttinA viSayabhUta mokSa che tema siddha thAya. tenuM nirAkaraNa karatAM mokSa nahi mAnanAra vAdI kahe che - duHkhAbhAvane puruSArtharUpe svIkArI zakAya nahi, kema ke mUcha avasthAmAM paNa duHkhAbhAva che. te duHkhAbhAva e abhAvAtmaka hovAthI avedya che, tethI jenuM anukULarUpe vedana na hoya tevA duHkhAbhAva mATe koI vicAraka pravRtti kare nahi. mATe jenuM anukULarUpe vedana na hoya tevA avedya duHkhAbhAva svarUpa mokSa svIkAravAmAM Ave to vicArakanI pravRtti thaI zake nahi. mATe vicArakanI pravRttinA viSayarUpe mokSanI siddhi thatI nathI, tethI mokSa nathI. A prakArano vAdIno Azaya che. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 223 utthAna : duHkhAbhAva e puruSArtha nathI, temAM sAkSI Ape che - anuvAda : kuvAmAvo.....ti ll81|| - avedya evo duHkhAbhAva paNa puruSArthapaNAthI icchato nathI, je kAraNathI vicAraka mUchadi avasthA mATe pravRtta thato dekhAto nathI. ll8nA bhAvArtha : ahIM avedya duHkhAbhAva kahyo teno Azaya e che ke, sukha ane duHkha vedya che, jyAre duHkhano abhAva e jIvanA vedanano viSaya nathI, paraMtu avedya che. ll8thA avatAraNikA : pUrvagAthA-81mAM sukharUpa mukti nathI, ane duHkhAbhAvane puruSArtharUpe svIkArI zakAya nahi mATe mukti nathI, tema yuktithI sthApana karyuM. have kadAca muktine svIkArIe to daSTa vyavasthAnI saMgati thAya nahi, te batAvIne mokSa nathI te batAvatAM kahe che - copai : kAla anaMte muktiM jatAM, hui saMsAravilaya AjatAM / vyApakanai kaho keho ThAma ?, jihAM eka sukha-saMpattidhAma / / 82 / / gAthArtha : kAla anaMte mukti jatAM Aja sudhI saMsArano vilaya thAya (mATe mukti nathI.). utthAna : have mukti nathI temAM bIjI yukti batAvatAM kahe che - Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 gAthArtha : vyApaka evA AtmAne karyuM sthAna hoya, jyAM eka sukhasaMpattinuM dhAma bane? arthAt na bane, mATe mukti nathI. l82 bAlAvabodha : jo mokSapadArtha satya hoi to anaMtakAlai muktiM jatAM AjatAI saMsArano vilaya thAi, eka eka yugai 11 muktiM jAi toi anaMtayuga gayAiM tivAraiM saMsAra SAlI kAM na thAi ? "satyam anantA eva hyapavRktA(? ttA)stathApi saMsArasya pratyakSasiddhatvAd" ityAdi kiraNAvalikArai kahiuM te to to ghaTai jo kAlAnantyathI jIvaparimANAnantya adhika huiM; te mArTi e kalpanAmAtra / bIjuM AtmA vyApaka sarva kahai che, tehanai kiho ThAma chai eka sukha-saMpattinu ghara jihAM e jAi ? kriyAvattvAbhAvAnnAtmana: siddhikSetre gamanamityarthaH / / / 2 / / anuvAda : no mokSArtha.....SAnI vAM na thA? - jo mokSapadArtha satya hoya to anaMtakALe mukti jatAM Aja sudhI saMsArano vilaya thAya. eka eka yugamAM eka eka jIva mukti jAya to anaMta yuga gayA tyAre saMsAra khAlI kema na thAya ? arthAt thavo joIe. A prakAranI mokSa nahi mAnanAranI yuktinuM nirAkaraNa karatAM koi kahe che - satyam....mArdi nAnotra | - tArI vAta sAcI che, anaMtA mokSamAM gayA to paNa saMsAra pratyakSasiddha hovAthI saMsAra khAlI thaze, tema kahevuM pratyakSaviruddha che. tene mokSa mAnanAra vAdI kahe che - anaMtA mokSamAM gayA to paNa saMsAra pratyakSasiddha hovAthI ityAdi je kiraNAvalIkAre kahyuM che, te to ghaTe ke kAla AnaMyathI jIvapariNAmanuM AmaMtya adhika hoya. te mATe=kAla anaMta karatAM jIva anaMta adhika nathI te mATe, A= kiraNAvavIkAre kahyuM e, kalpanAmAtra che. Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvArtha: Azaya e che ke, prathama mokSano svIkAra karI lIdho; tyAra pachI dareka kALamAM jIvo mokSe jAya che tema svIkArIne, saMsAra pratyakSasiddha che tenA baLathI, kALa karatAM jIvonI anaMta saMkhyA adhika che tema mAnIne, potAne abhimata evA mokSanI saMgati mokSane mAnanArA kare che. paraMtu vAdIne e kahevuM che ke, haju mokSa siddha nathI, mATe tame kALa karatAM jIva anaMta che tema kaho cho te tamArI kalpanAmAtra che. vastutaH kALa sImA vagarano che, ane jo mokSa nAmano padArtha hoya to eka eka yugamAM eka eka jIva mokSamAM jAya to paNa saMsAra khAlI thaI javo joIe. ane saMsAra dekhAya che, khAlI thayo nathI, te ja batAve che ke mokSa nAmano padArtha nathI. utthAna : mokSa nathI tenI bIjI yukti batAve che - 225 anuvAda : vInuM AtmA vyApa..... ..gamanamityarthaH II824 / - AtmAne vyApaka sarva kahe che; arthAt naiyAyikAdi darzanakAro kahe che, temane kayuM sthAna che je eka sukhasaMpattinuM ghara jyAM siddhanA jIvo jAya ? arthAt vyApaka AtmAmAM kriyAvattvano abhAva hovAthI AtmAnuM siddhakSetramAM gamana nathI, e pramANe artha jANavo. 82 bhAvArtha: AtmAno mokSa nahi mAnanAra vyakti yuktithI batAve che ke, naiyAyikAdi AtmAne vyApaka mAne che, tethI dareka AtmAo sarvatra vyApIne rahelA che, mATe dareka AtmAnuM sthAna eka ja che. tethI A saMsAranuM sthAna duHkhasaMpattinuM che, ane mokSanuM sthAna sukhasaMpattinuM che, ema kahIne mokSane sthApana karavuM te yuktirahita che; kema ke AtmA vyApaka hovAthI temAM kriyA nathI. mATe AtmAne rahevAnuM sthAna A vizva che, paraMtu evuM koi siddhakSetra sthAna nathI ke je sukhamaya hoya. mATe kriyA karIne siddhisthAnane pAme che, tema mAnI zakAya nahi . tethI mokSa mAnavo ucita nathI.82|| Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 avataraNikA : vaLI bIjI rIte paNa mokSa mAnavo ucita nathI, te batAvavA arthe kahe che - copaI H kima anaMta ika ThAmi mile, pahilo nahi to kuNasyuM bhalai ? | pahilA bhava kai pahilAM mukti ?, e to jotAM na milai yukti / / 83 / / gAthArtha H jo mokSa svIkArIe to anaMtA jIvo eka sthAne kevI rIte rahI zake ? pahelo siddha koI nahi to (je pahelo siddha thAya te) konAmAM bhaLe ? pahelAM bhava ke pahelAM mukti ? e baMne vicAratAM koI yukti maLatI nathI. (mATe mokSa nathI.) II83 bAlAvabodha : valI mokSamAM anaMta siddha mAno to ika ThAmai anaMtA kima milai ? pahalo anAdisiddha na mAno to bIjA siddha thAiM te kuNamAMhi milai ? pahalo nahIM to kuNa siddhanai sarva sAdhaka namai ? pahalAM saMsAra kai pahalAM mukti ? prathama pakSa mukti sAdi thaI, dvitIya pakSa vadadvyAghAta, baMdha vinA muktiM kima dur ? yutti notAM minatI nathI / / 83 / / anuvAda : valI mokSamAM.....vima milaklR ? - vaLI mokSamAM anaMta siddha mAno to eka sthAne anaMtA kema maLe ? bhAvArtha : AtmAne vyApaka mAnIe to mokSanuM koI svataMtra sthAna nathI tema siddha thAya. paraMtu AtmAne vyApaka na mAnIe, ane siddhakSetramAM sAdhaka AtmA sAdhanA karIne jAya che tema mAnIe, to anAdithI jIvo mokSamAM jAya che, tethI mokSamAM anaMta siddho mAnavA paDe. ane te eka sthAne anaMtA kevI rIte rahI zake ? arthAt rahI zake nahi. mATe mokSa nathI. mokSa e kalpanAmAtra che, e prakArano Azaya che. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utthAna : ahIM mokSavAdI kahe ke pUrvamAM mokSe gayelA jIvo sAthe navA mokSamAM janArA jIvo bhaLI jAya che, tethI eka sthAne anaMtA rahI zake. tene mokSa nahi mAnanAra kahe che - 227 anuvAda : pahato anAvi.....sAdha namas ? - pahelo anAdisiddha na mAno to bIjA siddha thAya te konAmAM bhaLe ? pahelo nahi to koNa siddhane sarva sAdhaka name ? bhAvArtha : mokSa mAnanAra vyakti dareka mokSamAM janAra jIvane sAdhanA dvArA mokSamAM jAya che tema kahe che. tethI e prApta thAya ke badhA mokSamAM janArAne AzrayIne mokSanI sAdi che, ane te badhAmAM koI anAdisiddha nathI, mATe te badhAmAM sauthI pahelo mokSamAM janAra vyakti konAmAM bhaLe ? kema ke je pahelo siddha thayo tenA pahelAM koi anAdisiddha che tema tame mAnatA nathI. tethI prathama siddha thanA2 bIjA koImAM bhaLato nathI, ane pAchaLamAM siddha thanArA prathama thanArA siddhamAM bhaLe che tema kahevuM saMgata thAya nahi. mATe koI anAdisiddha tamAre mAnavo paDe. to ja temAM siddha thanArA bIjA bhaLe che tema mAnI zakAya. ane mokSamAM gayelAmAM anAdisiddha koI che tema tame mAnatA nathI, mATe mokSanA svIkAranI vAta yuktirahita che. mokSa nathI te bIjI rIte batAve che - vaLI tame anAdisiddha koI na mAno, ane je je siddha thAya che te sAdhanA karIne ja siddha thAya che tema mAno to, je mokSamAM gayA che te sarvamAM je prathama sAdhanA karIne gayA che, tenA pahelAM koI siddha na hatuM tema mAnavuM paDe. ane pahelAM koI siddha na hatuM to te vakhate sarva sAdhaka AtmA kayA siddhane namatA hatA ? ane siddhane namyA vagara sAdhaka AtmA siddha thaI zake nahi tema tame mAno cho, tethI siddho che tema mAnavuM te kalpanAmAtra che. Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 utthAna : bIjI rIte mokSa nathI te batAvatAM prazna kare che - anuvAda : pattAM ....nathI ll8rUI. - pahelAM saMsAra ke pahelAM mokSa ? prathama pakSe mukti sAdi thaI, bIjA pakSamAM vadato vyAghAta che. kema ke baMdha vagara mukti kevI rIte thAya ? arthAt thAya nahi. ane A rIte yuktithI jotAM saMsAra ane mokSa e be vastu che te saMgata thatuM nathI. ITakA bhAvArtha : jeo mokSa mAne che, tene mokSa nahi mAnanAra kahe che ke saMsAra pahelAM che ke pahelAM mokSa che ? Azaya e che ke sAdhaka AtmAo sAdhanA karIne mokSamAM jAya che, tethI je je mokSamAM gayA te pahelAM saMsAramAM hatA. mATe sarva mokSamAM gayelA jIvonI apekSAe pahelAM saMsAra hato, ane pachI sAdhanA karIne mokSamAM gayA, tema mAno to mukti sAdi thAya. ane mokSane mAnanAra muktine sAdi mAnato nathI, mATe mokSa mAnavo ucita nathI. have koI ema kahe ke pahelAM mokSa che pachI saMsAra che, to te vacana saMgata thatuM nathI; kema ke mukti te baMdhanathI mukti che, ane saMsAra te baMdhanarUpa che. jo pahelAM baMdhana hoya nahi to mukti thaI tema kaI rIte kahevAya ? mATe pahelAM mokSa e vacanamAM paraspara vacanano ja virodha che. kema ke mokSa kaho eTale pahelAM na kahevAya ane pahelAM kaho to mokSa na kahevAya. jema mAtA viMdhyA kahI zakAya nahi tema pahelAM mokSa kahI zakAya nahi. A rIte yukti jotAM mokSa svIkAranI koI yukti maLatI nathI, mATe mokSa nathI. II83 avataraNikA : mokSa nathI tenI sAdhaka anya yukti batAvatAM kahe che - Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ copai :- - jihAM na gIta navi bhAvavilAsa, nahi zRMgAra kutUhala hAsa / teha mugatithI kahai kRpAla, vanamai janamyo bhalo zRgAla ||84 / / gAthArtha H jyAM gIta nathI, bhAvavilAsa=hAvabhAvano vilAsa nathI, zRMgA22sa nathI, kutUhala nathI, hAsya nathI; te muktithI vanamAM janmelo ziyALa sAro che, tema kRpAlaRSi kahe che. II84 // bAlAvabodha : nimAM gIta-dhyAna nahi(rI), mAnavatAsa nahIM, zRMgArarasa nahIM, tUhana kahitAM SyAla nahIM, hAsa kahitAM hAsyarasa nahIM te mugatimAMhiM syuM sukha husyai ? te muktithI kRpAlaRSi kahai char3a vanamAMhiM sIyAlajanma hoi tor3a bhalo, varaM vRndAvane ramye zRgAlatvaM sa Ihate / na tu vaizeSiI murti jaiminirmAntumicchati || ( )||4|| anuvAda : 229 bihAM.....hor tor3a mato - jyAM gIta-dhyAna nathI=gIta sAMbhaLavAnI kriyA nathI, jyAM bhAvavilAsa nathI-hAvabhAvano vilAsa nathI, zRMgA22sa nathI, kutUhala=khyAla nathI, (ahIM 'khyAla' che tyAM pyAsavastune jovAnI tarasa= lAlasA, Avo zabda hovo joIe.) hAsya=hAsyarasa, nathI, te muktimAM sukha zuM hoya ? ane te muktithI kRpAlaRSi kahe che ke vanamAM ziyALano janma hoya to sAro che. varuM.....micchati|| ( ) / / 84 / / - ramya evA vRMdAvanamAM ziyALapaNuM zreSTha che ema te icche che, paraMtu vaizeSikane abhimata evI duHkhAbhAvarUpa muktimAM jaimini javA mATe icchato nathI. II84] Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 avatarazis: mokSa nahi mAnanAra matanI yukti batAvIne, tenuM nirAkaraNa karatAM, prathama mokSa nahi mAnanAra jIva kevo che, te batAve che - yopa :. bhavaabhinaMdI ehavA bola, bolai te guNarahita nittol| . jehanai nahIM mugatikAmanA, bahulasaMsArI te durmnaa||85|| gAthArtha : mAminaMhI 4 mevA ||thaa-81 thI 84mA 4aa mevA, mosa=qyana, bole che. te=AvA bola bolanAra te, niTola nizka che, jene muktinI kAmanA nathI te durmanavALo bahulakaMsArI che. ITapAA vAtAvaNodha : __bhavaabhinaMdilakSaNavaMta je kahiyA char3a te mugati UthApavA ehavA bola bolai char3a; te guNarahita kahiMi anai niTola-nizUka kahii, jehanai mokSanI kAmanA kahitAM vAMchanA nathI te duramanA kahitAM mAThA manavaMta bahulasaMsArI kahitAM abhavya athavA dUrabhavya kahii, caramapudgalAvartavartI hoi tehanai ja muktikAmanA hui / uktaM ca - mukkhAsao vi na'nnattha hoi gurubhAvamalapahAveNaM / jaha guruvAhivigAre na jAo patthAsao sammaM / / (viMzikA, 4/2) / / 5 / / manuvAI : __ bhavaabhinaMdi.....muktikAmanA hui - (bhavAminaMhI lakSAta tyA che, te muktinuM utthApana karavA evAM vacana bole che. te guNarahita kahevAya che bhane niTosa=niHzU upAya cha, Thene mokSanI mAnA=qichanA, nathI te huna mAThA manavALo, bahulasaMsArI kahetAM abhavya athavA durbhavya kahevAya che. uktaM ca = tebha sAkSI mA5tai cha - Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 231 muvIraso.....85TI - anyatrakacaramapudgalaparAvarta sivAya anya ThekANe, gurubhAvamaLanA prabhAvathI=ghaNA bhAvamaLanA kAraNe, mokSano Azaya paNa thato nathI. je pramANe guruvyAdhinA-moTI vyAdhinA, vikAramAM samyak payyano Azaya thato nathI. IITapA * "muvAso va' ahI 'pi' thI e kahevuM che ke mokSane anukULa sAdhanA to na thAya paNa mokSano Azaya paNa thato nathI. bhAvArtha : je jIvone saMsAranA paribhramaNarUpa, bhavanA kAraNabhUta evA bAhya viSayomAM atyaMta AkarSaNa che, evA bhavAbhinaMdI jIvo svamati pramANe mokSa nathI, e prakAranAM vacano bole che; ane teo tattvanA pakSapAtI nathI, paraMtu saMsAramAM bhaTakavAnA kAraNanA pakSapAtI che. tethI teo guNarahita che ane saMsAramAM thatA AraMbha-samAraMbha pratye niHzUka hRdayavALA che. arthAt pApo pratye teone sUga nathI, tethI ja pApamaya evA saMsAra pratye teone AdarabhAva che. vaLI jeone mokSanI kAmanA nathI teo kharAba manavALA che, arthAt asArabhUta evA saMsArane sArarUpe jue che, evI viparIta buddhivALA che. AthI ja teo abhavya ke durbhavya che, kema ke caramapudgalaparAvartamAM jeo Ave che temane ja muktinI kAmanA thAya che, ane te sivAyanA jIvone muktinI kAmanA thatI nathI, paraMtu mukti pratye dveSa varte che. tethI ja tevA jIvo svamati pramANe mokSa mAnavo ucita nathI tema vicArIne sArabhUta evA paNa mokSane niHsArarUpe jue che. muvallAsago ahIM apAyela vizikA-4/ranA sAkSIpAThano bhAva e che ke, jema bhAre roga hoya tyAre jIvane pathya vastunA sevanano Azaya paNa samyapha thato nathI, arthAt apathya ja tene pathya tarIke lAge che, tethI apathyane sevIne roganI vRddhi kare che; tema jIvamAM jyAre bhAre bhAvamaLa vidyamAna hoya, tyAre mokSanI icchA thatI nathI, paraMtu mokSa niHsAra dekhAya che. ApaNA avataraNikA : .. pahalAM mokSa sukharUpa sAdhaiM chai / Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 avataraNikArya : nirvANa nathI" e prakAranA mithyAtvanA pAMcamA sthAnanI yuktio batAvyA pachI tenuM nirAkaraNa karatAM gAthA-85 mAM batAvyuM ke, bhavAbhinaMdI jIvo mokSa nathI, e prakAranI yuktio sthApe che. have gAthA-81 mAM kahela ke iMdriyonA vilAsa vagara mokSamAM sukha hoi zake nahi mATe mokSa nathI, tenuM nirAkaraNa karatAM prathama mokSa sukharUpa che, te batAvatAM kahe che - copai: iMdriya je sukha dukhanuM mUla, vyAdhipaDigaNa atipratikUla / iMdriyavRttirahita sukha sAra, upazama anubhavasiddha udAra / / 86 / / gAthArtha : iMdriyonuM je sukha (te) duHkhanuM mULa che. vaLI te iMdriyonuM sukha vyAdhinA pratikArarUpa che ane jIvane ati pratikULa che. (jyAre) iMdriyonI vRttithI rahita evuM sukha sAra=nirupacarita, upazamarUpa ane anubhavasiddha evuM udAra vizALa, che. dA bhAvArtha : pAMca iMdriyonA vikAro jyAre AtmAmAM vartatA hoya che, tyAre viSayonA bhogathI AtmAne iMdriyonuM sukha thAya che, ane te sukhathI karmabaMdha thAya che. tenAthI janma-jarA-mRtyu AdinI paraMparA cAle che, mATe iMdriyonuM sukha te duHkhanuM mULa che. vaLI koi mANasane vyAdhi hoya, jema-koInA zarIramAM atikhaNaja UThatI hoya, te khaNajanI vyAdhinA pratikArarUpa khaNajanI kriyA che; te ja rIte iMdriyonA vikAro jIvamAM vartatA hoya che te bhAvavyAdhi che, ane bhAvavyAdhithI vihvaLa thayela vyakti bhoganI kriyA kare che te vyAdhinA pratikArakarUpa che. tethI iMdriyonuM sukha te atipratikULa che. Azaya e che ke, jema koi vyakti khaNajathI pIDAtI hoya, tethI te khaNajarUpa vyAdhine haLavo karavA mATe khaNavAnI kriyA kare che, te kSaNabhara Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 233 AhvAda Ape che to paNa jIvane te khaNavAnI kriyA ke khaNajanI vyAdhi anukULa nathI paNa pratikULa che; tema iMdriyonA vikArothI vyAkuLa thayelo jIva bhoganI kriyAo kare che, tethI kSaNabhara sukhanuM vedana kare che, to paNa khaNajanI kriyAnI jema te bhogakriyA ke bhogathI thatuM sukha jIvane ati pratikULa che. A rIte gAthA-80 nA pUrvArdhamAM sAMsArika sukha duHkhanuM mULa che, ane jIvane ati pratikULa che tema batAvIne, gAthAnA uttarArdhamAM mokSanuM sukha zreSTha che te batAve che - iMdriyonI vRttithI rahita=IdriyonA vikArothI rahita, jIvanI sahaja svasthatArUpa je sukha che, te sAra che=nirupacarita sukha che. arthAt iMdriyonA sukhanI jema vyAdhinA pratikArarUpa nathI, paraMtu jIvanA svAstharUpa che. jema khaNajanI vyAdhi vagaranAne svasthatAnuM sukha hoya che, ane khaNajanI vyAdhivALAne khaNavAnI kriyAnuM sukha hoya che; tema iMdriyonA vikAravALAne khaNavAnI kriyA jevuM sukha hoya che, ane iMdriyonA vikAra vagaranAne svasthatAnuM sukha hoya che, mATe te sukha nirupacarita che. vaLI te sukha karmanA upazamathI thayeluM che, jyAre iMdriyonuM sukha karmanA udayathI che. vaLI iMdriyonuM sukha tuccha che ane Atmika sukha udAra che. AvuM Atmika sukha siddhamAM to pragaTa che ja, paraMtu yogIne anukvasiddha che.ITakA bAlAvabodha : ___iMdriyasukha chai te dukhanuM mUla chai, te vyAdhipratikAra chai, kSudhAi pIDita hui tivArai bhojana bhalu lAgai, tRsAi hoTha sUkAi tivArai pANI pI, bhaluM lAgai, hRdayamAMhiM kAmAgni dIpai tivArai maithunaicchA upajai, e vyAdhinAM auSadha chai, sukha jANai te mithyA, yat sUktam / kSudhAtaH san zAlIn kavalayati mAMspAka(zAka)valitAn, tRSAzuSyatyAsye pibati ca sudhAsvAdu salilam / pradIpte kAmAgnau nijahRdi vRSasyatyatha vadhUM, pratIkAro vyAdheH sukhamiti viparyasyatyatha janaH / / - (bhartuhari zata) rU-14 Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 iMdriyavRttirahita dhyAnasamAdhijanita upazamasukha char3a teha ja sAra kahitAM nirupacarita chai, te kSaNai eka rAga-dveSarahita thaI AtmAmAMhiM joii to anubhavasiddha chai, uktaM ca prazamaratau - svargasukhAni parokSANyatyantaparokSameva mokSasukham / prazamasukhkhaM pratyakSaM na paravazaM na vyayaprAptam / / (237) tathA - yat sarvaviSayakAMkSodbhavaM sukhaM prApyate sarAgeNa / tavanagnavodita mudde namate vitaroTI - (praza-4) ityaadi||86 / / anuvAda : suMdriyajura...mUna cha - iMdriyonuM sukha che, te duHkhanuM mULa che. bhAvArtha : iMdriyone kAraNe jIvane je je icchA thAya che, te te icchA pramANe jIva jyAre bhogAdimAM pravRtti kare che, tyAre jIvane kSaNabhara sukhanuM vedanA thAya che; paraMtu te sukha arthe je bhogAdimAM yatna karAya che, te AraMbha-samAraMbhAdirUpa hoya che. tethI ja jIva karma bAMdhe che, ane te karmabaMdhanathI aneka bhavomAM ghaNA prakAranI kadarthanA prApta thAya tevA saMsAraparibhramaNanI prApti thAya che. tethI iMdriyonuM sukha te duHkhanuM mULa che. utthAna : A rIte phaLathI sAMsArika sukhane duHkharUpa batAvIne, svarUpathI paNa saMsAranuM sukha duHkharUpa che, te batAvatAM kahe che - anuvAda : te vyAdhiprativAra chaTTa, - vaLI te iMdriyonuM sukha vyAdhinA pratikArarUpa che. Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 235 bhAvArtha : jIvane iMdriyothI thayelI manovRttirUpa bhAvavyAdhi varte che. bhAvavyAdhithI vihvaLa thayelo jIva te duHkhane dUra karavA arthe je kAMI bhogAdi kriyA kare che, tenAthI duHkhano uccheda thato nathI paraMtu duHkha kAMIka haLavuM thAya che; tethI kSaNabhara jIvane sukhano anubhava thAya che. utthAna : e ja vAtane dRSTAMtathI batAve che - anuvAda : sudhA.....manu nApA - jema sudhAthI pIDita thayelo vihvaLa thayelo, hoya te vakhate bhojana bhaluM lAge che=bhojananI kriyAthI ratino anubhava thAya che. tethI sudhAnI pIDAnI vihvaLatAnA pratikArarUpa bhojananI kriyA che. bIjA daSTAMtathI batAve che - tulA.....manuM nA'I - tRSAthI hoTha sukAya che tyAre pANI pIvuM bhaluM lAge che. tethI tRSAthI jyAre hoTha sukAya che tyAre AkuLa-vyAkuLa thayelo jIva AkuLatAnA pratikArarUpa pANI pIvAnI kriyAthI ratino sukhanoM, anubhava kare che. trIjuM dRSTAMta batAve che - hRdayamAMdi...te mithya, - hRdayamAM kAmAgni pradIpta thAya tyAre maithunanI icchA utpanna thAya che, ane te vakhate maithunanI kriyA e kAmAgnirUpa vyAdhinA auSadha jevI che. arthAt rogane maTADavA mATenA auSadha jevI nathI, paraMtu rogathI vihvaLa thayelAne kAMika haLavAza karavAnA auSadha jevI te bhogakriyA che. tethI iMdriyonA sukhane jeo sukha mAne che te mithyA che, vAstavika jIvane apratikULa evuM te vedana che. kema ke bhogakALamAM paNa bhAvavyAdhinI pIDAthI jIva vihvaLa che, ane saMsAranI mahAparibhramaNarUpa kadarthanAnuM te kAraNa che. ya jUn- iMdriyonA sukhane sukha jANe che te mithyA che, je kAraNathI A sukhuM sAruM kahevuM che - Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 suvArta..... || - sudhAthI pIDita thayelo jIva zAkathI yukta bhojana kare che, tRSAthI mukha sukAye chate amRta jevuM svAdiSTa pANI pIve che, nijahRdayamAM kAmAgni pradIpta thaye chate patnIne seve che, A vyAdhinA pratikAra che, (tene) manuSya sukha e prakAre viparyAsa pAme che=viparIta jue che. * A bhartuhari zataka-3 no 94 mo zloka che, ane tyAM 'mAMsthAtitAnapAThanA sthAne zAvivanitAna' pATha che, te mujaba ame upara artha karela che. utthAna : A rIte pUrvamAM iMdriyonuM sukha te duHkhanuM kAraNa che, ane te vyAdhinA pratikArarUpa hovAthI jIvane atipratikULa che, te yuktithI batAvyuM. have kharekhara sukha mokSamAM ja che e batAvavA arthe mokSanA kAraNabhUta evA upazamasukhane batAve che - - anuvAda - kiyavRttiradita......anubhavasiddha cha, - iMdriyonI vRttithI rahita, dhyAnanI samAdhithI janita-pedA thayeluM, upazama sukha che; ane te ja sAra= nirupacarita arthAt vyAdhinA pratikArarUpa nathI, paraMtu AtmAnI svasthatArUpa che. te=upazamasukha, eka kSaNa rAga-dveSa rahita thaI AtmAmAM juo to anubhavasiddha che. $ ya prAmarato' - upazamasukha sAra che, temAM prazamarati graMthanI sAkSI ApatAM kahe che - svasuravana...|| - svargasukho parokSa che, mokSasukha atyaMta parokSa ja che, prazamasukha pratyakSa che ane vyayaprApta nathI. yata....tyAdri pATaddA - je sarva viSayanI kAMkSAthI utpanna thayeluM sukha sarAgI jIva vaDe prApta thAya che, te anaMtakoTigaNuM vItarAga vagara prayatna meLave che. TakA Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 237 bhAvArtha : jIva jyAre tattvane jANe che ane jANyA pachI tattvathI AtmAne bhAvita kare che tyAre iMdriyonA vikAro zAMta thAya che. tethI jIvamAM pAMca iMdriyonI padArthaviSayaka kutUhalavRtti zAMta thAya che tyAre iMdriyavRttithI rahita evuM upazama sukha pragaTe che. iMdriyonI vRtti zAMta thayelI hovAne kAraNe jIvano manoyoga svAbhAvika ja dhyAnamAM yatnavALo hoya che, ane te dhyAnane kAraNe AtmAmAM sthiratArUpa samAdhi pragaTe che. te samAdhithI kaSAyonA upazamarUpa upazamanuM sukha pragaTe che ane A ja sukha jIva mATe sArarUpa che. kema ke, saMsAranA sukhamAM jema vyAdhithI pIDAyelo jIva duHkhano pratIkAra kare che ane tenAthI tene sukha thAya che, tenA jevuM A sukha nathI; paraMtu jIvanA potAnA mULa svabhAvamAM svasthatA pragaTa thavAne kAraNe thayeluM A sukha che. tethI tyAM sukhano upacAra nathI, paraMtu vAstavika sukhano anubhava che. jyAre sAMsArika sukhamAM vyAdhinI haLavAzamAM sukhano upacAra che, ane A upazamanuM vAstavika sukha che. te ja vAta yuktithI batAvatAM kahe che - - tattvanA bhAvanathI eka kSaNabhara paNa jIva AtmAmAM jovA yatna kare, to anubhavathI te upazamanuM sukha joI zake tema che. rAga-dveSa sattAmAM paDelA hoya che ane jIva tene pravartAvavAmAM upayukta hoya che, paraMtu eka kSaNabhara paNa sAvaceta thaine viSayomAM pravartatA rAga-dveSano nirodha karIne AtmAmAM vartatI svasthatAne jovA yatna kare, to svAnubhavathI upazamasukhano anubhava karI zake che; ane te upazamasukhanA prakarSarUpa mokSa che, tethI mokSamAM sukha che. upazamasukha sAra che temAM prazamarati graMthanI sAkSI ApI teno bhAva e che ke, svarga sAkSAt dekhAtuM nathI. zAstranA varNanathI tenuM jJAna thAya che tethI parokSa zrutarUpa zAstrathI svargasukha jANI zakAya che, mATe svargasukha parokSa che. mokSasukha atyaMta parokSa ja che ema kahyuM, tenAthI e kahevuM che ke, jema svarganAM sukho zAstranA varNanathI jaNAya che, tema mokSanuM sukha paNa zAstranA varNanathI jaNAya che. Ama chatAM, svarganAM sukhonuM varNana karatAM kahevAmAM Ave che ke, svargamAM suMdara apsarAo, suMdara ratno, suMdara alaMkAro Adi che, e varNanathI parokSa evAM svarganAM sukhonI jIvane kAMika kalpanA thaI zake che. jyAre S-18 Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 mokSasukhanA varNanamAM koi bhogavilAsanuM varNana nathI, phakta karmarahita zuddha AtmA mokSamAM che, ane zuddha AtmA je prakAranAM sukho mokSamAM anubhave che, te sAmAnya rIte jIvone mokSasukhanA varNanathI pratIta thatAM nathI, tethI mokSanuM sukha atyaMta parokSa ja che tema kahyuM che. jIva jyAre saMsAramAM tattvanuM bhAvana kare che tyAre, vikAronuM zamana thavAthI jIvane prazamasukha pragaTe che te svAnubhava pratyakSa che. vaLI te bAhya padArthone vaza nathI mATe paravaza nathI, ane jIvanI prakRtirUpa hovAthI vyayaprApta nathI. jyAre saMsAranuM sukha bhautika padArthone AdhIna hovAthI puNyanA kSayathI vyaya pAme che, ke bAhya sAmagrInA vyayathI paNa vyaya pAme che. jyAre jIva prazamasukhamAM yatna kare ane te pragaTa thayA pachI apramAdabhAvathI temAM yatna cAlu hoya, to te sukha kyAre paNa vyaya pAme nahi ane dhIre dhIre prakarSane pAmIne vitarAgabhAvamAM vizrAMta pAme che. koI jIva puNyanA prakarSathI potAnI icchA pramANe sarva viSayone prApta karIne te ja sukhano anubhava karato hoya, te vakhate bhogakALamAM huM atyaMta sukhI chuM e prakArano anubhava thAya che, tenA karatAM anaMtagaNuM sukha vItarAgane zrama vagara maLe che; kema ke sarAgI jIvane viSayomAMthI sukha meLavavA mATe bhogano zrama karavo paDe che, ane te zramathI kAMika viSayonI AkAMkSA zame che, tethI ja sukhanI pratIti thAya che; jyAre vItarAgane potAne je iSTa hatuM te sarva prApta thai cUkyuM che, tethI sarvathA utsukatA zamI gayela che; tethI kAMika utsukatAnA zamanarUpa sukha karatAM saMpUrNa utsukatAnA zamanarUpa vItarAganuM sukha anaMtagaNuM che. IITakA avataraNikA : pUrva gAthA-86 mAM kahyuM ke upazamanuM sukha udAra che, tethI have te upazamanuM sukha kevI rIte pragaTa thAya che, te batAvavA arthe kahe che - copAi : tihAM abhyAsa manoratha prathA, pahilA Agi navi parakathA / caMdracaMdrikA zItaladhAma, jima sahajai tima e sukhaThAma / / 87 / / Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthArtha : tyAM=upazama sukhamAM, pahelAM abhyAsa ane manorathanI prathA=vistAra, hoya che; arthAt abhyAsa ane manorathanI pravRttino vistAra hoya che. AgaLamAM= abhyasta dazAmAM=nirvikalpa dazAmAM, parakathA hotI nathI. utthAna : A rIte upazamanA sukhamAM prAraMbhamAM ane pAchaLathI kevo yatna hoya che te batAvIne, upazamanuM sukha e ja kharekhara pAramArthika sukha che, te dRSTAMtathI batAve che - gAthArtha : caMdranI caMdrikA jema sahaja zItaLatAnuM sthAna che, tema e=upazama, sukhanuM sthAna che. // 87 // jAlAvajodha : te upazamasukha mAMhiM pahalAM abhyAsa anai manoratha tehanI prathA kahitAM vistAra hoi, dRSTaM cAbhyAsikaM mAnorathikaM ca sukhaM loke'pi, pachar3a nirvikalpakasamAdhiM paradravyanI kathA ja na hoI, uktaM ca jJAnasAre - parabrahmaNi magnasya zlathA paudgalikI kathA / kvAmI cAmIkaronmAdAH sphArA dArAdarA: kva ca ? / / (2, 4) abhyAsamAzrityApyuktaM prazamaratau - - 236 yAvat paraguNadoSaparikIrtane vyApRtaM mano bhavati / tAvad varaM vizuddhe dhyAne vyagraM manaH kartum / / (184) caMdranI caMdrikA jima sahaja zItala tima AtmasvabhAvarUpa upazama char3a te sahaja sukhanuM ThAma chai / / 87 / / manuvAha : te upazamasukhamAMhi ..... vistAra hoi, te upazamasuSamA paTelAM= prAraMbhamAM, abhyAsa ane manoratha, tenI prathA=vistAra, hoya che. upazamasukhamAM - Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 bhAvArtha : jIve anAdikALathI iMdriyonuM sukha ja anubhavyuM che, tethI jIvano mULa svabhAva nahi hovA chatAM sahaja rIte jIvanI pravRtti iMdriyonA sukhamAM thAya che. paraMtu jyAre saMsAranuM svarUpa ane AtmAnuM svarUpa jIva jANe che, tyAre saMsAranI kadarthanAothI bacavA mATe ane AtmAnA sukhane meLavavA mATe jIvane icchA thAya che. tethI te sukha meLavavA mATe manoratho kare che, ane sAmagrIne avalaMbIne te sukha mATeno prAraMbhika abhyAsa zarU kare che. jema jema zAstravacananuM avalaMbana laIne upazamasukha mATe jIva abhyAsa kare che, tyAre potAnA manoratha pramANe jo te yatna karI zake to te manoratha purAvAthI mAnorathika sukha thAya che; ane te zAstranI kriyAonA abhyAsathI aMze aMze iMdriyonA vikAra zamavAthI AbhyAsika sukha thAya che. A rIte navA navA manoratho ane vizeSa vizeSa prakArano upazamaviSayaka jIva abhyAsa kare, to vizeSa vizeSa prakAranuM upazamanuM sukha abhyAsadazAmAM AbhyAsika ane mAnorathika thAya che. tethI ja kahyuM ke prAraMbhadazAmAM AbhyAsika ane mAnorathika sukhano vistAra che arthAt kramasara upara uparanI bhUmikAnuM upazamanuM sukha prApta thAya che. athavA prAraMbhika bhUmikAmAM je dharmanI kriyAo jIva kare che, te vakhate te kriyAothI kAMIka aMze upazamanuM sukha pragaTe che, te abhyAsathI thanAruM upazamasukha che. ane te vakhate paNa uparanI bhUmikAmAM javAnuM potAnuM sAmarthya na hoya tyAre uparanI bhUmikAmAM javA mATenA manoratho jIva kare che. jema dezaviratidhara zrAvaka dezaviratinI kriyAthI kAMIka aMze upazamanuM sukha pAmato hoya, ane potAnI sarvaviratinI bhUmikA tyAre nahi hovAne kAraNe te sarvavirati grahaNa karato nathI, to paNa prasaMge prasaMge sarvavirati grahaNa karavAnA manoratho kare che. jyAre tevA manorathone anukULa bhAvanAothI citta vAsita thAya che, tyAre te manorathothI paNa kAMika vizeSa prakArano upazamabhAva pragaTe che. tethI prAraMbhika dazAmAM abhyAsathI ane manorathathI upazamasukhano vistAra hoya che, tema kahela che. utthAna : abhyAsathI ane manorathathI sukha thAya che, te vAta anubhavathI batAve che - Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 241 anuvAda : vRSTa....vathA ja na doDuM, - abhyAsathI ane manorathathI lokamAM paNa sukha dekhAya che, ane pachI nirvikalpa samAdhimAM paradravyanI kathA ja na hoya. bhAvArtha : saMsArI jIvone saMsAranI kriyAthI paNa prathama abhyAsa karatAM karatAM sukha pragaTe che, ane saMsAranA navA navA manoratho karavAthI sukha pragaTe che. jema saMsAramAM koi kaLA zIkhavAno abhyAsa karato hoya, tyAre te kaLAmAM thoDI thoDI nipuNatA maLe tyAre tene mAnorathika sukha thAya che; ane kaLA zIkhavAnA prayatnathI je potAne AnaMda Ave che, te AbhyAsika sukha che. te ja rIte saMsAranA dareka navA navA viSayomAM prathama AbhyAsika ane mAnorathika sukho hoya che athavA to saMsAramAM paNa je navI navI kaLAo zIkhato hoya, tyAre prAraMbhika bhUmikAmAM te kaLAo vize AbhyAsika sukha hoya che; ane je kaLAo haju potAne hastagata thaI nathI, tenA manoratho karIne paNa jIva mAnasika sukha meLave che, te mAnorathika sukha che. ane jyAre je viSayono abhyAsa atizaya thayelo hoya che, tyAM abhyadazAmAM te bhogakriyAmAM magna hoya che, ane temAM magnatAno AnaMda hoya che. te ja rIte, upazamasukhamAM paNa pahelAM abhyAsa dazA hoya che tyAre, AbhyAsika ane mAnorathika sukhano anubhava thAya che; ane jyAre abhyAsano atizaya pragaTa thAya che, tyAre jIva nirvikalpa samAdhine pAme che, te vakhate padravyanI kathA ja hotI nathI. Azaya e che ke, nirvikalpasamAdhivALA munio koI dravya, koi kSetra, koi kALa ke koi bhAvomAM pratibaMdhavALA nathI, paraMtu AtmasvabhAvamAtramAM pratibaMdhane dhAraNa karanArA hoya che. tethI bAhya koipaNa padArthaviSayaka anukULapratikULano vikalpa temano UThato nathI. tethI paradravyamAM temane pravRtti hotI nathI, paraMtu AtmasvabhAvamAtramAM sahajadhyAnathI temanI vizrAMti hoya che. Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 anuvAda : 3$ jJAnasAre = e ja vAta jJAnasAranI sAkSIthI batAvatAM kahe che - parabrahmaLi.... vava ?II- parabrahmamAM magna thayelAne paudgalikI kathA zithila=nirasa hoya che, tethI parabrahmamAM magna thayelA jIvone A cAmIkarano suvarNano, unmAda ke strIonA vizALa Adaro kyAM hoya ? arthAt strIonI game tevI lAgaNI temanA haiyAne aDatI nathI. abhyAsamAMtyALu prazamaratI - abhyAsane AzrayIne upazamasukha thAya che, e vAta prazamarati graMthamAM kahevAi che - yAvat.....vartam II- paradravyanA guNa ane doSane grahaNa karavAmAM jyAM sudhI mana lAgRta thAya che, tyAM sudhI dhyAnamAM manane vyagra karavuM zreSTha che. bhAvArtha :- -- jyAM sudhI jIvanuM mana svAbhAvika AtmabhAvamAM sthira thayuM nathI, tyAM sudhI tene jo cokkasa rIte pravartAvavAmAM na Ave, to potAnAthI bhinna evA pudgaladravya ke anya jIvadravyanA guNa-doSane grahaNa karavAmAM mana vAta thAya che; arthAt A pudgala ke A jIva mane anukULa che e rUpa guNa, ane A pudgala ke A jIva mane pratikULa che e rUpa doSa, grahaNa karavAmAM lAgRta thAya che. ane tema thavAthI jIvane upazamanuM sukha pragaTa thatuM nathI. mATe abhyAsadazAmAM upazamanA sukha mATe kevo yatna karavo joIe, te batAvavA mATe kahe che ke, tyAM sudhI vizuddha evA dhyAnamAM manane vyagra karavuM zreSTha che; arthAt vizuddha evA AtmAnA svarUpane kahenArAM sanzAstronuM zravaNa, manana ane nididhyAsana karavA rUpa dhyAnamAM manane pravartAvavuM jIvane mATe hitAvaha che. utthAna : A rIte upazamanuM sukha prathama AbhyAsika hoya che, ane abhyasta dazAmAM nirvikalpa samAdhirUpa hoya che, tema batAvyuM. have te upazamanuM sukha zreSTha che, te batAvavA arthe kahe che - Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 243 anuvAda : caMdranI.....sAma che II87TI = caMdranI caMdrikA jema sahaja zItaLa hoya che, tema AtmasvabhAvarUpa upazama che te sahaja sukhanuM sthAna che. tethI AtmAmAM kaSAyonA saMkleza vagaranuM sahaja zItaLatArUpa upazamasukha che, mATe upazamanuM sukha zreSTha che. II8nA avataraNikA : pUrvegAthA-86 nI avataraNikAmAM kahela ke, pahelAM mokSanuM sukha sAdhIe chIe, tethI gAthA-89 mAM prathama saMsAranuM sukha ane upazamasukha kevuM che te batAvyuM. tyArapachI gAthA-87 mAM upazamanuM sukha prAraMbhanI dazAmAM=abhyAsa dazAmAM, ane pAchaLanI dazAmAM abhyasta dazAmAM, kevuM hoya che te batAvyuM. have te upazamasukhanI taratamatA saMsAramAM dekhAya che tenA prakarSarUpa mokSa che, e vAta batAvIne yuktithI paNa mokSamAM sukha che, te batAvatAM kahe che - copAi : taratamatA ehanI deSIi, atiprakarSa te ziva lekhIi / doSAvaraNataNI paNi hANi, ima nizeSa paramapada jANi / / 88 / / gAthArtha : ehanI=upazamasukhanI, taratamatA dekhAya che, (teno) atiprakarSa te ziva=mokSa, jANo. utthAna : mokSa saMbhavI zake che, te yuktithI batAve che - gAthArtha : doSa ane AvaraNanI hAni paNa thAya che.) ema niHzeSa saMpUrNa (doSa ane AvaraNanI hAni te) paramapada jANo. I88 Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 bAlAvabodha : eha zamasukhanI taratamatA utkarSApakarSa deSiiM, je atiprakarSa te zivamokSa lekhavii, doSAvaraNanI hAni paNi taratamai bhAvai char3a, je ni:zeSa te paramapada jANi, uktaM ca - doSAvaraNayorhAniniHzeSA'styatizAyanAt / kvacid yathA svahetubhyo bahirantarmalakSayaH / / iti aSTasahasyAm (pariccheda 1, zlo. 4) duHkhAbhAvathI paNi sukha ja siddhanai kahaq / / 8 / / anuvAda : da....paramapara gALi, - ahIMyAM=saMsAramAM, zamasukhanI upazamasukhanI, utkarSa ane apakarSarUpa taratamatA dekhAya che, teno je atiprakarSa= prazamasukhano je atiprakarSa, te ziva=mokSa, jANo. bhAvArtha : ahIM "doSa' zabdathI rAgAdi kaSAyo grahaNa karavAnA che, ane "AvaraNa' zabdathI jJAnanuM AvaraNa grahaNa karavAnuM che. saMsAramAM jIvone rAgAdi doSo dekhAya che ane jJAnanA AvaraNane kAraNe ajJAnatA dekhAya che, ane jIvanA prayatnathI rAgAdi doSonI hAni ane samyaguM jJAna mATenA prayatnathI jJAnAvaraNIya karmanI hAni dekhAya che. te rIte taratamabhAvathI doSanI ane AvaraNanI hAni prApta thAya che, je saMsAramAM pratyakSa siddha che. te doSa ane AvaraNanI saMpUrNa hAni thavAthI jIvamAM rAgAdi doSarahita avasthArUpa vItarAgatA pragaTe che, ane jJAnAvaraNIyanA niHzeSa=saMpUrNa, apagamathI pUrNajJAna pragaTe che, te ja paramapada che tema jANo. yadyapi doSa ane AvaraNanA saMpUrNa kSayathI kevalajJAnanI avasthA prApta thAya che, paraMtu te avasthA prApta thayA pachI avaziSTa=bAkI rahelAM, aghAtI karmo bhavanA aMte kSaya thavAthI avazya mokSa maLe che, tethI kevalajJAnanI avasthAne paramapada tarIke ahIM grahaNa karela che. A doSa ane AvaraNanI hAni Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 245 anubhavasiddha che, tenA baLathI vItarAgatA ane sarvajJatAnuM anumAna karIne mokSanI siddhi karela che. anuvAda : uktaM ca doSa ane AvaraNanI taratamatAnI hAnithI mokSanI siddhi thAya che, temAM sAkSI batAve che ToSAvaraLayo.....siddhanaDvuM / / 8 / / - doSa ane AvaraNanI hAni che, tethI koika ThekANe atizayane kAraNe niHzeSa=saMpUrNa, hAni che. je prakAre svahetuothI bahAranA ane aMdaranA maLano kSaya thAya che=je prakAre suvarNanI zuddhinA hetuothI suvarNanA bahAranA ane aMdaranA maLano kSaya thAya che, e prakAre aSTasahasrI graMthamAM kahela che. utthAna : pUrvamAM aSTasahasrI graMthanA kathanathI sthApana karyuM ke, koIka jIvamAM doSa ane AvaraNano pUrNa kSaya thaI zake che. tethI doSa ane AvaraNanA kSayane kAraNe jIvane duHkhano abhAva prApta thaze, paNa sukha prApta nahi thAya; evI koIne zaMkA thAya. tethI kahe che - anuvAda : duHkhAbhAvathI paNa siddhone sukha ja che tema kahevuM. // 8 // bhAvArtha : je pramANe suvarNanI zuddhinA hetuothI khANamAMthI nIkaLelA suvarNanI zuddhi karAya che tyAre, suvarNanI upara lAgelA maLano ane suvarNa sAthe ekameka thayelA maLano kSaya thAya che, tethI zuddha suvarNa prApta thAya che; tema AtmA upara bAhya maLa jevAM jJAnAvaraNIyAdikarma ane aMdaranA maLasthAnIya kASAyika bhAvorUpa doSo, teno saMpUrNa kSaya thAya che. ahIM koine prazna thAya ke suvarNamAM tenA hetuothI bAhya ane aMtarmala kSaya thAya che te pratyakSasiddha che, paraMtu te dRSTAMtanA baLathI AtmAmAM bAhya Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 malasthAnIya AvaraNa ane aMtarmasthAnIya AtmAnA doSono niHzeSa saMpUrNa, nAza thAya che te kai rIte nakkI thAya ? kema ke suvarNamAM tevo saMbhava hoya eTalA mAtrathI, AtmAmAM doSa ane AvaraNano ni:zeSa saMpUrNa, nAza thAya tevuM anumAna thai zake nahi, tethI yuktithI batAve che - doSa ane AvaraNanI taratamatAnI hAni tenA hetuothI pratyakSasiddha che, tethI koika sthAne tenI pUrNa hAni paNa hovI joIe. jema suvarNamAM tenA hetuothI taratamatAnI hAni paNa dekhAya che ane pUrNa hAni paNa dekhAya che. te A pramANe - saMsAramAM prayatnathI jJAnAvaraNIyAdi karmanI hAni temaja rAgAdi doSonI hAni taratamatAthI thatI dekhAya che, je prayatnanA prakarSathI koIka jIvamAM tenI pUrNa hAni hovI joIe, tema anumAna thaI zake che, ane te jIva vItarAga ane sarvajJa che, tema nakkI thAya che; A prakAre aSTasahastrI graMthamAM kahela che. saMsAramAM jIvone karma ja duHkhane ApanArAM che, ane karmanAzathI duHkhano pUrNa nAza thAya che, AthI janma-jarA-maraNAdirUpa duHkhono pUrNa uccheda thAya che, te mokSa che. tyAM duHkhAbhAvathI paNa siddhanA jIvone sukha ja che, tema kahevuM. kema ke, jIva cetana che, ane tene koI duHkhano anubhava na hoya to, sukhano ja anubhava thAya che. jema zarIramAM koI roga na hoya to ArogyanA sukhano ja anubhava thAya che.ll88mA avataraNikA : gAthA-88 nA aMte kahyuM ke duHkhAbhAvathI paNa siddhane sukha ja kahevuM, tethI have siddhamAM duHkhAbhAva kai rIte che, te batAvatAM kahe che - copAi : dukha hovai mAnasa-zArIra, jihAM lageM manatanuvRttisamIra / teha Talai nAsai dukkha, nahi upacAravisesaI mukkha / / 89 / / gAthArtha : jyAM sudhI mana ane zarIranI vRttirUpa pavana hoya tyAM sudhI zArIrika ane mAnasika duHkha thAya; te TaLe zarIra ane mana TaLe, duHkhano nAza thAya; ane duHkha nahi te upacAravizeSe mokSa che. ITalA Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlAvabodha : mana- anai zarIranuM dukha hoi tihAM lagai, jihAM lagai manatanuvRttirUpa samIra kahitAM vAyu vistAravaMta hui, teha Talai tivAraiM nistaraMga samudrasamAna AtmadazA hoi; duHkha nahIM, upacAravizeSai te mokSa kahii, uktaM ca prazamaratau dehamanovRttibhyAM bhavataH zArIramAnase duHkhe / tamA vAt tamAre siddha siddhastha siddha(ddhi)suram | (ra6) pATaNa anuvAda : mananuM..3pavA2vizeSa te mokSa diH - jyAM sudhI mana ane zarIranI vRttirUpa pavana vistAra pAme che tyAM sudhI mana ane zarIranuM duHkha hoya che. te TaLe tyAre zarIra ane mana TaLe tyAre, nistaraMga samudra samAna AtmadazA hoya che. ane nistaraMga samudra samAna AtmadazA te duHkha nathI, ane tevI AtmadazAne upacAravizeSathI mokSa kahevAya che. bhAvArtha : saMsAramAM zarIra ane mananuM duHkha hoya che tenuM kAraNa saMsArI jIvone zarIra ane mananI prApti che, ane tene kAraNe mananI vRtti ane zarIranI vRttirUpa pavana vAya che; arthAt mananI aMdaramAM jalpavikalpo thAya che, ane zarIranA kAraNe sudhAtRSA Adi pariNAmo thAya che, te rUpa pavana vAya che, tene kAraNe, mAnasika vyagratA ke zArIrika pIDArUpa duHkho thAya che. jyAre sAdhanAthI jIva zarIra ane mana vagarano thai jAya, tyAre sthira samudranA jevI AtmAnI sthira avasthA pragaTa thAya che. te AtmadazA duHkharUpa nathI, kema ke duHkhanA kAraNarUpa mana ane zarIranI vRtti nathI. AvI AtmadazAne upacAravizeSathI mokSa kahevAya che, kema ke "mokSa' zabdathI vAcya karmarahita avasthA che. jyAre jIva kamarahita thAya tyAre tenA phaLarUpe nistaraMga samudra jevI AtmadazA pragaTa thAya che, te AtmadazArUpa kAryamAM "mokSa' zabdano upacAra karIne te AtmadazAne mokSa kahevAya che. Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 anuvAda : 3 2 prAmarato" - pUrvamAM sthApana karyuM ke, zarIra ane mananA abhAvamAM mana ane zarIranI vRtti nahi hovAthI siddhamAM duHkha nathI, temAM prazamarati graMthanI sAkSI ApatAM kahe che - temanovRttimAM.....TI82I- deha ane mananI vRtti dvArA zArIrika ane mAnasika duHkha thAya che, ane tenA abhAvathI deha ane mananI vRttinA abhAvathI, tenA abhAvamAM zArIrika ane mAnasika duHkhanA abhAvamAM, siddhinuM sukha siddhane siddha thAya che. 0 prazamaratinA sAkSIpAThamAM siddhasuvar pATha che, tyAM prazamarati graMthamAM 'siddhisuravam pATha che te saMgata che. tethI te mujaba artha karela che. IlclA avataraNikA - pUrva gAthA-89 mAM mokSamAM duHkha nathI te batAvyuM, ane tenA dvArA arthathI siddhamAM sukha che tema grahaNa karavAnuM che. have siddhamAM sukha kaI rIte che, te batAvatAM kahe che - copai: sarva zatrukSaya sarva ja roga, apagama sarvAratha saMyoga / sarvakAmanApUrati sukkha, anaMtaguNa tehathI mukhasukkha / / 10 / / gAthArtha : sarva zatruno kSaya, sarva ja rogono apagama=nAza, sarva(iSTa) arthano saMyoga ane sarva kAmanAonI pUrtirUpa sukha che, tethI te kAraNathI mokSanuM sukha anaMtagaNuM che. I90mAM bAlAvabodha : koinai ghaNA zatru chaD tehanai eka zatru kSaya sAMbhaliI kehabuM sukha hoi ? sarvazatru kSayaI mahAsukha hoi, tehamAM syuM kaha ? ima sarva rAgAdizatrukSayajanita atizayita sukha mokSamAMhiM char3a; tathA sola roga jamaga Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 249 samaga UpanA hoi tehamAMhilo 1 roga Talyai ghaNuM sukhkha Upajai 16 Talyai to pUruM ja sukha upajai, tima sarvakarmavyAdhivilayajanita siddhanai sukha char3a; eka arthayogai sukha Upajai tehathI sarvArthayogai anaMtaguNa, ima sarvaarthasahajaguNasiddhijanita mokSamAMhiM sukha char3a; eka icchA pUrNa thAtAM sukha Upajai to sarva icchA pUrNa thAtAM anaMtaguNa ja hoi, ima sarva anicchArUpa vairAgyecchA pUrNa thAtAM anaMta suna siddhanaiM chai / uktaM ca viMzikAyAm - taha savvasattu-savvavAhi-savvaTTha-savvamicchANaM / khaya-vigama-joga-pattIhiM hoi tatto aNaMtaguNaM / / - (20,3,) ityAdi / / 10 / / manuvAI : koinai.....mokSamAhiM chai, - jo vyaktine 59 // zatru cha, tene meM zatruno kSaya sAMbhaLIne kevuM sukha thAya ? arthAt ghaNuM sukha thAya, ane sarva zatrunA kSaye mahAsukha thAya temAM zuM kahevuM? A rIte sarva rAgAdizatrukSayajanita atizaya sukha-mokSamAM che. tathA sola roga.....siddhanai sukha - Ane jAne soca 20 4maasamaga nAmanA utpanna thayA hoya, temAMthI eka roga TaLe ghaNuM sukha Upaje, ane soLa roga TaLe to pUruM ja sukha Upaje =utpanna thAya. tema sarva karmavyAdhinA vilayajanita siddhane sukha che. tthAna : A rIte be pratikULa bhAvonA kSayathI utpanna thatAM be prakAranAM sukho batAvyAM, have anukULa bhAvonI prAptithI thatA sukhane batAve che. manuvAI : eka arthayogai.....sukha chai, - me. arthanA yogathI me 4STa arthanA yogathI, sukha upaje che, tethI sarva arthanA yoge=badhA iSTa arthanA Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 yoge, anaMtagaNuM sukha thAya. ema sarva artharUpa je sahaja guNa, tenI siddhithI janita=pedA thayeluM, mokSamAM sukha che. utthAna : A rIte iSTa arthanI prAptithI thatuM sukha batAvyuM. have icchAnI pUrtithI thatA siddhanA sukhane batAve che - anuvAda : y ScchA.....siddhnarUM cha<, - eka icchA pUrNa thatAM sukha utpanna thAya che, to sarva icchA pUrNa thatAM anaMtagaNuM ja sukha thAya. ema sarva anicchArUpa vairAgyanI icchA pUrNa thatAM anaMta sukha siddhane che. han ca viziAyAm - e ja vAtane viMzikAnI sAkSIthI batAve che - tada savvasattu.....phatyAdri / / 60 / / - je kAraNathI sarva zatruno kSaya tathA sarva vyAdhino vigama, sarva arthano yoga ane sarva icchAnI prApti thAya che, te kAraNathI (siddhanuM sukha) anaMtaguNa che. ityAdi kathana che. II90 // ahIM tad savvasattuM pATha che. tyAM viMzikAmAM '| savvasattu tadda' pAThAMtara che, te mujaba artha karela che. bhAvArtha : (1) koi vyaktine bAhya zatru TaLe tyAre tenAthI thatA upadravo TaLe che tethI sukha thAya che, ane jyAre sarva zatruo TaLI jAya tyAre ghaNuM sukha thAya che. te rIte AtmAne aMtaraMga rIte upadrava karanArA rAgAdi zatruo che; ane sAdhanAkALamAM te rAgAdi zatruo alpa paNa ochA thAya che tyAre, te rAgAdi zatruo dvArA thatA upadravanA zamanathI kAMika sukha thAya che. ane jIvano jyAre mokSa thAya che tyAre te rAgAdi sarva zatruono nAza thAya che, tethI mokSamAM atizayita sukha che. (2) koI vyaktine zarIramAM ghaNA rogo hoya, temAMthI sarva rogo TaLe tyAre ghaNuM sukha thAya che; tema AtmAne karmarUpa vyAdhi che, ane siddha avasthAmAM sarvakarmarUpa vyAdhino kSaya thAya che, tethI siddha avasthAmAM ghaNuM sukha pragaTe che. Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 251 ahIM vizeSa e che ke, rAgAdi zatruono kSaya 12 mAM guNasthAnake thAya che, tethI rAgAdizatrukSayakRta sukha vItarAgane paNa hoya che; paraMtu sarvakarmakSayakRta sukha siddhane ja hoya che. (3) saMsAramAM jema zatrunA nAzathI ane roganA nAzathI sukha thAya che, tema zarIra, iMdriya ane manane anukULa padArthanA saMyogathI paNa sukha thAya che. Ama chatAM, saMsAravartI koipaNa jIvane sarva iSTa arthano saMyoga sadAkALa mATe kyAreya maLato nathI. kvacit puNyanA prakarSathI ghaNA iSTa arthano saMyoga thAya, to paNa koika iSTa arthanI aprApti paNa prAyaH hoya; ane kadAca badhA iSTa arthanI prApti thAya, to paNa sadAkALa mATe te saMbhave nahi. tethI iSTa arthanI prAptithI thatuM sukha paNa adhUruM ja hoya che. jyAre siddhamAM sarva iSTa arthanA saMyoganuM sukha hoya che, te A rIte - jIvane potAne iSTa artha potAnA sahaja guNo che, ane te sarva sahaja guNo siddhone pragaTI gayA che, tethI sarva arthanI temane siddhi thai cUkI che. sAmAnya rIte saMsArI jIvone paNa iMdriyone anukULa hoya tevA ja iSTa arthano saMyoga iSTa che, pratikULa nahi; tema AtmAne mATe iSTa AtmAnA sahaja guNo che, paraMtu AtmAne pratikULa evA AtmAnA vikRta bhAvo nahi. sAdhanA dvArA jyAre te sahaja guNo badhA pragaTI jAya tyAre, have potAne iSTa evA koi arthatrA saMyoganI khAmI siddhamAM nathI, tethI sarva iSTa arthanA saMyoganuM sukha siddhone che. (4) saMsAramAM jema iSTa arthanA saMyogathI sukha thAya che, tema potAnI icchAo pUrNa thatAM paNa sukha thAya che. koine ekAda icchA pUrNa thavAthI sukha thAya che, to sarva icchAo pUrNa thAya to anaMtagaNuM sukha thAya. jIvane jyAre viveka pragaTe che tyAre anicchAnI icchA thAya che. kema ke saMsAramAM koi paNa vastunI icchA thAya tyAre, te icchAnA viSayabhUta padArtho tene anukULa hoya tenI ja icchA thAya che, pratikULa hoya tenI icchA thatI nathI. tema AtmAne anicchAno bhAva che te ja anukULa che, anya koi bhAva anukULa nathI, tethI vivekIne anicchAnI ja icchA pragaTe che. jyAre sAdhanA dvArA anicchA pragaTe che, tyAre jIvanI sarva icchAo pUrNa thAya che, kema ke anicchAne lakSamAM rAkhIne ja sAdhaka AtmAo tenA upAyabhUta sarva padArthanI icchA kare che. jyAre Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raspara anicchA pragaTe che tyAre have kAMi icchA rahetI nathI, tethI sarva icchAnI pUrtinuM sukha siddhone che. A prakAranA saMsArI jIvonA anubhavathI mokSanuM sukha anaMta che, ema graMthakAre batAvyuM che. strI avataraNikA : anaMta mokSa gae saMsAra zUnya kima nathI ? ehavU pUchyuM char3a tehano uttara avataraNikArca - anaMtA mokSamAM gayA to saMsAra zUnya kema nathI ? e prakAre gAthA-82 mAM mokSane nahi mAnanAra vyaktie pUchayuM, teno uttara ApatAM graMthakArazrI kahe che - copAi : ghaTai na rAzi anaMtAnaMta, akSata bhavanaiM siddha anaMta / paramita jIvanayaiM bhava rikta, thAi janma lahai kai mukti / / 11 / / gAthArtha : saMsAramAM jIvonI anaMtAnaMta saMkhyA che, te ghaTatI nathI= jIvo mokSamAM jAya che e apekSAe saMkhyA ghaTatI hovA chatAM anaMtAnaMta rUpa saMkhyA che, te anaMtAnaMta rahe che. A anaMtAnaMta rAzi ghaTatI nathI, tethI bhava-saMsAra, akSata che = sadA mATe che, (ane) siddha anaMta che. jo jIvanI rAzi anaMtAnaMta na hoya ane parimita hoya, to (jIvo sadA mokSamAM javAne kAraNe) bhava khAlI thAya, kAM to mukti pAmIne (jIva) janma lahe. (to ja akSata bhava rahI zake.) II91ii bAlAvabodha - ___ anaMtAnaMta rAzi hoi te ghaTai nahIM te mATaiM bhava kahitAM saMsAra te akSata kahitAM ASo chai, anai siddha paNa anaMta chai, samayAnaMta saMkhyAthI jIvAnaMtasaMkhyA ghaNI moTI chai tihAM kisyoi bAdha nathI, je mita ja jIva kahai Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 253 chai tehanai saMsAra pAlI thAi, kai mokSamAMhithI ihAM AvyA joii, uktaM ca - mukto'pi vA'bhyetubhavaM bhave (bhavo) vAbhavasya (bhavastha)zUnyo'stu mitAtmavAde / SaDjIvakAyaM tvamanantasaMkhyamAkhyastathA nAtha yathA na doSaH / / (dvijhim) (anya yoga. ra6) jivAraiM pUchiiM bhagavaMta kahai je-eka nigodano anaMtabhAga mokSaiM gayo / ehavai anaMta jIvavAdai kisyuMi bAdhaka nathI / / 11 / / syAdvAdamaMjarInA pAThamAM bhave vA' pATha che, tyAM syAdvAdamaMjarImAM 'bhavo vA' pATha che, ane "mavI zUnya" pATha che, tyAM "mavasthazUnya" pATha che. anuvAda : anaMtAnaMta.....AvyA nopha, - anaMtAnaMta rAzi che te ghaTatI nathI= ochI thatI nathI. te mATe bhava=saMsAra te akSata=Akho che, ane siddha paNa anaMta che. samaya anaMta saMkhyAthI jIva anaMtI saMkhyA ghaNI moTI che. tyAM= saMsAramAMthI anAdikALathI jIvo mokSamAM jAya che, chatAM saMsAra akSata svIkAravAmAM, koi bAdha nathI. je mita=parimita, jIvo kahe che, temane saMsAra khAlI thAya, kAM to mokSamAMthI jIva ahIM AvavA joIe: bhAvArtha : saMsAramAM jIvonI rAzi anaMtAnaMta saMkhyAvizeSavALI che. temAMthI mokSamAM javAnuM anAdikALathI cAlu hovA chatAM, ane tene kAraNe saMsAramAM jIvonI saMkhyA ghaTatI hovA chatAM, te saMkhyAnI rAzi anaMtAnaMta rAzi karatAM ochI thatI nathI. phakta pUrva pUrva kALamAM te anaMtAnaMta saMkhyA moTI hatI, pachI jema jema jIvo mokSamAM jAya che tema tema te anaMtAnaMta saMkhyA pUrvanI apekSAe nAnI thAya che; to paNa anaMtAnaMtarUpa ja rahe che, jethI saMsAra khAlI thato nathI; arthAt jIvo badhA mokSamAM pahoMcI jAya, ane saMsAramAM koI rahe nahi, tevo prasaMga prApta thato nathI. vaLI siddho paNa anAdikALathI thaI rahyA che ane teonI saMkhyA anaMta che, navA navA siddho thavAne kAraNe siddhonI saMkhyAmAM vadhAro thAya che, to paNa saMsAra khAlI thato nathI; tenuM kAraNa samaya anaMta saMkhyAthI jIvanI anaMta saMkhyA ghaNI moTI che. s-19 Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 arthAt kALa anAdino che ane anaMta che, te bhUtakALa ane bhaviSyakALanA dareka samayonI saMkhyA anaMta che, tenA karatAM jIvanI saMkhyA ghaNI moTI che. mATe mokSamAM javAnuM cAlu hovA chatAM saMsAra khAlI thavAnI Apatti AvatI nathI. paraMtu jeo saMsAramAM parimita evA anaMta jIvone svIkAre che, temanA mate jo anAdikALathI mokSe javAnuM cAlu hoya to saMsAra khAlI thavAnI Apatti Ave, kAM to sAdhanA karIne mokSamAM gayA pachI pharI jIva saMsAramAM Ave che tema mAnavuM paDe. to ja saMsAra akSata che tema temanA matamAM saMgata thAya. utthAna : jeo saMsAramAM parimita jIva mAne che temanA matamAM A saMsAra khAlI thavAnI Apatti Ave, kAM mokSamAM gayelA pharI saMsAramAM pAchA Ave, tema svIkAravAnI Apatti gAthAnA uttarArdhamAM batAvI, temAM sAkSI ApatAM kahe che - anuvAda - 3 = ane kahyuM che - muitsfu....yathA na koSaH || - mitAtmavAdamAM mukta paNa bhavane pAme, athavA bhavasaMsAra, bhavastha jIvothI zUnya thAya. he nAtha ! je prakAre doSa nathI, te prakAre pajIvanikAya anaMta saMkhyAvALo Ape kahyo che. utthAna : uparamAM kahela sAkSIpAThathI e batAvyuM ke, bhagavAne te prakAre jIvanI saMkhyA batAvI che ke jethI sadA jIvo mokSamAM jAya che, chatAM saMsAra khAlI thavAnI Apatti AvatI nathI. tethI have bhagavAne jIvonI keTalI saMkhyA batAvI che, te batAvatAM kahe che - anuvAda : nivAraNuM.....vAgha nathI T21TI - jyAre je vakhate, bhagavAnane koi pUche tyAre bhagavAna kahe che ke, "eka nigodano anaMtamo bhAga mokSe gayo." AvA prakAranA anaMta jIvavAdamAM sadA mokSe javAnuM cAlu hovA chatAM kyAre paNa saMsAra khAlI thavAnI ApattirUpa koi bAdhaka nathI. III Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rApa bhAvArtha - game tyAre=vartamAnamAM ke bhaviSyamAM ke ghaNA kALa pachI, bhagavAnane pUchavAmAM Ave che ke keTalA jIvo mokSe gayA ? to bhagavAna eka ja javAba kahe che ke, eka nigodano anaMtamo bhAga mokSe gayo. tethI e prApta thAya ke, jIvonI saMkhyAno jaththo ghaNo moTo che. temAMthI sadA molamAM jIvI jAya che, tethI te saMkhyA ghaTe che, to paNa mokSamAM janArA jIvonI saMkhyA sadA nAnI ja rahe che. Ama to mokSamAM gayelA jIvo anaMtA che, ane satata temAM vRddhi thAya che, to paNa te saMkhyA saMsAravartI anya jIvonI saMkhyAnI apekSAe sadA nAnI ja rahevAnI. A prakAranI saMsAranA jIvonI vyavasthA svIkArIe to, kyAreya saMsAra khAlI thavAnI Apatti ke mokSamAM gayela jIvone kyAreya saMsAramAM pAchA AvavAnI Apatti AvatI nathI. A rIte saMsAranI vyavasthA, ane sAdhanA dvArA mokSa pAmavAnI vyavasthA, sadA cAlu svIkAravAmAM koi bAdha nathI. havA avataraNikA - .. kahiu teha ja spaSTapaNi kahai chai - avataraNikArya : gAthA-91nA aMte kahyuM ke, jyAre bhagavAnane pUchavAmAM Ave che tyAre bhagavAna kahe che ke, eka nigodano anaMtamo bhAga mokSamAM gayo. e pramANe je kahyuM tene ja spaSTa karatAM gAthAmAM kahe che - copAi : thayA ane thAsye je siddha, aMza nigoda anaMta prasiddha / to jinazAsana sI bhayahANiM, biMdu gayai jaladhi sI kANi / / 12 / / gAthArtha : thayA ane thaze je siddha=je siddha thayA ane je siddha thaze, te aMza che= eka nigodano aMza che, ane nigoda anaMta che ema prasiddha che. to=tethI, jinazAsanamAM bhayahAni zI ? biMdu ochuM thAya to samudramAM zuM kANuM paDe? I92aaaa Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 bhAvArtha : saMsAramAMthI sadA mokSamAM jIvo jatA hoya to eka divasa saMsAra khAlI thaI jaze, e prakAre saMsAramAM jIvonI hAni prApta thaze. ane saMsAramAM jIvo na hoya to vartamAnamAM dekhAtA saMsAranI saMgati kaI rIte karavI ? e prakArano bhaya thaze. kema ke kALa Adi vagarano anaMta che. tethI bhUtakALamAM ja A rIte mokSamAM jatAM jatAM saMsAra khAlI kema na thayo ? ema mAnavAnI Apatti Ave. ane tema svIkArIe to saMsAranI dRSTa vyavasthA saMgata thAya nahi. mATe jIvo mokSamAM jAya che tema mAnavuM joIe nahi, e prakArano mokSane nahi mAnanArAono Azaya che. tene graMthakAra kahe che ke, jinazAsanamAM AvA prakAranI bhayahAni nathI, kema ke samudramAMthI eka biMdu jAya to samudramAM kANuM paDatuM nathI. saMsAramAM samudra jeTalA jIvo che, temAMthI je mokSamAM gayA che te biMdu jeTalA che, ane je jaze temane umerIe to paNa biMdu jeTalA che. mATe saMsAra samudramAM kANuM paDavArUpa jIvonI saMkhyA ghaTI jaze, tethI saMsAra khAlI thaI jaze, ema kahI zakAze nahi. zA bAlAvabodha - je siddha thayA atIta addhAiM anai je thAsyai anAgata addhAiM te sarva milI eka nigodanA anaMtabhAgapramANa siddha thayA chai, to jinazAsanamAMhiM sI hANi saMsAranI ? samudramAMhiMthI biMdu gayai sI kANi chai ? e saMkhyA utkarSApakarSanimitta nathI, atItAddhAthI anaMtAddhA (anAgatAddhA) anaMtaguNa ch| toi te sarva milI eka nigodajIvanai anaMtamai ja bhAgai chai, e paramArtha / / 12 / / * 13ItathiI 3naMtI 3naMtapu cha e pramANe bAlAvabodhamAM pATha che, tyAM anya pratamAM tItAthI 3nAmatA 3naMtA cha pATha maLe che. te pATha saMgata che te mujaba ahIM artha karela che. anuvAda : ne siddha.....zALa saMsAranI - je atItaaddhAmAM siddha thayA= atItakALamAM je siddha thayA, ane anAgataaddhAmAMebhaviSyakALamAM, je siddha thaze, te sarva maLI eka nigodano anaMtabhAgapramANa siddha thAya che. tethI jinazAsanamAM saMsAranI hAni kyAMthI hoya ? Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 257 samudramadithI.....harSovarSanimitta nathI, - samudramAMthI biMdu ochuM thAya to samudramAM kANuM kyAMthI hoya ? arthAt samudramAM koi gAbaDuM paDatuM nathI. e saMkhyA utkarSa-apakarSanuM nimitta nathI=samudramAMthI eka biMdu kADhI levAmAM Ave to samudrano apakarSa thAya, ane te samudramAMthI eka biMdu kADhavAmAM na Ave to samudrano utkarSa rahe, tema banatuM nathI. e rIte samudra jeTalA saMsAravartI jIvo che. temAMthI bhUtamAM je siddha thayA ane bhaviSyamAM je siddha thanAra che, te eka biMdu jeTalA che. tethI te jIvo mokSamAM gayA teTalA mAtrathI saMsAravartI jIvomAM apakarSanI prApti thatI nathI, ane jo te jIvo mokSamAM na gayA hota teTalA mAtrathI saMsAravartI jIvomAM utkarSanI prApti thatI nathI. vizeSArtha : nizcayanayathI samudramAMthI eka biMdu-TIpuM jeTaluM pANI kADhI levAmAM Ave to teTalA aMzamAM samudramAM apakarSa thAya che, ane jo te eka TIpuM pANI kADhavAmAM na Ave to kADhela avasthA karatAM teTalA aMzamAM utkarSanI prApti thAya che. te rIte nizcayanayathI saMsAramAM jeTalA jIvo che, temAMthI je koI jIvo mokSamAM gayA ane javAnA che, teTalA aMzamAM to saMsAramAM jIvonI saMkhyAno apakarSa thAya che, ane jo mokSamAM koi jatuM na hoya to saMsAramAM jIvonI saMkhyAmAM teTalo utkarSa prApta thAya. paraMtu vyavahAranayanI dRSTithI vicArIe to, samudramAMthI koi eka TIpuM pANI kADhI le to tyAM apakarSa manAto nathI, kema ke cakSuthI tyAM apakarSanI pratIti thatI nathI. ane vyavahAranaya pUlaSTithI jonAra che, tethI ghaNA pANImAMthI moTuM pramANa ochuM thAya tyAre tyAM apakarSanI pratIti thAya che, ane tyAre ja te apakarSa thayo tema svIkAre che. te vyavahAranI dRSTine sAme rAkhIne ahIM kahyuM che ke, saMsAramAM ghaNA jIvo che temAMthI game teTalA molamAM jAya to paNa saMsAravartI jIvonI saMkhyAmAM koi apakarSa prApta thato nathI, ane te jIvo kadAca mokSamAM na jAya teTalA mAtrathI saMsAramAM koi utkarSa thato nathI. utthAna : ahIM prazna thAya ke bhUtakALa to anaMta che ja, paraMtu tenA karatAM bhaviSyakALa anaMtaguNa adhika che; tethI bhUtakALanA anaMta karatAM saMsArI jIvonI Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 saMkhyA adhika svIkArIe to saMsAra atyAra sudhI khAlI thayo nahi te vAta saMgata thAya, to paNa bhUtakALa karatAM bhaviSyakALa anaMta hovAthI sarva saMsArI jIva bhaviSyamAM mokSamAM pahoMcI jaze, tyAre saMsAra khAlI thavAnI Apatti Avaze. tethI kahe che - anuvAda : atItAdAthI..... paramArtha [62] - atItaaddhAthI anAgataaDhA anaMtaguNa che, to paNa te sarva maLI=atItaaddhA ane anAgataaddhA te sarva maLI, eka nigoda jIvano anaMtamo bhAga ja che, e paramArtha che=bhagavAne kahyuM ke "eka nigodano anaMtamo bhAga mokSe gayo che" e kathanano A paramArtha che. bhAvArtha : ahIM atItaaddhAthI bhUtakALanA sarva samayo grahaNa ka2vAnA che, ane anAgataaddhAthI bhaviSyakALanA sarva samayo grahaNa karavAnA che. ane bhUtakALanA samayo karatAM bhaviSyakALanA samayo anaMtaguNa che e prakAranuM zAstravacana che. vaLI bhUtakALa haMmezAM vadhato hoya che ane bhaviSyakALa haMmezAM ghaTato hoya che, to paNa bhUtakALa karatAM bhaviSyakALanA samayonI saMkhyA anaMtaguNI che. Ama chatAM, bhUtakALa ane bhaviSyakALanA sarva samayonI saMkhyA bhegI karIe to paNa, eka nigodanA jIvonI saMkhyAno anaMtamo bhAga ja thAya che, e prakA2no paramArtha che. =eka nigodanA jIvonI saMkhyAno anaMtamo bhAga mokSe gayo e kathanano paramArtha che. mATe saMsAramAMthI sAdhanA karIne jIvo mokSe jAya che tema svIkArIe to saMsAra khAlI thavAnI Apatti Avaze, e prazna raheto nathI. II92 avataraNikA : pUrva gAthA-82 mAM kahyuM ke, AtmAne badhA sarvavyApaka kahe che. tethI jo mokSa svIkA2vAmAM Ave to sarva sukhasaMpattinA sthAnabhUta evA mokSamAM AtmA jAya che tema mAnI zakAya nahi. mATe mokSa nathI tema mAnavuM joIe. e prakAranI mokSane nahi mAnanArA matanI zaMkAnuM nirAkaraNa karatAM kahe che - Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra59 copAi : vyApakanaI navi bhava navi siddhi, bAMdhai choDai kriyAvivRddhi / paNi tanumita Atama ahme kahuM, tihAM to saghaluM ghaTatuM lahuM / / 13 / / gAthArtha : vyApakane nahi bhava ane nahi siddhi=AtmAne sarvavyApaka mAnIe to bhava ghaTe nahi ane siddhi ghaTe nahi. temAM yukti batAve che - kriyAnI vivRddhi=kriyAnI pravRtti, karmane bAMdhe che ane karmane choDe che=saMsAranI kriyAnI pravRttithI karma baMdhAya che ane sAdhanAnI kriyAnI pravRttithI karma chUTe che. AtmAne vyApaka mAnIe to karmabaMdha ane karma choDavAnuM saMgata thAya nahi, mATe bhava paNa saMgata thAya nahi ane siddhi paNa saMgata thAya nahi. utthAna : ahIM prastuta gAthAnA pUrvArdhamAM sarvavyApI AtmAnA mata pramANe saMsAra ane mokSa ghaTe nahi, te batAvIne, svamata pramANe mokSa mAnavAmAM koi virodha nathI, te batAve che - gAthArtha : paraMtu ame zarIrapramANa AtmA kahIe chIe tyAM to badhuM ghaTatuM prApta thAya che=AtmAmAM kriyA ghaTI zake che. tethI karmabaMdha ane karma choDavAnI kriyA ghaTI zake che, tethI AtmAno bhava ane mokSa paNa ghaTI zake che. II93 bAlAvabodha : sarvavyApaka je AtmA mAnai chai tehanai parabhavi jAvU nathI tivArai na saMsAra na vA mokSa ghaTaiM, paNi ahme to AtmA tanumita kahitAM zarIrapramANa mAnuM chu tihAM saghaluMi ghaTatuM ja lahuM chu / jehavaM gatijAtyAdinidhatta (niyata) AudhU bAMdhai tehavai te udaya AvyaI, te kSetrai jIva jAi, vakragati hui to AnupUrvI tihAM Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 SAMcI ANar3a, mokSa to pUrvaprayogAdi 4 kAraNai samayAMtara pradezAMtara aNapharasato niyatasthAnaI jaI Upajar3a, tihAM zAzvatAnaMdaghana thaI baisai / / 93 / / bAlAvabodhamAM tijJAtyAdvinidhatta pATha che, tyAM tijJAtyAviniyata pAThanI saMbhAvanA che. te mujaba artha karela che. anuvAda :- . sarvavyApa...na taduM chuM, - sarvavyApaka je AtmAne mAne che, tene parabhavamAM javuM nathI, te vakhate saMsAra ke mokSa ghaTe nahi; paraMtu ame to AtmAne zarIrapramANa mAnIe chIe. tyAM saghaLuM ghaTe ja che, te yuktithI batAve che - nevuM gati.. tijJAM mAMvI ALarU, - jIva jevuM gati-jAtyAdi niyata AyuSya bAMdhe che, tevuM udayamAM Ave tyAre te kSetramAM jIva jAya che; ane vakragati thAya to AnupUrvI tyAM khAMco=vaLAMka Ape. mokSar to .....thaDuM vasa' ||13 || - mokSa vaLI pUrvaprayogAdi cAra kAraNo vaDe thAya che, ane mokSamAM jatI vakhate samayAMtara pradezAMtarane sparSyA vagara niyata sthAnamAM jaine jIva utpanna thAya che. tyAM zAzvata AnaMdanA ghanarUpa thai vase che. II93 // bhAvArtha : jeo AtmAne sarvavyApI mAne che, temanA matamAM gamanAdi kriyA saMbhavI zake nahi. tethI temanA mata pramANe parabhavamAM gamana ghaTe nahi. tethI temanA mata pramANe saMsAra ghaTe nahi ane saMsAramAMthI chUTIne mokSamAM javAnuM paNa ghaTe nahi. jainazAsana AtmAne za2I2pramANa mAne che, tethI AtmAmAM kriyA ghaTe che. tethI potAnI kriyAthI je prakAre navA bhavane pedA karanAra gati-jAti Adi nAmakarmathI niyata evuM AyuSya jIva bAMdhe che, tenA udayathI te kSetramAM jIva jAya che. Azaya e che ke, jIva jyAre AyuSyakarma bAMdhe che tyAre, te AyuSya sAthe parabhavanuM je gatinAmakarma-jAtinAmakarma Adi niyata thAya che, te AyuSya ane nAmakarma pramANe te te gati-jAti AdimAM jIva jAya che. jIva jyAre sAdhanA Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 261 karIne sarva karmano nAza kare che tyAre, pUrvaprayogAdi cAra kAraNe mokSamAM jAya che; arthAt pUrvaprayogAdi cAra kAraNe jIva siddhazilA upara jAya che. ahIM saMsAramAM janmAMtaramAM javAmAM karma kAraNa hatuM, tethI A bhavathI anya bhavamAM jIva samayAMtara ane pradezAMtarane sparzIne jAya che; jyAre mokSasthAnanI prApti karmane kAraNe thatI nathI, paraMtu pUrvaprayogAdi cAra kAraNathI thAya che; ane te vakhate je samaye sarva karmano nAza thAya che, te ja samayamAM jIva siddhazilA upara pahoMcI jAya che, paNa samayAMtarane sparzato nathI. je AkAzapradezamAM pote ahIM avasthita che, te AkAzapradezono AtmAne sparza che, ane mokSamAM pahoMce che tyAre siddhazilAnA sthAnamAM rahela AkAzapradezane sparze che; paraMtu vacce rahelA sarva AkAzapradezone sparyA vagara aspRzadgatithI siddhano AtmA siddhazilA upara pahoMce che, tyAM zAzvata AnaMdamaya banIne sadA rahe che. ahIM kahyuM ke pUrvaprayogAdi cAra kAraNe jIvanuM mokSamAM gamana thAya che, te pUrvaprayogAdi cAra kAraNo A pramANe pUrvaprayogAdasaMgatvAd bandhachedAttathAgatipariNAmAcca tadgatiH / tatvArtha sUtra-10/6 sarvakarmano kSaya thatAM pUrvaprayoga(kulAlacakra), asaMga(tuMbaDuM), baMdhaviccheda (eraMDaphaLa), ane tathAgatipariNAma (pudgala) e cAra hetuothI AtmA Urdhvagati kare che. (1) pUrvaprayoga :- lAkaDIthI cAkaDo ghUmAvyA bAda lAkaDI khaseDI levA chatAM cAkaDo keTaloka kALa ghUmyA kare che, tema karmanA kAraNe gatizIla rahelo jIva, karma khasI gayA pachI paNa eka samaya mATe gatizIla rahe che. (2) saMgano abhAva :- mATInA lepavALuM hovAthI taLAvamAM nIce rahela tuMbaDuM, e lepa UkhaDI javAthI jema taLiyethI TheTha upara pANInI sapATIe Ave che, tema karmano lepa-saMga dUra thavAthI jIva Urdhvagamana kare che. (3) baMdhaviccheda :- jema kozamAM raheluM eraMDAnuM bIja koSanuM baMdhana tUTatAM ja UDIne bahAra nIkaLe che, tema karmanuM baMdhana khasavAthI jIva Urdhvagati kare che. (4) gatipariNAma :- pudgalanI jema gatipariNAmavALo hoi jIva gati kare che. IIQI Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26ra avataraNikA : gAthA-93 mAM kahyuM ke, jainazAsana zarIrapramANa AtmAne mAne che, tethI saghaLuM ghaTe che. tenAthI e phalita thayuM ke, zarIrapramANa AtmA mAnavAthI sAdhanA karIne mokSamAM gamana ghaTe che. mATe pUrvapakSI kahe che ke AtmA vyApaka che tethI mokSagamana saMbhave nahi, tenuM AnAthI nirAkaraNa thayuM. have AtmA mokSamAM kai rIte jAya che ane kyAM vase che, te batAvatAM kahe che - copai : yoganirodha karI bhagavaMta, hInatribhAga avagAha lahaMta / siddhazilA Upari jai vasai, dharma vinA na alokai dhasai / / 14 / / gAthArtha : yoganirodha karIne bhagavaMta siddhabhagavaMta, hInatribhAga avagAhanA prApta kare che, ane siddhazilA upara jaine vase che. ane gatisahAyaka evuM dharmadravya dharmAstikAyedravya, nahi hovAne kAraNe alokamAM dhasato nathI siddhano AtmA alokamAM jato nathI. ll94nA bAlAvabodha : kevalajJAnI bhagavaMta AvarjIkaraNa karI yoga ruMdhI carama bhavai jevarlDa zarIra chai te tribhAgahInAvagAhanA pAmatA siddhasilA Upari jaInai vasaI, Agali kAM na jAi ? te Upari kahai chai je dharma vinA-dharmAstikAya vinA alokAkAzamAMhiM dhasaI nahIM / / 94 / / anuvAda : vajJAnI.....te upara - kevalajJAnI bhagavaMta 13mAM guNasthAnakanA aMte AvarjIkaraNa karIne yogane rUMdhe che, ane caramabhavamAM jeTaluM zarIra che, te tribhAgahIna avagAhanA pAmatA siddhazilA upara jaine vase che. AgaLamAM kema jatA nathI ? te upara kahe che - Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 263 ne gharma.....ghasa nadI T24T- je kAraNathI dharma vinA=dharmAstikAya vagara alokamAM jIva dhasato nathI=jato nathI. II94 avataraNikA : gAthA-94 mAM kahyuM ke, siddhano AtmA siddhazilA upara jaine rahe che. have te siddhanA jIvo eka ja kSetramAM anaMtA kaI rIte rahe che, te batAvatAM kahe che - copAi : jihAM eka tihAM siddha anaMta, paya-sAkarapari bhilai ekaMta / rUpInai bhilatAM sAMkaDaM, rUparahitanaI navi vAMkaDaM / / 95 / / gAthArtha : - jyAM eka siddha che tyAM anaMta siddha che, dUdha ane sAkaranI jema bhaLI jAya che. A dRSTAMta ekAMta eka dezavALuM che. A dRSTAMta ekadezI kema che te batAve che - rUpIne (paraspara) bhaLatAM sAMkaDuM che, rUparahitane (bhaLatAM) vAMkaDuM nathI. AlpA bhAvArtha : - dUdha-sAkaranuM je daSTAMta che te rUpI padArthanuM che, ane teo paraspara bhaLe to pUrva karatAM vadhAre avagAhanA thAya che. tethI navA padArthanA bhaLavAthI jagyA sAMkaDI thAya che, tethI ja avagAhanA vadhe che. ane rUparahita evA siddhanA AtmAo eka kSetramAM rahevA chatAM paraspara koi bAdhA thatI nathI. tethI koi vAMkAi AvatI nathI. bAlAvabodhaH jihAM eka siddha chai tihAM anaMtA siddha chai, dUdha-sAkaranI pari ekaThA bhilaI chai, ekAMta e paNi ekadezI dRSTAMta, rUpInai mAhomAhiM bhilatAM sAMkaDaM hoi, paNi rUparahitanai bhilatAM kisyuMha vAMkaDaM nathI, dharmAkAzAdivat - Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 atra gAthA - jattha ya ego siddho tattha aNaMtA bhavanayavimukkA / annunnamaNAbAhaM ciTuMtI suhI suhaM pattA / / (viziva-20,28) (vizivA 1,20) IST anuvAda : nigi....wvezI vRSTAMta, - jyAM eka siddha che tyAM anaMta siddha che, ane te siddhanA AtmAo dUdha ane sAkaranI jema ekaThA bhaLe che. A dUdha ane sAkaranuM dRSTAMta ekAMta cheHeka aMzavALuM che, te spaSTa batAvatAM kahe che - e paNa=siddhanA AtmAomAM dUdha ane sAkaranuM daSTAMta batAvyuM e paNa, ekadezI dRSTAMta che. bhAvArtha :- - dUdha ane sAkara bhegAM thAya che tyAra pachI, A dUdha che ane A sAkara che tevo bheda jaNAto nathI, tema A siddhano AtmA ahIM che ane A siddhano AtmA anyatra che tevo bheda jaNAto nathI; e arthamAM ahIM dUdha ane sAkaranuM dRSTAMta che. paraMtu dUdha ane sAkara bhegAM thayA pachI ekalA dUdhanA kSetranuM avagAhana hatuM te sAkara nAkhyA pachI avagAhana vadhe che; jyAre pUrvanA siddhanA AtmAo jyAM rahelA che tyAM navA siddhanA AtmAo Ave che tyAre, avagAhanA judI prApta thatI nathI. tethI te aMzamAM dRSTAMta nathI. utthAna : have A dRSTAMta ekadezI kema che, te spaSTa karatAM kahe che - anuvAda : jIvana....vAMvahuM nathI, - rUpIne mAMhomAMhe=paraspara, bhaLatAM sAMkaDuM thAya, paraMtu rUparahitane paraspara bhaLatAM dharma-AkAzAdinI jema kAMi vAMkuM paDatuM nathI. * dharmAcchAzarivat ahIM 'Dhi padathI adharmAstikAya ane AkAzanuM grahaNa karavuM. Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 265 bhAvArtha - dUdha ane sAkara rUpI che, tethI dUdhamAM sAkara nAMkhavAmAM Ave tyAre pUrvamAM dUdhathI je jagyA rokAyelI che, te jagyA sAkara nAkhyA pachI sAMkaDI thAya che; tethI dUdhanA kSetra karatAM sAkara nAMkhavAthI avagAhanA vadhe che. kema ke dUdhanAM pudgaloe je jagyA rokI che, te sAMkaDI paDe che, tethI sAkaranAM pudgalo navA kSetramAM rahe che. paraMtu siddhanA AtmAo rUparahita che, tethI eka ja kSetramAM anaMtA bhegA thAya che to paNa teone paraspara koi bAdhA thatI nathI; jema arUpI evA dharmAstikAya ane AkAzAstikAya Adi eka kSetramAM hovA chatAM paraspara teone koi bAdhA thatI nathI. anuvAda : tra gAthA - arUpI evA siddhanA AtmAone paraspara bhaLatAM koi bAdhA thatI nathI, emAM viMzikAnI sAkSI ApatAM kahe che - ....25Tii - jyAM eka siddhano AtmA che, tyAM anaMta siddhanA AtmAo rahe che. ane te kevA che te batAve che - bhavanA kSayane kAraNe karmathI mukAyelA che ane tene kAraNe sukhane pAmelA che, kema ke karmathI mukAvAnA kAraNe teo sukhane pAmelA che. utthAna : siddhanA jIvo Ama eka ThekANe paraspara bAdhA vagara anaMtA rahe che, tyAM koine zaMkA thAya ke eka ThekANe anaMtA bhegA thai gayA, tethI karmathI mukAvAne kAraNe sukhane pAmavA chatAM have sukhI nahi hoya. tenA nivAraNa mATe kahe che - anuvAda - sukhI evA teo anyonya paraspara, bAdhA vagara rahe che. ImlpA avataraNikA : gAthA-83 nA uttarArdhamAM mokSane nahi mAnanAra pakSe zaMkA karelI ke, jo tame mokSane mAno cho to pahelAM bhava ke pahelAM mukti ? baMne rIte vicAratAM yukti maLatI nathI, mATe mokSa nathI. tenuM nirAkaraNa karatAM kahe che - Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 copai : kAla anAdi siddha anAdi, pUrva apara tihAM hoi vivAda / bhavanirvANataNo kramayoga, zAzvata bhAva aparyanuyoga / / 96 / / gAthArtha : kALa anAdi che, siddha anAdi che. tyAM=saMsAra ane mokSamAM, pUrvaaparanA viSayamAM vivAda che. utthAna : pUrvapakSI kahe, saMsAra ane mokSamAM pahelAM koNa ? ane pachI koNa ? e vivAda che. teno javAba ApatAM kahe che - gAthArtha : bhava ane nirvANataNo kramayoga che, chatAM je zAzvata bhAva che, te aparyanuyoga che=bhava pahelo ke nirvANa pahelo e prakArano praznano viSaya nathI. legl bhAvArtha : dareka jIva bhavamAMthI nirvANa pAme che, tethI bhava ane nirvANano kramayoga che. ane A kramayoga zAzvata cAle che=anAdikALathI jIvo bhavamAMthI mokSamAM jAya che ane sadA javAnA. tethI bhavamAMthI mokSamAM javAno A kramayoga che, te zAzvata che. ane je zAzvatabhAva hoya temAM pahelAM koNa ane pachI koNa, e prakArano prazna karI zakAya nahi. bAlAvabodha : siddha yadyapi siddhabhAvai prathama char3a, siddha thAi char3a saMsArI TalInai tevatI, paNi kAlanI anAditA char3a, te mATai pravAha anAdisiddha kahii, tihAM 'pahalAM kuNa, pachar3a kuNa ?' e vivAda hoi, bhavanirvANano anukramayoga kahavAi nahIM, zAzvatA bhAvano pAcho uttara nathI, iMDuM pahalAM kai kUkaDI pahalAM ? rAtI pahalAM kaI dina pahalAM ? ityAdi bhAva bhagavatImadhye kahiyA char3a, je kSaNa Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 vartamAnatva pAmyo te atIta thayo, paNiM 'pahalo kuNa atIta samaya ?' te na kahavAi, ima na kahavAi tima saMsArI Talyo te siddha thayo, paNi 'pahalA kuNa ?' ima na kahAi, pravAhai anAdisiddha anAdizuddha to kahiiM, vyaktiM na kahii, uktaM ca viMzikAyAm - eso aNAimaM ciya suddho ya tao aNAisuddha tti / / jutto a pavAheNaM Na annahA suddhayA sammaM / / (2,22, vizA ) tyAdi Te6 ! anuvAda : siddha....chaThTha, - siddha jo ke siddhabhAve prathama che. temAM yukti Ape che - siddha thApha....anArisiddha vadiH, saMsAra TaLIne siddha thAya che, te vatIetene kAraNe. koi eka jIvane AzrayIne siddhabhAva prathama thAya che, arthAt prathama siddhabhAva na hato ane te jIvane atyAre prathama siddhabhAva pragaTyo; to paNa kALanI anAditA che, te mATe pravAhathI anAdisiddha kahevAya che. Azaya e che ke, koI eka jIvane AzrayIne siddhabhAva prathama thAya che; to paNa kALa anAdino che, tethI pravAhane AzrayIne siddho anAdi kahevAya che. tiDAM.....vivAda doDu, - temAM=siddhamAM ane saMsAramAM, pahelAM koNa= pahelAM siddhabhAva ke pahelAM saMsArabhAva ? ane pAchaLa koNa ? te prakArano vivAda thAya. teno javAba ApatAM kahe che - manirvANano....uttara nathI, - bhavanirvANano anukramayoga che, chatAM A pahelAM ane A pachI ema kahevAya nahi. arthAt vyaktine AzrayIne bhava ane nirvANano anukramayoga che, ane temAM pahelAM bhAva ane pachI nirvANa, tema kahI zakAya che. to paNa samaSTigata bhava ane nirvANamAM pahelAM koNa hato, ane pachI koNa zarU thayo, ema kahevAya nahi. kema ke bhava ane nirvANano zAzvata bhAva che, temAM A pahelAM ane A pachI e prakArano pAcho uttara nathI. temAM dRSTAMta batAve che - Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 phaMDuM....patAM ? - iMDuM pahelAM ke kUkaDI pahelAM ? arthAt iMDuM ane kUkaDIno anukrama, pravAhathI anAdino che; kyAreya paNa kUkaDI vagara iMDuM thatuM nathI ane iMDA vagara kUkaDI hotI nathI. vaLI bIjuM dRSTAMta batAve che - rAtI...padanAM ? - rAtri pahelAM ke divasa pahelAM ? arthAt te rAtrinI apekSAe te rAtrinI pUrvamAM vartato divasa pahelo hovA chatAM, ane te divasanI apekSAe tenI pUrvanI rAta pahelAM hovA chatAM, pravAhanI apekSAe rAtri ane divasa jema zAzvata che; tema te vyaktine AzrayIne pahelAM saMsAraavasthA ane pachI jyAre siddha thAya tyAre siddhAvasthAnI prApti hovA chatAM, samaSTigata vicArIe to jIvo sadA siddhagatimAM jaI rahyA che. tethI pahelAM mokSa na hato ane pAchaLathI mokSa zarU thayo tema kahevAya nahi, paraMtu mokSagamana anAdikALanuM che. rUcArivariyA cha, - ityAdi bhAva=i ane kUkaDInuM dRSTAMta, rAtri ane divasanuM dRSTAMta batAvyuM, ityAdi bhAvo bhagavatamAM kahyA che. pUrvamAM batAvyuM ke, mokSa ane saMsAra e bemAM pahelAM koNa? te kahI zakAya nahi. have pahelo siddha koNa? te paNa kahI zakAya nahi.te vAta daSTAMtathI batAve che - ne kSaNa.....rUma na dArU, - je kSaNa vartamAnapaNuM pAmI te atIta thai; paNa pahelo atIta samaya koNa te na kahevAya. ane ema na kahevAya tema saMsArI TaLyo te siddha thayo, paNa pahelAM koNa ? arthAt pahelo siddha koNa ? ema na kahevAya. bhAvArtha : dareka samayo vartamAnapaNAne pAme che te ja atIta thAya che, paraMtu atIta samayo anaMtA che, temAM sauthI pahelo atIta samaya koNa ? tema kahI na zakAya. e ja rIte saMsArI jIvo sAdhanA karIne siddhaavasthAne pAme che, tethI saMsArIavasthA TaLe che pachI siddhaavasthA Ave che, to paNa A pahelo siddha che ema kahI zakAya nahi. Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utthAna H uparokta kathanano phalitArtha kahe che - anuvAda : pravAhai. ...na his, - pravAhathI anAdisiddha anAdizuddha to kahevAya, vyaktithI vyaktine AzrayIne na kahevAya. bhAvArtha: = 269 siddhigamanano pravAha anAdi che te apekSAe, sarva jIvone AzrayIne pravAhathI vicArIe to, anAdisiddha che ane te ja anAdizuddha che tema kahevAya; "paraMtu koi eka vyaktirUpa AtmAne grahaNa karIne A anAdizuddha che tema kahI zakAya nahi. anuvAda : urjA = viziSThAyAm - pUrvamAM kahyuM ke pravAhanI apekSAe anAdisiddhane anAdizuddha kahevAya, paNa vyaktine AzrayIne na kahevAya; te kathanamAM viMzikAnI sAkSI batAve che - so aLAE.....tyAvi II66 / / - A=izvara, anAdi ja zuddha che te kAraNathI anAdizuddha e pravAhanI apekSAe yukta che; ane ema na mAno= pravAhanI apekSAe anAdizuddha na mAno ane vyaktinI apekSAe mAno to, samyak zuddhatA nathI. ||6jJA bhAvArtha: je prathama azuddha hoya ane pachI zodhanakriyAthI zuddha thAya tene ja zuddha kahevAya, A prakArano niyama che. tethI je loko izvarane anAdizuddha mAne che, te pravAhanI apekSAe yukta che. ane pravAhanI apekSAe na svIkArIe ane vyaktinI apekSAe jeo izvarane anAdizuddha kahe che, temAM samyak zuddhatA nathI. kema ke pUrvamAM jIva azuddha na hoya to A zuddha che tema prayoga thai zake nahi. li[ 7-20 Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raheo avataraNikA : gAthA-81 mAM mokSa nahi mAnanAra matanI yuktio ApIne ane tyArapachI tenuM nirAkaraNa karIne mokSa che ema sthApana karyuM, have tenuM nigamana karatAM kahe che - copai : mokSatattva ima je saddahai, dharmiM mana thira tehageM rahai / muktiicchA te moTA yoga, amRtakriyAno rasasaMyoga / / 97 / / nirvANavA matadA. gAthArtha : A prakAre=pUrvamAM mokSa svIkAravAnI je yuktio batAvI e prakAre, je vyakti mokSanI zraddhA kare tenuM mana dharmamAM sthira rahe. te ja vAtane yuktithI puSTa karatAM kahe che - mokSanI icchAne moTo yoga che, je amRtakriyAno rasasaMyoga che .gA ahIM mokSa nahi mAnanAra vAdInuM nirAkaraNa thaI gayuM. bhAvArtha : pUrvamAM batAvyA pramANe koi vyaktine mokSanI ruci thAya tyAre mokSanA upAyabhUta evA dharmamAM mana sthira thavA mAMDe che. ahIM koine prazna thAya ke mokSatattva gamyA pachI paNa dharmanI sAdhanA atiduSkara che. tethI ja mokSanI icchApUrvaka dharmamAM yatna karanArAonuM paNa mana vAraMvAra khalanA pAmatuM hoya che. tethI teonuM mana dharmamAM sthira che tema kaI rIte kahI zakAya ? tethI kahe che - - je vyakti vAstavika rIte mokSanI icchApUrvaka dharmamAM yatna kare te vakhate, anAdibhavaabhyasta pramAdane kAraNe dharmanI pravRttimAM daDha yatna na thato hoya to paNa, tenI kriyAmAM vartatI mokSanI icchA te moTo yoga che; arthAt AtmAne mokSa Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 271 * * * sAthe joDI Ape evA yoganA pariNAmamAM mahattvano pariNAma che. ane te mokSanI icchA bhAvimAM thanArI amRtakriyAmAM vartatA saMvegarUpa rasanA saMyogasvarUpa che; arthAt mokSanI icchApUrvaka karAtuM tahetuanuSThAna, bhaviSyamAM thanArA amRtaanuSThAnanuM kAraNa che. amRtaanuSThAnamAM utkaTa mokSanI icchA sudaDha, yatnapUrvaka dharmamAM pravRtti karAvatI hoya che, te ja mokSanI icchA tahetuanuSThAnamAM paNa che; Ama chatAM amRtaanuSThAna jevA sudaDhayatnavALuM anuSThAna karAvI zakatI nathI. amRtakriyAmAM je saMvegano rasa che te rasano yoga to tahetuanuSThAnamAM paNa che, tethI truTita paNa tahetuanuSThAna mokSanI icchArUpa moTA yogane kAraNe rucirUpe dharmamAM manane sthira kare che. A prakAre mULa zlokanuM yojana che. prastuta gAthA-97 no artha bIjI rIte paNa thai zake che, te A rIte - pUrvamAM batAvyuM e rIte, je vyakti mokSatattvanI ruci kare che tene mokSanA upAyabhUta dharma ja karavA jevo che, e prakAre mana sthira che. tethI vAraMvAra dharma karavAnA manoratho kare che, ane potAnA utsAhane anurUpa dharmamAM yatna paNa kare che. AvI vyaktinI truTita dharmakriyA thatI hoya to paNa, tenAmAM vartatI muktinI icchA che te moTo yoga che; ane tenA kAraNe tenI truTita dharmakriyA paNa amRtakriyAnuM kAraNa bane tevI che. tethI jyAre tenI kriyA amRtakriyA banaze tyAre amRtakriyAnA rasano saMyoga thaze, je aMte mokSarUpa phaLane prApta karAvaze. bAlAvabodha : - ima je parIkSA karInai mokSatattva saddahai teharnu dharmanaI viSaiM mana thira rahai, muktinI icchA chai te moTo yoga ch| caramapudgalaparAvartaI apunarbaMdhakAdikanai, bhAre karmamala hoi tehanai na hui, uktaM ca ciMzikAyAm - - mukkhAsao vi NaDaNNattha hoi gurubhAvamalaSabhAveNaM / ma guruvadaviAre 1 nI patthAna samma | (4, 2) Test * ahIM bAlAvabodhanA aMte anya pratamAM A rIte pATha che - taMtra anirvANavAdI nirasta thayo. Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27ra anuvAda : rUma ne.....mana cira , - A rIte gAthA-81 thI mokSa nahi mAnanAra matanuM sthApana karyuM ane tyAra pachI yuktithI tenuM nirAkaraNa karyuM e rIte, parIkSA karIne je vyakti mokSatattvanI zraddhA kare che, tenuM mana dharmane vize sthira rahe che. bhAvArtha : tattvanI jijJAsAne kAraNe, mokSa nahi mAnanAra matanI yuktione samyagu vicArIne, mokSa svIkAravAnI yukti zuM che, tenuM samyak paryAlocana kare tyAre, vicAraka vyaktine mokSa mAnavo yuktiyukta lAge che. ane tenA kAraNe mokSa che e prakArano sthira nirNaya thAya che, te mokSanI zraddhArUpa che. ane tevI zraddhA jemane pragaTa che temane mokSanA upAyabhUta dharmane vize sthira mana thAya che; arthAt huM samyagu dharmanuM sevana karuM ke jethI mane mokSa prApta thAya, e prakAranI sthiratA pragaTe che. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke, mokSatattvanI zraddhA karavAthI dharmamAM mana sthira thAya che, te ja vAta yuktithI batAve che - anuvAda - muniI ....tedana na suvuM, mokSanI icchA che te moTo yoga che, ane te mokSanI icchA caramapudgalaparAvartamAM apunabaMdhakAdine thAya che. caramAvarta bahAranA jIvone bhAre karmamaLa hovAne kAraNe mokSanI icchA thatI nathI. 3je vizivAyA+uparokta kathanamAM vizikAnI sAkSI ApatAM kahe che - muvaravAsago..... 27TI - mokSano Azaya paNa ghaNA bhAvamaLanA prabhAvane kAraNe thato nathI, je prakAre bhAre vyAdhinA vikAramAM samyaka pathyano Azaya thato nathI. IILA. bhAvArya : pUrvamAM kahyuM e rIte, mokSatattvanI parIkSA karavAthI pUrNa sukhAtmaka mokSa Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 273 che, tevo nirNaya thAya che; ane tevI vyaktine avazya tevo mokSa meLavavAnI icchA thAya che. te mokSanI icchA e moTo yoga che ema kahyuM teno bhAva e che ke, mokSamArgane ucita pravRtti koI jIva karato hoya te jIvanI te pravRttimAM mokSanI icchA e moTo yoga che. tethI ja mokSanI icchA vagaranI te yoganI pravRtti yogarUpa banatI nathI, paraMtu mokSanI icchAvALI truTita paNa pravRtti avazya mokSanuM kAraNa bane che. tethI AcaraNAtmaka kriyA e nAno yoga che ane te AcaraNAtmaka kriyAmAM vartato mokSano abhilASa e moTo yoga che. AthI ja jema mokSanI icchA utkaTa tema mokSa mATeno sudaDha yatna vizeSa thAya che. AvI mokSanI icchA caramapudgalaparAvartamAM vartatA apunabaMdhakAdine hoya che; jyAre caramAvarta bahAranA jIvo bhAre karmamaLavALA hoya che, tethI temane mokSanI icchA thatI nathI. kvacit teo mokSatattvanI parIkSA karavA yatna kare, to paNa temane mokSa sukhAtmaka dekhAto nathI; tethI teone mokSanI icchA pragaTa thatI nathI. viMzikA-kArano sAkSIpATha kahyo teno bhAva e che ke, zaramAvarta bahAramAM jIvone atyaMta bhAvamaLano prabhAva hovAne kAraNe mokSano Azaya thato nathI; ane temAM dRSTAMta batAve che ke, je pramANe bhAre vyAdhinA vikAramAM samyapha pathyano Azaya thato nathI. koi vyaktine viparyAsakArI evo rogano atizaya hoya tyAre te roganI vRddhinA upAyane ja hitakArI mAne che, paraMtu tene samyapha pathyano Azaya thato nathI, tema caramAvarta bahAramAM bhAvamaLa atizaya hovAne kAraNe saMsAranA upAyo jIvane sArabhUta dekhAya che, tethI mokSano Azaya thato nathI. ahIM "mokSa nathI" ema mAnanAra vAdInuM nirAkaraNa thaI gayuM. ILA samyakatvanuM chaThuM sthAna mokSano upAya che tenuM varNana - avataraNikA - mokSanA upAyarUpa chaThuM sthAna batAvavA arthe prathama mokSanA upAyane nahi mAnanAra matanI yukti batAve che - Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 copai : nAstika sariSA bhASaI anya, che nirvANa upAiM zUnya / sarajyu hosyai lahasyuM tadA, karo upAya pharo nara sadA / / 18 / / gAthArtha - nAstika sarakhA anya koi kahe che ke, nirvANa che, paNa nirvANanA upAya nathI. ane te ja kathana yuktithI batAve che-upAya karo ane narakamanuSya, sadA pharyA karo, paraMtu saryuM hoya tyAre meLavazuM. ll8 bhAvArtha : samyaktvanAM cha sthAnomAMthI chaThuM sthAna te mokSano upAya che. tene nahi mAnanAra nAstika jevo che ane te kahe che ke, nara mokSano upAya karyA kare ane sadA pharyA kare, paraMtu upAya karavAthI mokSa thato nathI. paNa jyAre mokSa thavAno sarjAyo haze te divase mokSa ApaNe prApta karIzuM. bAlAvabodha :... anyavAdI nAstika saraSA bhASai je-nirvANa chai paNi upAyaI zUnya chaD, yadRcchAI hoi, jivAraI sarajyuM husyai tadA lahasyuM, karo upAya nara-manuSya sAru phiro, karUM 2 - prAptavyo niyatibalAzrayeNa yo'rthaH so'vazyaM bhavati nRNAM zubho'zubho vA / bhUtAnAM mahati kRte'pi hiprayatnenAbhAvyaM bhavati na bhAvino'sti nAzaH / / () tA.8AA anuvAda : kanyavAhI.....hA ziro, - anyavAdI nAstika sarakhA je bole che ke, nirvANa che paNa upAyazUnya che. teo kahe che ke mokSa yadRcchAthI thAya che. te ja padArtha spaSTa karatAM kahe che - - jyAre saryuM haze tyAre mokSa pAmIzuM. manuSya upAya karyA kare ane sadA pharyA kare, paraMtu upAyathI mokSa pragaTa thato nathI. Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uktaM ca - mokSa yadacchAthI thAya che, temAM sAkSI Ape che prAptavyo.....kRti ||68|| - niyatinA baLanA AzrayathI je artha prApta karavA yogya che, te zubha ke azubhaphaLa manuSyane avazya thAya che. jIvono moTo prayatna karAye chate paNa je thavAnuM nathI te thatuM nathI, ane je thavAnuM hoya teno nAza thato nathI. II98 avataraNikA : gAthA-98 mAM sthApana karyuM ke, mokSano upAya karatA tame pharo to paNa jyAre mokSa sarjyo haze tyAre ja prApta thaze. mATe mokSanA upAyo tame je kaho cho te kharekhara upAya nathI, e vAta batAvavA mATe kahe che 275 copai : darzana - jJAna caraNa zivaheta, kaho to syo pahalo saMketa / guNaviNa guNa jo pahilA lahyA, to guNamAM syuM jAo vahyA ? / / 99 / / - gAthArtha : darzana, jJAna ane cAritrane tame zivanA hetu kaho cho, to te hetuprAptino pahelo saMketa zuM che ?-te hetuprAptinuM paheluM kAraNa zuM che ? arthAt paheluM kAraNa kAMi nathI. te ja vAtane daDha karavA gAthAnA uttarArdhamAM kahe che guNa vinA jo pahelAM guNa lahyA to guNamAM zuM vahyA jAo cho ? = guNa mATe kema prayatna karo cho ? IIllA bhAvArtha : mokSanA kAraNane nahi mAnanAra kahe che ke, tame mokSanA kAraNa tarIke darzanajJAna ane cAritrane kaho cho, to te darzana-jJAna ane cAritraguNanA pahelAM evo zuM saMketa hato ke jethI darzana-jJAna ane cAritraguNa pragaTyA ?= ane koI kAraNa vagara bhavitatAnA baLathI te darzana-jJAna ane cAritra guNa pragaTyA tema svIkAro, to e prApta thAya ke pahelAM guNa na hatA, ane bhavitavyatAnA baLathI guNa pragaTyA. to te Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 ja rIte mokSa paNa guNa vagara pragaTa thai zake che. mATe mokSanA kAraNabhUta darzana-jJAna ane cAritra che, ema kahIne temAM zA mATe yatna karI rahyA cho ? arthAt temAM yatna karavo vyartha che, paraMtu jyAre mola sarjAyo haze te divase prApta thaze. bAlAvabodha : upAyarUpai darzana-jJAna-cAritra jo mokSahetu kaho cho to syo e saMketa chai ? e 3 guNa jo guNa vinA lahiyA to guNamAMhiM vahyA syuM phiro cho ? jima guNa vinA bhavitavyatAiM guNa pAmyA tima mokSai pAmasyo / jo ima kahasyopahalA guNa zakati hutA te kAlaparipAkaI vigatiM huA, to bhavyanaiM zaktiM mokSabhAva chai te kAlaparipAkaI vyaktiM prakaTa husyai, kAraNano taMta kiho rahima, ghI yu icha Iss anuvAda : upayarupe.....mokSa pAmaracI, - jo tame mokSanA upAyarUpe darzana, jJAna ane cAritra mokSahetu kaho cho to kayA prakArano e saMketa che ? te saMketa batAve che - e traNa guNa jo guNa vinA kahyA to guNamAM vahyA zuM karo cho ? jema guNa vinA bhavitavyatAe guNa pAmyA, tema mokSa paNa pAmazo. bhAvArtha - mokSanA upAyane nahi mAnanAra vAdI kahe che ke, mokSanA upAyarUpe tame jJAna, darzana ane cAritrane kaho cho, tyAM evo zuM saMketa che ke A traNa guNathI je mokSa thAya paNa bhavitavyatAthI nahi ? ema kahIne temane e kahevuM che ke, A traNa guNathI mokSa thato nathI, paraMtu bhavitavyatAthI ja thAya che; ane te ja vAtane spaSTa karavA mATe teo kahe che - tame mokSanA kAraNe A traNa guNa mAno cho, ane te traNa guNo jo guNa vagara prApta thatA hoya, to mokSanA upAyarUpa ratnatrayIrUpa guNa mATe zuM kAma yatna karo cho? = yatna karavo nirarthaka che. te ja yuktithI batAve che - jema prathama guNa vagara bhavitavyatAthI ratnatrayIrUpa guNane pAmyA, tema mokSa paNa bhavitavyatAthI pAmazo. Ama kahIne pUrvapakSIno kahevAno Azaya e che Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 277 ke, mokSa pUrNaguNarUpa che, te pUrNaguNarUpa mokSanI prApti mATe tenA kAraNabhUta ratnatrayImAM yatna karavo joIe ema tame mAno cho, paraMtu vastutaH ratnatrayInI prAptirUpa guNa nirguNa evo AtmA prathama meLave che. tethI ja nakkI thAya che ke jyAre te guNa meLavavAnI bhavitavyatA hoya tyAre te guNa pragaTe che. te ja rIte jyAre mokSamAM pahoMcavAnI bhavitavyatA haze tyAre mokSa thaze. ahIM ratnatrayI hetu ane svarUpathI levAnI che. temAM hetuthI ratnatrayI apunabaMdhakane hoya che. ane jIva te pahelA guNa vagarano hato, chatAM jema bhavitavyatAne kAraNe apunabaMdhaka avasthAne pAmyo, tema mokSa paNa bhavitavyatAthI ja maLaze. tethI jema prathama guNa yatna vagara prApta thAya che, tema mokSa paNa yatna vagara ja thaze. utthAna : guNa vagara prathama guNa pragaTe che, tema mokSa paNa pragaTa thaze, te ja vAtane yuktithI batAvatAM kahe che - anuvAda : no rUma co....ghaLI yuchid aa22II- jo ema kahezo - pahelAM guNa zaktie hatA, te kALaparipAkathI vigati thayA=pragaTarUpe thayA; to bhavyane mokSabhAva zaktie che, te kALaparipAkathI vyakti=pragaTa thaze, to kAraNano taMta kihAM rahyo ?= mokSanuM kAraNa che e vAta kyAM rahI? ityAdi ghaNI yukti che. tethI kAraNa vagara ja mokSa pragaTa thAya che, ema mokSanA anupAyavAdI kahe che..halA bhAvArtha - mokSanA upAyane nahi mAnanAra vAdI kahe che ke, jo tame ema kahezo ke AtmAmAM pahelAM guNa zaktirUpe hatA mATe apragaTa hatA, tethI sarvathA guNarahita evo AtmA jyAre kALaparipAka thAya che tyAre mokSanA kAraNabhUta guNo tenAmAM pragaTa thAya che; to te ja nyAyathI bhavyamAM mokSa zaktirUpe che, tethI jyAre kALaparipAka thaze tyAre te bhavyajIvamAM mokSa vyaktirUpe pragaTa thaze. mATe mokSanA kAraNarUpa ratnatrayI che e mAnavAnuM koi prayojana nathI, ityAdi ghaNI yuktio che. mATe mokSa vagara kAraNe thAya che tema mAnavuM ucita che. IIII Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avataraNikA : = 06 chaThTha - " bhAvArtha : gAthA-99 nA aMtamAM kahyuM ke, zaktirUpe rahela guNa kALanA paripAkathI jema pragaTa thAya che, tema mokSano bhAva bhavya AtmAmAM zaktirUpe rahelo che, ane kALanA paripAkathI pragaTa thAya che; mATe mokSanuM kAraNa ratnatrayInuM sevana che, te vAta rahetI nathI. e ja kahe che - copai : marudevA viNa cAritra siddha, bharaha nANa darapaNaghara liddha / thoDai kaSTaI sIdhA kei, bahukaSTiM bIjA ziva lei / / 100 / / gAthArtha : cAritra vagara marudevA siddha thayA, ArIsAbhuvanamAM bharata mahArAjAe kevalajJAna lIdhuM pAmyA. thoDA kaSTathI keTalAka siddha thayA ane bIjA ghaNA kaSTathI ziva mokSa, pAme che. I100nA bhAvArtha : AnAthI e nakkI thAya che ke, cAritranI kriyA ke kaSTa sahana karavAnI kriyA mokSanuM kAraNa nathI, paraMtu jyAre mokSa pragaTa thavAno sarjAyo haze, te divase thaze. bAlAvabodha : marudevA atyaMtavanaspatimAMhiMthI nIkalI kahIiM dharma na pAmyAM, kriyArUpa cAritra pAmyA vinA bhagavaddarzanajanitayogasthairyaI ja aMtakRt siddha thayAM, bharatacakravartI dIkSA grahyA vinA bhAvanAbalaI darpaNagharai jJAna pAmyA, jo kriyAkaSTaiM ja mokSa pAmiiM to tadutkarSaiM tadutkarSa hoi, teha to nathI, je mATai ketalAika thoDai kaSTai siddha thayA bharatAdika, ketalAika gajasukumAlAdika bahu kaSTaiM mokSa pAmyA / / 100 / / Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAda : marevA.....aMtaRtu siddha thayAM, - marudevA . mAtA anAdi vanaspatimAM=nigodamAM hatAM, tyAMthI pratyeka vanaspatimAM AvyAM ane pratyeka vanaspatimAMthI nIkaLIne sIdhAM marudevA mAtArUpe thayAM, tethI koI bhavamAM dharma pAmyAM na hatAM. ane marudevA mAtAnA bhavamAM paNa kriyArUpa cAritra pAmyA vagara bhagavAnanA darzananA kAraNe mana-vacana-kAyAnA traNe yogo AtmAnA bhAvamAM sthira thayA, tethI ja kevalajJAna thayuM; ane kevalajJAna thatAMnI sAthe ja yoganirodha karIne siddha thayAM. tethI teo aMtakRt siddha thayAM. bhAvArtha : 209 uparokta kathanathI e prApta thAya che ke, kriyArUpa cAritra e mokSanuM kAraNa nathI, ane koI dharmanuM sevana kare te paNa mokSanuM kAraNa nathI; kema ke dharmanI AcaraNAnuM sevana ke kriyArUpa cAritra mokSanuM kAraNa hoya, to tenA vagara marudevAmAtA kevalajJAna pAmI zake nahi. to prazna thAya ke, teo mokSa zenAthI pAmyAM ? to pUrvapakSIne kahevuM che ke, jyAre marudevA mAtAno mokSa sarjAyo hato tyAre bhagavAnanAM darzanathI teomAM yogathairya pragaTyuM ane siddha thayAM. mATe mokSarUpa kAryanA arthIe dharmanI kriyAomAM yatna karavo joIe, ema kahI zakAya nahi. paraMtu jyAre jeno mokSa sarjAyo haze, tyAre te mokSamAM marudevAdinI jema jaze. utthAna : have bIjA dRSTAMtathI kevalajJAnamAM dharmanI kriyAo kAraNa nathI, te batAve che - anuvAda : matattvavartI.....jJAna pAmyA, bharatacakravartI dIkSA lIdhA vagara bhAvanAnA baLathI ArIsAbhuvanamAM jJAna pAmyA. tethI jyAre mokSa prApta thavAno hoya tyAre kriyA karanAra ke kriyA nahi karanAra mokSane anukULa pariNAmavALo bane che, ane mokSamAM jAya che. Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 bhAvArtha : bharata cakravartI ArIsAbhuvanamAM beThA che. AMgaLImAMthI vIMTI paDI javAne kAraNe zarIra zobhArahita dekhAya che. tenAthI anyatvabhAvanA upara vicAra karavAne kAraNe temaNe zukladhyAna prApta karyuM, ane kevalajJAna pAmyA. mATe saMyamanI kaSTamaya kriyA nirvANanuM kAraNa nathI, paraMtu nirvANa thavAno hoya tyAre sahaja rIte tevo bhAva pragaTe che, jethI mokSa thAya che. utthAna : marudevA ane bharata cakravartInA dRSTAMtathI dharmanI kriyA mokSanuM kAraNa nathI tema batAvIne, yuktithI paNa dharmanI kriyA mokSanuM kAraNa nathI, te batAvatAM kahe che - anuvAda : no priyaviSNakuM.....mokSa pAmyA T100nI - jo kriyAnA kaSTathI ja mokSa pAmIe to tenA utkarSathI-kriyAnA utkarSathI, teno utkarSa=mokSano utkarSa thAya; te to nathI. je mATe keTalAka thoDA kaSTathI bharatAdi siddha thayA ane keTalAka gajasukumAlAdi bahu kaSTathI mokSa pAmyA. II100gA bhAvArtha : jo kriyAnA kaSTathI ja mokSa pAmIe, to je jIvo potAnA jIvanamAM ati apramAdabhAvathI ghaNI kriyA kare che, teone kriyAnA utkarSathI mokSarUpa phaLamAM paNa utkarSa thavo joIe. paraMtu mokSa sarvakarmarahita avasthArUpa che, tethI ghaNI kaSTavALI kriyA karanAra gajasukumAlAdi ane kriyA nahi karanAra marudevA ke bharata cakravartI Adine paNa je mokSa thAya che, te sarvathA samAna ja che. mATe kriyAnA utkarSathI mokSamAM utkarSa nathI. tethI ja siddha thAya che ke mokSanuM kAraNa kriyAnuM kaSTa nathI; paraMtu jyAre mokSa thavAno sarjAyo hoya tyAre, koi kaSTa karato hoya ane mokSa thaI zake, ane koi sarvathA kaSTa vagara jIvato hoya to paNa mokSa thai zake che. mATe mokSa hovA chatAM mokSano koi upAya nathI, A prakArano pUrvapakSIno Azaya che. II100nA Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 281 avataraNikA : mola ratnatrayIthI thato nathI, paraMtu bhavitavyatAthI thAya che, tema batAvIne gAthA-98 mAM kahela ke jyAre mokSa sarjAyo haze tyAre ja prApta thaze. te vAtane daDha kare che - copas : jehanI jehavI bhavitavyatA, tima tehani hoi ni:saMgatA / kaSTa sahai te karamanimitta, niyati vinA navi sAdhya vicitta / / 101 / / gAthArtha : jehanI jevI bhavitavyatA tema tehane niHsaMgatA=mokSa, thAya; ane jeo mokSaprApti pUrve kaSTa sahana kare che, te teone kaSTaprAptine karAvanArA karmanA nimitte che; ane niyati vagara vicitra sAdhya nathI niyatine kAraNe koi tIrthakara thaine siddha thAya che, koi atIrthakara thaine siddha thAya che, e rUpa vicitra sAdhya nathI../101nA bAlAvabodhaH jehanI jehavI bhavitavyatA ch| tehanaI tima- te prakArai ja ni:saMgatAmokSalAbha hoi chai, jetaluM kaSTa sahaq chai teTaluM vedanIyAdikarma nimitta chai, nahIM to mahAvIranai ghaNA upasarga, mallinAthapramukhanai koi upasarga nahIM, te kima milai ? niyati vinA vicitra sAdhya na hui, ata eva 'pratyekabuddhasiddhAdi bhedastathAbhavyatayA' iti lalitavistarAyAm / / 101 / / * ahIM "bhavitavyatA ane niyati' zabda ekAryavAcI che. anuvAda : nedanI....mi minarU? - jenI jevI bhavitavyatA che temane tema= te prakAre ja, niHsaMgatA mokSalAbha, thAya che. jeTaluM kaSTa sahana kare che teTaluM vedanIyAdi karma nimitta che, nahIM to mahAvIrane ghaNA upasarga, mallinAtha vagerene koI upasarga nathI, te kema maLe ? Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 bhAvArtha :- pUrvapakSIno kahevAno bhAva e che ke, mokSanI prApti bhavitavyatAthI thAya che, ane je vyakti saMyamanuM kaSTa bhogave che te mokSanuM kAraNa nathI, paraMtu vedanIyAdi karma kaSTaprAptinuM nimittakAraNa che. te ja vAtane dRSTAMtathI batAve che - bhagavAna mahAvIrane ghaNA upasargo thayA tenuM kAraNa temanAM vedanIyAdi karmo hatAM, ane bhagavAna mallinAtha Adine koi upasarga vagara kevalajJAna prApta thayuM, tenuM kAraNa temane tevA koI vedanIyAdi karmo na hatAM. tethI kaSTo veThavAM te mokSano upAya nathI, paraMtu bhavitavyatA pramANe ja mokSanI prApti thAya che. utthAna : + pUrvamAM sthApana karyuM ke, vedanIyAdi karmonA nimitte mahAvIra bhagavAne ghaNA upasargo sahana karyA, ane mallinAtha bhagavAnane tevAM karma na hatAM tethI upasargo sahana na rSyA, ane jevI temanI bhavitavyatA hatI te prakAre teone mokSaprApti thaI; tethI sAdhanA e mokSano upAya nathI, paraMtu bhavitavyatAthI ja mokSa prApta thAya che. to prazna thAya ke mokSanI prApti vIra bhagavAnane 12 varSa sudhI upasargAdi sahana karavA dvArA thaI, ane mallinAtha bhagavAnane koi upasarga vinA dIkSA lIdhA pachI tarata mokSaprApti thaI, e rUpa sAdhyanI vicitratA konAthI thaI ? tethI kahe che - anuvAda - niyati vinA...titavistAyAm HI101 - niyati vagara vicitra sAdhya hoya nahi. AthI karIne ja tathAbhavyatAne kAraNe pratyekabuddhasiddhAdi bheda che, e prakAre lalitavistarAmAM kahela che. I10nA bhAvArtha : vIrabhagavAnane ghaNA upasargo sahana karIne mokSamAM javuM tevA prakAranI bhavitavyatA hatI, tethI ja pUrvabhavamAM tevA prakAranAM vedanIyAdi karmo vIrabhagavAne bAMdhelAM; ane mallinAtha bhagavAnane koI upasargo sahana karyA vagara mokSamAM javuM tevI bhavitavyatA hatI, tethI tevAM vedanIyAdi karmo mallinAtha bhagavAne bAMdhyAM : - * Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 283 nahi. tethI mokSarUpa sAdhyanI prAptimAM pUrve je vicitratA dekhAya che, te niyati vagara thaI zake nahi. svakathananI puSTi karatAM pUrvapakSI kahe che ke, niyatinA kAraNe mokSarUpa sAdhyanI pUrvamAM vicitratA hoya che; AthI karIne ja lalitavistarAmAM, tathAbhavyatAne kAraNe koI jIva pratyekabuddha thaine siddha thAya che, to koI jIva svayaMbuddha thaIne siddha thAya che ityAdi bheda che. te pUrvamAM kahyuM ke niyati vagara vicitra sAdhya nathI ane tenI puSTi mATe kahyuM ke, tathAbhavyatvanA kAraNe pratyekabuddhasiddhAdi bhedo che. tyAM prazna thAya ke tathAbhavyatva e kAMI niyati nathI, paraMtu jIvano bhavyatva svabhAva che. temAM vizeSa prakAranA bhavyatvane tathAbhavyatvathI grahaNa karela che. tenA kAraNe niyati vagara vicitra sAdhya nathI, e vAtanI puSTi kaI rIte thai zake ? tenuM samAdhAna A pramANe che - - pAMca kAraNomAM jema niyati eka kAraNa che, tema bhavyatva paNa eka kAraNa che. ane jyAre tathAbhavyatva grahaNa karIe tyAre tevA prakAranuM bhavyatva jevuM kArya thAya che tevA prakAranuM yogyatva, te tathAbhavyatva che. ane jevuM kArya thAya tevuM yogyatva grahaNa karIe tethI, te yogyatvanI kukSimAM niyaMtino praveza thAya che. kema ke niyata kAryane anukULa evuM yogyatva e tathAbhavyatva che. tethI niyatithI vicitra sAdhya prApta thAya che, tenI puSTi lalitavistarAnA vacanathI pUrvapakSIe karela che. AnAthI e prApta thAya che, jevo niyata kArya karavAno svabhAva jIvamAM che te prakAre niyata kArya thAya che. tethI je pratyekabuddha thaine siddha thavAnA svabhAvavALA che, te pratyekabuddha thaine siddha thAya che, anya rIte nahi. tema jemane ghaNAM kaSTo veThIne mokSamAM javAno svabhAva che, teo vedanIyAdi karmo bAMdhIne tevAM kaSTo veThIne mokSamAM jAya che; ane jemano koi kaSTa veThyA vagara mokSamAM javAno svabhAva che, teo te rIte mokSamAM jAya che. mATe sAdhyanuM vaicitrya niyatine AdhIna che, tethI mokSano upAya nathI. paNa jyAre mokSa sarjAyo haze te rIte thaze, ema pUrvapakSI kahe che. I/101II avataraNikA : niyatithI ja mokSa thAya che, paNa mokSano anya koI upAya nathI, te ja vAtanI puSTi karavA mATe pUrvapakSI kahe che - Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 yopadha : jJAnIiM dItuM tima jANi, dIThA bhavamAM vRddhi na hANi / kAyAkaSTa karo syuM phoka, kriyA deSADI raMjo loka / / 102 / / gAthArtha : jJAnIe joyuM che tema thAya che ema jANo. dIThA=joyelA, bhavamAM vRddhi ke hAni nathI. (tethI karIne mokSanI prApti mATe) phogaTa kAyakaSTa zuM kAma karo cho ? kriyAne dekhADIne lokone raMjana karo cho. 102 jAvAvaNodha : 'jima jJAnIiM dItuM char3a tima thAi char3a' ima nizcaya karI jANi dIThAM bhavamAMhiM vRddhi - hAni nathI, dIThAthI kaI ocho adhiko na thAi to syUM kAyAkaSTa karo cho ? phokaI kriyA deSADIna lokanaI raMjo cho ? kaSTa karasyai tehanaI, nahIM karai tehanai paNi jJAnIiM bhava dIThA char3a tetalA ja husyai, uktaM ca siddhasenIya niyatidvAtriMzikAyAm - jJAnamavyabhicAraM cejjinAnAM mA zramaM kRthAH / atha tatrApyanekAnto jitAH smaH kiM nu (kiMtu) ko bhavAn ? (16 / 16) / / 102 / / nahIM niyatidvAtriMzinA lobhAM kiM nu' pATha che tyAM te dvAtriMziamAM 'kiMtu' pATha che bhane te saMgata che. manuvAha : jima.....karI jANi - bha jJAnIo bheyuM che tema thAya che, A prabhAo nirNaya karIne jANo. A pramANe nirNaya karIne zuM jANavuM te batAve che - dIThAM bhavamAMhi.. ..... kaSTa karo cho ? dIThA bhavamAM=bhagavAne kevalajJAnamAM ApaNA jeTalA bhavo joyA che temAM, vRddhi-hAni thavAnI nathI= - Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 285 ApaNA bhava adhika ke ochA thavAnA nathI, to kAyakaSTa zuM kAma karo cho ? arthAt kAyakaSTa karavAno koI artha nathI. utthAna :- . kAyakaSTa mokSanuM kAraNa nathI, kema ke kevalInA jJAnamAM ApaNA joyelA bhavamAM hAni-vRddhi thatI nathI. have te kAyakaSTa kevuM che? kevA phaLavALuM che ? te batAvatAM kahe che - anuvAda : karuM....raMgo cho ? - phogaTa kriyA dekhADIne lokane rajo cho. tapa-saMyamanI kriyA e lokaraMjanI kriyA kema che? te batAve che - vaSTa varaca.....tetanA duca, - kaSTa karaze tene ane je kaSTa nahi kare tene paNa jJAnIe bhava diThA che teTalA ja thaze, adhika ochA thaze nahi. mATe A tapa-saMyamanI kriyA mokSanuM kAraNa nathI, paNa lokaraMjana mATe karo cho. (ema pUrvapakSI kahe che.) 3 4 siddhasainIya niyatakAtrizivAyA = jJAnIe ApaNA jeTalA bhavo joyA che, teTalA ja thaze; paraMtu tapa-saMyamanI kriyA karavAthI ochA thaI zake nahi; e ja vAtanI puSTi niyatidvAtrizilmanA zlokathI kare che. teno artha A pramANe - jJAnamafmavAraM....102 - jinonuM jJAna jo AvyabhicArI hoya to tapa-saMyamamAM zrama karo nahi. have tyAM paNa=jinonA jJAnamAM paNa, anekAMta che; to ame jItAI gayA. paraMtu tame "mokSasAdhaka koNa? I10zA bhAvArtha : niyatikAtrizikAnuM uddharaNa je ApyuM teno bhAva e che ke, niyatithI ja sarvakArya thAya che tema mAnanAra dRSTithI kahe che ke, jo kevalInuM jJAna avyabhicArI hoya to kevalIe je bhavamAM tamAro mokSa joyo che te bhavamAM ja tamAro mokSa thaze. mATe mokSanA upAyomAM zrama karavo nahi; kema ke mokSa zramasAdhya nathI, paraMtu s-21 Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 niyati sAdhya che. kema ke bhagavAnanA kevalajJAnamAM niyata bhavamAM ja tamAro mokSa thaze tema dekhAya che. have kadAca mokSanA upAyavAdI kahe ke, saMyamamAM zrama ka2vAthI mokSa jaladI thAya che. to niyativAdI kahe che ke, jo tyAM paNa=bhagavAnanA jJAnamAM paNa, anekAMta che, to ame jItAi gayA=ame tamArAthI hArI gayA. = Azaya e che ke, bhagavAne kevalajJAnamAM je bhavamAM ApaNo mokSa thavAno joyo che, te bhavathI pahelAM tapa-saMyamamAM yatna karavAthI mokSa thAya che tema svIkArIe, to bhagavAnanA jJAnamAM anekAMta che, tema mAnavuM paDe. - bhagavAnanA jJAna pramANe kyAreka kArya thAya che, ane kyAreka bhagavAnanA jJAnathI viparIta paNa kArya thAya che tema mAnavuM paDe. kema ke tapa-saMyamamAM yatna karavAthI bhagavAne ApaNA jeTalA bhavo joyA hatA tenAthI pahelAM mokSa thAya che. tethI bhagavAnanuM jJAna vyabhicArI che=bhagavAnanA jJAnamAM anekAMta che. to niyativAdI kahe che ke to ame tamArAthI jItAI gayA=hArI gayA, kema ke niyatithI mokSa thAya che tema ame kahI zakIzuM nahi; paraMtu mAnavuM ja paDaze ke mokSanA upAyamAM pravRtti karIe to mokSanI prApti zIghra thAya che. paraMtu tema svIkArazo to amAro niyativAda UDI jaze, Ama chatAM tame mokSasAdhaka koNa cho ? e prazna ubho thaze. kema ke mokSanA upAya sAkSAt dekhAtA nathI, paraMtu bhagavAnanA vacananA baLathI tame mokSanA upAyamAM pravRtti karo cho, ane tame ja kaho cho ke bhagavAnanuM vacana vyabhicArI che. tethI jemanuM vacana asaMgata hoya temanA vacanathI mokSamArganI pravRtti thaI zake nahi. tethI mokSamArganI pravRtti karanAra evA tame koNa rahyA ? arthAt mokSamArganI pravRtti karanAra tame nathI. Ama kahIne niyativAdIne e sthApavuM che ke, kevalInuM jJAna avyabhicArI mAnavuM ucita che. ane jo temanuM jJAna avyabhicArI mAnIe to mokSano koI upAya nathI, paNa niyatithI ja mokSa thAya che, tema mAnavuM ucita che. ||102 avataraNikA : mokSa mAne che ane mokSanA upAyane nathI mAnatA, tenuM sthApana gAthA-98 thI 102 sudhI karyuM. have te matanuM nirAkaraNa karatAM kahe che - Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 287 copAi : kAmabhogalaMpaTa ima bhaNe, kAraNa mokSataNAM avagaNai / kAraya chai niM kAraNa nahIM, tehani e kSati moTI sahI / / 103 / / gAthArtha : ema gAthA-98 thI 102 mAM kahyuM e prakAre, mokSanA upAya nathI, ema kAmabhogalaMpaTa kahe che,(ane) mokSanAM kAraNa avagaNe che. kArya che ane kAraNa nathI e prakAre tenI moTI kSati=bhUla che. ll103 bAlAvabodhaH ___ima e vAdI kAmabhoganA laMpaTa chai te bhaNai chaD-mokSataNAM je kAraNa chai te avagaNai chaiM- UveSI nAMSai chai / tehanai e moTI kSati chaD-moTuM dUSaNa chai, je kArya-mokSa chai anai tehanAM kAraNa nathI, ima to svapravRttiM ja vyAghAta du, puraMdathI vAra jamAva sAro mAnavo 303 anuvAda - ruma vAvI.....maLa chaDuM - gAthA-98 thI 102 mAM kahyuM e prakAre, kAmabhoganA laMpaTa evA vAdI che, te bhaNe cheHkahe che. A prakAre kahIne vAdIe zuM kahyuM, te batAve che - molatAM ne vAra....pApa chaThTha - mokSanAM je kAraNa che, te avagaNe che=upekSA kare che. tene A moTI kSati che=moTuM dUSaNa che. moTuM dUSaNa zuM che te batAve che - ne vArtha...vAraNa nathI, je kArya mokSa che ane tenAM kAraNa nathI, e ja moTuM dUSaNa che. mokSa che ane tenAM kAraNa nathI, ema mAnavAmAM zuM vAMdho che? tethI kahe che rUma to.....mAnavo ||10rUTI - ema to svapravRttino ja vyAghAta thAya, e daMDathI=ApattithI, kArya-kAraNabhAva sAco mAnavo. ll103 Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 bhAvArtha : ahIM svapravRttino vyAghAta thAya ema kahyuM tenAthI e kahevuM che ke, jema kevalajJAnamAM kevalI jue che e pramANe sarva kArya thAya che ema sthApana karIne, mokSano upAya saMyamanI kriyA nathI ema pUrvapakSI kahe che tema svIkArIe to, dhana kamAvA vagerenI potAnI svapravRttino paNa vyAghAta thAya. kema ke kevalIe kevalajJAnamAM dhanaprApti joI hoya to dhanaprApti thaze ja, mATe dhanaprAptinA upAyamAM pravRttithI dhanaprApti thAya che, tema mAnIne te pote pravRtti kare che, e pravRtti te karI zake nahi. tethI potAnI pravRttinA vyAghAtarUpe Apatti hovAne kAraNe kArya-kAraNabhAvane sAco mAnavo joIe=kAraNamAM pravRtti karavAthI ja kArya niSpanna thAya che tema mAnavuM joIe. jema dhanaprAptinA upAyamAM pravRtti ka2vAthI dhanaprApti thAya che, tema upaya evA mokSanI prApti mATe mokSaprAptinA upAyabhUta tapa-saMyamamAM pravRtti karavAthI mokSa prApta thAya che, tema mAnavuM joIe. ||103 // avataraNikA : mokSa sarjyo hoya tyAre ja thAya che, e prakAranI pUrvapakSInI mAnyatA yukti vagaranI che, te batAvavA arthe kahe che - copai : vAyasatAlI nyAya na eha, sarajai to sakalai saMdeha / jo sarajyuM jaMpa nisadIsa, avyabhicArIsyuM sI rIsa ? / / 104 / / gAthArtha H eha=A=mokSanI prApti, vAyasatAlIyanyAyathI nathI. (jo) sarjyuM hoya tema thAya (ema mAnIe to) sakalamAM=badhA kAryamAM, saMdeha thAya. utthAna : have jyAre mokSa sarjAyo haze tyAre thaze ema pUrvapakSI kahe che, tene tenI ja yuktithI dUSita kare che - Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 289 gAthArtha - jo mokSanI prAptinA viSayamAM nisadasa=haMmezAM, sarpa jaMpe che=bole che, to ghaTanA avyabhicArI kAraNomAM zuM rIsa che? arthAtuM tyAM paNa ghaTanA upAyomAM pravRtti karavI na joIe, ane kahevuM joIe ke ghaTa sarjAyo haze tyAre thaze./104 bAlAvabodha : e vAyasatAlI kahitAM kAkatAlIyanyAya na kahiiM, 'kAgaDo UDanAra tAlaphala paDanAra' ima nahIM, je mATiM niyatAnvayavyatireka char3a, jo sarajyuM thAi ima kahiiM to saghalaI saMdeha thAi 'kima sarajyuM husyai ?' pravRtti to iSTasAdhanatAnizcayaiM ja thAI, jo sarajyuM nisadIsa kahai char3a to avyabhicArI kAraNa ghaTAdikanAM daMDAdika chai tihAM sI rIsa ? ima mokSakAraNa jJAnAdika paNi saddahavAM athavA ari-vyabhicArI-caura-pAradArikasyuM sI rIsa ? te to saraLyuM che : 04o. anuvAda : vAya...niyaMtIndrayavyatire che, - A=mokSanI prApti, kAkAlIya nyAyathI nathI=kAgaDAnuM UDavuM ane tAlaphaLanuM paDavuM e nyAyathI nathI, je kAraNe niyata anvaya-vyatireka che=mokSasAdhaka kriyAo ane mokSaprAptirUpa phaLanI sAthe cokkasa kAryakAraNabhAva che. te A rIte - jyAM jyAM mokSasAdhaka pravRtti che, tyAM tyAM mokSarUpa phaLa che; ane jyAM jyAM mokSasAdhaka pravRtti nathI, tyAM tyAM mokSarUpa phaLa nathI. utthAna : pUrvamAM sthApana karyuM ke kAkatAlIya nyAyathI. mokSarUpa phaLa nathI, paraMtu mokSasAdhaka kriyA sAthe mokSarUpa phaLano anvaya-vyatireka che. have te ja vAtane dRDha karavA mATe kahe che - anuvAda - no saravuM thAkuM.....sAghanatAniyaruM na thA, -mokSanA viSayamAM Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 jo ema kahIe ke je saryuM hoya te thAya, to saMsAranI dareka pravRttimAM saMdeha thAya, arthAt prazna thAya ke kayuM sarSe thaze ? ane pravRtti to iSTasAdhanatAnA nizcayathI ja thAya che. bhAvArtha - Azaya e che ke, saryuM hoya te ja thAya tema mAnIe to saMsAramAM dhananI prApti thavAnI sarajI haze to dhananI prApti thaze, ane dhananI prApti thavAnI nahi sarajI hoya to nahi thAya; A prakArano dhanaprApti-dhanaaprAptinA viSayamAM vicAra Avaze. tethI phaLano saMdeha rahyA karaze. ane phaLanI prAptino upAya dhana meLavavA mATeno yatna nathI, paraMtu je saryuM haze te ja thaze, evo nirNaya hovAthI, dhanaprAptinA upAyamAM pravRtti thai zakaze nahi. ane dhananI prAptimAM pravRtti to iSTasAdhanatAnA nizcayathI ja thAya cheHdhana mane iSTa che ane tenuM sAdhana vepAranI kriyA che, evo nirNaya thavAthI ja pravRtti thAya che. tethI jema dhananI prApti ane vyApAra vacce anvaya-vyatireka che, tema mokSasAdhaka kriyA ane mokSarUpa phaLa pratye niyata anvaya-vyatireka che. utthAna : je loko mokSanI pravRttimAM yatna karatA nathI, ane kahe che ke je divase mokSa thavAno che te divase ja mokSa thaze, temane svapravRttino vyAghAta kai rIte thAya che, te batAvatAM kahe che - anuvAda : no saravuM nisatI....jJAnAtivara paNa saddava - jo saryuM nisadIsa kahe che, to avyabhicArI kAraNa ghaTAdikanAM daMDAdika che, tyAM zI rIsa che ? ema, mokSanAM kAraNa jJAnAdika paNa svIkAravAM joIe. bhAvArtha : je vyakti mokSanA viSayamAM saryuM haze te thaze e pramANe haMmezAM kahe che, te vyaktine ghaTAdinAM avyabhicArI kAraNa evAM daMDAdi che, tyAM zI rIsa che ? Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 291 arthAt jyAre te ghaTano arthI che tyAre ghaTanA upAyabhUta daMDAdi kAraNamAM kema yatna kare che? tyAM paNa teNe kahevuM joIe ke, jo ghaTa sarjAyo haze to thaze, ane nahi sarjAyo hoya to game teTalo yatna karavA chatAM paNa ghaTa thaze nahi. ane ema mAnIne ghaTanA arthIpaNAthI daMDAdimAM pravRtti na kare to ghaTanI prApti thAya nahi evo anubhava che. tethI je je kArya potAne iSTa che tyAM tyAM tenA upAyomAM jema te pravRtti kare che, tema jo te mokSano arthI hoya to mokSanAM kAraNa evAM jJAnAdine paNa upAyarUpe teNe svIkAravAM joIe. hatyAna - bAlAvabodhamAM gAthA-104 nA uttarArdhamAM no saryuM baMpa nisavIsa vyamivArIcuM sI rIsa? e kahyuM teno artha pUrvamAM batAvyo. tyAra pachI te ja vAtane vizeSa batAvavA mATe bAlAvabodhamAM 3thavA" thI kahe che - anuvAda : athavA ri-......vara chaTTa TI104T = athavA zatru, vyabhicArI, cora, pAradArika pratye zI rIsa che ? arthAt tenA pratye gusso karavo joIe nahi. kema ke teo to sarjyo kare che. II104 : bhAvArtha : A kathana dvArA graMthakArane e kahevuM che ke, zatru Adi pratye sampa mAnIne dveSa na karavo joIe; paraMtu tema tuM karato nathI, ane A zatrue mAruM ahita karyuM tema mAnIne te gusse thAya che. te ja batAve che ke tuM kAraNane paNa svIkAre che. mATe ja kahe che ke zatrue mAruM ahita karyuM, tyAM jema kAraNane svIkAre che, tema mokSanA upAyabhUta dharmane kAraNarUpe kema svIkArato nathI ? 0 3thavI.............charaDuM chaThTha | A lakhANa pU. upAdhyAyajI mahArAje svahaste lakhela pratamAM gAthA-104nA bAlAvabodhane cheDe nizAnI karI enuM anusaMdhAna athavA............ karIne hAMsiyAmAM mUkeluM che. tethI AvyafmavArIcuM zI rIsa? eno artha gAthA-104nA bAlAvabodhamAM jaNAvIne Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 athavA rivyamArIjuM zI rIsa e prakArano vikalpa sAme rAkhIne artha kare che. anya pratomAM athavA........... ra6 cha A pATha gAthA-106nA bAlAvabodhanA prAraMbhamAM joDAI gayo che. te pATha gAthA-104nA bAlAvabodhamAM grahaNa karavo saMgata che, ane te mujaba ame artha karela che. ll104ll avataraNikA :- je jIva mokSane mAne che ane mokSanA upAyane mAnato nathI, tevo jIva, jyAre mokSa sarjAyo haze tyAre thaze tema kahe che, teNe saMsAranA iSTa padArthamAM paNa pravRtti karavI na joIe; ane jyAre te iSTa padArthanI prApti sarjAi haze tyAre thaze, tema mAnavuM joIe; e batAvIne mokSa mATe mokSanA upAyamAM pravRtti karavI ucita che, te batAvavA arthe kahe che - copAi :sarajyuM dIThaM saghalai kahai, to daMDAdika kima saddahai ? / kAraNabhelIsarijI(ji)tadITha, kahitAMvighaTainavinijaiTTha / / 105 / / gAthArtha : je rIte saryuM haze=kArya thavAnuM sarjAyeluM haze, (je rIte kevalIe dIThuM che te rIte thaze.) ema dharmanA kSetramAM saghaLe=badhe, kahe che; to ghaTano artha evo te daMDAdine kema sahe che? arthAt daMDAdine ghaTanA kAraNarUpe kema svIkAre che ? utthAna : AnA samAdhAnarUpe pUrvapakSI kahe che ke, kevalIe sarva kAraNothI sahita ghaTAdinuM sarjana joyuM che, tethI ghaTAdinA arthI evA amArI daMDAdimAM pravRtti asaMgata nathI. tethI kahe che - gAthArtha : che. kAraNa bhelI kAraNonA bhegA thavAthI, ghaTAdi kAryo sarjita dIThasghaTAdi kAryo sarjita kevalIe joyAM che, ema kaho to amAruM iSTa vighaTana pAmatuM nathI; Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 293 arthAt mokSanA upAyothI sahita mokSanI prApti kevalIe joI che, tethI mokSanA arthIe mokSanA upAyamAM yatna karavo joie e amane iSTa che, tenuM vighaTana thatuM nathI. 10pA bAlAvabodha : jo saghalaI sarajyuM dIThaM kahai ch| to daMDAdika ghaTAdikAraNa kima saddahaiM? sarajyuM te tatprakAraka sisRkSA ja, teNai to bAhyakAraNa sarva anyathAsiddha thAi, eNai karI 'jaM jahA taM bhagavayA diTaM taM tahA vipariNamaI() e sUtra vyAkhyAna thayuM, je mATai kevalajJAna te vyApaka chai, kAraNa nthii| teha ja kahai chaD-'kAraNa bhelI sarajita dIDhuM' ima kahatAM to nija iSTa vighaTai nahIM, je mArTi daMDAdikAraNa sahita ja ghaTAdika sarajyA chai, ima kahatAM jJAnAdikAraNasahita ja mokSa sarajyo chai, ima kahatAM bAdhaka nathI / / 105 / / * bAlAvabodhamAM gaM naEA pachI te zabda che, te vadhArAno bhAse che. anuvAda :-. no sapanaDuM.....mi saddauM?- jo saghaLe sarve dIThuM kahe che=dharmanA kSetramAM badhe je kArya je rIte thavAnuM sarjAyuM haze te pramANe kevalIe dIThuM che ema kahe che, to ghaTAdinAM kAraNa daMDAdi kema saddhahe che=kema svIkAre che ? utthAna - pUrvamAM kahyuM ke, saryuM dIThuM badhe kaheto hoya teNe ghaTAdinAM kAraNarUpe daMDAdine svIkAravAM joIe nahi. te ja vAtane batAvavA arthe sarpa zuM vastu che, ane saryuM svIkAravAthI ghaTAdinA kAraNarUpe daMDAdi nahi svIkAravAnI Apatti kema Ave che, te batAvavA arthe kahe che - anuvAda : saraLyuM.....raMga nathI,- sarpa te tatyakAraka sisRkSA ja=je prakAre kArya thavAnuM che, te prakAranI sarjavAnI pariNati ja=kevalInA jJAnanI pariNati ja, tevo artha sarpano mAnIe to, bAhya kAraNo badhAM anyathAsiddha thAya. AnAthI "je, je Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 rIte bhagavAna vaDe (kevalajJAnamAM) jovAyuM che, te, te rIte pariNamana pAme che." e sUtra vyAkhyAna thayu="no..... varI' karI e bAlAvabodhanA pUrvanA kathanathI "naM nadI..... virAma e sUtranuM arthathI tAtparya kahevAyuM, ane temAM yukti batAvatAM kahe che- je mATe kevalajJAna te vyApaka che, kAraNa nathI. bhAvArtha : pUrvapakSI kahe che ke, jagatamAM je vastu je rIte sarjAI hoya te rIte ja bhagavAne joyuM che. mATe je divase mAro mokSa sarjAyo che, te divase ja mAro mokSa thaze, ema bhagavAne joyuM che. tene graMthakAra kahe che ke, to pachI ghaTAdino arthI evo tuM daMDAdi kAraNonI kema zraddhA kare che ? arthAtu jyAre tuM ghaTAdino artha che, tyAre tuM daMDAdi kAraNomAM kema pravRtti kare che ? have sarpa zuM padArtha che, te batAvatAM kahe che - saryuM te ta...kAraka sisRkSA ja=te te kAryo sarjavAnI IcchA. te sisRkSA e bhagavAnanA jJAnarUpa ja che, ema kahIe to bAhya kAraNo sarva anyathAsiddha thAya. tethI ghaTAdinA arthIe daMDAdimAM pravRtti karavI joIe nahi, e artha prApta thAya. ane A kathanathI 'gaM kharA..... sUtranuM vyAkhyAna thayuM = " gadA..... sUtrano artha je prakAre pUrvapakSI grahaNa karIne kahe che ke, "je prakAre saryuM che, te prakAre bhagavAne dIThuM che," ema kahIne mokSanA kAraNono apalApa kare che, te karavuM ucita nathI. e sUtranuM tAtparya jo pUrvapakSI kahe che tema svIkArIe to, badhAM bAhya kAraNo anyathAsiddha thAya. mATe "naM naET.... sUtrano artha bIjI rIte che, ane te ja spaSTa karavA mATe kahe che ke, "je mATe kevalajJAna te vyApaka che, paNa kAraNa nathI." ane teno Azaya A pramANe che - jagatamAM jeTalAM kAryo thAya che te sarva kAryo kevalajJAnano viSaya thAya che. tethI jagatanAM sarva kAryo vyApya che ane kevalajJAna vyApaka che, arthAt jagatanAM sarva kAryone vyApIne kevalajJAna raheluM che. tethI kevalajJAnamAM jema dekhAya che tema ja sarva kAryo thAya che temAM saMdeha nathI. paraMtu kAryanI niSpatti kAraNathI thAya che, ane kevalajJAna kAryaniSpattinuM kAraNa nathI; ane kAryArthI kAraNamAM ja pravRtti kare, mATe "i nadI......sUtra ame mAnIe chIe, to paNa amArA mata pramANe bAhya kAraNo kArya pratye anyathAsiddha nathI. tethI amArA mate mokSArthe pravRtti saMgata che. Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra95 jyAre pUrvapakSI saryuM haze tyAre thaze ema kahe che, ane kAraNano apalApa kare che, tethI ghaTAdinA arthI evA teNe daMDAdimAM pravRtti karavI joIe nahi, e prakArano doSa pUrvapakSIne prApta thAya. anuvAda : tedana va6 cha - te ja kahe che=pUrvamAM kahyuM kendra nA.........sUtra ame mAnIe chIe, ane te stra pramANe kevalajJAna vyApaka che ema prApta thAya che. ane kArya to kAraNathI thAya che, paNa kevalajJAnathI thatuM nathI, ema je kahyuM te ja kahe che - vAra menI.....vaDatAM vAgha nathI II105ll-kAraNanA bhegA thavAthI je sarjita che te kevalIe joyuM che, ema kahetAM to potAnuM iSTa vighaTe nahi=pUrvapakSI kahe ke, ghaTAdinA kAraNarUpe daMDAdi ame svIkArIe chIe te vighaTe nahi, je kAraNathI daMDAdi kAraNa sati ja ghaTAdi saryA che. tene graMthakAra kahe che - ema kahetAM jJAnAdi kAraNa sahita ja mokSa saryo che, ema kahetAM bAdhaka nathI../10pA bhAvArtha : je saryuM haze te thaze' ema pUrvapakSI kahe che, tene graMthakAre kahyuM ke, tuM jyAre ghaTAdino artha che, tyAre daMDAdimAM kema pravRtti kare che ? vastutaH tArA mata pramANe ghaTAdinI prApti jyAre sarjAI haze tyAre ghaTAdi prApta thaze. tenA samAdhAnarUpe pUrvapakSI kahe ke, kAraNanA bhegA thavAthI kArya sarjita che, ane te ja pramANe kevalIe joyuM che. tethI ame paNa ghaTAdinA arthI jyAre hoie chIe tyAre tenA kAraNamAM pravRtti karIe chIe, temAM koi doSa nathI; kema ke bhagavAne te ja rIte joyuM che, tethI amArI te prakAranI pravRttithI kArya thAya che. to graMthakAra kahe che ke, tenI jema ja jJAnAdi kAraNa sahita ja dareka jIvono mokSa sarjAyo che tema svIkArI lo to, jema ghaTAdino artha saryuM hoya tema thaze tema mAnavA chatAM daMDAdimAM pravRtti kare che; tema saryuM haze tema thaze tema mAnanAra, jo mokSano arthI hoya to mokSanA upAyamAM pravRtti kare, tema mAnavAmAM koi bAdhaka nathI. Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 vizeSArtha : ahIM kahyuM ke sarjyuM te tatprakA2ka sisRkSA, tyAM prazna thAya ke, sarjyuM eTale kArya sarjAyuM hoya te, ane sisRkSA e sarjavAnI icchArUpa che, tethI te be eka kema kahevAya ? teno Azaya e che ke, sisRkSA e kAraNa che ane tenAthI kArya sarjita thAya che, tethI abheda upacAra karIne sisRkSAne ja sA~ kahe che. vaLI 'sisRkSA' e sarjavAnI icchArUpa che, ane bhagavAnane to koi sarjavAnI icchA nathI, tethI 'sisRkSA' zabdathI bhagavAnanuM jJAna grahaNa karIe to ja naM nahIM. sUtra tenI sAthe joDI zakAya. ......... Azaya e che ke, sAmAnya rIte izvara sarjana karanAra che tema lokanI mAnyatA che. tethI izvaranI sarjana ka2vAnI icchA pramANe jagatanuM badhuM sarjana thAya che, tema loka mAne che; ane jainazAsana izvaranI sarjana karavAnI icchA mAnatuM nathI. to paNa pUjya upAdhyAyajI mahArAjAe dvAtriMzadvAtriMzikA graMthamAM samAdhAna karela che ke, je prakAre bhagavAne joyuM che te ja prakAre vastu pariNAma pAme che, e apekSAe bhagavAnane jagatanA sarjana karanAra mAno to amane koi doSa nathI. tethI e prApta thAya ke 'sisRkSA' e sarjavAnI icchArUpa mohanA pariNAmarUpa nathI, paraMtu kevalInA jJAnanA pariNAmarUpa che. I105 avataraNikA : 'sarjyuM haze tema thaze' ema kahIne mokSano upAya mAnato nathI, e tenI viparIta mati che, e batAvavA arthe kahe che - copai : tRpti hasye jo sarajI hasyai, bhojana karavA syuM dhasamase ? | pApi udyama Agali karai, dharami syuM sarajyuM uccarai ? / / 106 / / gAthArtha : jo sarjita=sarjAyelI, haze to tRpti thaze, bhojana karavA mATe zuM dhasamase= prayatna kare che ? pApamAM udyama AgaLa kare che ane dharmamAM sarjya uccare che=kahe 9.1190911 Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlAvabodha : jo sarajyuM ja lIjai to sarajI husyai to tRpti husyai, ima karInai bhojana karavAnai syuM dhasamasai cha ? pApakAryai udyamanaI Agali karaI, kRSyAdika AraMbha karatAM pAchu joto nathI, dharmanI velA galio balada thaI rahai chai, sarajyuM husyai te thAsyai ima syuM mukhiM uccarai chai ? / / 106 / / anuvAda : no sarjyuM.....ujvararphe char3e ? ||106 II - jo sarjyuM ja prApta thAya che, to sarjI haze to tRpti thaze, ema karIne bhojana karavA mATe kema doDe che ? pApakAryamAM udyamane AgaLa kare che=udyamathI kArya thAya che tema mAne che, AthI karIne khetI Adi AraMbha karatAM pAchuM joto nathI, ane dharmanI veLA gaLiyo baLada thaine rahe che, ane 'sarjyuM haze te thaze' ema mukhathI kema uccare che ? ||106nA 2907 bhAvArtha : jIva jema pApakAryamAM udyamane AgaLa karIne pravRtti kare che, tema dharmakAryamAM paNa teNe udyamane AgaLa karavo joIe; ane ema mAnavuM joIe ke, jevo udyama karIza tevo dharma mArAmAM pragaTaze, ane dharmanA prakarSathI mAro mokSa thaze. 106 avataraNikA : pahalAM guNa vinA guNa thayA to pachar3a guNanuM syuM kAma ? te Upari kahai char3a - avataraNikArya : gAthA-99 mAM kahyuM ke pahelo guNa, guNa vinA prApta thAya che, to pachI mokSa mATe guNanuM zuM kAma che ? arthAt guNa vagara paNa pahelo guNa maLyo, tema ratnatrayIrUpa guNa vagara paNa mokSa maLe, tema pUrvapakSI kahe che. tenA upara graMthakAra kahe che - Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 copAi - pahilA guNa je guNa viNa thayA, pAkI bhavathitInI te dayA / jeha guNa te kimajAi ?, guNa viNa kima guNakAraya thAi ? / / 107 / / gAthArtha : pahelA guNa je guNa vagara thayA te pAkelI bhavasthitinI dayA che. bhavasthitinA paripAkane kAraNe je guNa thayo te cAlyo kema jAya? arthAt na jAya. guNa vagara ratnatrayIrUpa guNa vagara, guNanA kAryarUpa mokSa kema thAya? arthAt na thAya.II107I bAlAvabodha : pahilA guNa je guNa vinA thayA te pAkI bhavasthitinI dayA chai, etalai te bhavasthitiparipAka kArya jANavU, havai te thayA guNa jAi kema rahai ? tivAraiM ananyathAsiddha niyata pUrva)vartipaNai kAraNa kima huiM ? guNa vinA guNakArya te kima thAi ? svAvyavahitottarotpattikatva-svasAmAnAdhikaraNyobhayasambandhena guNaviziSTa guNatvAvacchinnaM prati guNa: kAraNaM tadanyaguNaM prati kAla vizeSa iti tattvam TochI anuvAda : paritAM....ma 26? - pahelA je guNa, guNa vagara thayA, te pAkelI bhavasthitinI dayA che. eTale te bhavasthitinA paripAkanuM kArya jANavuM. have bhavasthitinA paripAkathI thayelA guNa jatA kema rahe?arthAtu jAya nahi. bhavasthitinA paripAkathI thayelA guNa jatA nathI, te vAta yuktithI batAve che - tivArakuM.....mi dukuM? - jo bhavasthitinA paripAkathI thayelA guNa jatA rahe tyAre ananyathAsiddha niyatapUrvavartIpaNA vaDe kAraNa kema thAya ? bhAvArtha : jIvamAM sauthI pahelo guNa bhavasthitinA paripAkathI thAya che, ane te Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 299 pragaTa thayelo guNa jato nathI, paraMtu uttaraguNanuM kAraNa bane che. e ja vAta yuktithI batAve che - jo bhavasthitinA paripAkathI thayelo guNa cAlyo jato hoya, to kAraNanuM je lakSaNa che te emAM ghaTe nahi; ane kAraNanuM lakSaNa e che ke ananyathAsiddha hote chate kAryanI niyata pUrvavartI je hoya te kAraNa kahevAya. arthAt pAMca anyathAsiddhi che temAMnI koI anyathAsiddhi na hoya, ane kAryanI niyata pUrvavartI hoya, te kAraNa kahevAya. jema ghaTarUpa kAryanI niyata pUrvavartI daMDa che, tethI daMDa kAraNa che, ane tenAthI anya sAmagrI maLe to kArya avazya thAya che. daMDanI jema daMDamAM raheluM daMDatva ane daMDanuM rUpa e paNa kAryaniyatapUrvavartI che, chatAM te baMne anyathAsiddha che, tethI ghaTarUpa kArya pratye kAraNa nathI; paraMtu ghaTanA kAraNa tarIke daMDano vyavahAra thAya che, kema ke ghaTakAryano arthI ghaTarUpa kArya pratye daMDane kAraNa tarIke svIkAre che, daMDatva ke daMDarUpane nahi. e rIte prastutamAM jyAre jIvanI bhavasthitino paripAka thAya che tyAre prathama guNa pragaTe che, ane e guNane vikasAvavAnI anya sAmagrI maLe che tyAre avazya uttaramAM guNa vikase che; ane jyAM sudhI anya sAmagrI na maLe tyAM sudhI e guNa vikAsa pAmato nathI, to paNa te guNa nAza paNa pAmato nathI. AthI ja apunarbaMdhaka thayA pachI jIva mArgathI dUra thaI jAya to paNa te apunabaMdhaka rahe ja che; tethI utkRSTa saMklezane tyAra pachI pAmI zakato nathI, ane te guNa ja AgaLanA guNa pratye kAraNa bane che. jema daMDane anya sAmagrI na maLe tyAM sudhI daMDathI ghaTa niSpanna thato nathI, jyAre anya sAmagrI maLe tyAre daMDathI ghaTarUpa kArya thAya che. utthAna : A rIte pahelA guNa bhavasthitinA paripAkathI thAya che e batAvyuM. have mokSa ratnatrayIrUpa guNanI prAptithI thAya che, mATe mokSano upAya ratnatrayI che; paraMtu bhavitavyatAthI mokSa thAya che ema je pUrvapakSI kahe che, te yukta nathI. te batAvatAM kahe che - Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 anuvAda - guNa vinA.....mi thA? - ratnatrayIrUpa guNa vagara guNanA kAryarUpa mokSa kai rIte thaI zake ? arthAt na thAya. bhAvArtha : mokSa e karmanA nAzarUpa che, ane karmano nAza jIvamAM pragaTa thatA pUrNa guNathI thAya che; eTale guNanuM kArya mokSa che. ane je guNanuM kArya hoya te guNa vagara thaI zake nahi, mATe guNanA kAryarUpa mokSanA arthIe mokSanA upAyabhUta evI ratnatrayImAM yatna karavo joIe. ahIM vizeSa e che ke, prathama guNa pachInA badhA guNo guNanA kAryarUpa che, ane pUrNa guNarUpa mokSa paNa guNanuM ja kArya che. ' utthAna : prastuta gAthA-107 nuM tAtparya saMskRtamAM saMkSepathI batAve che - anuvAda - | svAdhyahito............ti tattvam II107TI - sva=prathama guNa, je bhavasthitinA paripAkathI thayela che, tenAthI avyavahita uttaramAM utpatti che jene, te bIjo guNa je "svAvyottarotpatti' che, ane te bIjA guNamAM 'svAvyavaDitottarotpattiva' che, e saMbaMdhathI prathama guNa bIjA guNamAM rahe che. ahIM be bhinna vyaktine grahaNa karIe to, anya vyaktino prathama guNa anya bIjI vyaktinA dvitIya guNamAM vAvyavahatottarotpattivatta saMbaMdhathI rahI zake che, tenA nivAraNArthe saMbaMdhanI kukSimAM svasAmAnaviratha' no praveza che. sva=prathama guNa, eno adhikaraNa je AtmA, te ja AtmArUpa adhikaraNamAM rahelo je bIjo guNa, te svasamAvivAra che. ane te guNamAM svasAmAnadhikaraNa' che. ane te saMbaMdhathI sva=prathama guNa, bIjA guNamAM rahela che. tethI A be saMbaMdhathI prathama guNaviziSTa bIjo guNa che, ane te bIjA guNamAM guNaviziSTabhutva che. Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 301 te ja rIte saMbaMdhanI kukSimAM rahelA sva' zabdathI baMne ThekANe bIjo guNa, trIjo guNa Adine grahaNa karIe to, bIjo guNaviziSTa trIjo guNa, trIjA guNaviziSTa cotho guNa ema yAvatuM mokSarUpa kAryanA pUrvavartIguNa guNaviziSTa guNarUpe prApta thaze. jyAre prathama guNa bhavasthitinA paripAkathI prApta thayela hovAthI A be saMbaMdhothI guNaviziSTa guNa thato nathI, tethI e prApta thAya che ke, mokSamArganA Adya guNane choDIne dvitIya guNathI caudamA guNasthAnakanA carama samaya sudhInA guNa te guNaviziSTa guNa che; ane te guNaviziSTapukhatvAchinna prati guE vAra=guNaviziSTaguNavAvacchinnaguNarUpa kArya pratye pUrva pUrvano guNa kAraNa che, ane tenAthI anya guNa arthAt guNaviziSTaguNatnAvacchinnathI anya guNa, je kevala prathama guNa che, tenA pratye kALavizeSa ja kAraNa che; je bhavasthitinI dayArUpa che, e prakAranuM tattva che. AnAthI e phalita thayuM ke, prathama guNa bhavasthitinA paripAkathI thAya che tyAM guNa kAraNa nathI, jyAre uttara uttaranA guNa pratye pUrva pUrvanA guNa kAraNa che; ane jIvanA prayatnathI ja pUrva pUrvanA guNa uttara uttaranA guNarUpe pariNamana pAme che, mATe prathama guNanI prApti thayA pachI uttara uttaraguNanI prApti mATe yatna karavo joIe. mokSa e guNanuM kArya che. te jema guNathI niSpanna thaI zake che, tema prathama guNane choDIne sarva guNo guNathI niSpanna thai zake che. mATe mokSarUpakAryanA arthIe guNanI prAptimAM udyama karavo joIe. II107nA avataraNikA - bhavasthitiparipAka te paNi AtmaniSThatathAbhavyatAparyAya, te guNa vinA kima thAi ? te Upari kahai chai - avataraNikArya : pUrva gAthA-107 mAM sthApana karyuM ke, prathama guNa bhavasthitinA paripAkathI thAya che, ane tyAra pachInA guNo pUrva pUrvanA guNathI thAya che, tyAM pUrvapakSI prazna kare che ke, bhavasthitino paripAka te paNa AtmaniSTha tathAbhavyatAno paryAya che= s-22 Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 tathAbhavyatAnA kAryarUpa che, te=bhavasthitino paripAka, guNa vagara kema thAya ? te upara kahe cheHtenA samAdhAnarUpe kahe che - * ahIM TabAmAM marithati... chaDuM- e kathana avataraNikArUpe hovuM joIe. te mujaba ame avataraNikA judI pADela che. bhAvArtha : tathAbhavyatva' - eTale je prakAranuM kArya thAya tene anukULa yogyatA. AtmAmAM rahelI tathAbhavyatA" ahIM prastutamAM e levAnI che ke, je kALamAM AtmAnI bhavasthiti TUMkI thAya te prakAranI yogyatA AtmAmAM anAdikALathI rahelI che, ane te yogyatA ja te kALamAM te paryAyane pragaTa kare che; tethI AtmAmAM rahela tathAbhavyatAthI janya evA paryAyarUpa bhavasthitino paripAka che. AnAthI e prApta thayuM ke, have jIvanI bhavasthiti pahelAM jevI dIrgha nathI paNa alpa che, tevA prakArano jIvano paryAya pragaTa thayo te bhavasthitino paripAka che. ahIM pUrvapakSIne e kahevuM che ke, Avo bhavasthitino paripAka guNa vagara kema thaI zake ? ane jo guNa vagara AvA prakArano bhavasthitino paripAka thaI zakato hoya, to mokSa paNa guNa vagara thAya che tema mAnavAmAM zuM vAMdho che ? tenA samAdhAnarUpe graMthakAra kahe che - copAi : eka upAyathakI phalapAka, bIjo sahajai DAlavipAka / kAraNataNo ima jANI bheda, kAraNamA syuM ANo gheda ? / / 108 / / gAthArtha : eka upAya thakI phaLano pAka thAya che, bIjo sahaja DALa upara phaLa pAke che. kAraNataNo A pramANe bheda jANIne kAraNamAMzuMkhedaANo cho? lAvo cho ? 108 bhAvArtha : bIjA prakArano sahaja DALa upara phaLano vipAka thAya che, tema bhavasthitino paripAka sahaja thAya che; ane eka upAyathakI phaLano pAka thAya che, Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 303 tema mokSarUpa phaLanI prApti ratnatrayInA upAya thakI thAya che. A prakAre phaLanA kAraNamAM bheda jANIne mokSanA upAyarUpa kAraNamAM kheda kema lAvo cho ? arthAt jema prathama guNa, guNa vagara pragaTyo; tema mokSa paNa guNa vagara pragaTa thaze, ema kahIne mokSanA upAyane upAyarUpe kema svIkAratA nathI ? bAlAvabodha : eka upAyathI phalano pAka thAi chaI- palAlapramukhamAM ghAlI akAlai AMbA pacavIiM, bIjo sahajar3a DAlathI ja pAka hui cha / ima karamavipAka eka upAyai chai, eka sahajai cha / e kAraNano bheda jANInar3a karaNamAMhiM syo kheda ANo ? ketalAMika kArya sahajar3a thayAM, to udyama syo kariDaM, ima syuM mujhAo cho? |8|| anuvAda : praH 3pAyathI.....sanaph cha<=I = eka upAyathakI phaLano pAka thAya che, palAla pramukhamAM=ghAsa vageremAM nAkhIne akALe AMbA pakave che. bIjo sahaja DALathI ja pAka thAya che. e prakAre karmano vipAka eka upAyathI thAya che ane eka sahaja thAya che. bhAvArtha : jema keTalIka kAcI kerIne ghAsamAM nAMkhIne pakavavAmAM Ave che, ane keTalIka kerIo DALa upara sahaja pAke che; tema jIvamAM anAdikALathI bhAvamaLarUpa bhAvakarma che, teno vipAka=nAza, sahaja thAya che, tethI prathama bhavasthiti pAke che; ane bhasthiti pAkyA pachI jIva samyak prayatna karIne zAstrAnusArI mokSamArganI kriyAmAM pravRtti karIne bhAvamaLano nAza kare che, te upAyathI karmano nAza thAya che. anuvAda : chu vArAno.....muMjJAo cho ? / / 108 / / - e kAraNano bheda jANIne karaNamAM=kAryane karavAmAM, zuM kheda ANo cho ? keTalAMka kArya sahaja thayAM, to udyama zA mATe karavo ema zuM, mUMjhAo cho ? II108 Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 bhAvArtha : bhavasthitinA paripAkane anukULa bhAvamaLano nAza jema sahaja thAya che, ema mokSaprAptine anukULa bhAvamaLano nAza upAyathI thAya che; e prakAranA kAraNano bheda jANIne, mokSanA upAyabhUta guNanI prAptimAM prayatna karavAmAM kheda kema lAvo cho ? arthAt prathama guNaprAptinI jema mokSa paNa sahaja thaI jaze, tema mAnIne nirudyamI kema thAva cho ? keTalAMka kArya sahaja thayAM bhAvasthitiparipAkarUpa kArya sahaja thayuM, to mokSanA upAyabhUta ratnatrayImAM zuM kAma udyama karIe ? e paNa sahaja thaze, ema mAnIne kema mUMjhAo cho ? vizeSArtha : bhavasthiti eTale dIrghakALa saMsAra calAve evI jIvanI avasthA. jIvanA asadgahane kAraNe saMsAra dIrghakALa sudhI cAle che. jIvamAM rahelo asagraha jeTalo anubaMdhazaktivALo hoya eTalA samaya sudhI te asadUgraha nivartana pAme nahi. A prakArano asadgata jIvanA caramapugalaparAvartanA pUrva pUrva mugalaparAvartamAM adhika adhika hoya che, ane tenA kAraNe ja dIrghakALa sudhI bhava cAlI zake tevI jIvamAM pariNati hoya che. pratyeka pudgalaparAvartamAM bhavya jIvamAM A asadgaha kAMika kAMika ocho thAya che, ane chellA pudgalaparAvartamAM A asadgata atyaMta maMda hoya che; jethI tevA prakAranI sAmagrIne pAmIne te nivartana pAmavA mAMDe che. jIvamAM jyAre asadgaha kAMika maMda thayo te bhavasthitinI paripAka avasthA, ane Ane ja kALano paripAka kahevAya che; ke A jIvano have dharmane anukULa kALa pAkyo. AvA jIvone upadezAdinI sAmagrIthI guNono vikAsa thAya che. tethI e prApta thayuM ke, kALa pAkavAne kAraNe jIvano je asadgaha maMda thayo, ane tenA kAraNe dharmane jhIle tevI yogyatA prApta thaI, te prathama guNa pragaTyo kahevAya. ane te ja prathama guNa upadezAdinI sAmagrIne pAmIne AgaLa AgaLanA guNanI prAptinuM kAraNa bane che. ahIM jIvanI dIrghakALa saMsAra calAve tevI anubaMdhazakti e 'bhAvamaLa'rUpa che, ane te bhAvamaLa rAga-dveSa ane mohanI pariNatirUpa che; ane te rAga-dveSa ane mohanI pariNati saMsArI jIvomAM sAmAnya rIte hoya che, to Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 305 paNa dUra dUra pudgalaparAvartamAM anivartanIya hoya che, ane caramAvartamAM nivartana pAme tevI hoya che. tethI caramAvartamAM Avelo jIva, te rAga-dveSa ane mohanI pariNatine krame karI nAza karIne vItarAga paNa thAya che. bhavasthitino paripAka, kALano paripAka ane AtmaniSTha tathAbhavyatAno paryAya=kArya, A traNe ekAryavAcI che. te A rIte - jIvano dharmane anukULa kALa pAke che te kALaparipAka che, ane A kALa pAke eTale saMsAra cAle tevI jIvamAM je sthiti hatI te gai. tethI bhavasthitiparipAka ane kALaparipAka ekAryavAcI che. ane AtmAmAM tevA prakAranuM bhavyatva=jevA prakAranuM kArya thAya tevA prakAranuM bhavyatva, te tathAbhavyatva che. ahIM prastutamAM prathama guNa pragaTe tevA prakAranuM bhavyatva te tathAbhavyatva che. A prathama guNa pragaTyo tyAre tattvane jhIlavAnI je lAyakAta thai, te tathAbhavyatvanuM kArya che, ane te bhavasthitinA paripAkarUpa che. I108 avataraNikA - pUrva gAthA-107 mAM kahyuM ke, bhavasthitinA paripAkathI prathama guNa thAya che, ane pachInA guNo guNathI pragaTe che, mATe guNanA kAryarUpa mokSa mATe guNamAM yatna karavo joIe. tyArapachI gAthA-108 mAM dRSTAMtathI prathama guNa, guNa vagara kema pragaTe che, ane prathama guNa pragaTyA pachI, pachInA guNo prayatnathI kema pragaTe che te batAvyuM. have anya rIte prathama guNa, guNa vagara kema pragaTe che, ane pachInA guNo prayatnathI kema pragaTe che, te batAve che - vizeSArtha : jainazAsana syAdvAdarUpa che. tethI eka apekSAe prathama guNa, guNa vagara kema pragaTyo tenuM samAdhAna karyA pachI, anya apekSAe prathama guNa, guNa vagara kema pragaTe che, ane pachInA guNo kema nahi ? e batAve temAM doSa nathI; kema ke bhinna bhinna nayanI dRSTithI padArtha bhinna bhinnarUpa che. Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 305 yopacha : athavA guNa viNa pUravaseva, mRdutara mATai hoi tatakheva / tima navi guNa viNa siddhi gariSTha, tehamAM bahulAM kahyAM ariSTa / / 109 / / gAthArtha : athavA pUrvasevA mRdutara che mATe guNa vagara tatkALa thAya, te rIte gariSThasiddhi guNa vagara thatI nathI. gariSThasiddhi guNa vagara thatI nathI, temAM hetu kahe che - tehamAMegariSThasiddhimAM, ghaNAM ariSTa-vidana, kahyAM che. I109 jAdAvodha : athavA apunabaMdhakAdikriyA te pUrvasevA chai te mRdutara kArya thAi, te mATai guNa vinAI hoi, tatakhneva kahitAM tatkAla, tima-teNI pariM gariSThasiddhi guNa vinA kima ? jima mahAvidyAsiddhimAM vetAlAdi UThai tima utkRSTaguNasiddhimA bahulAM ariSTa thAi, te guNa vinA kima TalaI ? ata eva zamadamAdimaMtanaiM adhikAritA te jANI mArgapravRttiM zamadamAdisaMpatti, e anyonyAzraya zAstrakAraiM Ta(TA)lyo chai, alpazamadamAdimaMtanaiM adhikAritA pravRttiM viziSTazamAdi siddhi e abhiprAyaiM / / 109 / / manuvAI : athavA.....vinA kima ? - athavA sananI yA te pUrvasevA cha, (tathI) te mRhuta2 =sa21 Arya, thAya, te. bhATe gue12 ta thAya; tenI jema gariSThasiddhi=vizeSa prakAranA guNonI prApti, yAvatuM mokSanI prApti, guNa vagara kema thAya ? arthAt na thAya. jima mahAvidyAsiddhimAM.....kima TalaI ? - bha. mahAvidyAnI siddhimAM vaitAlAdi UThe che, tema utkRSTa guNasiddhimAM=prathama guNathI uparanA guNanI siddhimAM, ghaNAM ariSTa thAya che ghaNAM vighno thAya che, te guNa vinA TaLe Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 307 nahi. mATe prathama guNa, guNa vagara thAya che, ane uttaranA guNo guNathI thAya che, e prakAranuM tAtparya che. bhAvArtha : apunabaMdhakAdinI kriyA te pUrvasevArUpa che, eno Azaya e che ke, mokSamArganI kriyA ratnatrayInI kriyAthI prAraMbha thAya che, ane tenI pUrvanI kriyA te pUrvasevArUpa che. ahIM apunabaMdhakAdimAM "Adi padathI mArgAnusArI, mArgapatitanuM grahaNa karavuM che; ane teonI te kriyA ratnatrayInI prAptinI pUrvabhUmikArUpa che, tethI te pUrvasevA mRdutara kArya che arthAt saraLa kArya che; mATe temAM koI guNa prApta na thayo hoya to paNa jIvamAM apunabaMdhakAdinI kriyA pragaTa thai zake che. ane te kArya tatkALamAM thAya che ema kahyuM enAthI e kahevuM che ke, jyAre jIvanI bhavasthiti pAke che tyAre te kALamAM jIvamAM apunabaMdhakAdinI kriyA guNa vinA pragaTe che, paNa bhavasthitino paripAka thayA pUrve nahi; paraMtu mokSamArganI kriyA to ratnatrayInA sevanarUpa che, ane te gariSThasiddhi che, te guNa vagara pragaTe nahi. mATe apunabaMdhakAdinA guNa pragaTyA pachI mokSamArganA sevanarUpa gariSThasiddhi guNa pragaTI zake te mATe guNamAM yatna karavo joIe. jema mahAvidyAnI siddhi karavA koI prayatna karato hoya tyAM vaitAlAdi upadravo UThe che, tema mokSamArganA sevanarUpa utkRSTa guNanI siddhimAM ghaNAM vighno Ave che, ane te vighno sAttvikatAdi guNa vagara TaLI zake nahi. mATe mokSamArganA sevananI kriyAmAM yatna karavAthI AgaLanA guNo khIle che; ane mokSa e guNanuM kArya che, tethI te paNa guNa vagara pragaTe nahi. e prakArano kathanano bhAva che. vizeSArtha : jema koI mahAvidyA sAdhato hoya to te vakhate vaitAlAdi upadravo UThe, ane tene dUra karavA mATe sAtvika jIvo ja samartha bane, tethI tevA jIvone vidyAnI siddhi thAya che; tema tattvano bodha thayA pachI tattvamArgamAM cAlavAnI icchA thAya, ane tenA mATe dezavirati ke sarvavirati koi grahaNa kare, ane samyakatvano Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 svIkAra kare, to paNa te svIkArAyelA vratanI ucita pravRttimAM sudaDha yatna sAttvika jIvo ja karI zake che. jemanAmAM tevuM sattva nathI temane, te pravRttimAM vijJabhUta aMtaraMga bhoganA saMskAro, bahiraMga bAhya nimitto, iMdriyonI caMcaLatA Adi vighno UThe che, jenA kAraNe te prakAranA guNo pragaTa thatA nathI; tethI uparanA guNone khIlavavA mATe AvatAM vidgone dUra karavAmAM prathama guNanI AvazyaktA che.ane apunabaMdhaka thayelo jIva prathama guNane sahaja meLave che, tethI ja te apunabaMdhaka jIva ja AgaLanA guNanI kriyAone karIne te vighnone dUra karI zake che, ane upara uparanA guNane pragaTa karI zake che. ane jemane prathama guNa pragaTyo nathI, tevA jIvomAM bhavano abhinkaMga hovAthI, utkRSTa guNanI sAdhaka evI kriyA teo samyapha karI zakatA nathI, tethI te kriyAo dvArA guNo pragaTatA nathI. anuvAda :- - gata va.....(rA)nyo cha, - AthI karIne ja=pUrvamAM kahyuM ke apunabaMdhakanI kriyA guNa vagara thAya che, ane utkRSTa guNanI siddhi guNa vagara thAya nahi, AthI karIne ja, amadamAdimaMtane adhikAritA, ane adhikAritAne jANIne mArganI pravRttithI zamadamAdinI saMpatti, e anyonyAzrayadoSa zAstrakAre TALyo che. te kai rIte TALyo che te batAve che - atparAma-rAri..... majhAyaDuM ||102II - alpazamadamAdimaMtane adhikAritA, ane tamArganI) pravRttithI viziSTa samAdinI siddhi, e abhiprAyathI zAstrakAre anyonyAzrayadoSa TALyo che. I109 bhAvArtha : alpazamadamAdi e guNa vagara pragaTe che, tethI amadamAdimatane adhikAritA e sthAnamAM alpazamadamAdine grahaNa karavAnA che. ane je vyaktimAM alpazamadamAdi vartatA hoya temAM adhikAritA pragaTI che, ane tene jANIne te mArgamAM pravRtti kare to viziSTa zamadamAdi prApta thAya che; tethI anyonyAzraya doSa Avato nathI, ema zAstrakAra kahe che. ane jo ema mAnavAmAM Ave ke, prathama guNa paNa prayatnathI ja pragaTe che to anyonyAzraya doSa prApta thAya. te A rIte Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 309 amadamAdimatane adhikAritA prApta thAya, ane mArAmAM adhikAritA che e jANIne huM mArgamAM pravRtti karuM, tenAthI ja zamadamAdi pragaTe; tethI e prApta thAya ke jyAM sudhI jIva mArgamAM pravRtti karIne zamadamAdine prApta kare nahi, tyAM sudhI tenAmAM adhikAritA Ave nahi; kema ke pravRtti vagara prathama guNa pragaTa thato nathI. tethI prathama bhUmikAnA zamadamAdi tenAmAM pragaTa thayA nathI, tethI te pravRtti karavAno adhikArI nathI; ane jyAM sudhI huM A pravRttino adhikArI chuM, evo nirNaya thAya nahi tyAM sudhI mArgamAM pravRtti karIne zamadamAdi pragaTe nahi, mATe anyonyAzraya doSa Ave. te anyonyAzraya doSa to ja TaLe ke mArgamAM pravRtti vagara prathama guNa pragaTe. vizeSArtha - ahIM "zama" zabdathI kaSAyonuM zamana ane "dama" zabdathI iMdriyonuM damana grahaNa karavAnuM che, ane "Adi' zabdathI anya ucita pravRttio grahaNa karavAnI che. ane tyAM "alpa zama" e che ke jIva prAthamika bhUmikAmAM tattvane abhimukha thAya che tyAre anaMtAnubaMdhI kaSAya maMda thAya che, tethI teno asadgaha anivartinIya hoto nathI. ane prAthamika bhUmikAnI pUrve tene atattvano Agraha anivartinIya hoya che. tethI mahAtmA pAse tattva sAMbhaLe, ane dharmapravRtti karavAnuM mana thAya, ane dharmapravRtti kare to paNa atattva pratyeno teno Agraha nivartana pAmato nathI. ane "alpa dama'thI e kahevuM che ke prathama guNa vagaranA jIvone iMdriyonA viSayonuM AkarSaNa atizaya hoya che, tethI dharmanI pravRtti kare to paNa prAyaH karIne A loka ane paralokanI AzaMsA thAya che; ane kvacit anAbhogathI kare, paraMtu dharmanI pravRtti iMdriyonuM damana karIne AtmaguNane vikasAvavA mATe karI zake nahi. jyAre apunabaMdhaka dazAmAM tenI iMdriyo kaMIka aMze zAMta hoya che, tethI tattvane sAMbhaLIne iMdriyonA nigrahano abhilASa tene thAya che, tethI ja sadguru pAse te jijJAsApUrvaka tattva sAMbhaLe che ane pRcchA kare che, ke kayA upAyothI A iMdriyonuM mAre damana karavuM joIe ke jethI iMdriyonA upadravo mane thAya nahi.I109 Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 avatAraNikA : gAthA-99 mAM kahela ke, pahelo guNa, guNa vagara prApta thAya che, to mokSanA arthe guNa mATe zuM kAma prayatna karo cho ? ane tenI ja puSTi karatAM gAthA100 mAM batAvyuM ke bhAratamahArAjAe ArIsAbhuvanamAM kevalajJAna prApta karyuM, tethI mokSanA mATe kriyAkaSTa Avazyaka che tema mAnavAnI jarUra rahetI nathI. A prakAranA pUrvapakSInA abhiprAyane sAme rAkhIne kahe che - copAi : bharahAdikani chIMDIpaMtha, rAjapaMtha kiriyA nipNth| uvaTiM jAtAM koI Ugaryo to paNi sera na tyajii bharyo / / 110 / / gAthArtha : bharatAdi dvArA sevAyelo mArga e chIMDIpaMtha cheHutpatha ADo mArga che, (ane) nigraMthanI kriyA (2) rAjamArga che. utpatha jatA koI bacI gayA to paNa bharyo mArga choDavo na joie. /11nA bAlAvabodha - bharatAdika bhAvanAiM ja kriyA vinA mukti pAmyA te chIMDIpaMtha kahii, rAjapaMtha te nigraMthakriyA ja kahiiM / koi uvaTiM jAtAM Ugaryo-lUTANo nahIM; to paNi bharyo sera na tyajiI, e zuddha vyavahAra chai / ata eva bharatAdyavalaMbana leI kriyA ucchedai chai te mahApAtakI zAstraiM kahyA chai / roga ghaNA, auSadha ghaNAM ima mArga bhinna bhinna chai, paNi rAjamArga vyavahAra ja saddahiI / / 110 / / anuvAda - maratAri....diDuM | - bharatAdi kriyA vagara bhAvanAthI ja muktine pAmyA, te chIMDIpaMthakarakSaNanA AlaMbana vagarano paMtha che, ane nigraMthanI kriyA te rAjapatha che. Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 311 utthAna : ahIM koine prazna thAya ke, bharatAdi bhAvanAthI mokSamAM gayA te chIMDIpaMtha hovA chatAM muktinuM kAraNa to che ja, ane nigraMthanI kriyA rAjamArga hovA chatAM atikaSTasAdhya evI kriyArUpa che, tethI atikaSTakArI kriyAne na karatAM bharatAdi vaDe sevAyelA mArga upara koi jAya to zuM vAMdho ? tethI kahe che - anuvAda : zropha hari.....vyavahAra chaThTha | - koi utpatha=ADA mArge, jatAM UgaryA, lUMTANA nahi, to paNa bharyo mArga choDAya nahi; e prakArano zuddha vyavahAra che. bhAvArtha : bharatAdi bAhya kriyA vagara ArIsAbhuvanamAM bhAvanAnA baLathI kevaLajJAnane pAmyA te mArga ativiSama che; kema ke bAhya kriyAnA AlaMbana vagara nirlepadazAne prApta karavI atiduSkara che. Ama chatAM, bharatAdi pUrvabhavanA abhyAsane kAraNe bhAvanAnA baLathI nirlepadazAne pAmI zakyA, paraMtu rAjamArga e nigraMtha sAdhunI kriyArUpa che. kema ke moTAbhAganA jIvo nigraMtha evA sAdhune ucita evI kriyAo karIne nirlepadazAne pAme che. Ama chatAM, koika vyakti ADA mArge gayo ane lUMTAyA vagara pahoMcI gayo, eTalAmAtrathI sthAne pahoMcavAno arthI lokonA avarajavaravALA mArgane choDIne ADAmArge javAnuM pasaMda kare nahi; kema ke tevA sthAnomAM lUMTAvAno pUro bhaya rahelo che. tema jeo nigraMthanI kriyAone choDIne bharatAdinuM avalaMbana laine bhAvanAmArgamAM yatna kare che, teo kriyAnuM AlaMbana nahi hovAne kAraNe phakta bhAvanA karatA beThelA hoya che; paraMtu te bhAvanAnA baLathI nirlepadazAne pAmI zaktA nathI. jema ADA mArge koI musAphara UtarI jAya to tyAM rakSaNanuM sAdhana nahi hovAthI prAyaH lUTAya che, tema bAhyakriyAnuM AlaMbana nahi hovAthI, zabdothI karAyelI bhAvanA jIvane nirlepadazA tarapha laI javAmAM sahAyaka banatI nathI; ane jIvane bhrama thAya che ke bharatAdinI jema huM paNa mokSane pAmIza. tevA jIvo vastutaH nirlepadazAne pAmyA Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 vagara, phakta zabdonI vicAraNA karIne, prApta thayelo durlabha manuSyabhava nirlepadazAne pragaTa karavAmAM yojI zakyA nahi; tethI manuSyabhavane khoi nAMkhyo ane manuSyabhavanA phaLane pAmyA nahi. tethI lUMTAyA vagara sthAne pahoMcavuM hoya temaNe bhagavAne kahelI nigraMtha sAdhunI kriyAmAM yatna karavo joIe. kema ke ghaNA loko A mArganA baLathI ja nirlepa banyA che, e prakArano zuddha vyavahAra che. vizeSArtha : nigraMthanI kriyAo nirlepa thavAmAM prabaLa AlaMbanabhUta che. tethI jeo nigraMthanI kriyAmAM yatna karIne paNa nirlepa thaI na zakatA hoya, teo te kriyAnA AlaMbana vagara nirlepa thavA mATe yatna kaI rIte karI zake ? arthAt na karI zake. vastutaH nirlepa thavAno saraLa mArga nigraMthanI ucita kriyAo che. Ama chatAM, koika Ave tevI kriyAnuM AlaMbana na lIdhuM hoya, chatAM aMtaraMga tevA prakAranA upayoganA prakarSathI nirlepatAno bhAva pragaTyo hoya, eTalAmAtrathI tenuM avalaMbana laIne nirlepa thavA mATe prayatna thai zake nahi. kema ke bAhya AlaMbanathI paNa aMtaraMga bhAva pedA karavA duSkara dekhAya tevA jIvone, bAhya AlaMbana vagara tevA bhAva thaI zake nahi. AthI ja bharatAdi vaDe sevAyelo mArga ativiSama mArga che ke, je mArga upara sAmAnya jIvo cAlI zake nahi, jyAre rAjamArga upara ghaNA jIvo cAlIne mokSane pAme che. anuvAda : - gata va.....hA cha | - AthI karIne ja bharatAdinuM avalaMbana laine kriyAno jeo uccheda kare che, teone zAstrakAroe mahApAtakI kahyA che. bhAvArtha : pUrvamAM kahyuM ke nircathakriyA e ja rAjapatha che, ane ene choDavo nahi e ja zuddha vyavahAra che. AthI karIne ja jeo zuddha vyavahArane mAnya evA rAjamArgane choDIne bharatAdinuM AlaMbana laIne svayaM kriyA karatA nathI; ane bIjAne paNa kahe che ke kriyA vagara bharatAdi mokSamAM gayA, tethI mokSamAM javAno mArga nirlepa thavAne anukULa bhAvanA karavI te che, paraMtu bAhya kriyAnuM sevana nahi; teo kriyAono uccheda karIne mahApApa kare che, tema zAstrakAro kahe che. Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 313 utthAna : pUrvamAM kahyuM ke, bharatAdinuM AlaMbana lenArane zAstrakAre mahApAtakI kahyA che, tyAM koine prazna thAya ke, to pachI bharatAdi kriyA vagara bhAvanAthI kema mokSa pAmyA ? tethI kahe che - anuvAda - roja ..... diH II110|| - roga ghaNA auSadha ghaNAM, ema mArga bhinna bhinna che; paNa rAjamArga to vyavahAra ja svIkAravo joIe. II11nA bhAvArtha : jema saMsAramAM ghaNA prakAranA rogo che, tema jene jevo roga hoya tene anurUpa auSadha hoya; tema mokSamAM javA mATenA bhinna bhinna mArgo che, arthAt bAhya bhinna bhinna avalaMbanathI jIvo ratnatrayIrUpa aMtaraMga mokSamArgane prApta kare che. AthI ja bharatamahArAjA pUrvabhavamAM nigraMtha kriyAno abhyAsa karIne AtmAne niSpanna karI cUkelA che, tethI saheja bAhya nimittane pAmIne bhAvanA karatAM karatAM atyaMta nirlepadazAne pAmI zakyA; jyAre moTAbhAganA jIvo nirlepadazAne anurUpa evI nigraMthanI kriyA karIne paNa nirlepadazA ati prayatnathI dhIre dhIre pragaTa karI zake che. kema ke bhAvaroga jyAre atizaya vartato hoya tyAre kaSTavALI evI zodhanakriyAthI roganI alpatA thaI zake. tethI je jIvone bAhya nimitto satata sparzatAM hoya tevA jIvo, nigraMthanI kriyA vagara nirlepabhAva tarapha kaI rIte jai zake ? ane pUrvabhavanA atiabhyAsane kAraNe bAhya AlaMbana vagara bhAvanAmAtrathI ja bharatamahArAjAnuM aMtaraMga virya uchaLe che, eTalA mAtrathI AlaMbanathI paNa je vIrya pragaTAvI na zake tevA jIvo, bharatAdinA dRSTAMtathI bhAvarogano nAza karI zake nahi. tethI ja bhinna bhinna AlaMbanothI ratnatrayIrUpa mArganI prApti thAya che, tene AzrayIne ja mokSano mArga bhinna bhinna che, tema kahela che. Ama chatAM, rAjamArga to nigraMthanI kriyA mAnavI joIe. kema ke moTAbhAganA jIvone bhAvaroga atizaya hoya che, tethI tene dUra karavA mATe vyavahArano mArga ja upAya che, tethI vyavahAramArganI zraddhA karavI. /11nA Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 avataraNikA : pUrva gAthA-101mAM pUrvapakSIe kahela ke, pratyekabuddhasiddhAdi bheda niyati pramANe thAya che, te rIte mokSanI paNa prApti niyati pramANe thaze. tethI mokSane mATe nigraMthakriyAnI AvazyakatA nathI. tenuM nirAkaraNa karatAM kahe che - copAi - tIrathasiddhAdikano bheda, niyati tihAM navi kriyAucheda / jANI kaSTa sahI tapa hoya, karama nimitta na kahii soya / / 111 / / gAthArtha - tIrthasiddhAdino bheda niyati (pramANe che, to paNa) tyAM=niyati pramANe tIrthasiddhAdino bheda che tyAM, kriyAno uccheda na thAya. utthAna : pUrve gAthA-101 mAM kahela ke, kaSTa sahana karavuM te pUrva karmanA nimitte che, paraMtu kaSTa sahana karavuM te mokSamArga nathI. tenuM nirAkaraNa karatAM kahe che - gAthArtha - jANIne kaSTa sahana kare to tapa thAya, ane te kaSTa sahana karavuM, te karmanimitta kahevAya nahi. I111aaaa bhAvArtha : koi vyakti tIrthanI sthApanA thayA pachI siddha thAya che te tIrthasiddha che, koi tIrthanI sthApanA thayA pUrve siddha thAya che te atIrthasiddha che. te bhedo niyati pramANe thAya che, to paNa mokSanI prAptirUpa phaLa yAvatuM sAmagrIthI thAya che, ane mokSanI sAmagrI aMtargata mokSane anukULa evI sAdhanAnI kriyA paNa prApta thAya che, mATe kriyAno uccheda thAya nahi. vizeSArtha : tIrthanI sthApanA pahelAM marudevAdi siddha thayAM, tenuM kAraNa tIrthasthApanA Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 315 pahelAM ja temanuM vIrya mokSane anukULa udbhavyuM; jyAre tIrthasthApanA pachI gaNadharAdi siddha thAya che, tenuM kAraNa tIrthane avalaMbIne ja temanuM vIrya udbhavyuM, tethI mokSanI prAptimAM mokSane anukULa evI kriyAno uccheda nathI. ane tIrthanI sthApanA pahelAM ja marudevAdinuM vIrya kema UchaLyuM? pachI kema nahi ? to tyAM kahevuM paDe ke niyati ja balavAna hatI, jethI tIrthanI sthApanA pahelAM ja temanuM vIrya UchaLyuM. ane gaNadharAdinuM tIrthanI sthApanA pachI ja vIrya UchaLyuM, tyAM paNa niyati ja pradhAna che. vaLI gAthAnA uttarArdhamAM kahyuM ke, jANIne kaSTa sahana kare te tapa che, paraMtu te kaSTa karmanimitta nathI. AnAthI e kahevuM che ke, koI jIva jANato hoya ke mokSamAM javA mATe nirlepa thavuM che, ane nirlepa thavA mATe kaSTa pratye dveSa dUra karavAno che; tethI sAmethI kaSTamAM yatna karIne, athavA kaSTa AvI paDe te kaSTa pratye dveSa na thAya te rIte, samyapha sahana karavA yatna kare te tapa che; ane tenAthI nirjarA thAya che, tethI te mokSanuM kAraNa che. paraMtu jema koine pUrvakarmanA udayathI azAtA prApta thayelI hoya, ane tene azAtAnI icchA na hoya to paNa karmanA nimitte sahana karavI paDe, tenA jevI saMyamanA kaSTane sahana karavAnI kriyA nathI. tethI gAthA-101mAM pUrvapakSI je kahe che ke, kaSTa sahana karavAnI kriyA e mokSanuM kAraNa nathI, ane pUrvakarmanA udayathI bhagavAna mahAvIrane kaSTa veThavAM paDyAM te tenuM kathana barAbara nathI. vastutaH bhagavAne je kaSTo veThyAM te mokSane anukULa evI tapanI kriyA svarUpa che, kema ke tenA baLathI ja temano nirlepabhAva vadhyo ane mokSarUpa phaLanI prApti thaI. bAlAvabodha : tIrthasiddha-atIrthasiddhAdibheda niyatipramANaiM chai paNi kriyAuccheda na hui, tatkAlai tatsAmagrI ja tatkAryajanaka huI / je ima kahiuM kaSTa khama, te karmanimitta te Upari kahai chaD-jANI kaSTa khamyai tapa huiM paNi karmavedanA mAtra nadI, 3 ta va "hajuvaa mahAtma" () phudAM "jJAtviA' rUti zeSa: digo, Abhyupagamika-aupakramika duHkhasahanaguNa teha ja tapa, tehathI guNavRddhi anai guNApratipAta huI, kriyAnu paNi eha ja phala, avadAma ca Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 guNavRddhyai tataH kuryAt kriyAmaskhalanAya vA / ekaM tu saMyamasthAnaM jinAnAmavatiSThate / / (jJAnasAra 6, 7) ata eva 'mArgAcyavananirjarArthaM pariSoDhavyAH parISahAH' iti tattvArthe (9-a. sU. 8) proktam / duHkhasya nAdeyatvAt ( duHkhasyAnAdeyatvAt) tatsahanamanAdeyaM cet karmaNo'nAdeyatvAt tanmokSo'pi tathA syAt / svabhAvasamavasthAne na duHkhatatsahanasaGkalpazced ' mokSe bhave ca sarvatra niHspRho munisattamaH' iti vacanAt tadA mokSasaGkalpo'pi neti tulyamadaH / / 111 / / bAlAvabodhamAM 'duHkhasya nAdeyatvAt' pATha che, tyAM 'duHvasyAnAveyatvAr' pAThanI saMbhAvanA che, te mujaba artha karela che. anuvAda : tIrthasiddha. .....tAryanana" duduM tIrthasiddha-atIrthasiddhAdi bheda niyati pramANe che, paNa tenAthI kriyAno uccheda na thAya. temAM hetu kahe che - te kALamAM te sAmagrI te kAryanI janaka che. * 0 tIrthasiddha-atIrthasiddhAvi ahIM 'Avi' padathI tIrthaMkarasiddha Adi sarva bhedonuM grahaNa karavAnuM che. bhAvArtha: . je jIvane atIrthamAM siddha thavAnuM niyata hoya te atIrthasiddha thAya, ane tIrthamAM siddha thavAnuM niyata hoya te tIrthasiddha thAya, tethI te tIrthasiddha ke atIrthasiddha thAya che to paNa, jyAre siddha thAya che te vakhate, sarva sAmagrI mokSarUpa kAryane pedA kare che; ane te sAmagrI aMtargata mokSane anukULa evI kriyAno paNa praveza thAya che. tethI pUrvapakSIe gAthA-101 mAM kahela ke, jema pratyekabuddhAdi niyatinA vaicitryathI thAya che, tema niyatithI ja jIvane jyAre mokSa thavAno haze tyAre thaze, te vacana temanuM mithyA che. Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 317 anuvAda : ne ruma..... cha- - pUrvapakSIe je gAthA-101mAM kahyuM ke kaSTa khamavuM te karmanimitta che, paraMtu mokSanuM kAraNa nathI, tenA upara kahe che - nALI.....mAtra nadI - jANIne kaSTane samyapha sahana kare, te tapa thAya; paNa karmavedanAmAtra nahi. tenI ja puSTi karatAM kahe che - gata va.....diyo, - AthI karIne ja 'vedakuvaravuM mAne ema zAstramAM kahyuM che, ane e zAstravacanamAM jJAtviA' e adhyAhAra che. utthAna : jANIne kaSTa sahana karavuM e zuM che ? tene ja spaSTa karatAM kahe che - anuvAda : bApupa mi.....WE na tana, - Abhupagamika-aupakramika du:kha sahanaguNa te ja tapa che, ane tenAthI te tapathI, guNavRddhi ane guNano apratipAta thAya; ane kriyAnuM paNa saMyamanI kriyAnuM paNa, e ja phaLa che= guNavRddhi ane guNano apratipAta e ja phaLa che. bhAvArtha - mokSanA upAyane nahi mAnanAranA mate gAthA-101mAM kahela ke caramabhavamAM jIvo je saMyamanAM kaSTo sahana kare che, te karmanA nimitte che, mokSano upAya nathI. tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakAra kahe che ke - "A karmanAzano upAya che" ema jANIne koi kaSTa sahana kare te tapa thAya, paNa karmanuM vedanamAtra nahi. ane tapa e mokSanuM kAraNa che, tethI jANIne saMyamanAM kaSTo sahana karavo e mokSano upAya che, paraMtu phakta karmanA vedanamAtrarUpa nathI. AthI ja zAstramAM kahyuM che ke, jANIne koI dehane duHkha Ape te mahAphaLavALuM che, arthAt nirjarArUpa mahAphaLane Ape che. s-23 Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 kevA prakAranA kaSTane sahana karavAthI tapa thAya che, te batAvavA arthe kahe che - Abhyapagamika-aupakramika duHkha sahana karavuM te ja tapa che, arthAt svecchAthI nirjarAnA arthe prApta thatAM duHkhone svIkArI levAM, ane te rIte sahana karavAM ke jethI karma upara upakrama lAge, te rIte sahana karavuM te tapa che. tevA prakAranA tapathI guNanI vRddhi ane guNano apratipAta thAya che, arthAt mAre guNa pragaTAvavA che, evA AzayapUrvaka duHkhanA pratye dveSano bhAva dUra thAya, ane duHkha ane sukha pratye samAnavRtti cittamAM pragaTa thAya, te prakAranA aMtaraMga yatnapUrvaka duHkhane sahana karavAthI, dhIre dhIre jIvamAM duHkhathI dUra rahevAnI manovRtti ane sukha pratye ja yatna karavAnI manovRtti hatI te ochI thAya che, tethI jIvanA rAgadveSa ochA thAya che, tethI jIvamAM guNanI vRddhi thAya che ane pUrvanA tapa-saMyamanA prayatnathI pragaTa thayelA guNo paNa vivekapUrvaka sahana karAyelA duHkhathI TakI rahe che. tethI kahyuM ke "tapathI guNavRddhi ane prApta thayelA guNano apratipAta te ja phaLa che." jema jANIne kaSTa sahana karavAthI guNavRddhi ane guNano apratipAta thAya che, te ja saMyamanI kriyAnuM paNa phaLa che. mATe saMyamanI kriyA e kaSTa sahana karavArUpa nathI, paraMtu guNanI vRddhi dvArA mokSanuM kAraNa che. utthAna : kriyAnuM phaLa paNa guNavRddhi ane guNano apratipAta che, temAM graMthakArazrI potAnA graMtha jJAnasAranI sAkSI Ape che - anuvAda : mAma = ane kahIe chIe - guNavRddha.....ninAnAmavatiSThate - te kAraNathI=jJAnasAra-9 mAM pUrvanI gAthAmAM kahyuM ke, kriyAthI bhAvanI vRddhi thAya che, te kAraNathI, guNanI vRddhi mATe ane guNanI askUlanA mATe kriyAne karavI joIe. vaLI eka saMyamasthAna to jinone hoya che. bhAvArtha : vItarAgane eka saMyamasthAna hoya che je paripUrNa guNarUpa hoya che, ane Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 319 pAta na thAya tevuM hoya che, tethI temane guNavRddhi mATe ke guNanI asmalanA mATe kriyAnI AvazyaktA nathI. paraMtu vItarAga sivAya sarva saMyamI jIvoe paNa saMyamamAM vartatA guNone TakAvI rAkhavA mATe, ane saMyamanA sevanathI guNanI vRddhi karavA mATe, kriyA karavI joIe. tethI e prApta thAya ke kriyAnuM phaLa guNavRddhi ane guNanuM rakSaNa che. anuvAda : gata va.....kom | - AthI karIne ja=kaSTa sahana karavAnI kriyAnuM phaLa guNavRddhi ane guNanuM rakSaNa che, AthI karIne ja, tattvArthasUtramAM kahevAyeluM che ke mArganA acyavana mATe ane nirjarA mATe pariSado sahana karavA joIe. ahIM mArganA acyavanathI guNanuM rakSaNa grahaNa thAya che ane nirjarAthI guNanI vRddhi prApta thAya che. utthAna : ahIM pUrvapakSI kahe che ke duHkha Adeya nathI, tethI duHkhanuM sahana karavuM Adeya che tema kahI zakAya nahi. tethI duHkha sahanane mokSanuM kAraNa kai rIte kahI zakAya ? tethI kahe che - anuvAda - tuveraca....tathA cAtu | - duHkhanuM anAdeyapaNuM hovAthI tenA sahananuM duHkha sahananuM, anAdeyapaNuM che ema jo tuM kahe, to karmanuM anAdeyapaNuM hovAthI teno mokSaHkarmano mokSaHkarmano nAza, paNa tevo thAya=anAdeya thAya. bhAvArtha : pUrvapakSIno Azaya e che ke, mokSanA arthI jIvo paNa du:khanA nAza mATe ja prayatna kare che. tethI duHkhane koi Adeya svIkAratuM nathI, mATe duHkhanuM sahana anAdeya mAnavuM joIe. tethI mokSa mATe duHkha sahana karavuM e upAya na hoI zake, paraMtu dhyAnAdi ja mokSanA upAya tarIke svIkArI zakAya. tene graMthakAra kahe che ke, duHkha anAdeya che tethI duHkhaprAptino upAya anAdeya hoi zake, paNa duHkhane sahana Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 karavuM te duHkhaprAptino upAya nathI, paraMtu bhUtakALamAM baMdhAyelA duHkhanA ApAdaka karmanA nAzano upAya che. eTaluM ja nahi paNa vivekapUrvaka sahana karavAthI adhyavasAyanI vizuddhi dvArA AtmAmAM rahelAM aneka karmonA nAzano upAya che. tethI jo duHkha anAdeya hovAnA kAraNe duHkhanA sahanane anAdeya kahevAmAM Ave, to karma anAdeya che tethI karmanA nAzarUpa mokSa paNa anAdeya thAya. kema ke, jema duHkhanAzano upAya duHkhasahana karavuM e hovA chatAM te anAdeya che, tema mokSa paNa anAdeya kahI zakAya. arthAt duHkhanI anAdeyatAne kAraNe du:khanAzanA upAyane. anAdeya kahevuM e jema asaMgata che, tema karma anAdeya hovAne kAraNe karmanA nAzarUpa mokSa anAdeya kahevo e asaMgata che. anuvAda : svamavamavarathAne..... - ahIM pUrvapakSI kahe ke, mokSano upAya e svabhAvasamavasthAna che, ane svabhAvasamavasthAnamAM duHkhano saMkalpa ke duHkhasahanano saMkalpa hoto nathI. tene graMthakAra kahe che - mokSe.....tucana II111TI - uttama muni mokSa ke bhavamAM sarvatra niHspRha hoya che, e prakAranuM vacana hovAthI, tyAre svabhAva samavasthAnamAM, mokSano saMkalpa paNa nathI, e tulya cheHsvabhAva samavasthAnarUpa UMcI bhUmikAmAM duHkha sahanano saMkalpa nathI, tema mokSano paNa saMkalpa nathI, e baMne tulya che.ll11 vizeSArtha : svabhAvasamavasthAna e nirvikalpadazArUpa che. te vakhate upasargo thatA hoya to paNa mane duHkha thAya che e prakArano saMkalpa hoto nathI, ane mokSanA arthe huM duHkha sahana karuM evo paNa saMkalpa hoto nathI. paraMtu upasargakALamAM kAyayogamAM upayukta hoya to duHkhanA saMvedanakALamAM duHkha cittane vyAkuLa na kare e rIte tatvamAM upayukta hoya che ke anya koi padArthanA ciMtavanamAM citta upayukta hoya che, ke je upayogamAM mokSa ane saMsAra pratye citta samAna vartatuM hoya che, ane dhIre dhIre atizaya- atizayatara banatuM hoya che. vaLI svabhAvasamavasthAnamAM duHkha ke duHkhano saMkalpa nathI ema kahyuM, tenuM Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 321 kAraNa, svabhAvasamavasthAnamAM rahelA munione paNa upasargonuM duHkha to hoi zake che, Ama chatAM jyAre mahAtmAo potAnA svabhAvamAM ja vartatA hoya che, tyAre aMtaraMga rIte svasthatAnA sukhanuM ja vedana kare che, tethI bAhya duHkho duHkharUpe temane pratIta thatAM nathI. AthI ja temane thatA upasargonuM duHkha paNa duHkharUpa nathI.II111 avataraNikA - koi ghaNai kAliM mokSaI jAi chaD, koI thoDai kAliM, te kima ? te Upari kahai chai - avatarANikatArtha : koI jIva saMyamanI kaSTakriyA zarU karyA pachI ghaNe kALe mokSamAM jAya che ane koi thoDe kALe jAya che, to te kALamAM zuM evuM prApta thayuM ke jethI pahelAne jaladI mokSa prApta thayo ane bIjAne vilaMbathI mokSa prApta thayo ? ema kahIne pUrvapakSIne e kahevuM che ke, je kALe mokSa niyata hoya te kALe ja mokSa thAya che, paraMtu saMyamanuM kaSTa mokSanuM kAraNa nathI; AthI ja gautamasvAmIe ghaNA varSonuM saMyama pALyuM to paNa bhagavAnanA nirvANa pachI ja kevalajJAna thayuM, ane aImuttAmunine bAlyakALamAM IriyAvahiyA karatAM kevalajJAna thayuM. tethI e phalita thAya che ke saMyamanuM kaSTa mokSanuM kAraNa nathI, paraMtu je kALe mokSa niyata hoya te kALe ja mokSa thAya che. mATe mokSa che, paNa mokSano upAya nathI, A prakAranA pUrvapakSInA AzayanA nirAkaraNa mATe tenA kathana upara graMthakAra kahe che - copai: bahu iMdhaNa bahu kAliM balai, thoDai kAlai thoDaM jalai / agnitaNI jimazakti abhaMga, tima jANo zivakAraNa saMga / / 112 / / gAthArtha : bahu idhana bahu kALeeghaNA kALe, baLe, thoDuM IMdhaNa hoya to thoDA kALamAM jale=baLe. Ama chatAM iMdhanane bALavAmAM jema agninI zakti abhaMga che, tema karmarUpI iMdhanane bALavAmAM zivanAM kAraNono saMga jANavo. II11NA Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 bhAvArtha : IMdhana ghaNuM hoya to agnine bALatAM vAra lAge, thoDuM iMdhaNa hoya to tarata bALe, paraMtu agnimAM iMdhanane bALavAnI zakti che. tema je jIvanAM karmo ghaNAM hoya te jIva karmane bALavAnA kAraNabhUta saMyamanI kriyA kare che, chatAM ghaNA kALe kevalajJAna thAya che; ane je jIvanAM karmo thoDAM che, teo saMyamanI kriyA zarU kare ke tarata kevalajJAna thAya che; to paNa te kevalajJAnanI prApti kAraNonA sevanathI thayelI che, paraMtu niyatimAtrathI thaI che tema kahIne saMyamane mokSanuM kAraNa nathI, tema kahI zakAya nahi. bAlAvabodha : ghaNAM iMdhana hoi te ghaNai kAliM balai, thoDu iMdhana hoi te thoDai kAlai jalai, paNi agninI zakti abhaMga ja chai, tima zivakAraNa jJAnAdikano saMga jANo; kramaI bahukAlakSapaNIyanaiM sAdhana bahukAlai SapAvai, stokakAlakSapaNIyanaiM stokakAla, tathAsvabhAva te tathAbhavyatAniyata chai / bhogavai ja karma Sapar3a to kahiiM ko mokSa na jAiM, caramazarIrInai paNi sAsvAdanAdiapUrvakaraNAMtanai aMta:koTAkoTibandha chaI, pratisamaya 7-8 no, mATaI kramaiM yathocitakarmasAdhanai jIva mokSai jAi, ima saddahii / / 11 / / anuvAda : paNa....saM nAkho, - ghaNAM iMdhana hoya to ghaNe kALe baLe, thoDuM iMdhana hoya to thoDA kALe baLe, paNa agninI zakti abhaMga ja che; tema zivakAraNa= mokSanuM kAraNa, jJAnAdikano saMga jANo. maruM.....to vAta, - kramasara ghaNA kALe kSapaNIya=khapAvavA yogya, karmane mokSanuM sAdhana ratnatrayI bahukALe khapAve che, ane sTokakALa= thoDAkALe, kSamaNIya karmane thoDA kALamAM khapAve che. bhAvArtha : agnino svabhAva iMdhanane bALavAno che. iMdhana ghaNuM hoya to agnithI Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 323 iMdhana baLatAM vAra lAge ane iMdhana thoDuM hoya to agnithI zIdhra baLI jAya. tema mokSanAM kAraNa ratnatrayI e agni jevAM che ane karmo iMdhana jevAM che, tethI jenAM karmo ghaNA kALanA kramathI Ave tevA hoya tene ratnatrayIthI paNa mokSanI prApti dIrghakALe thAya che, jema-bhagavAna RSabhadevane dIkSA lIdhA pachI 1000 varSe kevaLajJAna thayuM. ane jenAM karmo thoDA kALanA kramathI Ave tevAM hoya, tene ratnatrayIthI zIdhra mokSa maLe che, jema mallinAtha bhagavAnane dIkSA lIdhI te ja divase kevalajJAna thayuM. AnAthI pUrvapakSInA kathananuM nirAkaraNa A rIte thAya che-pUrvapakSI kahe che ke mokSano upAya ratnatrayI nathI, paraMtu je kALe mokSa niyata che te kALe mokSa thAya che, AthI ja ratnatrayInuM sevana karavA chatAM 1000 varSa pachI RSabhadeva bhagavAnane kevaLajJAna thayuM, ane mallinAtha bhagavAnane dIkSA lIdhI te ja divase kevalajJAna thayuM. jo ratnatrayI ja mokSanuM kAraNa hoya to RSabhadeva bhagavAnane kevaLajJAna thavAmAM vilaMba kema thayo ? tethI niyatakALe ja mokSa thAya che, tema mAnavuM joIe, kaSTakArI saMyamanI kriyA mokSanuM kAraNa nathI. A prakAranI pUrvapakSInI mAnyatAnuM uparanA kathanathI nirAkaraNa thAya che. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke, kramasara ghaNA kALe khapAvavA yogya karmane ratnatrayI bahu kALe khapAve che, ane thoDA kALamAM khape tevAM jenAM karma hoya tene ratnatrayI alpakALamAM khapAve che. tyAM prazna thAya ke, tevAM karma te jIvonAM kema thayAM ? to kahevuM paDe ke, te jIvoe pUrvamAM tevo adhyavasAya karyo, tethI tevA karmo baMdhAyela. tyAM prazna thAya ke, te te jIvoe tevo tevo judo adhyavasAya kema karyo ? tethI kahevuM paDe ke, te te jIvono tevo tevo tathAsvabhAva hato, ke jethI tevo tevo judo judo adhyavasAya karyo. tyAM prazna thAya ke, te te jIvono tevo tevo judo judo tathAsvabhAva kema che ? tethI kahe che - anuvAda : tathARvamAva....niyata cha, - tathAsvabhAva te tathAbhavyatAniyata che. Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 bhAvArtha : dareka jIvonI tathAbhavyatA judA judA prakAranI che, ane te te jIvanI tathAbhavyatAthI niyata te te jIvano tathAsvabhAva che. te tathAsvabhAva pramANe tevo prayatna karIne te jIva tevAM ja karmo bAMdhe che ke, jethI koI jIvanAM karmo ratnatrayIthI caramabhAvamAM paNa dIrghakALe ja khapI zake, ane vaLI bIjo jIva potAnA tathAsvabhAvathI tevo prayatna karIne pUrvamAM tevAM ja karma bAMdhe che ke jethI ratnatrayIthI caramabhavamAM paNa tenAM karmo alpakALamAM khapI zake. utthAna : pUrvamAM sthApana karyuM ke, karmano nAza ratnatrayIthI thAya che, ane jIvano tathAsvabhAva tathAbhavyatAthI niyata che. te vAtane ja daDha karavA mATe batAve che ke, jo tema na mAnIe, ane pUrvapakSI kahe che ke koIne ratnatrayIthI paNa vilaMbathI mokSa maLe che ane koIne avilaMbathI maLe che, tethI ratnatrayI mokSanuM kAraNa nathI; paNa je kALe je rIte mokSa thavAno hoya te kALe te rIte ja thAya che, paNa mokSano koI upAya nathI; tema svIkArIe to, karmano nAza bhogavIne thAya che tema mAnavuM paDe. ane tema mAnIe to mokSa kyAreya thAya nahi. te batAvatAM kahe che - anuvAda : movaDuM.... nADuM, - bhogavIne ja karma khape to kyAreya koi mokSamAM na jAya. temAM hetu kahe che - gharamazarIrana.... tasamaya uM no - caramazarIrIne paNa sAsvAdanAdi guNasthAnakathI mAMDIne apUrvakaraNa sudhI aMtaHkoTAkoTino baMdha che, ane pratisamaya sAta ke ATha karmano baMdha thAya che. utthAna : AnAthI e phalita thayuM ke, caramazarIrI jIva paNa sAsvAdanAdi guNasthAnakathI mAMDIne apUrvakaraNa sudhI aMtaHkoTAkoTinI sthiti bAMdhe che, ane pratisamaya 7 ke 8 karma bAMdhe che, tethI bhogavIne karma nAza thAya tema mAnIe to kyAreya koi jIva mokSamAM jai zake nahi; ane mokSaprApti to pUrvapakSIne paNa mAnya che, tethI have tene kahe che - Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 325 anuvAda : mAruM.....sahi3 TI112II - mATe kramasara yathocitakarma=kriyA= anuSThAna, sAdhavAthI jIva mokSe jAya che, ema zraddhA karavI joIe. ll11zA bhAvArtha : jIva mithyAtvaguNasthAnakamAM to utkRSTa 70 koTAkoTi sAgaropamanI karmanI sthiti bAMdhe che, paraMtu guNasthAnakamAM caDyA pachI 2 thI 8 guNasthAnaka sudhI paNa aMtaHkoTAkoTi sAgaropamanI karmanI sthiti bAMdhe che. ane mokSa je kALe thavAno hoya te kALe ja thAya che tema svIkArIe, ane mokSaprAptino koi upAya nathI tema mAnIe, to jIve bAMdhelAM karma teNe bhogavavAM ja paDe tema mAnavuM paDe. ane caramazarIrI jIva paNa AThamA guNasthAnaka sudhI aMtaHkoTAkoTi sthiti bAMdhato hoya, to karmane bAMdhavAnuM kAma aTakatuM nahi hovAthI bhogavIne kyAreya paNa karmano nAza thai zake nahi. tethI koi jIvano mokSa thato nathI, tema ja mAnavuM paDe. ane mokSanA anupAyavAdI paNa mokSane mAne che, tethI graMthakAra kahe che ke, jo tuM mokSa svIkAre che to kramasara yathocita kriyAne sAdhavAthI jIvano mokSa thAya che, tema mAnavuM joIe. kema ke jIva kramasara yathocita kriyA karIne upara uparanA guNasthAnakamAM caDe che, tethI AgaLa jatAM apUrvakaraNathI paNa uparanA guNasthAnakamAM jAya che tyAre, karmabaMdha ocho thato jAya che, ane pUrvamAM saMcita thayelA karmano nAza vadhe che, tethI jIva mokSane pAme che. mATe upAyathI ja karmano nAza thAya che, tema mAnavuM ucita che. II11aaaa avataraNikA : pUrvamAM mokSanuM kAraNa ratnatrayI che tema sthApana karyuM, tyAM prazna thAya ke, jema jIvadaLanA bhedathI ja koI tIrthakara thaIne siddha thAya che, to koI atIrthakara thaIne siddha thAya che, tethI jema siddhanA paMdara bhedo jIvadaLanA bhedathI che, tema jIvadaLanA bhedathI ja koIne atyAre to koIne pachI mokSa thAya che, tema svIkArIe to mokSano upAya mAnavAnI jarUrata nathI. tethI kahe che - Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 copAi :daMDAdika viNa ghaTa navi hoya, tasa vizeSa mRdabhedai joya / tima dalabhedai phalamAMhiM bhidA, ratnatraya viNa ziva navi kadA / / 113 / / gAthArtha : daMDAdika vagara ghaTa thAya nahi ane ghaTavizeSa mATInA bhedathI=mATInA vizeSathI,dekhAya che tema dalanA bhedathI jIvadaLanAvizeSathI pratyekabuddhAdirUpa phaLamAM bheda-vizeSa, che; to paNa) ratnatrayI vagara kyAreya mokSa prApta thato nathI.I113 bhAvArtha : jema mATIvizeSa hoya to ghaTavizeSa thAya, tema keTalAka jIvomAM tevI vizeSatA hoya ke caramabhavamAM pratyekabuddha thaine mokSamAM jAya, to keTalAka jIvo tIrthaMkara thaIne mokSamAM jAya. tethI te vizeSatAno niyAmaka jIvano tathAsvabhAva che. Ama chatAM, game tevI sArI mATI paNa daMDAdi vagara ghaTarUpe pariName nahi, tevI ja rIte pratyekabuddha thanAra vyakti ke tIrthaMkara thanAra vyaktino AtmA ratnatrayI vagara kyAreya mokSane pAmato nathI. mATe mokSa che ane mokSano upAya nathI tema kahevuM yuktirahita che, ane mokSa niyatithI thAya che tema kahevuM paNa yuktirahita che. bAlAvabodhaH daMDAdika vinA ghaTAdika kahaiM nIpajai nahIM, paNi tasa vizeSa kahitAM ghaTAdivizeSa te upAdAnakAraNa je mRttikA tadvizeSaI hoi, tima ratnatraya vinA mokSa kadApi na hoi paNi phala je tIrthakarAtIrthakarAdisiddhAvasthArUpa tadbheda te dalabhedaI kahitAM jIvadalabhedaI hoi, uktaM ca viMzikAyAm - Na ya savvaheutullaM bhavyattaM haMdi savvajIvANaM / tene vizrvattA no tullA vaMsanA II (4,27) vicitradarzanAdisAdhanopanAyakavicitrAnantaraparamparasiddhAdyavasthAparyAyopanAyakatathAbhavyatvaitarakAraNAkSepaka mukhya kAraNa dhAravU / / 113 / / Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAda : TuMDAvi .....nIvavanamerUM ho', - daMDAdika vagara ghaTAdika kyAreya pedA thAya nahi, paNa tasa vizeSa=ghaTAdi vizeSa, te upAdAnakAraNa je mRttikA= mATI, tenA vizeSathI thAya. tema ratnatraya vagara kyAreya paNa mokSa thAya nahi, paraMtu tIrthaMkara-atIrthaMkara Adi siddhAvasthArUpa je phaLa, teno bheda te dalabhedathI= jIvadalanA bhedathI, thAya che. putta 5 viziSThAyAma - ane vizikAmAM kahevAyeluM che. [4..... ..haMsabA || - je kAraNathI tenA vaDe=bhavyatvavaDe, AkSipta darzanAdi tulya nathI, te kAraNathI sarva jIvonuM bhavyatva sarva hetuothI= puruSakArAdi anya cAra hetuothI, tulya nathI. bhAvArtha : dareka jIvomAM siddhigamanayogyatva che, te ja paripAka pAmIne mokSarUpa phaLamAM vizrAMta thAya che. ane te bhavyatvano paripAka ratnatrayInA pariNAmarUpa che, ane siddhigamana thAya tyAre te bhavyatvano nAza thAya che. jIvamAM raheluM bhavyatva ratnatrayIne AkSepa kare che, Ama chatAM dareka jIvonA bhavyatvathI AkSipta ratnatrayI tulya dekhAtI nathI. AnAthI nakkI thAya che ke, sarva jIvonuM bhavyatva, bhavyatvarUpe samAna hovA chatAM puruSakAra, niyati Adi anya hetuothI samAna bhavyatva dareka jIvonuM nathI; paraMtu dareka jIvonuM bhavyatva anya hetuothI judA judA prakAranuM che. tethI ja koika bhavya jIva kyAreka puruSakAra kare ane tenAthI ratnatrayIne prApta kare, to koika bhinna kALamAM bhinna rIte puruSakAra kare ane bhinna rIte ratnatrayInI prApti kare che. utthAna : viMzikAmAM kahelA padArthano phalitArtha batAve che - anuvAda : vivitra. 327 .hAraLa dhAravuM ||113|| vicitra darzanAdi sAdhananuM - Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 upanAyaka, vicitra anaMta2-5252 siddhAdi avasthAparyAyanuM upanAyaka evuM tathAbhavyatva, itara kAraNa AkSepaka pratyekabuddhAdirUpe mokSa thavAmAM mukhya kAraNa mAnavuM.113|| bhAvArtha : dareka jIvamAM tathAbhavyatva judA judA prakAranuM che, ane tathAbhavyatva=jevuM kArya thAya tene anurUpa tevA prakAranuM yogyatva. tathAbhavyatva zuM che ? te spaSTa karatAM kahe che - je jIva anaMta2 ke paraMpara siddhAdi avasthAthI siddha thAya, tenI siddhi pratye tevA prakAranA anaMtara ke paraMpara siddhAdi paryAyano te jIva upanAyaka che, arthAt tevA paryAyane pragaTa karanAra che. ane te paryAyanI prAptinAM kAraNabhUta evAM judA judA prakAranAM darzana-jJAna ane cAritranI niSpattino upanAyaka=niSpattine karanAra, tathAbhavyatva che. AnAthI e prApta thAya ke, tathAbhavyatvane anurUpa jIvamAM te te kALamAM te te prakAranAM darzanAdinI siddhi thAya che, ane tenA phaLarUpe te te prakAranI anaMtara ke paraMpara siddhAvasthArUpa paryAyanI prApti thAya che. Ama chatAM, A tathAbhavyatva svayaM kArya karatuM nathI, paraMtu itara kAraNono AkSepa karIne=itara kAraNone lAvIne, kArya kare che. tethI tathAbhavyatvathI kArya thatuM hovA chatAM puruSakArAdi itara kAraNo nirapekSa kArya thatuM nathI, mATe mokSanI prApti tathAbhavyatvathI thatI hovA chatAM puruSakArAdi paNa temAM kAraNa che. puruSakArAdi dvArA ratnatrayI pragaTa karavAmAM Ave tenAthI ja mokSanI prApti thAya che. 113 avataraNikA : pUrva gAthA-113mAM sthApana karyuM ke, daMDAdi vagara ghaTa thai zake nahi, tema ratnatrayI vagara mokSa kyAreya thai zake nahi; tethI mokSanuM kAraNa nathI paNa bhavitavyatAthI ja mokSa thAya che, tema kahevuM ucita nathI. tyAM pUrvapakSI kahe ke, jo vratapAlanathI mokSa thato hoya to ghaNA vrata pALanArA paNa durgatimAM cAlyA gayA, Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 329 tethI nakkI thAya che ke mokSanuM kAraNa cAritranI kriyA nathI. tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakArazrI kahe che - copai:siddhi na hoi koInI vrata thakI, to paNi mata viraco te(e)ha thkii| phalasaMdehaiM paNi kRSikAra, vapai bIja lahai avasara sAra / / 114 / / gAthArtha : vrata thakI=cAritrapAlana thakI, koinI siddhi na thAya to paNa, teha(eha) thakI=cAritranA pAlana thakI, virAma pAmazo nahi. temAM yukti batAve che - phalanA saMdehamAM paNa kRSikAra kheDUta, sAro evasara=varSAkALa, laIne bIja vapana kare che. II114 bAlAvabodha : koinai vratathakI-cAritrAdikriyAthakI siddhi na hoiM karmavaiguNyAdikaiM, to paNi eha-mokSasAdhanathakI viracasyo mAM, je mATaI phalasaMdehai paNi kRSikAra kahitAM karasaNI bIja vapai-char3a, sAra avasara varSAkAlAdi lahI, agrimakAlabhAvi pavana-vaiguNyAdisAmagrI vighaTaka jANI viracatA nathI, na hi phalAvazyambhAvanizcayaH pravRttau kAraNam, kintu prakRte rUpAyatvanizvaya pava 24o anuvAda - chorU rU.....bALI viravatA nathI - karmanA vaiguNyAdikane viparItANAdine, kAraNe, koikane cAritrAdinI kriyA thakI mokSa na thAya, to paNa e=cAritrAdinI kriyArUpa, mokSasAdhana thakI, virAma pAmazo nahi. je mATe phalasaMdehamAM= phaLasaMzayamAM, paNa kRSikAraHkheDUta, varSAkAlAdi sArA avasarane laine bIja vapana kare che, (paraMtu) agrimakAlabhAvI pavanavaiguNyAdi sAmagrIno vighaTaka jANI virAma pAmatA nathI. Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 na di.....pAyaniya 4 TI114|| - je kAraNathI phaLanA avazyabhAvano nizcaya pravRttimAM kAraNa nathI, paraMtu prakRta kAraNamAM iSTa upAyapaNAno nizcaya ja pravRttimAM kAraNa che. I114 * TabAmAM cAritratikriyAthI kahyuM tyAM gari padathI darzananI ane jJAnanI kriyA grahaNa karavAnI che. gukhyAtri kahyuM tyAM 'ri padathI puruSakAra-bhavitavyatAnuM vaiguNya hoya to kAryanI niSpatti pUrve ja jIva cAritrAdinA pariNAmathI pAta pAmI jAya che, tenuM grahaNa karavAnuM che. varSAbhiri kahyuM tyAM 'ri' padathI kyA dhAnyane anukULa bhUmi che teno vicAra karIne, ane ukharabhUmi nathI teno nirNaya karIne, vapanamAM pravRtti kare tenuM grahaNa karavAnuM che. pavanavaiguNAtrei kahyuM tyAM masi' padathI bIja vAvyA pachI AgaLamAM koi jIvotpatti vagere thAya te rUpa vaiguNyanuM grahaNa karavAnuM che. bhAvArtha : koI jIva mokSano arthI hoya, ane tenA upAyarUpe ratnatrayInI kriyA che, teno nirNaya karIne temAM pravRtti karato hoya, chatAM bhUtakALanAM baMdhAyelAM bhAre karmo hoya to mokSarUpa phaLane pAmI zakato nathI, paraMtu mArgamAM pravRttino prAraMbha karyA pachI mArgathI viparIta paNa cAlyo jAya che, eTalAmAtrathI mokSanAM sAdhanothI virAma pAmazo nahi; ema kahIne graMthakAra kahe che ke, mokSanI prAptino upAya to ratnatrayInI kriyA ja che; paraMtu mokSa anupAyavAdI je kahe che ke, ratnatrayInI kriyAthI ghaNA jIvone mokSarUpa phaLa maLyuM nahi, mATe te kAraNa nathI, tema mAnazo nahi. temAM dRSTAMta Ape che - kheDUtane bIjavapananI kriyAthI avazya dhAnya thaze ke nahi tevo nirNaya nahi hovA chatAM ucita kALe vapanakriyA kare che, paraMtu bIjavapana karyA pachI AgaLamAM dhAnyaniSpattinI vighaTaka sAmagrIno vicAra karIne vapanakriyAthI virAma pAmato nathI; tema prastuta cAritrAdinI kriyAthI mokSarUpa phaLano saMdeha hovA chatAM mokSaprAptino te ja upAya che, temAM saMdeha nahi Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hovAthI, vicArake temAM ja pravRtti karavI ucita che. AthI ja kahe che ke, phaLanA avazyabhAvano arthAt phaLa nakkI thaze ja, evo nirNaya pravRttinuM kAraNa nathI; paraMtu mArA iSTano upAya A pravRtti che, evo nirNaya thavAthI upAyamAM pravRtti thAya che. phakta eTaluM vizeSa che ke, atizayajJAnI phaLano nirNaya karIne pravRtti kare che; ane anatizaya jJAnI phaLanuM A kAraNa che, ane e kAraNamAM huM pravRtti karI zakuM tema chuM ke nahi, ane huM karI zakuM tema jaNAya ane phaLano arthI hoya to avazya pravRtti $2.1199811 avataraNikA : eha ja kahai char3a - 331 - avataraNikArya : e ja kahe che=gAthA-114mAM kahyuM ke, phaLanA saMzayamAM paNa kheDUta sArA avasare bIja vapana kare che, tema mokSanA arthIe paNa vratanI-cAritrAdinI, kriyAmAM, karmanA vaiguNyAdine kAraNe phaLamAM saMdeha hoya to paNa pravRtti choDavI joIe nahi. e ja vAta batAve che - copai : hetupaNAno saMzaya nathI, jJAnAdika guNamAM mUlathI / te mATaiM zivataNo upAya, saddahayo jima zivasukha thAya / / 115 / / anupAyavAdI gataH / / bhAvArtha : gAthArtha H jJAnAdiguNamAM mULathI hetupaNAno saMzaya nathI, te mATe zivataNo= mokSano, upAya ratnatrayI ema zraddhA karo, jema zivasukha=mokSasukha, thAya. II11pA jJAna, darzana ane cAritraguNa mokSanuM mULa kAraNa che, temAM hetupaNAno Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 saMzaya nathI. ahIM "mULa kAraNa" kahIne e kahevuM che ke sadguru Adi mokSa pratye bAhya kAraNa che, mULa kAraNa nathI; paraMtu mokSarUpa phaLa pratye mULa kAraNa ratnatrayIno samudAya che. temAM hetupaNAno saMzaya nathI, mATe mokSanA upAyarUpe ratnatrayIno svIkAra karo, jethI mokSasukhanI prApti thAya. jAlAvodha : jJAnAdika guNa je mokSasAdhana chai tehamAM hetupaNAno saMzaya nathI, sAmAnya vyabhicAra anugatA gurudharmAropasthiti vinA anvayavyatirekaiM jJAnatvAdikaI kAraNatA nizcaya chaD, je mokSai gayA, je jAi chaD, je jAsyai te jJAnAditrayasAmrAjyai ja, ata eva prakAza-zodha-guptidvArai jJAna-tapasaMyamanai mokSahetutA AvazyakaI kahI chai - nANaM payAsayaM sohao tavo saMjamo a guttikaro / tiNhaM pi samAoge mukkho jiNasAsaNe bhaNio / / (Avazyaka niyukti-103) e gAthAI, ekAraNanA prakAzAdivyApAra arjavA mokSArthI pravartaI, e mokSano upAya saddahayo jima satpravRttiM zivasukha thAi / / 115 / / anupAyavAdI gayo / e 6 sthAna thayAM / manuvA : jJAnAdika.....saMzaya nathI, - nAhi gule bhokSana sAdhana cha, temA hetupaNAno saMzaya nathI. utthAna : jJAnAdi guNamAM mokSanA sAdhanano nirNaya kevA prakArano che, te ja spaSTa 42di : cha - manuvAda : sAmAnya.....nizcaya chai, - gurudhn| mAropanI sthiti 2 anvaya-vyatirekathI jJAnatvAdikanI sAmAnya vyabhicArathI anugata kAraNatAno nizcaya che. Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 333 bhAvArtha : gurudharmanA AropanI sthitithI ratnatrayImAM kAraNatAno nizcaya atizaya jJAnIne hoya che, ane tyAM gurudharma AropanI sthiti e che ke, karmanA vaiguNyAdinA abhAvathI viziSTa ratnatrayI mokSanuM kAraNa che. ane Avo nirNaya karIne ratnatrayImAM pravRtti karavI hoya to chabastha karI zake nahi, kema ke chabasthane potAnA karmanuM vaiguNya che ke nahi tevo nirNaya thai zakato nathI. Ama chatAM ratnatrayIno mokSarUpa phaLa sAthe anvaya-vyatirekano nirNaya chabastha karI zake che, ane te nirNaya karIne ja te pravRtti kare che. ane te jANe che ke ratnatrayImAM huM pravRtti karIza to avazya mokSa thaze, to paNa karmanA vaiguNyathI ratnatrayInA sevanathI phaLaniSpatti thAya tenI pUrve ja ratnatrayInuM vighaTana paNa thaI zake. ghaNA jIvo ratnatrayIne sevatA hovA chatAM karmanA vaiguNyathI phaLane pAmyA vagara durgatimAM paNa gayA. tethI phaLamAM saMdeha hovA chatAM ratnatrayImAM kAraNatAno nirNaya che, tethI ratnatrayImAM rahelI kAraNatA sAmAnya vyabhicArathI anugata che. te A rIte - ratnatrayI sevanArA paNa phaLanI prApti karyA vagara durgatimAM gayA. tethI ratnatrayIrUpa kAraNasAmagrI hoya tyAM kArya thAya ja tevI vyApti nathI. to paNa mokSarUpa kAryanI niSpattinuM kAraNa to ratnatrayI ja che, temAM saMdeha nathI. vizeSArtha : karmanA vaiguNyanA abhAvathI viziSTa ratnatrayI mokSa pratye kAraNa che, evo kArya-kAraNabhAva kahIe to evI ratnatrayIthI phaLanI prAptimAM saMdeha rahI zake nahi; paraMtu chelvastha karmaguNyAdinA abhAvathI viziSTa kai ratnatrayI che, athavA tevI ratnatrayI huM prApta karI zakuM ke nahi, tevo nirNaya karI zake tema nathI. tethI tevI ratnatrayImAM kAraNatAno nirNaya karIne mokSanA arthe te pravRtti karI zake nahi. jema kheDUta pavanavaiguNyAdinA abhAvathI viziSTa evI bIjavapana AdinI kriyAno kAraNarUpe nirNaya karIne bIjavapanamAM pravRtti karato nathI, paraMtu bIjavapanamAM pravRtti kare che tyAre paNa tene phaLamAM saMdeha che; kema ke te jANe che ke pavanavaiguNyAdi prApta thaze to phaLa nahi thAya; Ama chatAM kAraNamAM saMdeha nathI, tethI pravRtti kare che. te ja rIte ratnatrayI mokSanuM kAraNa che temAM saMdeha nathI, Ama s-24 Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 chatAM karmavaiguNyAdinI prApti thAya to phaLaprAptimAM vyabhicAra prApta thAya. tethI ja ahIM "sAmAnya vyabhicArathI anugata evI kAraNatAno nizcaya grahaNa karela che. ahIM ratnatrayI e kAraNa che, ane kAraNatAno avacchedaka "ratnatrayItva' che, te laghudharma che; ane ratnatrayIne kAraNa svIkArIne karmavaiguNyAdiabhAvaviziSTa ratnatrayItva dharmane kAraNatAno avacchedaka kahIe, to gurudharma kAraNatAno avacchedaka bane, tethI tevA kArya-kAraNabhAvamAM gurudharmanI Aropasthiti prApta thAya. * nyAyanI bhASAmAM laghudharma kAraNatAno avacchedaka bane e guNarUpa che, ane gurudharma kAraNatAno avacchedaka bane te doSarUpa che. ane jenI upasthiti karavAmAM vilaMba thAya te gurudharma kahevAya, ane jenI zIdhra upasthiti thAya te laghudharma kahevAya; athavA jenuM zarIra=kada, nAnuM hoya te laghudharma kahevAya, ane jenuM zarIra=kada, moTuM hoya te gurudharma kahevAya. jema prastutamAM ratnatrayItvarUpa dharma e laghudharma che, ane karmavaiguNyAdi abhAvaviziSTa ratnatrayItvarUpa dharma e gurudharma che. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke gurudharmanA AropanI sthiti vagara jJAnAdi traNamAM sAmAnya vyabhicArathI anugata kAraNatAno nizcaya che, ane te kAraNatAno nizcaya tevA prakAranA anvaya-vyatirekane kAraNe che. tethI te anvaya-vyatireka batAve che - anuvAda : ne mokSa.....sabrigeDu ga, - je mokSe gayA, je mokSe jAya che ane je mokSe jaze te jJAnAdi traNanA sAmrAjyathI ja. tethI nakkI thAya che ke jJAnAdi traNa ane mokSa vacce anvaya-vyatireka che. mATe jJAnAdi traNa ja mokSanAM kAraNa che, te anvaya-vyatirakethI nakkI thAya che. gata va..... viye verI chaDuM- - AthI karIne ja=ratnatrayImAM anvaya-vyatirekathI kAraNatAno nizcaya che AthI karIne ja, prakAza-zodha-gupti Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 335 dvArA jJAna-tapa ane saMyamanI mokSahetutA Avazyakaniryukti gAthA-103 thI kahI che. teno artha A pramANe - nALa.....! thAvuM, - jJAna prakAzaka, tapa zodhaka ane saMyama guptine karanAra che. traNanA paNa samAyogamAM jinazAsanamAM mokSa kahevAyelo che. AvazyakaniryuktinI A gAthAthI mata v mokSaotutA e prakAranA uparanA kathananI sAthe '! thADuM,'nuM joDANa che. bhAvArtha : pUrvamAM batAvyuM ke ratnatrayInI sAthe mokSarUpa phaLano anvaya-vyatireka che, tenAthI ratnatrayImAM kAraNatAno nizcaya thAya che. ethI karIne ja, AvazyakaniryuktimAM jJAnane prakAzaka, tapane zodhaka ane saMyamane gupti karanAra kahIne mokSanI hetutA kahI che. tyAM prakAzakathI jJAna-darzananuM grahaNa che, zodhaka ane gupti dvArA tapa-saMyamanuM grahaNa karIne cAritrane grahaNa karela che, tethI ratnatrayI ja mokSanuM kAraNa che, ema phalita thAya che. ..... gharanI vizuddhi mATe prakAzanI AvazyaktA hoya che, tema AtmAne svamAM pratiSThAna ka2vA mATe jJAnanI AvazyaktA che. ane gharanI vizuddhi mATe aMdaramAM rahelA kacarAne bahAra kADhavAmAM Ave che, tema tapathI AtmAnuM zodhana thAya che. ane kacaro AvavAnAM dvA2one baMdha ka2vAthI gharanI zuddhi thAya che, tema saMyamathI, AvatAM karmono avarodha thAya che. tethI AtmAnI pUrNa zuddhi thavAthI mokSanI prApti thAya che. utthAna : pUrvamAM sthApana karyuM ke, ratnatrayInA anvaya-vyatirekathI kAraNatAno nizcaya thAya che, tenI ja puSTi AvazyakaniryuktinI gAthAthI karI. have mokSanA anupAyavAdI je kahe che ke "mokSa meLavavA jevo che, paraMtu mokSa jyAre sarjAyo haze tyAre thavAno che, mATe tenA mATe koi prayatna karavAnI jarUra nathI," te ja kahe che Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33. anuvAda : vAra nA.....mokSArthI pravartaDuM, - ratnatrayIrUpa e kAraNanA prakAzAdi vyApAra arjavA mokSArthI pravRtti kare, paraMtu mokSano arthI hovA chatAM mokSanA upAya nathI, ema mAnIne besI na rahe. utthAna : have mokSanA anupAyavAdInA kathananA nirAkaraNanuM nigamana karatAM kahe che - anuvAda : mokSano.....zivasuva thA; TI116TI - e mokSano upAya sahyoga ratnatrayI e mokSano upAya che ema zraddhA karo, jethI sampravRttine AzrayIne zivasukha thAya. arthAt A mokSano upAya che, evo nirNaya thavAthI jIva jo mokSano arthI hoya to mokSanA upAyamAM pravRtti kare, ane mokSanA upAyarUpa saspravRttithI krame karIne mokSa prApta thAya. II11pA anupAyavAlI.....thAna thayAM | - anupAyavAdI gayo=mokSanA anupAyavAdInuM nirAkaraNa thayuM. e cha sthAna pUrAM thayAM. avataraNikA : samyakatvanAM cha sthAno pUrAM thayAM, have te kathananuM nigamana karatAM kahe che - | DhItra | copai: mithyAmatanAM e SaTathAnaka, jei tyajai guNavaMtA jI , sUdhuM samakita teha ja pAmai, ima bhASai bhagavaMtA jI / nayapramANathI tehanai sUjhai, saghalo mAraga sAco jI , lahai aMza jima mithyAdRSTi, tehamAMhiM koi mata rAco jI / / 116 / / Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 337 gAthArtha - mithyAmatanAM e cha sthAnaka je guNavAna jIva choDe che, te ja sUvuM samakita pAme che, ema bhagavaMta bhAkhe che. jema mithyAdRSTi aMza lahe che tema tene= samyagdaSTine, naya-pramANathI saghaLo mArga sAco sUjhe cheHprApta thAya che. temAM mithyAdRSTi aMza grahaNa kare che temAM, koi rAco nahi. II11aaaa bAlAvabodha : mithyAmatinAM e 6 sthAnaka-nAstikavAda 1 anityavAda 2 akartRvAda 3 abhoktRvAda 4 mokSAbhAvavAda 5 anupAyavAda 6, jeha guNavaMta tyajai te sUdhuM samakita pAmaiM, tatparIkSAjanya apAyarUpa jJAna teha ja samakita chaI, uktaM ca sammatau - evaM jiNapannatte saddahamANassa bhAvao bhAve / / purisassAmaLiyode haMso have kutto 1 (sammatta, A.rA. rarara) SaTsthAnaviSaya tattatprakArakajJAnai samyaktvavaMta bhagavaMta thAI, samyagdRSTi te aMzathI kevalI chaI, tehanai nayapramANaI karI saghalo mAraga sAco sUjhaiM / mithyAdRSTI te eka eka aMzanai tattva karInaiM grahai, bIjAsyuM dveSa karai, temAMe cho rAvaco mAM pAradA anuvAda : mithyAmatinAM.....samakita pAmavuM, - mithyAmatinAM e=pUrvamAM varNana karyA e, cha sthAnaka che. te cha sthAnako batAve che - (1) nAstikavAda, (2) anityavAda, (3) akartuvAda, (4) abhoktavAda, (5) mokSAbhAvavAda ane (6) anupAyavAda. mithyAmatinAM A cha sthAnako je guNavaMta tyaje che, te sUvuM samakita pAme che. ahIM sudhuM samakita kahIne e kahevuM che ke, nAmathI samati judo padArtha che, ane cothA guNasthAnakamAM vartato samyakatvano pariNAma e sAcuM samakita che. koi vyaktie samyaktva uccaryuM hoya, paraMtu bhAvathI samakita na AvyuM hoya, tene Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 dravya samyakatva hovA chatAM sU samakita nathI. paraMtu je tattvanA pakSapAtarUpa guNavALo jIva mithyAmatinAM cha sthAnakonI samyaka parIkSA karIne cha sthAnakone choDe che, te sAcA samakitane pAme che. utthAna : te sAcuM samyakatva kema che, te spaSTa karatAM kahe che - anuvAda : tatparIkSAca.....savita chavuM, - tatparIkSAjanya apAyarUpa jJAna te ja samyaktva che. bhAvArtha : je vyakti tattvanI jijJAsApUrvaka mithyAtvanAM cha sthAnonI samyapha parIkSA kare, ane tenAthI yathArtha nirNayarUpa jJAna thAya, te apAyarUpa jJAna che; ane te ja samakita che. utthAna : temAM sAkSI ApatAM kahe che - anuvAda : 2 sampatI - saMmati graMthamAM kahevAyeluM che. vaM.....gva nutto -e pramANe=saMmatigraMthanI prastuta gAthAthI pUrvanI gAthAmAM kahyuM e pramANe, jinezvare kahelA bhAvone bhAvathI zraddhA karatA puruSanA Abhinibodhika jJAnamAM=matijJAnamAM, darzanazabda=samyagdarzanazabda,yukta thAya che. bhAvArtha - saMmatinI gAthAthI e artha prApta thAya che ke, bhagavAne kahelA bhAvonI samyaka parIkSA karIne "A Ama ja che' e prakArano je nirNaya che, te bhAvathI zraddhA che. A nirNaya e puruSanA matijJAnarUpa apAyAMza che, ane te matijJAnamAM apAyAMzamAM samyagdarzana zabda yukta che, tethI samyagdarzana e rUdra rUtyameva = A Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 339 Ama ja che=bhagavAne jema kahyuM che tema ja che, e prakAranA nirNayarUpa matijJAnanI rucirUpa apAyAMza svarUpa che. utthAna : pUrvamAM batAvyuM ke matijJAnanuM apAyarUpa jJAna te samyaktva che. have te jJAna aMzathI nathI, paraMtu sarvAzathI che, te batAvavA mATe kahe che - anuvAda : parathAviSaya......sAvo (AruM I- SasthAnaviSaya tat tat prakAraka jJAnathI samyaktvavaMta bhagavaMta thAya che. samyagdaSTi te aMzathI kevalI che, tene nayapramANe karI saghaLo mArga sAco sUjhe che. bhAvArtha : pUrvamAM batAvelAM mithyAtvanAM cha sthAno ane tenAM viparIta samyaktvanAM cha sthAno viSayaka, te te prakAraka jJAnathI jIva samyagdaSTi thAya che. arthAt dareka sthAnone samyaka samajavA prayatna kare to te te sthAnone te te rUpe yathArtha samaje che, tenAthI jIva samyagdaSTi bane che. te aMzathI samayagdaSTine chaye sthAnono paripUrNa bodha che, tethI samyagdaSTine te aMzathI kevalI kahyA che. jema kevalIne sarva dravya ane sarva paryAyonuM yathArtha jJAna hoya che, tema samyagdaSTine A cha sthAnono paripUrNa yathArtha bodha che, mATe samyagdaSTi te aMzathI kevalI che. AvA samyagdaSTine naya-pramANe karIne saghaLo mArga sAco sUjhe che; kema ke tattvanI jijJAsA hovAne kAraNe je je nayanI apekSA che, te te nayanI apekSAe te padArthane tema ja joDe che; ane dareka nayone yathAsthAne joDanAra hovAthI sarvanayono paripUrNa yathArtha bodha paNa tene che. tethI samyagdaSTine A che sthAnone AzrayIne paripUrNa mArga sAco sUjhe che. vizeSArtha : sarva darzana bhaNelo hoya ke nayavAda jANato hoya, dareka darzanane yathAsthAne joDI zakato hoya tevo samyagdaSTi hoya to, avazya A chaye sthAnone sarva nayothI Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 ane pramANathI jANI zake. paraMtu tevI prajJA na hoya to paNa, tattvanI rucithI cha sthAnonI parIkSA karato hoya tevA samyagdaSTine paNa, bhagavAne kahelA vacananA baLathI potAnA kSayopazamane anurUpa bhagavAne kahelo saghaLo mArga sAco sUjhe che. tethI vyakta naya-pramANarUpa bodha nahi hovA chatAM, bIjarUpe tene abhimukha teno bodha hoya che, je vikasIne vyakta naya-pramANarUpa bodhamAM vizrAMta pAme che. anuvAda : mithyAvRSTi.....rAvaraco mAM II116 - mithyAdRSTi te ekeka aMzane tattva karIne grahe che ane bIjAno dveSa kare che, te mATe koI rAcazo nahi.ll11AA bhAvArtha : mithyAdRSTine koIka sthAnamAM potAnI vizeSa ruci hoya che, tethI te padArthanA, potAnI ruci pramANenA koika eka aMzane grahaNa karIne te aMzane ja tattvarUpe svIkAre che; jyAre bIjo koi mithyAdRSTi koi bIjA aMzane grahaNa karIne tattvarUpe svIkAre che; ane potAnA grahaNa karelA tattva aMza karatAM bIjA aMzamAM dveSa kare che, tethI mithyASTino bodha jUTho che, mATe temAM koi rAcazo nahi. ahIM prastutamAM tenuM yojana A pramANe che - cha sthAnakomAMthI nAstikavAdI AtmAnA koi sthAnane mAnato nathI; paraMtu je loko AtmAne zarIrathI pRthapha mAne che to paNa AtmAne ekAMta kSaNika kahe che, tevA nAstiko AtmAne sarvathA nitya svIkAratA nathI, tethI nitya kahenArA pratye dveSa dhAraNa kare che. temAM keTalAka AtmAne ekAMte karmano akartA kahe che, ane je AtmAne karmano kartA kahe che temanA pratye dveSa dhAraNa kare che. A rIte judAM judAM darzano, prastuta cha sthAnone AzrayIne potAne abhimata evA eka aMzane tattva karIne svIkAre che, ane bIjA pratye dveSa kare che. mATe tevA mithyAdRSTi matomAM rAcazo nahi, ane samyaka parIkSA karIne chae sthAnone yathArtha yojavA prayatna karazo, e prakArano graMthakArano Azaya che. I11aaaa avataraNikA : pUrva gAthA-117 mAM mithyAmatinAM cha sthAno batAvyAM, ane samyagdaSTi Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 341 tenAM viparIta cha sthAnone sAcAM jANe che te batAvyuM, e samyakatvanAM cha sthAno padArthane jovAnI judI judI dRSTirUpa che, tethI te apekSAe te nayavAda che. ane samyagdaSTi te chaye sthAnone paripUrNa yathArtha jue che, ane mithyASTi te chaye nayomAM ekeka aMzathI jue che, te dRSTAMtathI batAve che - yopacha: grahI ekeka aMza jima aMdhala, kahai kuMjara e pUro jI , tima mithyAtvI vastu na jANai, jANe aMza adhUro jI / locana jehanAM bihuM vikasvara, te pUro gaja deSai jI , samakitadRSTI tima sakalanayasammata vastu vizeSai jI / / 117 / / gAthArtha: ekeka aMzane grahaNa karIne AMdhaLo jema hAthIne pUro=pUrNa, kahe che, tema mithyAtvI vastune jANato nathI ane adhUro aMza jANe che. jemAM baMne locana vikasvara-anupahata che, arthAt koi paNa jAtanI khAmI vagaranAM che, te pUro gaja dekhe che, tema samyagdaSTi sakalanapasaMmata vastuvizeSane jue che. ll11LA pAlAvodha : jima koi aMdho ika ika aMza grahI pUro kuMjara e ima saddahaI - daMta grahai te mUlakapramANa kahai, zuMDi grahai te daMDapramANa, karNa grahai te sUrpapramANa, caraNa grahai te koThIpramANa kahaiM / tima mithyAtvI vastu yAvaddharmamAna chai tAvaddharmamAna jANai nahIM, adhUro eka aMza - bhedAdika jANai / jehanAM 2 locana vikasvara chaD- anupahata char3a te kara-caraNa-daMtAdyavayavaI saMsthAna-rUpAdikaI viziSTa pUro hAthI deSaD, tima samyagdRSTI sakalanayasammita vastu chai te vizeSar3a, nayavAdamAMhiM udAsIna hui rahai- na niMdai, na stavai, kAraNa vinA nayabhASAI na bolai, 'ohAriNiM appiyakAraNiM ca bhAsaM na bhAsijja sayA sa pujjo' (dazavai. a. 9. u. 3 gAthA. 9) iti vacanAt / / 117 / / Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34ra anuvAda - nima choDuM.....choDIpramANa vadaruM - jema koi AMdhaLo mANasa ekeka aMza grahaNa karIne A pUro kuMjara pUro hAthI, che ema sadahe che, ane hAthInA dAMtane grahaNa karIne mUlaka pramANa kahe che, arthAt hAthI mULA jeTalo che ema kahe che; zuMDa grahaNa karIne teahAthI, daMDapramANa kahe che, karNa--kAna grahaNa karIne teahAthI, sUrpasUpaDA jevo kahe che ane caraNa=paga, grahaNa karIne te hAthI, koThI pramANa= koThI jeTalo kahe che. tima mithyAtva.....mekavivara nA I- tema mithyAtvI vastu yAvatu= jeTalA dharmavALI che, tAvatu=teTalA dharmavALI jANe nahi, adhUro eka aMzabhedAdika jANe. vedanAM rU no.....te vizeSa6 - jenAM be locana vikasvara cheH anupahita che arthAtu khAmI vagaranAM che, te vyakti kara-caraNa-daMtAdi avayavathI ane saMsthAna-rUpAdithI viziSTa pUro hAthI jue che. tema samyagdaSTi sakalana samita=sakala nayane mAnya, vastu che te vizeSita kare che=samyagdaSTi jIva sakala nayane mAnya vastu che, te rUpe vastune jANe che. navanirdi....: rastavi, vaLI te samyagdaSTi nayavAdamAM udAsIna thaine rahe che, paraMtu nayanI niMdA karato nathI ane nayanI stuti karato nathI. bhAvArtha : samyagdaSTi AtmA sarva nayone yathAsthAne joDIne paripUrNa vastune te rUpe svIkAre che. tethI nayavAda koi ekeka sthAnane mAne che, te vAtamAM samyagdaSTi udAsIna rahe che. tethI A naya khoTuM kahe che ema kahIne tenI niMdA karato nathI, ane A naya sAcuM kahe che ema kahIne tenI stavanA paNa karato nathI, paraMtu paripUrNa vastune yathArtharUpe svIkArato hovAthI, paripUrNa vastune yathArtharUpe jovAmAM te te nayanI dRSTine te te sthAnamAM joDIne svayaM bodha kare che. ane kvacit te nayano bodha karavA mATe anya nayanA sthAnamAM te naya kai apekSAe mithyA che tema paNa vicAre Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 343 che, te nayavAdanI niMdA nathI; ane te naya svasthAnamAM je kahe che te yathArtha che tema paNa kahe che, paraMtu te kathana nayavAdanI stavanA nathI. kema ke nayavAdanI stavanA e ja che ke te nayane ja sarvathA satya mAnIne tenuM guNagAna karavuM. anuvAda : vArA vinA....ti vavanAta TI117TI - vaLI dazavaikAlikamAM kahyuM che ke avadhAraNI ane aprItine karanArI bhASA na bole, te sadA pUjya che. e prakAranuM vacana hovAthI samyagdaSTi kAraNa vagara nayabhASA bole nahi. II11nA bhAvArtha : ahIM samyagdaSTi gItArthane grahaNa karavAnA che. gItArtha na hoya tevA samyagadRSTi tattvanI prarUpaNA kare nahi, paraMtu gItArtha pAse rahIne jANavA yatna kare. je gItArtha che te sAmI vyaktine bodha karAvavAnA AzayathI pramANabhASA bole, kema ke pramANabhASAthI padArthano yathArtha bodha thAya che. tene sAme rAkhIne dazavaikAlikamAM kahyuM che ke, avadhAraNI bhASA=eka nayanI bhASA, ane bIjAne aprIti karanArI bhASA na bole, te sadA pUjya che. ahIM kAraNa vinA nayabhASA na bole ema kahevAthI vizeSa kAraNa hoya to nayabhASA bole e artha prApta thAya che. tethI ja zrotA jyAre koi eka nayathI vAsita hoya tene yathArtha bodha karAvavAnA AzayathI tenA kSayopazamAdine anurUpa koi eka nayathI paNa prarUpaNA kare. JI11nA avataraNikA : hAthInA dRSTAMtathI nayavAdI padArthane kaI rIte jue che, ane syAdvAdI padArthane kai rIte jue che, te batAvyuM. have nayavAda kevo che ane syAdvAda kevo che te batAvavA mATe, ekAMta nayavAdone hAthInI upamA ApIne, syAdvAdane aMkuzanI upamA ApIne, anarthakArI evA nayavAdo kai rIte hitakArI bane che, te batAve che - Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 yopaDa: aMza grahI nayakuMjara UThyA, vastutattvataru bhAjaI jI , syAdavAdaaMkuzathI tehanaiM, ANai dhIra mulAjai jI / teha niraMkuza hoi matavAlA, cAlA karai aneko jI , aMkuzathI darabAriM chAjai, gAjai dharIa viveko jI / / 118 / / gAthArtha : nayarUpa kuMjara=hAthI che, te aMza grahI=vastunA ekeka aMzane grahaNa karIne UThayA che. te vastutattvarUpa vRkSane bhAMge che. tehane dhIra puruSa syAdvAdarUpa aMkuzathI mUlAI ANaI-vaza kare che. teo niraMkuza hoi= nirapekSa thai cAle to matavAlA thai aneka cALA kare che. (ane) aMkuzathI darabAre chAje che, ane viveka dharI gAje che. 118 jAlAvaNodha : nayarUpa kuMjara chai te ekeka aMza grahI unmatta thakA UThyA chai, te vastutattvarUpa taru kahitAM vRkSanai bhAjai chai / dhIra puruSa chai te aMzagrAhI nayakuMjaranaI syAdvAdaaMkuzai mulAjai ANai-vaza karai / teha nirakuMza hoi nirapekSa thakA cAlaI to matavAlA hoiM, aneka cAlA karaiM, vedAMtAdivAdamAMhiM praveza karInai / hAthI paNi niraMkuza hATa-ghara bhAMjai, svataMtra thakA vanamAMhiM phirai, aMkuzathI darabArai chAjai, viveka dharI paTTahastI thaI gAjai, naya paNi syAdvAda aMkuzai sISavyA jinazAsanarUpa rAjadvArai chAjai, Apabalai gAjai / / 118 / / manuvAE : nayarUpa.....vaza karai | - naya35 42-4AthI che, te me aMza grahaNa karIne unmatta thayelA UThyA che, te vastutattvarUpa taru vRkSane bhAMge che. dhIra puruSa che te aMzagrAhI nayarUpa kuMjaraneahAthIne, syAdvAdarUpI aMkuzathI bhusA4 mA 12 // 72 che. Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 345 te niraza.....sApana mana; T[118] - teo nirakuza thai nirapekSa thayelA cAle to matavAlA thai vedAMta Adi vAdamAM praveza karIne aneka cALA kare che. hAthI paNa niraMkuza=aMkuza vagarano, hATa=dukAna, ghara bhAMge che, svataMtra thayelo vanamAM phare che, aMkuzathI vaza karelo darabAre chAje che, viveka dhAraNa karI paTTahastI thaI gAje che; tema naya paNa syAdvAdarUpI aMkuzathI zIkhavelA jinazAsanarUpa rAjadvAre chAje che, ane Apa baLe gAje che. II118 bhAvArtha : naya e padArthane jovAnI eka dRSTi che, ane tene hAthInI upamA ApI che. jIvamAM jyAre padArthanA ekeka aMzane jonArI dRSTi pragaTe che, ane te dRSTithI jIva unmatta thAya che, tyAre te padArthanA vAstavika svarUpane nAza kare che. tethI kahyuM ke nayadaSTirUpa hAthI, eka aMzane grahaNa karIne te aMzarUpa ja pUrNa padArthane sthApavA yatna kare che, tyAre te unmatta thayelo che, ane vastutattvarUpI vRkSano vinAza kare che. je padArthane jovAmAM dhIra puruSa che, te aMzagrAhI nayadaSTirUpa hAthIne sarvajJanA vacanarUpa syAdvAda, te rU5 aMkuza vaDe karIne vaza kare che; arthAt zAstravacanane yathAsthAne joDIne te te nayadaSTine sva-sva sthAnamAM niyaMtrita kare che; jethI dareka navo padArthanuM yathArtha sthAna batAvIne pUrNa vastuno bodha karAve che. jyAre te nayadaSTi sarvajJanA vacananA aMkuzathI rahita hoya che, tyAre aMkuza vagaranA hAthInI jema cAle che, ane potapotAnA matavALA bane che. jema hAthI aMkuza vagara aneka jAtanA cALA kare, tema te nayadRSTi svasthAnane choDIne anya sthAnamAM paNa potAno mata sthApana karavAnA cALA kare che. tethI koi vedAMtavAdamAM praveza kare che, to koi sAMkhyavAdamAM praveza kare che, ema judA judA sthAnamAM praveza kare che. jema hAthI aMkuza vagarano hATa-ghara vagerene bhAMgI nAMkhe che, ane svataMtra thayelo vanamAM phare che, tema nayadRSTi syAdvAdanA aMkuza vagara sanmArgarUpa pathane bhAMgI nAMkhe che, ane sarvajJanA vacanathI vikhUTo thaine saMsArarUpI vanamAM bhaTake che. jyAre te hAthI aMkuzathI darabAramAM zobhe che ane viveka dhAraNa karIne paTTahastI thaIne gAje che, tema naya paNa syAdvAdanA aMkuzathI zIkhelA hoya to Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 jinazAsanarUpa rAjadarabAramAM chAje che, ane ApabaLe gAje che; arthAt koi vyaktine na daSTi pragaTa thayelI hoya ane bhagavAnanA vacanathI niyaMtrita thaIne cAlatI hoya, to bhagavAnanA zAsananI zobhA vadhAre che, ane dareka nayone yathAsthAne joDIne sanmArganI vRddhi kare che. tethI te nayo potAnA baLathI gAjI rahyA che. II118II avataraNikA : pUrva gAthA-118 mAM kahyuM ke, niraMkuza evI nadRSTi vedAMta Adi te te matomAM praveza kare che ane aneka cALA kare che. tethI have kai nayadRSTithI karyuM darzana UTheluM che, te batAvavA arthe kahe che - copAi : naiyAyika vaizeSika vicaryA, naigamanayaanusAraiM jI , vedAMtI saMgrahanayaraMgi, kapilaziSya vyavahAriM jI / RjusUtrAdikanayathI saugata, mImAMsaka nayabhelai jI , pUrNa vastu jainapramANe, SaTadarazana eka mele jI / / 119 / / gAthArtha : naiyAyika ane vaizeSika nagamanayane anusAra vicare che, vedAMtI saMgrahAyathI raMgAyelo che, kapilaziSya vyavahAranayathI cAle che, RjusUtrAdika cAra nayathI saugata, ane mImAMsaka nayabhela=nayasaMkarathI, thayA. pUrNa vastu jaina pramANe che, te Sadarzanane eka ThekANe bhegA kare che. I119 bAlAvabodha : naiyAyika vaizeSika e 2 darzana naigamanayanai anusArai vicaryA, te pRthag nityAnityAdidravya mAnai, pRthivI paramANurUpA nityA, kAryarUpAtvanityA e prakriyA chai, naigamanaya te nayadvayAtmaka char3a, ekatra prAdhAnyenobhayAnabhyupagamAd mithyAtvam, uktaM ca - Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chi, dohiM vi ehiM NIaM satthamulUeNa taha vi micchattaM / jaM savisayappahANattaNeNa aNNuNNaniravekkhA / / vedAMtI te saMgrahanayana raMgi cAlyA, je mATiM te zuddha Atmadravya mAMnai uktaM ca melavar3a, davvaTThiyanayapayaDI suddhA saMgahaparUvaNAvisao | - ( sammatau kA. 1 gA. 4) kapilaziSya 25 tattvaprakriyA mAnatA vyavahAranayaI cAlyA, uktaM cajaM kAvile darisaNe eyaM davvaTThiyassa vattavvaM / - ( sammatau, kA. 3 gA. 48 ) vyavahAra te dravyArthikabheda chan / saugata 4 RjusUtrAdikanayathI thayA- sautrAMtika vaibhASika yogAcAra mAdhyamika, e RjusUtra zabda samabhirUDha evaMbhUtanayathI anukramai thayA / mImAMsaka upalakSaNai vaiyAkaraNAdika nayabhela - nayasaMkaraD thayA / pUrNa - pUruM nayabhaMgapramANai vastu jainapramANai SaTdarzananai ekamelai 'bhaddamicchaddaMsaNasamUhamaiassa' (sammatau kA. 3, gA. 69 ) ityAdi vacanAt / / 119 / / manuvAha : ( sammatau kA 3, gA.49) - 347 - 1 naiyAyika..... dravya mAnai, naiyAyika ane vaizeSika e be darzana naigamanayane anusAre pravarte che. te baMne darzano pRtha=judAM, nitya ane anityAdi dravyane mAne che. te ja batAve che - pRthivI..... prakriyA chai - paramAzu35 pRthvI nitya dravya che, vajI kAryarUpa pRthvI anitya dravya che, e prakAre prakriyA che. paramANurUpa vaLI naigamanaya te nayadvayAtmaka chai, naigamanaya te nayadvayAtma che arthAt naigamanaya e saMgraha ane vyavahArarUpa nayadrayAtmaka che. (tethI te be darzano Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 pRthvIrUpa paramANune ekAMta nitya mAne che, ane kAryarUpa caNukAdi pRthvIne ekAMta anitya mAne che ) be nayane svIkAravA chatAM te mithyAtva kema che, te batAve che - putra...mithyAtvam, eka ThekANe pradhAnapaNAthI ubhayanayano asvIkAra hovAthI mithyAtva che. arthAt naigamanaya upara cAlanArAM naiyAyika ane vaizeSikadarzana mithyAdarzana che. bhAvArtha: - eka ja vastumAM dravyane pradhAna karIne te ja dravyane nitya kahevAmAM Ave, ane te ja vastumAM paryAyane pradhAna karIne te ja dravyane anitya kahevAmAM Ave, tyAre eka ja vastumAM pradhAnatAthI ubhayanayano abhyapagama=svIkAra, thAya che. tethI te dRSTi pramANarUpa bane che, mATe tyAM samyaktva che. jyAre naiyAyika eka vastu paramANurUpa pRthvIne ekAMta nitya kahe che, tethI tyAM dravyanI pradhAnatA karI; ane yaNukAdi pRthvIne ekAMte anitya kahe che, paraMtu te ja paramANurUpa pRthvImAM anityatA kaheto nathI. tethI paramANurUpa pRthvImAM nityatArUpa eka ja nayanuM prAdhAnya thayuM, anityatArUpa nayanuM prAdhAnya na thayuM, ane yaNukarUpa pRthvImAM anityatArUpa anyanayanuM prAdhAnya thayuM, nityatArUpa nayanuM prAdhAnya na thayuM; mATe teno mata mithyA che. paramANurUpa pRthvImAM paramANurUpa dravyanI pradhAnatA karIe to nityatA che, ane paramANumAM parivartana thatAM rUpa-rasAdi bhAvonI pradhAnatA karIe to anityatA che. te ja rIte drUyaNukAdi pRthvImAM pudgaladravyanI pradhAnatA karIe to nityatA che, ane temAM parivartana thatA bhAvonI pradhAnatA karIe to anityatA che. A prakAranI syAdvAdanI dRSTi che. jyAre naiyAyika ekAMtavAdI hovAthI paramANurUpa pRthvIne ekAMte nitya kahe che ane maNakAdi pRthvIne ekAMte anitya kahe che, tethI nitya-anityarUpa baMne nayone naiyAyika mAnato hovA chatAM mithyAtvI che. temano mata mithyA che temAM sAkSI batAve che - Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 349 anuvAda - | rohiM.....niraverA || - ulUkavaDekavaizeSikavaDe, be nayathI zAstra svIkAreluM che to paNa mithyAtva che. je kAraNathI svaviSayanA pradhAnapaNAne kAraNe te baMne nayo anyo nirapekSa che. vedAMtI.....mAna chaTTa, - vedAMtI te saMgrahanayanA raMge cAle che, je kAraNe te zuddha Atmadravya mAne che. 3 - - kahevAyeluM che - ratvayi .....pavaUvisamo - dravyArthikanayanI prakRti zuddha che, (je kAraNathI) saMgrahanayanI prarUpaNAno viSaya che fpatnazaNa.....vyavahAranayaruM vItyA, - kapilaziSya 25 tattvaprakriyA mAnatAM vyavahAranaya upara cAle che. 3 - - kahevAyeluM che - M vAvine....vattavuM | - kapilanA darzanamAM je A vaktavya che, te dravyArthikanuM che. dravyArthikanuM che te vyavahAra kevI rIte ? tethI kahe che - vyavadAra.... meTa karyuM - vyavahAra te dravyArthikano bheda che. sauta..... guma thayA | - saugata cAra RjusUtrAdinAthI thayA, sautrAMtika-vaibhASika-yogAcAra ane mAdhyamika e RjusUtra, zabda, samabhirUDha ane evaMbhUtanayathI anukrame thayA. arthAt sautrAMtika RjusUtranayathI, vaibhASika zabdanayathI, yogAcAra samabhirUDhanayathI ane mAdhyamika evaMbhUtanayathI thayA che. mImAMsa.....nayasaMvaraDu thayA | - mImAMsaka ane upalakSaNathI viyAkaraNAdi nayasaMkarathI=nayanA mizraNathI, thayA. pUrNa....mainaprama, - naya, bhaMga, pramANathI pUrNa=pUrI, vastu jaina pramANe che. patanana.....nava-jainadarzana chae darzanane eka meLAmAM bhegAM kare che - s-25 Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3pa0 saMmatinI sAkSI ApatAM kahe che - marda....rUtyAdi vevanItU tA112TI - mithyAdarzananA samUhamaya evA jainadarzananuM bhadrakakalyANa thAo, evuM vacana hovAthI jainadarzana chae darzanane eka sthAne bhegAM kare che. II11lA avataraNikA : kayA nayamAMthI kayuM darzana thayuM che, ane jainadarzana sarvanayanA samUharUpa che, te batAvIne, anyadarzano hAthInI jema laDIne kaI rIte vinAza pAme che, ane syAdvAdI taTastha rahIne kai rIte upadrava vagarano bane che, te batAvatAM kahe che - copAi : nityapakSamAMhiM dUSaNa dAGga, naya anityapakSapAtI jI , nityavAdamAMhiM je rAtA, te anityanayaghAtI jI / / mAhomAMhiM laDe be kuMjara, bhAMjai nijakaradaMto jI , syAdavAdasAdhaka te deSai, paDai na tihAM bhagavaMto jI / / 120 / / gAthArtha : anityapakSapAtI evo naya nityapakSamAM dUSaNa Ape che; nityavAdamAM je rAtA che, te anityanayanA ghAtI che. A rIte nityapakSa ane anityapakSane mAnanArA be kuMjaro paraspara laDe che ane potAnAM sUMDha-dAMtane bhAMge che. syAdvAdanA sAdhaka evA bhagavaMta te jue che paNa tyAM paDatA nathI. II120mAM bAlAvabodha - anityanayanA pakSapAtI kSaNikavAdI bauddhAdika 3 te nityapakSamAhiM dUSaNa dASai, aMkurAdijanakAjananatvAdivirodhai (aMkurAdijanakAjanakatvAdivirodhai) kSaNika bIjAdi thApai char3a, sadRzakSaNadoSai abhedagrahAdi upapAdai chai / je nityavAdamAMhiM rAtA chai te anityanayaghAtI cha, ekAMtanitya AtmAdi mAMnai te mAhomAMhiM be hAthI laDai chai, laDatA potAnA kara-daMta bhAMjai chai / Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 351 syAdvAdasAdhaka chai te te laDAI deSai char3a, paNi bhagavaMta tihAM paDai nahIM, udAsIna rahai, uktaM ca - anyonyapakSapratipakSabhAvAd yathA'pare matsariNaH pravAdAH / nayAnazeSAnavizeSamicchanna pakSapAtI samayastathA te / / dvatripizAyI" (ciyo. rU0) sA220 || * bAlAvabodhamAM maMdinananananAlivirogharU pATha che, tyAM gaMDurArinanananavatvavivirodha pATha zuddha bhAse che. anuvAda - nityanayanA.....355vi 1 = anityanayanA pakSapAtI kSaNikavAdI bauddhAdi che, te nityapakSamAM dUSaNa Ape che. aMkurAdijanakaajanakatAdinA virodhane kAraNe kSaNika bIjAdi sthApe che, ane sadazakSaNanA doSane kAraNe abhedagrahAdinuM upapAdana=sthApana, kare che. bhAvArtha : kSaNikavAdI bauddha anityanayanA pakSapAtI che arthAt ekAMta anityanayane sthApana kare che, ane te nityapakSamAM doSo Ape che. te potAno pakSa A rIte sthApana kare che - dharmanA bhedathI dharmIno bheda hoya che. jo dharmanA bhedathI dharmIno bheda na hoya to ghaTa karatAM paTa judo che tema mAnI zakAya nahi. ane A yuktinA baLathI kSaNikavAdanuM sthApana karatAM kahe che - - vyavahAramAM eka bIja che. te bIjamAM aMkurajanakatvakSaNa ane aMkuraajanakatvakSaNano virodha che. tethI je kSaNa aMkurajanaka che ane je kSaNa aMkuraajanaka che te kSaNanAM bIjo judAM che, kema ke eka ja bIjamAM aMkurajanakatva ane aMkuraajanakatvarUpa be dharmo rahI zake nahi. tethI aMkurajanakatvakSaNavALuM bIja aMkuraajana-kSaNavALA bIja karatAM juduM che. Ama chatAM sadazakSaNanA doSane kAraNe abhedanuM jJAna thAya che, arthAt aMkuraajanakakSaNavALA bIja karatAM Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upara aMkurajanakakSaNavALuM bIja judu hovA chatAM, bIjanA AkArarUpe sadazanI pratIti thavAthI, pUrvakSaNanA bIja ane uttarakSaNanA bIjamAM abhedanuM jJAna thAya che. tethI A te ja bIja che je pUrvekSaNamAM hatuM, e prakArano vyavahAra thAya che. vastutaH te baMne bIjo judAM che. * ahIM maMdira mAM gAra' padathI parinuM grahaNa karavuM, ane vIjJAti mAM virya padathI "mRtari' nuM grahaNa karavuM. zaMkarAinavaninatvari ahIM mAre padathI aMkurajanakakSaNanI pUrvanI kSaNa je aMkurajanakakSaNanI janaka che ane aMkurakSaNanI ajanakakSaNa che, tenuM grahaNa karavuM. mevari ahIM 'ri' padathI abhedanA vyavahAranuM grahaNa karavuM. utthAna : anityanayano pakSapAtI evA bauddho nityapakSamAM dUSaNa Ape che te batAvyuM. have nityavAdamAM jeo pakSapAtI che, teo anityanayamAM kai rIte dUSaNa Ape che, te batAve che - anuvAda : ne nityavAvamAMdi....riMta mAMgaphu chaTTa - je nityavAdamAM rAtA che, te anityanayanA ghAtI che. ekAMta nitya AtmAdi mAne che. paraspara te be hAthI= anityavAdI bauddharUpa hAthI ane nityavAdIrUpa hAthI, paraspara laDe che, ane laDatA potAnA kara=suMDha, ane dAMta bhAMge che. bhAvArtha : ekAMta nityavAdane mAnanAra nityavAdanA rAtA=pakSapAtI che, anityanayane mAnanAra bauddha che tenuM khaMDana kare che, ane AtmAdi padArthone ekAMta nitya mAne che A rIte ekAMta nityavAdI ane ekAMta anityavAdIrUpa baMne hAthIo paraspara laDyA kare che. jema baLavAna evA baMne hAthIo paraspara laDIne jhUMDa ane Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 353 dAMtane bhAMge che, tema kSaNikavAdI bauddhanA humalAthI ekAMta nityavAdIonI yuktio tUTe che, tethI ekAMta nityavAdIonuM zarIra jarjarita bane che. ane ekAMta nityavAdIo ekAMta kSaNikavAdI upara humalo karIne temanI yuktione toDe che, tyAre ekAMta kSaNikavAdInI yuktio jarjarita thAya che. tethI baMnenI laDAimAM baMne paraspara svapakSane nabaLo kare che. vizeSArtha : padArthane ekAMta kSaNika mAnanAra bauddha, anugata AtmA sarvathA mAnato nathI. tethI potAnI pUrvekSaNa ane uttarakSaNamAM ekatAne kAraNe te ja huM chuM ke je bAlya avasthAmAM hato,' e prakAranI prAmANika pratIti che, tenI saMgati bauddhamatamAM thatI nathI. ane ekAMta kSaNikavAdanA baLathI tenI saMgati karavA mATe te yatna kare che, te anubhavanA baLathI ekAMta nityavAdI toDe che. te ja rIte ekAMta nityavAdI, AtmAne aprazruta, anutpanna, sthira ekasvabhAvavALo mAne che; tene ekAMta kSaNikavAdI pratikSaNamAM dekhAtA bhedane avalaMbIne toDe che. tethI kSaNikavAdanA anubhavanA baLathI ekAMta nityavAdInuM zarIra jarjarita bane che. utthAna : A rIte ekAMta nityavAdI ane ekAMta anityavAdI, pakSapAtI hovAne kAraNe kaI rIte paraspara vinAza kare che te batAvyuM. have sarvanayo pratye apakSapAtI evA syAdvAdIo zuM kare che te batAve che - anuvAda : cAvAya.....kAlIna 266, - syAdvAdasAdhaka che te=vyakti, te laDAi=ekAMta kSaNikavAdI ane ekAMta nityavAdInI laDAi, jue che; paNa bhagavaMta evo syAdvAdI-guNavAna evo syAdvAdI, tyAM paDato nathI paNa udAsIna rahe che. 3 4 - temAM sAkSI ApatAM kahe che - Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 anyonya.....TI120|| - anyonya=paraspara, pakSa-pratipakSanA bhAvathI je prakAre apara pravAdo matsarI che, azeSa=badhA, nayone avizeSarUpe icchato Apano siddhAMta te prakAre pakSapAtI nathI. II120II bhAvArtha : je syAdvAdano sAdhaka guNavAna puruSa che, te anya darzanonI paraspara laDAine joIne temAM paDato nathI. kema ke tene sarva darzanonI te te mAnyatA pratye pakSapAta nathI, tethI te laDAimAM te udAsIna rahe che. Ama chatAM, koi vyaktine dharmanI prAptinuM kAraNa banatuM hoya, to tenI miththAmatinA nivAraNa mATe teo dharmavAda paNa kare; ane kvacit mithyAvAdI mithyAvAdano vistAra karIne lokamAM mithyAmatane vyApaka banAvato hoya, teno nigraha karavA mATe tenI yuktione rAjasabhA AdimAM khaMDita paNa kare. paraMtu te sanmArganI vRddhinA AzayathI kare che paNa koi nayanA pakSapAtathI karato nathI. je puruSa nayanA pakSapAtathI syAdvAdane mAnanAro paNa, yuktio yoje che, te paramArthathI syAdvAdI nathI. ekAMtavAdIomAM paNa jeo tattvanA pakSapAtI che, kevala ajJAnane kAraNe ekAMtavAdano bhrama thayelo che, yogya sAmagrIthI syAdvAdane pAme tevA che, teo paNa syAdvAdanA sanmukhabhAvavALA che. paraMtu jeo svadarzananA ati pakSapAtI che, teo paraspara yuddha karIne ekabIjAno vinAza kare che. II120NA avatarANikA : ratna ane mAlAnA dRSTAMtathI ekAMtavAdane mAnanArAM darzano ane syAdvAdane mAnanAra jainadarzanano bheda batAve che - copai : chUTAM ratna na mAlA kahIi, mAlA teha paroyAM jI , tima ekeka darzana navi sAcAM, Apahi Apa vigoyAM jI / syAdavAdasUtraI te guMthyAM, samakitadarzana kahIiM jI , samudraaMzanI samudrataNI pariM, pragaTa bheda ihAM lahIi jI / / 121 / / Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bA 355 gAthArtha - chUTAM ratna te mALA nathI, paraspara parovAyelAM ratno te mALA che. tema ekeka darzana sAcAM satya nathI, paNa paraspara-ApasaApasamAM viDaMbanA pAme che. syAdvAdarUpa sUtrathI=dorAthI, gUMthAyelAM ratno te samakitadarzana kahevAya. ahIMyAM= naya ane pramANamAM samudraaMza ane samudranI jema pragaTa bheda jANavo. I121thI * nayo upara cAlanAra che te darzano samudranA aMza jevAM che, ane sarvadarzanamaya syAdvAdadarzana samudra jevuM che. tethI naya ane pramANamAM samudraaMza ane samudranI jema bheda grahaNa karavo. bAlAvabodha : chUTAM ratnanai mAlAparyAya na kahiiM, paroyAM hoi tivArai mAlAparyAya kahiiM, tima ikeka darzana chUTAM chai te ekAMtAbhinivezai sAcAM na kahiiM, Apai Apa vigoyAM, syAdvAdasUtraI te guMthyA hui tivArai samyagdarzana kahiiM, syAtkArai ekAMtAbhiniveza TalaI, jima mAlAkAranai puSpAdika siddha chai tehano yojanamAtra vyApAra, tima samyagdRSTInai, siddhadarzananai viSai syAdAdayojanamAtra vyApAra chai, tAvataiva jitaM jagat / samudraaMza nai samudramAM jetaloM bheda tetalo nayapramANamAM jANavo, uktaM ca na samudro'samudro vA samudrAMzo yathocyate / nAprama pramA vA pramAzastathA niya: TI( ) tArI anuvAda : chUTAM ratnana....nita nati - chUTAM ratnane mALAparyAya na kahevAya, parovyAM hoya tyAre mALAparyAya kahevAya. tema ekeka darzana chUTAM che, te ekAMta abhinivezathI sAcAM na kahevAya, kema ke paraspara vagovAyAM che. syAdvAdasUtrathI= syAdvAdarUpI dorAthI, te gUMthyAM hoya tyAre samyagdarzana kahevAya, syAtkArathI ekAMta abhiniveza TaLe che. jema mALIne puSpAdika siddha che, teno yojanamAtra vyApAra te Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3pa6 mALI kare che; tema samyagdaSTi jIva siddhadarzanane viSe syAdvAdathI yojanamAtra vyApAra kare che, ane teTalA mAtrathI=syAdvAdamAtrathI ja teNe jagata jItI lIdhuM che. bhAvArtha : chUTAM ratno paNa ratna hovA chatAM samyagU rIte gUMthAyelAM hoya to mALAparyAyane pAme che ane paraspara zobhAnI vRddhi kare che; tema darzano ekeka naya upara cAle che, tethI ratna jevAM hovA chatAM samyagu rIte paraspara joDAya nahi tyAM sudhI mALAparyAyane pAme nahi; ane syAdvAdasUtrathI=syArUpI dorAthI jyAre samyagu joDAya tyAre te ratno zobhAyamAna thAya che. ane te sarva darzano jyAre mALAparyAyavALAM nathI tyAre ekAMta abhinivezavALAM hoya che, tyAre te sAcAM kahevAtAM nathI, kema ke potAnA sthAnamAM sAcAM hovA chatAM parasthAnamAM jaine paNa potAnuM sthApana karavA prayatna kare che. AthI ja anya darzana tenuM khaMDana karIne tene plAna kare che, ane pote paNa ekAMta abhinivezavALA anya darzananuM khaMDana karIne tene plAna kare che, tethI teo paraspara vagovAya che. ane jyAre syAdvAdasUtrathI te ratnone samyagu gUMthavAmAM Ave, tyAre te navo svasthAnamAM ja potAnI prarUpaNA kare che ane parasthAnamAM mauna le che; ane te rIte badhAM darzanonAM vaktavyo paraspara vinAzanuM kAraNa banatAM nathI, paNa svasthAnamAM rahIne sAcA padArthano bodha karAve che. tethI kahyuM ke syAdvAdasUtrathI gUMthAyelAM evAM te darzanaratno samyagdarzana kahevAya che; kema ke syAdAdathI ekAMtano abhiniveza TaLI jAya che, tethI parasthAnamAM praveza karIne pote viDaMbanA pAmatAM nathI. vizeSArtha : je nayo upara cAlanAra darzano potAnuM sthAna samyagu jANatAM hoya, paraMtu temAM ekAMta abhiniveza hovAne kAraNe parasthAnamAM jAya che, te nayo upara cAlanAra darzano chUTAM ratno jevAM che. ane je vyaktine koi eka nayano yathArtha bodha nathI, ane koi nayane pakaDIne parasthAnamAM ke ADIavaLI prarUpaNA karyA kare ane svasthAnane paNa jANato na hoya, to tenI prarUpaNA naya nathI; tethI chUTA ratnorUpa nathI; paraMtu yathAtathA prarUpaNAmAtra che. jyAre sarvadarzano koi eka eka Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3pa7 naya sAthe joDAyelAM hoya che, ane te nayano abhiniveza thavAthI te nayadRSTithI pUrNa rIte vastune sthApana karavA prayatna kare che, AvAM darzano-navo ja jyAre syAdvAdasUtrathI gUMthAya che, tyAre potapotAnA sthAne goThavAine suMdara mALAparyAyane pAme che. ane jema mALIne puSpAdi siddha che, te puSpAdine ucita sthAne yojanamAtrano vyApAra te mALI kare che tema samyagdaSTi jIva puSponA jevAM te darzanone syAdvAdarUpa sUtrathI ucita sthAne yojanamAtra kare che, ane te yojanakriyAthI AkhA jagatane jItI le che; arthAt sarva darzanomAM sAcI prarUpaNA karIne vijayane pAme che. ane samyam rIte nahi joDAyelA evA te nayo paraspara yuddha karIne sanmArgano vinAza kare che, tethI teo plAnine pAme che. utthAna : chUTAM paDelAM ratno jevA ekeka nayo che, ane sarva nayone ucita sthAne joDIne syAdvAdane svIkAranAra jainadarzana pramANa jevuM che, tene samudranI upamAthI ghaTAvela che. anuvAda : samudagaMza....gALavo, - samudraaMza ane samudramAM jeTalo bheda che, teTalo naya ane pramANamAM bheda jANavo. 3 = ane sAkSI Ape che - na samudro.....ll121 - je pramANe samudrano aMza samudra nathI ane asamudra nathI e pramANe kahevAya che, te pramANe naya apramANa nathI ane pramANa nathI, paraMtu pramANano aMza kahevAya che. I121 bhAvArtha : samudrano aMza eTale samudramAMthI parimita juduM grahaNa kareluM pANI, te rIte naya eTale paripUrNa padArthanA eka aMzane grahaNa karanArI dRSTi; ane samudra eTale vizALa pANIno samudAya, tema ucita sthAne joDAyelA sarva nayono samUha te pramANa. Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 AnAthI e prApta thAya ke, naya e eka aMzane yathArtha grahaNa karanAra dRSTi che, ane pramANa eTale padArthanA sarva aMzane yathArtha grahaNa karanAra dRSTi che. Ama batAvIne graMthakArane e batAvavuM che ke, sarvadarzano paNa eka eka aMzane yathArtha grahaNa karanArAM che, to paNa te eka aMzamAM teone pUrNa vastuno bhrama che, te syAdvAdanI dRSTithI TaLI jAya che; ane pramANavacana sarva aMzone yathAsthAne joDIne pUrNa vastuno bodha karanAra che, tethI tenuM vacana haMmezAM satnarUpaNA karanAra che. mATe ja syAdvAdanA yojanathI pramANa vacana AkhA jagatane jItI jAya che, jyAre nayavacana sAcuM hovA chatAM eka aMzamAM pUrNa vastuno bhrama thavAthI paraspara laDIne eka bIjAnI plAni kare che. II121thA avataraNikA : gAthA-117 sudhI samyaktvanAM cha sthAno batAvyAM ane kahyuM ke samyagdaSTi jIva nayapramANathI saghaLo mArga sAco jANe. tethI te cha sthAno sAthe nayono saMbaMdha batAvavA mATe gAthA-117 mAM hAthInA dRSTAMtathI ekeka nayane pakaDanArI mithyASTi ane sarvanayane pakaDanArI samyagdaSTino bheda batAvyo. tyArapachI gAthA-118 mAM te nayarUpI hAthIo niraMkuza hovAthI tattvano kaI rIte uccheda kare che te batAvIne, te naya upara cAlanArA ekAMtavAdIo cha sthAnomAM koi koi sthAnono uccheda kare che te batAvyuM ane syAdvAdarUpa aMkuzavALA te nayarUpI hAthIo rAjadarabAramAM zobhA pAme che tema batAvIne, samyaktvanAM cha sthAnone svIkArIne zobhAnI vRddhi kare che tema batAvyuM. tyAra pachI gAthA-119 mAM kayA nayo upara kayuM darzana cAle che te batAvIne, gAthA-120 mAM te norUpI hAthIo paraspara laDIne vinAza pAme che, ane syAdvAdasAdhaka te nayonA jhaghaDAmAM na paDe paraMtu madhyastha rahe che ema batAvIne, mithyAtvanAM cha sthAnomAM ekeka naya upara cAlanArA paraspara visaMvAda karIne jhaghaDA kare che, tyAre syAdvAdI te che sthAnone samyam yojIne te nayavAdanA jhaghaDAmAM paDato nathI te batAvyuM. Ama chatAM, sarvadarzano koika koika naya upara cAlanArAM che ane te nayanI apekSAe te ratna jevAM che, to paNa mALAnI zobhA to tyAre ja pAme ke jyAre syAdvAdarUpI sUtrathI gUMthAya, e pramANe batAvyuM. tethI e phalita thAya ke, mokSane anukULa evo Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 359 bodha cha sthAnamAM rahelo che. have te mokSane anukULa evo bodha zrata, ciMtA ane bhAvanA jJAnathI paNa saMlagna che, te batAvavA mATe kahe che - yopa : vacanamAtra zrutajJAnaiM hovai, nijanijamataAvezo jI, ciMtAjJAniM nayavicArathI, teha Talai saMklezo jI / cArAmAMhiM ajANI jima koi, siddhamUlikA cArai jI, bhAvanajJAniM tima muni jananeM, mAragamAM avatArai jI / / 122 / / gAthArtha : vacanamAtranA bodharUpa je zrutajJAna, tenAthI nija nija matano= potapotAnA matano, Aveza thAya che; ciMtAjJAnarUpa naya vicArathI te=nija nija matanA AvezarUpa saMkleza TaLe che. cArAmAM ajANI koi strI jema siddhamUlikA carAve che, tema bhAvanAjJAnavALo muni janane mArgamAM avatAre che. II12zA jAlAvaNodha : vacanamAtra je zrutajJAna tehathI nijanijamatano Aveza kahitAM haTha hoiM, je je nayazAstra sAMbhalai te te nayArtha rucI jAI / ciMtAjJAna bIjuM vicArarUpa tehathI haTha Talai, saMklezarUpa (asaMklezarUpa) vicArajanya sakalanayasamAvezajJAnai pakSapAta TalaiM, teNai sAnugraha (svAnugraha) hoiM |bhaavnaajaante dezakAlAdyaucityai parAnugrahasAra chai, tehavI rItiM dezanAdiiM jima parAnugraha thAi, utsargApavAdasAra tAdRza pravRtti hoiM 'ke'yaM purise kaM ca Nae' (AcArAMga. pra. zru. a. 2, u. 6) ityAdyAgamAnusArAt / puruSa pazurUpa thayo, tehanaiM strIiM vaTacchAyAno cAro vyaMtaravacanai carAvyo, saMjIvanIauSadhI mukhamAMhiM AvI tivAraiM svarUpa prakaTa thayuM, tima bhAvanAjJAnavaMta sadguru bhavyaprANInai apunarbaMdhAdikakriyAmAM te rItiM pravartAvai, jima samyagdarzanarUpa saMjIvanI auSadhI Avyai, nizcayasvarUpa prakaTa thAi, mithyAtvanAma pazurUpa Talai, uktaM ca SoDazake - Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 Adya iha manAk puMsastadrAgAd darzanagraho bhavati / na bhavatyasau dvitIye cintAyogAt kadAcidapi / / (11-10) cAricarakasaJjIvanyacarakacAraNavidhAnatazcarame / sarvatra hitA vRttirgAmbhIryAt samarasApatyA / / (11-11) e 3 jJAna taratamabhAvai udaka-dugdha-amRtasaraSAM kahiyAM chai, uktaM caudakapayo'mRtakalpaM puMsAM sadjJAnamevamAkhyAtam / vidhiyatnajI bhumiSitRhari niyana || - (SoDazas. 20-23) tirArirI bAlAvabodhamAM saMvantarArUpa vivAranaca sarjanaya............... pATha che, tyAM saMvatte vivArananya saMvananI....... pATha bhAse che, te mujaba - ame ahIM artha karela che. te sAnuda doruM ahIM te vAnaprada doDuM | pATha bhAse che ane te mujaba ame ahIM artha karela che. anuvAda : vanamAtra.....daDha doruM, - vacanamAtra je zrutajJAna, tethI potapotAnA matano Aveza=haTha, thAya che. potapotAnA matano Aveza zrutajJAna hovAne kAraNe aprajJApanIya bhUmikAno nathI. Ama chatAM te haTha kevA prakAranI che te batAvatAM kahe che - ne ne.....ruvI nADuM - je je nayazAstra sAMbhaLe che te nayanA arthanI ruci thAya. ciMtAjJAna.....sAnuprada(svAnupra6) roTuM | - ciMtAjJAna te bIjuM vicArarUpa che, tethI haTha TaLe=prathama zrutajJAna pachI ciMtAjJAna thAya che ane te UhApoharUpa che, tenAthI zrutajJAnamAM je eka eka nayanI rucine kAraNe haTha hatI te TaLe che, ane tenAthI asaMklezarUpa vicArajanya sakalanayanA samAvezavALuM jJAna thAya che. tenAthI pakSapAta TaLe che ane tenA kAraNe svAnugraha thAya che=tattvanA viSayamAM Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 361 khoTo pakSapAta dUra thavAne kAraNe nirmaLa mArgAnusArI buddhirUpa jIvanA upara anugraha thAya che. bhAvArtha : ahIM ciMtAjJAnanI be bhUmikA grahaNa karelI che. prathama bhUmikAmAM ciMtAjJAna vicArarUpa hoya che, tenAthI haTha TaLe che; ane tyArabAda haTha vagara je vicAra thAya che te asaMklezarUpa hoya che. asaMklezavALA vicArathI sakaLanayasApekSa bodha thAya che, je ciMtAjJAnanI bIjI bhUmikA che; ane tenuM kArya eka eka naya pratyeno pakSapAta TaLe che, ane pakSapAta TaLavAne kAraNe syAdvAdaSTinI prAptirUpa jIvanA upara anugraha thAya che. ahIM sakaLanayano samAveza vivakSita koi sthAnane AzrayIne yojavAnA prayatnarUpa che, ane te yojanathI pakSapAtarahita te padArthano bodha thAya che. A rItano bodha thavAne kAraNe dhIre dhIre aneka sthAnone AzrayIne samyagu bodha thAya che, tyAre jIvamAM syAdvAdathI padArthane yojI zake tevI nirmaLa buddhi pragaTe che; je ciMtAjJAnanI saMpanna bhUmikA che, tene ahIM "svAnugrahathI" grahaNa karela che. AnAthI e phalita thayuM ke, prathamanA ciMtAjJAnathI haTha TaLI, ane haTha vagaranA vicArathI sakalanayanA samAvezarUpa jJAna thayuM, ane tenAthI sarvatra syAdvAdane yojI zake tevI nirmaLa buddhi prApta thaI. anuvAda : mAvanAjJAna.....TRInuBda thA, = bhAvanAjJAna te dezakAlAdi aucityathI parAnugrahapradhAna che. te parAnugrahapradhAna kaI rIte che, te batAve che - jema parAnugraha thAya tevI rIte dezanAdi kare. utthAna : ahIM prazna thAya ke parano anugraha thAya te rIte dezanA kevI rIte thAya ? tethI kahe che - Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 anuvAda : satsa.....mA+AmanuHIRAt I- utsarga-apavAdasAra tevA prakAranI= parano anugraha thAya tevA prakAranI, pravRtti che. kema ke kayo A puruSa che, kayA nayathI vAsita che, ityAdi AgamanuM anusaraNa karIne te dezanAmAM pravRtti kare che. bhAvArtha : bhAvanAjJAnavALo sarvatra ucita pravRtti karanAra hoya che, ane dezakALane sAme rAkhIne parAnugrahapradhAna evI pravRtti karanAra hoya che. ahIM 'parAnugrahapradhAna" kahevAthI e pravRtti svAnugraha to kare ja che, paNa | mukhyatve bhAvanAjJAnasaMpannanI pravRttithI parano anugraha thAya che. bhAvanAjJAnasaMpannanI pravRttithI mukhya rIte parAnugraha thAya che, te kaI rIte thAya che te batAve che - jema parAnugraha thAya te rIte dezanAdimAM pravRtti kare, paraMtu sAmAnI paristhiti vicAryA vagara mAtra dezanAdimAM yatna na kare. parAnugraha thAya tevI dezanAnI pravRtti kevI hoya? te batAvatAM kahe che - A puruSa koNa che ? kayA nayathI vAsita che ? ityAdi Agamane anusAre zrotAne jANIne, je rIte zrotAno upakAra dekhAya, tene anurUpa utsarga ke apavAdapradhAna dezanA Ape. jema upadezakane dekhAya ke A zrotAne pramANadezanAthI yathArtha bodha thaze, to utsargapradhAna dezanA Ape; kema ke utsargathI pramANadezanA ApavAnI vidhi che. paraMtu koi zrotAne eka nayathI vAsita jue, to te zrotAmAM anya naya sthira karavA mATe koi eka nayathI paNa dezanA Ape; tethI apavAdadezanAmAM pravRtti kare, ke jethI te zrotA upara anugraha thAya. A sivAya koIka sthAnamAM yogya jaNAya tyAre upadezaka, syAdvAdane samaje tevI bhUmikAvALo jaina darzanathI vAsita zrotA hoya to tene syAdvAdanI dezanA Ape. paraMtu anya darzanavALA te te nayathI vAsita tattvanI jijJAsAthI upadeza sAMbhaLavA AvyA hoya tene,te nayane puSTa kare tevI sUkSma yuktio batAvIne paNa tenAmAM vizeSa Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 263 jijJAsA utpanna kare ane jyAre te Avarjita thaine vizeSa sAMbhaLavA mATe abhimukha bane, tyAre te nayanI apUrNatA batAvavApUrvaka anya nayanuM sthApana paNa kare, tethI parane syAdvAdanI prAptirUpa anugraha thAya. utthAna : bhAvanAjJAnavALA, parane anugraha kai rIte kare che te dRSTAMtathI batAve che - anuvAda : puruSa pazupa.....pazupa ratnarU, - puruSa pazurUpa thayo, tehanI strIe vaDanI chAyAno cAro vyaMtaranA vacanathI carAvyo. saMjIvanI auSadhi mukhamAM AvI tyAre svarUpa pragaTa thayuM. tema bhAvanAjJAnavALA sadguru bhavya prANIne apunabaMdhakAdi kriyAmAM te rIte pravartAve, jema samyagdarzanarUpa saMjIvanI auSadhi Ave; ane potAnuM nizcayarUpe pragaTa thAya. arthAt A padArtha Ama ja che, e prakArano yathArtha nirNaya karavo te jIvanuM vAstavika svarUpa che, ane samyagdarzananA kAraNe jIvanuM te yathArtha svarUpe pragaTa thAya che, ane mithyAtva nAmanuM pazusvarUpa TaLe che. bhAvArtha : jema strI patipazune sarva cAro carAvIne baLadamAMthI pharI puruSa banAve che, tema sadguru koi darzana pratye pakSapAta karyA vagara sarva devone namaskAra karavAno upadeza ApIne, pazu jevA apunabaMdhaka jIvane tenI bhUmikAne ucita kriyAomAM pravartAvIne, madhyasthatAthI tattvajijJAsA pragaTAve che. tenAthI jyAre sarvadarzanamAM jainadarzana zreSTha che tevuM jJAna tene pragaTe che, tyAre tene saMjIvanI auSadhinI prApti thAya che; ane tenAthI mithyAtva nAmano pazubhAva TaLe che, ane tattvano yathArtha nirNaya karavA rUpa je potAnuM mULa svarUpa che, te pragaTa thAya che. jema baLada, baLadarUpe maTIne potAnA manuSyarUpa nizcayasvarUpane prApta kare che, tema mithyAtvanA javAthI jIvamAM "A tattva Ama ja che." evA prakAranA nirNayarUpa potAnuM manuSya svarUpa prApta thAya che. te vakhate jIvane samyakatvanAM cha sthAnono yathArtha nirNaya thAya che, te ja tenuM nizcaya svarUpa che. cAricarakasaMjIvanIacarakacAraNa dRSTAMta A pramANe che - koika strIe Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 svapatine vaza karavA mATe koika parivrAjikAne teno upAya pUchyo. te parivrAjikAe koika sAmarthyathI te strInA patine vRSabha=baLada, karyo, ane tene carAvatI ane pIvaDAvatI te strI rahe che. eka vakhata vaTavRkSanI nIce te puruSabaLada beThelo hato, tene AkAzamAM UDI rahela vidyAdharIyugale joyo ane teo tyAM AvyAM. tyAM eka vidyAdharIe kahyuM, A svAbhAvika baLada nathI. vaLI bIjI vidyAdharIe kahyuM, to pachI kevI rIte A svAbhAvika mULarUpe thAya ? pahelI vidyAdharIe kahyuM, A vaTavRkSanI nIce saMjIvanI nAmanI auSadhi che, jo te auSadhine A baLada care to sahaja puruSapaNAne pAme. ane te vAta te vidyAdharInA vacanathI te puruSabaLadanI patnIe karNapuTavaDe sAMbhaLI. te auSadhivizeSane= saMjIvanIne, nahi jANatI evI te strI vaDe te pradezamAM rahelI badhI ja cAri sAmAnyathI patibaLadane carAvI. (emAM) jyAM e baLade saMjIvanI carI, tyAM ja e baLada puruSarUpe pragaTa thayo. je prakAre te strInI te puruSabaLadanA viSayamAM hitakArI pravRtti che, e pramANe sarva bhavya samudAyanA anugrahamAM pravRtta evA bhAvanAjJAnasaMpannanI paNa hitakArI pravRtti che.(SoDazaka 11/11 pU. upAdhyAyajI yazovijayajI ma. nI TIkAnA AdhAre) ahIM vizeSa e che ke, cAro carAvanArI strI jANatI nathI ke, saMjIvanI 'kaI che, tethI badho cAro carAve che. jyAre bhAvanAjJAnavALo saMjIvanI jANe che, chatAM tattvajijJAsunI tevI bhUmikA nahi hovAthI sAmAnya cAro carAvIne saMjIvanI prApta thAya tevo yatna kare che. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke zrutajJAnathI, je je naya sAMbhaLe tyAM ruci thAya che; ciMtAjJAnathI, sarva nayo pratye madhyasthabhAva pragaTe che; ane bhAvanAjJAnathI, parAnugrahapradhAna evI ucita dezanAdinI pravRtti thAya che. te ja vAtane SoDazakanI sAkSIthI batAve che - Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAda : putta = SoDaza - ane SoDazakamAM kaheluM che - Adya iha. ......vAvitti | - ahIMyAM=traNa jJAnanI vicAraNAmAM, je Adha=zrutajJAna che, temAM puruSane je bodha thayo che teno thoDoka rAga hovAthI darzanagraha thAya che; ane bIjAmAM=ciMtAjJAnamAM, ciMtAnA yogathI kyAreya paNa A=darzanagraha, thato nathI. cAricaraka..... samarasApatyA || caramamAM trIjA jJAnamAM= bhAvanAjJAnamAM, cAricaraksaMjIvanIacarakacAraNanA vidhAnathI sarvatra hitA= hitakArI, pravRtti che. kema ke samarasApatti hovAne kAraNe gAMbhIrya pariNati che. bhAvArtha: (1) Adya zrutajJAnamAM puruSane je bodha thayo che teno thoDoka rAga hovAthI darzanagraha thAya che. ahIM thoDoka rAga hovAthI ema kahyuM, tenAthI e kahevuM che ke, svadarzanano thoDo rAga che chatAM nivartanIya che; ane jene svadarzanano tIvra rAga che teno rAga anivartanIya che, ane teo gADha mithyAdaSTi che; paraMtu zrutajJAnavALAne svadarzanano rAga alpa che, tethI nivartanIya che. Ama chatAM, te zrutajJAnamAM potAnA darzana pratyeno pakSapAta che te haTharUpa che, tethI te mokSamAM kAraNabhUta hovA chatAM mithyAtva svarUpa che. 365 (2) bIjA ciMtAjJAnamAM ciMtAnA yogathI kyAreya paNa darzanagraha thato nathI=svadarzana pratyenI haTha hotI nathI, paraMtu kevala tattva pratyeno pakSapAta hoya che. A ciMtAjJAnavALo badhAM darzano sArAM tema mAnato nathI, paraMtu sarva darzanomAM rahelA tattvane ja sArUpe jue che; tethI sarva nayanA yathAsthAna yojanavALuM jainadarzana ja tene ekAMte sAra dekhAya che. Ama chatAM te te darzananI te te nayadRSTi paNa tene yathArtha dekhAya che, paNa A paradarzanI che mATe asAra che tema te mAnato nathI. S-26 (3) trIjA bhAvanAjJAnamAM cAricarakasaMjIvanIacarakacAraNanA vidhAnathI sarvatra hitakArI pravRtti che ema kahyuM. teno bhAva e che ke koi pazu cAro caratuM hoya ane saMjIvanI na caratuM hoya tene, saMjIvanI carAvavAnI kriyAthI jema pazu Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 maTIne te puruSa thAya che, tema bhAvanAjJAnavALA jIvo anya darzanamAM rahelA jIvono saMjIvanI carAvavAnI jema upakAra kare che. jema koi anyadarzanamAM rahelA jIvo tattvanI jijJAsAthI te te darzananA padArtha pratye tattva jANavA yatna karatA hoya, paraMtu taTasthatAthI tattva-atattvano vibhAga karI zakatA na hoya, chatAM prajJApanIya hoya, tevA jIvone cArAnI sAthe saMjIvanI jevI tattva-atattvanA vibhAganI dRSTi kai rIte pragaTa thAya, tevI madhyasthabuddhi ApIne, saMjIvanI carAvavAnI kriyA bhAvanAjJAnavALo kare che. AthI ja AdyabhUmikAvALA jIvone sarva devone namaskAra karavAnuM kahIne, vizeSa bodhanA abhAvakALamAM badhA devo pratye madhyasthatAthI pravRtti karAvIne, temanI tattvanI jijJAsA vizeSa padArthane prApta karavA samartha bane tevI karAve che; jethI sarva darzananAM tattvo jANavAnA yatna dvArA, dhIre dhIre jainadarzananI vizeSatA jyAre tene svaprajJAthI jaNAya, tyAre saMjIvanInI prApti thAya. e rIte svadarzanamAM rahelA ke anyadarzanamAM rahelAsarva jIvo pratye teo hitanI pravRtti kare che. teo svadarzanamAM rahelA paNa keTalAka jIvo madhyastha buddhivALA na hoya, ane tattvanA arthI hoya, to tattvanI prAptimAM temano madhyasthabhAva kema vadhe tevo ja yatna karAve che; paraMtu sarva darzana samAna che ema kahIne temane anya darzanamAM jatA karIne mArgamAM bhramita thAya tevo yatna karatA nathI; paraMtu svadarzanamAM paNa avicAraka rIte je pakSapAta che, te kema nivartana pAme ane tattvano pakSapAta kema pragaTe, e rIte teonA hitanI pravRtti kare che. AnuM kAraNa bhAvanAjJAnavALA jIvone jIvamAtra pratye 'Atmavat sarvabhUteSu' nI buddhi hoya che, ane badhA jIvo pratye svatulyatvanI=potAnA tulya hovAnI, buddhi che, e rUpa temane samatAno pariNAma che. AvI samatAnI pariNita hovAne kAraNe ane nayo Adino sUkSma bodha hovAne kAraNe, bIjAnuM hita karavAnA viSayamAM teo gaMbhIra AzayavALA hoya che. tethI anAbhogathI paNa koinuM ahita na thAya tevI sAvadhAnIpUrvaka sarvatra hita karavAnI pravRttivALA hoya che. anuvAda : e 3 jJAna .diyAM chas, - A traNa jJAna-zrutajJAna, ciMtAjJAna ane Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvanAjJAna, udaka-jaLa, dugdha=dUdha ane amRta sa2khAM kahyAM che. puttta 5 - temAM SoDazakanI sAkSI ApatAM kahe che upayo.....kRti II122 II - puruSanuM sajJAna vidhimAM yatnavALuM, niyamathI viSayatRSNAne dUra karanAruM, jaLa, dUdha ane amRta jevuM, A prakAre=pUrve kahelAM zruta, ciMtA ane bhAvanAsvarUpa traNa prakAravALuM, guru vaDe=AcArya vaDe, kahevAyuM che. 12 399 bhAvArtha : mokSane anukULa samyajJAna, taratamatAthI pANI, dUdha ane amRta sarakhuM zruta, ciMtA ane bhAvanAjJAnarUpa kahyuM che. temAM SoDazakanI sAkSI ApI, teno bhAva e che ke, A traNe jJAno mokSane anukULa evI ucita kriyAnI vidhimAM yatnavALAM hoya che, ane niyamathI=nakkI, viSayonI tRSNAne dUra karanArAM hoya che. (1) zrutajJAna svaccha svAdu pANInA AsvAda jevA sukhanA anubhavane karAvanAra che. jema svaccha svAdu pANI pIvAthI jIvane AhlAda pedA thAya che, tema zrutajJAnathI tattvanI prApti thavAthI jIvane AhlAda pedA thAya che. (2) ciMtAjJAna dUdhanA AsvAda jevuM che. svaccha svAdu jaLa karatAM dUdha pIvAthI vizeSa prakArano rasAsvAda prApta thAya che, tema ciMtAjJAnathI jIvamAM vizeSa prakAranI madhyastha buddhi thavAthI vizeSa AhlAda pedA thAya che. jema zrutajJAnamAM nija nija matano Aveza hovA chatAM madhyasthabhAvanI sanmukha bhAva che, jyAre ciMtAjJAnamAM madhyasthabhAva vartI rahyo che. tethI zrutajJAna karatAM ciMtAjJAnano rasAsvAda vizeSa prakArano che. (3) bhAvanAjJAna amRtanA AsvAda jevuM che. dUdha karatAM paNa amRtanA pAnathI jIvane vizeSa rasAsvAda prApta thAya che, tema bhAvanAjJAnathI vizeSa prakArano rasAsvAda prApta thAya che. ciMtAjJAnamAM tattvane jANavAmAM madhyastha pariNati hoya che, paraMtu bhAvanAjJAnamAM madhyastha pariNatithI niSpanna thayelo aiparyano bodha hoya che. tenA kAraNe jagatanA jIvamAtra pratye samarasanI Apatti hovAthI, sarva jIvonA Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 hitane karanArI evI uttama pariNati vartatI hoya che. tethI ciMtAjJAna karatAM bhAvanAjJAnano rasAsvAda vizeSa che, jema dUdha karatAM amRtano rasAsvAda vizeSa prakArano hoya che. II12zA avataraNikA : samyattvanAM cha sthAna sAthe jema zruta, ciMtA ane bhAvanArUpa traNa jJAna joDAyelAM che, tema jJAna-kriyA paNa samyaktanI sAthe joDAyelAM che. te jJAnakriyArUpa mokSamArgamAMthI keTalAka jIvo kriyAmArganI rucivALA hoya che, tethI jJAnamArganI upekSA kare che, ane ema ja mAne che ke samyaktanAM cha sthAno ame mAnIe chIe. vastutaH te cha sthAnone sthira karavA mATe sva-paradarzanano viveka Avazyaka che. tethI jeo kriyAmAtramAM rucivALA che, teo cAritranA sArane pAmyA nathI; ema kahIne sva-paradarzananA abhyAsa dvArA cha sthAnone sthira karavAM jarUrI che, te batAve che - copAi : caraNakaraNamAMhiM je rAtA, navi svasamaya saMbhAlai jI , nijaparasamayaviveka karI navi, Atamatattva nihAlaI jI / saMmatimA kahiuM teNi na lahyo, caraNakaraNano sAro jI , te mArTi e jJAnaabhyAso, eha ja citi dRDha dhAro jI / / 123 / / gAthArtha : caraNakaraNamAMkacaraNasittarI ane karaNasittarImAM, jeo rAtA= racyApacyA che, svasiddhAMtane saMbhALatA bhaNatA nathI, (ane) svazAstra ane parazAstranA viveke karIne Atmatattvane jotA nathI, teNe caraNakaraNano sAra lIdho nathI; ema saMmati graMthamAM kahyuM che. te mATe e jJAnAbhyAsa cha sthAnone samajavA mATe sva-paradarzanano jJAna abhyAsa, ene ja cittamAM daDha rIte dhAraNa karo.l/123 bAlAvabodha : je sAdhu caraNasattarI-karaNasattarImAMhiM ja atyaMta rAtA chai, Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svasamayavyavahArathI - svasiddhAMtArthaparijJAnanizcayathI zrutavicArajanya Atmaviveka na saMbhAlai, nijaparasamayaviveka aNapAmI zuddhAtmasvarUpa na nihAlai, teNe saMmugdhajIvAjIvAdijJAna kriyA kIdhI paNi caraNakaraNano sAra na pAmyo, je mATai zuddhAtmajJAna tehano sAra char3a, caraNakaraNAdisAdhana te tatkAraNIbhUtasattvazuddhidvAra upakArI char3a, tathA ca gAthA - -R caraNakaraNappahANA sasamayaparasamayamukkavAvArA / caraNakaraNassa sAraM NicchayasuddhaM Na u lahaMti / / 396 . ( sammatau. kA. 3, gA. 67) - zrIdazavaikAlika madhye paNi 'paDhamaM nANaM tao dayA' (adhya. 4 gA. 10) e upadeza char3a, tihAM 'jJAna te cAritropayogi SaDjIvanikAyAdisaMmugdhaparijJAna' ima jANI na saMtoSa karavo, je mATaiM tehanI hetusvarUpaanubaMdhyAdizuddhi karavI te parIkSArUpa nizcayajJAna vinA na hoi, nizcayajJAnaD ja nizcayacAritra Avai, uktaM cA''cArAGge 'jaM sammaM ti pAsahA taM moNaM ti pAsahA, jaM moNaM ti pAsahA taM sammaM ti pAsahA' (pra. zru. adhya. 5, u. 3) ityAdi / ima kahatAM 'agItArtha sAdhu kriyAvaMta char3a tehanai cAritra nAvai,' ima koi kaharayai, tehanai kahiiM-nAvai ja, jo gItArthanizrA na hoI, gItArthanizritanar3a to upacArai cAritra hoI ja, uktaM ca gItthaya vihAro, bIo gIyatthamI (nI) sio bhaNio / itto ta avihAro nAnnAo jiNavarehiM / / - ( oghaniryukti. gAthA - 121) ityAdi / / 123 / / anuvAda : je sAdhu ..... na nihAlai - 4 sAdhu ya2e sittarI jane 92esittarImAM ja atyaMta rAtA=racyApacyA che, ane svasamayavyavahArathI=svazAstranA abhyAsarUpa vyavahArathI, svasiddhAMtanA arthanA 5rijJAnano nirNaya ka2vAthI thato Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 zrutavicArajanya Atmaviveka saMbhALatA nathI, teo svasamaya-parasamayano viveka nahi pAmavAne kAraNe zuddhAtmasvarUpane nihALatA nathI, (ahIM "svasamayavyavahArathIno artha svazAstranA abhyAsarUpa vyavahArathI grahaNa karavAno che, ane tenAthI svasiddhAMtanA arthanA parijJAnano nizcaya thAya che. te nizcaya thavAthI zrutavicAra utpanna thAya che, te zratavicArathI Atmaviveka pedA thAya che, ane A Atmaviveka pedA thayA vagara je sAdhuo caraNa-karaNamAM atyaMta rAtA=racyApacyA, hoya che, te caraNa-karaNanA sArane pAmatA nathI. vaLI teo svadarzana ane paradarzananA abhyAsa pratye upekSAvALA hoya che, tethI sva-para darzananA vivekane pAmyA vagara zuddha AtmasvarUpane jotA nathI.) tene saMkudha....35ArI che te kAraNe jIva-ajIvAdinA saMmugdha evA jJAna vaDe jIva-ajIvAdinA jJAnanA paramArthane nahi sparzatA evA sthUla jJAna vaDe, kriyA karI, paNa caraNa-karaNanA sArane pAmyA nahi; kema ke teno=caraNa-karaNanI kriyAno sAra zuddha AtmajJAna che. caraNa-karaNAdi kriyAo zuddha AtmajJAnanAM sAdhana che, ane te=zuddha AtmajJAnanAM sAdhana evAM caraNa-karaNAdi, tatkAraNabhUta=zuddha AtmajJAnanI kAraNabhUta, evI sattvazuddhi dvArA zuddha AtmajJAnanAM upakArI che. bhAvArtha : je sAdhuo saMyamanA pariNAma mATe kAraNabhUta evI caraNasittarI ane karaNasittarIkacaraNa-karaNanA 70-70 bhedone, jIvanamAM AcaravA mATe atyaMta prayatnazIla che, tevA sAdhuo caraNasittarI ane karaNasittarIne kahenArA graMthonuM atyaMta parizIlana kare che, ane tene saMyamarUpa mAnI le che. ane teo mAne che ke, jJAnanuM phaLa virati che, ane virati mATe upayogI evuM jJAna caraNasittarIkaraNasittarInuM che, bIjuM to sarva vistArAtmaka bodhamAtrarUpa che. tethI teTaluM jJAna meLavIne saMyamanI kriyA karavAmAM teo atyaMta yatanAvALA che, paraMtu svadarzananA abhyAsathI svasiddhAMtanA arthonA yathArtha parijJAna dvArA tattvano nirNaya karatA nathI. tethI te yathArtha nirNayajanya evo zrutavicAra teone pragaTa thato nathI, je zrutavicAra dravyAnuyoganA ciMtanarUpa che. tethI te dravyAnuyoganA ciMtanathI janya evo Atmaviveka teo pAmatA nathI. vaLI svadarzana ane paradarzananA vivekane Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 371 pAmyA vagara zuddha AtmasvarUpane teo jANatA nathI. AnAthI e kahevuM che ke, je jIvo svazAstronA gaMbhIra arthone jANIne dravyAnuyoganuM ciMtana kare che, tenAthI temano Atmaviveka khule che, tethI te karavuM Avazyaka che. tethI zaktisaMpanne svadarzana ane paradarzanano viveka karIne vizeSa rIte zuddha AtmatattvanA svarUpane jANavuM joIe; kema ke svadarzana ane paradarzananA abhyAsathI nayonI dRSTi khule che. te niyaSTi khulavAthI zuddha AtmAnuM svarUpa kevuM che, tenuM jJAna thAya che. ane temAM je upekSAvALA che, ane jeo saMmugdha jIva-ajIvAdinuM jJAna karavAmAtramAM yatnavALA che, arthAt chajIvanikAyanA svarUpane sArI rIte jANanArA che, ane jIvanikAyanA pAlana mATe je je prakAranI yatanAnI AvazyaktA hoya te sarvane yathArtha jANanArA che; Ama chatAM zuddha Atmatattvane jANavAnI upekSAvALA che, tethI temanuM jJAna saMmohavALu che. tevA jJAnathI caraNasittarI ane karaNasittarIne yathArtha pALanArA che, to paNa tenA sArane pAmatA nathI. kema ke caraNasittarI ane karaNasittarIno sAra zuddha AtmAnuM jJAna che. Azaya e che ke mokSanI prAptino ananya upAya asaMgabhAva che, ane asaMgabhAva e dravyAnuyoganA ciMtanathI pragaTa thAya che. tethI asaMgabhAvanI prAptinuM ananya kAraNa evo je dravyAnuyoga che, tenI teo caraNakaraNAdi sevavA chatAM upekSA kare che, mATe zuddha AtmajJAnanA sArane teo pAmI zakatA nathI. A caraNa-karaNAdinI kriyAo zuddha AtmajJAnanI prAptinuM sAdhana che, tethI te caraNakaraNAdinI kriyAo zuddha AtmajJAnanA kAraNabhUta sattvazuddhi dvArA zuddha AtmajJAnane pragaTa karavAmAM kaI rIte upakArI che, te batAve che - koi sAdhu caraNa-karaNAdinI kriyAo sArI rIte kare to tenI sattvazuddhi thAya che, ane dravyAnuyoganuM ciMtana kare tenAthI zuddha AtmajJAna pragaTe che. dravyAnuyoganA ciMtanathI zuddha AtmajJAna pragaTa karavAmAM A sattvazuddhi upakArI che, tethI sattvazuddhinA upakAraka evA caraNa-karaNAnuyoganuM sevana karavA chatAM, dravyAnuyoganuM jJAna nahi hovAne kAraNe, asaMgabhAvarUpa pariNAma pragaTa thaI zake nahi. Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 jema koi gRhastha nItipUrvaka dhana kamAto hoya, paraMtu ema mAnato hoya ke saMyamanI koi AvazyakatA nathI, kema ke svabaLathI nItipUrvaka dhana kamAvuM ane jIvananirvAha karavo e ja ucita che, to te gRhastha mokSamArgane prApta karI zakato nathI; tema asaMgabhAvanA ananya upAyarUpa evA dravyAnuyoganI upekSA karIne nirdoSa bhikSAcaryAdi karavA dvArA thayelI sattvazuddhi bahu phaLavALI nathI. anuvAda : tathA 4 gAthA - ane te prakAre gAthA che - saMmugdhasthUla, jIva-ajIvAdi jJAnathI jeo caraNasittarI ane karaNasittarImAM yatna kare che, teo nizcayazuddha caraNa-karaNanA sArane pAmyA nathI. te prakAre batAvavA mATe saMmatinI gAthA che. 21-21. .3 nadaMti 11 caraNa-karaNamAM pradhAna ane svasamaya ane pa2samayamAM muktavyApAravALA evA munio nizcayazuddha caraNa-karaNanA sA2ne na tu=naiva=pAmatA nathI ja. utthAna : ahIM koine prazna thAya ke, dazavaikAlikamAM prathama jJAna ane pachI dayA ema kahyuM che, tethI SaDjavanikAyanA pAlanarUpa saMyamanI dayA mATe temAM upayogI eTaluM jJAna Avazyaka che, paraMtu sva-paradarzananuM jJAna e prakAranI dayAmAM kyAM upayogI che ? tethI je sAdhuo caraNa-karaNasittarInA samyag bodhapUrvaka cAritranI AcaraNA kare che, temane cAritra che, ema mAnavAmAM zuM vAMdho che ? tethI kahe che - - zrI vaMzaveAli.....3paddeza chaDuM, zrI dazavaikAlikamAM paNa prathama jJAna ane pachI dayA e upadeza che, tihAM......na saMtoSa ravo, - tyAM jJAna te cAritrane upayogI SaDUjIvanikAyAdi saMmugdhaparijJAna che, ema jANIne saMtoSa na karavo; ne mArUM.....nizvayanAAtri AvaD - je mATe tenI=cAritranI, hetu, svarUpa ane anubaMdhi Adi zuddhi karavI. ane te zuddhi parIkSArUpa nizcaya jJAna vagara na thAya, kema ke nizcayajJAnathI ja nizcayacAritra Ave che. - Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 393 urjA vADaDavArADyo - nizcayajJAnathI ja nizcayacAritra Ave che, temAM AcArAMgasUtranI sAkSI ApatAM kahe che - naM samAM.....tyAvi - je samyaktva che e pramANe tuM jo, te=samyaktva, mauna che e prakAre tuM jo; je mauna che e prakAre tuM jo, te=mauna, samyaktva che e prakAre tuM jo. ityAdi kathana che. saMmugdha parijJAna eTale sthUla parijJAnabodha, grahaNa karavAno che. tyAvi ahIM 'Avi' padathI nizcayajJAnathI ja nizcayacAritra prApta thAya che, tene kahenArAM anya zAstrono saMgraha karavAno che. bhAvArtha :-- dazavaikAlikasUtramAM kahyuM che ke 'prathama jJAna ane pachI dayA' e kathanathI e prApta thAya ke jJAna vagara cAritra Ave nahi. tyAM cAritrane upayogI chajIvanikAyanuM jJAna che te sthULa parijJAna che, teTalAmAtra jJAnathI cAritra AvI zake nahi; kema ke prathama jJAnamAM skUla parijJAnathI sthUla dayA Ave che. mATe teTalA jJAnavALA cAritrAcAranuM pAlana karatA hoya to temanuM cAritra paNa sthUlathI prApta thAya. tethI teo kadAca dezaArAdhaka thai zake, paraMtu bhAvacAritrI na thai zake. e prakAre jANIne SaDjavanikAyanA saMmugdha parijJAnathI saMtoSa karavo nahi. ahIM prazna thAya ke to pachI bhAvacAritranI prApti mATe keTaluM jJAna Avazyaka che ? tethI kahe che - cAritranI hetu, svarUpa ane anubaMdhizuddhi karavAmAM Ave to bhAvacAritra pedA thAya; ane te hetu, svarUpa ane anubaMdhizuddhi jainadarzananAM zAstronuM samyak parijJAna karIne, ane svadarzana-paradarzananAM zAstronI parIkSA karIne, nayasApekSa yathArtha nizcayajJAna karavAthI thai zake; kema ke nizcayajJAnathI ja nizcayacAritra Ave che, AvI vyApti che. SaDjavanikAyanA saMmugdhaparijJAnavALA jIvo bAhya AcAronuM SaDjavanikAyanA sthUla parijJAnathI sAruM pAlana karI zake, paraMtu SajIvanikAyano sUkSmabodha nahi hovAne kAraNe gurulAghavanuM Alocana karI zake nahi. AthI ja Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 SaDUjIvanikAyanA sthUla bodhamAM vizrAMta thaine, vizeSa zuddhinA ananya upAyabhUta evA svadarzana-paradarzananA zAstronA abhyAsa pratye teo je upekSAvALA thAya che, te ja temano pramAdabhAva che. tethI cAritranI AcaraNAmAM kadAca apramAdabhAva karatA hoya, to paNa cAritranI zuddhinA prabaLa upAyabhUta evI jJAnaprAptimAM pramAda kare che, tethI temanA cAritrapAlanamAM hetunI zuddhi nathI. vaLI bAhya rIte cAritranA AcAronuM sevana karatA hoya, tethI te apekSAe temanA cAritrapAlanamAM svarUpathI zuddhi dekhAya; paraMtu "cAritra te maunabhAvarUpa che, tethI karmabaMdha thavo na joIe." tevo maunabhAvarUpa pariNAma, bodhanA abhAvane kAraNe temanAmAM nathI. te apekSAe cAritranI svarUpazuddhi temanAmAM che, ema kahevuM te vicAraNIya che. vaLI vizeSa vivekanA abhAvane kAraNe saMmugdhaparijJAnavALAne anubaMdhi zuddhi saMbhave nahi. jyAre sUkSmabodhavALA evA gItArthane jo cAritramAM apramAdabhAva Ave to asaMgabhAvarUpa anubaMdhi zuddhi prApta thaI zake. tethI hetu, svarUpa ane anubaMdhi zuddhi mATe nizcayajJAna Avazyaka che. * detusvarUpanuvaMdhyAtizuddhi ahIM 'gAri padathI dravyazuddhi ane bhAvazuddhinuM grahaNa karavAnuM che. pajIvanikAyanA saMmugdhaparijJAnathI cAritranI dravyazuddhi thai zake, paraMtu bhAvazuddhi mATe vizeSajJAna jarUrI che. tethI sva-darzana ane paradarzananA abhyAsarUpa vizeSajJAnathI gItArtha thayela sAdhu gulAghavanI ciMtArUpa bhAvazuddhi karI zake che. nizcayajJAnathI ja nizcayacAritra Ave, temAM AcArAMgasUtranI "naM sanma .......paEI" sAkSI ApI. tenAthI te vAta A rIte phalita thAya che - AcArAMgasUtramAM samyakta ane maunanI vyApti batAvela che. tethI e prApta thAya ke "jyAM jyAM samyakta che tyAM tyAM mauna che, ane jyAM jyAM mauna che tyAM tyAM samyakta che." mauna-leza paNa karmabaMdha na thAya tevo saMyamamAM apramAdabhAvano yatna. Avo yatna sUkSmabodha vagaranA jIvo karI zakatA nathI. tethI sthUlabodhavALA evA jIvanikAyAdinA saMmugdhaparijJAnathI cAritra Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 375 pALanArAone tevo maunabhAva nathI. tevo maunabhAva nahi hovAne kAraNe samyaktva paNa temane nathI. mATe cAritranA sArane teo pAmyA nathI, kema ke samyakatva vagara mauna AvI zake nahi. mATe AcArAMgasUtranA A kathanathI e nakkI thAya che ke, svadarzana ane paradarzananA abhyAsathI gItArtha thayelAne maunabhAvanI prApti thAya che, paraMtu pajIvanikAyanA samyapha pAlanamAM yatna karanAra evA pUlabodhavALA jIvone maunabhAva hoto nathI. utthAna : ahIM prazna thAya ke, A rIte to jeo sva-paradarzana bhaNelA nathI, temane cAritra saMbhavaze nahi. tethI kahe che - anuvAda : rUma vadatAM.....vAritra doruM na - ema kahetAM, agItArtha sAdhu kriyAvaMta che, tene cAritra na Ave, ema koi kahe che, tene kahe che - na Ave che, jo gItArthanizrA na hoya; ane gItArthanizritane to upacArathI cAritra hoya ja. 34 2 - temAM oghaniryuktinI sAkSI ApatAM kahe che - yatyo...rUtyAra TI1rarUpI - (eka) gItArthano vihAra ane bIjo gItArthanizritano vihAra kahevAyo che. AnAthI trIjo vihAra bhagavAna vaDe anujJAta nathI, ityAdi sAkSI che. ll123 bhAvArtha - uparamAM vyApti bAMdhI ke sUkSmabodhavALAne ja bhAvacAritra hoi zake, paraMtu pajIvanikAyanA yathArtha bodhathI cAritra pALanArane paNa sUkSmabodha na hoya to bhAvacAritra nathI. ema svIkArIe to, sva-paradarzananA abhyAsathI jeo gItArtha thayA che, tevA sAdhu kriyAvALA hoya to temane cAritra Ave; te sivAya je agItArtha che tevA sAdhu kriyAvALA che to paNa temane cAritra na Ave, ema koi Apatti Ape, tene graMthakAra uttara Ape che ke, kriyAvALA paNa agItArtha sAdhune cAritra na ja Ave, jo te gItArthanizrAmAM na hoya. Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 AnAthI e phalita thayuM ke, svasamaya-parasamayanA parijJAnavALA gItArtha jo kriyAvALA hoya to temane bhAvacAritra che, ane temanI nizrAmAM rahelA agItArtha jo kriyAvALA hoya to temane paNa bhAvacAritra che. gItArthanizritane bhAvacAritra kahyuM te upacArathI che. te A rIte - temanAmAM sAkSAt sUmabodha nathI, paNa gItArthanuM je jJAna che te jJAna ja temanI pravRttimAM upayogI che. tethI gItArthanA jJAnano temanAmAM upacAra karIne temanAmAM paNa samyajJAna che, tema svIkArIne, samyajJAnathI niyaMtrita teonI pravRtti che, mATe temanAmAM cAritra che, tema mAnela che. vizeSArtha : gItArthanizritamAM eTalI sUkSmaprajJA che, ke gItArtha je kAMi pravRtti je rIte karavAnI batAve, te rIte karavA mATe temanI sUkSmaprajJA che, ane te pramANe teo kare che. tethI temanI bAhya AcaraNA paNa gItArthanA jJAnathI ja janya che, mATe te AcaraNA zIlarUpa che. paraMtu jeo gItArthanizrita hovA chatAM tevI sUkSmaprajJAvALA nathI, teo dezaArAdhaka che tema svIkArela che; paraMtu sarvaArAdhaka nathI mATe bhAvacAritrI nathI, ema svapajJa dharmaparIkSA graMthamAM pU. upAdhyAyajI mahArAje kahela che. II123 avataraNikA - graMthanI samApti karatAM graMthakArazrI graMthanuM mAhAsya batAve che - copAI : jinazAsanaratnAkaramAMhiMthI, laghukapardikAmAni jI , uddhario eha bhAva yathAratha, ApazakatianumAna jI / paNi ehaniM ciMtAmaNi sariSAM, ratana na Avai tolai jI , zrInayavijayavibudhapayasevaka, vAcakajasa ima bolai jI / / 124 / / | zrIsagevendra catuSpavI samAptI | saET mAsuta sAdA tArAcaMdraSAvitaM zrIrAganIraDuM | 9 Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthArtha H ratnAkaramAMthI potAnI zaktinA jinazAsanarUpI anumAnathI laghukapardikAmAna=nAnI koDI pramANa, A bhAva yathArtha uddhAra karyo che. A graMtha laghukapardikAmAna hovA chatAM paNa ciMtAmaNi sarakhAM ratno enI tulanAmAM AvatAM nathI. zrI nayavijayavibudhanA padasevaka vAcaka yazovijayajI mahArAjA ema bole che=uparamAM kahyuM e pramANe bole che. zrI samyaktva catuSpadI pUrNa thaI. -> <* A be cihnanA madhyamAM Avelo pATha pU. upAdhyAyajI ma.nI lakhela pratano che. teno artha A pramANe che 39pa - zAha hemAnA putra zAha tArAcaMde A samyaktva SasthAna copaI rAjanagaramAM lakhAvela che. bAlAvabodha : . prakaraNaparisamApti kahaI jinazAsanarUpa ratnAkaramAMhiMthI e SaTsthAnabhAva uddhario, e uddhAragraMtha yathArtha chaI, jinazAsanaratnAkaralekhaI e graMtha laghukapardikAmAna cheM ratnAkara to anekaratnar3a bhario char3a, e upamA garvaparihAranai arthi karI char3a, paNi zuddhabhAva ehanA vicAri to ciMtAmaNi saraSAM ratana paNi ehanar3a tolar3a nAvaD / graMthakartA gurunAmAMkita svanAma kaha - zrI nayavijayavibudhano padasevaka vAcakajasa- yazovijayopAdhyAya iNiparihUM volaph r / / 24 / | anuvAda : - prakhtaparisamApti orUM - prakaraNanI parisamApti kahe che - binazAsanarUpa.....yathArtha chaDuM, - jinazAsanarUpa ratnAkaramAMthI A SasthAnabhAva uddhAra karyo, e uddhAragraMtha yathArtha che=je pramANe jinazAsanamAM varNana karAyuM che, e pramANe uddhAra karAyo che. Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 ninazAsanaratnAraneruM....tola nAvarU | - jinazAsanarUpa ratnAkaranI tulanAmAM A graMtha nAnI kapardikA=koDI, tulya che, ratnAkaramAM to aneka ratno bharyA che. e upamA garvanA parivAra mATe karI che, paNa zuddhabhAva enA vicArIe to ciMtAmaNi sarakhAM ratna paNa ehanI tole AvatAM nathI. bhAvArtha : jasthAna upairUpa graMthanAM sarva kathanonI parisamApti thayA pachI aMte tenA viSayamAM je paNa kahevA jevuM che te kahe che - jinazAsanarUpa ratnAkara che tethI temAM ghaNAM ratno che. temAMthI A che sthAnanA bhAvo graMthakAre uddhAra karyA che, e batAvIne, A graMtharacanA potAnI svataMtra kRti nathI paraMtu sarvajJa vacanAnusAra che, e batAve che. enAthI ja e nakkI thAya che ke A graMtha yathArtha che. have A graMtha, jinazAsanarUpI ratnAkara sAthe tulanA karIe to nAnI koDI pramANa che, ane ratnAkara to aneka ratnothI bharyo che. Ama kahIne graMthakArane e kahevuM che ke, jinazAsanarUpI ratnAkaranI AgaLa A graMthanI racanA nAnI koDI samAna che, ratnAkara to aneka ratnothI bharelo che, jyAre A graMtha to emAMnA eka nAnA ratna jeTalo che. A upamA dvArA graMthakAra potAnA garvano parihAra kare che. te A rIte - meM A graMtha jinazAsanarUpa ratnAkaramAMthI eka nAnA ratna jeTalo grahaNa karIne racyo che, tethI jinazAsanarUpI ratnAkara AgaLa mAro A graMtha sAva sAmAnya che. ane zrotAne paNa A graMtha bhaNIne sarva pAramArthika padArtho huM jANI gayo chuM, tevo garva na thAya, paNa zrotAne khyAla Ave ke AnAthI je mane vizeSa jJAna thayuM che, te jinazAsanarUpI ratnAkaranI AgaLa eka nAnI koDI pramANa evA ratnanI prApti jeTaluM che. Ama chatAM, A graMthanA zuddhabhAvonI vicAraNA karavAmAM Ave to A graMtharUpI nAnuM ratna paNa ciMtAmaNiratna karatAM adhika che. tethI ciMtAmaNiratna paNa A graMtharatnanI tulanAmAM AvI zake nahi. kema ke ciMtAmaNiratnathI to A lokanAM mAtra bhautika sukho maLI zake che, jyAre A Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 graMthanA paramArthane je prApta kare, temane A lokanAM, paralokanAM ane aMte mokSanAM sukhonI prApti thAya tema che. tethI A graMthanI AgaLa ciMtAmaNiratna paNa tuccha ane asAra che. manuvA : graMthakartA.....kahai- - graMtha[ gurunAmathI Thita sevA potAnA nAmane 58 cha - zrI nayavijaya.....bolai chai ||124 / / - zrI nayavi4yavizudhano padasevaka vAcaka yazayazovijaya upAdhyAya A pramANe kahe cheHuparamAM kahyuM e prabhArI 4 . // 124 // prazasti : - zreyorAjivirAjirAjanagaraprakhyAtahemAGgabhU - tArAcandrakRtArthanAparihatavyAsaGgaraGgaspRzAm / eSA - lokagirA samarthitanayaprasthAnaSaTrasthAnaka - vyAkhyA saGghamude yazogryavijayazrIvAcakAnAM kRtiH / / 1 / / * zreyorAji.....eSA sudhAno 5 / 6 anya pratima nathI. zreyorAji kahitAM maMgalIkanI zreNi, teNI karI virAji kahitAM zobhatuM te rAjanagara-ahammadAbAdanagara tihAM prakhyAta kahitAM prasiddha je hemazreSThi, tehanA aMgabhU kahitAM putra je sA tArAcandranAma teNai karI je arthanA-prArthanA, tehathI parihoM char3a vyAsaMga jeNe ehavA raMgaspRk-AnaMdadhArI ehavAnI eSA kahitAM e lokagirA kahitAM lokabhASAiM samA je nayaprasthAna-nayamArga, teNe karI SaTthAnakanI vyA(khyA) saMghanA harSanaiM kAji ho, yazovijayavAcaka tehanI kRti kahitAM nirmiti / / saM. 1741 varSe AzvinasitadazamyAM / / zlokA'rthano eka hajAra chai / / (graMthAgra-1000) Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 anuvAda : zreyora ni.....nirmiti - maMgalanI zreNithI zobhatA evA rAjanagaramAM, prakhyAta hemazreSThinA putra tArAcaMdrathI karAyelI prArthanAne kAraNe, graMtharacanAnA viSayamAM vyAsaMgano parihAra thavAthI=paramArthane pakaDavAmAM anyamanaskatAno parihAra thavAthI, AnaMdane sparzanArA evA zrI yazovijayavAcakanI nayamArga vaDe karIne samarthana karAyela cha sthAnakonI vyAkhyAvALI lokabhASA vaDe karAyelI A kRti saMghanA AnaMda mATe thAo. bhAvArtha - A zloka dvArA graMthakAra e batAve che ke, A graMthanI racanA amadAvAda nagaramAM thaI che, ane A graMthanI racanA hemazreSThinA putra tArAcaMdranI prArthanAthI graMthakAra upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjAe karelI che. temanI prArthanAne kAraNe potAne graMtha racavAno utsAha thayo che, ane A kRti lokabhASAmAM= gujarAtI bhASAmAM karelI che. A kRti samyaktvanAM cha sthAnakanI vyAkhyArUpa che, je vyAkhyA nayamArgathI samarthana karAyelI che. tethI A graMthamAM mAtra samyaktvanAM cha sthAna batAvyAM nathI, paraMtu te te nayadaSTithI cAlanArAM che te darzanonI yuktio batAvIne, te te darzananI yuktiomAM je khAmIo che tenuM nirAkaraNa karIne, sAcA nayamArganI sthApanA dvArA A cha sthAnakonI vyAkhyA graMthakArazrIe karelI che. saMvata-1741 varSamAM Aso suda 10nA A graMtha pUrNa thayo che. * zreyorana.....miti | sudhIno pATha che, e sthAnamAM anya pratimAM A pramANe pATha che - zrI rAjanagara ahammadAbAda nagaranai viSai tihAM prasiddha je hema zreSThi suta zrI tArAcaMdanAmnA tehanI prArthanA thakI lokabhASAi karI nayaprasthAna kahitAM nayamArga tiNi karI SaTsthAnakanI vyAkhyA, saMghane harSane kAjai zrI yazovijayanI kRti jANavI / / 1 / / bhAvaratnena stabukArtho lipIkRta: saMvat 1761 phAlguni zukla pratipadi / Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 381 pAThAntare - zrIbhaktivijayajJAnabhaMDAra (pATaNa) pratau- ante SaTtarkasaMparkapacelimauktiryavezi yallaukikavAci kAcit / vAgdevatAyA vihitaprasAdAt sUcImukhe'sau muzalapraveza: / / 1 / / naguNyaM vaiguNyaM mamaparamatAkAMkSibhiridaM, vidantu svIyaM te ruciviracitaM kiMcidaparam / rasAlodyatkarNAmRtaparabhRtadhvAnapaTunA, na ratyai kAkAnAM kvacana picumandapraNayinAm / / 2 / / yadvicArasahaM tattvaM zUnyatAM nanu dhAvati / tannirvAhakaraM zuddhaM jainaM jayati zAsanam / / 3 / / S-27 Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 samyaktva SaTrasthAna copainI pU. upAdhyAyajI mahArAjAnI svahaste lakhAyela pratanA aMte pU.upAdhyAyajI mahArAjAnA svahaste lakhAyela saMbhavajina stavana / / rAga goDI / saMbhavajina jaba nayaNe milyo ho / / e Teka / / pragaTe pUrava punya ke aMkUre, tabatheM dina moya saphala valyo ho / abathe viSayapaMkakalanameM, bohara bohara nahIM jAuM kalyo ho||1|| saM0 / / AMgaNaDe amiI meha vUThA, jiNahuM tApako vyApa galyo ho / bodhibIja pragaTyo trihuM jagameM, tapa-saMjamako Seta phalyo ho||2|| sN0|| jaisI bhagati taisI prabhu karuNA, sveta zaMkhameM dUdha bhalyo ho / darzanatheM navanidhiriddhipAI, duHkha-dohaga savi dUriM Talyo ho||3|| saM0 / / Darata phirata he dUra hI dilatheM, mohamalla jiNe jagata chalyo ho / samakitaratna laDaM darisaNathe, aba navi jAuM kugati ralyo ho||4|| saM0 / / nehanajarabhara nirakhatahIM mujha, prabhusyuM hiyaDo hejeM halyo ho / zrInayavijayavibudhasevakakuM, sAhiba surataru hoya phalyo ho||5|| saM0 / / // iti zrIsaMbhavanAthastavanaM / / prastuta SasthAna copainA aMtamAM saMbhavanAtha bhagavAnanuM stavana pUjya upAdhyAyajI yazovijayajI mahArAjAe lakhyuM che. tenAthI e jaNAya che ke A che sthAno jema darzanazuddhinAM kAraNa che tema bhagavAna paNa darzanazuddhinA kAraNa che, bhagavAna paNa A cha sthAnonI prApti karAvIne ja darzanazuddhinA kAraNa che. AnAthI e phalita thAya che ke je A cha sthAnone vAstavika rIte samajyo che, tene ja vAstavika bhagavAnanAM darzana thayAM che. Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMbhavajina stavanano bhAvArtha A pramANe : saMmanina.....lyo do||9|| = saMbhavajina jyAre nayaNathI maLyA tyAre pUrva puNyanA aMkuro pragaTa thAya che. 3.3 ahIM sAkSAta mUrtirUpe saMbhavanAthajanane jovAmAM AvyA hoya, ane satzAstrothI cha sthAno jenA haiyAmAM sthira thayAM hoya, tene bhagavAna mAtra mUrtinA AkArarUpe dekhAtA nathI, paraMtu zuddha sanmArganA prarUpakarUpe dekhAya che. ane te ja temane nayaNathI jovArUpa che, ane tenA kAraNe bhUtakALamAM karAyela puNyanA aMkuro pragaTa thAya che; arthAt puNyAnubaMdhIpuNya jAgrata thavAthI A cha sthAno pratyenI ruci sthira thAya che, tenA kAraNe tyArathI mAro divasa saphaLa banyo che. jyAre bhagavAnanI vItarAgamudrA dekhAya, ane bhagavAnanA vacanarUpa A cha sthAno buddhimAM joDAya, tyAre jIvane e sthira thAya che ke, viSayonA kAdavamAM laMpaTa thavAthI saMsAramAM badhI kadarthanA thAya che, tenAthI dUra rahevAthI ja jIva vItarAga jevo bane che. A prakAre bhagavAnanI mUrtinAM darzanathI jIvane jaNAya che, tethI graMthakAra kahe che ke, havethI viSayarUpa kAdavanA kalaNamAM=viSayanA sevanamAM, vAraMvAra huM kalyo nahi jAuM=vAraMvAra huM emAM raMgAi nahi jAuM, kema ke A cha sthAnone meM sArI rIte jANyAM che. 11] baLade.....tyo ho / / 2 / / = vItarAganI mudrAne joyA pachI e ja bhAva satata mArA haiyAmAM guMjI rahyo che, tethI karIne mArA AtmArUpI AMgaNamAM amRtano mehulo-megha, varasyo che, jenAthI kaSAyonA tApano vyApa gaLI gayo che. ane bhagavAnanAM darzanathI bhUtakALamAM je bodhinuM bIja vapana kareluM te atyAre aMkurArUpe pragaTa thayuM che. AthI ja bhagavAna bhagavAnarUpe dekhAya che ane bhagavAne batAvela A cha sthAno haiyAmAM yathArtharUpe pratibhAsamAna thAya che. A saMbhajina traNe jagatamAM je je jIvone A rIte nayaNathI maLe che, te sarva jIvonAM bodhibIja pragaTa thAya che, ane AtmArUpI khetaramAM tapasaMyamarUpa phaLo khIlavA lAge che. jo ke A tapa-saMyamarUpa phaLa mukhyatve sAkSAt manuSyalokamAM khIle che, to paNa devatAo Adi paNa bhagavAnanA zAsanane pAmIne tapasvI ane saMyamInI bhakti karIne bhAvimAM tapa-saMyamanI bhUmikAne khIlave che, Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 tenuM kAraNa teomAM pragaTa thayeluM bodhibIja che. III A rIte bhagavAnanA darzananuM phaLa batAvIne, have bhagavAnanI bhaktithI bhagavAnanI potAnA upara thatI karuNA kevI che, ane tenAthI potAne zuM prApta thAya che, te batAve che naisI mati.....dalyo ho ||3|| je jIvane bhagavAnane joIne jevA prakAranI bhakti UThe che, tevI bhagavAnanI te jIva upara karuNA varase che. jema koi jIvane bhagavAnane joIne samyagdarzana thAya teTalI bhakti pragaTe che, to koi jIvane bhagavAnanA vacanAnusAra mahAsattvathI saMyamamAM yatna karAve tevI bhakti pragaTe che, ane tene anurUpa tenA upara bhagavAnanI karuNA varase che; tethI te pramANe te jIva AtmAnI guNasaMpatti prApta kare che. zvetazaMkha jevI potAnI bhakti che, ane temAM bhagavAnanI karuNArUpI dUdha bhaLe che, tethI zvetazaMkha jema dUdhathI adhika dIpI UThe che, tema jIvane bhagavAna pratyenI uttama bhakti che, te uttama cittarUpa che; ane temAM bhagavAnanI bhaktine kAraNe bhagavAnanA vacanonA samyak pariNamanathI je vizeSa prakAranI uttamatA pragaTe che, te pUrvanI uttamatAmAM atizayatAnuM AdhAna kare che. tethI zvetazaMkhamAM jema dUdha bhaLe to te vizeSa dIpI UThe che, tema bhagavAnanI bhaktithI AtmAmAM jyAre vizeSa prakAranA pariNAmo pragaTe che, tyAre te bhakti vizeSa dIpI UThe che; arthAt jIvane vizeSa guNanI prApti thAya che. tethI ja kahyuM ke jevI bhakti tevI prabhunI ApaNA upara karuNA varase che, ane bhagavAnanI karuNA pramANe ApaNane uttama cittaratnanI prApti thAya che. - have jemaNe bhagavAnanAM vAstavika darzana karyAM temane puNyAnubaMdhIpuNyano udaya prApta thAya che, ane mokSaphaLanI prApti thAya che, te batAvavA arthe kahe che - bhagavAnanA darzanathI navanidhiRddhi prApta thai ane duHkha ane daurbhAgya badhAM dUra TaLI jAya che. bhagavAnanA darzanathI jIva saMsA2mAM che tyAM sudhI samRddhinI prApti, du:khadaurbhAgyano vinAza ane dhIre dhIre sAdhanAnI pUrNatAthI AtmAnI aMtaraMga saMpattirUpa RddhinI prApti, ane saMsAranI viDaMbaNArUpe duHkha ane daurbhAgya nAza Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 385 pAme che. III vaLI bhagavAnanA darzanathI bIjuM zuM prApta thAya che, te batAve che - Darata parata...ro ro TI4ll - je mohamalla che ke jeNe AkhA jagatane kalyo che, te bhagavAnanA darzanathI haiyAmAMthI Darato-pharato dUra bhAge che, paraMtu haiyAmAM te sthAna lai zakato nathI. ane bhagavAnanA darzanathI cha sthAnonA sthirIkaraNarUpa samakitaratnane prApta karyuM che, tethI have kugatimAM rakhaDato huM pharavAno nathI. II A rIte bhagavAnanA darzananuM phaLa batAvIne, have bhagavAnanA darzanathI potAne haiyAmAM kevo AnaMda thAya che, te abhivyakta kare che - naMdanagaramara.....panyo ro T9TI - bhagavAna mArA upara snehabharI dRSTithI joI rahyA che, ane mAruM haiyuM harSathI vibhora banI rahyuM che. jyAre jIva vItarAgane vItarAgarUpe jue che, ane vItarAganA vacanarUpa A cha sthAno yathArtharUpe pratibhAsa thAya che, ane vItarAganAM vacano te ja rIte jyAre pariNamana pAme che, tyAre bhagavAnanI tenA upara snehabharI dRSTi varasI rahI che, tevo tene anubhava thAya che; kema ke have A jIva saMsArathI pAra pAmavA mATe prayatnazIla che. tethI bhagavAnanI dRSTi tenA upara vizeSathI paDe che, tyAre potAnuM haiyuM ati harSita thAya che; kema ke A saMsAramAM je kAMi meLavavA jevuM che te bhagavAnanI kRpA che, ane te mane prApta thai gai che; tethI have A saMsAramAM lAMbI kadarthanA mArA mATe have nathI. tethI ja graMthakAra zrI yazovijayajI mahArAjA kahe che ke, zrI nayavijayavibudhanA sevaka evA mane bhagavAnarUpa surataru=kalpavRkSa, phaLyA che, jethI A bhagavAnanuM zAsana mane hitanI paraMparArUpa avazya mokSarUpa phaLane Apaze. IFpA || samApta zrI saMbhavanAtha stavana || Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38ka gItArtha gaMgAthI prakAzita graMtho yogaviMzika zabdazaH vivecana adhyAtmaupaniSat prakaraNa zabdazaH vivecana zrAvakanA bAravratonAM vikalpo yogadRSTi samuccaya sadgati tamArA hAthamAM ! karmavAda karNikA darzanAcAra zAsanasthApanA anekAMtavAda praznottarI cittavRtti cAlo, mokSanuM sAcuM svarUpa samajIe Azrava ane anubaMdha manovijaya ane Atmazuddhi bhAgavatI pravajyA paricaya viMzativiMzikA zabdazaH vivecana pUrvArdha adhyAtmamata parIkSA zabdazaH vivecana bhAga-1 ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI zabdazaH vivecana viMzatirvizikA zabdazaH vivecana uttarArdha adhyAtmamata parIkSA zabdazaH vivecana bhAga-2 bhAvadharma (praNidhAna) adhyAtmamata parIkSA zabdazaH vivecana bhAga-3 samyakta jasthAna caupai zabdazaH vivecana vivecaka praviNabhAi motA praviNabhAI mAtA yugabhUSaNavijayajI ma.sA. yugabhUSaNavijayajI ma.sA. yugabhUSaNavijayajI ma.sA. yugabhUSaNavijayajI ma.sA. yugabhUSaNavijayajI ma.sA. yugabhUSaNavijayajI ma.sA. yugabhUSaNavijayajI ma.sA. yugabhUSaNavijayajI ma.sA. yugabhUSaNavijayajI ma.sA. yugabhUSaNavijayajI ma.sA. mohajitavijayajI ma.sA. yugabhUSaNavijayajI ma.sA. yugabhUSaNaMvijayajI ma.sA. praviNabhAi motA praviNabhAi motA praviNabhAi motA praviNabhAi motA praviNabhAi motA yugabhUSaNavijayajI ma.sA. praviNabhAi motA praviNabhAi motA Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAraka 5, jaita marcanTa sosAyaTI, phatehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. 3 960 49 11, 660 36 59 Jain Luc F l orestalony