Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ / mAlAvasza rAjapUta cAraNa pustakamAlA-10 hlaa h R RAVs saMkalanakartA tathA saMpAdaka agaracaMda nAhaTA Kaa nAgarIpracAriNI sabhA, kAzI
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzaka : nAgarIpracAriNI sabhA, vArANasI mudraka : zabhunAtha vAjapeyI, rASTrabhASA mudraNa, kAzI prathama saMskaraNa, 1100 pratiyA~, saMvat 2016 mUlya 2)
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthamAlA kA paricaya jayapura rAjya ke aMtargata iNotiyA grAma ke rahane vAle bArahaTa nRsiMhadAsa jI ke putra bArahaTa bAlAbAkhrAjI kI bahuta dinoM se icchA thI ki rAjapUtoM aura cAraNoM ko racI huI aitihAsika zrora ( DiMgala tathA piMgala ) kavitA kI pustakeM prakAzita kI jAya~ jinameM hiMdI sAhitya ke bhADAra kI pUrti ho aura ye atha sadA ke liye rakSina ho nAyeM / isa icchA se prerita hokara unhAne nanaMbara san 1922 meM 5000) 20 kAzI nAgarIpracAriNI sabhA ko die aura san 1923 meM 2000) 20 aura die / ina 7000) 20 se 3 // ) 1 vArSika sUda ke 12000) ke akita mUlya ke gavarmeMTa prAmisarI noTa kharIda lie gae haiM / inakI vArSika zrAya 420 ) ru0 hogI / bArahaTa cAlA rAjI ne yaha nizcaya kiyA hai ki isa zrApa se tathA sAdhAraNa vyaya ke zranaMtara pustakoM kI bikrI se jo zrAya ho athavA jo kucha sahAyatArtha aura kahIM se mile usase "bAlAcakhrA rAjapUna cAraNa pustakavAlA" nAma kI eka graMthAvalI prakAzita kI bAya jisameM pahale rAjapUtoM aura cAraNoM ke racita prAcIna aitihAsika tathA kAvya maya prakAzita kie jAyeM aura unake chapavAne athavA zrabhAva meM kisI jAtIya saMpradAya ke kisI vyakti ke likhe aise prAcIna aitihAsika pratha, khvAta Adi chApe jAya~ jinakA saMbaMdha rAjana zrathavA cAraNoM se ho / bArahaTa bAlAbAkhrAjo kA dAnanatra kAzI nAgarIpracAriNI sabhA ke tIsaveM vArSika vivaraNa meM avikana prakAzita kara diyA gayA hai / usakI dhArAoM ke anukUla kAzI nAgarIpracAriNI sabhA isa pustaka mAlA ko prakAzita karatI hai /
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya vaktavya nAgarIpracAriNI sabhA kAzI kI bArahaTa bAlAbakhza rAjapUta cAraNa pustaphamAlA ne apane kSetra meM jo sevA kI hai usakA mUlya hiMdI jagat jAnatA hai| isa graMthamAlA ke aMtargata aba taka nimnalikhita nava graMtha prakAzita ho cuke haiN| 1. vA~kIdAsa graMthAvalI bhAga 1 saMpAdaka-zrI paM0 rAmakarNa jI __ . 2. bIsaladevarAso-saMpAdaka-zrI satyajIvana varmA 3. zikharavaMzotpatti-saMpAdaka-zrI purohita harinArAyaNa zarmA 4. bA~kIdAsa graMthAvalI bhAga 2-saMpAdaka zrI rAmanArAyaNa dUgar3a 5. vrajanidhi graMthAvalI-saMpAdaka zrI purohita harinArAyaNa zarmA 6. DholAmArU rA dUhA-saMpAdaka zrI rAmasiMha jI 7. bA~kIdAsa graMthAvalI bhAga 3-saMpAdaka zrI murAridAna 8. raghunAtha rUpaka gItAro-saMpAdaka mahatAbacaMda khAraiDa 6. rAjarUpaka-saMpAdaka zrI. rAmakarNa jI isa graMthamAlA kA yaha dasavA~ graMtha hai| yadyapi zrAraMbha meM isa pustaka kA zrAyojana sabhA kI bir3alA graMthamAlA ke aMtargata kiyA gayA thA to bhI isa graMthamAlA ke adhika upayukta hone ke kAraNa sabhA ne isakA prakAzana isI graMthamAlA ke aMtargata karanA adhika upAdeya smjhaa| zrI agaracaMda jI nAhaTA kI sAhityasevA se hiMdI jagat paricita hai| unhoMne vizeSa zrama tathA dhairyapUrvaka isa graMtha kA saMpAdana kara isa prathamAlA ko zrImaya karane kA saprayatna kiyA hai| sabhAzRMgAra varNaka graMtha hai jo nimnAkita dasa vibhAgoM meM saMkalita hai: vibhAga 1-deza, nagara, vana, pazupakSI, jalAzaya, nadI, samudra varNana / vibhAga 2-rAjA, rAjaparivAra, maMtrI, cakravartI, rAvaNa, rAjasabhA, zrAsthAna maMDapa, gaja, azva, zastra, yuddha zrAdi kA varNana /
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ vibhAga 3-strI puruSa varNana / vibhAga 4-prakRti varNana / vibhAga 5-kalAe~ aura vidyAe~ / vibhAga 6-jAtiyA~ aura dhaMdhe / vibhAga 7-deva vetAlAdi / vibhAga 8-jaina dharma sNbNdhii| vibhAga :-sAmAnya nIni varNana / vibhAga 10-bhojanAdi varNana / isa varNaka meM na kevala bheda prabhedoM eva nAmAvaliyoM kA vistArapUrvaka upayogI varNanamAtra he apitu isameM sAhityika saudarya kI alaMkRta zailI kA bhI yatra-tatra darzana hotA hai / sAtha hI pariziSTa ke rUpa meM rakSakopa' aura rAjanIti nilpaNa, nAmaka do saskRta graMyoM ko dekara saMpAdaka ne isakI upayogitA kA vistAra kiyA hai / isa viziSTa uparogI varNaka saMgraha ke prakAzana meM kucha anAvazyaka vilaMba aneka kAraNoM se hudhA to bhI yaha vyavadhAna ise isa rUpa meM prakAzita karane meM kucha aMzoM taka sahAyaka bhI siddha hupA hai| zrAzA hai isa upayogI graMtha kA zrAdara hogaa| sudhAkara pAMDeya prakAzana maMtrI zrASADha 1, 2016 1962
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUmikA zrI agaracanda jI nAhaTA vikhyAta zodhakartA vidvAn haiM / unake dvArA saMpAdita sabhA-zRMgAra grantha sAskRtika zabdAvalI kI dRSTi se mahattvapUrNa hai| sabhA zRMgAra ke nAma se kaI hastalikhita pratiyA~ upalabdha hotI haiM jinakA ullekha sapAdaka ne prati-paricaya zIrSaka ke targata kiyA hai| zrI bhogIlAla sADesarA ne sva-sapAdita tharNaka-samuccaya nAmaka grantha meM sabhA-zRgAra kI eka prati kA prakAzana kiyA hai ' / usakI sAmagrI kA samAveza bhI yahA~ huA hai / / sabhA-zRMgAra usa prakAra kA sAhitya hai jise varNaka - sAhitya kA nAma diyA gayA hai aura jo abhI kucha hI varSa pUrva se sAhityakoM ke dRSTi patha meM vizeSa rUpa se AyA hai / isa sAhitya kA sambandha kisI vastu ke usa pariniSThita varNana se hai jise sArvajanika rIti se Adarza varNana ke rUpa meM svIkAra kara liyA jAtA thA / isa prakAra ke varNana kavi aura kalAkAra donoM ke liye sahAyaka hote haiM, evaM zrotA aura vaktA donoM ko isa prakAra ke varNanoM meM vastu kA jvalanta citra prApta ho jAtA hai / ataeva donoM hI usameM ruci lete haiM; jaise kisI rAjA aura usakI rAjasabhA kA varNana athavA solaha zRMgAroM se sajI kisI rUpavatI nAyikA kA varNana, athavA vRkSa, puSpa, phala, sarovara, pakSI zrAdi kI samRddhi se ramaNIya kisI udyAna kA varNana | isa prakAra kI vastuoM kA varNana aneka vyakti apanI zraMpanI. ruci ke anusAra bhI kara sakate hai jinakA eka dUsare se bhinna honA sabhava hai / kintu yadi kaI varNanoM kI tulanA kI nAya to unameM eka sadRza paripATI kA vikAsa hotA hue dikhAI par3egA / aise hI pallavita varNanoM ko yadi eka Adarza varNana ke rUpa meM DhAla diyA jAya to usakA vaha pariniSThita rUpa kAlAntara meM rUDhigata bana jAtA hai | yahI isa prakAra ke varNano kI pRSThabhUmi hai jisakA bhAratIya sAhitya kI saMskRta, prAkRta, pAlI, apabhraMza eva dezI bhASAtroM kI kRtiyoM meM prAcIna kAla se hI pramANa upalabdha hone lagatA hai / isa prakAra ke varNana ke lie varNaka zabda prAcIna jaina zrAgama zAstra meM pAyA jAtA hai jise prAkRta bhASA meM 'varAtra' kahA gayA hai / udAharaNa ke lie 1 1 - bhogIlAla jI sADesarA, varNaka samuccaya, bhAga 1 pR0 105 - 156, prAcIna gura graMthamAlA, mahArAja sayAjIrAva vizvavidyAlaya, baDaudA /
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ tegAM kAleNaM teNaM samayeNaM rAyA hotthA (ennyo)| gariNI nAma devI hotyA (vaeNo) / campA nAna nayarI hotyA (varaNA) ityAdi / yahA koSThaka meM vaeNo likha dene ne rAja rAnI yA nagarI kA jo Adarza varNana pracalita thA usI ko grahaNa kiyA jAtA thA aura granyoM kI pratilipi karate mamaya use bAra bAra doharAne kI AvazyakatA nahIM samajhI jAtI thI / yaha prathA / kucha una prakAra kI thI jise vaidika mantroM kA pATha karate samaya galanta hA / jAtA thaa| Rk prAtizAstra (10116) ke anusAra aise zaLoM yA vAkyoM kI naMjA jo kaI bAra doharAe jaoNba 'nama thii| isa prakAra ke saMgaThita varNana yA mamaya vAcI zabda paTapATa meM chor3a die jAte the aura eka gola vindu se unakA naketa banA diyA jAtA thA jisake kAraNa unheM galanta vhane lge| kintu galanta pATha meM una satra zaloM ko yathAvat doharAnA Avazyaka hotA thA | zvetAmbara jaina Agama apane varNako ke lie prasiddha hai| una sabakA eka acchA saMgraha alaga pustakAkAra prakAzita kiyA jAe to vaha bhI isa prakAra ke sAhitya kI rocaka kaDI siddha hAgI / devarSigaNi kSamAzramaNa ke nirdezana meM jaina zrAgamo kA jo sataraNa valabhI meM taiyAra huA thA aura jo ina namaya upalabdha hai usame varNakoM kA do pariniSThita rUpa prApta hotA hai vaha kucha to avazya hI prAcIna kAla se mUla rUpa meM AyA hogA. kintu hamArA anunAna hai ki gupta kAlIna saMskRti ke samRddha varNanoM kI chApa bhI usa para lagI hogI, jaisA naskRta tripiTaka sAhitya ke sakalana ke samaya bhI huyaa| sAskRtika zabdAvalI ke vibhinna staroM kI chAnabIna kI dRSTi se isa prakAra kA anusadhAna upayogI ho samtA hai| varNaka ke liye hI varNa zabda guptakAlIna saMskRti meM prayukta hone lagA thaa| 'mUla sAstivAda vinaya piTaka' ke atargata pravrajyAkttu nAmaka grantha meM ina zabda kA prayoga huA hai - nRSTAbhidhAyI samANavaH tena tathA tathA madhyadezasya varNI bhApito yathA te nANakA. sarva eva madhyadezagamanotsukA. saMvRttA.3-arthAt vaha vidyArthI vaDA nadhurabhASI thaa| usane ne jaise dakSiNA___ -na va vaidaya, 8 noTa zrAna TI vargakAla (bargaloM para eka TippaNI), Ala iNDiyA bhAnvina kAnarensa, kAgI pravigana lekha nAha, bhAga 2, pR0 472-473 / ...jI. jI. kAIyata, nandana paTha meM palannoM kI nananyA, oriyanTala kAnapharanna, nAgapura madhivezana lebanataha, 1036 / 3-nana mAnivATa vinaya vannu, ra 3 khaNTa 4, pradrayAnna, pRTa 13, gitagata
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ patha ke chAtroM ke sAmane madhyadeza kA varNana sunAyA vaise vaise dakSiNa, ke ve saba chAtra madhya deza calane ke lie utkaThita hote gae / varNaka ke artha meM varNa zabda kA yaha prayoga terahavIM zatI ke sagItaratnAkara nAmaka gratha meM bhI pAyA jAtA hai| usameM 'varNa kavi' kA ullekha hai jisakA artha TIkAkAra kallinAtha ne 'varNanA kavi' kiyA hai / zAGgadeva kI sammati meM vastu kavi zreSTha aura varNa kavi madhyama mAnA jAtA thA ( varo vastukavivarNakavirmadhyama ucyate, sagIta ratnAkara bhAga 1 pR0 245 ) / yaha spaSTa hai ki terahavI, zatI ke AsapAsa ke bhAratIya sAhitya meM prAyaH sabhI kSetrIya bhASAoM meM varNa kaviyoM kI dhUma thii| usI kA eka rUpa avahaTTa ke sadezarAsaka aura vidyApati kI kIrtilatA meM prApta hotA hai| donoM ke varNana varNaka zailI ke haiM, yadyapi zabdAvalI kI dRSTi se unameM apanI tAjagI bhI pAI jAtI hai / kavi zekharAcArya jyotirIzvara Thakkura ( 14 vIM zatI kA prathama bhAga ) kRta prAcIna maithilI bhASA ke varNaratnAkara nAmaka grantha meM varNa zabda varNana, varNanA yA varNaka ke artha meM hI prayukta huA hai| zrI sunItikumAra caTarjI ne jyotirIzvara ke grantha kA sampATana kiyA hai| vaha anya isa prakAra ke sAhitya meM ziromaNi kahA jA sakatA hai| usameM lagabhaga sADhe 6 hajAra zabda haiM jo sAMskRtika dRSTi se atyanta mUlyavAna haiM aura madhyakAlIna bhAratIya saMskRti kA, vizeSataH turka yuga meM rAjA aura prajA kI rahana-sahana kA bharApUrA citra upasthita karate haiM / usa anya kI sAmagrI para Azrita eka baDe zodha nibandha kI AvazyakatA hai / vastutaH samagra bhAratIya varNaka sAhitya kI sAmagrI ko lakSya meM rakhate hue yadi anusaMdhAna kArya kiyA jAya to koza nirmANa aura sAskRtika paricaya donoM ke liye bahuta lAbha ho sakatA hai| prAcInakAla se hI sAhityakAroM ne pariniSThita varNakoM ko apanA upajIvya banA liyA thA, jaisA vANa kRta harSacarita aura kAdambarI se prakaTa hotA hai / jaMgala yA bAgabagIcoM ke varNana ke liye vRkSa aura puSpa pakSI Adi kI nagabhaga eka sI hI ghisI-piTI sUciyA~ kAma meM lAI jAtI yiiN| udyAna-krIDA aura salila-krIDA, vor3e aura hAthiyoM ke bheda aura unakI cAloM ke bhedoM ke varNana kA bhI eka pariniSThita rUpa prApta hotA hai| para acche kaviyo kI unmukta kalpanA ke liye hamezA hI maulikatA kA avasara rahatA thaa| hamArA anumAna hai ki anya bhASAo kA madhyakAlIna sAhitya bhI varNaka zailI se prabhAvita huA thaa| gujarAtI bhASA ke mAmeru kAvyoM meM dAna daheja meM diye jAne vAle vastra aura sAmAna kI yathAsaMbhava vizada sUciyA samAviSTa kI gaI / premAnanda kRta mAmerU me isakI chApa spaSTa hai / jAyasI ke
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ padmAvata kAvya meM aneka varNana varNaka zailI se prabhAvita hai| usameM ghoDoM aura vastroM kI eva vRkSoM aura puSpoM kI sUciyoM varNaka sAhitya kI dRSTi se gecaka haiM / aura bhI do sthAnoM para padmAvatI ke rUpa-varNana evaM vivAha-khaMDa me nAyaka nAvikA kA kliAma-varNana athavA prArambha me gaDha aura nagara varNana-ina para yadi tulanAtmaka dRSTi se vicAra kiyA jAya to varNaka zailI kA prabhAra spaSTa dikhalAI pdd'egaa| yaha prasannatA kI bAta hai ki varNaka sAhitya kramazaH aba sAmane A rahA hai| bhArata kI sabhI prAdezika bhASAoM meM varNaka granyo kI racanA huI hogI, yaha tathya yuga yuga ke bhAratIya sAhitya kI vikAsa paramparA ke anukUla jJAta hotA hai| ataeca yaha zrAvazyaka hai ki jahA~ taka saMbhava ho pratyeka bhASA ka varNaka sAhitya ko yahA~ ke vidvAna prakAza meM laaeN| jaisA zrI sunIti bAbU ne likhA hai, bagalA bhASA meM rAya bahAdura zrI dinezacandra sena ko isa prakAra kA sAhitya kathA bA~cane vAle kathakoM se prApta huA thA / madhyakAlIna varNaka sAhitya kA sarvottama prakAzana abhI taka gujarAtI bhASA meM huA hai| zrI muni jinavijaya jI ne apane prAcIna gujarAtI gadya sandarbha nAmaka anya ke antargata pRthvIcandra caritra apara nAma vAgvilAsa (kartA zrI mANikyacandra sUri, vi0 saM0 1478 ) kA prakAzana kiyA thaa| yaha bhI eka viziSTa varNaka granya hai aura varNa ratnAkara ke sAtha tulanA karane se spaSTa vidita ho jAtA hai ki madhyakAlIna bhAratIya sAhitya kI sAskRtika pRSThabhUmi kitanI dUra taka eka sadRza thI | nIvana kI eka jaisI rahana sahana pratyeka pradeza meM chAI huI thii| isI grantha meM 84 hAToM kI sUcI surakSita raha gaI hai| bhArata kI 66 karoDa grAma saMkhyA kA ullekha bhI isa grantha meM hai jaisA mkanda purANa ke mahezvara khaNDa ke antargata kumArikA khaNDa meM bhI ullekha pAyA hai (paeNavatyeva kovyaH grAmA , 331636 ) / jisa samaya vaha saMkhyA likhI gaI usa samaya bhAratavarSa meM bhUmi evaM anya srotoM se samasta rASTrIya Aya kA anumAna 66 karoDa kArSApaNa kiyA jAtA thaa| varNakoM ke saMgraha kI dRSTi se zrI sADesarA dvArA saMpAdita varNaka samuccaya, jisakA ullekha Upara ho cukA hai, atyanta mahattvapUrNa hai| isameM lagabhaga 12 varNaka mudrita haiN| prArambha me vividha varNaka nAmaka 100 pRSThoM kA 1 varNaka anya hai jisameM ye sUciyaoN mahattvapUrNa hai-rAja loka, paura loka, rAjavarNana (pRSTha 13-14 ), nagara varNana (pRSTha 21-22), deza sUcI ( pRSTha 28-37, inameM bhI 66 karoDa grAma kA ullekha hai), nagara prAsAda varNana ( pRSTha 32), 36 rAjakulI (pRSTha 33), vastra sUcI ( pRSTha 34-35), jisameM
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 5 ) 100 se adhika vastroM ke nAma haiM ), kalazAnta prAsAda varNana ( pRSTha 36-40), jina mandira (pRSTha 48-71), rAjaloka, pauraloka cakravAla ( pRSTha 46 ) vastu pAla-tejapAla viruda ( pRSTha 55), aAsthAna maMDapa varNana ( pRSTha 72 ), azva sUcI ( pRSTha 62), samudra meM pravahaNa bhaga kA varNana ( pRSTa 67, isa prakAra kA eka atyanta vizada varNana nAyAdhammakahA, adhyAya 6 meM bhI AyA hai)| isI grantha meM sabhA zRgAra kA bhI eka saskaraNa 50 pRSTho meM prakAzita huyA hai jisakI sAmagrI nAhaTA jI ne le lI hai| usakI pratilipi mavat 1675 meM kI gaI thii| sADesarA jI ke tIsare sagraha varNya vastu varNana paddhati meM bhI dezoM (pRSTha 165 ) kI sUcI aura unakI grAma saMkhyA mahattvapUrNa hai jisameM bhArata ke bAhara ke mahAbhoTa, siMhala, cIna, mahAcIna dezoM ke nAma bhI haiN| cauthe prakIrNa varNaka meM 18 karoM ke nAma rocaka haiN| (pRSTha 170) / pAcaveM sagraha kA nAma jimaNavAra paridhAna vidhi hai jisameM 36 prakAra ke laDDu, aneka miSThAnna bhojya sAmagrI eva lagabhaga 200 vastroM ke nAma haiM (pRSTha 180-181) / yaha prati 1675 savat ( I0 1618) meM jahA~gIra ke kAla meM likhI gaI thii| ataeva mugala kAla ke prArambha meM jitane vastra ima deza meM vanane lage the aura jo gahara se magAe jAte the unakI bahuta hI baDI suncI usa saMgraha meM prApta ho jAtI hai| yaha sUcI sabhavataH kisI samrATa ke vastra bhaNDArI kI sahAyatA se prApta kI gaI hogii| sADesaga jI ne apane saMgraha ke pariziSTa 1 meM prayAgadAsa nAmaka kisI lekhaka ke kapaDAkutUhala nAmaka grantha kA mudraNa kiyA hai jisakA eka nAma kapaDA-battIsI bhI thA / dUsare pariziSTa kA nAma RyANaka vastra nAmAvalI hai jisameM 360 kigane kI vastuoM ke nAma. 65 vastroM ke nAma aura 142 zrAbhUSaNoM ke nAma haiN| sADesarA jI ke varNaka-samuccaya ke anta meM akArAdi sUcI nahIM hai / sabhavataH atha ke dUsare bhAga meM ve use prastuta kreNge| kintu usa grantha meM sakalita sAmagrI gujarAtI bhASA taka sImita na hokara hindI ke vidvAnoM ke bhI bahuta kAma kI hai| nAhaTA jI dvArA saMgRhIta sabhA-zRgAra meM aisI hI upayogI sAmagrI kA ekatra saMkalana huA hai / isake 1, vibhAga haiM / jo varya viSaya ke anusAra isa prakAra hai vibhAga 1- 1-28 deza, nagara, vana, pazu-pakSI, jalAzaya, nadI, samudra vrnnn| - vibhAga 2-0 26-86-rAjA, rAjaparivAra, mantrI, cakravartI, gavaNa, rAnamabhA, aAsthAnamaMDapa, gaja, azva, zatra, yuddha Adi kA varNana /
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( vibhAga 4 - pR0 vibhAga 5 pR. vibhAga 6 - pR0 vibhAga - vibhAga 30 87-114 - strI - puruSa varNana | 125-134 - prakRti varNana / 135 - 144- kalAe~ ora vidyAeN / 145 152 - jatiyA~ aura dhave / 153 - 274 - deva vetAlAdi / 175 - 222 - jaina dharmasabanvI / 223 - 272 - sAmAnya nIti varNana | 6 ) vibhAga 8 - pR0 vibhAga 6 - vibhAga 1 - bhojanAdi varNana / nAhaTAjI ne isa saMgraha meM jisa prakAra se viSaya kA vibhAga kiyA hai vaha unakA apanA hai / varNana sagrahoM ko yathAvat na chApa kara unameM se eka jaise viSayoM kA sakatvana kara diyA hai / ina vibhAgoM kA kucha paricaya zrAvazyaka haiM / pahale vibhAga meM jo viSaya sakalita haiM unameM deza nAmoM kI cAra uciyA~ haiM ( pR0, 35 ) | pahalI sUcI me 151 nAma hai| purANoM ke bhuvana kozoM kI janapada sUciyA~ prasiddha haiM / uname se mUla sUcI kA sakalana pANini kAla meM huA hogA / usake bAda guptakAla meM usase baDI eka dUsarI sUcI taiyAra huI jo bRhatsahitA aura mArkaNDeya purANa meM pAI jAtI hai| isa sUcI ke bhI yugAnunAra aura saskaraNa banate rahe, jinameM se eka gurjara pratihAra yuga ke mahAkavi rAjazekhara ne kAvyamImAsA me uddhRta kI hai| usake bAda turka yuga kI sUcI pRthvIcandracarita meM milatI hai / usa samaya kI sUcI meM 68 dezoM ke nAma ginAe jAne the / varNaratnAkara me bhI yaha sUcI rahI hogI kintu graba vaha graza khaNDita ho gayA hai / sabhA-zRgAra kI yaha sUcI mugala kAla meM saMgRhIta huI hogI / isameM nae aura purAne nAmoM kI milAvaTa hai| purAne nAmoM meM zaka, yavana, muruNDa, hUNa, romaka, kAmboja, kAtra Adi haiM / tAIka ( sakhyA 144 ) nAma tAjika deza ke liye hai | bhArata se bAhara ke dezoM kI sUcI para dvIpa nAma ke antargata laga dI gaI hai, jisame hurmuna, makkA madInA, purtagAla, pIgu, roma, araca balakha, bukhArA, cIna, mahAcIna, phiraMga habama Adi ke nAma to ThIka haiM, kintu dIva, ghoghA, DAhala, malavAra, cIula, multAna, jammU, AbU aura DhAkA ke nAma isa deza ke hI haiM / 16 ke antargata jo saMkhyAeN hai unheM dezo kI upaja kahanA ThIka nahIM / ve usI prakAra kI grAma saMkhyAe hai jinakA ullekha Upara zrA cukA hai| sUcI 118, 116 meM nagaroM ke nAma hai jinameM kucha nae aura kucha purAne mile hue haiM | 1|11 se 1 / 24 taka nagara varNana sabandhI varNaka mahatva -
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ / pUrNa hai| 1 / 21 aura 1 / 22 meM 84 cauhaTTo kI do sUciyA mahatvapUrNa haiM / inakI eka sUcI pRthvIcandracaritra me bhI prApta huI thI, jo nAhaTA jI kI pahalI sUcI se bahuta milatI hai| pRSTha 16 para svayaMvara maNDapa kA varNana karate hue paJcaramI devAzuka ke bane hue Uloca ( zAmiyAne ) ke ullekha ke atirikta taliyAtoraNa uThAne kA bhI varNana hai / yaha eka vizeSa prakAra kA domajalA toraNa hotA thA jise sthApatya kI paribhASA meM talakatoraNa kahate the| pRthvIrAnarAso ke laghu saskaraNa me jisakA sampAdana pajAba ke zrI veNIprasAda zarmA ne kiyA hai isI kA bigaDA huA rUpa tilagA toraNa hama prApta huA thaa| pR018-21 para aTavI varNana nau prakAra se sagRhIta haiM | usake bAda vRkSa nAmo kI chaH sUciyA~ haiN| isa prakAra kI sUciyA~ vana varNana ke sAtha saMskRta sAhitya meM bhI prAyaH milatI haiM / vizeSata. mahAbhArata aura purANoM meM vRkSAvalI kI lambI sUciyo ke dvArA hI vana varNana karane kI prathA thii| vRkSoM ke prAcIna nAmoM me sahakAra kupANa-gupta yuga kA zabda thaa| mUla mahAbhArata ke stara meM use na honA cAhie thaa| nandana vana ke varNaka kI vRkSa sUcI me vaha paDA huyA hai, jo isa bAta kA saketa hai ki vaha pariniSThita varNana guptakAla me kisI samaya noDA gayA / sarovara varNana ke bhI tIna prakAra die hai (pR0 126 ) / iname zatapatra, sahasrapatra ke atirikta kamala ke liye lakSapatra hame pahalI hI bAra prApta huA hai / nadI nAmoM ke anta meM likhA hai ki 14 lAkha 56 hajAra nadiyoM lavaNa samudra meM milatI haiM / yadyapi skanda purANa ke nAgara khaNDa meM hameM ullekha milA thA ki kevala gaGgA hI 600 nadiyoM ko lekara samudra me milatI hai phira bhI prastuta saMkhyA aba taka kI prApta saMkhyAyoM meM sabase baDI hai| vibhAga 2 ke antargata rAjA ke varNana ke lagabhaga 15 prakAra die haiN| pahale varNana meM gauDa, bhoTa, pAcAla, kannaDa, haeNDhAr3a (jayapura ), vAvara (saurASTra) coDa, dazaura (dazapura mAlavA ), mevADa, kaccha, aMga Adi dezo kI samRddhi yA vibhUti para zAmana karane kA ullekha hai / pRSTha 36 para aSTAdaza dvIpa kIrti vikhyAta evaM ekonavizati pattanoM ke nAyaka vizeSaNa madhyakAlIna pratApI cola samrAToM ke vizAla sAmudrika rAjya aura digvijaya se lie kie gae abhiprAya the| pRSTha 43 para cakravatoM ke varNana meM aneka sakhyAoM kA ullekha hai jinameM 66 koTi grAma sakhyA bhI hai jinakI vyAkhyA Upara A cukI hai| rAnI, -zatAni nava sagRhya nadInAM paramezvarI / tathA gAbhidhA yA tu saiva prAk sAgaraM gtaa|
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjakumAra ke varNana sAmAnya koTi ke hai| kintu rAjasabhA ke chaH varNana ( pRSTha 58-56) mahatvapUrNa sAMskRtika sAmagrI se bhare hue hai jinakI vyAkhyA vistAra kI apekSA rakhatI hai / sigaraNA (zrIkaraNa kA mukhya maMtrI nise Ajakala kI bhASA meM gRha maMtrI kaheMge ) aura vegaraNA ( vyayakaraNa kA arthamaMtrI) madhyakAlIna nacivoM ke nAma the| sAhaNiyA yA sAhaNI (azvattAdhanika) nAmaka adhikArI thA / rAjasabhA ke pocaveM varNana meM use mahAmasANI (=mahAsAhaNI mahAsAdhanika) kahA gayA hai| isI prasaga meM thaivAyata zabda ullekhanIya hai / nAhaTAjI ne sUcita kyiA hai ki rAja darabAra meM tAmbUla Adi dene vAlA sammAnita vyakti thaiyAyata kahalAtA thA / zrIpAlacarita meM usakA ullekha hai / pRSTa 63-64 para tIna bAra lAhe ke mahAkAya bhogala kA ullekha hai / hamAre lie yaha nayA zabda hai aura pratolI aura pATa ke prasaMga meM isakA artha parigha yA dRr3ha argalA honA caahie| gaja varNana ke 6 prakAra aura azva varNana ke 7 prakAra saMgRhIta haiN| inameM stAgapratiSThita vizeSaNa hAthI ke liye prAcIna pAlI aura saMskRta sAhitya me bhI aAtA hai| azvoM ke nAna raga evaM dezoM ke anusAra rakkhe jAte the jisakI payAMpta naI mAmatrI ina sUciyoM meM hai| pRSTha 70 para serAha, halAha, urAha, Adi nAma arabI phAramI paramparA ke the| boriyA yA bora ghor3e kA ullekha jAyasI meM bhI pAyA hai| pRSTha 73-85 para yuddha varNana ke 7 prakAra madhyakAlIna vIrakAvyoM kI raDha zailI para hai| ____ vibhAga 3 3 zrI puruSoM kA varNana hai| isameM tat puruSoM ke guNoM kI sUcI evaM sajana durjana kA paricaya rocaka hai / isI prakAra pRSTa 66 para uttama trayoM zrI guNa sUcI bhI sundara hai| pRSTha 113-14 para mAlavA, mevAta, mevADa, dakSiNa aura gujarAta kI triyoM ke nAmoM kI sUcI pahalI hI bAra sAhitya meM dekhane ko milatI hai| vimAga 4 meM prakRti varNana kA satraha hai jisameM prabhAta, sadhyA, sUryAdaya, candrodaya aura cha RtuoM ke varNanoM kA saMgraha hai / mAhitya me vasanta, vapAM aura zarada ke varNana to prAya. milate haiM, para grISma ke varNana kama pAe jAte haiN| bANa ke harSacarita me nIpma kA bahuta hI udAtta aura maulika varNana pAyA jAtA hai / yahA~ unhAlo yA upagala ke tIna varNana hai / jaise bAvana pala kI tola kA none kA golA dahakatA ho vaine hI sUrya tara rahA thA yaha klpanA naI hai| bAvana tole mAla galAne kA mahAvarA hI madhyakAla meM cala gayA thA, jaisA 52 tole pAva rattI isa lokokti meM surakSita hai / pRSTa 124 para vAM ke kAraNa paTazAla ke Tapakne kA ullekha hai| paTazAla paTTazAlA kA rUpa hai jo rAjaprAsATa ke
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ AsthAna maDapa yA nAtyAyikA ke liye honA cAhie jahA~ pATa yA siMhAsana rahatA thaa| kisAnoM ko kaI vAra karSaNIloka kahA gayA hai| isI prakaraNa meM kalikAla ke bhI kaI varNana haiN| kali varNana madhyakAlIna sAhitya kA eka abhiprAya ho bana gayA thaa| prAcIna rAjasthAnI aura hindI meM kaI kaliyuga caritra milate haiM / bAna kavi ne saMvat 1674 meM eka kaliyuga caritra kI racanA kI thii| usase 200 varSa pUrva savat 1486 meM hIrAnanda sUri ne kalikAla rAsa likhA thaa| gosvAmI jI ne uttarakANDa meM kalidharmoM kA bahuta acchA varNana kiyA hai| vaise to gumakAla se hI isa prakAra ke kalicaritoM kI racanA hone lagI thii| viSNupurANa meM sarvaprathama kalicarita kA sanniveza huA hai| lokamAyA bahula, alpa magala, yahI ina kalimalo kA sAra thA / yAukhA stoka, nivANijA loka arthAta aAyurvala thoDA ho gayA aura logoM kA vyavasAya dhandhA jAtA rahA yahI kali prabhAva hai / rAmacaritamAnasa kA kalivarNana usI paramparA me hai / ___ vibhAga 5 meM kalA aura vidyAoM kI sUciyA~ haiM / isa prakAra kI anya kaI sUciyA~ saskRta sAhitya me bhI milatI haiN| unake sAtha tulanAtmaka adhyayana ke liye ye sUciyoM upayogI haiN| prAcInakAla kI aneka vidagdha goSThiyoM meM ina kalAoM kI ArAdhanA kI jAtI thI, jaise vakrokti, kAvyazakti, kAvyakaraNa, vacanapATava, vINA, kathAkathana, aDavicAra, prazna-pahelikA, antAkSarikA aATi viSaya manovanioTa ke sAdhana the | pRSTha 140 para 47 rAga-rAginiyoM kI sUcI hai aura pRSTha 141 para bAjoM ke nAmoM kI do baDI sUciyoM haiN| pRSTha 140 para baddha nATaka meM 32 abhiprAyoM dvArA saMpAdita nATya vidhi kA ullekha hai jo jaina-paramparA meM prasiddha ho gaI thI aura jisakA vistRta varNana rAyapaseniya sUtra meM pAyA hai| pRSTha 143 para lipiyo kI 3 sUciyA~ haiM jinameM kucha nAma to kAlpanika aura aneka nAma vAstavika jIvana se liye gae haiM, jaise nAgarI lipi, lATa lipi, pArasI lipi, hamIrI lipi, ( amIra yA turkI sultAnoM kI lipi), marahaThI lipi, cauDI (cola deza kI tamila lipi), kukuNI, kAnhaDI, siMhalI, kIrI (kIra yA Takka deza kI TakkI lipi)| * vibhAga 6 meM jAti aura dhandho kI upayogI sUciyA~ haiM / inameM 36 pauni yA negiyoM kI nAmAvalI bhI hai jinakA ullekha sAhitya meM pAtA hai| aneka pezevara jAtiyoM ke nAma rocaka hai jaise dosI (dUpya yA vastra kA vyavasAya karanevAle ), pArakhi ( ratnoM kI parIkSA karanevAle ), paTauliyA ( paTolA bunanevAle ), bhoI ( saskRta bhogI, hAthiyoM ke adhikArI), vegariyA ( saskRta vaikaTika, ratna tarAza ), parIyaTa (barahaThA yA dhobI jise dezI nAmamAlA meM parIyadR kahA
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 10 ) gayA hai ), luI ( saMskRta-saucika yA darjI ), tAI ( saMskRta prAyI yA ArakSaka, rakSA karanevAlA pulisa avikArI ) ityAdi / eka sUcI meM 84 prakAra kI vaNika nAtiyoM ke nAma haiM aura dUsarI meM 34 prakAra ke brAhmaNo ke / rAjapUtoM ke 36 kulo kI sUcI varNaratnAkara ke samAna yahA~ bhI hai| yaha purAnI sUcI thii| kAlAntara meM jatra aura bhI jAtiyA rAjyAdhikAra sampanna huI taba eka dUsarI baDa sUcI saMkalita kI gaI jisame 72 rAjakuloM kI ginatI thii| yaha sUcI bhI varNaratnAkara ( pRSTha 61 ) meM hai / 36 kuloM kI sUcI ke anta meM kulI zabda hai, 72 vAlI ke anta meM nhiiN| pahale apane grApako sat kSatriya ( vatsarAjakRta kirAtArjunIya nATaka ), tukSatriya ( zrIdharadAsakRta saduktikarNAmRta, 290 ) yA zuddha kSatriya (ya. ko'pivA sAhasI loke yasthAsti vA kSatriyatAvadAtA, pRthvIrAja vijaya, 6 / 224 ) mAnate the / rAjataraMgiNI meM bhI 36 kSatriya kuloM kA ullekha AyA hai ( 711617 ) jisase jJAta hotA hai ki 36 kuloM kI koI eka sUcI bArahavIM zatI se pahale grastitva meM yA cukI thI / ina sUciyoM kI aitihAsika parakha se bahuta se tathya hAtha lagege / pRSTha 151 para sAhUkAra ke kaI vinDo meM eka 'chatrIsa belAula vikhanAta' bhI hai jisakA tAtparya yaha thA ki bar3e sAhUkAroM kI koThiyoM yA lena dena ke chatra 36 belAula yA samudra taTavatI pattanoM ke sAtha juDe rahate the aura unake sAtha unake huNDI - parace kA bhugatAna calatA rahatA thA / saMvatsara mudrA kaNahAra vida bhI kisI mahatvapUrNa tathya kA vyaJjaka hai / sabhavata' naye varSa ke Arambha meM saMvatsara sUcaka vyApAra mudrA yA bhAva-tAva kA prArambha karane kA zreya rakhane vAle zirodhArya mahAjana ke liye yaha viruddha thA / isI prakAra kaDAha samudra viruda bhI dhyAna dene yogya haiM / kAha- dvIpa ke pUrvI samudra yA dvIpAntara ke sAtha vyApAra karane kA prAcIna guptakAlIna saMketa isameM caca gayA thA 1 vibhAga 7 meM devI devatA Adi kA varNana hai / pRSTha 163 para zreSTha ke varNana meM kahA gayA hai ki usake yahA~ lakSmI ke nidhAna kalaza rahate haiM aura lAkha dhana ke sUcaka dIpa jalate hai eka phaharAtI hai / zreSTipravahaNyAtrA ke varNana me yA mAla ko dezAntarocita kriyANA kahA gayA hai aura kUpadaNDa yA masthUla ke liye kuzrAkhama zabda hai / karoDa kI sUcaka dhvajAe~ dezAntara ke yogya bhANDa vibhAga meM jaina dharma sabaMdhI varNakoM kA sagraha hai / samavasaraNa ke vana ratnamaya pITha, prAkAra, kauzIza, cAra pratolI dvAra, deva pratIhAra, suvarNa stambha
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 11 ) maNimaya kumbha, ratnamaya toraNa, bandanamAlA, chatra, putalI, magaramukha, dhvajA, pITha, siMhAsana, pAdapITha, Atapatra chatra, ga~vara, bhAmaNDala, dharmacakra, devadundubhi, indra-dhvaja Adi pAribhASika zabdAvalI dhyAna dene yogya hai / isake bAda jinavANI, jinopadeza, tapabhAvanA, dharma mAhAtmya, yugaliyA sukhavarNana, zrAvaka Adi ke varNaka hai / pRSTha 211-212 para 84 gaccho ke nAmo kI sUcI hai aura anta me caturdaza svapnI ke varNana haiM / 14 ve svapna me nidhUma agnizikhA ko sadAnvAlA yukta UrdhvamukhI dhaka-dhaka karatA huA vaizvAnara kahA gayA hai / santi me lakSmI devI aura unake pAsarovara meM khile mukhya kamala kA bahuta hI bhavya varNana hai / vibhAga 6 me sAmAnya nItiparaka varNako kA saMgraha hai| yaha samasta prakaraNa atyanta supAThya aura buddhi kI caturAI se bharA huA hai / drAmar3a kA saketa zerazAha-akabarakAlIna mudrA se hai ( kahA~ dramya yA dAma kahA~ rupyaa)| pRSTha 256 para cacala mana ke varNaka me upamAno kI laDI paDhate hue citta prasanna ho jAtA hai-caJcala mana aimA hai jaise hAthI kA caJcala kAna, pIpala kA pAna, saMvyA kA bAna, yA duhAgina ( parityaktA ) kA mAna, miTTI kA ghATa, vAdala kI chaoNha, kApurupa kI baoNha, tRNo kI Aga, durjana kA rAga, pAnI kI taraga aura pataga ( takaDI) kA raga | pRSTha 258-59 para viziSTa padArthoM ke varNaka me vastuyo kA ullekha dhyAna dene yogya hai-soraThI gAya, marahaThI vesara zrAvU taNau devaDo (zrAvU ke jaina mandira ), pATaNa taNo sevaDo (pATana ke zvetAmbara yati ), vArANasIu dhUrta / isI prasaga meM 360 prakAra ke kirAnoM ko uttama aura 36 nANaka ko acchA kahA gayA hai| 360 kirAno kI sUcI sADesarA ke varNaka-samuccaya ke pariziSTa 2 me saubhAgya se baca gaI hai| 36 nANaka yA sikkoM ko zreSTha mAnane kA kAraNa sabhavata yaha thA ki 36 dAma yA taoNve ke paisoM kA eka cA~dI kA rupayA mAnA jAtA thA / vizeSa padArthoM me ( 256-260 ) nimnalikhita dhyAna dene yogya haiM - caturAI gujarAta kI, vAsA hindustAna kA, cUDA hAthI dA~ta kA, cauhaTTo kI bhIDa dillI kI, devala bAbU kA, rUpA ( caoNTI) jAvara kA ityAdi / apane varga meM viziSTa padArthoM kA ullekha karate hue vastroM meM netra vastra kI prazasA kI gaI hai| 'bhalA kyA' isa sUcI meM bhI aneka ullekha baDhiyA hai, jaise--kaccha kI ghor3I bhalI, pAga khA~gI (TeDhI) bhalI, seja citrazAlI bhalI, koraNI korI bhalI ( arthAt nakAzI yA ukerI cAro ora gola korI yA ukerI huI nakkAzI acchI samajhanI cAhie /
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ vibhAga 10 meM magala, vardhApana, utsava, vivAha, bhojana, vastra, alaMkAra,dhAturatna Adi ke varNana haiM | pRSTha 281 para vardhApanaka ke antargata hI taliyA toraNa kA ullekha hai jo pRSTha 16 para bhI AyA hai| jaisA Upara kahA hai yaha saMskRta talaka-toraNa kA rUpa thA / pRSTha 282 para dhAtriyoM kI saMkhyA pA~ca kahI gaI hai| divyAvadAna aAdi bauddha saMskRta granthoM meM aMkadhAtrI kSIra-dhAtrI, krIDA-dhAtrI aura mala-dhAtrI ye cAra nAma Ate haiN| yahA~ antima ke sthAna para majana-dhAtrI aura maDana-dhAtrI nAma pAe haiN| bAla-krIDA-varNana ke mukhya abhiprAya sUra-sAgara ke vizada varNanoM kI nakSipta sUcI ke samAna haiN| vivAha samaya nAmaka varNaka me (pR. 283) ghaDe sahita vRta mola lene kA ullekha hai jo usa yuga kA smaraNa dilAtA hai jaba pacAsa mATa varSa pahale taka gA~voM meM ghI gola, ghaDe aAdi miTTI ke pAtroM meM bharakara rakkhA jAtA thA / ghAgharakhAli se tAtparya bar3e aura bajane basyo kI usa mAlA se hai jo ghor3e, khaccara Adi ke gale meM DAlI jAtI thI aura jise gaDhavAla meM grAja bhI vaoNvarayAlo kahate hai| bhojana ke prasaga meM rasoI ke cAra varNaka sagRhIta hai / lagabhaga 28 pRSThoM meM vaha sAmatrI atyanta vizada hai aura isameM madhyakAlIna sAhitya meM prayukta bhojana sabaMdhI zabdoM kA eka pUrA bhADAra hI milega / 'jima mahadbhuta gADU tima lAI' ( pRSTa 283 ) ullekha dhyAna dene yogya hai| gADa kA artha gaDavA yA loTA hai jise yahA~ baDe laDDU kA upamAna kahA gayA hai| vidyApati kI kIrtilatA meM bhI gAr3a zabda aAyA hai (khaNayaka cupa bhai rahaha gAri gADU de tavahIM, dvitIya pallava, arthAt turka ke muMha meM jaba nivAlA aTaka jAtA hai taba vaha gaDabe se pAnI mu~ha meM u~Dela letA hai)| mahata yA mahAnadbhuta gADU sambhavataH usa prakAra ke loTe ko kahate the jisake piTAra para Tasa avatAroM kA akna kiyA jAtA thaa| sambhavataH yahA~ una bar3e laDDuoM kA prasaMga hai jinheM magaTa ke laTu kahate hai| pakavAno meM khAjA nAmaka miThAI kI upamA mahala ke chAje se dI gaI hai (pRSTha 283, 286) / isa miThAI kA calana aba canda ho gayA hai kintu jJAta hotA hai ki madhya yuga meM phate hue bahuta baDe matapade khAje banAe jAte the| kttuta isa prakaraNa meM aneka prakAra ke laDDU, maoNDe, phala. nevA, cAvala, masAle, miThAI Adi ke nAma haiM jinakI vyAkhyA ke liye pUre zova-nivandha kI AvazyakatA hogii| varNa-ranAkara aura varNaka-samuccaya kI sAmagrI ke sAtha tulanA karane se ina nAmoM para prakAza par3ane kI sambhAvanA hai| ina zabdoM meM apabhraza yuga kI bhASA kI parampaga bhI vyAna dene yogya hai, ne pAriheTi mahisiM taeu dUdhu ( pRSTha 284 ) isa vAkya meM pAriheTi bAkhaDI mana kI maMtrA thI jima hemacandra ne dezInAmamAlA meM parihaTTI kahA hai (dezI0
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 13 ) 6172) / pRSTha 303 para laDDuzro ke do varNaka hai aura pRSTha 304 para sUkhaDI. yA miThAI ke tIna varsakoM meM aneka nAma bhASA ke itihAsa kI dRSTi se rocaka hai. jaise imaratI ke liye purAnA nAma murakI thA jo do varNakoM meM par3hA hai aura padmAvata meM bhI prayukta huA hai / bhAratIya bhojana aura pakavAnoM kA itihAsa abhI nahIM likhA gayA yadyapi vaidika yuga se lekara Aja taka kI tatsambandhI sAmagrI bahuta adhika hai| udAharaNa ke liye ina sUciyoM meM barasolA zabda kaIbAra AyA hai| yaha eka prakAra kA khA~Da kA laDDU hatA thA jo pAnI meM DAlate hI gala nAtA thaa| naiSadhacarita meM ise varSAMpala kahA hai| aba isakA calana kama ho gayA hai| pRSTha 310 para phala-mevoM kI sUcI meM bhI bijorA ke sAtha barasolA nAma AyA hai| isase jJAta hotA hai ki miThAI ke atirikta nIbU kI taraha ke kisI phala ke liye bhI yaha zabda prayukta hone lagA thA / sugandhita vastuoM kI sUcI meM mogarela, caoNpela, nAcela, kevaDela, karaNela, ina paoNco zabdoM kA anta kA 'ela' pratyaya taila-vAcaka hai / ye zabda mogarA campA, nAhI, kevaDA aura karanA (eka prakAra kA zveta puSya ) nAmaka phUloM se suvAsita teloM ke nAma the| pR0 311-314 para vastroM ke pA~ca varNaka atyanta rocaka hai| inameM pA~cavIM sUcI meM lagabhaga 140 vastroM ke nAma haiM jo Upara ullikhita varNakasamuccaya kI sUcI ke samAna mahattvapUrNa haiN| ina sUciyoM meM bhairava zabda kaI bAra AyA hai jo zrAIna-akabarI ke anusAra eka vastra kA nAma thaa| bIsaladeva rAso me bhairava kI colI kA varNana hai, jo Aina se lagabhaga 200 varSa purAnA ullekha honA caahie| masajjara arabI muzajjara kA rUpa hai jisa para zajara yA per3a-paudhoM kI bUTiyoM banI rahatI thiiN| popaTiyA, jaisA nAma se prakaTa hai, tote kI bUTI se chape vastra ko kahate the| nArI kujara vastra kA nAma bhI nArI kumara bhA~ti kI chapAI ke kAraNa hI par3A thaa| kamalavannA ( kamala ke raMga kA), mUMgavannA (muMgiyA raMga kA ), gaMgAjala, cakravaTA (cakra kI chApa se chapA huA ), sejI (zatrujaya, saurASTra kA banA huA ), pAmhar3I ( sa0 padmapaTI, kamala bUTI se chapA huzrA ), haMsaveDi ( hasapaTI), ganaveDi ( gajapaTI), pravAliyA (maMgiyA lAla raMga kA vastra), kocI (koca bihAra kA banA huA), gauDIyA (gauDa, bagAla ke vastra sabhavataH jinheM jAyasI ne paDuA ke bane paMDuvAe vastra kahA hai ), sunAragAmI kapUradhUlI, lovaDI ( sa0 lomapaTI ) paTTakUla, meghADambara, khIrodaka, paiThANI (paiThaNa yA pratiSThAna kA banA huA) Adi nAma saskRta prAkRta paramparA ke haiM jo madhyakAlIna saMskRti meM suvidita rahe hoNge| Age calakara
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 14 ) mahamUdI, sirIvApha, jaravApha, tAnabApha, kamakhAva, sUmI Adi musalmAnI yuga ke nAma bhI purAnI sUciyoM meM jur3ate rahe jaisA varNaratnAkara, varNakasamuccaya aura nabhAzRgAra meM pAyA jAtA hai| inameM kaI nAmoM kI aba ThIka pahacAna jJAta nahIM hai| isa grantha ke pariziSTa rUpa meM jo ratnakoSa aura rAjanItinirUpaNa nAmaka do sAkRta granya mudrita kiye gae hai unameM bhI madhyakAlIna jIvana kI bahuvidha sAmagrI kA ullekha pAyA hai| hameM prasannatA hai ki grantha kI upAdeyatA baDhAne ke liye zrI nAhaTA jI ne unheM isa saMgraha meM takalita kara liyA hai kyoMki jitanI bhI isa prakAra kI vikharI huI sAmagrI prakAza meM lAI jA nake svAgata ke yogya hai| isa prakAra isa viziSTa varNana sagraha kA kucha saMkSipta paricaya yahA~ divA gayA hai / tulanAtmaka adhyayana kI dRSTi se isakI vizeSa chAnabIna kI AvazyakatA hai / hindI sAhitya meM yaha eka nayA kSetra hai| prayatna karane para ina prakAra ke aura bhI grantha milane kI saMbhAvanA hai| hama zrI nAhA jI ke anugRhIta haiM ki unhoMne parizrama pUrvaka isa prakAra ke upayogI sAhitya kI rakSA kii| kAzI vizvavidyAlaya 6-4-1656 vAsudevazaraNa agravAla
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA vizva anaMta vastuoM kA bhaMDAra hai jahA~ pratipala aneka prasaga banate rahate hai| una vastuoM aura ghaTanAoM ko hama sabhI dekhate evaM jAnate haiM para unakA ThIka se varNana karanA virale hI vyaktiyoM ke liye sabhava hai| isIliye kahA gayA hai-'kahivo suniyo dekhi bo, caturana ko kachu aura' / vastuoM aura prasaMgoM ko varNana karane kI eka kalA hai| kisI bAta kA varNana karate samaya usakA tAdRza citra sA khar3A kara denA to bar3e mahatva kI bAta hai hI para use sudara zabdoM meM dRSTAMtoM aura upamAoM ke sAtha varNana karanA yaha usase bhI adhika mahatva kI bAta hai| bhAratavarSa meM prAcIna kAla se varNanakalA kI paraparA pAI jAtI hai| prAcIna jaina thAgamoM se to yaha bhalI bhA~ti siddha hai| vaise to sabhI bhAgoM meM jaba bhI nagara, rAjA, canakhaDa, udyAna, caitya zrAdi kA prasaMga pAyA hai, vahA~ unakA baDe sudara DhaMga se varNana kiyA gayA hai / para uvavAha (oppaatik| nAmaka upAMga sUtra meM to varNano kA saMgraha vizeSa rUpa se pAyA jAtA hai aura anya bhAgamA meM nagara, rAjA zrAdi kA varNana -- 'uvavAi sUtra ke jaimA jAna lenA yA kahanA' isa prakAra kA milatA hai / ,ina varNanoM meM sAskRtika sAmagrI pracura rUpa se saMgRhIta hai jisake sabadha meM maiMne eka svataMtra nibadha meM dizAnirdeza kiyA hai aura paTanA se prakAzita 'sAhitya' nAmaka patra meM 'jaina zrAgamoM kI varNana zailI' kA sakSipta paricaya bhI prakAzita kiyA gayA thaa| "varNanasaMgraha ke do mahatvapUrNa graMtha-jaina AgamoM kI vaha para parA paravartI sAhitya meM bhI pAI jAtI hai| saMskRta, prAkRta, apabhraMza kAvyoM aura kucha gadyagraMthoM meM bhI kaviyoM evaM vidvAnoM ne vividha prasaMgoM meM nagara, rAjA rAnI, Rtu zrAdi kA varNana kiyA hai| prAcIna rAjasthAnI aura gujarAtI meM vaha paraMparA aura bhI vikasita rUpa meM pAI jAtI hai| maithilI aura mahArASTrI bhApA ke bhI 'varNaratnAkara' evaM 'baijanAtha kalAnidhi' isa paraMparA kI vyApakatA ko sUcita karate haiN| inameM se varNaratnAkara ko to kAphI prasiddhi mila cukI he para 'baijanAtha kalAnidhi' kA vivaraNa ava se 23 varSa pUrva pattanastha prAcya
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 2 ) jaina bhaDhAMgArIya graMthasUcI ke pRSTha 74 se 76 meM prakAzita hone para bhI isa mahatvapUrNa graMtha kI ghora abhI taka vidvAnoM kA dhyAna nahIM gayA / isa graMtha kI 115 patroM kI eka prati saghavI pADhe ke jaina bhaDAra meM hai / gratha abhI taka prakAzita hone se isakA thor3A sA aMza pATaNa bhaMDAra sUcI se yahA~ uddhRta kiyA jA rahA hai zrAtAM nagaravarNana ATAliyA, UparIyA, sAlIyA, gajadvAreM, rAjadvAre khaDhakIhAreM, bAilavADhe, caukiyA, manorama vilAsamureM / prasiddha siddhAMce niveza bauddhAce vihArA, jinAcIM jinAlayAM, kanakazAlA, TakazAlA, homazAlA, zradhyayanazAlA, gItanRtya vAdyazAlA, jeNazAlA, citrazAlA, dharmazAlA, madyazAlA, hastizAlA, brahmazAlA | zrateka maTha maDhiyA 'karuprAyeM naDeM caukiyA dhavanahAreM vasuzrAreM mAlavagheM kocani baddha koThAreM, koTinA, kar3I, ghoDa DI, [ka] lhasa, dubAle zrAvAsagiyA / siMpaNahArI, dhUpatAkAsaha ( kha ) prakaTite, uttagagiri zikharamakArse devatAyataneM, catuSpatheM 2 vicinna citrita sabhA maMDapa | svarNakalazA laMprAsAdasahazru ( sru ) / jaise - gagana sarovara kanakakamalamukulIM alakRta, mayUra, pArAvata, cakora, rAjahasa | teyA citrAM prAsAdAvari itavetazca saMvarateti zrAkAzasarovaroM jalavihaMgamA brAhmaNabhavanIM RcA va sAmAce udghoSa sAyaMprAtaragnihotra havane maMgalaprakAsaka homadhUma / surabhiparimalAlakRta zrImaMta bhavanIM vahakate agarudhUma / kraya-vikraya vyavahArIM, lasabhrama haTTazAlA pradeza | ThAI ThAI satIsa daDhAyudhAM ve sarAMvAce yA garuDI | tAMDavalAsyabhedeM | bhAvakA naTAMsi pAtra paripATha vAcIM zrabhyAsasthAneM / govavate zragasarAdIMvizvasAlA / ghaTaprAsAdasAdhakAM desI mArgasAdhaneM / tata feata vana sukhira vAdya vAdakA sarAvAMcI ekAMtasthAneM paramapravodhA naMdanirbharAM munIM vedyAkhyAna maTha rAuli vAMsiha vArIM DAciye kajivIye bhune tIM tIM bhUmIMcIM bhUvilAsiNicoM dhvlhaare|' isake bAda sabhA Adi ke varNana hai / 5 varNana prakAra - varNana karane kI praNAlI meM mukhyatayA do bAtoM kI cora hamArA dhyAna jAtA hai zrarthAt pradhAnatayA varNanoM ko do prakAroM meM vibhAjita
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ kara sakate haiM ( 1 ) bheda prabhedoM evaM nAmAvaliyoM kA vistAra ( 2 ) vastu aura ghaTanA kA chaTAkAra alaMkRta zailI meM citraNa / isameM tukAMta prAsayukta gadha kI pradhAnatA isakI rocakatA meM cAra cA~da lagA detI hai| chaMda ke baMdhana se sunta hone para bhI tukAMta aura mAmayukta varNana zaijo bahuta hI manohara evaM zrAkapaMka hai / prastuna saMgraha meM uparokta donoM prakAra ke varNana pAThako ko dekhane ko mileNge| do anya rAjasthAnI varNanasaMgraha graMtha-isa graMtha meM saMgRhIta sabhI varNana jaina vidvAnoM ke likhe hue hai para jainatara lekhakoM ne bhI aimI kucha racanAe~ kI hai jinameM se do gajasthAnI racanAe~ 'khIcI gageva nIMbAvataro ro dopaharI aura rAjAna rAutaro bAta baNAva' mere vidvAn mitra zrI narottamadAsa jI svAmI saMpAdita rAjasthAna purAtatyAnvepaNa, prAcyavidyA pratiSThAna, jodhapura se rAjasthAnI sAhityamagraha bhAga 5 meM prakAzita ho cukI haiN| ye donoM hI racanAe~ kisI cAraNa vidvAn kI likhI huI pratAta hotI haiN| inameM prApta honevAle darNana bahuta hI sudara aura lAnkRtika dRSTi se bar3e hI mahatvapUrNa haiN| bAta baNAva kA artha hai ki bAta kima taraha banAnI arthAt kahanI va likhanI caahie| rAjasthAna meM hajAroM bAteM (vArtAe~, kathA kahAniyA~ ) bar3e cAva se kahI sunI jAtI rahI haiN| bAto ko acche Dhaga me chAdAra colI meM kahanevAle vyaktiyoM ko rAjAnoM ThAkuroM zrAdi ke yahA~ bar3A saMmAna to milatA hI thA para janasAdhAraNa meM bhI unakA bar3A zrAdara thA / yadyapi saikar3oM rAjasthAnI bAteM likhita rUpa meM bhI milatI haiM para maukhika rUpa se kahane kA Dhaga var3A hI anokhA aura nirAlA hotA hai jo ki likhita rUpa meM prAyaH nahIM pAyA jaataa| phira bhI kaI bAto meM kaI prasaMga bar3e suMdara rUpa se likhe hue milate haiN| varNakoM ke prati zrApharpaNa -varNakoM ke prati merA yArpaNa bAlyakAla se hai jaya mai 8-10 varSa kA thA to paryupaNo meM kalpasUtra sunane ke liye pitAjI Adi ke sAtha vyAkhyAna meM jAyA karatA thaa| kalpasUtra kI lakSmIvallabhI TIkA kalpadruma kalikA meM kaI jagaha rAjasthAnI bhASA ke sudara varNaka haiM jinheM sunakara mujhe vaDhA zrAnada milatA thaa| TIkAkAra lakSmIcallama ne aise varNakoM ko 'vAgavilAsa' graMtha se uddhRta karane kI sUcanA dI hai ataH usa vAgavilAsa gratha ko , prApta karane kI bar3I utkaThA ho zrAI para kaI varSoM taka usakA koI anusadhAna nahIM mila skaa|
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ aba ye karIva 30 varSa pUrva bar3audA zoriyaTala mirI se prakAzita 'prAcIna gurjara kAvyasaMgraha' aura muni jinavijaya jI saMpAdita 'prAcIna gujarAtI gadyamaMdarbha' meM saMvat 1788 meM mAyAsyavasUni racita 'pRthvI caMdra caritra' zrapara nAma 'vAgavilAsa' nAmaka baMdha dekhane ko milA to padI prasannatA huii| para hama atha meM lakSmIbAnamanayi ne 'vAgavitAma' ke ho varNana kalpasUtra kI TIkA meM dihaiM ve prApta nahIM hue, isaliye TIkSA meM ullikhita 'vAgavilAma' nAmaka racanA aura koI honI cAhima dhAraNA ke sAtha usakI zodha meM lagA rhaa| saMgraha kA prayatna-mahAvi mama samaMdara kI rattanAzoM ke anusaMdhAna phe prasaMga me jaba bIkAnera ke hastalikhita jaina jJAnabhaDAroM kI pratiyoM kA avalokana zurU kiyA to sarvaprathama 'kutUhannan nAnaka eka choTI sI sudara varNanAMvAlI racanA milI / usake bAda maMvat 1762 kI ninI huI 'samAzRgAra' (naMbara 3 ) kI ka prati prApta huii| ina donoM kI nasleM karavA ke rakha lI gaI / tadanaMtara san 1950 meM jaisalamera kI hitIya yAtrA meM 16 voM zanAnI kI lisI huI eka thapUrNa prati bar3e upAya ke gati lakSmIcaMda jI ke pAsa dekhane ko milI / apUrNa hone se isa racanA kA koI nAma jJAta nahIM huzrA / para patroM ke pratyeka TapAta meM 'muklAnuprayAma' nAma liyA thA yA / prApta 8 patroM meM 108 varNana prApta hue para bahuta khoja karane para bhI isakI pUrI prati prApta nahIM huii| jaisalamera se bIkAnera lauTate samaya muni puNyavijaya jI ke pAsa jaisalamera padhAre hue DhA0 bhogIlAla sADesarA aura DhA. jiteMdra jetalI se sarvaprathama milanA huyA to unheM anurodha karake bIkAnera sAya ne pAyA / prasagavaza DhA0 sADemarA se yaha jJAta huA ki unake pAsa bhI varNanoM kI eka viziSTa prati hai / to maiMne unase vaha prati bhI maMgavA lii| 40 patroM kI vaha mahatvapUrNa prati bhI apUrNa thI / san 1951 ke mArca meM hI maiMne usakI pratilipi karavA lii| usake bAda jodhapura jAne para vahAM ke kesariyAnAtha jI ke bhaDAra meM sabhAbhaMgAra ( navara 1) ke 58 patroM kI eka apUrNa prati prApta huI isameM 158 varNana the| ina saba pratiyoM va racanAoM ke zrAdhAra se 'jasthAna bhAratI' meM 'katipaya varNanAtmaka rAjasthAnI gadya pratha' nAmaka lekha prakAzita kiyA / jisameM uparokta racanAoM ke cha cune hue varNana prakAzita kiye gae / mAnavIya vAsudevazaraNa jI agravAla ko uparoka racanAnI kI
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 5 ) pratilipiyA~ dekhane ko bhejI to Apane inheM mahatvapUrNa samajhakara saMpAdita kara dene ko likhA / nAgarIpracAriNI sabhA kI ora se isa graMtha ke prakAzana meM bhI agravAla jI kA mukhya hAtha rahA hai / isI bIca bIkAnera ke kharatara AcArya gaccha ke jJAnabhaDAra se kuzaladhIra racita sabhA kautUhala kI 6 patroM kI eka apUrNa prati prApta huI / zrAgare ja para vijayadharmasUri jJAnamaMdira se sabhAzRMgAra ( naMbara 1 ) jo pahale pUrNa milA thA usakI savat 1671 kI likhI huI pUrI prati milI aura pATodI digaMbara maMdira, jayapura se bhI usakI eka prati prApta ho gaI / isa taraha vaha racanA to pUrI kI jA sakI / saujanyamUrti zrAgamaprabhAkara munivarya puNyavijaya jI ko likhane para unhoMne pATaNa bhaDAra se 'sabhAgAra ( naMbara 2 ) kI 6 patroM kI prati savat 1677 kI likhI bhijavA dii| jayapura jAne para muni jinavijaya jI ke saMgraha meM kharatara gacchIya kavivara sUracaMdra racita 'padaika vizati' nAsaka mahatvapUrNa zrajJAta graMtha kI hama patroM kI apUrNa prati avalokana meM zrAI to use bhI sAtha le AyA / mUla graMtha saMskRta meM hai para usameM prasaga prasaga para rAjasthAnI ke gadyavarNana svarNa zrAbhUSaNa meM jar3Ava kI taraha suniyojita haiM / ataH una saba varNanoM ko alaga se choTakara likhavA liyA gayA / usake bAda muni puNyavijaya jI aura jayapura ke digabara bhaMDAra tathA vinayasAgara jI ke saMgraha kI pratiyA~ prApta hotI gaI aura kucha apane saMgraha kI pratiyoM kA bhI upayoga kiyA / citaur3a jAne para yati bAlacaMdra jI ke saMgraha se 1 patra meM likhA huA sabhAzRMgAra le AyA / bhAratIya vidyA bhavana se jinavijaya jI ke sagraha ke sabhAzRMgAra kI prati mNgvaaii| bar3audA, pUnA thAdi se bhI pratiyA~ ma~gavAI gaI / isa taraha 25-30 pratiyoM ko prApta karake isa matha ko taiyAra kiyA gayA hai / jaya zrAvazyaka spaSTIkaraNa - yahA~ yaha bhI batalA denA Avazyaka hai ki maiM isa graMtha kI taiyArI meM lagA huA thA to DA0 bhogIlAla jI sADesarA se sUcanA milI ki ve bhI eka 'varNaka samuccaya' graMtha taiyAra karane kA prayatna kara rahe haiM, isaliye unake saMgraha kI jo prati ma~gavAI thI usakA upayoga maiM apane graMtha meM nahIM karU~ / zrataH usa prati ke varNanoM kA isa graMtha meM upayoga nahIM kiyA gayA / yadyapi usake bahuta se varNana sabhATagAra Adi anya grahoM meM prApta hone se mere isa graMtha meM bhI thA cuke haiM para kucha varNana aise bhI raha jAte haiM jo sADhesarA jI kI prati meM hI the, anya pratiyoM
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ meM nhiiN| sADesarA jI kA vaha varNaka samuccaya graMtha mahArAjA sayAjI rAva vizvavidyAlaya, bar3audA se prakAzita ho cukA hai| unameM pramANita samA. bhRgAra to mujhe prApta samAbhaMgAra (naMbara 1) hI hai| ataH 'varNaka mamuccaya' ke prathama bhAga meM mAMDesarA jI kI prApta prati meM patrAka 2 na milane se pATha truTita raha gayA thA, usako maine unheM bhejakara varNaka samuccaya bhAga 2 prakAzita karavA diyA hai| isa dUsare bhAga meM prathama bhAga ke varSoM kA sAskRtika adhyayana aura zabda sUciyA~ prakAzita kI gaI hai jo bahuta mahatvapUrNa haiN| apUrNa pratiyA~ kAphI khoja karane para bhI sabhA kutuhUla, padeka viMzati, mutkalAnuprayAsa kI pUrI pratiyA~ kahIM se bhI pUtI nahIM ho sakIM aura na lakSmIvallabho TIkA meM ullikhita 'vAgavilAsa' atha hI abhI taka prApta huA / isaliye usake anusaMdhAna evaM prazAzana kA kArya zrava bhI vAjI raha jAtA hai| sabhAzrRMgAra nAmaka saMskRta graMtha-saskRta meM bhI samAgAra nAmaka eka pabaddha graMtha prApta huvA hai jo aMcalagaccha ke kalyANasAgarasUri ke ziSya dvArA racita hai / imatha hI 3pratiyA~ dekhane ko milI haiN| jinameM se nityamaNi jIvana lAyabrerI, kalakattA kI prati kI nakala pariziSTa meM dene ko bheja dI gaI thI, para jaba taka vaha anyatra prakAzita ho gaI / rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna jodhapura ( purAtavAnvepaNa saMdira ) bhAra bar3haude Adi ke jaina bhaMDAro kI pratiyoM kA bhI upayoga nahIM kiyA jA sakA / 'mamA taraMga' nAmaka eka saMskRta pathabaddha atha kI eka prati bhAmera bhaDAra se maMgavAI gaI thI aura bhaDArakara zroriyaTala inTITyUTa pUnA meM bhI isI nAma vAle graMtha kI 2 pratiyAM haiM para unakA upayoga ila adha meM karanA Avazyaka nahIM pratIta huyA kyoMki unakI varNanazailI bhita prakAra kI hai| netara saskRta racanAoM meM gIrvANa pada maMjarI aura gIrvANa vAMgamajarI kramazaH varada bhaTTa aura duDhirAja ke racita , varNaka paddhati kI rakhlekhanIya racanAe~ haiN| inameM se eka kI prati hamAre saMgraha meM bhI hai| ye donoM racanAe~ DA0 umAkAMta sAha dvArA sazadita hokara janaMna oNpha zroriyaTala isTITyUTa bhAga 7 naMbara 4 ( jUna 1958 ) ke aru meM prakAzita ho cukI haiN| pariziSTa-pariziSTa naMbara 1 aura 2 meM do aura mahatvapUrNa racanAe~ dI gaI haiM jinameM se prathama ratnakopa'nAmaka graMtha to bahuta hI prasiddha rahA hai /
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 7 ) usakI hamAre saMgraha aura bar3e jJAnabhaMDAra kI prati se pahale presa kApI taiyAra kI gaI para usake bAda anUpa saMskRta lAyabrerI kI : pratiyA~ aura ma~gAkara dekhI to unameM kAphI pAThabheda milA / para una saba pAThabhedoM kA denA saMbhava na hone se kevala unameM jo vizeSa vastu prakAroM ke nAma mile haiM unhIM kI sUcI de dI gaI hai / pariziSTa naMbara 2 meM rAjanIti nirUpaNa nAmaka saMskRta graMtha diyA gayA hai / vaha mugalakAlIna zabdoM evaM saMskRta para mahatvapUrNa prakAzaDAlatA hai | isa racanA kI eka mAtra prati jaina bhavana, kalakatte kI lAyabrerI se milI hai / pariziSTa kI sAmagrI pratiparicaya chapane ke bAda taiyAra kI gaI. isaliye usameM ina racanAoM kI pratiyoM kA paricaya nahIM diyA gayA hai / upayoga - varNakoM kA upayoga graMthoM meM kisa prakAra kiyA jAtA hai isakA suMdara udAharaNa 'pRthvIcada caritra' aura 'padaika vizaMti' graMtha haiM / eka hI varNana ko, bhinna bhinna lekhakoM ne kucha ghaTA bar3hA kara bhI likhA hai / kuzala dhIra ne purAne varNanoM meM kisa taraha apanI ora se kucha milAkara parivardhana kiyA hai isakI kucha sUcanA isa graMtha meM prakAzita 'sabhA kutUhala' ke varNanoM se pAThakoM ko mila jAyagI / phuTakara patroM meM bhI aise varNana likhe milate haiM / jinameM prakAzita varNakoM se kucha bhinnatA hai, para una saba varNanoM ke upayoga se yaha graMtha kAphI bar3hA ho jAtA hai / 'navIna upalabdha graMtha-abhI abhI mere bhrAtRputra bha~varalAla ko 'zrAbhAeka ratnAkara' nAmaka graMtha kA prathama khaMDa prApta huA jisameM bahuta sI kahAvatoM ke sAtha kucha aise varNanoM kA bhI prAraMbha meM saMgraha kiyA gayA hai / isase mAlUma hotA hai ki varNakasaMgrahoM kA vyApaka pracAra thA aura aise zraneka saMgraha samaya samaya para taiyAra hote rahe haiM / khoja karane para aura bhI aisI mUlyavAna sAmagrI avazya milegI | sabhAgAra kI to aneka pratiyA~ prApta huI haiN| varNanasaMgrahoM ke nAma-varNana karane kI pratibhA pratyeka vyakti meM samAna rUpa se pAI jAnA saMbhava nahIM isaliye kucha pratibhAsaMpanna vyaktiyoM ne varNanoM ke saMgrahapratha taiyAra kara die, jinako anya logoM ne apanI racanAoM meM yathAprasaMga sthAna diyA / aise varNanasaMgrahoM kA nAma sabhAzRMgAra, vAgavilAsa, varNanA sAra, sabhA kautUhala, Adi rakhe gae / 1. de0 marubhAratI varSa 8
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 8 ) prastuta graMtha kA saMpAdana- inameM se jitane aise graMtha rAjasthAnI gadya meM prApta hue unakI pratiyoM ko kaI jJAnabhaMDAroM se ma~gavAkara viSaya vAra vargIkaraNa karake isa graMtha meM diyA gayA hai| pahale aisI racanAoM ko mUla rUpa meM alaga alaga prakAzita karane ke liye unakI pratilipiyoM kI gaI para bahuta se varNana eka dUsarI racanA meM samAna rUpa se milate the isaliye usa rUpa meM prakAzita karane se bahuta adhika punarAvRtti hotI / grataH punarAvRtti na hone aura upayogitA ko bar3hAne ke liye pratyeka varNana ko alaga alaga likhavAyA gayA phira samAna varNanavAloM kA pATha milAna kara pAThabheda likhA gayA aura unheM lamabaddha karake 10 bhAgoM meM vibhAjita kiyA gayA / isa kArya meM kaI mahInoM taka kaThina parizrama karanA par3A / isaliye graMtha ko taiyAra karane meM adhika samaya laga gayA aura phira mudraNa meM bhI dera hotI rahI / phira bhI pAThakoM ke samakSa isa rUpa meM rakhate hue, kiMcit saMtoSa kA anubhava hotA hai / zrAbhAra -- isa kArya meM zrI bha~varalAla nAhaTA, tArAcaMdajI meThiyA, narottamadAsa jI svAmI aura zrI vadarI prasAda jI sAkariyA me bar3I sahAyatA milI hai / zrI vAsudevazaraNa jI agravAla ne bhUmikA likhakara mujhe bahuta upakRta kiyA hai| zrI cadramena jI morala ne isake mAhityika saudarya para likhA hai / nA0 pra0 sabhA kAzI ne ise prakAzita kiyA hai / etadartha tabhI sahayogiyoM kA maiM hRdaya ne zrAbhArI hai / agaracaMda nAhaTA
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhA zrRMgAra kA sAhityika sauMdarya varNakasAhitya meM vibhinna vastuoM ke varNana kA saMgraha hotA hai| isI prakAra kA eka saMgraha 'sabhA zRgAra' hai jise 'varNana saMgraha' bhI kahA gayA hai / yadyapi DA0 sADesarA ne bhI apane graMtha meM sabhA zrRMgAra kA samAveza kiyA hai| para vaha varNana eka hI saMgraha kA hai aura adhUrA hai jisakA truTita aMza unhone bAda meM prakAzita kiyA hai| vaha zrAkAra meM bhI choTA hai| prastuta 'sabhA zRgAra' ko zrI agaracaMda jI nAhaTA ne alaga alaga 5 'sabhA zRMgAra' ke varNanoM kI kaI pratiyoM ke AdhAra para saMkalita kiyA hai| ina paoNcoM kA tathA vibhinna pratiyoM kA paricaya graMtha ke aMta meM de diyA gayA hai|3 DA0 sADesarA ne 'varNaka samuccaya' (bhAga 1) nAmaka graMtha meM jo varNaka saMgraha diyA hai vaha mahatvapUrNa hai para nAhaTA jI ke 'sabhA zRMgAra' kI vizeSatA yaha hai ki unhoMne sabhA zRgAra ke pA~coM saMgrahoM ko jyoM kA tyoM nahIM chApA hai balki unhoMne samAna viSayoM ko alaga alaga karake eka jagaha prakAzita kiyA hai| sAtha hI DA0 sADesarA dvArA prakAzita 'samA zRMgAra ke aMza ko unhone chor3a diyA hai| 'sabhA zRMgAra' nimnalikhita 10 vibhAgoM meM vibhAjita hai1. deza, nagara, vana, pazu-pakSI, jalAzaya 2. rAjA, rAjaparivAra, rAjasabhA, senA, yuddha / 3. strI-puruSa varNana , 4. prakRti varNana [ prabhAta, saMdhyA, Rtu zrAdi ] 5. phalAe~ aura vidyAe~ 1. DA0 bhogIlAla ja. sAMDesarA, varNaka samuccaya, bhAga 1, pR0 105-156 2. DA0 bhogIlAla ja. sAMDesarA, varNaka samuccaya, bhAga 2, pR0 120-123 3. zrI agaracaMda nAhaTA-sabhA zRMgAra, pariziSTa 2, pR0 1-4
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6. nAtina aura badhe 7. deva, vetAla zrAdi 8. jaina dharma mundhI 6. sAmAnya nAti varNana 10. bhojanAdi varNana varNakasAhitya meM vantuyoM ke vibhinna nAmarUpoM kA varNana hotA hai| isa prakAra kA varNana lekhaka ke zAnabhaDAra kI to mananA detA hI hai, sAtha hI pAThaka vA zrotA bhI use apane jJAna kI vRddhi kara letA hai| ina varNanoM ke dvArA pAThaka ke samakSa eka citra upasthita ho bAtA hai aura vaha varya viSaya ko saralatA se grahaNa kara letA hai| hama prakAra phA pariniSTita aura rUr3higata rUpa hamAre mastiSka kI bauddhika cetanA ko to udbuddha karatA hai para vaha hamAre hRdaya kI mArmikatA ko sajaga karane meM adhikArAtaH asamartha rahatA hai| para varNakasAhitya ke sabhI lekhaka samAna nahIM hote| unameM se kucha kavihRdaya hote hai aura ucita prasaMga pAkara unakA aMtara bhAvukatA ke sAtha viSaya kA citraNa karane lagatA hai| 'sabhA zRgAra' bhI isakA apavAda nhiiN| isameM adhikAMzataH vastuoM ke nAmaloM kA hI varNana hai para kahIM kahIM phAvyachaTA ke bhI darzana hote haiM / sAhityika dRSTi se sabhA zRgAra kA 'yuddhavarNana' utkRSTa hai| isameM svAmAvikatA ke sAtha sAtha rasamana karane kI zakti hai| yaha varNana yA to lekhakoM ne pUrva graMthoM ke AdhAra para kiyA hogA athavA yaha bhI saMbhava hai ki unameM se kisI kI vyaktigata anubhUti isameM abhivyakta huI ho| paMtha meM 7 yuddhavarNana haiN| inameM paraspara kucha na kucha samAnatA hote hue bhI bhinnatA hai| prathama yuddhavarNana ke zrAraMbha meM donoM daloM kI senA ke milane para lo dRzya upasthita hutrA usakA citraNa kiyA gayA hai| jaba donoM ora kI senAe~ bhir3a gaI to cAroM ora reta hI reta chA gaI / usase aMdhakAra ho gayA aura vAtAvaraNa kI dhUmilatA ke kAraNa apane parAye kA bhI jJAna na rahA / isake bAda yuddha kA varNana kiyA gayA hai / kahIM kahIM zrAraMma meM yuddha ke vAba bacane aura vIroM ke sajane kA varNana hai yathA caturya yuddhavarNana meM vIra mAdala vAjyA, sUra sAjyA / jaya Dhaka vAlI, nIsata nIkalI gayA tAnI / traMbaka- tratrahAyaDa, nejA lahalahAyai /
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ ____ kahIM kahIM yuddha meM bhAToM dvArA vIroM ko utsAhita karane kA bhI varNana hai| dvitIya yuddhavarNana sabase vistRta hai aura usameM saMgharSa kA jo citraNa hai vaha kAlpanika pratIta nahIM hotaa| aisA pratIta hotA hai ki mRtyu ke tANDavanRtya ko apane sAmane dekhakara hI lekhaka ne lekhanI uThAI ho / senA ke nyUha banAkara khaDe hone ke bAda yuddha ke bAje baje aura raNa prAraMbha huaa| dhanuSa se nikalakara tIra mastakoM se jA TakarAe / khADe aise cala rahe the mAno varSA kI jhar3I lagI huI ho| vIra eka dUsare ko kATane lge| kaI vIra sira kaTa kara gira jAne para bhI lar3ate rhe| phaiyoM kI talavAreM TUTa gii| kAyara loga bhAgane lge| isa prakAra ke yuddha ko dekhakara vIra yuddhonmAda se bhara gae para phAyara phaoNpane lage bhAjevA lAgA dhnudNdd| jAevA lAgA ziraH khaMDa / par3evA lAgI khADA taNI jhdd'| bajevA lAgI sutraTa taNI kATakar3a / nAcevA lAgA bhar3a phavaMdha / phoTivA lAgA dhana viMdha / truTevA lAgA khaDgaphala / nAsevA lAgA phAyara dl| isai sagrAmi subhaTa gAjaha / phAyara thara thara dhUnaha / kahIM kahIM hAthI, ghor3oM aura rayoM kI taiyArI aura sRSTi para par3anevAle unake prabhAva kI vyaMjanA vanyAtmaka DhaMga se kI gaI hai ratha thaDahaDai, raNa kAhala baDabaDai / gajeMdra gaDagaDai, ghoDe pAkhara paDai / pRthivI calacalai, samundra jhalajhalai / zeSa salasalaha, sUra sAmalA halaphalai / yadyapi yuddhavarNanoM se pUrva 'sabhA zRgAra' meM zastravarNana alaga se die hue haiM para ina yuddhavarNanoM se bhI aneka prakAra ke zastroM kA varNana kiyA gayA hai bo lar3AI ke samaya kAma meM lAeM jAte the / yadi kisI yuddhavarNana kA zrAdhAra
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ aitihAsika ghaTanA ho to usakA vAstavika svarUpa samajhane meM bhI sahAyatA milatI hai, yathA 7 veM yuddhavarNana se jo phAlikAcAryakathA se liyA gayA hai| isameM kAlikAcArya kA gaIbhala ke sAtha yuddha kA varNana hai| yuddha zrAraMbha hone se pUrva jIte jI maidAna na chor3ane kI saugadha lI gaI - zrAmala pANI phIdhA, mAnaNa rA / sa lIdhA / para natra yuddha meM kAlikAcArya aura usake dala kI viphaTa mAra par3I to vipakSI dala ke logo kI ce dazA huI usakA varNana isa prakAra kiyA gayA hai P phAbali mIra, nakhaha tIra / lAgI khaDA khar3a, vAgI bhar3Abhar3i / gabhallarI phauja bhAgI, savala lIka lAgI / je hU~to senAnI, te to dhUrakhI thayo kAnI / je hU~to koTavAla, teco bhAgato tatakAla / je hU~to phaujadAra, tiNarai mAthai par3I mAra / je hUtA caurAsIyA, e dAte triNA lIyA / je hU~tA khavAsa, tIra jIva vA rI muMphI pAsa / yuddhavarNano ke pUrva vibhinna prakAra ke zastroM, gaja, azva, U~Ta, ratha zrAdi kA varNana kiyA gayA hai| zastroM ke varNana nahA~ sUcImAtra haiM vahA~ gana, azva, U~Ta zrAdi ke varNana meM unakI vibhinna jAtiyoM va zrAkRti kA bhI varNana kiyA gayA hai| nAyikA ke aMgoM kA, usake zrAmaraNoM kA aura suSTu svabhAva kA varNana zRMgAra rasa kI niSpatti meM sahAyaka hotA hai| para sabhA zRgAra meM sunnI ke atirikta kustrI ke jo varNana hai ve rati ke sthAna para jugupsA bhAva utpanna karate haiN| virahiNI ke do varNana hai / donoM meM hI viyoginI kI mAnasika dazA ke sAtha usakI udvegajanita kriyAtrI kA varNana kiyA gayA hai| virahadazA meM bhojana se virakti ho jAtI hai aura saba prakAra ke zRgAra virahiNI ko aMgAravat pratIta hote haiN| caMdramA kI zItala cA~danI usake-liye vRSa rAzi ke sUrya ke samAna dagghakArI ho jAtI hai| viyoga kI yAga se usakA zarIra malatA hai aura saheliyoM kA sAtha use nahIM suhAtA ---..
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ kisI eka viradinI huI? virAvadhA, pAhAripari rada anAsthA / sarva gaMgAra, mAnA graMgAra / caMdra tapA pAna, dhyA vivivaan| vihAnala prajvalai aMgu, savI nana viraMga / viradinI gRpane hAra ko tor3atI hai, jhAgoM ke calayoM pho maroda rahI hai, gahanoM ko tor3a rahI hai, apaDe utArakara Dhera lagA rahI hai, kiMkiNo kI vani prahInadA lagatI zrataH use alaga kara rahI hai| cae apane gastapha aura vakSasthala para prahAra karatI hai, bAloM ko bikhera rahI hai aura dharatI para loTa phara prAmugrI se apane kaMgupha kA bhigo rahI hai ---- hAra rohatI, valaya mohanI / prAbhAya bhAgatI, gala gaantii| phikziI elApa chor3atI, manapha phor3atI / vakSasthala tAdatI, kucUDa pAdatI / keza kanApa rolAvatI, pRthvI tanI lotttii| zrIsU pharI paM.cuka soMcatI, DoDalo haTi mocatI / vida vilApa kA varNana karate hue premI ke vibhinna vizeSaNoM kA prayoga kiyA gayA hai - hA phAta hA hRdayavidhAta! hA priyatama / hA sarvocama! hA saubhaagysuNdr| he premapAna ! strIsvabhAva kA jo varNana kiyA gayA hai usameM 'triyAcaritra' ko dhyAna meM rakhaphara nArI ke caritra kI asthiratA phA manovaijJAnika DhaMga se udghATana kiyA gayA hai| strI ke kAmoM kI gaNanA to nimna jAti kI strI ke kAryoM ko dhyAna meM rakha kara kI gaI hai para usake jo nAma likhe gae hai ve kevala zrAbhijAtya varga aura rAniyoM ke nAma hai| hA~ vibhinna prAtoM kI striyoM ke nAmoM kA varNana avazya sthAnagata vizeSatA lie hue hai| puruSavarNana meM
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ usake vibhinna aMgoM ke sauMdarya kA citraNa kiyA gayA hai aura aneka guNoM kI sUcI dI gaI hai| duSTa vyakti ke svabhAva kA citraNa kara saMga na karane yogya purupa kA spaSTa paricaya de diyA gayA hai| sabhA zRgAra ke varNanoM para madhyayugIna sAmaMtI vAtAvaraNa kA spaSTa prabhAva hai / rAjAoM ke aneka prakAra dekara unake vibhinna citra prastuta kie gae haiN| jhahIM vIra, kahIM udAra, kahIM nyAyI, kahIM dAnI, kahI yazasvI aura kahIM ina sabakA samaveta rUpa lie hue rAnA kA varNana hai| rAnAyo kA kevala udAtta rUpa hI nahIM hai, unake ahaMkArI lapa, kopAtura rUpa, rUThe hue rUpa nAdi bhI dikhAe gae haiM / rAnakumAroM, rAniyoM aura maMtriyoM kA bhI ekAdhika vAra varNana kiyA gayA hai| paurANika narezoM meM rAma, rAvaNa, vAsudeva zrAdi kA varNana hai| rAjasabhA kA varNana to vistRta hai hI, rAjya ke aMgoM aura kaI anya karmacAriyoM kA mI paricaya diyA gayA hai| prathama vibhAga meM dezoM ke nAma dene ke bAda jo nagaroM kA varNana kiyA gayA hai vaha kaI jagaha to vizeSa nagaroM kA hai, jaite pRSTha 8 para nagaravarNana saMkhyA 6 meM ujayinI kA varNana hai| lekina yaha varNana bhI kisI kAlavizeSa kA vAstavika varNana na hokara lokAzrita hai| isIliye vikramAditya kI vibhinna lokakathAoM meM zrAnevAle vibhinna nAma isameM hai| kaI varNanoM meM yadyapi nagara kA nAma nahIM diyA huA hai para usa varNana se nagara kI samRddhi aura suvyavasthA kA jJAna hotA hai nagara ne viSa khuzyAlI dInai chaibhariyA dIsai hATa, anepha svarNamaya ghATa / mokalI polI vATa, cAlai ghor3A taNA thATa / lopha nai nahIM phiso ucATa / nagaravarNana ke aMtargata caurAsI cauhaToM kA nAma do jagaha hai| inase vAnAra meM milanevAlI vicitra vastutro aura unake vikretAoM ke nAmoM kA patA calatA hai| nizcaya hI caurAsI cauhaTe kisI bar3e nagara meM hI saMbhava haiM / yahA~ pAI jAnevAlI bhIr3a itanI adhika hai ki manuSya dhIre dhIre calate haiN| bhIr3a ke kAraNa loga eka dUsare kA bilakula sparza karate hue calate haiM / mIr3a ke kAraNa saoNsa lenA bhI kaThina hai| bhIr3a itanI adhika hai ki eka tinakA mI nIce nahIM gira sktaa| nanara dhumAkara, pIche mur3akara, dekhanA
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ phaThina hai| yadi thAlI pheMkI jAya to vaha saba logoM ke siroM ke Upara hI tairatI rahe, nIce na gire caurAsI cauhaTA bhIr3a, manuSya zanai zanai phirai / hii hiI dalai, hArai hAra trUTai / pUrvI pUTha mile, vAhe bAha ghasAi / sAsa na livarAi, dhar3Adhar3a huii| tiNakhalo dharatI par3i na sakai, dRSTi pheravI na ske| yAlI mAthA Upara tarai, ima aneka bhIr3a huii| nagaravarNana ke uparAta vahA~ ke logoM kA, gharoM kA, prAsAda kA varNana kiyA gayA hai aura bAda meM aneka prakAra ke vRkSo, pakSiyoM, catuSpadoM, kIToM va parvatoM ke nAma ginAe gae haiN| inakA varNana prAyaH rUDha hai| inake bAda sarovara va panaghaTa kA varNana karake nadiyoM va samudroM ke nAma dekara isa vibhAga ko samApta kiyA gayA hai| sarovaravarNana meM to vizeSa ramaNIyatA nahIM hai para panaghaTa kA jo citra aMkita kiyA gayA hai vaha svAbhAvika hone ke sAtha sAtha zrApharpaka bhI hai| rAjasthAna me jahA~ pAnI kA prabhAva hone ke kAraNa dUra dUra se jala lAnA par3atA hai, isa prakAra kA dRzya kisI bhI panaghaTa para dekhA jA sakatA hai| pAnI bharane ke liye bhIr3a ho rahI hai| koI tejI se daur3a rahI hai, koI sira para vehar3A rakha rahI hai, koI kisI se TakarAkara gira rahI hai| kabhI koI strI dUsarI strI kI sAr3I miMgokara ulTe usI se lar3a rahI hai| moTe aMgavAlI to gAlI de rahI hai aura durbala aMgavAlI vaise hI zraprasanna ho rahI hai / sAsa bhI bAda meM unhe buga bhalA kahatI hai baIrAM nI bhIr3a, hui pIr3a, jUTeM ciidd'| epha UtAvalI doDe chai eka mAthai vehaI cauhaDe ch| lUguMDu te mArthaM zrochaI, behar3oM te phor3e chaI / epha eka nai aDai chaI dhaDAdhaDa paDai chii| mAho mAhi laDe chaI / / haveM nAnhI lADI, cIkhala thI par3eM shraaddii| vInI nI bhIMcAi sADI, te mATei kare raaddii| soka sophanI phara cADI, DhIle naaddii| khIne mADI, sAsaI pAchI tADI / /
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ panaghaTa kA aMtima dRzya to dhvanyAtmaka sauMdarya lie hue hai| vibhinna yAbhUSaNoM ke nAda ko lekhaka ne anUThI vyaMjanA se vyakta kiyA hai ghUdhara te ghamake chai, pAyala te Thamake the| vehai araghaTTa, varNeka gagaha / bANavaTTa, yAve davaha // evaM paNa ghaTTa / prakRti ke prati zrAdima yuga se hI mAnava phA sahaja zrAkarSaNa rahA hai| prabhAta aura sadhyA nitya hote hue bhI prati dina kI navInatA se yukta rahate hai para inakA manohArI rUpa nAgarika jIvana ke vyasta vAtAvaraNa meM pratIta nahIM hotaa| sabhA zRgAra meM prakRtivarNana ke aMtargata prabhAta, saMdhyA, rAtri nAdi kA jo varNana kiyA gayA hai vaha muslima phAla kA hai aura usameM pramAta, sadhyA Adi kA prAkRtika sauMdarya nahIM hai balki tacad kAloM meM tagat ke vibhinna prANiyo para par3anevAle prabhAva kA varNana hai| a~dherI rAta kA varNana nAgarikatA lie hue hai| lekhaka kI dRSTi zravikAzataH zRMgAraparaka hone ke kAraNa vaha gaNikA, jAra, dUtI prAdi ke caturdika cakkara lagAtI rahI hai| RtuvarNana meM vasaMta, grISma, varSA, zarada, hemaMta zrAdi kA varNana hai| vaMsata kA eka hI varNana hai| usameM RturAja ke prAgamana ke samaya koyala kI kUka, maMjarita pAna, ullasita azoka, vikasita caMpaka phalI zrAdi kA varNana aura lopha para usakA prabhAva dikhAyA gayA hai| grISma ke 3 varNana hai| prathama ke zrArama meM rAjasthAna kI usa bhISaNa garmI kA varNana hai natra cAroM ora lU calatI hai, dhUpa ke kAraNa naMge paira jamIna para calane se paira ! nalane laga jAte haiM, per3oM ke pace jalakara gira jAte haiN| jalAzaya sUkha nAte haiM aura panihArane pAnI ke liye laDatI haiM, loga kAma para nahIM jA pAte, galA sUkha rahA hai, saba chAyA kI zaraNa grahaNa kara rahe haiM lU vAjai chai, zIta lAjai chai / / paga dAjhai chai, tAvar3oM tapai chii| rukha pAta jharai chaiM, rukha pavanai pare chii| paNihArI pANI mATi la. chaiM, bAvakUtrA sukai chii| 1 cha /
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ loga kAma cUrpha chaiM, paMthImArga mUkai chii| tAvar3o luphaiM chaI, kaMTha sUphaiM chii|| para isake uttarArddha meM garmI se bacane ke liye zrAbhijAtya varga dvArA prayukta upakaraNoM kA varNana hai| varSA :kAla ke 5 varNanoM meM lagabhaga samAnatA hai| lagabhaga sabhI meM kAlI ghaTA umar3ane kA, dhArAsAra varSA kA, meDhakoM ke bolane kA, jalapravAha bahane kA, pathiko kI yAtrA rukane kA varNana hai| kahIM kahIM varSA se makAna girane, 'chappara Tapakane, hariyAlI hone, mora nAcane, kisAno ke hala calAne zrAdi kA varNana bhI hai| ___ 'sabhA zRMgAra' meM alaMkAroM kA suMdara prayoga huaA hai| gadyamaya tuphAta hone ke kAraNa anuprAsa to lagabhaga sarvatra hI milatA hai| kahIM kahIM upamA, rUpaka, utprekSA zrAdi ala kAra bhI pAe haiN| 'sabhA zRMgAra' kA viSaya aura usakA uddezya bauddhikatA se sabadhita hone ke kAraNa jo alakAra pAe haiM ke sahaja rUpa se hI zrA gae haiN| rAjasabhA meM baiThe hue rAjA kI zobhA kA varNana karate hue nimna prakAra se upamA dI gaI hai - sabhA mAhi rAjA baiThA thako sobhai chai te kehavoakSara mAhi jima oMkAra, matra mAMhi hrIMkAra / gaMdharva mAhi tuvara, vRkSa mAhi surataru / sugaMdha mAhi nima kapUra, zrotsava mAhi nima tUra / vastra mAhi jima cIra,........ vAjita mAhi jima traMbhA, strI mAhi jima raMbhA / zAstra mAMhi jima gItA, satI mAhi jima sItA / deva mAhi jima idra, grahA mAhi jima cNdr| dvIpa mAhi jima jaMbU dvIpa, pradIpa mAhi jima ratna pradIpa / 'sabhA zRMgAra' kisI eka vyakti kI racanA na hokara kaI varNana graMthoM kA samUha hai ataH usameM bhASA kA bhI eka rUpa nahIM hai| kahIM saMskRta, kahIM apabhraza, kahIM vrajabhASA, kahIM gujarAtI aura kahIM mAravAr3I kA rUpa hone ke kAraNa pAThaka ke liye bhI yaha Avazyaka ho jAtA hai ki vaha uparyukta bhASAoM kA jJAtA ho anyathA use varNano ko samyak prakAra se samajhane meM. kaThinAI ho sakatI hai| kahIM kahIM arabI phArasI ke bhI zabda pAe haiN| aise zabda vizeSata: muslima kAla se prabhAvita varNanasUciyoM meM haiN| -
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 10 ) 'samA zRMgAra usa varNakasAhitya kI eka bahumUlya kar3I hai jo saMskRta, prAkRta, apanaza evaM dezI bhASAoM meM apanI eka dIrgha paraMparA banAe hue hai / DA. vAsudevazaraNa agravAla ne kaI udAharaNa dekara batAyA hai ki isa prakAra ke varNakasAhitya ke pramANa prAcIna kAla se hI upalabdha hone lagate haiN|' hiMdosAhitya kA vidyArthI pRthvIrAjarAso, padmAvata, sUrasAgara zrAdi graMthoM kI varNanasUciyoM se to paricita hai para abhI varNakasAhitya kI isa vizAla pRSThabhUmi kI ora vidvAnoM kA dhyAna kama gayA hai| zrI nAhaTA jI ne bar3e zrama se jo varNana saMgraha taiyAra kara hiMdIsAhitya ke vidvAnoM ke sAmane prastuta kiyA hai usase ina naye kSetra meM kArya karane kI anya vidvAnoM kI bhI preraNA milegI, aisI AzA hai| --caMdragadAna cAraNa bhAratIya vidyAmaMdira zodha pratiSThAna, bIkAnera / 1.hiMdustAnI, bhAga 21 aMka [janavarI-mArca 1960 ] meM 'varNakasAhitya' zIrSaka lena /
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ prati-paricaya sabhAzRMgAra naM0 1 saMketa spaSTIkaraNa ( sa0 1)sabhA zrRMgAra naM01-isakI do pUrNa aura do apUrNa, kula cAra pratiyA~ prApta huI, jinakA paricaya (1) vinayadharmasUri jJAnamaMdira, AgarA kI prati / zuddha / patra 2 se 16, pakti 15, akSara 48 se 50, le0 17vIM kA pUrvArddha / ata-iti sabhA zRMgAra vacana cAturI gratha samAptaH / (2) pATodI di0 maMdira, jayapurapatra 20, pakti 17 AkSara 52 lekhana sa0 1671 varSe bAha mAse zukla pakSe 3 dItavAra / lekhaka sAha dAsU sutena / mA. sAraMgapura vAstavya / (3) kezariyAjI madirastha kharataragaccha bhaMDAra, jodhapura / DA. 15, pothI 166, patra 18, paM0 15, akSara 48, varNana 158 vAM cAlU, phira yapUrNa / zuddha / lekhana kAla 17 vIM shtii| prArambha ke patra meM pIche se likhA gayA hai 'vyAkhyAna paddhati vcnikaa|' (4) (a0 pu0 ) muni puNyavijayajI sagrahapatra 6 se 15, paMkti 17 akSara 65 (yAdi ke 5 patra nahIM) lekhana kAla 17 vIM shtii| ata meM-"strI guNAH 42" ke bAda graMtha kA nAma va prazasti nahIM hai| puruSa kI 72 kalA se pUrva "ityupadeza lezaH samAptaH miti bhadra zubhaM bhavatu // 2 // " likhA hai ataH vahI samApti saMbhava hai| munijI ne prati ke kavara para 'padArtha varNanAM' nAma likhA hai| sabhA zRMgAra naM02 (saM0 2 ) isakI eka hI prati muni puNyavijayajI se prApta huii| isake varNana anyoM se bhinna va maulika hai| magalAcaraNa zloka meM isakA nAma "varNana sAra" diyA hai|
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ prati=pATana bhaMDAra / DA0 264 naM0 12640 patra 6, (ata kA eka pRSTha rikta, patra 53 likhe ), pakti 36, akSara 53 / aMta-'iti sabhA zRgAra graMtha lavalezoyaM / lipikRtaH saMvat 1677 varSe Azvina 208 dine magala / chH|| samAzrRMgAra naM0 3 ( sa0 3-isakI do pUrNa aura tIna truTita (aza rUpa ) pratiyA~ milIM / 1-motIcaMda khajAnacI sagraha / patra 12 kI pUrNa prati / nya eka guTakA saM0 1762 ke likhita se nakala karavAI thI use bahuta varSa hone se smaraNa nahIM, vaha kahaoN kA thaa| le0 pra0 iti sabhA zRgAra sampUrNa / savat 1762 varSe phAlguna sudI saptamyA tiyo bhRguvAre, gaNi mahimAvijayena lipikRtA zrIrastu / zloka granyAgrantha 756 / e grantha sakhyA jAyate / 2-bhADArakara aoriyanTala risarca inTonyUTa pUnA, kI pratina0671 san 1866 se 1615 kA saMgraha / isame na0 1 prati ke 'aMdhArI rAta' varNana taka kA prasaga zrAyA hai| naM0 1 meM isake bAda kucha varNana aura hai| ata isa prakAra hai-iti sabhAzRMgAra sapUrNam / sa0 1781 varSe jeTha sudI 7 cadbhavAsare / likhitam bAnapura nagare / zubhabhavatu / / sabhAzRMgAra naM04 (saM0 4) upAdhyAya vinayasAgarajI sagraha koTA kI prati, patra 10, paMkti 17, akSara 43 / isake prArabhika varNana to sabhAzRMgAra na0 3 ke hI haiM / pIche ke svataMtra haiM aura ve adhikatara jaina sabavita hI hai / lekhana prazasti isa prakAra haiM :-iti sabhA_gArahAra sapUrNam / likhitaM gaNi uttamakuzalena zrI zrAmeTha nagare zrI pAzvaM prasAdAt / prati 16vIM zatAvdi kI likhI huI hai| bhAratIya vidyAbhavana, babaI se muni jinavijayajI saMgraha kI prati pIche se milI, jisa meM prArabhika aza hI yA aura naI likhI huI thI isaliye usakA upayoga nahIM kiyA gayA / sabhAzRMgAra naM0 5 / (saM0 5) cittaur3a ke yati bAlacadajI ke saMgraha se 1 patra 18 vIM zatI kA sabhAeMgAra ke nAma kA milA thA, jisame kucha varNana the /
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ (sU0) kharatara gacchIya kavivara sUracaMda racita 'padaikaviMzati' nAmaka graMtha ke 18 patroM kI apUrNa prati muni jinavijayajI se prApta huI thI / mUla pratha saMskRta meM hai, para bIca-bIca meM prasagAnusAra rAjasthAnI bhASA meM varNana diye gaye haiN| prati 17 vIM zatI ke uttarArddha kI, arthAt racanA ke samakAlIna likhita hai| gratha apUrNa avasthA meM milA hai, ataH pUrNa prati ke milane para aura bhI bahuta se sudara varNana prApta hoge / ku0-18 voM zatAbdi ke kavi kuzala ghora racita sabhA kutUhala kI bhI apUrNa prati prApta huI hai| isake bahuta se varNana to padai kaviMzati ke hI haiM / usameM kuzaladhIra ne bIca-bIca va aMta me kucha paktiyA~ baDhA dI haiM / una paktiyoM meM kahIM 'vIra' kahIM 'kuzala vIra' nAma bhI nirdeza kiyA hai| patra 6 pakti 17 akSara 72, prApta varNano kI sakhyA 36 hai / patro ke paraspara cipaka jAne se kahIM-kahI akSara naSTa ho gaye haiN| yaha gratha kitanA bar3A thA, pUrNa prati milane para hI vidita ho sakatA hai| kau0='kotuhalam' isakI pratilipi bahuta varSoM pUrva zrI bhaMvaralAla dvArA kI huI hamAre sagraha meM thii| isameM 25 varNana hai, jo svatatra, molika aura sudara haiM / zrata meM iti 'kautuhalama' likhA hone se isako yaha sajJA dI huI hai / yathAsmaraNa prati 18 voM zatAbdi kI likhI huI thii| mu0='mutkalAnuprAsa' jaisalamera ke yati lakSmIcada jI ke saMgraha meM 16 vIM zatAbdi ke likhe hue 7 patra prApta hue jiname 108 varNana hai / isa prati ke vorDara meM 'mutkalAnuprAsa' nAma likhA huA thaa| vaise hai yaha apUrNa hii| isake kaI varNana saMskRta meM haiM aura kaI rAjasthAnI meM | upalabdha pratiyo me yaha prAcInatama hai / isakI pUrI prati prApta honA zrAvazyaka hai / patra 8 pakti 18 akSara 62 / pu0 a0=yAgama prabhAkara muni puNyavijayajo dvArA yaha prati prApta huii| yaha 16 vIM zatAbdi kI likhita hai| isake 6 patra hI mile, jiname bho bIca kA 1 patra nahIM thA / graMtha apUrNa hone se 'pu. a.' sajA dI gii| kA0 kAlikAcAya kI gadya bhASA kathA se kevala varSI yora yuddha ke do hI varNana liye gaye haiN| pu0=isa prati kA 1 patra muni puNyavijayajI se prApta huaA thA / ina pratiyoM meM se samA zRgAra na0 2 aura sabhA kutUhala ke prArama meM hI magalAcaraNa zloka milate haiN| anya pratiyo meM magalAcaraNa kA abhAva hai| ina donoM pratiyoM ke magalAcaraNa nIce diye jA rahe haiM
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhA-zRMgAra naM0 2 magalAcaraNa // 60 // aiM namaH // paDita zrI dayAkuzalagaNi gurubhyo namo namaH / sarva-jIva-nikAyasya, sarvayApi hitapradAH / surAsura-narai. stutyA, jainI jayati bhAratI // 1 // kovidA dezina vicit, haTa zAstreSu kicana / kicecAtmamati-jAta, varNanAsAra' mucyate // 1 // samA- hutUhala (zaladhIra ) praNamya pAca prakaTa-prabhAvaM, aAnada-kanodaya-bArivAhaM / turAsurAvIza-natApriyugmmanantakAni mahimAnidhAnaM // 1 // natvA gutn prakTa-puNyara sAtirekAn loka pramoTa karaNa vitanomi zAstraM / caMcamatkRti-vidhAyaphmAtaloka mAnya manorathavaradrunabojakalpam // 2 // samyak sabhAkatUhala midamadhikarasa tanomi guru zaktA / dRTvA zAstra-samUha sAnugrAma yathAvuddhi / / 3 / / nagara-nare vara-rAjJI-mavyA dipadArtha-varNana-viziSTam // vAttA prabandha sayutametanmodayatu jana-citta // 2 // noTa-sabhA zRgAra na0 1 se 5 kI bhinna-bhinna pratiyo ke sUcaka saketa isa prakAra haiMjo0-40 1 jodhapura jAta pu0saM0 2 puNya vijayajI prati pU0saM0 3 mA ri. i0 pRnA kI prati vi0 sa0 4 vinayasAgara jI prati ci0sa0 5 citaur3a prati 0='mutya lAnuprAsa' kI prati jaisalamera kI hone se kahIM-kahIM 'mu' ke tthAna jai' saketa bhI likhA gayA hai| 1- sarana'sAra ko ka bhaya prata 20 mirca kI. pUnA se aura prApta huI thI para derI se milana ke kAraNa isakA upayoga nahI kiyA jA sakA /
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukramaNikA vibhAga 1- deza, nagara, vana, pazu pakSI, jalAzaya st r 1. dezanAma (1) 2. dezanAma (2) 3. dezanAma (3) 4. dezanAma (4) 5, para-dvIpa nAma (5) 6. dezoM kI upaja (1) 7. nagarAdi paryAya 8. nagara nAma (1) 6. nagara nAma (2) 10. nagara varNana (1) 11. nagara varNana (2) 12. nagara varNana (3) 13. nagara varNana (4) 14. nagara varNana (5) 15. nagara varNana (6) 16. nagara varNana (7) ur ur ur 9 9 9 // 0. " + + + + mmm 23. , 24.) " , "
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 2 ) 25. nagaraloka varNana (16) 26. dhavala gRha varNana 27. jina prAsAda 28. svayaMvarA maDapu 26. vADI varNana 30. zrArAma varNana (1) 31. zrArAma varNana (2) 32. sugaMdha vRkSa nAma (:) 33. , , (2) 34. , , (3) 35. , , (4) 36. aTavI varNana (1) 37. , , 38. " , (4) 36. , , (5) 40. " , (6) 41. , , (7) 42. , , 43. " 44. vRkSa nAma (1) 45. " 46. ,, (3) 47. , , (4) 48, ,, (5) 46. 3,1, (6) 50. vRkSa varNana 51. pakSI nAma (1) 52. " , (2) 53. catuSpada nAma (1) 54. " " (2) 55. " " (3)
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56. kITa nAma 57. parvata nAma 58. sarovara varNana (1) 56. , , (2) 60. , , (3) 61. panaghaTa varNana 62. nadI nAma (1) 63. , , (2) 64. nadI varNana (1) 65. samudra varNana (1) 66. " " (2) vibhAga 2-rAja, rAja parivAra, rAjasamA, senA, yuddha 1. narezvara varNana (1) 2. nRpa varNana (2) 3. rAjA varNana (3) 4. rAjA (4) 5, , (5) 6. , (6) 7. , (7) 8. , (8) 6. " (6) 10. , (10) 11. , (11) 12. , (12) 13. , (13) 14. , (14) 15. rAjA zarIra varNana (15) 16. mahArAjAdhirAja (16) 17. ahakArI rAjA (1) 18. kupita rAjA (1) WWW W w U AU WW mFCK 9 US
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 40 40 41 XN 2 44 44. 45 47 16. rAnI varNana 20. maMtrI varNana 21. rAvaNa varNana (4) 22. hastI varNana 23, kopAtura rAjA (2) 24. rUThA rAnA (1) 25. rAnA nAma 26. cakravartI Rddhi (1) 27. vAsudeva rAjya (2) 28, rAvaNa varNana (1) 26. (punarvaNakAtaraM laMkeza) rAvaNasya (2) 30. rAvaNa (3) 31. rAma varNana 32. sItA 33, dazArNabhadra savArI (1) 34. rAna yaza 35. rAjA zobhA upamA 36. rAjA rAnavATikA gamana 37. rAjya sukha 38. rAjA ko pAzIrvAda 36. paTarAjJI varNana (1) 40. rANI varNana (2) 41. , , (3) 42. , , (4) 43. rAjJI varNana (5) 44. , , (6) 45. kumAra varNana (1) 46. kumAra (2) 47. rAjakumAra (3) 48. , (4) 46. , (5) 48 , 0 0 w W 20 `r `r `r `r `r `r `r `r `r `r mrmr
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50. rAjaputra zikSA 51. rAjya ke caMga 52. rAjasabhA (1) 53. (2) (3) 4. 55. 56. "" 33 "" "" 57. (6) 33 58. javanikA 56. maMtrI varNana (1) 60. (2) 61. (3) " 62. mahAmAtya varNana (4) 63. maMtrIzvara ( 5 ) 64. maMtrI virudAni (6) 65. pratihAra 66. maDalIka 67. khar3Ayata 68. rAja sevaka 66. subhaTa 70. gaDha (1) 71. gaDha (2) 72. ,, (3) 73. grAsthAna maMDapa ( 1 ) 74. grAsthAna sabhA (2) 75. gaja varNana (1) 76. (1) 77. (3) 78. 76. 80. "3 123 "" "" 13 33 (5) (5) ( 5 ) 37 57 57 58 58 58 58 pUrNa 56 pU 60 60 60 61 61 62 62 62 62 63 63 63 64 64 64 65 65 66 66 67 67
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 81. gaja varNana (6) 82. grazva varNana (1) 83. (2) 84. (3) 85. 86. "3 "" 103. 104. 52 105. 06. 107. R "" 87. 55. "" 86. zrazvI varNana 60. kaMTha varNana 33 61. ratha vana 62. zastra varNana (1) 63. 64. " 1" 65. 66. 67. 68. churIphAra 66. dhanurdhara 100. yodhapAyaka 101. yuddha varNana (1) 102. (2) (3) "" "" 33 "" 33 25 (6) (7) "2 "" "" (2) (3) (4) (5) (6) (7) ( 6 ) vibhAga 3 - strI puruSa varNana 1. puruSa varNana (1) 2. puruSa gugNa varNana (2) 67 67 66 66 66 66 70 70 70 70 71 71 71 72 72 72 72 72 72 72 73 74 78 76 81 83 84 te 60
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 3. satpuruSa guNa varNana (3) 4. satpuruSa ke svAbhAvika guNoM kI upamA (4) 5. sajana svabhAva upamA (5) 6. satpuruSa pratijJA (6) 7. satpuruSa ke paropakAroM kI upamA (7) 66 6. , (6) 10. satpuruSa ke kopa kI upamA (10) 11. puruSa ke 32 lakSaNa (11) 12. saMga yogya puruSa (12) 13. kIrtyAbhilASI purupa (13) 14. rUpAlo (rUpavAna) puruSa (14) 15. pratibhAvaiziSThaya puruSa upamA (15) 16. durjana varNana (1) 17. durjana puruSa (2) 18. durjana varNana (3) 16. duSTa puruSa (4) 20. kupuruSa (5) 21. aMdha varNana (6) 22. mUrkha saMga (7) 23. saga na karane yogya puruSa (8) 24. " " " " (6) 25. kRpaNa (10) 26. duSTAgamana (11) 27. strI guNa (1) 28. , , (2) 26. strI (3) . U U U U JU 0 100 31. sagarvA strI (5) 32. sutrAlA (6) 33. nAyikA aMga upamA (7)
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34. nAyikA zrAbharaNa (8) 35. kustrI (1) 36. (2) 37. (3) 39 ,, 38. 35 36. (5) 40. duSTa strI (6) ,,,, (7) 41. 42. strI durguNa (8) 43. prathama strI (6) 44. phUhar3a strI (10) 45. virahiNI (11) (12) 33 ( 8 ) 46. 39 47. viraha vilApa (13) 48. vezyA varNana (14) 46. strI svabhAva (1) 50. strInA kAma (2) 51. strI upamA (3) 52. strI nAma (4) 53. mAlavI strI nAma (5) 54. mevAta strI nAma ( 6 ) 55. marudhara strI nAma (7) 56. dakSiNI strI nAma (8) 57. gujarAtI strI nAma (6) vibhAga 4 - prakRti varNana, prabhAta, saMdhyA, Rtu Adi 1. prabhAta varNana (1) 2. (2) 1 33 3. sUryodaya varNana (1) 4. saMdhyA varNana (1) 5. caMdrodaya varNana (1) ES 102 103 103 103 104 104 105 106 107 108 108 106 110 111 112 112 113 113 113 113 113 114 114 114 117 118 116 116 120
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6. aMdhArI rAta varNana ( 1 ) 7. vaphAra varNana (1) 8. vasaMta Rtu varNana (1) 6. grISma Rtu varNana (1) 10. uSAkAla varNana (2) 11. 33 "3 12 varSAkAla varNana (1) 13. (2) 14. (3) 15. (4) 16. (5) 33 17. zarada Rtu varNana (1) 18. hemaMta Rtu (1) 16. zItakAla varNana (1) 20. "" 21. ,, (2) "" " (3) 22. duSkAla varNana (1) 23. kali varNana (1) 24. kalikAla varNana (2) 25. (3) "3 33 26. kaliprabhAva varNana ( 4 ) 33 "" 33 33 35 33 35 vibhAga 5 - kalAe~ aura vidyAe~ 1. kalAbheda (1) 2. 72 kalA puruSa (2) 3. 64 kalA strI (3) (4) '( 6 ) 4., " "" 5. ( vazIkaraNa ) vidyAsAghana ( 5 ) 6. atha rAga nAma ( 6 ) 7 32 baddha nATaka (7) 8. vAdya (8) 120 121 121 122 123 123 124 124 126 127 128 128 128 126 130 130 131 132 133 134 134 137 137 138 138 136 140 140 140
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) 141 141 142 142 142 143 143 143 6. raNanadI tUra (6) 10. vAditra nAma varNana (10) 11. 36 vAjina (11) 12. kAvya nA bheTa (1) 13. vidvAna lakSaNa (2) 14. vAdI (3) 15. 18 lipi (1) 16. 18 lipi (2) 17. lipie~ (3) vibhAga 6-jAtiyA~, dhaMdhe aura vyakti nAma 1. 18 varNa 36 pauna 2. pezevAra jAtiyA~ 3. caurAsI vaNika jAti 4. naiSTika brAhmaNa 5. brAhmaNa nI nAti 6. virudAvalI vAcaka chAtra nAma 7. virudAvalI ( rAjakumAra zikSaka paMDita ) 8. rAjapUta nI chatrIsa vaMzAvalI 6. mahAjana nAma 10. mahAnana virudAvali 11. sAhukAra virudAvali 12. gujarAta zrAvaka nAma 13. dakSiNI zrAvaka nAma 14. sIrohI zrAvaka nAma vibhAga 7-deva, tAla, zAkinI, siddha, vyakti tathA vyaktikapTAdi varNana 1. devatA 2. atha zAphinI 1. vetAla (1) 147 147 147 148 148 148 146 146 150, 150 150 151 151 151 155 155 155
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 11 ) 156 156 156 157 157 157 158 158 156 156 156 160 160 161 4. vetAla (2) 5. / (3) 6. , varNana (4) 7. mahAsiddha 8. siddha 6. yogIMdra 10. pUtalI varNanam 11. ropAtura vyakti 12. prasanna , 13. premI 14, kAtihIna 15. bhAgyavAna 16. puNyavaMta 17. , (2) 18. lakSmIvaMta varNana 16. " " (2) 20. Rddhivatu (3) 21. vaNika varNana 22. zreSThi 23. sukhI zreSThi 24. zreSThiputra 25. zreSThi pravahaNa yAtrA 26. nirdhana varNana (1) 27. nirdhana (2) 28. , varNaka (3) 26. " (4) 30. daridrI 31. , varNana (2) 32. juyArI 33. cora 34. , varNana (2) w w w w w w w w w w wwwwwwwwwwwwwwwwwwwww w w s w os w w w w w 9 w 9 w W w w w 164 165 166
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 12 ) 170 170 170 171 271 171 171 17ra 272 177 177 177 35, vRddha varNaka 36. kSatAMga manuSya 37. phUhar3a strI 38, vyakti kaSTa 36. vyakti zrApada (2) 40. , roga (3) 41. , , (4) 42. upacAraka pracAra 43. vyakti kaSTa duSkAla varNana vibhAga 8-jainadharma saMbaMdhI varNana 1. tIrthaMkara 2. prathama RSabhadeva lina varNana 3. yAdinAtha (1) 4. jina biMba (1) 5. paramezvara kI natra phAti 6. kevala jJAna se dekhA huaA anyathA nahIM hotA (1) 7. kevala jJAna ke vacana anyathA nahIM hote (2) 8. kevala jJAna 6. samava saraNa (1) 10. samava saraNa (2) 11. samava saraNa (3) 12. samava saraNa meM devoM kI vividha bhakti 13. jinavANI varNana (1) 14. jina vANI varNaka (2) 15. jina vANI (3) 16. jina voNI varNana (4) 17. dharma upadeza 18. jinopadeza (2) 26. dharma kRtya' 20. dharma kRtya 178 178 178 176 180 Y 182 183 183 284 184 185 185 186 187 187
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' (13 ) 188 188 186 186 186 160 160 160 161 161 162 162 163 164 165 21. dAna varNana 22. dAne puNyasaMkhyA 23. zIla varNana 24. zIla varNana (2) 25. parastrI gamana doSa 26. tapa varNana 27. atha tapa 28. bhAvanA 26. bhAvanA 30. dayA dharma pradhAnatA 31. jIva dayA rahita dharma (6) 32. jIva dayA rahita dharma (2) 33. dharma mAhAtmya 34. vItarAga dharmArAdhana 35. jina dharma 36. dharma mAhAtmya 37. dharmAdhAra 38. dharma 36. yugaliyA sukha varNana - 40. puNya mAhAtmya 41. puNya prabhAva (2) 42. puNya prakAra (3) 43, pUrvabhava ke puNya se prApti 44. puNya vinA nahIM mile 45. vinA puNya nahIM mile (2) 46. atha pApa phala 47. dharma meM pramAda 48, pramAda (2) 46. jina dharma chor3a mithyAtva grahaNasthiti 50. asAdhya zuddha dharma 51. navakAra mahimA (1) 165 165 165 166 167 168 8 W all WW 166 200 200 200 201 201 201 0 202
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 51. (x) navakAra mahimA (2) 52. saMgha 53. tapodhana 54. tapodhana varNana 55. mokSArthI (1) 56. suni varNana (2) 57. guru varNana 58. guru varNana (2) 56. tapodhanA mahAsatI sAdhvI 60. sAdhu (1) 61. zrAvaka (1) 62. su zrAvaka varNana (2) 63. zrAvaka varNanam (3) 64. zrAvaka (4) 65. zrAvaka (5) 66. dasa zrAvaka nAma (6) 67. zrAvika varNana (2) 68. sAta kSetra 66. gaccha 70. tapAgaccha zAkhAnAm jaina mata 71. 72. 11 aMga sUtra 73. 12 upAga ( 14 ) 74. 10 payannA 75. chaH cheda 76. mUla zrAgama 77. navatatva 78. vigaya 76. namUcchiMta utpatti 14 sthAna ( tIrthaMkara mAtA dekhe ) caturdaza mahAsvapna varNana krameNa 80. gaja varNana (1) 202 202 203 203 204 205 205 205 206 206 206 207 207 208 206 206 210 210 211 212 212 212 112 212 212 213 213 213 213 213
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 15 ) 214 214 214 215 215 215 216 217 217 81. vRSabhu (2) 52. siMha (3) 83. lakSmI devI (4) 84. 'puSpamAlA (5) 85. cad (6) 86. sUrya (7) 87. vana (6) 88. kuMbha (6) 86. sarovara (10) 60. ratnAkara (11) 61. deva vimAna (12) 62. ratnarAzi (13) 63. nidhUma agnizikhA (14) 64. vaimAnika deva varNana 65. saudharma devaloka sthiti 66. devaloka sukha 67. deva varNaka (1) 68. mokSa ina bAtoM meM nahIM 66. mokSa ina bAtoM meM nahIM 100. lakSmIdevI varNana vibhAga 8-sAmAnya nIti varNana 1. kauna kisake liye sukhakAraka nahIM (1) 2. sukha rUpa nahIM (2) 3. sukha rUpa nahIM (3) 4. inameM ye doSa 5. koI na koI kasara saba meM (1) 6. doSa saba meM (2) 7. anusAra (1) 8. anyonyAzrita (2) 6. parimANAnusAra (3) 218 218 216 220 221 225 225 22. 226 226 226 227 227 228
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 228 226 223 226 230 230 231 231 232 232 233 233 233 10. parimANAnusAra (4) 11. parimANAnusAra (5) 12. anyonyAzraya (6) 13, anyonyAzraya (7) 14. anyonyAzraya (5) 15. ye inako jAnate haiM (1) 16. ye inako jAnate haiM (2) 17. ye inako jAnate haiM (3) 18. inase yaha nahIM ho sakatA 16. azakyatA 20, svAmAvika 21. aisA prayatna vyartha hai 22. asamavaprAya 23. asaMbhava 24. pratijJA varNaka-pratijA anyathA nahIM hotI 25. yadi aisA ho to koI upAya nahIM (1) 26. yadi aisA ho to koI upAya nahIM (2) 27. yadi aisA ho to koI upAya nahIM (3) 28, inakI truTi inase pUrI nahIM ho sakatI 26. aMta ( sImA) 30. ata sIma aMta (2) 31. guNa pradhAnatA 32. saMga se vRddhi (1) 33. saga se vRddhi (2) 34. saga se vRddhi (3) .35, vinAza (1) 36. vinAza (2) 37. ksise kisakA vinAza, iNAM vinA iNAroM vinAza (3) 38. vinAza (4) 36, inake binA ye nahIM (1) 40. inake binA ye nahIM (2) 233 224 234 235 235 236 236 236 237 237 238 238 mr my mm 238 23. 22da 240
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 240 241 241 241 * 241 242 242 243 243 (17) 41. thor3e ke liye adhika vinAza mata kara 42. alpa ke liye bahuta kA nAza (2) 43. thoDe ke liye adhika vinAza (3) 44. ati (1) 45. ati (2) 46. karane meM asamartha 47 karane meM asamartha (2) 46. barAbarI kaise karegA 50. adhikasya sArthakatvam, 51. adhika hone para bhI vyartha khone ko nahIM hotA 52. vinAza pharake vicAra karanA 53. aMtara 54. mahadaMtara (2) 55. aMtara (3) 57. zrAtarA varNaka aMtara (5) 58. atara (6) 58. atarA (7) 60. parokSA '61. sahaja vaira 1) 62. sahana vaira (2) 63. guNa ke sAtha doSa bhI rahatA hai 65. kAma koI kare phala anya ko mile 66. saMsAra "67, saMsAra ke do chora 68. saMsArasvarUpa (2) 66, zarIra 70, artha 71. dravya kI azAzvatA 72. dhanopArjana rakSaNa 73. atha lakSmI caMcalatvam . 243 244 244 244 245 246 247 247 247 24ra 248 '246 246 250 250 251 22 22 212 253
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 253 212 254 255. 255 256 2 7 257 257 258 256 6 (18) 74. rAnA ke caMcalatva kI upamA (2) 75. thor3e samaya ke liye (3) 7, asthAyI va caMcala 77, kSaNika caMcala 78, caMcala (2) 76. caMcala vAkya 80, mana 81. sasurAla kI sthiti 82. viziSTa padArtha 83. viziSTa padArtha (2) 85. vizeSatAe~ (4) 86. apane varga meM viziSTa padArtha 87. zreSThatara 87. guNa meM viziSTa pada 88. anupameya padArtha 86. anupameya padArtha (2) 10. durdazAgrasta hone para bhI viziSTa 61. bhalA kyA ? 62. bhalA kyA ? (2) 63. dviguNita viziSTa 64. dviguNita viziSTa 65. dviguNita zobhA (3) 66. nikRSTa padArtha (1) 67. nikRSTa padArtha (2) 68, sArthaka padArtha 66. ai phiNa kAma rA 600. etA kisI kAma kA nahIM (2) 101. dviguNita nikRSTa (1) -202. dviguNita nikRSTa 103. acchA dikhane para bhI burA 104. nirarthaka (1) 263 261 262 263 w 263 264 267 267 267 268 268 268 266 266 263 270 270271 raSTa
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 274 275 rahevuM (29) 105. nirarthaka (2) 271 306. nirarthaka (3) 272 107. vihIna 106, cUkA (1) 272 106. cUkA (2) 273 110, kauna kisase zomA pAtA hai ? (1) 273 111, kauna kisase zobhA pAtA hai ? (2) 112. kisase kauna zobhA pAtA hai ? (3) 274 113. kauna kisase zobhita hotA hai ? (4) 114. phauna zobhA nahIM pAte (1) 27 115. kauna zobhA nahIM pAte (2) 116. kauna zobhA nahIM pAte (3) 276 '117. phauna zobhA nahIM pAte (4) 276 118, anAvazyaka (1) 277 116. anAvazyaka (2) vibhAga 10-bhojanAdi varNana ( maMgala, vardhApana, utsava, vivAha, bhojana, vastrAlaMkArAdi) 1. mAMgalika 221 2. vardhApana 281 3. mahotsava dekhane kI utkaMThA 4, putrajanma mahotsava 281 5. dhAtrI 262 '6. putrapAlana 282 7, vAlakrIr3A 8. vivaha samaya 6. bhojana 10. zreSTha bhojana 264 11. rasavatI varNana 284 12. rasavatI varNana (2) 288 33. rasavatI varNanam (3) ra? 277 21 22 223 263
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 al 0 0 0 0 0 Drm mmmmm m. m mr me 0 0 0 0 304 305 305 305 305 ( 20 ) 14, bhojana varNana (rasavatI) (1) 15. ghRta 16. dhAnya (1) 17. dhAnya (2) 18. lADU (1) 16. modaka (2) 20. sukhaDI (1) 21. sUkhaDI nAma (2) 22. sUkhaDI (3) 23. sAlijAti (1) 24, sAlinAma (2) 25. zAli (3) 26. tadula (4) 27. kUra (5) 28. dAla nAma (1) 26. vyaMjana (1) 30. vyaMjana (2) 31. sAka nAma (3) 32. sApha sAlaNA (4) 33. bar3A (5) 34. zAka (6) 35. zrayANA 36. bhAjI 37. ghola 38. pakvAnna (1) 36. pakvAnna (2) 40, pakvAnna (3) 41. pakvAnna (4) 42. pAka 43. pANI (1) 44. pANI (2) 305 m 0 w m 0 w m 0 m w 0 307 m 0 9 307 307 m 0 ISIS m 0 308 m 0 is 306 306 309 306
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha pariziSTa (1) sabhA zRMgArAdi varNana saMgraha ratnakoSa iti sUtrANAM saMgrahaH vastuvijJAna ratakoza samArabhata pAThabheda kI TippaNiyA~ 1 pariziSTa (2) samA zRMgArAdi varNana saMgraha yAvana paripAcyanukRtyA rAjarItinirUpaNa nAma zatakam zraya zAlAmedAH zraya deza vibhAgastadadhipAzca phacyante (2) chacIsa kArakhAnA rA nAma pAtatAhI meM pariziSTa (3) sabhA zRMgArAdi varNana saMgraha (1) deza nAmAni (2) caturazItirdezAH pariziSTa (4) trizalA zokAdhikAra
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhA-zrRMgAra athavA varNana-saMgraha vibhAga 1 deza, nagara, cana, pazu-pakSI, jalAzaya
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ >> st_w 9 25 28 2 1 aga 2 daMga 3 kaliMga 4 tilaMga 5 bhaga. 6 gauDa cauDa 8 karNATa 6 lATa 10 pATa 11 rASTra mahArASTra 13 kIra 14 kAzmIra 15 sauvIra 16 AbhIra 17 cIna 18 khurasANa dazANa - 20 yUrjara deza-nAma 1 21 varjara 41 jAlaMdhara 22 barbara 42 lohita 23 zarvara 43 kirAta 24 baMgAla 44 tAmalita nepAla 45 pArijAta 26 pacAla 46 varUTa 27 kuNAla 47 bhaTTa jahAla -- 48 zakaTa jAgala 46 naladataTa DAhala 50 lohataTa 31 kauzala 51 samudrataTa 32 sosala 52 medupATa 33 siMhala 53 vairATa . 34 himAcala 54 bhoTa 35 marusthala 55 mahAmoTa 36 kuzasthala 56 nagarakoTa 37 puMsasthala 57 vAgaDa 38 kurU 58 kAmarU pITha 36 jaMgala 56 chokANa 40 dila (llI!) maDala 60 kekANa 12 16 daza
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ m " mo ( 4 ) 61 kukaNa 61 uDDIyANa 62 Takka 62 guDIyANa 63 taTakka 93 bagalANa 64 kAnyakuJja 64 khAna 65 kAboja 65 cadrakumAra 66 bhADeja 66 malabAra 67 zrIraja 67 samudrapAra 68 magadha 68 chappara 66 madhya 66 sakkhara 70 adhya (de0 136) 100 bhakkhara 71 vadhya 101 kAya 72 pArasakUla 102 goTa / 73 zakakUla 103 pakkaNa 74 velAkUla 104 zrAkhyaka khasa 105 khAsa 106 romaka' 77 kAcha 107 pArasa 78 sidhu 108 drumila 76 savAlakha - 106 80 sUrasena - 110 bakkusa 81 pokANa 111 prAmApaka 82 gadhahAra '112 anakSa bahalIka 113 lAsa 84 nalla . 114 meTara 85 rAma ."115 maTha 86 moSa 116 mauSTrika malava . 117 prAraba 88 cUlikA- 118 kuhaNa89 svarNabhUmikA 116 kekaya 60 moggara 120 raurava 75 121 millindra 122 pullidra 123 krauca 124 bhramaraka 125 koya 126 cacakA 127 zaka 128 yavana 126 uDa 130 maraMDa 131 proDa 132 bheDaka 133 bhittaka 134 kulAkSa 135 krodha 136 anvaya 137 draviDa 138 ci (vira ) llala 136 AroSa / 140 DaoNtra 141 maruka 142 sAlna 143 kArava 144 tAyika (tAsika) 145 sArasvata 146 vAlhIka (de083) - 147 turUSka 148 kArUSa 146 kutala. 150 phiraga 151 saurASTra ityAdi sU.pa. EEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE *ur 3 4 3 meM
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 dezanAma (2) aga, anaga, kiliga, tilaga, / baMga, bhaMga, baMgAla, vaccha; vatsa, videha,' vairATa, karNATa, lATa, dhATa, bhoTa, mahAbhoTa, koNAla, kAmara, kAzmora, kukaNa, kaccha, kekI, goDa, toDa, vahasa, bannasa, havasa, mAlava, mAgadha, marusthala, mevAta, mevADa, marahaTTa, rASTra, saurASTra, pacAla, pArakara, sidha, pUrva, pazcima, dakSiNa, uttara, ityAdika deza nAma / (sa 3) 3 deza-nAma (3). gauDa, draviDa, mAlavau, nepAla, jagala, aga, vaga, tilaga, harmuja, gurjara, rASTra, mahArASTra, kuru, kAzmIra, rATa, lATa, dhATa, karNATa, meTapATa, bhoTa, mahAmoDa, videha, Uca, mUlathANa, kuMkuraNa, cINa, mahAcINa, khurasANa, savAlakha, siMdhu, Dhorasamudra, maharaTA, namiyADa, kanUna, mahAkanUja, akaja, avaja, kuraka, koraTaka, kauzika, pANIpatha, pADavA, marusthala / ( sa0 1) 4 deza-nAma (4) aga, ga, kaliMga, magadha, mAdhara / mAlava, vidarbha, vAlhIka / hUNa, rUNa / uDIyANa, Anarta, trigarta / ' soraTha, marahaTa / kukaNa, kasmIra / kIra, gUrjara, jAladhara | goDa, bUDa, karNATa loTa, bhoTa / kAnyakuja, kAboja / barbara, bagAla nepAla, bhAhala, siMhala cINa, mahAcINa ityATi deza // 10 // (mu0) 5 para-dvIpa-nAma (5) haramaja, vakhAra', gohA, savAkIna, kocI, makkA, madInA, mUsana, puratakAla, pegU, TIva, ghoghA, DAhala, malavAra, cIula, pathegu, mulatAna, jAvU, AbU, DhAko, roma, sAma, Arava balakha, bukhAra, trINa, mahAcINa, phiraMga, havasa, ityAdika paradvIpanAma ( sa03) 1-varakA ( vavaraNa ) --pIgu
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6-dezoM kI upaja (1) 72 (lakSa) gAjaNa', 34 (lakSa) kanUja, 18 lakSa bANU mAlavau 6 lakSa gauDa, kArU, 6 DAhAlU , 70 sahana gujarAta, 6 sahasa soraTha, 40 jenAhuta, 24 sahata gagAparU, 21 lADa desa, 14 sahasa vyAlakukuNa' namiyADa sa0 1 7-nagarAdi-paryAya nagara, nigAma, grAma, Agara, pura pATaNa, kheTa kachaDa, maDaba, dopaNa, droNamukha, sabAdha, saniveza, Azrama, udyAna, dvIpa, badara ityAdi pRthivii|| 8-nagara-nAma dvArAvatI, devapura, dasora', devakopattana6, saurIpura, sudarzanapura, sAmerI, kAverI, kundanapura, kosabI', kosala, kAzI, kogAla', koilapura, kanakapura, kAkaTI; vinItA, vizAlA, vArANasI, dalli, ahichattA, ayovyA, avaMtI, elacapura, pAvA, pATalIpura, caderI, caMpAvatI, gadhAra, gajapura, gadhilAvatI, bhahilapura, bharUca, tilakapura, bAvatI, mathurA, hathiNApura ityAdika moTA nagara / sa03 8--nagara-nAma (2) grAgaro ujaiNa udaipura IDara zrAvera ajamera ahamadAbAda dillI dolatAbAda dariyAbATa dIva phatiyAtrATa dasora godhA golakuDa lAhora lakhamIpura barhAnapura bahAdura pura rAjamahala rAjanagara bhAganagara khabhAti sUrati pATaNa jesalamera vikAnera sAgAnera yodhapura jAlora nAgora meDat malakApura murAdAbAda sADyAbATa phattepura ityAdi nagara ch| varagAvATa vijApura bUDhI paTaNU , 20 lakSaNa gAjaNau, 2 55 sahasa soraTha, 3 14 sahasa cAla kukuraNa 4 pramukha degaa| 5 klaura, 6. pATaNa 7 kulAla, kopAlANA, 8 vlbhii| .
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 7 ) 10-nagara-varNana (1) devakula vibhUSita, saptabhUmika dhavalahara alakRta savistara tara hadazreNi virAjita, samasta kriyANaka vizrAmabhUmi, kUpa, vApi sarovara sanAtha / prAkAraveSTita, khAtikA durga / isau nagara ngrii| 11-nagara varNana __ mahA manohara himagiri zikharAnukArie prasAda kari sundara / prAdhAna prAkAra kari parikalatu, vApI kUpa prapA tAka ArAma kari ati zobhitu / dhanatyakSAnukAri, dhanavate vyavahArie kari zobhAyamAnu / jhAtkAra eva vidhu dvAdaza tUrya nivASi nirupama cauhi dizi dvAri, pratolI dvAra / anivAra zatrAkari / tehI kari sacibhrama svayaM samAnu, atihi pradhAnu ratnapura isai nAmi nagara // 2 // (mu0) 12-nagara-varNana / 3) yatra khala tailikA paNeSu, guptiH zuka sArikA puMjareSu / upasarga nipAto vyAkaraNepu, kaMTakApadmanAleSu / mAri* sArighu, bandha. puSpeSu / cintA kAvyeSu, vyasana dAneSu / AkAkSA kIrtiSu .." , tucchatA badhUnA madhya bhAgeSu, / capalatA lIlAvatInAM nayaneSu, daNDaH chatrevu, / vakratA kAminInA bhrayugeSu | nimnatA vanatA nAbhIpu, maurayarya vAda carcASu / purandara, purI sahoTaru / . kvacitkathA kalyamAna, cintana kathAnaku / kvacidvATa vRndArakArabdha vAda, kvacinnATaka prastAvanAkarNyamAna mahala ninada / kvacidvividha vadhU vidhIyamAna dhavala magalAcAra, kvacidvaNika janodyama dyamAna kryaannkH| kvacidvijaya magaloT ghoNyamAna veTodgAraH eva vidha nagara (mu0)
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ (8) 13-nagara-varNana (4) pattana, vizAla, pathikazAla, nirapavAda prasAda, nAnA prakAra tatrUkAra / tiraskRta triviSTapa, prapA maDapa, agAdhoTara soTara sarovara, pRthvImaDala maDana / lakSmI saketa niketana, ramaNI jana nidhAna / vidvajana kRtAvasthAna zatru saghAtAnAkalanIya / Iti anIti akhaDanIya / ( sa0 1) 14-nagara-varNana (5) nagara ne viprai khuzyAlI TIsa~chaibhariyA dIsaihATa, aneka svarNamaya ghATa / moklI' polI vATa, cAlai ghoDA taNA thATa / loka nai nahIM kiso ucATa / jihA puNya vizAla, titI hI posAla, jihA chAtra par3he causAla / pANI piMi subhAvi, tisI vAvi / dekhatA pANaTa huvA, tisA kuvA moTaimaDa, panavana khdd| jimA raga kIjai khADi, tisI mAhi vADi jihA zItala phurakai pavana, tiso pAli vani / ima aneka prakAra sobhaiche / - (ta0 3) 15-nagara-varNana (6) ujayinI-varNana jihA tiprA nadI virAjamAna, mahAkAla prAsAda zobhamAna / harasiddhidevI nivAsa, * caDasiTi yoginI svilaas| bhAgIyA vetAla sthAna, kauDIyA jUyArI ahiThANa / khAparA cora prabala Ata, gaiMdamA masANa vikhyAta / aneka deva devI hoi yAtra, pragla niddha purupa basai pAtra / siddha vaDa bhUSita parisara, yugAdi nagara / mahA manohara himagiri zikharAnukArIe pramAde karI sudara / (jihA) vikramAditya narezvara, (jihA) sAkSAt puraTara / " 1 nokali ghelI vATa * loka ne kitI ucATa 3 dilAsa, 4 jihA
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ pradhAna prAkAri karI parikalita, nihA- basai loka sammilita / vApI kUpa taTAka pArAmi karI ati zobhita, para dali kari akSobhita / dhanada yakSAnukArie vyavahAriye karI zobhAyamAna / svasva kriyA sAvadhAna, * jana vasai pradhAna' / / / kIjai paDadarzana vicAra, paramArthi yAtmajAna adhikAra / cihu~ Tisi cyAri pratolIddhAra, anivAra, "satrAgAra / ati pradhAna, svarga samAna / ThAmi ThAmi phUla pagara, isyaure ujayanI nAma nagara / sU0 kurAladhIra saMkalita 'sabhA krutuhala' meM parivaddhita pAThadvAdaza tUrya nighoMpa paDita vai sujANa vaha koSa / dhanadhAnya samRddha, tribhuvana mai prasiddha / . ArAma jalAzrayAdi ramya, paracakra agamya / / aneka devakula sakula, nAcai ragai pramAdAkula / medanI zRMgAra, vasai varNa aDhAra / ati UcA AvAsa, pUjai sahu Asa / casai jihA paDita, haTTa zreNi maDita / jihA bhogI karai revADI, isI vizAla vaaddii| jihA paDhai chAtra causAla, tihA isI aneka lesAla / ati DUDI dharmasAla, nagara nai bicAla / , bakhANai Avai guru samIpai bAla - gopAla / madhura vANIyai pada guru dharama upadise vizAla / zrAvaka paDikamai ubhai kAla, atIcAra TAla / jihA adhyAtmI jogI dRDha, tisA mahAkAya maDha / raga vimAsIu lIye vAda, tisA puSkala prAsAda / . nihA mAhi guruyA bhavana, vAhira gurutrA upavana / mAhi manuSya dakhya, bAhara paMkhIyAtaNA lakhya / mAhi basaha bhogI, vAhira basai yogii| mAhi caurAsIhaTTa zreNi, vAhira arahaTTa zreNi / ' - ThAma ThAma phUla phagara, isau dhIra kahai ujeNI nagara // 1 manuSyanau, kuNa jAnai gAna (itanA pATha pradhika hai ) 2 isau vIra kaDi ujne nagara /
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 10 ) 16-nagara varNana (7) samasti svastika puraM nAma pura / yat kIdRzaMpRthvI tilakAvamAna | sarva sauMdarya nidhAna / lakSmI janmAvAsa / sarasvatI nivAsa / vavala deva kula maDita / para cakra akhaMDita / atula dhavala gRha vibhUSita / ku kavi adUSita / vikaTa haTTa mAlA mAlita / sadA suThakkara pAlita / utuga prathula prAkAra pariveSTita / agAdha parikhA valaya / sarvAzcarya nilaya / vApI kUpa maDita parisara / ciTuMgame dRzyamAna sarovara / udyAna vATikA abhirAma / manoja dRzyamAna vividhArAma / janita durjana kSobha / sajjana janita zobha / purupa ratnotpatti ratnAcala / kulavadhU klpalatA kanakAcala / jINai nagari devagRha meru zikharopamAna / dhavalahara suravimAna samAna / hAthIyA airAvaNa anukarai / azva uccaizrava anukarai / vRSabha ziva vAhanAnukAri / ratha sUryAnukAri / 84 cohaTA-jINai nagari gadhikA paNa kutrikA paNa, sauvarNaha, dosohaTTa ! sUtrahaTTa / kapAsahaha | dhAnya haTTa / ghRtahaTTa / taila haTTa / maNikAra haTTa / kAdavika haTTa / lohakAra haha / pramukha carAsI cavhaTTA / atihi moya / pITha-tathA balaTa pITha / zAstra pITha ! kATha pITha pramukha aneka pITha / zAlA-naMtu vAya zAlA rajaka zAlA / carmakAra zAlA | piNjaarkshaalaa| pramukha aneka shaalaa| nivAsI tathA mahA sArthavAha / ibhya zreSTi / vyavahArika / Taupika / naistika / pramukha attoka / kavitraloka / __ tathA suvarNakAra / kAtyakAra | daMtakAra / lohakAra / zilpakAra / gyagara / sUtradhAra / upakAra / citrkaar| kuMbhakAra / mAlAkAra rUpa pramusa sd| tAbar3A / tItAhaDhA pramukha TIsaha / vAmi ThAmi satrAkAra / aneka TosaI deNahAra /
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 11 ) varNa-yatra varNavyavasthA | nAgara jJAtIya / zrImAla jJAtIya / DIDavAla / saDera vAla | jAlaMdharIya / satyapurIya / pramukha brAhmaNa | soma vaMzIya | sUryavaMzIya / harivaMzIya / ugrakulI / bhoga kulI / nolakIya guhilla / ucca / paramAra / pratihAra / caulukya / sakala pramukha kSatriya / zilpakAra | svarNakAra | pramukha vaizya varNa / pramukha, saudra / tathA kAvyakAra | padAnusAri lAkSaNika | prAmANika pramukha paDita maDita / tathA jana siddha / guTikA siddha, yoga siddha, cUrNa siddha / lepa siddha | pAdukA siddha / matra siddha / vidyA siddha / vacana siddha / pramukha aneka siddha vasa / jeNi dIThai uttama nA mana vikasai / / 4 vRkSa latAdi - tathA / tri / catuSka / catvara / ramaNIya / hiMtAla tAla / tamAla / mAlUra / kharjUra / arjuna caTana / capaka / vakula / sahakAra / kAcanAra / nitra | kaDhava | jabu / jaMbIraka / karaNavIra | vAnIra / kapittha / grazvattha / karuNa / varuNa / dhava / khadira / palAza / kula / sarala | sallakI / nAga / punnAga | nAgara / lla / mallika | yUthikA / mAlatI / mAdhavI latA / maDapAbhirAma / paraparA virAjamAna parizara / gaMgAphenadI phenapaTTalasaha prAkAra pADura / yatra nagare | jar3atA / sarassu / namanujamanassu / khalastailikA paNepu / guptiH zuka sArikA pajarepu / ' upasarga nipAtA vyAkaraNeSu / kaTakAH padma nAlepu / vadhaH kAvyeSu / daDazchatreSu / kuTilatA kAminAmalakeSu / nisatA vanitA nAbhIpu / capalatA lolAvatI locanepu | ciMtA zAstreSu / vyasana dAneSu / maukharyaM vAdacaryASu / dhana kanaka samRddha, pRthvI tala prasiddha / atyata ramaNIya, sarvajana spRhaNIya | jihA vADA, vADI, kutrA, parava / talAva / grArAma / gaDha / deharA / vihAra | satrAgAra / koSTAgAra / bhADAgAra / dhaula hara | piMDahara | jogahara / mogahara / pITaNo hara / paDavA / paTasAla | ghaTA / phaDahaTA / mADavI / daDa kalasa / grAmalasArA / toraNa | vadanamAlA jhalakai / pacavarNa patAkA pharaka | tihA nagara madhye kisA loka vasai / bhagairAya rANA / maDalIka / mahAghara | maur3adhara | sAmata / seluta / vara vIra / rAuta / pAyaka / DiDimAyana /
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 12 ) bhayA mata / paTAyata / phalaha kAra / churIkAra | nalikAra / kuMtakAra / khaagddiitraa| sAvalizrA / jeThI / yaMtravAha / jAlaMdhara / prabhRti rAjavarga / anai vyavasAIyA kisaa-sonii| gAdhI / dosI / nettI tAhatra / sAha / seThi / sonnaavii| pddsuutriiyaa| kaMsArizrA / biiuriiyaa| khajUriyA / kaNasarA / bhaNasarA / mayArA / maNIyAra / sutAra / mUtradhAra / tUnArA / baMdhArA / cautAhArA | luhAra / nAcakra | bhoja kara / kavI ara / karIya vezyAdi vata / yogi / bhogi / viraagii| naTa / viTa / khuTa / kharaTa / lATa | mIThA / jUgarva sigAra / vAtahaDA / rasika / ragAcArya / eite| mAgaNahAra maMDita / pAcamai vyvsaaiiyaa| vyavasAIyA mAhiM vartai / evaM vidhanagara pravartai / / ch|| ( sa0 2) 17--nagara-varNana ( =) gaTa, maTa, pola, pagAra, maMdira, mAlIyA, serI, cohaTA, coka, cacara, cotarA, galI, gocara, ghara bAra, bAraNA, kAgurA, koraNI, baiThaka, bArI, khAla, khUNA, khUTa, puha, pachila, gokha, gavAkSa, bokaDasAlA, TAnasAlA, deharA, upAsarA ehavu nagara some che| (sa0 3) 18.-nagara-varNana (8) _(viSama praveza) nagara pAkhatI kaTaka vana, ekumArga agAdhi khAI, abhagu prAkAra / anai anAdikAlIna zrAbaddha mUla, paracakra agamya, thira sannivezu, viSama prveshu|| " (pu0 a0) 16-nagara-varNana (10) caurAtI cauhayA, bahottari pAvaya, aneka zata' ' vAvi nahIM gAvi / kamala khaDe kari koTar3I kamADi, ati manohara, saptabhUmikA dhavalahara / jisI nagara lakSnI talI pralaba veNi, tisI hadda zreNi / ati suMdara pradhAna rAja mdir| (sa0 5) 20-nagara-varNana (11) nagari-jahi 84 cauhyA 84 TADA, 84 devakula, 84 zAlA, 84 bAvi, 84 kUyA, 84 sarovara, 84 zrArAma, kiMbahunA 84 sthAnaka / (pu0 a0)
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 13 ) - 21--nagara-varNana (12) . [cauhaTA- nAma] 1 sonITI 2 nANAvaTahaTI 3 javaharI haTI 4 sugadhiyAhaTI / 5 phophaliyA 6 sUtriyAhaTI 7 paTasUtriyAhaTI, 8 ghIyA / 6 telaharA - 10 datAga 11 valiyAra 12 maNihAra httii| 13 TotI . 14 nestI / 15 gAdhI 16 kapAsI 17 phaDiyA 18 phUlahaTI 16 eraMDiyA 20 rasaNiyA 21 pravAliyA 22 trAbahaDA 23 sAkhahaDA 24 pItalagarA 25 pannAgarA 26 sonAra 27 sIsAhaDA 28 motI proyA 26 sAlavI 30 mINAharA 31 cUnAharA 32 kUTArA / / 33 guliyArA - 34 parIyaTA 35 ghAcI 36 mocI 37 sUI .. 38 lohaTiyA 36 loDhArA / 40 cItArA 41 lakhArA .. 42 kaagliyaa| 43 madyapahaTI, 44 vezyAhaTI 45 paNagolA 46 gAchA 47 bhADabhUjA 48 bhAisAita 46 malinanApita 50 cokhA nApita 51 pATIvaNA 52 trAgaDiyA 53 vahinA 54 kAThapIThiyA 55 cokhAvaTiyA 56 patrasAgiyA 57 sUkhaDiyA 58 sAthariyA : 56 TauDhiyA 60 mUjakUTA 61 saragarA 62 bharathArA 63 pItalahaDA 64 kasArA 65 khAsariyA 66 pAthariyA- 67 teramA / 68 vegaDiyA 66 vasAha 70 sAthUyA 71 peruyA 72 ATiyA 73 dAliyA 74 majIThiyA . 75 sAkariyA 76 sAgara 77 lohAra 78 suthAra (sUtradhAra) 76 vaNakare 80 tabolI 81 kdoI 82 buddhihaTI 83 kutrIka paNahaTI 84 tUnArA __ . ( saMgraha phalase) 22-nagara-varNana --caurAsI cauha?.. 1 akIka haTTa 22 citerA 43 pastAka 64 lakhera 2 aphoNa 23 cokhAvaTI 44 pAnanI .65 luhAra 3 amala 24 chIpA 45 pravAla 66 lUNa 4 idhaNa 25 javAhara 46 phdd| 67 lohanI
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 kaDava 6 kapAsa 7 kasega koI 6. kAgala 10 kAcho 11 kApaDa 12 kIlikA 13 kubhakAra 14 kuDiyA 15 galiyAra 16 gadha 17 gadhI 18 gAdhA 16 gulanI 20 dhAtrIno 21 ghIvaTI 26 jIrNazAlA 27 jor3A 28 talAviTa 26 tUnArA 30 trApaDiyA 31 dAta 32 dUdha 33 TorAvalI 34 TosI 35 nANa 36 nApita 37 nAlikera 38 nistI 36 nIrAga 40 paTunA 41 paTTakula 42 parIpada ( 14 ) 47 phUla 48 phophalIya 49 kara 50 baliyAra 51 vAjitra 52 viMdharA 53 vezya 54 baMdhaka 55 bhaDabhuMjA 56 bharatAra 57 bhAgur3A 58 bhaisA 56 maNiyAra 60 maMjI 61 mAMDaviyA -62 mocI 63 raMgareja 23 nagara varNana (14) bhIr3a 68 zatra 66 SAmara '70 pInara 71 peDAgara 72 sakada 72 satyArA 74 sarahiyA 75 sarAziyA 76 sAkara 77 sAyariyA 78 silAva 76 suI 84 sUtrahAra ( nAhara jI ko prApta prAcIna patra se ) 24 nagara-varNana ( 15 ) caurAsI cauhaTA bhIDa, manuSya zanai zanai phirai / hiMhaM hiI Talai, hArai hAratruTai 1 - sama6 nauTa mauDida, hArihAra 80 sunAra 81 suvarNa 82 suDI (sukhaDI) 83 sUtra muDa muDi phUTai', khuru khuri truTai | hiyau hiyahaM daliyA, pUThi pUThai maliyai / vAha vAha ghAsa, UsAsu nisAsu nAsai / tilu par3au khirai' nahIM, para dRSTi phirai nahIM / isI bahusa // ( pu0 a0 ) 0khima (sa0 )
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 15 ) pU] pUTha mile, bAheM bAha ghasAi / sAsa na livarAi, dhaDAdhaDa huI / tiNakhalo dharatI paDi na sakai, dRSTi pheravI na sake / thAlI mAthA Upara tara, ima aneka bhIDa huI / ___ 25 nagara loka-varNana (16) sakla kalA kalitu / sarva zAstra vizAraTa / anAgata trivelitu svabhAva saralaH priyAlApa taralaH paradoSa vArtA virala / dusthita jana dayAlu, dharma zraddhAlu / parastrI sabhoga bhIru, payaH pavitrita zarIru / pratibaMdha bandhura vyavahAra, nayAnuvuddha buddhi vyApAra / satpatha vija, sarvajJa zAsanAbhina / eva vidha loku ||105 / / (mu0) 26 dhavala gRha vaNana svarNamaya prakAra, atimanoharAkAra | vicitra kalikAi zAla mAna, sahastra sopAna / samasta jana manoharu te ki cadramA kiraNa dhavalitu ki chohi karI klitu| sphuTita kola ghaTitu / ki muktAphala rAzi nirmita / isauM dhavala gRha nirmala // 63 // (mu) 27 jina prAsAda levA hIDIi jagi jasavAdu, tau mADAvIi prAsAdu / puNya nau bhArau, ekAsI bAgula gabhArau / sUtradhAri ghATa nai viSai nathI kIdhI maulI, kaulIvaTi sahita kulii| atihi pracaNDu, pAkhA maMDapa akhaNDu / kisu eka navacaukiu, jANe sRSTikartA ApahaNI kiu / sughaTa paNai ketalauM eka bakhANau, Agali gUDha maMDapa maDANau / aharnizi abhagu, raga maDapa nau rgu| cihu cauvIsI nI vigati, pAkhali jagati / mUrtivaMtI kalA bahuttari, deisI dehurI bahuttari / suvarNya Da kalasi alaMkarI, dhvanA paraharI / himAcala zrIbharu, sUligau zikharu /
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 16 ) jANe mela parvata zRMgu, ehavau gari svarNyamaya kalaza nau raMgu / loha dhAtu, lakSmI gNjaatu| varma vvajAnu cihu pakhera koTharI, kosIse karI AkAzi ar3I, sudhA kari dhvlitu| vividha bATi karI tArUbAra, evaM vidha nina vihAru / sakala paNai karI mahA sphUrti, mAhi mADI vItarAganI mUrti / parigara karI zobhAyamAna, chatra traya karI nai virAjamAna / aATha mAgalika maDANA chai, puNyavata pUjA karai chaI / / prAsAda varNana // 36 // jai0 (mu0") 28 svayaMvarA maMDapucaudisi mAca, heThi ratnamaya bhUmikA, svarNamaya stama, Upari pacavarNa devAzuka taNA aloca, taliyA toraNa jamaviyA, kheta cagara labAviyA, phUlamAlA lAvAvI, sikhari prArIsA jhalakai, gagani ciMcha patAkA jhalahalai, acchArAyaNu, isau jasau deva nimiyara tistu maDapu / (pu0 a0) 26 vADI varNana bIjaurI nA akhADA, naubuinA vRkSa lakSa, navaraga naargi| drAkha maMDapa, joivAjisasI jaMtrIri, dIThI hAtha upazamai tisI dADimi phUlyA phNata karaNI nI koTi keli vRkSa asakhya aneka vidha AvA rUr3hi rAyaNi cAra vRkSa rasAla nakSatha lagai vAdhInA nIlieri pAna vArI pragaTaka khArika khari vaDori vori phUTI phophalaNI gUMda narInA gaMjA isI vRkSa alaMkArI vADI // 35 // (mu0) 30 ArAma-varNana (1) nAriMga, lavaMga, priyaMga / - pUpha, punnAsA, nAga, mAgadhI / ghava, arjuna, sarja, khrj| . galUra, vIjapUra, RtamAla, tamAla / natta mADa, priyAla, tAla, hatAla, zrItAja / caMpaka, sahakAra, tagara, agara !
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 17 ) khadarI, badarI, kadaMba, nimba / jatra, jaMbIra, vAnora, kaNavIrU / rakSA, akSa, plakSa,akhA zrovaTa, kuTaja / paTolI, panasa, vaitasa / palAsa, sallakI, akola, kikila / nAgavallI, girikarNikA, karNikAra, siMduvAra, maMdAra / kovidAra, kalhAra, dADimI, karuNA, varuNA / kapitya, apatya, kikirAta, pArijAta / paTAjA, sapUlA, mAlatI, padmasthala / padma tilaka, bakula prabhRti vanu / puSpita, phalitu, maMjaritu, pallavitu / snigdhacchAyA, sazrIka, sADvalaM, nicaya, patra bahula / parimala pavitra sapuSpa saphala, aneka pathika vizrAma mUrti / vividha pakSa kulAcAra, dRSTi AnaMdaka / mana satoSaka, evaM vidha pradhAna vRkSA // 65 // (mu0) ' 31 ArAma-varNana (2) saccAyu mahAkAyu latAkIrNa druma saMkIrNa pallavitu kandalitu puSpitu phalitu sajanu zItalu sADvalu isau udyAna vanu / ( pu0 a0) 32 sugaMdha vRkSa nAma (1) jAI, jUhI, jAsUla, nAga, punAga, caMpo, damaNo, vAlo, vela, pADala, kuMda, macakuMda, ketakI, kevaDo, mogaro, mAlatI,' marubho, gulavAsa, sevatrI, zatapatra, sahasrapatra, sahakAra prasukha ehabU vana chai| tehanA phala kehavA chaI 1 " ruDA, ragIlA, mIThA, madhurA,2 phUTarA, pharaharA, pAkA, par3avADA suMhAlA, sugaMdha, sukomala, sadAkara, phUla, phala, patra, mAla, pravAla, pallava. makaraMda, manari' parAga, parimala, chAyA, sohAmaNI / ehavU vana tihA strI krIr3A karai ch| 33 sugaMdha vRkSa nAma (2) kAyara pravara / kuda, mucakuda / - ---gulAva -~- khaattaa| prati (kI ) meM akita nAmoM ke bAda ye nAma vizeSa hai|
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAi, jUhI / vela, vauMlA nirupama niravAlI / sevatrI nAsai manoja mallikA rAja girI nI racanA / phUlyA capaka rahita zoka / kumhalita ketakI / manohara mADaNIyA agathIyA asakhya ka utigA vaNA koraTaka ityeva mAdala puSpa vRkSA (33) (mu0) 34 suMgadha vRkSa nAma (3) campaka, rAja campaka, vicakila, svarNa jUthikA ketakI punnAga, mAlatI jApa kusuma kuna, nucukuMda maMdAra Tamanaka, kulvaka zatapatra baMdhujAtikA pArijAta haricaMdana, kalpavRkSa pramukha - kusuma samUha tehi ramyu / ( pu0 a0) 35 sugaMdha vRkSa nAma (4) . malyAu dekhivA jisI deva gaMdhAri savizeSa surahi vividha vAlau gadhi vimaNau, damaNau / bahu vidha bAbacI, tribhuvana vikhyAta tulsii| . evaM vidhi pAtrI / / 34 // (mu0). 36 aMTavI-varNana (1) araNya, ujADa, jhAr3a, jAla, mAla, jala, thala naTI, nivANa, nAla, khAla, kher3a, khoha, vAMkA, viSamA, giri, gobara (gahvara) ityAdi / 37 aTavI varNana (2) // aTavI varNaka || raudra vora bhayaMkara / manuSya rahita / aneka svApada sahita / kihAM ika zivA phUtkAra / dhUhar3a taNA ghu ghU zabda kAra / siMha taNA siMhanATa / bAgha taNA guMjArava / suara taNA ghara gharA rakha / bAnara phUkAra karai / citra kabarakai / vetAla klikilaI / dAvAnala prajvalaI / bhIla gIta gAi / kaSTi claaii| rIcha taNA samudAya / carU tagA ghATa / sAhasIka taNA hRdaya kaMpai / kAtara koi ubhau na rahai // iti raudra mahATavI // cha / /
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 16.) 38 aTavI varNana (4) . aTavI-athA'TavI varNanaM / anekotkaTa vRkSa gahana / vividha vyAla zArdUla / kAla kakAla / vetAla / kSetrapAla / zAkinI / DAkinI yoginii| yakSa / rAkSasa / gadharva vidyAdhara / khecara / bhUta / preta / pizAca / krIDATika kari / koli DaMba DaMbara / zmazAna bhilla karvara / zabara | taskara / shbr| sarabha / kAsara / vyAghra / siMha / zRgAla / vRka / zUkarAdi / svApada / raudrAkAra ghUka / zivA / / phetakAra / ddaakinii| Damara DAtkAra / yakSa rAkSasa mahA huMkAra // evaM vidhA aTavI // cha / ( sa0 2) ___36 aTavI varNana (5) . jihA sivAtaNA phetkAra, ' cUka taNA dhUtkAra / vyAta taNA gharahATa, na lAbhai bATa nai ghATa / ' lAghatA dohilI chai, cItrA burakai, veDi vilAu ghurakA / vetAla kilakilai,2 dAvAnala prajvalai / . . rIcha sAcarai, vIrUtaNA yUtha vistri| veDI rA sADa trAkai, ThAmi ThAmi vanarA bhaisA TUkai / sAdUlA sIha gAjai, kAyara nA hIyA bhaaji| . . . sUrA hathiyAra sAjai, uiMDa vAya vaaji| - . rUkha kaDakai, vaTAU bhaDakA | tADa khaDahaDai, pakhI bhaDahaDai / bAlai vATa sAdhi chaDa haDai, kumAra jAgai chaha / isI raudra aTavI, kisI ghaNI vAna rttvii| jiMhA na lAbhai mAga, na lahIyai nadI taNA thAga / / / na sakai cAlI hAthI", na koi milai sAthI / vipama parvatamAlA, DAvI nimaNI dava taNI jvAlA / / jaI na sakai caDhyAnA pAlA, TIsavA lAgA bhIla atyata kaalaa| Avo viSama velA, sAthI huvA lAgA bhelaa| - jhADa sadhi milI, na sakIyai ttlii| . ThAmiThAmi TIsai jvAlA, mAhi aojhIsAlA / ' 1 phutakAra, eka eka s. milai, vaNarAi balaDa (vizepa pATha ), 3 manIbhya mAraga thI cUkA UcA zikhari caDhi kRI (vizeSa pATha) 4 eka eka sU aDeDa, cAlai nAtha chdd'ii| 5 dIsaha araNya nA hAthI /
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 20 ) jihA rahai sApakAlA, na karI sakA TAlA, baDAnai bAlA' / isyau mahA araNya, tihA eka paramezvara saraNya / (mU0) 40 aTavI varNana (6) zivA taNA phetkAra, ghUar3a taNA ghUtkAra / siMgha taNA guMjArava, vyAghra taNA ghurdharArava / sUyara dhurakai, citraka barakai / vetAla kila kilai, dAvAnala prajvalai / rIcha uchalaI, aghraNI bhramaha / mRga ramaI jisA hui davidhA rUkha isA dIsaha bhola isI vana bhUmi // 4 // (mu0) 41 aTavI-varNana (7) mahAta ghora nirmAnuSI aTavI, jahi-kavahi ThAi zivA taNA phetkAra / kavahi ThAi aliMjara taNA phUtkAra, kavahi ThAi vAnara taNAvoMkAra / kavahi ThAha ghUyar3a taNA hU~kAra, kavahi ThAi sIha taNA guMjArava / - kavahi ThAi vyAghra taNA gharagharArava, kavarhi ThAi sUkara dhrkichi| kavahi ThAi cItrA barakai chai, kavahi ThAi vetAla kile gilai chai'! kavahi ThAhi davAnala prajvalai chai, kavahi ThAhi rIcha sAMcarai chai / ' kavahi ThAhi virUtaNA yUtha hIDa chai, isI mahAbhaya vaNI aTavI // 42 aTavI-varNana (8) , kihAI dhUvaDanA ghUtkAra, ki0 zivA taNA phetkAra / ki0 aliMjara taNA phUtkAra, ki0 zAkinI taNA raasddaa|| - ki0 DAkinI taNA kAcaDA, ki0 kalahasa nA kalakalATa / ki0 kAbari taNA karvarATa, ki0 cItarA taNA varvarATa / ki0 sIha taNA guMjArava, ki0 vyAghra taNA ghurgharAva / ki0 kSetrapAla taNA bhairavArava, ki0 vetAla taNA kla kala | ki0 valai dAvAnala, ki0 rIcha taNI zreNI sAcarai / 2 guNa chora kuNa vAlA / sUrA saje bhAlA, catuSpadarA caalaa| ghaNA paMkhiyA rA maalaa| (vizeSa) * isI rauDha aTavI, vasANai kuzaladhIra kavI // (vishep)| -sabhA kutUhala se
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 22 ) 46 vRkSanAma (3) atha atra, nItra, bIlI, bAula', bora, bIjorI, badAma, kaMkola, keli, kamala karaNavara, karaMja, kaNana, kayara, kaDhaba, kesu, koraTa, kavaca' kAlubarI, kaMthara, tAla, tamAla, tagara, agara, araNI, khiraNI, zrIkhaDa, akhoDa, apanasa, asoka, Aula AvilI, i, elacI, zrAmalA, aMjIra, sAlara, sadAphala, sopArI, saradda, gUgala, gUTI, jAvU , nIbU, nAgaravela, rAyaNa, dADima, nAla / (sa03) 47 vRkSa-nAma (4) vana varNanama agara tagara, niMba, aMba, jaMbU, kadava, bar3a, kuDA, kara, khaira, bAula, bora, vIjorA, aMkola, kaMkola, karaMja, kaNyara, kesa, koraTa, kavaca, uMbara, kachuvara, kathAra, tAla tamAla, karaNA, nIbU, dADima, aAvalA, haraDai, baheDA seva, akharoTa bidAma, pisatA, nivajA, TAkha, kisamita, avanUsa, asoka, Aula, prAvilI, ikSu, elacI, aMjIra, sItAphala, nAlera, sopArI, sAlara, gUlara, mUMdI, rAyaNa rattAjaNI dhava, sonama, pIpala, TIvarU, karamaTA, pramukha, (ko0) 48 vRkSa nAma (5) vanaspati nAma aMtra, niva, kaDhaba, jaba, tAla, tamAla, hitAla, priyAla, nandamAla, rasAla, nAga, sAga, punnAga, maMdAra, keTAra, devadAra, kovidAra, sidvAra, karNikAra, jaMbIra karavIra, vAnIra, mAlUra bIjapUra, khajUra, nArela, nAriMga, laviMga, priyaMgu, kuMda, macakuMda, pAula, kamala, utpala, capaka, ketakI, kiMzuka, azoka, kakola, kali pramukha vanaspati jANavI // (sa0 3) 4. vRkSa nAma (6) nAraga, lavaMga / priyagu pUga / punnAga sAga / magavI dhava / arjuna, zobhAjana / sAlari vIjapUra / dhattUraM vAnIra / karavIra karIra / javIra jabu / kadama karaMjana / kRtamAla, tamAla, tAla, hitAla / rasAla, sajasAla / priyAla, pItasAla / mahAkAla akSaroTa / azvatha, kapitthaM, akSa lakSa, vaTa, kuTaja / panasa, vetasa / tiniza, palAza kAzaM / aMkolla, kaMkolI / mallikA, nAgavallikA / giri karNikA, zrI parNikA / karNikAra, kovidAra / madAra, sahakAra / siMduvAra kalhAra vRddhaTAra, damanaka, vAhamI karaNAvaraNA / kiMkirAta pArijAta, AmrAtaka zleSmataka / vibhItaka 2-vAhula 2-kivaca 3--maravU
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 23 ) harItaka / Amalaka guDaphalaka / bhAvuka, guggula / picula, nicula / vajula jAI juI / kuda, mucakuMda / pATala kamala | baMdhuka madhUka / bhUrjA khaMjUra / mAlatI, nava mAlikA / ketakI cetakI hriitkii| cArakulika tilaka vakula, kaTuphalI uMbara, kAluvari, nAlikeri / pramukha nAnA prakAra, vanaspati saMbhAra / puSpita, phalita / maMjarita, pallavita / saccAya snigdhacchAya / nIlacchAya, haritacchAya, shiitlcchaay| zAbala pravala / varalaTala sakala, atula parimala / aneka pathika vizrAmabhUta lakSapati sabhUta / nippIDa nIDa virAjamAna pradhAna, / akhaMDa vnkhNdd| (sU0) 50 vRkSa varsana vRkSa phalita, puphita, maMjarita, pallavita snigdha, sacchAya, zItalacchAya, sazrIka, zAsvala, bhAtvala, nicitapatra, bahula, parimala, parikalita puNyakara zobhita', vividha vigamAdhAra, aneka pathika-janAgAra, zrAnaTadAyaka / (ci0) 51 pakSI-nAma (1) atha panI nAma___ haMsa, klahata, gajala, cakora, cAsa, cAtaka, cakara, kaMtru, cakravAka, kroca, kapota, kapijala, klaka, klavika, klakaTha, kekI, nIlakaTa, kUrkaTa, kosITa, kahuaA, bAraDa, bhAraMDa, kuDala, kAvara, kAdaMba, kAga3 khaga, baga , cAtika, DhIkaNa, valAtka lAvaka, tItara, bhramara, suka", sArasa, sArikA, khaMjana, sUkavika, bhAra ityAdi / katAra, jatAra, bAja, kuI, sIkaro, koila, samalo, caDakalI, caDI, kameDI, devI, lAvA, baTera, kabUtara, holA, bagalA // 52 pakSInAma (2) haMsa kalahasa, rAjahasa sArasa, cakora, cakravAka, kokila, kokanaTa, baka, madanazAla, kukkura, klavika, krauca, ariSTa, pArApata, kapota, zuka, sArikA, vala, lIkA, kapijala, cAtaka, cAsa, mayUra, tittira, lAvaka, kurara, zakunikA, bhairavA, bhramara, durgAkozaTaka ,TiTibha velAka, Dhika, kAkajIva, jIvaka, hArIja, kAraDa, kuMDala, khajana, pija, mRgAra, vitata pakSa, siMcAnaka, guruDaM / ityAdi pakSI varNana (sA02) 1 puSpa prakara gobhita 2 apyAyaka (sa0 1, 3 kAka 4 vaka 5 zuka 6 kokila (pu0 a0)
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 24 ) 53 catuSpada-nAma (1) svApada nAma--- siMha, zArdUla, sarabha, sAbara, vyAghra, vyAla, varu; varagaDA, varAha, camara, cItarA, mahiSa, jarakha, rIcha, romma, siyAla, hariNa, gaDaka, gomAyo, sasalo, vaNeTI, vAnara, bhUDa, bhaisA, khara, karata (bha), haratI, ityATi caupaTa / 54 catuSpada-nAma (2) bokaDo, gADara, mIDho, bhaiso, zasala, sUra, sAraba, hiraNa, rojha, rIcha, sarabha, pramukha, catuSpada varNana // 55 catuSpada (3) siha-varNana siMha pucchayacchoTita bhUpITha / siMhanAda prati zabdita vattAtu / visphArita mukha kuhara vikarAla daSTrA duH prekssH| tIkSNa nakha vidArita kari ku bhasthala / piMgala locana, kezara bhAsura skaMdha deza / raktotpala kamala komala rasanA sanAtha, samasta zvApada nAtha (sa0 1) .. 56 kITa-nAma kIDI, kathuno, kIDo, kamIyAkIlA, ghIvela, gadahIrA, mAkaNa, makoDo, maMkoDI, cAcaDa, cUr3ela, phAkA, bagatarA, udehI, alasiyA, gaDolA jaloka, cadANa, bhamarA, bhamarI, tIDa, mAkhI, masA, DAMsa, kasArI ityadi jIva / / 57 parvatanAma arbudAcala, siddhAcala, vidhyAcala, malayAcala, udayAcala, astAcala, revatAcala, himAcala, kanakAcala, rohaNAcala, himavata, mahA himanata, trikUTa, citrakUTa, rUpI, surUpI, nIlI' mahAnIlI2, sikharI, muktAgira, dholAgira, mAnuSottara, samedasikhara, aSTApaTa, naipadha, vaitADha, kailAza, govarddhana, gaMdhavAhana, ityAdi / / "nIla 2 mahAnIla
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ na tu amRtata piMDIbhUta ha ga balA ( 25 ) 58 sarovara-varNana (1) . agastri nA rosa lagI sRSTi kA abhinava samudra sarijyauhui, ATha diggaje daMtUsale thirU hutau nirAlaba bhaNIu jisau AkAza visamya hui| Adi varAha pRthvI UdharI tINai mlAna ki jala sarita hui vana lakSmI nau jisau krIDA sarovara hui kivAhai nIlakaMTha taNhaMunA kaTha vipu vitu ghUTivA bhaNInai bhaya brahmA pAtAla hUMtau loka jIvana hetu amRtakuDa ANI mevhau hui satkavi sahasramukha viniyaMtu jisauM vacanAmRta piMDIbhUta huu hui dhavala sphaTika pApANa taNI pAli vRkSAvalI zobhitu hasa baga balAhaka cakora cakravAka machaya kacchapa kUrma pAThIna pITha jalacara jIva vizeSi virAjamAna / vana hastI jalakrIr3A karaI, tApasa jana.valkala prakSAlai chai surasudarI vidyAdharI jala keli karaI bhramara guNa gaNATa karai vAiM pANI jhalakai ghaTa nAlA sUsUI pANI ghUmUi pathika jananA zrama haraiM evaM vidha sarovara // 5 // (mu) 56 sarovara-varNana (2) pAni taNo parigaru, deharI taNau samaharu / / caukI caukhaMDe jhalahalai, uAre pANI khalahalai / pagathiyA rA sAruyAra varaDI udAra laharI malA uchalai / matta vAraNA Upari pANI valai samudra nI pari gabhIra, nirupamAna norU / upari jANa bhara iM, khaDagU e tarII / nahavAlI agorijAli / pravAha chUTaiM, baMdha phUTai / dehari daMDa kalasa aAmalasArA sonA taNA jhalakaha / jalA DhiriNi kula vadhU taNe pAgi nUpara khalakai / taDiI kirtistabha dIsaI, loka hiyA vihasai / megha malhAra (rAga) gAIyaha vINA vaza manohara vaaiiyiN| deharIe pUjA kIjai, janma phala lIjai / zata patra, sahastra patra lakSa patra / sUrya vazI, somavaMzI kamala karI sazrIka dIsai / "" - " rAsA uyArA 2 tIra 3 bharIyai 4 tarIe 5 jlaadirinnii|
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 26 ) jihA hasa saralai, sArasa krlii| kapijala kalaI, vRkSa nA pAna cala calai / rAjahasa ramaI, bhramara bhmiN| cakora cakravAka mayUra kUjai, jalakeli taNA manoratha pUjaI / mahA kAya poli, pAvar3iyArA taNI aoli / nirmala jala kamanIya, vipula pAli ramaNIya / pathika janAdhAra, vRkSa paraparA sAra / kallola mAlA manohara, evaM vidha sarovara / sarasyA bhogalayaMbhoga jAjyAmbuja SaT praaH| hasa cakrATayAstIrodyAna zrI pAtha kelayaH / / (mu0) 60 sarovara-varNana (3) talAvasakharI ekallola, dekhone samudra nI paDe bhola // 'paMkhonI veTIgrola, uchalei kllol.|| dose amola, ghaNAika raMgarola // dhaNAhaka vAyaranA jhaMkola, bhalA pagathIyAnA vola // ghaNIka paMkhIyAnI kalabala, ghaNIika halaphala || dhobI dhoI malamala, bhalA vikasthA kamala // pANI piNa amala, bhalA parimala || khyAla dekhIi mukha pakhAlIiM pathI pANole pIichai / / jhArI bharI lijIiMcha, hAthohAtha dIiche / / masakate bharIichai, bhaisA upari dharIi chai|| mojakarIiM che bAbhaNa nhAve chai|| dhotIyA te lyAve chai, Izvara te vyAvei chai|| sahasanAma te giNe cha, sarasvatI pAThavada taibhaNe cha / veda vAce chaI, prabhAti khyAlate mAce chai // sahukoI rAce chai|| rasoI jimIiM, zrAkho dina toja ramIiM / / - bIje syuM bhamoi / / 1 psii|
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ (27 ) ehavA talAva, paramezvara milAca ! . - iti talAva varNanam // (pU.) 61 panaghaTa-varNana baIrAM nI bhIr3a, hui pIDa, TeM cIDa / eka atAvalI dor3e chai eka mAthai vehaI cohaDecha / lUguDu te mAthe proTeM chai, vehaDoM te phor3e chii| eka ekanai aDai chaI dhaDAdhaDa paDai ch|| mAho mAhi laDe chii|| have nAnhI lADI, cIkhala thI paDe ADI / trIjI nI bhInAi sADI, te mATei kare raaddii| soka soka nI karai cADI, DIle jaaddii| khIje mADI, sAsUI pAchI tADI / / . eka paNavArI bhare chaI, vAtA te kare chai / najara te araI paraha phireM chai, eka eka ne hase chai / / bIjI te pANI mAhi dhasechar3a paga te pAgothiyAsU ghasai ch| / eka eka TolI nAi cha, ApaNI ApaNI pAche Ave cha / eka eka no chehaDo sAhe cha, upADavA umA he cha / utAvalI dhAi cha, vAtA te cAhai ch| jIvANI pAjhaM reDya cha, chokaro teDya ch| mAthA upari vehaha cohaDya chai, jeDe jhamake cha / ghUghara te vamake cha, pAyala te Thamake ch| vehai araSada, varNeka gahagaha / vAle aNavaTTa, Ave dahavaha // ehavai paNagaTTa / iti paNagaTTa varNanam / / 62 nadInAma (1) gaMgA, gomatI, godAvarI, siMdhu, cAmala, siprA, sovanabhadrA, sarasvatI, sItA, sItodA, revA, riktA, raktavatI, banAsa, jamunA, mahI, sarajU, tApI, satalaja, bhUvi, aigava, 14 lAkha 56 hajAra 60 samudra, bhelI thaI chai / (kA) 63 nadI nAma (2) gagA, gomatI, godAvarI, sindha, siprA, sarasvatI, sovanabhadrA, sItA sItodA, revA, riktA, raktavatI, suvarNakulikA, ruppakulA, narakatA, nArikatA
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 28 ) harikaMtA, harasalilA, yamunA, mahI, tApI, banAsa, gaMbhIrI, cAbila, kRtamAla, nakAmAla, pramukha, cauTalAkha, chappana hajAra nadI, lavaNa samudra mAhi bhilai / (sa0 3) 64 nadI-varNana (1) nadI, do taha pAr3atI, kacavara upADatI / rukhaunmUlatI, kumiNi ghaaltii| sAvana haNatI, jaDI mUlI khaNatI / mAgrgaloka khalatI, valaNi vltii| tarU topatI, nIcau joatii| mahApUri kalakalatI, kalloli uchalatI / lahari karI sU sUtI, vAhale phUphUtI / jisI kRtAMta taNI mUrti tisI raudra, veutaTaleI zrAvI naTI / ( sa0 1) 65 samadra-varNana samudra ucchala dUhula kallolamAlA mAlita gagana maMDalu / matsya kacchapa kamaTha kUrma nakra cakra pAThIna pITha jalacara sakula / atizaya gaMbhIra, samudaMDa nIra DiMDIra / aneka tAyAtrika loka sevita, sola nAti ratnanau aAgara evaM vidha apAra sAgara / (sa0 1 aura sa0 5) 66 samudra-varNana (2) samudra agAdha, alabdha madha, guhira gabhIra, Avarta durga, kutIrtha viSama, makara bhyNkr| (pu0 a0) -
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhA-zrRMgAra athavA varNana-saMgraha vibhAga 2 rAjA, rAja-parivAra, rAjasabhA, senA, yuddha
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ narezvara varNana (1) samudranI pari lakSmInidhAna, sahiji hI sAvadhAna / merunI pari sarva janASTabha, Ati nirdabha / kArtikeya nI pari apratihata zakti, deva guru nai viSai niviDa bhakti / AsamudrAnta bhUmaMDala bhartA, Azcaryamaya mahA kArya kartA / sUrya nI pari nityodaya, satpAtra kRta saMcaya / diggaja nI pari anavarata dAnAdrI' / kRta karu, jaya zrI vs| Izvara nI pari jitamanmathu, prajApati vakaTita satpathu / mitraM prati, udayazela ati | sazIla, salIla / vikramAkrAnta bhUtalu, atihi prabalu / .. rUpai abhinava kaMdarpAvatAra, ati suvicAra / yazasvI", tejsvii| pratApi laMkezvara, eva vidha narezvaru / / 1 // jiNai rAjAyai gaur3a deza nau rou gAjiu, bhoTa nU' mAchiH / paMcAla nau pAlau pulai, kAnaDa deza nau koThAri rulai / hUMDhADi nau DhoyaNau ToyaI, vAvara deza rau vAri baiThau Tagamaga joyai / cauDa nau trApiu', kAzmIra nau tharahara kApiu / soraThI (ya) u sevai, dasaura nau daDa devai / mevADa nau mAla yApai, kAcha nau kApai / aga deza nau aga aolagaDa, jAladhara nau jIvitavya taNai kAraNideg rigai 1 diggaja nI pari niratara, dAnAdrIkara * pragaTita 3 mitra prati udayazIla, zatruhRdraya siil| 4-sIkara cora a dhAra (vizeSa pakti) 5 jayasvI 6 sArvabhauma narezvara (vizeSa pakti) 7,bhajyau 8 cApyau 6 kAji 10 vayarIyA kRtAta, mevakA parama saat| kAla vAca nikalaka, nI nI pari ninmaka (vizeSapakti)
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 32 ) ghap kisu ripukula kAlaketuvara, zaraNAgata vajra paMjara' / paMcama lokapAla 3, jimai sonA rai thAli / jiNai ripu save nirdhATyA; durga save ApaNA kIdhA, vairI nai5 desavaTA dIdhA / isyu niHkaTaka sAmrAjya rAjya pAlai / (mu0) 2 nRpa varNana (2) ekAgavIra, raNAgaNadhora' / parAkrama nirbhaya bhIma, sAhasika sIma | visama dhADi moDaNa, para bhUmi pacANaNa / paradala khaMDaNa, chatrIsa rAjakulI maDaNa / laDavAya bhaDakoDi bhajana, agaja gaMjana / rada rAvaNa, ariTala airAvaNa / / ahakArI mANa moDaNa, mUchAlA bIra mANa khaDaNa / zaraNAgata vajra pajara, gaDha majana kuMjara-1. aDavaDyA AdhAra, vAkA vora pAdhoraNahAra / sIkari ghoradhAra, vikaTa para mahAhaMkAra dhikkAra / kalakIyA kedAra, pavADA koDi jaitta yAra / raNa raMgamalla, araDakamalla / vIra Tokara malla / para bIra hRdaya salla, bAvanna vIra kaTAra malla / raNa bhagna suhaDAvaSTabhana merU, sAhaNa" samudra viloDaNa maMthANa merU / vIra kaMkAla vetAla kAla, camara bivAla / . paradala halla kallola, vairi varga draha bola / - bhaya bhIta bhaDakoDi rakSA vajra kamADa, dUTha rAyA hIyai-daNDa / 1 vistIrNa kara (vizeSa) * hRdaya visAla 3 jiNa rAyai vaDAvaTA viruddha khATyA, sakala vairI nirdhATyA / 4 apaNai vasi 5 vIhate 6 lIdhA 7 rAmacadra nI parai cAlai / isau ni kaTaka dhIra jitazatru rAjA rAjya pAlai / pAThAntara kuzaladhIra kuta 'samAkutUhala' se / pAThAntara 1 aTaga gajaNa, raDharAvaNa / 2 bhajana / 3 bhtt| 4 bhAle bhayakara / karAla karavAla tara, laladhArAdhara / 5 sIhaNa / 6 paradala / 7 bhmkoddr| 8 raNAgaNa bhidamAla pAThAntarasamA zrRMgAra vinayasAgara prti|
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 33 ) gaya ghar3a vibhADa, cora caraDa duphADa / nIsANa nisaka, ripu rAya tArAmayaMka / mahAripu kIrtilakAra hanumaMta, ghaNaghora bala ghUmaMta / DAkIyA UtAraNa hopa, dhayavaDa ghaya Topa / ityAdi / 3 rAjA vaNana (3) vikramAkAnta bhUtala, zaktitraya bhAsita ripubala / prajApati janaka jananI samAnaM, sevaka kalpadrumopamAna / yudhiSThira jima vacana pratiSTu, zrIrAma jima nyAya niThu / viSNu jima prajApAlana vrata, taruNAditya jima prauDha pratApa / samudra jima anAkalanIya svarUpa, ehavau bhUpa || 4 rAjA (4) nija vikramAkrAnta kSoNi maDala, zaurya zrI vadanAravinda pradyotana / sakala mahIpAla lIlA lAlituH, ripu kula kAla ketu / saraNAgata vana panara, pacama lokapAla mudrAvatAra | hasau rAjA / (pu0 a0) sImAla save vaza vattiyA kiyA, gar3ha save DhAliyA / gaDhavaI save nirdhATiyA, durga save ApaNA kiyA / samudra paryanta zrANa pherI, iNapari ekatra niHkaTaku rAjya paripAlai / (pu0 a0) 5 rAjA (5) mahAzAsanu, araDaka mallu, jaga jhaMpaNu, pratApa lakezvara para rASTrIka hRdaya shlyu| jasu taNai prArthita prANa bhikSA huMtA rAya aolagai kei hAthi darpaNa liyai aolagai kei puNa strIveza muDita kUrca hutA zrolagai / kei dAte Agali lei aolagai / kei velA bADhI olgi| kei koDha kuhAr3ai aolagai / kei lottiignne| bihu nAkei hAthu khAlai lotti| isau pratApI raajaa| pu0 a0
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 34 ) 6 rAjA (6) rAjA grAditya nima pratApiyaDa, siha jima saurya sayukta, isa jima ubhaya pakSa vizuddha, hAra jima kAminI vallabhu cadramA jima kalAvatu, paTa jima guNavaMtu, ghanaTa jima zrImatu, hasti nima dAnavaMtu, makaradhvaja jima rUpavatu / 7 rAjA (7) yAcaka loku kAmadhenu, ugra vigrAhaka / rAja nabhA cakravattiM, nIti vidhAtu / sAhasaika syAtu, jeha prasannu taha dhanadAvatAra, jeha prati kupitu | neha kupitAtAvatAra, Topa daridra / guNa dravya IzvarU, paradoSAnveSaNa jAtyandha | tattvAvalokna sahasrAkSa, paradopodaghATana mUka | sadguNa grahaNa vyavadUka, eva vidha rAjA || 107|| ( mu0 ) 8 rAjA (8) jamu rAya tarAi khaDgi rAja lakSmI vasai / sarasvatI jivAgri vasaI, vacanAlApi amRta vasai | mahAjana huI gaurava Tarisai, sevakajana mana satosa / DITa eMDa karai, Thau dakhi harai / rUTharaM sarvasva apaharaI, anyAya taraNI bAta pariharan / kItti kAminI kAma, deva gurU meldI kuhidui sira na nAmai / madhura prasanna mukha, idra paTavo tau sukha / paranArI sahodara, dAna sanmAna saDhATara | Ucitya catura, pratipanna vAcA sAra / sarvajana zrAdhAra, paMDita jana zrRgAra / skhalita kIti, sUra vIra vikrAnta | parama skUtiM udAra kAra mUrti | pApa ni kdana, sajanAnaMdana / evaM vidha rAjA / ur3avAtAn prati ropayana kusumitA vincana laghuna varddhayana jJAna kaTaki no bahirniyamayan vizlepayan sahatAna / }
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 35 ) atyucAnnamayan zanaizcavita tAnunnAmayan bhUtale / mAlAkAra iva prapaca caturo rAjA ciraM nadatu // 117 / / ( sa0 1) 9 rAjA (8) jasu rAva taNai khajhi rAjya lakSmI vasai, jihvA sarasvatI vasai / vacanAlApi amRta varasai, mahAjana kihi gaurava darisai / sevaka loka mana satopaha, dIThau ANaMda karai / tUThau dAridgu haNai, rUThau sarvasva harai / nIti anusarai, anyAu pariharai / korti kAmai, deva guru melhI sirUkuNahai na nAmai / namu rAya taNai grANadu madhuru prasanna mukha, prIti taragita manu dAna sanmAnu aAlApu / amRta sahodarU, vacana kArUNya rasa kUpa tulya, ucatya caturu vAcAsAru / zaurya upazama zrI vilAsu, tattvavicAraNaka phala buddhi / sarvatra vikhyAti kIrti, satpAtra sevA rasika maMtri ||1|| pu0 a0 10 rAjA (10) pratApi lakedra , satyavAcA harizcaMdra / sAhasi vikramAditya, tyAgalIlA karNa / vacana pratiSThA yudhiSThira, dhanurveda arjuna / yAjJA ajayapAla, paranArI sahodara gAgeya nirbhaya bhIma, zrApanna satva jImUtavAhana, vivekI nArAyaNa, vidyA vRhaspati / lAvaNya lavaNArNava, rUpi kaMdarpa, pratapi mAtaMDa audArya balirAja, adbhuta dAni ciMtAmaNi sevaka jana kalpataru, caturaga vAhinI samudra saubhAgya govinTa, aizvarya surendra / siMha jima sauryavata, cadramA jima kalAvata / zIli sudarzana, vikramAkAta kSoNImaDala atula bala, pacama lokapAla zaraNAgata vraja panara, sakala vairi mahIpAla durjara // 57 // ( sa0 1.)
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 36 ) 11 rAjA (11) chatrIsa rAjAkulIno narezvara, sahajai zralavesara / pratyakSa paramezvara, kapAle rAjya lakSmI vase, mukha sarasvatI ullarse / tUThau dAridra hare, dIThau aAnanda kare / 12 rAjA (12) pInonnata kadha, satya saMdha / kamala vadana, ujjvala raTana / surabhi nizvAsa, lakSmI nivAsa / sadala nAsAvaza, pRthvI pIThAvataza / pralana karNa, nuvarNa varNa / vizAla netra / sarva kalA kSetra / . aSTamI caMdra samAna bhAlasthala, anAkalita bala / kajala zyAmala keza pAza, sarva jana pUritAza / satvaikatAna vRtti, ubhaya pakSa nirmala pravRtti / trizakti samanvita, caturAja vidyA alakRta / jita pacedriya vikrama, paNmukha sama vikrama / saptAga rAja virAnita, aSTa vidha mada vivarjita / nava nivAnAkAra, bhADAgAra / daza dizi vikhyAta nAmAsAra, akAdaza drai kalAdhAra / dvAdaza divAkara, pratApa vistAra / trayodaza vakSa kRta sAnidhya, caturdaza vidyAlabdha madhya / paMcadaza tithi datta dAna, sola klA sapUrNa / sapta dazaka yusavanA anya vyavahAraka / aSTAdaza dvIpa kIrti vikhyAta / / ekonavizati pATaNa nAyaka, vIta visA paropakAraka / dAnI rNa, pavitratA RtuparNa / upakrami rAma, pitRbhakti parazurAma / rAdhA vedhi arjuna, rasasiddhi nAgArjuna / saMgrAmi bhImAvatAra | zaraNAgata vajra kumaar| droNAcArya dhanurvidyAyAM / nuzruta AyurvidyAM / aAjJAlakezvara / nyAi vibhISaNa / isyo rAjA bhUmi bhUpaNa / tathA / pratipanna vidhyAcala, agi bhogi malayAcala / kIti gaMgA / himA guNa ratra ratnAcala / tayA nayana naTa vA caMdra / pRthvI dhara nAgeMdra /
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ (37) parAkrami kArtikeya, zatru sainya seMhikeya / strI jana rati pati, pratApi dinapati / aizvarya sahasrAkSa vibhUti dhanada yakSa / rUpi azvanI kumAra, lokavasaMtAvatAra | tathA / jasa prtaapi| madhya desIya mUjhai / saurASTrIya sUjhaI / mAlavIu AMca mAMDai / mevAr3au mada chADai / kanUjo kApai / vANArasau barakai nahI / mAgadha taNau muNakai nahIM / tilaMgu taDaphaDai bAri / kaliMga taNaDa rUlai kotthaari| , marahaThu hoTa damai / kukaNau hAtha vasai / tathA / jU rAjA dina gamanikA karai / kivAraha zrAsthAni kivAraha devasthAni / kahI dehavAsari / ka0 ateuri / ka0 sarva usri| . ka0 rAja pATikA / ka0 puSpavATikA / ka0 sattAgAri / ka0 vaDai prakAri / tathA / jINai gIta pravRttai tubaru tAla mujhai, raMbhA nAca muMkai / hA hA hU hU Dara phara kinnara kAna dhari / gadharva gIta mukai / svargaha deva sAbhalavA dUkaI / tathA / jeha taNI dRSTi i dAdhA paaluiii| . yA saMghAI / bhAgA samiIi / sukA nIlAiI / jIrNa punarnava hui / azakta zakta hui / bAdhA chUTai / kukavi kalpa truutti| dAridra jAi / lakSmI amAi / ispu, satyavaMta / sUryavaMta / kalAvata / guNavata / prAkRtimaMta / dAna para / mAna para / Rju svabhAva / mRdu svabhAva / gIta priya / kAvya priya / dakSa dAtAra / vidhu vicAraja / askhalita sAsana / sArva bhauma / rAjA caMdrAtapa rAjya karai ||ch|| 13 rAjA (13) rAjA sUryavata akhaDa pratApa, sAkhyAta kaTapaM bApa / duSTa nigrAhaka, ziSTa paripAlaka / , nIti pradhAna,' puNya pravAna / pAThAntara- nidhAna
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 38 ) viveka nArAyaNa, paranArI sahodara,' bharai aneka nA udara / parAkramavaMta, dAnavaMta | satyavaMta, somavaMta / yAcaka jana kAmadhenu, evaM vidha rAjAna // ci0 14 rAjA (14) dAna vIra, sagrAma ghIra 1 vairI kula khaMDana, nijakula maMDana / satyavAca avicala, ati gADho kala | saMgrAme sthira, pratApai yudhiSThira / para rASTra iMdapa salla, bIDI cayarAgara, guNaM ratna sAgara / sAharaNa samudra, dAna khaDai nirjita dakhi / kappUra dhArA pravAha, ati svochAha / sevaka jana klpa vRkSa, ati daccha / vicakSaNa, chatrIsa lakSaNa / yAcakajana ciMtAmaNi, rAjA maDala cUDAmaNi / pratApai dinezvara, gADho malavesara / isau jita zatru narezvara // cin 15 rAjA zarIra varNana (15) rAjA karNa, gaura varNa, laMba karNa / vizAla netra, phUla gAtra / uparAhI romarAya, hIeM zrIvatsa, pAya padma, hasta cakra eka akhaMDa pratApa, UMco lakSa | kaTi laka, mUla vaka iti zarIravarNanam ( ci0 ) * sevaka jana vatsala / isa prati meM Upara lise prathama citaur3a kI prati ke ata meM yaha zarIra varNana bhI likhA hai /
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 36 ) 16 mahArAjAdhirAja (16) jIha rAyataNI yAjJA paMcAla deza svAmI mastaki vahai / nepAla deza svAmI, dvAri rahiu, prAsAda lahai / malayA deza svAmo pAhuDa pAThavaI / dravir3a deza tvAmI vAja dhayaka aolgi| sindhu deza svAmI paDapaDI dii / kacha deza tvAmI divasodava nagai zrolagai / gauDa deza0 koThAri yolagai / / marahaTha deza0 vajra pajari khaDahaDai / jAladhara deza0 paga pakhAlai / soraThIu rAjA aAThIla prAsphAlai / keI gotiharai taDaphaDai, keI loha khaMDe khddaavddii| keI TA~ti zrAgulI leI aolagai, kei skadhi kuThAra ghAti aolagai / ki bahunA jINai sImADA save vasa kiidhaa| gaDha save DhAliyA, ripu savi nirdhATiyA / samudra paryaMta AjA pAThavo, aneki pari prajA sukhiNI kIgho / iNa pari rAjAdhirAja rAjya karai / 56 / ( sa0 ) 17 ahaMkArI rAjA (1) aTkArI kahavA chaI aTAlA, aNiyAlA, paTAlA, haThAlA, muchAlA, mAmalA, karaDAlA, maraDAlA, macharAlA, matavAlA, malapatA, marar3atA, masalatA, Akhar3atA, aDatA, ApaDatA, paDatA, pADatA, pakaDatA, atrIhatA' balavatA, bolatA, buddhivaMtA, rUpAlA, raMgIlA, rasIlA, raDhIlA, rekhAlA, ratIlA, riddhAlA, sUrA, pUrA, chayala, chabIlA, eivA gumAnI raajaa| / zroSTa yugala phurakAvatau, vacana vinyAsi khalatau / bhISaNAkAra mukha karatau, Arakta locana dhrtu|| ___ isyu rAjA kuppau / / pu0 18 kupita rAjA (1) . kRTila bhrakuTi tADI, capeTA uupaaddii| 2 pratihantA .
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 4 ) 33 rAnI varNana teha taNI kalatra-jisIrabhA, jisI urvasI, jisI tilottamA, jisI apsarA, jisI pAtalAganA / isI rAzI // (pu0) 34 maMtrI varNana rUpi karI rUDaDa, pATa prati nathI kUDau / rAulA artha nidhAnu, viNa jhUjha pRthvI ApaNI karai, anerai rAya nai caukA sari saraha / anei khaDi Asa jagIsa, tADI vakhANayai vizvAvIsa / loka nA kArya samArai, ane prajA ugArai / vAda vigraha rAkhai, asatya na mAkhai / zAstra kuzala, yazi karI nirmala / pranA nau pIharu, atihi alavesakaru savihu buddhi nidhAnu ehabu pradhAnu // 18 // jai0 mu0 35 maMtrI-varNana temahArAya taNau caturbuddhi vilAsu, samasta jana vihitollAnu / nIti zAstra vicakSaNu, vidyAmAna sAmudrika lakSaNu / mahArAya taNau pratizarIru, avarNavAda bhIru / kanakamaya mudrAlakriyamANu dakSiNa hattu, ati prazastu / maMtrimaMDalumukhAbharaNu, sakala rAja sabhAlakaraNu / aneka sAdhita durghaTa kArya siddhi, mahatau subuddhi / tINapari sukha sadoha bhari paca prakAra sokhyasAru, pari pAlai rAjya sAru // 27 rAvaNa-varNana (4) trikUTa parvatu, laMkApurI samudra khAI / daza miru bIsa bhuju, trailokya kaTaku / rAvaNa maMDalezvara, tUcho Izvara / ... .. "varu, navANavai koDi rAkSasa bala / nava koDA koTi nakkoDi navANavalada navANavai sahasra navasaI
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 41 ) navottara rAkSasa kula 1 kubhakarNa vibhISaNa pramukha bAdhava lakSa, madoTarI pramukha savAlakSa tevarI / idrayama meghanAda pra0 savAlakSa kumAra / sAlI sUrpanakhA pramukha aDhAra bahina / sAtalakSa veTI, tera koDi ceTI / vihi baiThI kodravA dala, Aditya rasoI karai | bhaiMsA rUpI ghaTavAjate yamudevatApANI zrAha / vizvakarmA sUtradhArauM karaha, zukra daityagurU pothI vAcara, kathAkahadda | indu mAlI rUpi phUla Ai, sADa chehikhATa taNI uDANI tApai | taiMtIsa koDa devatA zralagakarai, iThiyAsI sahasra RSizvarapANI paratrabharai / veda uccaradda, ziva zAntika karai / devaguru bRhaspati risa dekhADara, magalU kSetra kheDAvai / kAmadeva kaDI kaTArau bAdhai, dhanuSAgni bAga sAdhai / mahezvara pavana (1) vAyara, brahmA vINa vAyai | *, pavana devatA dhUli buhArai / nArAyaNa navadurgA AratI utAradda, gaMgA yamunA ve ca~vara DhAlai / gaNapati gokula cArai, kRtAntu koTu gakhai / sanizcarU rasoI rAi, jIva rati DholaDI jhADai / ketu bhAmaNA bhamADai gorI saNagAra karAvai / lAchi vastra sattAvadda, navagraha khATa pAiyevAdhA / ", dhanadu bhaMDAri bharai / 'karai, 'rAvaNa rAja karai / sAta samudra mAjaragaDa karAvai, aDhAra bhAra vanaspati phUla pagara bhadara / takSaka keu bhaDAri pahirau karaha / hastI - varNana bAlAna staMbha moDI, nivaDa loha taraNI zRMkhalA troDI / putAra pADI, kapATa sapuTu phADI / paDihAru gAnI, varaNa sabadhIyA trigaDA bhAjI | varaMDA pAData, mANaMsa mAratau, rAuta rasADatau / , TAla TalaTalAvara, hAda halahalAvaI /
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAma unmUlai, UbhA manuSya UlAlai / kSatriya khalabhalAvai, khaMDagRha khaDahaDAvada, dhavalagRha dhAkalaha / tarala turagama trAsaI, nAikA nAsai / isu mUrtimaMtau kRtAMtu mahAkAya, parvata prAya / saptAga maTa pratiSThatu, devatAdhiSThitu, tridaMDa galitu / sArasI karatu, mada pravAha jharatu / hasti rAju, niyAju / kRSNa vargu, sUryamAna krnn| lIlA sAcarai, jayazrI varai / parastrI pariharai, zatru varga Talai / para mAnu malai, kopi balai / mahI tali cAlatau, meghajima gAjatau / isa hastirAju cAlyu / pu0 16 kopAtura rAjA (2) kRta bhIma bhRkuTi utkaTa lalATa paTTa ghaTita trizUla / utpATitu dRSTi sapuTu / dasana saMdaSTaupTaH prakampita deha yaSTiH iNi parirAnA kopi caDiu / pu0 a0 20 rUThA rAjA (1) rUTho sAte patAla phoDe, raNAgaNi gavavara taNI gaDI gAje, zatru bhaDa bhAjai / dAnezvarai karNa taNo avatAra, dhanurdharai arjuna prAgbhAra / jeha taNo atula bhaMDAra, prabala koThAra / vaDA jujhAra, kaTaka taNo nahi pAra / kareM zatru sahAra, mahA udaar| ehavo parAkramI / ajanAcala re kailAsa parvata taNI padavI shraapii| yamunA taNe sthAna kIdho gaMgA pravAha / mitrakIdhA cadranairAha / sarIkhA kIdhA hArane nAga, atara yaliyo jaganai kAga / ehavo jANavI ||s 30
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 43 ) 21 rAjAnAma jitazatru, jitArI, jayasiha, janaka, jayarAja, kanakabhrama e, kanakaketu; kanakasiha, kuMbhakarNa, kuru, madanabhrama, madanasiMha, madanaketu, madanaveNa, makaradhvaja, mRgAga, mahighara, manmatha, vijayasiMha, vairIsalla, vairImalla, vIrasena, vijayakaraNa, caMdrasena, prajApati, pRthvIpati, pRthvImalla, pratApasena, mahIsena, ehavA rAjAna mahAbaliyA hai / 22 cakravarttI Rddhi (1) nava nidhAna 14 ratna, sola sahasrayakSa, batIsa ' sahastra mukuTa varddhana rAya, 64000 grataHpura, savAlAkha bArAganA, 14000 velAula, 32000 deza, 21000 saMniveza, 56 taradvIpa, 66 sahastra droNamukha, 66 koDi grAma, 66 koDi padAti, 46 sahasra udyAna, 18 zreNi, 18 prazreNi, 80 sahasra paDita, 100 koDi+- kauTuMbika, 32 koDikula 14 sahasra caturbuddhi nidhAna, 14 maMtrIzvara, 32 sahasra nava bAharI nagarI, 46 kurarAjya pratApa saMpAta 16 sahasra mleccha rAya, 14 sahasra maMDapa', 14 kaDavaTa 14 sahasra saMdhAna, 14 sahasrakheTa, 48 sahasra pattana, 18 koDi azva 84 lakSa uttama gaja, 84 lakSa ratha 72 lakSa pattana, 36 lakSa velAkUla, 32 sahastra pravara deza, 64 sahasra kulAganA, savA lAkha vArAganA, 32 bheTa bhinna nATaka, 30 sahasra grAgara, 84 lakSa tAlArakSu, 84 sahasra sUtradhAra, savA koDi vyApAriNaH, 14 sahasra jalapatha, 24 sahala kaTaka 360 sUpakAra / zranyapi zreSTa sArthavAha mArDatrikA koDaMtrikAdayaH / grAmo vRttyAvRtaH syAnnagaramuru' catugoM purodbhAsi zobha / kheTaM nadyAdriveSTaM parivRtamabhitaH karyaTa parvatena / 1 janaka bhrama ( na0 3 ) 1-1000 koTi 2 zrApAtApa saghAta 3 maDava 4 - saha karnaTa 5 muuru / grAmairyukta maTabaMDalita daza zataiH pattana ratnayoniH / droNAkhya siMdhu velA valayita matha saMbAdhanaM cAdri zR ge / iti cakravatti RRddhiH // ( mu0 ) pAThAntara - 1 chatrIna 2 1000 koDi 3 zratApa tApa savAta 4 maTava maTana 5 saha-karbaTa 6 caurAsI lakSa jAtya turagama a ta pura muuna vizeSa - bahuttari mahana puravara, chatrIsa sahasra janapada cauvIta sahassa karpaTa khola sahasa kheTaka caudra sahala manAuna pacAsa kamdhAna adhipatya, purAvRttitva, svAmittva, bhattRtva anu bhavati // ( antima ) 66 (sa0 1)
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 44 ) 23 vAsudeva rAjya (2) kevaDaMu rAjya vAsudeva taNauM jihA samudra vijaya pramukha dasa dasAra / pajUna pramukha ahUThi koDi kumAra / zaba pramukha eka sahasra durdIta kumAra / baladeva pramukha pA~ca viir| vIrasena pramukha ekavIsa sahasa vIra | ugrasena pramukha sola sahasa mukuTabaddha rAjA / mahasena pramukha chappanna sahasa balavata / rUpiNi pramukha sola sahasa ataHpurI jana / anaga (senA) pramukha sola sahasa vezyAjana 70 ( sa0 1) 24 rAvaNa-varNana (1) lakA nagarI rAjadhAnI trikUTa parvata gaDha / aneka akSauhiNI dala, aDhArakoDi tUra / jiNai mRtyu pAtAli ghAlyau, navagraha khATa pAIyai baadhaa| bAu devatA AgaNau buhArai, bAra megha chaDau dIyai / . vanaspatI phUla phagara bharai, sUrya rasavattI karai / cadramA ghaDI-ghar3I amRta lavai, yama devatA pANI vahaha / sAta samudra mAjaNaDa karAvai, sAta sAta rasA' bhAratI utArai / vizvakarmA zRgAra karAvaDa, tetrIsa koTi devatA aAsthAni aolaga Avai / gagA jamunA camara DhAlai, tubara gIta gAvai / sarasvatI vINA vAvai, ramA nAcai, vRhaspati pustaka vAcai / indramAlI, brahmA purohita / jImUta riSi chorU khelAvai / kAmadeva kaTArau bAdhai, vAsugi khaTi pahurau dIyai / kulika upakulika beu pAu ulAlai, arddha prahara zrIkhaDa ghasaha / vaizvAnara vastra pakhAlai, cAu~DA talAraDa karai / vidhAtrA kodravA dalai, gaNesa gardabhA caari| pAThAntara 1. sAtarinI * zrAmbAni 3 vAjaTa 4 vihi 5 vinAyaka
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 45 ) 25 (punarvarNakAntaraM laMkeza ) rAvaNasya / / 2 // pahilaGa trikUTa parvatanI visamAI, pAkhali (anI) samudranI khAI / laMkA nagarI pAkhali gar3ha, ati sadRddha / zrolagai ninnANavai koDi rAkSasa nA kula, bali kari atula / bAMdhava kuMbhakaraNa vibhISaNa jisA, veTA meghanAda, idrajit jisA / bahinI asAlI sUrpaNakhA jisI, rAvaNanai dasa mastaka, vIsa bhuja, e vAta sAbhalI kuNahai isii| lAdhau Izvara nau vara, vAu buhArai gharu / megha karai chATaNau, devAgaNA karai uugttguN| yama devatA' pANI vahai, sUrya devatA rasoI rhi| brahmA veda vakhANai, indrANI kesa tANai / gaMgA yamunA camara DhAlai, navadurgA AratI utArai / vizvakarmA sUtrahArUM karAvaha, vizvAmitra zrAbharaNa ghaTAvai / magala paDiu kSetra nItra parivArai, chai Rtu ApApaNI aolaga saMcArai / devatA mili prAgali nATaka mADai, vidhAtrA kodravA khADai / dhanada bhaDAra bharai, rAvaNa isyau rAja karai / sU0 mu0 26 rAvaNa--(3) laMkA rAjadhAnI, trikUTa durga, jINai mRtyu bAdhI pAtAli pAliu, navagraha khATa tagai pAiyai baadhaa| vAu devatA aAgaNau bUhArai, caurAsI megha chaDA chAvaDA dii / vanaspati phUla pagari bharai, jamarAu bhaisA rUpi pANI vahai / sAtai samudra snAna karAvai, sAta mAtara AratI utAraI / vizvakarmA zRgAra karAvai, zeSanAga rAjachatra dharai / gaMgA yamunA cAmara DhAlaI, chai ritu puSpa pUrai / sarasvatI vINA vAyaha, tuMbara gIti gaayiN| raMbhA tilottamA nAca, nArada tAla dharaI / zrAditya rasoI karai, caMdraghaDI 2 amRta jharai / maMgala mahiSI dohai, buddha pArIsau dikhaadd'i| vRhaspati ghaDiyAraDaM vAyai / zukra matrI bahasai, zanaizcara pUThi paga deI khATa bahasaha / 1. mamahapa (mahamahaNa =) 2. aparAvara 3.'thaTAvara (ghdaavr)|
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 46 ) 3 kosa samudra khAI, Tasa sira, bIsa bhuja, 30 sahala varSa zrAyu, 21 dhanuSaucca, trailokya kaMTaka, rAvaNa rAnA jehanai-66 koTi rAkSasa kula, 6 kor3AkoDi, 66 lakSa, 66 sahastra, 606 rAkSasa bala, kubhakaraNa vimIpaNa pramukha lakSabAdhava, madodarI pramukha savAlakSa aMteura, indrajIta meghanAdAdika savAlakSa veTA, 7 lakSa veTI, zrAsAlI sUrpanakhATika 08 bhaginI, 3 koDi ceTI, vihinodavA dli| 88 sahala RSi parva pANI bharai, 33 koDi deva ulagai AsthAni iNdrmaalii| brahmA purohita paNau karai, bhRgarI ti pAcamana dii / jImUta RSi choru khelAvai, kAmadeva kaTArau badhAvai / vaizvAnara vastra pakhAlai, kArtikeya talAra karai / cAmuDA cAuri saMcArai, viNAyaka gAdaha cArai / anai savA lAkha putra jeha taNai / isiu tribhuvana salla, mahAmalla, rANau rAvaNa / 1-4 ( sa0 1) 28 rAma-varNana yathA kSIra mAhi gotIra, jala mAhi gaMgAnIra / - paTTa sUtra mAhI hIra, vastra mAhI cIra / alaMkAra mAhi cUDAmaNi, jyotipI mAhi nishaamnni| azva mAMhi paca vallabha kizora, nRtya kalAvaMta mAhi mora / gaja mAhi airAvaNa, daitya mAhi rAvaNa / vana mAhi naMdana, kASTha mAhi caMdana / tejasvI mAhi Aditya, sAhasI mAhi vikramAditya / vAjina mAhi bhamA, strI mAhi rabhA / sugaMdha mAhi kastUrI, vastU mAhi tejamatUrI / puNya zloka mAhi nala, puSya mAhi sahala-dala-kamala / satyavAdI mAMhi dhammaputra, jJAnI mAhi jJAtaputra / vANa kalA mAhi arjuna, sUra mAhi sahasrArjuna / upagArI mAhi jImUtavAhana, deva mAhi meghavAhana / zIlakta mAhi nAraTa, ratAvaNa mAhi pArada / vRkSa mohi sahakAra, bhogezvara mAhi kRSNAvatAra /
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ (47 ) dAtAra mAhi karNa, dhAtu mAhi suvarNa / deva mAhi arihata, Rtu mAhi vasata / bhogAga mAhi nArI, krIDAga mAhi saarii| dhAnya mAhi cokSa, sukha mAhi mokSa / nAga mAhi dharaNa, matra mAhi parameSThi smaraNa / pakSI mAhi hasa, bhUSaNa mAhi avatasa / zAstra gAhi gItA, strI mAhi sItA / rUpavata mAhi kAma, tima pUrvokta guNopeta nyAyavanta zrI rAma / 26 sItA pradhAna, sarva guNa nidhAna / bhartAranI bhakta, varma nai viSai rakta / rAma nai premapAtra, sudara gAtra / zIla gula vibhUSita, sarvathA adUSita / kamala netra, puNyakSetra, / jehanI mIThI vANI, sagale jaannii| rUpavanta mAhi vakhANI, ghaNu syU iMdrANI, paNi je Agai ANaipANI / (sU0) __30 dazArNabhadra savArI (1) mahA gahagahATi hATi hATi gUDI UbhavI, vividha vadana mAla shomii| vicitra varNa saMpUrNa ulloca tADyA, manohara maDapa mADyA / gRhi gRhi ArIsAnI aoli' jhalakai, kAcana taNI kiMkiNI khalakai / syAnaki sthAnAka suvarNamaya pUrNa kalaza zreNi car3AvI / nIsariNInI oli maDAvI, kalyANa jhallarI taDAvI / pacavarNa puSpa prakara bharI, aviddha mauktika catraka pUrai / kRSNAgaru dhUpahaDI melhiyaI, raga nai tara gi rAsa kheliiyi| zRgAra sAra rasa gAiyai, vINA vazAdi vAdi vaaiiyii| patAkA pharaharatI kIdhI, kastUrI nI gu halI diidhii| motI taNA jhUvakhA jhUtrAvyA, mAhi padmarAga paTala lNbaavyaa| . keli ne stabhi toraNi tiga tigAvyA, dugaMdha UpajatA raakhyaa| maNa pagAma kapUra laakhyaa| kesara ku kU taNA char3A chAbaDA nopanA, kamalinI kamAla sapanA / chatra cAmara gahagahai, ketakI dala parimala mamahai / 1 uli 2 maNa game (gate)
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ ima sarva nagara sazrIka karI, sarvA ga bhUpaNa dharI / hasti rAjAdhirUda, pratApi prauDha / pAkhali lAkha khADA taNau bhaDivAu, maMDalIka taNau samavAu / gajeMdranI ghaTA, ghoDAnAthATa, pAyaka nA pahaTa / raya taNI rAmati, meghADabara, chatra nau' ADaMbaru / sIkiri taNA jhamAla, alaba taNA DamAla / meri taNe bhAkAri, jhallarI taNo jhAtkAri / zakha taNo UkAri, tivila taNo dokAri, mAdala taNo dhokArI / Dhola taNo TamaTamATi, paTahane gumagamATi / raNatUra ne raNaraNATi, ghoDA taNA hIMsATi / gajeMdra ne gar3agaDATi, rAjA zrI dazANabhadra cAliu / ( sa. 1) 31 rAja-yaza jisiu caMdramaDala, nisara sphaTika komala' / jisau kSIrasamudra jalu, jisau himAcalu / jisau vikasita ketakI Talu, jisiu pradhAna motIhArU / jisau zeSaphaNA saMbhAra', jisau kAminI kaTAkSa nikaru / jisau kAsa kusuma prakara, jisau DiMDIru / nisau gokSIra, jisau gagA taraMga pUra" / tisiu mahArAva yazaH puur| 32 rAjA zobhA upamA sabhA mAhi rAjA baiThA thako sobhai chai te kehavoakSara mAhi nima zrokAra, mata mAhi hrIMkAra / gaMdhava mAhi tuMbara, vRkSa mAhi surtr| 1 tarATa 2 alavA 3 AkAri / pAThAntara 1nIrArNava 2 jisyau zaradabhra jalu 3 jisau mallikA kusuma prAramAjha 4 jimau hara hAtya prazArU 5 jiu kAtya kusuma nikaru / -1 jaisalamera prati se 2 puNyakjiyajI apUrNa prati se (1) nphaTikopala purava vinayajI apUrNa prati se
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ (46 ) sugadha mAhi jima kapUra, aotsava mAhi jima tUra / vastra mAhi jima cIra,..." vAjita mAhi jima bhaMbhA, strI mAhi jima rbhaa| zAstra mAhi jima gItA, satI mAhi jima siitaa| deva mAhi jima idra, grahA mAhi jima cadra / dvIpa mAhi jima nabUdvIpa, pradIpa mAhi jima ratna pradIpa / tima sarva chatrIsa rAjakulI mAhi rAjA baiTho sobhai chai / / 30 rAjA rAja-vATikA gamana rAjA rAja vATikA cAliu, gajendra caDiu / pAkhatI agarakSaka taNI oli, maDalIka nai parivAri / patAkA lahalahatI, ajAlabi jhlktii| mevADavari, chatra taNai ADaMbari / sIkari taNai jhamAli, sukhAsaNa nai dddvddaatti| ghor3A taNai thATi, pAyaka taNI pahaTi / ratha taNai cItkAri, bhaTTa vadI taNai jayajayAravi / / 61 // ( sa0 1) 31 rAjya sukha jIha nai rAjya isiu sukhakuNahu sUtA muha na aghADai, paDiuM ko na apAr3aI / AhA koi na bolai, .... AjJA koi na lopai, parAI bhUmi koi na caapii| cora caraDa kA nAma ko na jANai, ApaNai mani zakA kuNaha na aannii| sonUM uchAlate hIDiyai // 60 // ( sa0 1) pAThAntara-- (1) pralava sUTADhaTa, sthUla data musala vipula kubhasthala caDiu, - (prathama pakti ke pUrva, vizepa ) (2) taNaDa (3) phurakatI (4) alavI (5) ar3amaDa (6) thAki / (7) bhATa nagArI taNai kazvAri / (8) rAjA rAma vATikA cAliDa (vizeSa) -puNyavijayajA ko apUrNa prati se
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 50 ) 32 rAjA ko AzIrvAda "atha desota nai bAsIsa vcnikaa"| kAima kabaMdha, virada dhajAvadha / mojA samaMda, AcAra iNd| durajodhaNa mANa, arjuna vANa / bhujabalI bhIma, sUrati sIMha / SaTa bhASA jANa, tapa teja bhANa / vipra gopAla, lIlA bhopAla / vIrAdhivIra, helA hamIra / madhukari sutana, kartavya vikrama / trAsahi hajAra phojArA bhAjaNahAra, chaha khaMDa khurAsANarA vidhvaMsaNahAra / masatI' hAthiyArA aAmoDaNahAra, patisAha rA vinnANahAra / rAjani ke hAra, arI sAla, ketAika sAla / lakha TIyaNa, jasa lITae / rAjA ke rAjA, tapa mahArAjA / iti pAsIsa vacanam // ( sa0 3) / 33 paTarAjJI-varNana (1) jisyo mora taNo kalApa, tisyo keza klaap| jisI zobhA aSTamI caMdramA, tisI bhAla caMgimA / lisI jotra mAlikA, tisI karNa pAlikA / jisI khaMjarITa nI deha yaSTi, tisI AkAri dRSTi / jisI puSpa nalikA, tisI nAsikA / jisA darpaNa taNA valaka, tisA kapola phalaka / jityo triMbI phala, tityu adharoSTa dala / jisI dADima kalI, tiso TaMtAvalI / jityo sUkar3i taNo ghAsa, tisya mukhaM taNou vAsa / tisyu mukha tnnouvaas| pAThAntara--- (1)mAta hAthivArA mAraNahAra (0) vinATaNa, paragAhaNa /
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMjasyU pUrNimA caMdra no avatAra, tisyu mukha taNo AkAra / nisyU dakSiNovarca zaMkha nU maMDala, tisyu kaMTha kaMdala / jisI komala mRNAla kadalI, tisI bAhu yugalI / jisyA rakta kamala, tisyA caraNa tala | jisI azoka taNA dala taralI, tisI aMgulI saralI / 'jisI pana rAga maNi, tisI nakha taNI munnii| jisyA mukulita saroja, tisyo uroja / 'jisyu siMha taNau vAka, tisyu madhya taNoM lAka / jisI nIla varNa taNI yukti / tisI sAmala roma pakti / lisyuM gaMbhIra hui kUpa, tisyU nAbhi nu rUpa / 'jisyU hAthiyAnuM kubhasthala, tisyU jaghanasthala / jityo keli taNo madhya bhAga, tisyu uru taNau sobhAga / jisI vRttAnupUrva zuMDa hasti taNI, tisI zobhA jaghA taNI / jisyA kUrma taNA pRSTa bhAga, tisyA unnata pAga / nityau rakta geru taNau parAga, tisyau talA taNau rAga / jisyau kamala taNau vikAsa, tisyau locana taNau prakAza / tathA vikasita vadana, zikharAkAra radana / sulalita karNa, capaka vrnn| pIna stana, akuTila mana / muSTimeya madhya, catuHSaSThi kalA labdha madhya / komala kara, sulakSaNa ghara cakrAkAra jaghana, matta gaja gamana / sughaTita caraNa / jeha taNI mukha caMdramA bhAmaNuM kIjaI, vikasita kamala nuM laMchaNu kIjaI / jeha taNI dRSTi dRSTiI..... ...... . .. . .. .... nirjita hariNI vanavAsi gaI, kamalinI jala durga rahI / khanarITa dRSTa naSTa caraI, veDI samudra mAMhi pharai / jenaI stana suvarNa kalasa prasAdi caDAvyA, cakravAka viyogitrA bhaNAvyA / tuMbAhalUvAdhiyAM / jehanA varNa Agali suvarNa sAmalau / cApA phUla mAmalau~ / haridrAmasi varNa / gorocana dhUma varNa / tathA / jehanA vacana rasa Agali sAkara maulI, drAkha lIMbolI /
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 52 ) madhu nIrasa, dUdha virs| amRta khAna / aneruM / kityu upamAna vicArUM? tathA / kata mAdhurva bhAgali kinarI mauna karai gaMdharva garva parihAi / siddha kanyA kAnoDai, nAga kanyA harakha loDai / rabhA turAsakta / tilottamA triTizAnurakta / apsarA niHprattara, lakSmI asthira / sarasvati hIna jAti loSiNI, nAgakanyA avasthA roSiNI / vidyAdharI, yaamiaavnii| Rpi knyA tapasvinI, gaMdharvI gIta vyasanini / rati proti anaganI / kalatra kareNu upamA na dojaha / nirUpama caritra / isI suparIkSita dakSa / dAkhi nAlU, miti mayAlU , TeNa hAri dayAlU / sulalita, sumalita / . na hatva, na dIgha, na kRza, na tyUla / na topAlI / na ropAlI / na haThIlo, na ghilii| anukiMtu suparIchaNI / su vUjhaNI / vichUTaNI sumukhi, saulakhi / sujANi / supriiyaannii| suparaThI, bharta, citta vitthii| saiNI, guhiNI / asithila, akuTila / dharma parA, niyama praa| isI solAlaMkAriNI, guNAnurAgiNI / kalA saMgraha kaarinnii| vivekavatI, saudaryavatI / lAvaNyavatI, puNyavatI, prAkRti mati devI vartan / tiNIsyU rAjA zrAnaMda maya vartaI ch|| ( sa0 2 ) 34-rANI-vaNena (2) te rAjA nai ataHpura mAhi pradhAna, guNa nidhAna / bhartAra taNI bhakti nai virSe mahAsAvadhAna pAThAntara 1. bhktinivepr|
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 53 ) kamala locanA isyai nAmai vattai // (sa0 3 ) terANi, sahinaiM madhura vANi / zIlavaMta mAhi vakhANI, guNai karI satya jANI / caNa kisyuM iMdrANI, je gali va pANI / rahe ghaNai parivAre, sakhI aneka prakAre / (sa0 3 ) lIlAvatI, padmAvatI, cadrAvatI / capakalI, phUlakalI, rAmakalI, gokalI, syAmakalI / hasI, sArasI, bagalI | suvidhi pramukha isi rAjA nI strI varNanaM // (sa0 3 ) 35 - rANI-varNana (3) suvarNa varNa, pralatra karNa / sukamAla hasta, strI guNai lakSaNa karI prazasta / - kamala dala samAna zrAkhaDI, mAthai ratanamaya rAkhaDI / devAganA nI parai rUpa rUr3I, hAthai suvarNa maya cUDI / lakhamI avatAra, hRdaya kamala rUlai motI no navasara hAra / laMkAlI kaDi, kAnai motI jar3ita suvarNamaya ghaDi / bolai mRta vANa, ati sujANa / paMDita lokai vakhAgI, isI maTanamajarI rANI || 14 || ( ci0 ) 36 - rANI - varNana (4) raMbhA nima rUpa sapanna, pArvatI jima niHsIma saubhAgya lAvaNya / aruMdhatI jima nijapati paTa caraNa nirata, dharmarata / -sItA nima zIlAlakAra 1 -cIja taNI candrakalA jima sarva vandanIya, ati kamanIya / cakravAkI jima nizcaya, ati prema, karai puNya nA nema / cAlApikarI kokilArUpa, gati kari rAjahasI svarUpu / vinaya guNi karI vetasamaya, mani zuddhi karIya gagoTaka maya / iti rANI varNana ||58|| (mu0 ) 37 - rAjJI - varNana (5) adbhuta bhAgyavatI, saubhAgyavatI / / paTTa pratiSThAvatI, satvAnuSThAna vato /
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 54 ) nirmala zIlavatI, ujvala guNa jhalakatI / lAvaNya nidhAna, grataHpura pradhAna / niSkalaMka, kRta pApa paMka 1 sukartavya saja, salaja | vidita kArya, pUjitAcArya | aucitya catura / pApa karttavya kAtara, sakala loka mAtara ||60 || (sa0 1 ) 38 - rAjJI - varNana (6) sarvaM zruteurI mAhi pradhAna, sarva guNa nidhAna / lAvaNya kUpa, zruti svarUpa | bhartAra nI bhakta, dharma nai viSai rakta / suMdara gAtra, rAjA nai prema pAtra | sarvathA dUSita, zIla guNe bhUpita / kamala netra, puNya kSetra | satya guNi kalI, rUpa guNa urvasI / suvarNa vargakAta, dIra zrAvara devAganA sabhrAti / sneha kalA rati, bhAratI sama mati / saubhAgya hasa talAi, kanaka cUr3i maMDita kalAI / sadA sanrarI, kAmadeva pUrI / tribhuvana tatva mATI, amRta biMdu sATI / puNyatI vATI, tiraMga dATI / rUpaI rati nirghATI, na karaI rATI / lAvaka, drAvaka, sAvaka / airAvaNa kuMbha vibhramAkAra stana, trasta haraNI locana - madana mudrAvatAra, pralaMvita hAra / kSINa kaTi, prati sughaTa | jehanI mIThI vANI, sagalai jANI / rUpavaMta mAhi zradhikI vakhANI, ghaNUMnyuM iMdrANI, 'ghIra' kahai je Agai ghaDaTa le ANai pAraNI // . iti rAjJo varNana || ku0
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 55 ) 36 kumAra varNana (1) asama sAhalaika malla, vairi hRdaya sallu / agra prahAri dhADI tilaku, trailokya kaTaku / kRtAnta mUrti, siha sphUrti / isau duTAnta kumaru ||76ll (mu0) 40 kumAra (2) ati prauDha, yovanAdhirUDha / strI jana nai vizrAma bhUmi, nirakhadya vidyA lAsya raMgabhUmi / sarvAMgINa zubhakAru, rAjya lakSmo zRMgAra hAra / makaradhvajAvatAra, evaM kumAra // 56 // (mu0 ) 41 rAjakumAra (3) tayozca putro jani / yauvanaM prAptaH san / jisyau cadramA nu vitra koriu hui / jisyau amRta kuNDa nhAI hoI / jisya kamala taNau koza Avariu huii| jisyau ki mohanavalli prasaviu hui| kiM saubhAgya majarI hU tu samavyu hui / kodaDa taNau phUla haru / kiM kAti taNI kula bhIti / ki e rUpa-pratichadaka taNI mUlagI rIti / kiM mayaNa taNu mUla / kiM sarva rAmaNIyaka taNau avacUla / isyu nayanAnaMda TAIu / netrAmRta Aviu / sulalita sughaTita / suvAsu sohaga nivAsa / advitIya rUpa, lAvaNyAmRta kUpa / sarvajana mohaka, mana nai adrohaka / [sukumAla, su vizAla / ] suvicAra, [jozraNa hAra / taNA mana vihasai, dRSTi jAi agi paisiha / ] pAya thabhIi, vANI nirubhiiiN| [sayala romaMcii / AtmA ayUrva rasa siiNcid|] [jANe bIjo kAmAvatAra, jANetrIju azvinikumAra / ] jeha taNai nAma zravaNa loka kAkulI gIta nivaar| dRSTi prasAri kAya kathA mUkada, kAna uraDI ikai /
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 56 ) tRSita pANI na pIiM / bhUkhA bhojana na lIi / isyu sarvajana vallabha, deva durlabha / salUNau sadAkhiu | mitra vatsala, svajana vatsala / isyau rAjakumAra zobhai ||cha || iti nagara rAjAdi varNana svarUpamiTaM // cha // ( sa0 2 ) 42 rAjakumAra ( 4 ) ati lakhAvata, gADhau saMta / sakala zAstra bhaNDAra, rAjavaza zRgAra / rUpai kari jayaMta avatAra, viveka suvicAra | pitA mAtA bhakta, lakSaNa saMyukta | sakala vidyA nivAsa, karai bahuttari kalA abhyAsa / vatrIma' lakSaNa lakSita zarIra, pahiraNi nirmala cIra / jeha nI loka nai gADhI hIra, sagrAme vIra dhIra / capaka varNa aga, ati sucaMga / nazcala raNaraMga, na kareM maMtrI bhaMga / ati dAtAra, pratApa apAra / manohAra, yAcakajana sAdhAra / isyau rAjakumAra || 16 ( ci0 ) 43 kumAra ( 5 ) pratijJA sUrU, avaSTaMbha kailAsu / rAjaputra patallikA, baMdi kolAhalu / lokarakSA prAkA, mAhAtmya sAra / paranArI sahodara, isara kumaru | pAyaka pahaTu, UThavaNi suhaDu | khAMDA samuTu, trANa saDavaDu | tela dhUsara, bhAlA DaMbara | riNa mahAdhara, atizaya duddhara / isau kumada / 6. chatrIya ( pu0 a0 )
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 57 ) 44 rAjaputra zikSA rAjyAbhiSeka putra zikSA / / / vatsaM prajAsukhi pAlevi, anyAya vATa TAlevI / bhalau nyAya Adaravau, jasavAu upArjevau / cira paricitaM vAra hI parahIna karevI, kuNAhi vizvAsa na jANa viu / akulIna pasAu nisedhavavau, vejAi sasarga varjevau / mahAjana samAnevau, maDalIka prati ucitya varttavauM / sImAlA saveUsa satyarAkhevA, loka rUr3ai nIti mArga dAkhivA / cora caraDa nigrahevA, pAyaka prati yathA yogya grAsa devA / kiMbahunA rAjya bhalauM karikha / (155 ) ( sa0 1) 45 rAjya ke aMga kari, turaga, ratha, pAyaka, caturagasenA, bhADAgAra, koSTAgAra, gaDha / saptAga rAjya lakSmI // 126 ( sa0 1) 46 rAjasabhA (1) gaNanAyaka, daNDanAyaka / segaraNA, vegaraNA / devagaraNA, yamagaraNA / sAmaMta, mahAsAmaMta / maDalIka, mahAmaMDaloka, / cohaTTIyA, mukuTa bandha-saMdhipAla sadhi vigrahI, AmAtya, kAnugA, koTavAlaM, sArthavAha, mahAjana, aMgarakSaka, purohita, nRtyanAyaka, vihIvAyaka / daNDadhara, khaGgadhara / vANahIdhara, chattadhara, cAmaradhara, chattadhara, dIvIghara / pratihAra, senapAla, tatrapAla, aMgamardaka, moThAbolA, sAcAbolA, kathAbolA, guNabolA, samasyAbolA / sAhitya vadhaka, lakSaNa badhaka, alakAra baMdhaka, nATaka badhaka / yaMtravAdI, matravAdI, taMtravAdI, tarkavAdI ehavI sbhaach| 1. jAevau 2 satA pAThAntara 1 pArivigrahI 2 vahInAyaka 3 paTavaTiyAta, kapaTAyata tAkatamAlI ( DhAkaDhamAlI) iMdrajAlI dhanavAdI, dhAtuvAdI 4 sahasabolA vizeSanAma, samAgAra se|
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47 rAjasabhA (2) yuvarAja, matrI, mahAmaMtrI / gaNanAyaka, daNDanAyaka, tatrapAla / mADavika, kauDatrika, zreSThi, sArthavAha, paDita sabhA, jyotiSaka, pramukha raajsbhaa| (pu0 a0) 48 rAjasabhA (3) rAjarAjezvara, maNDalezvara / sAmata maMtri, mhaamtrii| caurAsIkaTa nAyaku, senApati pratihAru, upatAru / sAhaNiyA, masUriyA, dIvaTiyA, dvAravaTi, dauvArikA / sadhivigrahI, bhADArika, mahAjaniku, zreSThi sArthavAi, sabhyasabhApati, eva rAjaloku // 106 // (mu0) 46 roja sabhA varNana (4) zrIgaraNA vayagaraNA, dhrmaadhikaarnnaa| maMtri,mahAmaMtri, maMDalezvara / savidhAna, pradhAna, nAyaka, daNDanAyaka saMdhivigrahI, zmasAhaNI / suvicAru, pratIhAra A (ra) kSaka, jadvArikA kathaka, lekhaka / gAyaNa, vAyaNa / vINAkAra, vasakAra / jyotiSko vaidya, mahAvaicha / gajavaidya, azvavaidya / mAtrika, tAtrika / kutagIyA, kAThIyA / prakhara, satpAtra, naTa, viTa / isI rAjasabhA // 6 // (mu0) 50 rAja sabhA (1) aneka gaNanAyaka, daMDanAyaka, rAjezvara, talavara, mADavika, kauTavika / maMtrI, mahAmali, gaNaka, dauvArika / AmAtya, ceTaka, pIThamardaka, zrI garaNA, vayagaraNA, zreSThi, sArthavAha, dUta, saMdhipAla, pratIhAra, purohita, thaIyAyata, senAnI / aneki saMdhivigrahI, tridharaNI, caudharaNI / paMcaulI, khaTatarka vidura, sAta sejavAla, ATa graha gaNa josI, nava paDihAra, dasa prati suvarNakAra, igyArA sAmata bAra mahA maDalezvara, tera pasAitA, cauda caDiyAtA, panara paDatAra, sola mahA masANI, satara pADaNIyA, aThAra jhUjhAra, aguNIsa mANikya vinApI, vIsa ratna paarikho| parivAri parivAriu rAu sabhA baiThala // 58 // ( sa0 1) /
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 56 ) 51 rAja sabhA-(6) sabhA mAhi rAmaNa kAcaDhAliu', kukamataNA baDA chAbaDA dIdhA / kastUrikA nA stanaka paDiyA, zrI khaDutaNI gUMhalI dIdhI / kAcai kapUri svastika pUriyA, aviddha motI taNA cauka pUriyA / paravAlA taNA naMdAvarta raciyA, atarAtarA puSpa prakara bhariyA / kRSNAgaru ukheviu, pacavarNa paTTakUla taNA ulloca tADiyA / motItaNI zreNi trisarI causarI labAbI / mora pIcha taNe vIjaMNe vAu bIjiyai / 56 / ( sa0 1) 52 javanikA rAjasa, mora, sabhA, Atapatra-ketu, bhavana, vRkSa, abara, nadI, puSkaranI, jalanedhi, ratna, sarovara, vADi pramukha likhIte rUpa / evaM vidhi Azcarya virAjamAna / , 53 maMtrI varNana (1) sarasvatI kaThAbharaNa, rAjya zrI alakaraNa / vicAra caturmukha, kRta sarvajana sukha / laghubhoja, atyata oja / kUrcAla sarasvatI, sAkSAdbhAratI / kalikAla kalpavRkSAvatAra, samasyA satrAgAra / khADerAya, karai nyAya / SaDa darzana pArijAta, sarva rAjakulI vikhyAta / samagra grAma nagara caitya pUjA pravattaka, anyAya nivarttaka / sakala jJAti alakAra, suvicAra, udAra, sphAra, zRGgAra / saciva cakra cUDAmaNi, pratApa dinamaNi / sarasvatI putra, AcaraNa pavitra / dAtAra cakravarti, apahRta jana atti / buddhii abhayakumAra, rUpi kadapAvatAra / caturimA cANakya, matrigaNa mANakya / . sadaivotsAha, jJAti varAha / jJAti gopAla, dUbalA musAla / zatruvaza kSaya kAraka, vairirAja mAna mardaka / 1. kAba * manmArga pravartaka 3 zAna 4 sAraka
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 60 ) majA jaina, apratihata saina | jinadharmaM dharA dhuradhara / bhoga puradara / sarvajJa zAsana prabhAvaka, jina grAjA pratipAlaka / kula kramAgata, sadAcAra rata / lIlA lalita garbhaizvara / sAkSAt lakSmI vara' | jaga jyeSTha, prati zreSTha | caturbuddhi nidhAna, evaM vidha pradhAna | ( khU0 ) 54 maMtrI ( 2 ) cANakya jima vuddhi nidhAna, rAjya bhAra svIkAra mUla stabhAyamAna | caturazIti mudrA vyApAra paripAlana dakSa, sakala loka kRta rakSa / abhayakumAra jima rAjya pAlanopAya sAvadhAnu, vRhaspati jima nikhila nIti-zAstra nANu / evaM vidhu matrI || 60 | ( mu0 ) sarIra sakalApu, snehAga zrAlApu / grADaMvara mUla, ripu nana siri sUla / uparodhi namai, sarva janI kau vInavara | samaya kahAvadda, samaya rahAvai / kUDa nI sAraha, AlU Aru vArai / prayojana pRcchaku, cAlatau ucchakku // 61 ( mu0 ) 55 maMtri varNana ( 3 ) cANakya jima buddhi nidhAna, abhayakumAra nima rAjya rAkhivA sAvadhAna | vRhaspati nima nikhila nIti zAstrAdhigata paramArtha, caDarAsI mukha mudrA mathana dakSa | sakala loka kRta rakSa / rAjArtha pranArtha svArtha kAraka | anyAya nivAraka / evaM vidha mahAmAtya // cha // ( sa0 2 ) 56 mahAmAtya varNana ( 4 ) caturbuddhi nidhAnu, mahA pradhAnu / kula kramAgata, sadArata | nIti zAstrikarI, saguNa dhIra / 1. narezvara svAmidharma sAvadhAna ( pATha yahA~ adhika hauM / )
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ alubdha, prabuddha / sarva rAjya udvahana dhuraMdharu, puravaru / lIlA lalita garbhezvaru, jJAne kari sAkSAt lakSmIvaru / jaga jyeSTa, ati zreSTa / suvicAru, udAru / evaM vidha mahAmAtya / / 3 // (mu0) 57 maMtrIzvara (5) acchedya, abhedya, guhIra, gabhIra / prAkRtimatu, kalAvantu / marmajJa, ucitajJa, sarvArtha karaNa samartha / udyama pradhAna, sarvamahimA nighAna / buddhimaya rahara, naga jhapaNu / rAnArtha svArtha, lokArthakAraka, nyAyazAstra tAraka / gabhIra dhIra syairya madara, guNagrAma sudara / SaD darzana dattAdhAra, nirIha, nispRha, yogIndrAvatAra / amAtya 56 (sa0 1) 58 maMtrI virudAni (6) suratANa subhASata, dIvANa dIpaka / azvapati, narapati, gajapati, rAyasthApanAcArya / rAja sabhAlakAra, rAjasUtra sodhana sUtrAdhAra / rAyasAdhAra, rAyavaMTI choDa / rAya vAlesara, maryAdA manohara / paranAri sahodara, kalikAla nikalaMka / vicAra caturmukha, rUparekhA makaradhvaja / vaz2Aka bhAlasthala, catuH cintAmaNiH / vAcA avicala, bAlaghavala / zIla gaMgAjala, gotra vArAha / ubhaya kula vizuddha, ekottara zata kulodyotakAraka / ubhaya kulapakSa nirmala, rAjahasAvatAra / harpavadana, satyavAcA yudhiSThira / ityAdi maMtrI virudAni / ( sa0 4)
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 62 ) 56 pratihAra zarIri sakalApa, snehala pAlApa / zrADabara mUla, ripujana zira zUla / aparodhi manai, sarvanAkula vInavai / samaya kahAvai, asamaya rahAvai / kopa vIsAraha, alU pAra vArai / gupta Adeza prayojana pRcchaka, cAlatoccheka / eva vidha pratihAra // cha / / ( sa0 2) 60 maMDalIka sagrAma sIhu, riNa sIhu, mahendrasIhu / sagrAma vikrama, naravikrama, riNa vikrama / sagrAma malla, riNamalla, bhavanamalla / pRthvImalla, AsA maDalIkaH / (pu0 a0 ) 61 khar3Ayata ThAkara bhakta, vADa sakta / sayari trANayanu, paDavai prANa itu / hAtha vAsai / bAha khADA taNI kAla, AtraNI akala / AgalIu sAkAra, bhATa taNo jaya-jaya kAra / pharaDa uDavai, mAthauM mIDavai / payasI bolAvai, sAmahau calAvai / dhAi gAjai, khAdha bhaaji| eva vidha khaDAyata !! ch| (sa0 2) 62 rAja sevaka tasu rAya taNai Asanna aolagA pasAyatA pAyaka zrAna chaha / kavahaNai cauTa cayAla vRtti palai chai / kavahaNai solasai (bRtti ) palai chai / kavahaNai vIra muThiyala (vRtti) palai chai / kavahaNai vIra valaku (vRtti) palai chaha / kavahaNai sAsaNabaddha gAmu (vRtti) palai cha /
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 63 ) kavaharaNai sukhAsaNa ( vRtti ) palai chai / kavaharaNai caukhaMDI sIkari / vRtti) pala chai / kavaharaNai suvarNamaya kalasa palai chai / kavaNai dhana bindhu paladda chaha / kavaharaNai patAkA 0 kavaharaNai ghaMTA. kavaharaNai camara0 "kavaharaNai zrAgacchItA zRMgAra0" | kavaharaNai bhuMjAI rUpyamaya sthAlu pa0 kavaharaNai zAliu kuru / kavaharaNai rU * ( pu0 33 ,, "" sAhaNa samudra, vayari gharachu / vipakSa kaMTaka, cahuccha mallu / 'dhADI tilaku, dagadeka vIra / isA subhaTa | ( pu0 0 ) 0 ) ( patrAka 5 vA zraprApta ) 63 subhaTa 64 gaDha (1) ga gau, na visamau, jasu taraNA pAiyA pAtAli paiThA, bhIti gagani gaI, mahAgaja isA koThA, garuI poli, nivaDa kapATa, lohamai bhogala, Upara kasIsA taNI pakti, vidyAharA taNI paddhati, yaMtra taNI zreNi, DhIkulI taNI paraparA, gar3ha bAhari vA kavalA maNA taNaudurga, khAI tagau durga, jala taraNau durgA, thala taNau durga, nai paracakra taNau praveza nahI, hAthiyA Dhoha nahIM, pAkhariyA rahaNa nahIM, sUyaNa thAnaka nahIM, pAyala vAha nahIM, nIsaraNI ThAu nahIM, bheda sabhAvanA nahIM, nisara vajra khaTitu, vizvakarmA nirmApita hui / kiM bahunA | parAkrama asAdhyu, buddhi maMtara yogya, devahadda asAdhya isau gar3ha / ( pu0 0 ) 65 gaDha (2) kilAsa jima uMcau / pradhAna pratolI dvAra / saghara kapATa / loha maya bhogala vijaya harI taNI baraja /
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ (64 ) koThA taNI paddhati yatra taNI zreNI / DhIkalI taNI paraMpaga / khAI gar3ha / pANI gar3ha / kaTaka taNau gaDha / bairI taNo praveza nahIM / hAthIyA taNo Dho nahIM / pAkharImA rahaNa nahIM / bheda saMbhAvanA nahIM / jisyu va maya ghaDiu huii| ghaNu kityu / greka kA devatA rahi agamya / gaDha prAkAra // cha / ( sa0 2) 66 gar3ha (3) gar3ha garUau anai vismu| jIha taNau pAyau pAtAli paiThau, parvata naI zRgi baiTha / uccastara poli, lohamayakapATa, mahAkAya bhogala / vijahArI taNI paddhati, yatra taNI shrennii| kulI taNI paramparA, jala nibhRta khAI taNau durg| para praveza nahIM, hAthiyA Dhou nahIM, pAkhariyA rahaNa nahIM / nIsaraNI ThAu nahIM, bheda sambhAvana nhiiN| jisiu baz2a ghaTita vizvAkarmA nirmApita / kiM bahunA devai huI agamya // 55 (saha 1) 67 AsthAna-maMDapa (1) AsthAna maMDapa, kSobha Upanau, kavaNu subhaTa sagrAma rasika hUtau, bhuMi aAhaNiu, UThai chai, keU dhasaha chai, keu pralayakAlu samAna uMkAra melhai chai, aTahAsyu nIpajAvai chai, keU vakSasthalA parAmAraza chai, keU khavA phurakAvai chai, ke bhujADaDanirahAlai chaI, keU bhraMkuTi tADai chai, keU netra aArakta karaichai, keU khaDagi dRSTi nivesai chai, keU kaTArai hAthu ghAlai chaha, iNipari aAsthAnu kSubhiyau / ( pu0 a0) 68 AsthAna sabhA (2) purohita / senApati / taMtrapAla / daDa nAyaka zrI garaNA / vaigaraNA | mdhygrnnaa| devagaraNA / pAkhaMDalI / dharmAdhikaraNI /
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaanddaa| mhiiadd'aa| soraThA / mrhtthaa| rAThaur3a / bArahaTa / bhAr3iA / bhayAr3iA / jAlaMghara | kAzmIra | mAlavitrA / pramukha subhaTa / koTi / saMkaTa / ava vidha loka alaMkRta asthAna sabhA / (sa0 2) 66 gaja varNana (1) siMghaladvIpa taNA, aMgamai guNa ghaNA / bhadrajAtIka pracaMDa, ullalita suMDA-DaMDa / parvata samAna , jaladharavAna, capala kAna / madabalabhUratA zrAlikaratA, atula bala uccha khala galagarjita krtaa| saptAga pratiSThita, pramatta, madonmatta / pracaMDa udaMDI viMdhyAcala, samAna, kjlvaan| kopAraNa, jANe sAkSAta airAvaNa, avicala datUsala / chUTA hUMtA parvata prAya gar3ha pADai, kuNAtiha syuM paisai AkhADai / kubhasthali siMdura nau pUra, anai apari kapUra / suvarNamaya sAkali karI alakarayA, gajavaratrA pAkhA , cyAri zaya cauyAlisa lakSaNa anusar2yA / rUpyamaya ghaMTAnAda, jehanA jagatra sagalai jayavAda / pagighora, karai sora, zrama karatA dIsaha jANe lakSmInA krIDA-mora / ji vArai kuMDalAkAri ramai, ti vArai isyu jANIyai jANe pRthvI padminI Upari bhamarar3A bhamai / isyA kAi halUyaha phirai, parIkSakanA hRdaya mAhi sacarai / sArasI karatA, jaya zrI varatA / isyA aneka praveka, uttuMga mtNg| sU 70 gaja varNana (2) saptAga pratiSThita, suMDA DaDa parikalita / sugaMdha madajala vAsita, gajendra gu... / ....." viMdhyAcala samAna, kajjala vAna / capalA kAna, lAvaNya vidhAna / pramatta, madonmatta / tejakarI pracaMDa, sAkhyAta maartdd| - kopAruNa, nANe airAvaNa /
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ paramita madhyadeza, sthUlatama pazcima pradeza / snigdha roma rAnI virAjamAna, ati pradhAna / caMdrAvarta bhadrAvartta, prazaste samastAvata parikalita zarIra, sagrAma zauDIra / jhApa, TApa / rAga, vAga / arddha phala gati vizeSi / pravINa, dhurINa' / catuH zata lakSaNa samavAya, parvatottuga kAya / samudra kallola nima cacala, sarvatra prAjala / vegi karI pavanopamAna, uccaizravA samAna / asamAna rUpa vilAsa, salIla caraNa vinyAsa | zAlahotrAdi zAstra praNIta, jANai asavAra cIta / mAna saMsthAna sapanna, prazasya dezotpanna / rAjyAbhyudaya karaNa, sadA jaya lakSmIzaraNa / revata devatAdhiSThita, paMcadhArAdikAzva / gati samAzrita, suvarNa sakalA vibhUSita / kisyA eka teM"- hayANA bhayANA, kUdaNA, kAsmIya, hayaThANA, pahaThANA, uttarapayA, pANIpathA, tAnA, tejI, torakA, kAchelA, kAbojA, bhaaddejaa| kSetrazuddha, pramANa zuddha, caMpala, uuNcaasnnaa| joiu sahai, vapUkAyA rahai, vAko dreThI, sabhara puutthi| choTe kAne, sUce vAne / muhi rUghA, AsaNi sUdhA / hasamasata, haya heSAravi aMbara vadhira karatA / sUravIra sAhasI, AmhA sAmhA milai pasi / kAlUyA, kirADiyA, kihADA, nIlaDA, kavilA, dhUsarA, mAkaDA, hAMsalA, jAMbUyA, dorIyA, borIyA, zAlihotra zAstra lakSaNa praNIta / 1 virAjita jIe / 2. pradhAna crnn| 3 devAdhiSThita revata, paMcama dhaaraavt| 4 nRtya kalAnI vipai ucita, 5 hiva, tehanA, deza, kahiyai suvizeSa / 6. ka kaNA 7 kanojA kuhakA, kAvelA, mukarANI, khurasANI, satejA, khariMgA, tilagA ehavA turgaa| te kehavA, ghavakhANiyai jehavAdIla ghaNA / dRSTacora, karaisora / pIlaDA, raatdd'aa| kabojaDA, mAgaur3A, megha varaNiyA, hiraNiyA, agaMjiyA / hAsalA, vAsalA, calai uchAchalA / avudhA--(ku0 ) meM vizeSa / + prati (mu0 ) kA pAThAMtara--dezasampanna, kAlAbhyudaya kAraNa, pratimAraNa / sadAjayavAda, lakSmI saMpannA, kSepa vikSipta /
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ (66) sasai, ghasai, sATi paisai / juDai, duddiN| . isyA aneka hRdayaMgama, turaMgama / sU0 . 77 azva-varNana (2) parimita madhya pradeza, vizoSTobhaya pradeza / niSThura khuro zvAta bhUmaMDala, nirmAsala mukha mNddl| . stokatara karNa yugala, vizAla vakSasthala / heSArava vadhirita bhavanodara, manohara darpoddhara / ' sagrAma soMDIra, samudra kallola caMcala / 46 ( sa0 1) - 78 azva-varNana (3) kAchI, kaMbojA, kalujA, kazmIrA, kaselA, kAbarA, phameta, kAlA, paMcAlA, aNiyAlA, haMsAlA, hariyAlA, hayANA, bhayANA, pataMgA, uttaMgA, unagA, jalagA, pANIpaMthA, uttarapaMthA, UrdhapaMyA, adhopathA, pahaThaNA, tejaalaa| lohadhAra na muDai, U~cai AsaNa bhaDai / ___ dhUsarA, bhUsarA, mAkaDA, vAkaDA, rAkaDA, khurasANI, turakI, nIlar3A, pIlA, gholaDA, jalabAghI, bharejA, khecarA, khetarA kharA (ta), nAsai parA, bhAkhar3atA anihaMtA, righAlA, juvAdhiyA / - (sa0 3) ___76 azva-varNana (8) tejI uraMDA / gahvara torA / khurAsANA / bhayANA / hayANA / rohavAla / ru DamAla / torakAmaMda korA | pIluA / bhAdijA / dakSiNa pNthaa| pANI pthaa| mAkaDa / nIlar3A / kiihaaddaa| gaMgAjala / siNdhuutraa| pArakarA / pArasIkA bhdreshvraa| kAvUnA / isI ghoDA jAti / pu0 .80 azva-varNana (5). . atha azva lakSNAni . . , narAgulAni dvAtriMzAt / mukha, bhAla tryodsh| aSTAgula ziraH kau~ / ghaDagulamitI matau // 1 // caturvizatyaMgulAni / hayasya hRdaya tthaa| azItizca smuchyai| paridhistriguNo bhavet // 2 // etatpramANasaMyuktA / ye , bhavati -turNgmaaH| rAjyavRddhiMmahIpasya / kurvatyanya sva "vAchita // 3 // aMkaH pramANe bhAle ca dvau dvau radhrAparadhrayoH / dvau dvau vakSasi zIrSe ca dhruvAvartA haye daza // 4 // (sa02)
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 70 ) 81 azva-varNana (6) kyAhaDA, khUgar3A, nIlar3A, hariyAr3A / serAhA, ilAhA UrAhA, barAhA / siri khaMDiyA, voriyA / isA neka jAti taraNA turagama azva || rUpi hIrau, kaMThi hIraU / mANikau, phaTikar3aDa | revaMtu jayavaMtu / visAlu, sukamAlu, sAvaSTabhu, garuyAraMbhu / gagAjalu, saMsAraphlu / isA nAmAkita ghor3A // ( pu0 zra0 ) 82 azva-varNana (7) kehAr3A, nIlar3A, hariyADA, / sesahA, harAhA, varAhA / kohANA, bhAyAraNA / tAI, turagI / UvasiyA, pIvasiyA / phATakiyA, bhoTakiyA / kholAviyA, malhAviyA, laDAviyA, pulAviyA / saralA, taralA / choTakarNA, ekavarNA / 52 ( sa 1) 83 zrazvI varNana jai huI ghari vyAura' ghor3I, taMu gharasyuM dAdriya kADhIi jhAr3I pakhor3I' / puNa priya joi lIna, daridrahaI jalAjali dIsaha / varasa maha dIsi vivAha, ghari ghaNI Rddhi thAi / lAkhIrAuM jius, ghaNI haIM DAkura mAnai girAi | nihanai ghari ghoDAM sunAti, desi videsi^ tihanI vikhyAti / kisoro sAkhIi pRthvI pramANai, vAta sahu ko bolai UkhANai / dravya kai ghoDI nai koTi, kai vauNi naI khoTi / ghoDI sAkhiyai eha kAraNa, nima ghaNiyANI piharai sonAnA muNa' / eha syu' kUlaM, ghara dona ghor3e ji rUhUM / nai tUsaha revatu, tara vegaDa zrANi dAridr nU / ( mu0 ) 84 UMTha-varNena golI vItalI raTa, lAMbI nalI rau / jADai goDaha raDa, sasA serIyaha bagalAM rau | * + ka 1. pyAra 2 6 va 7 ko rAjavInI proTi = prakIti nivAraNa | rI 3 TIjara 4 NInaH ThAkura iMDA nAhi gigai 5. paradesa
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ T 11 ( 71 ) sighor3A jehe IDara rau, bAjavaTa prAMzrA rau / lAkherI, raMga rau, kuMmarAle thaMme rau / laTIyAle pUMcha rau | " valivIM phIMca rau, lAve gaDadANai rau / korIyai kAna rau, sopIyai dAta rau / ratanAle zrAkhi rau, damAmA jehai kopaTa rau | 1 *.**. gAle bihu gUMjata lAbANa ire ( dUre ), bhAmaNa jyu nese casaDakA karatau, ghasalA detau, UMTha tara isau | aMbara suMbarA caDaNa rau / ( ku ) 1 cakra 5. kRpANI 6 zakti 13 bhalla -17 gadA 21 yaSTi ... 25 muzala 26 taravAri * cAru cItkAra kalita, vizAla sAlabhajikA zAlita / dhavala patAkAcala mAlita, vicitra citra paramparA virAjita / para pathinI nirdalana | 73 ( sa0 1 ) 86 zastra varNana (1) 2 dhanu 6 tomara .... 85, ratha-varNana 10 pAsu 14 bhiDamAla 18 zakhI f 8 22 sapana 26 kulisa 30 kuddAla 34 sikA 33 bAhirie iti daDAyudhAni / 125 / (sa0 1 ) - 1 3 vajra 7 kuta 11 mugdara 15 guruja 16 parazu 23 paThasu "17 kAtari 31 yatra 35 kuhADI 14 1 24 4 khaDja 8 trizUla 12 maSikA 16 lUMThi 20 paTTasu 24 hala 28 karapatra 32 gophaNa 36 lipukha 1 } 87 zastra varNana (2) silla, bhalla, vAvalla, kuta, karavAla, tIrI, tomara, nArAca, zrarddhanArAca, cakra, zaMkha, zakti, kSurapra, dusphoTa, kodaDa, hala, muzalA, gadA, taravAri, kAtari, zastrikA, khaDga, mugdara, tadvala, bhiMDamAri / 115 / (sa0 1 )
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 72 ) 88 zastra-varNana (3) taravAri / trizUla / nArAca / kauzala / kRpANa / ' ckr| kuMta / sakSa / gaDIva / sahApaTTi / musahi / gadA / muzala / lakuTI / mugdara / churikA / zastrI / kasa / arddhacaMdra / kara patra / vANa / yaSTi / asi patra / turupa mukhI / arddha mukhii| bhiMDamAla / tomara | bhalli | lAgala | pAza | prsh| tura / visphoTa / vajra / zakti / mUla / bhanlala / sabalA / ityAdi zastrANi / (sa02) 89 zastra-varNana (4) hathanAla, havAI, hala, muMzala, cakra, nAla, gadA, guraja, geDi, golo, gophaNa, gupatI, pharasI, taravAra, tIra, tarakasa, kaTArI, kasI, kuddAla, kavANa, kokavANa, kAtI, bhAlA, barachI, bagatara, pAkhara, akuza, aNI, churI, sAMkala, dArU / ityAyudha / ' 10 zastra-varNana (5) tIrI, tomara, nArAca, arddhanArAca, bhalla, silla, Avalla, kuta, khaDga, churikA' taravAri, yamaTaSTrA, paTaha, phurasI kartarI, dhanuSa, zIMgiNi, cakra, zakti, gadA, mudgara, garna, trizUla, phalaka, proDaNa pramukhA / ( sa0 1) 11 zastra-varNana (6) churasAra lohataNI ghaNI, paugara melhatI, bIjanI pari jhalakatI, tInhI ghArAlI, baDhAlI, aNiyAlI paisAI, nIsAruI / 74 (sa0 1) 12 churIkAra hAkai, tAkai / daDai, dAvarai / Udhasai, vihasaha / haNai, dhuNai / pulaha, melhi| uvilai, rahai / hasai, ghurakA / car3ai, paDai, aDavaDai / hulai, Dhulai / churIkAra / (sa02) 93 dhanurdhara sAmitaNu vayaka, nava yauvana zarIru / sIgaNi tatra abhyAsu, Aguli taNau prAsu / ' saurya vRtti taNI gAMThi, udhasi jhATi / joi trivividha gaNu, lAkhai bANu / hAya vAvarai, bhavaralaM vIsarai / -1 phAsI / vana, trizUla, mudagara, uDa, vagado, DhAla, cakravANa, kuTa-iti vizeSa (sa0 3) 1 turika 2 uhnn|
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ (73 ) samaru sAMghai vejhauM viighh| kosIsA utArai, niTola mArai / 4 yodha-pAyaka jeha taNuM jANaituM kula, svAmi taNuM bala / ' Agali AcAra cAlai, thoDUM boli| ." chaha darzana namai, ThAkarahiM gmii| sagrAmi yuddhara, paranAri sahodara / pAge kAma karai, svAmi kAja marai / raNi vaharI naI hAkai, hathIbAra tAkai / ' bolAvI dii ghAtai, jANai yuddha taNu upAya / 65 yuddha-varNana (1) bihu~ pakhA dala milyA / . . sarvatra dhUli-paTala achlyaa| . . koI Apa-para bUjhA nhiiN| na jANIha Apudala sarve ekaMkAra pratibhAsai / ketalau gaja sArasI karatau jANiyaha / turaMgama heSAravi jANiyai / ratha cItkAri jANiyai, vidhi patAkA jANiyai, kiMkiNI nAri jANiyai, subhaTa manoratha mAliyai, - hona hRdaya nA zastra UdAliyA / turaMgame khure karI pRthvI dalIi / kAhalI bddbddd| prahAri jarnarita khddhddii| kavadha dharA pddii| rAjaputra ghor3a cddi| sUravIra gahagahai, kAtara DahaDahai / vidha lahalahai,
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 74 ) senAnI mahamahai / ghar3a jhUmara, itara mUjhai / eki khaDga kADhai, eki gana taNI vastra vaaddhii| aneki zastra jhalahalaiM, hAthiyAnI guDhi ddhli| kAyara khalabhalaI, ghor3e pAkhara gnngii| . vihita sarva jana Damari, isai samari // 71 // (mu0) 16 yuddha-varNana bihu~ pakhA vRhata puruSa sAcariyA kSetra sUDAviyau bihu pakhA sannaddha baddha nIpanA subhaTe pAkhara lIdhI mayagala guDA suNDi-daNDi muhavar3a ghAtA paMca vallahA kizora pAkharA / jAti turaga plaannaa| ratha pAkharA / vIra puruSa mahA subhaTa praguNa nIpanA / keI Agi lohamaya aAgI kariDa mastaki siri kunisi o huA saMgrAmodyata / kei parikara sapUrNa lauha cUrNa huyA sotsAha / keI Abaddha toNIra vIra huyA yuddha praguNa / sevAgata rAjAna cakra huyau sAvaSTaMbhu cakravyUha garur3a vyUha tapI racanA niipnii| zrAgavANi sIMgaDIyA taNI shrennii| pazcAt mAgi phAraka maMDala taNI paddhati / tadanaMtara istI ghaTAsItkAra krtii| pAkharA taNI zreNI hepArava meldtii|
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ bihu~ pakhA paMca zabda taNA nirghoSa uchalevA laagaa| - raNatUrya vAjevA laagaa| nausANe ghAya valevA laagaa| bihu~ pakhe bhATa paDhevA lAgA / bihu~ pakhe subhaTa taNA siMhanAda pravarttavA lAgA / silla bhalla vAvalla nArAca pramukha praharaNa paDevA logaa| bihu paMkhe hAki 2, haNiu 2, mAri 2, nAThaure 2, bhAgau re 2, trATaure 2 iNi pari subhaTa zabda nIpajevAM laagaa| gayaNa Accha-diyaM / zrAditya kiraNa niruddhaa| tetalai samai TevA lAgA kapAla / bhAjevA lAgA dhanuddaNDa / jAevA lAgA ziraHkhaeDa / padevA lAgI khAMDA taNI jhaDa / vAjevA lAgI sumaTa taNI kATakaDa / nAcevA lAgA bhar3a kabaMdha / phoTivA lAgA dhaja viMdha / TevA lAgA khaDgaphala nAsevA lAgA kAyara dala / isaha sagrAmi subhaTa gAjaha / kAyara tharathara dhuuji| vIre bAdhI ksnni| kAyara jhUrahi khaNi khnni| kubha sela liiji| kAyara khIjai / vIra taNA bhAlA jhalakaha / kAyara taNA mana Talakai / pacabdi par3a ghaay| kAyara bhaNai pAya pAya dhrasake jaai| nisAraNa, kAtara taNA paDai prANa / dala AghA khisi| kAyara khUNe khusai / dala hiyarada pdd'aa|
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 76 ) kAyara takkhaNi pdd'i| dala Aphalai, kAyara khalabhalai / mar3a mUjhai, kAyara muujhd| bhaDa malhai prhaar|| kAyara joya baar| vIraha muDI pdd'aa| kAyara pIDI cdd'aa| tiNi sagrAmi hRdaya dRDha karI sannAhu kariu / eka manu dhariu / khAbhanI khnniiu| paya gharaTTa bAdhita cANa saaghiu| riNi rAnA cddhiu| jihA dhUli paTala sarvatrai uuchliyaa|koi Apu para vibhAgu na bUjhaha / pitA putra na suujhaa| na jANiyaha aatmdlu| na jANiyai hAyiyA taNaha gulagulA-ravi / turaMgama taNai hiNahiNakAri / ratha taNai cItkAri bhATa nagArI taNai kayavAri / isai samari bhari vartamAni hRtaha suhaDa sUDai, saguNa hAthi lUDai / rathAvalI uthilAvai, mauDabaddhA mAkaDDa jiMva khilAvai / pAkhariyA thATa hnnaai| dala samadAya bhAjai, dalavaha gAMjA satru kaMdhAvAra taNA kNtt| samagra tRNa samAna kariu gaNai / . . isau saMgrAma / bahala kuMkuma tarAiTa chaDau dInhai katrikA taNA ttatraka paDiyA cAvanA zrIkhaMDahaNI gRhalI donhI
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 77 ) kAcai karpUri svastika bhariyA . avIdhA motI taNA cauka pUriyA / pravAlAdhokhaMDe naMdAvartta raciyA / aMtarA 2 puppha taNau prakaru bhariyau kRSNAgara akhviyu| . . paMcarNa pATU paTulA taNA aloca bAdhA muktAphala saMbandhinI trisarI motIsarI labAvI rAnA svayameva aAsthAnu de baiThai moravIcha taNe vAu vIjaNe vAu khepiyai ch| apari sajala jalada paTalAya mAna megha DaMbaru dharitro mastaki trizekharu mukuTu raciyau dIti vinirjita mArtaNDa maMDala karNi kuDala nivesa kkSasthali sthUla muktAphala prathita sarva sAru navasarau hAru labAviyau / sahasa dalu hasti kamalu, niruva karu pAya ToDara puruSa pramANu siMhAsanu kaTI pramANu pAdapIchu, pazcima digga vibhAgi thaIyAyatu vAma pradezimaMtri, jIvaNaha purohitu / bihu pakkhai aMgarakkha taNo zroli / sarvatraha kAbaDiyA phiriyaa| tetai samai supahuttau / / joDa kAhalI taDapaDai sAra uThiyA hAthi gaDayA sIgI taNA zabda kaltrola Uchalai nIsANa ghAi valai turaMgama taNA hiNahiNAkAra subhaTa taNA bApUkAra ghaMTA harapA TaMkAra kavIhaNA jhakAra hUyA - vIra siri paTTa bAdhA pharohaNA maDapa ThADA khADA taNA samudra visthArA kaDoraNa koThAra bhariyA subhaTa taNI pATI bharI zrAreNi taNI sUtraNa dharI pralaya tUrya vAjevA lAgA
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 78 ) cIra modalA ruNa UNevA lAgA asI pari saMgrAma praguNu hUyA / (pu0 zra) 67 yuddha varNana (3) somADA save vasi kIdhA, save gaDha lIdhA / gaDhavaI save nirdhATiyA, durga save ApaNA kIghA / samudra lagai ApaNI ANa pherii| ekachatra niSkaTaka rAjya pratipAlatA sagrAma viSaya kadAcit upajai / bihu pakhA vRhatpuruSa sAcariyA / kSetra suDAviu, bihugamA sannaddha baddha nIpanA / subhaTe jarahi jINa sAla lodhI / mayagala guDiyA, suDAdaDi muhavaDi ghAtiyA / paca vallaha kisora pAkhariyA, jAti turagama palANiyA / . vIra puruSa mahA subhaTa praguNa nIpanA / cakravyUha guruDavyUha taNI racanA nIpanI / agevANi sIgaDiyA taNI zreNI / pachevANI phAraka taNI paddhati / tato hasti ghaTA sotakAra krtii| pAkharIyA no zreNi heSArava meldatI / .. . paca zabda taNA nirghoSa jamalA uchalai / raNatUra vAjaI, nIsANa ghAya gAjaI / bihu game bhAda pddhii| bihu game subhaTa taNA siMha nATa huvA laagaa| silla bhalla tIrI tomara nArAca praharaNa paDavA lAgA / bihu pakhAhA ki 2 hiNi hiNi mAri 2 nAThau 2 bhAgau 2 iNa pari subhaTa zabda nIpajAvai / gayaNa AchAdiu, sUrya kiraNa rUMdhyA / tetalai samaha phUTevA lAgA kapAla maDala / jivA lAgA dhanumaMDala, jAevA lAgA ziraH khNdd| - paDavA lAgI khAMDA taNI jhaDa, vAjevA lAgI subhar3ataNI kATakaDi / nAcevA lAgA dhar3a-kabaMdha, paDivA lAgA dhvaja ciMdha: ...
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ prahAra jarjara ku nara par3A / 1 sunAsaNA turagama taDaphar3ai, bhAle bharaDItA gajedra zrAraDaI | rIrIyA karatA rAuta hathiyAra halaI, ghAha ghUmiyA subhaTa DhalaI / paDiyA pAika na usAsIyaI, hivA hAthIyA AzvAsIyahaM / maur3au dhAma ur3avaDai, revata. raDavaDaiM / paDimA pacAyaNa nI pari hAkaiM, rosa lagI mu~cha mUMchapharakAvaI / ratha cakra cApIti karoDa kaDakar3ai, vetAla haDahaDai / bhAgyavaMta jaya lakSmI varai, ApaNa kAna karai | 122 (sa0 1) 68 yuddha-varNana (4) cIra mAdala vAjyA, sUra sAjyA / jaya Dhakka vAjI, nIsata nIkalI gayA lAjI / kahAyaha, nejA lahalahAyai / tribhuvana lavalavA lAgA, mAhomAhi vaMira jAgyA / sUryyaM zrAchadiu, rajo gaNa unmAdiu / seSa salasaliu, diggaja halavaliu / zradi varAha ghurahariu, uccaithavA gharahariu | - paradala milai, cIMgha calavalai / -nIsANa vAnai, nANe zrAkAsi megha gAjai / ratha thaDahaDai, raNa kAhala traDanaDai | garjendra gaDagaDai, ghoDe pAkhara paDai / chatrIsa daMDAyudha bhalahalaha, kAyara khalabhalai / pRthivI calacala, samudra jhalajhalai / zeSa salasalAi, sUra sAmalA halaphalai / kApuruSa Talavala, hAthIyA gulagulaha / kAra nA manoratha phalai / ati rAgI rA mana chUDAyai, rUDA raNakSetra sUDAi | citta Dhola DhamakaI, camakai / ' pratihi phAra, phuMkAra, huMkAra / suha isai, aMgi Udhasai / ! vIra kilakilaha, sUranA Tola milai / bihu~ dala vicAli pradhAna phira, thApiu bhUjha siraha /
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 80 ) vANAvalI vikRTai, parvatanA zikhara trUTai / ghoDAM ne khure uDI kheha, jANe zrAkAsai AvyA meha / dhUli gaganAMgiNi lAgI, mArga pracAranI vAta bhaagii| adhakAri vizva vyApiu, isu raNakSetra yaapyu| ghArA maDapa gAjyau, jagatraya amUbhayau / seSa salakyau, vArAha camakyaDa / mAho mAhI haMsyA, isyA subhaTa dhasyA / bhATa bapUkArai, pUrvaja sNbhaari| hAthIyai hAthiu, ghoDei ghoDau / rathai ratha, pAyakiI pAyaka / huyavA lAgU jhUjha, syuM varNavi vasyaha abUjha / vAta karatA romAcIyai aga, te subhaTa bhalA je marai rnnrg| uDyAloha, melyA ghara nA moha / ApaNA svAmI zrAgali UbhA, nayI kisI vAta nI chobha / akhyA bhATake, kAyara UDI gayA gophaNi ne trATake / rathanA dhaDadhaDATa, vANanA sddsddaatt| . raNatUra nA gaDagaDATa, kahuka bAganA paDapaDATa / tubaka nA bhaDabhaDATa, golI nA kaDakaDATa / caMdravANa nA tddtddaatt| sara dhoraNi sAdhI, mAhomAhI cAla baaghii| aNIsara phUTai sela, deva jovaha khela / sannAha trUTai, khaMga nA aMgAra vichuutti| ghaDa paDai, mastaka rddvddh| kabaMdha nAcai, nIra yAcai / ati u gADha, phUTai jama dADha / / tehane agi uparAparai jhATake taravAri trUTai, te marada akhuutti| paDyA UThai, dhAyai eka eka naha puutthh| gdha Upari sAMcarai, apacharA varai, devatA jaya jayArava uccaraha / sUra vAhaI bhAlA, na chUTa caDyA nai pAlA / vahada pholA, loka lyai aolA / gUhA Avai vAMNa, kAyarAM rA paDada prANa / bAdhI cAla, nipaTi ghoDI vicAla /
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 1 ) bhAlA rI bhacAbhaci, bakatara bhedI lAgai vicAvici / ghoDe ghAlI pAkhara, ADo pAyA jANe bhAkhara / kahatA to ghaNAhI kahai, te viralA sUra je isai riNa UbhA rahai / ehavA sabda sahai, te kavi kahai / deTha lAgA, mAho mAha bahara jAgA / je huMtA senAnI, te dhura thI huyA kAnI / je hutA koTavAla, te piNa nAThA tatkAla / je hutA eka ekaDA, tIyArai nAma nAmai dIyA chekaDA / je hutA phojadAra, tIyArai sira paDI mAra / je hutA phauja viDAra, te huA kahAra / je hause bAdhatA kaTArI, tIyAnai te paDI maarii| je hutA khavAsa, tIyA mukI jIvivArI pAsa / je vaNavattA sAgI bAkI, tIyA nAsivA nai vATa tAkI / je pahiratA moTA sADA, tIyA nAsatA kIdhA koDi pavADA / je Dholarai DhamakA milatA tikepiNa dIsai ttltaa| kAvilI mIra, nAkhai tIra / isyai raNi je pAmai jaya, tehanai potai punya nicaya / sU0 yuddha-varNana (5) paradala milaI, subhaTa kala kalai / nIsANi dhAya valai, patAkA jhalahalai / oraNi mADIyai , arddhacadra bANa khaDiyai / bhaTTa hakkA hakka karai , devAganA vIra varai / vidyAdharI puSpa vRSTi karaI, dhanurdhara bANa taNI zreNI vAvaraI / AkAza maMDali gdhra phirai, sIcANA samalI sAcarai / hAthiyAnI ghaTA guDI, ghor3e pAkhara pddii| vihugamA dala milai, dhUli paTala uchalai jetai subhaTa gAjaitetalai kAyara thrhrii| jetai sumaTa bAdhai kasaNA tetalai kAyarathAi nAsaNA / je0 khaGga khaGgii, lIjaI, tetalaI kAyara mana mAhi khIjaha /
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ (22) je0 vIra bhAlA jhajakaI, tetalaI kAyara nA mana TalakaI 0 paca zani paDaI vAya, te0 kAyara karaIpAya / je0 ghUsake bAjA nItANa, te0 kAyara nA paDaI prANa / je0 Tala AghAM khisai , te0 kAyara khUNe khisii| je. vedala hI caDai , te0 matara tatkAla paDina / jena0 viTala bAphalai . te0 gatara mani khlbhlii| jetalaI subhaTa jhUjhai , tai0 kAtara loka amuujhii| 0 subhaTa melhai prahAra, tetalaI kAyara joai nAsivA vAra | je0 vIra mantaka paDai , tetalai kAyara pagi pIDI cdddd| hAthiu hAthiha , ghoDau ghoDai / gya thii , pAyaka pAyakii / bhathAuta bhayAutii , khaDgAyuddha khddgaayuttii| kutAyuva kutAyudhiDa, gadAyudha gadayudhai / garjAyudha grjaayuvii| ilAyudha0 mUzalAyudha zullAyudha0, trizulAyudhaH / . beu dala milai , sarvatra dhUli paTala ucchalai / / kuNa hU~ aAyaNa parAyau vibhAga vUjhAi nahIM, pitA putra sUjha nhiiN| na0 jANiyAtmaTala, na jANiyaipara dala / na0 bhUtala, na0 nabhomaMDala / na0 rAtri, na0 divasa / na0 pUrva, na0 pshcim| taha ekAkAra hui, isii samaya samagra dali vartamAni / rAjA sannaddha vaddha loha cUrNa huI suhaDai saguDa hAthIyA lUDai / rathAvalI UthalAvaI', mauDayA mAkDa lima khelAvai / pAravariyA gaTa harAi, mahAyodha sanukha maNai / Talavai bhAjaI, jala samudAya gAjaI / etalai tamaha samakAla sAhalI bAjaI, madabhabhala gajendra gAlai / nIgaDiyAnI zreNI kamamamaha, nIsANa taNA ghAya bamavamai / turaga taNA desArava, dhavA taNA TaMkArava / cIra raNa bhUmibharI, AreNi tagI sUtradharI / pralaya dhavala tUrya vAjai ||67 (sa 1)
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 84 ) 101 yuddha-varNana (7) zrAmho sAmho kaTaka AviyA baDI, phojai phoja addii| bagatara nai jIna sAla, mubhaTe pahirayA tatkAla / mAthai dharayA Topa, subhaTa canyA sabala kopa / pAce hathiyAra bAdhyA, tIra-tIra sAdhyA / Amala pANI kodhA, bhAjaNa rA jhUma lIdhA / ghor3e ghAlI pAkhara, jANe pAr3A bhAkhara / Agai kIyA gaja, Upara pharahare vaja / damAma dIdhI bAI, sabha vIra AyA dhaaii| raNa tUra vAgai, te vali siMdhUDai rAgai / ThAkura vapukArai, baDA-baDA bApArA biraTa sabhAra / chUTa nAli, nipaTi thoDI vicAla / vahai golA, lokalyai zrolA / chUTa kuhaka bANa, kAyarA rA par3e prANa / kAbali mIra, nakhai tIra / lAgI khaDA khaDa, vAgI bhar3Abhar3i / gaIbhallarI phauja bhAgI, sabala lIka laagii| je hU~to senAnI, te to dhUrakhI thayo kAnI / je hUto koTavAla, tetto bhAgato tatakAla / jo hU~to phaujadAra, tiNarai mAthai paDI mAra je hUtA caurAsIyA, e dAte triNA lIyA / je hUMtA khavAsa, tIe jIvavA rI mukI zrAsa / jo hUtA kAyara, tiNane sAbharI pApaNI vaayr| je caDhatA vAhara, teha thayA choDI kAyara / je Dholarai Dhamakai malatA, te gayA pAse TalatA / je bAghatA moTI pAghar3I, te UbhA na rahyA ekA ghddii| je hU~tA greka kaDA, tiNare nAmai diyA chekddaa| jo mAyai dharatA AkaDA, tIe muhaDA kIyA bAkaDA / je vaNAvatA sAragI vAkI, tIe tara raNa bhUmiyA ko / je bAdhatA vihUM pAse kaTArI, tIyAnai nAsatA bhuI par3I bhaarii|
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhA-zrRMgAra athavA varNana-saMgraha vibhAga 3 strI-puruSa varNana
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ puruSa-varNana (1) . kajala zyAmala keza pAza, zraSTamI candropamAnu bhAlasthala | kAmadeva koTaNDAkRti bhUbhagu, vikasita nIlotpala dIrgha locana sajana citta vRtti tulya sarala nAsA vaMsa paripakva ciMbAphala tulitAdharoSTa' kudakalikopamAna data pakti nirmala paripUrNa pUrNimA caMdra maNDalAyamAna vaTana maDalu sakha sadRza trirekhAkita kaTha kaMdala labamAna skadhanyasta kararNapAli mAsala skaMdha dezu pRthulu vakSasthala nagara durga parighA samAna vatula bhujADu sarvathA alakSya kSAmoTara gaMbhIra nAbhi pradeza kaTalI stabhopamAnu ura yugula kUrma pRSTi pradeza liya unnata caraNa azoka tarupallavAnukRta istapAda talu vihumAraNa nakhamaNi nikara chatrIsa lakSaNa lakSita zarIru pRSTi pAlaku bahattara kalA kuzala / likhita paThita pramukha causaTha vijJAna vicakSaNu udaya yauvana purupa nIpa jai / puruSa varNana (pu0)
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 60 ) 2 puruSa guNa-varNana (2) zrITArya, gAbhIrya, dhairya, satya, sAhasa, rUpa, saundarya, zIla-svabhAva, rAga, kAnti, vidyA, zastrazAstrabheda, lAvaNya, jAna, viveka, bhAgya , lAlitya, vijJAna, vicAra, pramANa, zakuna, nirukti, lakSaNa kalA, vinaya, veTa vidAna, sAhitya, gIta, pigala, ehavAguNa taka, sAmudrika, sagIta, nimitta, nighaMTu, jyotiSa / purANa, gaNita, ( sa04) - 3 satpuruSa-guNa varNana ( 3). vivekI kortivAn sUraH kulIna -zIlavAna dAtA bhoktA - sAhasikaH satyavAn gabhIra ghIra salaja kalAvaMta guNagrAhI kRtajJa dharmavAn savRta matra kleza saha nitendriya satuSTa alpanidra mitabhASI jitaroSa alobha subhaga tejasvI pratApI susasthAna zubhagati sukAnti ityAdika purupa guNAH / satvavAn priyavAga buddhivata upakArI mahotsAha pAtra ruci alpa bhojI ucitaja svarUpa baliSTa sugadha deha susvara ( mukhara) ( sa0 1) suvepa
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 1 ) 4 satpuruSa ke svAbhAvika guNoM kI upamA (4) satpuruSa svabhAva kaH zazina' zItalaM karoti, ko dugdha dhavalayati / ko mayUra picchAni citrayati, kaH zarkarA * madhurA* karoti / komRta sarvarasA - svAdaM dhatte, ko gagA pavitrayati / haMsAnA ko gati zikSayati, kaH padmarAgaM raMjayati / kazcapaka' surabhI karoti, ko jAtyamaNipu kAti kalApa / kaH sarasvatI pAThayanti, ko lakAyA alakAraM kurute / tathA sAdhu puruSasya tvabhAvena guNAH // ( sa0 1) 5 sajjana svabhAva upamA (5) cadramA nai kuNa zItala karai ? agani nai kuNa dAha karai ? dugdha nai kuNa dhole chai? . . mayUra pIcha nai kuNa citrai ? lakSmI nai kuNa notrai 1 kmala nai kuNa madhurA kareM ? gaMgodaka nai kuNa pavitra kare ? hasa nai gati kuNa sIkhavai ? juArI nai kuNa bhIkhavai ? capaka nai kuNa sugadha kareM ? sAradA nai kuNa bhaNAvai ? lokA nai kuNa dIpAvai ? strI nai kapaTa kuNa gokhAvai ? vRhaspati nai kuNa vacAvai ? 1 zizirI 2 madhurI 3 brahma 4 ko meghAnabhyarthayati, 5 inake badale meM yaha pATha-ko nAlikera jala kSipati ka kokilA svara 'mAdhuyaM viddhaati| - ko vRttatA nayati mauktikaan| mu. ku meM vizeSa pATa-tathA ko putro vinaya nayati /
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 62 ) kRpaNa nai lakSmI kuNa saMcAvai ? tima sajana nai tvabhAvai naannvo| (sU. 3) 6 satpuruSa pratijJA (6) kadAcit samudra maryAdA vyatikramai, kaTAcit jai mera mahIghara cakamai / kulAcala cakravAlai , grahacakra nina mArga sU calai pRthvI pAtAli jADa, vAu nizcala thAi / vajra TaNDa jarjaratA dharai, nala jvalai / jvalana zaitya dharai, zrAditya pazcima Ugadda, kumala vana parvata vikasai kadAcidamRta viSa thAi kdAcitpApANa jala mAhi tarai, kadAcitnArakI saukhya pAmai kadAcitvRhaspati vacana khalai, gaMgAnala pazcima vahai kadAcit abhavya jIvahRdayi dharmApadeza rahai, kadAcit mAnasa sarovara sUkhai kadAcit harizcaMdra pratijJA hUta cUkai, kaTAcit siddha garbhavAsi avataraha tathApi satpanya ApaNIpratinAtau na TalaI / 108 / 7 satpurupa ke paropakAroM kI upamA (7) satpuya paropakAra kihiM pRthvI niyamiyA chai zeparAju pRthvIdharai, Aditya aMdhakAra saMharai candramA zaitya karai, meghu jalu pRthvI bharai, gomaDalu dugdha kSaradda, candropalu amRtu jharai, vaizvAnara prajvalai, vRkSa phalai // (pu a.) 8 satpurupa ke paropakAroM kI upamA (8) matpuruSaH paropakArameva kutte na punagaramAthaM yathAravistamo nAzayati, paraM nAtaM phoTyati / cadraH tvAmRtena jagatApa, nirvApayati na kSayaM / vRkSAH paMthAnAmAtapaM nivArayati, nAtmanaH
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 63 ) yathA khaDgo'nyeSA zarIrANi vidArayati, nAtmazANA gharSaNa yathA vaidyo'nya nATikA' vilokayati nAtmanaH / yathA matravittara viSANi chinnati tathA na svadeha vipa | yathA ratnAkaraH para dAridrya nirAkurute tathA kasmAnna kSAratvam / tathA ciMtAmaNi kalpadrumAdyAH kAmAn kurvate / tathA svAcetanatvaM kasmAnna sphoTayati || 76 ( sa. 1 ) 8 satpuruSoM ke paropakAroM kI upamA ( 9 ) satpuruSa paropakArAya avatarati / karpAsaH parArthe viDavanA sahate, mauktikaM para zRMgArAya vedhasahate / suvarNa parAlakArAya, tApa tADanAdi / agara para saurabhyAya dAha, caMdana para tApopazAtaye gharSaNaM / karpUra para saugadhyAya mardana, kastUrikA para patrabhaMgI kRtevarttana / tAbUlaM para gAya carvaNa / dadhiviloDana parArthaM sahate, majiSTA vastra raMjanArtha kuna khaDanAdi sahate / dhuryaH parArthameva bhAramutpAThyati, sUryaH parArthamevodgacchati / jaladharaH paropakArAyeva varSati || 21 | ( sa0 1 ) 10 satpuruSa ke koSa kI upamA (10) satpuruSasya kopo manasyeva vilIyate / yathA daridrasya manorathA mana vilIyate / yathA kUpasya chAyA kUpa eva0 vi0 / yathA suragAyA dhUlI suragAyAmeva vi0 / araNya kusumAni araNya eva vilIyate / katAracchinna kUTa zaila phalAni zaila eva0 / yathA vadhyAvapurapatyAni tatraiva vilIyate / vidhavA jana stanA hRdaya eva vilIyate / kRpaNa lakSmIH bhUmAveva yathA vilIyate / 77 / (sa0 1 ) 11 puruSa ke 32 lakSaNa (11) iha bhavati saptaraktaH SahunnataH paMca sUkSma dIrghoyaH / tri vipula laghu gaMbhIro dvAtriMzallakSaNaH sapumAn // 1 // 1. naTikA 2 bhinnati / J
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 4 ) nakha caraNa pANi rasanA Tazanachada tAlu locanAnveSu / raktaH sapta svAdhyaH saptAgA salabhate lakSmIm // 2 // paTaka kakSA catuH kRkATikA nAsikA nakhAtyamiti / yatyedamunnata syAdunnana yattasya jAyate // 3 // Dhatatvam kezAguli parva nakhAH paca yasya sUkSmANi / dhana lakSamyAyetAni ca jAyate prAyasaH puMsAM / / 4 / / nayana kucAtara nAsA hanubhuja miti yatya pacaka dIrgha / dIrghAyurbhavati naraH prAkramI jAyate saha // 5 // bhAla mUro bananamiti tritaya bhUmizvarasya vipula syAt / grIvA jaghA mehanamiti trikaM laghu mahezvaratya // 6 // yatya svaroapya nAnI tattvamitIda traya gaMbhIrasyAt / saptAbudhi paryata bhUme sa parigraha kuryAt / / 7 || iti dvAtriMzallakSaNAni // 123 / ( sa0 1) 12 saMga yogya paraSa (12) sumati, zIlavata, satoSI, satsaMgI, svajana, sAcAbolA, satpuraSa, tamelA', sulakhaNA, salajja, sukulIga, gaMbhIra, guNavaMta guNajJa / eivA puraSano saMga kIje // (sa0 3) 13 kAmilApo puruSa (13) caudaha vidyAnidhAna, samasyA zatrukAra, paDbhASA cakravartI, jANarAya kAlikAcArya, kAlikAla sarvaja, sarasvatI kaThAmaraNa, pratyakSa vRhaspati, vATI vibhADa, kavi-kAmadhenu, ityAdi vividha guNa varNanA kItyA bhilASiNaH // (sa0 4) (vi0) 1 sAmala
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ raMgIlA, laTakAlA, ( 65 ) 14 rUpAlo ( rUpavAna) puruSa (14) chayala, chatrIlA, rUpAlA raliyAmaNA, lalitAga, lalitagarbha, lIlAbhopAla, lIlAvata, suzrAlA, bhaTakAlA, lavaNavata, mIThAbolA, malapatA, mA (mhA) latA, vinodI, vinayI, khyAlI, khusyAlo, saubhAgI, sudara // ehavA rUpAlA // ( sa03) nirddhana hone para bhI satpuruSa 15 pratibhA-vaiziSThaya puruSa upamA (15) nirddhanopi saevotamaH putpa. yathA-bhagnamapi vArAha / zrAtopi pArasIko hayaH, raktopi kapUra samudkaH / khaDopi nizAkaraH, acchAditopi divAkaraH / durbalopi siMhaH, zuSkopi vakulazrI viddhApi muktAvalI / phATitamapi ratna katrala' / malina mapi dukulaM,tRptamapi gaMgAkUla / glAnamapi ikSukhaMDa, jIrNamapi zarkarA khaDa / / 74 / ( sa0 1) 16 durjanavarNana (1) durjana evau dIsai, bAhira hejAlUyohIyau hIsai / ataraga valai rIsai milai sujagIsai / / aAgherau jAta (pra) TaoNta pIsai , muhi mIThau, citta vIThau / parAyA chala chidra jovai, viNAsa viNa vigovai // parama prasaMsAyai khIjai, upagArana sahase na lIlai / para marma bhAkhar3a, sAca karI dAkhai // pahilau vicAra mA~hi Avai, avasare khisI jAvai / / muhaDai sahU su libAsa, vAha nau na karai bisAsa / kehanai vacani na patIjai, jaDa ApaNau citta dIjai / / tohI bhIjai na sIjai, vAra vAra syu kahIjai / / na sagA, na saNIjA, jANu mo tArikhA karU bIjA / / - 1 lAvaNyavata
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 66 ) na sahai bIjA sAthai, ThAka Thoka lyai ApaNai mAthai / isau durjana, tiNa su na milai koI mana / iti durjanakam / / (ku.) 17 durjana puruSa muhi mIThau, citti viNa Thau / pirAyA chala chidra joyai, viNAsa viNa vigoyai / para prazaMsAI khInai, upakAra ne sahastri na lIjai / paramarza bhAkhaD, sAca karI dAkhai / na sagA na saNIjA, navihu chai ityA loka bIjA / na sahai jaii bIjA sAthai, ThAka Thoka kalpai aApaNai mAthai / nahIM koI neha nai sajjana, isiu durjana / / 16 // (mu0) 18 durjana-varNana (3) durjana, kRtaghna, niSThura svabhAva, apratiSTha, vaMdanAniSTa svakArya baddhakakSa parakArya nirapekSa / (pu0 a0) 16 duSTa puruSa (4) re re durAcAra, adharma vyApAra / janita kula kalaka, dUra mukti maryAda / pApiSTa, nikRSTa, duSTa dRSTa iNa pari nibhachau / 156 ( sa0 1) 20 kupuruSa (5) pratyakSa madhurayA girA amRta varSatAM parokSe doSa jalpatA / nIcAnA vyasanairvatI kRtAnA idriyaiH ' praabhuutaanaa| palvala jalATapi nirmlaanaa| amAvAzyAyA api aMdhakAra mukhAnA / gurupuH vidvessinnaaN| baMdhuSu vaddha vairANA, pitRmitra droha kAriNA / mAtR zuklAnA, svapucchAdi kArakANA / samudra jalAdapyanupa bhogyaanaa| aMtyana caritAdapi malina critaanaa|
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ (67 ) sarpanAte rapi anAtma nItAnA / pradIpA dapyAzraya vidhvasinA / nadI kUlAdapi nIca gAminA / mRtpAtrApa bhNguraannaa| haridrA rAgA dipi kSaNa vinshvraannaa| udavA na dRzyate kupuruSANA / yata: paravAde daza vadana para Topa nirIkSaNe sahalAkSaH / sadvRtta vRtta haraNe bAhu sahasrArjuno nIcaH / / 67 (sa0 1) // 21 aMdha-varNana (6) raNAdha, rogAdha, bubhukSAdha, tRSNAgha', lobhAdha, kAmAdha, dappAMdha, madyAdha, krodhAdha', vidyAdha, vittAdha, ahaMkArAdha', jAtyAdha, cittAya / pulpa sarvathApi na dekhaI kAI / na pazyati madonmatta. kAmAdho naiva pazyati / na pazyati jAtyaMdho zrarthI doSA na pazyati // 1 / 136 ( sa0 1) 22 mukhe saMga (7) kumANasa nau sasarga na kIjai, vari vyAghra siMu, krIDA kIjai / pari sUtA sIha' mukhi hAtha ghAtIyai, (A)ajIsApa2 siuM sAI dIjai / zrajI halAhala tripa pIjai, vari aginI jvAlA lIjai / vari vayari ghari vAsau vasIyai, vari cora sAthi vaisIu / vari pAtAla vivari paisIi, vari balatai dAvAnali jaIyaha / puNa" sarvathApi mUrkha sAthi na jAIyai / / na sthAtavyaM na gaMtavyaM, kSaNa mapyasanA' saha / payopi zuDinI haste vAruNI tyabhidhIyate // 1 varaM parvata durgeSu,, bhrAta vanacaraiH saha / natu mUrkha jana saMparkaH surendra bhuvaneSvapi / / 285 ( sa. 1) 1 rAnA dapi ati lAbha 1 kopAtha * madAdha 3 tRSAdhu / (punya vijaya jI apUrNa prati) 1 samarga * jisApasyu 3 vari 4 vari yari 5 paNa 5 satI satA 6 vArI -
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ (100) avara rUpa taNI rekha, lAvaNya kerau kasavaha kanIyatA taNau bhaDAra, kAti kerau aAdhAru pasai pramANa locana, jasI kAmadeva taNI soMgI ghaNuho ta sAbhamuha, jasa jAilau hIrau, tisI jhalakatI data paMkti trihu pahaTe vahatau sImatau, ati sukomala romarAji bolatI jisI amRta taNIveli, vacani karI pAhaNa teI palhAla isI strI // (pu a0) 1. mukhI , zIlavAnastanI, cadramukhIcakorAkSI, cittaharaNI, cAturyavatI, zIlavatI siMhalakI, sulakSaNI zyAmA, navAgI, navayauvanA, gaurAgI, guNavatI, padamaNI, pInastanI, henAlI, hastamukhI, ehavI strI puNya nai yogai (pAmai ) prati sa0 3 kA pATha isa prakAra hairUpAlI, cadramukhI, cakorAkSI, cAturyavatI, hasagatigAminI, cittaharaNI ( manaharaNI), hasata mukhI, paminI, pInastanI, gorAgI, guNavaMtI, navAgI, navayauvanA, siMhalakI, bhrUhavaMkI, zIlavatI, sulakSaNI, padmagaMdhI, sukomala zarIrI, pAtala peTI, mohanagArI, atihalavI, nahIM bhArI, henAlI, zIla gageva, madhurabhASiNI, kokilktthii| ehavI strI krIr3A karai chai| 31 sagarvA strI (5) hasa gati cAlatI,mayagala jima maalhtii| kAminI garva bhAjatI, cadrakalA jima vAdhatI / 1 zati nabhA gAra vacana cAturI grantha samApta sa01 prati, meM isake bAda kA pATha nIcavAlA na hokara isa prakAra hainuvaraNi, susacI, mustraNI, suzIla, anRta vANI bolatI, pAhaNa palhAlatI hArthi komalI / mahaji prAjalI sarva gue sapUrNa / isI kalatra mahA bhAgi lAbhai, sthAne nivAsa // noTa-10 kI dUsarI prati me pAhaNa ke sthAna pahANa aura komalI ke sthAna mokalI pATha hai|
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 101) nayaNa bANa naNa ciiNghtii| taraNa tarahi, karuNa taruhi / vAkara jogratI,jana hRdaya vAlhAdatA / macuka tATatI, sImaMvara pATanI / maTa kaMTali hAra rolavato, jovatu na isI bAla sukumAla, tatkAla uttalita kAma kAla / viraha hA kAnta / hA hRdaya vizrAnta ! hA priyatama hA sarvottama hA saubhAgyasundara he premapAtra | || 66 // (mu0) 32 subAlA (6) hasagati jima cAlatI, mayagala nima maalhtii| kAminI garbu bhAjatI, cadra kalA jima guNihi vAghatI / nayaNa-vANihi jaNa maNa vIMdhatI / nAthai sImatau phATatI, hiyA kuMcaka taaddtii| vAkaDa joyatI, virahiyA citta bobtii| ati rUpavatI, sAkSAta rati taNau rUpa / lakSmI taNau lAvaNya, pArvatI taNI repA / gbhA taNI kAti, rannA devi nau tena / rohiNI taNI kalA, sItA devi nI lIlA / draupadI taNaDa saubhAgya, lakSmI taNau bhAgya / agni devatA nau vAna, rUpiNI taNauM sasthAna / kaThi navasaraha hAri latai jima diitthi| tima citta mAhi paiThI / isI bAlA / idurvakasya vIptA sadana mupakathA pATayo paMkajAlI paryAyoli yAnanutanu mahasA varNikA karNikAraM /
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 102 ) grAmAtaH kubhi kubha dvayaH murasi jayo kAma kodaMDa daMDa: / pAkhaDa bhrUlattAcAratirabhi nayanaM pazya rUpasya yatyaH // 131 // 33 nAyikA aMga upamA ( 7 ) kAjala zyAmala keza kalApAlakRta ucca mastaka | jisiTa aSTamI tara u caMdra tisiGa bhAlasthala | jisauyA vatata mAsa taraNA hIDolA tiliGa karNa yugala / puruSa prati pramANa kamala parilocana / jisI kAmadeva taNI sAgiNI, tisI bhumahi / jisI tela taNI dhAra, tisI sarala tarala nAzAvaza / jisIDa pUrNimAna cadramA tisI mukha kamala / nisiyA pravAliyA, tisiyA oSTa puTa / jisI dAr3imanI kala, tisI DhaMta pakti / ni0 vizAla kari kubhasthala, tisiu vakSasthala | ni0 kamala komala nAla, tisI bAhu latA / jisiDa tIha tara lAka, ti0 madhyadeza ji0 parvata zilA, tisiu nitatra citra / ji0 kelinA stabha, ti0 veUra / ni0 airAvaNa suMDAdaMDa, ti0 nagha yugala | FETO 0 alatA' nI polI, ti0 sukumAla pAdatala / ji0 yamunA pravAha tisI veNI lahalahai | jisI cApAnI kalI tisiu sakala zarIra / rUpa taNI rekhA, lAvaNya taraNu kasavaDa | kAti taraNDa zrAgara, saubhAgya bhaMDAra / bolatI mRta bali, je vacani karI pAhaNa pahAlai 1 / 65 ( sa0 1 ) 1. chalanA 1 palhagla (sa0-1) 34 nAyikA AbharaNa (8) lalATi tilaka, kAne jhalaka .
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ (13) bAhe valaka', zrAguli aguliyaka, kaTi kaMTikA, galaha hAra, mAthai motIsari, hRdaya sovana UtarI hAthe dorA, pAe polarA, ise AbharaNe bAharI doharI nAyakA // ( pu0 a.) 35 kutro (1) kAlI, kAlI, kocarI, kANI, kurUpI, kutsita, kurura, kAphasarI, kAkajaghA, kuhADI, kulakSaNI, sApiNI, pApiNI, sakhiNI, saukhiNI', savaNI, niraguNI, cacala, copaDI, kukheDI, kUbaDI, bobaDI, mukaDI, nubaDI, lavaDI, saDI, paDI, valI, uchAchalI, bhUtechalI, citAvalI, pAgulI, salIkhalI, khulI alI, khelejADI, mula, pAkhA cipaDI, yA khevADI, DIlejAdi, kAmakAja mADI, AkheMcUMdhI, kAni UcI, hAthiTTaTI, kAni buTI, lAvA TAta, karerAta, nIlaja, akaja, chinAla, TArI, kutarI, nisaneho, kuhADa, dugaMdha deha, jIbhAlI, rIsAlI, jhUTAnolI, nidravINa, akulINa, seDAlI, ehavI ntrI pApa ye hoi / ehavI strI bhalA mANasane vrjvii| ( sa03) 36 kustrI (2) / kAlI, kulita, kuhAr3a, rADa, rIsAlI, romAlI, rotI, cUcI, cIpar3I, sUgANI, sakhiNI, haThIlI, seDAlI, harAma jAti, kalemaNI, kupAtraNI, kunAti, ehavI jhaMDI strI pApa naI uTaya pAmai prati sa03 kA pATha___kAlI, kullita, kurUpa, kuhAda, kutarI, gaTI, rIsAlo, romAlI, roto, cUcI, cIpaDI, sugAmaNI, sakhAmaNI, sojhAlI, mAjAlI, seDAlI, mAjarI, haThIlI, harAmajAdI, jhUThA bolI, klesnnii| 37 kustrI (3) bolatI hUtI chaDa UtArai, cATa phADaDa mahA vikarAli, ati aAgi jhAli sAntrI alachi, bolatI sarvAMga sUla upajAvai 2 bala * sauvarNa 3 hAthai kakaNa rava jhalatkAra, pageM nevara jhaatkaar| (ma0 na0110 ke atargata) / nadiNI 2 nulI 3 zrAkhe cUcI
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 104 ) mirI taNI UgaTi, gAra taNI sauDi cAlata palevaNa, dAgha jvara taNi vahina nisI kevalai hAlAhala viSa baDI hui tisi strI // 38 kustrI (4) kuhADi DhaMDa strI bolatI chauDa UtAraha, dRSTi dekhatI manuSya mArai | 5 nA mAthai sai thaDa phADa, cAlatI' muhi phADai | nava dhAyA tira pAuDa, vAli bAbI kuDI zrAhaNai / kAzi uDatA parakhIyA garAi, kuhaNI chehi khAna pAui / vi puruSa dekhatA vATa uThAi | gAI karata yAcA luvi troDa, paga kehiM gAThi choDai ! zrAkhi hutaraM kAjala harai, kesi dhi zila gharai / jIbhai naba cholas, niSThura vacana bolai | jIrA " bolAvitI mAthA nA kesa UbhA dhAyai / nA cAlatI alacchi jAgavI / durita vana ghanAlI, zoka kAsAra pAlI / bhava kamala magalI, pApa toya praNAlI / vikTa kapaTa peTI, moha nUpAla ceTI / viSaya viSa mujagI, duHkha sArA kRzAnI // 8 // 36 kustrI (5) jIbha jaba cholaha, bolatu chauDa utArai | cAlanI bhUmi phoDaI, nava dhAmA tera pADaI | bAli bAdhI koDIyA harAI, kuhaNI chehi vAtra pADaI | ( pu0 a0 ) paga cheDai gAThi choDaI, sAcI alachI mirI taNI UgaTI, cAlanu paleva zrAgaraNa taNI dAha, jUra taNI bahinI, ( na0 1 ) 1 nAtha phATahi muhi85 lA 7 jerI panI
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ (106) bolatI chauDa utArai, rIsaI chorU naI mAraI / jai ko vArA, tau sAhamu tehanai viDAraI / jaNa jaNa tyu Aphalai, bolatI visai hAtha uchAlai / jAai khetra khalai, ghari vitror3a kari bAhira malai / pUrI pApiNI, phUftI sApiNI / je cAlatI kRvaccha, sAcI alaccha / jIbhai jatra cholai, sAsU susarA nU nAkhai aolai / agAra taNI sauDi, viTai sahU muM TauDi / bolatA kesa UbhAzaya, manuSya nAsI ghare jAya / bilADa mukhI, dhaNI nai dustrii| bagAI khAtI, ... / goDau gilai, jhADe muhaDau chilai / jANe zrAraNa nau rAkha, chorU nai lAgai jehanI cAkha / para marma cApaha, pAgala bolatau tharahara kApai / je je cAlatU palevaNa, ehanUM nAma na levnnuuN| jivAraI gRhastha naha "joga, tivArai hoisI kukalatra taNau sayoga / cAlatI cItarI, ... / lAvA lUtarI, kitA kahU kUtarI / puNya dvAra taNI aAgala, mokSa taNI bhAgala / jeha jIva nai hoha pApakarma bhArI, isI satApakArI taU sapajai nArI / kahai 'dhIra' anngaarii| iti duSTa strI varNaka // 41 duSTa strI (7) kAlI, makAlI! kANI, kocarI / kurUpa, kutsita / kAka jaMghA, kaaksrii| kuhADi, kulakSiNI, sApiNI, pApiNI muMtriNI, naragigI lAvaDI, bobddii| sahI, pddii|
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ (108) 43 adhama strI (8) bolatI khAla pADai, phUka detI pAhaNa phADai / mahAkAli, vikarAli / sapUrI Agi jhAli sAcI alachi / jAcI jeU kAla rAtri / vacani sarvAMgi zUla UpajAvaI, mirI taNI agaTi / agAra taNI sauDi, cAlatau palevaNau / TAgha jvara taNI bahina, nava dhAyA tera UpADai / bagAI karatA ghATI roDai, phaeNka vehi gAThi choDa / jisI kevalai hAlAhali ghaDI hui, pralayakAla tauM nIpanI huI / cIchI nA pAkuDA nI pari vAkuDI, kUDa kapaTa kAri saakuddii| kulakSaNa taNI paakuddii| isI sarvAdhama strI jANivI / zrAvata. sazayA nAma vinAya / (ma0 1) 137 44 phUhar3a strI (10) kugharaNi, mahA kuhaadd'i| sanA varada ATopu, aiThI bharatAra dii nigepu / DolA heTi ki ki udhara, nuhi sAmhI thI brbrii| rAdhaNA sIvaNA nitu zraNAha karai, nakala divasa sUara jima caraDa / U~cA nIcA vAkya bolAI, yahI pAhuNa uTala kolaI / ghora chAkama bhiDaDa, bATa+ gulAma Upari muhi caDaDa / ghari thaki mIkaDaM troDai, bolAvI mAthaDa phoDai / pANI mAhi kali UThADada, kuTumba nadA duHkhi pADaTTa / isI ghara nAri dumukhi, adhakAra mukhi / satApa kAriNI, udvega kAriNI, klaha kaarinnii| mahApApa taNDa uTayi pAmIyA, robhi caDI kuNahI na manAvIyada / rAvatI sIdhatI sArau maulau karai TAdhaDa kAvaDa karai / DhIlaDa gIlaDa karai / je khAghau te vAgha 1 mati * andhA hi 1 vIvara +gaTa jagata avAnayu-Tagako -chora bagarakavA kavArI aparinivaDa cA
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 110) jima thoDe pANI mAralu, timi virahi kIdhau aAtmA Akalau / nimi dvividha sasAra dekhai, tima ApaNapU uvekhai / puNi roai, ani aAkhi nA pAsa lUhI Timi pakhA jograha jisI bAga vichohI hariNI, timI virahi vyAkuli tamaNI / gADhai dukha sAgara bUDI tau nidrAi na teDI // 37 // (mu0) 46 virahiNI (12) hAra nor3atI, valaya moddtii| AbharaNa bhAjatI, vantra gAjatI / kiMkiNI kalApa choDatI, mastaka poDatI / vakSasthala tADatI, kucUDa phADatI / keza' kalApa rolAvatI, pRthvI talI' lontI / oNyU karI ku caka sIcatI, DoDalI dRSTi mIMcatI / dIna vacana bolatI, sakhI jana apmaantii| thoDai' pAeNI mAchalI jima tAlo valI jAtI, zoka vikala thAtI / kSaNi joyaha, kSaNi roaha / kSaNi haMsai, caNi isii| kSANi zrAkraMTai, kSaNi nidai / caNi mUjhai, kSaNi bUjhaha / teha taNau taNu, saMtApai caMdaNu / kamala nAla, puNa melhai bhAla / cadra kAti jvalai, puSpa0 zayyA balai / hAra, bhAvai agaar| pAThAMtara 1 kuna kalApa rolatI (pu0 10), pAtula kalApa roDatI (mu0) 2 naNTala (pu0pra0 aura mu0) 3 sakanali vA pAjali (pu0 a0) sakala vAppi (mu0) / isake vADha prati (pu0 a0) meM 'guNavuNa roitI, aparAparu digamaNTala joinI / / pATha hai| pANIya rahita nacchI jina tilovalijAtI, vikalathAtI (pu0 0 ) pANIya rahita malya jima vaillatI, (mu0) 6 vikalai (pu0 a0) vihasaI (nu0)-cadropalapalaI / 7kSaNi epha TayUkaDa, naNi eka sadaI (mu0) 8 nRNAla nAla : jyotnA (pu0 pra0) cadrikA (mu0) 10 cadropalavalaI (pu0 a0) cadropala khalai (mu0)
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 111 ) kadalI hara, ' mAnai jamahara / je jala sIkara te udvega kara / " jaDa zItalopacAra te karai u vikAra / pari prajvalita sneha paTala | virahAnala nIpajai, viraha tApa nizvAsa ciMtA mauna kRzAgatA / vda zayyAnizAdairdhya nAgaraH zAziroSNatA || pa sArathya ghanasAra kuru hAra dUra eva kiM kamalaiH / alamala gali mRNAlairiti vadati divAnizaM cAlA || atha sA punarava vihvalA, vasudhAliMgana dhUsara stanI / vilalApa vikIrNa mUrddhajA sama duHkhAmiva kurvatI sthalI // 118 / (saM0 2) ( sa 2 ) me vizeSa pATha je tarU kisalaya tapa, soi satApa kara ( sa. 3 ) meM vizeSa pATha grAkhi cacAle / baiThI Dole / ghU~ghaTarI noTa dharatI lauTe 1 grAsUi dharatI soMcai, dukhai zrakha mI / kuMTuMba nai karai kAnai, saheliyA ne apamAnai / mUrchA pAmatI varatI DhalAI, triNa ughADai muhaDai mUDaidharaha, horAjakula divAkara, ho karuNAsAgara do asara-saraNa, mujhanaha mUkI nai kihA gayo / 47 viraha - vilApa ( 13 ) -- hA hRdaya vizrAnta | hA sarvottama ! hA kAnta / hA priyatama ! hA dayata' / hA prANahita hA saubhAgyasuMdara ! hA bhAgya puradara / hA amRta vacana ! hA candravadana ! hA sudara gAtra / hA premapAtra ! 1 ( pu0 a0 ) 1 gRha (mu0 ) 2 zItalakara (pu0 a0 ) zItalu (mu0) 3 bhaja ( pu0 a0 ) (mu0 ) : pira pravala, prajvalita sneha paTala ( pu0 a0 ) (mu0) 1 dacita ( 0 1 )
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 112 ) 48 vezyA varNana (14) canupaSTI kalA'kuzala, komalAlApa pezala / nirupama spa lAvaNya sarUpa, vilasad guNa nivAna kupa / caturima cANakya', jyotsanA mANikya / iMgitAkAra nipuNa, kAmazAstra vicakSaNa" | caMpaka kalikAvata sukumAra, satpurupa sAra mukumAra / ityau punSa dekhi, kuNi bhaNai vizekhi / vasthi karai bhakti, baDI Asakti / zrAvyau ApaNai gRhAgaNi, cAvata jANai ciMtAmaNi / nivRtti karu, sAkSAta klptr| (sU0) 46 strI svabhAva (1) khiNa se, khiNa tUme / khiNa mulake, khiNa dhurake / khirA murajhe, khiraNa bujhe, khiNa jhUjhe / khiNa dhIje, khriNa sUjhai / khirA hte / khiNa saleha sAhamuM jove, khiNa prIti toDe, khiNa prIti khiNa rove / khie Tale, khirA mile| khiNa kopa uchale, khiNa vale / khissa tAre, khiNa maareN| khiNa rAceM, khiNa mAceM / khirA virace, khiNa vaDhe / khiNa gAi, khiNa udAsa thAi / khizApaDe, khilA 'paadde,| khiNa rAga dikhADe, khriNa mahilA marma ughADe / khiNa haMse, khiNa mA ra vApase / khiNa bhUDI, khinnruddii| // ehavo strInosvabhAva // (sa0 3) 1 vizana (mu) 2 'dakhatA mohiyA vaDAvaDA bhUpa, vimala sadguNa nidhAna kUpa / ' isase pUrva adhika pATha-'mahA eka anUpa, jovatA avaguNi chAha nai dhRpa / ' (ku) 3 catura vANijya (mu) 4'zraga mai ghaNA guNa' (prati ku, meM adhika) 5 jANai naranArI nA lanaNa ( meM adhika ) isake Age aura adhika vanasthala vizAla, atya ta nukamAla / rUpaDa uvamI, milaDa locana visii| sAkSAt raMbhA, dekhatA upajai acamA / 6 katti (ku) vatme (muM) 7 cAlataTa (nu) zrAviTa (ku) 1 khAI
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 113.) 50 strInA kAma (2) " dalavA, bharaDavA, posavA, thAladhovA, jhaTakavA, chANa pUchA, lIpaNA, vAsIdA, rAdhavA, prIsavA, kAlavA, sAdhavA, ityAdi strI kA kAma / (sa04) 51 strI upamA (3) rati, prIti, raMbhA, tilottamA, indrANI 4 apacharA, urvasI, lakSmI, gaMgA, devakanyA, nAgakanyA, kinnarI, vidyAdharI, khecarI bhUvarI, sarasvatI, gaurI ityAdika [ ehavI kanyA ] (sa03) __52 strI nAma (4) kapUrade, rannAde, rUpAde, amR pratApade, sahanalade, mUmaladevi, cApaladevi, rAmaladevi, pAlhaNadevi, pAlhaNadevi, rANI kapUramaMjarI, ratnamaMjarI, madanamaMjarI, sobhAgyamaMjarI, kumari / / (pu0 a0) 53 mAlavI strI nAma (5) gagA, caMpA, gobhA, jasodA, jAgasA, jasamA, varajU veNi, lAlI, lakhamI, nIlA, tilakA, agarA, AsA, , phUlA, anUlA, caMgA, sonA, kher3A, tejU, iMdrA, suMdara, gulAlade, gumAnade, sohAgade, duragAde, camelI, rAkalI 54 mevAta strI nAma (6) / , gulAbade, gorAde guujrde| gopAlade, sAhibade, caturaMgade, sujANade, suratANade, devalade, sAhiyA de', rAyayAde, sobhAgade kaserI, kapUrI, kastUrI, gAkalI, 1 sAhivAde
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 prabhAta-varNana (1) havai kUkaDA bolyA, lagAreka nIMda thI DolyA / nITe jhakolyA, mUko saMbhoga nI lolyA, strI bhartAra DamaDolyA / AvI nArI, bAra ughADI, rAti a~dhArI / bhatarai lUga' AlyU, vAsai pAchai ghilyUM / dahI saMbhAlyU, vilovaNUM ghaalyuuN| . rAti ja dIse chaI, gharaTI pIsai chii| itarai zaMkha vAgyA, jhatrako nai jAgyA / aThyA nAgA, lUgaDA pahiravA lAgA / pahiyA vAgA, ApaNa kAmai lAgA / dIvai joti ghaTI, cAkI parIvaTI / datI parI saTI, caMTa joti mttii| gaNikA nI mahimA ghaTo, mAthA nI baoN vai laTI, pApa mati phaTI / titare jhAlara vAgI, striyo paNa jAgI / UThavAnai lAgI, bhAvaThi bhAgI, puNya disA jAgI / kiMvAr3a kholI, mu~haDe bolIuTho bAI, jAgo bhAI, rAti bihAI / praha pIlI thaI, rAti parI gii| kalI cUNa laI, hoiM saradaI / zrAkAza lAlI bhaI, striyo gahagaI, sabakU bhalI bhaI / zaiyA saMkelI, alagI mhelii|
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 114 ) ALLIKASH 55 marudharastrInAma (7) harakI, vIrakI, kesakI, rAmakI, monakI, pUrakI, devakI, rAnakI, cApalI, pemakI, yAsakI, koDakI, jamalI, sivalI, devalI, dIpalI, jagalI khetalI, mAnakI, netalI, pAsakI, ityAdi marudharastrInAmAni // 56 dakSiNI strInAma (8) telAI, tukAI, tulajAI, jogAI, jharavAI, jhavAI, jamyavAI, mogAI, bhogAI, gaMgAI, magAI gomAI, raMgAI, revAI, zivAI, devAI, cagAI. labAI, kesAI, koDAI, kokAI, * kanakAI, namunAI, hasAI, bhaMgAI, maNikAI, bhImAI, kAsAI, kAmAI, jIvAI phUlAI, dvArakAI, pIlAI, rAjAI, iti dakSiNInInAmAni // 57 gujarAtI strI nAma (8) choTI, car3akalI, maDakalI, mAgavAI gAbAI, goravAI, lADabAI, lAchAvAI lIlabAI, lAlabAI, vIravAI, vaNavAI sejavAI, venabAI, bAlabAI, gelavAI telabAI, phUlagaI, pUtalI bAI, sevitrIbAI, kuMara bAI, kIkI vAI, rIDalI vAI, maTUbAI, maTakUbAI, phaTakUbAI, phaNakUbAI, jhAkUbAI, vImUtrAI / / ( sa03) 1 rIvAI
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhA zrRMgArAdi-varNana saMgraha vibhAga prakRti-varNana prabhAta, saMdhyA, Rtu Adi
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 11= ) rajanI khelI, strI rahI ikelI / vAta sabhAra pelI, UbhI dehalI, nayayai relI | prabhAtI gAvo, maMgala dhyAvo / grANTa pAvo, daravAra jAvo / ghoDe jIrA karahUM, kotala zrAgala karaI / jhaoNkhI nai mujareM, bar3e gujareM / tIna hajArI, paca hajArI / sAta hajArI, mahA bajArI / bAra hajAro, lAja vadhArI, kAna sadhArI / mujare yA, mojA pAyA ghoDA lAyA / nivAja gudAraM, mejata vai / turaka mugala, saIda vala / kAjI geM, page lAgeM / nobata gaDagar3ai chai, pArasI bhara hai, khudA khudA kareM hai / copU ucherayUM, govAlai gherayUM, zradhuM s prerayU | pathI parA cAlyA, AghA hAlyA / soMga sAu vAlyA, sAthai saMbala ghAlyA / vAMkA mAraga TAlyA, sajjaniyA pAchA vAlyA / sUrana ugyo, saMsAra jagyo / vyApAre lagyo, panaghaTa lagyo / Apa ApaNA dharma karoiM puNya karIiM, arihaMta dharIiM / suNo ho bhrAta, karo puNya nI vAta / pavitra karo gAta, gaI rAta, thayo prabhAta // ( sa0 3 ) 2 prabhAta - varNana ( 2 ) prabhAta samau huyau pradda phUTau' / loka tarAi gha chUTau / tArAgaNa viralaDa huyau, caMdramA vicchAyu thiyau / kUkaDau' lavai, devataNAvAra Ughar3A / prabhAtika sUrya vAjiyA, rAjabhavana vaitAlika paDhai 1- dhakAra phITau | gAya taraNA gAlA chUTA / 2- kukaDA taNI Uli lavai,
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 116 ) isti sikhalAravi kAni paDiyau na sAMbhaliyai / / viloNA taNA jharaDakA UThiyA,'pathiyA mArgithiyA / brAhmaNa taNe ghare vedajhuNi vistariyau / / dhArmikaloka anuSThAna para huyA / / . (pu0 a0) 3 sUryodaya-varNana (1) udayAcala cUlikAlakAra, nija kiraNa vikAzitAndhakAra / pravartita sakala mahItala vyApAra, cakravAka prItisUtrataNA sUtradhArU / nijakara nikara pratApAkrAnta bhUtala, isyau sUryamaMDala / kAtisamUha prakAsai, udaMDa paminI khaMDa vikAsai / / 65 // (mu0 ) 4 saMdhyA-varNana (1) sUraja nA kiraNa pazcima DhalyA, pathI sagA nai malyA / virahI nA hiyA balyA, govAla gharai valyA / copU lAvyA, Apa ApaNA dharai zrAvyA / pakhI TalavalyA, mAle jAvAna khalabhalyA / cora salasalyA, Arve haDaphalyA / AkAza rAtA, meheM karI maataa| kihAkiNa nIlA, kihAkiNa- pIlA / nAnAprakAra nA raga, bhalA surg| rAcha-pIcha sakelyA, ThikANe mehalyA, kArIgara dharai khelyA / sakkA pANI bhareM, chaTakAva kareM, desota DerauM / phUla vikherai chai, chaDIdAra jI-jI kareM chii| dulIcA vichAvai chaha, umarAva zrAvai chai / mojA pAvai chai, kIrtana thA chai / guNiyana gAvai chai, avakhAsa juDai chai / - pAchA te mudde chai, dusamana te kuDhe chaha / hIyo hIpAte aDai chaiM, asavAra te khar3e chii| -- eka-eka mA paDai chai, kujar3iyAM laDai chahaM / gudaDI juDANI chaI, aneka vastu maDANI chaha / dalAla bolAvai chaI, rasiyA molAvai ch|| mAlA gUthAvai chai, bIDA khAvai chii| 1-upaja / 2-dhvani / 3--pratikramaNa ( sa0 11150)
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ (120) pAna miThAI lye chaI, paIsA de chii| jhAlara jhaNakai chaI, raNIsIMgA raNakai chii| zaMkha bhaekai chaha, kateka bhaNe chaha / tasabI giNe chai, khaTakarma te karai cha / loka arAparA pharai chai, dIvA hATai gharai cha / tela te bharai chaI, sadhyA te phanai chai / / ( sa-3) 5 candrodaya-varNana (1) gajalakSmI sphATita TappaNu, cakora saMtapaNu / amRtamaya kiraNu, timira haraNu / mugdhavadhU vidagdha zikSiNopAya, praNaya kupita kAminI mAnanopAya / virahiNI hRdaya karapatradhAtu, cakora TattalAtu / cakravAku ni.kAraNa zatru, kanTaparAjanauM chaTha / amRtai bhariyA candrakAntu, yAminI-kAminI kAntu / prakAzita kumudAkAra, ityau agyau rajanIkAra / / 64 (mu0) 6 aMdhArI rAta-varNana (1) sAjha parI gaI, guTar3I parI thaI, TIve joti bhaI / cohaTeM bhIr3a miTI, vyApAra nI mahimA ghaTI, hATa tAlUM naTI / Apa-ApaNai gharai AyA, phaeNcI lAyA / strI sole siNagAra saje, gaNikA jAranai bhane, ghaDiyAle ghaDI vajai / sarvakAraja sAdhyA, pADA vAdhyA, raghAraNa rAdhyA / / vyAlU kIdhA, kimADa zrADA dIdhA / sIrakha mAcA sabhAlyA, DholiyA DhAlyA / Upari pahateDA vAlyA, sUvA nai bhAlyA, jAmaNa ghAlyA / miThAI khAi chai, kahaNI kahavAi chai, nIMda zrAvai chai| sUpA paDayA, nAra parastrI nai aDathA / aghakAra vyApa vistarai, kumANasa para ghara sacarauM / kAjala jehavI, striyonI veNI jehavI / yamunA nA pravAha jehavI, revatakAcala jehavI / ajanAcala jehavI, paTAjhara kuMjara jehavI, kAlIghaTA jehvii| kAlI kAlI syAma, ..." / hAthe hAtha na sUjhai, koI koInai na bUjhai, vicAra mANasa muum| .
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 121 ) kAi na kahavAI chai, dUtI utAvalI dhAI chai, saMdeso kahavA jAi chai / ker3ate kasai chai, corate dha~sai chai, kUtarA te bhasai chai / hai, nIlA javate carai chai / ghor3A te ha koTavAla te phirai chai, cokI te karai chai / raNatUra bajAvai chai, 'khabaradAra- khabaradAra -- jAgate rahiyo - jAgate rahiyo' kahI nai jagAvai hai, cora-cakAra nai bhajAve hai / ghaNI sI kahIiM vAta, dusamaNanI na pUgai ghAta / manuSyanI no yAta, ehavI aMdhArI rAta / (sa0 3 ) 7 aMdhakAra - varNana (1) kAlI lalI - rAtri rAtri pratii milI / nisI bhramaranI pAkha, ji0 zrajanAcala nau zikhara | ji0 0 kumArAsa sukha, ji0 strItaraNI veNi / ji0 yamunA pravAha, ni0 kajala nau vAra | ji0 gulInau raMga, nisiu kasIsanau jala || 73 ( sa0 1 ) vasaMtaRtu - varNana (1) 8 virahiNI hasaMtu, puhatau vasatu / phUlai vaNarAi, nagaramAhi na phirAi | lIi tima' nijaIya vani / melhI vairAga, khelIiM phAga / kAmarAna nA kUMpa, tisA masta ki racIha cUpa / ti suvizAla, zrAva nI DAla ! tihA bAdhIi hiDolA, ramai nara bholA / phUlaharA bharIi, bhalA kadalIgRha anusarI | koili vAsas, rulIIta vilAsI nAsai | bharttA strI ra lie, khelahi khaDosalI e / vihasI vaulasirI, bhamaI rahaiM bhamara pAkhali phirI / capaka nI kalI, capaka Upara nIkalI / masta ki marU, pahire loka garuzrA / riturAja nau bhAlu, vani maddakyau vAlau | parimala bhArI, ullasI deva gaMdhArI / damaNau pahirI, kuNa eka cittu na harIha /
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 122) nokalI niravAlI, hiyaha pahirI bAlI / sukRtIyA hui sukhakaraNI, isI vihasI krnnii| TIsaha mahAmari, zrAvAnI maanri| ullatyA azoku, vatata rAgu thAlavai loka / ima vasaMtazro vilauI, nurarAna huI hasaha / / 41 (mu0) 8 grISmaRtu-varNana (1) gayo siyAlo, Ayo unhAlo / lU vAjai chai, zIta lAjai ch| paga dAjhai cha, tAvaDo tapai cha / rUkha pAta jhaDai chai, lkha pavana paDe chii| paNihArI pANI mATi laDe chaDa, vAvayA sukai chii| loga kAma cUkai chaiM, paMthomArga mUkai laI / tAvaDo lukai chai, kaMTha sUkai chai / . jogI jApa japeM chaI, jIva rUkha nai lapa~ cha / sarvachAyA chipeM chahaM, tAvaDo ta chai / " " ", caMTana pyAlA bharAvIjai / taikhAne poTIjai, malamala aoDhIjai / elacI sAkara nA pANI pojeM chai, vAya lIjai ch| / mona dIjai chaiM, karatUta kIjai chii| lAho lIjai chaiM, zrAbA morayA chai / phAga khale chaI, pacarakA mele kai / muhaDai gulAla chelai chaI, loka hAya jhelai chai / hIyA vikase, loka hsai| bAgavAr3I lAine, talAva nhAInai / kamala lAijai, cAga vAijai / rAga gAine, ANaMda pAijai / dulIcA vichAijai, yAra bolAIjai / goTha karAine, pAtra nacAine / bAnA banAine, pAya nacAi nii| raMga ramIiM, paradesa kAi bhamIiM 1 raas|
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ (13): avalla jImiI, .... / kesarIlAla, ramogulAla / baisau ca usAla, ehavo umaNakAla / ( sa0 3) 10 uSNakAla-varNana (2) mahA pitta' nau zrAlau, zrAvyau unhAlau / jUna vAjai, kAnanI pApar3I dAjhaha / jhAmumA valai, himAcala nA zikhara glii| nivANe khUTA nIra, pahirII zrAchA cIra / thelI jevaDA, jImaI bhonA vaDA / evar3au tApa gADhau, bhAvai karaMbau TADhau / pAcai vaNa, rANI nA DhIlA thAyai kAkaNa / vAyu vAjai pratrala, ur3ada dhUli nA paTala / siyAlai hUtI rAti moTI, te unhAlai thaI choTI / - sUra aApaNapaI tapai, jagatra saMtApaha" / je jIva yalacaraI, te jalAzraya aNusaraha / loka lyai AtralavANI6, melI TADhA pANI / keika jImaI khATA, tar3akau TAlahaM bAdhA bATA / sAhUkAra lyai sAkara, tapati naI sira dhai TAkara / evau uSNakAla, phUlai aba DAla / 11 uSNakAla-varNana (3) jisI dAvAnala taNI jvAlA tisI lU vAI / nisiu bAvanna pala taNau golau ghamiu hui, tisiu Aditya tapai / jisI bhADa taNI velU tisI bhUmikA dhagadhagai / mastaka taNau prasveda pAnI utarai / dharmi jIvaloka galagalai, zrImata taNA caubAroM jhalahalai / jaladrA zarIri lagADIpaI, gulAla 10, taNA abhyagama'1 kojaha / bAvannA zrIkhaDaghasIyaI, caudisihi vIjaNA phiraI / 1-pitra 2-jImailoka 3-raNIya hui DhIlA thAi kAkaNa 4---sIyAlai hutI moTI rAtri, te nAnhIthaI rAtri, 5-jagayau tapai 6-zrAchila vANI 7-tapati mAhi phirai kAgaliyA cAkara phalIyai a vA kaali| 6-paalhii| 10--gulAma / 11-abhya g|
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 124) drAkSA AvilI pAna kIjai, kalamazAli taNA sIghaurA karaMbA kIjaI / AchA kApaDA pahirIyaI, lU AhaNyA pANI pInai / / achAcha caMdana rasAIkarA mRgAkSo dhArAgRhANi kusumAni ca kaumudI ca / maTomarutsumanasaH zuciharmya pRSTaM grISmemadaM ca maTana ca vivarddhayati / 152 (sa0 1) 12 varSAkAla-varNana (1) Aya varSAkAla, cihu disi ghaTA umaTI tatakAla / gaDagaDATa meha gAjai, jANe nAli golA vAnai / kAlai aAbhai bIjulI jhatrakai, virahaNI nA hiyA drabakai / bantrIhA bolai, vANiyA dhAna vecitrA vAkhAra kholai / bolaI mora, dAdurai sor| adhArai ghora, paisai cora / kaTarghya karai jora, mAninI strI bharinai karai nihora / caMda sUrija bAdale chAyA, pavevAU zrApa ApaNAM gharA nai dhAyA / rAnahasa mAnasarovara bhaNI cAlyA, loke vastu vAnA gharA mAhe ghAlyA / vaga pati sohai, iMdra dhanuSa citta mohai / zrAmo yayo rAto, meha yayau mAtau / moTo chATa Avai, lokAnai bhAvaI / jhar3I lAgI, karasaNIrI bhAgya dasA nAgI / mUsaladhAra meha barasaI, pRthvI urNa-pUrNa karivA tarasaI / vahai pranAla, khalakhalei pAla | cUyai aorA, bhIlaI vastuvAnA rA borA / TabakaI paTasAla, cicuMyai bAla / nadI aAvI pUra, kaDariNara rUkha bhAji karaI cakacUra / bahai vAhalA, loka thayA kAhalA, jUnA DhUMDhA par3ai, loka U~cA cdd'i| hAlIe khetra khar3ayA, vADisyu seDhA jaDyA / mAraga bhAgA, je jihA te tihA rahivA lAgA / pragavyA rAtA mAmolA, dhAna thayA suhagA molA / nIlI harI ihaDahI, ghaNA thayA dUdha nai dahI / nopanA ghaNA dhAna, sabhA dhammanai dhyAna / gayo rora, loga karai vakora | gayo dukAla, thayo sugAla / IdRze varSAkAle na kopi, gaMtuM zaknoti / (kA0) 13 varSAkAla-varNana (2) zrAsAda' meha zrAvyA, kuNaika nai mani ucharaga na bhAvyA / kAlAiNi' valI, sarva jIvanai mana glI / uttara vAu vAjyA, AkAsa meha gAjyA / ' bAha (nu0), sanAha (mu0) 2 kAlaviNI (mu0 ) 3 jagatraya (nu0) /
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ (125) kuDA bahakyA, kevar3A mahakyA / kuMda ulasyA, karasaNI harasyA / phaTaMva mahamahyA, mayUra gahagahyA / papIhA vAsai , virahaNI usaasii| parvata' nai sikhari sneha nai bhari / sIgaDU vAyai, malhAra gAi / bhIla nAcai, mahipI mAcaI / ThA meha, ulasyA sneha / nadI pUra vahivA lAgI, paga na lahaI paagii| jala sU bharayA nivANa, pRthvI pravattA madana nI prANa / harI pragara huA, dIsai varAha rA jUtha jujumA / sAlUra nA sAMbhalIyaha svara, jAi dIsaI vikasvara / bhalA kelivIyai vAlara, vAvIyai jhAlara / ati sarUpa, nIMbUnA nIpajai jhUpa / ThAmi-ThAmi' mana mohIyai, zAli nA kyArA DohIyai / guhirau meha gAjaha, durbhikhya taNA bhaya bhAjai / Agama naresara nA jANe nIsANa vAnai, vaga pakti virAnai / vAvyAkaraNa vAghada, loka dharma karma vevai sAdhai / velA lahalahai, sarvaloka' AcArai rahai / parvata thI nImaraNa chUTai, bhariyA sarovara phUTai / maghA adhakAra vistarai, kamala parimala nistri| , akhaDa dhAra pANI par3ai, karasaNI kSetra khaDai / sIma nar3ai, loka U~cA caDai / keI eka tilakI paDai, koThAra kholInaha / . kaDhIyArA dIjai, eka-eka nai patInai / dhAna rA dhaNI chIjai, kAgadI pIjai (kAma dIpIjai) asabAba sahu bhIjai / isau varSAkAla jANI, hIyai 'satoSa aannii| sAdhumAsa cyAra eka Thaur3i rahai, pITha phalaka saMgrahai / ghaNU syU kahIyai, jai rUDU thAnaki lahIvai, tau caumAsi eka rahIyai / 1 vappIhA (su0) (su) * soMgalU (su0 ) (mu0) 3 deza-videza nI vATa bhAgI (mu0) 4 kolavii (mu0) 5 aNavAvai (mu0 ). [(su) aura (mu) pratiyoM meM yaha pATha mahIM hai|
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 126) phoraviyai tapa rI' sagati, zrAvaka karaDa2 bhagati / syau baMdhuvarga,3 sAdhu naha ihAI svarga / lAbhai prAsuka" AhAra, tau levau 6 vyavahAra / bahasai zrAvaka sujANa, bhalA karai vakhANa / puNyavaMta nai sagalai pUrau, nahIM munisara' nai kAI adhUrau / (ku0) 13 varSAkAla-varNana (3) UmaTI ghaTA, bAdala huI ekThA / paDai chaya, alasai10 kulaTA / bhAjai bhaTA, bhIjai lttaa| puhavi puNya pragaTA, RSirAjAna ThAmi baiThA / meha gAje, jANe nAla golA baane| dukAla lAne, suvAya baane| indra rAjai, tApa11 praajai| bonalI jhatrake, pANI bhbhkeN| meha TavakaiM, hIyA drava / nadI khAla uvakai, vanacara bhavakai,12 Ayo avkaiN| ghaNA jIvanI utapata, ko paMtha cAlo mt| . boleM mora, DeDaka jora,13 dAdura kareM tora / aMdhAra ghora, paisaiM cor| bhI. Dhora, strI karaiM nihora / caMda sUra bAdalai chAyo, pathi ghare zrAvi dhAyo / megha barasai savAyo, rUTho nAha mnaayo| khalaka khAla, vahai prnnaal| cacUI bAla, cUI aorA sAla / sApa gayA payAla, nadI vahai asarAla / jhaDo lAgI, karasArI14 disA jAgI / varasailo pUra, bhAle rUkha cakacUra / 1 jomavAnI huI 2 gADhI (mu ) dhaNI (su) 3 sU karai apavarga (mu) 4 mahAtmA huI (nu) 5 parapala 'vizeSa pATha' (mu) 6 syAkAra karai vihAra (mu) 7 sahu karai (mu) 8 tapodhana huii| 6 ghATA 10 ulaTa 11 daap| 12 lavakai 13 TeDa karai saura 14 loka dazA (ko)
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ , ( 127 ) hATi bicai vAhalA, loka thayA kAhalA',.. jUnA ghara paDai, loka U~cA caDhe / zrAma huzro rAto, meha thayo maato| hAlI hala khaDayA, vADI sUM serA jddyaa| nIlI hariyAlI mahamahI,2 ghaNA dUdha nai dhii| ' mAraga bhAgA, je nihA te tihA bahasavA lAgA / gayo dukAla, hupro sukaal| pANI chaDai pAla, ehavA varSAkAla / (sa03), 15 varSAkAla-varNana ('4') varSAkAla hUu vahatau rahiu kuuddN| kAlUtraNi vahaha, meghataNA pANI vh|| / pathika3 gAmi jAtA rahA, pUrva dizi taNAvAya vAyai / loka harSita thAi / ......... / zrAkAza ghaDaghaDaI, kholaDa5 khaDakhaDai / paMkhI taDaphaDaI, vaDA mAnusa addvddi| kASTa khaMDa saDai, hAlI loka hala kheddii| ..... zrApaNA gharabAri kAdama phor3aI, tihA muDi 2 velU reDaha / pANI pAra na lahaiM, sAdhu sAdhvI vihAra na krii| zrAvaNa loka jayaNA karaI / ... aneka jIvAdhi10 nIpajaI, vividha dhAnya uupjhN| , loka taNI zrAsa pUjai, gokulanA vRMda duujhii| . aneka koThAra bhariyaI, jUnA dhAnya vAvariyai / 12 zrAvaI reli, bAdhai veli| 13UpajaI nIli phUli, kuTaMbI kaNavIkai mUli / 1 phITau dukAla, nIpanau sugAla / / . evaM vidha varSAkAla || 41 / / ( sa0 1). 1-pAkulA 2--harI TahaDahI / "3-vAvipANI bharato rakhA, vAdala unhyaa| 4-pthii| 5---khAla / 6~-lar3ayaDai 7-phe.| -vIjA kAjame hai| hathaI / 10-jIva / 11-~-gAya bhaiMsa / 12-aneka lapasa, loka ha se / 13-aneka vanaspati phUlai / 14 dukAla nAsIje, sukAla hoijai / (sa03)
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ (128) aar aam baa birdbheb ? 16 varSAkAla varNana (5) Upari meva gaDagar3ai, amoca dhArA pANI par3aha, aneka ghara khaDahar3ai, kadda mi vRddha ar3abar3ai, durdura raDaI / bIja jhatrAka nAi, pAmara loka ghara chAi, pathikaloga ThAmi ThAi, pRthvI haritAkula hui / sarovarahuyA gaDalu, sarvatrI ToDA pa ( kha ?) DaI / bagulA rUkhasihara Upari caDaI, vAsara girI kadari vIsamai haMsa pahucai mAnasisari, " ..... / mayUra nAcai, virahaNi socai / karasaNI loka hala kheDai, dhanavataloka dhAna kheDaiisau varSAkAlu ||pu0 a0 17 zarada Rtu varNana (1) jandAlo nau bhAI, anI leI vaizvAnara naU aMgu kAI / na jANIi kihAI hUMtau dizi saprakAza, zaradaRtu pahutau phUlyAkAza / agasti agiu, mehanaTha bharagyau / pANI thyA nirmala, karasaNa saphala / - cadrajyotsnA zItala, pIjaI abhAvatAI jala / haMsa svara sukhAvA vilasizrA lAgA lalabha (ta) varNa gAvA / stro sunetra, Dohai kSetra / sADa mAvai, koThIbar3A pAvaI / vaidya suvicArU, karai pittopacAra / karIi syUMsa khAiMI, khAMDu nai puhuMka khaaiiii| pUgI loka nI Asa, mahA bharivA parayA kapAsa / koThA anna bharII, kuNahi huI kAI na karII // 38 // (mu) 18 hemanta Rtu (1) , . ati vasaMtu, Avii Rtu hemantu / - jihA soyanA bhara, sevIiM nirvAta ghara / tulAIe puDhII, mI tulAI uDhai / ati hI moTI, pralaMba dottii| aoDhI baIsIi sIyAla huiM hsiiii| nimato na thAI tsaka veTA jimaI aneka vidha modaka /
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 126 ) muhuMDA rai kAMi lAgI kuTeva, sadaiva jimai sAtU jala seva / gajINA khAnAM, cihu~ zrAmi sAjAM / parIsari hAri kima nai thAhaM zrAkulI, jImaha bhalI sAkalI / ghaNI khADa karI bahU mUlyA,.. amRta pAhii moThI, tApa aMgIThI / te talAI mAhi saguNa, zrAvyau mAha nai phAguNa | sIya nA koTa TIsai, daridra tADhi maratAM dAta pIsai / ...... ... hima nAma, na khaDAI zroDhaNu lAmaI / kASTa dAgha sIya paDaI, dAMta khaTahaDai / - ghara jImai saparANI roTo, puNa na sakIi nIgamI rAtri moTI / phUla mAhi paDavaDa, phUla naha misi viisyu -TIsai kUdar3au / rAti saghaLIi rahaTa vahahaM, UnhALaU dhAna gahagahaha / puNyavata loka, rahita zoka / rama hoLI, phAgu dii bhamala bhoLI / Rtu sArI sabaLa, sevIiM AdA guLa / roga nau mamu, jaDa soyALai koi zras / bhala taLyA guLyA nImadda, soyALA nA dina sukhii gamIha ||40|| ( mu0 ) 1 yAIjai 2 vahni / S 16 zItakAla varNana (1) viu Rtu hemaMtu, bhogI prANIyaha atyaMta / jihA sIya nA bhara, sevIyai nivati ghara | tulAIyaha paDhIya, sakharI sIyarakkha zroDhIyA | zrati hi moTI, majIThI doTI / pror3hI bahasIyaha, sIyALA naha hasIyai / nimatA na gharaIyara' utsuka, bhAvai vividha modaka | mRta pAhi mIThI, loka tApai aMgIThI / tetalA mAhi saguNa, zrAvyA mAhannai phAguNa | sInA koTa dosas, daridrI TADhi maratA dAta pIsai / '
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ hima nAmaha, na chaDAi aoDhaNughaNai kAma / kASTa dAgha sIya paDai, dAta khddhdd6|| ghaNui jImIyai copaDI roTI, tauhIM'nIgamI na sakIyaha sIyALAnI rAti mottii| rAti saghalI arahaTa vahai, UnhALa dhAna gahagahai / puNyakta loka, dUrI kRta shok| jana ramai hoLI, phAga dyai bhaMbhara bhoLo / Rtu sArI sabaLa, sevIyai yAvinai sUTha nai gaLa / bhalA talyA, galyA jImIyai, tau sIyALA ya dina sukhada gamIyai / (sU0) __ 20 zItakAla-varNana (2) zIta kAli-Tivasi 2 godhUma vRddhi thAi / ' veTI ApaNA sAsure jAI, vyAsa raga mahadhA thAI / kaMbaLi joI tI na lAbhai, ghare phalasA vaapriN| tapodhana vihAra krama karaha, zrImata ghara mAhi paDamI sUyai / dAridrI loka sIyai kApai, sakaLa loka agIThe tApaI / . tAdi khaDa bAkhaDa khaDai, gati mirI jima saakuddii| zvAna nI pari kuNamaNaDa, hAtha pAya AguLI caNamaNai / hemate dadhi dugdha sarpirasanA0 / 153 ( sa01), 21-zItakAla-varNana ( 3 ) . bhogI bhamara nai pyAro, yogIzvara nai nyaaro| mahA. tADho, vAU vAje gADho, jAvA no na milaiM kiha sADho / / dAhe rUMkha bAlyA, sajjana hIi sAlyA / . / vilovaNA ghAlyA, bIjA kAma TAlyA, strInA pAlava jhAlyA / vAyaI khIjai, pAna bIr3A donai / saMga kIjai, uDai paDavai poDhIjai / sakharA sIrakha zroDhIje, hIye hozro bhiiddiijai| . 1.nITha 2 gaNikuzaLa dhIra su vizALa, yU vakhANiyAM zItakALa / 3 pAsa 4 taaddhihdd|
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ (131) bI. naDIjai, lADa laDIjai / . . . . . strI syuM ghaNI goThi, khAvA-lADU soMThi koI na cahareM, dusAlA phiraiN| -- dukha hareM, prANada karai / . , , . - pAseM trAgaDI' dhakheM, avalaM cIja bhakheM, sAMdhoM pAsa rkheN| mAvaTho hoiM, loka UMco joiM - gAya bhaisa dUjhai, virahI dhuuneN| tapasI bUma, gagiyo m.| . . , . himAcale paDeM barapha, rogI . paNu cAleM sddph| hIi vadhaI kapha. vaidya kareM zapha upha, labADI kareM lapalapha / phira harIpha, mAge garIba / - - - - jhADa jhUha jhaDajhaDayA, zrAka ujaDayA' / pAta jhar3apaDyA, daridrI taDaphaDathA, pANI patthara sama ar3ayA / bhogI khAi auSadha Upara pIi dUdha, tethI thAi koNe zudha / rAbaDiyA dUdha cArTa, tA. hoTa phATeM / '' kha. ghAna lATeM, vyApArI lAbha khaatteN| / zrAve hATe, phulela vArTa, devai paIsA sATeM / / sAdha pAgarathA, paga ThAMgarayA / garaDhA Dokara, paga lAgai Thokara, hasai chokara / / ThAkara TharathA, sAtha soDa mA gharathA / hAthe na lavaivAi zastra, zrAghoM zrodi vstr| loka sIsIyATa kareM, pANI nITha bhreN| copa uchareM, tA. na creN| dhUmaiM bAla gopAla, virahI mA paDeM havAla / vipama havAla, sahu baiThA causAla / sAcavyA deharA ne posAla, eDavo zItakALa || ( sa03) 22-duSkAla varNana (5). ehavaM eka pahiu dukAla, ThAmi dIsai nara kapAla // vaMDa muMDa gharApITha, cAcari cAlI sakai nITha-1, . . 1-sagar3I / 2-vATai / ThArai kari tthnyaa| / / /
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ (132) nairatI bAya vAnai, bhUpati nA hIyA mAnai milyA meha nAsai, na rahada ko kehanai pAsaha / dhanavaMta sIdAya, tau rAMka nI sI gati thAya / mAraga huA mahAviSama, sacarai cora cihugama gorU viNa dIsaI gAma naha desa, vAldA choDi rAyA videsa / mANasa mANasa nai bhakhai, ApaNau parAyaDa nolakhA loka vecavA lAgA putra, chADIjai.phUTarA kalaMtra rotA bAlaka dekha, tU panahu dayAnai dekha / loka ghaNA nirdhana yayA, uttama su nIca ghara gayA / vaDA je jaMgama yatI, teha piNa tAkai koika satI / keika ghAMna nA ghaNI, tetau vAvarai annamiNI / pAtALa bhoga lIjai, sagaDa sagA nahana patIjai / pahilau je letA vanaspatI, teha piNa na dIsai ratI loka bhalA lAna chor3I, mAMgivA lAgA hAtha oddii| bIlA sahU bhoga bhAgA, sahu dhyAna dhAna laagaa| kahAlatA je dAtAra, te piNa mAMgai kahI karatAra / vosarathA sarva kalA gIta, ghari ghari kIjaha anna rI cIta rUr3A je rAuta rAjA, te piNa tAkai loka tAjA / sarva loka nirdhana huvA, bApa veyA rahe jUjuzrA / vaMcivA lAgA loka, sagapaNa seMgha hUI sahU phoka / ghal kiMtu patisAha, te piNa karai dhAna UmAha / ketaluM kahIye eka rUpa, jehanI vAta bhaya rUpa / ehavai mahA dukAli, ghora punyavaMta dIyai dAna sAli / iti durbhidhya varNanam / / ku0 / 23-kali-varNana (1) INai avasarpiNI kAli, samai samai anaMta guNI hANi / bali mAti samya, abuddha narendra labdha / rasa nirAsvAda, loka stoka mayAda / - aviveki vAsu, dharmavanta nAsu / hueDa saMsthAna, alpa vijJAna /
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ (. 133 ) tuccha macchara, karkaza svaru | dharma raMgu, gurujana prazaMsA bhaMgu / tuccha sukRta karaNI pramAda, bahu mRSAvAda / sAprata vatta'dda isau kalikAlu, jihAM ko nahIM kRpAlu, darzana utkhalu / zrAryajana svalpa, ghaNA kuvikalpa 1 bahu karAkrAnta deza maMDala, pRthvI maMda phala | nArI vikala nirargala, RSi bhAjana khala | sAdhu loka zrAkula, rAna tuccha bala / guru kalaha kadala, dharmAcArya caMcala, bhavika dharmaM vikala / khaDa vRSTi, bahu strI sRSTi | loka dravya dRSTi, sarva loka midhyAtva dRSTi / loka ghaTiyai kapaTi dala, isI pravartta kali // 100 // ( mu0 ) 24 --- kalikAla -varNana ( 2 ) saprati varttahnaM kalikAla, mahA kUr3a kapaTa kAla ! cora cADa sAkSAta hAlAhala, sAsU bahU paraspara kali / guru ziSyA jAyada khAMdha bali, anyAya kurIti deza maMr3ali /rAjakula ruMghA khalI, rAya rAkhA varttaI chalI / kSatriya nAsahaM dIThahUM dali, bhalA mANUsa huiI tAMtali | pRthvI mada phla, maMtra save niphala / ast mUlI rasa vikala, kula strI nirargala / nyAyI rAya tuccha dala, caraDa bahula 1 vATa pADA taNA kalakala, dharma guru capala / pApopadeza kuzala, midhyAtva nizcala | loka mAyA bahula, ala maMgala | ii kukAli, zravasarpiNI kAli / alpa kSIra gAi, niHsneha mAha | ---- bhakSyabhojya nirAsvAda, strI taNI jAti zramaryAda, 1 rahasa bheTa, rasa cheda | krUra saMcanA, guru vaMcanA / USA stoka, nivAkhinA loka / 1 0
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ . ( 134 ) deha vAtalI, bhakti pAtalI alpa mRtyu, pagi pagi akRtya / / / bApa beTA taNA gartha sAtaI, pApaNA choru 'kukSetri ghaatii| zloka sIdaMti sato vilasatyaM saMta / , , . . . . . putrA mriyate janakazcirAyuH / pareSu toSa. svajaneSu roSaH / , - pazyatu lokAH kali kelitAni / dAtA daridraH kRpaNo dhnaanyH| / pApI cirAyuH sukRtI gtaayuH| . rAnA kulInaH, kulavAzca bhRtyaH / pazyaMtu lokAH kali kelitAni / 114 / ( sa0 3) - 25-kalikAla-varNana (3) isI strI anargala, deva niHkl| - - - - pRthvI aphala, rAjAna abl| cora prabala, zatru bahala / sAdhu virala, maMDalIka kuTala / darzaniyA zithila, isI kali / (pu , 26-kali prabhAva-vaNana (4) pApi nau, dharmi khu| sAcau avigaNiyaha, jhUThau vakhANiyaha / guru ziSya taNau' khamai, vApa-veTA lamaha / , sAsU pATalai, bahU khATalai / e kali taNA pramAva // 121 / / ( sa0.1)1 taNa kha0 i (pu0 zra0) 1-taNa khavai (pra0 a0)
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhA-zrRMgAra athavA varNana saMgraha vibhAga 5 kalAe~ aura vidyAe~
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 kalA-bheda (1) 72-kalA vaNika 23- kalA vezyA 74-" jUvAru 75--,, rasa-caNika ( pu0 a0) . 72-kalA puruSa (2) 1 lekhana 2 paThana 3 sakhyA . 4 gIta . pU nRtya 6 tAla 7 paTa 8maruna 6 vINA 10 vaMza 11 merI 12 dvirada 13 tuma 14 zikSA 15 dhAtu 16 haga - 17 maMtravAda. 18 valita palita nAza 16 ratna 20 nArI lakSaNa 21 naralakSaNa 20 chaMTa 03 tarka 24 nIti . 25 tatvavicAra 26 kavitA 27 jyotiSa 28 zruti 21 vaidyaka 30 bhASA 31 yoga 32 rasAyana 33 ajana / 34 lipi 35 svapna 6 indrajAla 37 kRSi 38 vANijya 36 nRpa sevana 40 zakuna 41 vAyastaMbhana 12 agnistaMbhana 43 vRSTi 44 lepana 45 mardana 46 Urdhvagamaga47 ghaTa baMdhana 48 ghaTa bhramaNa 46 patra chedana 50 marma medana 51 phala vRSTi 52 avu vRSTi 53 lokAcAra 54 janAnuvRtti 55 phalabhRta, 56 khaGgadhAraNa57 curi baMdhana 58 mudrA 56 loha . 60 rada: / pAThAntara-- 3 gaNana, 10, 17 mantravAda ke bAda tantravAda vizeSa hai / 26 vyAkaraNa / 30 ghaDa. bhASA 1:41 vAka stambhana / 51 kalA vRsstti| 54 jaataanuvRtti| 55 pala bhrnn| 61 kASTa chaidn,| 62 citra kRti ke vAda vAhu yuddha hai / 72 aSTa shaan| (mo0) .... -
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ (138 ) 61 kAra 62 citra kRti 63 haga yuddha 64 muSTiyuddha 65 daDA yuddha 66 asi yuddha 67 vAka yuddha 68 gAruDa damana 66 sarpa damana 70 bhUta damana 71 yoga 72 abja / yayA zloka 64 kalA-(strI) (3) causaTha kalA, tannAmAni yathAH-1 nRtya 2 ucitya 3 citra 4 vAda 5 maMtra 6 taMtra 7 yatra 8 jJAna 6 vijJAna 10 daNDa 11 jalastabhana., 12 12 gIta-gAna 13 tAla mAna 14 megha vRSTi 15 phalAvRSTi 16 zrArAma ropaNa 17 zrAkAra gopanaM 18 dharma vicAra 16 zakuna vicAra 20 kriyA kalpa 21 saMskRta jalya 22 prasAda nIti 23 dharma nIti : 4 varNa vRSTi 25 'suvarNa siddhi 26 surabhi taila karaNa 27 lIlA sacaraNa 28 gaja turaga parIkSA 6 puruSa strI lakSaNa 30 suvarNa ratna-bheda 31 aSTATasa lipi pariccheda 32 tatkAla buddhi 33 vastu siddhi 34 vaidyaka kriyA 35 kAma kriyA 36 ghaMTa bhrama 37 sAri parizrama 38 ajana yoga 36 cUrNayoga 40 hatta lAghava 41 vacana pATava 42 bhojyavidhi 43 vANijya vidhi 44 mukha maDana 45 sAli khaDana 46 kathAkathana 47 puSpa grayana 48 vakrokti 46 kAvya zakti 50 sphAra veSa 51 sakala bhASA vizeSa 52 avighAna jJAna 53 zrAbharaNa 54 nRtyopacAra 55 gRhAcAra 56 kAvyaM karaNa 57 parinirAkaraNa 58 dhAnyaraMdhana 56 kesa vadhana 60 vINA vajAvI 61 vitaMDo vAda-62 aka vicAra 63 loka vyavahAra 64 antAkSarikA-prazna prahelikA striyonI causaTha klaa| .64 strI kalA (4) nRtya 1 ucitya 2 . citru 2 vAditra 4 matra 5 tatra 6 jJAna 7 vijJAna 8 dama 6 . alastama 10 gItagAna 11 tAlamAna '12 meghavRSTi 13 phalAkRSTi 14 zrAyamaropaNa 15 zrAkAragopaNa 16 dharmavicAra 17 zakunasAra 18 kriyAkalpa 16 saMskRta jalya 20 prAsAdanIti 21 dharma noti 22 varNikA vRddhi23 svarNa siddhi 24 surami taila karaNa 25., lIlA karaNa 26 gaja turaMga parIkSaNa 27 strI puruSa lakSaNa 28 suvarNa ratna bheTa 26 ' aSTAdaza lipi chada 30 tatkAla buddhi 31 / vAstu siddhi 32 'vaidyaka kriyA 33
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 136) kAmaNa kAma vikriyA 34 'ghaTabhrama, 35, sAriparizrama 36 ajana yoga 37 cUrNa yoga 38 hasta lAghava 36 vacana pATava 400 'aMtAkSarikA 41 ' bhojya vidhi '421' / vANijya vidhi 43 mukha maMDana 44 - 'zAli khaDana 45 kathAkathana 46 puSpa graMthana 47 . vakrokti 48 . kAvya zakti 46 sphAra veSa 50 ' sakala bhASA vizeSa 51 abhidhAna jJAna 52 zrAbharaNa paridhAna 53 bhUtopacAra 54 . gRhAcAra 55 vyAkaraNa 56 / / parinirAkaraNa"57 radhana 58 keza bandhana 53 vINA ninAda 60. " vitaNDAvATa 61 aMka vicAra 62 . loka vyavahAra 63. hasta'prahelikA 64 strI catuSaSTi kalA // (155 jo0), " 5-( vazIkaraNa ) vidyA sAdhana ( 5) .. nirjIva sajIva karaNa mohana . , . AmnAya upAsana thabhana akAla phala vasIkaraNa / mohana vela / AkarSaNa kAlI vela , . uccATana . sAtana pAtana yatra ajana jaDI ( cU!) raNa syAla zRgI pAtAla gamana , sveta caramI pAda lepana 1. sveta araMDa idra darzana / sveta prAkaDo adRSTIkaraNa sveta palAsa zrAkAzagamana baMdo hAthAjoDI ityAdi ramaNI mohana.. '.., ... - (vi0) . 1-~-prasta (prazna !) / matra tatra
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ (140) atha rAga nAma (6) 1 zrI rAga 13 jayajayavaMtI . 25 keTAra 37 rAmagirI 2 sAraga 14 prabhAti 26 mArU 38 sAmeTI 3 dIpaka 15khaMbhAiti (yacI)25 siMdhu 36 zrAsAurI 4 soraTha 16 lalita 28 madhu 40 dhanyAsarI 17 varAta 26 mAdhava 41 hiMDolana 6 vihAgar3o (vihagar3o) 18 velA ula 30 paraja 42 mAlakoza 7 kAnhaDo 16 bhairava (bhayarava) 31 pUravI - 43 zrAzA 8mAlavI 20 bhUpAla 32 vibhAsa 44 kAphI 6 golo 21 baMgAla 33 kalyANa 45 dIpaka 10 goDI 22 rAmakalo 34 dhoraNI 46 mAhava 11 ToDI (toDI) 23 maldAra 35 jayatasirI 47 zraDANo 12 vairADI 24 deva gaMdhAra 36 gUjarI 32 vaddha nATaka (7) Ghed 1 gaya 6 devagaNa 17 hariNa 25 bhaDA(dA!)sana 2 ratha 10 vidyAdhara 18 cAmara 26 siMhAsana 3 turaMgama 11 gaMdharva 16 vanalatA 27 pArisA 4 sIha 12 viga 20 padmalatA 28 vimAna 5 vRSabha 13 sarabha 21 sakha 26 hasa 14 sarpa 22 nadAvarta 30 kokila asura 15 sukarAja 23 pUrNa kalasa 31 vAsa 8kinnara 16 sArasa / 24 svastika 32 lAva rathAga paDaha merI mRdga tAla bhugala catupaTa . vAyu (8) 1 mamA, 2 maDaMga 3 maddala, 4 kaDaMva, 5 jhalari, 6 huDukka, 7 kasAlA 8 kAila, 6 tilimo 10 vaMso, 11 rAkho 12 paNacoya baarsmo| dvAdaza tUrya nirghoSo nAMdI nAma rakha / lAMgaLa
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ rasa naMdI tUra (8) 1 DhakkA 2 ikkA 3 DamarUya 4 kAhala 5 puppha-mera 6 bhANaMga, 7 paDaho 8 juga sakha 6 karaDa 10 puggaya 11 maddala 12 kaMsAla raNanaMdI / itiraNanaMdI tuurH| (127 no0) vAditra nAma varNana (10) bheri bhugala paDaha Dhola lari mAdala vaMsa paNava vINA bhAlI nisANa tAla . tUra bukkara rAvaNahathaMtha duDadaDi kasAlA DAka zakhamAla dabhi pakhAuja sugmaddala 'ghUghari napherI zaMkha karaDi bhabhA damAmA sIMgI sIMgA kAhalI tivala kAMsI baraghU zrAuna aghauDI TamakIu cAga pinAkI paTAuna rudravINA madanabherI DamarU mahu~yArI ghATa saraNAI kAdabarI . (sU0) 1 mero 2bhamA 3 bhUgaLa 4 naphero 5 nIsANa 6 dadA me mA 7 daDabaDI 8 tALa 67sAla 36 bAjita (11) 10 zrI maMDala 16 mRdaMga 11 tibala 20 tribala 12 Dhola 21 mUlarI 13 karanALa 22 duMdubhI 14 kAsI 23 baraghU . 15 saraNAI 24 sAraMgI 16 bAsarI 25 raNasiMgho 17 voNA 26 janyaghaMTA 18 caMga 27 rAI 28 gaDabaDI 26 nAda 30 kedArI 31 hoka 32 pUMgI / 33 jhAjha 34 taMdUro .35 [pa] khAna / 36 narasiMgho '1 sAla
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ (142) kAvya nA bhedaM (1) kAvya, kavitta, chaMda, savaiyo, yotisa, caiTaka, prAkRta, tarka, vitarka, pramANa, ciMtAmaNI, caturAI, raghu, kirAta, mAgha, meghadUta, nemadUta, naiSadha, kumArasambhava campUkathA, gItA, bhAgavata, smRti purANa, veda, vicAra, vakhANa, gAhA, gUDhA, dUhA, prahelikA, hariyALo, kamalabandha, chatrabandha, nAgabandha, garuDabandha rAjavadha toDarabandha, mAdaLavandha, ahara, alagga, haTApakharA, chapakharA, naTapakharA, pakhALa, pAragata zloka, saMgIta, gIta ityAdi kAvya (zAstra) nA bheTa / vidvAna lakSaNa (2) kAvya, kavitva chaTa, savaiyA, jyotiSa, vaidyaka, prAkRta, samkRta, tarka, vitarka pramANa, gItA, bhAgavata, purANa, veda, vicAra, ityAdika nA jANaNahAra ch|| (ko0) vAdIndra (3) adArahaI lipi taNai viSaya kusala, cAri vidyA kaThastha ceSTAnuvAdu, akSarAnuvAdu, ardhAnuvAdu paravATI sauM karai para paTita aSTottara zata kAvya aryu dei . . eka paTI dvipadI tripadI samasyA pUrai turaga pada pAThi koTaka pUraNa karaha gUDha paMda kriyA-guptaka taNa lekhau na leI trivarga parihAru pacavarga parihAra .bolai pracchanna lipi taNI alavi karaha . kurcAla sarasvatI, pratyakSa vAcatsati paMDita ghaTu, bhagna vAdI maruTu. . isau vAdIndraH / / (pu0 prA0)
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 143 ) 18 lipi (1) haMsalivi' bhUvalivi2 nakkhAkA taha rakkhasIya bodhanvA uDDIha navaNI turakI karI TavaDIya siMdhaviyA1deg / mAlaviNI'' naDi 12 nAgarI13 lADa livi14 pArasIya bodhachA / taya nimiti 6 libyA cANaki mUladevIya // 1 // lipi nAmAni 124 na0 ( 126 jo0) 18 lipi (2) 1 hasa lipi 7 turakI lipi 12 lATa lipi 2 bhUta lipi 8 drAviNI lipi 41 sArasI lipi 3 yakSa lipi 6 saiMdhavI lipi 15 animittilipi 4 rAkSasa lipi 10 mAlavi lipi 16 cANakkI lIpi 5 uDDI lipi 11 naDI lipi 17 mUladevI lipi '6 yAvanI lipi 12 nAgarI lipi 18 karI lipi mau0 lADI soraThI sasI hamIrI mahAyodhI cauDI marahaThI siMhAlI kAsmIrI mAlavI lipiyeM (3) kAnhaDI gUjarI kukuNI khurAsANI DAhalI kIrI paratIrI mAgadhI // ityAdi lipayaH // (113 no0)
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhA zrRMgAra athavA varNana-saMgraha vibhAga 6 jAtiyA~, dhaMdhe aura vyakti nAma
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 varNa 36 pauna (1) ghAcI, ghAchA, mocI, maNIhAra, maiNArA mera, maiNA, suI, sutAra, sonAra, cUnagara, citragara, nIlagara, teramA, lUNagara, ThaMThArA, maThArA, lohAra, lobAnA', locanA, loDhA, bhopA, bharaDA, bhikhArI, bhIla, koLI, kAThI, vaNagara, kaThIyArA, kLabI, kasArA, kubhAra, cUDIgara, kAlI, vANIzrA, vipra, vaidya, vezyA, vaNagara mAlI, telI, maradanIyA, maThavAsI, golA, gAdhI gAraDI, yogI, yati, saMnyAsI, niMdA, sophI, bhagata, bhrAmIka, bheSadhara, ityAdi 36 pavana ( sa0) pratyaMtare-chIpA, silAvaTa, sIsagara, turaka, taboLo, toragara ( vizeSa) pezevAra jAtiyA~ (2) sonI, pArakhi, javaharI gAdhI dosI, nestI kaNasArA, mapArA, maNiyArA, sonAra, ku bhAra, ThaMThAra lohAra, valAra3 paTauloyA, paTasUtrIyA, mAlI, tabolI haratheravaliyA, jogI, bhogI, vairAgI, naTa, viTa, khUTa, kharaDa, lAThA, mAThA, raMgAcArya, ucitabolA sAhasolA, moTA bolA, melagara, mAmagara, kautigiyA, kulahaTIyA naTAvA, gAMchA, chIpA, parIyaTa, suI, tAI, telI, mocI, satUpArA, baMdhArA cItrArA, tUnArA koLI. paMcauLI, DabAgara, bAbara, phophaLiyA, phaDahaTIyA phaDiyA, vegaDiyA, sIMgaDiyA, bhoI, kaMdoI, desALI kalALI, golI, gvALa, pasUyALa rAjapAtra, vidyApAtra, vinoda pAtra / 108 / ( sa0 1) caurAsI vaNika jAti (3) / zrIzrImAla, zrImAlI, zrosavAla, porvaal| pallIvAla, bagheravAla, disAvAla5, medd'tvaal| - - 1. lvaanaa| 2. gATarI / 3. tarAla / 4. maThA / 5. desavAla /
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ moDha, nImA, vAla, (148) khaMDelavAla, agaravAla, jaisavAla, sejhvaal| DIDavAla, kaThoDA, sUrANA, sonii| lATa, bhAgadrA, nAgadrA / nAgara, harasolA, narasiMghapurA / TasorA, mevAr3A, zrAmeTA, meddtiyaa| soraThiyA, bIyAr3A, khar3AyatA, saadderaa| bhaTerA, kumA, dhAkaDa', cItoDA / lADU, harasorA, hUbaha, naagoraa| nalorA, sAcorA, vadhanorA, sojhotaa| kapolA, ityAdi vaNika jAti / naiSTika brAhmaNa (4) uttarAsaMga dhotI, saUtariU janoi, hAthi pravItI, siru bhadriyauM, sikhA pharaharatI, tilaku vadhAgyiu, gAtrI sAru, trikAla sadhyArAdhanu, prabhAta snAnu, nityadAnu / veTa paDhai, vedAnta jANai, siddhAta vakhANai, deva tarpaNu, guru tarpaNu, RSi tapaNu, pitR tarpaNu, isau naiSTiku brAhmaNu / brAhmaNa nI jAti (5) nAgara, rAjara, udavaTa, bhaTanAgara, siNorA, sAcorA, Dhasoga, udabara,5 sAhodrA, nAgadrA, geDavAla, kheDAvAla, iTAvAla, pallIvAla, zrImAla, golavAla, covIsA, loDI sIkhA, vaDI-sAkhA, mathurIyA, sinoDiyA, kanholiyA, vAlimiyA, zrIgoDa, gujaragoDa, goDa, mevADA, citoDA, kanhaDA sArasvata, udica, gheNojA, taduprANA, mAlavI ityAdika / virudAvalI vAcaka chAtra nAma (6) eka rAjA ne brAhmaNa mahA paMDita bolAi chai / / muMhaDA Agala chAtra bhaNe vRTAvali bolai chai // kuNa 2 te chAtra tannAmAna:-- 1.semavAla / 2 vAyaDhA / 3. thAkar3a / 4. gAyatrI sAdhanu ( sa0 1) prArabha ke kucha dhAge pIche hai| 5 goNdaa|6 mivoThA / .7. naagodraa.| = misaa| ..paarnnii|
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ (14 ) upAdhyAya, zakara, Izvara, mahezvara, dhanezvara, somezvara, gagAdhara, gadAdhara, vidyAdhara, mahIdhara, dharoNoghara, bhUdhara, zrIdhara, dAmodara, mahAdeva, sivadeva, rAmadeva, mevADI, travADI, umApati, gaMgApati, gaNapati, bhUpati, devapati, paMDita, janArdana, govardhana, mukunda, goviMTa / ehavA nAma virudAvalo bole // . . virudAvalI ( rAjakumAra zikSaka paMDita) (7) sarasvatI kaMThAbharaNa, vATi vijayalakSmI saraNa / jJAna sarva purANa, vATI kaTalI kRpANa // jotavAdi vRndavAdi, guro goviMda vaadi| . ghuka divAkara, ajJAna timira nisAkara // vAdi mukhabhajana, rAmasabhA rajana / kuvAdi prastrara khaDana, paDita sabhA maDana / cAdi godhUma gharaTTa, mardita vAdi mtttt| , vAdi mRgasiMha sArdUla, vacovAtyA vikRtavAdi mUla // SaDabhASA vallimUla, paracATi mattaka sUla || vAdi kuda kuddAla, rajitAneka bhUpAla || vAdi vesyA bhujaga, zabda laharI taraMga || sarasvatI bhaNDAra, cavada vidyAlaMkAra // sUrya sAstrAdhAra, bahuttarI kalA bhari // mahAkavIzvara, pratyakSa paramezvara // kUrcAli sarasvati, pratyakSa sArameti // jitAneka vAda, sarasvatI laghuprasAda // te SAsaMbhali paDita jANI, potAnA kuvara nai kuvarI maNavA mUko / rAjapUta nI chatrIsa vaMzAvalI (8) paramAra,' rAThauDa, cauhANa, gahilota, dahiyA, seNacA, borI, vagachA,3 solakI, sIsodiyA, kheramorI, nAkubha, gohila, paDihAra, cAvaDA, jhAlA, chUra, kAgavA, jeThavA, rohara vUsa,deg voraDa, khIcI. kharavaDa, DoDiyA, hariaDa, DAbhI, tUMbara, koraDa, gauDa, makavANA, yAdava, kachavAhA, bhATo, sonigarA, devaDA, caMdrAvata / e chatrIsa rAjakulo chaha / 1 pamAra * vIra 3. kAyA 4. khayaramorI, 5 nikuMbhavaka 6 gahilota, diyA, 7. bhAlA - gavAha chUtA 10 bAraha / (meM 3)
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 150 ) ." mahAjana nAma (8) pAsaNAgu grAsaNAgu devaNAgu pAsacaMdra zrAsacandra devacandra pAsavIra jasavIru bhAsavIra isauM mahAnanu __ mahAjana virudAvali (10) suratANa sanAkhata, diivaanndiipk| azvapati, ganapati, narapati, rAya sthApanAcArya / rAjasabhAlakAra, rAjasUtradhAra, rAyabaMdichoDa, rAjavAlhesara / maryAdAmayarahara, para nArI sahodara / kalikAla niSkalaka, vicAra caturmukha / rUparekhA makaradhvaja, vajrAka bhAlasthala, catuH patha cintAmaNi / vAcA avicala, bAla dhavala, zIla gaMgAjala / gotravArAha, zIla gAMgeya / - ubhayakula visuddha, ekotarazata kulodyotakara, ubhayapakSa nirmala haMsAvatAra / harSa vadana, satyavArtA yudhiSThira / ' sonA jalahara, kUra sAgara / kaDAhi samudra, sAli samudra, vAhaNa varisa / dAridraya mudrA vihaDaNahAra, vihi likhitAkSara mITaNAhAra, pacArkAdi saMvatsara mudrAkaNahAra achita nA vikramAditya, vimaNima bhoja / jagajIvana jImUta vAhana, dubalA musAla, dubalA pIhara / tAkyA rau tIrtha, yAcakA rau jIvana, rAka rau rkssk| mArUnau mAlavau, sakala jIva loka kanaka dhAra pravAha / RNa mokSaNa kAmadhenu, donoddharaNa dhIra, dussamaya sAvadhAna / chatrIta velAula vikhyAta, aSTAdasa varNa pArijAta / viSama dupkAla nItUyAra, kalikAla kalyAvRkSAvatAra / ityAdi / dAtRvirUdAni / (sU.) / sAhukAra virudAvali (11) dAna vyasana vAsita cetasaH / aya ekottara zata kulAni / pitRpakSa 14, amAva pada 20, apana pakSa 16, asutApakSa 12, bhaganI pakSa 11, aphUI pakSa 10, 176, amAsI pada 18, evaM 108 pakSa / . :
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 151 ) sonA jalahara, kUra sAgara / kaDAha samudra, zAli samudra vAhana / dAridra mudrA vihaDanahAra vihi linA.(rakta !) akSara meTaNahAra, pacAyana vAdI, savacchara mudrA karaNahAra / achati ilA vikramAditya, jImaNe bhoja, jagata jIvana, jImUta bAhana, dubalAno pIhara, sakala jIva loka kanaka dhArA pravAha / / kRNa mokSaNa kAmadhenu, dIna dharaNa hAra / duHsamaya sAvadhAna, chatrIsa velAula vikhyAta, aSTAdaza varNa pArijAta, viSama mArga bhajanahAra / ityAdi sAhukAra virudAni (vi0) gujarAta zrAvaka nAma (13) rAmajI, ratanajI, rUpanI, rAghavajI, rAyasiMgha, vijayasiMgha, jaisiMgha, jasavata jiNadAsa, vimala dAsa, varddhamAna, vIrajI, vajIra, 3 sAmala dAsa, sUradAsa, zAtidAsa, zivadAsa / RkhabhadAsa, rAghavadAsa, somajI, sudara, somacada, karamacaMda, kapUracada, kamala' sI, amarasI, vimalasI, amatho, zrodhava, hebuzro, DhabUDa, dharamau, dhIMgaDa, dhanarAja, manarAja ityaadi| - dakSiNI zrAvaka nAma (14) atha dakSaNanA zrAvaka nAmAni / bAsavA, pAsabA, AsabA, borabA, hIrabA, nAravA, sonAbA, dAnAbA, gomAjI, rAmAjI, tAnAjI, kAnAjI, mAMnAnI, khAnAjI, ityAdi / sIrohI zrAvaka nAma (15) atha sIrohInI dharatInA zrAvaka nAmAni / bhUdhara, bhAkhara, parabata, DUMgara, rAuta, dulIcada, Tekacada, samaracaMda, uttama caTa, ugrasena, vIrasena, bhagotIdAsa, bhikhArIdAsa, bhairodAsa, naMdalAla, baMdalAla, jagatasiMha, sabalasiMha, jeThamalla, ToDaramalla, Tekamalla, jhAjhaNa, khAkhaNa, khAravaNa ityAdi / / 1-mevAr3a / 2. khetana / 3. vajiTa / 4. nIravA / 5. sabhAcada /
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhA zrRMgAra athavA varNana-saMgraha vibhAga 7 deva, vetAla, zAkinI, siddha, vyakti tathA vyakti kaSTAdi varNana
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1) devatA brahmA, viSNu, maheza, gaNeza, bhagavatI, zakti, rAma, kRSNa, hanumAna / AsapAsa [ loka devatA] -khetrapALa, gogo, pAbUdeva, zaktideva, rAmadeva, rAmApIra, bhairava, pIra, gaulapIra, bhUta, sItaLA / (2) atha zAkinI kari mALa, ditI tALa / mukha bolatI zrALa mALa, urddha kIdhA mutkala keza jAla / TeSTA karALa, hAthi dharatI rakta kapALa / mukhi bolatI jANe vaizvAnara jhALa, isyau zAkinI cakravALa / jisA maru dezi kU tale, tisA nayana yugala / jisA purAtana kodrava palALa, isA pILA keza jaal|| nisA sApa paNe, tisA TaparA krnn| jisI silA ucca sarala, tisI agulI virala / jisA tAla vRkSa tarala, tisA jaghA yugala jisI parvata nI dotaDi, isI moTI kaDi / isI zAkinI / / 72 / / ( jai.) . (3) vetAla (1) / sAga pAga samAna karNa, zyAmala kajala samAna varNa / nilATa caTita vikarAle, mahA bhairavAnukAri mukha / / jvalana jvAlA kalApa piMgala dRSTi, niratara aMgAra vRSTi karatau / kaDakar3ata mahiSa moDatau, pAtAla vivara nI pari peTa saMkoDatau / ApaNau kapAla zrAsphAlatau, dudaMrA ravi brahmANDa phoDatau / ' zrAkAzi tArA maMDala noDatau, kulAcala parvata pAtAliM ghAtatau / hAthi tIkSaNa kAtI nacAvatau, mahA kepAli rudhira pItau / galai ru DamAla vahatA, aTTahAsa karatau, kAtara Atura vIhAvau
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ (156) pratyakSakAla, kakAla, karAla vetAla / kAkIDA udira sarpa gherolA nI mAla dharatu / tAla tamAla jaghA ghara hrtu| paga chAparA, kAna TAparA, pAkhi UMTI, nilADI bhUDo, dhamiyA loha golA, tisiyA veu holA / evaM vidha vetAla / / 112 / / jI0 (4) vetAla (2) sUpa nisA nasva. lohau nimi prAMgulI, loha taNI nIsAha nimA pAya / tAla vRkSa nimI Torca jagha, jisI kabhI taNau khApasa tigaDa udarU / jimana pravahaNa taNau kUyA khamau, tisi vAha / lAmA choTa, novau nAku, vAkaunilAha, trIbhITau mAthau / isau raudra vikarAlu vetAlu / (5) vetAla (3) manuSya phITi huyo vetAla, phaThi vilaMbita raDamAla / karasala pAtake, vabhunAbhibhUta, jiso jamadUta / kAna ToparA, paga chAparA / aAkha UDI, peTa kuuddii| Akha rAtI, hAthe kaatii| bhUDI chaatii| vikarALa vesa, vihAve des| haDahaDATa haeNse, dharAmaDaLa phaMse / mastake agAra baLe, ravi jima klaale| isyo raudra rUpa, tehano svarUpa / kAna kUpa ketalo vakhANU, ityo vetAla / (5) vetAla varNana (4) bhISaNAkAra, ati raudrAkAra / mukhi karatau phAra phutkAra, kRtAntAvatAra / mukhi melhata u jhALa, hAthi detau tALa / mastaki kapila keza, sthapuTha, lalATa / ghaTitakA karAla dRSTi, mukha vivara viracitAgAra dRSTi / karNa kuhara viharamANa, bhujaMgarAja bhISaNa / ,
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1570) cipaTa nAzikA, zroSTapuTa vinirgata dIrgha dRSTi / , tAla vizAla jaghA yugala, sakala sthAlI badhU kaTha kaalkaaykaati| kaTi kalitu kapAla / lohitAruNa pANi vikarAla, hAsa vAcAlita digaMtarAla / eva vidha vetAla // 73 // jai0 / (6) mahAsiddha maMtra taNa u jANa yogIMdra', svargaloka samagra avatArai2 / gaganAgaNi caMdrAditya: stabhaI, AkAzi vaizvAnara bAlai / ApaNA vastra Agi pakhAlai5, pANI mAhi6 palevaNau pravAlai / pAtAla kanyA pratyakSa dikhAi, kaupara karatA vana khaDa moDai / pAtAli bAli taNA badha ghoDai, loha zRMkhalA'deg phuka joDai / parvata'1 nA zRga DhAlaDa, zacara zRga gAlai 12 1-24 / / (6) siddha kara kamala kalita yogadaDa skadha pratiSThita yogapaTTa13 / prasAdhita pracaDa caDikA matra, pizAca sAdhana svatatra / zAkinI nigraha sAhasika, rasAyana prayoga rsik| pradarzita vali palita nAza, vazIkaraNi amUDha lakSa / khaDI cApaDI pramukha vinA kutuuhlii| asAdhya sAdhaka, AkAza pAtAla bNdhkaa| . , (8) yogIndra Upara hutau idrisahitu svagraloka pANai gaganAgaNi cadramAditya stabhai AkAzi agni bAlai. pAtAla kanya kA pratyakSa dekhADai kaDayar3arabhu karatA vanakha: poDai 1 jogii| 2. avtaareN| 3 cadrasUrya thame / 4. AkAza vizvAnara vale / 5. mAM pakhAle 6. mAhe palevA prajvAlai / 7 desaadd'e| 8 kaTaka parokaratA vanakhaDa modde| 1. patAla vali taNA vadhana chor3e, 10 phUkai trau / 11. parvata zRga uvA / 12. gaale| 13 vyaayog| ityATika mahAsiddha jANavo // (pU0)
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( -158) pAtAla vali taNA baMgha tror3ai parvata tA zikhara phor3ai isa mahA mAM thiku zakti maMtu yogIndra // ( 6 ) pUtalI varNanam pUtalI, jANe kAcai kapUri ghar3I, nANe raMbhA tilottamA zrAkAza huMti paDI | jisI zramRta sAriNI, isI manohAriNI / niNi dIThi Upajai ratI, imI pUtalI / sA dekhI nANiyai citrAmu citritu, nimaDa pASANa ghaTitu / jisau kASTa utkIritu, jisa maMtri staMbhitu | jitau mahAgraha grahita, jisau bhUtAdhiSTitu, jisau sannipAta pUritu / jisau madana bhiMbhalu, isau hui prahilu / na velaI, na veddaM / na cAlaI, na hAlaI / na khelaiM, na bolaI | - na niyaI, na ramaI / na nAsaI, na sammukha lAgai / -mana madhyakarai kamAu || 3 || (10) ropAtura vyakti sopa naraH, bhrakuTi tADatau / vikaTa capeTAU pAr3ataU, hoThakarI phurapharatau / - vacana vinyAsi pramukha latau / vibhISaNAkAra mukhavaratau, cAraka locana pherata / durvAkya bolata, mahA kopi sayara DolataDa / jANekari prajvalata bar3avAnala | : prati ropAvaNa, niciDa rAta zravaNa / niSThura vadana krUra locana / sarva sphuTopa kuTila | kanjala dala zyAmala, nirnAlita nihnA yugala /
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 156) cUr3AmaNi prabhA prahatAMdhakAra nAlu / sajjita sajja sarala sphAlu sphArasphUtkAra bhISaNa | atyatA' marya dUSaNa / avani vanitA veNi daMDAyamAna, yamunA samAna kAyamAna // 40 // (11) prasanna vyakti kiri dhanadu yakSa tUThau, kiri vetAlu tasu seva payaThau / kiri klpadruma phaliyau, kiri kAmu ghaTu mAjhi daliyau / kiri kAmadhenu nihAgaNi bAdhI, kiri navanidhi taNi lAdhI / kiri cintAmaNi ratna hAyi caDiTa, kiri udayu puNya avaDiu / isau hRSTa tuSTa sAnaTa hUyau // (pu0 a0) (12) premI saharSa, sasneha, sollAsa, savikAsa, savibhrama, saprema, sotkaTha, vihasita-vadana, ullasita vacana, romAMca, kucakita zarIra, sarvAlakAra vibhUSita, sarvazaMkAdidoSA dUSita, prema saMyoga ||3|| (13) kAMtihIna [2vicchAya zyAma dIna badana hUDa 1] jisiu capeTA zrAhaNiu mAkaDa, ji0 DAla cUkau vAnara / ji0 ghAya cUkau subhaTa, ji0 dAya" cUkau jubArI / vidyA cUkau vidyAdhara, phAlai cUkau dardara / jima ThAma cUkau bhaDArI, yUya bhraSTa cUko hrinnu| jisiu caura atrANa zrazaraNa / rAjya cUkau rAjA", padavI cUkau padastha, . lAna cUko nAri, bhIkha cUkau bhIkhAle ( sa01) / 1 alpatA / 2. sakala vikAsa / 3. ma0 3 meM nhiiN| 4. Uca pettaa| 5. ghAvA 6. dukha / 7. jima / 8. raajshrii| 6. padavI /
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 160 ) (14) bhAgyavAna tasutAi rUpai kuli vahadda, sonamA mora UDai mona bele rAti vihAra, paTauve bhUmi bahuriya cItaviyA pAsA paDada, Ughau karatA pAdharau thA lakSmI bAhiri mUsAvii, upari parasaha, isa dIhADau || (15) puNyavaMta jasu tarAi pradakSiNA vartta zakha / ciMtAmaNi ratna pharasa pAkhANa, sonA taNu purisau / koTIM vedha rama, kAlI citrAcali veli / coTiyA drAma, nala taraNi hIrau / kavaDI potai, sAkhiNI paDhamiNI veu lakSmI nidhAna kalasa zrANai | lAkhI kara dIvau prajvalai, koTidhvaja lahalahai / jasu tarAi rUpai kolU vahai, sonA nA mayUra uDai / sovane phUle rAti vihAi sapAlya sonA pahiriyai / paTaule bhUmi bAhiriyai, cItaviyA pAsA par3A / Udhau karatA pAdharau thAi, lakSmI vAraNaI lAkhaI / anai Upara vADaiM paisai, isiu dIhAita / (16) puNyavaMta (2) nANe dhanaDha yakSa tUThau, nAge kari vetAla sevAvAhi paiThau / nANi kari kalpadruma phaliu, kiri kAma ghaTa zrAvI miliu / kiri kAmadhenu gRhANi bAdhI, kiri navanidhi tINi lAghI / kiri ciMtAmaNi ratna hAthi caDiu, kiri pUrva bhavabhAgya UghaDiu / athavA kalpa vaili gharI garAi paiThI / athavA mahAlakSmI mUrti male ghari paiThI / bhavati bhUribhiH // 1- gRNAmaNi / 2
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ (:161) (17) lakSmIvaMta varNana:u~cI to' ajAna pAhu,' vAgano pAnudeva // gorI to phaTarpa, kAlo" to kRSNa // calo jIne no yAmAge, yoTo nIma to punyavanta / jo U~cA banna pahina to rAjezvara, sAmAnya vastra pahirai to tumo TAtA to kavitAra, jo na de to' 'chAnA punya kareM vaguM bole to bholo, na bole to mitabhASI jo lapaTa tabhogI, jo napuMmaka to paranAri sadoTara ityAdi / (vi0 pu0) eka anyaprati meM ukta pATha vizeSa milatA hai| nuktinArI pratolIdvAra, sakala tatva bhahAra karmavallI chedana kuThAra, caturdazayodvAra pacaparameSTi navakAra, paMdapAvatAra (pU0) thoduM jimai tau sukumAra, jhagaDadU tau vyavahAra apahuMcavANa tau pUrau, jau pahucai tau sUrata lakSmIvata jimi karaitimi chAjai, 'dhIra' jima bolai tima virAjaha iti varNakasabhA kutuhala meM yaha pATha adhika milatA hai| (18) lakSmIvaMta ( 2 ) lakSmIvatu / jai Ucau tau ajAnu bAhU, jau khATaraTha tau vAmaNa vAsudeva / gorau tau kaTarpa, kAlau tau kRSNa soha gAlau / 1 ucau tau * arjunavAhu 3 vAmaNau tau 4 gogu 5. kAlau 6 pUrau AhAra 7 khUnau 8 jara dAtAra 6 jaina ghai 10 tau 11 sAcadApI 12. mhaayogii| 11
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 162 ) caNauM jimai tau pUraTha zrAhAra, thoDA nImau tau puNyavaMtu / nau paTaulA piharai tau rAja rAjesaru | nau sAmAnya vastra pahiraDa taDa lavesara 1 nau dAtAra tau vali karNAvatAra / u lakSmI na vAvara tau prachanna puNya karai / jau ghaNu bolai tau bholauM, na bolai tara mita bhASI / bhoga capala taDa kaMpavitAra; jau zraviSaha tau paranArI sahodara | nau TAli mAthai, tara TAliye puNyavaMta ji hui / zlokAH - yasyAti vittaM sa naraH kulInaH saH paMDitaH sazrutavAna vivekI, sa eva vaktA, saca darzanIya. sarveguNAH kAMcana mAzrayaMti // - guNa vRddhA tapovRddhA ye ca vRddhA bahu zrutA / sarve te ghana vRddhasya dvAre tiSThanti kiMkarA: // 106 // je0 (16) RddhivaMtu - ( 3 ) RddhivaMtu, punnyvNtu| karpUra kulagalA karai, zradbhuta zRMgAra rasa mAcarai nitu nava navAlaMkAra bAvarai, utphulla puSpa zayyA zrAdaraha | hIMDolATa khATanI lIlA gharai, bhoga puraMdara hunau phirai / sakala strI loka locana harai, dRSTi dIThau mani vikAra karaha / nava nave lIlA vilAse ramai, mU~ha pUMchI jimaha / kaDi pUchI pahirai, khaDokhalI taNA pANI lahirai / lalita garbhezvara, dravya avinazvara / zAlibhadrAnukAra, madana mudrAvatAra | azrAta tatrola samArai, paMca prakAra viSaya sukha zramANai / Ugi prAthamiu kAI na jANaI / gAyA jAI vijJAvaM, tinnivi nivaDaMtu kaMdare vivare / pratyucciyaM paribuddho jeNa guggA pAyaDA huMti /
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ (163 ) ( 20 ) vaNika varNana riddhivanta punyavata, kapUre koralA kare / adbhuta zRMgAra samAcareM, nita navA alaMkAra baavreN| kamala phUla tridaza AdareM, hiMDolA khATanI lIlA kreN| bhoga purandara hoiM phire, sakala strI jana locana hareM / dRSTi rAdho ThAma vikAra na kareM, navA navA vilAsa kreN| mahatA bhojana jIme, khaDokhalI taNA pANI nahara / dayAvaMta cittadhara, para upakAra kara / lalita garbhezvara, dravya arcanezvara ( avinazvara ?) / sAlibhadrAnukAra, mada mudrAvatAra / niratara tatrola saMbhareM, paMca prakAra viSaya sukha mANe, agyo zrAmyo na jANe, dina prati vilAsa ha~se, ehavA mahAjana varse / bhoga puraMdara, saubhAgya sundara / bhavAdi jaladhara, tAbUla sanAgara / boDI vairAgara, mAnanIya manohara / lIlA alavesara, lIlA zAlibhadra, ityAdi bhoga puraMdara / (21) zreSThi jasu baNai pradakSaNAvarta saMkhu, cintAmaNi rtnu| . pharasa pASANa purisau, koTi vedhu rasu, kAlau cItrau / coTIyA drAsa, jalataraNi hIrau, kavaDI potaha, sakhiNi padamiNi / veDa lakSmI nidhAna kalasa ANai, lAkhi dIvau jvalA / dhvaja lahalahai, isau panautau seThi // (22) sukhI zreSThi zrImaMtu, riddhimaMtu / kAkani karalA karai / phophale kagga jaDAvai / mahu pUchI nImai / kahi pUchI pahirai / lalita garbhazvaru / zAlibhadrAvatAru /
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ugiyau prAthamiu kArya na bANadaH / zrazrAnta tola mmaagh| paMca prakAra vipaya sukha mANai / isau dhanAnya sukhiu tetthi|| ( 23 ) zreSThi putra tujana, sarala prakRti, dAkSiNyazIla, prIcitya guggo peta kRtama, notipakSa, sadAcAra, upakAra nirata, dAtAra ziromaNi, vajana, vacchala, nagara mukha, rAnamAnya prasiddhi pAtru , isau zreSThi putra / (24) zraSThi pravahaNa yAtrA samudra agAdha madhya, guhira gaMbhIra, prasaprApta tIra / tIhi samudra nai tIri, vAvannau bohitya nAgariu ! AulA sUciyA, dezAtarocitakriyANA bhariyAM / kA khabha Ubhaviu, 'nIjAmA saja huzrA / ga bhelA loka bhADiu, idhana pANI pakkAna saMgrahiyA / khADiyA pIsiyA saMvalu", sir3ha tADiu / bali bAkuli kiyA, dikapAla pUjiyA / nATaka pekhaNA karAviyA, svajana loka moklAviu / bhale zakune bhale muhatte, bhale divasi, 'hUte pravahaNi 'zreSTi caDiu / (pu0 a0) ( 25 ) nirddhana varNana (-1) uMcau tau eraMDa, khATaDeu ta3 hInAga / ghaNuM bolai tau lAphu, na bolai taumogu / ghaNu jImaha tau bhUkhau / ucA vastra pahirai tau Itara, sAmAnya vastra pahirai tau sukhIu / vi0 pu0 pra0 meM prathama paMkti nahI / 1 samudra taNai, tIthi vApanna - nIjAva saciyA 3 kamArau 4 mADiyau 5. sAvala, siGa 6 prekSaNaka 7. zubha 8. varttamAni hUte 6. putra caDiyau /
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ (165') gorau tau pADu rogiu, kAlau.tau kabADI / vyApArI tau bhaDaga, viSayI tau sarvadharma bAhya / viSayahIna tau napuMsaka / puruSa lakSmI rahita,'tehanai koi na cItavai hita / bolatau hoi mIThau, tauhI na suhAvai kiNa hI nai dIThau / guNe karI pUrau, tau hI loka kahaI aNUrau / ghaNuM kisu jhakhIvai, melAvA mAhi no lakhiyai / lakSmIyai chADiyai, te kuNa hI mAMDiyai / sadovau sIyAlau, caDyA bhAgali dIThai pAlau / gharanI kalatra, tehaina mAnai jima satru / moTAyai vaMsa nau, na lekhavai koi kiNahI asa nau / isyau daridra puruSa, sahU karai kuruSa / (sU0) (26) nirdhana (2) nirdhana-uMcau tau masANa khaMbha, khATarau tau honAga / ghaNau jImaha tau chArIu, thoDau jImaha tau bhUDaU ttaannu'| ghaNau bolai tau labAla lApaDa, na bolai tau mogu| bhalA vastra pahirai tauM ItaravA, sAmAnya vanna pahirai tau dridrii| gorau tau zrAma vAtIu, kAlau tau kabAr3I / vevai tau khAtra pADiu, na vevai tau bhaDaga / vipai tau sarvadharma vahikRtaH,viSayahIna tau napusaMka / zlokaH varaM reNuvara* bhasma naSTa zrInapurnaraH pUjyate parINi vApi nirdhanastu kaTApi na // 1 // gAthA: patha samA natthi jarA, dAridda samo parAbhavo natyi / maraNa samaM natthi bhayaM, khuhA samA vetraNA natthi // 2 // pAThAntara-1 bhUDau UNATau 2 paravaNi /
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 166 ) (27) nirdhana varNaka (3) puruSa lakSmI rahita, tehanaha koI na cItavaha hita / / bolatA hoi mIThaDa, tauho, na suhAvara kiNahIna dIThau // guNekare pUraja, tauhI loka kahai agarau // ghaNusyu jhakhIyai, melAvA mAhe na lakhIyai / / lakSmI chaDIyai, te kuNai maDIyai // sadIva zrosIyAlaTha, caDyA agali hIDai pAlau / / ghara no, kalatra, teha piNi giNe satru / / moya nai vasanau, na lekhavai koI kiehI asa nau / jau UMcaU~ tau eraMDa, jau mAtau tau saMDa | gorau tara paDu rogiyau, na bolai tau sogIyau / / kAlau tau kabADI, ghaNu bolai tau labADI // thoDau nimaI tau dUkhau, ghaNu jimau taTha bhUkhau / / sAmAnya vastra pahirai ta chItara, ucA vastra pahirai tau iMtara I jau pAtalau tau viraMga, vyApArI tau bhaDaga / vipaI ta sakAmI, niviSaI tau akAmI // dAtAra taDa laMDa, sUva tau bhaDa / / / jhagaDada tau naga, na jhagaDai tau Thaga / jima cAlai tima troTau, jima vAlai tima khoTau / / isau dalidrI purUSa, tiNa jagatra karai kurakhaM // jivAraiM lakSmI trAsai, tivArai DIla mAi guNa sarva nAsaha // . dIna bhASai, tauhI ko na rAkhaha // iti dalidrI varNakam / / ku. (28) nirdhana (4) uco to eraMDa, khATaro to hInAga / / ghaNo bholo to lAku / / bahu bole to labola, na bolai to mauna / ghaNuM jImai to bhukhyo, yoDujImai to abhAgIyo / /
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ (167') bhalA vastra pahireM to Itara, sAmAnya vastra pahireM to daridrI / / vyApArI to bhaDaga, viSai to sarvadhanavAhya // viSayahIna to napuMsaka // (26) daridrI, puruSa lakSmI rahitu, tiha huI kuNahuM na cItavai hitu / bolatau hui mIThau, tathApi na suhAdU kuNahaI dIThau / guNe karI pUrau, toi loka dekhai aNUrau / ghaNau kisiu jhakhIyai, melAvaha na ulakhIyai / lakSmI chADiyai, sukuNii mADiyai / sadaiva usI zrAlau, sukhAsaNi bahasaNa haaru| zrAgali hIDai, aNa vAhaNe anai pAlau / gharanI kalatra, tehai mAnai bhaNI zatru / moTAvai vaMsa nau, puNi riNi rAuli nimai, isau daridro // 20 // jai0 (30) daridro varNana-(2) daridrI nA TAparA, jUnAgaDha nA chAparA / / tihA rahe mANasa vApaDA, te mahA lAparA / na jANe zrAparA / / vAkA valA, upari paDe slaa| nIkante kaanslaa| vAsaDA kAlA / ghaNA caDakalInA mAlA, vicamA sApa nA cAlA || kuNara dose khyAlA, gorolI nA iDA // makoDA ne koDA, dharatI, mAnanI niratI, ghaDAdhaDa karato, jiNatiNasu laDato, pAgaNe paDatI // ghaNA melanA thoka, hIyA yI na jAi zAka, je bole te phoka // eha phuDa, boleM sadA kUDa // , gharamA dIse dhUDa, dhaNImA piNa cUDa / / parasAle cUI, aAgaNe sUi, rITa rAlo luI / / titareM bhiMtaDA paDeM, vaira baDheM, valI vApaDo uMco caDhe / 1. khtt|
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ viNaThI hAMDI, te piNa kinAre khADI // thAlI nI parDe mADI, pIsavAnI velA mAre ddaaddii| tusa nA DhokalA te piNa bahIM mokalA, mAthe car3he junA TokalA, rova chokarAM, samajhAve DokarA // khAvA na mile dhAna, dekhIne bhaDakeM sAna, dekhIne nAi DIla nu cAna / / (svA0) AgaNe kutarAnA ghuraghurAhaTa, rahetA mahA ucaatt| suvA na mile khATa ghaNA mAkhI nA bhiNAmiNATa || vAraNe piNa tuTI trATI na mile eka sUtanI aATI, dile pachoDI paNaphATI, niAgaNe roDI / / gAThe na mile koDI, ghaNI dhaNIyAnI nI sarakhI joDI / AgaNe kATAnI vAgara, nAtA na milai zrAdara / vesavAM na mile kihA pAdhAra, jAtA Ughapaje Dara || ghaNA ajagara, zaradInA ghara / / udehI nA bhara' aneka kola nA dara / udaranA bhara, ehavA daridrI nA ghara / / iti daridra ghara varNanam / / 5 / / ( ka ) (ku.) (31) jubArI niratara jU ramai, ApaNau sayara damA sagala dhana gamai, bhIkha bhamai, alIkha (ka.) bhASaNa karai, nija kuTuMba pariharai / apamAna zrAdarai, anartha paramparA varai jANI pANI divya karai, aneka nIca karma samAcaraha sAta pUrvija taNI kSaNi (Rddhi) kSayaM karai, ApaNA mastaka tAi ramai / / 2 / / (32) cora niviSa vesa, karai vivari pravesu / caDai zraTAli mAli, paisai paranAli khAli / mahA nisaMku, atihi trivaMku / 1-cr|
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ ((166 ) : chAne pagi cAlas, kuNahaI huI ! zrApaNu citta nAlai / cAra cadma upavADai, kamADa nI koDi ughADai / naula nA sAkala vADhadda, bhuharA dhyAkekAraNa kADhai dIha sUra, rAti paga haMThidda karai, T nagara sahu sUtraina milai kahi nai sAthi, rudhai nAi tAlI deI hAthi | rAya ne bhaMDAra, khAtri pADai, paga ramAi isau coru || 17 // jai0 ( 33 ) cora varNana (2) vividha vastu hera, bolAvyau bola pherai / car3hai mAla prAli, paisai paraNAla khAli / kamADa UghADai, paNi sUtau ko na jagADai | ghora nidrA dyai, kAna koTirA zrAbharaNa lyai / kaTArI yai badhana vAr3hai, parvata prAya kekANa kADhai / car3hiu cora pavADai, rAulA bhaDAra phADai / khalaka nai ghari dyai khAtra, na choDai chaila nai chana ' thAtra ( pA 1 ) | ghaNa nisyau gAu gAtra, dAridraya chedivA dAtra / dIsaha dIsaha zAta, paNa rAtriiM tau sAkSAt kRtAta / viNAsIyai ta hai na mAnaha corI, bAdhyau vADhI jAi dorI / lohanI sAkaloDara, ghaDI na rahai khoDai' / hAkiu UThI UjAi, saMdhiu UdhasI dhAi / kari koi karavAli, i lakSa loka vicAlI / gar3hanI paranAla, pahasatau vAghaDa jhAli / pANi e mahApApI, jeNaha prajA satApI / sU0 1 chAtra 1 ku0 vizeSa pATha isake vAda -- sIsama nA kimATa phoTaDa, maraNa mIma zroTa dIThu kAra na choTara, page chachohau doTara, DIlai jora, karma hi zora / mananau kaThora, jANe khA parau cora / 2 isake vADha kA vizeSa--kAThau vAdhau, potA nau kamAyau tlAu / 3 kahiye sI vAta, gaNi dhIra kahai e cora avadAta |
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 170) (34) vRddha varNaka jivArai jarA cApai, tivAraha kara veve kApaha, paga tharaharai / / kaDi thAi kubI, vAMsA nIsaraha dUvI, taDapaDaI 'thImITa, tAsa kAyai vahai rITa, mAthau dhUjai, cAlatA mAsana pUjai, aAkha gaI UDI, jehavI dhobInI kuDI, DAgaDI jhAlai, halave halave hAlai, muiDai paDai lAla, hasaI vAla nai gopAla, TAge paDai vala, sagale TIlai sala, dADha dAta sagalA paDyA, kAne tau tAlA jaDyA, khAjakhiNei jisai, pIhiraNu khisai tisai, hAla hukama na gAlai, DokarA nu bhAkha i kAnaI, mAsa galyau, cAmaDau nIcau Dhalyau, ciMtA karI balyau, mAthaja palyau muMzrA rau jAlau / TAbarA nau shrotyaalu|| sahU nA karai viSAsa, isau vRddhAvAsa / / ghaNAtaNa DokarA dukhI, nA keIka punyavata sukhI / / mana savega zrANau, jau isau bUDhApaNau jANau, gaNi kahai kuzaladhIra, ima nANi dharma sUM karijyo sIra, iti vaDapaNa varNanam / / ku. (35) kSatAMga manuSya TUTA, pAgalA, AdhalA, asama, anAtha, asaraNa / hona, dIna, khINa, rAka, rogI, badhira, bobaDA, gugA / gahelA, TohilA, dUbalA, bhUkhA, tarasyA, ityAdika nA jANa / (36) phUhar3a strI kAnasiyAlI bhariyA rAkhaDA, phUhar3A bhariu sADalau / zrogharasAlA bhariu oDhaNauM, hAthi pANiu nahIM, pagi pANI nahIM /
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 171) mali malina sarIri, dIThi zrokAri Avai, isI phUhar3I sugAvaNI dharanAri kalikAlu pracuru / / (pu0 sa0) (37) vyakti kaSTa tRSA, bhUkha, bhAvaThi, ThADhi, yaha tApatA, baDo, lU uMgAla, dhUsara, bhArata, ucATa, ano ajapa, ityAdika bhogavyAjIva / (38) vyakti prApada (2) zrApadA, kaSTa, kalesa, gaDa, gubaDa, tAva, sIsaka, mathavAya, Apharo, ajIrNa, upadrava, mAra, chala, chidra, bhUta, preta, pizAca, sAkiNI, DAkiNI, yakSa, yogiNi, vyatara, vAla veri / roga 84 jAti nA vAya, 36 jAta nA phoDA, 21 jAti nA prameha, 28 jAtinA, AkhanA roga 13 nAti nA sannipAta, 12 jAta nA tAva, 6 jAti nA zleSma, 6 jAta nA pitta, dayA pAlI ho to etI ApadA na pAmiyai / roga soga viyog| (36) vyakti roga (3) 12 jvara, 13 saMnipAta, - 16 prameha, 500 Amavata, 84 vAyu, 36 mahAvayu,, - 84 doSa 45 khAdhA vikAra 108 phor3I, 5 gulma, 5 kSayana, 20 zleSma, 8udara, 108 vyAdhi, 108 saimaumRtyu 76 cakSuroga, kAsa zvAsa, hariSA, (hAsa) atisAra, guddguubdd| deha rogAH // 106 jo0, / (40 ) vyakti roga (4) / jalodara, bhagadara, kSAra, khayana, khAsa, svAsa, haDakI, harasa, hIka, kulaNa, valaNa, ajIrNa zrApharo, atisAra, amAra, AdhAsIsI atargrala, vAya, vemacIvegavamana, vAsI chaDaprameha, pANahipIna sapagharI pravAlA nAsUra, nakalohI, nInAmI, golo, gulmagolo, phoho-phUlIphoDo, rAgapitti ragatavikAra, pANI vikAra, sonozleSma chAyA, chANI udara vikAra, kapha, koDha, koraDa, kahamIyA lohIgaNa,
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ ((172'), sagrahaNI, sItAga, sannipAta, zrUlalIsaka, cAdI dATa, vAtapitta, mULa, madhuro, babhUta, rAghaNa jholo, dRSTidoSa netradoSa, dhAta, nirdhAta, punya yakI e mAhilo ekeha prakAsana paame| (vi0) Amika, meSadhAra, jAgajotI upacArakA rechaNA, ura, mIlArI, deva, devalA veda, vArA, jANanosI, deva, devalA, DAkonarA bhopA, bharaDA, bhagata, bhrAmika, bheSadhara, bhIkhArI, bhUtrAmaDala, jogI, jatI, nadA sophI, sanyAsI, pachaNA, ichaNA, ujaNA, utAraNA, DorA mAdaliyA, tela, amniAya upacAra ityAdi / (42) vyakti kapTa-duskAla varNana duSkAla varNana ehavai eka paDiu dukAla, ThAmi 2 dIsaha nara kapAla / ruMDa suMDa maya dharA pITha cAcari 'lAlI sakIvai nITha / neratI vAya vAjai, bhUpati nAMi hIyA bhAjai / milyA meha nAsai, ko kehanai na rahai pAsai / dhanavaMta paNi sITAi, tau rAMka rI kimI gati yAyai / mAraga huyA mahA viSama, saMparai cora vihugaMma' / gorU viNa dIsaha gAma desa, vAlhA chaugayA vi)desa / mANasa mANasa nai bhakhai, ApaNa pArakA no lakhai / loka vecavA lAgA putra, chAr3ojai phUTarAi kalatra / rotA bAlaka dekhi, nUpajai TayA (nai) rekha / loka ghaNA nirddhana yayA, uttamai nIcanai ghare gyaa| baDAyai je jaMgama jatI tehai paNi tAkai koI stii| keIka je ghAMna rA dhaNI, tehai paNi vAvarai dhAna minnii| pAtAla bhoga lIjai, sAgau sagAnai na patInai / pahilaM je letA vanaspatI, teha paNi na dIsai rtii| loka bhalA lAja chor3I, mAgavA lAgA hAya proddii| (jo0) bInA bhoga sarva bhAgA, sattu dhAMnarai dhyAni laagaa| je kahIjatA dAtAra te pagi mAgai kahI karatAra / vIsAsarva kalA gIta, ghari ghari kIjai annarI ciit| . 1. cAlI 2. kinI 3 ciDu 4 anna 5 sahU
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 173 ) rUDAyai rAuta rAjA, te paNi tAkai loka tAjA / saviloka nirddhana huyA, bApa beTA rahai jujUyA / vacivA lAgA loka, sagapaNa 'sadhi huI phoka / ghaNuM kityu je patisAha, te paNi karai dhAna UmAha / kitanuM kahIyaha e sarUpa, jehanI bAta bhaya rUpa / ehavai mahA dukAli, 2jagaDU TIyai dAna visAla / sUla iti durbhikSa vrnnn| 1. seMdha sahU 2 dhIra punyavata dharidIyai dAna sAli ! (ku.)
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhA zrRMgAra athavA varNana saMgraha vibhAga 8 jainadharma sambandhI varNana
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ (177) - (1) tIrthakara nagabhUSaNa, jgdekrkssnn| tIrthakara, sarva pApa kssyNkr| vistIrNa sasAra sAgara, guNa ratnAkara karuNA nidhAna, sakala deva pradhAna, tribhuvanAdhipa rUpa, prakAzita saMsAra rUpa / lokottara caritra, gaMgAjala pavitra gAtra / paramAnaMda dAyaka, sakala karma ghAyaka / nirTasita doSa, ni:pratima saMtoSa / sakala klvANa kAraka, aAThamada nivAraka / pATakarma jIpaka, peMtIsa vANIgugA kathaka | Aryadeza bhavika jIva upadezakA cautIsa atizaya virAjamAna, bAra guNa virAjamAna / sahavA vItarAga deva (puu0)| (2) prathama RSabhadeva jina varNana yugalA dharma nivAraNu, saMsAra samudra'tAraNu / marudevyA svAminI kukSi sarovara rAjahaMsu, ikSvAku kulaavtsu| . zrI nAbhi narendra nadanu, mukti zrI hRdaya cadanu / zatrunaya mauli maDanu duSTAriSTa khaDanu / kevalajAna bhAskaru, sarva saukhya karu / azaraNa zaraNu, kugati haraNu / anAthu nAthu, nagapati zrI jugAdinAthu / ayaza haraNa, parama saukhya nau deNahAru tau dAnu devauM ati cAru // 13 // (le0), (3) AdidAtha (1) nAbhi nadanu, sakala jagattraya' maDanu / pacazata dhanuSa mAna, tApottIrNa suvarNa smaanu| ati zyAmala kuMtalAvalI vibhUSita skadhu, jagattraya taNau baMdhu / 1 mahI / 2. prmaannu| 3 haragala gavala / 12
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ (178) kevala jJAna lakSmI sanAya, manya lokandi mukti mArga taNau dikhADaha sAtha / saMsAra kUpi paDatA prANi varga' hui diiM hAtha / yugalA dharma nivAgvA samartha, paramezvara sadartha / zrI AdinAtha zrI saMgha taNA manoratha pUrau / 1 / jo0 (4) jina viMva (1) nAsAgra nyasta dRSTi yugala, zrIvatsalAchita vakSasthala / pazAsana vidhRta kara yugala, prakaTI kRta vastrAMcala / zarIra tejacchaTA choTitAdhakAra jAla, trailokya sukhAla vAla / 63jo (2) nAsAgra vinyasta dRSTi yugalu, zrIvatsa lAchita vakSasthalu, pamAsanotsaga vidhRtakarakamalu, pragaTIkRta vastrAMcalu zarIrarazmicchaTAcchoTitAndhakAra / asa viMbu / ( pu. a.) (5) paramezvara kI nakha kAMti nisau gujA taNau arddhabhAga, jimau pdmraagu| . jisvau majITha ragu, siTa bAsU Na u puSpa, jisau pravAla bhaMgu / jisau cola majITha, jisI rAtI Tasari / jisI azoka taNI kUpali, jisI kupati kapi kapola / jisau viMcI taNa phUlu, jisau abhakraka / ' jisau siMharU, jisau Ugatau suuruu| jisau kuMkuma, jisau kusumau / jisau hiMgula, jisau zuka cacu / tisI paramezvara taNI caraNa nakha kAti / / 86 // jai0 (6) kevala jJAna se dekhA huA anyathA nahIM hotA (1) kaTAcit samudra maryAda melhai, kadAcit zrAditya pazcima jagai / " amRta viSu pariNamai, 4 ptttaa| 5. bhgvt|
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 176) kadAcit candramA agAra vRSTi karai / pANo mAhi pASANa trh| meru cUlikA calai, vAcaspati vacana phli| zilA tali kamala vikasai, gaMgA nalu pazcima bahai, abhavya hRdaya dharmopadeza rahai / mAnusa sarovaru sUkaha, satpuruSa pratipannu cUkai / medanI maMDalu pAtAli jAi, kevalajJAnu dRSTa toha anyathA (na) thAI / pu0 a0 7 kevala jJAnI ke vacana anthayA nahIM hote [2] kalhAraI' samudra maryAdA mehai, nadI taNAM vRMda pAchAM pajhelaI / ka0 sUrya ghorAMdhakAra karai, ka0 candramA aMgAra taNI vRSTi karai / ka0 pApANa" khaDa jala mAhiM lAgamA taraha, nirbhAgya manuSya hai lakSmI vri| ka0 sakala dizA maMDala phirai, ka. meru parvatta vAya karI sAcaraha / ka0 veda vidyA vidagdha puruSa marai, ka. pavana vana mAhi sthira paNau aadrh| ka0 velU mAhi pIlatA tesna nIsaraha, ka0 pUrva bhavAntara nauM karma sAbharai / ka0 sUMkaDaM rUkha phala phUli pharI vistarai, ka0 sUkaDa ittu khaDa rasa kSarai' / ka0 kailAsa cUlA calai, ka0 vRhaspati vacani karI skhlh| 10 ka0 kulAcala eka sthAni milai, ka. aghaTatau saMyoga milai / ka0 gagAjala pazcima vahai, ka0 abhavyanai ' mani dharma rahA / ka0 mAnasa12 sarovara sUkai, ka0 satya harizcaMdra pratizA thakaha cUkai / ka.pRthvI13 maDala pAtAli jAyai, ke vala jJAnI kathita tau hI-anyathA na thAI // 5 // (jo0) vRSTi karai, lAgamA taraha, ka la dizA maMDala 1 kivAre 2 nA uddharaNa 3 Thelai 4 jharai 5 jalamA patthara tarai 6 lagAreka tarai 7 pherivyo phireM 8 brahmA veda na uccare 6 suguru 10 khala 11 pAkhaNDau 12 ratna kakka dahe anya prati meM isake bAda "kulavatI bhartAra muke" pATha adhika he / 13 AkAza /
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 180 ) ( 8 ) kevalajJAna vizeSa atizaya nidhAna, sakla jJAna' pradhAna / mohAdhakAra vicchedana bhAnu, troTitA zeSa karma satAnu | tribhuvana jana sakala saMdeha chedaka, zracchedyabhedya prANI-gaNa hRdaya medaka / anatAnata vijJAna, isiu Upanau kevala jJAna 3 | 3 || jo0 ( 6 ) samavasaraNa ( 1 ) utpanna divya vimala kevala jJAnAvalokita sakala lokAloka svarUpa / suvarNa sihAsana chAtra cAmarAdi zra mahA prAtihAryyaM zobhamAna samAnarUpa devAdhideva, vihita surAsura seva / tribhuvanaika nAyaka, sakala saukhya dAyaka / tribhuvana jana nayanA pyAyaka, nirjita paMca sAyaka / cautrIsa 34 atizaya sahita, pAtrIta 35 vacanAtizaya parikalita / causa i64 indra sahita, zraSTAdaza 18 ToSa rahita / ghAtya karma catuSTaya mukta, devatA koTi yukta / yadA kAli nagara samIpi zravai, tivArai ApaNai bhAvai / caturvidha deva nikAya samosaraNa nIpajAvai / tihA pahilU deva nirmita, savarttaka vAyu vistarai | tRNa kASTa, kacavara apaharaha, AkAza meha paTala pasarai / sugadhodaka vRSTi karai, phUla pagara bharai | yojana eka pramANa bhUmikA, viracita agara dhUmikA / maNi ratna suvarNa siuM sAdhI, gurUDa ratnamaya pITha bAdhI / Upari jAnu pramANa paca varNaM kusuma varasaI, ciTisi divya parimala vilasai / udAra ratna, 1 suvarNa 2 rupya 3 maya triNi prakAra 1 maNi, ratna, hema maya kosIse karI sadAkAra, samasta visva mA~hi sAra / puNyAvatAra, teji karI pUskAra | cyAri (4) pratolIdvAra, jihA devaja pratIhAra | tihA biMhu pAse uccaistara suvarNamaya staMbha, Upari maNimaya kubha | 1 kivArai * lagAreka tarakha 3 /
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 181 ) . idra 'dhanupa mAna mUraNa, tisiuM ratnamaya toraNa / Upari pratyakSa jisI mAgalika taNI pAli, tisI vaMdara mAla / ati pavitra, visAla chatra / udAra svarUpa, kanaka ratnamaya pUtalI taNA rUpa nayanai jotA upajAvai sukha, isyA idranIla nirmita magara mukha / jihA likhyA siMha, zAla, gaja, isA nirmala nIrana pacavarNa dhaja / ehavA samosaraNa vicAli, maNibaddha pITha vizAli / sakala mAgalika mukhya, bAra guNa ra azoka vRkSa / teha taNai talai, svarNa ratnamaya siMhAsaNa, jagannAtha nai vaisaNa / teji karI joI sakIyai nITha, inyu, suvarNamaya pAyapITha / nisyA huvai yavala kamala sahasta patra, ityA panaraha (15) prAtapatra chana / vyatara madhyastha amara, devAdhi deva na iM DhalaI camara / adharI kRta ditya maDala, tIrthakara lakSmIkarNa kuDala / jagadIsa puThii jhalakai bhAmaDala / jehanai darzani mithyAtva paTala Talai, tityu Agali dharmacakra jhalahalai / AkAzi madhura dhvani deva dudubhi vAjai, gAjai / teha nai nirghoSi karI gaganAgaNa / pAratIrthika taNA bhaDavAya bhAjai, pApIjana paisattA lAnaha / ruDA save virUda bAjaDa, sahastra yojana uccastara iMdradhvaja lahalahai / dhUpa taNa parimala maha mahai, idrAdika devatA gahagahaha / vAmitra taNI koDA koDi dradrahai, manuSyanI koDi Avai mananai raha rahai / isii pravasari, eka devagati gAna karai, eka zruti dharaha / eka siMhAnAda uccaraha, eka jagganAtha pAsai phirai / eka vicitra vAjiva vA yai, eka raga karivA sajja thA yaha / aAsarAgarama nAcai, tIrthakara taNI bhakti karIvA rAcaha / duSTa vanacara prApaNA zrApaNA jAti vaira pariharai, parasparai prItivata hUtA sacarai / eNai ehavai samosaraNi, mArgi kATe jave thAite / pRSTAnugAmI pavane vAite, pokhI e pradakSiNA vartijAite / paramezvara tIrthaMkara / nava suvarNamaya kamali pAya sthApatau, tejikari dasai 10 disi vyApatau / pUchiyA taNa uttara prApatau, jana paramparA nai pApa thakI muukaavttu|
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 182 ) gaja gatira cAlatau samasta bhavya loka taraNA locana naha zrAnaMda upajAvatau | bhavya jIva darAi hRdaya kamali bodhi bIna vAvatau / pUrva Tisi taNai dvAri paisI, pUvAbhimukha siMhAsana vaisI / caturmukha hoi, bhavika sammukha joi / vArai (12) pariSada pUrI, midhyAtva mAna mUrI, pApakarma cUrI / sarva sattva sAdhAriNo, yojana nIhAriNI, amRtAnukAriNI / vAraNIyai karI, loka Upari hita AdI / catuH prakAra, sarvasAra, jaga trayanai zrAdhAra / dharmma mArga upadisai, bhavika loka tarAi hIyai vasai / zraneka bhavya jana Adarai dharmma, trUTai jithI azubha karmma | pAmIyai mokSa samma, iti samava saraNa / (sU0) (10) samavasaraNa (2) yojana lagai khehanuM vistAra | deva kRta kacavarA pahAra | gaMdhodaka sIMcavai / saucAmyasAra / pacavarNa jAnu pramANa jiha kusuma sabhAra deva kRta maNi kanaka rUpyamaya tri prAkAra vizAla zAla bhaMjikA sahita ratna maya do jehanu dvAra | yathA sthAna sthita gaNavara deva devI prabhRti vAra sabhA parivAra / uccaistara toraNa patAkA kiMkiNI nau jhAtkAra / dhUpa ghaTikA nirgachat / kRSNA guru ku Dharuka turukano nihA~ dhUpodvAra / caturdvAra | evaM vigha samavasaraNa || cha || pu0 (11) samavasaraNa (3) jAni indrAdika deva zrAvai, samavazaraNa taNI bhakti bhAvahi / eka deva skAra nIpajAvara, rupyamaya prAkAra, ekadeva vistArita tejaH prakAra nirajAvara svarNamaya prAkAra | eka deva maNi ratodyota vighaTitAMdhakAra nipajAvai, ratnamaya prakAra | eka deva zrati udAsa, nIpanAvara pratolI dvArA | eka deva loka locana samullAsana, nIpalAvara sihAsana / eka deva prakAzita TigmaNDalu, nIpanAvara bhAmaDalu / eka deva vitmApita jagattraya, nopajAvara chatra traya /
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ (183 ) eka deva pallava nikuraMba pUritAntaritu, nIpajAvai kikilli vRkSu / isa dhajaviMdha patAkA samalaMkRtu samavasaraNu racahi / pu0 a0 (12) samavasaraNa meM devoM kI vividha bhakti jJAni Upanada, idrAdika deva zrAvai samavasaraNa taNI bhakti saacvi'| eki deva atisphAra, nIpajAvai prAkAra / eka tenaH saMbhArabhAsura sura karai suvarNa praakaar| eki ratna dyuti vighaTTitAdhakAra karai ratna prakAra / eka udArasphAra nIpajAvaI pratolIdvAra / eka locana samullAsana nIpajAvai / siMhAsana prasArita digmaDala, nIpajAvai bhAmaMDala / vismApita jagatrava, nIpajAvaI chatratraya / koI saMpAdita bhuvanotkarSa, karai kusuma varSa / ke0 bhUmi sthita dhavala DhAlai camara yugala | ke0 davekSaNa karai prekSa (nn)| ke0 vistArau sarva sAra, vINA jhaMkAra / keI ati sphIta, gAyaI paramezvara nau gIta / 13 jinavANI varNana (1) bArai pariSada pUri, mitthAtva mAna mUri, pApa karma cUri / sarva satva sAdhAriNI, yojana nIhAriNI / caturdA dharma prakAzinI, yAri kaSAya nirnAzinI / bhavyajana kaNAmRta sAviNI, kumata vidraavinnii| sasAra samudra tAriNI, Azcarya kaarinnii| para darzana kSobhiNI, catutrIsa vacanAtizaya zobhinI / sakala kleza vizvAsinI, uttama caturvidha sagha prshsinii| aSTa karma bala vidAriNI, durgati ptjntoddhaarinnii| sabhA jana sasaya hAriNI, mokSopAya vidhAyinI, sarva vaMchita dAyinI / isI vANIyai karI, loka Upari hita zrAdarI / catu. prakAra, sarvasAra, jagatranara AdhAra / dharma mArga upaTisai, bhavika loka taNai hIyai basai / sU0 / 1 bhAvadi ruppamaya prAkArU /
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 184 ) (14) jina vANI vaka ( 2 ) zrI jinavANI, suNijyo bhavika prANI / echa mukti zrahinANI, parabhava nau savala jANI || rau viveka ANI, choDau gravara vikathA kahANI | nau vAu mukti rUpa paTarANI, ghaNuM syuM kahu tANI / jisI middhAta bakhANI, zramiya samANI // vANI bAraha parapada pUrI, mithyAdhvamAna mUrI / paitrIsa vacanAtizaya sanUrI, pApakarma-pUrI // sarvasatvardhAriNI, yojanAnuhAriNI / bhavyajana karNAmRta lAvaNI, kumati vidrAviNI // sasAra samudra tAriNI, mahA zrAcArya kAriNI | 2 STakarma bala viTAriNI, durgatipatajanatoddhAriNI // sabhA jana sasaya hAriNI, mokSopAya vidhAyinI / caturdhA dharma prakAzinI, cyAra kaSAya nirnAzinI // mAlava kauzika saga zobhinI, para darzana kSobhinI / sakala karma dhvaminI, kalimala khyAlinI // unmArga medanI, mithyAtva cha nI / isI vANIya karI loka upari hita zrAdarI / catuH prakAra, sarvasAra, jagatra nadda AdhAra // dharma mArga udisai, bhavika loka vaNai "vIra" hIye vasan / evaM civa bhagadadvANI- sarva vAna chidrApanI / sa0 kau0 (15) jina vANI - ( 3 ) vItarAga taNI vANI, bhava veli kRpANI / sasAra sAgara samutAraNI', maddA mohAdhakAra dinakarAnu kAriNI / krodha dAvAnalopazamminI, mukti mArga prakAzanI / kalimata prakSAlanI, mithyAtva chedinI / tribhuvana pAlinI, pApa vizodhinI, manmatha pratipaMthinI / 1. samAra samudra tAraNI / vizvasanI /
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ amRta rasAsvAdinI, hRdayAlhAdinI, AkSepakAriNI, vikSepa vistAriNI / sarvananacitta camatkAriNI' jgttryopkaarinnii| AgamodgAriNI, yojana vistAriNI / bhagavadvANI / rA0 jo0 / zrAge anya prati sesarva vighana hAriNI, sasArocheda kaarinnii| caturvidha sagha manohAriNI, caturvidha dharma prkaashnii| catuH kapAya vinAsanI, bhavya jana karNAmRta shraabinii| sakala kumati vidrAviNI, trailokya Azcarya kaarinnii| sarva saMsaya nivAriNI, yojana bhUmi vistaarnnii| vikSepa vistAriNI, yojanA vistaarinnii| (16) jinavANI varNana (4) caturdhA dharma prakAzinI / cyAri kapAya nirnAzinI / bhavya jana kalyAmRtasrAviNapAnA hAriNI / sasAra samudra tAriNI Azcarya kAriNI / yojana hAriNI / akhalita, pAtrosa vacanAtirAya parikalita // 8 // jai0 (17) dhama upadeza nidrAnte parameSTi sasmRti ratho devArcana vyAvRtiH / sAdhubhyaH praNatiH pramAda viratiH siddhAnta tattva zrutiH / sarvasyopakRtiH zuci rvyavahRtiH, satpAtra dAne ratiH / ayoH nirmala dharma karmaNi ratiH, zlAghyA narANA sthitiH / / tumheM sadaiva puNya karttavya karivU, manuSya janma nauM phala levau / nidrA prAti paca parabheSTi namaskAra guNivau, zrI siddhAta suNivau / zrI sarvajJa deva pUjiyau navanave stavane stavivau / zrIsadguru sevaviu, kusaMga melhivau, 1 smmohkaarsii| 2 vItarAgavANI /
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ (186 ) vikathA pramukha pramAda-TAlivau / mani dharmodyama aAzaviu / / sAmAyika, posaha, dAna, zIla, tapa, bhAvanA prabhAvanAdika puNya kArya krivo| nidrAdika' pApa karaNIya pariharavA / mana unmAngi nAtau vAlavu / vaizvAnara nauM2 karma vana bAlivauM / paropakAra karavau puNya bhaMDAra bharivau / zuddhavyavahAra zrArAdhiu, mokSa, mArga sAdhaviu / nyAya upArjita vitta kSetra nai viSai vecivau / tIrthayAtrA pramukha puNya lAbha levau / jIvaTayA kIjai, ucita dAna ttiiji| - 'sakala loka mAhi prasiddhi lInai, pUrvopArjita pApa khIjai / manuSya bhava kSatArtha nIpajAvIyai, zrAvakAcAra saacviii| sargha duHkha pramAjIya / INa pari zrIdharma samArAdhayA jiya uttara maMgalIka mAlA pAmauttima bhI dharma nai viSada sadaiva sAvadhAna huyA / / ityupdesh|| (163 jo0) (18) jinopadeza (2) satsaMgatyA 1 jinapati nutyA 2 guru sevayA 3 sadA dayayA 4 tapasA 5 dAnena 6 tathA tatsaphala sukRtibhiH kopa / / tanmAnuSya janma labdhvA yo vipalI kurute sa evaM kurute / / bhasmakRte sa Tahati cArucadana je manuSya janmeda kAmArthe nayate satataM dharma parimuktAH / 2 / atatsaphalI kArya mevA yataH / / puSNAti guNa muSNAti dUSaNa sanmate prabodhayate zodhayate pApa ranaH satsaMgatiraMginA satataM // 1 // kIradvayavat mAtApyekA pitApyeko mamatamyaca pakSiNaH ahaM munibhi rAnItaH sacAnIto gavAzane // 2 // nA. phalati kAmA vAmA kAmA bhaya nayatate / na bhavanirbhava bhIti jinapati nati mati mataH puMsaH / / 2 / / 1 niMdA 2 tau 4 kSatrI
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 187 ) kumArapAlAzokamAlivat guru sevA karaNa paro naro nArAgai rabhiDato bhavati / jJAna su darzana caraNe rAdriyate sadguNa gaNezca / / 3 / / kezi pradezi vat / naraya gai prauDha sphUrti nirupama mUtri, zaradidu kuMda sama kiirti| / bhavati si saukhya bhAgI sadA dayAlakRtaH purupH|| 4 / / dAmannaka vat pUrva bhave jAlikaH jalamiva dahanaH sthalamiva jaladhirmaMga iva mRgAdhipa stasva iha bhavati je na satata nija zaktayA tatyate su tapaH / / 5 / / sanatkumAra dRDha prahAri vat / taM pariharati bhavAtiH spRhayati sugativimuMcate kugatiH yaH pAtratA kurute nija kanyAyArjita virta / / 6 // catussuta janaka jinadattaH zreSTI ca zAli bhadra cadanA zreyAsa dhana sArthavAha vat / / 6 / / ityupadezalezaH samAptaH // 168 jo0 (18) dharma kRtya deva pUjanu, guruSadanu, tIrthayAtrA gamanu, zIla paripAlanu, adhyayanu svAdhyAya, dhyAnu, tapovidhAnu anuSThAna, dAnu sudhI bhAvanA, jina zAsana prabhAvanA (pu0 a0) pramukha dharma kRtyaH (20) dharma kRtya yathA zakti dAna dIjaha / zIla pAlIi / tapa tapIi / bhAvanA bhAvIha / samyakatva pAlIi / mithyAtva vAlIi / deva pUgIi / guru sevA kojai /
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ (28) siddhAnta sabhilIi / tatva abhyAsIi / vicAra pUchIi / vaTanaka dIjIi / sAmAyaka lIjIi / adhIta zAstrA guNIi / dharmanA phala luNIha / para strI pariharIi / niyama sapauSadha lInai / tIrtha yAtrA kIjai / nina zAsana nI pramAvanA kIjai / aThAhI mahotsava kIjai / guru sanmAna dIjai / evaM vidha jina dharma bhAva sahita kIjaha / / pu0 / (21) dAna varNana dAnu, vizva raMjanu / bhavAmoghi nistaraNa zoku, yazaH prakAza ketu kIrti nartakI raMgabhUmi, sakala maukhya bIjAkura kSetra raga bhUmi / kallola kamalA vazIkaraNa, mamagra guNa gaNAmatraNa / karai loka gAna, jiNai lAbhai sanmAna / niH samAna, vadhArai kIrti vimAna / ruDau bhAvai saMtAna, pAmoi zubha sthAna / bhadAMvAtara lahIda ghaNu dhAna, pratApi karo nIpai bhAna / pApaNai udAra paNai vamAvai rAna, lakSmI nai uchai vAna jiha naha mani huyai sAna, tiNi mAhi mAni dAna, devau dAna / / 88 // jai0 jai ( 22 ) dAne puNya saMkhyA yadi mevasya dhArA saMkhyA bhavati / divi tArA skhyaa| bhUtale reka kaNa sakhyA / samudre matsya skhyaa| meru girI svarNa sakhyA / mAtR sneha sakhyA / sarvaja guNa saMkhyA / dujjane dopa saMkhyA / zrAkAze pradeza takhyA / jIvasya gati sakhyA / sattAtra dAne puNya saMkhyA bhavati || cha / / pu.
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 186) (23) zIla varNana tIrtha viNa snAna, datta' viNa bahumAMna / caMdana viNa vileyana, alaMkAra viNa vibhUSaNa / loke leI na sakIyai ehaQ nidhaan| . muktidAna, sAvadhAna, amUlamatra vasIkaraNa, durgati haraNa / amU tu zRgAra, sayama zrI hAra / bhavAbhodhi tAraNa, saMkaTa nivAraNa / moha mahIpAla siri kIla, karai puNya kau unmIla / nAsai maTana rUpIu bhIla, unmUlai avesAsa rUpI3 ukhIla / na karavI eha nai viSai DhIli / tiNa pAlivau nirmala zIla // sU0 / / (4) zIla varNana (2) zIla, ati suzIla / viNa snAtra pavitrI karaNu, viNa alaMkAra AbharaNu / naga traya vazya karu, duggaMti haru / vizvAsa taNu kAraNa, akIti nivAraNa ||14 / / nai0 (25) pAtro gamana dopaparadAra saMga lagI gharabAra cuukiyaa| dhanadhAnya cuukiyaa| khAevA pIevA cuukiyaa| aoDhevA pahirevA cUkiyai ! , svajana parajana cuukiyaa| . deha vAna cuukiyaa| , zrAcAra vyavahAra cUkiyai / , satya zauca cUkiyA / , devaguru cuukiyaa| " dharmamArga cuukiyi| - 1 pradatta bahumAna 2 nau 3 rUpIyau 4 zrI zIla / 5 mUkiyA 6 stehavAna /
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ (160) paradAra saMga lagI ihaloka paraloka cUkiyA , eka naraka DhakiyAi' ||+ pu. a. (26) tapa varNana tapu, sAkSAt parama japu / aSTa karma kSayaMkara, mahA zoka haru / mukti zrI vazi karivA parama maMtru, madana gaDha gAjiyA magara vai yatra / muni jana zRMgAra, ariSTa tara kuThAra / isyau tapa / / 15 / / jai0 (27) atha tapa tribhuvana vazIkaraNu manu, kandarpa darpa grahoccATana parama yaMtra / lobhArNava zoSaNa bar3avAnala, mokSa zrI kamala / mAyA vallI kuThAru, duritopatApa taskara, dharma mahArAja nagara, mAnAcala cUlikA vajra dhAtu, kevali zrI kAntu, ju vahaha tapu, te (gha) lahai saMsAri saMtApu / / 60 / / 0 (28) bhAvanA mukti zrI prati sagalAi bhAve jANe hAva bhAvanA / syUM ghaNai vAdi, bhAnu hui tau syA jaIya prAsAdi / bhAvu mUlagau yogu, bhAvu lagI vaiThA puNya nu samAyogu / dhyAna dhyeya dhAraNA, bhAvu lagI sagalAi kaarnnaa| evaM vidha bhAva // 16 / / jai0 1 eka ni kevala naraka dukha dekhai+eka anya prati meM-"khaDhatvami drivya0 mava svaharaNa bagha."-pATha adhika milatA hai|
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 161-) bhAvanA nima tuMga prAsAdu daNDa kalaza prAgbhAra, jima strI sohai kaMTha kadali hAri / jima mastaka sohai keza prAgbhAri, jima kamala sohai vAri / jima karNa sohai svarNAlakAri, jima sohai guhu nAri / nima netra sohaha kanala sAri, jima vivAhi sohai kari, jima sohai ucchava tUri, jima vIDauM kpuuri| nadI jala pUri, rAtri cadra maNDali, jima hAru muktAphali, nima sarovara sohaha kamani, nima mukha sohai taboli, jima pRthvI sohaha velAkUli / jima sohaha rasavatI jima sohai sarasvatI pacani tima sohai dharma bhAvanA / / 61 // jai0 (30) dayA dharma pradhAnatA dharma mAhi dayA dharma vItarAgi bhAkhiu mukhya nANivau / jima parvatra mAhi meru, turaMgama mAhi paMca vallaha kisora / hasti mAhi airAvaNu, daitya mAhi rAvaNu / vRkSa mAMhi kalpa vRkSa / ratna mAhi cintAmaNi, alaMkAra mAhi cUDAmaNi / kSIra mAhi godIra, nIra mAMhi gaMgA nIra / vastra mAhi'cIra, paTasUtra mAhihIra / puSpa mAhi kamala, vAdya mAhi zakha yamala / kASTha mAhi caMdana, vana mAhi nadana // 24 / no0 + 1 te 2 jiso 3 hAthI 4 jima 5 jima 6 jima 7 khIra 8 jima ha jima 20 raMga mAhi dhavala + eka anya prati meM "vAjiva mAhi bhamA, lI mA~hi rNbhaa| zAstra mAhi gItA, satI mA~hi jima sItA" yaha pATha aura milatA hai|
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 192) (31) jIvadayA rahita dharma (6) jiva lavaNa rahita rasavatI, vacana rahita sarasvatI / daghI' rahita aodana, ghRta rahita bhojana / kaTha rahita prAsAda, mAdhurya rahita sATa / khaDa rahita modaka, AdhAra rahita gNgodk| kara rahita gAyanu, chaMda rahita vAyanu / zakti rahita pauSa, dhyAna rahita gautya / mada rahita rAvaNa, veda rahita brAhmaNa / parivAra rahita nAyaka, zAla rahita pAyaka / phala rahita vRkSa...| vastra rahita zRGgAra, suvarNa rahita alakAra / tIma jIvadayA rahita dhama na zomai / / 12, sa0 1 (32) jIvadayA rahita dharma (2) nIva dayA rahita dharma na zobhaha, jima mada rahita gajedra, lajAhIna kulavadhU , nIti vikala' rAjA / - - 1 dadhi / 2 uddhn| 3 nRtya rahita gdnu| 4 putsa | 5 guruva / 6 hAthI, sevA sahita sAthI / 7 isake dATa "guNa hina bhAgara' vizeSa - isake bAda "tapa rahita bhituka" vi0 phira vega rahita ghoDe, kesa rahita noDe / prema rahita ngm| dAna rahita rAjA, saTa rahina saan| teja rahita savitA, vArI rahita kAvinA / (vizeSa) 8 jima etatA bAnA vinA na zone, tivA jaanndo| (sU0-3) 'pu0' prati ke prAraMbha meM itanA pATha adhika dhana vrnnkaa| aho dhArmika lokau / phalgu bhASita parityajI kSae mAtra / eka tAtvikI vRtti / nana sAvadhAna karI para mAnahU~ ku dhanaM nuM naravatva nAmalau / 6 hIna 10. hIna nI pu0 prati meM itanA pATha aura adhika milatA hai - dhRta rahita bhojana / lavae rahina rmvtii| AkRti hIna tnvtii| chaMda rahita kavi / kSamA rahita muni, jima AnalA padArtha mRtyuloka na zomai / / nima DIva dayA rahita dhanaM na zomA ch| pu0
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 193) baddha muSTi nAyaka, zastra rahita pAyaka / ati niSThura vANiu, khAsaNau' cora / AlasU kamArau, durvinIta celau, dhvanarahita devakula / jima gAbaDi choTauM UMTa, usiyAlai (anai) khuMTa / vega pAkhada ghoDai, gRhastha mAthai boDai / eka strI anai bUTI, eka dhvaja anai aMtarAli trUTI / (sa.1) ( 33 ) dharma mahAtmya parama maMgalaM dharmoM dharmo buddhi samRddhi daH iSTArtha sAdhako5 dharmo dharmo mokSa daaykH|| bho bhavika loko, nirmala viveko, zrI sarvajJa praNIta puNya karttavya karavau~ / ApaNA manuSya taNau phala levau / e dharma parama utkRSTa maMgalIka kahiyai, eha prasAdii sarva kalyANa lhiyii| jima teja sanalAI sUrya teja mAhi smaaii| nima nado savalI samudra mAMhi mAi / jima paga madhalAi gajeMdra pagi aMtarbhavai / jima zrAkAzi mAhi sarva padArtha shraavii| tima dadhi, durvA, 'vata, cadana, kusuma kaMkuma, pUjyavRddhAzIrvAda dvAdaza tUrya ninAda / vivAhAdi harSaNAkala anerAi putra janmAdi mahotsava sAnukUla graha vairi nigraha, bhalA svapna, zubha zakuna, pramukha pramukha sakala maMgalIka mAhi aMtabhavaI dekhu| jJAnatraya sahita zrI tIrthakara taNai garbhAvatAri mAtA adbhuta 14 svapnA lahai / calitAsana devendra teU phala khii| devatA gRhAgaNi nidhAna saMcArai, ratna maNi, mauktika, pravAla, parAga, dakSaNAvata sakhe karI bhaMDAra bharaI / kaNa koThAra vRddhivata hui / gaja turaMgama ratha padAti samadhika thAi, aneka deza saMvizeSa ApaNai vasi sapajai, rAjya saMpadA vRddhivatI nIpajai / aneka rAya rANA AjJA mAnai / janma samai chappanna dikkamArikA sUti karma karai, zrApaNI ralI causaThI devendra janmAbhiSeka karada / 1. khApaNau, khosaNau 2. rahita 3 strIkAni 4. vRddhi 5. 'niSTha bAdhakA / 6 ANA 7. ANI
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ (164) meva parvati milI suvarNa, rUpya, vastra nI vRSTi niratara karaI, ja ja joiI taM taM zrANI / nRpAgaNa maraI vAlapaNi devAganA laalii| deva sabe TohilA yalai, aMguSThi amRta sa cArai, deva paca dhAtrI vadhAraI, bauvani jaM joiya taM napADai, sahU kAja kIghau, li dikhADaI, dIkSA letA mahA mahotsava krh| ! paramezvara taNI stuti samAcarai, kevali jAni japanaI samavasaraNa ratna, suvarNa, rupya maya prakAra rcii| aDhaI gAU tIha noeDA' vadha khaJca / jAnu pramANa puSya prakara bharai, trinni chatra paramezvara nai mattaki dhagDa / vyaMtara bhAri rUpyaM karaiM, aMguSThi amRta sacAriI / ratnamaya daDa cAmara DhAlaI, harpa lagai Apa na sabhAlai / / nava suvarNa kamala pAya heThi sacAraDa, aSTa magalIka navA avatAra / indra dhvajAdi dhvana lahalahai, dhUpavaTI parimala mhmhii| harSa prakarSa lagai deva gAjaI, asakhye bhava taNA sadeha bhAjaI / raMbhA tilottamA apsarA nAcai, savihu na mana patIjaha mAcaH / cautrIza atizaya, aSTa mahA prAtihArya sahita aDhAra Topa rahita, 35 vANI nA guNa sahita, ima tIrthakara deva dharma lagai sadIva magalIka mahotsava anubhvddN| anai daza vidha bhavana pati nikAya, sola vyatara taNA nikAya, paMca jyotiSI nikAya, vAra devaloka deva, paMca anuttara vimAnaM deva ja sapUrNa sukha anubhavai / teu dharma hIja nau niHkevala mAhatmya jANiva / (163 jo.) (34) vItarAga dharmArAdhana deva zrI vItarAga deva praNIta dharma teu ekAgra mane aArAdhIi ehu jina dharma daza lakSaNopetu, bhavArNya vanai pahalai pari jAivA tetu / sarva saukhya dAyaku, samasta jIva loka nau nAyaku / nirmalu, pApa prati sblu| vizva vAtsalya kara, dAridra haru | trailokya chuI zrArdAra 1. naubar3A 2. ghttii|
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 165 ) cintAmaNi kalpavRkSa kAmadhenu tehanu kevala udyApIrA jehanA / deza karAyA candramA sUrya jalaghara, svargya vivarNya karu | isa dharma rAui // 31 // jai0 ( 35 ) jina dharma jima deva madhya indu, tArA madhya candu | snagdha madhya vRtu, auSadha madhya zramRtu / buddhimata madhya vRhaspati, nirIha madhya yati / tima dharma madhya jina dharmu / ( 36 ) dharma mahAtmya je gayA videza, paDiyA sabalaha kleza, tANyA pANI nai pUri zrAkrampa akrUra, cApyA sadhari, DasiyA visadhara, 1 dhariyA rAye, lelyA ghaNa ghAe muraDiyA bhoge, dUhaviyA roge, pADiyA baMdI, paMDiyA vichadI, tihA savina dharmanoM zrAdhAra, eha sAco vicAra, 'vIra' vaTaI bAramvAra, bIjaU kArimau vyavahAra || ( ku0 ) ( 37 ) dharmAvAra, je gayA videsi, paDiyA klezi / tANyA pANI naha pUri, zrAkramaNa krUri / cApyAta ghari, DasIyA viSadhari / gharIyA rAe, lelyA ghaNa dhAe / muraDIyA, moge, dUhavIyA roge / pATiyA caMTi, paDiyA vichadi / tihA~ savihu nai dharmma nau zrAdhAra / esAca vicAra, vIja kArimaDa vyavahAra / ( 38 ) dharma sasArAbhodhi taraNa hetu, yazaH prasAda ketu / vicakSaNa kIrti narttakI raMgabhUmi pradeza sakala saukhya bIjAkurohama kSetra nivesa HaSi tola kallola capala lakSmI tagu vazIkaraNa / samaya guNa gaNAmanaya ( pU0 )
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 166) (36) yugaliyA sukha varNana hiva yugaliyA nAM sukha sAbhalau ati ruDI nityoyoti ratnamaya bhUmi, tihA daza vidha kalpaTTama manovAMchita pUraiM, eki kalpadruma aSTa bhUmikA ratna nirmita zrAvAsa taNaU AkAra dharaI, tehi mAhi nityodyota palyaMka ratnamaya siMhAsana sahita eki caMdra sUrva nI prabhA zrApaNI kAti karI praabhvii| eki zrI puruSa yogya divyopabhogya AmaraNa vistAraI, eka cakavattInI rasoi pAhii anata guNa susvAda / aTotara sau khAdya, cosaThi vyajana rUpa zrAhAra shraapii| eki sthAla vizAla vATulA vATulI sIpa kaccola zRMgArAdika, bhAjana save smopii| eki kSobha, paTTakula, cInAzuka, kSIrodaka, pramukha paca varNa vicitra bhA~ti svaccha' nirmala vastra puurii| eki vala buddhi Ayu, vRddhikAraka zItala sarasa zrApyAyaka pANI ApatA tRSA cuuri| eki vINA, veNu mRdaga, yamala, zakha, paTaha kaMsAla' pramukha aguNa pacAsa vAditra svara sAbhalAvaI madhura / eki tilaku, vakula, azoka, campaka, kuda, macakudATi, puNya prakara saMpADai pracura / eki 1 dIvAnI pari udyota karai, rAtri nA adhakAra nirAkarai / teha yugalIyA nA cyAri meda chappana atara dIvA, 1 hemavata, airaNyavataH 2 harivAsa ramyaka taNAM 3 devakuru uttara kuru 4 ekeki pAhii anukamiha, anaMta guNa bala, rUva, sukha te ATha saya dhanuSa 1 eka gAU 1 vi gAU 3 tinni gAU 4 U~cA / eka 1 eka rabi 3 trinni 4 dina aMtari bhojana iguNAsI iguNAsI causaTi 3 aguNa paMcAsa 4 dina atya kAli apatya laalnaa| causahi 1 causahi 2 aTAvIsaM sau bi saya chappana 4 pRSTha karaMDA / trIjA 1 vInA 2 bojA 3 pahilA 4 zrArAnI sukhiyA / palyopama zAThamau bhAga 1 eka palya 2 vi palya 3 trinni palya 4 zrAyaH / / te mave jugalIyA divya rUpa, causaSTi lakSaNa lakSita deha svarUpa, sama , bazya / 2. kaMsAlA pAThA-3 taNa pranAdi
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ (167) caturastra saMsthAna, vajra, RSabha, nArAca, 4 pradhAna parama saubhAgya sahita valipalita vivarjita, azikSita sarva kalA taNA jANa / kevalau puNya nauM pramANa / janma mAhi roga, zoka, du:kha, jarA, maraNa chIka, , bagAI, UpamaraNa, alpa kaSAI, Upanai deva mAhi / teha mAhi kuNa hU~ na svAmI, na dAsa, na mUka, na UmasUka, na badhira, na vidhura, na kUbar3A, na vAmaNA, na hu~ThA, na choTA, na pAgulA, na aAdhulA, tihA DAsa mumA mAkuNa jU, pramukha na upjii| sAkara pAhiiM dhUli nA susvAda anata guNA pUjAi / e isyA sukha satpAtra dAnii yugaliyA lahai / kupAtra dAna lagii paTTa hastI, paTTa turagama thAi / adhikI sadgati na jAyai / anaI abhaya kumAra jima cyAri buddhi dharma prabhAvaha lAbhai , anai dharma naI prasAdiI lakSmI vRddhi, kuTuMba vRddhi, svajana parijana vRddhi, gana turaMgama, vRSabha, ratha dhaNa, Dhora, vRddhi huI / dekhau tumhe azoka mAlI nava puSpanI pUnA lagaha nava bhave kramihaM nava drAma lakSa, nava drAma koDi, nava svarNa lakSa, nava svarNa kor3i, 4 navaratna, lAkha 5 nava ratna kor3i 6 nava grAma lAkha 7, nava grAma koDi 8 taNau svAmI hUyau / zrI pArzva kanhai dIkSA leI, anuttara vimAni gau, teu mokSi puNa lAi sii / ima dharma nai prasAdi dharma-vRddhi saMpa i / zranai dharma samRddhi Upanai, atruTa akSaya lakSmI ciMtAmaNi, dakSiNAvarta zaMkha, sauvaraNaM purisA nI siddhi, abhISTa matra siddhi, aciMtita devatA vara, adbhuta nidhAna, lAbha, rAja sanmAna, ucita dAna, eisi aneka samRddhi hoha, anai na ja vAchii iSTArthadussAdha, sarva kArya rUpa saubhAgya adbhuta bhoga mahA sukha, te te sahU dharma mahAtmya lagaDa, nIpanau hIja dIsai, anai vighna kSudra upadrava, roga, hAni dAridraya duHkha, zoka, cintA arati prabhRti aniSTa koI dharma lagai na sambhavaI / ghaNuM kisyu kahoyaha eha dharma lagaI, anaMta saukhya, mokSa puNya lahiyai / eha bhaNI tumheM pUnA prabhAvanA dAna zola, tapa, bhAvanA, amAri pravata nA, tIrthayAtrA, sAmAyika, pauSadha, savega, vairAgya, paropakAra pramukha puNya kArya naha viSai tima udyama karavau nima uttarottara sakala maMgalIka mAlA pAmau / yataH -puMsA ziromaNiyaMte dhamArjana parA narAH // ityupadeza chaH / / ( 1650 ) jo / (40) puNya mAhAtmya / puNya lagai pRthvI pIThi prasiddha puNya lage'mana vachita siddhi | puNya lage nirmala buddhi, puNya lage ghari 2 vRddhi| 1 Rddhi vRddhi puNya-suparivAra taNA yoga (adhika pATha)
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 168 ) 3 puNya lage nave niddhi, puNya lage ghari thira riddhi 1 puNya lage zarIra niroga, puNya lage abhaMgura bhoga / puNya lage nava nava' raMga, puNya lage caDhIyaha? turaMga / puNya lage sukalatra saMyoga, puNya lage Talai sahu soga / puNya lage sigalA thoka, puNya lage vasi sahu loka / puNya lage ghari gaja ghaTA, puNya lage saudA saTA / puNya lage ulaTA paTA, puNya lage rahas vikaTA | puNya lage lahai cauhaTA, puNya lage cadana chaTA | puNya lage sUra tubhaTA, puNya lage sevaka thaTA / puNya lage nirupama rUpa, puNya lage mAnai bhUpa / puNya lage alakha sarUpa, puNya lage putra nRpa / puNya lage suma AvAsa, puNya lage pUjai" grAsa / puNya lage rahai ulAsa, puNya lage tena prakAsa | puNya lage kazRMgAra, puNya lage mAnai kAra / puNya lage zuddha AhAra, puNya lage rahai AcAra / puNya lage jasa sobhAga, puNya lage dravya prabhAga / puNya lage bAdhai bhIra, puNya lage bAghava sIra / puNya lage catura sujANa, puNya lage avirala vANa / puNya lage tAna nai mAna, puNya lage phophala pAna | puNya lage muMhaDai vAna, puNya lage amRta pAna / puNya lage 'dhIra" subha dhyAna, puNyaha pAmIyai kevala jJAna ! iti puNya phala | ( ku0 ) ( 41 ) puNya prabhAva (2) sarvopArjita puNya prabhAvi, je saukhya- lahara te sambhAvi / jisya nirmala zaMzAku, tehaM pAhiIM kula niklaMku / tihA janma lahai, nIroga thya rahaha / 2 navA 2 palhANIyA 3. cAlatA dInai | 4 vasivA pradhAna 5 puNyatra pUja mana cItavI / 6 aneka 7. bhalA / 8 sarvatra vahumAna / + dUsarI prati meM pATha bahuta kama hai usI kA yaha vistAra kiyA gayA hai| nimno pATha usameM adhika hai / "puNyaH zrAnadadAyinI mUtti, puNyaH adbhuta sphUti /
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ (16 ) aMgo pAga karI prauDha, huI yauvanAdhirUDha / * sarva zAstra karI parikalitu, vijJAna na i viSaya azvalitu | sarva lakSaNo petu, kula haI ketu| - vividha bhoga taNI prApti, ani bhogavivAnI nANai yukti / zAlibhadra nI pari, vividha strI ghari / pAlana sUbhavyA gajendra maTa jhirai, turagama hekhArava karai / vibudha jana baiThA zAstra vAcaI, aAgali trivelI pAtra naacii| tI-tA guNa karI prabala, nAgavallo dala / te azrAnta bIDA samANII, UgyA prAthamyA ataka na jANoi / svajana tiDaivyA, rahai niSpRhA / sapta bhUmika dhavala gRha, UparI svarNamaya kalaza jhalahalaDa, vAri baTijana kalakalai , devadUSya va pahirIDaM / caDhana kASTa viharIi / durjana nA nAmai prakSa, nIpajaI caturmukha gavAkSa, sAri pAne ramIiM / ima dina nIgamIi, sUbA mAlahI hasa mayUra lahI tihanaI vinoda lAgIi / jai mAgyau lAbhai, tau vItarAga kanhali i sa saukhya mAgIi // 30 // jai0 (42) puNya prakAra (3) nANu, bhANu, khANu, pINu, kayANu, vasANu, dojhANu, vIyANu, ityAdika punyanA prakAra che| vi0 (43) pUrvabhava ke puNya se prApti veTA, veTI, baiyara, bala, buddhi, sonA, rupA, maNI, mANika, motI, muMgIyA, mAna, mahI, mayagala, moTAI, maryAdA, harSa, kuTatra, parivAra, svajana, sambandhI, saMpaTA, mohaNavela, citrAvela, kAmakubha, kalpavRkSa, kAmadhenu, dakSiNAvarta zaMkha, pArasapASANa, etalA vAnA pUrvalA bhavani punyAI hoI tivAre pAmIiM / / . (44) puNya vinA nahIM mile mAtA, pitA zrADa, kAkA, bAbA, mAmA, mAmI, bhAI, bhatrIjA,bhonAI, bhADara, mitra, kalatra, putra, putrI, pautra, prapautra, bhANeja, pItrAI, paDapItarAI, sagA saNIjA, namvandhi, kuTaba, parivAra, naphara, cAkara /
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 ) kAma kumbha, kAmadhenu, kalpadruma, ciMtAmaNI, citrAvela, mohaNaveli, rudruvatI, tenamatri, spIpala, suvarNapharaso, ratna kaMbala syAlanaMgI, vraNasarohiNI, padminI strI, bhadra jAtinAisro, e yogavAI punya vinA na pAmeM / vi0 . (45) binA puNya nahIM mile-(2) suThAma, sugAma | suTAna, sumAna / sunAta, subhrAta / tutAta, tumAta, / tukula, subala / tusro, suputra / supAtra, sukhetra / surupa, suvidyA / sudeva, mudharma, muguru / sudeza / suveza / e yogavAI punya vinA na pAmIiM // (46) atha pApa phala / / pApa lagai madhyama jAti, pApa lage bhamaha dina rAti / pApathI pAmiyaha priyaviyoga, pApasI pAmiye roga / / pApathI pAmiyai soga, pApathI pAmiye kunAri nau sayoga / pApathI pAmiye kSaya, pApayI pAmiye bhaya / / pApathI pAmiraha paravasa, pApayI pAmiyai anasa || pApathI pAmiye dhanahANi pApathI pAmiye dukha khANi / / muni dhIra mukhinI vANI, e pApanA phala jANi iti pApavarNaka / / ku. (47) dharma meM pramAda je koI jina dharma taNe pramAda kareM te nANe ThIkarI kAraNa amRta kumma phohe // niSkAraNa zrAnanma taNo leha voDeM / kAmadhenu alIDhI melhIi ciMtAmaNI ratna zrAvato pAya pheDaI / / kalpadruma A NA gharathI unmUlaM / "IzrA, AI, bahina, mAI bhUSA, phUphA, phUphI, devara, jeTha, strI, putra, nAno, moTo, garavo, bUDho, khAvo, pivo, pahanbu, vazta, jAvu, A~vu khyAla vinoda e puNyAi pAmakA pATha adhika milatA hai| ThIkarI kAraNi koI kAnakubha phoTA
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ (201) pravahaNa ApaNA samudra mAhi ghole // sonAtaNe kAraNe pItala lyAveM / amRta nojAigA visa ghole / / ityAdika jina dharma jANavo / / pU0 (48) pramAda (2) ajai vyAni sasAIu dIjai, sarpi sauM krIDA kIjai / anai hAlAhalu pIjai, mahAviSa taNau kavalu lIjai / agni madhya payasiyai, zatru sauM vasiyai / puNa pramAdu na kIjai // (46) jina dharma chor3a mithyAtva grahaNa sthiti yo jina dharma muktvA mithyAtva pratipadyate, sa svarNasyAlena rajaH puja muddharati / , kalpataruNA chAyA lAbha vAchati / cadana vana jvAlanena bhasma lAbhaM / agaru kASThena lAgUlaM / suvarNa piMDena kuzIM sbhii| cintAmaNinA kAko DAyana vidhtte| amRta dhArayA pAda zaucaM ciNtyti| matta karIndreNa kASTa bhaarH| . kastUrIkA vINA' kena siNkhii| kadalI stamena gRha bhAra muddhatu micchati / kamala taMtubhiH matta vAraNa baghnAti , (16 jo0) (50) asAdhya zuddha dharma zuddha sarvajJokta dharma karI na sakIyai / jima meru parvatta tulAni dharI na sakIyai 2 / nima samudra bhunA daDi tarI na skiiyh| jima loha maya ciNA carvaNa karI na sakI yaha / 1. vINA kana mapI-trINakrena mpoN| * skiii| 3 tariu / 4 cAvI /
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 202) jima khaDga dhArA Upari phirI' na skiiyii| .. jima vaizvAnara madhya praveza karI na skiiyi,|' jiya rAghAvedha sAdhI na sakIyai / nima pANI poTalaha bAMdhI na sakoyai / jima vAyanau kothala u bharI na skiiyii| 43 jo0 / (51) navakAra mahimA (1) tribhuvana mAhe sAra, dharmakalpadruma prkaar| samaraNa mAtra, kare bhavApahAra / prakRti hI udAra / lakSmI nivAsa, niji zrIyA vAsa' laDAM dharmaphala dekhi, pramAda uvekhi / Alasa pariharI, Adara karI // (pU0) (.51 a0) navakAra mahimA (2) puNya taNe viSe bhAvanA sahita lAbha levo, jiNa kAraNa bhaNI isyU kahIiMjima prasAda soheM kalasa sahita, jima sarIra some zIla zRMgAra / nima sarovara some kamala, jima puSya some parimala / jiga mukha some nigala netra jugala, jima rAtra sobhe cadra maMDala | nima vivAda sobhe kUra, jima uchava sobhe tUra, jima nadI sobhe puur| jima hRdaya some hAri, jima gRha sobhe ama nAri / jima mastaka sohe kesa prAgabhArI, jima karNa soheM svarNalakArI / lima samakti some bhAvanA, tima mukha sobhe navakAra / ehavo pacaparameSTi navakAra" (vinayasAgara prati) (52) saMgha savu, vaMdanIyaH vandanIyu, pUjanIya hai pUjanIyu mahanIya hai mahanIyu, tgRhaNIhai spRhaNIya 1. jaatii| 2 nAhi / 3 pnii| 4 vadhu viidhii| +ka anyani ne-nimama gaThabata pAlI na sakiyA' pATha adhika milatA hai|
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ (203 ) abhiSaNIya haha abhiSaNIya, anugamanIyahai anugamanIya / mAnya hai mAnanIya, galyAhai gruyu| * (pu0 a0) (53) tapodhana anuvaratu grAmAnu grAmi vihAra krama karahi, aDhAra sahasa solAga dharaihiM / anuvaratu paramezvara taNI AjJA anusarahiM, anuvaratu gurUpadesu smarahiM / anuvaratu puNya bhaDAra bharahi, anuvaratu mokSa lakSmI smarahi / anuvaratu tapa tapahiM, anuvaratu karma kSapahi, khagadhArA caMkramaNa kalpu, nirvikalpu / vratu paripAlahi, imA mahAsata jaMgama tIrtha tapodhana bhaNiyahiM // (pu. a.). (54) tapodhana varNana pA~ca bharata pA~ca airAvata paoNca mahAvideha, sattari sau Arya kSetra // paitAlIsa lAkha manuSya kSetra mAhi je sAdhu // sAdhu ratnatraya sAdhai, jinAjA ArAdhai // cyArakaSAya pariharai, navakalpI vihAra karai / / aDhAra sahasa sIlAga dharai, dasa vighi yatI dharma Acarai / / bAIsa pasaha Upanai na Darai, cavadaha upagaraNa gharai / / pacamahAvrata pAlai, chAu rAtrI bhojanacAra'UcAlai / / tetrIsa zrAsAtanA TAlai, aAThe mada gAlaI // vartamAna kAlaI, igyAra aMga sUtra prakAsaha jiNai karI mithyAtva paDala nAsaha / / teraha kriyA ThANa varUpaI, satre vidha sajama dhurAaha ph| - sattAvIsa guNe sayukta mAyA mithyAtva nIyANATi sAla vipramukta // baitAlIsa dUSaNa rahita AhAra lyAi pAca Topa mAMDalanA lAgayA na graha / paMca sumatai sumatA, trihuM gupatai guptaa| , saMyama ramaNo suramatA, dukkara paMceMdrI damatA / 1-ttaari|
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 204 ) kriyA kalApa sAvadhAna, sadA dharmaM dhyAna / mahA eka tapodhanA, karaMta deha socanA / ehavA munIsara, pIhara jIvanA pIhara zranAtha jIvanA nAtha, melai mukti nau sAtha | sakala jIva abhaya dAyaka, sarva zropamA lAyaka || nANI sasAra asAra, zropaNa pith...|| unmArga kathApaka | nava.. thApaka, sAdhu bhagatI yA pAlai, pratIcAra sarvathA TAlai || merunI para kaMpa, kAsanI pare nirAla || bAyanI para pratibaMdhu bhAraMDa pakhInI parai zrapramatta // sUro iva tena lesyA, caMdro iva soma lesyA || sAgara nI pare gabhIra, kuMjaranI pare soMDIra / khIro iva khadhAre, jaloiva sacca phAse, sakho iva niraMgaNe | sasAra samudra tAraNa tara guNa karaDa | sacaritra, gaMgAjalanIra nI pare pavitra // sarva doSa rahita, citava sakala jIva hita // cAritra karI pavitra gAtra, sasAroddhi yAna pAtra // duHkarmavallI vana cheTana dAtra, sukRta taNU eka pAtra / jehanai darzana hui pApa zrana mAtra, tapai kari sAkhita gAtra / valI te tapodhana kehavA zrAgama mAhe guNadhare gudhyA jehavA / (55) mokSArthI (1) bAla lagI sira muMDa muDana kInai, khArA torA pANI pIjai / graMta prAnta AhAra lIjai, sIta vAta zrAtapa sahiyai / ekatra tadaiva na rahivai, yathAvasthita dharma kahiyaha etadarthasya (sva) karma uThahiyi / zukla dhyAna dhariu zranaMtara mariu, mukti paya sariu / INahUM pari siddha hoiyadda, sakala trailokya Tagamaga joIyara ||1|| - isake bAda cittavAlA gacchIya devendrasUri ke nusarA kathA kI tapodhana ke varNana vAlI gAthA hai /
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 205) (56) muni varNana (2) saMsAra samudra tAraNa taraeDa, guNa karaNDa / saccaritra, gagAjala nI pari pavitra / sarva doSa rahita, samasta bIva hita / zAnta, dAnta / vicitra cAritra kari pavitra gAtra, sasArodadhi yAna pAtra / duHkarma vallI vana chedana dAtra, sukRta taNU eka pAtra / juhanai darzani hui pApa alpa mAtra, tapasa zoSita gAtra IIEI| ne (57) guru varNana pA~ca indriya nA vyApAra savaraNu, nava vidhizrA brahmacarya zrAbharaNuM / cauhi kaSAye vinimukta / pAca mahAvrata sayukta / pAca samiti samitu, trihuMgupti gupitu / zAntu, dAntu / sarva siddhAnta taNu jANanahAra, dharmopadeza nu deNahAra / taraNa tAraNa mUrti, puNya nai viSaha sphUrti / abhavya jIva pratibodhakaru, zuddha cAritra dharu / zrI jina zAsana zRgAra hAru / atihi suvicAru / ati surUpa, kSamA ruupu| sama tRNa maNi loSTa kAcanu, pApa nikadanu / isau saharu // 25 / / jai. (58) guru (2) guru kriyAnuSThAna paka, jina vacana dhuraMdharu / - sarazvatI labdha prasAda vara jJAna darzana cAritra pratipAlana tatparu / sakala guNa maNi bhaMDAru vijJAna sAra tarAgama vicAra / zrI gaccha zrI sagha zrAdhAra, sphuradrupa sAhitya tklikaar| suvijJAta vyAkhyAta, jIvAjIvAdi tattva vicaar| vidvajjana sabhA zRMgArahAraM, amada saurda ( 1 sauhArda ) saha dayAlaMkAra /
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 206 ) akrodha, virodha, vibuddha, vizuddha / AdeyodAra sphAra tara vacana, TatAtyata sazIti nirvacana / eva. guru ||4 | jo. ( 56 ) tapodhanA mahAsatI sAdhvI puNyavati tapodhanA, karai dehanI sAdhanA / sadaiva bhaNivA guNivA nau AkSepu, nathI lAgatau vileSu / zrAvikA hRiM bhaNAvadda, dharma bhAva bhAvaI / pratyuttama nAri, mahAsatI caTanavAlA nai avatAra | gaccha cintA caturi, vijJAna vidyA viduri / nI kanhali pratibodhanI zakti evaDI, raghu huMtau mAna gajendra caDI / vacana chali pratibodha bAhubali / zrI yugAdi deva nai samavazaraNa prANa, kevala zrI alakaratau dekhI nagaDIsi vakhANau / te brAhmI sundari, jeha zrAcAra karI UdharI / eva vidha mahAsatI // 8 // jai. (60) sAdhu (1) uttama nagara, guru kriyAnuSThAna para, jina vacana dhuraMdhara, sarasvati labdha prasAda vara, triNa tatva pAlana tatpara / nakala guNa bhaMDAra, vijJa zrAgama vicAra, sakala saba grAdhAra, zAstra nA lakAra / jIvAdi tatva vicAra, vidvajjana sabhA zRMgAra hAra, triNa guptI kAraka, paMca sumati patipAlaka | caitAlIsa saTopa TAlakaM, prahAra sahasra strI sIlAga ratha dhAraka / tera kAThIyA jIpaka, bhraSTa karma chIpaka / triguNa gumi pravartaka || ( pU0 ) ( 61 ) zrAvaka ( 1 ) dvAdasa vrata dhAraka, zubha dhyAna mana cAlaka / zrI binapATa zrArAdhaka, agaNita puNyakAraka / darzana poSaka, dAna zIla tapa bhAvanA bhAvaka / 1
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 207 ) ekavIsa guNa sayukta uttamottama kArya prasakta / pitR mAtR bhakta / dakSa viveka vidhi, dakSiNa udadhi / bhalo bhAvanA bhAvaka, sarva jIva zrAvarjaka | guru vacana zrArAdhaka, jina zAsana prabhAvaka | dhana dhAnya samRddhi, pratyata samRddhi / TAneka vIra, prati hI gabhIra / deva guru caraNa madhukara, sarva kArya dhuradhara / ehavA zrAvaka / (62) su zrAvaka varNana ( 2 ) pApa naha viSada virakta citta, zatru mitra sama yukta | zuddha vyavahAra nau karaNa hAru, sanmArga nu sacAra hAru | dharma dhurandhara, mevaka jana sukhakAra / ucita ulakhai / - dayA dAna pUrau, sukRta sAcivA tarau / cAra vatu, hATi isa tau kRtAntu | kuha pratikUTa na cavaI, trikAla deva pUjA sAcava / suzrAvaku, bAraha vratu prati pAlaka / madguru nI zrAjA vahai, puNyavata mAhi lIha lahara || 26 // nai. (63) zrAvaka varNanam (3) zrAvaka dhurA sUghau samakita dharai, vikathA cyAre parihariha || parabhava thakI urai, sadaguru nA pAya agusarai // jIvanI jayagA karai, sakRta bhaDAra bharai // viseSa nA jAe, guru mukha suNai vakhANa || rAkhai sahUnA prANa, jina vacana karai pramANa // cAraha vrata rAkhai, para marma na bhAkha // "L 1 zrApanA avaguNa dAkhai, sahUnI sAkhara // upagAra kai avasara laho, sAimI su dharaNai baisai nahI || kuhI nu zrAli nadya, nava tatvAdika nau artha lyai // devAdhidevanI kara racA na karai kurAhI rI caracA // uttarAsaNa ghAlI, lAbAkSamAzramaNa dyai mana vAlI // a paNa para nI vigata nAi, tara sadguru zrAvakanaI vakhAragada ||
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 210 ) (67) zrAvikA varNana (2) ... suzrAvikA, puNya prabhAvikA, prAcAravata, vivekavata / muzIla, sahajai 1salIla / tapa upadhAna rahA viSaya na karai DhIla, TIdAru dIsai DIla suvicAra, avasaranI ulakhaNahAra / samasta kuTu va saukhya karivA buddhi, tripakSa zuddha, svabhAvi mugdha / + bhartAra nau mana rAkhIi, na raha sakai adha ghaDI ghara pAkhai / sahU jimADI jomai, ghaNu bolyu na gamai / kaNa rA vikaNa karai, deva gurUnA paga aNusarai / cAlai pUrvaja rIti, na karai kiNahanI kaphIti / karai sAsU sasurAnI sAra, sarikhI moTA ghara nai bhAri / pachai sUyai, pahileu jAgai, ApaNai mukhi kAI na maagi| . ityo kAI sarajyau mANasa pUraU, kiNahI nauna bolai apUrU 3. / evaDI aMga mAhi lAja, ApaNaU artha vinAsI sArai kuTumba nA kAja / gorUnI pIDi lIjaI, puNyavanta nai patIjai / zrApaNa paranI vigati jANi, sadgurU nyAyi zrAvikA bakhANai / ko kahisai gurU' cATUyA bola bolaI isyA / paNi paramezvare vakhANI, revatI nai sulasA / ( sU0 aura jai0 ) (68) sAta kSetra isyai duHSamAkAli, pasarai pApa nai jAli / , sukRta nA zrAcAra sAcavai, sata kSetrIya vittu bAvai / . - - . atihiM pavitra, vahila kSetru / ' kagavaha zrI vItarAga nA prAsAdu, liya jagatraya jayavAdu / vIjauM kSetra vitra bharAvaI, jai mani vAra eka prathama zrAvaku bharatezvara veha nhai harAvai / trInau kSetra tapodhanu, kisI pari raMjavai tIha'nA manu / 1 tadantara adhika-atahiM, lakSmInA avatArI cittanIuDhAra, avasara nI bholkhlhaar| musapana dalakAra, karaisA,-vaDagharimahA___ dvAdazavratadhAra / avasarai upakAra nI iDI, e vAtanathI kRddii| sarva strI - roSarahita, zIlAdi guNesahita / 1 sIla+vANI volaDa mINI jANra mizrInai dugdha / 2. aphIti 3 apuru 4 pIDA 5 strI 6 kuzaladhIra / - - -
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 211 ) caumAsi rahAvaI, dharmakathA kahAvaI / posAla karAvaI, zrotragha vekhada, vastra, pAtra / anI upagarAvaI chAtra, -sayanAsananIM ciMtA zrAju lagai DhIsahu dIsaha devavA cathara kSetra tapodhanA kahIyara, tehanA bhAraNa hani puNyAte vahIyaha 1, pAcamau kSetra zrAvaku jAu, nehanI sAra paryupAsti karatA dekhI vismau karai | chaha trinetra nau - sAtamau kSetra, pustaka bharAvada, prazasti likhAvara | e sAta kSetra vAvai prazasya, nIpanai puNya rUpiyA zasya / bhalI tIrtha yAtrA karadda, kalikAla garna haraI / bhalA tIrthoddhAra karAvaI suvicAra | vibudha jana isu ni kahai, jina zAsana nau bhAra eheji nirvahai / isA, tumhA jisA / suzrAvaka, puNya prabhAyaku / deva guru nai AzIrvAda jayavatA vartta u // 26 // jai0 66) gaccha tapAgachA 1, zrosavAlagacha 2, jorAula 3, vaDagacha 4, gAgesarAya (?) 5, meraTIzrA 6, bharucA 7, cAnapUrA 8, proDaviyA 6, gUMdavA 10, dikAUcA 11, bhinnamAlA 12, moDAsIyA, 13, dAsarutrA 14, gachapAla 15, ghoSavAla 16, bhagaDIyA 17, brahmANIzrA 18 jAlorA 16, vokaDIyA 20, maDhAkA 21, citroDA 22, sAcorA 23, kucaDIyA 24, siddhAtIyA 25. rAmaseNIyA 26, malavArA 27, zrAgamItrA 28, navarAjIzrA 26, pallavIyA 30, koraMDAvAla 31, nAgendrAka 32, dharmaghoSA 33, nAgorA 34, uchittavAla 35, nANAvAla 36, sArA 37, maDorA 38, surANA 36, khabhAyatA 40, vaDodarA 41, sopArA 42, mAMDalozrA 43, koTipurA 44, jAgaDA 45, maMkA 47, dovaMDhanIka 485, cittAvAla 46, vegaDIzrA 50, vijjAhAregacha 52, katatrapurA gacha 53, kAvelAgacha 54, mahukarA gacha 56, kannarasA 57, mugatelA 58, revaIzrA 56, dhUMdhUkhA 60, chAbhAraNIyA 61, pacanalInA 62, pAlaNapurA 63, gadhArA 64, gUMdelIyAM 65, chAparIyA 46, vora cADagava gacha 51, saToliyA gacha 55,
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 212 ) sArddhapUnamiyA 66, nagarakoTIyA 67, hasakoTizrA 68, bhaTTanerA 66, jAlorA sAThiyA 70, bhImaseNiyA 71, tAMgaDIyA 73, kavonA 74, sevaMtrIyA 75, bacherA 76, baheDA 77, siMghapurA 78, ghogharA 76, sajAtI 80, vArenA 81, moraMDavAla 82, nADolIyA 83, colIyA 84, iti caurAsI gacha nAma / (vi0) ( 70 ) tapAgaccha zAkhAnAma vijaya 1, vimala 2, kuzala 3, ruci 4, hasa 5, sudara 6, saubhAga 7, dharma 15, sAgara 8, ANaMda 6, harSa 10, rAja 11, sAra 12, ratna 13, putra 14, udaya 16, caMda 17, soma, varddhana 18, evaM 18 zAkhAnAm / (vi0), ( 71 ) jainamata digambara, zrAgamIyA, pUnamIyA sAdapUnamIyA, lUkA, pAsacadIyA, adhyAtmamatI, vInAmatI, brahmAmatI, kothalAmatI, kaDUzrAmatI, sAgaramatI, kAnAmatI, dvaDhyAmatI, ityAdi mata jANavA / ( vi0 ) ( 72 ) 11 aMga sUtra zratha ekAdazAgA AcArAMga, sugaDAga, ThANAMga, samavAyAga, bhagavatI, jJAtA dharmakathAga, upAsAgadazAga, tagaDadazAga, zraNuttarovavAI, prazna vyAkaraNa, viyAkasUtra ityAdi - ekAdazAMgA / (73) 12 upAMga uvavAI, rAyapaseNI, jIvAbhigama, pannavaNA, jambUdIva pannatti, cadapannaci, sUra pannati, kappiyA, kappaviDasayA, puphiyA, pupphacUlIyA, varAhIdazA, ityAdi bAra upAga | ( 74 ) 10 payannA devadatho, taMdula veyAliyaM, caDhAvajjiyaM, gaNi vijjA, zrAupaccakkhANa, mahApaccakkhANa, maraNa samAghi, causaraNa, maraNa vibhatti, galchAcAra, ityAdi daza payannA / (75) chaH cheda nizItha, mahAnizItha, vRhatkalpa, vyavahAra, pacakalpa, dazAzrutaskaMdha, chaHcheda graMtha / ityAdi
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 213 ) (76) mUla zrAgama zrAvazyaka, uttarAdhyayana, dazavaikAlika, piMDa niyukti ityAdi mUla sUtra cyAra / naMdI sUtra, anuyogadvAra, ityAdi paiMtAlIsa 45 zrAgama jANavA / vi0 (77) navatatva (1) jIva, (2) zrajIva, (3) puNya, (4) pApa, (5) zrAzrava, (6) savara, (7) nirjarA, (8) badha, (6) mokSa | dharma-zradharma | heyajJeya, upAdeya / nizcaya, vyavahAra / utsarga apavAda / zrava, parizrava / zraticAra, upacAra / zratikrama, vyatikrama / ityAdika sAbhalyA vinA zAstra nA bheTa na jANii / ( sabhAgAra kI dvitIya pratikA prathama patra ) ( 78 ) vigaya tela, gula, ghRta, dUdha, dahI, kaDAvigaya, AmiSa, mAkhaNa, madhu 6 viyanAma / ( 76 ) saMmUcchiti utpatti 14 sthAna (1) laghunIti, (2) baDInIti, (3) zleSma, (4) vamana, (5) pitta, (6) rAghi, (7) thUka, (8) lohI, (6) vIrya, (10) vIrya kharaDIyA vastra, (11) mRtaka, (12) strI nara saMga meM, (13) nagara ne khAla, (24) ane zuci, ityAdi meM macchima pacedrI Upane / ( tIrthakara mAtA dekhe ) caturdaza mahAsvapna varNana krameNa / (80) gaja varNana - ( 1 ) sasaga pratiSThitu ! zuraDA daNDi pari kalitu mattu, madonmatta / t pracaNDa, udaNDa | vindhyAcala samAnu; ujjvalavAnu / kopAraNa, jisau huI airAvaNa / ujjvala, pradhAna dantUsala / chUTaDa haeNUtau parvata prAkAra pADai, kuNa tihasyau pai sai zrakhADe / kumbhasthali sindUra nU pUra; Upari kapUra / ' suvarNamaya zRkhale karI zrRlakarau, gaja vastrA parivariu / rUpyamaya ghaMTA ninAdu, jehanau jagatra jayavAdu /
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 214 ) pagi yoru, zrama karatau dosaDa jANe taDa lakSmI nau mora sAramI karatau; jaya zrI varatau isyau gajendra marudevyA svAminI kudi avatariu zrI RSabhu // 43 / / 10 (81) vRSabhu (2) bIjau svapna dekhai vRssbhu| udvAla dhavala, prANi karI prabala / gema rAi karI sukumAla, pUThiI suvizAlu / pRthvI nau bhAra bahau samartha, paramezvari sirijya u eNi artha / kAdhi moTau, pUThi ghoTau / nathI dogu, ityau dhurINu / / 44 // (jai ) (82) siMha (3) akalu abIhu, trIjau svapna dekhai sIhu / jINaM kari sadhaNIi vanu, paripUrNa paMcAnanu / tIkhI dADha, savihu jIva mAhi jagATu / atihii sUrau, sarvAgi pUrau / ullAlita pucchacchaya chopu, sakopu / mukha suvikAsu, anai dekhatA saprakAsa / chai vohAmaNau anai naharAlau, saurya vRtti nau bAlau / zrAdhe nali ghAtI baiThau, rANIi svapna mAhi doThau / / 45 / / jai (83) lakSmI devI (4) tribhuvana svAminI, cauthauM svapna dekhaI anI / raMgareli, mUrtimatI kalpaveli / vibhUSaNa ne sahastI karI alaMkarI, hAthie paravarI / suvastra suveSa, jehanI atyuttama rUpanI rekha / nagattraya jIvanu, suhaNai ToThai ane sau thAi mana / sarva duHkha nirnAzinI, pdmdrhnivaasinii| sakala saukhya kAriNI, mahA mnohaarinnii| parama daivattu , iha loki parama tattu / paramezvarI, isI svapna mAhi rAzI anusarI // 46 // jaiH
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 215 ) (84) puSpamAlA (5), pAcamau paMca puSpa mAlA, pAMcamau svapna dekhai bAlA / bharII parimala nA keula, ehavA baula ! gaMdhikarI gADhA lAMpA, isyA cApA / sevatrA, sauramya guNa bhryaa| locane nAzikA puTa anuharA, vela vikasvara / pahirivA daridrIi, thAi vAhI ura iishvr| anerA puSpa prati kaTaka, isA puSpa koraTaka / pAkhali phirai bhramaranA vRMda, isA kuda mucakuda / ati hii bahu mUla, jAi nA phUla / / mastaki pahiratA karaNI, bivaNI zobhA thAi krnnii| sonaDI haha kai jAsUnA, jUjau phulInA sUnA / ati suvizAla, rANI dekhai pradhAna puSpamAla || 47 / / jai (85) caMdra (6) jeha nai nathI kalaku, isau zazAku / chau svapna dekhai, amRta naha uvekhai / nakSatra mAhi nAthu, zItatva guNi kari Ubhyau hAtha / jagatraya nhai ANaMdakaru, bhAlasthala thyu na melhai adha ghaDoi Izvara / rohiNI nau bhatara, jyotsnA karI apAra / amRta nau kuNDa, mhinnaarbhu| mayI deve melhaDa hui, nisau mAravaNa nau piMDu / sUrya ne kiraNe galivA bIhai, tautA adhika na dIsaha te dohai / jala nidhi rupIyA ja bhamaMtu, thyau vaDavAgni biihtu| jANe jhaDayau pArau, locana naha piyArau / zrAkAzi mahiSI nA mukha pheNu, vAhaNi paNu / isyau candramA TIThau / / 48 / / jai. (86) sUrya (7) ati hiyA ghaNauM, suyaNu sAtamau / teja nau bhara, dekhai dinakaru /
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 216 ) jisau ke pradhAna, athavA gunjArdha rAga samAnu / ati hiMgulo nau ragu, Ugatau ehatau suragu / adhakAra haru, jagata prakAza karu / AkAza vibhUtiiM proTahayau, pralayAgni jisau hui rahyau / satkarma sAkSAtku, digvadhU nA nAka nau jisau mauktiku / locana visamau, suhaNauM sAtamau / / 46 / / nai. (87) dhvaja (8) paMca varNa pAnar3e karI gahagAu / sAthIe karI sanAthu, jisyauM huI sAcau sukRta nau hAthu / valI puSpa vRkSa nau akUrau, dAnava vaMza dalivA sUrau / vAi kari pharaharai, jaya zrI varai / vijJAna karI vicittu , svapna mAhi pavitta / devIi isau dhvaja dIThau / / 50 // jai. (88) kumbha (8) svapna mAhi nirdabhu, suvarNa mai kumbhu / gUMhalI upari mADau, alakSmI chADau / mahAmAni, alaMkarathau zrAbA ne pAni / cihu~ vATi kari paTTa var3I, apari pradhAna ttiibddii| mAgalika mAhi pahilau, Avau vahilau / taDi ATha mAgalika aviddha motInA, kima na ulhasai strI jotInA / svAmini maradevyA, pUrNakalaza su nava svapna anubhavyA / / 51 / ne. (86) sarovara (10) mahA manohara, dazamau dekhai sarovara / pANI bhariu, rAjahaMsa ne yugme alaMkariu / cakora cakravAka nAsai, mahA matsya hsiN| zrADinI uli eka laga, bahu vidha DhIka baka / sAra kuTalaI, parvata prAya magara gala liN| . mAhe kamala unnidra, jANecchaha samudra / candramA milavA nai karai kallola / hima varNa TIsyaha pAli valI, jihAM chaha sacchAi vRkSAvalI /
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 217 ) tihAM baiThA bala kaNa lAgaI, sAtha kahai IhA rahI syakA aagii| pRthvI mAhi pAmoha, mArga zramu gamoi / isyau sarovara TIThau // 52 / / jai0 (90) ratnAkara (11) mahAratna nu aAgaru, igyAramau svapna dekhai sAgara / maccha, kaccha, pAThIna pITha jalacara jIva anITha / mahA niravadhi, kSIrodadhi / atihiM uddaNDu, DiMDIra piNDa / tehe virAjamAna, maryAdA karI pradhAnu / gaMbhIrimA guNi kari gAjai, zrApaNI maryAdA rahyau kahainha na virAja / mahAlakSmI dharu, isau svapna dekhai svAminI pravaru // 53 // jai0 (11) devavimAna (12) rahita zoku, jisau bAramau hui deva loka / isauM vimAnu, surAgaNA sasevya mAnu / svarNamaya ku bha sahastri parikalitu, disi ekai nahIM nihA toraNa Talatu / jihA bAra sUrya nA udaya, ratnanaTita isA cadrodaya / dITho harai alacchi, isI ciMhu pakhe parIyacchi / parimala karI vizAla, mAhi laMbAyamAna phUla nI mAla / agara gadhi ucchalai, jabAdhi nA parimala milaI kapUra mahakai, kastUrI mahakai, jaya patAkA lahakai / bhramara guNagAna karai, bAramuM svapna dekhi|| (30) ' (12) ratna rAzi (13) candrakAnta, padmakAnta / paparAga, puSpa rAga / hIritAkSa, lohitaakss| karketana maNi, vaiDUrya maNi / guraDodgAra, pulakodgAra / hIrA maNikalAM, aviddha mauktika bhalA / / trAsa rahita, teja sahita /
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 21= ) rana tayI rAzi, praveza karatI zrAvAsi / jisau sUrya hoi zranabhra, tisA ma garbha / jilA loka citaranana, timA jana / savihu~ ra prati mala, imA masAra galla / tena tA culaka, dasAM pulaka / isama terama svapna dIuDa ||55 // 0 (63) nirdhUma agni zikhA ( 14 ) teja prakhara, camma svapna vaizvAnana | sapta jvAlA karAsu, dekhatA tIkA | tsu uddha munu, dhUpa nae vipada vimugu / dhagadhagAya mAnu, svapna mAhi pradhAna / hotavya dravya nau pramagRhAru, tenu vartta loka vyavahAra | zruti kari sacyAu, hasatikA racyau / maryAdA jvalata, nidrAnA balaitau / rANI ityA tvapna dIThA, mananhai lAgyA mIThA / jai zrI kalpa madhye caturdazasvapna varNanAni // 14 // 56 // (64) vaimAnika devavarNana prati sukumAla, rasAla / divya deha, prati sasneha 1 nirAmaya zarIra, pratidhIra / mahAmAnI, bhAgI, amRtAhArI, ati proDhA, vimAnAdhirUDhA || 7 || jai0 sokhya vyApArI / .. *****. "I ( 65 ) saudharma devaloka sthiti sAmalau saudharmendra taNI sthiti / saudharma / ratnamaya bhUmi, zakra sihAsana, sUrya jima jhalakatau, tihA bAisai zaka isiha nAmii saudharmendra / dakSiNa lokAddha' svAmI, erAvaNa vAhaNa, batrIsa lAkha vimAna taNau zradhipatya pAladda, lIlA lagai vairi duHsaha sphuliMga (saha) sahasra varasa ta jvAlA nA sahasra bharatau, dedIpyamAna dakSaNahasti vajra UlAlaH / caurAsI sahasra zruti svaccha nirmala vastra masti, cadra maMDala sama trinni chatra kanaka daDa camara divya AbharaNa Dabarana indra sAmAjika deva saparivAra tetrIsa trAyastriMza isiha
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 216 ) nAmai dugu duga deva, 4 lokapAla / padmA, zivA, aju zyAmA sulasA, acalA kAliMdI bhANU e aTha agra mahiSI, sola sola sahasra devI parivRtta, 12 sahasra abhyatara sabhA taNA deva, 14 sahasra madhyama sabhA taNA deva, 16 sahasra bAhya, sabhA taNA deva, 7 kaTaka nATya, gadharva haya, gaja, vRSabha, ratha, padAti rUpa 7 kaTakataNA svaamii| nIlaMjaNAri jasahari erAvaNa mAtali dAmihI hariNegameSI 7 sarvA gi sannAha pahiri, dRDhakazA badhi bAdhI dhanuSi guNa caDAvI rahayA, grIvA bharaNa vibhUSya mstki| netrAdi vastra maya athavA suvarNamaya Topa dharatA sajjI. kRta kSepyAstra, gRhita akSepyAstra madhyi bihu pAsi eva bihu sthAnaki namyA / trihu sthAnaki sAdhyA isyA vajra maya koTi dhanuSa muSTi sthAnaki sArahiyA, nIla varNa, pUSa pIta varNa, rakta varNa, pukha isyA bANa hAthi dharatA, ketalAi anAropita cApa hAthi lei rahiyA, kei kheDA hAthi, kei khADA hAthi, kei daDa hAthi, keI pAza hAthi, ketalAi nIla varNa, pIta varNa, ketalAi rakta varNa, ketalAi trivarNa cApa pramukha zastra dharai chai / sarve svAmI zarIra rakSA sAvadhAna, anethi mana aNakaratA, maDalI no sthiti AlopatAM' paraspai Ataru paDatu TAlatA, paraspara saMbaddha, sadA vinayavaMtta, atyanta bhakta, isyA trinni lAkha chattIsa sahasra agarakSaka deva sama zreNI niratari indra pAkhato rahiyA chii| ima saudharmendra dharma taNDa prasAdi mahAsukha anubhavai, ima anerAI devendra nA sukha jANivA ch0|| (164 jo. ) (66) devaloka sukhe devalokaNI, kevaDI Rddhi, kevaDau sukkha, jahi manovAchita vimAna sapanai, manovAchita AhAra, manovAchita siMgAra, manovAchita agabhoga, manovAchita, AbharaNa, manovAchita ratna, manovAchita nAyakA, manovAchita prekSaNaka manovAchita nATaka, ane aneka pari krIDAvana, sarovara, puSkariNI, vaikriya labdhi saMpanna hUtA vicitra krIDA karai, zarIri prasveda nahI, phUlA kurmAi nahI, vastu mailiyaha nahI, phUTarA pahiraNA cAgaNa coTA thakA deva sukkha anubhavai, 1-alopatA -prbhaavi|
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 220 ) (67) devavarNaka (1) "ati sukamAla, visAla bhAla / karatA jhAkajhamAla, atirasAla || 'divya deha, rUpa reha / / mayaNa geha, ati sasneha / / nirAmaya zarIra, dhIra vIra // mahAmAnI, TIsatA jehavA jAnI / / "virAjamAna kuDala, darpa nisA gallasthala // mahA bhogI, sAkSAta dekhai jogI / / amRtAhArI, svecchAcArI / / sadaya sanUrA, kruddhaI karI pUrA / / 'malamUtra rahita avitazakti sahita / vimAne baiThA vahai, bhUmiyI cyAra agulA UcA rahaha / / muni 'kuzala dhIra kahai', Teva, ... / / iti deva varNaka || ku. (8) mokSa ina bAtoM meM nahIM moTI choTI kachoTI mokSa nahIM, kApAya dhotI mokSa nahIM / vikaTa jaTA mukuTi mokSa nahI, niSkAraNi zikSA mokSa nhiiN| kaThi janoI mokSi nahIM, hAthi anati mokSa nahIM / akhaMDa tridaDi mokSa nahIM, kanhai kamaDali mokSa nahIM / mastaki muDiDa mokSa nahIM, vana vAsi mokSa nahIM / kintu rAgadveSa parihAri zuddhi mani mokSa huii| rAgI badhnAti karmANi vItarAgo vimucyate / janA jinopadezoya sakSepAsdha mokSayo / // 87 / jo. (96) mokSa ina bAtoM meM nahIM nacchoTI kacho mokSa, na vikraTi jaTA mokSa / na kaNTha kaMTara sthita yajJopavI mokSa na akhaNDi tridaNDI mokSa / na vizAli kapAli mokSa, na svadarzana muNDani sire khuDani mokSa / na niyaMtrita sarva karaNi vikRSTa tapazcaraNi mokSa / kintu rAga dveSa parihAri suddhA nirmala mani pAvIi / 1. zikhA
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 221 ) ( 100 ) lakSmI devI varNana puNya lakSmI pavitra, eha bharata kSetra / parai himavata parvata suvarNamaya chai / eka sahisra bAvana joRNa zranaI bAra kalA je pihulau / sau jozraNa UMcau / teha upari papna drai chai / je kisau ? nirmala jala paripUrNa / dasa jozraNa UMcau / pA~ca sau jozraNa pihulau / sahila jozraNa lAvau / vajramaya pAsA / teha padmadraha mAhi zrI devatA vasivA yogya kamalai / te kisiu ? eka yoga pihulau, eka jozraNa lAvau / jozraNa mAhi vikAse pANI Upari / triNi jozraNa saviseSa tehanI paridhi / vajramaya tehanUM mUla / riSTa ratnamaya kada / vaiDUrya nama nila ratna | teha maya nAla / rakta suvarNamaya tehanA bAhya patra | kiMci rattamaya nAbU nai nAma suvaraNI teha maya zramyatara patra / teha kamala mAhi bIna kosa rUpa / suvarNa maya karNikA chai / te kisI ? rakta suvarNamaya tehanA kesara / bikosa telAbI naha pihulI / eka kosa UMcI / triNi kosa savizeSa tehanI paridhi / teha karNikA nai madhya bhAgi zrI devatA yogya bhuvana chai / te kisau 1 eka kosa lAbU, eka kosa pihulu, mAheraDaM kosa ca / triNi dvAra teha bhuvana taNAeka pUrva dizi- eka uttara dizi - eka dakSiNa dizi / te bAraNA pAcasai dhanuSa UcA, zraThIsaidhanuSa pihulA / teha mAhi zraDhIsaha dhanuSa pramANamaNi maya verakA | je Upara zrIdevatA yogya saghana chai / hivai je mUligau kamala kahiu ? teha kamala nere zrottara sau kamale valayAkAra paNai vITau chai / te saghAi kamala mUlagA kamala tau - zraI pramANa jANavA tehe savihu kamale zrIdevatA taNA AbharaNa rahaha / tei valaya pAravatoi bIjaDa kamala nau valaya chai / vius valaya zrI devI tathA cyAri sahasri je chaha / sAmAnya deva nehaNA vAyavya IzAna uttara dizi cyAri sahasri kamala chai / te mukhya kamala nau zraddha pramANa jANavA / tathA zrI tarAi mahA maMtri kalpa chai / je cyAri mahattarAdevI tehanA / nyAri kamala pUrva dizi jANivA / zrI devI tarAi abhyaMtara parSada taNA ATha sahasra chai je mukhya sthAnIya deva / tehaNA daza sahita kamala zrAgneya kUNivA / zrIdevI tarAi madhya parSada taNI daza sahisa chai te mitra sthAnIya deva / tehaNA daza sahisa kamala dakSiNa dizi jANivA / zrI devI taNA bAhya pariSada bAra sahitra chai je kiMkara sthAnIya deva teha taNA vAra sahitra naiRtya kuNi kamala jANivA / zrIdevI taNai hasti azva ratha pAyaka / mahiSa nAma gadharca rUpa je sAta kaTaka teha tathA je sAta svAmI tahe taNAM sAta kamala pazcima dizi jANivAM / teha bonA kamala nai valaya pAvatIi trInau valaya chara, vihA zrIdevI taNA je sola sahila ga
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 222 ) rakSaka deva teha taNA sola mahina kamala- jANivA / tivAra pUThaI ciNi valaya bali kamala nA jANivA / tihA abhyatara valaya zrIdevI taNA-chattIsa lAkha ne Abhiyogika deva teha taNA chattIsa lAkha kamalA jaannivaa| madhya valaya zrIdevI taNA-4000.00 zrAbhiyogika deva tahe taNA 40 lAkha kamala jANivA / vAhya valaya zrIdevI taNA-48 lAkha Abhiyogika deva. tahe taNA 48 lAkha kamala jANivA / evaM eka kor3i bIsa lAkha pacAsa sahitra eka sau vIsocara kamala jANivA / evaDA kamalavAsI deva anai devI eha sagalau zrI devI taNau parivAra jANivau / deha prabhAmara vibhAsura deva devI, sasevyamAna valamAn chinAbha hastA / ratnaujvalA bhaNa maMDala maDitAGga / zrI tIrtharAja paTapaMka saMga bhRgA dAriyam "1" iti zrI lakSmI devatA Rddhi varNana / paM0 harSa ratnamuni paThanArtha /
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhA zrRMgAra athavA varNana-saMgraha vibhAga 9 sAmAnya nIti varNana
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ (226) (5) inameM ye dopa . cadrasya klako dUpaNa, sUryasya pratApa. samudrasya kSAratva, zarIrasya rogaH / / tapasaH krodha, jalagharatya zyAmatva, sasArasya dukha bhaDAratvaM / dhanavatA kRpaNatva, dAninA nirdhanatvaM / puNyavatA avamitva, strINAM badRsthA / meghatya capalatvaM, kamalenu kaTakvi / evaM vidhAturdopA / // 10 // no0 (5) koI na koI kasara saba meM (1) viSNu dazAvatAranga uDi bhAgaU, Izvara nAgaU, brahmA paMcamA mastaka no cUko, caMdrakoro, zukra kANo, zanIcara kUbaDo, zrAditya satApakara sUrvasArathi pAgulo, magala-vikrIyo, rAvaNa parantrI kAraNe vigato, rAma sItAprati banavAna hupro, pAMDava kaurava virodhavAdhiyo, karNarAjAi aApaNa jihvA ghoDo vAdhyo, vikramATItya mAga mAsa khAdho tohI ajarAmara na hUo, nala gajA paraghari sUyArapaNo kre, haracanda caDAla ne ghari pANI bhare, paramarAma bApaNI mAya taNo zira kamala chede, mAgha jevaDo vidyAsa pagasUjhi bhUkhi muU, gAMgeya jehavo subhaTa putra ne varA se par3eM, sagara cakravarti mAThasaharU veTA taNo dukha . dekhe, vAsudeva baladeva dvArikAno dAdha udekhe, bharatezvara bAhubali maMgrAma (sa) zrApa mAhi kare, mRtyu paga heThala vasi saMsAra mAhi sahuNi haMdrayAla dIne, teha. kAraNa zAsvatI kIrti upajAvavI, jagata mAMhi prasiddha levI, ityAdi jaannvii| (pU0) (6) dopa satra meM (2) nasAre naiva karttavyaH kenApcatra mahoTayaH / yeno vini kasyApi sahate zAsvata sukha // . viSNu dazAvatAri taNai jhauDi bhAgau, aizvara nAgau / brahmA pAcamA mastaka tau cUkau / . caMdra kocarau, zukra kANau / , zanaizvara kavaDau, Aditya saMtApaka / :-prAdhaNe 2-jizA
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ (: 227 ) sUrya sArathi pAgulaui, maMgala vikrau, samudra khArau / rAvaNa parastrI kAraNiya vigUtau / rAma sItA prati vanavAsa hUu / pADava kaurava virodha vAdhiu / karaNiM rAI zrApaNI jihvA ghoDau bAdhau / vikramAditya kAga mAsa khAdhau, tuhI ajarAmara na huuyu| nala rAjA parAyai ghari sUvAra paNa u karai / harizcadra cADAlanai ghari pANi bharai / pharUsarAma ApaNI mAi taNu ziraH kamalacchedaI / ) mAgha jevaDau vidvAsa paga sUjhI bhUkha mUbau / nAgArjuna rasa siddhi pUThi ghAThau / gAgeya jevaDai subhaTa putra naiM varAMsai paDai / sagara cakravarti jevaDara sAThi sahastra veTAM taNauM dukha dekhai / bharatezvara bAhubali zrApa mAhi sagrAma kri| vAsudeva baladeva dvArikA taNau dAgha uuvekhi| mRtyu paga heThi basai, saMsAra mAhi sahUyaha idrajAla dImai / tIha kAraNI zAzvatI kIrti UpArnavI, jagatraya mAhi prasiddhi levI // (7) anusAra (1) maMtoSa sAru sukha, satya sAru vacanu pratyaya sAru lekha, AjJA sAra rAju vinaya sAru ziSya, putra sAru kalatru dAna sAru vibhavu, TayA sAru dharma / (-pu a.) (8) anyonyAzrita (2) jehavo rAjA tahavI nIta, bhIta sArUcIta / / roga tehavI nIta, kula sAru rIta, mana keDe prIta / / vApa tehavo veTo, baDa tevo TeTo / / ghaDo tehavI ThIkarI, mA tehavI dIkarI / / jAla jehavA macha, vyAdhi tehavA pathya / / 1 jala jehavo ThAma /
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 228 ) dhana tehavA vyaya, sainya tehavo jaya, cora tehavo bhaya / / kaTha tehavo rAga, karmAnusAru bhAga / / vyApAra tehavo lAga, bAlaNa tehavI Aga || saga tehavo raMga, akala sAru DhaMga / / DerA sArU taga, sarIra sAra' DhaMga / / zrAhAra tehavo DakAra, anyAya tehavo mAra / / vinaya tehavo kAra , karma pramANe AcAra / / ityAdi / 5. (8) parimANAnusAra (3) jAti mAna samAcAra,3 viveka mAni vicAra / ghara mAni prAhuNau, krayANA mAni Adhnu / khADA mAni paDiyAra, dhanuSa mAni paNaca / sayara" mAni chAyA, paga mAni paannhii| oNkhi mAni bharaNu, jAkha mAni bali / bhirADI mAni pUDA, guNa mAni tima mANusa pUjA // raja je. (10) parimANAnusAra (4) khADA mAni paDiyAra, dhanuSa mAni paDaca / sayara mAni chAyA, paga mAni pANahI / zrAkha mAni bharaNu, rUkha mAni phalu / jAkha mAni bali, bharADi mAni dIvelu / ghara sArai prAhuNau, jAti mAnu samAcAru // (pu. a.) (11) parimANAnusAra (5) sakala kalyANa valli puSkarAvarta megha jina dharma / jIeI mAni dayA, toNai mAniI dharma / joNaimAni karma, tINai mAni phaliyai / upakramA jisiyA kula, tINaimAni vacana / jisI bhIti, tisou citrAma / 1 pramANe / 2 udgAra / 3-prAcAra / 4-grAma sAru siNio / 5-sarIra / 6 phalira)
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ (226 ), jisI prAkRti tisiyA guNa jINai mAnii vaya, tINa mAniI buddhi / 'jisiu bhAva, tisI siddhi / jisIyA' jala, tisiyA kamala / jisIu zrAhAra, tisiyAM bala / jisiyA vRkSa, sasAliyai tisiyA phala / jisI aMtakAli mati, tisI gati / jINai mAni dAna, tINaiauM mAni kIrti / 61 / jo0 (12) anyonyAzraya (6) jisovAsa, tiso abhyAsa // jisI sIkha, tisI mati / / jiso AhAra, tisI DakAra // jiso vAvIi , tiso luNI // jiso kamAvII tiso pAmIi / / jiso dIje tiso phala liij|| jehavI karanI tehavI pAra utaraNI ityAdika jANavI / (pU.) (13) anyonyAzraya (7) jisiu vAsa, tisiu abhyAsa / lisI TIkha, tisI sIkha / jisiu zrAhAra, tisiu udgAra / jisiu vAvIyA tisiu lUNIyai / nisiu kamAIi tisiu prAmIyai phalu / jisiu TInai, tisiu lIjai / / 26 / / jo0 (14) anyonyAzraya (8) jisau vAsu, tisau abhyaasu| jisI dIkha, tisI sIkha / jisau AhAru, tisau udgAru / jisauM vAviyA, tisau lUNiyaha / 2 jisA 2 tisA 3 sesAlii 4 phajala
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 230 ) jisaM thaviyai, tisa khaNiyai / jisau Tojai, tisu lAbhai jisa kamAIya, tisa amAI || ( pu. a.) (15) ye inako jAnate haiM (1) manu nANai pApa, mAtA jANai bApa / gAruDI nANaI sApa, vANiu jANai mApa / prAsada jANaI ghoDA, kaDIu jANi roDA / sonAra jAgai sonA kaDA, kaMdoi jANi baDA / hasa jANai kSIra, matsya jANai nIra / mukha nANai mIThA, dRSTi jANai dIThA / / 27 / / jo+ (16) inako jAnate haiM (2) mana jANai pApa, mA jANai bApa / / haMsa jANa ikhIra, maccha jANai nIra / / mu~ha jANai mIThA, dRSTi jANai TIThA // paga jANai pAgI, rAga jANai rAgI / / dAva jANi TAsI, kAyara nANai nAsI / / nArada nANai hAsI, Dokarau jANai khAsI / / gADI nANi mana, kApaDI jANa jatra / / jAcaka jAei lIyau, dAtA jANe TIyau / / vaDara jANai kIyau, chola nANai hoyau / / cora jANe pAtra, aojhA jANai chAtra / / jagama jANe jAtra, puNyavata nANe pAtra || krasaNa jANai jATa, sonAra jANi ghATa // kavitta jANai bhATa, kharATI nANai khATa || tabolI jANai pAnanI colI, strI jANai polo / / kUDa jANe kolI, matheNa jANi bolI / / mAyA nANe golI, bAhara jANe gelI / / bANivara mANai jokhI, dUpaNa jANai doSo / / mocI jANe jUtI, kapaTa jANai dUtI / / ( svAra + paM joNe ugu /
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ (0231) sakuna jANai siddhi, puNya jANai riddhi / / sarApha jANe parakhI, vastu jANe nirakhI / / dalAla jANe sATa, tima 'dhIra' guru jANai dharma nI vATa / iti nAti vaakyaani| ku0 . (17) ye inako jAnate haiM (3) hasa jANai khIru, macchu jANai nIru / AsaMdau jANai ghoDA, mahirAlu jANai mahu moDA / kadoI jANai baDA, sonAru jANai kaDA / gAruDiu nAgai mApu, manu jANai aApu, mA jANai bApu / mahu jAgaDa mIThA, dRSTi jANai dIThA / (pu0 a0) (18) inase yaha nahIM ho sakatA paguryathA bahu yojanATavI laghayitu (na zaknoti ) / vAmana stAla phalAni lAtu na zaknoti / yathA kuJaH prAdhvarI' bhavitu 2 na zaknoti / vAta bhagna zarIrazva viSama kiraNAni dAtu na zaknoti / vidyArahi tazcAkAze gaMtu na za0 adhaH pustaka vAcavittu na za0 / badhiraH payaryAloca ka na zaknoti / tathAnirbhAgyApi dharma kattuM na zaknoti / (154 jo0) (16) azakyatA (2) jaDopyaha guru prasAdAdvaktuM zaknomi, . mana zrAna phalAni gRhItu katha zaknoti / / 2. saadhvrii| 2. bhaavitu|
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ (232) aMghazcitrazAliM citrayituM kathaM zaknoti / cadhiro vANI ninAdaM zrotuM katha zaknoti / pagustIrthANi avagAhayitu kathaM zaknoti / pASANaH saukumArye sthAtu kathaM zaknoti / niMbo mAdhurye syAtuM kathaM zaknoti / kAko hasa saMsadi sthAtu kathaM zaknoti / kramelaka kari vareSu sthAtu katha zannoti / eva mu.pi paMDitattve sthAtu kathAzaknoti / (31 jo) (20) svAbhAvika matpuruSa paropakAra kisiu sIkhavIyai / sAli kisiukhADIyai, rUpi kisiu mADIyai / hora kisIujaDIyaha, motI kisiuchaDIyai / amRta kisIu kaDhIyai, sArazvata kisIu par3hIyai / zakha kisI dhavalIyai, dUdha kisIu galIyai / (30 jo0) (21) aisA prayatna vyartha hai sarasvatI kima pADhiyai, amRtu kima kaDhiyai / mANiku kima ghaDiyai, motI kima chaDiyai / niguNa kima baTiyai, suguNa kima nidiyai, vAu kima bAdhiyai / hariNa taNA netra kima Ajiyai, kurkaTa taNA caraNa kima ra niyaha / kalpama kima ropiyai, sAkhu kima dhavaliyai / sUbaru kima vAliyai, airAvaNu kima dAmiyai / cintAmaNi kima pAmiyai, kAmadhenu kima vAhiyai / hiMga kima vAriyai, vedu kima saskAriyai / rUpiNi kima mADiyaha, sAli kima chaDiyada /
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 233 ) hAru kima zRgAriyai, lakSmI kima nivAriyai / svarNa kima unAliyai, hIrau kima pakhAliyai / pu0 a0 (22) asabhava prAyaH vAmaNo zrAbeM pohace, mUrkha kAI soce, adhaka bhIti citre, dhUrta koi na chireM / vahiro vINa sabhile, jUArI vacana pAleM / aMdhalo akhyara vAce, ADi jalamA chur3e 'pAgulo, pAgharo hoMDe, to kRpaNa dAna pAleM / ityAdika jANavo // 5 (23) asabhava yadi megha dhArANA sakhyA bhavati / yadi bhUtale reNukA sakhyA bhavati / yadi sumudra matsya sakhyA bhavati / yadi merugiri suvarNa sakhyA bhavati / tataH amuka sakhyA bhavati / / 82 / / jai. pratijJA varNaka ( 24 ) pratijJA anyathA nahIM hotI kaTAcit samudra maryAdA calai / kadAcit vAcaspati vacana khalai / kadAcit zilA tali kamala vikasai / kadAcit mahImaDala pAtAla jAI / athavA pratipanna anyathA na thAi // cha / pu. (25) yadi aisA ho to koI upAya nahIM (1) yadi samudrasya tRSNasyAcadA tAM kaH sphoTayati ? yadi bhUmiH 1 kampate tadA kaH stabhayati ? yadi sahastrAno na pazyati tadA kaH upacAra ? yadi nabha sphuTati tadA kI haza rehaNa ? caureNa rAjA gRhyate tadA kasyApi ko rakSakaH ? yadi himAcalaH zItena kampate tadA kimAvaraNaM ? yadi sarasvatI sandehaM na bhaMjayati tadA ko anyaH ? 1 cUTa /
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ (234 ) yadi vRhaspatirmatihIno bhavati tadA ko mati' dAsyati ? yadi candrAdagAra vRSTi bhavati tadA ko rakSakaH ? yadi vATikA cirbhaTAnA bhakSati tadA ko rakSakaH 1 / 84 jai. (26) yadi aisA ho to koI upAya nahIM (2) jo rAnA corI kare to bAjo kuNa rAkheM jo satyanata khoTu bhAkheM to bIjo kuNa na bhAkheM / jo candramA zItala na hoDa to bIjo kuMNa zItala hoi| jo sUrya adhakAra na nivAre to bIjo kuNa nivAre yadi sAraTA sadeha na bhAjai to bIjo kuNa bhAjai no vRhatpati matihIna to bIjo kuNa mati desye jo zeSanAga dharatI mUkai to bIjo ku Na dhArasye jo samudra maryAdA mele to bIjo kuNa gakheM jo zrAkAza paDe to bAjo kuNa thame / / jo sajana upakAra rahita to bIjo kuNa upakAra kareM / / jo lakSmI bhaMDAra toDasye to bIjo kuNa bharasvai ityAdika jANavau / / pu0|| (27) yadi aisA ho to koI upAya nahIM ( 3) yadi rAjA corI karoti tadA ko rakSakaH / samudrasya tRSNA kaH sphoTayati / yadi himAcalaH zItena mriyate taTA ki dRga pravaraNaM / yadi sahastrAkSo na pazyati tadA ki gupcaarH| yadi sarasvatI sadeha na bhajati tadA ko bhajati / yadi lakSmI bhADAgAra dravyaM sAtroTa taTA kaH pUrayiSyati / 2-pRthvI 2-dakSa 'pu0' prati meM yaha pATha adhika he yadi lakSmI bhaDhAgAre dravya satruTa tadA ka puuryissyti| yadi satpuruSa ucita rahita. tadA kI zikSA dAsyati / /
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 235) yadi bRhaspatirmatihInastadA ko mati dAsyati / yadi pRthvI kaMpate tadA ka. stmH| yadi nabhaH sphuTati tadA kI haga rehaNa / yadi putrI bhakti na vidhAsyati taTA ko vidhAsyati / yadi ziSyo vinaya na kariSyati taTA kaH kartA / yadi satpurupa upakAra rahitastadA kaH ziSyA (kSA) dAsyati ||34|| jo (28) inakI truTi inase pUrI nahIM ho sakatI drAkSA taNI' AkAkSA, kisiu mahUDe phITai / zarkarAnI zraddhA kiM guli pUjA / amRta kAji kiM kAjI pIjai / zrAvA taNau Dohalau ki prAlIe pUjai / kastUrI vAna' kiM kAjali kIjai / idra nIlamaNi kAji ki kAcu lIjaha / vallabha mANusa taNo umAha kisii anerai pUjai / ( 116 jo0) (26 ) aMta (sImA) kalazAta prAsAda, gajAnta lakSmI, dhvajAta dharma / narakAta rAjya, gorasAta bhojya / ghadhanAta vyApAra, hArAta' zRGgAra / vyalIkAta, sneha, kalahAta geha / kSaya rogAnta deha, zaratkAlAta meha // 23 // jo. (1) nI * nU kAja 3 nai (pu0 prati) 1-hIrAta "viyogAta cheha" ityAdi jaannno| pratyatai me pATha adhika milatA hai|
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ (236 ) aMta sIma (30) aMta (2) kala zAnta prAsAdu, rAja sabhAnta vAdu / pravAsAnta sneha, nAmAnta kevlii| svarNAntu zRGgAra jAnta guNitu, narkAnta paThitu paTAnta durjana sneha, gajAnta lakSmI, nAyakAnta yuddha, haTTAnta vyavahAra kasavaTAta svarNa // 101 / / jai0 (31) guNa pradhAnatA samudraccadra iva kRmikulA dukUla miva / upalAtsuvarNamiva, go roma to duvit / paMkAttAma rasamiva, gomayA diMdIvaramiva / kASTha koTarAt vahniriva, nAga phaNAdiva mnniH| go pittato rocanAvat, cadrakAMtAdamRtavat / mRgAtkasatarI keva, drAkSAyA iva mAdhurya / zarkarAta iva pittopazamaH, caMdanAdiva zaityaM / maMjiSThAyA iva rAgaH, meghAdiva vidyut| tathA sarvopi nano guNaireva khyAtimAna bhavati nanatu kule / zIla pradhAnaM na kula pradhAna, kulena kiM zola vivajinena, bahavo narA2 nIca kulepu jAtA, svarga gatI zIlamupAsya dhorA // 1 // gauravaM labhate loke nIca jAtopi sadguNaH / saurabhyAtkasya nAbhISTA kalUge mRga nAbhijA / / 63 || jo0 (32) saMga se vRddhi (1) suvacanena maitrI vaddhate / idu darzanane mamudra / zRgAreNa rAgaH / vinayenaguNAH / dAnenakIrtiH / udyamena zrIH / matyena dharmaH / pAlanena udyAnaM / abhyAsena vidyA / 1. durvA, durvA 2. bahuvona na+cadanAdi vaagety|
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ (237 ) nyAyena rAjya / ucitena mahatvaM / audAryeNa prabhutva / kSamayA tapaH / pUrvavAyunAH jaladaH / vRSTibhirdhAnyAni / ghRtAhutyA vahniH / bhojanena zarIra / varSAkAlena ndii| lobhena lobhaH / tADanena kau~ / putradarzanena hrss| mitradarzanenAhAda / nina darzanena puNyavarddhate / sarvatra saMvadhaH / durvacanena kalaho varddhate / tRNai vaizvAnaraH / nIcasagena duHshiiltaa| upekSayA ripuH / kaDUyanena kaDUH / asaMtopeNa tRSNA / vyasanena viSayAH / nidayA pApaM / pravAsena rAjA / viraheNa rAtri / zokena dukha / jvaro ghRtena / sarvatra saMbaMdha / (33) saMga se vRddhi (2) suvacane prIti vAdhe, durvacaneM kalaho vAce / nIca darzaneM kuzIlatA vAghe, verI karo duSTatA vAdhe / apathye roga vAghe, vyasane viSaya vAdhe / nyAi rAjya vAdhe, vinaye guNa vAdhe / dAne karI kIrti vAdhe, udAyeM prabhutva vAdhe / damAI tapa vAghe, nirdayeM pApa vAdhe / ghRte tAva vAdhe, tima satyakarI vizvAsa vAdhe / ityAdika sagathI vAdhavU jANavu / udyameM lakSmI, satyekarIdharma, vanamAlAikarI vana, zRMgAre rAga vAdhe, bhojane karI zarIra, vyApAre dhana vAdhe, jala pUre nadI vAdhe, lAbhe lobha vAdhe, ghRte vahni vAghe ityAdi jaannvo| (34) saMga se vRddhi (3) suvacanena maitrI varddhate, durvacanena kalaho vaddhate / nIca darzanena kuzIlatA, upekSayA ari kuTuba / apathyena rogobaddha te, kaDUyanena kar3avaddhate / asatoSena tRSNA, vyasanairviSayAH, niMdayA pApa / ghRtena jvarovarddhate, satsamAcAreNa vizvAso vaddhate / abhyAsena vidyA, nyAyena rAjya / vinayena guNAH, dAnena kIrti /
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 238) aucityena mahattva, zrauTArveNa prabhutva / ' kSamayA tapo vaha te, udyamena zrI vaddhate / satyena dharmo vaddhate, pAlanenodyAnaM vaddhate / cadra darzanena samudro vaIne, zRgAreNa rAgo barddhate / pUrva vAyunA jalado vaddhate, vRSTi mirdhAnyAni / vRtAhutyA vahni vaddhate, bhojanena zarIra / / jala prareNa naTI, lAbhena lobho vaddhate / ( 36 jo0) (35) vinAza (1) tapa krove viNase, saneha virahe viNase / vyavahAra avizvAme viNa me, garva guNa naase| dhAnya avarasaNe nAse, rUpa dUrbhAgye nAte / bhojana tele nAroM, sarIra ayatne naaroN| tima dharma pramAde nAne, ityATika jANavA // pU0 // (36 ) vinAza (2) tapa krovena vinazyati, sneho viraheNa vinazyati / vyavahAro avizvAtena vinazyati, guNA garveNa vinazyati / kula strI arakSaNena vinazyati, dhAnyaM avarSaNena vinazyati / lapa dubhAgyena vinazyati, bhojanaM tailena vinazyati / zarIraM yatnena vinazyati, dharmastayA pramAdena vinazyati / 37 jo0 (37) kisase kisakA vinAza-3 iNAM vinA iNAro vinAza anabhyAsena vidyA nazyati, pramAdena dravya nazyati / durvacanena maitrI nazyati, lomaina viveko nazyati / anaucityena mahatvaM nazyati, anyAyena kIrtinazyati / kurAgena dharmo nazyati, AlAyena kulastrItvaM nazyati / anAyakena sainyaM nazyati / 32 no0
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ (236 ) (38) vinAza-4 jimi vilabaha viNamai kAja, kupradhAnai viNasai rAja / zraNavolyA viNasahavyAja, kasatrI viNanai pyAja | paDaSi viNasai dAna kaTa viNa viNasara gAna / lUi viNamaDa pAna, lUNa viNa viNasai vAna / kumaraNai viNasai avasAnu, vyAvaha viNasai mukhAna / pitunaDa viNasai rAja sanamAna, kUsagata viNasai satAna davAnala viNasaI udyAna, aAttaI viNasai dhyAna / kupaDinai viNasai chAtra, kSayani viNasai gAtra / vRkSai viNasaha prasAda, siMdUrai viNasai sATa / vegaha viNasai netra, tIDaDa viNasai setra / viSaprayogi viNmai rasavatI, pAka camaDIye viNasai kaNaka vAka / kunyamanaDa viNamai satkarma, tima jIvahiMsAaDa viNasai saddharma / iti vinAsa vAkyAni / ku0 (39) inake vinA ye nahIM (1) guru binA vATa nahIM, dravya vinA hATa nahI / / sUtAra vinA khATa nahIM, saNa vinA bATa nahIM / / kASTha vinA pATa nahI, dhAta vinA kATa nahIM / / kumAra binA mATa nahIM, sonAra vinA ghATa nahI / / mAyA binA ThATa nahIM, bAjA binA nATa nahI / / java binA vATa nahIM, soga vinA ucATa nahIM / strI binA putra nahI, rU vinA sUtra nahIM / grAma binA sIma nahIM, mana vinA nIma nahI / / dhana vinA nara nahI, mA vinA pIhara nahIM / dAna binA jasa nahIM ikSu binA rasa nahIM / Akaza binA meha nahIM, bAMdhava vinA sneha nahIM / / darasana binAM siddhi nahIM, puNya binA riddhi nahIM / jhADa vinA sAkhA nahI, roga binA rAkhA nahIM / sIla binA dharma nahIM, pApa vinA karma nahIM /
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 240) sUrya binA teja nahIM, parINi binA heja nahIM / / bhaNyA binA marma nahIM, kula binA sarma2 nhiiN|| tima dayA vinA dharma nhiiN| (40) inake vinA ye nahIM (2) puNya binA sukha nahi, agni binA dhUmo nahI / vIja binA aMkUrodgamo na, sUrya vinA divaso na / suputra binA kulaM na, gurupadeza binA vidyA na / bhAva siddhi vinA dharmo na, dhana binA prabhutvaM na / dAna vinA kIrti na, bhojana binA tRpti na / vItarAgaM binA mukti na, sAhasa binA siddhi na / jala vinA pAvitryaM na, udyama binA dhanaM na / kulAganA binA gRhaM na, vRSTivinA subhidaM nahI / ghamrmeNa viNA jai ciMtiyAi, / / (65 jo0) (41) thor3e ke lie adhika vinAza mata kara kAca khaDa kAraNi ma nIgami ciMtAmaNi vATI kAraNi arahaTu ma vIkaNi aMkAra kAriNi kalpavRkSa ma dhAri kAgiNI kAraNi koTi ma hAri kolikA kAraNi devakula ma cAli viSaya sukha kAriNi mAnuSau* janma ma hAri+ / pu. a. (42) alpa ke lie bahuta kA nAza (2) alpa ke liye bahuta kA nAza juko jina dharma lahI pramAda karai / , te jANe ThIkarI kAraNi amRta ku ma phoDai, niSkAraNa zrAjanma taNau sneha troDai / 1 sarga 2 garva / 3 a kAra vadi 4 khIlI 5 mAnakhaDa +"kocikUvadi Rddhi ca iu dAsattaNa ahilasai munu ciMtArayaNa, kAyamaNi kovagi Nhera // ukta pATha eka anya prati meM adhika milatA hai /
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 241 ) tema0 kAmadhenu alIr3hI melhaha, ciMtAmaNi ratna zrAvaMvaupAya pekhai / klpadruma zrApamA ghara tau unmUlai, pravahaNa melhI zrApasa para samudra mAhi bolii| te satu0 sonA taNai kAraNi pittala tolai, amRta taNI zrAsa lagai visa gholai / 7 / jo. (43) thor3e ke lie adhika vinAza (3) ThIkiri kAraNu koi kAma kubhu phor3ai, niSkAraNa koi Atma sneha toDA kAmadhenu koi DholI melhai, cintAmaNi koi hAtho pelhai kalpadruma koi unmUli nAkhai lakSmI zrAvatI na koha rAkhaha jina dharma lahI koi pramAda sevai / pu. a. (44) ati (1) milamalana te nIThavAnai, atighaNu mAra te dhIThavAnaha' / / atighaNuM neha te truTivAnai, atichaNuM viloi0 te phUTivAnai / / ati ghaNu khAibu TivAnai, atighaNuM DhIla te chuTivAnai / / (khU) atighaNu tAnibuM beMTivAnai, khaDa bhaDai cora te phATivAnai / / atighaNuM garatha te khATivAnai, ati durI bAtate TATivAnai / / iti vacanAni / / ku. (45) ati (2) ati tANiu truTai, ati bhariu phuutti| - ati laiu vADi phaDai, ati mAthi kAla kUTa hui / ati cAviu kUcA thAI / (46) karane meM asamartha chotari chAsi" ketalauM pANiu khama pAtali chAyA ketalau zrAtapa gamai / kAtaru ketalu raNAgaNi jUjhaha / nirukkharu ketalu kahiu bUjhaha / 2-alADhI * niphkAraNi, 3 lAkhada 4 rAcA 5. chidrIcchAsI, chIdarI 6 sahA 7 niigmd,| -
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ (242 ), kRpaNi ketalu dAnu dIjai / aparodhi ketalu tapu kIjai / zrAdi ketalu tUra vAjai / pAchilau mehu ketilau gAjai / tiNi prakAri kArimau nehu ketalau chAjai (pu0 a0) (47) karane meM asamartha 2 chIdaro chAsi vi pANI na khamaMha / pAtalI chAyA ketalAtapa gamaI / ADhakaI ketau bAjai, kRpaNa purUSi ketauM dIjaha / gardabha ketauM vUjhai, kAtara ketauM jhUjhai / vAjhi gAi ketauM dUjhai, samudra pANI ketau pIjai / durjana ketau vacani lIjai, pApI ghaNe upadeze tima na bhInaha / svamAvonopadezena zakyate tumnythaa| saMtaptAnyapi tocAni punargacchanti zItatAm // 1-1 je0 - svabhAva aparivartana dugdha dhautopi kAkaH kiM hasAyate / supuSTo azvA kiM siMhAyate / suSTu acarittopi khalaH kima zvAyate / sughaTitopi kAcaH ki vaiDUrya maNi lIlA vahati / itu rasaiH siktopi nivaH kiM drAkSA phalAni prasate / samyag uttejitApi / rI rI ki suvarNacchAyA vibharti / su saskRtA api yavAH kiM zAli lIlA mA kAlayaMti / supUjitopi khalaH kiM sajanAyate / jalapUrNopi palvalaH kiM samudrAyate // ||ch0 pu0 // (46) barAbarI kaise karegA / cahUpa caritropi durjana eva, dugdhaghautopi kAkaH ki haMsAyate / supuSTopi zvAyate, ikSurasa sikkopiniMbaH kimudrAkSayate / suSTu upacari topi kharaH kimazva lIlAM vibhrti| su zRMgArino pi mayuH kimu gaja sAmyaM labhate / suSTu uttajitopi rI rI suvarNacchAyAM vimati / gaMgAjala snApitopi mArjAra kimu bhagavachucirbhavati / sucautamapi surAbhADaM kiM pavitratAmiyati / 40 / jo0
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 243 ) (50) adhikasya sArthakatvam yadi zaktavo bahava stataH kiM samudre prakSepaNIyA / yadi taila bahu tataH kiM parvatA lepaNIyA / yadi bIja ghana' tataH kiM Upare vapanIya' / yadi suvarNa bahu tataH kiM gavA zRMkhalA kAryA / yadi candana bahu tataH kapATa kArya / yadi dugdha vaha tataH kiM sappaya deyaM / yadi dhanAni ratnAni tataH kiM kuddaapniiyaa"| u0 . (51) adhika hone para bhI vyartha khone ko nahIM hotA satpurupa ghaNI huI lkssmii| supAtra i hIja mAhi bAvarai, kiMtu na jihA tihA sarvathApi na nAkhai / jau kimai ghaNa sAtU, tau kisau samudra mAhi ghaativaa| jau ghaNauM tela, tau kisa parvata copaDavA / jau ghaNu vIna, tau kisa akhari vAvivauM / jai ghaNai suvarNa, tau kisau sAkala kraavvii| jau ghaNauM dugdha, tau kisau sarpa pAivau / jau ghaNA gajendra, tau kisau bhAra vAhavivau // 11 jo (52) vinAza karake vicAra karanA prathamaM ziracchitvA pazvAdaga cuMbanaM / , prathamaM gRha prajvAlya tasyaiva gRhasya kuzala vAtI pRchanaM / para prANa haraNa pazcAdanuzocanaM / padabhpA mInAnmArayati mukhe veda-vacanaM brUte / yathA svayaM samudre jalAni svaya merakalpadgumodgamaH / jale pAvitryaM lakSmyAH saubhAgyaM tathA svayaM puNyavaMtA sarvAMge sadayaH / 103 no. 1 bahu / 2 kSepya / 3. yugma / 4 spekSepaNIya / 5. kAkoDAyenena / . +yadi gajA vahavastadA kiM IdhanAhareNa prayojyA ch| eha dAna mamasta pradhAna ||pu0|| pu0 prati meM ukta pATha adhika milatA hai| 6. isake bAda / svAka kumeraNA svaya kapUre saubhaagy|
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ (244) (53) aMtara mithyAtva samyakatva jima aMtara sajana durjana nima atara sukha dukha ne jima aMtara puNya pApane tima aMtara, chAsi dUdha ne jima aMtara, kapUra lavaNa ne jima atara karatUrI kajala jima atara kukuM kesara jima aMtara suvarNa pItala lima atara gana uMTane aMsara Ava nIMva ne jima atara, kaira kalpadruma ne nima antara, samudra kapa ne jima aMtara, khIra kAnine jima atara kathira rupAne jima aMtara tima paraspara aMtara jANavo // pU. (54) mahadantara (2) mithyAtva samyaktvayomahadaMtaraM, sunama durjanayormahaH / sukhaduHkhayormahadantara, puNya pApayormahadaMtaraM / chAyA tapayormaha0, karpUra lavapayormaha0 / kastUrikA aMjanayormaha0, kuMkama kesarayormaha0 / suvarNa pittalayormaha0, gajoSTrayormaha0 / Amra niMbayormaha0, karIra klpdrumyormh0| sUrya khadyotayormaha0, samudra kUpayormaha0 / kSIra kAjikayomaha0, rUpaka TaMkaka suvarNayormaha0 / 20 / jo (55) aMtara (3) jevau aMtara moda nai sasAru, kRpaNa naI udaar,| zoku naha ucchava, zAli naI kodrava / sammAna nai paribhava, mera nai sarisava / .
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ (245) sAcau naI kUr3aDa, samudra nai kamau / lAkha naha rUpau, rAma nai rAvaNa / rANI nai dAsi, zrAchaNa naI chAsi / svarNa nai pItalu, svarga nai bhUtalu / Aditya naI khajUyau, rAya nai rAku / nakSatra naha sazAku, Atapa nai chAyA / tevaDau atara svabhAva nai mAyA // 87 // jai0 AMtarA varNaka kihA meru, kihA sarSapa / kihA rAma, kihAM rAvaNa / kihA nUpura, kihA dAmaNa / kihA soha, kihA sipAla / kihA suvarNa, kihA iMgAla / kihA kapUra, kihA karpAsa / kihA sAmI, kihA dAsa / kihA drAma, kihAM ru| kihAM sAgara, kihA kuch| kihA sAmo, kihA sAli / kihA mugadAli, kihA valladAli / kihA supAtradAna, kihA manaH pradhAna // cha / pu0 jevaDau aMtara drAma nai ruyA, jevaDau aMtara samudra nai kutrA / jevaDau aMtara rAma rAvaNa, jevaDA aMtara lADU lavaNa / jevaDA atara sAkara khADa, jevaDA aMtara khaDI khAMDa / jevaDA aMtara sIyAla nai sIha, jevaDA atara gula khala / jevaDA atara parvata sthala, jekDA atara suvarNa loha / jevaDA aMtara taruNa vRddha, jevaDA aMtara akiMcana samRddha / ovaDA atara paDita mUrkha, jevaDA atara prasAda pIDahara / jevar3A aMtara pAgar3a pAgha, jevaDhau atara hariNa naI vAgha // cha / kihA meru lakSa yojana pramANa, kihA paramANu / 'kihAM kSIra sAgara, kihA lavaNa sAgara / kihA kAlA guru kihA hIrA guru / kihA kalpataru, kihA atra taru / kihA tAmrapaNI nadI pradeza, kihA maru deza / kihAM uccaiHzravA turaMgama sAra, kihA TAra / kihA muktAphala, kihAM zuktikA zakala // cha / pu0 . . ( 57) aMtara (5) jevaDo atara meru ane sarasiva / jevaDo mAnaneM apmaan| je0 loha aneM kacana // - - je0 rAmaneM rAvaNa / je0 gardabhaneM airaavnn,| je0 hAthine UMTa / je0 sIhaneM sIyAla /
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 246 ) je0 gAine nolIyo / je. Aba' ne niiboliyo| je. rANIne dAsI, je0 dUdhaneM chAsi, . je0 2gola ne khala, je0 garuDa ne ghUau 3 je. susIla meM phUau, je0 gAya ne chAlI je0 bahina ne sAlI je0 dIvAlI ne holI, je0 bahU ane golii| je0 hasa ne kAga, je alasIyA neM nAga / / je0 vRddha ne bAla, je0 mallAkhADA ne posAla / jehavo aMsara jIvaneM kAyA, je0 mAri neM / je0 ratna nai kAkare, je0 bhikhArI naiM rAjA je0 dharma nai adharma, je0 ziva nai chaina / dayAtehavoaMtarajANavo pU0. (58) aMtara (6). jevaDau atara meru anai sarasava | jevaDau aMtara mAna anaha paribhava / jevar3au aMtara loha anaha' kacana, jevaDau aMtara rAma anai rAvaNa jevar3au aMtara bhaiMsA anaI erAvaNa / / jevaDau aMtara hAthi anai UTa, jevaDau aMtara pAgharasI anai khUTa / jevaDau atara sIha anai sInAla, - jevaDau atara gola anaha vinAla / jevaDau aMtara gaNI anai dAsI, jevar3au tara dudha nai chAsi / jevaDau atara lUNa anai kapUra, jevaDau aMtara khajuzrA nai sUra / jevar3au aMtara parvatta nai sthala, jevaDau atara gula nai khala / jevar3au aMtara garUr3a anai ghUar3a, jevar3A aMtara phUTarasI nai phuuhddi| jevaDau atara gAa ane chAlI, jevaDau atara vahina nai saalii| jevar3au atara dIvAsA naha dIvAlI, jevar3au atara puNyavaMta nai hAlI / jevar3au aMtara haMsa nai kAga, jevaDau aMtara alasiyA naha naag| jevaDau aMtara vRddha nai bAla, jevaDau atara mallAkhADA naha posAla / jevar3aDa tara jIva nai kAyA, jevaDau atara mAri naI dayA / / ( 167 no , nokali ghelIvATa 2. lokanA 3. pAve nAMva / 4 alamalA /
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ (247 ) (58 ) antarA (7) jevaDa aMtara mokSanai sasAra, kRpaNanai udAra // zoka nai ucchava, zAlinai kodrava / / sansAninai parabhava, merunA sarasava // sAcinai kUDa, tejana turI ne dhUDa / / rAmana rAvaNa, sumatranai kAmaNa / / rAghaNanai TAsi, dUdhanai chAsi // svarNanai pItala, svarga nai bhUtala / / rAyanaha rAka, masakanai vAMka / / nakSatranai zazAka, tolaunai TAka / / zrAtapana chAyA, lubhAvInai mAyA / / Adityanai Saau, vairAgInau jUau // lASanai rUpau, samudranai kUu / / evaDau aMtara hUprau // iti aMtarAvarNana | kula (60) parokSA dAna durbhikSa parIkSate, suvarNa kaSapaTTe parIkSate / paurupa raNe, vRSabha vaureyatva pake / vAgmitA para sabhAyA, parISa sAhasaM durdazAyaryA parIkSate / / kumitraM Apadi pa0, sanmitra vyasanAvasthAyA pa0 / putratva vRddhatve pa0, bhAryA sapatnI samAgame nirddhanatve ca parIkSate / vinayoccaye ziSyaH paro0, vAdhavatva pRthak bhAve parI / tapasvitva krodhe parI0, jJAna nirahakAra ve parI0 tathA dharmopi nirdabhatve pa0 / yataH-tadbhojana yanmunidatta zeSa sA prAjJatA yA na karoti pApa / ta-sauhaTa yaskriyate parokSedabhaivinAyaH kriyate sadharmaH // 18 / jo0 (61) sahaja vaira (1) sahana vairaM, jala vaizvAnarayoH / , deva daityayoH, zrAkhu' mAnariyoH / 1. sArameya
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 ) siMha gajayoH, go vyAghrayoH kAka ghUkayoH paMDita surkhayoH / sujana durjanayoH, vipra vAcaMyamayoH / sarpa nakulayoH, mahiya turagayoH / / 33 / jo0+ (62 ) sahaja vaira (2) jalane agani prIti, deva daitya ne prIti / muSaka mAnAra ne prIti, siMha gajane prIti, go vyAghrane prIti paMDita mUrkhaneM prIti sajana durnanane prIti || sarpa nolane prIti, sauka saukaneM prIti / mahipa turaMgane prIti // ityAdika amela nANavo / pU0 (63) / guNa ke sAtha doSa bhI rahatA hai / jihA guruvA' tihA gAjaNau / jihA kulIna tihAM khaapnnddN| jihAM bhANau tihA bhu| jihA jhUjha tihA khu| nihA coro tihA dorii| nihA caDaNaM, tihA paDaNa / jihA janma tihAM maraNu jihAM rUlaNa tihA bharaNa / jihAM raMga tihAM virg| jihA saMyoga, tihA viyoga / jihA lAiu tihA chehau / jihAM rUsaNau, tihA tUsaNauM // 28 / jo0 + + pativratA mvairaNyo.' pATha pu0 prati meM adhika hai 1. guntnn| * bhANauti / 3. bhaya / + jis, vAsa tinyu abhyAsa / nisI dIkha tisI bIsa / nityu zrAhAra tinyU DhakAra / jityu vAvIi tissu lUNI / jisyu puNya pApa kIjai tityU bhogavIDa / yaha pATha pu0 prati meM adhika hai|
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 246 ) jaba taba tAM khonAnaha khAna, jA jImahanAsaka nAna tA0 bhaTTAraka bhagavAna / jAM jI0 tAM gIta naI gAna, jA jI0 tA tAna nai mAna / jAM jI0 tAM vivAhanai nAna, jA jI0 to phophala nai pAna / jA jI0 tA / dharma nai dhyAna, nA jI0 tA tapanaiM upadhAna / jAM jI0 tA, daranai mAna / jA nI0 tA lagisaravAkAna, nA jI0 tA lagi muhaDai vAMna / jAM peTa na paDai roTiyA, tA save gallA khoTiyA / tataH / (65) kAma koI kare phala anya ko mile daMtAzcati upakAro gsnaayaaH| kramelako bhAraM bahati upakAraH puNyavatAM / kharazcadana bahati bhogazca bhoginAmeva / likhanaM lekhakasya phalamAgama veTinA / mRdago dhana ghAtAn sahate phala tu zrotRNAM / yuddhayate sevakAH para jaya. svAmina eva / vRkSA phalati upakArastu pAthAnA / varSati vAriTAH phala tu krsskaannaa| kadaryo pAtra vittAnA bhogo bhAgyavatAbhaveta / daMtA dalaMti kaSThena' nihavA gitatI lIlAyA / / 66 jau0 (66) saMsAra isa sasAri kavaNa eka zrApadi nahI zrAvI bali jevaDau dAnavu bAghau nali jevar3aDa rAnA vihaliu pADava jevaDA vanavAsu hUyaDa valadeva jevar3au bhAI vichohu rAvaNa jevaDau mRtyu mAgha jevaDau paDita bhUkha pAya sUraNA tumata eka kachoTar3I anai sasAri koI sukhiyaTa nasthi zukra kApau, sanIcharau pAgalau 1. kaSTena
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 250 ) caMdramA kSayau, samudra vaDavAnali dahayau rohiNI giritA kaMda khagiyA kasaM kInai kahA jAiyai prAkAsa nirAlavu, pAtAla praveza nahI mRtyuloka asoca, vana sabhaya samudra khArau, isau nANiu dharma kInai ( pu zra0 ) (67) saMsAra ke do chora egamA dhavala magala, vIjAgamA kalaha kadala | eka gamA zoka, vIjI gamA vivvoka / eka gamA zrAnada, bIjA gamA AkraTa | 2 eka gamA kutahalanA' zrAraMbha, vIjA gamA bhUjhanA saraMbha | eka gamA sasneha komalAlApa vIjA gamA viyoga vipralApa | eka gamA adbhuta zRMgAra, vI0 sarvasvAyahAra / eka gamA mATala nA dhoMkAra, vI0 zokanA hAhAkAra / eka zakanA oMkAra, bInA0 roga tathA vikAra / eka0 vidvAsa nI goSThI, vI0 madyayanA kala kala / eka0 vINA tathA ninATa, bI0 duHkha tanu viSAd / eka0 advitIya rUpa, bI0 vibhatsa kadarya virUpa / evaM vigha saMsAra, duHkha tara u bhaMDAra / sarvathApi sAra nANivau || 14 | jo0 (68) sasAra svarUpa (2) eka gAmi dhavalamaMgala, bIje gAme kalaha kadala / eka gAme zrAnanda, bIje gAme zrAkranda | eka gAme vicitra krIDAraMbha, bIjegAme samarasaraMbha / eka gAme zrAlApa saMlApa, vIje gAme khAvAnA kalApa / eka gAme moTAhAra, vIje gAme rahivAnA utpATa / eka gAme navanavA zRMgAra, bIje gAme zokanA bhaDAra / eka gAme mAdalanA ghoMkAra, vIje gAme rovAnA hAhAkAra / eka gAme zakhanA UkAra, vIje gAMme rovAnA roMkAra / 1. vicitra kriyArama / 2 samara / 3. sasanA / 4. kurUpa /
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ (251 ) eka gAme bhalo AhAra, bIje gAme pANInA vikAra / eka gAme bhalA svarUpa, vIje gAme dIseM mAhAkurUpa / eka gAme vividhanA sukha, bIje gAme anatanA dukha / eka gAme uttamanI zobhA, vIje gAme nIcanI kuzobhA / eka gAme bhalo bAjAra, vIje gAme duHkhanA bhaMDAra / eka gAmi TIse jhalAmala vIje gAme mahA halAhala / eka gAme moTA mahala, vIje gAme jhupaDA mAhi (paNi ) khalabhala ! iti' saMsAra asAra, mahAdukhadAtAra ityAdika jANavA / pU0 (64) zarIra zarIru bAhiri kuMkuma kastUrikA vAsiyai, abhyatari azuci rasi viNAsIcaha / sarIru bAhiri' pahirai suvaraNa ghaDiu, abhyataMri asthi khaDe naDiu / saroru bAhiru zrIkhaMDi golAmi abhyagiyai, abhyatari rudhira rasi ragiyau / sarIru vAhiri pATu vastra pahirAviDa, AbhyaMtaru mAmi piNDi bhAviyai / mukha lIjaiM sarva sAru AhAru, mahAnIsaha khATau udgAru / nAsikA sugaMdha gadha pratisarai, mahApuNa sUgAvaNau zleSma niisri| gAni sAbhaliyai madhura gIta paTalu, mahA nIsarai tau paku samAnu malu / locani lagAr3iya snidha kjalu, mahA nIsarai pIhe sahitu jalu / kuDi khar3ahadevA maNI', AyuSka tuTaNa maNI5 / pAThAntara -1. ima 2. vAhya 3 sonau 4 hAmaNI 5 truTaNa
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 252) haMsa tau UDamA maeDa, isau asAra, sarIra saMyoga Iya Upari Imahi loka vyAmoha karai / pu0 a0 (70) artha savihu pari samartha, artha lagI mahattva / artha nau prabhuttva / jeha huI dravya, tau savihu hui saMsedhya / dravya lagI aNahUtA guNa, dravya tau magalAi jAi avaguNa / dravya lagI pUjaI prAsa, sahu koI dravya nu dAsu / dravyAcanA vitA karaiM loku, dravyAdya tau vasaha vegalau zoku / dravya tara uparodhIiM vAkA, dravya nau dhaNI bolai phAMkAM / sahU ko sAsahai, adattu hUtau pratiSThA lhi| isyudravya // 32 // jai0 (71 ) dravya kI azAzvatA dravya upArjiu kuNahi naNau zAzvata na huI / kuNahi nau dravya upArjiu cora harai 1 / kuNahi nau dravya rAuli upagarai2 / kuNa0 dravya agni upadravai / kurapa0 samudramAhi dravai / kuNahinau naTa viTa pheDai / kuNa hi0 khUTa kharaDa jhagaDai troDai / kurA0 dravyi vATa paDai kuNa0 bhuhiM sahai / kupahainauM roli nAi, kuNa 0 vANautra khAi / kuNahainau sAjhA trUTai, kuNa0 dravya guNi phUTai / isI paridravya UpAjiuzAzvatatau kue hinau na huI // 22 // jo0 (72) dhanopArjana rakSaNa bar3a kaSTi dhanuUgArjiyaI kavaNu hala kher3i, savara taeu ThAu pheDI dhanu UpAha dida garIra kastUrI kara pranRtInyapi dapa yatyeca pAyoda payAnyUpaTa bhUri ca // , upagaraH 2 upairihi 3 mAmaha 4. guNe, gUNi
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 253 ) kAvaNu hATa taNau pAsau mAMDI prApasApau dharmahUtau khADiu dhana upArjaha kavaNu sIya tApu vAu sahiu desAtara rahiu dhanu UpAi kvaNu samudra mAhi thAi Upari tirIiu dhanu upArjaha kavaNu para ghari kAma kariu chAga pUjau UdharI dhanu UpAi kvA bATu pAu saciu aApaNau peTuvaMciu dhanu UpAi ApuNi nai supAtri na veyaha tau apramANu nA dhana zAsvatu, kavaNahai upAniya utaM cora harai kavasahai rANe upagarai kavaNahai agni upadrava karai kavaNahai viTu0 nATu vidravaDa kavaNahai jhagar3ai jAi kavaNahai vANatru khAi (73) atha lakSmI cacalatvaM nisau pippalu taNau patru, jisau hAthIyA" taNau krnn| nisI bihuM prahara taNI chAyA, nisI rAvaNa taNI maayaa| jisau saMdhyA taNau rAgu, jisau durjana taNu viraagu| nisau taruNI taNau kayakSa vikSepu, jisau saMgrAmi kAtara taNau AkSepa jisau vIna taNau mAlakAra', nisuM idriyAlI taNau iMdriyAlu, tisau vibhavu AlamAlu / (74) rAjA ke caMcalatva kI upamA (2) "praya rAnAne dharma cacala' sAriSA -jehavo pIpalanoMpAna, nima kuMjarano kAna / jima asatInu mAna, nima adAtAnuM dAna / jehavo akaMThoyAno kAna / 1. sayara 2 zItavAta 3 bhamI * bhadhikapATha-kuNahU parAyai dhari dAsa karma karI chANa pUjeu mahatari dharI dravya U0 kuNahU bhUkha trasa sahI mArga mAhi rahI dravya U. ku0 kRDa kapaTa karI pApi ApaNau piMDa bharI dravya U0 . kuNahU parAyau raNa bhAjI ApaNauM puNya gAjI dravya U. kuNahU bhIsI bhamAr3hI ApaNau saparU vinar3I dravya U8 4 pAta, parNa 5. hastI 6. kAna kaNaM 7. raNa 8. vikSepa 6. alakalau /
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 254) jiso sadhyAno rAga, jimo bhramarIno pAga / jiso mAkaDano viraag| jiso bijalIno syAtkAra, jimo pAiNinopAna / jiso pANIno Thavako' jiso labA lInI jIbhano laTako / niso khAvAno galako, jiso pAMNIno khalako, jiso kAgano Dolo, jiso samudrano kallola tiso rAjA cacala jANavo // pU0 (75) thor3e samaya ke liye-(3). jisiu saMdhyA taNau rAga, pANI taNau mAga / ji0 iMdradhanuSa, ji0 vAtoddha ta tUla paTala / ji. vAtAha tAbhra paTala / / ji0 kA puruSa nA bola, ji0 polA jAgI Dhola / ji0 nadI taNau vegu, rAtri pakSIyA nau saMyoga / ji0 hAthiyA taNau kAna, ThAkura nau (rAna) mAna / ji0 choraDAnau dAna ji0 kaMThahIna gAna / ji0 kAlA nI saan| ji0 rAni roiu, dRSTi badhanau joIu / ni0 sauNAnau rAja, aNa bAdhiu chAna / ji. pAnI pAja, jisiu nirabhAgyanau kAna / ' ji0 suIno dhADi, navAsAnI vADi / eNai pari kumANaMsanI lakSmI / azva tarINA garbho durjana maitrI niyoginAM lakSmI / sthUlatva svayadhubhavavinA vikAreNa na bhavaMti // 100 jo0 asthAyI va caMcala (76) nAyakA kaTAkSa vikSepavat / vidyullatA vilAsavat / saMdhyA bhrADaMbaravat / vAtAM dolit kUlavat / pavana prekholita dhvajAgravat / sakana kopavat / durjana maitrIvat / vezyA snehavat / giri nadI vegavat / gajakarNavat / zaratkAla meghavat / iMdracApavata / kAdizika nayana mekhonmekhavata / haridA rAgavat / iMdrajAlavat, / 1. Thachako
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ (255) strIjana mAnasavat / vAyu vegavat / markaTa ceSTitavat / prANI gaNa jIvitavat, kuzAgra jala biMduvat ||ch| pu0 (77) kSaNika caMcala zrAbhAtaNI chAha, kupurupa taNo bAMha / zrAsATa taNau tUra, naTItaNau pUra / rAya taNauM prAsAda, markaTa taNau viSAda / idrajAlanauM pekhaNau sUpa taNDa uThIgAuM / haridrA taNau raMga, TAsI taNauM saga / aAMbAtaeu maura, sIyAlA taNau prahara | godaDA taNI vATa, pohaNA taNIsATa / pIpala nauM pAna, rAghau dhAna / vahapaNa taNauM jAyu, DhokUyA taNa u pAyau, nigatha taNaThaM saattuN'| TovAna teja, mitranau heja / kAraTAnau mAga namAI nau lAga / mUrkhanau par3hiu, jala kosanau madiu / ubhAM kharau mora, khAsaNau cora / akharalI khATa cadra u, ejANe pUrau vigou / saMdhyAtaNau meha, strI taNa u neha, tisai lAmai cheha / yataH agni' rAyaH2 triyo 3 mUrkhAH sarparAja kulAni ca / nitya yatnena sevyAni sadyaH prANi hANi paT / 98 jo0 (78) caMcala (2) zramacchAyA vaccaMcala, durjana prIti vaccacala, tRNAgni vaccacala, sthalajala, vaccaMcala, vezyA rAga vaccacala / kAminI nayana vibhramavat , vidyullatAvat / saMdhyAsamaya rAgavat , vAtA dolita patAkA vat / samudra kallolavat , sajana kopavat / giri nadI vegavat , kari karNa vegavat / zaratkAla megha iva, abhAgyavatA vibhava iva / dyUtakArAlaMkAra vat , pataMga raMgavat / / ... 1 sATa 2 dIvAlI ne 3 mAI 4 timai . /
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ (256) cacala vittaM ataeva supone niyojyaM / yataH-- uttama patta sAhU majhima pattaM ca sAcayA bhaNiyA / aviraya samma diThI jahanna patta muNeyavvaM // 1 // vyAjesyA dviguNaM vitta vyavasAye catuguNaM / kSetre zata guNaM proktaM, pAtrenaMta guNa punaH // 2 // 62 jo0 / (76) caMcala vAkya jehavau caMcala kujara nau kAna, pIpala nau pAna / sadhyAnau vAna, duhAgaNanau maan|| vipahara nI chAyA, rAvaNanI mAyA / / godatInI vATa mATInau ghATa // rAvanau gheu, rAkanau bhau / / bAdatanI chAha, kApurupanI bAha / / ADhanau tUra, parvatAzrinadInau pUra / / vaidyanau paMDIgaNau, sUpaDA nau~ ThIgaNau // indranAla nau peSaNau, svAnanau ghIvaNau / / chAlInau Uma, stronau gUjha / / dAsInau sneha, UnhAlU meha / / ThAranau beha, dhUlinI veha vekIya deha, // jehavau cacala bIjalInau ' madhubiMduzrA nau Tavakara, jhabakau // moInau heja, jehavI khajUyA nau teja . pANItaNau taraMga, pataMganau raMga // mAkaDanau viSAda, / rAmanau prasAda / / jisI caMcala strInIjAti, unhAlU rAti // triNAnI Agi, durjananau roga | jisau caMcala mana nisau caMcala prevn| jehavau caMcala turaMgama, tehavau caMcala dhora saMsAranau~ sagama / iti caMcala vaakyaani|
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 257 ) (80) mana mana' capala cacala, devatAe puNa gharI na skiiyii| kSaNi hiM jAyai sAgari, 202 Agari / kSaNahiM nadI-pari-sari 20 sarovari / kSaNahiM nagari, kSaNahijhagari / kSaNahiM aMbari, 10 bhUdhari / kSaNahi pAtAli5, kSa0 kuddAli / kSaNahi bhUtali, kSa0 kutUhali kuMbhakAra cakravat / mana eva manuSyANAM kAraNa baMdha mokSayoH / baMdhastu viSayA sage muktirniviSaya manaH // 86 / / jo. (81) sasurAla kI sthiti vacche sAsurA taNI isI sthiti jANivI / susarau aveSai, jeTha nIcau dekhai / vara puNa lar3aha , devara naDai / jeThAnI kusai, devarAnI hasai / naNada nara-narAvai, sAsu kAma karAvai / + (82) viziSTa padArtha (1) lIlA tau mahezvara taNo, sRSTi tau brahmA tnnii| pranA tau vRhaspati taNI, pratijJA tau rAma tnnii| tyAga tau pAdhi pati taNau, pavanavega tau hanumata taNau / mAna tau duryodhana taNau, tena tau sUrya taNauM / parimala tau pArijAta taNau , nirmalatA tau gaMgA taNI / vivekatA tu nArAyaNa taNI, bala tau sudrikA vIra taNau / .. samyaktva tau zreNika taNau, Rddhi parihArU tau zrI zAtinAtha taNau / abhaya dAnu tau zrI zAtinAya taNau, zIla.tau zrI syUlibhadra taNau / 1. manu daivi 2. kSaNijAi 3. dvIpAntari 4 magaTi 5. kuhilI 6. pAtAlodari 7. bhUtalAbhya tari 8. taNA cakra taNI pariphiratau achai 6. avaddha Thai 10. varadatuH 21. bhiDai + sukha kahAchai (adhika pATha) .
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 258) alobhatA vera svAmi taNI, prati bodhatA jaMbU svAmi taNI / tapu tau dRDha prahAri tnn| alpa dezanA pratibodhu tacilAtI putra taNau, kSamA gayamukumAla tnnii| ati bhogatA zAlibhadra taNI, abhigraha pratipAlanA baMkacUla taNI ! mahA athu tau ugha pata taNau, cauvIsa niNAlaya tau zraSTApaTa taeu / siddhi kSetra tau vimala giri tarAu, zAstra vicAraNA haribhadra tnno| deva bhakti prabhAvatI taNI, dyUta-vyasana nala taNau / madya vyasana yAdava taNau, satya vacana kAlikAcArya taNauM / anumodanA mRga taNI bhAvanA dalAtI putra tnnii| jaina prabhAvanA viSNa latI taNI, naTI varNanA gagA tnnii| sneha tau lakSmaNa taNau, nisnehatA neminAtha tnnii| jaina bhakti rAya kumArapAla taNI, nagarI varNanA lakA taNI / rAja varNanA malatI taNI, zrI puruSa varNanA zrIviSNu taNI / rAja varNanA zrI rAma taNI, kAvya varNanA mAgha paMDita taNI / triMba nirmalatA kumAra vihAra taNI, zIlu rAnimatI taNau / labdhi zrI gautama svAmI taNI, dAnu dhana sArthavAha tAu / sthiti RSabhadeva taNI, zIlu sudarzana taNau / zolu sunadA taNau, puNya caMdana bAlA taNau | dharma dayA taNauM, gaNadharatA puDarIka taNI / balu bAhubali taNau, cakravartI padavI bharatezvara taNI / buddhi abhaya kumAra taNI, evaM vidha nAmA nisIma ||68|mu0 (83) viziSTa padArtha (2) sAThIdhAna, pATaNI paan| .... AheDIu saNAhu, hathiyAra dhnuhu| agariu lAkaDUM, ........ / soraThI gAya, malausI jAi / kasmIrauM kesara, marahaThU vesara / 'pUrva disiu bhATa, zavana taNau pATa / meghADaMbara chatra, siMghala urauM patra /
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 256 ) zrAvU taNau devar3o, pATaNa taNo sevddo| ujeNI taNu Dhora, ajayameru taNo mora / cANArasIu dhUrta, kAzyapa gotra / caMDAulau Thigu, mAlavIu bagu / nAnhA bolo lADa uttarApaMthau cADa / chatrIta nANA, triNisai sAThi kriyANA / ( sa02) mANika daDau hastI, khurasANiu ghor3au / masthalI nau U~Ta, daMDAhi nau balada / bhImasena nau karpUra, jAgaDauM kuMkuma / kAkatuMDau agaru, dasa' vadhau dhUpa / siMhalau dIvau hAra, bAvara kulanI gajavaDi / gAjaNI gojI, vANArasI kaacii| kheDAvahA cAula, mAlaviu mADau / pADavasiMThaM khADau, gUjarau loTau / AbUu roTau , abUu dhii| eu vastunA pAkara / 158 / ( sa. 1) ( 158 jo0) (85) vizeSatAe~ (4) prathama piNDa pANI rau, rUpau tau jAvara ro, TarasaNa to paramesara ro, tADa mAnasarovara ro, hastI to kajalI vanaroM, padamanI siMhaladvIpa rI, caturAI gujarAta" rI, vAsau tau hindusthAna rau, svAda to jIbha ro, mato to paMco ro, khetI to vADa rI, ghINo to bhaisaro+, deNo to mAthA ro, gAlato mAtA rI, cUDau dA~ta rau, visavAsa garo hathiyAra DAga ro, zrAdara mAyA ro, gaDha lakAro, vANI vyAkaraNa rIx, tilaka kesara ro, bhagatabacchala ro, vAjo nIsAna ro, haTavADo kaTaka ro, cohaTA bhIDa dillI rI, yuddha jarAsadha ro, vANa arajuna ro, gadA to bhIma rIjha, 1 dama / 2 caula / 3 shraavuutt| 4 thATa / 5. gvAlera + hATa koTa ko (vizeSa) x kavitta piMgala ko| ' maraNo mahA puruSa ko, sabhA jhdra kI, gvAlanada ko, nidrA kuMbhakaraNa kI, bheSa badrI ko, seva bhagavata kI (vishess)| * gAhar3a kSatrI ko, kUkha kutA kI, yauvana bhAnumatA ko| mRga ma Dhovara ko, UMTa jAlora ko|
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 260 ) kakaNa kedAra ro, ghoDI pANI patharI, puraSa pajAba ro, mADA mAlavArA, mehato mevADa rA, rAjA to bhoja; rANI to TeMmatI, DhAla to gaiDArI, barachI UmaTa rI, kaTArI sikarodAvAda rI, rUpa to kAmadeva ro, tena sUraja ro, amRta caMdramA ro, Rddhi siddhi gaNeza rI, vaha pirAga ro, cAvala' kacarI bAgar3a rI, lUNa' seMdhavaro, TayA mAru khaDarI, sahira to lAhaura, daravAjA ahamadAbATa rA, chAlI parabata rAjarI, bhaisa baDANA rI, balada haDabI jAta ro, veTo to kalabI ro, ghAta to kacana rI, puNya paraba ro, sata sItA ro, hUkaDAi jATa rI, jhagaDo gUjara ro, corI thorI vAgarI mINA rI, buddhi to mugala mahAjana rI sadAsubuddhi jatIro, kubuddhi brAhmaNa rI, sAco hIyo dhobI gADarI ro, bhAjaNo kAyara ro, coTa golI rI, devala yAtru ro, pAna madhIyA ro, vAva solIra rA, vAga navalakho, tamAkhU, sUrata rI, dina tau puNyAi ro, vAra to rAjA raamcttrii| kau0 (86 ) apane varga meM viziSTa padArtha deva madhyi indruH, tAra madhyi candruH / pAkhiyA mAhi haMsa, jAti mAhi caulukya vaMzaH / deza madhyi magadha dezaH, darzana madhyi jaina vesu / tithaMca mAhi siMdhu, dhAnya mAhi vrIhi / rAgu mAhi paMcama rAgu, vANI mAhi tarka vAgu / tejasvI mAhi sahasa kiraNu, samudra mAhi saMyabhU ramaNu / rAya madhyi zrI rAmu, hAthiyA mAhi airaavnnu| ghastra mAhi netru, kAba mAhi vetru / 1. cokhaa| * vaDAga / 3 kAkarecI / 4 ulavI ko|| ' puna vizeSa bheSa vadrI ko| seva bhagavata kii| gRdavaDA vddaannaaraa| masIta zakara kii| mADaNI rANapura kii| pITha dillI kI / UcAi merU parvata kI / vrata sIla ko| parva pajUsaNa ko| puhapa capA ko / likhiyo vidhanA ko| phala nAlera ko| phUla kamala ko| nyAya rAmacadra ko / rUpa kaDharpa ko / teja sUraja ko| dAna karNa ko| para dukha kAtara rAjA vikrama / nIra gagA ko| jaTA zakara kii| sIta uttara khaTa ko| rAva bhugalI kii| rAga kedaaro| meha bhAdravA ko| dharma mAhe dharna dyaa| menA cakravatI rii| tIratha se jo / bala tIrthakara ro| sukha to satoSa ro| buddhi abhaya kumaarrii| gchi zAli mada kii| lavadhi gotama svAmI rii| kennAro saubhAgya / zAstra mAhi siddhAnta ! vAjiba mAhi bhabhAnta / (sa. 4) .
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 261 ) kalA mAhi gItu, dhAtu mAhi pItu / sugadha mAhi kastUrI, mRtikA mAMhi tUrI / nagarI mAhi kAtI, puSpa mAhi jAtI / ritu mAhi hemantu, tIrtha mAhi zatrunaya / parvata mAhi meru, vRkSa mAhi kalpavRkSa / na mAhi cintAmaNi, nadI mAhi gaMgA / tima dharma mAhi jina dharma // 85 // pu0 (87) zreSThatara nima parvata madhya varNiyai meru, turagama madhya paMca vallahau kisoru / hAthiyA madhya airAvaNu, TANava madhya rAvaNu / puSpa madhya kamalu, pASANa madhya sphaTikopalu | tima zramuka madhya zramuka | ( pu0 0 ) (87) guNa meM viziSTa padArtha. nyAye rAmaH saghAyA cANikyaH -mAne rAvaNaH suyodhane sau rAma siMhau / sAise vikramAditya jImUta vAhano / mahasi mArttaNDaH dhIratve rAmaH zaktau kArtikeyaH / vidyAyA bhAratI, vAcAlutAyA vRhaspatiH TAne karNaH -maMgalaTAne kalpadruma kAmadhenu / cintAmaNi ghaTATa ...rAva bajrakumAraH jImUtavAhanaH vAgyA vAlmIkiH kalAsu candraH
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ (262) satye harizcandraH yudhiSThiraH bhaktau lakSmaNaH sthairya meruH viveke vRhaspatiH ko ...... ..."yA indraH sauhArTa sugrIvaH. gAMbhIryabdhiH saubhAgye kAmaH dayAyAM yudhiSThiraH AjJAyA lakezvaraH lAvaNye samudraH udyame rAmaH gatau rAjahaMsaH vRSabhazca svare pika viinnaa| keke vaMza mdhukraaH| rUpe jayantaH anala kuMbarA vineya puruSa nakulAzca / / 102 // (mu0) (88) anupameya padArtha (1) gaMgA samau jala nahIM, vAghava samau heja nhiiN| ravi samauM teja nhiiN| athavAmegha samauM jala nahIM, bAha samauMbala nhiiN| anna samAna heja nahIM, akSi samAna teja nhiiN| // 35 // sa01
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 264 ) (61) malA kyA ? marasatI samayaM sAmaNI, vANI deha vitta | namadaM gaNapati sumati vA samayaM siva sagatti / sakti guru kI bhalI, bhagatI merI bhalI / prANa pherI bhalI, va verI bhalI / lU lAgI bhalI, raMga rAgI bhalI / aMta bhAgI bhalI, joti nAgI bhalI / ukta uThI bhalI, AI tUThI bhalI / mohara bUThI bhalI, bharI mUTho bhalI / zrAsa pUgI bhalI, maMga UgI bhalI / lAla lUMgI bhalI, rAta cadaraNI bhalI / pAga khAgI bhalI, kesara raMgI bhalI / ga aMgI bhalI, catura caMgI bhalI / lADI jADI bhalI, bhaiMsa pADI bhalI / khetavAr3I bhalI, paMtha gADI bhalI / gharA meDI bhalI, toraNa toDI bhalI / cacala ceDI bhalI, gaMga nadI bhalI / mota mor3I bhalI, mamatA thor3I bhalI / novana jor3I bhalI, kachA ghoDI bhalI / loha lAThI bhalI, narA nAThI bhalI / karma kAThI bhalI, bhrama bhAThI bhalI / vIja camakI bhalI, sIta camakI bhalI / ghaMTa raNakI bhalI, tata jhaNakI bhalI / yA vAjI bhalI, vahu lAjo bhalI / UnI bhAjI bhalI, prIsI mAjI bhalI / novata bAjI bhalI, jIta bAjI bhalI / rAMNI rAjI bhalI, deha sAnI bhalI / krIyA kIdhI bhalI, nIMda lIghI bhalI / riddha siddha lAghI bhalI, davaTa dIghI bhalI / prIta bAghI bhalI, bhoma sAdhI bhalI / rasavatI tAjI bhalI, khIra khAghI bhalo / 1
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ (66) acI tANI bhalI jugata jANI bhalI mona mANI bhalI brahmavANI malI atI tArahaNI bhalI kIrata kaihaNI bhalI bhojana cAsaNI bhalI bharI vAsaNI bhalI sAkha pAkI bhalI ghAta tAkI bhalI bola vAkI bhalI kiraNa milakI bhalI suDa lalakI bhalI chAha lalakI bhalo cUDa khalakI bhalI jalebI phIkI bhalI dhAra ghI kI bhalI niramala kIkI bhalI caMdaNa TIkI bhalI koyala bolI bhalI gATha kholI bhalI nalI vasata tolI bhalI janasa molI bhalI dali dIThI bhalI goTha mIThI bhalI mardana pIThI bhalI naphara coThI bhalI bhAkha phATI bhalI pahila paraNI bhalI ghare gharaNI bhalI dharma karaNI bhalI punya taraNI bhalI deva guru mAnyA malA guSTa chAnI bhalI jodha juvAnI bhalI pAya pAnI bhalo brahma janoI bhalI dhotI dhoI bhalI joti noI bhalI sahari sIrohI bhalI corI rAte bhalI bUThI vAteM bhalI pAta nyAte bhalI nAcI note bhau hADI DoI hAthe bhalI . pAgha mAthe malI vaira bAthe bhalI mAlA manakI bhalI seva siva kI bhalI . dhAkha dhana kI bhalI sUrata anakI bhalI .. garadAM bar3AI bhalI cadana ADAI bhalI kar3AhI car3hAI bhalI vAparU laDAI bhalI bhavAnI bheTI bhalI phikara meTI bhalI . kamara peTI bhalI bAla verI bhalI bahU moTI bhalI taravAra sAtarI bhalo / barachI moTI bhalo chUrI vahaNI bhalI, .. gheNu dUjhatI bhalI / (puNyavijayanI dvArA preSita 2 patroM se)
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 267 ) ( 62 ) bhalA kyA ( 2 ) amala khArA bhalA, khar3aga dhArA bhalA / tamArA bhalA, ghAta pArA bhalA / hAtha vahitA bhalA, mAla kharacatA bhalA / dAna mAna sUM bhalA, kAthA pAna sU bhalA / kheta nIcA bhalA, ghara U~cA bhalA / rANI pANI pAtalA bhalA, zramala jora kA bhalA / nIsArA ghora kA bhalA, budha jJAna sUM bhalA / citra mora kA bhalA, hIyA cora kA bhalA / bola bApa kA bhalA, baisA khATa kA bhalA / marada pataMga kA bhalA, tIra tIkhA bhalA | pahiraNa paTakUla kA bhalA, yuddha vIra kA bhalA / ghoDA kumeda bhalA, kapaDA sapheda bhalA / raMga rAtA bhalA, durajana jAtA bhalA / hastI mAtA bhalA, putra potA kA bhalA / triyA tAjaNA bhalA, jJAna prakAzatA bhalA / celA vinayavaMta bhalA / ( 63 ) dviguNita viziSTa ( kau0 ) ( 1 ) eka hari nai pAkharayo', eka sarpa nai paMkhAlo / eka iSTa nai vaidyopadiSTa, eka auSadha nai miSTa / eka sonU zranai sugadha e, eka guNa nai goviMda / eka khIra nai sAkara kapUra, eka ghevara anai prItyA bharapUra / eka capaka mAlA zranai mAthe caDI eka mudrikA nai hIre jaDI / eka sAli nai prosI suvarNa thAla // ( sa0 3 ) ( 64 ) dviguNita viziSTa eku hari, zrAyau ghari / eka iSTa, dvitiyo vaidyopadiSTu | 2 vi ghari 2 surau / eka sIha nai pAkhariu ( vizeSa ) ( sa 0 1 ).
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 268 ) eka sIhu, pAkhara liihu| 'eku zrAgai dhaNa mAkaNI, pagi bAdhI kaaknnii| eka UmAhI, anaDa mora hiilvy| 'eku kSorAnnu, anai markarA saparcha / eku madhu anaidAdA kSepu, eku preyasI anaha gunnvto| eku vidvAMsu anai vinItu, e vantu kiMhA lAbhaha // 67 // (mu0) (65) dviguNita zobhA (3) hari, anaI zrAvo ghari / eka iSTa anaI vaidyopadiSTa / eka suvarNa anaI sugagha / greka sIha anai pAkhariu / aka ghRta paripUrNa anaI nikSipta zarkarA cUrNa / eka zAli dAli parisI suvarNa thAli / aka rUpavata anaI kAmadeva sadRza lahakata / zreka Rddhi kalita anaiM dAna karI askhalita / oka yoddhAra anaI zastre ajita / aka vasata nai pari prAviu kata / oka yauvana bhara anaI caccari ghara / ( sa0 2) (66) nikRSTa padArtha (1) vRSabha mArIkaNau, ThAkara cUkaNaDa, hAthiu nAsapAu / turagama kADhaNau, mRtyu rUsaNau, strIjanu bolaNau / dUri barjevau / (pU0 a0) (67) nikRSTa padArtha (2) pAchI chAsi ketalaueku pANI khamai, pAtalI chAyA ketueku Atapa gamaha / kAtara keta eku raNAgaNa jUjhaha, nirakSara ketueku kahiu bUjhaha / . kRpaNi ketau dAnu dIjai, aparAdhi ketaueka tapu kiiji| Adi ketaueka taru vAjai, kArimau nehu ketalau eka chAnai /
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 266 ) (68) sArthaka padArtha te dravya sAcau je supAtri beciyai', te kAvya je sabhA pddhiyiN| te zrAbharaNa je hIre naDiyai, te sonau je kasavaTai nIvaDai / te vaidya je vyAdhi pheDaiA te prAmAtya je buddhibali lakSmI joDai / teu dharma niMhA para na saMtApiyA, te sayara je rogi na vyApiyai / te zAstra je jIvadayA vartAvai, te rAjya je anyAya nivartAvai / te kApaDa je ghoiu sUjhai3, te kArya je buddhi sAru / te buddhi je pahilau Upajai, te turaMgama je vegi pUjai / te subhaTa je saMgrAmi jhUjhaha, te ghenu je sarvadA dUjhaha / te uttama je dharma bUjhai / 81 / ( sa0 1) (88) ai kiNa kAma rA godatA nI vATa, mATI nau ghATa / madya nauM paDivaLa, AheDI nA udyama dharma nau / rAba nau ghau, mAna nu bhau / UphANau zrAbhA nI chAha, kupuruSa nI bAha / ADhanau tUrau, parvatAzrita nadI , pUra / vedya naupaDIgaNauM, sUpaDAnau oThIgaNauM / chAlI nau jhUjha strI syau gRjha / dAsi nuM sneha, unhAlu mehu / tRNAni aAgi, etalA syuM lAgi // 22 // mu0 (100) etA kisI kAma kA nahIM ( 2 ) unhAlA nau meha; dAsI nau neha rogI no deha; strI viNa geha para" gharanI chAsi, kaTha vihaNo rAsa avasara binA bhAsa; kukula no dAsa phUsanI Aga, jamAI no bhAga 1. vAvavi 2 zarIra 3 sUkaha 4 mIThe / A suvaidya je aSTottara zata vyAdhi pheDaDa surAjA ju prajA pAlai (vizeSa) (pu0 a0) 5 pirAyA, 6 vinA,
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 270 ) kAco tAga; pANI no sAga dIvA' no teja, durjana no hena udhArA no vyApAra; rADa no siNagAra pakhaiyA no pyAra, etA kisI kAma kA nahIM / ( kau0 ) + ( 101 ) dviguNita nikRSTa ( 1 ) carasai megha nai rAti gradhArI / kauhI rAtra naha mAhi kaMsArI / yavanI roTI naha kAgadda boTI / grAha kAlI anaha masI lAI / DAkiNI nahaM rAula vAI / ukharaDI khATa nai DAbhi vaNI | sAsU jur3I nai naNaMda ghaNI / pAli cIkhala nai kar3i kIkalI / 1 caDapaNa nai phophala ghUMTa / atisAra nai zrAsaNi UMTa / dukha naha DAkiNI khAdhau / vAnara nai vIcho khAdhau / zrAgaNa kuu nai kuTuMba zrAdhalU |......| ........ sApa nai pakhAlau, kADhava nai kaMTAlau / kANI naharIsAlI, bADI nai vidA bolI / sarar3I nai zleSmalI / "" .... (102) dviguNita nikRSTa eka videza gamanaM zranyattatrApi dAridrya / " eka sevA vRtti duSkarA anya tatrApi pizuna samAgamaH / 3 divAlI / + eka anya prati meM nimnAkina pATha aura adhika milatA hai / dahIno paDagano; supaDAno UTigaNo DhIkutrAno pAyo, paDhapaNa no jAyo pAgalAno dhAyo, gahilAno gAyo kAgala no kaTAyo, kAraTAno bhAga, vaizyAno rAga para triyApyAra, khar3I no siMgAra aidavA adhUrAno sagata kIjai, dharma vinA etalAvAnA sobhai nahIM || ( sa0 2 ) (saM0 u )
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ (271) ekaM dUrAraNye gaMtavya tatrApi zavalaM nahiM / eka pAna pAtra bhage dvitIyomakAraNamupadravaH / ekaM kubhojanaM anyatuH prathama kavale makSakApAtaH / eka kuthitArakhghA, aMtargatA ca kasArikA / eka yavAno roTikA anyatkAka bhakSitA ca / eka pakulA rathyA, dvi. kadyA ku sutaa| ekaM bhojanasya asaMpati, dvitIyaM prAghUrNaka bAhulya / eka duHkha anyat zAkinI grasta / eka kugrAmavAso'nyallAbhopina / eka kanyA bahutna durmukhI ca bhAryA / ekaM ucchiSTa anyadbhakSaM dugdhasyoparisphoTaka / tathA eka mithyAtvaM, anyanmakhyiM / / 64 // ( sa0 1) (103) acchA dikhane para bhI burA mRSTamapi yathA kSAra, viSaM madhuramapi prANaharaM / yathA kalyANyapi aklyaannkaarinnii| bhadrApyabhadrA, yathA maMgalopya maMgalayo vAraH / yathA keturapi kalyANa setUH / yathA amRtavAlyapi guDUcI (104) nirarthaka (1) kupuruSe upakAro nirarthakaH / zuSka nadI taraNamiva, vAlukA carvaNamiva / mRta khaMDanamiva, bhasmanihutamiva / AkAza kudRnamiva, tuSa khaDanamiva / jala viloDanamiva, urSara varSaNamiva / zuSka kASTha secanamiva, yama nimatraNamiva / dyUta kaTakopArjanamiva // 22 // ( sa0 1) (105) nirarthaka (2) kupAtrasya vidyA vRthA, kuziSyAya vrataM vRthA / dhanAdye dAnaM vRthA, bhuktasya bhojanaM vRthaa| carvitasya carvaNaM vRthA, piSTasya peSaNaM vRthA / 75 / jo0
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 272) mathitasya mathana vRthA, aciMtita zruta vRthA / akhare vArita vRthA, mamudre vRSTirvRthA / munInAmAbharaNaM vRthA, adhirasyAgne vINA vAdanaM vRthaa| adhasyAne prekSaNaka vRthA, abhavyAyA jaina dhamoM vRthA || 36 // (sa0 1) (106) nirarthaka (3) kupuruSa ne upakAra kanyo nirarthaka nANavo sukI naTI nAyAjanI pari, velu cAvanAnI pari / mRtakanA zRMgAranIpariM, aganihomavAnIpari / bhasmami nAkhavAnIpari, bhasma zrAkAza kuhana pri|| tusa khADavAno pari, pANI vilovAnI pari / / 1UravaranA varasavAnIpariM, zuka kATa nAsIvAnI priN| jUaTAnAdhananI pari, kupAtrI vidyAnopari / ityAdika jANavo / / (sU0 3) / (107) vihIna kiso prArati vihUNo kAma ? kiso prema vihUNo mAna, kisI jAcaka vihUNI jAna / kisI hU~kAra viNa vAta, kiso chayala vihUNo sAtha / kiso bala bihUNo bANa, kiso taravara viNa pAna / kisI vAdala viNa vIja, kisI pohaca viNa khoja / kiso vigara dIThA kahaNo, kiso kAgada vihUNo lahayo / kisI trIyA paratIta, kiso kaMTha vihUNo gIta / kisI nirlajja nArI, kiso avasANa cUko hathiyAra / ' kisI lUgaDA viNa cUMpa, kiso vAgA viNa khUpa / kiso unmAna viNa Agho, kiso saghaNa viNa vaago| kisI cada vihUNI rAti, kisI amala vihUNI Aya / phiso chaMDAro ghara vAso, kiso nukhatA viNa haaso| kiso atIta viNa coro, kiso garta viNa pohro| kisI pUMjI viNa lAbha, kiso samajhyA pakhe jAva / kiso pUta pakhe ghara, kiso saMpatti pakhe nara / kiso tIya pakhe bana, kisI bhAva pakhe bhojana / satya zaSTa bhavinana kaheM, kahA jIvyo jina nAma vissaa| (sa0 4) 1. uprnaa|
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 273 ) (108) cUkA (1) ehavo paSTa paDyo diisai| ucapeTA pAhaNIU mAkaDa', jima DAla cUko vAnara jima ghAva cUko subhaTa, jima dAva cUko jUvArI / jima vidyA cUko vidyAdhara, jima phAla cUko dAdari / jima ThAma cUko bhddaarii| yUthabhraSTa cUko hariNa, cAra jima aruNa azaraNa / rAjya cUko rAjavI, pada cUko paTavI lAja cUkI nAri, bhIkha cUko bhIkhAri / / ityAdika paSTha paDayo jANavo / (saM. 3) (106) cUkA (2) jisau ghAya cUkaDa bhaDu hui, jisu DAla cUkatro vAnara hui, nisau vidyA cUkau vidyAdharu hui, jisau ThAma cUka u bhaDAriu / nisau dAi cUkaDa jUArI, jisau jUna paribhRSTa hariNu / tisara vicchAi vadanu / (110) kauna kisase zobhA pAtA hai ? (1) rajanI cadreNa zobhate / nabhaH sUryeNa / prasAdo devena / puSpa bhramareNa / yuvatI yauvanena / vallI kusumena / kulaM putpeNa / mukha tAvUlena / netraM kajalena / kula-vadhuH zIlena / prekSaNIka gItena / mukha nAsikayA / mayUraH kekayA / rAjA chatreNa / nagara durgeNa / kAnanaM kalpavRkSaNa / yogI dhyAnena / ghanI dAnena / yatI nirmamatvena / sUraH satvena / gajo madena / turagamo javena / saro rAjahasena / mastaka mavataseneti ||ch| siMhena vana, vanena siMha / mukha nAsikayA, nAsikA mukhena / kamala jalAzayena, jalAzayo kamalena / suvarNa ratnena, suvarNana ratna / amAtyena rAjya / rAjyenAmAtyAH / naMdanena meruH, meruNAM naMdana / suputreNa kula, kulena suputraH / dinena bhAnu, bhAnunA dina / 1. umAphaDa 2. vAma 3. padasva, 4 bATa / 5. nizA 6. satputreNa
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 274) zazAkena nizA, nizAyA zazAkaH / nayena rAjAH, rAjA nayaH / vyasanena mUrkhatA, mUrkhatayA vyasanaM / madena nArI, nAryA madaH / nadI jalena, nadyA jalaM / parimalena puSpaM, puSpena parimalaH / nAdena vINA, vINayA nAdaH / daMtarmukhaM, mukhena datAH / vidyutA meghaH, meghena vidyuta / toraNena maDapaH, maMDapena toraNaM / hAreNa hRdaya, hRdayena haarH|| (ma. 2) nirdanta karaTI hayo gata javazcadra vinA zarvarI nigaMdha kusuma marovara gata chAyA vihInataru rUpa nirlavaNa suto gata gaNazcAritrahIno yatiH nirdeva bhuvana na rAjati tathA dharma vinA pauraya ||1|| ( pATha pu0 prati meM adhika milatA hai / ) (pu0) __(111) kauna kisase zobhA pAtA hai ? (2) kulabahu te sIle zobhe, rajanI cadramAi zobhe / AkAza sUryaI karI zome, vana cadane zobhe // kula suputre zobhe, kaTaka rAjAI zobhe // pradhAna rAjAi zobhe, rAjA pradhAne zobhe / / dhvajA devele zome, devala dhvajAI sobhe // strI bharii zome, bhatara bIiM karI zobhe // 'tima paraspara zobhA jANavI // (sa. 3) vela phUle soma, mukha taMbole sobhai / moha kama bole sobhe, sIha vana soma / mukha nAsikAI sobhai, tima manuSya dharmai zobhe // kamala jale zome, jala kamale zobhe, suvarNa ranne zome, ratna suvarNa zomai / (112) kisase kauna zobhA pAtA hai ? (3) jima prAtATa sobhe vajadhArI, jima hRdaya sobhe haarii| nima gRha sobhe uttama nArI, jima mattaka lohe kesa praagbhaarii'| / prAptAri
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ (275 ) jima karNa' sohai svarNAlaMkArI, jima sarIra sohe zIla zRgArI / nima sarovara sohai kamali, jima puSpa sohai parimali / jima netra sohai yugali, jima rAtri sohai caMdramaDali / jima vivAha sohai kUre, jima utsava sohai tUre / nadI sobhai pUri, tima samyaktva sohai bhAvanA bhUri / iti bhAvanA varNanam / (sa. 5) (113) kauna kisase zobhita hotA hai ? (4) ghara opai gharaNi, gagana aopai taraNi / / vRkSa aopai pallavi, tAmbUla opai cUrNalavi / vastra aopai raMgi, mauDa aopai mastaka sagi / mANusa opai zRgAri, vyajana aopai vaghAri / rAjA zropai bhaMDAri, hAthiu aopai madavAri / 31 (sa 1) (114) kauna zobhA nahIM pAte (1) zastrahIno yathA sUro na zobhate / matra hIno maMtrI / dhurA hInA gaMtrI / prAkAra hIna nagaraM / svAmI hIna balaM / data hIno gaja / kalAhIna pumAn / tapo hInaH muniH / tejo hIno mnniH| vANa hIna dhanuH / dhArA hIna kRpaann| veda hIno vipraH / kapizIrSa hIno vapraH / gaMdha hInaM kusumaM / nayana hIna vadana / lavaNa hInI rasavatI / caitanya hInaM vapuH / (sa. 2) (115) kauna zobhA nahIM pAte (2) buddhi hIna mukhya nAyaku, ati niSThura vaNiku / svAsaNau coru, kalApu hIna moru / Alasau kumArau, adha anai bharAlau / duvinIta ziSpakulu, baja rahitu devakulu / vRtu rahitu bhojanu, sneha hIna svajana / teja rahita ArIsau, gRhastha boDau / 1. kAna som|
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ (276) mahilA kAni chUTI, dhvaja atarAli tUTI / bhAgya hIna mukti, kSamA rahita mukti / etalI vastu zobhA na pAmaI // 66 // (mu.) (116) kauna zobhA nahIM pAte (3) mada hano hastI na zobhate, kula strI nirlajjA na zobhate / nIti vikalo rAjA na zobhate, kRpaNa dhanAnyo na zobhate / rUpa rahitaH strIjano na zobhate, prAkRti rahitA sarasvatI na shobhte| lavaNa rahitA rasavatI na zobhate kSamA rahito muni na zobhate / zarkarA rahito modako na zobhate, kaNTha rahita gAna na zobhate / chaTo rahito bhaTTaH na zobhate, viveka rahita mana na zobhate / nirvagraM pura na zobhate, nividyA vipraH na zobhate / nirnAyakaM sainya na zomate, niphalo vRkSaH na zobhate / nirvRSTimeghaH na zobhate, tapo rahito muni. na zobhate / prema rahitaH sagamaH na zobhate, nirnAzikaM mukha na zobhate / nirvastra zRgAra. na zobhate, niH svarNo'laMkAra na zobhate / tAmbUla rahito bhoga. na zobhate, rUpa siddhiH prayogaH na zobhate / niHkaMkaNo bAhudaNDa. na zobhate, pratyacA rahitaH koTaNDa na zobhate / (117) kauna zobhA nahIM pAte (4) mada rahita hAthI, cokha rahita sAthI / lajjA rahita kulavadhU, jala rahita sidhU / / buddhi rahita nAyaka, cUkaNau pAyaka || khAsaNaDa cora, kalA rahita mora / / AlasUka mAraDa, pANI rahita gArau / / khAna (sthAna) bhraSTa gamAra, teja rahita TAra || . AkRti rahita sarasatI,, lavaNa rahita rasavatI / / rUpa rahita chavi, chada rahita kavi / / gaMbhIratA rahita dhuni, kSamA rahita muni ||
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ (277) jala rahita bUTI, dhvaja vicAlA truTI / / ghRta rahita bhojana, saMjJA rahita mana // tela rahita majjana, sneha rahita sajjana // manuSya rahita ghara, vinAna rahita vara / / caturAI rahita kalA, purupa rahita mahilA || karATha rahihna gAna, sohAga viNa mAna / / AbharaNa rahita kAna, vara vinA jAna / / vRkSa vinA pAna, jalavA rahita dhAna / / 'valA rahita chAna, kalAvata rahita tAna || bhAga rahita bhAgavAna, pAtra rahita dAna / / vega rahita ghoDaDa, gRhastha mAthai moddu|| pATharau chelaDa, durvinIta cel| tena rahita pArIsaDa, neha jisau dArIsau // prasAda rahita chAjA, nIsANa rahita vAjA / / vRta rahita khAnA, pratApa rahita rAjA / / pAsA rahita tArI, putra rahita nArI / / kriyA rahita jatI, satva rahita satI / / dhana rahita gehI, tima zrIjina dharma rahita dehI / / // iti rahita varNanam / / ku0 (118) anAvazyaka (1) munirAbharaNena kiM kara ti, markaTo nAlikereNa kiM karoti / kAko ratnamAlayA' kiM karoti, matsyATako jalacchAdana kena kiM karoti / vAnarI hAravalyAki karoti, vidhavA strI kakaNena ki karoti / vaNiga khaDgena kiM karoti, digabaraH paTTakUlena' kiM karoti / asatI zIlena kiM karoti, vyAdhA jIvaTayayA ki karoti / tathA nirbhAgya jIvaH sadupadezena kiM karoti / / 17 sa. 1 (116) anAvazyaka (2) zuddha RSIzvara aAbharaNa ne syu kara, markaTa nAlera ne syu kareM / 1 ratnena * mutAphalena 3 dukRlena
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ (278) kAka ratana ne syu kare, vAnaro hAra ne syuM kreN| asatI zIla ne syuM kareM, vaNikAkUrAjya ne syuM kreN| napusaka strI ne syuM kareM, digambara paTakUla nai syUM karai / jIva AjIva nai syUM karai, adharmI dharma ne syUM karai / sAjana durjana ne syUM kareM(durjana sajana nai tyUM karai)+ + "mUrkhaH pustakena / pApI sukRtena / aMdhA ajanena / SaDhodayitayA / durjana upakAreNa / vako mAnasa srsaa| sAlUraH kamalena / grAmINa paDita goSTayA / rajakaH kSapanaka grAmeNa, makSikA yakSa kardamena / kApuruSaH saMgrAmeNa / paNAMganA nirdhanena / patita kucA hAreNa / gatavayAH zRgAreNevi (pu0) ukta pATha pu0 prati meM adhika milatA hai|
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhA zrRMgAra vibhAga 10 bhojanAdi varNana __ (maMgala, vardhApana, utsava, vivAha, bhojana, vastrAlaMkArAdi )
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ (281) (1) mAMgalika dadhi, dUrvA, kusama, akSata, cadana, naMdita', siddhArtha, gorocanA, kuMkuma, pUrNakalata, haliya, toraNa, camara, javAga / ahiva taNau magalucAru, ghaTTa pradIpa maNimAlA, pravAla, vaTaravAla e dravya magalIka / devapUjana guruvaMdana pramukha bhAva magalIka | (pu0) (2) vardhApanaka nagara taNA pradhAna nara teDAvaDa, mahotsava karAvai / svarNamaya dIpa jvAlyA, ghara taraNA kUTa ajUyAlyA / tvarNamaya mUsala abhyA, suvarNa kalaza sthApyA / ghara dhavalyA, bhitti bhAga kaulyA, tiliyA toraNa bAdhyA / prasAdi vaijayantI jhalakAvI, goti melhAvI, amAri karAvI / sarvatra maMgalAcAra dIjai, tara vAjai / akSata pAtra sAcarai, taMbola vAparai / artha vyayanA sAbhala nahIM, isau vadhAmaNau hUsahI // 77 / / ( jai0) (3) mahotsava dekhane kI utkaMThA teNa mahotsavi samaya bAlikAhAra trUTate, veNIdaMDa chuuttte| neUri phuTate, paTaThala phATate / ghaTa juala viNasate, aneki aAbharaNi khisate / muktAlakAri paDate, sveda viMdu cddte| jovA taNai kAraNi cAliu / (86 jo0) 4 putra janma mahotsava rAu karAvai, TaNDapAka niroka hUu / sarvatra mArga vora vAliyA, gomaya pANI soMciyA / maconmaca bAdhA, vAnaravAli bAdhI / . haTTa zobhA sarvatra racI, siddhArtha svastika bhariyA, pUrNa kalaza tyAgyA / 1 vIjapUra 2 juala dIpa / 138 jo0 me naditUra aura ghaTTa ke bAda ye adhika hai /
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 284 ) pAkhali sAlaNA taNI pAli, mAhi sugadha ghRta taNI nAli | bihu pahura taNai kAli, parIsai aAkhaDiyAli nAri / - (66 jo) 10 zreSTha bhojana lehi dUlesarA cokhA taNau pIThu sIgharaulI khADa taNa u Talu pAriheTi mahisiM 'taNau dUdhu ela taja tamAlapatra kariDa camacamA kAcai kapUri kari magamagAya mAna isA varasolA jahi AsvAda khAsa taNauM udbhaTa nahIM zleSma taNau prakopa nahIM rasa taNau vikAru nahIM AsA nIroga nirdoSa amRta ghaTita, deva nirmita / (pu, a.) 11 rasavatI varNana Upalai mAli, prasannai kAli / bhalA maDapa nIpAyA, poiNi ne pAne chAyA / kesara ku kuma nA chaDA dIdhA, motI nA cuka pUryA, Upari paMca varNA caMdrayA bAdhA, aneka rUpi pAchI parIyachi nA raga sAdhyA / phUla nA pagara bharathA, agara nA gadha saMcarayA / pradhAna gAdI cAuri cA kalANA, baisaNahArA baiThA pAtalA / sArUyA ghATa, melhAvyA Agali pATa / acI ADaNI, jhalakatI kuMDalI Upari melhAvyA suvizAla thAla / vATA vATalI suvarNamai kacolI / rUpA nI sIpa DhUkI, isI ghAti mUkI / jImaNahAra kisAchatrIsa lakSaNopeta alikula kajala zyAmala keza pAza candrArdha bhAla-sthala / kAmadeva kodaNDAkRti bhrUbhaga / vikasita kamala dala samAna locana
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ (285) sarala tarala nAzA vaMza hiDolA samAna kaan| pravAla sama kAnti adharoSTha / TADima nI kulI jisA dAta pUNimA cadra sadRza vaDhana kamala zakha nI pari trirekhAkita kaNTha kaTala mamAsala skadha pradeza prathula vksssthl| kUpa samAna nAbhi yAnAbhi kRddha pAtAla kaTi yatra kadalA stabhApamAna jaghA yugala sukumAla kara kamala kumAnata caragA lADatA loDatA laDasaDatA rUpavata , pravINa jANa, sobhAgyavata / guNavata, vinyvt| lIlA vilAsa, puNyollAsa / indrasamAna dITA, isA purupa ArogivA baiThA / pradhAna strI parIsaNahAra AvIhasa jima cAlatI, mayagala jima maalhtii| vAka joyatI, jana AlhAdatI / AkhaDI pAlI, ati suvishaalii| suvarNamaya kurUDa hAthi dharatI, cintA hrtii| sugaMdha vAsita pANI, DhAkyA prANI hAthi dhoyaNa TIdhA-- zRMgAla naiDa mAli, parIsivA lAgI ujamAli / phalahuli kisI parIsii chai ? akhaDa akhoDa manojJa vAyama vividha deza nA badAma
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ jamalI cUrNa ragAvali dIjaI, suvarNamaya ila mUsala abhavIjaha / ghaTa jUala bAdhIyai, samagra mArga sodhiyii| ratnamaya pradIpa bAliyai, gotiha rAtau badi taNA bRda ttaaliyii| karpUra kukumi cadana rasi mArga sIciyai, arthI loka sarvathApi na vaMciyaI / jina bhavani pUjA prabhAvanA karAviyai, nava navA pustaka bharAviyaI / loka akara kIjai, Akhe bhariyA sthAla liijii| loka taNA vRMda milii|........... vAjitra taNA sahastra vAjai, kalakali karI AkAza maMDala gAjaI / / 64 (no.) 5 dhAtrI 1 kSIra dhAtrI, 2 majana dhAtrI, 3 maDana dhAtrI 4 krIDA dhAtrI, 5 utsaga dhAtrI, paca dhaatrii||ch|| 128 jo.) 6 putra pAlana jima heDAU turagama saMbhAlai / jima vaNika-putra hathelI nau phoDau su saalaa| jima tabolI pAna caali| jima rathI ratha naha cAlai / jima muktAphala rahai thAlai / jima sAdhu prANI ne hAlai / jima pakhiyA rahai mAlai / tima mAtA putra naha pAlai // (ku) 7 bAlakrIr3A hivai te rahyA (1) mahAdukha thayA // ghara. viSai ehavA cayana karavA lAgau // kivArai pANInA dhaDA Dhole, kivAreM dhaise mAne bole / / dahInI goli ghole, kivArai tarito mAkhaNa chAsi mAhi bole / / mAtA sAkaDAne jhAli pANe, krivAre striyono kAcuyo tANaiM // kivArai jAto sApa sAhai, kivAraI AgInaI hAthi vAhaiM / 1. pAlai 2 vaNi 3 samAlai 4 samAlai (jai) , jai prati meM prathama kI tIna paMktiyoM ke bAda kI cAra paeNktiyA nahIM hai|
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 283) kivAraiM hatinaha mA sAmo jovai, kivArai rUsaNo mADinaI rovii|| kivArai sUto uThANatA bAlasa moDai, kivArai rIsANe uttevaDa phoDeM ||(mo.) ityAdi vAlakrIDA varNanam // 8 vivAha samaya lagna Upari vihau pakhA hara mAri kaTi sAma hiyaha mUDasae Akhe uDada kelavIyai mUDasae gohU kelavIyai mUDasae cokhA kelavIyai mUDasae mUga kelavIyaha ghaDa sai ghRta visAyiha koDiyA saha kApaDA colA bharA pAna, jhaulA bhariyA phophala, gorasa taNA draha, vaDA taNA ukaruDa khAnA taNA khalA, gaDi bahattari vahila caurAsI sukhAsaNa, viMsuttarasara bhaDAra gADA sAtasai sejavAlI, caudasaI vAhaNa, pAcasaha sADhi, tejI, vesara, nIlaDA, hariyaDA, pAyala loka saMkhyA nahIM, sarasI koThI / jagaUpaNi mAlhaNi sarva gili pramukha aneka sarasI kaDAhI vAhaNa taNI dhoraNi- sejavAlI taNai setu badhi sIkiri taNai aDamaha bobA taNai thATi, pAyaka taNai pahaTTi, cakravarti jiMva cAliyau / neura taNai UkAri, ghAghara vAli taNai ghargharAravi paca-zabda taNai nirghoSi, loka taNai halaboli kAni paDiya koI na sAbhaliyai / (pu. a.) ha bhojana aneka jAti taNI phalahali / jima moTA chAjA, tima khAjA / jima mahadbhuta gADU, tima lADU / vividha vANI taNau pakvAnna, vi AgulI kalama zAli / muganI dAli, parIsI suvarNamaya sthAli /
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ (286 ) cAru cAraulI khAraki nA khdd| kasamisi dAkha AdanI khajUra bIbAlA varasolA hIrAlaga sAkara nAlevara taNI cIrI burahaDI sarasa sakomala selaDI taNA vuTakA teha taNI kAtalI, dADima nI kulI karaNA, nabIra, bIjurA, curaDI nAriMga taNI phADi, sahakAra taNI kAtalI kisyuM te saDhakAruvanaspati rAu, kandarpa devatAnu bhAu / rasa taNI Rddhi, mIDima taNI avadhi sAkara dUdhi nIpAyau, kAili ne samUhi chAyu / dhuDi ghorU, pathika janavadhU citta corU / teha AbA taNI kAtalI nivRti parAyaNa, nIkolyA rAyaNa khADisyaDa olyA, ghI syuM milyA / kuMkaNA kelAM, gAtri vAkA, bhelA pAkA isA velA nI kAtalIsvAsa tyUnAi, ghaNAi udari samAi / eva vidha phulahalI parIsI, parIsaNahAri sajagIsI / atihI asamAna, hiva pakavAna ANai te kehavA ? mAlapuDA, khAjA, turata kIdhA tAjA / saTalA nai sAjA, moTA jANe prasAda nA chAjA / pachai prIsyA lADU, jANe nAnhA gAn / kuNa kuNa te nAma, jImatA mana rahai kAma (na tthaam)| motiyA lADU, TAlIyA lAda / seviyA lADa, kITI rA lADU /
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAda uli rA lADU, tila nA lAi / trigai nA lADU, magarIyA lADU, jhagariyA lADU, siMha kesariyA lADU | valI bInA zrApyA pakavAna, jImatA vAdhai mukha nau vAna / ( zrA) vyA pakavAna satapuDA khAjA sukomala suhAlI phAphAtI phINI dUdhavanA dehIMtharA ( 287 ) dhRta maya dhArI paDasUdhI nI sAkulI murakI mADI manohara moTaka sutalyA seghatrA sAkara sahita gheura tilI tilavaTi cAsadra cUriyA pacadhAra lapanazrI pachar3a grAvI paDasUdhI nI polI, khADa ghRta jhatrolI / ratnu mAli, maddA sAli / - kamala sAli sugaMdha sAli / suddha sAli, komodakI sAli / -kuMkaNI sAli, tilavAsI sAli / jIrAuli sAli, suvarNa sAli / rAya bhoga sAli, guraDA mAli / evaM vidhi sAlinA kuruDa NIyAlaya, saraharau, pharapharau / sarasu, sukomalu, Ujalara, vizrAgulau / dUbalau, peTi bahasai, phUTI nIsarai / sts pIrasyaiDa tuSa rahita muDorA mRga nI pahiti,
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 288 ) tatkAla tApitu ghRtu sugaMdha suvarNya parighala mani parIsyU, jimaNahAra na mana UlasyUM kriyAeku zAkakorAM vaDA / rAItA vaDA, halayA vaDA / ghArI, ghAraDI, vaDI, pApaDI / IDarI, paTIDarI / pUraNa paleva khATA, bharathA vATA / bAlahuli, tiDUrA, kAcarI, kokalA / DoDI, rAmaDADI, kyara, sAgarI, bhalI bhAjI, marInI maajrii| pradhAna pIpari, veNakaDA bAuliyA, nipuNa nIlUA / evaM vidha mAlaNA pagamyApahil phalihali prIsai, sagalA rA mana hIsai / pAkA zrAbA nI kAtalI, te bUga khADa suM bharI anai valI pAtalI / pAkA kelA, te valI khADa nUM kAdhA bhelA / sakharA karaNA, te valI pIlA varaNA / nIlai nAragI, ragai dIsaitI surgii| nIkolI rAyaNI, prIsI bhaainnii| dADima nI kalI, khAtA pUjai ralI / ... "jAnai ...", khAtA pUjai koDa / drAkha nai vidAma, koi kAgadI syAma / salemI khAraka nai khajUra, te prIsyA bharapUra / nAlera nI garI, mAlavI gula sU bhrii| nIbU ghATA nai prIsIyA, ehavA to kethe na dIThIyA / cArolI nai pisatA, loka jImai hasatA / valI selhaDI nai saTAphala, te piNa prIsyA parighala / (11-12 jai0) 12 rasavatI vaNana (2) Upale mAli, suvarNamaha sthAli, prasannai kAli / vArU maDapa niipaau| poNine pAne chAiu // kUnA chAvaDA (chaDA), motI nA cauka / teha mAhi sArUyAra ghATa, melhAvyA pATa /
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 286) nadIyA mamAna nIjharaNa / gagA samAna nIra / sItA namI (maI) na bhAryA, lakSmaNa sumu na vIra ||1|| bIla 1 bAheDA 2 AmalA 3 cauthA ( sAcA ) guru vayaNA / pahilA hudR kamAilA pachai hui gulIyA // 2 // cAuri cAtulA / cUDiyA pramukha nAnA vidha aAsanna duukaa|| caurasa caukI vaTa / UcI paaddnnii| jAla kozIsA kuDalI nA prayoga puga huyaa| tadatara trATa | vATA / vATI / kacolA kacola vaTI / sIpa / sUnavaTI / hkii| tadanatara / laDahIya laDasaDatIya lIlAvatIya suvarNamaI karavai / baravIya / khalakatai, cUDai / jhalakatai kakaNi / Dhalakatai hAthi / sItali gadhodaki / hastoTaki ttiidhaa| tadanatara / Uralei maali| prasannai kAli / suvarNamai sthAli / moTaI jhamAli / grAvI UjamAli / parIsai phalahuli-akhola khaDa / manonyavAyama / cAklI / sAkaraliMgA / vekasyA varasolA / horAlaga sAkaranA cUri / kolabI nAlikennI puddhdd'ii| chohArI khArika / nAlikI / pichAnI khArinA kuTakaDA / kisamisa drAkha / kacole madhu phaDada khajUra / haramajA madhurU / mAkaDa uTI pamikha samAna / marasa phaNasa selaDo nA kuTakaDA / dADima nI kulI trunnaa| krnnaa| jabIra / biijpuurk| niighnnii| caDauDI pharaga nAragI phAli / ati guli bhAvi / sUrIi ragi madhukalaza avAnI kAtalI / parIsai pAtalI / kisa uju Avau / banaspatI rAu / kaTappe deva sahAu / isA madhukalama avAnI phAli | nIkolyA rAyaNA, nivRtti parAyaNa | khADai. lulyA / ghIya milyA / zranai kukaNA kelA / sonelA / rAjelA / muuchelaa| nAri sighelA / tIha kadalI phala bITa thakA galyA / lIlA lIlAvatI nAhAvat uTalyA / isI kUkaNA taNI kaatlii| bATi zobhai tIhanI parIsaNahAri / zAmAgi nAri, saMpanna zRgAri / kaThAbharaNa hAri / jisI rabhA nai vaza / deva kanyA nai asi / isI phalahuli / parastrI parastrI parIsai / jai jaha lIlA vilasai / tadanaMtara sasa paDA khAjA, khADI kisA ti pAjA / jisA prAsAda taNA chaajaa| tadanatara / bhala bhalA lADU jisA rasavatI lakSmI amInA gaadduu| ghRtamai pAki talyA / sAkara siDa milyA / maricanA camakAri / atyanta sukumAra / kapUra parimala sAra / sthala bhulaakaar| mahojvala / isa / sevaIyA lADU / motI lADU / dala lADa / vAjaNa lADU / amRta hala / khaDa bhala khaMDa / prabhRti modaka mUkyA / je se muhi milai / 16
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ (60) ghaNau kisau evaM vidha amRta ghaTa moTaka zobhai / anata musamasatI murakI / ziva zivatI suhaalii| phagaphagA phINA-dugdha varNa dahItharA / ghRta varNa dhArI / sukumAla saaklii| akhaDa maaddii| satalyA sevecyA prabhRti pakavAnna parItyA, khADa mADA / pUraNa mADA / mokalA mADA / kurakurA mADA / patra velIyA maaddaa| khAdau cUrimU / sudalita sulalita lApasI / varanAri parIsai pAtalI / tadanatara zAli / mahAzAli / kalama zyAli / tilavAsI zAli / rAjanyaka zAli / sATiyA pramukha mena Ipsita / akhaDa zAlinA cokhA / dUbalIi khADyA / valiSTai chaDyA / nakhUtIi vINyA / alavesari prANyA / samatIha sohyA bhagavatIi samAriDa / Unha tInha / sarasarau / bharaharau / anniiyaalaa| sakomalA / Ujalau / jisiu kevaDau / UDelI jevaDa 3 | dUbalai peTi pisaha / phUTI nIsarai / ghRtamaha pahati nai saMyogi / mana nai UlaTI / maMDoarA mUMganI dAli / babhukSA nI kAli / photire chADi / hatthIhatyIi khaaddi| trichaT kIvI / ghaNa pANI isInI / vAni pIalI / parasAmi sIyalI / jimatA svAdiSTa / parIsaNahAri abhISTa / sadya-tAviu ghIya nAmiu / majiSTA varNa / avadhArai krNa / saraharI dhAra / prINai jImaNahAra / sobhAgIu / nAzA paTu peu / sAkhyAtu amRtu / eva vidha ghRta / anaMtara vaDA / ghaNai teli sInA / hAthi tau valai / muhiM paDyA galai / svargathyA devatA Talavalai / isA aneka pari vaDyA / ATA vaDA / motIyA vddaa| kAjIyA vddaa| sutalyA vddaa| sAlIyA vaDA / dAlIyA vaDA / khADa vaDA / kuhADiyA vaDA prabhRti / parIsyA / tadanatara muga nI vaDI / uDaTa vaDI / chamakAvI vdd'ii| paleha vaDI / sauMtalI vaDI / rAba vaDI | mAhi AdAnu vIru / chamakAvI DoDI / TalaTalatA ttiidduuraa| cama camatA copar3A / bhalI vAluhali / kalakalatA kosabhA / sur3ahaDtI sAgarI / saDasar3atA DoDikA / chamachamatI bhaajii| rUDA rAittA / cihuvAnI paleha / kaDUtrA / kasAilA / tIkhA / mudharA / jisI pADosaNi taNI jIbha / isyA kaDA ) jisu Tagara taNau upadeza isyA kasAilA / jisI suki nI jIbha isyA tiikhaa| jisau mAtA nu citta isyA madhurA / kauTha kauTha vaDI kairavadA / abAhuli / sUraNa / pUraNa / mADamI / IDhaDA / prabhRti zAka mUkyA / tadanatara vArU sAlyodana taNA karavA / kapUra taNau vAsa / elacI nau ulhAsa / bhojya lakSmI nau nivAsa | mAhi dahI taNau prayoga / jINai huI jImaNahAri rai abhyog| isu krvu| amRta maya ghola / kSIra samudra 'kllola / prINai mukhakamala / tadanatara-athANA / mahamahatI mirI majarI AgraM aka ATau pradhAna pIpali pAkhI aabii| tadanaMtara paannii| tadanatara pAna
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ (261) nAgara khaMDA, kapUrA velIyA / prAdhI gAmA ceyaulA mAgurA bITi saakddaa| alpanasA jAla manohara pAna vAruya jAMgara khADI va pUravaTTari vaTikA pramukha mukha vAsa dIdhA / aneka vRdha vArU paTTakUla teha divarANA iti bhalA / vastra dIdhA / eva vidha svajana parajana saMtokhyA // rasavatI sapUrNA / / ( patrAka 12 vaoN, saMgraha me 17 vI likhita) 13 rasavatI varNanam (3) gagoTaka zItala, thAla nai dhovaNa dIdhA jala / pachai nIlI phalahali parIsI, te kisI kisii| AvA, rAiNa, kelA, kharabUjA, phUTa matIrA, TADima, dAkha, vIjorA mIThA khATA, khATA mIThA nIMbuyA / selaDI jabIrA, DAgarA, phaNasa, annanAsa, seva, -madhurA kAlauMgaDA, nAriMgI, nIlA nAlera, khArika, khajUra, kharasUyA, akhoDa, vAima, vidAma, vedANA, pistA, kiSTA, kamala kAkaDI, sIghoDA, cArolI, cAravI, jUnA karaNA, mIThA kamaraka, sAkha pakA aAdhA, ke cholI, ke maulI, ke gholI, ke kAtalI karI khADa ghRta saMyukta, bUrA taNA pUra / karpUra vAsita varasolA, vekarIyA varasolA / khADai bhelyA, ghIyai milyA, kuMkaNIyA kelA / sonelA, rAjelA, hAthelA, tehanI pAtalI kAtalI / tehanI parIsaNahAri, zyAmAga nAri / sapUrNa zRgAri, kaThAbharaNa hAri / jANai ramA nai vaMzi, deva kanyA rai asi / isI nAri parIsaha / pakavAna taNI jAtisatapuDA khAjA, sarva sAjA / jisA prasAda nA chAjA, te jimatA lAgai tAjA / tadanatari lADU AvaimotI lAi, TAla lADU, sevaiyA lADU, cAroliyA lADU, jhagarIyA lADU, siMha kesariyA lADDU / nAdahala, i darasA, dahivar3A dahivaDI, phInI, soTa, su hAlI, seva, bhugadI,
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 262) pramoTaka, sodhaka, moTaka, galagalatA gheura, unhata kasAka, talyA gUda, dadhivarNa dhiithraa| paDasUdhInI sAkulI, dIThai jIma thAi aAkulI / parIsaNahArI nahIM vaaulii| mADI, murakI, jalebI, magada baranAri, zyAmA, mRgamaTa dhAri, mukha pana TalAkAri, aihavI je catura nAri, te nAnA vidha pakavAna parIsai / hivai mAMDA Avai-khADa mADA, mokalA mADA, gUTa mADA, yAcA mADA, AkAsiyA mADA, kapUriyA maaddaa| carimau, galiu carimau, sAkAriu carimau pAkhali mUkiu, aAbila vANI, dAkhavANI, sAkara vANI, khaaddvaannii| tadanatari sAli (1) sugadha sAli (2) suvarNa sAli, (3) kuyArI sAli (4) cadraNi sAli (5) zveta zAli (6 rakta zAli (7) nIla zAli (8) pIta zAli (6) mahAzAli (10) zuddha zAli (11) kaumudI zAli (12) kalama zAli (13) kuMkaNI zAli (14) tilavAsI zAli (15) jIrA zAli (16) kuTa zAli (17) rAmabhoga zAli __(18) marUDA zAli (16) devajIra zAli (20) dhUmamogara zAli (21) ketakI zAli (22) nIlotrI zAli (23) sAThI cokhA . (24) mUjI cokhA (25) akhaDa cokhaa| isI sAli nau kUra- . aNiyAlau, suhuyAlau, surahau, sugandha, pharaharau, dUbaliyai khADiyau, sabaliyai chaDiu, halavai hAthai sohayau, nakhavatI vINiu, phUTara saNi strIyai voyau, hituI strIyai orAvyau, catura strIyai aosAvyu, sarasa, sukomala, ujalau, bi aMgula usyau kUra parIsvau / maDovarA mUga taNI, trichaDI TAli, mAdhurya taNI pAli, vAni pIpalI, pariNAma sIyalI / iyI TAli promii| sadya satapita, paramAmRta, majiSTA varNa, vaghArai karNa, saraharI dhAra, baMDI vAra, prINIyai jImaNahAra, saubhAgya ajeya, nAsApuTa peya, sAkSAt amRta samAna / ehayau ghI parIsyau / paTa sudhInI pAlI polI, khADa ghRta syu bolii| bihu polIe eka kavala thAi, phUkanI mArI phalasA lagi jAI /
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 283 ) hivai sAlaNA Avai / te kisA? DoDI, TITTarA, TIDarA, cIbhaDA, vaccIDA, kohalA, kArelA, karmaTA, karpaTA, kAlIgaDA, karaNA, kelA, kakoDA, gilakA, golhA, khelarA, selaga, saraghUnI phalI, aAmalA, pAyariyA, AvilI, ghIsoDA, matIrA, torIyA, trusaDI, DAgaga, kharabUjA, vRtAka, mogarI, nIbUyA, jIDyA, vAlahAli, kauTha, koThImaDA, ca ulAhalI, marica nIlI, pIpari nIlI, nIlUyA ciNA, caDhalevau, vaDa, soyA, sarisava, ajamau, methI, kayaraphUla, cIlirI bhAjI, sAgarI, kAcarI, AmaleTI, vahali, kayara, bhoraTA, peThA, dUdhInA, paTauMDarI, colI, kAcarI, valinI, phoga, phogaDI, bAulIyA / var3AM Avai, vaNai teli sInA, ghaNi-gholi bhInA, maricanA camatkAra, atyanta sukumAra, hastipaTa pramANa, hAtha taha uchalai, muMha paDyA galai, svarga thI deva devI ttlvli| aAdA baDA, DoDIyA vaDA, kAjI vaDA, gholavaDA, miripAlI baDI, chamakAlI baDI, talI vaDI, kUra vaDI, peThAvaDI, rUMDA raaiitaaN| hivai paleva-sUTiyA paleva, haladiyA paleva, maraciyA paleva, pIpalIyA plev| vArU khADa pIsa pIpaliyA tImaNa, samaricIyA tImaNa, salavaNA tImaNa, sacopaDA khATA baghAra bahula, tadanatari parisIyai ghnnaa| vArU vaghAriyA, dahI taNA ghola, tiNi bharyA kacola / sagharA dahI, zAlyodana taNA kaDhava / kapUra taNa u vAsa, bhojya lakSmI taNau nivaas| sIdhava jIrA taNau prativAsa / ehavA karabA parIsyA / amRtamaya ghola, khIra sasudra taNA kallola / atyata dhavala, prINiyai mukha kamala / eva vidha rasavatI / uparAta calU nai kAji-kevaDIyA kAtha vANI, pADala vAsita pANI, kapUra vAsita pANI, cadana vAsita pANI, sugandha pANI, elacI pANI, capaka vAsyA pANI / hima jima sItala jaba karI mukha hasta pavitra kIdhA / taTanatari, surabhi abIra, gulAla, kesara chATaNA kiidhaa| hivai pAna jAti-nAgara khaDA, aDAgarA, mAgala urA, ceulI, kapUrIyA, yAdhIgamA, ToDArA, gvAlerA, teha taNA biiddaa| kapUra, lavagI, elacI, mRgamaTa, sopArI, jAiphala, jAvatrI, khadakhaDI, sakhacUrNa, motIrau cUrNa, kevaDIu kAtha, teha sahita bIDA mukha vAsi dIvAM, jAcI jabAdhI mahamahai, agara tela sahita gadharAja gahagahai / zItala vAya nai kAni vArU vIMjaNA /
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 264) tadanatari / mugandha paca varNa puSpa pagara phUla / jAi, jUhI, kuda, mucakuMda, ketakI, kevaDA, capaka, mogara, mAlatI, jAsUla | kamalAdika bahuvidha phUla diiph| tadanatari bahu vidha vastre karI pahirAvaNI, atra vastra nAmAni aSTama pade paMcama kathAyA likhitAni vAcyAni / 14 bhojana varNana (rasavatI) (4) mADyau uttaMga toraNa mADau, turata nau kasyau navau / te kahavau ? Ucara dala-bAdala tabU jehavau / tehanai talai pAgaNau, tetau nIla ratna taNau / tihA~ sakharA mAjhyA pAsaNa, tau baimavA nI sI vimAsaNa ? Agai mU kI sonA nI pADaNI, te kahau kima jAi chADaNI ? Upari dharayA svarNamaya thAla, atyanta dhaNu visAla / vicimai causahi vATakI, nava-nava ghATakI / thAlai gagodaka dhovaNa dIdhA, tiNasu kara pavitra kIdhA / parIsaNahArI sigalI pAti baiThI, titalai parIsaNahArI parIsivA pitthii| te kehavI 1 rUpaI rabhA jehavI / sola zRgAra sajyA, bIjA sarva kAma tajyA / rUpa nI rUDI, hAthe khalakai sonA nI cuuddii| laghu.... .lA, mana kIdhA moklaa| citta nI udAra, atihi dAtAra / pahirayA gali navasara hAra, mukha padma dalAkAra / apacharA nai aNuhAra,.. .. / .. sara dihai milai tehane usAsa, . . / sarva dUSaNa rahita, sIlAdika guNa sahita / dhasamasatI aAvI, sahu nai ati bhAvI / pahilI phalahali parIsai, sigalA nA hIyA hIsai / pAkA aAvArI kAtalI, nipuNa paNai kIdhI paatlii| ke cholI ke molI, ke bUrA ghRta sU gholI // alabelI...... parIsai sahelI, neha gahelI / /
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhojya padArtha valI pAkA kelA, ghRta sukhaMDa su kIyA melA // vara solA, vekirIyA varasolA / kukaraNIyA kelA, somelA velA / / jUnA karaNA, pIlA varaNA // nIlA nAragI, ragaI dIsatA suragI / / rUDI rAiNi, parIsai bhAiNi // dADima nI kalI, khAtA pUjai manaralI // ... ..jimatA.... drAkha nada vidAma ke kAgadI ke syAma / salemI nai khajUra, te parImai bharapUra / cAvaulI naha pistA, loka jimai hastA / galavI gulamu bharI, Age lai dharI / / sakharA sadA phala parisyA paraghala // kAvilI kharabUjA aura desAI dUjA / mIThA u .chu khATA nai mIThA, te purIsatA dIThA / / vi parisai pakavAna nI jAti, bhari2 pANIye parAti / / nehanI parImaNahAra, syAmAvatAra || kThAbharaNahAra, devakanyA nai asi / / damI nAri parIsai pakavAna, jimatA vAghai mukhavAna // satapuDA khAjA, catura nAri kIyA taajaa| sadalAnaDa sAjA, jeha jinatA lAgai tAjA, mohIyai rAuta rAjA // lADU varNana pachai parIsyA lADU, jANe nAndA gADU // jiNa dIThA na rahai mana ThAma, hiva suNau tehanA nAma, kesariyA vesariyA,.... ... . .. . || seviyA, su ThiyA, motiyA, mgdiyaa| mUgiyA, kITiyA, kaseleyA, methiyA / / kisamisIyA, teliyA // trigaGgA, jhgriyaa| hala, parIsI parighala |
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ (266) valI pakavAna ANai, tehanA nAma vakhANai // suhAlI nai seva, parIsI rUDI Teva / / vali parIsyA phINA, atyata jhINA / / sadara .." , nahI kA khoTa // Thamakate neura, parIsai gheura / taliyA gUDha, jANe amRta nA vRTa // bhari 2 grANai tabAka, sakhaga gRDhapAka / / paDasUdhI nai sAkalI, jiMmatA naha thAyai yAkuli, valI gulagulA, svATai bhalA || dahI vaDA, gUDha vaDA // mADA nai murakI, upaga lyai bhanmArkanI bhurakI // UnhA kasAra, ... ... // sUMkhaDI parIsai mohana bhoga, vRddhA nai joga / / parIsai cUrimA, jimatA vAdhai karimA / dadhivarNa dahItharA, jimatA / gvuramA nai khIra, jimatA vAdhI bhIra / peThA nai peDA, guMDavaDe kIyA niveDA || maigala jyu mAlhatI, cihuM disai caaltii| haMsagati hAlatI, mAnInA garva gAlatI / / syAmA mRgamaTadhAra, mukhapana TalAkAra // sakala sahelI parivAra, ehvI catura nAra || agitAkAra, pakavAna parIsai suvicAra / / hiva mADA ANai, bhalai TANai // kavIsara vakhANai, jehavA eka jANa // mAMDA varNana khADa mADA, mokalA mADA, gula mADA, gUDa mADA, AsiyA mADA, kapUrIyA mADA / / pANI varNana vicai pAvai pANI, jhArI bhari 2 prANI // aAbila vANI, drAkha vaannii|
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 267 ) khAMDa vANI, sAkara vANI / elacI vANI, kapUravAsita pANI // karatI jhAkakamAla, hivaha parIsai sAla || navanavI bhAti, piNa kahu kitarIka tehanI jAti || zAli varNana sugadha zAli, kukku zAli / kalamalI zAli, tilacAsI zAli || jIrA zAli, kucha zAli / rAya bhoga zAli, gucaDA zAli || devajIra zAli, dhUma mogarA zAli / ketakI sAli, nIlaunI sAli || cadra zAli, sveta zAli // pIta zAli, saTa zAli // nIla zAli, bhaTTA zAli // zuddha zAli, kaumudI zAli // sAThI cokhA, muMjI cokhA, khaDa cokhA // zAlikara isI zAli kura, grANIyai bharapUra || praNIyAlaya, sUtrAlau, surahau, pharahau | sugaMdha, parIsai mudha // dUbalI strI khaDabaDa, sutralIye chaDayau || halave hAthe sohayau, jA lageM mana mou // nakhavatI vINIyA, sughaDa strIye cINIyA / phUTarI sI strI dhoyA, hinUI strIyai joyA // bhalI bhA~ti UrAyA, rAdhatA jaba kasa zrAyA / tatra catura strI utArI, bhalai vastra suMbhArI // sarasa sukomala ujjalaDa, vi ugalau // ehavau kUra, parIsai bharapUra // hiva parIsai dAla, sohai svarNanai thAla || maDovarA mUMgataNI trichaDI TAli, mAdhurya taNI pAli || nAni pIlI, pariNAma sIlI ||
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 268) dAla nAma suNajyo sahU te dAlinI jAti, bahU kAbilI caNAnI dAli || tUaranI dAli, masUra nI TAli, uDada nI dAli|| jhAlara nI dAli, maTara nI TAli // bhalI biphADa dalI, ehavI dAli parIsI valI / / hiva UparA parIsaha ghI, sahU kahai jI jI / sAjha nA jamAvyA, paramAtinA tAvyA / / sadya tapita, paramAmRta // maniSTA varNa, vadhArai karNa // saraharI dhAra, vaDI vAra // atyaMta suvakAra, ANIyai jImaNavAra / / saubhAgya ajeya, nAsApuTa pepa // sAkSAta amRta samAna, jimyA vAghai deha nau vAna // surahau prativAsa, tAvIyau khAsa // hiva parImI zrAcI polo, jhAjhA vRta sujhakolI,triMhu polIe eka kavala thAi, phUkarI mArI phalasA lagijAi / sAlaNA hiva sAlaNA parIsai, sahUnA hInA hIsai / / kavaNa 2 sAlaNA, hiva tehanI cAlaNA || nIlI chamakAI DoDI, jimai hoDAhoDI, paTIraDI vaDI, selarA khelarA / sarAnI phalI, mUgaphalI, caulaphlI, gvAraphalI kelA, karelA, kohalA, AmalA // nAragI, bagA, TIDasA, parpaya, karpaTA / karaNA, varaNA, nIlavaNA,-- khATA sAlaNA, mIThA sAlaNA talyA, galyA, cImaDA, kAliMgaDA // bhuraDA, tUsaDA, paTIraDA, koThIbaDA // matIrA, khIrA // kharabUjA, tarabUjA, karamadA, gharamadA // mighoDA, kakoDA / mogarI, sAgarI / / vRtAka, nIlAzAka / niMbU, javU //
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 266 ) : turI, saNahArI, sanUrI // cAuliyA, AyariyA // dUdhiyA, sajholiyA // zrAvahala, vAlahala || athANA navanavA athANA, jiNai jimatA rIjhai rAu rANA, sAlaNA // kadamUla, anai kapara phUla // nIlA kayara, parIsai bayara // caNA kAbilI, anai aAbilI / / mAgai gheThA, tivArai parIsai peThA // rUDA rAItAM, mana bhAItA // pIpari pIlI, marica nIlI // kAkaDI, valI dhAvaDI // kauTha, chamakyA mutth|| kAcara, muThakAcara || koclaa| . kAcarI, Ubha kAcarI // parIsivA joga, kevaTyau phoga / / baghArayA, dhU padhArayA // aneka chamakAyA, sAlaNA lyAyA / / bhAjI jhAjhA ghI nusAjI, syu karai bhAjI, jiNA jimatA ma thAyai rAjI / / marasavanI, sovAnI, pUlAnI vathuvAnI / / caNAnI, methInI, tejArAnI, caDhalevAnI / / var3I hiva aAvai vaDI, evaDI peThA vaDI, zrAdA vaDI // marica vaDI, chamakA vahI, gholA vaDI, pApaDa vaDI / / kATa vaDI, dadhi vaDI, siraavddii| var3A (dAliyA ) hiva lyAvaha, dAliyA, vasyA hIyA / te ehavA, ghaNu vakhANIye jehavA // ghaNai telai sInA, ghaNai gholai bhInA /
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 300) marica nA camatkAra, atyata sukamAra / ___.. .. . , ... talyA sujANa // ... dahI* * dahI, maulA dahI / hAtha lIdhI Uchalai, muhDai ghAlyA galaha / / sarganA deva devI Talavalai, dekhatA DADha galai / / ATA vaDA, kAjI baTA, gholavaDA, mUgidAla vaDA, mauThi dAli vaDA // uDada dAli vaDA, DoDIyA vaDA / / paleva hivai Avai paleva, jimatA Teva / / cokhAnI paleva, pIpaliyA paleva / haladIyA paleva, sUThiyA paleva, miracIyA paleva // vArU vaghArayA ghola, parIsiyaha bhari kacola / / sIdhA jIrA taNau prativAsa, bhojya lakSmI / / prINiyai mukhakamala, * * . jANe kSIrasamudra nA kallola, ehavA amRtamaya ghola / / dahI hiva parIsai dahI, tau jimyA sahI / / gAi nA dahI, bhaisa nA dahI, ligAra mailA nahIM // karpUra taNa u vAsa, ehavA parIsaha vhI khAta || vIjaNe vAu ghAlai, garamI tahanI TAlai // ima bhojanarIti apa . . / pANI calU kAji pANI aNAvaha, bhArI bhari 2 lyAvai / / hima nima sItala, atihi nirmala || karpUra vAsita pANI, pADala vAsita pANI // kevaDIyA pANI, caeNdana vAsita pANI // elacI vAsita pANI, sugadha pANI / ehavA jala dIghA, tiNasu mukha hasta pavitra kIdhA //
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 301) taMbola tadanatara TIjaI tabola, surabhanai bahu mola // ToDerA, gvAlerA, ajamerA, nAgara khaDA, mAgala, kariyA, mAgahI, ityAdi pAna nI jAti kahI / / vAkaDI sopArI phAla, pivala sopArI phAla // karpUra vAsita, kesarAdi sobhita / / mRgamaTa gaTigala, jAvatrI nai jAiphala / / khaDacaNe, motI cUrNa // kevaDA kAtha, ityAdika tabola dhai sahU naha hAtha / / kAsmIrI kesara nA chATaNA kIdhA, ima lAchi nA lAhA lIvA | agara tela sahita gadha rAja gahagai, jA cIja vAdhi gahamahai / / achAlyA abIra nai gulAla, bhalA tilaka kIdhA bhAla || harakhyA bAla nai gopAla , hiva suNau / - mukha aAmA ulI, mihara kulI, kalamalI, sinnlii| arkatUla, paTTakUla, bahumUla, kapUradhUla || ratna kabala, mAru kavala, gagAjala .. . // * * dhUnau jUnau ThAI joDI, kiNahI na vikhoDI // sidhU doTI, mahIna nai moTI // gauDIyau, cuddiiyu| gagodaka, socaka, khIrodaka / duraMgI, surgii| so nAra gAmI, dharaNa gAmI, thAnesarI, adhautarI vaDavarI audhii| amRtI, bulabula cusmA bahubhatI / / kapUra vATI, mochaNa khasakhAsI / korI, borI, sADau, ThepADau / khAsau nai khesa, pUravI suvisesa / / navanavI pAthaDI, pacavarNa kAsmIrI pAmaDI, TUkaDI, caraNA nai cuunddii|| paliMga posa, satosa, sUpha sakalAta, vilAitI vikhyAta || bhairu khAna jAI, nIlaka nai darIbAI / /
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 302) deza paradesa nA sAlU , baMdhaNa naha ragAlU || mAladahI, mAvA piNa sahI / / majITI ToTI, palAlI moTI // karatA jhakajhamAlA, lAhorI vAlA || mulatAna salahaTI, paTaNI paTI / / hajjArI naramA, kAvilI duramA sUsI nai selA, garma sUtra vINI bhelA // kasabI cIrA, jhalakai jANe hIrA / chITa aneka bhAti dharI, raMga kharI / / zrIsApha, zrIvApha, kathIyA naravApha / / vAstA, taastaa| kuratA, raMga mai nahIM kA khatA / / dugajA, tigajA / adUpya, devadRSya / / cInAzuka, paTTAzuka / sirabadha, tanuvaya, * kamarabadha / / ikatArA, dutArA / hIrAgara, vairAgara phUlaphagara, Tasara, khasara // cAdara, vAdara | abara, pItAvara // nArIkujara, masajara / tArajhAra, raukAra, TADimasAra, cautAra / vastra pahirAvaNI ityAdika suvicAra || lai mAnuSa autAra, ima karai bhojanAdhikAra, te dhAra lahai sujasa apAra // iti bhojana vidhi varNanam ||(ku.) 15 'ghRta sadya tAyiu, dhArai naamiddN| majiSTA varNa, vadhArai karNa / -saraharI dhAra, prINai jImaNahAra / saurabhya ameyu, nAsA puTa peu / sAkSAta amRta, isyuM ghRta // 16 dhAnya (1) sAla, mAla, gohU~, java, vAri, tUra, caNA, caMvalA, vaTalA, mUga, moTha,
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 303 ) mASa, masUra, mAso, maNaco, baraTI, bAThaDo, samalAIyA, kAgaNI, kodarI, karI, kulatha, vekariyo ityAdi dhAna / (vi.) 17 dhAnya (2) lava, gehU~, sAla, bihI, koTarI, mUga, moTa, ciNA, caulA, uDaTa, kAgaDI tila, masUra, tUra, alasa, kulatha, tUara, kvAra, (gvAra ) makkI, mAla, varaTI, bAjarI, maNacI, sahI, rAyamakha, vaTalA, kAchANa, rAla dhAnya nAmA // iti sabhAgAra sapUrNa / sa. 1762 varSe phAlguna suda saptamyA tithau bhRguvAre gaNimahimAvijayena lipi kRtATa zrIrastu / zloka grathAgratha 756 ebhi pratha sakhyA jAyata / / (motIcaTajI sagraha prati ) 18 lADU (1) kaMsAra nA lADU, kasamasinA lADU, kaselA nA lADU, motIyA' lADU, kITInA lADU, kenA' lADU, magadIzrA lADU, motIyA lADa, methI nA lADU, mUga nA lADU, medA nA lADU, cokhA nU lADU, siMha kesariyA lADU, proSadhIyA' lADU, aDadIyA lADa, aAsadha" nA lADU, tilanA lADa, trigaDU nA lADU, lAkhaNa sAhI lADDa, dhANI nA lADa, kulI nA lADa, kUlariyA lADU-ehavI vividha prakAra nA lADU / 16 modaka (2) / tadanatara / / zuddha ravAnai TalavADai kelavyA / ghRta varNa pAki talyA / zarkarA pAki bAdhyA / marI elacI nA camatkAra | kAcAM kapUra ne vAse vAsyA / sthUla vATalA mahojvala / isA sevaIyA lADU / dala lADU / bItrA lADU / motizrA lADU vAjaNa lADU / nAda hala | amRta hala / khala khdd| bhala khaDa / pramukha modaka mukyA / jANii kiri bhojya lakSmI taNA krIDA-kaduka hui jisyA / athavA sukRta drama taNA pariNAma manohara phala hai jisyaa| 1 motIcUra nA laadd'| 2 kITiyA lADU / 3 kaNaka nA lAI / 4 ukhadIyA laadduu| 5. bhAsadhiyA lADU /
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 304 ) parIsaNahAri taNA payohara sapUrNa hui jisyA / " amRta ghaTa hui isyA moTaka zobhai / / 20 suMkhaDI (1) puDI, peMDA, pApaDI, pAta, pApaDa, khAjA, khADakatelI, khADakhuramA, TahItharA, damIdo, doThA, gUDhagaNI, gAThiyA, sakarapArA, suhAlI, gUdavaDA, gUMdagaNA, gUjA, gulapApaDI, galephI, murakI, motIcUra, soha, sAkalI, seva, sevagAThiyA, sAbUNI, sIro, sAkariyA caNA, hesamI, ghevara, phINI, jalebI, patAsA, kalyANasAI, bATarasAI, talyA, tAyA, kulyA, karakarA, molA, mIThA, galyA, galephyA, cIgaTA, cUcUtA, bharayA, bharabharAyA, ehavI su khddii| 21 mukhar3I nAma (2) pUr3I, per3A, pApar3a, pApaDI, khAjA, khADa, khuramA, dahItharA, damIdo, doThA, gupacapa, gudagaraNI, gAThiyA, guda vaDA, gujA, gula, galephI, murakI, motIcUra, soTha,sAkalI, seva, sakarapArA, tuhAlI, sIro, sAkarIyA caNA, hesamI, ghevara, phINI, jalebI, patAsI, kalyANasAhI, talyA, tAvA, kulA, karakarA, molA, mIThA, galyA, galekyA, cUcUtA, bharyA, bharabhayA ehavo svAda / 22 sUMkhaDI (3) / / sUkhaDI vaka all upalii mAli / suvarNamaya sthAli / prazasti kAli / chohAri, khArika / vekayA / varasolA / hIrAgala / sAkara / kisamisi TAkha, . dIpazAkhA / khajUra / saraMga / nAraga / taruNa karaNa / sarasa panaru / sArasa hakAra / amRta niryAsa | ajAsa / sUnelA / rAjelA / naarskhelaa| kelA taNI kAtalI / bIjorA taNI caDauDI / nAlIyara nI khdd'hddii| dADima nI kulii| vArUM cAralI / ghaDyA siighoNddaa| managamI vAyamI / ikSu daDa / akhor3a khaMDa | niuNjaa| jaMbIra / sukhA svAdana prabhRti svAdaha nI panna phalahuli // (pu0) 23 sAlijAti (1) sugadha sAla, suvarNa sAle, kukaNI sAla, devarAjI sAla, rAyabhoga sAla, suddha sAla, kamoda sAla, kamala sAla / rAmukI sAla, dholI sAla, rAtI sAla, pIlI sAla, jIrA sAla, rAma keli sAla, punAsI cokhA, akhaDa cokhA / rAjorA cokhA, sAThI cokhA, iMDaNiyA cokhA, rAyapAla cokhaa| sukhadAsI cokhA, sonala sAla, garaDI cokhA, ehavA cokhaa|
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 305) 24 sAli nAma (2) sugadha, suvarNa, kukaNI, devajIrI, rAjorA, jIrA, rAyabhoga, pAthariyA, sAThI, kamoda, kamola, dholI, pIlI, rAtI, kAlI, ityAdi sAli / / (ko0) 25 zAli (3) / tadanatara // rakta zAli / mahAzAli / suvarNa shaali| mugadha zAli / tilavAsI zAlI / rAjAnna zAli / sAThiA prabhRti / sumanIpsita / __ akhaDa zAlitaNA cokhA / dUbalI khADiyA / bAlI chaDasA / nipUtI vINi / alavesari pANIu / mumani sohiu / phUTarIi dhoyu| vIhatI cAliu / taraNI haIi paga deI usAyau / bhakti samAriu / / 26 taMdula (4) kApiu dAtu jima UmilavA, vayarAgarau hIrau jima jhlktaa| vaDI khADiyA, bAlI chaDiyA trATi pATi vINiyA, sakha kudAvadAta sugaMdha, aMgulapramAya, surabhi, kalamasAlitaNA akhaDa tadula (pu. a.) 27 kUra (5) unhau / tInhau / saraharau / bharaharau / aNIyAlu / suhAlau / sarasa sohAmaNau / Ujalo jisyo kevaDaDa / UDerI jevaDau / bUbalai peTiM paisatu phuTI nIsarai isyu kUra / ghRta pahita taNai sNyogi| mana taNI rgi| 28 dAlanAma (1) mUMga nI, masUra nI, cavalAnI, baTalAnI, uDada nI, moTha nI, tUara nI, ityAdi / phIzI maDorA maga taNI dAli / photare chADi, halUi hAthi Ukhalai khaaddii| trichaDakI, ghasai pANI siidhii| vAnai pIlI, netra siilii| jImatA svAdiSTa, parIsarAhAri amISTa / parIsi dAli // 20
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 306) 26-vyaMjana (1) vaDA, sAlebaDA, sAMgari, miri, mAjarI / vAlahali, abahali, pUraNa, sUraNa, iMDarI vaDI pApaDa, kakoDA, ghIsoDA, kArelA, cIbhar3A, koThIbhaDA, zrAdA, karamadAM / pramukha vyaMjana / (142 je0) 30-vyaMjana (2)puSpAgaru, nIlAgaru gajavaDi, turagavar3i hasavar3i, rAjavaDi sovana, pArevA meghavanA, paTahIra saMjhArAvA sonachalA, pramukha cImaDI koTImaDI ghUser3A AdA madA, pramukha vyaMjana // : pu . 31--sAka nAma (3) sAgarI, mogarI, corAlI, colA, khelarA, kAkar3I, matIrA, TIDasA, kohalA, kAliMgaDA, kAcarI, kocalA, saraghUvo, bArIyA, torIyA AMvalI, prAMbola, Ala, AmalA, karamadA, kaira, kaMkoDA, karelA, phoga, cIlaDI, pAtoDa, sIrAvaDI, vaTTI, bhujiyA, cIMva, paravala, kidUrI pramukha // . . . 32-sAka sAlaNA (4) ___sAgarI, mogarI, colerI, colA,' ciNA, cholA, selarA, sarathUra', siraMjaNo, ArIzrA, turIyA yAMbilI, pAlA, zrAvola, zrAmalA, uliyA. riDurA, TiMDatA, kohalAM, kAliMgar3A, kAcarI, mocalA, kAkar3I, kAjI, kelA karamadA, kahara, kakoDA, kArelAM, rAbavaDI, vaDI, vaTalA, gaNa, pAtoDI, paravala, vAloLa, phogaphalI, mUMga', matIgaM, methI, galakA, bhujiyA, pramukha, aneka jAti (ko) ' sAgarI, mogarI, coluzamA AMbilI, kAcarI, ko 1 cnnaa| * dInA / 3 saragRTa, saradhUmro / 4 kai / '' muugii| agalIyA /
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ (-307) khAga, khATA, mothaLA, mIThA, kaDA, kasAyalA, tIkhA, tamatamA, madhurA, miracIlA, pholAlA, rAyatA', dhugArayAM, vadhArayAM, talaNa, athANo AMbilIyAlA kAcA, pAkA, sUkAM, nIlAM, unhA, paDhAM, vohalyAM, chU dyA, sekyA, kAsyA, kalakalatA, salasalatA, cUcUtA, cholyA-ehavA sarva sAka nI jAti / 33-bar3A (5) // evaM vidha vaDA || methIyAM baDA / kAMjitrA bar3A / hastipada vaDA / mAlIzrA / dAliyA / sutalyAM paapddii| mugvddii| ur3ada vaDI / chamakAvI vddii| paleha vddii| sUtalI vaDI / AkhAmirI / phUlavaghAra nai / vAsi vAsyA pUraNa / vaghArIi dharI / mirI bharI khAMDamI / 34-zAka (6) ' aneka vAnI paleva / chamakovI DoDI / Tala TalanA TIDUrAM / kalaMalatA kosabhA / suDa-suDatI sIMga / DusahusatA DoDikAM / chamachamatI bhAjI | rUDI rAyatA / camacamA ciibhddaaN| patramaya / puSpa maya / phala maya / mUla maya / tvacA maya / cAta hara / pitthr| zleSma hara / rocaka / dIparka / ApyAyako / kAmuka | tikta / kaTu / kaSAya / zrAglA / madhura / jAraka / aneka guNa maya zAka parIsyA / 35-prathANA AlA, kAcA, pAkA, sakA, nIlhA, unhA, sekyA, vAsyAM, kalakalatA, salasalatA, valavalatA, cUcUtA ityAdi 36-bhAjI tAMdaLajA nI bhAjI, pocIzrA nI bhAjI, cIla nI. bhAnI, ciNAnI' bhAjI, bADIyA' nI bhAjI, vAthalA nI bhAjI, rAInI bhAjI, . sarasava nI bhAlI, aphIma nI mAjI, methI nI bhAjI, sUtrA' nI bhAjI, rajAyaNa nI bhAjI / muLA nI mAjI, caMdaleI nI bhAjI, lAlarI nI bhAjI, ehavI bhaajii|| 1. rAItA 2 pu ANa nI bhAjI 3. vathumA nI bhAjI 4. rAyaNI nI bhAjI
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ (308) 37-ghola . // anaMtara // pravaNolvaNI rasAla nAnA vATalA / pANInAM / kacolA mUkyAM // tadanaMtara || pradhAna / vArUgalyA ghola / sudadhi niSpanna | suvAsivAsita / isyA ghola parIsyA // te kisyA ? dahI sUM kaDhikayAM / su jAdi jAmyAM / suhatthi hatya sapana / labarthava thava kapaDia / taMdahi aMkaha na sabharai / kaDuA / kasAyalA / tIkhA / madhurA / jisI paDosaNi nI jIbha tisyA kdduaa| jisyU guru taNo upadeza, tisyA kasAilA / jisI sokinI jIbha, tisvA tiikhaa| jisyu mAna ucita, tisyA madhurA / trihu vAnI nI chAsi-dhaNade / nagade / paMcadhara / lApasI / khAr3a mADA / pUraNa mADA / dADimIyA mAMDA / kuru kuru mADA / patra mahA pradhAna / elacI paattlaa| sIkarI vAsa vAsita / sugadha sItala / mahA manohara / ehavA pAMsI // 38-pakvAnna (1) kelA, varasolA kharjUra, bInapUra vinI, dADimakuMlI, cAraulI ikSudaMDa, drAkSAkhaDa modaka, guDamodaka isA pakvAna / / 36-pakvAnna (2) pApaDI, cuDahaDI, kAkariyA, salavaliyA, kaMsAra, ghRtapUra, suhAlI, seba, sAkucI tAtapur3I, khaMDamodaka, guDamodaka, dohaThA, dahI vaDI, mADI marakI, siMha kesara, paMca dhAra lpnshrii| eva vidha pakkAna // ch|| 988 jo 40--paravAnna (3) khaMDotalI, suhAlI, seva, gaNA, modaka, mADI, murakI, phINI, pApaDI, sAkucI, sAMkulI, sIri, khADu, ghRttu, lacalacI lApasI, sAlidAli / ghRta nAli, vyajana paali| 1 nora .
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 306 ) paleha, pAnaka / mAdhura, curAsI sAlasA / causaThi khaaNttii| vIsa tela nA chamakAviyA / dAdhI, bhuugii| iDarI bar3aka / pApaDa zAli pApaDa / kara / dadhi, dugdha / gholaDAhi // 62 // 41--pakyAnna (4) // tadanaMtara / / saptapuTa jisyAM hui chAjAM, isyAM hui khAjAM / masamasI mrkii| zazi vizada suhaalii| phagaphagAM phINAM / dugdhavarNa dahI vddaa| ghRta varNa dhaarii| sukumAla / suhaalii| akhaMDa maaNddii| zakarA nicita sAkucIsya talyA sevattAM / vAru dahI vddii| maaglkiiyaaN| pramukha pakvAnna parIsyA / / 42-pAka cArolI pAka, cAkhI pAka, akhoDapAka, vadAmapAka, kesarapAka, karamadA pAka, nimajApAka, pistApAka, kelApAka, kohalApAka, kerI pAka, kisamisapAka, kocapAka, gUTapAka, gokharUpAka, gulAvapAka, aphImapAka, AMbApAka, AmalIpAka, zrAsaMdhapAka, elacIpAka, suThapAka, selaDIpAka, vijayApAka, sIdhoDApAka, sopArIpAka, dUdhapAka, dahIpAka, dahIvaDApAka, drAkhapAka, virahAlIpAka, piparIpAka, tanamanIpAka, trigaDUpAka, bhilAmApAka, lasaNapAka, haraDepAka, musalIpAka, nAlerapAka, vijorApAka, jAvatrIpAka, jAyaphalapAka, "" baDaborapAka, khArikapAka, khalakhalApAka, khuramApAka, hIMgalUpAka, laviMgapAka, lIMbUpAka, mahuDApAka, mirIpAka, caNApAka, phUlapAka, phINIpAka, zatapAka, sahasapAka, . lakSapAka, koTikA pAka, kanakabIjapAka ityAdi jAtanA pAka || 43-pANI (1) sugadha kevaDAnA, kAthAnA, kapUranA, pADalanA, cadananA, elacInA, bAlAnA gulAbanA, pAlara pAnI, gaMgodaka, zuddhapANI ityAdi ( ko.) 44-pAMNI (2) sugadha pANI, kevaDA pANI, kAthA pANI, kapUra pANI, pADalanA pANI,
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 310 ) caMdananA pANI, elacInA pANI, vAlAnA pAMNI, gulAbanA pANI, pAlara pANI, vAkala pANI, gaMgoTaka pANI, ehavA pANInI aneka jAti / / 45--mevA (1) nAlikera, sahakAra / nAbU, bIjapura / nAriMga, karaNAM, kapittha, drAkhA, khajUra / khArika, akhodd'| vAyama, dADima / rAjAdana, vaaruklikaa| .. kadalIphala, pUgIphala / prabhRti phaluhali // 61 // 46-mevA (2) kelAM varasolA, khajUra, bIjapUra, AbilI, dADimakulI, cAraulI, ikSuTaDa, drAkSAkhaMDa, AMbA, rAyaNa akhoDa, vAima, nimacyA naragojAM ||ch| isAM bhadaya / / 143 // (30) 47-mevA (3) akhoDa, aMgUra, kisamisa, chakelA, kelA, kamarakha, anAra, akharoTa, aAlu, ajIra, badAma, bihI, vijorA, barasolA, khajUra, khalahalA, khArika, kharabujA, khiraNI, phAlasA, nAraMgI, nimajA, pIstA, seva, sahatUta, saphalajala, sadAphala, zrIphala, sopArI, siMghoDA, saradA, cArolI, cArubI, tUta, tarabUja, drAkha, phaNasa, phAla, jaradAlu eDavo mevo / / 4-mevA nAma (4) khAraka, khoparA, kisamisa drAkha, vidAma, pisatA, nivajA, kelA, kamarakha, agUra, anAra, akharoTa, AlU, aMjIra, cIhi, vijorA, varasolA, khajUra, khalahala, kharabUjA, khiraNI, nAraMgI, seva, sahatUta, zrIphala, sopArI, siMghor3A, saradA, cArolI, phaNasa, jaradArU ehavA mevA (ko0) 46-mukhavAsa (1) vicitra patra / atisthUla pUgIphasa / paratra pratikUla saugadhika } tAMbUla, kapUra vAsa vAsita miti bhadram / /
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 311) 50-mukhavAsa (2) . . , . ) . pAna, kAtho, cUno, sopArI, 'lavaMga, DoDA, elacI, jAyaphala, jAyapatrI, taja, tamAlapatra, khekhaDI, khairasAra, kapUra, kesara, ciNakabAba, kastUrI ityAdi mukhavAsa / ; mukhavAsa / - . 51-bhogya tela, tatrola, cUAcaMdana, kapUra, kesara, kastrI , kasabohI, maIna, udvartana, nhAvA, dhovo, sohavA, siNagAravA, pAlavA-posavA, pahiravA, aor3havA, khAvA, pIvA, ityAdi bhogya / 52-sugaMdha vastu kesara, mUkaDa, cUka, cadana, abIra, javAda, gulAla, mogarela, cApela, jAcela, kevaDela, karaNela, kapUra, kastUrI, atara ityAdi sugaMdha vastu / .' . / / 53--sugaMdha tela . kevaDiao tela, kalpakaraNa tela, kuSTakAlAnala tela, kanakavIja tela, karaja tela, marasIo tela, oSadhIu tela, ardhAga tela, niguDIao tela, nibolItela, dhUpela tela, viSagarbha tela, vAghela tela, bhIDInu tela, bhIlAmA tela, pAtAlayatra tela, mAlakAMgaNI tela, DolIo tela, tilageM tela, Toparela tela, karaDa tela, matAvarI tela, cAnalI tela, cAMpela tela, dANela tela, alasiu tela, eraMDIao tela, ityAdika tela | 54-vastra (1) cInAzuka, pttaashuk| gojInarma, nIlanetra / sacopa, pATaNIpaTa, paTahIra, vilacaliyA / mugavana, maaddliyaa| vairAga, rhiiraag| / nAdara, meghADaMbara / netrapaTTa, dhautapaTTa, raajptttt| gajavaDa, hNsvdd'| voriyAvaDi, suvrnnvddi| kapUriyA, cukddiyaa|
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 312) potiyA, vakrakoTA / rAjavaTA, mahivar3A, nAgavaTA / pramukhANi / / 63 // 55~vastra (2) vastra-ehavA bhalA vastra pahiyAM te kehavA chaiH 1-sAlU , selA, sIrIsApa, siNIyA, susI, salahetI, ( saNa ), sUpa takalAta, caurasA, cIra, cunaDI, cINI, mIThA, malamala, choTa, siMdUrI, makhamala, mahimudI, pAMmaDI, paTakA, pacheDI, pADha, pItAMbara, paTolA, pAMcapadA, paTu, arANa, atalasa, adhottara, elAcA, khAsA, khesa, khArA, bhairava, bAhadarI, viTAmI, dariyAI, do tArA, gharamA pramukha aneka vastra sobhai cha / 56-vastra (3) deva dUpya / devaag| cInAzuka / paTTAMzuka / paTTa dukula / nIla netra / pATUa / paTTa hIra / paTTa saaulii| paMcarAItrA / narma kharva phUla pagara / nAdara / netra paTTa / dyauta paTTa / rAjapaTTa / gamavar3i / suvarNa vaDi / hasa vaDi / kAla paDi / sUciyAM / kapUriyA / ityAdi vastrANi ||ch|| . pu. . 57-vastra (4) vastranAma : tAlU , selA, sirIsApa, saNIyA, sUsI, saletI, sUpa, sikalAta, corasA, cIra cUnar3I, cINI, sindUrI, chIMTa, mIThA, malamala, mukhamala, misaru mahamuMdI, pAmar3I, paTakA, pacheDI, pATa pItaMbara, paTolA, paTTa, ayaNa, atalasa, adhotara, ilAyacA, khAsA, ghilU , bAphatA, adarata, bhairava, DoriyA, khesa, khAkhA, vahAdarI, viTAmI, darIyAI, dotArA, cotArA, kathIpA, masaMjara, jhilamila, avaraMgajebI, kImakhApa, cakalA, sIrasakara, thiramA, kAlA, pIlA, gholA, nIlA, rAtA, paMcavarNa aneka vastra pahiryA chai // 4 // ko 58-paridhApanikopayogI vastra varNana (5) adRSya devadUpva ratakrambala khIrodaka tanubaMdha zirabaMdha kamaravadha kaTha pITha paiThANI aTANa khama pratApa nAdara sAulA cauratA ulavelA meghADavara yaja
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 313) nATI dADimasAra cIra kamakhAva gagAjala paTTAMzuka nIlaveDi sacopa paTaMbara vAlAcUnaDI cUliyA darIyAI cakravaTA popatiyA AsAulI bAstA khairAvAdI sonAragAmI du tArau TasariyA eraDI, cApa gajiTa khesa kasabI hIrAgara kathIpA adhotarI khAnajAI gajaveDi kAlaveDi pATaNI paTTakUla ghATa maTalI lAhi cArasA bhairaviyA kocI sirIsApa sammANA khAsA, jhUnA caTa tAra pUriyA . cAroliyA kapUradhUli TukaDI vairAgara phUlapagara sAnabApha narabApha tanasukha manasukha amRtI cInAzuka suvarNaver3I hasaveDi nIlanetra mUgavannA paTA pAha pItAvara nArIkuMjara kamakhA darIyAkhAnI atalasa nAvaTA dhautavaTA haMsalIyA popaTiyA cApAneriyA khADakI sAlU bhairava zrIvApa thAnesarI dharaNagAmI dahIkoDa dugajau cupaTA gauDIyA sisIyA miNIyA calavaliyA pravAliyA arkatala pAmhaDI ghaTI muhamUTI mukamala nIlaka masajjara cInI sADI sela sUpa sakalAta lolivA bhoTakavala mAvA korI gilama bApaDa borIyA kamalavannA (130) (sU0) rokAra tAstA sUsI khAsara lovar3I cIrA duraMgA ToTI kharavAsa kaMbala kAzmIrI setrujI pATI nepAlI borI kharaDI
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ (314) .58-strI vastra colIvaraNA, kasabI, kasIdA, kamakhA, kusUbala, paTolI paTolA, pItAMbara, ghATa, sADI, saNalI, amarI, bAila, jUI, rAtA, pIlA, gholA, kAlA ityAdi zrI nA vn| 60-AbharaNAni (1) hAra, arddhahAra / trisara, ctuHsr| paTasara, aSTasara / navasara, aDhArasara / ekAvali, kanakAvali / . muktAvali, vijJAvali / / pravarAvali, sUryAvali, nakSatrAvali / kaTIsUtru, rasanAsUtra / mukaTa / paTTa, zikhara cUDAmaNi kuMDala kaTaka / kaMkaNa, aMgada / mudrAnadaka, dazamudraka / agulIyaka, hastAgula kadaMba / karNApalikA, sNklikaa| pAdakA, aveykaa| prabhRti AbharaNA // 64 // (30) 61-AbharaNa (2) hAra, addha hAra, prAlaMba, pralaMva, mukuTa, kaTaka, kaMkaNa / keyUra, vAharAM, pIDalA, ToDarA, nUpura, kuNddl| ekAvalI, kaNakAvalI, muktAvalI, sUryAvali, caMdrAvalI, nakSatrAvalI, saubhAgyAvalI, zroNIsUtra, kAcI kalApa, cUDAmaNi, aMguSTaka, agulIyaka, mudrikA, navagrahA / bahurakhAM, valaya, vAlalA, nagoTara, nAgulA, khITalA, chavITiyAM, dhaDi, motIsarI / / 68 / (jo.) 62-AbharaNa (3) AbharaNa ___ hAra, addha hAra, pralaMba, prAlaMba, ekAvali, muktAvali kanakAvali, ratnAvali, sUryAvali, candrAvali, jhalaka, tilaka pramukha AbharaNa || ( pu0 zra0) -
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ , , . 63 aAbharaNa (4) ... / zraNavaTa, agUThI, vIchIyA, polarI; kar3I, kAMbI, kAMkaNa, kaTimekhalA, jhAjhara, bAjUbaMdha, bahirakhA, pUcI, chApa, vIMTI, hAra, addha hAra, dular3I, caukI, mAlA, morar3I, dhar3I, cIru, sAkalI, tehar3a, jihaDA, pAila, motasirI, sIsaphUla, talo, navaraMga, navagrahI, bora, akoTA, jhAla, khavagAlI, khITalI, pAnaDI, nakaphUlI, nakavesara, siMdho, thUdharI, rAkhaDI, sahelI / TIkI, kAjala, kuMkU, hIMgalU ityAdi / ( kau.) , -64-puruSa alaMkAra, strI AbharaNa (5) tadanaMtari puruSa alaMkAra pahirAvai tannAmAni / 1 hAra 2 addha hAra 3 trisara-4 catu.sara 5 aSTasara 6 navasara 7 Arasara 8 ekAvali 6 muktAvali 10 bajAvali 11 nakSatrAvali 12 TakAvali 13 prarAvali 14 jhUvaNA 15 padakar3I-16 mAlA 17 kutarI 18 vAlI 16 veDhalA 20 tugala 21 moralA 22 kaDI,23 gaThoDA 24 karNapUra 25 kuMDala 26 paha 27 mukuTa 28 cUDAmaNi 26 chora 30 bAjUbanda 31 vahirakhA 32 pesadasnI 33 ginAI 34 navagrahu 35 hathasAkalA 36 dasAgulika 37 mudrA 38 aMgulimudrA 36 veDha' 40 vIMThI 41 veliu 42 navagharI 43 chApa 44 kaDalI 45 kaTimekhalA 46 kandorA 47 kaDI ityAdi-1- / - strI AbharaNa-1 gakhaDI 2 veNI 3 sahelaDI 4 jhAbau 5 saiyau 6 Tolau 7 cAMdalaU 8 cAka 6 zIzaphUla 10 phUlI 11 morilA 12 panaDI 23 arahaTTa 14 nakavasara 15 kATau 16 nakaphUlI 17 kuDala 18 ghaDi 16 bITalo 20 akauTA 21 nAgalA 22 tAMDaka 23 bAlI 24 hArAdika 25 nIMbolI 26 mAdalIyA 27 hAMsa 28 cIDa' 26 dulaDI 30 sAMkalI 31 vAliyAM vAlamI 32 cUDo 33 kAMkaNa 34 kArkaNI 35 vahirakhA 36 grahuMcIyA - 37 hathavAlaDA 38 kAcavA 39 kaTimekhalI 40 jhAMjhara 41 neura 42 kaDalA 43 ghaDi 44 ghUvarI 45 ghUdharA 46 pAuli 47 kAbI 48 vIMchIyA 46 mudrA ityAdi strIjanAbharaNA naamaani| ' 65-dhAtu nAmamRgAka, dhAtavaIna, baga, baMgezvara, pArada, abhrakha, tAmra, tAvezvara, tejAno, rUpa rasarasa, ramAMga, amalagolI, vijayA, puDI, lohacUraNa, lohasAra / - -
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAgakara haMsagarbha muktAphala vidruma ( 316) ___ paMcara, paMcarattirasa, chamANikya, rasapAcaka, rasarUpa auSadha, vepatha, ityATi dhAtu nAma, (vi0) 66-cA~dI kA kaTorA ughasiyaM nIvasiva potAsiyaM cokha camakha UjalaM nImala jasaM pUnima taNau candra maMDalu ksiDa rUpA nau~ kacolau / (pu0 a0) 67 ratna (1) padmarAga papparAga makaratamari karketana candrakAMta sUryakAMta jalakAMta nIla mahAnIla iMdranIla vimavakara jvarahara rogahara zUlahara viSahara harinmaNI cUnI lohitAkSa masArI nala aka ajanariSTa ahimaNi ciMtAmasi / iti ratna jAti nAmAni / / (124 no0) 68 rana [2] iMdranIla / mhaaniil| padmarAga / puSpa rAga | lohitAda / karketana / marAsagalla / pulaka / kaustubha / sazrIka / ranAkara / zrIpati / devAnaMda / pussttikr| jyotikr| gunnmaali| sogdhik| karkoTaka / hasa-garbha / aka / variSTa / zivapriya / saubhAgya kara | viSahara / ajana / pulaka / ariSTa / amaali| tikr| sUrala / zatruhara / jala nilaya / paTaka / nubhaga / cadrakAti / suurykaati| vaidya / sUryamaNi / cadraprabha / sAgara prbh| bhadraMkara / prabhaMkara / madraMkara / azoka / pramA nAya { ityAdi ratta // ch| (pu0 66 ratna [3] nIla, mahAnIla, candrakAMti, sUryakAnti, vajra, paiDarya, karketana, jyotIrasa, saugadhika, pramukha azeSa, ratna vizeSa / (pu0 a0) 70 ratna [4] ciMtAmaNI, vairya, sUryakAnta, candrakAnta, jalakAMta, karketana, nIla sAsaga, lohitAkSa, masAragala, hasagarbha, pulaka, pravAlA, saugaMdhika, subhaga, sphaTika
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ (vi0 ) - ( 317 ) jyotirmaya, tarapa, aMjaNa, aMjaNa pulaka, aMkamaNI, maNiriSTa, marakata ityAdi jAti nA ratna / 71--rata (5) azvaratna, gajaratna, puruSaratna, strI ratna / ___ padmarAga, puSparAga, mANika, guruDodbhavodgAra, marakataratna, karketana, vajra, vaiDUrya, caMdrakAMta, sUryakAMta, zivakAta, cadraprabha, sAkaraprabha, prabhAnAtha, azoka, vIta azoka, aparAjita, gagodaka, masAragalla, haMsagarbha, pulaga, saugaMdhika, subhaga, saubhAgyakara, viSahara, dhRtikara, puSTikara, zatruhara, aMjana, jyotirasa, zunnaruci, sthUlamaNi, gomUtra, gomeda, lasaNiyA, nIlA, tRNa cara, vajradhara, ghaTakoNa, karaNI, cApaDI, pIrojA, pravAla, mauktika pramukha ratne karI hATa bhayo dIsai chai // (pU.) 72 ratanamAlA zrAda shriinaaraaynnjii| devAM vaDo to deva 1 rAjArikha to vizvAmitra vaDA vaDI to prathamI 2 kAla to mahAkAla baM (bahu) ratanA to visaMthurA 3 guNavaMta to guNesa devatA to vizvanAtha 4 jakharAva to kumera (kuvera) devI to pArvatI 5 gadhara bInA to tuvara badha kAmanI to gaMgA 6 paMkharAva to guraDa daIta dalaNa to kRSNa jI 7 nagarI to amarAvatI kheta to Adakheta 8 pupa to pArajAtaga mahAkheta to bANArasI 6 brakha (vRkSa) to kalpavRkSa pachama kheta to prabhAta 10 hattI to airApati mukata kheta to gayA jI 11 turaMgama to ucAsa sigha kheta to zrIdhAna 12 maDArI to dhanADhi Ada kheta to pohakara 13 puraSa to puruSotama tIrthAyava (tIrtharAja) to prAga (prayAga)14 zrAraMbha to rAma vyAkaraNa to punpAna 15 parataMgvA puraNa bo parasayama veda vata to brahmAjI 16 amohita to sUka brahmArikha to duravAsA 17 ahaMkArI to ratNo rAvasa kalahapriya to nArada 18 mANa to durbodhana
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhanakhadhArI to rajana dAMta to bhIvasena khatrI to dazaratha zrArohita to bhaMgadatta niravAhaNa to kuMbhakarana sudhApata to indrajI syAma bhagata to karaNa baMdha (vIdhu) bhagata to lakhamaNajI matrabhagata to taTAvacha bharatAra bhagatI to dAmovatI juga to satajuga cakravaMta to mAnaghAtA vAsa vasato to jIva turatA to manatata : aratha to jAgavaDa homadeva to hotAsaNa vipradevatA to brAhmaNa putravaMtI to sAvatrI pApaharaNI to gAvatrI giganAghapata to AdIta soma sItala to caMdramA vihmANIka to veda vedAyana to sadApata cavAla to netraha krama dulabha to khIcirata dhUrata to mAla cakravaMta - phaNTA to sesa paravata to mera dAvAra to dadhIca bhIca to haNavata. goriSI to kA sipa ( 318 ) 3 37 38 40 41 * 42 43 44 45 46 47 48 4e 50 51 52 53 .54 55 56 57 58 56 60 61 62 duH 64 - 65 _ 66 67 mahAyanala to vANatura kRSNabhakta to paihalAda 'sahAsIka to vikramATIta sata to haracaTa nogaNI to harasadhI sidha to AdanAtha janI to gorakha tatI to kammArI tanakara to khAparI cora bhASA to sankRta pakha to pitara pakhya paravata to devAlaka vAra to yAdIta titha to amAvasa varata to ekAdazI taruNa to kasapa jotakI to tokhaDa ugragraha to rAha samarathIka to mevamAlA. tarata to jIva mAta to kAritaka cata to vasaMta murata to magaradhana prIta to mada prIta vasatara to sapeta ta cacala to vAnaro vego zrAvai to mana rUpavatI to nyAsakA cakha to aMtara jyA puramalA to kastUrI udagAratA to kapUra ; 68 66 70 76 7 73 74 # hRda - 77 78 ve is wi 81 82 83 me 85 .86 87 88 daha 60 61 62 ng 64 66 67 68
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 122 103 104 105 106 127 107 110 ( 316) zRMgAra to taMvola 66 sAca to rAjA judhiSThira caMtA to rAjacatA / / 100 TarasaNAga to bhATarAjA vedha to rAjavedha cataraga to cAraNa rAjA to bhojarAja 102 mAlI priyA to mAdhava . 123 ur3aNa to naMdaNavaNa rAva to parUra rAva dAna to annadAna 125 dukha to daladrI bhikhyA to kiNa bhIkhA AgArI to kapA sIkha to gurarI sIkha vinAsakArI to pApa akhaI to aAkAsa sata to saMtoSa anata to Utarapaya . 126 gyAna to mokha khaDa to bharata khaDa satI to sItA 106 julI to laMkA nadI to gagA. ataratha to bharamana seva 132 uchaha to putravatI 111 zreSTha phala to aba . . . / 133 prabhAvatI to godavatI 112 pokhada to amRta 134 ratana to mANaka "113 kUDa to kapalAmocana , 135 samada to khAra samada 114 kaThaNa to bhairava .. putra to bhAgIratha 115. rAga to mairAga ratha to nadIghoSa 116 kavi to mAdho vesyA to kAmasenA 117 kavi to kAladAsa . . 136 vibhIgI to bacharAja 118 nakSatra to abhIca, . 140 satapata to zrAcAraja 116 (anUpa saMskRta lAibrerI prati se) 73-zaiyA / malaya caMdana chaTA choTita bhUmitala / -- dadahya mAna kAlA guru / kapUra pArI maghamaghAyamAna | puSya zayya nirupamAna svarga loka vimAna samAna / , ubhaya pAzvopadhAna zomita, madhyabhAga gabhIra / gagA pulina samAna, atyaMta sukumAla zayanIya / (157 je0 ) 74-bhavana (1) pradhAnAhAra vastrAlaMkAraiH vAtsalya varNana zrI yuddhiSThira rAjA zrI caMdraprabha prasAda pratiSThopari sAhammI vAtmatya karai / . 138
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 320 ) te hava ki bhavani ? uttu ga toraNa maMDapa / ratnamaya bhUmi / svarga maya zrAsana | vaiDUrya ratnamaya ADaNI, na jAi kiNahI taiM chADaNI / ati vizAla | mANikya maya sthAla, caDasaTTi vATulI, samai zrAvarttai valI / 75 - ghara nI zroSamA moTA ghara, gayA na lAgai kara / vitta nA Dokara, ghaNA dhAnano bhara / cihu khUNe vAsai agara, seja phUlanI pagara / moTA DAgalA, tihA jaDyA pravAlA / moTIsAlA, sonA rUpAnI TakasAlA | moTA kivADa, tihA kelinA jhAr3a | jImai prAhuNAnI cola, ghUmai vilovaNA jhalajhola, sUhava nArI karai raMgarola / sAdhu nai dIjai dAna, gharaNA pakavAna, unhA dhAna, rUr3e vAna, dayA pAlai, dukhiyA nA dukha TAlai / bhikhyArI nai dIjai anna, tola na pAmyo dhanna / jAtA zrAvatA Adara karahuehavA sAhUkAra nA ghara dhana sahita chai / 76 -- sAhUkAra ro ghara moTA ghara, gayAM na lAgai kara / baiThAM na ko Dara, gharapA dhAna no bhara / cihna khUrau vAsai agara, sephe phUla nA pagara / moTA zrAlA, vihA jaDita pravAlA / jIme sAla dAla | moTI sAla, tihA khele bAla / vare dhaNA sonA nA thAla, surahI ghI nI nAla, toraNa motyA rI mAla / sonA rUpA nI TakasAla 1 nai , moTA kamADa, tihA kelAM nA bhAr3a / nIne prAraNA nI zrola, ghUmai viloraNA nI majhola / suhRda nArI kareM ragarola, 1 sAdhane dIjai dAna, dhaNA pakavAna / UnhA dhAna, DaivAna | dayA pALeM, dukhivA nA dukha TALe | bhikhArI ne dIne anna, to bhalai pAnyo dhanna / jAtA vAM zrAdara kareM, punya tasA potA bharai // ehavA sAhUkAra nA ghara ..... G
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ smRticihn
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa (1) sabhA,gArAdi varNana saMgraha ratnakoSa sarvazAstra mayaM ramya, sarvajJAna prakAzaka svalpa grantha subodhArya, ranakoza samabhyaset 1 to zana sUtrANA dvArANA saMgraho yathAvAka vizeSaNa vijJAnaM ratnakoze samAbhet 2 ta dvAra zata proka, nIti zAstra vizArade. tadahaM sapravakSyAmi, budhAnA hita kAmyayA 3 ramyAgiNa bhuvanAnyAhuH vizvetrINi yathA kramam manujAnA mahAzreSTha, bhuvana deva nAgayoH 4 trividha lokamasthAna. kathyamAnaM tu zrUyate dAna na mAna sasthAnaM, deva sthAna nigadyate 5 trividhA bhUmirityuktA uccanIca pradezagA samAnubhUmi vijJeyA, munibhiH parikIrtitA 6 trividhA puru loke, uttamA madhyamAstathA acamA naga vikhyAtA, sasAre sasaratite 7 yathA ciMtA vayaH praktA, padAryAzca trayastathA pAtu rUpAzca jIvAzca tRtIyo mUla sazakaH 8 dharmArtha kAma mokSeSu puruSArtho narottamaH caturi praghonAya puruSaH puruSottamaH 6 ratnakoza athAto vastu vijJAna rakSakoza vyAkhyAsyAmaH sarva zAstra mA ramya sarvajJAna prakAzakaM / svalpa granthaM subodhArtha ratakoza samabhyaset // 1 //
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 2 ) tatra zatena sUtrANAM saMgraho yathA 1 1 tatrAdau trINi bhuvanAni 2 trividha loka sasthAnaM 3 trividhA bhUmiH 4 trividhA puruSAH 5 traya padArthA. 6 catvAra puruSANAmarthA. ' 7 SaTatriMzadrAja vaMzA saptAMga rAjya 6 SaNavatirAnaguNAH 10 SaTatriMzadrAja pAtrANi 11 SaTUtriMzadrAja vinodA 12 zrAdazavidhaM sthAna 13 catasro rAjavidyA 14 catasro rAjanItayaH 15 saptaviMzati zAstrANi 16 SaTtriMzat DhaMDAyudhAni 17 dvipacAzat taccAni 18 dvisaptati kalA 16 caturAzIti vijJAnAni 20 caturAzIti dezA 21 dvAtriMzallakSaNa sthAnAni 22 caturvizati vigRha 23 aSTottarazata maMgalAni 24 trividha dAnaM 25 pacavidha yaza 26 saptavidhA kIrti 27 nava rasA 28 ekonapaJcAzadbhAva 26 catvAro abhinayA 30 catasro vRttaya 31 catvAro nAyakA 32 catvAge mahAnAyakA 33 dvAtriMzadguNa nAyakA 1 34 trividhA mahAnAyikA 35 aSTau nAyikA 36 dvAtriMzadguNa nAyikA 37 trividha3 saukhyaM 38 catvAri saukhya kAraNAni 36 navavidho gaghopayoga 40 dazavidha zaucaM 41 dvividha. 6 kAmaH 42 daza kAmAvasthA 43 vizati raktastrINA lakSaNAni 44 ekavizati viraktastrINA lakSaNAni 45 dvAtriMzatikAminInA vikAroMgitAni 46 caturviMzati satInAM lakSaNAni 47 SoDaza duSTastrINA apalakSaNAni 48 aSTotrINAM zrabhisArikA Ni 46 aSTaunA zragamyA 7 50 zraSTaviSo mUrkha 51 catuvizati vidha nAgarika varttanam 52 trividha' (trividha ) rUpaM 53 trividhaM svarUpa 54 dvAdaza viSa pramodopacAra 55 pacavidhaH paricayaH 56 dazapuruSAH strINA aniSTA bhavati 57 dazabhiH kAraNai striyo virajyate 58 tribhiH kAminyaH sabadhyate 1. puruSArthI * saptadaza 3 dvividha 8 pAtropabhoga 5 dvitrividha 7 zravizvAsa dvividha |
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 saptavidha kAmukAnA krIDAramaH 60 aSTavidha vidagdhAnAM surataM 61 navavidha suratAvasAnaM 62 nava zayana guNA. 63 dazavidha pArthivAnA pramoTa 64 caturvidhaH prabodhaH 65 caturvidhA buddhi 66 aSTau buddhiguNAH 67 caturvidhaM gandhavaM 68 trividha gItaM 66 SaTtriMzad gItaguNA 70 caturvidha vAdya 71 poDazadhA nRtyopacAra 72 SoDazavira vAkyam 73 dazavidha vaktRtva 74 pavidha bhASA lakSaNaM 75. paMcavidha pADityam 76 caturviMzatividhaM vATa lakSaNaM 77 ghaTa darzanAni 78 aSTavidhaM mAhezvaraM 76 dazavidha brAjhayam 80 caturvidhaM sAMkhya 81 saptavidha jainama 82 daza vidha boddha 83 caturvidha cArvAkaM 84 caturviMzati vidhaM vicArakatvam 85 dazavica gurutva 86 paca caritaM 87 paMcavidha pArthivAnAM pAlanaM 88 saptavidhaM uttamatvaM 86 navavidhA zaktiH 60 saptavighA bhukti 6 caturvidha / 61 aSTavidha abhimAna lakSaNa 12 caturvidhaM vAtmalyaM 63 paMca vidho mahotsava 64 sapta vidhA prAptiH 65 caturvizati vidhaM zaurya 66 dazavidhaM balaM 67 dazavidha saMgraha 18 paca vidha prabhutva 66 aSTa vidho jaya 100 aSTa vidho bhoga 101 SoDaza zRgArA 102 SaDavidha pariccheda 103 caturdaza vidyAnAma 104 catuvidhA gati anya pratiyo me isa prakAra nAma aura mile hai1 SoDaza vica nATyam 2 caturvidha pariccheda 3 pacavidha aprabhutvam 4 caturvidhA prIti 5 SaDavidhA bhojyarasA. 6 navavidhA bhakti 7 paMcavidhA pratApaH 8 dvividha cAturyam 6 trividhaM vIratvam 10 dvividha kRpA 11 dvAtriMzat nAyakA 12 navavidho gAnopabhoga 13 dazavidha prAsAda 14 caturvizati pramoda 15 caturvidhaM nATyam
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 SoDaza vidha paricaya 26 aSTAdaza mitrasthAna 17 tribhikAraNa strINAma vijaMte 27 dvAtrizaTa uttama guNa nAyakA 18 navavidha kAvyam 28 dvAdaza vidha vaktRtvam 16 sapta vidhA bhakti 26 aSTavidhA bhakti 20 dvividhA bhukti 30 saptavidhaM gRha 21 ekavidhA mukti 31 aSTaulabdhaH 22 dazavidha yazaH 32 aSTAdaza vidhaM purANa 23 paMcavidha pariccheda 33 sapta vidha: kAminInAM suratArama 24 paMcavidhA gati 34 aSTavidhaM suratAvasthAnAM 25 paMcavidha vipratvaM 35 caturvidhatvam vAcA kitvam iti sUtrANAM saMgrahaH vastu-vijJAnaM ratnakoze samArabhet / 1 tatrAdau trINi bhuvanAni-sura-bhuvanaM, mAnava bhavanaM, nAga-bhavanaM 2 trividha saMsthAnama-devasaMsthAnaM, dAnavasaMsthAnaM, mAnavamasthAnaM 3 trividhA bhUmi-ucca pradeza, nimna pradeza, sama pradeza 4 trividhA puruSAH-uttama, madhyama, adhama 5 traya-padArthAH-dhAtu padArtha, jIva-pArtha, mUla-padArtha 6 catvAraH pu-SANAmAH-dharma, artha, kAma, mokSa 7 SaTtriM gadra avaMzA-1 brahmavaMza',2 somavaMza, 3 yAdavavaMza, 4 kadambavaMza, 5 ikSvAkuvaza, 6 bAhIkavaza, 7 caulukyavaMza, 8 chaMdikvaMza, 6 cAhuvAnavaMza, 10 seMdhavavaMza, 11 DAmIvaza, 12 cApotkaTa vaMza, 3 paDihAra', 14 laDuka, 5 rASTrakUTa, 16 zaka, 17 karaTapAla, 18 koTapAla, 16 caMDilla', 20 gohila, 21 guhilaputra, 22 maurika, 23 morI, 24 maMkuyA" 25 dhAnyapAla, 26 rAjapAla, 27 anaMga', 28 nikuMbha, 26 dADima', 30 kalichura, 31 davimukha , 32 hUNa, 33 haritaTa , 38 DoDa, 35 pamAra, 36 ziva, (sillAra, lulu, paulika, kalarava ) 8 saptAMgaM rAjyaM-1 svAnI, 2 amAtra, 3 janapada'', 4 bhANDAgAra, ___ . durga", 6 pala, 7 mitra'2 1. sUryavaMza 2 pratihAra, 3. karaTa 4 ladela 5 kiyANa 6, anaka 7. dAMbhiya 8 dadhIci 6 harimoraMbha "0 deza 11 senyA 12 mantra
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 paraNavati rAjaguNAH-1vidyA, 2 vinaya, 3 viveka, 4 vistAra, 5 sadAcAra, 6 satya, 7 zauca, 8 sammAnaM, 6 saMsthAnaM, 10 samAdhAna 11 saukhya 12 saujanyaM, 13 saubhAgya, 14 rUpaM, 15 svarUpaM, 16 sayoga 13, 17 viyoga, 18 vibhAga, 16 sAMgatyaM, 20 saMpUrNazca, 21 somatva', 22 sakalatva, 23 sajalatva, 24 prasannatva, 25 prabhutva, 26 prAjalitva, 27 pAlakatva, 28 pADitya, 26 praNayitva, 30 pramANa, 31 zaraNa, 32 pramoda, 33 prasAda, 34 pratApa, 35 prArambha, 36 prabhAva, 37 pariccheda, 38 saMgraha, 36 sadAgraha, 40 nigraha, 41 vigraha, 42 anugraha, 43 tu pTi, 44 puSTi, 45 prIti, 46 prApti, 47 prazasA, 48 pratiSThA, 46 pratijJA, 50 sthairya, 51 dhairya, 52 zaurya, 53 cAturya, 54 gAMbhIrya, 55 buddhi, 56 bala, 57 adhIkSa'", 58 virodha, 59 viSaya, 60 vizeSa, 61 vinoda, 62 vRddhi, 63 siddhi, 64 kAti, 65, kIrti, 66 visphUrti 6, 67 vyutpatti, 68 vAtsalya, 66 mahotsava, 70 maMtra, 71 rasikatva, 72 bhAvakatva, 73 gurutva, 74 smRti, 75 bhukti, 76 yukti", 77 Asakti, 78 anukrama, 76 anurAga, 80 abhimAna, 81 dAna, 82 kAruNya, 83 darzana, 84 sparzana, 85 rasana, 86 zravaNa, 87 prANa, 88 maryAda, 86 maDana, 60 udAtta, 61 udaya, 62 utsAha, 63 uttama guNAH, 64 dAkSiNya, 65 satva, 66 vaza // 1 // 10 SaTtriMzadrAba pAtrANi-dharmapAtra, arthapAtra, kAmapAtra, vinodapAtra, 1 vilAsa pAtra, 2, vidyApAtra, 3 vijAnapAtra,, 4 krIDApAtra, 5 hAsyapAtra,6 zRGgArapAtra, 7 vIrapAtra, 8 devapAtra, 6 dAnavapAtra, 10 karmapAtra, 11 matripAtra 12 saMdhipAtra, 13 mahattama pAtra, 14 amAtya pAtra, 15 adhyakSa pAtra, 16 senA pAtra, 17 senApAla pAna, 18 pradhAna pUjA pAtra, 16 mAnyapAna, 20 rAjamAnya, 21 padastha pAtra, 22 devIpAtra, 23 kulaputrikA pAtrI, 24 punarbhUpAtra, 25 vezyApAtra, 26 pratisArakA pAtra, 27 dAsIpAtra, 28 dezapAtra, 26 guNapAtrANi, 30 darzana, 31 satya, 32 rAnamaMtrI, 33 aAdhAna, 34 nagara, 35 puNya, 36, kulapati / / 11 SaTtriMza na vinodA-1 Tarzana vinoTa, 2, gIta vinoda, 3 nRtyavinoda, 4 vAjika vinoda, 5 vRtta, 6 pAtra, 7 lekhya, 8 vaktRttva, 6 kavittva, . 10 vAda vinoda, 11 yuddha vinoTa, 12 niyuddha, 13 gaja, 14 turaMga, - 23. svayoga 14 saumyatva 15 adhyakSa 16 raphUrti 7 mukti /
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 6 ) 15 pakSi, 16 kheTaka, 17 dyUta, 18 jala 16 yatra, 20 mahotsava, 21 patra, 22 phala, 23 puSpa, 24 kalA, 25 kathA, 26 prahelikA, 27 padArthakaraNa 28 tatva g6 bala, 30 citra, 31 sUtra vinoda 32 zravaNa vinoda, 33 kRtrima vinoTa, 34 paThita, 35 prakRti, 36 khalitva, 37 zAstra, 38 buddhi, grakSara, gaNana, matra, kamala, kAyA, pAThita, keza krIDA / 12 aSTAdazavidhaM sthAnaM -1 mallasthAna, 2 zrAsa sthAna, 3 hitasthAna, 4 snigdhasthAna, 5 matri, 6 mahatvattama, 7 zramAtya, 8 buddhi sukha, 6 abhaya sukha, 10 ArAmika, 11 grAmnAyika, 12 dezI puruSa, 13 dharma puruSa, 14 dhana puruSa, 15 kAma puruSa, 16 rAjapuruSa, 17 vijJAna, 18 vinoda pAtrANi ca zAbodakSa, zAsanaka, saMgrAmika, jJAna purupa / 13 catusro rAjavidyA - 1 grAnvIkSikI, 2 trayI, 3 vArttA, 4 daNDanIti | 14 catasro rAjanItayaH 1 sAma 2 dAna 3 bheda 4 Da | 15 saptaviMzati zAstrANi - 1 zabda zAstra, 2 chda zAstra, 3 alaMkAra zAstra, 4 kAvya zAstra, 5. kathA zAstra, 6 nATya zAstra, 7 nATaka zAstra, 8 nighaNTu zAtra, 6 dharma 10 artha 11 kAma 12 mokSa 13 tarka 14 gaNita 15 gArca 16 matra 17 vaidyaka 18 vAstu 26 vijJAna 20 vinoda 21 kRtya 22 kalA 23 kalpa zikSA 24 lakSaNa, 25 buddhizAstra, 26 vAdavidyA, 27 maMtra, purANa siddhAnta zAstrANi || 16 SaTtriMzat daNDAyudhAni - 1 cakra, 2 dhanuSa, 3 khaDga, 4 tomara, 5 kuta, 6 trizUla, 7 zakti, 8 pAza, 6 aMkuza, 10 mugTara, 11 makSikA, 12 bhalla, 13 bhiMDimala, 14 mupadi, 15 luTa, 16 turikA", 17 paTu, 18 guraja, 16 gar3hA, 20 parazu, 21 paTTitu, 22 kuSTikaraNa 23, kapana, 24 hala, 25 mRzala, 26 hulikA, 27 patra, 28 karttari, 26 koThAla, 30 taravAri, 31 dumphoTa, 32 gophaNi, 33 DAha, 34 DayUsa, 35 luThi / 36 daraDa zAstrANi, vajra, churikA, zRSTi, zaMku, muSTi, yaSTi, karapAtra, kuddAla, grasani, sAraga / 17 dvipacAzat taccAni - 1 pRthvI tatva, 2 apatatva, 3 tejatatva, 4 vAyu tatva, 5 grAkAza tatva, 6 zabda, 7 sparza, 8 rasa, 6 rUpa, 10 gandha, 11 rasana, 12, sparzana, 13 prANa, 14 cakSu, 15 zrotra, 16 tvakU 17, pANi, 1, vIrikA 2, bubna
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 7 / 18 pATa, 19 guda, 20 upastha, 21 mana, 22 buddhi, 23 ahakAra prakRti, 25 purupa, 26 vindu, 27 rakta, 28 mAsa, 26 meda, 30 asthi, 31 mannA, 32 zukra, 33 vAta, 34 pitta, 35 kapha, 36 mala, 37 kAma, 58 kadha, 36 lobha, 40 moha, 41 bhaya, 42 mAtsarya, 43 rAga3, 44 nayaka, 45 vidyA, 46 zuddha vidyA, 47 mAyA, 48 jyoti, 4. nATa, 50 zakti, 51 Izvara 52 bhakti, kAla, dAna, kalA, paramayukti // 18 dvisaptati kalA-1 gIta kalA, 2 nRtyakalA, 3 vAdya, 4 buddhi 5 zauca, 6 matra, 7 vicAra, 8 vADha, 6 vAstu, 10 nepathya, 11 vinoTa, 12 vilAsa 13 nIti, 14 zakuna, 15 citra sayoga 16 hamta lAghava, 17 kumuma, 18 indrajAla, 16 sUcIkarma, 20 sneha pAtra, 21 aAhAra, 22 maubhAgya, 23 prayoga, 24 gadha, 25 vastu pAtra, 26 ratna, 27 vaidya, 28 deza bhApita, 26 vijaya, 30 vANijya, 31 zrAyudha, 32 yuddha, 33 niyuddha, 34 samayavarttana, 35 hasti, 36 turaga, 37 pakSi, 38 purupa, 36 nArI bhUmilepa, 40 kASTa zilpa, 41 vRkSa, 42 chadma, 43 uttana, 44 zastra, zAstra, 45 gaNita, 46 paThita, 47 likhita, 8vakta tva, 46 kathA, 50 cyavana, 51 vyAkaraNa, 52 nATaka, 53 alaMkAra, 54 darzana, 55 adhyAtma, 56 cAtu, 57 dharma, 58 artha, 56 kAma, 60 ghRta, 61 zarIra kalAzceti, 62 kavitva, 63 vacana, 64 chaMda, 65 dhyAna, 65 dAna, 66 saukSa, 67 krIDA, 68 sUtra 66 vinaya. 70 pAna, 7) varNa,70 sainya, bhikSA, pratyuttara, satva / / 16 catugazIti vijJAnAni-1 hetu vijJAna, 2 tattva vijJAna, 3 mohana, 4 karma, 5 dharma, 6 marma, 7 zakha, 8 Tata, 6 kAca, 10 guTikA, 11 yoga, 12 rasAyana, 13 vacana, 13 kavitva, 15 naipathya, 16 maMtra, 17 mardana, 18 patraka, 16 bRSTika, 20 lepa karma, 21 sUtra, 22 citra, 22 gga, 24 sUcI karma, 25 zakuna, 26 chadma, 27 nairmalya, 28 gadha, 26 yukti, 30 zrAsana, 31 zIla, 32 kApTa, 33 karma, 34 kubha, 35 loha, 36 yatra, 37 vaza, 38 nakha, 36 tRNa, 40 prAsAda, 41 dhAtu, 42 vibhUSaNa,43 svarodaya, 44 dyUta, 45 adhyAtma, 46, agni jala vidveSaNa, 47 uccATana, 48 slabhana, 46 vazIkaraNa, 50 hasti zikSA, 51 azva, 52 pakSi. 43 strI kAma 54 ratna, 55 vastrAkAra, 56 pAzupAlya, 57 3 gega 4 niyani
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 8) kApa, 58 vANijya, 51 lakSaNa, 60 bAla, 61 zAna, 62 agna, 63 zrAyudhakAra, 64 niyuzmara, 65 zrAseTa, 66 pala, 67 kerA, 68 puppa, 66 indrajAla, 50 pAna nidhi, 71 prazana, 72 gliAda, 7) saujanya, 74 sImAgya, 75. gIna, 76 vinaya, 7 nIti, 7 zrAyuTa, 76 vyApAra, 80 dhAraNA 8 ladanI, deva, dAna, nizAnAni, jyotiSa, vadhazA, madha, darzana, mantapha. paTiyA, lAbha, citra, nAga, maMsipa, kAvya, vAgha, phAkarata, nAmudrika | RATfizAnAni }} 20 caturazItidezA--1 pUrva deza, 2 pradeza, 3 aMga deza, 4 gaura , 5 kAnyakubja, 6 kaliga, 7 goSTa, gAla, raga, 10 rAThavAradrI, 11 yAmuna, 12 narayUpAra, 13 aMtada, 14 magara, 5maca6 kuma, 17 sAila, 8 kAmarU,19,20 payAla, 21 norana 2. jAlaM, 23 zora. pAda, 24 pazcima, 25 sthala, 26 bAlaMbha, 27 saurASTra, 28 , 26 lATa 30 zrImAla, 30 arbuda, 31 meTapATa, 32 mA, 33 karanA, 4 mAlapa, 35 avatI, 36 pAriyAna, 37 saMyoja, 28 tAmalita, 36 pita, 4. riTaka, 41 sauvIra, 42 vINayakAga, 43 uttagapaya, 84 gurjara, 45. sindha, 46 kekANa, 47 nepAla, 48 bhoTa) raya, 46 tAjiya, 50 vara, 51 sata, 52 kIra, 53 kAzmIra, 54 paz2ala, 55 dimAlaya, 56 lohapura,56 bhIrAkSa, 57 dakSiNApatha, 58 malana, 56 zIghala, 60 pAMDa, 61 kozata, 62 annu, 63 vindhya, 64 draviDa, 65 dhIparvata, 66 vaidI, 67 vigaTa, 68oralAjI, 66 tApItaTa, 70 mahArASTra, 71 aAbhIra, 72 nArmada, 73 pAmAda. 74 kaDu, 75 pApANaka, 76 cauDa, 77 pAgadhya, 88 varendra, 76 gaMgApAra, 80 sIsagna, 81 kAtA, 82 tilaga, 83 malabAra, 84 pArakara, dvIpadezAzceti // 21 dvAtriMzallakSaNa sthAnAni-1 mbarga lakSaNA, 2 mRtyu, 3 pAtAla, 4 tattva, 5 vidyA, 6 vijJAna, 7 jJAna, 8 vAstu, 6 vinoTa, 10, vATa, 11 kalA, 12 kalpa, 13 gIta, 14 vAdya, 15 dharma, 16 artha, 17 kAma,18mokSa, * 6 deza, 20 kAla, 21 pAtra 22 puruSa, 23 strI 24 gaja, 25 turaga, 26 pati, 27 ratna, 28 sadavyApAra, 29 satva, 30 vastu, lakSaNAni / 22 caturvizati vidha gRha-1 prAsAda, 2 hah, 3 zrAyatana, 4 gRhakoza, 6 koSTAgAra, 7 pAnIya sthAna, 8 zauca gRha, 6 mAlyagRha, 10 maThasthAna, 11 satrAgAra, 12 zRMgAra, 13 gRha, 13 dharmasthAna, 14 vinoda sthAna, 15
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMdira, 16 hastizAlA, 17 vAsabhavana, 18 maDapa, 16 mahAnasa, 20 bhojana zAlA, 21 agrAsana, 22 arthasthAna, 23 rAjAgaNaca / / 23 aSTottarazata maMgalAni-1 brahmA, 2 viSNu, 3 mahezvara, 5 skaMda, 5 zrAditya, 6 lokapAla, 5 agni, 6 amarasAgara, 7 nadI, 8 parvata, 6 gagana, 10 graha, 11 gaNa, 12 gaMdharva, 13 cadra, 14 vinAyaka, 15 jyotiSa, 16 dharma zAstra, 17 dvija, 18 vara, 16 veda, 20 padma, 12 pradIpa, 22 kaustubha, 23 kAcana, 24 rUpya, 5 tAmra, 26 ghRta, 27 madhu, 28 madya, 26 siddhAnna, 30 candana, 31 sitavastra, 32 vezyA, 33 gorocana, 34 mRtikA, 35 gomaya, 36 zAstra, 37 ajana, 38 auSadha, 36 akSata, 40 ratnamaNi, 41 moraka, 42 zaMkha, 43 priyagu, 44 java, 45 zveta puSpa, 46 sarpA, 47 dadhi, 48 Amra, 46 udavara, 50 chatra, 51 hasti, 52 bIjapUraka, 53 muktAphala, 54 dUrvA, 55 khajarITa, 56 vRSabha, 57 dhdhava, 58 hasa, 56 kanyA, 60 dappaNa, 61 matsya, 62 turaMgama, 63 gIta, 64 vINA, 65 dhvani, 66 siMgha, 67 megha, 68 svasti, 66 toraNa, 70 kumbha, 71 cAmara, 72 gau, 73 savatsA, 74 Ardra mAsa, 75 strI, 76 saputra, 77 vAhana, 78 pradAna, 76 vidyA, 80 pAnIya, 81 puSTi, 8deg tuSTi, 83 prasAda, 84 ulloca, 85 pUrNapAtra, 86 zrAzAkhA, 87 priyavAkya, 88 zrIvRkSa, 86 tAlavRMta, 60 pUnAnidhi, 61 nara, 62 sahasa 63 gaurI, 64 gagA, 65 sarasvatI, 66 narmadA, 67 yamunA, 68 kamalA, 66 siddha pITha, 100 kIrci / iti magalAni / 24-trividhaMdAnaM-1 abhayadAna, 2, upakAradAna, 3 dravyadAna / 25-paMcavidhaMyaza-1 jAnayaza, 2 pratApayaza, 3 sadAcAra yaza, 4 parAkramayaza, 5 vrnnnysh| 26-saptavidhA kIrti-1 dAna, 2 zaurya 3 puNya, 4 vartana, 5 vijJAna, 6 kAvya 7 vaktRttva / 27-nava rasAH-1 zRgAra, 2 hAsya, 3 karuNa, 4 raudra, 5 vIra, 6 bhayAnaka, 7 bIbhatsa, 8 adbhuta, 6 zAtarasa / 28-ekonapaMcAzadbhAva-rati, hAsya, utsAha, vismaya, krodha, zoka, jugupsA, bhaya, laMbha, sveda, bhaMga, brIDA, capalatA, harSatA, naDatA, matimUDhI, zrAvega, viSAda, autsukya, garva, apasmAra, nidrA, supta, vivodha, amarSa, unmAda, ugratA, vyAdhi, vitarka, trAsa, svarabheda, romAca, vepathu, vaivarya,
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 10 ) azru, pralApa, nirveda, glAni, zaMkA, zrama, Alasya, dainya, citA, moha, smRti, avahitya, viTAgha, maraNAMtaM / iti bhaav| 26-catvAro abhinayA-vAcika ' yAMgika 2 AhArya 3sAtvika 4 30-catakho vRttayaH-sAtvatI, bhAratI, kaizakI. zrArabhaTI 28 31- catvAro nAyakA-anukUla, dakSiNa, zaTha, vRSTa 32-catvAro mahAnAyakA-bIrazAta vIrauddhata, dhIrodAtta, dhIralalita , 33-dvAtriMzadguNa nAyakA-kulIna, zIlavAna, vayastha, zaucavAn, svataMtra, sAvayava, prItimAna, priyavaTa, subhaga, manyavAn , kIrtimAn , tyAgI, vivekI, bhaMgArI, abhimAnI, zlAvyavAn, sumujvala veSa, zayAna, sakala kalA kuzala, matyAvasaha, sugagha suvRta matra, kleza maha, bhASA paDita, uttama, satyadharmiSTa, mahotsAhI, guNagrAhI, kSamI, pari bhAvuka / 34-trividhA mahAnAyikA svakIyA, parakIyA, paNyAMganA / 35-~-aSTau nAyikA-virahotkaThitA, khaDitA, kalahAtaritA, vipralabdhA, proSita bhartRkA, abhisArikA, svAdhIna patikA / 36 - dvAtriMzat guNa nAyikA-murUyA, suvepA, subhagA, suratapravINA, susattvA, veSazritA, vinotA, bhoginI, vicakSaNA, priya bhASiNI, prasannamukhI, pInastanI, cAralocanA, rasikA, lajAnvitA, lakSaNayuktA, vAsyajJA, gItajJA, nRtyajJA, vAdyanA, mupramANazarIga, sugavapriyA, nItimAninI, caturA, madhurA, snehavatI, vimarSavatI, savRttamatrA, satyavatI, prajJAvatI, caitanyA zAlavatI, guNAnvitA / 37-trividha saukhya -- zArIrika, vAcika, mAnasika / 38-catvAri saukhya kAraNAni-yogAbhyAsa kAraNaM, abhimAna kAraNaM, sapratyaya kAraNaM, viSaya kAraNa / 36-nava vidho gaMdhopayoga-tailAdhivAsaH, nalAdhivAsaH, vastrAdhivAsaH, mukhAdhi vAsa, udvartana ghivAsaH, vilepanAvivAsaH, snAnAdhivAsa, dhUpanAghivAsa, bhojanAdhivAsa. / 41-daza vidha zaucaM-jalazaucaM, mRtikAzauca, gadha, smazru, saMskAra, pavitra vAkya, prANidayAzaucaM, arthazocaM, AcAra zaucaM ,snAna zauca / 41-dvividhaH kAma.-svAbhAvika, kRtrima / 42-daza kAmAvasthA-abhilApa, ciMtA, smRti, guNakIrtana, udvega, pralApa, unmAda, vyAdhi, jaDatA, maraNa /
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 11 ) 43 - viMzati rakta strINA lakSaNAni - pUrvaM bhApate, darzanAt prasannA bhavati samAgame tuSyati, sabhApitA hRSyati, guNAn sakhIjane kathayati, doSAn chAdayati, sanmukhIzete, pazcAt svapiti, pUrvvamutiSThati, mitrANi pUjayati, amitrANi dveSTi, proSite durmanAbhavati, svadhana dadAti, prathamamAliMgayati, pUrva cumbanaM karoti, mama dukha mukhAvalokinI, sadA vinItA, snehavatI, saMbhogArthinI, hitArthinI / 44 - ekaviMzati virakta strINA lakSaNAni - cutritA vimukha karoti, mukha parimAjayati, niSTIvati, prathama zete, pazcAduttavRti, parAnmukhI zete, vAkya nAvamanyate, mitrANi dveSTi, zramitrANi pUjayati, sadA garvitA bhavati, uktA kupyati, gamane tuSyati, du.kRta smarate, sukRta vismarayati, dattaM na dukhita manyate, TopAn prakaTI karoti, guNAn chAdayati sanmukha na pazyati, sukhitA bhavati, vipriya vaDhati, sabhoge sukha na vAchati / " 45 - dvAviMzati kAminInA vikAregitAni - sAnugaga nirIkSaNa, zravaNa sayamana, agulIsphoTana, mudrikA karpaNa, nUparotkarSaNa, guptAga darzana, sakhyAsaha hasana, bhUpaNodghATana, karNamoTanaM, ka kaDUyana, keza prakSaraNaM, puSpa sayamana, natra vilepana, vAsasajana, paridhAna sayamana, mukha vinR bhiNa, bAla cumbana, priya bhASaNa, atikrAnta prekSaNaM, grahaNaM, guNavyAvarNanam / 46 - caturviMzati satInA lakSaNAni -dvAra deze zAyinI, pazcAdavalokinI, puMzcalI sakhI, bhoginI, goSTipriyA, rAjamArgAzritA, pati dvepiNI, pati rahitA, hInAga bhAryA, bandhyA, mRtApatyA, bahu devarAlipinI, bahu devatArcanA, vinodakAriNI, bhogArthinI, prati mAninI, kRtrima lajjAnvitA, paraprItiratA, vRddha bhAryA, satata hAsyA proSitabhartRkA, lobhAnvitA, bahubhASiNI, krIDAnaSTacaryA / lavoSTI ganA, 47 - SoDaza duSTa strINA grapalakSaNAni - piMgAkSI, kUpa kharAlApI, Uddha kezI, dIrgha lalATI, sahitabhU, puSpitanakhI, pravirala dazanA, pratidIrghA, atIva vAmanI, gratIva sthUlA, atIva gaurA, zratIva zratIva kRzA, pralabodarI | kRSNA, 4= -- aSTau strINAM zrabhisArikANibhattu svairitA, puruSArthinI, praNatagoSTI niraMkuzA, videzavAsI, puzcalI, patirIyadopa | F nizvAsodvasana parokSenAma 46 - aSTau nAryo agamyA svagotrajA, rAjapatnI, mitrapatnI, varNAdhikA, azA, pUjitA, kumArI, gurupatnI /
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 12 ) 5. aSTavigho mUrkha-nirlajja, zaTha, klIva, nighRNa, vyasanI, atilobhI, garvita, nisstthur| 51-caturvizati-vidhaM nAgarika varcanam-nagare sasthAna, prasannodaka bhavana, pracchanna mahAnata, guptakArya cikitsA sthAnaM, nikaTe nepathyamaMDapa, vibhakta vAsa bhavana, nepathyopakAra prAcurya, gRhopakaraNa bAhulya, zayyAsana ramyatvaM, vAchita parijana, pArthe pravizAna sthAnaM, madhye sthAna pITha, prabhAte vyAyAma vidhAnaM, madhyAnhe bhojana vidhAna, nityameva vidyAbhyAsanaM / kulocita vidhinA varttana / praTope gItAdi vinoda vidhAnaM, nizAyA svadArA surataM, kadAcit goTI ramyatvaM, kadAcit pAtra prekSaNaM, kadAcit vidyA navanava gamanam, sadaiva Rtu samucito bhoga / 52-trividhaM rUpaM sampUrNa lakSaNAvayavaM, asaMpUrNa lakSaNAvayavaM, nilakSaNaM / 5:-trividhaM svarUpa-mugdha svabhAva, mukhara, catura / 54-dvAdaza vidha pramodopacAra-rUpasvinInA ramyopacAreNa, bhIrUNAmAsvA sanena, capalAnA gAbhIryeNa, paDitAnA satyena, prajAvatAM kalAbhiH, zRGgAriNA suveSatayA, vinodazIlAnA krIDanena, hIna satvAnA kAruNyena, zaTha svAvAnAM zAvya'na, nirvikalpAnA sukumAra prayogena, bAlAnA bhava pradA. nena, dhUrtAnA shdhyen| 55-pacavidhaH paricaya-prasiddhi khyApana, darzanenAvarjanam , sabhASa mAdhuyaM, vAMchitopacAra prayuMjana, vikArasUcanaM / 56-daza punyAH strINAM aniSTA bhavaMti-kurUpa, nirlajja, abhimAnI, asaMvana pralApI, saMkucitazAyI, niSThura, kRpaNa, zaucahIna, mUrkha, krodhii| 57 dazabhiH kAraNatriyo virajyane-jAnatA, abhimAna vilepatA, niSThuratA, TandritA, ati pranayatA, krUra vyamanatA, bhogahInatA, ati prasaMgatA, sobhAgyahInatA, anocityatA / 58-trimi. kAminyaH sabadhyate-arthataH, kAmata'. mukamAropacArataH / 56-samavidha kAnukAnA krIDArabha-krIDA pAtrANi, bhojanAdyupacAra, vile - panAti, dhUpanAni, tAbUlAdinA. puSpAdimAlyAni, hAsyAdi marmANi / 60 aSTavidha caTagdhAnA murataM-prAligarna, cumbana, ghAvana, keza dhAraNaM, raga saMprezana, zarIrATi kajanaM, nava varzana, kuna / 61-navani musvAyanAnaM yatrATi nayamana. pArzva pAcamanaM, tAMblATi
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ grahaNaM, phalAdi bhakSaNa, pAna bhojyAdi vidhAna, krIDA pAtra praveza subhASita jalpaM, sAnurAga prekSaNaM, manovAchita vinodaH / 62-nava zayana guNAH-anagnazAyI, mRdu gAtrazAyI, prasArita gAtrazAyI, somyAvayava, anuzayana, nAtyarthAna prAta, azanTa sanmukhaH / 63-dazavidha pArthivAnAM pramoda jJAne dAne bale rAjye, vinode vaira nigrahe / zaurye dharme sukhe zauce, pramodo dazadhA mataH // 64-caturvidhaH prabodha'-zAstra prabodha, prajJA prabodha, tattvanizcaya prabodha, 'svabhAva prabodhaH / 65-caturvidhA buddhi -svabhAvanAtA, zrutotpAditA, karmajAtA, pAriNAmikI / 66---aSTau buddhiguNA zuzruSA zravaNaM caiva, grahaNa dhAraNaM tathA / UhApoho ca vijJAnaM, tatvajJAnaca dhI guNAH / / 67-caturvidha gaMdharva avadhAna gataM, svaragataM, pada gataM, tAlagata | 68-trividha gItaM-mahAgIta, anugItaM, apagItaM / 66-ghaTtriMzad gIta guNA :-susvaraM, sutAla, supadaM, zuddha lalita, subaMdha, suprameya, surAga, surasaM, sama sadArtha, sugraha, zliSTa, kramasthaM, sumayaka suvarNa, sugkta, saMpUrNa, sAlaMkAra, subhASADhyA, sugadhastha, vyutpannaM madhuraM, sphuTaM, suprabha pasannaM, agrAmyaM, kavitkaMpitaM, samajAta raudra gItaM, zrojaH sagataM, dazana sthitaM, sukhasthApaka, hatasaMvilaSita, madhya pramANaM / 70-caturvidhaM vAdyaM-tataM, vitata, ghana, zuSiraM / 71-SoDazadhA nRtyopacAra kArasmAni-kaMpitaM 1 samaM 2, AyataM 3 raudraM 4 saMgataM 5, prasannaM 6. hasutRpti 7, drutaM 8, madhyaM 6, vilaMbitaM 10, gurutvaM 11, prAjalitvaM 12, supramANaM 13, kara zudgha 14, nirdoSa 15 ceti / / , mukhasthApanaM 16 / 72-- paMDazavidha vAkya-samaya, pratibhA, abhyAsa, vidyA, jAti, gIti, rIti, vRtti vAtsalyaM, pAcaka, chaMda, alakAra, guNa, doSa, rasabhAka, abhinaya / 73-dazavighaM vakta tvaM-paribhAvitaM, satyaM, madhuraM, sArthakaM, parisphuTaM, parimita, manoharaM, vicitra, prasannaM, bhAvAnugataM / 74-paTavidha bhASA lakSaNaM-saMskRtaM, prAkRtaM, apabhrazaM, paizAcikaM ,mAgadha, saursenN|
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 14 ) 75 -paMcavivaM pANDityaM-vaktava, kavitva, vAditvaM, Agamikanya, sArasvata pramANaM / 76-caturviMzati vidhaM bAdalakSaNaM-utpatti, sabhApati, matyavAdi, prativAdi, pakSa, pratipakSa, pramANa, prameya, prazna, pratyuttara, dUpaNa, bhUpaNa, arthAntara, upanyAsa, anuvAda, Adeza, nirvAha, nirNaya, nizcaya, nyAna, samatA, nigraha, jaya, ajaya / 77-ghaTa darzanAni-mAhezvara, brAjhya, sAkhyaM, bauddha, jaina, cArvAkam / 78-aSTavidha mAhezvara-naiyAyika, vaizeSika, zivaparma, zaiva, kalAmunya pAzupana, mahAtra hainika, mukti payaMta / 76-TazavivaM brAhmaya-lakSaNa, pramANa, taskAra, karma. vartana, brahmacArI, gRhastha, vAnaprastha, yati, brahma paryanta / 80-caturvidha sAkhya-tatva, pramANa, prakAra, prabheTa, pramodaparyanta, sarvAtmaparyanta / 81-sapta vidhaM jaina-sarvajJa varma, tatvArtha, pramANa, pratimA, prabheda, siddhiparyanta / 82-Taza vidha bauddha-pAvAsikama, pada, pArigata, vihAra, pramANa, matrAMtika, traimAvika, yogAcAra, mAvyamika, mokSaparyanta / 83-caturvidha cArvAka-tatvArtha, pramANa, prabheda, pramoda paryanta / 84-caturviMzati vidhaM vicArakatva-vidyA, vinoTa, vijJAna, kalA, kavitva vaktRtva, gIta, vAdya, nRtya, deza, kAla, pAtra, prameya, paryAya, jaya, rasa,bhAva abhinaya, dharma, artha, kAma, mokSa, lokavAda, vicAra paryanta / 85-Taza vidhaM gurutvaM vaze jJAne pakSe satve zaurye dAne bale jye| maMtAne saguNe ceti gurutva dazadhA mata || 86-ca caritaM-jAna carita, mAna caritaM, dAna carita, vIravilAsa caritaM, dharmArabha caritaM / 87-paMcavidha pArthivAnA pAlanaM-rAjyapAlanaM, prajApAlana, bhUmipAlanaM, dharma pAlana, zarIra pAlana / pa-saptavidha uttamattva-vaya, kula, rUpa, zIla, paTa, jJAna, prayoga paryaMtaceti / 89-navavidhAzakti-dharmazakti, dAnazakti, maMtrazakti, jJAnazakti, arthazakti kAmazakti, yuddhazakti, vyAyAmazakti, bhojanazakti / 10-saptavidhA bhukti-zabda, sarza, rUpa, rasa, gaMdha, abhimAna, deza / 61-aSTavidha abhimAna lakSaNa-jJAne, dharma, artha, kAme, ble| . zatrughAte, samArabhe sthitaM ca /
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 15 ) 62-caturvidha vAtsalyaM-devAnAM sadgurUNAva, matrANA vallabhe jane / snehena mAnasa pacca, tadvAtsalyaM caturvidhaM / / 63-paMcavidho mahotsavaH-1 jJAna mahotsava, 2 artha mahotsava, 3 kAma mahotsava, 4 dharma mahotsava, 5 mokSamahotsava / / 64-~sapta vidhA prApti-jAne dharme bale kAme vijJAne pAtra sagrahe / mahArthe bhUbhujAM nityaM, prAptiH saptavidhA matA / / 65 -caturviMzati-vidha zaurya-zabda zaurya, pratApazaurya, dAna, sthAna, udaya, teja, sagrAma, pratipanna, jaya, mAna, jJAna, sAhasa, zaraNAgata, paribodha, pramoda, udyama, artha, AcAra, bala, kIrti, lakSaNa, guNa, jAna mAna / 66-dazabidha bala-vAkkAya buddhi-matraizca, sthAna sainya muddajjanai / nidrAhAraira, dayAzceti, rAjA dazavidho jayaH / / 67-dazavidha sagrahaH-jJAne pAtre guNe saura patnIyoge bAla dharme jaye guNeSu zrata sagrahaH // 98-pacavidha prabhutva-kula prabhutva, dAna jJAna prabhutva, prabhutvaM, sthAna prabhutvaM, abhaya prabhutvaM / iti zrIratnakoza sUtrazata vyAkhyAna samApta || paM0 sukhanidhAnamuninAlekhi 66-aSTavidhojaya-1 zatrujaya, 2 mAnajaya, 3 vAdajaya, 4 AhAranaya, karma jaya, 6 krodhajaya, 7 bhUmijaya,8 yAnajaya / vRhatjJAna bhaDAra kI prati meM adhik| 1-0-aSTavidhobhoga-sugaMdha vanitA vastra gIta tAbUla bhojana / zrAbhagNa maMdiraM caiva aSTau bhogA prakIrtitA // 101-SoDaza za gArA-pATau majjana cArucIra tilaka netrAMjana kuNddl| nAsAmauktika puSpamAla ku Dala, zRMgAra kRnUpuraM / age caMdanalepa kacukamaNI kSudrAvalI ghaTikA / tAvUlaM karakaMkaNaM caturatA zRMgArakA. poDaza / / 102-paDavidhapariccheda-prAkArya pariccheda, pApa, dukha, karma, bhukti, lobha / 103- caturdaza vidyA nAma-nATa, veda, pavita, gaNita, guNita, vyAkhyAna, gyAna, dhyAna, zatra, zAstra, kAmininAM caritra, bheSaja, caDIsa, sarva caritra, sarva vidyaanaa| 104 caturvidhA gati-naraga gati, tithaMca gati, deva gati, manuSya gti|
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATha bheda kI TippaNiyA~ 1 atirikta nAma tathA pAThAntara-pR0 7-(cuturviMzati dezA) (20) kAzI, karNATa, golA, sADvala, lAma, puMDa, uddaDa, vihAra, uDDIsa lohita, jAlaMdhara, marusthala, mAla, sapAdalakSa, Taka, mahAbhoja, cINa, mahAcINa, turuSka, nAyaka, varadeva, saMkha, sahaja, citrakUTa, dakSiNa, cauDu, tilaMga, dravir3a / pR. 8 (21)dvAtriza lakSaNAni-atirikta nAma tathA pAThAntara tanu, vaidya, nRtya, rUpa, jotir , sarpa, vRSa / pR8, caturvizati vidha gRha- saudha, kADAsthAna / (22) pR. 6 aSTotara zava maMgalA ni- (23) nina, rudra, budha, tIrtha, devapurANa, tAMbUla, zaucana, paThasthAna, tilaka, veda, azvatya, unmattaphala, veNu, svastika, vomara, cApA, stuti, goSTAna buddhi, siddhi, vidruma, kusuma, kiMkiNI, AbharaNa, alakataka, kukama sindhu, riddhi, siddhi, prAti / pR. 6. sa 24 2 ucita dAna, bhaktidAna pR. 6. saM. 25 1 bana raMjana pR. 6 saM 26 - 1 vRddhajanakArti, varNakIrti, zaurya kIrti, pR.6 saM 27 - kaMga, daurmana, syaktiA, dhRti, vilakSaNatA, vikka, anurasti trAsa, prvaasik| pR. 10 saM 3. (1) saatvtii| pR.1. saM. 33 satuTa, krIDAvAna, satyapriya, sujana, sugaMdharva, mahottama,supAtra, saMgrAhI /
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 17 ) pR. 10. saM. 35 1 vAsaka sayyA, vivAhotkaMThitA pR 10. sa 36 sunetrA, svacchAzayA, sukhAzayA, bhoginI, vicakSaNA, paThitajJA, kRvazA, sugaMdhatvAsA, zobhAvatI, vinayavatI, gUDhArthamaMtrA / pR 10. sa. 37 dvividhiM saukhya-zrAgika, mAnasikaM / pR. 10 sa. 38 viSayakAraNaM, muktikAraNa / pR 11 saM 36. nava vidhogAtropabhoga sugadha, adhivAsa, sukhAsana, suvastra, alakAra / pR. 10. saM0 40 zraya dvividhim zaucam - smazru zaucam , mRtikA zaucam / pR 10 saM0 42 utkaThA, UrdhvapralApa, unmatta / pR. 11 sa0 44-- 44-arthanirApekSaNI, darzane prasannAnabhavati, tiryakamukha kurute, artha na bhaavyte| 45-svakAmajalyana, agrAvalokana, sadAprasannatA, mudrIkarSaNaM, hRdayotkarSaNaM keza racanaM, puSpAropaNa, vilAsapaThanaM, bAlAliMganam , virophenAma kIrtana / 46-pati kalahakAriNI, janasakulasthAyinI, tyaktalajA, vRdghabhAryA, caMcalA, rAtrIbhramaNazIlA, kRtrima tapA, pAkhaMDa ljjaakaarinnii| 47 -ghargharAlavApA, sthUloTarA, milita bhra / 48-avizvAsakAraNAni-dIrghagoSTI, avivekA, vivastrA atiduSTA, atikopnaa| 46 rajasvalA / prvaajikaa| pR 12 saM0 5050-aprastAvajJa, anyAtpaMtha , kuvyasanI, svArthavazA, svamarmaprakAzaka, koka vyavahAra anabhijJa, kupaThita, kubuddhi aklaash| . 51-doSa pracchAdanaM, suvezatA, paracittajJAvRtti, parigrahagamana parA, udAratA zuddhAzaya, satoSatA mitravargavA, pArvevAsa, bhavana-sasthAnaM, prabhuvidyApanA, pradoSAdharma, gotrAbhidhAnaM, nizAyAsuratopacAra / 2 /
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 18 ) 51- dvividhaM rUpa-sandUravarNa lakSaNa, vayaH sasthAnA / 53-sadabhAva / 54--svasvarUpeNa, rAjJAmupacAreNa, bhIraNA rakSaNena, paDitAnA kAvyena, dInAnAma kAruNyena, paDitAnA vakroktA, mAnInA namratvena, mahAtmAnA dharmeNa / 55-tithi pratyAkhyApana, anurAgapoSaNa, satoSotsAdanam , vAchita vinoTaH / 56-kRtaghna, atimAnI, zaucahIna, suratAnabhijJa / 57 - sarogatA, atimAnI, avalokatA, atimagatA, atikttaa| 58-tribhiH kAraNaiH striyo rajyate-chadrAnuvartanena, suratApra galbhena, saubhAgyena / 56-pApena / 6.-bhagAninyasana, sakkaNica / 61--itturasAdi bhakSaNa, gItakAbharaNaM, magrahahaTa / 62-prokala rAApI, pAzvazAyo, nizca laagshaayii| 63 vaiiiNajaye, vRddho| 64-zRGgArANi kAma pratrodha, yoginAM jAna, bAlAnoM zAnta, mahAtmAnAca niNaya prabodha / 65-utpAtikA / 66-avadhAraNa, nirIkSaNa / 67-stragIta, tAlagIta / / caturvidhagIta ) 68-trividha gAdharva-tAra, madra, madhya / 6670-pAnaddhaM / 71-ghoDazadhAraNamupacAram-sudhRti / 72-pratinA, avidyA, suvidyA, dhvanilakSaNa, sarasa / 75-~-zAstrasaskAra, prauddhtaa| - - 76-pratipatti, sampa, prameda, uttara, atIta, atyanta, anutpAda, abheda, vismaya, nigrahasthAna, parAjaya, jayapAtra / 7.brahmacarya / 76-moha, yajJa, mula, bhikSu / 80-dazaviMzati tatra jJAnAni, pAtra linataM, zivArAdhana, prAti puruSa sabadhanam / 81-jIva, ajIva, pue !, pApa, baMdha, mokSa, nirjarA / 82-trividhaM bauddhaM- /
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 16 ) 83-goravavasatAna, vajroli, phaulAla, brahmajJAnI / 84-guNaprakRti, sadabhAva / 85-aizvarya / 87-paMcavidhaM pArthivAnA pAlanaM / parivAra pAlanaM, arthapAlanaM, 88-priyAlApaM, arthabhASaNaM, svaparArthakaH, avikthnm| paradAravarjanaM, kRtajJatA, paraloka ciNtaa| 60-AhAra bhukti, zRMgAra mukti, dravya, kAma, parivAra, prabhutva / 61-aSTavidha apamAna lakSaNaM-1 zuddha paraguNa-zlAghA-vimukha, 2 yAtma bahumAnI, 3 asUyA, 4 para niMdA, 5 paravinaya vikala 6 kaThora bhASI, zrAtma prazasApriya / 62-mitrANAM, mAtRpitRNAM, pratisnehana, mAnasazaya, vAtsalyaM / 64-dAna, bhomevijJAne / sarvajJatve, narendratve / 65---zAstra, udAtta, kula, viveka, udbhaTa, vidyA, saubhAgya, vAsa, dAna, sapa, vATa, buddhi, vAka, mAna, satya / 66-dhairya, buddhi, avadhAraNa, abhyAsa, zarIra, daiva, matra, sAhasa, dAtR, parivAra / 17-zAstra, dharma, satpuruSa, dhana, strI, catuSpaTa, vAhana, kalA, pAtra, subhASita, uttama sNgrh| 68-nAgarika prabhutvaM, Dimbha, iMdriya, darzana, mAnaprabhutva /
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa (2) sabhA-zRMgArAdi varNana-saMgraha yAvana-paripATyanukRtyA rAjarIti-nirUpaNa nAma zatakam hajUra ke ahala khidamata kArakhAne paraganAtI zrodhAdAra ke lakSaNa gopIvallabha pAdAbjaM dvaMdvamAdhAya cetasi / vacmi rAjavidhi mlecchaparibhASAnukalpitam // 1 // kvacidraDhe kvacikozAkvacitsvAnubhavAt puna. nAma lakSaNa sastheyamadhikAdhikAriNAm // 2 // AjA bhavedyadAyattA hastalekhazca bhUpateH jAnIhi ta pratinidhi rAjya sarvasvadharvaha // 3 // . vakIla mutalaka nAyaba musAhiba Aya-dvArAdhikArA.. syuryadAyattA mahIbhuja. amAtyaM maMtriNaM vidhi pradhAna sacivatvata // 4 // vajIra pradhAna dIvAna bhaTAnAmagrayAyitvaM vetana-hrAsa vRddhaya parivRttizca yatrA senApatimamuM viduH // 5 // bakasI kAryApekSANi vastUni zAlAkRtyAni bhUpateH yadAyattAni sarvANi zAlApatimamuM vidu. // 6 // mIrasAmAna khAnasAmAna koThArI saMdeza-karma yaH kuryAdrAnaH pratinRpeSu vai bhatriSTa-sAdhanodyuktaM taM dUta vibudhA viduH // 7 // elacI vakIla patrANi prati-patrANi likhedyohi nRpAzayA sulekhakaM vijAnIyAdrAja maMtra-niketanam // 8 // munazI
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 21 ) nRpe nivedya vRttAnAM niSkAraNa-nivedakaH vaitrivargasya yodhyakSa sa vijJApaka iSyate // 6 // =arajavegI yadadhInAni karmANi puNya-hetUni bhUpate. dAnAdhyakSa vijAnIyAchAMti-rma purodhasaM // 10 // =sadara yovarodhasya kRtyAni guhyAdIni viceSTate mahattara vijAnIyAtta pratIta jitendriyam // 11 // -nAnira ami-yaMtrANi sarvANi tanniyuktA bhaTAdaya. yadAyattA bhaveyuH sonalAdhyakSa prakIrtitaH // 12 // =mIra Atasa topakhAne kA dArogA nadI sarastaDAgAdiSvapAroghazca mocanam nAvAdInA ca yatra jalAvyakSa prakIrtitaH // 13 // durga-mandira-vApyATi-saskRtI nirmatau ca ya. niyukto vAstukaH soyaM zilpazAstravizAradaH // 14 // -mIra imArat anAtha vA sanAthaM vA gRhAdya yanniyogataH gRhyate TIyate cApi sa AyatanikaH smRtaH // 15 // =najUla kA darogA yArAma vATikATInA saMskAraM yaH pravartayet udyAnapAlo vijJeyaH sa mAlAkAra-nAyakaH // 16 // bAgAta kA dArogA khaga-kheTAsi-tUNIrazcApi kutAdita carAH / magalAni ca sarvANi zastrAdhyakSa-niyogataH // 17 // koravegI, ___= silAhakhAne kA dArogA jala-sthala-pracArANA mRgayA prANadhAriNA / yat-tatrA tanniyuktAzca vaitaMsika iti smRtaH // 18 // = karAvala vegI, zikArakhAne kA dArogA vihagAnA vicitrANAM mRgayA prANadhAriNA / yAtrA tanniyuktAzca vihagAdhyakSa ipyate // 16 // = kozavegI yadadhInAni vittAni zrIgRheSu mahIbhunaH bhANDAgAriNamanaM tu nidhipAlamavaihi vA // 20 // . = khajAnacI, bhaDArI cArAnItA pravRttiyastadadhyakSo nivedayat pravRtti-vAduko-rAzi pratyanIkATi-sambhavA / / 21 / / = harakAroM kA TarogA janAnAM yo visavAda, prapannAnA nRpAntikaM vivecayetsunItijJo nyAyAdhyakSaH prakIrtitaH // 22 / / =adAlata kA darogA
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 22 ) caura-jArATi duSkRtyakAriNAM nigrahe paraH purarakSA-samAdiSTa. sa vai nagara-gauptikaH // 23 // = koTavAla purasyopAMta sImAnaM rakSayedyohi vighnataH sImA-rakSakamenaM tu pravadati vipazcitaH ||24|| = phaujadAra zrAcAra-vyavahAreSu prAyazcitteSu yo janAn pravartayenmAnyatamo dharmAdhyakSa prakIrtitaH // 25 // = kAjI dharmAdhyakSa-vacaH zrutvA zruti-smRti nirUpita dezakAlocita daDamAdizetsa pravartakaH // 26 // = muphatI yo hi kUTa-tulA-mAna-surA-cUta-paNAMganA. bahirdazyAH nirAkuryAttIti dRzvA sa kIrtyate // 27 // = muhatasiva durgANAmati-durgANAM bhavanAnA ca bhUpateH rakSA-vidhi-samAdiSTo durgapAla. prakIrtitaH // 28 // = kilAdAra skaMdhAvAra-nivezaM vA paNa-zreNI nivezanaM camUnA cApi niryANa kuryAtma skagha-yAcika // 26 // = mIramajila sthAne yAne ca rAjoye janAn sImni niyojayet soyaM pathakarAdhyakSaH kathyate nIti-kovidaH // 30 // = mIratujaka bhaTATInA gaNo yasya sAhacArye niyujyate rAjA svAthavRttistaM bravImo gaNa-nAyakam // 31 // = risAledAra caturvidhaM valaM yasya svAdhInaM TaMDanAyaka ityAdayo hi bahavo madhya-parSad-gatA janAH // 32 // = amIraThAkura pITha-mardA aMga-rakSAH kikarAzcaTakAstathA vidUSakA zramI ate vAsinobhyaMtarAzrayAH // 33 // vetra-zastra-bhRto ye ca zAlA su paricArakA bAhyAdhikAriNo ye ca te bAhyasthAH prakIrtitA // 34 // atha zAlA-bhedAH macA saMstaraNAdya ca yatra tatparicArakAH zayyAgAraM vinirdiSTa rAjarIti-vizAradaiH ||35||=sukhsejkhaanaa 1 abhyaMganodvartanAni sacaropaskaraM jalaM patra tanmajana-gRhaM rAjarItina-bhASayA // 36 // gusalakhAnA, hammAma 2 iSTadeva-pratikRtiH pUnA bhADAni mAlikAH
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 23 ) viSTarAdyaM yatrAste taddevAyatanaM viduH ||37||jsbiihkhaanaa 3 nAnA grantha samaM pRSTherveSTanabaMdhanairguNai pITaH phalaka karttaryA dhriyate pustakAlaye ||38||=kitaavkhaanaa 4 deva-bhUpAdi citrANi rekhA-varNa-kRtAni vA dhriyate zilpinazcaipA citrAgAraM taducyate ||66||-tasabIrakhAnA 5 . zroSadhyo vividhA yatrAvalehAdyAzca puSTaye bhaiSajya-gRhamAkhyAtaM sabhiSakparicAraka // 40 // =davAIkhAnA 6 mRdvI dADima-khajUra-nAraMgAmra-palATaya. maMcIyate ca yatnena phalAgAre niyogibhiH // 41 // mevAkhAnA 7 khAtakoSTaka palyATI dhrayate dhAnyarAzaya. koThAgAra tadevokta rAjanIti-vizAradai. // 42 // avAra koThAra jakhIrA 8 dhAnya paNyendhanAdya tu yathApekSa pragRhyate yatI mahauSadhI zAlA bahusthAneSu kalpitA ||43||-mottiikhaanaa 6 dhAtvAdi-maya-bhADAni pAka yagyAnuyantavai viyate kupyazAlA sA rakSakaimAjikai saha ||44||rikaabkhaanaa 10 nirmAyate ca bhADAni saskRte ca zilpibhi. kAmyAgAraM tu tatproktaM rAjarIti-vizAradaiH // 45 // =ThaTherakhAnA 11 peya leAM copya khAdyamanna goramaH vyajana pizita tredhA saskriyeta mahAnase ||46 babIkhAnA, rasaur3A 12 hima jala vividha tadbhAeI dhAtu mRnmayaM kahArakai rakSakaizca sagRhyeta payogRhe // 47 // aAbadArakhAnA, pANero 13 patra pUga lavagailA karpUrAdyAsya-zuddhaye rakSyate tanniyogAmastAbUla-gRhamIritaM // 48 // = taMbola khAnA 14 TIna durbala raMkAta bhikSu pagvadharogiSu / dIyate kRpayA bhakta sa pratizraya IritaH / / 46 bilagorakhAnA 15 yatra vastrAdi mUlyAni niNIyate niyogibhiH mUlyakAraizca vikretA krayazAlA prakIrtitA // 50 // ivatiyAkhAnA 16 yatra vastrANi cchidyate sIvyate cApi zilpibhiH sIvanAgArametattu sUcIghara-samanvitaM // 51 // kirakirAphakhAnA 17 rekhAkita-praguNita dhautaM rakta ca dhUpitam vAsa sugadhita sajja nepathyAgAra iSyate // 52|| tozakakhAnA, kapaDadArA 18
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 24 ) pATIrAguru-kAzmIra kastUrI prabhRtIni vai nisyadAzca prasUtAnA sugadhAgAra IritA // 53 // =khuzaboIkhAnA, sodhekhAnA16 varNA nAnA-vidhAyatra citra-mudrAzca zilpinaH saMskArArtha ca vastrAdera varNAgAra tadiSyate // 54 || = raMgakhAnA 20 hiraNya ghaTanA yatra jaTanA ratna-nirmitA tatkalAda-gRhaM proktaM rAjarIti-vizAradaiH / / 55 // jaragarakhAnA 21 ratnamuktA-maNi zilA-pravAlasphaTikAdikaM bhinna yukta ca dhAryeta ratnAgAra taTIritaM / / 56 // javAhirakhAnA 22 zastrANyatrANi vA yatra kavacAvaraNAni vA dhriyate sa praharaNa kozaH sudhImirIritaH ||57||-korkhaanaa, silahakhAnA 23 tUlikAstaraNA caivopaghAnaM zivirAdikaM yatra tatsastara gRhaM kathyate nIti-kovidaH // 58 ||-phraashkhaanaa 24 hiraNyAni suvarNAni dhRtAni vyApRtAni vA prAye vyaye prayuktAni zrIgRhaM tatprakIrtitaM // 56 // khajAnA, bhaMDAra 2 sadyo dAnopayogIni karSANi kila bhUpateH dhriyate dAna kozaH sa vijJa yo nItikovida // 60 // = bihalA 66 maMdurAtvazvazAlA syAt palANo pakkharaiH samaM zikSakai. zAlihotraH paTakairdhArakairyutA // 61 // astabala, tavelA 27 gala-zAlA tu caturaM kuTI kuDAdi zAlinI yatRbhiH pAlakApyajJaiH kazakuMtAdimRdgaNaiH // 62 phIlakhAnA 28 sadAninyuSTra zAlA ca yAna-zAlA ca kIrtitA pAlakAgArametattu yatra syAcchivikAdika // 63 // ___ gAvakhAnA 26, zutarakhAnA 30, rathakhAnA 31, pAlakIkhAnA 32 dAru-nirmANa sAdhyAni kriyante yatra zilpibhiH dArakAlayaM viddhi tadAvezanamucyate // 64 // khAtimavaMTakhAnA 33 dha vasA-madana-tUlAnAM vRttayo dIpavRSTayaH syAlo-paMjara pAtrAdyairanvitaM dIpakAlayaM // 65 // = mai cirAgakhAnA 34 ekadvitri-catuH-paca-daza-vizati-zAkhikAH abhyaktAbara-bRtyAdayA yatra-tanjyotirAlayaM ||66||-msaalkhaanaa 35 zrAya-vyayATi lekhA. tyurmazIpAtrANi lekhinI lekhakAH baMdhakA yatra lekhazAlA prakIrtitA // 67 // daphatarakhAnA 36
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 25 ) mRgAzcitrakAzcApi lulAyA mRgayA kRte bhavati mRgayAgAraM vaitaMsikagaNairyutaM // 68 zikArakhAnA 37 vajra tuMDA loha-tuMDAH zyenA uparicAriNaH dhAryate mRgayA-hetostaddhi zAkunikAlaya ||66||=koshkhaanaa ityAdayo ghaneke syurAgArAiha bhUbhujA zAlAtvAvazyakI proktA krIDArtha mupazAlikAH // 70| uddezakaH sthApaniko lekhakodhikR tAtraya pratizAlAmavazyaM syurapare mUlya kRnmukhA ||71 / / nRpAjJaptaM dizetkArya zAlA parijaneSu yaH uddezakaH sa tasyAna lekhako yo likhetsvayam / / 72 / / dArogA, muzripha sagRhIyAtsthApanikaiH (tahabIladAra) mUlyaM kuryAt sa mUlyakRt (mukIma) tauliko ratnamAnAni (vajana kaza) saMpATanaparazcarA / / 73 / / =sarabarAhakAra zAlApateradhInAH syuH sarvazAlA hi bhUbhRtA kautrikApaNametattu zAlA nAma katsmRitam // 74|| kArakhAnA zreNayaH pura-vAstavyAH zAlAyattA mahIbhunaH niyataika-zilpa-niratAste bhakta bhRti-vetanaiH // 7 // kuryAdaniyatA vRttiM zramasAdhyAtu karmakRt kAhArA bhAravAhAzca tRNa-kASTha phalAharAH // 76 // kraya-vikraya-vRttiyoM vyAgarI kIrtyate janaH / dravyAdAna-nisargAmyAM vRttimAn vyavahArikaH // 77 // kraya vikraya-zIlAnAM madhyastho mUlya-sAdhaka gaNima dharimaM meyaM pArIkSya paNyamucyate // 78 // sakhyA grAhyaM tu gaNima nAlikerAdika yathA / dharimaM tulayA deya karpUrailAdi kIrtyate // 79 // hastAgulAdimAnena meyaM vastrAdika bhavet / turagAdi pArIkSyaM tulA-mAnATi tatra na // 80 // atha deza vibhAgastadadhipAzca kathyante samudra giriparyanta-cakrI cakrI tadIzvaraH mahAstasya vibhAgaH syAdrASTra nanapada ca tat / / 81 // sUvA turaga * camUcacadrAjadhAnI - samanvitam rASTrasyApyaMzabhUtaM tanmaNDale maNDalezituH / / 82 // =sirakAra
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 26 ) maDalAzastu pragaNa bahu-prAmopaveSTitam tasyAdhipaH svalpa-balo bhavetsAmata rADiti ||3|| =paraganA kRSikSetra-yutaM grAmaH (mauje) mAkaro lavaNAdi-bhU. (mAdana) varNezcaturbhiH nagaraM zaila-prAkAra-veSTitam ||4|| baladai kheTaM tu dhUli prAkAra puramudAsi-karbaTam jala-sthala-pathAvApyaM tadroNAmukhamipyate // 5 // =caMdara paritaH sArtha-gavyUta-grAmAdi-parivarjitam maDavaM kIrtyate sujJa raMgamyaM kAnanairghanaiH // 86 // vicitriM paNyamAgacchedyatra tatvattana mataM adhvanyahetu-nirmANa sannivezAkhyamucyate // 7 // cauryAdervasati. pallI tApasAnA kliAzrama' nigamo vaNijAmeva brahmavAso dvijanmanAM // 8 // kSudragrAmaM bhavedvAmozikA dvitrigRha hi tat tRNAkIrNopAnta-bhUmiH gokulaM dhenu-tRptikRt ||86| zilpina. karmakArAzca, vyApArI vyavahAriNa caturaMga-balo rAjA yatra tadragamuccate // 60 // =dayAra cakrI cakrAdhipa. samrADrASTrapAlaH prakIrtitaH maNDalezI mahArAja sAmato viSayAdhipaH ||61 // grAmANikatividyasya vazeso bhUmikaH smRtaH grAmaNiAma-mukhya syAd ( caudharI ) rItijJo deza paNDita // 62 // kAnUgo rAjavetna-TAnAzAn grAmAptiM daza vArSikI likhitvA dhArayedyastu lekha-saMgrAhako mata. // 63 // =majamUdAra // atha prgnnaadhikaarinnH|| saMpannAM kRSimAlokya prajAyA ucitAM dazAM rAjyAzasya vinizvetA kathito vyAvasAyika // 64|| amIna tena vyavasitaM dravyamATadyAdyaH prajA-janAt balAtsauka- vApi * karoTIraka ipyate / / 95|| -karoDo niruddha - vetana - grAma - bhogamAdAya bhUpatau sa sAkSika preSayedyo nirodhaka itoSyate // 66 // =kotala karoDI rAja dravya prajAdattamAdadIta parIkSya ya. ghanike nikSipedyazcakathitaH prAptadhArakaH / / 67|| -potedAra
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ tenopakalpita dravyaM vyayI kuryAdyathocitam / zeSa nRpe prahiNuyAddhanikosau prakIrtitaH ||6||khjaancii ghanAdhyakSo dhana rakSet (-khajAne kA dArogA) tallikheddhana-lekhakaH (khajAne kA muzripha) pravartako bhaTAnA tu senAnI samudIritaH // 66 // =akhazI / vRtti - lekhako vRttaM likheda grAmAdhikAriNA / = bakAyai nigAra chidramarmANi teSA tu vilikhedgupta lekhakaH // 100 khuphiyaunavIza zulkAdhyakSo ( sAyara kA dArogA ) lekhakazca ( sAyara kA muzripha) dhaniko ( tahabIladAra ) mItrayo janA zuklAvva-karamAdadyAllikhedrakSetpRthak pRthak // 101 // caugadeH grAma guptyartha grAmAgauptika iSyate / =koTavAla kRSi-goptA kRpemadatan vAraye karSakATikAn // 102 // =zahanai sImAgauptika ArakSeddIrghA pragaNa-bhUmikAm =phaujadAra varmAdhyakSastu grAmAtta dravya-lekhAdi-sAkSika // 103 / / =kAnI rAjyAza grahaNAyukta bhaTa lAbhAn likhettu yaH zrAdeza-lekhakasteSA vetneSu cchinnatti ya. // 104 / / italAyakanavIsa ityAdayodhikArA syuH prAyazazcakravartinAm mapatta ranusAreNa tvanyeSA viddhi bhUbhujAm // 105 / / eSA paddhatirAkhyAtA rAja-rIti-bubhutsayA gamIrAdrAja-sevAbdheANa pAkA ca sikthavat // 16 // iti yAvana paripATyanukRtyA rAjarIti-nirUpaNa nAma zatakaM samAptam / / paM. motIcadrakasya (prati-jainabhavana, kalakattA )
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 28 ) (2) chattIsa kArakhAMnA rA nAma pAtazAhI meM / 1 tAlabakhAMno, naThe kAgada rahe / 2 daphatara khAno, naThe navasadA rhai| 3 taMboladAra khAno, jaThe pAna rahai / 4 abadarakhAno, jaThe pANI rahai / 5 juhara khAno, jaThe lAla hIrA rhai| 6 pIlakhAno, jaThe hAthI rahai / 7 pharAsakhAnoM, jaThe tavU DerA rahai / 8 tausAkhAno, jaThe ghoDA rahai / 6 sarAbakhAno, jaThe dArU rahai / 10 avAratakhAno, jaThe mehalAI rahai / 11 Ilama khAMno, naThe toga jhaDA rhai| 12 mavezI khAno, jaThe gorU Dhora rahai / 13 zrAdidAsati khAMno, jaThe sArI vastu rahai / 14 sarAI mahasata khAMno, jaThe auratA rahai / 15 atrAIsa khAno, jahA sugho attara rahai / 6 nasaTadAra khAno, jahA nhAvaNa rA vAsaNa rhai| 17 jamadAra khAMno, jaThe kapaDo rahai / 18 sutra khAno, jaThe U Tha rhe| 16 silahakhAno, jaThe Topa bagatara rahai / 20 khovAta khAno, jaThe TaranI rhai| 21 sIkArI khAno, jaThe sikArI rhe| 22 kisati khAnoM, jaThe nAva DuMDA rahai / 23 tabIya khAno, jaThe veTanAitA rahai / 24 dArulahara khAnoM, naThe ganI rhai| 15 sutalaba khAno, jaThe rasoI rahai / 26 khajAnadAra khAno, laThe rupiyA rahai / 27 rake vaTAra khAno, jaThe jINa lagAma rahai / 28 pAyagA khAno, jaThe ghoDA rA caravAdAra rhe| 26 sarama khAno, jaThe rusanAI hove / 30 kitAba khAno, jaThe pothI pAnA rhai| 31 mevA khAnoM, jaThe mevA miThAI rahai / 32 godAma khAno, jaThe gADI bailI rahai / 33 abArata khAno, naThe dhAna sArA rahe / 34 darI khAno, jaThe kacer3I marIje / 35 mahabRta khAno, jaThe choTA baMdIvAna rahai / 36 kArakhAnAM rA nAma iti /
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa (3) sabhA zRMgArAdi varNana saMgrahe (1) deza nAmAni 1 aga deza 25 kuru deza 2 baMga deza 26 kANa deza 3 kaliMga deza 27 kaccha deza 4 tilaga deza - 28 kausika deza 5 rAha deza 26 saka deza 6 lATTa deza 30 cayAnaka deza 7 karNATa deza 31 kausika deza 8 medapATa deza 32 ....... ..... vairATa deza 33 kArUta deza 1. gauru deza 34 kAyUta deza 11 cauru deza 35 kacha deza 12 drAviru deza 36 mahAkacha deza 13 mahArASTra deza 37 bhoTa deza 14 saurASTra deza 38 mahAtrotra deza 15 kAsmIra deza 36 kITika deza 40 keki deza 1. kIra deza 17 mahAkIra deza 41 kollagiri deza 42 kAmarUpa deza 118 magadha deza 26 sUrasenu deza 43 kukkuNa deza 20 kAvera deza 44 kutala deza 21 kaMboja deza 45 kanakUTa deza 22 kamala deza 46 karakaMTa deza 3 utkala deza 47 kerala deza 24 karahATa deza 48 khaza deza
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 kharghara deza 50 kheTa deza 51 villara deza 52 veTi deza 53 jAladhara deza 54 TekaNa Takka 55 moDiyAga deza 56 khAla deza 57 tuga deza 58 lAyaka deza 56 tozaka deza 60 dazArNa deza 61 daNDaka deza 62 dezasabha deza 63 nepAla deza 64 nartaka deza 65 pacAla deza 66 pallaka deza 67 pUDa deza 68 pADapa deza 66 pratyagra deza 70 abuda deza 71 vasu deza 72 gaMbhIra deza 73 mahipmaka deza 74 mahodaya deza 75 muraNDa deza 76 murala deza 77 marusthala deza 8 mugdara deza 76 maMgala deza 80 mallavata deza 81 pavana deza 8. bAgama deza 83 padaka deza 84 brahmAttara za 8 brahmAvartta deza 86 brahANa deza 87 vAhaka deza 88 videha deza 86 vatravAsa deza 60 vanApucha deza 61 vAlhoka deza 92 vallava deza 63 avanti deza 64 vanhi deza 65 siMhala deza 66 suhama deza 67 sUpara deza 68 suhaDa deza 66 asmaka deza 100 hUNa deza 101 harmaka deza 102 hUrmaja deza 103 haMsa deza 104 hUhUka deza 105 heraka deza 106 vINa deza 107 mahAvINa deza 108 bhaTTIya deza 106 goppa deza 110 gADaka deza 111 gujarAta deza
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 pArasakula deza 113 zavAlasa deza 14 korava deza 115 zAkasari deza 116 kanauja deza 117 Tana deza 11= ucIvisa deza ( 31 ) 196 nolAvara deza 100 gaMgApAra deza 121 sajA deza 122 kanakagiri deza 123 navasAri deza 124 bhAtriri deza eva deza sakhyA ( prati pATodI maMdira jayapura guTakA na0 105 ) ( 2 ) caturazotirdezAH gauDa, kAnyakubja, kollAka, kaliMga, graga, vaga, kuraMga, zrAcAlya ( 1 ) kAmAkhyA, zrIDU, pur3a, uDIza, mAlava, lohita, pazcima, kAcha, vAlabha, saurASTra, ku kaNa, lATa, zrImAla, arbuda, mehapATa, maru varendra, yamunA, gaMgA tIra, antarvedi, mAgadha, madhya kuru, DAhala, kAmarUpa, kAcI, avanI, pApAtaka, kirAta, sauvIra, zrasIra, vAkANa, uttarApatha, gUrjara, siMdhu, kekANa, nepAla, Takka, turaka, tAikAra, barbara, jarjara, kIra, kAzmIra, himAlaya. loha purupa, zrIrASTra, dakSiNApatha, siMghala, cauDa, kauzala, pAhU, abhra, viMdhya karNATa, draviDa, zrIparvata, vidarbha, dhArAura, lAjo, tApI, mahArASTra, AbhIra, narmadA taTa dI ( dvI) padezAzceti / pa0 61 = hIruyANI ityAdi paka / pattanAdi dvAdazaka / mAtarAdi caturviMzati. / bahU ityAdi SaTUtriMzata | bhAlijjAdi catvAriMzata / harSapurAdi dvipaJcAzata | zrInAra prabhRti SaTpaJcAzat / naMbUzara prabhRti SaSTi |pa ( va 1 ) DavANa prabhRti SaTsaptatiH // irbhAvatI prabhRti caturazItiH / peTalApadra prabhRti caturuttara zata / Sa (kha) dirAtlukA prabhRti dazottarazata / bhogapura prabhRti SoDazottara zataM / dhavalakkakka prabhRti paMcazatAni / mAiDa vAsAdyaM zradhaSTimazata / kauMkaNa [ prabhRti ] caturdazAdhikAni caturadazazatAni / cadrAvatI prabhRti aSTAdazazatAni / dvAviMzati zatAni mahI taTa / natra sahastrANi surASTrAsu / eka viMzati: sahastrANi lATa dezaH / saptati sahastrANi gUrjaro dezaH / paritazca / zruhUTTha lakSANi brAhmaNa pATaka / nava lakSANi DAhalA / aSTAdaza lakSANi dvi navatyadhikAni mAlavo deza / SaTtrizallakSANi kanyakuja: / anataM uttarApatha dakSiNApatha ceti / ( kAvya zikSA - vinayacaMdra kRna / pATaNa gra0 sU0 pR0 48 ) *
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa naM04 trizalA zokAdhikAra yadA kAli jagannAthu mAya-taNI anukapAkarI thiu salIna tanu / yatkAri dukhi pUrIvA lAguM rAgnI trizalA taNu manu / / 1 aho! pA kisiu akAli utpAta, husii kisiMu vajrapAta // 2 aho sakhI! mAharai garmi pAmiu vilayu, husiha kisiMDa hivaDA ji vizva pralaya / / 3 hiva eu mAharai mastaki je achaI mauDa, eu pratyakSa jhauDa || 4 eu hAra, sAkSAta mahAra / / 5 bAhu vallarI taNAM je achaha valaya te duHkha taNA dIsaha nilaya / / 6 eu apUrva paTTa-dakUlu, te dekhatAM saMtApa taNa mUlu || 7 eu achaha savAMgINa zRMgAra te dekhanA saMpUrNa aMgAra // 8 daiva ! maI kisiu kIghau, pAchilai bhavi kuNaI taNA chorU tu vichoha kaha nIpajAviu kuNai saMta rahaI vaMca droha jeha kAraNa viphala hui chaiharu moha // 6 mai kisiDaM kIghauM pApu jeha kAraNa daivii pADiu evau saMtApu // 10 maI nAgiMuM hatUM hasii sulakhyaNa kamAra thAsii vizva raI AdhAra / / 11 nANiuM hat putra mADisii ADau, melasii pADu (patra 1 k)|| 12 jANiuM hatUM zrAvisii jivAraI mAharai ghari tivAraiM hU~ thAsi putravaMtI nai dhuri / / 13 mAharau jAyu thAsii moTau rAu, desi vayarI taNi mastaki pAu / / 14 tau pApI devi bhAgI save zrAsa, paDiu sama-kAla duHkha-taNau pAsa || 15 bhAgI saghalIi rulI, saMtApa zreNI UchalI zrAsa veli jaI balI mAharai mani sukha taNI vAta ji TalI // 16 AsAM tazyara muhurIu nAma phalevA lagga vihi kuMjari ummUlIya eya kusaMghiI bhagga // 17
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 33 ) kaya sarovara pAlI, bagha tu maI ji TALI, kisiMu dava panALI // 18 jIvaDA koDi bAlI, kapa mani dIdhI gALI, aAla dIghauM zuddha vALI kaha lahIya vicAli, bALa lIghauM adAlI // 16 sakhi ! na gamaha gAyu, ciMta sokii kamAyuM rucai nahi nivAyu, tApa dii phUla lAyu asukha siiri ghAyu, hIyaDala i DIva jAyuM kisiu maI kamAyu, devi jaM ima nIpAyu // 20 hasiu rAjJI taNauM tvarUpa, sAbhaliGa siddhArtha rAi virUpa / / 20 dAsI nA vacana tu tatkAla Upanu mastaki cATaka visaniu vitrIsa baddha nATaka // 21 je haMtA baDyA, te thayA phaDUyA // 22 je gIta gAna ( patra 1 kha ) karatA gaMdharva teha taNA garuvA garva // 23 rAja bhavani jINai rajIi cIta te ekU na sAmalIi gIta || 24 jINai Upanai mana rahai citra te na vAjai vAjina || 25 jehatA paMDita, te yiyA dukha maMDita // 26 je rAya rahai avasya kRtya, te na dIsai nartakI nRtya // 27 jehe vidvAse dhUNIDa mastaka, te na vAcaI pustaka / / 28 je sAbhaLatA thaIi harANa, te na vAcIi purANa / / 26 je jANaha kAvya nu avasara tehe kavIzvare mUki u mahAkAvya nu prasAra // 30 je sAbhaLanA phITai vyathA, te ekU na sAmalai kathA / / 31 zrIhaNe bole motIriyA dIjada suvarNa maha trATa te kalirava na karai bhATa / 32 je hU~tA cAcarIyA, te yayA lAsarIyA // 33 je loka raI parAvai juhAra, te hUyA nisacalA pratihAra // 34
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ jehe niraMtara jIbha vAvarI, te mauna karI rahiyA TAvarI // 35 je karatA nagara nI karaNavAra, te baisI rahiyA talAra // 36 jehe mani Upajai pramoDha. te ekU na dIsai vinoda // 37 je ulagaI aAvyA rAya, te save dIsai vicchAya // 38 je sabhA bahasatA rANA, te save mani ulhANA // 36 je rAja dhuradhara pradhAna, te dIsai dukha taNA nighAna // 40 te tihA baiThA chai seThi, te joivA lAgA nIcI TreThi / / 41 je bhalA bhaMDArI, tehanI mukha chAyA ( patra 2 ka ) adhArI // 42 je rAya nai agarakta, te thiyA kumakkha // 43 aAkAza chataI sUri, bhedIvA lAgau duHkhAdhakAra taNai pUri / / 44 tau anAtha taNu nAtha, joyai jagannAtha // 45 jAna taNI driTiiM dekhai rAna bhavani sapUrNa dukhoTavi taNI sRSTi / / 46 sAre! yA zAti karatA jaThiu vetAta // 37 paDiuM mAharauM sAha{ tatApa taNau~ jAla tu nagannAthi prAguli taNai stadi karI mAtA taNI asamAdhi harI // 48 gi analpa, du.va taNau sakalpa // 46 phITI mana taNI prAdhi, UpanI samAdhi // 50 vAlivA lA [ gA] mAgalika taNA mRdaga rAja bhavana bhAhi sapUrNa prANaMda // 51 ( muni nina vijayajI sagraha, bhAratIya vidyAbhavana, bambaI )