Book Title: Dharmbindu Granth
Author(s): Haribhadrasuri, 
Publisher: Jain Atmanand Sabha
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005149/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AtmAnaMda mALA naMbara 18 mA sananananananananan kuna ba ma TAPG" zrImad harinajasUri viracita. RPSARAN UEST dharmabindu graMtha. ilAha SODE bhUtA1,mane sa2va,zu bhASAMtara sahita.) jinavacanAmRta mahodadhimAMthI dhuraMdhara gItAratha pUrvAcArya vacana taraMga vindurupa gRhastha ane yatidharmanuM zudha svarupa batAvanAra ati upayogI graMtha. prakaTa kara prasiddha . zrI jana AtmAnaMda sabhA.. bAvanaga2. bhAnagara dhI " AnaMda ? prinTIMga presamAM tathA murakha ''nirNayasAgara'' prinTIMga presamAM mudrAMti karyuM. SENSE vIra saMvat 2437 Atma saMvat 15 vikrama saMvat 1967 MASALASARDASTITTEE a ccessociatical sA122) Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ voDaos. gyanmandir@kobatirth.org trailokyaM sacarAcaraM vijayate yasya prasAdAdidaM yotrAmutra hitAvahastanujRtAM sarvArthasicchimadaH / yenAnarthakadarthanA nijamaha ssAmarthyato vyarthitA nasmai kAruNikAya dharmavijave jaktimaNAmo'stume / / ( zAMta sudhArasa. ) jenA 'sAya thakI rasthAvara ane je gama sahita jagat zobhe che, tathA je A lA prANIone hita karavAne cagya thaIne sarva arthanI siddhatAne pamADe che, jeNe potAnA tejaranI sAmarthe karI pAparUpa viTa"banAne nAza karI nAkhyA che eja dayAvaMta dharmarUpa prabhu tene mahArA nagarakAra hA. saccAritra pavita citra caritaM cAru prabodhAnvitaM zAMtaM zrI zamatAsena sukhadaM sarvajha sevAdharam / vidvanmaMmata mamanaM suyazasA saMvyApta jUmamalaM taM sUri praNamAmyada suvijayAnaMdAnidhaM sAdaram / / " uttama AcArAe karIne pavitra ane suMdara che cAritra jemanuM, temaja su dara bodhavaDe je yukata che, vaLI zamatAnA rasa karIne zAMta sukhane ApanArA, sarvajJanI sevAne dhAraNa karanArA, vidvAnonA maMDaLamAM AbhuSaNarUpa, ane bhumaMDaLanI aMdra jemanA caza sArIrIte vyApe! che, tevA zrI vijayAnadrasUri ( AtmArAmajI mahArAja )ne huM AnapUrvaka namarakAra karuM chuM. ?? Dear _ _rasiMha Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0000 OC GO OC OC OC COOCOCO0OOCOOOC OCOOOCOOO00000 OOO D000000000000 2000030000900000000000 1000000000000000000000000000000000000 OOODOO000 DODOO010000000000000000000000000000000000000000000000000003COCOOOO nyAyAMbhonidhi zrImada vijayAnaMdasUri (AtmArAmajI mahArAja ) 00000000000000300000000000000000000000000000 The Bombay Art Printing Works. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' prastAvanA, caturvidha gatimAM manuSyanI gati sarvathI vilakSaNa che. devagati sarvotkRSTa gaNaya che, paNa tenI utkRSTatA amuka aMzamAMja che ane manuSya gatinI utkRSTatA sarva aMze che, kAraNa ke, e gati ja mekSamAM javAne daravAjo che temAM paNa pratibhAnI pUrNatA prApta thayelI hoya te e mAnava prakRttine temAM pUrNa vikAza thAya che. te pratibhAnuM darzana tyAreja thaI zake che ke, jyAre prAkRta janane sulabha evA zaMkA, bhaya, svArtha, ane kRpaNutA ItyAdi dezomAMthI mukta thaI manuSya pote pitAne paNa bhulI jAya evI udAra, ane unnata samAnatAne kSaNa anubhava kare che. pratibhAnI pUrNatA sAthe sadavartananI pUrNatA hoya te manuSya uMcAmAM uMcI keTIne sparza karavAne samartha thAya che. evI ucca sthitimAM karelA nizcaye sarva mAnava prajAne ghaNAM upayogI thaI paDe che ane svAparNa karavAnI adUbhuta zakti utpanna thaI te aneka jAtanA puNyAnubaMdhI puNya upArjana karAve che. A papakArane arthe svArpaNa karavAnI vRttithI upajelI pratibhA buddhinI, sadA caraNanI, bhavyatAnI ane sadabhAvanAnI pUrNatA bakSe che ane te pratibhAvaMtanA jIvanane ubhayalakanI sArthakatA karAve che. kAraNake,evI ucca pratibhAvAlA purUSa mana vacana ane karmanI ektAnA sarala ekamAgIpaNAnI je satyanIti tene ja vaLagI rahe che. je svArtha, saMkeca, bhaya, kRpaNutA AdithI AkhA vizvamAM pApa mAtra uddabhave che, tene gaMdha paNa te pratibhAvAnane lAgI zaktA nathI. te sarvadA zuddha AcaraNathI alaMkRta rahe che. pUrva kAle jaina dharmamAM evA pratibhAvaMta aneka nararatna thaI gayA che. satya ane samayanuM bala agAdha che, manuSya ke manuSyanI game tevI racanAothI satya ane samaya dabAvI zakAtAM nathI, tene parAjaya kadi kSaNika bhAse paNa kAla gatie te punaH pitAnuM sthAna prApta karyA vinA rahetA nathI. pUrve je pratibhAvAlA lekhake ane kavIzvara thaI gayA che, temanAM sthAna lenAra have kaI nathI ema kahevAthI ja temanA Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utkarSanI nisIma vAta siddha thAya che. prAcIna jaina lekhakee ane kavIzvaree jaina sAhityanI saritAnA vipula pravAhane vehevarAvyuM che, tenuM ja Aja bhAratavarSanI je na ra ne jenetara prajAnA hRdaya upara sAmrAjya cAle che. tenA raMgathI raMgAela gadya ane padyamaya ugAre adyApi sarvatra prasarI rahyA che. pUrva kAlanA jaina mahAmunio kevA avasarajJa ane dharma prasAravA mATe utsAhI hatA, tenAM aneka daSTAMte jaina itihAsamAM malI Ave che. temanuM jIvana bhavya ane lekhakottara hatuM. sarvadA zubha adhyavasAya ane janakalyANa karavAnI IcchAnA eka tarIke teo zubha bhAva vistAranAra, zubha sAdhanAra ane zubha vicAranAra aciMtya zaktivAlA hatA. temanA upadezathI jaina gRhastha paNa nyAya, eka niSThA, satya, prema, kSamA, sadAgraha ane sadAcAranI mUrti rUpa banatA ane pitAnA jIvanane eka suvAsamaya, AnaMdamaya, daSTAMtamaya ane sukhamaya karI zaktA hatA. saMsArane bhAra vahetAM chatAM emanI prakRti sthiti ane rItinI sAdAI emanA manebalanI gaMbhIra paNa ati daDhatA ane emanA vadananI niraMtara prasannatA dekhAtI hatI. e samaye muni ane gRhastha e ubhaya kSetre eTalI badhI unnatimAM hatA ke, tethI AhaMta dharmanI pUrNa jAhejahAlI dekhAtI hatI. e ubhaya kSetranA zuddha balathI bIjA pAMca kSetre paNa pUrNa rIte khIlI rahelA hatA. te samaye jJAna rUpI puSpadyAna nava pallavita thaI AhaMta prajAne potAnA amRtamaya ane AnaMdamaya sugadhane ApatuM hatuM. sarvadezI vidvatAne dhAraNa karanArA ghaNA paMDita munio ThAma ThAma vicaratA ane AhaMta dharmane pavitra upadeza ApatA hatA. te kAlanA muniomAM talasparzitA, marmajJatA ane grahaNa karavA karAvavAnI zaktine camatkAra bharele ga jovAmAM AvatuM hatuM. temanAmAM Ave akika buddhi vaibhava chatAM teonuM hadaya ati sarala, surasa, namra ane vinIta hatuM. abhimAnane leza vinA teo sarvadA sarvane sulabha, sugama ane anukula rahetA hatA. AvA samayamAM mahAnubhAva jainAcAryoe jaina prajAnA upakArane mATe aneka graM lakhyA che. te mahelo A dharmabiMdu graMtha che. A graMtha prakaraNanA nAmathI elakhAya che ane tenI racanA saMskRta sUtra rUpe karavAmAM AvI che. temAM sUtrenI grathanA evI suMdara rIte karavAmAM AvI che ke jenA arthane uttama garava sAthe viSayane uddeza sArI rIte sacavAele che. tenI upara karavAmAM AvelI vRtti sUtrArthanuM pheTana karavAmAM ghaNuM ja upayogI che. je viSaya sUtramAM UdiSTa hoya tenuM rUpa jevuM sUtrakAre AlekhyuM hoya, tevuM uttama rIte mUlane adhika prakAza maLe tema spaSTa karavAmAM vRttikAre pitAnI kuzalatA sArI rIte batAvI ApI che. mUla graMtha Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAre sUtro je artha darzAvyo hoya, temAM zuM rahasya che? e samajAvavA mATe vRttikAre kaI kaI sthale ghaNuM sAruM vivecana kareluM che. A graMthane mUla kartA mahAnubhAva zrIharibhadrasUri ke jeo jaina itihAsamAM cAdase ne cuMmAlIza graMthanA kartA tarIke prakhyAta che, temanI kRtimAM adbhuta ane subedhaka racanAnuM darzana thAya, emAM kAMI Azcarya nathI. te mahAnubhAva graMthakAre munio ane gRhanA dharma batAvavAne mATe A UpayogI graMthanI cejanA karI che, ane tenI aMdara e USTi viSayane sArI rIte vivecana karI samajAvyuM che. viSaya, saMbaMdha, prajana ane adhikAra e cAra anubaMdhanI ghaTanA karI graMthakartAe lekhanA Adya svarUpane yukti pUrvaka vivecana karyuM che. sUtranA TuMkA TUMkA zabdathI yati ane gRhasthanA dharma viSayane anaMta bhaMDAra darzAvI kattae A dharmabiMdurUpe eka apUrva dharma saMhitA graMthita karelI che. te sAthe sUtrazaMkhalA evI ramaNIya gaThavI che ke, je UparathI siddha karelA dharmanA niyamo kamAnusAra smRti viSayamAM rahI zake che. A upaga graMthanI vRtti zrI municaMdrasUrie e racelI che. sUtranI graMthanA mAM darzAvelA zabdonA arthanuM spaSTIkaraNa karI te upara Upayukta vivecana ApavAmAM AvyuM che. dharmanA gahana viSayane aMge je kAMI sUcaka aMze satrakAre darzAvyA che, temane vRttikAre potAnI vizAla buddhithI pallavita karI te te viSayanA svarUpane sArI rIte pratipAdana karela che. keI kaI prasaMge mUla viSayanI puSTine mATe bIjA pramANika graMthanA pramANe ApI sUtra vANInA Azayane vizeSa pramANabhUta paNa karI batAvyo che, AthI mUla graMthanI mahattAmAM vRttikAre mATe vadhAro karyA che, ema niHsaMzaya kahevuM joIe. | muni varga ane gRhastha varganA sAmAnya ane vizeSa dharmane darzAvanArA A graMthanA ATha adhyAya rUpe ATha bhAga pADavAmAM AvyA che, temAM pahelA gRhastha dharma vidhi nAmanA adhyAyamAM gRhastha dharmanuM svarUpa pratipAdana kareluM che. dharma e zabdanI vyAkhyAmAM vRttikAre Uttama prakAre UhApoha karI dharmanA zuddha lakSaNe siddha karI batAvyA che. gRhastha dharmanI gyatA meLavavA mATe gRhasthane kevA gharamAM rahevuM joIe? e vAta prathama darzAvI gRhasthanA Uttama AcAra evI sarasa rIte varNavyA che ke jemAM gAethya vartanane mukhya mukhya sarva sadAcAra AvI jAya che. bIjA dezanA vidhi nAmanA adhyAyamAM dharmanI dezanA ApavAnI yogyatA viSe kahevAmAM AvyuM che. ke gRhastha dharmanI dezanA ApavAne gya che? ane te - evA gRhasthane dharmane upadeza kevI rIte--kevI paddhatie Ape? te viSe Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramAnusAra Uttama vivecana karavAmAM AvyuM che. temAM caturvidha kathAomAMthI AkSepaNa kathAnuM vivecana karI ane tenA AcAra, vyavahAra, prajJapti ane daSTivAda evA cAra bhede lakSaNa pUrvaka darzAvI vRttikAre e viSayane sArI rIte padghavita karela che. te pachI jJAnAdi AcAra tenA pAlavAne prakAra ane tene aMge karavA - gya evA upadezanA prakAranI sUcanA karI te viSayane samApta karavAmAM AvyuM che. trIjA gRhastha dharma vidhi nAmane adhyAyamAM dharmane grahaNa karavA gya evA gRhasthane dharma ApavAne uttama vidhi darzAvyo che. samyagudarzana prApta thayA pachI aNuvrata vagerene grahaNa karavAnI cegyatA darzAvI, samyagadarzananuM lakSaNa, asuvrata vagere ApavAno prakAra ane tenA aMge karavAmAM AvelA vizeSa vivecanamAM eka gRhapatinA putranI savistara kathA ApavAmAM AvI che. te pachI rogazuddhi, vaMdana zuddhi, nimitta zuddhi, dikazuddhi ane AgArazuddhinA svarUpa, pAMca aNuvrata, traNa guNavrata, cAra zikSAvrata ane vratadAnanuM svarUpa ane tenA aticAro darzAvI temanA tyAga karavA pUrvaka gRhasthano vizeSa dharma batAvyo che. cethA yatividhi nAmanA adhyAyamAM yati-munine sAmAnya dharmane AraMbha karatAM prathama vidhithI gRhastha dharmane sevanAre purUSa cAritra mehanIya karmathI mukAya che, e vAta darzAvI muninA svarUpanuM digdarzana karAvavAmAM AvyuM che. ke purUSa dIkSA levAne gya che? e viSe isAro karI dIkSAnI gyatAnA seLa guNa ane gurUnA paMdara guNe uttama prakAre darzAvavAmAM AvyA che. ane te viSe judA judA matanA vidvAnenA abhiprAye pragaTa karavAmAM AvyA che. pravajyA lenArA purUSanA prazna, AcAra ane tenI parIkSAne krama ane yatidharmanI gyatA pratipAdana karI e adhyAya samApta karavAmAM Avyo che. pAMcamAM yatidharmavidhi nAmanA adhyAyamAM yatipaNuM kevuM duSkara che? e vAta darzAvI, tenuM paramAnaMdarUpa mokSaphala jaNAvI yatidharmanA sApekSa ane nirapekSa evA be bheda vivecana pUrvaka varNavI batAvyA che. te prasaMge dIkSA ApavAne agya evA bAla, vRddha vagere purUSanA de vRttikAre uttama prakAre varNavI batAvyA che. te pachI munie kevI rIte vartavAnuM che? te prasaMge muninA vartanane Uttama citAra ApI e adhyAyane samApta karavAmAM Avyo che. chaThA yatidharma viSaya nAmanA adhyAyamAM sApekSa ane nirapekSa yatidharmanA sUkama tattva darzAvyA che. popakAravRtti, trividha yogasAdhana, vagere batAvI ni. pekSa yatidharma ne egya evA purUSanI bAhya ane AMtara pravRtti pratipAdita karI che ane samyagdarzanAdi traNa ratnane karma kSayanA kAraNu batAvI svasvabhAvane Utka. vuiM ane te thavAnuM kAraNa spaSTa karI Ucita anuSThAnanI zreyaskaratA siddha karI che. tyA Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rabAda mokSanA aMga rU5 bhAvanAnuM svarUpa ane phala te viSayane vRttikAre Uttama rIte carce che. te prasaMge vacananA upayoganA prabhAva rUpe zrI bhagavatanA smaraNa nuM, bhaktinuM ane dhyAnanuM mahA phala kahI yati dharmanI parama utkRSTatA siddha karI che. A prasaMge pravRttinA de darzAvI cAritranA zuddha pariNAmane mahimA batAvyuM che. ane chevaTe bhapagrAhI karmathI mukta thavAne prakAra darzAvI sarvathA karmarahita thatAM sarva duHkhanA aMtane darzAvI e adhyAya pUrNa karavAmAM Avyo che. sAtamA dharma kula vidhi nAmanA adhyAyamAM dharmanA phala viSe vivecana karavAmAM AvyuM che. anaMtara ane paraMparA evA phalanA be prakAra darzAvI, te pratyekanuM svarUpa batAvavAmAM AvyuM che. te prasaMge dharmanI prAptine avasare kevI saMpatti maLe che, te viSe vividha prakAranI jIvanI pariNatinI vRddhinuM vivecana karI jIvanA vIryane ullAsa zAthI thAya che? e vAta savistara darzAvI ane temAM tenA hetuonuM spaSTIkaraNa sArI rIte kareluM che. tenI aMdara baMdhanA hetunuM digadarzana karAvI zubha ane azubha pariNAma viSe sAruM vivecana kareluM che. te pachI chevaTe dharmarUpa ciMtAmaNine anupama ane lokonAra mahimA varNavI e adhyAyane samApta karavAmAM Avele che. AThamA dharmala vidhi nAmanA adhyAyamAM ati zuddha dharmane abhyAsathI tIrthakarapaNuM prApta thAya che. e vAtane upanyAsa karI cAritranI prApti, cAritranI sAthe AtmAnI ekatA, dhyAna sukhanA roga ane labdhionI prAptine kramavAra lAbha jaNAvI AThamA apUrvakaraNa guNa sthAnanI prApti, ane kSapakazuM karavAnuM sAmarthya prApta karI paraMparAe meha sAgarane utarI kevalajJAnI thaI parama sukha-kSane lAbha melavAya, e vAta jaNAvI che. A prasaMgamAM mahAnubhAva vRttikAre apUrvakaraNane aMge ghaNuM vivecana karI karmanI vividha pravRtione khapAvavAne uttama kama darzAvI prastuta viSayane vizeSa pallavita karyo che. te pachI rAga, dveSa ane mahAdi AtmAnA deSanuM yathArtha svarUpa batAvI paramezvarapaNunI prAptinA parama sukhane darzAvI siddhi bhagavaMtanI gati ane sthitinuM svarUpa uttama prakAre batAvyuM che ane siddha bhagavAnane nirUpama sukhanI siddhi kevI rIte thAya che? e vAta jaNAvI te para zraddhA rAkhavAnuM kahI chevaTe A manuSya kSetra rUpe pRthvIne viSe jIva zukla dhyAna rUpa agnivaDe karmarUpI iMdhaNane bAlI brahma nAmathI prasiddha evA parama pada-mokSanI prApti kare che, e vAta darzAvI che. ane te pachI tyAM AThamA adhyAyanI samApti sAthe A vividha tattvanA mahAna sAgArarUpa graMthanI samApti karavAmAM AvI che. graMthakara mahAnubhAva haribhadra sUrie mRta-AgamarUpa mahAna sAgaramAMthI Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddhAra karelA A graMthane eka biMdu rUpa gaNuM tenuM nAma dharmabiMdu ApeluM che, paNa A upayogI graMtha Adhunika jaina prajAne eka vividha jJAnane mahAsAgararUpa thaI paDe tevuM che. A mahAna dharma graMthanI aSTAdhyAyI je muktAmaNinI mAlAnI jema kaThamAM dhAraNa karI rAkhavAmAM Ave te tene abhyAsI yAjajIvita sadAcAra, sanIti ane saddharmane parama upAsaka banI pariNAme paramapadane adhikArI bane che. A pramANe gRhastha ane yatidharmane vistArathI pratipAdana karanAra A graMtha sarva janavargane ati upayogI che. graMthanI yejanA evI uttama paddhatIthI karavAmAM AvI che ke, je mananapUrvaka vAMcavAthI adhikArI pitAnA adhikAra pramANe svakartavyanA svarUpane sArI rIte jANI zake che. uparAMta jainadharmanA AcAra, vartana, nIti, viveka, ane vinayana zuddha svarUpa sAthe tane rahasyane sArI rIte samajI zake che. muni ane gRhastha e dripuTI je A graMthane Adyata vAMce te svadharma-ravartavyanA yathArtha svarUpane jANa potAnI manovRttine dharmarUpa kalpavRkSanI zItaLa chAyAnI Azrita karI anupama AnaMdanA saMpAdaka bane che. graMtha lekhananI zilI, aMdaranA siddhAMta tathA prAsAdika bhASA sarva ziSTa janenI parama stutinA pAtra hAI manebala, manebhAva, ane hadayazuddhine vadhAranArA che, dukAmAM kahevAnuM ke, A saMsAramAM parama zreya mArge jIvI mekSa paryata sAdhana prApta karavAnI zubha bhAvanA bhAvanAra munie temaja gRhastha mahAnubhAva haribhadrasUrinI pratibhAne A prasAda niraMtara prApta karavA egya che. A graMthanA kattI mahAnubhAva haribhadrasUrine ItihAsa jaina vargamAM prakhyAta che, tethI te viSe vizeSa lakhavAnI jarUra nathI, te paNa saMkSepamAM kahevAnuM ke jenadharmanA dhuraMdhara paMDitemAM agragaNya evA e mahAnubhAva vikramanA chaThA sikAmAM A bhArata varSane alaMkRta karatA hatA. teo citaDanA rAjA jitArinA purohita brAhmaNa hatA. saMsArI avasthAmAM paNa temanuM nAma haribhakaja hatuM. temaNe pitAnA kulanI paraMparAnA dharma pramANe veda tathA vedAMgane sAre abhyAsa karyo hato. te samaye AhaMta dharmanA vidvAna munione pracAra te dezamAM thayA karatuM hatuM. brAhmaNa haribhadra yAkinI nAmanI eka sAdhvInA mukhathI gAthA sAMbhaLIne Azcarya pAmyA hatA. te pachI te sAdhvInI dvArA te nagaramAM rahelA jinabhaTTa nAmanA AcAryano temane samAgama thaI AvyuM hatuM, te vidvAna sUrivaranA samAgamathI haribhadra ApyuMta dharmanA tatve upara tatkAla zraddhAlu thayA hatA ane te ja vakhate te AhaMtI dIkSAthI alaMkRta thayA hatA. thoDA samayamAM ja e mahAnubhAva jaina AgamanA pAragata thaI sUripadane prApta thayA hatA. mahAnubhAva haribhadrasUrie pitAnA cAritra jIvanamAM AhaMta dharmanI unnatine mATe duSkara kAryo karelA che. temanA samayamAM bhArata varSa upara baddha leke garva dharI Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicaratA hatA, temane temaNe bhAre parAbhava karyo hato. mahAnubhAva haribhadrasUrinA ItihAsamAM eka evI vAta kahevAmAM Ave che ke, haMsa ane paramahaMsa nAmanA te haribhadrasurinA be bhANeja hatA, temane gurUnI AjJAthI te sUrivare dIkSA ApI hatI. teo pramANa zAstramAM ghaNAM pravINa thayA hatA. temaNe ddha matane pramANa zAne abhyAsa karavAnI gurU pAse IcchA darzAvI hatI. bhaviSyavettA haribhadrasUrie AjJA ApI paNa tenuM viparIta pariNAma AvavAnuM jaNAvyuM hatuM, chatAM teo gurUne vizeSa vinaMti karI gayA hatA. teo veSa badalIne dhenI pAse rahyA paNa chevaTe baiddhAcAryanA jANavAmAM AvyuM ke, "A jaina sAdhue che tethI teNe pitAnA guma subhaTenI pAse temane vadha karAvyuM hatuM. A vAta haribhadrasUrinA jANuvAmAM AvatAM temane bhAre krodha utpanna thaye ane pitAnI maMtra zaktithI caudasane cuMmAlIza ziSyonI sAthe baiddhAcAryane telanI kaDAmAM hemavAne vicAra karI A karSyA hatA, paNa temanA gurUe e munine agya evA kAmathI temane aTakAvyA hatA. te pachI te mAnasika mahA pApanA prAyazcittarUpe temaNe cAdane mAlIza graMthe racelA che, ema kahevAya che. temAM anekAMta jayapatAkA, ziSyahitA nAme AvazyakanI TIkA, upadezapada, lalita vistarA nAmanI cityavaMdana vRtti, jaMbudvIpa saMgrahiNI, jJAnapaMcaka vivaraNa, darzanasaptatika, dazavaikAlikavRtti, dIkSAvidhi paMcAzaka, dharmabiMdu, jJAnacitrikA, paMcAzaka, muni pati caritra, lagnakuMDalikA, vedabAzaitAnirAkaraNa, zrAvakadharmavidhi paMcAzaka, samarAditya caritra, gabiMdu, prakaraNa vRtti, gadaSTi samuccaya, SaTadarzana samuccaya, paMcasUtravRtti,paMcavastuvRtti, aSTaka, zeDaSaka, vagere mukhya graMtha che. pitAnA uttama ziSyanA virahathI te mahAnubhAve pitAnA dareka graMthane cheDe pitAnI kRtinI nizAnI dAkhala "viraha" zabda mukele che, tethI viraha zabdathI aMkti evA temanA graMthe adyApi temanI kRtine sUcave che. te sAthe pitAnI pratibaMdhaka "yAkinI" nAmanI sAdhvInuM nAma paNa graMthane aMte teNInA dharmaputra tarIke temaNe sUcaveluM che. AvA prAtaH smaraNIya ane vaMdanIya mahAtmAe sarva jaina prajAne mahAna upakAra karyo che, temaNe vadhArelI jJAna samRddhi vimAna kAlanI jaina prajAnA dhAmika jIvanane sarva prakAre samRddhimAna karI sanmArgane uttama upadeza Ape tevI adyApi vidyamAna che. evA mahepArI mahAtmAne sahastravAravaMdana ane dhanyavAda ghaTe che. A dharmabiMdu upara subedhakavRtti karanAra mahAnubhAva zrI municaMdrasUrine savistara ItihAsa malI zakatuM nathI, te paNa temanA graMthanI prazasti uparathI eTaluM jaNAya che ke teo tapagacchamAM thayelA deveMdra gaNI (nemicaMdrasUrI)nA ziSya hatA. gAthAkeza, tIrthamAlA stava ane ratnatraya kulaka nAmanA graMtho ane A dha Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mabiMdunI vRtti eTalI temanI kRti sAMpratakAle jovAmAM Ave che. te uparAMta udaya prabhasUrina nemacaMdrasUrie racelA pravacanasAroddhAra upara viSama pada vyAkhyA nAmanI TIkAmAM sahAya ApanAra tarIke paNa temanu nirmala nAma daSTi mA Ave che. A prasaMge kahevuM joIe ke, dharmabiMdu jevA uttama graMthanuM gaurava je vizeSa UpayegI thayela che, te vRttikAra muni caMdrasUrine pUrNa AbhArI che. te mahAnubhAve racelI vRttinI aMdara kattAnA AzayanA pUrNa zuddha svarUpanuM darzana thavA sAthe mUla viSayanA piSakarUpa bIjA aneka viSayane Uttama bedha prApta thAya che. chevaTe AnaMda sAthe jaNAvavAnuM ke. munivarga ane gRhastha varganA sAmAnya ane vizeSa dharmane jaNAvanArA Ahata dharmanA AMtara svarUpane pratipAdana karanArA ane gRha, dharma ane nItina tAthI bharapura evA A upagI graMthane zuddha ane sarala bhASAMtara sAthe prasiddha karavAnI egya sucanA ApanAra ane upadeza karI Arthika sahAya apAvanAra zrImAna vijayAnaMdasUri (AtmArAmajI mahArAja) nA praziSya munirAjazrI jJAnavijayajI mahArAjane ane AthIka sahAya ApanAra grahasthane ame hadayathI AbhAra mAnIe chIe. ane temanI jema bIjA dhanADhaya gRhastha paNa AvA stutya kAryamAM sahAya ApavAnI IcchAvAlA thAya, evuM IcchIe chIe. AvA mULa TIkA ane bhASAMtara sAthe A apUrva graMtha prasiddha karavAne amAre prathama prayAsa hovAthI, temaja A uttama graMthanuM bhASAMtara eka sArA vidvAna lekhakanI pAse karAvavAmAM AvyuM che ane tenI zuddhine mATe yathAzakti prayatna karavAmAM AvyuM che chatAM, chadmasthapaNAmAM sulabha evA pramAda tathA daSTi deSAdi deSane laIne ke presanA deSane laIne mUla TIkA ke arthamAM kAMI paNa skUlanA thaI hoya te mithyA duSkRta pUrvaka kSamA mAgIye chIye, ane vinati karIe chIe ke je kAMI khalanA najare paDe che te amane jaNAvavA tasdI leze, jethI bIjI AvRti vakhate te sudhAravAmAM Avaze. A graMthanI pAMcasaMha kepI A sabhAe pitAnA taraphathI prasiddha karI che, ane pAMcaseMha kepI moTI khAkhara-kacchanA rahenArasvargavAsI zeTha kerazI kezavajInA smaraNArthe temanI suzIla patnI bAI purabAIe ughApana mahatsava prasaMge jJAnanI prabhAvanA karavA nimitte pitAnA taraphathI A sabhAnA nAmathI prasiddha karAvI che. AvA uttama kArya mATe te dharmabhaginI purabAIne ame dhanyavAda ApIye chIye, ane tenuM anukaraNa karavA jena henane sucanA karIe chIe. bhAvanagara. AtmAnaMda bhuvana, prasiddha kartA. phAlmana zukala tRtIyA 1967 | zrI jaina AtmAnaMda sabhA. Atma saMvata 15, vIra saMvata 2437) Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya. viSayAnukramaNikA. prathama adhyAya. ( gRhasthadharma vidhi. ) maMgalAcaraNa. dharmanA phala. dharma kone kahevo ? dharmanA be da. gRhasthanA sAmAnya dharmaM svarUpa. gRhasthanuM niMdyAcaraNa... gRhasthe nyAyopArjita dravya melaM. ..... nyAyopArjita pravyanuM phakSa. nyAyopArjita pravyathI thatA lAja. nyAyopArjita pravyathI thatA geralAja. gRhastha dharmamAM vivAha karavAno prakAra. vivAha saMbaMdha konI sAthe joruvo ? kAranA vivAha. gRhastha dharmamAM varttavAnI rIta. ziSTAcAranI prazaMsA. **** aMtaraMga cha zatruno tyAga ...... aMtaraMga va zatruonA lakSaNo. gRhasthe vA sthAnamAM vAsa karavo ? gRhasthe yogya puruSano Azraya levo. sadAcArI puruSono saMga karavo. hve sthAne gRhavAsa karo ?..... .... .... adhyAya. pRSTha. 1 1 1 6 1 10 11 1 15 1 15 1 18 1 19 1 20 1 20 1 33 1 25 1 26 1 37 1 27 1 20 1 19 1 30 0 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya. adhyAya. pRSTa. kevA gharamA vasavu ? .... 1 32 gRhasye kevo veSa rAkhavo ? ..... .... 1 34 gRhasye ghara kharca kevI rIte karavo ? dezAcAra pAnavo. pApasthAnomA pravRtti na karavI. avarNavAdano tyAga karavo. .... sadAcArIno saMga karavo. .... .... 1 37 mAtA pitAnI pUjA karavI. .... | koine jaga na thAya, tema pravartavaM. .... .... 1 41 poSyavarganuM poSaNa kara. .... .... 1 41 deva, atithi ane garIbonI sevA karavI. .... 1 45 gRhasthe jojananA niyamo pAnavA. .... 1 41 gRhasye dezakAla viruddha cAlavU nahIM. .... .... 1 20 yogyatA pramANe lokavyavahAra Acaravo. jJAnavRddha puruSonI sevA karavI. dharma, artha ane kAyane upaghAta na thAya, tema AcaravApotAnI zakti vicArIne kAma karavU. hamezA dharma sAMjaLavo. kadAgraha rAkhavo nahIM. .... guNa upara pakSapAta rAkhavo..... .... 1 ee budhinA ATha guNono yoga karavo. buphinA ATha guNonA lakSaNo. .... gRhasthana sAmAnyA dharma pALavAnuM phasa..... .... 163 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya adhyAya. (dezanAvidhi.) viSaya. adhyAya. pRSTa. 64 .... s s s s s .... .... 2 75 3 75 * 7 s .... .... // s s s dharmanA bIja zuMne ?. .... dharmadezanAno vidhi. upadezakanA dharmo. aakssepnn| vigare cAra kathAonA lakSaNo. jhAnAdi cAra AcAro. ... upadhAnanuM svarUpa. jJAnAcAranA jedo. darzanAcAranA nedo. cA ratrAcAranA do. ..... vAryAcAranuM svarUpa. jhAnAcArAdikanuM phana. ..... napadeza ke devatAnI samRdhinuM varNana kara. nattama kulamA janma thavAnuM kahe. kalyANanI paraMparA darzAvacI. .... nagarA AcAranI gardA karavI. .... nagarA AcAranuM svarUpa kahe. .... upadezake pote nagarA AcArano tyAga karavo. saralatA rAkha. .... anarthanA kAraNo jaNAvA. nArakInAM muHkhonuM varNana kara. muHkhAnI paraMparA jaNAvI..... mohn| niMdA karavI. .... jhAnanI prazaMsA karavo. .... ... puruSAnuM mAhAtmya kahe.... .... 2 1 .... 2 01 .... 2 5 .... 2 2 .... 2 3 s s s s .... 5 nva .... 4 .... - 5 .... 26 s ch .... __.... .... 5 nae 3 nae ch Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya. vIryanI samRddhinuM varNana kara. siddhAMtadharmanuM kathana karavuM. dharmanI kasoTI nA traNa prakAra. zruta dharma kono racelo pramANa gaNAya be ? sampragvAdano upAya. baMdha ne mono vicAra. mokSa kyAre thAya che ? mokSa eTale zuM ? .... m .... .... AtmAne baMdhanA hetu zI rIte ghaTe ? ter mA paraspara bhinna mAnavA viSe vivecana. deha ne AtmAno jeda mAnavAcI zo doSa Ave ? upadezake tattvavAdanI parIkSA karavI. bodhijJAnI prarUpaNA karavI. kAla, niyati, karma ane puruSanA lakSaNo. graMthineda yavAthI zuM thAya che. ? sama kitanI zuddhithI zuM thAya che ? te viSe AcArAMga sUtranuM pramANa. jAvanArtha zaM thAya che ? .... saMveganuM lakSaNa.. kevA mANasane dharmano upadeza karavo joie. vidhisahita dharmadezanAthI zuM yAya be ? ... viSaya. kevo puruSa dharmagrahaNa karavA pravartte be ? dAnano vidhi. .... tRtIya adhyAya. ( gRhasthadharmavidhi. ) adhyApa. pRSTa. 0 e 1 2 2 2 100 2 101 5 102 2 107 110 2 113 116 117 118 11 2 2 2 2 121 121 2 122 2 113 2 123 2 124 2 125 2 156 e3 adhyAya. pRSTa. 3 12e 130 3 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya. adhyAya. pRSTa. dharmanuM grahaNa konA vacanayI thAya ne ?.... samyag darzana kevI rIte thAya ? .... samyag darzananuM svarUpa. .... .... aNuvrata grahaNa karavA viSe. yatidharmamAM samartha evA puruSane aNuvrata AvavAthI zo doSa thAya ? .... .... te upara gRhapatinA putranuM dRSTAMta. ... .... 3 140 aNuvratAdikanI prApti mATe pAMca prakAranI zucirnu svarUpa..... 3 147 pAMca aNuvrato..... 3 1vana traNa guNavato..... 3 14e cAra zikSAvato. vratadAna kone kahevAya ? .... aNuvrata sIdhA paThI zuM karakhaM joie ? pehelA vratanA aticAronuM svarUpa. .... bInA vratanA aticAronuM svarUpa. jIjA vratanA aticAronuM svarUpa. coyA vratanA aticAronuM svarUpa. pAMcamA vratanA aticAronuM svarUpa. 3 175 pehelA guNavratanA aticAro. 3 17e bIjA guNavatanA aticAro. 3 182 te prasaMga aMgArakarmAdi. .... .... 3 184 paMdara aticAronuM svarUpa. .... bInA guNavatanA aticAro. .... 3 1 pehelA zivAvratanA aticAro. 3 101 bInA " 3 145 jIjA , " .... 3 17 .... 3 200 cothA " Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya. adhyAya. pRSTa. 3 202 gRhasthanA vizeSadharmanuM svarupa. aticAra zAthI bAga le ? aticArano jaya zAthI thAya ? ..... gRhasthanA vizeSadharmane pAmelA-puruSanI sAmAnya ceSTAo. te prasaMge darzAvena jinazAsananI unnati karavAnI rIta. vidhinuM lakSaNa..... kSetranuM " ..... gRhasyanA bIjA vizeSadharmo. yoganA bheda ane svarUpa. .... .... saMsAranI sthitinA vicAranuM varNana. maitrI vagere cAra bhAvanAnuM svarUpa. ... 3 3 08 17 17 .... .... 1e 3 125 ___17 .... 3 230 caturtha adhyAya. ( yatividhi.) viSaya. vidhiyI gRhasthAvAsane sevavAnuM phana. .... yatidharmano AraMbha. ... yatinA lakSaNo. .... .... .... dIkSA ApavA yAgya evA puruSanA lakSaNo. .... dIkA ApanAra gurunA lakSaNo. .... te viSe judA judA matAnuM darzana. .... dIkA levA AvennA purussn| parIkSA vagereno vidhi. ..... mAtA pitAdi saMbaMdhIonA tyAga viSe auSadhAdinuM dRSTAMta. dIkSA lenAre zuja vakhata jovo. .... ... .... dIkSA lenAra puruSanA vartano. adhyAya, pRSTa. 4 134 4 37 4 37 4 237 4 240 4. 44 4 253 4 260 4 265 4 265 Wwwwwww Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya. adhyAya. pRSTa. kevo puruSa yati kahevAya ane gRhastha paNa na kahevAya ? .... 4 70 paMcama adhyAya. ( yatidharmavidhi.) viSaya. adhyAya. pRSTa.... e 72 .... 5 74 .... e 375 5 75 .... 01 zya .... .... e ze 5 27 yatipaNuM pALavAnI puSkaratA. yatipaNuM kyAre pALI zakAya ? yatidharmanA be bheda. .... pehelA sApekSa yati dharmanuM svarupa. bhivAnA traNa bheda ane tenA lakSaNo. glAnAdikanI sevA, vivecana. bIjAne uga thavAnuM kAraNa na thavA viSe vivecana. prAyazcitta viSe. vikathAnA tyAga viSe. .... jhAnane vAdha karanArA doSo. dIkSA levAne ayogya evA aDhAra prakAranA puruSo. bAlanA bakSaNo. vRddhanA lakSaNo. . napuMsakanA lakSaNo. jamanA jedo ana lakSaNo. duSTa puruSanA be nedatuM svarUpa. daza prakAranA napuMsakonA lakSaNo. ..... dIkSAne yogya evA napuMsakonA 3 prakAra. strIkamAnA bheda. avagrahanA pAMca prakAra ane tenA lakSaNo. eces CeCeeeeeee e ? e? e3 5 24 e .... .... ee 5 307 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya. adhyAya. pRSTaH dharmarupI kalpadanuM rUpaka...... ..... ......... 5 315 jAvasaMlekhanAnuM svarUpa. .... .... 5 327 saMlekhanA ko par3I janadI nAza karanArA rogAdi yaha Ave to karavU ? .... ..... 5 3e nirapeka yatidharmanuM svarUpa ane tenuM vartana. .... .... 5 330 kIrAzravAdilabdhinuM svarUpa ane tenAthI karavAnA napakAro..... 5 335 w w w w SaSTha adhyAya. ( yatidharmaviSayavidhi.) viSaya. adhyAya. pRSTa. yatidharmanA viSayavinAgarnu varNana. sApekSa yatidharma kevA puruSane yogya cha ? .... 6 340 nirapekSa yatidharma svIkAravAno kone niSedha che ? .... 6 341 nirapekSa yatidharmane niSedha karavAnA kAraNo. 342 kayo puruSa nirapekSa yati dharmane yogya cha ? 345 nirapekSa yati dharmanA vibhAga karavAnuM kAraNa. ..... 6 34na bhAvanA modanuM aMga . jhAnanA traNa prakAra. .... ...... 356 bhAvanAjhAnano prajAva. ... bhAvanAnuM kAraNa. bhagavaMtanI pUjAdi nakti karavAnuM kAraNa. dravya ane nAvastava viSe. sarvamA ucita anuSThAna pradhAna cha. .... ..... 6 36e prAye karI ucita anuSThAnamAM aticAra bAgavAno saMcava nathI. 6 36e pratikAna ane utsukapaNA vine vivecana. .... 6 373 w w w w w w Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya. cAritranA pariNAma viSe. bhAvayati viSe vivecana. mAsAdi paryAyanI vRddhirtha zaM thAya be ? P saptama adhyAya. ( dharmaphala vidhi. ) viSaya. dharmanA phaLaM vistArathI kathana. dharmanA phaanuM varNana. dharmanA phaLanA be da. peDhelA naMtara phaLanuM svarUpa. vIjA paraMparA phaLanuM "1 saMlekhanAtha tyAga karelA zarIrathI jhuM phaLa thAya che ? zubha pariNAmanuM phaLa. " ?? moka prApti e cAritradharmanI siddhi be...... dharmanI prazaMsA. aSTama adhyAya viSaya. zuddha dharmanA anyAsathI - tIrthakara pAnI prApti. tIrthakarapaNAnI prazaMsA. adhyAya pRSTha. 6 375 6 385 387 adhyAya. puSTa. 350 3de 3 3 6 6 6 3 373 304 40 3 410 9 415 9 415 416 6 g 6 6 adhyAya. pRSTa. 418 20 0 b Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya. pRSTa. 71 7 23 viSaya. jAva zudhinA ve phana. paraMparAe mojhano lAna. te prasaMge kahela soLa prakRtitro. vapakazreNInuM svarUpa. nAvasaMnipAtanuM svarUpa. rAgarnu svarUpa. parnu svarUpa. moharnu svarUpa. .... .... tIrthakarapaNAno vizeSa mahimA. .... .... .... nirvANa pAmelA jIvane karmano-abhAva thavAnuM pratipAdana. mukta jIvo pAga saMsAramA AvatA nathI tenuM pratipAdana .... sipha jIvonA suravanuM varNana. kevalIne pravyarthI pravRtti ane niti ny| tenu pradipAdana. mokSanuM paramAnaMda svarUpa. te prasaMge zukla dhyAnane agni, rUpaka. mukta jIvonU nugamana. Agamana .... .... .... graMtha samApti ___ .... .... .... .... 7 47 jazna 7 e 7 // 7 30 cha 433 6 40 441 . DDDDDDDDD DDDDDD G pavana 7 150 G455 456 .457 . v Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsarvajJAya namaH / dharmabiMduprakaraNam / prathamaH adhyAyaH / praNamya paramAtmAnaM samuddhRtya zrutArNavAt / dharmabiMdu pravakSyAmi toyabiMdumivodadheH // 1 // zuddhanyAyavazAya ttIbhUtasaddhata saMpade / pade pare sthitAyAstu zrIjinaprabhave namaH // 1 // jayaMtu te pUrvamunIzameghA yairvizvamAzveva hatopatApam / cakre vRhadvAGmayasiMdhupAnaprapannatuMgAtigabhIrarUpaiH // 2 // yannAmAnusmRtimayamayaM sajjanacittacakSuHkSepAddivyAMjanamanusaralabdhazuddhAvalokaH / mUlAthe--zrI adbhuta paramAtmAne praNAma karI samudramAMthI jalabiMdunI jema zAstra-siddhAMtarUpI samudramAMthI dharmanA biMdu (leza) uddhAra karI A dharmabiMdu prakaraNa nAmanA graMtha kahIrA. TIkAthe--zuddha nyAyane anusarIne jeoe saTrUpa jJAnADhi saMpattine svAdhIna karI che ane jee paramapada-meAkSapadamAM rahelA che evA zrI jinaprabhu--tIrthaMkara bhagavaMtane namaskAra ho. 1 mahAn zAstra-sidghAMtarUpa samudranA jalanuM pAna karI peAtAnA svarUpane ati puSTa ane gaMbhIra kareluM che evA je prAcIna AcAryarUpI medhAe A jagane satvara tApa rahita kareluM che, te AcAryarUpa medha hamezAM jayavaMta thAo. 2 sajjana purUSa, jenA nAmanuM maraNarUpa divya aMjana peAtAnA cittarUpI 1 ahIM TIkAkAre jinaprabha nAmanA potAnA gurunuM nAma sUcavI temane paNa avAMtara namaskAra sUcavyo che. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMduprakaraNe sadyaH pazyatyamalamatihanmedinImadhyamagnaM gaMbhIrArthaM pravacananidhiM bhAratI tAM stavImi // 3 // vidadhAmi dhrmbiNdortivirliibhuutgrbhpdviNdoH| bhavyajanopakRtikRte yathAvabodhaM vivRtimenAm // 4 // praNamyeti / praNamya prakarSaNa nakhA vaMdanastavanAnuciMtanAdiprazastakAyavAGmanovyApAragocarabhAvamupanIya / kamityAha / paramAtmAnaM, atati satatameva aparAparaparyAyAn gacchatIti AtmA jIvaH sa ca dvidhA paramo'paramazca / tatra paramo yaH khalu nikhilamalavilayavazopalabdhavizuddhajJAnabalavilokitalokAlokaH, jagajaMtucittasaMtoSakAraNaM purNdraadisuNdrsursmuuhaahiymaannpraacakSumAM AMjavAthI zuddha avalaka-prakAzane prApta karI, nirmala buddhi sahita hRdayarUpI bhUminA madhya bhAgamAM nimagna thaI gayelA gaMbhIra arthavALA pravacanarU5 rananA bhaMDArane tatkAla joI zake che, te bhAratI devI (zrIparamAtmAnI vANurUpa sarasvatI)nuM huM stavana karuM chuM. 3 huM mArA bodha pramANe, bhavya jananA upakArane arthe jemAM sArarUpa pada ( nizcayAtmaka vAkya) nA leza bhAga ghaNA virala karelA che evA A dharmabiMdu prakaraNa nAmanA graMtha upara TIkA karuM chuM. 4 praNamya-eTale prakarSavaDe namaskAra karIne arthAta kAyAthI vaMdana, vANathI ratavana ane manathI ciMtavana-evA zreSTha kAyA, vANuM ane mananA vyApAranA viSayamAM paramAtmAnuM manana karIne, paramAtmA zabdane artha e che ke, parama-zreSTha evo Abha te paramAtmA kahevAya. AtmAno artha evo che ke, zatati ketAM niraMtara anya anya paryAyane prApta thAya te AtmA eTale jIva kahevAya che. te AtmA-jIva parama ane aparama evA be prakArane che. temAM je paramAtmA te kevalI-siddha-arhata, ane aparamAtmA te saMsArI jIva. je paramAtmA che te samagra kamaeNrUpa malane nAza karavAthI prApta thayelA zuddhajJAna-kevalajJAnanA balathI lokAlokane jenArA che, je A jagatanA prANIonAM cittane saMtoSanuM kAraNa che, iMdrAdika uttama devatAonA samUha jemane aSTa prAtihAryarUpa pUjAno upacAra kare che, anaMtara sarva bhavya prANuonI 1 A graMtha sUtrAtmaka che tethI sUtramAM ghaNAM virala pada Ave te mATe TIkAnI AvazyakatA che ema TIkAkAro Azaya che, Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH adhyaayH| tihAryapUjopacAraH, tadanu sarvasattvasvabhASApariNAmivANIvizeSApAditaikakAlAnekasattvasaMzayasaMdohApohaH, svavihArapavanaprasarasamutsAritasamastamahImaMDalAtivitataduritarajorAziH, sadAzivAdizabdAbhidheyo bhagavAnahaniti sa paramaH / tadanyastu aparamaH tato'paramAtmavyavacchedanena paramAtmAnaM praNamya / kimityAha / samuddhRtya samyaguddhArasthAnAvisaMvAdirUpatayA, uddhRtya pRthakRtya, zrutArNavAt anekabhaMgabhaMgurAvarttagahanAdativipulanayajAlamaNimAlAkulAt maMdamatipotajaMtujAtAtyaMtadustarAdAgamasamudrAta, dharmabiMduM vakSyamANalakSaNaM dharmAvayavapratipAdanaparatayA labdhayathArthAbhidhAnaM dharmabiMdunAmakaM prakaraNaM pravakSyAmi bhaNiSyAmi / kamiva ksmaatsmuddhRtyetyaah| toyabiMdumiva jalAvayavavat ,udadherdu pitApitAnI bhASAmAM pariNAma pAmatI vANathI samakAle teonA (prANIonA) aneka saMzone jeo chedI nAMkhe che, pitAnA vihArarUpa pavananA prasArathI sarva pRthvI para patharAelA pAparUpa rAzine je dUra kare che, ane je sadAziva vagere zabdothI bolAvAya che evA bhagavaMta zrIhaMta teja paramAtmA che ane tenAthI anya-judo te aparamAtmA- saMsArI jIva che. ethI ahIM paramAtmAne aparamAtmAthI (saMsArIthI) judA pADI praNAma karIne zuM karavAnuM che te kahe che-samudAya eTale samya prakAre je uddhAra karavAne sthAnarUpa zAstro che temAM je ghaTatuM hoya, avirUddha hoya te temAMthI juduM karIne te kayAMthI uddhAra karIne ? te kahe che-zAsrarUpa samudramAMthI. e zAsrarUpa samudra aneka prakAranI bhaMgI-racanArUpa bhamarIothI gahana che, ati vizAla sAyarUpa maNimAlAthI Akula vyAkula che ane maMdabuddhirUpa vahANavAlA jaMtuonA samUhane ati dura che. evA AgamarUpa samudramAMthI uddhAra karI A dharmabiMdu nAmanuM prakaraNa ke jenAM lakSaNa Agala kahevAmAM Avaze evA dharmanA avayava-aMza (biMdu)ne pratipAdana karavAmAM tatpara paNAne lIdhe potAnA dharmabiMdu evA nAmane yathArtha karanArA graMthane huM kahIza. konI jema uddhAra karIne te kahe che. dugdhadadhi vagere jalarAzi-samudramAMthI uddhAra karI jalabiMdunI jema. A dharmabiMdu prakaraNane jalabiMdunuM upameya kaheluM che te sUtranA saMkSepanI apekSA che. anyathA tenA arthanI apekSA laIe to jema ghaDA vagerenA jalamAM kapUranA jalanuM biMdu nekhavAthI te badhA jalamAM vyApI jAya che, te nyAye A ghabiMdu prakaraNanI sarva Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMduprakaraNe gdhodadhiprabhRterjalarAzeriti, atra ca toyabiMdumivodadheriti biMdUpameyatAsya prakaraNasya sUtrasaMkSepApekSayA bhaNitA / anyathArthApekSayA karpUrajalabiM. doriva kuMbhAdijalavyApananyAyena samastadharmazAstravyApakatAsyeti / iha praNamya paramAtmAnamityanena vinApohahetuH zAstramUlamaMgalamuktaM, paramAtmapraNAmasya sakalAkuzalakalApasamUlonmUlakatvena bhAvamaMgalatvAt / dharmabiMdUMpravakSyAmItyanena tu abhidheyaM, dharmalezasyAtrAbhidhAsyamAnatvAt / abhidhAnAbhidheyalakSaNazca sAmarthyAt saMbaMdhaH, yato dharmabiMdurihAbhidheyaH idaM ca prakaraNaM vacanarUpApannamabhidhAnamiti / prayojanaM ca prakaraNakarturanantaraM sattvAnugrahaH, zrotuzca prakaraNA dhigamaH, paraMparaM tu dvayorapi muktiH kuzalAnuSThAnasya nirvANaikaphalatvAditi dharmabiMduM pravakSyAmItyuktam // 1 // __ atha dharmasyaiva hetuM svarUpaM phalaM ca vibhaNiSuH, 'phalapradhAnAH prAraMbhA matimatAM bhavaMtIti' phalamevAdau tadanu hetuzuddhibhaNanadvAreNa dharmasvarUpaM copadarzayannidaM zlokadvayamAha / dharmazAstramAM vyApakatA rahelI che mATe te sUtrarUpe saMkSipta che ane artharUpe vistArapaNe vyApaka che. ahIM "paramAtmAne praNAma karIne e vAkyathI vidgone nAza karavAmAM heturUpa zAmUlaka maMgalAcaraNa kaheluM che, kAraNake paramAtmAne karele praNama sarva jAtanA vidyusamUhane mUlamAMthI umUlana karanAra che, tethI bhAva maMgalarUpa che. huM dharmobiMdu kahIza' e vAkyathI abhidheya kahela che, kAraNake A graMthamAM dharmane lezamAtra kahevAmAM Avaze. tenA sAmarthyathI abhidhAna ane abhidheya lakSaNa saMbaMdha thAya che, eTale ahIM dharmabiMdu abhidheya che ane vacanarUpane prApta thayeluM A prakaraNa abhidhAna che. anaMtara je prANIe upara anugraha thAya te graMthakAranuM prayojana che ane A prakaraNanA arthanI prApti thAya te zrotAnuM prajana che. paraMparAe to baMnene mokSa thavArUpa pra jana che, kAraNake kuzalatAnA AcaraNanuM mukhya phala nirvANa ja che, ane ethIja "huM dharmabiMdune kahIza" ema kahyuM che. 1 bIjA ane trIjA kalekathI graMthakAra dharmane hetu, dharmanuM svarUpa ane dharmanuM phala kahevA icche che. temAM buddhimAna purUSanA AraMbhe phalapradhAna Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH adhyaayH| dhanado dhanArthinAM proktaH kAminAM sarvakAmadaH / dharma evApavargasya pAraMparyeNa sAdhakaH // 2 // vacanAdyadanuSThAnamavirukAdyathoditam / maitryAdinAvasaMyuktaM tapharma iti kIrtyate // 3 // dhndeti|dhnN dhAnyakSetravAstudvipadacatuSpadabhedabhinnaM,hiraNyasuvarNamaNimauktikazaMkhazilApravAlAdibhedaM ca,dhanapatidhanarddhipratispardhi tIrthopayogaphalaM dadAti prayacchati yaH sH| tathAdhanArthinAMdhanamantareNa gRhiNo na kiMciditi buddhyA dhanaviSayAtirekaspRhAvatAM proktaH zAstreSu nirUpitaH, dharma evetyuttareNa yogH| tathA kAminAM kAmAbhilASavatAMprANinAM kAmyante iti kAmAH manoharA akliSTaprakRtayaH paramAhAdadAyinaH pariNAmasuMdarAH zabdarUparasagaMdhasparzalakSaNA iNdriyaarthaaH| tataH sarve ca te kAmAzca sarvakAmAH tAn dadAtIti sarvakAmadaH / itthamabhyudayaphalatayA dharmamabhidhAya niHzreyasaphalatvenAha / dharma eva nAparaM kiMcit, apavRjyante ucchidyante jAtijarAmaraNAdayo doSA asinnityapavargaH mokSaH tasya pAraMparyeNa aviratasamyagdRSTiguNasthAnAdhArohaNalakSaNena sudevatvamanuSyatvAdisvarUpeNa vA sAdhakaH, sUtrapiMDa iva paTasya svayaM pariNAmikAraNabhAvamupagamya nirvartaka iti // 2 // hoya che. ema dhArI prathama dharmanuM phala darzAvI te pachI dharmanA hetunI zuddhi dvArA dharmanuM svarUpa darzAve che. dharma, dhananI icchAvAlAne dhana ApanAra che, kAma-iMdriyonA viSayanI icchAvAlAne kAma-iMdrinA viSaya ApanAro che ane paraMparAe mokSane sAdhanA che. 2 paraspara virodha na Ave tevA zAstrokta pramANavAlA yathArtha vacanathI jaNaveluM ane maitrI vagere bhAvanAthI yukta evuM je anuSThAna te dharma kahevAya che. 3 dharma dhanane aapnaa| cha, dhana 22ve pAnya, kSetra, vAstu, seva, pazu kore athavA hi29ya (dhana), suvarNa, maNi, zaM5, zikSA ( chI5), pravAsA vagere, temaja kuberanI samRddhinI sAthe spardhA karanAra, tIrthopaveganuM phala-tene ApanAra che. je dhananA arthI eTale "dhana sivAya gRharIne kAMI nathI' evI Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMduprakaraNe vacaneti / ucyate iti vacanaM AgamaH tasmAt vcnmnusRtyetyrthH| yadityadyApyanirUpitavizeSAnuSThAnaM, ihalokaparalokAvapekSya heyopAdeyayorarthayorihaiva zAstre vakSyamANalakSaNayorhAnopAdAnalakSaNA pravRttiriti tat dharma iti kIya'te ityuttareNa yogH| kIdRzAdvacanAdityAha / aviruddhAt nirdekSyamANalakSaNeSu kapacchedatApeSu avighaTamAnAta / taccAviruddhaM vacanaM jinapraNItameva nimittshuddheH| vacanasya hi vaktA nimittmNtrNg| tasya ca rAgadveSamohapArataMvyamazuddhiH tebhyo vitthvcnprvRtteH| na caiSA azuddhirjine bhagavati, jinatvavirodhAt / jayati rAgadveSamohasvarUpAnaMtaraMgAn ripUniti jina iti zabdA buddhithI dhanaviSayamAM adhika pRhAvAlA, evA purUSone te dharma dhana ApanAro che, ema zAstromAM nirUpaNa kareluM che-ema uttara padanI sAthe saMbaMdhathI jANavuM. valIte dharma kAmI eTale kAmanI pRhAvAlA prANIone kAma ApanAro che. kAma-IcchA karAya te kAma kahevAya arthAt manahara, akilaSTa prakRtivAlA parama vinoda ApanArA ane pariNAme suMdara evA zabda, rUpa, rasa, gaMdha tathA sparzarUpa iMdriyArtha-idrinA viSayasarva evA idrinA viSayane ApanAro che. A pramANe dharmanuM Ihaleka saMbaMdhI abhyadayaphala kahIne have dharmanuM makSaphala kahe che. te dharmaja arthAt bIjuM kaI nahIM-te apavarga eTale janma, jarA, maraNa vagere dezone uccheda karanAra mokSane paraMparAthI sAdhaka che. ahIM paraMparAthI eTale aviratisamyagdaSTi nAmanA cethA guNarathAna vageremAM ArahaNa karavAthI athavA anukrame sudevatva ane manuSyatvAdi prApta karIne ema jANavuM. jema sUtrane piMDa pote pariNAmI (rUpAMtaravAlA) kAraNa bhAvane pAmI vastrarUpe thAya che tema dharma paraMparAmAM pariNamI pote mokSarUpe thAya che. 2 kahevAmAM Ave te vacana arthAta zAstra tethI eTale te zAstranA vacanane anusarIne je anuSThAna. ahIM je ' eTale jenuM adyApi vizeSa anukAna nirUpaNa karyuM nathI evuM, kAraNake Aleka ane paralokanI apekSA karIne heya (tyAya)ane upAdeya (grAhya) evA artha ke jenAM lakSaNa A zAstramAM kahevAmAM Avaze, temanI tyAga ane grahaNamAM pravRtti che, tevuM anuSThAna te dharma kahevAya che ema uttara padane saMbaMdha che. te zAstravacana kevuM che? avirUddha (virodha vagaranuM) che eTale jenAM lakSaNa AgaLa darzAvAze evA kaSa, cheda Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH adhyaayH| rthaanupptteH| tapanadahanAdizabdavadanvarthatayA cAsyAbhyupagamo nimittazuddhyabhAvAnnAjinapraNItamaviruddhaM vacanam / yataH kAraNasvarUpAnuvidhAyi kArya tanna duSTakAraNArabdhaM kAryamaduSTaM bhavitumarhati, niMbabIjAdivekSuyaSTiriti / anyathA kAraNavyavasthoparamaprasaMgAt / yacca yadRcchApraNayanapravRtteSu tIrthAntarIyeSu rAgA. dimatsvapi ghuNAkSarokiraNavyavahAreNa kacitkicidaviruddhamapi vacanamupalabhyate, mArgAnusAribuddhau vA prANini kacittadapi jinapraNItameva tanmUlatvAttasya / na ca vaktavyaM tarhi, apauruSeyaM vacanamaviruddhaM bhaviSyati, kuto yatastasthApauruSeyatve svarUpalAbhasyApyabhAvaH // tathAhi / uktirvacanaM purussvyaapaaane tApa ItyAdi suvarNanA jevI parIkSAmAM prasAra thayeluM che. te avirUddha vacana zrI jina bhagavaMte prarUpaNa kareluM vacana che, kAraNake tenuM nimitta zuddha che. vacanane vaktA te aMtaraMga nimitta kahevAya che. je nimitta-vaktA rAga, pa ane mehane AdhIna hoya te nimitte azuddha gaNAya che, kAraNake tevA azuddha nimittathI vitatha-mRSA vacananI pravRtti thAya che. tevI azuddhi zrI jina bhagavaMta jevA nimittamAM hoya ja nahIM, kAraNake jo tenI azuddhi hoya to jinapaNAne virodha Ave ane rAga, dveSa, meharUpa aMtaraMga zatruone jite te jina e vyutpattine artha ghaTaze nahIM. vaLI tapana eTale tapAvanAra, dahana eTale bALanAra--e zabda jema anvartha-sArthaka che tema e jina zabda paNa che, tethI te jina sivAyanA bIjA purUSonuM vacana avirUddhana kahevAya, kAraNa ke nimitta-vaktAnI azuddhi che. je vaktA che te rAga dveSathI bharapUra che; mATe tenuM vacana pramANa che, kAraNake kArya kAraNanA svarUpane anusare che eTale jevuM kAraNa tevuM ja kArya thAya che. tethI duSTa kAraNathI AraMbheluM kArya aduSTa thatuM nathI. lIMbaDAnA bIjamAMthI kadApi selaDI thAya ja nahIM. jo ema na laIe te pachI kAraNanI vyavasthAne niyama virAma pAmavAne prasaMga Ave. ahIM zaMkA kare ke koI anyadarzanI rAgAdi deze sahita chatAM avirUddha vacana le che tenuM kema ? uttara ke, te anyadarzanI pitAnI svecchA pramANe bolavAne pravartela hoya che paNa dhuNAkSara nyAye koI ThekANe tenAmAM avirUddha vacana dekhAya che athavA koI mAganusArI buddhivAlA purUSamAM tevuM avirUddha vacana jaNAya che, te paNa zrI jinapraNIta vacana che ema jANavuM, kAraNake avirUddha vacananuM mUla zrI jinaMdra bhagavaMta che. kadi kahezo ke je Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMduprakaraNe rAnugata rUpamasya puruSakriyAyAstAlvoSThAdivyApArarUpAyA abhAve kathaM vacanaM bhavitumarhati / kiMcaitadapauruSeyaM na kacit dhvanadupalabhyate / upalaMbhe'pyadRSTasya pizAcAdevakturAzaMkAnivRttAnena tadbhASitaM syAttataH kathaM tasmAdapi manasvinAM sunizcitA pravRttiH prasUyata iti // kIdRzamanuSThAnam dharma ityAha / yathoditaM yathA yena prakAreNa kAlAdhArAdhanAnusArarUpeNoditaM pratipAditaM / tatraivAviruddha vacane anyathA pravRttau tu tadveSitvamevApadyate na tu dharmaH / yathoktam / tatkArI syAtsa niyamAttadveSI ceti yo jddH| AgamArthe tamullaMghya tata eva pravarttate // 1 // iti // punarapi kIdRzamityAha / maitryAdibhAvasaMyuktaM, maitryAdayo maitrIpramodakAruNyamAdhyasthyalakSaNA ye bhAvA aMtaHkaraNapariNAmAH tatpUrvakAzca apauruSeya eTale niraMjana nirAkAra IzvaranuM vacana che te avirUddha haze te paNa aghaTita che, kAraNake tene apauruSeya kahevAmAM ja tenA svarUpanA lAbhano abhAva thAya che. vacana eTale bolavuM, tenuM svarUpa purUSanA vyApArane anusarIne raheluM che. purUSanI vANanI kriyA je tAlavuM, hoTha, vagerenA vyApArarUpa che tenA abhAve vacana ja zI rIte ucarI zakAya ? evuM apauruBya vacana koI kALe paNa vanithI upalabdha thAya nahIM. koI ThekANe purUSa dekhAto na hoya ane vacana saMbhalAya che, te adRSTa paNe rahelA paNa vacana bolatA evA pizAcAdikanuM vacana hoya che, paNa te AzaMkAnI nivRttinA pramANathI bhASita thaI zake che. te pramANe mAnI lIdhelA apauruSeya vacanathI sajajana purUSanI pravRtti nizcayapUrvaka kema thAya? vaLI kevuM anuSThAna-AcaraNa dharma kahevAya te kahe che-dita eTale kAlAdikanI ArAdhanAne anusArarUpa prakAravaDe te avirUddha vacana-zAstramAM ja pratipAdana kareluM, anyathA e pravRtti karavAmAM te siddhAMtanuM keSipaNuMja prApta thAya ane jayAre draSipaNuM thAya eTale dharma na kahevAya. te viSe kahyuM che ke je jaDa purUSa zAstra virUddha AcaraNa kare te niyamathI zAstrane dveSI thAya che, arthAta zAstrokta dharmane zreSI thAya che, kAraNake zAstranA arthanuM ullaMghana karIne te virUddha arthathIja pravarte che." valI kevuM anuSThAna dharma kahevAya te kahe che-vyAdi bhAvasaMyukta eTale Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH adhyaayH| bAhyaceSTAvizeSAH sattvaguNAdhikaklizyamAnAvineyeSu taiH saMyuktaM saMmilitaM mainyAdibhAvAnAM niHzreyasAbhyudayaphaladharmakalpadrumamUlatvena zAstrAMtareSu pratipAdanAttadevaMvidhamanuSThAnaM dharma iti| durgatipatajaMtujAtadhAraNAt svargAdisugatau dhAnAca dharma ityevaMrUpatvena kIrtyate zabdyate / sakalAkalpitabhAvakalApAkalanakuzalaiH sudhIbhiriti / idaM cAviruddhavacanAdanuSThAnamiha dharma ucyate / upacArAt / yathA naDvalodakaM pAdarogaH / anyathA zuddhAnuSThAnajanyA karmamalApagamalakSaNA samyagdarzanAdinirvANavIjalAbhaphalA jIvazuddhireva dharma rU mitrI, pramoda, kArya ane mAdhyaracya-e lakSaNavAlA bhAva eTale aMtaHkaraNa nA pariNAma arthAta tapUrvaka eka jAtanI bAhya ceSTAo, jemake sattva-prANumAtra upara mitrabhAva rAkhe, pitAnAthI guNe adhika heya tene viSe pradaharSabhAva rAkhe, je duHkhI hoya tenI upara kAryabhAva (dayAbhAvI rAkhe ane avinayI hoya tenI upara madhyarathapaNuM rAkhe-te mithyAdi bhAvavaDe yukta evuM. te maLyAdibhAva,mokSa ane svarga jenAM phala che evAdharmarUpI kalpavRkSanAM mUla che, ema bIjAM zAstromAM paNa pratipAdana karela che. te maithyAdi bhAvathI yukta evuM anuSThAna te dharma kahevAya. valI durgatimAM paDatA evA jaMtuone dhAraNa karavAthI ane svargAdikanI sadgatimAM mUkavAthI mahAbuddhivaMta purUSa dharma e zabdane vyutpattithI siddha karI kahe che, ke je purUSa sarva akalpita-satya bhAvanA samUhane jANavAmAM kuzala che. ahIM A avirUddha vacanathI je anuSThAna te dharma kahevAya te upacArathI che eTale Agamane anusarIne je kriyAkalApa te kAraNamAM kAryane upacAra karavAthI dharma kahevAya che. jema naphulanA ghAsane sparza thavAthI page roga thAya che, tethI kAraNamAM kAryane upacAra karI nala ghAsanuM pANI te pagane roga che ema kahevAya che. jo ema na laIe te zuddha anuSThAnathI utpanna thayelI, karmarUpa malano nAza thavArUpa lakSaNavAlI ane samyagdarzana vagere nirvANa bIjanA lAbhArUpa phalavAlI je jIvanI zuddhi teja vastutAe dharma che. 3 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmaviprakaraNe athAmumeva dharma bhedataH prabhedatazca bibhaNiSurAha / so'yamanuSThAtRtnedAt vividho gRhasthadharmo yati dharmati che ? sa yaH pUrva pravaktumiSTaH / ayaM sAkSAdeva hRdi vivartamAnatayA pratyakSaH / anuSThAtRbhedAt dharmAnuSThAyakapuruSavizeSAt dvividho dviprakAro dhrmH| prakArAveva darzayati / gRhasthadharmo yatidharmazceti / gRhe tiSThatIti gRhasthaH, tasya dharmo nityanaimittikAnuSThAnarUpaH / yaH khalu dehamAtrArAmaH samyagavidyAnaulAbhena tRSNAsarittaraNAya yogAya satatameva yatate sa yatiH, tasya dharmaH gurvatevAsitA tadbhaktibahumAnAvityAdiH, vakSyamANalakSaNaH // 1 // tatra ca gRhasthadharmopi vividhaH sAmAnyato viravatati za . upara kahelA dharmane bheda ane avAMtara bhedathI kahe che mUlAthe-te dharma, dharmAnuSThAna karanArA purUSanA bhedathI gRhasthadharma ane yatidharma evA be prakArano che. 1 TIkArtha-je prathama kahevAne Iele hato te A dharma. ahIM A e zabdathI pratyakSapaNuM batAve che, eTale sAkSAta kartAnA hRdayamAM pratyakSa rIte vartamAna e dharma, te anuSThAna karanAra purUSanA bhedathI be prakArano che. te baMne prakAra darzAve che. gRhasthadharma ane yatidharma. gRharatha eTale gRhamAM rahenAra, tene niya eTale nitya karavAno ane naimittika eTale parvedikanA nimitte karavAne dharma te gRharadhirma kahevAya che. yatidharma eTale yatino dharma je mAtra dehamAM ArAma pAmI samyavidyA (samyajJAna)rUpa nAvikAnA lAbhathI tRSNArUpa saritA-nadIne taravAne vegane mATe hamezA yata kare te cati kahevAya, teno dharma eTale guru samIpe satata nivAsa ane gurUnI bhakti tathA bahumAna ItyAdi jenAM lakSaNe kahevAmAM Avaze te. 1 mUlArtha-temAM je gRhastha dharma che te paNa sAmAnya ane vizeSathI be prakArano che. 2 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH adhyAyaH / gRhasthadharmopi uktalakSaNaH, kiMpunaH sAmAnyato dharma ityapi zabdArthaH / dvividho dvibhedaH / dvaividhyameva darzayati / sAmAnyato nAma sarvaziSTasAdhAraNAnuSThAnarUpaH / vizeSato vizeSeNa samyagdarzanANutratAdipratipattirUpaH / cakAra uktasamuccaye iti // 2 // tatrAdyaM bhedaM zAstrakRtsvayamevAdhyAyaparisamAptiM yAvadbhAvayannAha / tatra sAmAnyato gRhasthadharmaH kula kramAgatamaniMdyaM vijavAdyapekSayA nyAyato'nuSThAnamiti // 3 // tatra tayoH sAmAnyavizeSarUpayoH gRhasthadharmayoH vaktumupakrAMtayormadhye sAmAnyataH gRhasthadharmo'yam / yathA kula kramAgataM pitRpitAmahAdi pUrva puruSaparaMparAsevanAdvAreNa svakAlaM yAvadAyAtamanuSThAnamityuttareNa yogaH / punaH kI TIkAthe--jenAM lakSaNa kahelAM che evA grahasthadharme be prakAranA che. mUlamAM avi (paNa) zabda che tethI evA artha thAya ke sAmAnyathI dharma be prakArane hoya temAM zuM kahevuM. te be prakAra darzAve che. pahele! sAmAnya eTale sarve ziSTa sAdhAraNa anuSThAnarUpa arthAt sAdhAraNa mArgAnusArI ziSTa purUSanI apekSAe AcaravArUpa dharma ane bIjo vizeSathI eTale samyagdarzananI prApti tathA zrAvakanAM aNuvrata (bAra vrata) pramukha aMgIkAra karavArUpa dharma. ahIM 7 zabda samuccaya arthamAM che. 2 temAMnA prathama be je gRhasthAnA sAmAnya dharma tene A adhyAyanI samApti sudhI graMthakAra varNana karI khatAve che. mUlAtha-kulaparaMparAthI AveluM, niMdArahita, vaibhavAdikanI apekSAe je nyAyapUrvaka AcaraNa te gRhasthAnA sAmAnya dharma che. 3 TIkArtha--have sAmAnya ane vizeSarUpa gRhasthanA dharma je kahevAne AraMbha karelA che temAM gRhasthane sAmAnya dharma Ave che, kulakramAgata pitA, pitAmaha vagere pUrva purUSanI paraMparAe sevanAdvArA peAtAnA samaya sudhI cAlatuM AveluM anuSThAna eTale AcaraNa. (tene uttara padma sAthe saMbaMdha che.) te kevuM AcaraNa te kahe che. aniMdha eTale niMdA karavA cAgya nahIM. arthAt paraleAkane pradhAna mAnanArA sAdhujanAne je anAdara karavA yogya Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMduprakaraNe dRzaM tadityAha / aniMdyaM, niMdyaM tathAvidhaparalokapradhAnasAdhujanAnAmatyaMtamanAdaraNIyatayA garhaNIyaM / yathA surAsaMdhAnAdi tanniSedhAdaniMdyaM / tathA vibhavAdyapekSayA, vibhavaM svakIyamUladhanarUpamAdizabdAt kAlakSetrAdisahAyabalaM cApekSya | nyAyato nyAyena zuddhamAnatulocitakalAvyavahArAdirUpeNa AsevanayAvasaracittArAdhanAdirUpeNa ca / anuSThAnaM, vANijyarAjasevAdirUpaM / idamuktaM bhavati / sarvasAdhusaMmatanyAyapradhAnasya, svavibhavatRtIya bhAgAdinA vyavahAramArabhamANasya, rAjasevAdau ca taducitakramAnuvarttinaH, kulakramAyAtAnidhAnuSThAnasya, atyaMta nipuNabuddheH, ata eva sarvApAyasthAna parihAravato, gRhasthasya dharma eva syAt dInAnAthAdyupayogayogyatayA dharmasAdhanasya vibha syopArjanaM prati pratibaddhacittatvAditi / yaccAdAvevAniMdyAnuSThAnasya gRhasthasaMbaMdhino dharmatayA zAstrakAreNa nidarzanamakAri, tajjJApayati / niranuSThAnasya nirvAhavicchedena gRhasthasya sarvazubhakriyoparamaprasaMgAdadharma eva sthaavitti / ane 2 / * 12 te niMdha. jevuM ke dArUnuM pIThuM karavuM vagere. tevuM niMdha na hoya te niMdya. tema vaLI vaibhavAdikanI apekSAe nyAyathI AcareluM. vibhava eTale peAtAnuM mUla dhana (muDI). Adi zabdathI kAla tathA kSetra vagerenI sahAyanA balavALuM; tenI apekSA karIne. nyAyathI eTale bhailasela vagara, kharAbara mApa tathA tAla ane cAgya vyAja levuM erUpa pramANikatAthI athavA sevavA cAgya purUSAnA cittanuM avasare ArAdhana karavuM, erUpa nyAyathI je anuSThAna eTale vyApAra athavA rAjasevA (nokarI) vagerenuM AcaraNa, te gRhasthanA sAmAnya dharma che. A uparathI sArAMza evA che ke, je gRhastha sarva sajjaneAne saMmata evA nyAyane pradhAna karI peAtAnA mUla dhana (muDI)nA trIjA bhAgamAMthI nyApAra kare, ane jo rAjasevA vageremAM joDAyA DhAya teA te sevAne dhaTatA evA kramamAM pravan, kulaparaMparAthI AveluM niMdha evuM AcaraNa Acare, ati nipuNa buddhi rAkhe, tene lIdheja sarve vijJanA sthAnathI dUra rahI zake tevA gRhasthane dharmaja thAya che; kAraNake dIna, anAtha vagerenA upayogane ceAgya heAvAthI dharmanuM sAdhana dravya che, tene upArjana karavAmAM te gRhasthanuM citta pratibaddha rahe che. ahIM prathama gRhasthanA sAmAnya dharmamAM ' niMdha anuSThAna ' ema je graMthakAre jaNAvyuM te evuM sUcave che ke je gRhastha anuSThAna rahita rahe, te " Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama adhyAyaH / vittIvoccheyaMmi ya gihiNo sIyaMti savvakiriyAo / niravekkhassa u jutto saMpuNNo saMjamo ceva // 3 // atha kasmAt nyAyata ityuktamityucyate / nyAyopAttaM hi vittamunayaloka hitAyeti // 4 // nyAyopAttaM zuddhavyavahAropArjitaM hi yasmAdvittaM dravyaM nirvAhahetuH / kimityAha / ubhayalokahitAya / ubhayoH ihaloka paralokarUpayoH lokayorhitAya kalyANAya saMpadyate // 4 // m etadapi kuta ityAha / ana nizaMkanIyatayA parijogA dvidhinA tIrthagamanAcceti // 5 // aa ne nirvAha-AjIvikAnA vicchedya thAya eTale tene pachI sarva zubha kriyA virAma pAmI javAne prasaMga Ave ane zubha kriyA virAma pAmavAthI adharmaja thAya. te viSe kahyuM che ke, " je gRharathanI AjIvikAnA ucchedya thAya, te gRhasthanI sarve dharmakriyAe sIdAI jAya che, paNa jene AjIvikAnI apekSA nathI tevA purUSane sarvaviratithI paripUrNa evA saMyama ( cAritra )ja aMgIkAra karavA yukta che" 3 13 kaDhi koI zaMkA kare ke gRhasthane nyAyathIja dhana upArjana karavuM ema kahevAnuM zuM kAraNa ? te kahe che. mUlAthe--nyAyathI upArjana kareluM dhana AlAka ane paralAkanA hitane mATe thAya che. 4 TIkAtha--nyAya eTale zuddha vyavahAra, tethI upArjana kareluM dravya je nirvAhanuM kAraNa thAya che, tenA nirvAhathI ze| lAbha thAya te kahe che. tethI AlAka ane paraleAkanuM hita-kalyANa thAya che. 4 te nyAyeApArjita dravya be leAkane hitakArI zI rIte thAya ? te kahe che. mRlArja-je dravyanA upabhAga karavAmAM lokAne tenA bhAktA ke bhAgya vastu upara zaMkA na Ave tevI rIte upabhAga karAya ane je dravyathI vidhipUrvaka tIrthagamana thAya tevuM nyAyApArjita dravya ubhaya lAkamAM hitakArI che. pa Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMduprakaraNe ihAnyAyapravRttau puruSasya dvividhA abhizaMkanIyatA, bhoktuH bhogyasya ca vibhavasya / tatra bhoktuH paradravyadrohakAryayamityevaM doSasaMbhAvanalakSaNA, bhogyasya punaH paradravyamidamitthamanena bhujyata ityevaMrUpA / tatastatpratiSedhena yA anabhizaMkanIyatA tayA upalakSitena bhoktrA paribhogAt snAnapAnAcchAdanAnulepanAdibhiH bhogaprakAraiH AtmanA mitrasvajanAdibhizca saha vibhavasyopajIvanAt / ayamatra bhAvaH / nyAyenopArjitaM vibhavaM bhuMjAno na kenApi kadAcitkicidabhizaMkyate / evaM cAvyAkulacetasaH prazastapariNateriha lokepi mahAn sukhalAbha iti / paraloke hitatvaM ca vidhinA satkArAdirUpeNa, tIryate vyasanasalilanidhiH asmAditi tIrtha, pavitraguNapAtrapuruSavargaH dInAnAthAdivargazca, tatra gamanaM pravezaH upaSTaMbhakatayA pravRttirvittasya tIrthagamanaM tasmAt / cakAraH samuccaye / paThyate ca dhArmikajanasya zAstrAMtare dAnasthAnam yathA pAtre dInAdivarge ca dAnaM vidhivadiSyate / poSyavargAvirodhena na viruddhaM svatazca yat // 5 // TIkArya-AlekamAM anyAyamAM pravartelA purUSanI upara be jAtanI zaMkA levAya che. eka bhoktA-upabhega karanAra upara ane bIjI bhAgya-upabhega karavA gya vaibhava upara. temAM bhaktAnI upara "A paradroha karanAra che" evA dezanI saMbhAvanA Ave che ane je bhagya vastu che tenI upara "A pArakuM dravya che tene A purUSa AvI rIte bhogave che evA daSanI saMbhAvanA Ave che. AvA deSanI zaMkA jemAM na hoya te anabhizaMkAnIya eTale zaMkA karavA yogya nathI ema kahevAya. tevA nirdoSa dravyathI upalakSita e bhaktA tene paribhoga kare eTale snAna, pAna, AcchAdana ane caMdanAdikanuM anupana vagere bheganA prakArathI pote ane pitAnA mitra, svajanAdikanI sAthe vaibhavathI upajIvana kare che tethI. bhAvArtha evo che ke nyAyapArjita vaibhavane bhegavatA purUSa upara kadi paNa keI jAtanI zaMkA levAmAM AvatI nathI. tethI avyAkula cittavAlA ane zreSTha pariNAmavAlA te purUSane AlokamAM paNa sukhane mahAna lAbha thAya che. valI tenuM parakamAM hitapaNuM evI rIte che ke vidhi eTale satkAra pramukha vaDe tIrthagamana. jenAthI duHkhano samudra tarAya te tIrtha, arthAta pavitra guNane Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH adhyAyaH / atraiva vipakSe bAdhAmAhahitAyaivAnyaditi // 6 // ahitAyaiva ahitanimittameva ubhayorapi lokayorna punaH kAkatAlIyanyAyenApi hitaheturityevakArArthaH / anyat nyAyopAttavittAdvibhinnaM anyaaevAttavijJamitha // 6 // kuta etadityAha / tadanapAyitvepi mtsyaadiglaadivdvipaakdaarunnvAt ti // 7 // pa pAtra evA purUSavarga athavA DhIna tathA anAtha pramukha prANivarga te tIrthaM kahevAya che. temAM gamana eTale praveza arthAt upara kahelA vargane TekA ApavAne dravyanI pravRtti karavI, te tIrthagamana kahevAya, tevA tIrthaMgamanathI. ahIM j zabda samuccaya arthamAM che. bIjAM zAstromAM paNa dharmAM purUSanA dhanane dAnanuM sthAna kaheluM che. te A pramANe--"pAdhya vargane virodha na Ave tema ane svataH virUddha na heAya tevI rIte pAtra ane dIna, anAtha vagerene ApavuM te vidhithI dAna ApeluM kahevAya che." pa upara kahelA prakArathI jo viparIta prakAre varte teA khAdha Ave te kahe che. mUlAthe-upara pramANe na karatAM je tethI anya-judI rIte kare tA ahitaja thAya che. 6 TIkArtha-ahitane arthe eTale ahitanuM nimitta thAya che. ahIM mUlamAM v ' ja " ema kahyuM tethI evA artha thAya ke AlAka ane paraleAka-te baMne leAkanuM kAkatAlIya nyAyathI paNa te hitanuM nimitta-kAraNa thatuM nathI. a nyu eTale nyAyeApArjita dravyathI vibhinna juduM, arthAt anyAyApArjita dravya; te Aloka ane paraleAkanA ahitanuMja kAraNa thAya che. 6 anyAyathI upArjana kareluM dravya ubhaya lAkane ahitakArI thAya che te zAthI kaheA che ? evI zaMkA thatAM uttara Ape che- mRlArja-jo ke anyAyathI upArjana kareluM dravya kadi anapA 1 kAgaDAnuM besavuM ane tADanuM paDavuM, te kAtAlIya nyAya kahevAya che. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMduprakaraNe tasyAnyAyopAttavittasya anapAyitvaM avinAzitvamiti yo'rthaH tasinnapi anyAyopArjito hi vibhavaH asthyAdizalyopahatagRhamivAcirAdvinAzamanAsAdya nAste / atha kadAcidbalavataH pApAnubaMdhinaH puNyasyAnubhAvAt sa vibhavo yAvajjIvamapi na vinazyet, tathApi matsyAdInAM matsyakuraMgapataMgAdInAM ye galAdayaH galagorigAnapradIpAlokAdayaH rasanAdIMdriyalaulyAtirekakAriNaH viSayavizeSAH tadvadvipAke pariNAme dAruNaM tasya bhAvastattvaM tasmAt / anyatrApyavAci " pApenaivArtharAgAMdhaH phalamApnoti yatkacit / baDizAmiSavattattamavinAzya na jIryati // 7 // iti yi eTale apAyarahita arthAta vidyamAna rahe topaNa te masya vagerene galagari pramukhanI jema pariNAme dArUNa-vinAzaka thaI paDe che. 7 TIkAthe-te anyAye pArjita dravyanuM ane pAyitA eTale avinAzI5NuM rUpa je artha te chatAM paNa eTale prAye karIne anyAyapArjita vaibhava asthi ( hADakAM) vagere zalyathI haNAelA gRhanI jema thoDA kAlamAM vinAza pAmyA vinA rahetuM nathI. paNa kadi kaI balavAnuM pApAnubaMdhI puNyanA prabhAvathI te vaibhava cAvaja jIva sudhI vinAza na pAme tathApi masyAdikane Adi zabdathI mRga, pataMga vagerene galAdi eTale galagori, gAna ane pradIpane prakAza ItyAdi je jillAdi iMdriyanI adhika lelupatA karanArA viSaye che teonI jema pariNAme dArUNa bhAva eTale vinAzabhAvane pAme che. bhAvArtha evo che ke anyAyapArjita dravya, aritha pramukha zalya-depavAluM ghara jema Take nahIM tema te TakatuM nathI. kadi je pApAnubaMdhI puNyanA balathI TakI rahe to majyAdikane galagari pramukhanI jema te pariNAme vinAzaka thAya che. rasanA iMdriyane viSayI majya galagori loDhAnA kAMTAmAM mAMsanI golI) thI haNAya che, zravaNa iMdriyane viSayI mRga madhura gAyanathI mare che ane netra iMdriyane viSathI pataMga dIpakamAM jhaMpalAya che e vAta prasiddha che. te viSe anya zAstramAM paNa kahyuM che.' 1 je ThekANe ghara bAMdhavAnuM hoya tyAM prathama zalyazuddhi karavAmAM Ave che. zalya zuddhimAM asthi vagere padArtho zodhAya che. je zalyavAlI bhUmi upara ghara bAMdhe to te TakatuM nathI ema zilpazAstramAM kahyuM che. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH adhyaayH| nanvevamanyAyena vyavahArapratiSedhe gRhasthasya vittaprAptireva na bhaviSyati tatkathaM nirvAhavyavacchede dharmahetuzcittasamAdhilAbhaH syAdityAzaMkyAha / nyAya eva hyAptyupaniSatpareti samaya vida iti // 7 // nyAya eva na punaranyAyo'pi arthasya vibhavasya AptiH lAbhaH arthAptiH tasyA upaniSad atyaMtarahasyabhUta upAyaH "yuktAyuktArthasArthavibhAgakalanakauzalavikalaiH sthUlamatibhiH svapnAyamAnAvasthAyAmapyanupalabdha iti yo'rthaH" parA prakRSTA ityevaM samayavidaH sadAcArAbhidhAyizAstrajJA buvate // tathAhi te paThaMti " nipAnamiva maMDUkAH srHpuurnnmivaaNddjaaH| zubhakoNamAyAMti vivazAH sarvasaMpadaH // koI ThekANe artha-dravyanA rAgathI aMdha thaele mANasa kadi anyAyarUpa pApathI dravyanuM phala melave che, paNa chevaTe majyane ApelI loDhAnI golInA mAMsanI jema te dravya teno vinAza karyA sivAya pacatuM nathI. 7 kadi koI ema zaMkA kare ke jyAre ema anyAyathI vyavahAra karavAne niSedha karaze to pachI gRhasthane dravyanI prApti thaze nahIM ane jayAre dravyanI prApti na thAya to pachI nirvAhane viccheda thavAthI gRhasthane dharmane hetu cittasamAdhirUpa lAbha kyAMthI thaze ? tenA uttaramAM kahe che. mUlArtha-dravyaprAptine utkRSTa ane rahasyabhUta upAya nyAyaja che." ema siddhAMtavettAo kahe che. 8 TIkArcanyAyaja che arthAta anyAya nahIM. artha eTale vaibhava tenI prAptine upaniSad eTale rahasyarUpa upAya arthAt vaibhavanI prAptino rahasyarUpa upAya nyAyaja che. anyAya nahIM. je upAya yukta-ghaTatA ane ayukta--aghaTatA arthasamUhanA vibhAga karavAmAM akuzala evA pUlabuddhivAlA purUSoe svamAvasthAmAM paNa prApta karyo nathI, te rahasyabhUta upAya para eTale utkRSTa che, ema sadAcArane pratipAdana karanArAM zAstrone jANanArA paMDito kahe che. teo A pramANe kahe che-"jema deDakAMo kuvAne ane jalacara pakSIo sarovarane prApta thAya tema sarva prakAranI saMpattio paravaza thaI zubha karma karanArA nyA Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 dharmabiMduprakaraNe tathA-nodavAnarthitAmeti navAMbhobhirna pUryate / AtmA tu pAtratAM neyaH pAtramAyAMti saMpadaH // 8 // kuta etadevamityAha / tato hi niyamataH pratibaMdhakakarma vigama iti // e|| tato nyAyAtsakAzAt hi yasAniyamato'vazyaMbhAvena pratibaMdhakasya paralAbhopaghAtajananadvAreNa bhavAMtare upAttasya lAbhavighnahetoH karmaNo lAbhAMtarAyalakSaNasya vigamo vinAzaH saMpadyate / yathA samyakprayuktAyA laMghanAdikriyAyAH sakAzAt rogasya jvarAtisArAderiti // 9 // tato'pi kiM siddhamityAha / satyasminnAyatyAmarthasikiriti // 10 // yavaMta purUSone prApta thAya che." "jema samudra yAcaka thato nathI to paNa te jalathI nathI pUrAto tema nathI-arthAt pUrAya che. tema AtmAne e supAtra kare ke jethI tenAmAM saMpattio svataH prApta thAya." 8 saMpattine upArjana karavAne upAya nyAyaja che, ema zI rIte jANavuM ? te kahe che malArtha-nyAyathI dravyanI prAptimAM aMtarAya karanArA karmane ane vaye nAza thAya che. 9 TIkArya-te nyAyathI eTale nyAya pramANe vartavAthI pratibaMdhaka eTale bhavAMtare bIjAnA lAbhane hAni karI te dvArA upArjana karelA ane pitAne lAbha karavAmAM vidmanA heturUpa arthAt lAbhAMtarAyarUpa evA karmane avazya karIne nAza thAya che. dRSTAMta ke jema sArI rIte laMghana (lAMghaNa) vagere kriyA karavAthI javara ke atisAra pramukha regane nAza thAya che tema nyAya pramANe vartavAthI pUrve bAMdhelA lAbhAMtarAya karmane nAza thAya che. tethI ja saMpattine upArjana karavAne upAya nyAyaja che. 8 te lAbhAMtarAya karmane nAza thavAthI zuM siddha thayuM, te kahe che. mUlArtha-e lAbhAMtarAya karmane nAza thavAthI pariNAme saMpatti malavAnI siddhi thAya che. 10 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama adhyAyaH raNa sati vidyamAne asminnAMtare pratibaMdhakakarmavigame AyatyAmAgAmini kAle arthasiddhiH abhilaSitavibhavaniSpattiH AvirbhavatIti // 10 // etadviparyaye dossmaah| zrato'nyathApi pravRttau pAkSiko'rthalAno niHsaMza thavAnartha kRti che ! ata uktalakSaNAnyAyAt anyathApi anyAyalakSaNena prakAreNa pravRttI vyavahAralakSaNAyAM pAkSiko vaikalpikaH arthalAbhaH kadAcitsyAtkadAcinetyarthaH / niHsaMzayo niHsaMdehaH tu punararthaH anarthaH upaghAtaH AyatyAmeva / idamuktaM bhavati / anyAyapravRttireva tAvadasaMbhavinI rAjadaMDabhayAdibhirhetubhiH pratihatatvAt / paThyate ca / rAjadaMDabhayAtpApaM nAcaratyadhamo janaH / paralokabhayAnmadhyaH svabhAvAdeva cottamaH // TIkAthe-te pratibaMdhaka eTale lAbhAMtarAya karmano nAza thavAthI uttara kale eTale AgAmI kAle arthasiddhi thAya che, arthAta icchita vaibhavanI siddhino svataH AvirbhAva thAya che. 10 je upara pramANe kahyuM, tethI ulaTI rIte vartavAthI doSa thAya te kahe che- mUlAthe-uparanA kahevAthI anyathA rIte (anyAyapaNe) vartavAmAM kadi arthalAbha vikalpa thAya paNa anartha te niHsaMdeha thAya che. 11 TIkAI-upara kahelA nyAyathI anyathApaNe eTale anyAyanA prakAre vyavahAranI pravRtti karavAmAM arthalAbha (dravyalAbha) pAkSika eTale vikalpa thAya che, arthAta kadi thAya ane na paNa thAya, paNa pariNAme anartha-hAni to niHsaMdeha thAya che, eTale hAni thavAmAM kAMI saMdeha ja nathI. ahIM mUlamAM 4 zabda che te punaH (pharI) evo artha batAve che. bhAvArtha e che ke prathama anyAyamAM pravRtti karavIja asaMbhavita che, kAraNake te rAjadaMDane bhaya vagere hetuthI pratihata che. te viSe kahyuM che ke "nIca mANasa rAjadaMDanA bhayathI pApa karatuM nathI, madhyama mANasa paralekanA bhayathI pApa karatA nathI ane uttama mANasa svabhAvathI ja pApa Acarato nathI." Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 dharmabiMdu prakaraNe atha kazcidadhamAdhamatAmavalaMbya anyAyena pravartate / tathApyarthasiddhiranekAMtikI tathAvidhAzuddhasAmagrI savyapekSakapAkasya kasyacidazubhAnubaMdhinaH puNyavizeSasya udayavazAtsyAdanyathA punarneti / yazvAnarthaH so'vazyaMbhAvI, anyAyapravRttivazopAttasya azuddhakarmaNaH niyamena svaphalamasaMpAdyoparamAbhAvAt / paThyate ca / avazyameva bhoktavyaM kRtaM karma zubhAzubham / nAbhuktaM kSIyate karma kalpakoTizatairapi // 11 // atha gRhasthadharme vivAhaprakAramAha / tathA samAna kulazIlAdijiragotrajairvaivAdyamanyatra bhuvidaya kRti // // samAnaM tulyaM kulaM pitRpitAmahAdipUrva puruSavaMzaH zIlaM madyamAMsanizAbhojanAdiparihArarUpo vyavahAraH AdizabdAdvibhavaveSabhASAdi ca yeSAM je kAI adhama adhamatAnuM avalaMbana karI anyAyathI pravartta tathApi tene dravyanI prApti ekAMte thatI nathI. kaDhi tenI azuddha sAmagrInI vizeSa apekSAnA pariNAmavAlA kAI pApAnubaMdhI puNyanA udayathI te thAya che; paNa jo pApAnubaMdhI puNyanA udaya na hoya teA thAyaja nahIM, paNa anartha te avazya thavAneAja, kAraNake anyAya pravRttithI bAMdhelAM pApa niyatapaNe peAtAnuM kula ApyA vinA uparAma pAmatAMja nathI. kahyuM che ke " kareluM zubhAzubha karma avazya bhAgavavuM paDe che, seMkaDA kAThI kalpe paNa bhAganyA vinA te kSaya pAmatuM nathI." 11 "" have gRhasthanA sAmAnya dharmamAM vivAhanA prakAra kaheche-- mulArja-e lAkA peAtAnI jAtinA ke dezanA lokA sAthe bahuvirAdha karanArA che te leAkeA sivAya kula tathA zAla vagere jemanA sarakhA heAya ane je eka gAtranA na heAya tevA lokeAnI sAthe vi. vAhanA saMbaMdha karavA. 12 TIkArtha-kula eTale pitA, pitAmaha vagere pUrva purUSAno vaMza a zIla eTale madya, mAMsa tathA rAtribhAjananA tyAga karavArUpa vyavahAra. Aphri Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH adhyaayH| te tathA taiH kuTuMbibhiH lokaiH saha, agotrajaiH gotraM nAma tathAvidhaikapuruSaprabhavo vaMzaH, tato gotre jAtAgotrajAH tatpratiSedhAt agotrajAHtaiH aticirakAlavyavadhAnavazena truTitagotrasaMbaMdhaizceti / kimityAha / vaivAhyaM vivAha eva tatkarma vA vaivAhyaM, sAmAnyato gRhasthadharma iti prakRtaM, kimavizeSeNa netyAha, anyatra vinA bahuviruddhebhyaH kuto'pi mahato'naucityAt bahubhiH tajAtivartibhistatsthAnataddezavAsibhiH vA janaiH saha viruddhAM ghaTanAM gatA bahuviruddhAH tebhyaH bahuviruddhAn lokAn varjayitvetyarthaH / asamAnakulazIlAditve hi parasparaM vaisAdRzyAt tathAvidhanirbaNasaMbaMdhAbhAvena asNtossaadisNbhvH| kiNc| vibhavavaiSamye sati kanyA mahataH svapituraizvaryAdalpavibhavaM bhartAramavagaNayati / itaropi pracurasvapitRvibhavavazotpannAhaMkAraH tatpiturvibhavavikalatvena durbalapRSTopaSTaMbhAM kanyAmavajAnAti / tathA gotrajaiH vaivATe svgotraacritjyesstthknisstthtaazabdathI vaibhava, veSa ane bhASA pramukha-e sarva jemanA sarakhA hoya tevA kaTuMbI leka, valI gotra eTale eka purUSathI cAlyo Avate vaMza --temAM thayelA te gotraja kahevAya; ane tevA na hoya te agotraja eTale ghaNuM lAMbA kAlanA vyavadhAnathI jemane gAtra saMbaMdha tuTI gayela hoya tevA lekanI sAthe vivAhakarma eTale vivAha saMbaMdha jeDa. e gRhasthane sAmAnya dharma che. ahIM zaMkA thAya che tyAre zuM tevA badhAnI sAthe vivAha saMbaMdha karavo ? nA, tema nahIM. je bahu virodhI hoya temane vajIne-koI moTuM anucitapaNuM - vAthI bahunI sAthe eTale jAtinA athavA te sthAnake te dezanA nivAsI konI sAthe virodha karanAra lokone varjIne vivAha saMbaMdha joDa. jo kula tathA zIla pramukha samAna na hoya to paraspara visadRza-aghaTitapaNane lIdhe te nirdoSa saMbaMdha na joDavAthI asaMtoSa vagere doSa thavAne saMbhava che. valI baMnenI vaibhavarithati sarakhI na hoya to je kanyA pitAnA pitAnI vadhAre samRddhi hoya che tethI alpa vaibhavavAlA patinI avagaNanA kare che, ane purUSa potAnA pitAno vaibhava adhika hoya to tenAthI utpanna thacelA ahaMkArane vaza thaI kanyAne pitA vaibhava rahita hovAthI te durbala TakAvAlI kanyAnI avajJA kare che. je eka gotramAM vivAha karavAmAM Ave to svargotrathI pravartate nAnA moTAne vyavahAra lopathaI jAya-jemake vaya ane vaibhavAdikathI kanyAne pitA jayeSTha Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMpuprakaraNe vyavahAravilopaH syAt / tathAhi / jyeSTho'pi vayovibhavAdibhiH kanyApitA, kaniSThasyApi jAmAtRkapituH nIcaivRttirbhavati / na ca gotrajAnAM rUDhaM jyeSThakaniSThavyavahAraM atilaMdhya anyo vaivAhyavyavahAro guNaM labhate / api tu tadvyavahArasya pravRttau gotrajeSu pUrvapravRttavinayabhaMgAt mahAn anartha eva saMpadyate / tathA bahuviruddhaiH saha saMbaMdhaghaTanAyAM svayamanaparAddhAnAmapi tatsaMbaMdhadvArA AyAtasya mahato virodhasya bhAjanabhavanena ihalokaparalokArthayoH kSatiH prasajati / janAnurAgaprabhavatvAtsaMpattInAmiti paryAlocya uktaM "samAnakulazIlAdibhiH agotrajaiH vaivAhyamanyatra bahuviruddhebhyaH" iti / __atra ca laukikanItizAstramidam / dvAdazavarSA strI SoDazavarSaH pumAn tau vivAhayogyau / vivAhapUrvo vyavahAraH kuTuMbotpAdanaparipAlanArUpazcaturo varNAn kulInAn karoti / yuktito varaNavidhAnam agnidevAdisAkSikaM ca pANigrahaNaM vivAhaH, sa ca brAhmAdibhedAdaSTadhA / tathAhi / hoya ane pitAnA jAmAtA pitA kaniSTha hoya te chatAM te kanyApitA tenAthI nIca vRttivAle-kaniSTa thaI jAya che. A eka gotravAlAne rUDha evA nAnA moTAnA vyavahArano lepa thAya eTale ja doSa che. te sivAya bIje vivAhabaMdha joDavAmAM guNa che ema paNa nathI; kAraNake je te eka gotramAM vyavahAra pravarte to gotrajamAM pUrva pravartelA vinaya bhaMga thavAthI mahAna anartha utpanna thaI jAya che. valI je bahu virodhI hoya temanI sAthe saMbaMdha joDAvAthI pote aparAdhI na hoya to paNa te saMbaMdha dvArA vakhate mATe virodha AvI paDe ane tevA virodhanuM pAtra thavAthI Aleka ane paralokanA arthanI hAni thavAno prasaMga Ave. "saMpattio lekonA anurAgathI utpanna thAya che e vicAra karIne ja A "samanazIjha' ityAdi sUtra kaheluM che. A viSe laukika nItizAstramAM A pramANe kaheluM che-bAra varSanI strI ane sela varSane purUSa-e baMnene vivAha kara egya che. kuTuMbanuM utpAdana ane paripAlana karavArUpabadho vyavahAra vivAhapUrvakaja thAya che ane tethI te brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zudra e cAra varNane kulIna kare che. yuktithI kareluM varaNavidhAna ane agni tathA devanI Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH adhyaayH| 1 brAhmo vivAho yatra varAyAlaMkRtA kanyA pradIyate ' tvaM bhavAsya mahAbhAgasya sdhrmcaarinniiti'| 2 viniyogena vibhavasya kanyApradAnAtprAjApatyaH / 3 gomithunapurassaraM knyaaprdaanaadaapH| 4 sa daivo vivAho yatra yajJArthamRtvijaH kanyApradAnameva dakSiNA / ete dhA vivAhAzcatvAro'pi gRhasthocitadevapUjanAdivyavahArANA metadaMtaraMgakAraNatvAnmAtuH piturvadhUnAM ca prAmANyAt / 5 parasparAnurAgeNa mithaH smvaayaagaaNdhrvH| 6 paNabaMdhena kanyApradAnamAsuraH / 7 prasahya knyaadaanaadraaksssH| sAkSIe kareluM pANigrahaNa te vivAha kahevAya che. te brAhma vagere bhedathI ATha prakArane thAya che. te nIce pramANe 1 jemAM alaMkRta karelI kanyA varane ApavAmAM Ave ane "tuM A ma hAbhAge purUSanI samAna dharmamAM cAlanArI thA" ema kanyAne kahevAmAM Ave te brAhma vivAha kahevAya che. 2 jemAM kanyAne pitA viniyogathI dravya ApI kanyAdAna kare te prAjApatya vivAha kahevAya che. 3 jemAM gAyanuM jeTaluM ApIne kanyA ApavAmAM Ave te ArSa vivAha kahevAya che. 4 jemAM yajJane mATe varelA brAhmaNane dakSiNane badale kanyA ApavAmAM Ave te deva vivAha kahevAya che. uparanA cAra prakAranA vivAha gRhasthane gya evA devapUjana vagere vyavahAranA mukhya kAraNa hovAthI temaja mAtA, pitA ane baM dhujana tevA vivAhane pramANarUpa gaNe che tethI te dharma vivAha kahevAya che. 5 jemAM paraspara strI purUSanA anurAgathI saMbaMdha joDAya te gAMdharva vivAha kahevAya che. 6 koI jAtanuM paNa karIne kanyA apAya te Asura vivAha kahevAya che. 7 jemAM balAtkAre kanyA levAya te rAkSasa vivAha kahevAya che. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 8 suptapramattakanyAdAnAtpaizAcaH / ete catvAro'dharmyA api nAdharmyAH, yadyasti vadhUvarayoranapavAdaM paraspararucitatvamiti / dharmabiMDu prakaraNe zuddhakalatralAbhaphalo vivAhastatphalaM ca sujAtasutasaMtatiH anupahatA cittanirvRtiH gRhakRtyasuvihitatvaM AbhijAtyAcAravizuddhatvaM devAtithibAMdhavasatkArAnavadyatvaM ceti / kulavadhUrakSaNopAyAcaite gRhakarmaviniyogaH, parimito'rtha saMyogaH, askhAtaMtryam, sadA ca mAtRtulya strIlokAvarodhanamiti / rajakazilAkurkurakarparasamA hi vezyAH kastAsu kulIno rajyeta / yato dAne daurbhAgyaM, satkRtau paropabhogyatvaM, Asaktau paribhavo maraNaM vA, mahopakArepyanAtmIyatvaM, bahukAla saMbaMdhepi tyaktAnAM tadaiva puruSAMtaragamanamiti vezyAnAM kulAgato dharma iti // 12 // 8 jemAM sutelI athavA gaphalatamAM rahelI kanyAnuM haraNa thAya te paizAca vivAha kahevAya che. A cAra adharma vivAha che tepaNa jo temAM vadhU ane vara vacce paraspara kAMI apavAda vagara rUci heAya te te adharma nathI. zuddha kulIna skrInA lAbha te vivAhanuM kula che; ane zuddha kulIna strInA lAbhanuM phula sujAta evI putrasaMtati, cittanI apratihata svasthatA, gRhakAryanI sudhaDatA, kulIna-pavitra AcAranI zuddhi ane deva, atithi tathA saMbaMdhIe nirdoSa satkAra karavA e che. kulavadhUnuM rakSaNa karavAnA A pramANe upAya che. hamezAM gRhakAryamAM tenI ceAjanA karavI, tenI pAse dravyanA cega parimita rAkhavA( paisAnI chuTa na ApavI ), svataMtratA ApavI nahIM, ane haMmezAM mAtAtulya srIonA kabajAmAM rahe tema karavuM. ( kaDhi kAi kahe ke tevI vivAhanI upAdhi zAmATe karavI? vezyAAne rakhAta tarIke rAkhavAmAM zuM nukazAna che? e zaMkAnuM samAdhAna kare che. ) vezyA srIe dhAbInA khaDakA jevI ane kutarAnI cATaya jevI che. tevI strIomAM karyeA kulIna purUSa rAga kare? kAraNake jo tene dAna ApIe teA durbhAgya thAya, tene satkAra karavAmAM Ave te bIjAne upabhAgya thAya, jo temAM Asakti rAkhe teA parAbhava athavA mRtyu thAya, seoNTA upakAra kare teApaNu Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH adhyaayH| atha gRhasthadharme vartanaprakAramAha / tathA-dagrdavAdhArItatA kRti che 23 ne dagI pratyakSata I gavatA : dagya kanumAnAmAkhyAH tA. tA bAdhAzcopadravAH dRSTAdRSTabAdhAstAbhyo bhItatA bhayaM sAmAnyato gRhasthadharma iti / tadA ca tadbhayaM cetasi vyavasthApitaM bhavati, yadi yathAzakti dUrata eva tatkAraNaparihAraH kRto bhavati, na punaranyathA / tatra dRSTabAdhAkAraNAni anyAyavyavaharaNadyUtaramaNaparadArAbhigamanAdIni, iha loke'pi sakalalokasamupalabhyamAnanAnAvidhaviDaMbanAsthAnAni / adRSTabAdhAkAraNAni punarmadyamAMsasevanAdIni zAstranirUpitanarakAdiyAtanAphalAni bhavaMti / kiM bhaNitaM bhavati, dRSTAdRSTabAdhAhetubhyo dUramAtmA vyAvartanIya iti // 13 // te pitAne gaNe nahIM ane bahukAla saMbaMdha hoya te chatAM jo tene tyAga karavAmAM Ave to tatkAla bIjA purUSa sAthe gamana kare-A vezyAone kulaparaMparAno rivAja che. 12 have gRhasthanA sAmAnya dharmanuM vartana kahe che - mUlArtha-pratyakSa jovAmAM Ave ane jovAmAM na Ave evA upadravothI bItA rahevuM. 13 TIkA-daSTa eTale pratyakSapaNe jovAmAM AvelA ane adRSTa eTale anumAna tathA Agama pramANathI joyelA je upadra-teothI bhaya rAkho e gRharathane sAmAnya dharma che. je yathAzakti dUrathIja bhaya thavAnA kAraNane tyAga karavAmAM Ave te te bhaya cittamAM utpanna thavA pAmatuM nathI. kadi utpanna thAya te svataH zamI jAya che, te sivAya bIjI rIte te kadi paNa zamate nathI. temAM anyAyathI vyavahAra kare, jugAra rame ane parastrIgamana karavuM ityAdi daSTa upadravanAM kAraNo che. te AlokamAM paNa sarva lekonI vacce jANa thatAM vividha prakAranI viDaMbanAonA sthAnarUpa thAya che. vaLI je madya mAMsanuM sevana ityAdi kukarma ke jeonuM phala zAstramAM narakAdinI yAtanApIDA thavAnuM jaNAvyuM che, te adRSTa upadravanAM kAraNo che. e uparathI ema Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMduprakaraNe - tathA-divaritAraniti che ? ziSyate sma ziSTAH, vRttasthajJAnavRddhapuruSavizeSasaMnidhAnopalabdhavizuddhazikSA manujavizeSAH teSAM caritaM AcaraNaM ziSTacaritaM / yathA / lokApavAdabhIrutvaM diinaabhyuddhrnnaadrH| kRtajJatA sudAkSiNyaM sadAcAraH prkiirtitH|| sarvatra niMdAsatyAgo varNavAdazca sAdhuSu / ApadyadainyamatyaMtaM sadvatsaMpadi namratA // prastAve mitabhASitvamavisaMvAdanaM tathA / pratipannakriyA ceti kuladharmAnupAlanam // asadvyayaparityAgaH sthAne caiva kriyA sadA / pradhAnakArye nirvadhaH pramAdasya vivarjanam // lokAcArAnuvRttizca sarvatraucityapAlanam / jANavuM ke dareka gRhastha dRSTa ane adRSTa upadranA hetuothI potAnA AtmAne dUra rAkhavo. 13 malArtha-hamezAM ziSTa-sAdhu purUSanA AcaraNanI prazaMsA karavI. 14 TIkArtha-zikSA pAme te ziSTa purUSa eTale sadAcAramAM rahelA jJAnavRddha purUSonI pAse rahI zuddha zikSAne prApta karanArA manuSya, teonuM caritaAcaraNa te ziSTa carita kahevAya. jemake "lekA5vAdathI bhaya, dIna janane uddhAra karavAmAM Adara, kadara jANavI ane sAruM DahApaNae sadAcAra kahe vAya che. ' sarvanI niMdAne tyAga, sajajana purUSanI prazaMsA, ApattimAM paNa hiMmata, saMpattimAM namratA, prastAve mita bhASaNa, vRthA vivAdano tyAga, jenI kabulAta karI heya te karavuM, kuladharmanuM pAlana, nakAmA kharcane tyAga, jayAM dhaTe tyAM karavuM, mukhya kArya karavAmAM Agraha, pramAdano tyAga, lokAcAramAM anusaravuM, saDekANe gyatA rAkhavI ane kaThe prANa AvyA hoya to paNa niMdita kAmamAM Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH adhyaayH| pravRttihite neti prANaiH kaMThagatairapi // ityAdi tasya prazaMsanaM prazaMsApuraskAra ityarthaH / yathA ca / guNeSu yatnaH kriyatAM kimATopaiH prayojanam / vikrIyaMte na ghaMTAbhirgAvaH kSIravivarjitAH // tathA zuddhAH prasiddhimAyAMti laghavo'pIha netare / tamasyapi vilokyaMte daMtidaMtA na daMtinaH // 14 // iti tathA-zrariSaDvargatyAgenAviruSkArthapratipattyeM jiyajaya iti||15|| ayuktitaH prayuktAH kAmakrodhalobhamAnamadaharSAH ziSTagRhasthAnAmaMtaraMgo'riSaDvargaH tatra paraparigRhItAsvanUDhAsu vA strISu durabhisaMdhiH kAmaH / avicArya parasyAtmano vApAyahetuH krodhaH / dAnAheSu svadhanApradAnamakAra pravRtti na karavI-ItyAdi ziSTAcAranI prazaMsA karavI arthAta prazaMsApUrvaka tenA guNa grahaNa karavA." te viSe kahyuM che ke - guNa grahaNa karavA yala karo, moTA ADaMbaranuM zuM prajana che? dUdhavagaranI gAyo moTI ghugharamAla bAMdhavAthI vecAtI nathI, paNa te dUdhanA guNa uparathI vecAya che." kadi halakA hoya paNa je te zuddha hoya to prasiddhimAM Ave che ane bIjA moTA hoya paNa je te azuddha hoya to prasiddhimAM AvatA nathI. jema hAthInA dAMta aMdhakAramAM paNa dekhAya che ane hAthIo dekhAtA nathI." 14 mUlArtha-kAma krodhAdi aMtaraMga zatruono tyAga karI aviruddha arthano aMgIkAra karI iMdriyane jaya kare. 15 TIkArca-yukti vagara jelA eTale zAstraviruddha geraupayogamAM lIghelA kAma, krodha, lobha, mAna, mada ane harSa-e cha ziSTa gRhanA aMtaranA zatruo che. te A pramANe-bIjAe grahaNa karelI athavA avivAhita kumArI strIo upara duSTa adhyavasAya kare te kAma kahevAya che. bIjAne athavA pitAne, vicAryA vagara je nAzane hetu thAya te krodha kahevAya che. dAna Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 dharmabiMduprakaraNe NaparadhanagrahaNaM vA lobha / durabhinivezAmokSo yuktoktAgrahaNaM vA mAnaH / kulabalaizvaryarUpavidyAbhirAtmAhaMkArakaraNaM parapradharSanibaMdhanaM vA mdH| ninimitamanyasya duHkhotpAdanena khasya dyUtapApAdyanarthasaMzrayeNa vA manaHprItijanano harSaH / tato'syAriSaDvargasya tyAgaH projjhanaM tena aviruddhAnAM gRhasthAvasthocitadharmArthAbhyAM virodhamanAgatAnAmarthAnAM zabdAdInAM zrotrAdIndriyaviSayabhAvApannAnAM pratipattiH aMgIkaraNaM aviruddhArthapratipattiH tayA iMdriyajayaH atyaMtAsaktiparihAreNa shrotraadiiNdriyvikaarnirodhH| sarvendriyArthavirodhena punaryo dharmaH sa yatInAmevAdhikariSyate / iha tu sAmAnyarUpagRhasthadharma evAdhikRtastenaivamuktamiti // 15 // tathA-vapakSutathAnatyAna zani che radda che upaplutaM svacakraparacakravikSobhAt, durbhikssmaariitijnvirodhaadeshvaastrkaravAne gya evA pAtrane pitAnuM dhana na ApavuM athavA kAraNa vagara paradhananuM grahaNa karavuM te lebha kahevAya che. durAgraha choDe nahIM ane ghaTita vacanane mAne nahIM te mAna kahevAya che. kula, bela, aizvarya, rUpa ane vidyAthI pitAne ahaMkAra karavo athavA bIjA para dhasAre karavo te mada kahevAya che. kAraNa sivAya bIjAne duHkha upajAvI athavA pote ghata, mRgayA vagere anarthano Azraya karI manane prIti utpanna karavI te harSa kahevAya che. A cha aMtaranA arivargane tyAga karIne, avirUddha eTale gurathAvasthAne yogya evA dharma ane artha sAthe virodhane na pAmelA (dharma ane artha e benA sAdhanane bAdha na karatA) evA zravaNAdi iMdrinA viSayabhAvane prApta thayelA zabda, sparza, rUpa, rasa, gaMdha vagereno aMgIkAra karavo tene avirUddha arthane aMgIkAra kahe che ane te vaDe iMdriyana jya kare eTale atyaMta Asakti cheDI daI zravaNAdi iMdrinA vikArane nirodha kare (e gRharano sAmAnya dharma che). sarva idrinA viSayane nirodha karavAnA dharmane adhikAra to yatine ja che. te Agala kahevAze. ahIM to gRhasthanA sAmAnya dharmane ja adhikAra che, tethI ema kaheluM che. 15 mUlArtha--upadravavAlA sthAnane tyAga karavA. 16 - TIkArtha-svacakra ane paracakra eTale pitAnA rAjayanA ane para Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH adhyAyaH / sthIbhUtaM yatsthAnaM nivAsabhUmilakSaNaM grAmanagarAdistasya tyAgaH / atyajyamAne hi tasin dharmArthakAmAnAM tatra pravRttopaplavavazena pUrvalabdhAnAM vinAzasaMbhavena navAnAM cAnupArjanenobhayorapi lokayoranartha evopapadyate iti // 16 // tathA-khayogyasyAzrayaNamiti // 17 // vasthAtmano yogyasyocitasya rakSAkAraNasya rAjAderapUrvalAbhasaMpAdanalabdharakSaNakSamasya AzrayaNaM rakSaNIyohaM bhavatAmityAtmasamarpaNaM / yata uktaM / "svAmimUlAH sarvAH prakRtayaH, amUleSu taruSu kiM kuryAtpuruSaprayatnaH" iti / svAmI ca dhArmikaH kulAcArAbhijanavizuddhaH pratApavAn nyaayaanugta, vA rUti 27 rAjayane sainyanA vikSobhathI, temaja dukAla, mahAmArI, cha Iti ane lekavirodha vagerethI asvastha thayelA pitAnA nivAsa sthAnarUpa gAma, nagara pramukhane tyAga kare. (e gRharathane sAmAnya dharma che.) je tene tyAga na karAya to pUrve prApta karelA dharma, artha ane kAmane vinAza thavAne saMbhava ane bIjA navInanuM upArjana na thavAno paNa saMbhava tethI ubhaya lekamAM anartha ja utpanna thAya, mATe tenA upadravavAlA sthAnane avazya tyAga karavo joIe. 16 mUlArtha-potAne yogya evA purUSane Azraya karavA. 17 TIkArca-pitAne gya ane rakSAnuM kAraNa je rAjA pramukha apUrva lAbhanuM saMpAdana ane prApta karelAnuM rakSaNa karavAmAM samartha hoya tene Azraya karavo eTale "huM Apane rakSaNIya ' ema Atma samarpaNa karavuM. (e gRhasthane sAmAnya dharma che.) kahyuM che ke "sarva prajAnuM mUla svAmI che. jema vRkSa mUla vagaranAM hoya to te para purUSano prayatna zA kAmane ?' tema svAmIrUpa bhUla sAruM na hoya te pachI prajArUpa vRkSa zI rIte TakI zake ? te svAmI dhArmika, kulAcArathI zuddha, pratApI ane nyAyI hoya tema kara. 17 1 ativRSTi, anAvRSTi, udara thAya, TIDa Ave, zuDA Ave, svacakra ane paraca-e cha Iti gaNAya che. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMDaprakaraNe tathA-pradhAnasAdhuparigraha iti // 17 // pradhAnAnAmanvayaguNena saujanyadAkSiNyakRtajJatAdibhizca guNairuttamAnAM sAdhUnAM sadAcArAbhinivezavatAM parigrahaH svIkaraNaM / kSudraparivAro hi puruSaH sarpavAnAzraya iva na kasyApi sevyaH syAt / tathA uttamaparigraheNaiva guNavAniti puruSasya prasiddhirutpadyate / yathoktam / guNavAniti prasiddhiH saMnihitaireva bhavati gunnvdbhiH| khyAto madhurjagatyapi sumanobhiH surabhibhiH surabhiH // rUti 28 tathA-sthAne ramiti . raNa che. sthAne vakSyamANalakSaNAsthAnavilakSaNe grAmanagarAdibhAge gRhasya khanibAsasya karaNaM vidhAnamiti // 19 // mUlArtha-uttama ane sadAcArI purUSone saMga kara. 18 TIkArtha--uttama eTale varane guNa ane saujanya, dAkSiNya ane kRtajJatA vagere guNothI yukta evA ane sAdhu ane sadAcAramAM Agraha rAkhanArA purUSone svIkAra kara, saMga kare, kAraNake nIca, halakA parivAravAlo purUSa sarSavAlA gharanI jema keIne sevavA gya hoto nathI. tema valI uttama purUSanA saMgathIja purUSanI guNavAnapaNAnI prasiddhi thAya che. kahyuM che ke "je guNavAnuM purU sAMnidhya hoya te purUSanI guNavAnapaNAnI prasiddhi thAya che. jema vasaMta Rtu surabhi-sugaMdhi puSpothI jagatamAM "surabhi evA nAmathI prakhyAta thayelI che." 18 mUlArtha-sAre ThekANe nivAsane mATe ghara karavuM. 19 TIkAthe-jenAM lakSaNa Agala kahevAmAM Avaze evA naThArA sthAnathI vilakSaNa evA grAma nagara vageremAM pitAnuM nivAsa gRha karavuM. (e gRha rathane sAmAnya dharma che.) 19 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH adhyaayH| rU asthAnameva vyanakti / atiprakaTAtiguptamasthAnamanucitaprAtivezyaM ceti // 20 // tatrAtiprakaTamasannihitagRhAMtaratayA'tiprakAza, atiguptaM gRhAMtaraireva sarvato'tisaMnihitairanupalakSyamANadvArAdivibhAgatayA'tIva pracchannaM, tataH atiprakaTaM cAtiguptaM cetyatiprakaTAtiguptam / kimityAha / asthAnamanucitaM gRhakaraNasya, tathA anucitaprAtivezyaM ca, prativezinaH sannihitadvitIyAdigRhavAsinaH karma bhAvo vA pAtivezyaM, anucitaM dyUtAdivyasanopahatatayA dhArmikANAmayogyaM prAtivezyaM yatra tadanucitaprAtivezyam / caH samuccaye / kiM punaH kAraNamatiprakaTAdi asthAnamityucyate / atiprakaTe pradeze gRhaM kriyamANaM paripArzvato nirAvaraNatayA caurAdayo niHzaMkamanaso'bhibhavitumutsahate / atiguptaM punaH sarvato gRhAMtarairatiniruddhakhAna svazobhAM labhate / prdiipnkaakevuM sthAna kharAba kahevAya te kahe che - mUlArtha-je sthAna ati khulluM hoya athavA ati guma hoya ane jeno pADaza kharAba hoya, te rahevAne anucita sthAna jANavuM. 20 TIkArya-je sthAna ati khulluM hoya eTale bIjAnA ghara pAse na hevAthI ati ughADuM lAge tevuM hoya, tema ati gupta eTale cAre tarapha khIcekhIce AvelAM bIjAM gharane lIdhe jenA dvArAdi vibhAga elakhAya nahIM tevAM haiya, te rathAna ghara karavAne anucita che. valI prativezI eTale najIka AvelA bIjA hAdikamAM rahenAra pADozI, tenuM karma vA bhAva te prAtizya eTale pADaza kahevAya che. te pADela jeno anucita hoya eTale jemAM jugAra vagere vyasane thatAM hoya tethI dhArmika mANasane rahevAne agya heya. tevuM anucita pADezavAluM sthAna paNa rahevAne anucita che. ahIM "ra" zabda samuccaya arthamAM che. ati khulluM, ati gupta ane kharAba pADozavAluM sthAna naThAruM kahevAya tenuM zuM kAraNa? te kahe che. je ati khullA pradezamAM ghara kareluM hoya to 5DakhAnI bAjue AvaraNa na hovAthI cera vagere niHzaMka manethI praveza karI Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 dharmabiMdu prakaraNe dhrupadraveSu ca duHkhanirgamapravezaM bhavati / anucitaprAtivezyatve punaH " saMsagaMjA doSaguNA bhavatIti" vacanAt kuzIlaprAtivezikalokAlA padarzanasahavAsadoSavazAt svataH saguNasyApi jIvasya nizcitaM guNahAnirutpadyate iti tanniSedhaH // 20 || sthAnespi gRhakaraNe vizeSavidhimAha / lakSaNopetagRhavAsa iti // 21 // lakSaNaiH prazastavAstusvarUpasUcakairbahaladUrvAgravAla kuzastaM prazasta varNagaMdhamRttikAsusvAdajalodgamanidhAnAdiyukta kSitipratiSThitatvavedhavirahAdibhiH upetaM samanvitaM tacca tad gRhaM ca tatra vAsaH avasthAnam / nirlakSaNe hi gRhe vasatAM satAM vibhavavinAzAdayo nAnAvidhA janaprasiddhA eva doSAH saMparyaMte, gRhalakSaNAnAmeva samIhitasiddhau pradhAnasAdhanatvAt // 21 // parAbhava karavAne utsAha kare. jo ati gupta hoya teA cAre bAju bIjAM gRhAnA nirAdhathI te peAtAnI zaiAbhA prApta kare nahIM, tema valI jo agni pramukhanA upadrava thAya te muzkelIthI nIkalavuM ke pesavuM ane, jo pADeAza kharAba DhAya te 'guNa ane deSa saMsargathI utpanna thAyache' e vacana pramANe naThArA pADeAzI sAthe beAlavuM, jovuM ane sahavAsanA doSane lIdhe vataH guNavAna evA jIvane nizce tenA guNanI hAni thaI jAya. ethI A niSedha karelA che.20 caiAgya sthAne paNa dhara karavAmAM vizeSa vidhi kahe che. mUlAthavAstunAM sarva lakSaNAthI yukta evA gRhamAM vAsa karavA. 21 TIkAtha--vAstunA uttama svarUpane sUcavanArAM lakSaNA jevAM ke jyAM ghaNA drAnA aMkurA hAya, darbhanA staMbha (bhAyAM) thatA haiAya, smRttikAnA varNa ane gaMdha sArA haiya, svAdiSTa jala nIkale tema hoya ane jemAM dravyanA bhaMDAra rahelA hAya evI pRthvI upara ghara bAMdhavuM joie, temaja kAi jAtanA vedha AvatA na heAya tevAM lakSaNeAthI yukta evuM dhara hAya temAM vAsa karavA. jo upara kahelAM lakSaNAthI rahita evA dharamAM vAsa karavAmAM Ave te vaibhavane vinAza ityAdi vividha jAtanA lAka prasiddha doSa utpanna thAya che; kAraNake Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUrU prathamaH adhyaayH| nanu kathaM gRhalakSaNAnAmeva niHsaMzayo'vagama ityAha / nimittaparIti 99 0. nimittaiH zakunasvapnopazrutiprabhRtibhiH atIMdriyArthaparijJAnahetubhiH parIkSA / parIti sarvataH saMdehaviparyayAnadhyavasAyavijJAnadoSaparihAreNekSaNamavalokanaM gRhalakSaNAnAM kAryamiti // 22 // tathAnekanirgamAdivarjanamiti // 23 // ___ aneke bahavaH ye nirgamAH nirgamadvArANi, AdizabdAt pravezadvArANi ca, teSAM varjanaM akaraNam / anekeSu hi nirgamAdiSu anupalakSyamANanirgamapravezAnAM tathAvidhalokAnAmApAte samyaggRharakSAbhAvena syAdijanasya vigRharathane IcchitanI siddhimAM gRha bAMdhavAnAM sArAM lakSaNo e mukhya sAdhana che. 21 ahIM zaMkA kare ke upara kahelAM gRhanAM lakSaNe saMzaya rahita zI rIte jaNAya? te kahe che mUlArtha-nimitta-zukananuM barAbara avalokana karavuM. 22 . TIkArtha-nimitta eTale zukana, svama ane zabda zravaNa vagere ke jee iMdrinA viSayamAM na Ave evA arthanuM jJAna karavAnA heturUpa che, tevaDe parIkSA karavI. parIkSA pari kahetAM sarva rIte eTale saMdeha, viparItapaNuM ane anizcaya e yathArtha jJAnanA doSane choDI gRhanAM lakSaNonuM ikSA (ikSaNa) avelekana karavuM, te parIkSA kahevAya che. 22 mUlArtha-javA AvavAnA ghaNA rastA jemAM na hoya tevuM ghara karavuM. 23 TIkArthaghaNAM nIkaLavAnAM dvArathI ane Adi zabda che tethI ghaNAM praveza karavAnAM dvArathI varjita evuM ghara karavuM. je javA AvavAnAM dvAra ghaNAM heya to lekenuM javuM AvavuM jANavAmAM na AvavAthI sArI rIte grahanI rakSA thaI zake nahIM, tethI gharanAM strI pramukhanI lajajAnI ane vaibhavanI nukazAnI Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 dharmabiMduprakaraNe bhavasya ca viplava eva syAt / nibiDataragRhadvArarakSayaiva te'navakAzA bhavaMti, parimitapravezanirgamaM ca gRhaM sukharakSaM bhavatIti // 23 // tathA-vijavAdyanurUpo veSo virukatyAgeneti // 24 // vibhavAdInAM vittavayo'vasthAnivAsasthAnAdInAmanurUpaH lokaparihAsAghanAspadatayA yogyaH, veSaH vstraadinepthylkssnnH| viruddhasya jaMghArdodghATanaziroveSTanAMcaladezordhvamukhanyasanAtyaMtagADhAGgikAlakSaNasya viTaceSTAspaSTatAnimittasya veSasyaiva tyAgena anAsevanena / prasannanepathyo hi pumAn maMgalamUrtirbhavati maMgalAca zrIsamutpattiH / yathoktam / zrImaMgalAtprabhavati prAgalbhyAca pravarddhate / dAkSyAttu kurute mUlaM saMyamAtpratitiSThati // 24 // 1 mUlamityanubaMdhaM / 2 pratitiSThatIti pratiSThAM labhate / ja thAya. je gharanI rakSA barAbara ekasAIthI thaI hoya to tevA lokone koI jAtane avakAza male nahIM ane je gharamAM javuM AvavuM parimita-a95 thaI zake tema hoya to te gharanI rakSA sukhe thaI zake che. ra3 mUlArtha-potAnA vaibhava vagerenI sthitine yogya e veSa rAkhave ane virUddha veSane tyAga kare. 24 TIkAthe-vaibhava tathA Adi (vagere) zabdathI dravya, vaya, avasthA ane nivAsasthAna vagerene vega eTale lokane upahAsyanuM rathAna na thAya tevo ucita veSa eTale vastra pramukhane paheraveza rAkhavo (sArAMzake pitAnI dravyasthiti, vaya, avarathA ane nivAsasthAnane dhaTe te ane lekama pahAsya na thAya tevo veSa gRhasthe pahera.) ane virUddha eTale paganI jaMdhA aDadhI ughADI rAkhavI, mAthe bAMdhelA pheMTA upara choguM mUkavuM ane atyaMta sajajaDa (taDAtaDa) aMgarakhuM paheravuM-ityAdi jAra ke chAkaTAnI ceSTA jemAM spaSTa jaNAI Ave tevA veSane tyAga kare. jene veSa prasanna hoya te purUSa maMgala mUrti kahevAya che ane maMgalathI lakSmInI utpatti thAya che. kahyuM che ke "lakSmI maMgalathI utpanna thAya che, cAturyathI vRddhi pAme che, DahApaNathI uMDAM mUla bAMdhe che ane saMyamathI pratiSThA mele che." 24 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH adhyaayH| tathA-Ayojita cA kRti che 5 . Ayasya vRddhyAdiprayuktadhanadhAnyAgrupacayarUpasya ucitaH / caturbhAgAditayA yogyaH vittasya vyayaH bhartavyabharaNasvabhogadevAtithipUjanAdiprayojaneSu viniyojanam / tathA ca nItizAstram / pAdamAyAnnidhiM kuryAtpAdaM vittAya ghaTTayet / dharmopabhogayoH pAdaM pAdaM bhartavyapoSaNe // AyAdaI niyujIta dharme samadhikaM tataH / zeSeNa zeSaM kurvIta yatnatastucchamaihikam // AyAnucito hi vyayo roga iva zarIraM kRzIkRtya vibhavasAramakhilavyavahArAsamartha puruSaM karoti / paThyate c| AyavyayamanAlocya yastu 'vaizravaNAyate / / acireNaiva kAlena so'tra vai zravaNAyate // 25 // 1 vaizramaNAyate ityapi pAThaH tadA sAdhuvadAcaratItyartho vijnyeyH| mUlArtha-Avaka pramANe kharca rAkhavo. 25 TIkA-Aya eTale vyAja pramukhe karI vadhAre karavAne yojelA dhana dhAnyanI vRddhirUpa Avaka, te pramANe, gya eTale Avakane ceAtho bhAga kharca kare che. ahIM kharca eTale je bharaNapoSaNa karavA gya kuTuMba heya tenA bharaNapoSaNamAM, pitAnA upabhegamAM ane deva atithinA pUjana vagerenA prajanamAM vaparAya che. te viSe nItizAstra lakhe che ke "dhananI AvakanA prathama cAra bhAga karavA, temAM eka bhAgane gharamAM anAmata rAkho, eka bhAga vyApAramAM jeDa, eka bhAga dharma ane pitAnA upagamAM vApara ane eka bhAga kuTuMbanA bharaNapoSaNamAM vApara." vaLI koI ThekANe ema kahyuM che ke "dhananI AvakanA be bhAga karavA, temAM kAMIka adhika bhAga dharmamAM vApare ane bAkI rahelA bhAgane A lekanA tuccha kAryamAM prayatathI vAparavo." Avaka uparAMta karela vyaya (kharca) zarIrane regInI jema sArarUpa vaibhavane kRza karI nAkhI purUSane badhA vyavahAra calAvavAmAM asamartha kare che. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 dharmabiMduprakaraNe tatha-prasidarAvArapAlamiti . 6 - prasiddhasya tathAvidhAparaziSTasaMmatatayA dUraM rUDhimAgatasya dezAcArasya sakalamaMDalavyavahArarUpasya bhojanAcchAdanAdicitrakriyAtmakasya pAlanaM anuvarttanaM, anyathA tadAcArAtilaMghane taddezavAsijanatayA saha virodhsNbhvenaaklyaannsAma sAhiti pataMti vAtra !i yadyapi sakalAM yogI chidrAM pazyati medinIm / / tathApi jhaurivAra manasA na haMvata 26. ti che tathA-garhiteSu gADhamapravRttiriti // 7 // garhiteSu lokalokottarayoranAdaraNIyatayA niMdanIyeSu mdymaaNssevnkahyuM che ke "je purUSa Avaka ane kharca joyA vagara vaizravaNakubera bhaMDArInI jema pravarte che te thoDA kAlamAM zravaNa mAtra thaI jAya che-eTale te dhanA ya hato ema sAMbhaLavA mAtra rahe che. 25 - mUlArtha-prasiddha dezAcAra hoya te pAlavA. ra6 TIkArtha-prasiddha eTale ziSTa purUSone saMmata hovAthI ghaNuM kALathI rUDhimAM AvI gayelA dezAcAra eTale bhejana, vastra vagerenI kriyArUpa sarva maMDalane vyavahAra tenuM pAlana karavuM, eTale te pramANe pravartana karavuM. athata gRhasthe potAnA prakhyAta dezAcAra pramANe vartavuM. jo tema na varta eTale ke te dezAcAranuM ullaMghana kare to te dezanA rahevAsI janasamUhanI sAthe virodha thavAno saMbhava thatAM akalyANano lAbha thAya te viSe bIjA laukika purUSa kahe che ke "yegI purUSa badhI pRthvIne chidravAlI juve che arthAt pRthvIne lekone dUSita juve che, tathApi laukika AcArane manathI paNa ullaMdhana karato nathI." 26 mUlArtha-niMdita kAryamAM bIlakula pravRtti karavI nahIM. 27 TIkArca-gahita eTale Aleka ane paralokamAM anAdarapaNAne Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama adhyAyaH / pararAmAbhigamanAdiSu pApasthAneSu gADhamatyarthaM apravRttiH manovAkkAyAnAmanavatAraH / AcArazuddhau hi sAmAnyAyAmapi kulAdyutpattau puruSasya mhnmaahAtmyamupate / caco m / nakulaM vRttahInasya pramANamiti me matiH / aMtyeSvapi hi jAtAnAM vRttameva viziSyate // 27 // 37 yataH nipAnamivetyAdi * . tathA - sarveSvavarNavAdatyAgo vizeSato rAjAdiSviti // 28 // sarveSu jaghanyottamamadhyamabhedabhinneSu prANiSu avarNavAdasya aprasiddhiprakhyApanarUpasya tyAgaH parihAraH kAryaH, vizeSataH atizayena rAjAdiSu rAjAmAtyapurohitAdiSu bahujanamAnyeSu / sAmAnyajanApavAde hi svasya dveSabhAvo bhUyAnAvirbhAvito bhavati / yata ucyate / lIdhe niMdavA ceAgya evA madha, mAMsanuM sevana ane parasrIgamana vagere pApasthAna, temAMIlakula (jarApaNa pravRtti karavI nahIM, arthAt mana, vANI ane kAyAne pravattAvavAM nahIM; kAraNake jo AcAra zuddha hoya te kaDhi sAmAnya kulArdikamAM utpatti thaI hAya tepaNa te purUSanuM moTuM mAhAtmya utpa nna thAya che. kahyuM che ke "je purUSa sadAcAra rahita hoya te purUSanuM kula pramANarUpa nathI ema huM mAnuM chuM. kardi aMtya jAtimAM thayelA hAya tApaNa temanAmAM jo sadAcAra heAya te te sarvathI vizeSa thAya che. ' te upara nipAna e pUrve kahelA zlaoNkA paNa lAgu paDe che. 27 mUlAthe--sarva prANIonA avarNavAda karavA choDI devA, temAM rAjA pramukha mAnya varganA te vizeSapaNe cheDI devA. ra8 TIkAthe--sarva eTale uttama, madhyama ane kaniSTha evA bhedavAlA prANIonA avarNavAda kahetAM aprasiddha apavAdane prasiddha karaveA te, tenA tyAga karavA. temAM vizeSapaNe rAjA, maMtrI ane puraiAhita ( rAjyaguru) vagere bahujanamAnya evA varganA avarNavAdane tyAga karavA, kAraNake sAmAnya leAkApavAdamAM tene peAtAne ghaNA dveSabhAva utpanna thAya che. te viSe nItizAstramAM kahyuM che ke " pArakA avarNavAda sivAya bIjAnA dveSa kara Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMduprakaraNe na paraparivAdAdanyavidveSaNe paraM bhaiSajamasti rAjAdiSu tu vittaprANanAzAdirapi doSaH syAditi // 28 // tathA a vAranavaMta prati . pNa che. asadAcAraiH, ihalokaparalokayoH ahitatvena asan na suMdaraH AcAraH pravRttiryeSAM te tathA, te ca dyUtakArAdayaH taiH asaMsargaH asaMbaMdhaH pradIpanakAzivadurbhikSopahatadezAdInAmiva teSAM dUrato varjanamityarthaH // 29 // etadeva vyatirekata Aha saMsargaH sadAcArairiti // 30 // pratItArthameva / asadAcArasaMsargavarjane'pi yadi sadAcArasaMsargo na syAttadA na tathAvidhA guNavRddhiH saMpadyate ityetatsUtramupanyastam // uktaM caitdrthaanuvaadi| vAnuM bIjuM auSadha nathI arthAt bIjAnA dveSa karavAnuM auSadha (upAya) pArake avarNavAda che ane rAjA pramukhane avarNavAda kare tethI dravya ane prANAdikane nAza thavArUpa deSa paNa thAya che." 28 mUlArtha-sadAcAra vagaranA purUSanI sAthe saMsarga rAkhave nahIM. ra9 TIkArtha-asatu eTale Aloka ane paralokamAM ahitakArI chevAthI naThAro e AcAra eTale pravRtti che jemanI evA purUSo. jevA ke-jugArI leka vagere temano saMsarga eTale saMbaMdha rAkhe nahIM arthatu balatA agni, upadrava ane dukAlathI pAyamAla thatA dezanI jema tevA purUSane dUrathIja choDI devA. 29 upara kahelI bAbatane vyatirekathI (ulaTAvIne) kahe che- mUlAthe-sadAcArI purUSonI sAthe saMsarga rAkha. 30 TIkAthe-A sUtrane artha pratIta thAya tevo che. vizeSa eTaluM ke sadAcAra vagaranA purUSano saMsarga choDI dIdho hoya paNa jo sadAcAravAlA purUSanI sAthe saMsage na hoya to tevA guNanI vRddhi thatI nathI, ethI ja A sUtra kahevAmAM AvyuM che. tevAja arthane anusaratuM bIjuM zAstravacana che. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama caryAyaH | yadi satsaMganirato bhaviSyasi bhaviSyasi / athAsajjanagoSThISu patiSyasi patiSyasi // 30 // iti // tathA-mAtApitRkRti che rUDa . mAtApitroH jananIjanakayoH pUjA trisaMdhyaM praNAmakaraNAdi / yathoktam / pUjanaM cAsya vijJeyaM trisaMdhyaM namanakriyA / tasthAnavasare'pyuccaizcetasyAropitasya tu // asyeti-mAtA pitA kalAcArya eteSAM jJAtayastathA / vRddhA dharmopadeSTAro guruvargaH satAM mtH|| iti zlokoktasya guruvargasya / abhyutthAnAdiyogazca tadaMte nibhRtAsanam / nAmagrahazca nAsthAne nAvarNazravaNaM kacit // 31 // je tuM satsaMga karavAmAM tatpara thaIza te AbAda thaIza ane je te asapurUSanI gejhI (gamata)mAM paDIza to tuM paNa paDIza arthAta AbAdImAMthI paDIza." 30 mUlArtha-mAtApitAnI pUjA karavI. 31 TIkArtha-mAtApitA-pitAne utpanna karanAra jananI ane janakanI pUjA karavI eTale trikAla praNAma vagere karI bhakti karavI. kahyuM che ke "avasara vagara paNa uMce prakAre cittamAM AropaNa karelA gurUjanavarga(vaDilavarga)ne traNe kAla praNAma kare e temanuM pUjana che." e gurUjanavargamAM kyA gaNavA te kahe che-"mAtA, pitA, kalAcArya (zikSAgurU), temanAM sagAM saMbaMdhI, vRddha ane dharmane upadeza karanAra, e gurUvarga satparUSoe mAnelo che." gurUvargane zI rIte mAna ApavuM te kahe che-gurUjana Ave tyAre ubhA thaI sAmA javuM, Adi zabdathI sukha-zAtA pUchavI, temanI pAse nizcala thaI besavuM, asthAne-aghaTita sthAne temanuM nAma levuM nahIM ane temanI niMdA sAMbhaLavI nahIM. 31 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMduprakaraNe atha mAtApitRviSayamevAnyaM viSayavizeSamAha / AmuSmikayogakAraNaM tadanujJayA pravRttiH pradhAnAninavopanayanaM tadanoge nogo'nyatra tadanucitAditi // 32 // AmuSmikAH paralokaprayojanA yogA devatApUjanAdayo dharmavyApArA AmuSmikayogAsteSAM kAraNaM svayamevAmuSmikayogAnmAtApitroH kurvatorhetukatRbhAvena niyojanam / yathA / nAtaH paraM bhavadbhyAM kuTuMbakAryeSu kiMcidutsahanIyaM, kevalaM dharmakarmapratibaddhamAnasAbhyAmanavarataM bhAvyamiti / tathA / tadanujJayA mAtApitRjanAnumatyA pravRttiH / sakalaihikAmuSmikavyApArakaraNaM / tathA / pradhAnasya varNagaMdhAdibhiH sArasya abhinavasya ca tatkAlasaMpannasya puSpaphalavastrAdevastunaH upanayanaM DhaukanaM mAtApitroreva / tathA / tadbhoge mAtApitRbhoge annAdInAM bhogaH svayamAsevanaM / atrApavAdamAha / anyatra aMtareNa tadanucitAt tayoH prakRtayoreva mAtApitroranucitAt kuto'pi vrtaavivizeSAviti che rUra che have mAtApitA viSe bIjI vizeSa bAbata kahe che. mUlArtha-mAtApitAne paralakanA dharmavyApAramAM preraNA karavI, temanI AjJAthI Aloka ane paralokanA kAryamAM pravRtti karavI. kAMI zreSTha navI vastu male te prathama temane bheTa karavI ane je vastu temaNe vrata nimitta choDI dIdhI hoya te sivAyanI vastuno upabhega temanA karyA pachI kara. 32 TIkArtha-Amumbika eTale paraleka saMbaMdhI vega eTale devapUjana vagere dharmavyApArane karAvavA arthata mAtApitA pite paraloka saMbaMdhI dharmavyApAra karatA hoya, teone te kAryamAM preraNuM karavI. jemake -"havethI Apa pUjya vaDiloe kuTuMbanA kAryanI ciMtA rAkhavI nahIM, niraMtara kevala dharmakarmamAMja mana joDavuM." vaLI te mAtApitAnI AjJAthI Aleka ane paralekanA sarva vyApAramAM pravRtti karavI. pradhAna eTale varNa tathA sugaMdha vagerethI zreSTha ane abhinava eTale tatkAla prApta thayelI pupa, phala ke vastra vagere tAjI vastuo te mAtApitAne bheTa karavI. je annAdi vastune prathama mAtApitA upabhoga kare tene pachI pite upabhoga kare. ahIM eTale Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH adhyAya tathA-anudevanA pravruttipitti rUrU I khapakSaparapakSayoH anudvejanIyA anudvegahetuH pravRttiH kAyavAGmanazceSTArUpA kAryA / parodvegahetohi puruSasya na kApi samAdhilAbho'sti, anurUpaphalapradatvAtsarvapravRttInAmiti // 33 // tathA-nartavyanaraNa miti // 34 // bhartavyAnAM bhartuM zakyAnAM mAtApitRsamAzritasvajanalokatathAvidhabhRtyaprabhRtInAM bharaNaM poSaNaM bhartavyabharaNaM / tatra trINi avazyaM bhartavyAnIti mAtApitarau satI bhAryA alabdhabalAni cApatyAni // yata uktam / apavAda che ke te mAtApitAne kaI vratAdikane lIdhe je vastu anucita hoya (khapatI na hoya) te sivAyanI vastu, eTale ke je vastu mAtApitAe tratane lIdhe tyajI heya te sivAya bIjI vastune upabhoga prathama mAtApitA kare te pachI pite karo e bhAvArtha che. 32 mUlArtha--koIne udvega na thAya evI pravRtti karavI. 33 TIkArtha potAnA ke pArakA pakSane uga na thAya evI pravRtti eTale mana, vacana ane kAyAnI ceSTA karavI. je purUSa bIjAnA uddegano heta thAya tene kaI ThekANe paNa samAdhilAbha thato nathI, kAraNake sarva jAtanI pravRttio potapotAnuM sarakhuM phala Ape che, eTale jevI pravRtti tevuM phaLa maLe che. 33 malArtha--je bharaNapoSaNa karavA yogya hoya temanuM bharaNapaNa karavuM. 34 - TIkArya-bharaNapoSaNa karavA gya jevAM ke mAtApitA, pitAnA A zrita svajana (sagAvAlAM), tevAja sevaka vagere temanuM bharaNapoSaNa karavuM. temAM mAtApitA, satI strI ane bala (nirvAha karavAnI zakti) vagaranA chokarAo--e traNa avazya bharaNapoSaNa karavA gya che. te viSe laukika Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMduprakaraNe vRddhau ca mAtApitarau satI bhAryAM sutAn zizUn / apyakarmazataM kRtvA bhartavyAn manurabravIt // vimavasaMvatta nyAkhyA karAyun ! catvAri te tAta gRhe vasaMtu zriyAbhijuSTasya gRhasthadharme / sakhA daridro bhaginI vyapatyA jJAtizca vRddho vidhanaH kulInaH // 34 // iti tathA-ta yathojita viniyoga kRti che rUpa che tasya bhartavyasya bhRtasya sataH yathocitaM yo yatra dharme karmaNi vA samucitaH tasya tatra viniyogaH vyApAraNaM / avyApArito hi parivAraH samucitAnuSThAneSu nirvinodatayA dyUtAdivyasanamapyabhyasyet niSphalazaktikSayAcAkiMcitkaratvenAvastvapi syAt evaM cAsau nAnugRhItaH syAdapi tu vinAzita rUti che rUpa che. zAstramAM paNa kahyuM che ke "vRddha mAtApitA, satI strI ane zizuvayanA chokarAonuM saikaDe akarma (na karavAnAM kAma) karIne paNa bharaNapoSaNa karavuM ema manu kahe che. je gharamAM saMpatti hoya to uparanA sivAya bIjAM paNa bharaNapoSaNa karavA gya che ema kaheluM che. "he tAta, gRhathadharmane viSe saMpattithI yukta evA tamArA gharamAM daridrI mitra, chokarA vagaranI bena, kaI paNa vRddha jJAtijana ane nirdhana thaI gayela kulIna mANasa e cAra hamezAM nivAsa karIne rahe." 34 mUlArtha-te bharaNapoSaNa karavA yogya evA lekone tene yogya evA kAryamAM joDavA. 35 TIkAthe-te bharaNapoSaNa karavA gya evA lekIne temane egya evA kAryamAM eTale je dharma ke karma temane lAyaka hoya temAM viniga kare eTale temanI bhejanA karavI. je parivAra avyApAramAM eTale tene aghaTatA vyApAramAM jeDavAmAM Avyo hoya te potAne gya evA AcaraNamAM vida-AnaMda na AvavAthI navare paDI dhUta vagerenA durvyasanano paNa abhyAsI thAya ane niSphala rIte zaktine kSaya thavAthI-pitAnA yogya kAmanI zakti niSphala javAthI Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH adhyaayH| karU tathA-tatprayojaneSu bajhalakateti // 36 // tasya bhartavyasya prayojaneSu dharmArthakAmagocareSu cittarUpeSu baddhalakSatA nityopayuktacittatA / te hi tasmiMzcitAkare nityaM nikSiptAtmAnaH, tenAciMtyamAnaprayojanAH sIdaMto'prasannamanaskatayA na svniruupitkaarykrnnkSamA saMte ti che rUdda ! tathA-aparipakoco ti che rUDa . tasyaikabhartavyasya apAyebhyaH anarthebhyaH aihikAmuSmikebhyaH parirakSA sarvatastrANaM tatra udyogo mahAnudyamaH / evaM hi bhartavyAn prati tasya nAthatvaM kAMI paNa karI zake nahIM, tethI te vastu eTale nirUpayegI thaI jAya ane jayAre nirUpayegI thAya tyAre tene upara anugraha karyo na kahevAya paNa ulaTa tene vinAza karyo kahevAya. 35 mUlArtha-te piSya varganA dharma, artha ane kAmanA projanamAM hamezAM lakSa rAkhavuM 36 TIkAthe-te piSya varganA vividha jAtanA dharma, artha ane kAma saM. baMdhI prajanamAM baddhalakSa thavuM, eTale hamezAM temAM cittano upayoga rAkhavo. je piSaNa karanAra purUSa temanA prayajananI ciMtA rAkhe to te hamezAM potAne batAvelA kAryamAM AtmA-hRdayane joDe che ane je temanA kAryaprajananI ciMtA na rAkhavAmAM Ave to teo sIrAI jAya che ane tene manamAM nAkhuzI thavAthI pitAne je kAryamAM joyA hoya te kArya karavAne samartha thatA nathI. 36 mUlAI-anarthamAMthI te piSya varganI rakSA karavAne udyoga kare. 37 TIkArya-te piSya varganI Alaka tathA paralokanA anarthamAMthI sarva rIte rakSA karavAmAM mahAna udyama kare. je evI rIte rakSA karavAthI Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa dharmaprakaraNe svAdyadi so'labdhalAbhalakSaNabharaNaM yogaM labdharakSArUpaM ca kSemaM kartuM kSamaH syAt yogakSemakarasyaiva nAthatvAditi // 37 // tathA--" jJAnasvauravarale kRti 5 rUi // ga garhaNIye kuto'pi lokaviruddhAdyanAcArAsevanAniMdanIyatAM prApte bhartavye | sAmAnyato vA sarvasmin jane kiM vidheyamityAha / jJAnaM, saMzayaviparyayAnadhyavasAya parihAreNa yathAvatsvarUpanizcayaH / idamitthamidamitthaM na veti parasparaviruddhArthatayA dvividhaM jJAnaM saMzayaH, 'yathAhamAtmA kiMvA zarIraM' ityAdi / idamitthameveti vastusvarUpAdviruddhatayaikarUpajJAnaM viparyayaH, 'yathArha zarIrameva ' ityAdi / idaM kimapyastIti nirddhArarahitavicAraNetyanadhyavasAyaH, 'yathAhaM ko'pyasmi' ityAdi / svagauravarakSA svenAtmanA gauravaM puraskaraNaM svagauravaM tasya rakSA anivAraNaM tato jJAnaM ca svagauravarakSA ca jJAnakhagaura peAtAnA pAjya varga pratye dhaNIpaNuM prApta thAya te te peASya varga aprApta vastunA lAbhapa cAga ane prApta vastunI rakSArUpa kSemane karavA samartha thAya che, kAraNake je cANa kSema karI zake tenAmAMja dhaNIpaNuM Te che. 37 mUlAtho te pASya varga niMdA karavA yAgya thAya te pachI gRhasthe peAtAnA jJAna ane gauravapaNAnI rakSA karavI. 38 TIkAthe-te pAbya varga kAi lAkavirUddha anAcAranA sevavAthI niMdA karavA ceAgya thAya eTale sAmAnya rIte dharanA badhA leAka halakAM kAma karanArA thAya te zuM karavuM te kahe che. jJAna eTale saMzaya, viparyaya ane anadhyavasAya e traNa doSane che|DI yathArtha svarUpanA nizcaya karavA te. 'A Ama haze, ke AmaM ema paraspara virUddha arthanuM be prakAranuM jJAna te saMzaya kahevAya che. jemake 'huM AtmA chuM ke zarIra chuM.''A emaja che'ema yathArtha vastunA svarUpathI vi evuM ekaja jJAna lai besavuM te viparyaya kahevAya che. jemake huM zarIraja chuM.' ' A kAMika che' ema nizcaya rahita vicAra khAMdhavA te anadhyavasAya jJAna kahevAya che. jemake 'huM kAi chuM.' ityAdri--A pramANe saMzaya, viparyaya ane anadhyavasAya e traNa dASa vagaranuM peAtAnuM jJAna tathA sva eTale peAtAnuM, gaurava eTale mAna tenI rakSA Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH adhyAyaH / 1 varakSe karttavye / garyo hyarthaH samyagjJAtavyaH prathamataH, tato'numatidoSaparihArAya sarvaprakArairna puraskArastasya karttavya iti // 38 // tathA-vaivAtithirInapratipattiriti 5 rUpa // ' dIvyate stUyate bhaktibharanirbharAmaraprabhuprabhRtibhirbhavyairanavaratamiti devaH, sa ca klezakarmavipAkazatairaparAmRSTaH puruSavizeSaH tasyaivaitAni nAmAni - * ardanagoDanaMtA saMvRddhattamAta: ' ti| na vidyate satatapravRttAtivishdaikaakaaraanusstthaantyaa tithyAdidinavibhAgo yeSAM te atithayaH / cathI m / tithiparvotsavAH sarve tyaktA yena mahAtmanA / atithiM taM vijAnIyAccheSamabhyAgataM viduH || dInAH punaH " dIkSaye " iti dhAtvarthAt kSINasakaladharmArthakAmA arthAt peAtAnuM jJAna ane peAtAnuM gaurava jAlavavuM. ( e gRhasthanA sAmAnya dharma che.) je peASya vargamAM niMdA karavA ceAgya artha--banAva thayA heAya, te sArI rIte prathama jANI leve| ane te pachI temAM anumeAdanA karavAnA doSa na thAya te mATe sarva prakAre tevA mANasane mAna ApavuM nahIM. 38 mUlAtha-deva, atithi ane dIna jananI sevA karavI. 39 TIkArtha-tri eTale stuti karavI arthAt bhaktithI bharapUra evA iMdrAdika devatAo jenI hamezAM stuti kare te teva kahevAya, te kleza ane karmanA saikaDA vipAka ( pariNAma-la )thI rahita evA purUSa vizeSa che, tenA arjuna, aja, anaMta, zaMbhu, buddha ane toMtaka evAM nAma che. TumezAM ati ujvala ane anuSThAna-AcaraNa pravartAvyA kare che, tethI tithi vagere divasane jemane vibhAga nathI te atithi kahevAya che. te viSe kahyuM che ke je mahAtmA tithi ke parvanA utsavaneA tyAga kare te atithi kahevAya ane khAkInAne abhyAgata kahe che." dIna e zabdamAM'zaik' eTale kSaya pAmavuM evA dhAtunA artha che, eTale dharma, artha ane kAmanI sarva ArAdhanazakti jemanI kSaya pAme te dIna kahevAya che, te Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sad dharmabiMDu prakaraNe rAdhanazaktayaH tataH devAtithidInAnAM pratipattiH upacAraH puujaannpaandaanaavipaH tevAtithirInatipattiH // 30 // taMtra sA tadaucityAbAdhanamuttama nidarzaneneti // 40 // teSAM devAdInAmaucityaM yogyatvaM yasya devAderuttamamadhyamajaghanyarUpA yA pratipattirityarthaH tasya abAdhanaM anullaMghanaM tadullaMghane zeSAH saMto'pi guNA asaMta iva bhavaMti / yata uktam / aucityamekamekatra guNAnAM rAzirekataH / viSAyate guNagrAma aucityaparivarjitaH || iti // kathaM tadaucityAbAdhanamityAha / uttamanidarzanena atizayena zeSalokAdUrdhvaM varttanta ityuttamAH, te ca prakRtyaiva paropakaraNapriyabhASaNAdiguNamaNimakarAkaropamAnA mAnavAH teSAM nidarzanamudAharaNaM tena uttamanidarzanAnusAriNo , deva, atithi ane DhInanI pratipatti karavI eTale devanI pUjA, atithine annapAna ane dIna janane dAna ApavApa upacAra karavA. ( e gRhasthanA sAmAnya dharma che.) 39 temAM paNa mRlArja-uttama purUSanuM udAharaNa lai te devAdikanI yAgyatAnuM ullaMdhana karavuM nahIM, 40 TIkAtha--te devAdikanI yogyatA arthAt uttama, madhyama ane jadhanyarUpa pratipatti eTale sevA, tenuM ullaMdhana karavuM nahIM. jo tenuM ullaMdhana thAya te khAkInA chatA guNa paNa achatA hoya tevA thAya che. te viSe zAstramAM kahyuM che ke "eka tarapha ekalI ceAgyatA ane eka tarapha guNAnA rAzi--e sarakhuM che. yAgyatA vagarane guNarAzi viSanA jevA che." te yogyatAnuM ullaMdhana kevI rIte na karavuM? te kahe che. uttama purUSanuM udAharaNa laine. atize zeSa-bIjA lAkathI upara varte te uttama kahevAya. te prakRtithIja paropakAra tathA priya bhASaNa vagere guNurUpa maNinA sAgara jevA manuSyo che. temanuM udAharaNa lai Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH adhyaayH| hi puruSA udAttAtmatayA na svagnepi vikRtaprakRtayaH saMbhavaMti / iyaM ca devAdipratipattinityamevocitA vizeSataca bhojanAvasara iti // 40 // tathA-sAtmyataH kAlanojana miti // 1 // pAnAhArAdayo yasyAviruddhAH prakRterapi / sukhitvAyAvalokyate tatsAtmyamiti gIyate // iti // evaMlakSaNAt sAtmyAt kAle bubhukSodayAvasaralakSaNe bhojanaM anopajIvanaM kAlabhojanaM / aymbhipraayH| AjanmasAtmyena bhuktaM viSamapi pathyaM bhavati / paramasAtmyamapi pathyaM seveta na punaH sAtmyaprAptamapyapathyaM / sarva balavataH pathyamiti matvA na kAlakUTaM khAdet / suzikSito hi viSataMtrajJo mriyate eva kadAcidviSAt / tathA akSudhitenAmRtamapyupabhuktaM bhavati viSaM, tathA kSutkAlAtikramAdannadveSo dehasAdazca bhavati vidhyAte'nau kiM nAmendhanaM kuryAditi // 41 // ne anusaranArA purUSe pitAnA uMcA manane lIdhe svamamAM paNa prakRtimAM vikAra pAmatA nathI. A devAdikanI sevA nitye karavI gya che. temAM paNa vizeSapaNe bhejanane avasare to avazya karavAnI che. 40 mUlArtha-potAnI prakRtinI anukULatAe vakhatasara bhajana karavuM. 41 TIkArtha-"je mANasanI prakRtine anukUla evAM khAnapAna vagere tenA sukhapaNA mATe jovAmAM Ave te sAmya kahevAya che.' evA lakSaNavAlA sAmyathI kAle eTale barAbara sudhAne udaya thAya te vakhate bhajana (annathI upajIvana) karavuM te kAlabhajana kahevAya che. ahIM evo abhiprAya che. janmathI mAMDIne sAmyapaNAthI khAdheluM viSa paNa pathya (hitakArI-anukUla) thAya che, paNa sAmya vagaranuM pathya sevavuM ane sAmya evuM paNa apathya na sevavuM. valI balavAnuM mANasane badhuM pathya che ema dhArI kAlakUTa viSa khAvuM nahIM. viSataMtrane jANanAra purUSa sArI rIte zikSita hoya to paNa kadAcita viSathI mRtyu pAmI jAya, temaja kSudhA vagara kadi amRta khAvAmAM Ave to paNa Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 dharmabiMduprakaraNe tathA-taulyavAna kRti // 4 // sAtmyataH kAlabhojane'pi laulyasya AkAMkSAtirekAdadhikabhojanalakSaNasya tyAgaH / yataH / yo'mitaM bhuMkte sa bahu bhuMkte atiriktamuktaM hi udvAmanahAdanamAraNAnAmanyatamadasaMpAdya noparamaM pratipadyate / tathA bhuMjIta yathA sAyamanyedyuzca na vipadyate vahniH / na bhukteH parimANe siddhAMto'sti / vahnayabhilASAyattaM hi bhojanaM / atimAtrabhojI dehamagniM ca vidhurayati / tathA dIpto'rlaghubhojanAddehavalaM kSapayati / atyaziturduHkhena pariNAmaH / zramArttasya pAnaM bhojanaM vA niyamAt jvarAya chardiSe vA syAt // 42 // tathA-anI" anonananiti // jIrU // te viSa jevuM thAya che ane kSudhAnA samaya vItyA pachI anna upara dveSa Ave che ane zarIra levAtuM jAya che. agni mujhAi gayA pachI IMdhaNAM zuM karI zake? 41 mUlAthe-vakhatasara bhojana karavAmAM paNa rUci uparAMta jamavAnI lAlupatA karavI nahIM. 4ra TIkAthe-upara kahelA sAmyathI vakhatasara bhAjana karavAmAM paNa icchA uparAMta adhika bheAjana karavArUpa lAlupatAnA tyAga karavA. te viSe emakaheluM che ke je amita bhAjana kare che te bahu bhAjana kare che ema jANavuM ane te bahu kareluM bhAjana vamana, jhADA ane mRtyu eTalAmAMthI eka vAnuM karyA sivAya virAma pAmatuM nathI, tethI evuM bhAjana karavuM ke jethI sAyaMkAle ane bIje divase jaDarAgni maMda paDe nahIM. bhAjana keTaluM karavuM enA parimANu viSe kAI siddhAMta nathI; mAtra peAtAnA jaTharAgninI icchA (rUci) pramANe bhAjana karavuM joIe. je ati bhAjana kare che te peAtAnA dehane ane jaTharAgnine khigADeche; valI jo jaTharAgni pradIpta hAya ane ladhu bhAjana kare teA dehanA khalaneA kSaya thAya che tema ati bhAjana kare teA pariNAme duHkha thAya che. jo ati zrama karI thAkI gayelA mANasa tarata bhAjana kare ke pANI pIve te avazya tAva Ave athavA vamana thAya che. 4ra mUlAthe te ajIrNa thayuM hoya to bhAjana karavuM nahIM. 43 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH adhyaayH| paNa : prAgupabhuktasya AhArasya ajIrNe ajaraNe jIrNe vA tatra paripAkamanAgate abhojanaM sarvathA bhojanaparihAraH / ajIrNabhojane hi ajIrNasya sarogamUlasya vRddhireva kRtA bhavati / paThyate ca / ajIrNaprabhavA rogAstatrAjIrNa caturvidham / AmaM vidagdhaM viSTabdhaM rasazeSaM tathAparam // Ame tu dravagaMdhitvaM vidagdhe dhRmagaMdhitA / viSTabdhe gAtrabhaMgotra rasazeSe tu jADyatA // dravagaMdhitvamiti dravasya gUthasya kuthitatakrAderiva gaMdho yasyAsti tattathA tadbhAvastattvamiti / malavAtayorvigaMdho vibhedo gAtragauravamarucyam / avizuddhazvodgAraH SaDajIrNavyaktaliMgAni // mUrchA pralApo vamathuH prasekaH sdnmH| upadravA bhavaMtyete maraNaM vApyajIrNataH // TIkArtha-prathama karele AhAra ajIrNa hoya athavA jIrNathaela heya te paNa barAbara paripakava thayela na hoya te sarvathA bhojanane tyAga kare. je ajIrNamAM bhejana karAyato sarva roganuM mUla ajIrNanI vRddhi thAya che. te viSe kahyuM che ke "sarva roga ajIrNamAMthI utpanna thAya che. te ajIrNa Ama,vidagdha, viSTabdha ane rasazeSa evA cAra prakAranuM che." "temAM jo paheluM Ama ajIrNa rahyuM hoya te narama jhADo Ave ane kahelI chAza vagerenA jevI durgadha chuTe. je bIjuM vidagdha ajIrNa hoya to jhADAmAM kharAba dhUmADAnA jevI durgadha Ave. trIjuM viSTabdha ajIrNa thayuM hoya to zarIra bhAge eTale zarIramAM roDa, cUMtha, kAtara vagere thAya. je cothuM rasazeSa ajIrNa hoya to zarIramAM jaDatA Ave eTale zarIra akaDAI jAya ane zithila thaI jAya." dravagaMdhi e zabdano artha evo che ke drava eTale jhADe tenI helI chAza jevI gaMdha Ave te davagaMdhi kahevAya. mala ane vAyunI hameza karatAM judI durgadha Ave, hamezanA karatAM jhADAmAM taphAvata dekhAya, zarIra bhAre rahyA kare, anna upara rUci thAya nahIM ane avizuddha (kharAba) oDakAra Ave e ja ajIrNanAM spaSTa cihe che." Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yio - dharmabiMduprakaraNe - praseka iti adhiknisstthiivnprvRttiH| sadanamiti aMgaglAniH iti||43|| tA-valA pratikriti . che balasya zarIrasAmarthyalakSaNasya apAye kathaMcid grAse sati pratikriyA tathAvidhAtyaMtaparizramaparihAreNa snigdhAlpabhojanAdinA ca prakAreNa pratividhAnaM balApAyasyaiva / " balamUlaM hi jIvanamiti" vacanAt, balamucitamapAtayatA satA sarvakAryeSu yatitavyam / atha kathaMcit kadAcidvalApeto'pi kazcid bhavettadA "viSaM vyAdhirupekSitaH" iti vacanAt-sadya evAsau pratividheyo na punarupekSitavya iti // 44 // tathA-arAvalavariTTAra phati apa che dezakAlaH prastAvaH tatra caryA dezakAlacaryA tatpratiSedhAt adezakA "mUcha, lavAre, kaMpa, moLa AvavI, zarIra narama thaI javuM ane mRtyu eTalA upadra ajIrNathI thAya che." ahIM mUlamAM "praseka zabdano artha vadhAre cuMkavuM evo thAya che eTale meLa AvavI ane "sadana e zabdano artha aMgaglAni eTale zarIra narama thaI javuM e thAya che. 43 mUlArka-zarIramAM nabaLAI lAge te teno upAya kare. 44 TIkArtha-bala eTale zarIranuM sAmarthya, temAM je koI rIte hAni thAya to teno upAya kare, eTale tevA ati parizramane tyAga karavAthI ane rinaSpa tathA a5 bhajana vagerenA prakArathI te balanI hAni maTavAno upAya kare. "jIvavAnuM mUla bala che evuM vacana che, tethI gya balanI hAni na thAya tema vartI sarva kAryomAM yata kare. kadi koI mANasa koI rIte balarahita thata hoya to "vyAdhinI upekSA karavAthI te vyAdhi viSarUpa thAya che" evuM vacana che, mATe sadya tene upAya kare, upekSA karavI nahIM. 44. mUlArtha-aghaTita deza tathA aghaTita kAla pramANe cAlavuM nahIM. 45 TIkArtha deza ane kAla e be prastAva-pravartamAna avasara che, te pra Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama adhyAyaH / ', lacaryA tasyAH parihAraH, adezakAlacaryAparo hi naraH tathAvidhacaurAdyupadravavrAtaviSayatayA ihaloka paralokAnarthayorniyamAdAspadI bhavati // 45 // tathA yathocitaloyAtraiti // 6 // - yathocitaM yA yayocitA lokayAtrA lokacittAnuvRttirUpo vyavahAraH sA vidheyA / yathocitalokayAtrAtikrame hi lokacittavirAdhanena teSAmAtmanyanAdeyatA pariNAmApAdanena svalAghavamevotpAditaM bhavati / evaM cAnyasyApi samyagAcArasya svagatasya laghutvamevopanItaM syAditi / uktaM ca lokaH khalvAdhAraH sarveSAM dharmacAriNAM yasmAt / tasmAllokaviruddhaM dharmaviruddhaM ca saMtyAjyam // 46 // ya mANe caryA eTale cAlavuM-pravarttavuM, te dezakAlacarcA kahevAya ane tenA niSedha eTale tethI ulaTI rIte-aghaTita dezakAla pramANe cAlavuM te. tenA rihAra eTale tyAga karavA arthAt jevA dezakAla heAya te pramANe cAlavuM. je purUSa dezakAla pramANe cAlatA nathI te tevA cAra pramukha upadravanA samUhane viSaya thaI avazya karIne Aleka ane paraleAkanA anarthanuM pAtra thAya che, arthAt je caurAdikanA upadravavAlA dezakAlane yAga kare nahIM te nizce Aloka ane paralAkanA anarthane pAme che. 45 mUlArja-yogyatA pramANe lokavyavahAra karavA. 46 TIkAthe-thAcita jene jevI ghaTe tevI lokayAtrA karavI eTale lAkAnA cittane anusaravArUpa vyavahAra rAkhavA. jo yathAcita lAkavyahAranuM ullaMdhana kare teA lokonAM cittanI virAdhanA thAya eTale lokonAM mana viddhu thAya, tethI evuM piraNAma Ave ke laoNkA avagaNanA kare; jyAre lAMkAnI avagaNanA thai teA pachI peAtAnI laghutA pAte utpanna karI kahevAya temaja khIjA peAtAnA svagata AcAranI paNa laghutA karI kahevAya. kahyuM che ke " sarve dharmamArge cAlanArA purUSonA AdhAra leAka che, tethI je leAkavirUddha ane dharmavirUddhu hAya tenA tyAga karaveza, "" 46 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdyaprakaraNe ta-DhIney grIna ti che paDa che hIneSu jAtividyAdibhiH guNaiH svakarmadoSAnIcatAM gateSu lokeSu hInakramaH lokayAtrAyA eva tucchatAkaraNarUpaH, hInA api lokAH kiMcidanuvartanIyA ityarthaH / te hi hInaguNatayAtmAnaM tathAvidhapratipatterayogyaM saMbhAvayaMto yayA kayAcidapi uttamalokAnuvRttyA kRtArtha manyamAnAH prmuditmAnA mavaMtIti ! 47 | tathA-atisaMvardhanagiri . US atisaMgasya atiparicayalakSaNasya sarvaireva sArddha varjanaM pariharaNaM / yataH atiparicayAd bhavati guNavatyapyanAdaraH / paThyate ca / atiparicayAdavajJA bhavati viziSTe'pi vastuni praayH| Dhola vAsI sA sA ]te che 48 | mUlAI-halakA konI sAthe temane anukULa rIte vartavuM. 47. TIkAthe-pitAnA karmaSathI jAti ane vidyA pramukha guNathI hIna thaI gayelA eTale nIcapaNane pAmelA lokonI sAthe hInAkramathI eTale lokavyavahAranA tuchapaNAthI vartavuM. bhAvArtha e che ke nIca lekanI sAthe kAMIka paNa tene yegya anuvartana karavuM. te nIca ke pote guNahIna he vAthI pitAnA AtmAne tevA uttama lekanI saMbhAvanAne agya mAne che, tethI je koI prakAre uttama lekane anusaravAmAM Ave to teo pitAnA AtmAne kRtArtha mAnI manamAM harSa pAme che. 47 - mUlArtha-ati paricayane tyAga karavo. 48 1 TIkArya-ati saMga eTale sarvanI sAthe ati paricayane tyAga kara. ati paricayathI guNavAna upara paNa anAdara thAya che. kahyuM che ke ati paricayathI prAye karIne sArI vastu upara paNa avajJA thAya che. prayAga tIrthamAM rahenAra mANasa hamezAM kUvAmAM srAna kare che." 48 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gharU prathamaH adhyaayH| tathA-vRttasthAnakRti che paNa che vRttaM asadAcAranivRttiH sadAcArapravRttizca, jJAnaM punarheyopAdeyavastuvibhAganizcayaH tataH vRtte tiSThaMtIti vRttasthAH jJAnena vRddhAH mahAMtaH jJAnavRddhAH vRttasthAzca te jJAnavRddhAzca vRtasthajJAnavRddhAH teSAM sevA daridrezvarasevAjJAtasiddhArAdhanA / samyakjJAnakriyAguNabhAjo hi puruSAH samyaksevyamAnA niyamAtsadupadezAdiphalaiH phalaMti / yathoktam / upadezaH zubho nityaM darzanaM dharmacAriNAm / sthAne vinaya ityetatsAdhusevAphalaM mahat // 49 // tthaa-prspraanupghaatenaanyonyaanubktrivrgprtipttiziti tA . - iha dharmArthakAmAstrivargaH tatra yato'bhyudayaniHzreyasasiddhiH sa dhrmH| mUlArtha-sArI vartaNukamAM rahenArA ane jJAnavRddha evA purUSanI sevA karavI. 49 TIkArtha-nakArI vartaNUkamAMthI nivRtta thavuM ane sadAcAramAM pravartavuM e vRtta kahevAya che. tyAga ane grahaNa karavA gya evI vastunA vibhAgane nizcaya karavo te jJAna kahevAya che. vRtta (sArI vartaNUka)mAM rahenArA ane jJAnathI vRddha-mahAna evA purUSonI sevA karavI eTale daridrI ane dhanADhya e baMnenA dRSTAMtathI siddha thayelI ArAdhanA karavI. sAruM jJAna ane sArI kriyArUpa guNane bhajanArA purUSonI jo sArI rIte sevA karI hoya to teo sArA upadezarUpa phalane avazya Ape che. te viSe kaheluM che ke "zubha upadeza male, dhama purUSanuM nitya darzana thAya ane jayAM ghaTe tyAM vinaya kara e sAdhusevAnuM moTuM phaLa che."49 mUlArtha-paraspara guMthAelA dharma, artha ane kAmane eka bIjAne upaghAta na thAya tevI rIte sevavA. 50 TakAthadharma,artha ane kAma-e trivarga kahevAya che. temAM jenAthI sadara Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papta dharmabiMduprakaraNe yataH sarvaprayojanasiddhiH so'rthaH / yataH AbhimAnikarasAnuviddhA sarvedriyaprItiH sa kaamH| tataH parasparasya anyonyasya anupaghAtena apIDanena ata eva anyonyAnubaddhasya parasparAnubaMdhapradhAnasya trivargasya pratipattiH AsevanaM / tatra dhamArthayorupaghAtena tAdAtvikaviSayasukhalubdho vanagaja iva ko nAma na bhavatyAspadamApadAM / dharmAtikramAddhanamupArjitaM pare'nubhavaMti svayaM tu paraM pApasya bhAjanaM siMha iva siMdhuravadhAdvIjabhojinaH kuTuMbina iva nAstyadhArmikasyAyatyAM kimapi kalyANaM / sa khalu sukhI yo'mutra sukhAvirodhenehalokasukhamanubhavati / tasmAddharmAbAdhanena kAmArthayormatimatA yatitavyam / yastvarthakAmAvupahatya dharmamevopAste tasya yatitvameva zreyo na tu gRhavAsa iti, tasyArthakAmayorapyArAdhanaM zreya iti, tathA tAdAtvikamUlaharakadaryANAM nAsulabhaH pratyavAyaH, tatra yaH kimapyaciMtyotpannamarthamapavyeti sa tAdAtvikaH, yaH pitRpaitAmahamarthamanyAyena bhakSayati sa mUlaharaH, yo bhRtyAtmapIDAbhyAmartha sNgati ane mokSanI siddhi thAya te dharma,jenAthI sarva prajananI siddhi thAya te artha ane jenAthI abhimAna-ahaMkAranA rasathI vyApta evI sarva iMdriyenI prIti thAya te kAma kahevAya che. pararapara upaghAta-pIDA na thAya tema eTale te kAraNathI ja paraspara pradhAnapaNe baMdhAelA te trivarga (dharma, artha, kAma)nuM sevana karavuM. dharma tathA arthane upaghAta karI tArAtvika evA viSayasukhamAM ja lubdha thayele ke purUSa vanane hAthInI jema ApattinuM sthAna nathI thatuM? dharmanuM ullaMghana karI upArjana karelA dhanane bIjAo anubhave che ane pote hAthIne mAranAra siMhanI jema kevala pApanuM ja bhAjana thAya che. vAvavAne A pelA bIjane khAI janAra kuTuMbI (kaNabI)nI jema adhamanuM pariNAme kAMI paNa kalyANa thatuM nathI. je mANasa paralekanA sukhane anubhave te kharekhara sukhI che. tethI buddhimAna puruSe dharmane bAdhA na Ave tevI rIte kAma ane arthane viSe yala kare. je mANasa artha tathA kAmano upadhAta karI kevala dharmanuM sevana kare tevA mANase to yatipaNuM levuM sAruM che. tene gRhavAsanI 1 jema siMha hAthIne mArI pote temAMthI thoDo bhAga melave paNa bIjA ziyAla pramukha prANIo ghaNo bhAga upayogamAM le che tema. 2 jema kheDuta kaNabIne vAvavAne bI ApyuM hoya, te jo khAI jAya to te pariNAme duHkhI thAya che. tema ahIM samajavuM. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH adhyAyaH / ', ma cinoti na tu kacidapi vyayate sa kadaryaH tAdAtvikamUlahara yorAyatyAM nAsti kalyANaM, kiMtvarthabhraMzena dharmakAmayorvinAza eva / kadaryasya tvarthasaMgraho rAjadAyAdataskarANAmanyatamasya nidhiH, na tu dharmakAmayorhetuH / ataH etatpurupatra prakRtiparihAreNa matimatA artho'nuzIlanIyaH / tathA nAjiteMdriyasya kApi kAryasiddhirasti / na kAmAsaktasya samasti cikitsitaM / na tasya dhanaM dharmaH zarIraM vA / yasya strISvatyaMtAsaktirviruddha kAmavRttirna sa ciraM naMdati / aat aarata kAme pravarttitavyamiti paryAlocya parasparAvirodhena dhamArthakAmAsevanamupadiSTamiti // 50 // tathA-anyataravApAsuMnave mUlAvAyeti // 53 // jarUra nathI, kAraNake gRhasthane te arthe tathA kAmanuM ArAdhana karavuM zreya che. je tAdAtvika, mUlahara ane kadarya jAtanA purUSA che teone te pratyavAya caveA jarA paNa durlabha nathI. je kAMI paNa ciMtavyA vagara prApta thaelA dravyanA adhaTita vyaya kare te tAdAtvika kahevAya che. je vaDilApArjita dravyane anyAyathI khAI jAya te mUlahara kahevAya che. je sevaka tathA peAtAnI jAtane pIDA karI dravyanA saMcaya kare ane kyAre paNa kharce nahIM te karya kahevAya che. teeAmAMthI tAdAtvika ane mUlahara e baMne jAtanA purUSAnuM pariNAme kAMI kalyANa thatuM nathI, paNa ulaTA arthane upadhAta thavA uparAMta dharma ane kAmane vinAza thAya che. kadarya jAtanA purUSane je artha-dravyasaMcaya thAya che, te rAjA, bhAgIdAra ane cAra-e traNamAMthI kAiekanA bhaMDAra che ema jANI levuM. te kadi paNa dharma tathA kAmanA hetu thate nathI. ethI e traNa jaoNtanA purUSonI prakRti choDI daI buddhimAn purUSe artha-dravyanuM sevana karavuM. tema je jiteMdriya na hoya tene kAI kAryanI siddhi thatI nathI, tema ati kAmAsakta hAya tenI te cikitsA (upAya) nathI ane tenuM teA dravya, dharma athavA zarIra kAMi paNa nathI. jenI strIomAM ati Asakti cheane virU kAmamAM pravRtti che te lAMbA kAla sukhe rahetA nathI, tethI dharma tathA arthane badhA na thAya tema kAmamAM pravRtti karavI, evuM vicArI paraspara virAdha na Ave tema dharma, artha ane kAmanuM sevana karavuM ema upadeza ApyA che. 50 mRlArtha--dharma, artha, kAma-e traNamAMthI harakAine Adha thavA Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMduprakaraNe . amISAM dharmArthakAmAnAM madhye anyatarasya uttarottaralakSaNasya purupArthasya bAdhAsaMbhave kuto'pi viSamapraghaTTakavazAdvirodhe saMpadyamAne sati kiM karttavyamityAha / mUlAbAdhA / yA yasya puruSArthasya "dharmArthakAmAH trivarga:" iti kramamapekSya mUlaM Adimastasya abAdhA apIDanaM / tatra kAmalakSaNapuru. SArthavAdhAyAM dharmArthayorvAdhA rakSaNIyA, tayoH satoH kAmasya sukarotpAdakatvAt / kAmArthayostu bAdhAyAM dharma eva rakSaNIyaH, dhrmmuultvaadrthkaamyoH| ata evoktam / dharmazcennAvasIdeta kapAlenApi jiivtH| ADhyossItyavagaMtavyaM dharmavittA hi sAdhavaH // 51 // iti // tathA-balAbalApekSaNamiti // 55 // iha buddhimatA manujena sarveSvapi kAryeSu pravRttimAdadhatA satA balasya saMbhava lAge te mUla purUSArthane bAdha thavA de nahIM. pa1 TIkAthe-e dharma, artha ane kAma-e traNamAMthI koI uttarottara purUSArthane bAdha eTale koI viSama aMtarAyane lIdhe virodha thavA saMbhava lAge to zuM karavuM te kahe che-mUlAbAdhA eTale mUla purUSArthane bAdhA thavA devI nahIM, eTale ke dharma, artha, kAma-e trivarganA kramanI apekSAe je purUSArtha mUla eTale Adi-prathama heya tene bAdhA thavA devI nahIM. jemake jo kAma purUSArthane bAdha thavAno saMbhava lAge to dharma ane arthane bAdha thavA de nahIM, kAraNake jo te dharma, artha hoya te kAmanI utpatti sahelI che. je kAma ane arthane bAdha thavA saMbhava lAge to dharmanuM rakSaNa karavuM, kAraNake artha ane kAmanuM mUla dharma che. e viSe kahyuM che ke "kadi hAthamAM nAlIeranI khoparI laI mAgI khAto hoya, paNa jo dharma heya to te kadi paNa sIdAtA nathI. teNe te "huM dhanavAna chuM " ema jANavuM, kAraNake sAdhu purUSo dharmarUpI dhanavAlA che." 51 malArtha-potAnI zakti ane azakti vicArI kAma karavuM. para TIkArya-A jagatamAM kAryone viSe pravRtti karanArA buddhimAna purUSa ela eTale dravya, kSetra, kAla ane bhAvathI kareluM sAmarthya ane abala eTale Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH adhyaayH| dravyakSetrakAlabhAvakRtasya AtmasAmarthyasya abalasya ca tadvilakSaNasya apekSaNaM AlocanaM aMgIkartavyaM ayathAvalaprAraMbhasya kSayasaMpadekanimittatvAdata eva paThyate c| kaH kAlaH kAni mitrANi ko dezaH ko vyayAgamau / kazcAhaM kA ca me zaktiriti ciMtyaM muhurmuhuH // tathA-anuvaM prayatna kRti che parU anubaMdhe uttarottaravRddhirUpe dharmArthakAmAnAM prayatnaH yatnAtirekaH kaaryH| anubaMdhazUnyAni hi prayojanAni vaMdhyAH striya iva na kiMcid gauravaM labhaMte api tu hIlAmeveti // 53 // tathA-nitAtti che paNa che yadyatra kAle vastu hAtumupAdAtuM vocitaM bhavati tasyAtyaMtanipuNabuddhyA tethI vilakSaNa asAmarthya, tenI apekSA-AlocanA aMgIkAra karavI egya che. arthAta sarva kAryamAM potAnI zakti vicArIne pravRtti karavI. je pitAnI yathArtha zakti vicAryA vagara kAryano AraMbha kare to te saMpattinA kSayanuM nimitta kAraNa thAya che. kahyuM che ke "samaya kevo che, mitra koNa che, deza kevo che, Avaka keTalI che, kharca keTalo che, koNa chuM ane mArI zakti kevI che e sarvane vAraMvAra vicAra karo." para mUlArtha-dharma, artha ane kAmanI uttarottara vRddhirUpa anubaMdha (Agraha) rAkhavAmAM prayatna kare. pa3 TIkAthadharma, artha ane kAmanI uttarottara vRddhi thavArUpa anubaMdha(Agraha)ne viSe ati prayatna karo. anubaMdha vagaranA prayajana vaMdhyA strIonI jema kAMI paNa gaurava prApta karatA nathI, paNa ulaTI hIlanAne prApta kare che. 53 mUlArtha-je kAle je vastu gyA hoya teno vicAra karI aMgIkAra kare. pas TakAthe--je kAle je vastu choDavAne athavA grahaNa karavAne cagya heya Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMduprakaraNe paryAlocya apekSA aMgIkAraH karttavyA / dakSalakSaNatvenAsyAH sakalazrIsamadhigamahetutvAt / ata eva paThyate ca / yaH kAkiNImapyapathaprapannAmanveSate niSkasahasratulyAm / kAlena koTISvapi muktahastastasyAnubaMdhaM na jahAti lkssmiiH|| 54 // taLA-zivamiti paNa che pratyahaM pratidivasaM dharmasya ihaiva zAstre vaktuM prastAvitasya kAMtakAMtAsametayuvajanakiMnarArabdhagItAkarNanodAharaNena zravaNamAkarNanaM, dharmazAstrazravaNasAtyaMtaguNahetutvAt / paThyate ca / klAMtamupojjhati khedaM taptaM nirvAti budhyate mUDham / sthiratAmeti vyAkulamupayuktasubhASitaM cetaH // 55 // iti / / 1 muktahasta iti mutkalahastaH / tene atinipuNa buddhithI vicArI tenI apekSA karavI, kAraNake apekSA eka DahApaNanuM lakSaNa che, tethI te sarva prakAranI lakSmInI prAptimAM hetarUpa thAya che. ethI ja kahe che ke "je mANasa kumArga paDI gayelI eka keDIne hajAra senAmahera jevI gaNIne zedhe che, ane 5 vakhate koTI dravya vAparavAmAM paNa hAtha chuTo rAkhe che, te mANasane saMbaMdha lakSmI cheDatI nathI." 54 mUlArtha-hamezAM dharmanuM zravaNa karavuM. paya TIkAtha-pratidivasa dharma ke je A graMthamAM kahevAne AraMbhele che tenuM zravaNa karavuM, eTale suMdara strI sAthe yuvAna kiMmare AraMbhelA gAyananA dRSTAMtavaDe sAMbhaLavuM. bhAvArtha e che ke suMdara strI sAthe kiMnaranuM gAyana sAMbhalatAM jevI prIti thAya tevI prItithI dharmazAstra sAMbhaLavuM. dharmazAstranuM zravaNa atyaMta guNanA heturUpa che. kahyuM che ke "subhASitane upayoga karanArUM citta je glAni pAmyuM hoya to kheda choDI de che, paritApa pAmyuM hoya to zItala thAya che, mUDha thaI gayuM hoya to pratibaMdha pAme che ane vyAkula thayuM hoya te sthiratA meLave che. 55 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa prathamaH adhyaayH| tathA-sarvatrAnaniniveza iti // 56 // sarvatra kArye pravarttamAnena buddhimatA anabhinivezaH abhinivezaparihAraH kAryaH / nItimArgamanAgatasyApi parAbhibhavapariNAmena kaarysyaarNbho'bhiniveshH| nIcalakSaNaM cedaM, yanItimatItasyApi kAryasya cikIrSaNaM / paThaMti c| darpaH zramayati niicaanissphlnyvigunndusskraarNbhaiH| srotovilomataraNavyasanibhirAyAsyate matsyaiH // 56 // tathA-guNapatiti paNa che guNeSu dAkSiNyasaujanyaudAryasthairyapriyapUrvAbhASaNAdiSu svaparayorupakArakAraNeSvAtmadharmeSu pakSapAtitA bahumAnaM tatprazaMsAsAhAyyakaraNAdinA'nukUlA pravRttiH / guNapakSapAtino hi jIvA bahumAnadvAropajAtAvaMdhyapuNyaprabaMdhasAmarthyAniyamAdihAmutra ca zaracchazadharakaranikaragauraM guNagrAmamavazyamavAmuvaMti, tadbahumAnAzayasya ciMtAratnAdapyadhikazaktiyuktatvAt // 57 // bhUlArtha-sarva kAryamAM kadAgraha rAkhavo nahIM. pada TIkAthe-sarva kAryamAM pravartatA evA buddhimAna purUSe abhinivezadurAgrahane tyAga kare che. bIjAne parAbhava karavAnA pariNAmathI nItimArgane na pAmelA kAryane arthAtaanItinA kAryane AraMbha karavo te abhiniveza kahevAya che. jemAM nItinuM ullaMghana thAya tevuM kArya karavAnI icchA thAya te nIcanuM lakSaNa che. kahyuM che ke "kadAgrahane ahaMkAra niSphaLa tathA nIti vagaranA ane muzkelI bharelA kAryanA AraMbhathI pravAhanI sAme cAlavAnA vyasanavAlA mAnI jema nIca lekene phegaTane zrama ApyA kare che. 56 mUlArtha-guNemAM paNa pakSapAta rAkhave. pa7 TIkA-guNa eTale dAkSiNyatA, sajajanatA, udAratA,ristharatA ane priya vacanapUrvaka bhASaNa karavuM ityAdi, pitAnA ane bIjAnA upakAranA kAraNarUpa evA AtmAnA dharma, teomAM pakSapAta rAkho eTale bahumAnathI temanI prazaMsA tathA sahAya ApavA vagerethI anukUla pravRtti karavI. guNane pakSapAta ka Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMduprakaraNe tathA-uhApohAdiyoga ztIti // 5 // UhazcApohazca AdizabdAttattvAbhinivezalakSaNo buddhiguNaH zuzrUSAzravaNagrahaNadhAraNAvijJAnAni ca gRhyate / ityaSTau buddhiguNAH / tata uuhaapohaahiMmara samAjano guNe ta aa tatra graMthamatastAva chomijI zugrupa, zravaNamAkarNanaM, grahaNaM zAstrArthopAdAnaM, dhAraNA avismaraNaM, mohasaMdehaviparyAsavyudAsena jJAnaM vijJAna, vijJAtamarthamavalaMbyAnyeSu vyAptyA tathAvidheSu vitarkaNamUhaH, uktiyuktibhyAM viruddhAdarthAddhiMsAdikAtpratyavAyasaMbhAvanayA ranArA ja bahumAna dvArA utpanna thayelA avaMdhya puNyanA prabaMdhana sAmaAthI Aloka ane paralokamAM zaradaRtunA caMdrakiraNonA samUhanA jevA gauravaNa guNagrAmane avazya prApta kare che, kAraNake guNanuM bahumAna karavAne Azaya ciMtAmaNi ratnathI paNa adhika zaktimAna che. pa7 mUlArtha-tarka kara, tenuM samAdhAna karavuM ityAdi buddhinA ATha guNane vega kara. 58 TIkArtha-Uha, apaha, Adi zabdathI tavAbhiniveza, zuzruSA, zravaNa, grahaNa, dhAraNuM ane vijJAna-e ATha buddhinA guNa che. te buddhinA ATha gu nI sAthe lega eTale samAgama karo. te ATha guNenAM lakSaNa kahe che. prathama sAMbhaLavAnI icchA te zuzruSA kahevAya che. pachI sAMbhaLavuM te zravaNa kahevAya che. zAstranA arthanuM grahaNa karavuM te grahaNa kahevAya che. je dhAryuM hoya tene bhUlavuM nahIM te dhAraNa kahevAya che. meha, saMdeha, ane viSayAsa rahita je jJAna te vijJAna kahevAya che. je artha jANyo hoya tene avalaMbIne tevI jAtanA anya arthamAM vyApti thavAthI je vitarka kare te 'uha kahevAya che. ukti (vacana) ane yuktithI virUddha evA hiMsAdika arthathI pratyavAyanI saMbhAvanA lAvI nivRtta thavuM te apeha kahevAya che. athavA sAmAnya jJAna te 1 gharamAM dhumADo dekhIne "agni che" ema prathama nizcaya karyo pachI parvata upara dhumADo dekhI "agni che" evo vitarka thAya te uha kahevAya che. 2 jema koI jIvanI hiMsA karavAthI pApa lAge, evo prathama nizcaya karI pachI koI jIvane duHkha devAmAM paNa pApa lAge evo vitarka thAya te pachI temAMthI nivRtta thavA pravRtti karavI te ahi kahevAya che. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH adhyaayH| vyAvartanamapohaH, athavA sAmAnyajJAnamUhaH vizeSajJAnamapohaH, vijJAnohApohavizuddhamidamitthameveti nizcayaH tttvaabhiniveshH| evaM hizuzrUSAdibhirbuddhigugairupahitaprajJAprakarSaH pumAnna kadAcidakalyANamApnoti / yaducyate / nIvaMti zatA prajJA prajJayA virAsaMkSI na hi prajJAkSaye kazcidvitte satyapi jIvati // iti // itizabdaH prastutasya sAmAnyato gRhasthadharmasya parisamAptyarthaH iti // phartha samAto pRtha 3. 18 athAsyaiva phalamAha / evaMkhadharmasaMyuktaM sadgArhasthyaM karoti yH| lokanye'pyasau dhImAn sukhamApnotyaniMditam // 1 // / evamuktanyAyena yaH svadharmaH gRhasthAnAM saMbaMdhI dharmaH tena saMyuktaM samanvitaM ata eva sat suMdaraM gArhasthyaM gRhasthabhAvaM karoti vidadhAti / yaH ka uha ane vizeSa jJAna te aha che. vijJAna, Uha ane apehathI zuddha thacela "A Amaja che' evo nizcaya te tattvAbhiniveza kahevAya che. evI rIte zuzruSA vagere buddhinA ATha guNethI jeNe buddhine utkarSa prApta karyo hoya te purUSa kadi paNa akalyANa pAmato nathI. kahyuM che ke "saikaDo prAjJa purU dravyane nAza thatAM kevala buddhithI ja jIve che ane buddhine kSaya thavAthI dravya chatAM paNa koI eka jIvI zakatuM nathI." mUlamAM ti zabda mULe che te A prastuta gRhasthanA sAmAnya dharmanI samApti sUcave che. evI rIte gRhasthane sAmAnya dharma ka. 58 e gaharathanA sAmAnya dharmanuM phala kahe che. mUlArtha-je purUSa e pramANe svadharma yukta ane zreSTha gRhasthapaNuM Acare te buddhimAna purUSa Aloka ane paralokamAM aniMdita sukha prApta kare che. 1 TIkArca-e pramANe eTale upara kahelA nyAyathI je purUSa svadharma eTale gRhastha saMbaMdhI dharma tevaDe yukta hovAthI suMdara evuM gRhathapaNuM A Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. dharmabiMduprakaraNe zcitpuNyasaMpanno jIvaH lokadvayepi ihalokaparalokarUpe, kiM punarihaloka eve. tyapizabdArthaH / asau sadgArhasthyakartA dhImAn prazastabuddhiH sukhaM zarma Apnoti labhate / aniMditaM zubhAnubaMdhitayA sudhiyAmagarhaNIyamiti // 1 // yata evaM tato'traiva yatno vidheya iti zlokadvayena darzayannAha / urlanaM prApya mAnuSyaM vidheyaM hitamAtmanaH / karotyakAMDa eveha mRtyuH sarvaM na kiMcana // 2 // satyetasminnasArAsu saMpatsva vihitaagrhH| paryaMtadAruNAsUccaidharmaH kAryoM mahAtmaniH // 3 // iti // durlabhaM durApaM prApya samAsAdya mAnuSyaM manuSyajanma / kimityAha / vidheyaM anuSTheyaM sarvAvasthAsu hitaM anukUlaM kalyANamitrayogAdi AtmanaH care che. te koI puNyasaMpanna buddhimAnuM jIva Aleka ane paralokamAM (ahIM ja zabda ema sUcave che ke jayAre paralokanI vAta jaNAvI to AlokanI vAta Ave temAM to zuM kahevuM) zreSTha gRharapaNane Acarato thake anidita sukhane prApta kare che. ahIM AnaMdita eTale zubhAnubaMdhipaNAthI sabuddhivAlA purUSone niMdavA gya nahIM tevuM. 1. upara kahelA hetune laI gRhasthanA sAmAnya dharmane viSe yala karo joIe--e be zlethI darzAve che. mUlArthadarlabha e manuSyajanma pAmIne AtmAnuM hita karavuM, kAraNake mRtyu akasmAtu AvI "AlokamAM saghaluM kAMI hatuM ja nahIM ema karI de che. 2 mUlArtha_evA mRtyune lIdhe asAra evIane pariNAme dArUNa bhaya ApanArI saMpattiomAM je meha dharate nathI e dharma mahAtmA purUSoe uce prakAre AcaraNa kare. 3 TakAthe-durlabha eTale muzkelIthI melavAya te A manuSyajanma pAmIne zuM karavuM te kahe che. sarva avasthAmAM potAnuM hita eTale kalyANa tathA Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH adhyaayH| svasya / yataH karoti akAMDe eva maraNAvasare eva bAlyayauvanamadhyamavayo'vasthArUpe, iha martyaloke sarva putrakalatravibhavAdi mRtyuH yamaH na kiMcana maraNatrANAkAraNatvenAvasturUpamiti // 2 // sati vidyamAne jagatritayavartijaMtujanitoparame etasmin mRtyAveva, asArAsu mRtyunivAraNaM prati akSamAsu saMpatsu dhanadhAnyAdisaMpattilakSaNAsu, avihitAgrahaH akRtmuurchH| kIdRzISu saMpatsvityAha / paryaMtadAruNAsu virAmasamayasamarpitAnekavyasanazatAsu uccaiH atyartha, dharma uktalakSaNaH kAryaH vidheyH| kairityAha / mahAtmabhiH mahAn prazasya AtmA yeSAM te tathA tairiti // 3 // iti zrImunicaMdrasUriviracitAyAM dharmabiMduprakaraNavivRttau sAmAnyato gRhasthadharmavidhirnAma prathamo'dhyAyaH samAptaH // 1 // vyAkhyAtaH prthmo'dhyaayH| uttama mitrano vega vagere anukULa karavuM, kAraNake A matye lekamAM mRtyu-yamarAja akasmAta eTale bAlya, yauvana ane madhyama varUpa maraNanA avasara vinA AvI sarva eTale putra, strI, vaibhava vagere kAMI paNa hatuM ja nahIM ema karI de che. ahIM "kAMi nahIM' ema kahevAne hetu e che ke maraNamAMthI bacAvAnuM kAraNa na hovAthI te strI vaibhavAdi sarva avasvarUpa che, arthAt vastutAe kAMI nathI. 2 TIkArya-traNa jagatanA jaMtuone uparama pamADanAra e mRtyu chevAthI asAra eTale mRtyu nivAravAne asamartha evI dhana, dhAnya vagere saMpattiomAM je dharma mUcha-mehane dharata nathI. te kevI saMpattio che te kahe che. te saMpattio pariNAme eTale virAma samaye dArUNa eTale aneka seMkaDo duHkhane ApanArI che. evI saMpattiomAM mehane dhare nahIM te dharma kare. te koNe karavo joIe, te kahe che. jemane mahAnuM eTale zreSTha AtmA hoya tevA purUSee. 3 zrI municaMdra sUrie racelI A dharmabiMdu prakaraNanI TIkAno sAmAnya gRhasthadharmavidhi nAme prathama adhyAya samApta. 1 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMduprakaraNe dvitIyaH adhyaayH| sAMprataM dvitIyo vyAkhyAyate / vizeSasaMbaMdhazcAsya svayameva zAstrakRtA bhaNiSyata iti neha dayate evamanyeSvapyadhyAyeSviti / tasya cedamAdisUtram / prAyaH saddharmabIjAni gRhiSvevaM vidheSvalam / rohaMti vidhinoptAni yathA bIjAni skssitau||1|| iti / prAyo bAhulyena saddharmabIjAni saddharmasya samyagjJAnadarzanacAritrarUpasya bIjAni kAraNAni tAni cAmUni / duHkhiteSu dayAtyaMtamadveSo guNavatsu ca / aucityAsevanaM caiva sarvatraivAvizeSataH // iti // gRhiSu gRhastheSu evaMvidheSu kulakramAgatAniMdyanyAyAnuSThAnAdiguNabhAja have bIjA adhyAyanI vyAkhyA kare che. A adhyAyane vizeSa saMbaMdha zAstrakAra teija kaheze, tethI ahIM te batAvatA nathI. evI rIte bIjA adhyAyamAM paNa jANuM levuM. A adhyAyanuM prathama sUtra nIce pramANe che. mUlArtha-jema sArI pRthvImAM vidhivaDe vAvelAM bIja ugI nIkale che tema pUrve kahelA gRhasthane viSe vidhithI vAvelAM saddharma(gRhasthadharma) nAM bIja prAye karIne ugI nIkale che. 1 TIkAtha-saddharma eTale samyam jJAna darzana cAritrarUpa dharmanAM bIja eTale kAraNa je A pramANe kahela che -duHkhI upara ati dayA, guNavAnI upara zreSane abhAva ane sarvatra avizeSapaNe je gya hoya tenuM sevana te dharmanAM bIja, kalakramathI cAlyA AvelA aniMdya nyAyAnuSThAna vagere guNenA pAtrarUpa upara jaNAvelA gRhasthane viSe potAnA phalanA saphala kAraNathI atyaMta ugI nIkaLe che eTale dharma ciMtana vagere aMkure pramukhathI yukta thAya che. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH adhyaayH| 65 neSu alaM svaphalAvaMdhyakAraNatvena atyarthaM rohaMti dharmaciMtAdilakSaNAMkurAdimaMti jAyate / uktaM ca / vapanaM dharmabIjasya satpazaMsAditadgatam / taciMtAgraMkurAdi syAtphalasiddhistu nirvRtiH // ciMtAsacchutyanuSThAnadevamAnuSasaMpadaH / krameNAMkurasatkAMDanAlapuSpasamA mtaaH|| kIdRzAni saMti rohaMtItyAha / vidhinA dezanAhabAlAdipuruSaucityalakSaNena uptAni nikSiptAni yatheti dRSTAMtArthaH bIjAni zAligodhUmAdIni satkSitau anupahatabhUmau vidhinoptAni saMti prAyograhaNAdakamAdeva pake tathA bhavyatve kacinmarudevyAdau anyathAbhAve'pi na virodha iti // 1 // amumevArtha vyatirekata Aha / bIjanAzo yathA'nUmau praroho veha niSphalaH / tathA saddharmabIjAnAmapAtreSu viDrbudhAH // kahyuM che ke "sata purUSanI prazaMsA karavI vagere, e dharmanA bIjanuM vAvavuM che, dharmanuM ciMtavana karavuM vagere, tenA aMkurA pramukha jANavA ane nivRtti- mokSa te tenI phalasiddhi jANavI." valI bIje paNa kaheluM che "dharmanuM ciMtavana te aMkurA, dharmanuM zravaNa te DAlAM, dharmanuM AcaraNa te nAla ane deva tathA manuSyanI saMpatti e puSpa ema anukrame jANavuM." - te dharmanAM bIja kevAM heI ugI nIkaLe che, te kahe che. vidhi eTale dezanAne gya evA bAla pramukha purUSonI gyatA, tevaDe vAvelAM evA dharmanAM bIja ugI nIkaLe che. te upara dRSTAMta kahe che. jema sArI pRthvImAM zAla, godhUma vagere bIjA vidhithI vAvelAM hoya to ugI nIkale tema. - ahIM bhUlamAM prANa (dhaNuM karIne) ema kahyuM che, tethI koI vAra paripakava bhavyapaNuM hoya to akasmAta eTale kramanI apekSA vagara phala thAya che. jema marUdevI mAtA pramukhane thayuM hatuM; mATe tenAthI anyathA paNe thavAmAM virodha Avato nathI. 1 upara kahelA arthane vyatirekathI (ulaTAvIne) kahe che. mUlArtha-jema ukhara bhUmimAM vAvelAM bIjane nAza thAya che, 1 marUdevI mAtAne dharmanI prApti thatAMja tatkAla kevalajJAna thayuM hatuM. tyAM kramanI apekSA levI nahIM. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 dharmabiMduprakaraNe .. bIjanAzo bIjocchedo yathA abhUmau UparAdirUpAyAM, prarohaH aMkurAghui~daH bIjasyaiva / vA iti pakSAMtarasUcakaH iha jagati niSphalo dhAnyAdiniSpattilakSaNaphalavikalaH / tathA saddharmabIjAnAmuktalakSaNAnAM guruNA anAbhogAdibhirnikSipyamANAnAM apAtreSu anItikAreSu lokeSu viduH jAnate budhAH nAzaM niSphalaM vA prarohamiti // 2 // kimityapAtreSu dharmavIjanAzo niSphalo vA prarohaH saMpadyate ityAha / na sAdhayati yaH samyaga'jJaH svalpaM cikIrSitam / ayogyatvAtkathaM mUDhaH sa mahatsAdhayiSyati // 3 // iti // na naivaM sAdhayati nivartayati yo jIvaH samyag yathAvat ajJaH hitAhitavibhAgAkuzalaH svalpaM tucchaM cikIrSitaM kartumiSTaM nirvAhAdhanuSThAnA kadi je temAM aMkura phare te tene phala bese nahIM, tema apAtra-ayogya purUSane viSe saddharmanAM bIja vAvyAM hoya to tene nAza thAya che. kadAcit aMkurA phuTe to phala besatAM nathI. 2 TIkArya-jema khArI bhUmimAM vAvelAM bIjane uchera thAya che, kadi bIjane ekarAdikano ubheda thAya (ahIM "vA' zabda pakSAMtara sUcave che.) te te A jagatamAM niSphaLa eTale dhAnyAdikanI siddhirUpa phalathI rahita thAya che. tema saddharmanAM bIja ke jenAM lakSaNa kahevAmAM AvyAM che te gurU mahArAje anAbhoga vagerethI eTale ajANapaNAthI apAtra eTale anIti karanArA lekamAM nAkhelAM che temanA nAza athavA phala rahita aMkurane vidvAna leko ja jANe che. 2 apAtramAM vAvelAM dharmabIjane nAza athavA tenA aMkura phala rahita kema thAya te kahe che. mUlArtha-je ajJAnI pitAnI tuccha icchA sAdhe nahIM, te mUDha agyapaNuthI mahatuM kArya kevI rIte sAdhI zakaze. 3 TIkAthe-ajJa eTale hitAhitane samyapha prakAre vibhAga karavAmAM akuzala e je jIva, te karavA IccheluM nivahAdi tuccha anuSThAna paNa sAdhI Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiH adhyAyaH dyapi / kasmAnna sAdhayatItyAha / ayogyatvAt ajJatvenAnadhikAritvAt / yathoktaM / "mUrkhasya kacidarthe nAdhikAra iti" / kathaM kena prakAreNa mUDho vaicityamAgataH sa pUrvokto jIvaH, mahat paramapuruSArthahetutayA vRhat , dharmabIjArohaNAdi sAdhayiSyati / sarpapamAtradhAraNAsamarthasya merugiridhaarnnaasarthavaliti che rU .. iti sarmadezanAI uktaH, idAnIM tvidhimnuvrtyidhyAmaH kRti che ane ityevaM pUrvoktagRhasthadharmanirUpaNena saddharmadezanA) lokottaradharmaprajJApanAyogyaH uktaH bhaNitaH, idAnIM saMprati tadvidhiM saddharmadezanAkramaM varNayiSyAmaH nirUpayiSyAmaH vayamiti // 4 // tathA tatprakRtidevatAdhimukti jJAnamiti // 5 // zakato nathI. zA mATe sAdhI zakato nathI te kahe che. te ajJapaNAne lIdhe arogya che eTale adhikArI nathI. zAstramAM kahyuM che ke "mUrkha janakaI arthane viSe adhikArI nathI."valI te mUDha jIva mahatuM eTale parama purUSArthanA heturUpa hovAthI moTuM dharmabIjane aMgIkAra karavArUpa kArya kevI rIte sAdhI zakaze. je mAtra sarsavane dANe dhAraNa karavAne asamartha che te merUgirine dhAraNa karavAne paNa asamartha che. 3 mUlArtha-e pramANe saddharmanI dezanAne yogya e purUSa ko. have te saddharma dezanA vidhi kahIzuM. 4 TIkArtha-e pramANe eTale pUrva kahelA gRhasthanA sAmAnya dharmanA nirUpaNavaDe saddharma dezanAne yogya eTale lekottaranI prajJApanAne lAyaka e purUSa kahyo. have te saddharmanI dezanAnA kramanuM A bIjA adhyAyamAM nirUpaNa karIzuM. 4 ke mUlArtha-saddharmanI dezanAne yogya evA purUSanI prakRti ane buddhAdika devatA tathA tenI muktinuM jJAna prathama saMpAdana karavuM. 5 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMpuprakaraNe tasya saddharmadezanArhasya jaMtoH prakRtiH svarUpaM guNavallokasaMgapriyatvAdikA, devatAdhimuktizca buddhakapilAdidevatAvizeSamuktiH tayorjJAnaM prathamato dezakena kArya / jJAtaprakRtiko hi pumAn rakto dviSTo mUDhaH pUrvavyudgrAhitazca cenna bhavati tadA kuzalaistathAnuvartya lokottaraguNapAtratAmAnIyate / viditadevatAvizeSAdhimuktizca tattaddevatApraNItamArgAnusArivacanopadarzanena / taSaNena ca sukhameva mArge'vatArayituM zakyate iti // 5 // tathA-sAdhAraNaguNaprazaMseti // 6 // sAdhAraNAnAM lokalokottarayoH sAmAnyAnAM guNAnAM prazaMsA puraskAraH dezanArhasya agrataH vidhayA / yathA / *pradAnaM pracchannaM gRhamupagate saMbhramavidhiH priyaM kRtvA maunaM sadasi kathanaM cApyupakRteH / * zikhariNIvRttamidam. TIkArtha-saddharmanI dezanAne gya evA jaMtunI prakRti eTale varUpa jemake "A purUSane guNavAna lekonA saMgamAM prIti che ke nathI ityAdi jANavuM te ane devatAdhimukti eTale A purUSa buddha, kapila vagere deva ane mukti kevI rIte mAne che te-te prakRti ane devatAdhimuktinuM jJAna prathama upadezake karavuM joIe. bhAvArtha evo che ke dezanA karanAra purUSe upadezya purUSanI prakRti ane tenI deva tathA muktinI mAnyatA prathama jANavI joIe. jyAre te purUSanI prakRti jANavAmAM Ave tyAre je te rAgI, dveSI, mUDha ane prathama koI anya upadezake viparIta dharma pamADela na hoya to pachI kuzala upadezake tene tevI rIte anusarI lettara guNane pAtra banAvI zake che, ane je tenI deva muktinI mAnyatA jANI lIdhI hoya to pachI tene te devatAe celA mArgane anusaratAM vacane samajAvI ane temAM dUSaNe batAvI te saddharmanA mArgamAM sukhe lAvI zake che. paNa mUlAthe-upadezake hamezAM sAdhAraNa guNonI prazaMsA karavI. 6 TIkArtha-dezanAne gya evA purUSanI Agala sAdhAraNa eTale loka tathA lekettaramAM sAmAnya evA guNonI prazaMsA karavI. jemake "gupta rIte dAna ApavuM, koI ghera Ave tyAre saMbhramathI mAna ApI satkAra karo, Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH adhyAyaH / anutseko lakSmyA nirabhibhavasArAH parakathAH zrute cAsaMtoSaH kathamanabhijAte nivasati // 6 // tathA-samyakttavadhivAsthAnamiti // 3 // samyag aviparItarUpatayA tebhyaH sAdhAraNaguNebhyaH adhikA vizeSavaMtaH ce muLAH tejamAvyAnuM dhanam / cathA | paMcaitAni pavitrANi sarveSAM dharmacAriNAm || ahiMsA satyamasteyaM tyAgo maithunavarjanam // 7 // tathA-avoyevyaninDruti // i I phaLa raise avagamespi sAmAnyaguNAnAM vizeSaguNAnAM vA vyAkhyAtAnAmapyaniMdA, aho maMdabuddhirbhavAn ya itthamAcakSANeSvapi asmAsu na budhyate krAinuM priya karIne mAna dharI besavuM, kAie karelA upakAra sabhA vacce jahera karavA, lakSmIne maDha karavA nahIM, jemAM kAineya parAbhava na thAya tevI vAtA karavI ane zAsrazravaNa tathA adhyayanamAM saMteASa na rAkhavA ityAdi guNA jAtinaMta purUSa vinA bIje kayAM nivAsa kare. '' 6 mUlAthe--te sAdhAraNa guNathI adhika evA guNAne sArI rIte matAvavA. 7. TIkAtha-samyak eTale aviparItapaNe te sAdhAraNa guNAthI adhika eTale vizeSa evA guNAnuM kathana karavuM. kahyuM che ke " sarva dharmiSTha purUSAne haMsA, satya, asteya-cArInA abhAva, tyAga ane maithunanuM varjavuM--e pAMca vAnAM pavitra che.'', 7. mUlAtha--guNanA bAdha na thayeA hAya tenI paNa niMdA na karavI. 8 TIkAthe--upara kahelA sAdhAraNa athavA vizeSa guNamAMthI eke guNanA avabAdha thA na heAya tevA zrotA purUSanI niMdA karavI--niMdA karavI nahIM, 'are ! tuM te| maMdabuddhivALA che! A prakAre ameAe tane bAdha karyo tApaNa tane vastutattvane bedha thatA nathI " erUpa zrotA purUSanA tiraskAranA tyAgarUpa aniMdA jANavI. kemake zrotAnI niMdA karyAMthI tene jANavAnI kAMika icchA hoya te paNa dUra thAya che ane manamAM abhAva AvI jAya che. 5 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ So: dharmabiMSuprakaraNe vastutattvamityevaM zrotustiraskAraparihArarUpA / niMdito hi zrotA kiMcidrubhutsuH api san dUraM virajyata iti / tarhi kiM kartavyamityAha // 8 // zubhUpAvaraniti | U | dharmazAstraM prati zrotumicchA zuzrUSA tallakSaNo bhAvaH pariNAmaH tasya karaNaM nirvartanaM zrotustaistairvacanairiti / zuzrUSAmanutpAdya dharmakathane pratyuta anarthasaMbhavaH / paThyate ca / "sa khalu pizAcakI vAtakI vA yaH pre'nfthanI vAvamudrIti" che tathA-jUtha jUtha nA phati ? .. bhUyo bhUyaH punaH punaH upadizyate ityupadezaH upadeSTumiSTavastuviSayaH kathaMcidanavagame sati kAryaH / kiM na kriyate dRDhasaMnipAtarogiNAM punaH punaH kriyAH tiktAdikAthapAnopacArA iti // 10 // AvA prasaMge zuM karavuM te kahe che. 8 mUlAthe--dharmazAstra sAMbhalavAnI icchAnA pariNAma karAvavA. 9 TIkArya-dharmazAstra sAMbhaLavAnI IcchAnA pariNAma karAvavA eTale te te ghaTe tevAM vacanothI zrotAne dharmazAstra sAMbhaLavAno bhAva thAya tema karavuM kAraNake dharmazAstra sAMbhalavAnI IcchA thayA vagara dharmopadeza karavAthI ulaTa anartha thavAno saMbhava che. kahyuM che ke "sAMbhaLavAnI garaja vagaranA zrotAnI pAse je upadezaka vANI uccAre. te kharekhara pizAcagrasta athavA vAtula jevo che." 9 mUlArtha-vAraMvAra upadeza kare. 10 TIkartha-zrotAne kadi koI rIte samajaNa paDI na hoya te tene vAraMvAra ISTa vastune upadeza kare. te upara evuM dRSTAMta che ke jemane dRDhapaNe saMnipAtane rega the hoya teone kariyAtAdikanA kavAthanuM pAna karavAnA upAya zuM vAraMvAra nathI karavAmAM AvatA ? 10 mUlArtha-zrotAne baMdha thAya to tenI buddhanI prazaMsA karavI.11 TIkAthe-ekavAra karelA athavA vAraMvAra karelA upadezathI jo zrotAne upadiSTa vastunuM jJAna thAya to tenI buddhinA AvI rIte vakhANa karavAM ke "je prANa bhAre karyAM che te AvA sUkSma arthanA jANa thatA nathI." 11. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH adhyaayH| tathA-bodhe prajhopavarNana miti // 11 // bodhe sakRdupadezena bhUyobhUya upadezena vA upadiSTavastunaH parijJAne tasya zrotuH prajJopavarNanaM buddhiprazaMsanaM / yathA / "nAlaghukarmANaH prANinaH evaMvidhasUkSmArthaboddhAro bhavaMtIti" // 11 // tathA-taMtrAvatAra iti // 12 // taMtre Agame avatAraH pravezaH AgamabahumAnotpAdanadvAreNa tasya vidheyaH / aagmbhumaanshcaivmutpaadniiyH| paralokavidhau zAstrAtyAyo nAnyadapekSate / Asannabhavyo matimAn shrddhaadhnsmnvitH|| upadezaM vinApyarthakAmau prati paTurjanaH / dharmastu na vinA zAstrAditi tatrAdaro hitaH // arthAdAvavidhAne'pi tadabhAvaH paraM nRNAm / dharme'vidhAnato'narthaH kriyodAharaNAtparaH // tasmAtsadaiva dharmArthI zAstrayanaH prazasyate / loke mohAMdhakAre'smin zAstrAlokaH pravartakaH // 1 zAstre yatno yasyeti samAsaH / mUlArtha-zrotAne zAstramAM praveza karAva. 12 TIkAtha-zrotAne prathama zAstranuM bahumAna utpanna karAvI, te dvArA tene zAstramAM praveza karAve. zAstra viSe bahumAna A pramANe utpanna karAvavuM. Asabhavya ane zraddhArUpa dhanavA buddhimAna purUSa paraka saMbaMdhI kAryamAM prAye karIne zAstra vinA bIjAnI apekSA karato nathI." sarva mANasa zAstrane upadeza lIdhA vinA artha ane kAma meLavavAmAM samartha thAya che, paNa dharma to zAstra vinA melavI zakAto nathI, mATe zAstra upara Adara kare te hitakArI che." "kadi artha-kAma upArjana na kare te manuSyane artha-kAmano abhAva thAya eTaluM ja, paNa je dharma upArjana na kare te mATe anarthe thAya che. te yAnI' 2135thI nI se." . . 1 yArnu 2535 " panavaNA" pore sUtramA DeguM che te stha3. orga a:: Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMDaprakaraNe pApAmayauSadhaM zAstraM zAstraM puNyanibaMdhanam / cakSuH sarvatragaM zAstraM zAstraM sarvArthasAdhanam // na yasya bhaktiretasiMstasya dharmakriyApi hi / aMdhaprekSAkriyAtulyA karmadoSAdasatphalA // yaH zrAddho manyate mAnyAn ahNkaarvivrjitH| guNarAgI mahAbhAgastasya dharmakriyA parA // yasya khanAdaraH zAstre tasya zraddhAdayo gunnaaH| unmattaguNatulyatvAnna prazaMsAspadaM satAm // malinasya yathAtyaMtaM jalaM vastrasya zodhanam / aMtaHkaraNaratnasya tathA zAstraM vidurbudhaaH|| zAstre bhaktirjagadvaMdyaimuktidRtI paroditA / atraiveyemato nyAyyA tatprApyAsannabhAvataH // 12 // 1 atraiva iti muktau eva / 2 iyamiti zAstrabhaktiH / 3 tatprAdhyAsannabhAvataH iti muktiprAptisamIpabhAvAt / uparanA kAraNane laIne hamezAM dharmano artha purUSa zAstramAM prayatna kare to prazaMsA karavA gya thAya che, kAraNake meharUpa aMdhakAravAlA AlekamAM zAstrano prakAza pravartaka che, eTale sarva he pAdeya vastune jaNAvanAra che." 2 "pAparUpa raMganuM auSadha zAstra che, puNya bAMdhavAnuM kAraNa zAstra che, sarva vastune jenAruM netra zAstra che ane sarva arthanuM sAdhana zAstra che." "evA zAstra upara jene bhakti nathI tenI dharmakriyA paNa aMdha purUSane jovAnI kriyAnI jema karmanA doSathI asata phalavAlI che." je guNarAgI ane mahAbhAga zrAvaka ahaMkArane choDI mAnavA gya heya tene mAna Ape che tenI dharmakriyA sarvotkRSTa che." "jene zAstra upara anAdara che te purUSanA zraddhAdika guNe unmatta (gAMDA thaI gayelA) purUSanA guNanA jevA che, tethI te guNo satparUSone prazaMsA karavAnuM sthAna thatA nathI." jema malina thayelA vastranI atyaMta zuddhi karanAra jala che, tema malina thayelA aMtaHkaraNarUpa ratanI zuddhi karanAra zAstra che, ema vidvAno kahe che." jagatane vaMdana karavA yogya evA zrI tIrthakara bhagavaMte zAstra viSe utkRSTa bhaktine muktirUpI strInI eka dUtI kahelI che; kAraNake muktinI prAptimAM samIpa rahevAthI te zAstrabhakti, muktine viSe dUtInuM kAma kare e ghaTe che. 12 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH adhyAyaH / tathA--prayoga AleSaNyA kRti // ra3 // prayogo vyApAraNaM dharmakathAkAle, AkSipyaMte AkRSyaMte mohAttattvaM prati bhavyaprANinaH anayetyAkSepaNI tasyAH kathAyAH, sA ca AcAravyavahAraprajJaptidRSTivAda bhedAccaturdhA / tatrAcAro locAsnAnAdisAdhukriyArUpaH / vyavahAraH kathaMcidApannadoSavyapohAya prAyazcittalakSaNaH / prajJaptiH saMzayApanasya madhuravacanaiH prajJApanaM / dRSTivAdazca zrotrapekSayA suukssmjiivaadibhaavkthnmiti / 12 / / tathA-jJAnavAcArathanamiti // 28 // jJAnasya zrutalakSaNasya AcAraH jJAnAcAraH, AdizabdAdarzanAcAracAritrAcArastapaAcAro vIryAcAraceti / tato jJAnAdyAcArANAM kathanaM prajJApanamiti samAsaH / tatra jJAnAcAro'STadhA / kAlavinayabahumAnopadhAnAnihnavavyaMjanArthatadubhayabhedalakSaNaH / tatra kAla iti yo yasyAMgapraviSTAdeH 13 mUlAthe--bhavya prANIone mehamAMthI tattvajJAna pratye AkarSaNa kare tevI AkSepaNI nAmanI kathAo kahevI. 13 TIkAthe--prayAga eTale dharmakathA vakhate vyApAra karavA te. AkSepaNI e zabdanA evA artha che ke meAhamAMthI labhya prANIone tattvajJAna pratye je AkarSaNa kare te AkSepaNI kahevAya che. tenA prayAga--kathana vyApAra karavA. te AkSepaNI kathA AcAra, vyavahAra, prajJapti ane dRSTivAdaevA bhedathI cAra prakAranI che. temAM kezanA leca karavA tathA smAna karavuM nahIM ityAdi sAdhunI kriyA te AcAra kahevAya che. kAi prakAre prApta thayelA doSane TAlavAne prAyazcitta levuM te vyavahAra kahevAya che. saMzaya pAmelA purUSane madhura vacanathI prajJApana karavuM-jaNAvavuM te prajJapti kahevAya che. zrotAnI apekSAthI jIva ajIvADhi tattvanA sUkSma bhAva kahevA te dRSTivAda kahevAya che. 13 mUlAthe-jJAnAdi AcAronuM kathana karavuM. 14 TIkAtha--jJAna eTale zrutajJAna teneA AcAra te jJAnAcAra, Adi zabdathI darzanAcAra, cAritrAcAra, tapaAcAra ane vIyocAra levA. te jJAnAdi AcAranuM kathana karavuM, eTale upadezake zrotAne te viSe samajutI ApavI. pelA jJAnAcAra te kAla, vinaya, bahumAna, upadhAna, anidbhava, jyaM 10 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 dharmabiMDaprakaraNe zrutasya kAla uktaH tasinneva tasya svAdhyAyaH kartavyo nAnyadA tIrthakaravacanAt / dRSTaM ca kRSyAdeH kAlakaraNe phalaM viparyaye tu viparyaya iti / tathA zrutagrahaNaM kurvatA gurovinayaH kAryaH, vinayo babhyutthAnapAdadhAvanAdiH, avinayagRhItaM hi tadaphalaM bhavati / tathA zrutagrahaNodyatena gurorbahumAnaH kArya:, bahumAno nAmAMtaro bhAvapratibaMdhaH / etasminsatyakSepeNAviphalaM zrutaM bhavati / atra ca vinayabahumAnayozcaturbhagI bhavati / ekasya vinayo na bhumaanH| aparasya bahumAno na vinayaH / anyasya vinayo'pi bahumAno'pi / anyatarasya na vinayo nApi bahumAna iti / tathA zrutagrahaNamabhIpsatopadhAnaM kArya / upadadhAti puSNAti zrutamityupadhAnaM tapaH, taddhi yadyatrAdhyayane AgADhAdiyogalakSaNamuktaM tattatra kArya, tatpUrvazrutagrahaNasyaiva saphalakhAt / anihnava iti gRhItazrutenAnihavaH kAryaH yadyatsakAze'dhItaM tatra sa eva kathanIyo nAnyaH cittakAluSyApatteriti / tathA zrutagrahaNapravRttena tatphalamabhIpsatA vyaMjana. jana, artha ane tadubhaya evA ATha prakArano che. je aMga-siddhAMtamAM zrutaAgamane je kAla kahyo hoya, teja kAle tene svAdhyAya kare bIje kAle nahIM evAM tIrthaMkara bhagavaMtanAM vacanathI je yogya kAle abhyAsAdi karavAmAM Ave te kAla jJAnAcAra kahevAya che. kRSi, khetI vagerenuM phala paNa gya kAle karavAthI dekhavAmAM Ave che. je te kAle karavAmAM na Ave to tethI ulaTuM thAya che eTale akAle kareluM kAma niSphala thAya che, tema ahIM paNa samajavuM. 1 gurU pAsethI zrata-Agamane grahaNa karanArA purUSe gurUne vinaya kare joIe, gurU Ave tyAre ubhA thaI sanmukha javuM, temanA caraNavA ityAdi je kriyA karavI te vinaya jJAnAcAra kahevAya che. jo avinayathI zruta grahaNa kare che te niSphala thAya che. 2 zAstrane grahaNa karavAmAM udyata thayelA puruSe gurUnuM bahumAna karavuM joIe. aMtaramAM thayela bhAvane pratibaMdha-nizcaya te bahumAna jJAnAcAra kahevAya che. je bahumAna karyuM hoya to te adhIta zAstra tatkAla saphala thAya che. ahIM vinaya ane bahumAnanI caturbhagI (cAra bhAgA) thAya che. te A pramANe--1 koIne vinaya heya te bahumAna na heya. 2 kaIne bahumAna hoya te vinaya na hoya. 3 koInAmAM vinaya paNa hoya ane bahumAna paNa hoya. 4 kAInAmAM vinaya ane bahumAna baMne na hoya. 3 1 A cAra bhAMgAmAM pahelo ane bIjo bhAMgo madhyama che, trIjo bhAMgo sarvotkRSTa che ane cothe bhAMgo tyAga karavA yogya che. je rogAdikanA kAraNathI azaktine lIdhe ubhA thaI vinaya thaI zake tema na hoya to te bIja bhAMgAvAlo avinaya gaNAtuM nathI. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH adhyAyaH / pa || raise ubhayabhedazva na kAryaH / tatra vyaMjana bhedo yathA / " dhammo maMgalamu fa** tti vALye, " putro kALamuddosaM'" sAda | garthamajI cA / " AvaMtIke yAvaMtI logaMsi vipparAmasaMti" ityatrAcArasUtre " yAvaMtaH kecana oth asminpApaMDaloke viparAmRzaMti" ityarthAbhidhAne, "AvaMtIjanapade keyAvaMtI rajjUvaMto lokaH viparAmRzati kUpe" ityAha / ubhayabhedastu dvayorapi yAthAtmyopamarde | yathA / " dharmo maMgalamutkRSTaM ahiMsA parvatamastake " ityAdidoSazcAtra, vyaMjanabhede'rthabhedaH, tadabhede kriyAyAH, kriyAbhede ca mokSAbhAvaH, tadabhAve ca nirarthakA dIkSeti / zrutagrahaNunI icchA karanArA purUSe upadhAna karavuM joIe. je zAstrane 'paddhati ' ketAM pASaNa kare te upadhAna jJAnAcAra kahevAya che. te upadhAna eka jAtanuM tapa che. AgADha vagere yAgavAnuM je tapa, je adhyayanamAM kahyuM DhAya te tapa te adhyayanamAM karavuM, kAraNake te tapa karavApUrvaka grahaNa kareluM zAstra sala thAya che. 4 zAstrane grahaNa karanArA purUSe nihnava karavA nahIM, eTale elavavuM nahIM. jenI pAse zAstrAbhyAsa karyo hoya te purUSaneja peAtAnA gurU tarIke jaNAvavA, bIjAnuM nAma bAlavuM nahIM; kAraNake tema karavAthI cittamAM malinatA prApta thAya che. e anidbhava jJAnAcAra kahevAya che. 5 na "" zAstrane grahaNa karavAne pravartelA ane tenA phalanI icchA rAkhanArA purUSe vyaMjanabheda, arthabheda ane ubhayabheda na karavA. jemake dhUmmo meMgarumuTi " ema kahevuM joIe, tene badale "putro kALamuddo ema kahevuM te vyaMjana-akSaranA bheda thavAthI vyaMjanabheda kahevAya, te na karavA, te vyaMjana jJAnAcAra kahevAya che. 6 "gAvatIne cAvatI hoyaMsi vivrAmasati" evA AcArAMga sUtramAM pATha che. te pAThane prasiddha artha evA cheke " A pAkhaMDI lAkamAM jeTalA asaMyata jIva che, temAMthI keTalAeka jIvA chakAyanA jIvane upatApa kare che." AvA arthane badale evA artha kare ke "AvaMtI dezane viSe pANI kADhavAnA dAraDAvAlA le ke phUvA upara saMtApa kare che" evA viparIta artha kare te arthabheda kahevAya che. te arthabhedya jemAM na heAya tevA AcAra te artha jJAnAcAra kahevAya che. te vyaMjana tathA artha baMnenA yathArthapaNAne vinAza karavA te ubha Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 dharmabiMduprakaraNe darzanAcAro'pi niHzaMkita-nikAMkSita-nirvicikitsa-amUDhaSTiupeThehA-sthirIkaraNa-vAtsalya-tIrthaprabhAvanA bhedAdaSTadhaiva / tatra niHzaMkita iti / zaMkanaM zaMkitaM nirgataM zaMkitaM yato'sau niHshNkitH| dezasarvazaMkArahita ityarthaH / tatra dezazaMkA, samAne jIvatve kathameko bhavyaH aparastu abhavyaH iti zaMkate / sarvazaMkA tu prAkRtanibaddhatvAtsakalamevedaM parikalpitaM bhaviSyatIti / na punarAlocayati / yathA bhAvA hetugrAhyA ahetugrAhyAzca / tatra hetugrAhyA jIvAstitvAdayaH / ahetugrAhyA bhavyatvAdayaH asmadAdyapekSayA prakRSTajJAnagocaratvAddhetUnAmiti / prAkRtanibaMdho'pi bAlAdisAdhAraNa iti / 3 2. yabheda kahevAya che jemake " pAI hiMsA timasta ityAdimAM vyaMjana ane arthanA bhedano doSa che. e baMne bheda jemAM na hoya te tadubhaya jJAnAcAra kahevAya che. 8 vyaMjanane bheda thavAthI arthabheda thAya che, arthabhedathI diyAbheda thAya ane kriyAbheda thavAthI mokSano abhAva thAya. jayAre mokSane abhAva the to pachI grahaNa karelI dIkSA nirarthaka che. - bIje darzanAcAra-1 niHzaMkita, 2 nikAMkSita, 3 nirvicikitsa, 4 amUDhadRSTi, 5 upavRhA, 6 ristharIkaraNa, 7 vAtsalya, 8 tIrthaprabhAvanA e ATha prakAra che. temAM prathama niHzaMkita eTale jemAM zaMkA gaI che te arthAt dezazaMkA ane sarvazaMkAthI rahita te niHzaMkita kahevAya che. jIvapaNuM samAna chatAM eka bhavya ane bIjo abhavya ema kema thAya ?" AvI zaMkA karavI te dezazaMkA kahevAya che, ane "saghalA siddhAMta prAkRta bhASAmAM nibaddha-racAyelA che tethI e badhuM kaDhipata haze evI zaMkA karavI te sarvazaMkA kahevAya che. A sthAne Avo vicAra karavo joIe ke keTalAeka padArtho hetuvaDe grAhya che ane keTalAeka ahetuvaDe grAhya che. temAM je jIvAstitva vagere padArtho che te hetuvaDe grAhya che ane bhavyatva vagere padArtho ane hetuvaDe grAhya che, kAraNake bhavyatva vagere jANavAnA hetuo utkRSTa jJAnanA viSayamAM Ave che eTale ApaNe jevA chagharatha purUSonI apekSAe utkRSTa jJAnavAlA kevalI pramukhanA vacanathI jANavAmAM Ave che. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hitIyaH adhyaayH| bAlastrImUDhamUrkhANAM nRNAM cAritrakAMkSiNAm / / anugrahArtha tatvajJaiH siddhAMtaH prAkRtaH smRtH|| . dRSTeSTAviruddhatvAca nAyaM parikalpanAgocaraH / tatazca niHzaMkito jIva evArhacchAsanapratipanno darzanAcAra ityucyate / anena darzanadarzaninorabhedopacAramAha / tadekAMtabhede tvadarzanina iva phalAbhAvAnmokSAbhAva ityevaM zeSapadepvapi bhAvanA kAryA / tathA niHkAMkSito dezasarvakAMkSArahitaH, tatra dezakAMkSA ekaM darzanaM kAMkSate digaMbaradarzanAdi / sarvakAMkSA tu sarvANyeveti / nAlokayati SaTjIvanikAyapIDAmasatprarUpaNAM ceti / vicikitsA mativibhramo nirgatA vicikitsA yasAdasau nirvicikitsaH, sAdhveva jinadarzanaM kiMtu pravRttasyApi sato mamAsAtphalaM bhaviSyati vA na vA kRSIvalAdikriyAsUbha siddhAMtamAM je prAkRta bhASAne nibaMdha che, te bAlaka pramukhane sAdhAraNa thaI sahelo paDavA mATe kare che. kahyuM che ke "cAritranI icchA karanArA bAlaka, strI, mUDha ane mUrNa purUSonA anugrahane arthe tattvajJa purUSoe siddhAMtane prAkRta karela che." mATe e siddhAMta kalpita nathI, kAraNake pratyakSa, anumAna ane Agama pramANathI avirUddha che. tethI niHzaMkita thaI ahaMta zAsanane prApta thayele jIvana darzanAcAra kahevAya che, ethI darzana ane darzanI (darzanavAlA)ne abheda upacAra kahele che, arthAta darzana ane darzanImAM bheda nathI. je temanI vacce ekAMte bheda kahIe te adarzanInI jema phalano abhAva thAya eTale mokSane paNa abhAva che. bAkInA niHkAMkSita vagere darzanAcAranA sAta bhedamAM paNa evI rIte bhAvanA karI levI. ( 2 niHkAMkSita eTale dezakAMkSA tathA sarvakAMkSAthI rahita. digaMbara pramukha koI eka darzananI AkAMkSA kare eTale te matane sAro jANI aMgIkAra karavAnI IcchA kare te dezakAMkSA kahevAya che. tevI rIte sarva darzanenI AkAMkSA kare te sarvakAMkSA kahevAya che. tevA matanI IcchA karI temAM rahelI Sa jIvanikAya pIDA ane asata prarUpaNAne te joto nathI. e deza tathA sarva AkAMkSAthI rahita hoya te niHkAMkSita darzanAcAra kahevAya che. vicikitsA eTale buddhine vibhrama, te jemAM na hoya te nirvicikitsa kahevAya. jemake "A jinadarzana to sAruM che paNa temAM pravRtti karavAthI mane phala thaze ke nahIM? kAraNake khetI vagere kriyAomAM baMne rIte Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMduprakaraNe yathApyupalabdheriti kuviklprhitH| na hyavikala upAya upeyavastupariprApako na bhavatIti saMjAtanizcaya ityarthaH / yadvA nirvijugupsaH, saadhujugupsaarhitH| tathA amUDhadRSTiH / bAlatapakhitapovidyAdyatizayairna mUDhA svabhAvAnna calitA dRSTiH samyagdarzanarUpA yasyAsau amUDhadRSTiH / etAvAn guNipradhAno drshnaacaarnirdeshH| ... adhunA guNapradhAnaH / upabRMhaNaM nAma samAnadhArmikANAM sadguNaprazaMsanena tavRddhikaraNaM, sthirIkaraNaM dharmAdviSIdatAM tatraiva sthApanaM / vAtsalyaM samAnadhArmikajanopakArIkaraNaM / prabhAvanA dharmakathAdibhistIrthakhyApaneti, guNapradhAnacAyaM nirdezo guNaguNinoH kathaMcidbhedakhyApanArtham / ekAMtAbhede guNanivRttau guNino'pi nivRtteH zUnyatApattiriti / upalabdhi che, eTale phala male athavA na paNa male" A pramANe naThArA saMkalpa-vikalpa kare nahIM arthAta "saMpUrNa rIte kareluM upAya pAmavA gya vastune pamADyA vagara raheto nathI" evo nizcaya karI pravarte te athavA sAdhunAM mala malina gAtra joI durgachA kare nahIM te nirvijugupsa dazenAcAra kahevAya che. 4 amUDhadaSTi eTale jenI samyagdarzanarUpa dRSTi, bAla tapasvInA tapa vidyA vagerenA atizayathI mUDha thaInathI arthAta svabhAvathI calita thaI nathI, te amUDhadaSTi darzanAcAra kahevAya che. A cAra prakArano darzanAcArazuNipradhAna che. have bAkIne cAra prakArano darzanAcAra guNapradhAna che, te kahe che. 5 upavRMhaNa eTale sAdhama baMdhuonA saguNanI prazaMsA karI tenI vRddhi karavI te upahaNa darzanAcAra kahevAya che. 6 sthirIkaraNa eTale dharmathI sIdAtA-dharmabhraSTa thatA evA purUSone dharmamAM sthApita karavA te sthirIkaraNa darzanAcAra kahevAya che. ( 7 vAtsalya eTale sAdhama baMdhuone upakAra kare te vAtsalya darzanAcAra kahevAya che. 8 prabhAvanA eTale dharma kathA vagerethI tIrthanI vikhyAti karavI te prabhAvanA darzanAcAra kahevAya che. ahIM je guNapradhAna nirdeza kare che te guNa ane guNane koI prakAre abheda jaNAve che. je ekAMte abheda jaNa to guNanI nivRtti thaI jAya ane jyAre guNanI nivRtti thAya tyAre guNanI paNa nivRtti thaI jAya, eTale zunyapaNuMnI prApti thAya. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH shrdhyaayH| caaritraacaaro'ssttdhaa| paMcasamititriguptibhedAt / samitiguptisvarUpaM ca pratItameva / tapaAcArastu dvAdazavidhaH bAhyAbhyaMtaratapASaTkadvayabhedAt / tatra anazanaM, UnodaratA, vRtteH saMkSepaNam, rasatyAgaH, kAyaklezaH, saMlInatA iti bAhyatapaH proktaM / prAyazcittadhyAne, vaiyAvRtyavinayAvathotsargaH, svAdhyAya iti tapaH SaTprakAramAbhyaMtaraM bhavati / vIryAcAraH punaH anikutabAhyAbhyaMtarasAmarthyasya sataH anaMtaroktaSaTtriMzadvidhe jJAnadarzanAdyAcAre yathAzakti pratipattilakSaNaM parAkramaNaM pratipattau ca yathAvalaM pAlaneti // 14 // tathA-nirIdazakyapAlaneti // 15 // nirIheNa aihikapAralaukikaphaleSu rAjadevatvAdilakSaNeSu vyAvRttAbhilASeNa zakyasya jJAnAcArAdervihitamidamiti buddhyA pAlanA kAryeti ca vAta rUri | 25 / trIjo cAritrAcAra pAMca samiti ane traNa guptithI ATha prakArane che. samiti ane guptinuM svarUpa prasiddha che. cotho tapa AcAra cha prakAranuM bAhya tapa ane cha prakAranuM Abhyatara tapa malI bAra prakArano che. anazana, UdaratA, vRttino saMkSepa, rasano tyAga, kAyaleza, selInatAe cha prakAranuM bAhya tapa kahevAya che. prAyacitta, dhyAna, vaiyAvRtya, vinaya, kAyetsarga, svAdhyAya- e cha prakAranuM AvyuMtara tapa kahevAya che. ( pAMcamAM vicAranuM svarUpa A pramANe che-bahAra tathA aMdaranuM sAmarthya gopavyA vagara upara kahelA jJAna darzanAdikanA chatrIza AcAramAM yathAzakti aMgIkAra karavAnuM parAkrama pherave ane aMgIkAra karyA pachI zakti anusAre tenuM pAlana kare te vicAra kahevAya che. 14 mUlArtha Aleka ane paralokanI vAMchA rAkhyA vagara karI zakAya tevA jJAnAcAra vagerenuM pAlana karavuM. 15 TIkArtha-nirIha eTale Aloka ane paralokanA phalarUpa je rAjya pAmavuM athavA devapaNuM melavavuM, temAM abhilASane choDI, karI zakAya tevA jJAnAcAra vagerenuM pAlana karavuM. "siddhAMtamAM A pramANe kahyuM che evI buddhivaDe temAM pravartana karavuM, te pAlana karyuM kahevAya che. 15 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TV . dharmabiMduprakaraNe tathA-azo nAvapratipattiriti // 6 // azakye jJAnAcArAdivizeSa eva kartumapAryamANe kuto'pi dhRtisaMhana kAlabalAdivaikalyAdbhAvapratipattiH bhAvena aMtaHkaraNena pratipattiranubaMdha: na punastatra pravRttirapi akAlautsukyasya tattvata ArttadhyAnatvAditi // 16 // tathA-pAlanovAyo rerA ti // 3 // etasmin jJAnAdyAcAre pratipanne sati pAlanAya upAyasya adhikaguNatulya guNaloka madhya saMvAsalakSaNasya nijaguNasthAnakocitakriyAparipAlanAnusmaraNasvabhAvasya copadezo dAtavya iti // 17 // tathA-halara paheti // 25 // asyAcArasya samyak paripAlitasya sataH phalaM, ihaiva taavdupplvmUlAthe--jJAnAcAra vagere pAlI zakAya tema na heAya tA bhAvathI tenA aMgIkAra karavA. 16 TIkAthe--dhIraja, saMhanana (saMdhayaNu), kAla ane khala vagerenI nyUnatAthI te jJAnAcArAdi pAlI zakAya tema na heAya te| mAtra bhAvathI eTale aMtaHkaraNathI teneA aMgIkAra karavA, temAM pravRtti karavI nahIM; kAraNake akAle zakti vinA te pAlavAnA utsAha karavA te tattvataH AntadhyAna kahevAya che. 16 mUlAthe--aMgIkAra karela jJAnAdi AcArane pAlavAnA upAyanA upadeza karavA. 17 TIkAthe--e jJAnAdi AcAra aMgIkAra karyo pachI tene pAlavAne upAya--jemake "peAtAthI adhika guNavAlA athavA tulya guNavAlA laoNkAmAM vasavuM, peAtAnA guNasthAnakane ceAgya evI kriyAnuM pAlana karavuM ane tenuM smaraNa karavuM" tevA upAyane upadeza ApaveA. 17 mUlAthe--jJAnAdi AcAra pAlavAthI je la thAya tenI prarUpuNA karavI. 19 TIkAthe--e jJAnAdi AcAra sArI rIte pAlavAthI tenuM la-jemake Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH adhyAyaH / 1 hAso bhAvaizvaryavRddhirjanapriyatvaM ca paratra ca sugatijanmottamasthAnalAbhaH paraMparayA nirvANAvAptizceti yatkAryaM tasya prarUpaNA prajJApanA vidheyeti // 18 // atraiva vizeSamAha / vaiviunamitti 5 ra'' // devAnAM vaimAnikAnAM RddheH vibhUteH rUpAdilakSaNAyA varNanaM prakAzanaM / yathA / tatrottamA rUpasaMpat satsthitiprabhAvamukhadyutilezyAyogaH vizuveMdriyAvadhitvaM prakRSTAni bhogasAdhanAni divyo vimAnanivahaH ityAdi valyamaLameva / / 1 / / tathA--mulAyamano'iriti // 4 // devasthAnAcyutAvapi viziSTe deze viziSTe kule niSkalaMke anvaye u Ale ke upadravanA nAza, bhAvarUpa aizvaryanI vRddhi tathA leAkanI prIti ane paraleoNke sadgatimAM janma, uttama sthAnane lAbha ane paraMparAe mekSaprApti erUpa lanI prarUpaNA karavI, eTale tevuM phula thavAnI vijJapti karavI. 18 ahIM te viSe vizeSa bAbata jaNAve che. mRlArtha-devatAnI samRddhinuM varNana karavuM. 19 TIkArtha------vaimAnika devatAnI rUpa vagere samRddhinuM varNana karavuM. jemakedevatAonI rUpa saMpatti uttama hoya che. sArI sthiti, prabhAva, sukha, kAMti ane lezyAnA yoga temane prApta thAya che. zuddha iMdriyA, avadhijJAna, bhAganAM utkRSTa sAdhanA ane divya vimAnanA samUha tee melave che--ityAdi deva samRddhinuM varNana je Agala kahevAmAM Avaze teupadezake zrotAnI Agala prakAza karavuM.19 mUlArja-sArA kulamAM janma thavA viSe kahevuM. 20 TIkAtha-devatAnA sthAnathI anyA pachI paNa sArA dezamAM, sArA kulamAM eTale niSkalaMka ane sadAcArathI vikhyAta evA purUSAvAlA vaMzamAM aneka 11 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMduprakaraNe dagre sadAcAreNAkhyAyikApuruSayukte anekamanorathAvapUrakaM atyaMtaniravayaM jnmetyaadirvkssymaannlkssnnaivoktiH| // 20 // tathA-kalyANaparaMparAkhyAnamiti // 1 // tataH sukulAgamanAdanaMtaraM kalyANaparaMparAyAH tatra suMdaraM rUpaM, Alayo lakSaNAnAM, rahitaM Amayena, ityaadiruupaayaaH| atraiva dharmaphalAdhyAye vakSyamANAyAH AkhyAnaM nivedanaM kAryamiti / // 21 // tathA-asadAcAragardai ti // 2 // asadAcAraH sadAcAravilakSaNo hiMsAnRtAdidazavidhapApahetubhedarUpaH / ythoktN| hiMsAnRtAdayaH paMca tattvAzraddhAnameva ca / krodhAdayazca catvAra iti pApasya hetavaH // tasya gardA asadAcAragIM / yathA / na mithyAtvasamaH zatruna mithyAtvasamaM viSam / na mithyAtvasamo rogo na mithyAtvasamaM tmH|| mane ratha pUrA thAya tevo nirdoSa janma prApta thAya che ItyAdi kathana karavuM, jene mATe Agala kahevAmAM Avaze. 20 mUlAtha-kalyANanI paraMparA jaNAvavI. 21 TIkAthe-sArA kuLamAM janma malyA pachI kalyANanI paraMparA jemake suMdara rUpa ane lakSaNonA rathAnarUpa tathA raMgathI rahita evuM zarIra-ityAdi kalyANanI paraMparA je A graMthanA dharma phalAdhyAyamAM kahevAmAM Avaze, tenuM AkhyAna eTale nivedana karavuM. 21 mUlArtha-naThArA AcAranI niMdA karavI. rara TIkArya-asat AcAra eTale hiMsA, amRta vagere daza prakAranA pApanA heturUpa naThAro AcArate A pramANe-"hiMsA, asatya vagere pAMca,tattva upara azraddhA ane krodhAdi cAra-e malI daza pApanA hetuo che."tevA naThArA AcAranI niMdA karavI. jemake-mithyAtva samAnakoI zatru nathI,mithyAtvanA Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hitIyaH adhyaayH| dviSadviSatamorogairduHkhamekatra dIyate / mithyAtvena duraMtena jaMtojanmani janmani // varaM jvAlAkule kSipto dehinAtmA hutAzane / na tu mithyAtvasaMyuktaM jIvitavyaM kadAcana // iti tattvAzraddhAnagardA, evaM hiMsAdiSvapi garhAyojanA kAryA // 22 // tathA-tatsvarUpakathana miti // 23 // tasya asadAcArasya hiMsAdeH svarUpakathanaM / ythaa| pramattayogAtprANivyaparopaNaM hiMsA, asadabhidhAnaM mRSA, adattAdAnaM steyaM, maithunamabrahma, mUrchA parada rUtyAdri . 23 // tathA-rAI rikSAra tti jevuM koI viSa nathI, mithyAtvanA jevo kaI roga nathI ane mithyAtvanA jevuM koI ajJAna-aMdhakAra nathI. zatru, viSa, ajJAnarUpI aMdhakAra ane rega prANane eka vAra duHkha Ape che, ane duraMta evuM mithyAtva te janma janma duHkha Ape che. prANue javAlAthI Akula vyAkula evA agnimAM pitAnA AtmAne jhaMpalAvo sAre che, paNa mithyAtva sAthe jIvavuM te kadi paNa sAruM nathI." A mAtra tatvanI azraddhAnI niMdA kahelI che. evI rIte hiMsA vageremAM paNa nidAnI lejanA karI levI. 22 mUlArtha-te naThArA AcAranuM svarUpa kahI batAvavuM. 23 TIkArya-te hiMsA vagere daza prakAranA pApanA heturUpa asat AcAranuM svarUpa upadezake zrotAnI pAse kahI batAvavuM. jemake-pramAdanA gathI prANune nAza kare te hiMsA kahevAya, asatya bolavuM te mRSA kahevAya, adatta-ApyA vagara grahaNa karavuM te teya (cerI) kahevAya, mithuna (vyabhicAra) karavuM te abrahmacarya kahevAya ane koI vastu upara mUcha rAkhavI te parigraha kahevAya ityAdi. 23 mUlArtha--upadezake pote asat AcArane tyAga kara. 24 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cm dharmabiMduprakaraNe khayamAcArakathakena parihAraH asadAcArasya sNpaadniiyH| yataH / khayamasadAcAramapariharato dharmakathanaM naTavairAgyakathanamivAnAdeyameva syAt na tu sAdhyasiddhikaramiti // 24 // tathA-jhajunAvAsevana miti // 25 // RjubhAvasya kauTilyatyAgarUpasya AsevanamanuSThAnaM dezakenaiva kArya / evaM hi taminnavipratAraNakAriNi saMbhAvite sati ziSyastadupadezAna kutoDara dUravartI sAhiti 25 tathA apAyahetutvadezaneti // 26 // apAyAnAM anarthAnAM ihalokaparalokagocarANAM hetutvaM prastAvAdasa dAcArasya yo hetubhAvaH tasya dezanA vidheyA / yathA / yanna prayAMti puruSAH svarga yacca prayAMti vinipAtam / tatra nimittamanAryaH pramAda iti nizcitamidaM me // 26 // pramAdazcAsadAcAraH iti / TIkArtha-svayaM eTale pita-AcAranA upadeza karanAre te asat AcArano tyAga karavo, kAraNake upadezaka pote asat AcAra choDe nahIM ane dharmopadeza kare, to tenuM dharmakathana veSadhArI naTanA vairAgya jevuM agrAhya thAya che, te sAdhyanI siddhine karanAruM thatuM nathI. 24 mUlAthe-upadezake hamezAM sarala bhAva rAkha. 25 TIkArtha-upadezake kuTilatAno tyAga karavArUpa sarala bhAva rAkhe, ethI te upadezaka pratAraNA (ThagAI) karanAra nathI ema saMbhAvanA thatAM ziSya tenA koI paNa upadezathI dUra raheto nathI. 25 mUlArtha--anarthanA kAraNanI dezanA ApavI. 26 TIkArya-Aleka ane paraloka saMbaMdhI anarthanA hetu arthAta prastuta viSayamAM asat AcAranA hetunI dezanA ApavI. jemake "je purUSa svarga jatA nathI ane je purUSone nipAta thAya che, tenuM nimitta-kAraNa anArya pramAdaja che, e amAre nizcaya che. 26 ahIM pramAda eTale asat AcAra le, Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ya. hitIyaH adhyaayH| apAyAneva vyaktIkurvannAha / nArakaHkhopavarNanamiti // 27 // narake bhavA nArakAH teSAM upalakSaNatvAttiryagAdInAM ca duHkhAni azarmANi teSAmupavarNanaM vidheyaM / yathA / tIkSNairasibhirdIptaiH kuMtairviSamaiH parazvadhaizcakaiH / prshutrishuultomrmudgrvaasiibhushuNddiibhiH|| saMbhinnatAluzirasazchinnabhujAzchinnakarNanAsauSThAH / bhinnahRdayodarAMtrA bhinnAkSipuTAH suduHkhaartaaH|| nipataMta utpataMto viceSTamAnA mahItale diinaaH| nekSate trAtAraM nairayikAH karmapaTalAMdhAH // kSuttahimAtyuSNabhayArditAnAM parAbhiyogavyasanAturANAm / ahotirazcAmabhiduHkhitAnAM sukhAnuSaMgaH kila vArtametat // te upadravone pragaTa kare che-- mUlArtha-upadezake zrotAnI Agala nArakanAM duHkhanuM varNana karavuM. 27 TIkArtha-narakamAM thayelA te nArakI kahevAya, upalakSaNathI tiryaMca vagere, temanAM duHkha-vyathA tenuM varNana karavuM. jemake "tIrNa taravArothI, dedIpyamAna bhAlAMothI, viSama kuvADA, cakra, pharasI, trizUla, tomara, mudagara, vAMsala ane bhusuMDIothI jemanA tAluM tathA zira bhedAya che, bhujAo chedAya che, karNa, nAsikA ane haTha kapAya che, hRdaya, udara tathA AMtaraDAM bhedAya che ane AMkhanAM paDela phoDAya che, tethI karIne e nArakI prANuo duHkha pIDita thaI paDe che, uchaLe che ane pRthvI upara dIna thaI taraphaDe che, temaja karmanA paTalathI aMdha thayelA te prANuo pitAnA trAtA-rakSakane joI zakatA nathI." "zudhA, tRSA, hima, ati uSNatA ane bhayathI pIDita, parAdhInatAnA vyasanathI Atura evA du:khI tiryaMcane paNa sukhane prasaMga, e ati tuccha ane kahevA mAtra che, paraMtu vastutAe kevala duHkha ja che." Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMduprakaraNe mAnuSyakepi dAridyarogadaurbhAgyazokamauANi / jAtikulAvayavAdinyUnatvaM cAznute prANI // deveSu cyavana viyogaduHkhiteSu krodheAmadamadanAtitApiteSu / AryA nastadiha vicArya saMvadaMtu yatsaukhyaM kimapi nivedanIya mati 27 ta | tathA- kulamarAtiriti . duHkuleSu zakayavanazabarabarbarAdisaMbaMdhiSu yajanma asadAcArANAM prANinAM prAdurbhAvaH tasya prazastiH prajJApanA kAryA // 28 // tatra cotpannAnAM kimityAha puHkhaparaMparA nivedanamiti // e|| duHkhAnAM zArIramAnasAzamalakSaNAnAM yA paraMparA pravAhaH tasyA nivedanaM prarUpaNaM / yathA / asadAcArapAravazyAt jIvA duHkuleSUtpadyate / tatra cA "manuSyabhavamAM paNa prANI dAridya, rAga, durbhAgya, zoka, mUrkhatA temaja jAti, kula tathA zarIranA avayavanI nyUnatA prApta kare che." "devatAnA bhAvamAM paNa vyavavAnuM tathA viyeganuM duHkha heAya che ane krodha, IrSA, mada tathA madanathI teo paritApa pAme che-he Aryo, vicArIne kahe, te devatAone nivedana karavA jevuM zuM sukha che ? 27 mUlArtha-naThArA kulamAM kyAre janma thAya?e viSe samajUtI ApavI. 28 TIkArya-zaka, yavana, zabara tathA barbara vagere naThArA kulamAM sadAcAra rahita evA prANuone janma thAya che, te viSe samajUtI ApavI. 28 naThArA kulamAM utpanna thaelA prANIone zuM kahevuM te kahe che. mUlArtha-nakAra kulamAM utpanna thaelA prANIone duHkhanI paraMparA thAya che tenuM nivedana karavuM. 29 TIkAthe-zarIra tathA mana saMbaMdhI dukhonI paraMparA upadezaka nivedana karavI. jemake-asat AcAranA paravaza paNAthI jIva naThArA kulamAM Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kritI adhyApaka. suMdaravarNarasagaMdhasparzazarIrabhAjAM teSAM duHkhanirAkaraNanibaMdhanasya dharmasya svane'pyanupalaMbhAt hiMsAnRtasteyAzuddhakarmakaraNapravaNAnAM narakAdiphalapApakarmopacaya eva saMpadyate / tadabhibhUtAnAmiha paratra cAvyavacchinnAnubaMdhA duHkhaparaMparA prasUyate / yaducyate / / taiH karmabhiH sa jIvo vivazaH saMsAracakramupayAti / dravyakSetrA'ddhAbhAvabhinnamAvartate bahuzaH // 29 // tathA-upAyato mohaniMdeti // 30 // upAyataH upAyena anarthapradhAnAnAM mUDhapuruSalakSaNAnAM prapaMcarUpeNa mohasya mUDhatAyA niMdA anAdaraNIyatAkhyApaneti / yathA / amitraM kurute mitraM mitraM dveSTi hinasti ca / karma cArabhate duSTaM tamAhurmUDhacetasam // utpanna thAya che. te naThArA kulamAM prANIone varNa, rasa, gaMdha, sparza ane zarIra kharAba male che, tethI duHkhane nirAkaraNa karavAnA kAraNarUpa dharma temane svamAmAM paNa prApta thato nathI; paNa hiMsA, asatya ane sTeyarUpa azuddha karma karavAmAM pravINa hovAthI ulaTI narakAdinuM phala ApanAra pApakarmanI vRddhija thAya che. tethI parAbhava pAmelA prANuone Aloka ane paralekamAM anubaMdha rahita duHkhanI paraMparA utpanna thAya che. kahyuM che ke "kamane vaza thayela jIva dravya, kSetra, kAla ane bhAvathI judA judA bhedane prApta thayelA A saMsAracakramAM vAraMvAra parAvartana karyA kare che, eTale dravyapula parAvartana, kSetrapudgala parAvartana, kAlapula parAvartana ane bhAvapudgala parAvartana bahuvAra karyA kare che." 29 - mUlArtha-upAyathI mehanI niMdA karavI. 30 TIkArtha-upAyathI eTale anartha pradhAna mUDha purUSanAM lakSaNone vitArathI jaNavavArUpa--upAyathI moha-mUDhapaNAnI niMdA karavI, arthAt te anAdara karavA gya che ema jaNAvavuM. jemake "je amitrane mitra mAne, mitra hoya tene dveSa kare, vA tene mArI nAkhe ane duSTa karma AraMbhe tene mUDha cittavale purUSa kahe che." Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMduprakaraNe arthavaMtyupapannAni vAkyAni guNavaMti ca / naiva mUDho vijAnAti mumUrSuriva bheSajam // saMprAptaH paMDitaH kRcchaM prajJayA pratibudhyate / mUDhastu kRcchramAsAdya zilevAMbhasi majati // athavopAyato mohaphalopadarzanadvAralakSaNAnmohaniMdA kAryeti / / janmamRtyujarAvyAdhirogazokAyupadrutam / vIkSyamANA api bhavaM nodvijaMtyapi mohtH|| dharmavIjaM paraM prApya mAnuSyaM karmabhUmiSu / na satkarmakRSAvasya prytNte'lpmedhsH|| baDizAmiSavattucche kusukhe dAruNodaye / saktAstyajaMti sacceSTAM dhigaho dAruNaM tamaH // 30 // iti 1 idaM zlokatrayaM yogadRSTisamuccayAd gRhItaM / 2 asyeti dharmavIjasya. maravAnI IcchAvAlo purUSa jema auSadha-upAyane mAnato nathI, tema mUDha purUSa arthavALAM ane guNavAlAM vAkAne mAnato nathI." paMDita purUSa kadi kaSTa pAmyuM hoya to te prajJAthI pratibodha pAme che ane mUDha purUSa kaSTane pAmyA hoya to jalamAM paththaranI jema DubI jAya che." athavA mehanuM phala darzavavArUpa--upAyathI mohanI niMdA karavI. jemake janma, mRtyu, jarA, vyAdhi, roga ane zoka vagerethI upadrava pAmelA A saMsArane jotAM chatAM paNa manuSya mohane lIdhe tenAthI udvega pAmatA nathI." "A karmabhUmi (kSetra) ne viSe mAnuSya bhavarUpa utkRSTa dharmabIja prApta karI, tenI satkarmarUpa kRSi-khetI karavAne alpabuddhivAlA purUSo (mehathI) yata karatA nathI." maryo pakaDavAnA kAMTAnI aMdara rahelA mAMsanI jema tuccha ane bhayaMkara udayavAlA naThArA viSayasukhamAM Asakta thayelA manuSya jene lIdhe sa&iyAne tyAga kare che, evA dArUNa-bhayaMkara moharUpa aMdhakArane dhikIra che." 30 1 A traNa ka yogadRSTisamuccayamAMthI lIdhelA che. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH adhyaayH| tathA-sajJAnaprazaMsanamiti // 31 // sad aviparyastaM jJAnaM yasya sa sajjJAnaH paMDito janaH tasya sato vA jJAnasya vivecanalakSaNasya prazaMsanaM puraskAra iti / yathA / tannetrastribhirIkSate na girizo no padmajanmASTabhiH skaMdo dvAdazabhirna vA na maghavA cakSuHsahasreNa ca / / saMbhUyApi jagattrayasya nayanaistadvastu no vIkSyate pratyAhRtya dRzaH samAhitadhiyaH pazyaMti ytpNdditaaH|| tathA nAprApyamabhivAMchaMti naSTaM necchaMti zocitum / / Apatsu ca na muhyati narAH pNdditbuddhyH|| na hRSyatyAtmano mAne nApamAne ca ruSyati / gAMgo hUda ivAkSobhyo yaH sa paMDita ucyate // 31 // tathA-puruSakArasatkatheti // 35 // mUlArtha-sat jJAnanI prazaMsA karavI. 31 TIkAthe-sa-samyapha jJAnavAlA paMDita jananI athavA sata-vivecana sahita jJAnanI prazaMsA karavI. jemake "samAdhivAlI buddhine dhAraNa karanArA paMDita aMtara dRSTithI je vastu joI zake che, te vastune zaMkara traNa netrothI, brahmA ATha netrothI, kArtikaravAmI bAra netrothI ane IMdra hajAra netrothI paNa joI zakato nathI eTaluM ja nahIM paNa traNa jagatanAM netro ekaThAM thai te vastu joI zakatA nathI." paMDita purUSa je vastu aprApya hoya tenI IcchA karatA nathI, je varaMtu naSTa thaI hoya tene zeka karatA nathI ane ApattiomAM muMjhAtA nathI." che je pitAnuM mAna thAya te harSa pAmato nathI ane apamAna thAya te repa karato nathI, eTale ke gaMgA nadIne dUdanI jema kadi kSebha pAmato nathI te paMDita kahevAya che." 31 mUlArtha-purUSArtha-udyoganuM mAhAbhya kahevuM. 32 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMDaprakaraNe puruSakArasya utsAhalakSaNasya satkathA mAhAtmyaprazaMsanaM / yathA / durgA tAvadiyaM samudraparikhA tAvannirAlaMbanaM vyomaitannanu tAvadeva viSamaH pAtAlayAtrAgamaH / datvA mUrddhani pAdamudyamabhido daivasya kIrtipriyaH vIrairyAvadaho na sAhasatulAmAropyate jIvitam / / tathA vihAya paurupaM karma yo daivamanuvartate / taddhi zAmyati taM prApya klIbaM patimivAMganA // 32 // tathA-vIryavirNana miti // 33 // vIryaH prakarSarUpAyAH zuddhAcArabalalabhyAyAH tiirthkrviirypryvsaanAyA vanamati . kathA meruM daMDaM dharI chatraM yatkecitkartumIzate / tatsadAcArakalpadruphalamAhumaharSayaH // 33 // TIkArtha--utsAharUpa purUSArthanA mAhAmyanI prazaMsA karavI. jemake kIrtinI prItivAlA vIra purUSo udyamane teDanArA daiva (bhAgya)nA mastaka para paga mUkI potAnA jIvitane jayAMsudhI sAhasa (hiMmata)nI tulA upara caDAve nahIM, tyAMsudhI ja temane A samudranI khAI durgama che, tyAM sudhI ja AkAza nirAlaMba che ane tyAM sudhI ja pAtAlanI yAtrA viSama che. arthAta je teo hiMmata kare te samudra, AkAza ane pAtAlamAM paNa jaI zake che." - je purUSArthane choDI daivane anusare che, tenuM daiva napuMsaka patine prApta karI strInI jema tevA purUSane prApta karI potAnI mele zamI jAya che, arthAt purUSArtha vinA daiva niSphala thaI jAya che." 3ra mUlArtha-vIryanI samRddhinuM varNana karavuM. 33 - TIkArya-zuddha AcAranA balathI labhya ane utkarSarUpa evI vIryanI samRddhi ke je avasAne tIrthakaranA vIrya sudhI pahoMce che, tenuM varNana karavuM. jemake "je koI merUne daMDa ane pRthvInuM chatra karavA samartha thAya che, te sadAcArarUpa kalpavRkSanuM phala che ema maharSio kahe che." 33 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH adhyaayH| tathA-rite jIrAnApo kRti che rU . asinpUrvamuddiSTe upadezajAle zraddhAnajJAnAnuSThAnavattayA pariNate sAsmIbhAvamupagate sati upadezAhasya jaMtoH gaMbhIrAyAH pUrvadezanApekSayA atyaMtasUkSmAyA AtmAstitvatadvaMdhamokSAdikAyA dezanAyAH yogaH vyApAraH kAryaH / idamuktaM bhavati / yaH pUrva sAdhAraNaguNaprazaMsAdiH anekadhopadezaH prokta Aste, sa yadA tadAvArakakarmahAsAtizayAdaMgAMgIbhAvalakSaNaM pariNAmamupAgato bhavati, tadA jIrNabhojanamiva gaMbhIradezanAyAmasau dezanArho'vatAryate iti // 34 // ayaM ca gaMbhIradezanAyogo na zrutadharmakathanamaMtareNopapadyate ityAha / butadharmagananiti rUpa che mUlAI-upara kahele sarva upadeza zrotAnA manamAM pariName te te pachI sUkSma dezanAne vyApAra karavo. 34 TIkArtha-upara kahelo upadezane samUha zraddhA, jJAna tathA anuSThAna sAthe pariName eTale sAtmabhAva pAme arthAt teno AtmA sAthe ekIbhAva thAya to pachI upadezane gya evA jaMtune gaMbhIra eTale pUrvadezanAnI apakSAe atisUkSma evI dezanA ke jemAM AtmAnuM astitva, AtmAne baMdha tathA mekSa vagere darzAvAya che tene yoga eTale vyApAra karavo. kahevAnI matalaba evI che ke sAdhAraNa guNanI prazaMsAdi karavArUpa aneka prakArane upadeza je pUrva kahe che, te tenA AvaraNa karanAra kamene atize dAsa thavAthI aMgagIbhAvarUpa pariNAmane pAme eTale pachI dezanAne yogya evA tene jIrNa bhejananI jema gaMbhIra sUkSma dezanAmAM utAra. 34 e sUkSma dezanAno vega siddhAMta dharmanA kahevA vinA prApta thato nathI. te kahe che - mUlArtha_zruta-siddhAMta dharmanuM kathana karavuM. 35 1 ahIM koI prazna kare ke zrotAnA hRdayamAM upadeza praNamyo che, e zI rIte jaNAya? tenA uttaramAM kahevAnuM ke upara kahelI potAnI zaktine anusAra pravRtti karavAthI te jANavAmAM Ave che. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNe zrutadharmasya vAcanApRcchanAparAvartanAnuprekSAdharmakathanalakSaNasya sakalakuzalakalApakalpadrumavipulAlavAlakalpasya kathanaM / yathA / cakSuSmaMtasta eveha ye zrutajJAnacakSuSA / samyak sadaiva pazyaMti bhAvAn heyetarAnnarAH || 35 // US ayaM ca zrutadharmaH pratidarzanamanyathA'nyathA pravRtta iti nAsAvadyApi tatsamyagbhAvaM vivecayitumalamityAha / vajuvAravarIzAvatAra kRti 5 rU6 // tasya hi bahutvAcchrutadharmANAM zrutadharma iti zabdasamAnatayA vipralabdhabuddheH parIkSAyAM trikoTiparizuddhilakSaNAyAM zrutadharma saMbaMdhinyAmavatAraH AyaH / anyatrAbapi taM zabdamAtreNa vadaMti dharmaM vizve'pi lokA na vicArayati / zabdasAmyespi vicitrabhedairvibhidyate kSIramivArcanIyaH / TIkArthavAcanA, pRcchanA, parAvartanA, anuprekSA tathA dharmakathanarUpa zrutadharma ke je sarve kuzalanA samUharUpa kalpavRkSanA vizAla kayArArUpa che, tenuM kathana karavuM. jemake " AlAkanA haiyatyAga karavA cAgya ane ItaragrahaNa karavA yogya padArthone je zrutajJAnarUpa netrathI hamezAM jIve che, teja kharekharA netravAlA che. '' 35 A zruta-siddhAMtadharma pratyeka darzanamAM judI judI rIte pravarttA che, tethI SaT darzananA badhA dharma zrutadharma kahevAya che, te temAM samyak prakAranA dharmanuM vivecana thaI zake tema nathI te tenuM zI rIte karavuM ? te kahe che mUlArja-zrutadharma ghaNA che, tethI uttama zrutadharmanI parIkSA karavAmAM pravarttavuM. 36 TIkArtha----te zrutadharma dhaNA che tethI badhe lAgu paDatA zrutadharma evA sarakhA zabda uparathI purUSanI buddhi chetarAya, mATe traNa kATIthI zuddhi karavArUpa zrutadharmanI parIkSA karavA utarI paDavuM. te viSe bIje paNa kahyuM che ke " sarve laoNka zabda mAtrathI sarvane sarakhA dharma kahe che, paNa te tenA vicAra Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH adhyaayH| lakSmI vidhAtuM sakalAM samartha sudurlabhaM vizvajanInamenam / parIkSya gRhaMti vicAradakSAH suvarNavadvaMcanabhItacittAH // 36 // iti parIkSopAyamevAha / paripatti rU . thA suvafmAtra sArvena tathavidhapponnavicArazaiva suddhAzudrapsy suvarNasya pravRttau kapacchedatApAH parIkSaNAya vicakSaNairAdriyaMte / tathAtrApi zrutadharme parIkSaNIye kaSAdInAM prarUpaNeti / // 37 // kaSAdInevAha vidhipratiSedhau kaSa iti // 30 // vidhiH aviruddhakartArthopadezakaM vAkyaM / yathA svargakevalArthinA karatA nathI. te dharma zabdanI samAnatA chatAM paNa vicitra bhedathI bhedavAle che, mATe cekhA dUdhanI jema tene parIkSA karI mAnya karo." vicAra karavAmAM DAhyA ane manamAM chetaravAno bhaya rAkhanArA purU samagra lakSmIne prApta karavA samartha ane sarva jagatane hitakArI e durlabha dharmane suvarNanI jema barAbara parIkSA karI grahaNa kare che." 36 te parIkSAno upAya kahe che - mUlAdharmanI parIkSA karavAmAM kaseTI, cheda tathA tApanI prarUpaNA karavI. 37 1 TIkAthe-mAtra suvarNanI samAnatAthI anna lekamAM vicAra vagara zuddha azuddha suvarNa upara pravRtti thAya che, mATe te suvarNanI parIkSA karavAne vicakSaNa purUSa kaTI, cheda ane tApa karavAmAM Adara kare che, tema ahIM paNa parIkSA karavAne gya evA zratadharmamAM kasoTI vagerenI prarUpaNuM karavI. 37 te kasoTI vagere kahe che - mUlAI--vidhi ane niSedha e dharmanI kasoTI che. 38 TakArtha-virodha vagara kartavya arthane upadeza karanAruM vAkya te vidhi Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ B dharmabiMDu prakaraNe tapodhyAnAdi kartavyaM samiti guptizuddhA kriyA ityAdi / pratiSedhaH punaH, na hiMsyAtsarvabhUtAni nAnRtaM vadet ityAdi / tato vidhizva pratiSedhazca vidhitiSedhau / kimityAha / kapaH suvarNaparIkSAyAmiva kapapaTTake rekhA / idamuktaM bhavati, yatra dharme uktalakSaNo vidhiH pratiSedhava pade pade supuSkala upalabhyate sa dharmaH kaSazuddhaH na punaH / anyadharmasthitAH sattvA asurA iva viSNunA / ucchedanIyAsteSAM hi vadhe doSo na vidyate || ityAdivAkyagarbha iti // // 28 || chemArce / tatsaMjavapAlanAceSToktizveda iti // 35 // tayorvidhipratiSedhayoH anAvirbhUtayoH saMbhavaH prAdurbhAvaH / prAdurbhUtayozca kahevAya che. jemake svarga ane kevalajJAnanA arthI evA purUSe tapa dhyAna vagere karavA ane pAMca samiti tathA traNa guptithI zuddha evI kriyA karavI. ityAdi vidhi vAkaya kahevAya che. niSedha karanArUM vAkya te pratiSedha kahevAya che. jemake "sarva prANI mAtranI hiMsA karavI nahIM" " asaya belavuM nahIM ' ityAdi pratiSedha vAkya kahevAya che. e vidhi ane pratiSedha zuM che te kahe che. te suvarNa parIkSAnI jema dharmanI parIkSAmAM kasoTIrUpa che. te uparathI kahevAnI matalakha evI che ke upara kahelA lakSaNavAle vidhi ane pratiSedha, je dharmamAM pade pade puSkala jovAmAM Ave te kaseATIthI zuddha thayelA dharma che. viSNu jema asuranA uccheda kare tema bIjA dharmamAM rahelA prANIone uccheda karaveA--temanA vadha karavAmAM bIlakula deASa nathI." AvAM vAyeA jemAM hAya te kasATIzuddha dharma na kahevAya. 38 chedanuM svarUpa kahe che: mUlAthe-te vidhi niSedhanI utpatti, utpanna thayA pachI tenuM pAlana ane te utpatti ane pAlavAnI ceSTA kahevI te dharmaparIkSAmAM chedane ThekANe che. 39 TIkAthe--te vidhi niSedha utpanna thayA na hoya te tene utpanna karavA Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH adhyaayH| pAlanA rakSArUpA tataH tatsaMbhavapAlanArtha yA ceSTA bhikSATanAdibAhyakriyArUpA tasyAH uktiH chedaH / yathA kaSazuddhAvapyaMtarAmazuddhimAzaMkamAnAH sauvArNikAH suvarNagolikAdeH chedamAdriyaMte / tathA kaSazuddhAvapi dharmasya chedamapekSate / sa ca chedo vizuddhabAhyaceSTArUpaH, vizuddhA ca ceSTA sA, yatrAsaMtAvapi vidhipratiSedhAvabAdhitarUpau svAtmAnaM labhete / labdhAtmAnau cAtIcAralakSaNApacAravirahitau uttarottara vRddhimanubhavataH, sA yatra dharme ceSTA saprapaMcA procyate sa dharmazchedazuddha iti // // 39 // yathA kapacchedazuddhamapi suvarNa tApamasahamAnaM kAlikonmIlanadoSAnna suvarNabhAvamaznute / evaM dharmo'pi satyAmapi kapacchedazuddhau tApaparIkSAmanirvahamANo na svabhAvamAsAdayatyataH tApaM prajJApayannAha / unayanibaMdhananAvavAdastApa iti // 40 // utpanna thayA pachI tenuM pAlana karavuM. te utpatti tathA pAlana karavAne mATe bhikSATana vagere je bAhyakriyArUpa ceSTA, tenuM kahevuM te cheda kahevAya che. jema suvarNakAre kasaTIthI senAnI zuddhi karI hoya to paNa jo tene aMdaranI zuddhimAM zaka rahyo hoya to te suvarNanA pAzAno cheda kare che, tema dharmanI zuddhimAM paNa vidhi-niSedharUpa kasoTInI zuddhi karI hoya tathApi temAM chedanI apekSA rahe che. te cheda zuddha evI bAhyaceSTArUpa jANo. jemAM vidhi-pratiSedhana hoya, chatAM abAdhitarUpe pitAnA AtmAne prApta kare ane prApta karyA pachI aticArarUpa apacAra vagara uttarottara vRddhine anubhava kare, tevI ceSTA te zuddha ceSTA kahevAya che. evI zuddhaceSTA je dharmamAM savistara kahevAmAM Ave te dharma chedaparIkSAthI zuddha kahevAya che. 39 ' jema sonuM seTI ane chedanI parIkSAthI zuddha lAgatuM hoya paNa je tApane sahana karI zake tevuM na hoya to te kharekharuM suvarNa kahevAya nahIM, tema dharma paNa kaTI ane chedanI parIkSAthI zuM thaye hoya paNa jayAMsudhI tApanI parIkSAmAM prasAra thaye nathI, tyAM sudhI te svAbhAvika rIte zuddha gaNAtuM nathI, tethI dharmanI parIkSAmAM tApa zuM che te kahe che - mUlArtha -kasoTI ane chedanA pariNAmI kAraNarUpa chavAdi bhAvanI prarUpaNa karavI, te tApa kahevAya che. 40 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMDu prakaraNe ubhayoH kaSacchedayoH anaMtaramevoktarUpayoH nibaMdhanaM pariNAmirUpa kAraNaM yo bhAvo jIvAdilakSaNaH tasya vAdaH prarUpaNA / kimityAha / tApotra zrutadharmaparIkSAdhikAre / idamuktaM bhavati, yatra zAstre dravyarUpatayA apracyutAnutpannaH, paryAyAtmakatayA ca pratikSaNamaparAparasvabhAvAskaMdanena anityasvabhAvo jIvAdiravasthApyate syAttatra tApazuddhiH, yataH pariNAminyevAtmAdau tathAvidhAzuddhaparyAyanirodhena dhyAnAdhyayanAdyaparazuddhaparyAyaprAdurbhAvAduktalakSaNaH kapo, bAhyaceSTAzuddhilakSaNazca cheda upapadyate, na puranyatheti // 1180 11 eteSAM madhyAtko balIyAna itaro vA iti prabhe yatkartavyaM tadAha zramISAmaMtaradarzana miti // 41 // LE amISAM trayANAM parIkSAprakArANAM parasparamaMtarasya vizeSasya samarthAsa - marthatvarUpasya darzanaM kAryamupadezakena // // 4o // TIkAthe--kasoTI ane chedya ke jenuM svarUpa upara kaheluM che, tenA 5riNAmIrUpa kAraNa je jIvADhi lakSaNabhAva, tenI prarUpaNA karavI,te A zrutadharmanI parIkSAnA adhikAramAM tApa kahevAya che. kahevAnI matalaba evI che ke dravyarUpe (drabyArthiMkanaya vaDe) ve nahIM ane utpanna paNa na thAya arthAt tevAne tevA rahe ane paryAyarUpe (paryAyArthiMkanaya vaDe) kSaNe kSaNe apara apara svabhAvane pAmI eTale navIna svabhAva prApta karI anitya svabhAvavAlA jIvAdi je zAstramAM pratipAdana kare, te zAstranI tApazuddhi jANavI. pariNAmI AtmA pramukhamAM tevA azuddha paryAyane nirodha karI dhyAna, adhyayana vagere bIjA zuddha paryAyanA pragaTa thavAthI jenuM lakSaNa kahevAmAM AvyuM che tevI kasATI ane khAdyaceSTAnI zuddhirUpa chedya te kharAbara iMTe che, eTale tApazuddhi thavAthI kasoTInI zuddhi ane chedanI zuddhi dhaTe che, anyathA dhaTatI nathI. 40 e kasoTI, iMdya ane tApa-e traNemAMthI khalavAn kANu che? athavA emAMthI kANu abalavAn che? evA praznanA uttara Ape che. mUlAthe--e parIkSAnA traNa prakAranA taphAvata batAvavA, 41 TIkAtha--e parIkSAnA traNa prakArane paraspara je aMtara eTale kANa teomAM samartha che ane kANu asamartha che, evA taphAvata te upadezake darzAvavA. 41 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH adhyaayH| tadeva darzayati / kaSacchedayorayatna iti // 42 // kapacchedayoH parIkSAkSamatvena AdaraNIyatAyAmayatnaH atAtparya mati. mata rUri | ke 42 || kuta ityAha / - tanAve'pi tApAnAve'nAva iti // 43 // - tayoH kapacchedayoH bhAvaH sattA tadbhAvaH tasmin , kiM punaratadbhAva ityapizabdArthaH / kimityAha / tApAbhAve uktalakSaNatApavirahe abhAvaH paramArthataH asattaiva parIkSaNIyasya na hi tApe vighaTamAnaM hemakapacchedayoH satorapi skhaM svarUpaM pratipattumalaM jAtisuvarNatvAttasya / // 43 // te parIkSAnA traNa prakArane taphAvata darzAve che - mUlAI-kasoTI ane cheda e kevala be prakAranI parIkSAmAM prayata karavo nahIM. kara TIkAtha-kasaTI ane cheda e kevala be prakAra parIkSA karavAmAM ane samartha che, tethI teno Adara karavAmAM buddhimAna purUSoe prayana kare nahIM, kAraNake temAM kAMI tAtparya nathI. 42 kevala seTI ane cheda parIkSAne viSe prayala na kare, tenuM zuM kAraNa? te kahe che - mUlArtha-kaleTI ane chedanI parIkSA karI hoya paNa jo tApanI parIkSAne abhAva hoya te te baMne parIkSAno abhAva jAp. 43 TIkAthe-kasoTI ane chedanI parIkSA karI hoya paNa che jenAM lakSaNa kahelAM che evA tApanI parIkSAno abhAva hoya te te baMnene abhAva thAya, eTale paramArthe parIkSA karavA gya vastunI sattA rahe nahIM. tApanI aMdara nahIM mUkeluM suvarNa kasoTI ane cheda mUke topaNa pitAnuM kharuM svarUpa prApta karavAne samartha thatuM nathI, kAraNake te jAtavAluM (kahevA mAtraja) suvarNa che. 43 13 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMduprakaraNe etadapi kathamityAha / tadanukra phi tatsalyaniti yaya . ... tacchuddhau tApazuddhau hiryasAttatsAphalyaM tayoH kaSacchedayoH saphalabhAvaH / tathAhi / dhyAnAdhyayanAdiko'rtho vidhIyamAnaH prAgupAttakarmanirjaraNaphalaH, hiMsAdikazca pratiSidhyamAno navakarmopAdAnanirodhaphalaH / bAhyaceSTAzuddhizcAnayorevAnAvibhUtayoH AvirbhavanenAvibhUtayozca paripAlanena phalavatI syAt / na cApariNAminyAtmanyuktalakSaNau kapacchedau svakArya kartu prabhaviSNU syAtAmiti / tayoH tApazuddhAveva saphalatvamupapadyate na punrrAti 44 | nanu phalavikalAvapi tau bhaviSyata ityAha / phalavaMtau ca tau tAviti // 45 // tApanI zuddhi na thAya te te kasoTI tathA IdanI zuddhi na thaI kahevAya, te zI rIte? te kahe che - malAthe-tApanI zuddhi thavAthI te kaTI ane chedanI zuddhi saphala thAya che. 44 TIkAthe-te tApanI zuddhi thavAthI te kasoTI ane chedanI zuddhi nice saphala thAya che. te A pramANe-dhyAna eTale sUtranA arthanuM ciMtavana ane adhyayana eTale bhaNavuM ityAdi je artha te pUrve bAMdhelAM karmanI nirjarArUpa phalavAle che ane niSedha karele hiMsA pramukha artha navAM karmane bAMdhavAno nirodha karavArUpa phalavAle che ane te kasoTI ane chedane sthAne che. tethI ja te bane utpanna thayA na hoya te temane utpanna karavAthI ane utpanna thayA heya te temanuM pAlana karavAthI bAhya ceSTAnI zuddhi phalavAlI thAya che. jo AtmA apariNAmI hoya to temAM pUrva kahelAM lakSaNavAlA kasoTI ane cheda pitAnuM kArya karavAne samartha thatA nathI, tethI te baMne tApanI zuddhi thavAthI ja saphala thAya che. anyathA rIte thAya ja nahIM. 44 keI zaMkA kare che tyAre te baMne (kasoTI ane cheda) niSphala thaze, tenA uttaramAM kahe che - mUlAthe-te baMne satyarIte saphala che. 45. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH adhyaayH| uktalakSaNaphalabhAjau saMtau punastau kapacchedau tau vAstavau kapacchedau bhavataH / svasAdhyakriyAkAriNo hi vastuno vastutvamuzaMti sNtH||45|| vipakSe bAdhAmAhaanyathA yAcitakamaMDana miti // 46 // anyathA phalavikalau saMtau vastuparIkSAdhikAre samavatAritAvapi, tau yAcitakamaMDanaM varttate iti / parakIyatvasaMbhAvanopahatatvAtkutsitaM yAcitaM yAcitakaM tacca tanmaMDanaM ca kaTakakuMDalAdi AbharaNavizeSo yAcitakamaMDanam / dvividhaM hyalaMkAraphalaM / nirvAhe sati parizuddhAbhimAnikasukhajanikA svazarIrazobhA / kathaMcinirvahaNAbhAve ca tenaiva nirvAhaH / na ca yAcitakamaMDane etadvitayamapyasti parakIyatvAttasya, tato yAcitakamaMDanamiva yAcitakamaMDanaM / idamuktaM TIkArtha-jenAM lakSaNa kahelAM che evA te baMne kaseTI ane cheda vAtavika satya che, kAraNake je vastu pitAne sAdhya evI kriyAne karanAra che, te vastunuM ja paramArge varatupaNuM che ema sahurUSa kahe che. 4pa upara kahyuM tethI viparIta kahetAM je bAdha Ave te kahe che - mUlArtha-je te baMne saphala nathI ema kahIe, te te mAgI lAvelA AbhUSaNanI jema niphala thAya. 46 TIkAthuM-anyathA eTale upara kahevA pramANe na mAnIe te te baMne niSphala evA vastuparIkSAnA AdhakAramAM gaNyA chatAM te mAgI lAvelA AbhUSaNa jevA che. mUlamAM vitavA zabda che. tene evo artha che ke mAgI lAveluM AbhUSaNa pArakuM che tethI temAM pArakApaNAnI saMbhAvanA thAya tene lIdhe naThAruM evuM je mAgeluM te "vAratA' kahevAya. ahIM va pratyayathI naThAruM e artha nIkale che. naThArI rIte mAgI lAveluM je AbhUSaNa--kaDA kuMDalAdi alaMkAra te "kAvatarA " kahevAya. alaMkAranuM phala be prakAranuM che. potAno nirvAha cAlatAM zuddha abhimAna ninA sukhane utpanna karanArI zarIrane zobhA Ape te paheluM phala che, ane koI rIte nirvAha thAya tema na hoya tyAre te alaMkAra vecI nirvAha karavo te bIjuM phala che. A baMne prakAranAM phala mAgI lAvelA AbhUSaNathI thatAM nathI, kAraNake te pArakuM che. tethI te baMne mAgI lAvelA AbhUSaNa jevA kahyA che. e u Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 dharmabiMduprakaraNe bhavati, dravyaparyAyobhayasvabhAve jIve kapacchedau nirupacaritayA sthApyamAnau svaphalaM pratyavaMdhyasAmarthyAveva syAtAM / nityAyekAMtavAde tu svavAdazobhArtha tadvAdibhiH kalpyamAnAvapyeto yAcitakamaMDanAkArau pratibhAseta, na punaH varAvita che ke jo Aha / avagataM yathA / kapacchedatApazuddhaH zrutadharmo grAhyaH, paraM kiMpraNetako'sau pramANamiti vyatirekataH sAdhayannAha / nAtarivAraH rAjyavAra ti | as . na naiva atattvavedinaH sAkSAdeva vastutattvamajJAtuM zIlasya puruSavizepasya arvAgdarzina ityarthaH vAdaH vastupraNayanaM atatvavedivAdaH, kimityAha / samyagravAdo yathAvasthitArthavAdaH, sAkSAdavIkSyamANena hi pramAtrA proktaM jAtyaMdhacitrakaranarAlikhitacitrakarmavadyathAvasthitarUpavisaMvAdena asmNjsparathI kahevAnI matalaba evI che ke dravya ane paryAya e be ravabhAvavAlA jIvamAM seTI ane cheda upacAra vinA sthApana karavAthI te baMne potAnA phala pratye saphala sAmarthyavAlAja thAya che ane nitya vagere ekAMtavAdamAM to te vAdIo je pitAnA vAdanI zobhA mATe te karoTI ane chedanI ka95nA kare che te mAgI lAvelA AbhUSaNanA jevA ja niSphala jaNAya che. te pitAnA kAryane kare tevA rahetA nathI. 46 ahIM kahe che ke upara pramANe jotAM ema nizcaya thayo ke kaseTI, cheda ane tApathI zuddha e mRtadharma grahaNa karavA yogya che, paNa te zrutadharma ke racela pramANa gaNAya? te vyatirekathI (ulaTAvIne) kahe che - mUlAI-je tatvavettA na hoya, tene vAda samyavAda na kahevAya. 47 TIkArtha-je atattvavedI eTale sAkSAta vastutattvane jANanAra na heya arthAt arva dRSTi chavArathe purUSa hoya tene vAda te eTale yathArtha vatunuM kathana, te samyavAda eTale yathArtha arthane vAda na kahevAya. sAkSAta yathArtha varatune nahIM jenArA pramAtAe (graMthakAre) kaheluM zAstra jAtiaMdha Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH adhyAyaH / {uz meva zAstraM syAditi, kathaM tadbhASitaM vastu aviparItarUpatAM prtipttumutsdaite kRti // 47 || samyagvAdatAyA evopAyamAha / baMdhamokSopapattitastacchuddhiriti // 48 // baMdho mithyAtvAdihetubhyo jIvasya karmapudgalAnAM ca vahayayaH piMDayovi kSIranIrayoriva vA parasparamavibhAgapariNAmenAvasthAnaM / mokSaH punaH sa myagdarzanajJAnacAritrebhyaH karmaNAmatyaMtocchedaH / tato baMdhava mokSazca baMdhamokSau tayoH upapattirghaTanA tasyAH sakAzAttacchuddhirvastuvAdanirmalatA ciMtanIyA / idamuktaM bhavati / yasmin siddhAMte baMdhamokSayogya AtmA taistairvizeSairnirUpyate, sa sarvavedipuruSapratipAdita iti kovidairnizrIyate iti // 48 // iyamapi baMdhamokSopapattiryathA yujyate tathAha / La vadhyamAnavaMdhanAAva prati // 4 // citrakAre AlekhelA citranI jema yathArtha rUpanA viparItapaNAthI aTita thAya che, te teNe kahelI vastu aviparIta zI rIte hAya. 46 samyagvAdanA upAya kahe che-- mUlAthe--baMdha tathA meAkSanI siddhi dhaTAvI vastuvAda (AtmA) nI zuddhi vicAravA. 48 TIkAtha--mithyAtvAdi kAraNeAthI agni ane tapAvelA leADhAnA gAlAnI jema athavA dUdha ane jalanI jema jIva ane karmanAM pudgaleAnuM pararapara ( vibhAga pariNAma vagara) rahevuM te aMdha kahevAya che. samyagdarzana, jJAna ane cAritrathI karmanA atyaMta uccheda te meAkSa kahevAya che. te baMdha tathA meAkSanI ghaTanA karavAthI tenI zuddhi eTale vastuvAdanI nirmalatA ciMtavavI. kahevAnI matalaba evI che ke je siddhAMtamAM te te vizeSa-vizeSaNeAthI baMdha ane meAkSane ceAgya evA AtmA nirUpaNa karavAmAM Ave, te AtmA sarvajJa purUSAe pratipAdana karelA che ema vidvAnoe nizcaya karelA che, 48 e baMdhameAkSanI siddhi jema dhaTe tema kahe che-- mUlArja--e aMdhameAkSanI yukti baMdhAtA evA jIvaane tenA baMdhanapaNAmAM hrAya che. 49 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMDuprakaraNe iyaM baMdhamokSopapattiH badhyamAnasya baMdhanasya ca vakSyamANasya bhAve sdmAne sati mati // 41 || kuta ityAha / 30 9panAmAtramanyaneti // 5 // yasmAtkAraNAdiyaM kalpanaiva kevalA vitatArthapratibhAsarUpA na punastatra pratibhAsamAno'rtho'pIti, kalpanAmAtramanyathA mukhybdhymaanbNdhnyoramAve varttate kRti // 10 // badhyamAnabaMdhana eva vyAcaSTe - badhyamAna zrAtmA baMdhanaM vastusatkarmeti 51 // tatra badhyamAnaH svasAmarthyatirodhAnena pAravazyamAnIyamAnaH ka ityAha, AtmA, caturdazabhUtagrAmabhedabhinno jIvaH pratipAdyate / tathA badhyate TIkAtha--e baMdhameAkSanI yukti baMdhAtA evA jIvanA ane Agala kahevAmAM Avaze evA te baMdhananA sadbhAvamAM hoya che. 49 upara kahyuM tenA zA hetu che ? te kahe che- mUlAtha-ema jo na kahIe to kalpanA mAtraja kahevAya. 50 TIkAthe--je kAraNa mATe asatya arthenA pratibhAsarUpa A kevala ka 95nAja che, temAM arthanA paNa pratibhAsa thateA nathI. tethI te kalpanA mAtra che. anyathA eTale mukhya karma bAMdhanAra jIva ane bAMdhavAnuM karma-e baMnene abhAva thAya teA pachI te ( baMdha ane meAkSanI yukti) paNa kalpanA mAtraja thAya. 50 baMdhana pAmanAra te kANu ane baMdhana te zuM, te kahe che~~~~ mUlAthe--baMdhana pAmanAra AtmA ane paramArthathI vidyamAna krame te baMdhana che. 11 TIkAtha--baMdhana pAmanAra eTale peAtAnuM sAmarthya gumAvI paravaza Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH adhyaayH| 103 mithyAtvAdibhirhetubhirAtmA aneneti baMdhanaM, kimityAha, vastusat , paramAtheto vidyamAnaM, karma jJAnAvaraNAdi, anaMtAnaMtaparamANupracayakhabhAvamata eva mUrttaprakRtIti / atrAtmagrahaNena sAMkhyamatanirAsamAha / yatastatrocyate / AtmA na badhyate nApi mucyate nApi saMsarati kazcitsaMsarati badhyate mucyate ca nAnAzrayA prakRtiH / vastusadgrahaNena tu saugatamatasya / yatastatrApi paThyate / cittameva hi saMsAro rAgAdiklezavAsitam / tadeva tairvinirmuktaM bhavAMta iti kathyate // rAgAdiklezavAsitamiti rAgAdiklezaiH sarvathA cittAdavyatiriktairvAsitaM saMskRtaM, evaM hi badhyamAnAnna bhinna, vastusatkarmetyabhyupagataM bhavati / tatra prakRtereva, baMdhamokSAbhyupagame AtmanaH saMsArApavargAvasthayorabhinnaikasvabhAvatvena yoginAM yamaniyamAdyanuSThAnaM muktiphalatayoktaM yadyogazAstreSu tad vyarthameva . paNAne prApta thanAra te koNa? AtmA je cauda prakAranA bhedavALo jIva kahevAya che. baMdhana eTale jevaDe mithyAtvAdi hetuothI AtmA baMdhAya te zuM ? paramArthe vidyamAna evuM jJAnAvaraNAdi karma, je anaMtAnaMta paramANuonA samUharUpa svabhAvavAnuM che, tethI ja te mUrtiprakRti-eTale mUrtimAna che. uparanA sUtramAM Atma zabdanuM grahaNa kareluM che, tethI te prasaMgane laI sAMkhyamatanuM khaMDana kare che - sAMkhyamatamAM kahyuM che ke koI AtmA baMdhAtuM nathI, tema mUkAte paNa nathI ane saMsAramAM bhramaNa paNa karatuM nathI. je vividha prakAranA AzrayavAlI prakRti che, te ja saMsAramAM bhramaNa kare che, baMdhAya che ane mUkAya che. mUlamAM "varatusara e padanuM grahaNa kareluM che, tethI matanuM khaMDana kareluM che. bauddhamatamAM kahyuM che ke "rAgAdi kalezethI saMrakAra pAmeluM cittaja saMsAra che, jayAre citta te rAgAdi kalezothI mukta thayuM, tyAre bhava- saMsArano aMta-mela theye ema jANavuM." - 1-2 ekendriya sUkSma tathA bAdara, 3 beriMdri, 4 riMdri, 5 cauridri, 6 saMmUchiMma paMcendri, ane 7 garbhaja pacendri-e sAta paryApta ane sAta aparyApta-e sAmAnya prakAre azuddha vyavahAranayanI apekSAe cauda bheda thAya che. 2 arthAt satya che, kalpanA mAtra nathI. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 dharmabiMduprakaraNe syAt / bauddhasyApi cittAdavyatiriktakarmavAdino'vastusattvameva karmaNaH syAt, yato yadyato'vyatiriktasvarUpaM tattadeva bhavati, na ca loke tadeva tenaiva badhyate iti pratItirasti / badhyamAnabaMdhanayoH puruSanigaDAdirUpayoH bhinnasvabhAvayoreva loke vyavahriyamANatvAt / kiMca cittamAtratve karmaNo'bhyupagamyamAne saMsArApavargayomeMdo na prApnoti cittamAtrasyobhayatrApyavizeSAt // 51 // baMdhamokSahetUnevAha / hiMsAdayastadyogahetavastaditare taditarasyeti // 51 // rAgAdi kaleza je hamezAM cittathI judA nathI tevaDe sarakAra pAmeluM, tethI baMdhana pAmanAra AtmAthI juduM nahIM evuM citta e saMsAra che ema je mAne che, te vistRsatkarma' e vAkyathI uDI jAya che. tema valI je sAMkhyavAlA makatine baMdhamokSa mAne che to tethI saMsArAvarathA tathA mokSAvasthAmAM AtmAnA abhinna-eka svabhAvane lIdhe megI purUSane je yegazAstromAM yama niyamAdi anuSThAna muktiphala ApanAruM kahevuM che te vyartha thavAnuM. valI "cittathI karma juduM nathI' ema mAnanArA bauddhanA pakSamAM to karmanuM vastupaNuM rahetuM nathI, kAraNake je vastu jenAthI judI nathI te varaMtu terUpaja kahevAya che. valI lekamAM te tenAthI avaratuthI baMdhAya che, evI pratIti thatI nathI. jema purUSa ane beDI-te judA judA svabhAvanA che, temAM purUSa baMdha pAmanAra ane beDI baMdhanarUpa che, te chatAM lekamAM "purUSa beDImAM paDyo" evA vyavahArathI belAya che (tema ahIM AtmAe karma bAMdhyAM ema kahevAya, karUpa AbhAe karI AtmA baMdhAye ema kahevAtuM nathI). bauddha mata pramANe karma ane citta be judA nathI ema mAnIe to saMsAra ane mokSane bheda paNa nahIM thAya, kAraNake mAtra cittanuM baMne ThekANe vizeSapaNuM nathI arthAta sarakhApaNuM che. pa1 baMdha ane mokSanA hetu kahe che - mUlArtha-baMdhanA yoganuM kAraNa hiMsAdi che ane mekSanA yoganuM kAraNa ahiMsAdi che. 51 1 eTale saMsAra tathA mokSanI avasthAmAM citta AvyuM, eTale koI prakAranuM vizepapaNuM rahyuM nathI, arthAt citta ane karma e be vastu judI ja che. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH adhyAyaH / 105 hiMsAdaya iti / hiMsAnRtAdayo jIvapariNAmavizeSAH / kimityAha / dyoga hetavaH tasya baMdhasya saMsAraphalatvena paramArthaciMtAyAM pApAtmakasyaiva hetavaH AtmanA saha baMdhakAraNabhAvamApannA vartante / yadavAci hiMsAnRtAdayaH paMca tattvAzravAnameva ca / krodhAdayazca catvAra iti pApasya hetavaH / / 1 / tathA taditarebhyo hiMsAdijya itare ahiMsAdaya eva taditarasya tasmAnaMdhAditaro mokSaH tasyAnurUpakAraNa pranavatvAtsarvakAryANAmiti / 51 / baMdhasyaiva svarUpamAha - pravAtonAmiAniti | V | pravAhataH paraMparAtaH anAdimAn AdinUtabaMdhakAla vikalaH / 52 / TIkA-hiMsA, asaya vagere jIvanA pariNAma vizeSa che. kAraNake te khanuM phaLa saMsAra heAvAthI vastugatie vicAratAM te pAparUpa baMdhanAja heturUpa che, eTale AtmAnI sAthe baMdhanA kAraNabhAvane pAmelA che, tene mA2 zAstramAM kaheluM che ke-- " hiMsA, asaya vagere pAMca, tattva upara azraddA ane krodhAdrika cAra kaSAya, ( krodha, mAna, mAyA, leAbha ) e sarva pApanA hetue che. "" vaLI te hiMsAdikathI itara-bIjA je ahiMsAdika teja te badhathI itara-judA evA je mAkSa tenA kAraNa che, eTale meAkSanuM kAraNa ahiMsAdi che, kAraNake sa kAryo tene anurUpa yogya evA kAraNamAMthI utpanna thAya che, arthAt jevuM kAraNa tevuM kA utpanna thAya che, eTale meAkSanuM kAraNa maLavAthI meAkSa thAya, ane saMsAranuM kAraNa maLavAthI saMsAra thAya. pa1 have badhanuMja svarUpa kahe che. lA--adha pravAhathI para parAthI anAdi che. para TIkA pravAhathI para MparAthI badha anAdi che, eTale AdibhUta je mAMdhavAnA kAla teNe karIne rahita che. amuka vakhate jIveA karmAM prathama bAMdhyAM, ema karma bAMdhavAnA AphrikAla nathI. para 14 1 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 dharmabiMduprakaraNe atraivArthe upacayamAhakRtakatve'pyatItakAlavaupapattiriti // 13 // kRtakatve'pi svahetunirniSpAditattve'pi baMdhasyAtItakAlasyevopapattirghaTanA anAdimattvasya vaktavyA, kimuktaM navati, pratikSaNaM kriyamANo'pi baMdhaH pravAhApekSayA'tItakAlavadanAdimAneva / 53 / atha yato'zAdanayordRSTAMtadArTItikajAvo'bhUttaM sAhAdeva darzayannAhavartamAnatAkalpaM kRtakatvamiti // 4 // yAdRzI atItakAlasamayAnAM vartamAnatA sAMpratarUpatA tAdRzaM baMdhasya kRtte viSe vadhAre kahe che- mUlArtha-karmane baMdha karAela che, te chatAM paNa atItakAlanI peThe tenI ghaTanA karavI. 13 TIkArtha-baMdha pitAnA hetuothI niSpanna che, te chatAM paNa te baMdhanI ghaTanA atIta-bhUtakAlanI jema karavI, eTale baMdhanuM anAdipaNuM kahevuM. ahIM kahevAnuM tAtparya evuM che ke, kamane baMdha pratyeka kSaNe karavAmAM Ave che, te paNa pravAhanI apekSAe saMtatibhAve karIne te atItakAlanI jema anAdija che. pa3 je aMzathI bhUta ane vartamAnakAlane daSTAMta ane dArzetika bhAvaarthAt bhUtakAlanuM daSTAMta karavuM, ane tene vartamAnakAlamAM ghaTADavuM, tene pratyakSa batAvavAnuM kahe che- mUlArtha-vartamAnapaNuM jevuM karelApaNuM che. 54 TIkArca-atItakAlanA samayanuM jevuM vartamAnapaNuM che tevuM baMdhanuM karelApaNuM che. arthAtu karavApaNuM che. kAraNake kriyAkAla-karavAne kAla ane niSThAkAla-bhUtakAla-samAptine kAla-e baMne kAlanuM nizcayanayanA 1 sAta prakAranA nayamAM nizcaya ane vyavahAra e be naya mukhya gaNelA che. keTalAka padArtha tatkAla thayA hoya ane keTalAka thatA hoya te baMnene "thAya che" ema kahevuM. te vyavahAranayanI apekSAe jANavuM ane je karavA mAMDeluM hoya, tene "ka" ema kahevuM e nizcayanayanI ape. kSAe jANavuM. ahIM karavA mAMDyA evo je karmane baMdha tene karyo che ema kahyuM te nizcayanayanI apekSAe samajavuM. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chitIyaH adhyAyaH / katvaM kriyamANatvaM kriyAkAlaniSThAkAnayozca nizcayanayAnimAyaNAnedAdevamupanyastaM anyathA vartamAnatAkalpaM kriyamANatvamityupanyasituM yuktaM syAt / 55 / yAzi cAtmani prAgupanyastA baMdhahetavaH upapadyate, tamanvayavyatirekAcyAmAhapariNAminyAtmani hiMsAdayo ninnAninne ca dehaaditi||5|| ___ pariNamanaM pariNAmaH dravyarUpatayAvasthitasyaiva vastunaH pryaayaaNtrprtipttiH| " pariNAmo hyarthAtaragamanaM na ca sarvathA vyavasthAnam / - ra ja sarvathA vinArA riNAmastadivAmig " che ? | pariNAmo nityamasyAstIti pariNAmI tatra Atmani jIvahiMsAdayaH prAga abhiprAyathI abhedapaNuM che, ema rasthApita karavAmAM AvyuM che. je ema na hoya te vartamAnapaNI jevuM karavApaNuM-sthApana karavuM yukta hoya; paNa karelAne karavA mAMDayuM, ema kahevAtuM nathI. 54 jevA AtmAne viSe prathama kahelA baMdhanA hetuo ghaTe che, tevA AtmAne anvaya ane vyatirekathI kahe che- mUlAI-dehathI bhinna ane abhinna evA pariNAmI AbhAne viSe hiMsAdika baMdhanA hetu ghaTe che. papa - TIkA-pariNamavuM, te pariNAma kahevAya che, eTale dravyarUpa paNe karIne ekarUpe rahelI vastunuM bIjA *paryAya pratye (paryAyAMtara thavuM) pAma6. arthAt rUpAMtara thavuM te. tene mATe zAstramAM kahyuM che ke - arthAtara eTale eka arthane mukI bIjA arthane pAmavuM, sarvadA ekarUpe na rahevuM temaja sarvathA vinAza na the tene vidvAne pariNAma e pariNAma jene che, te pariNAmI kahevAya. evA te pariNAmI AtmAne viSe prathama kahelA jIvahiMsA vagere doSa ghaTe che. vaLI te AtmA ke che ? bhinna eTale judA rUpavALo ane abhinna eTale tenAthI viparIta-eka * AtmA devapaNane ke manuSyapaNAne pAme che, evo je paryAya te pariNAma kahevAya che. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMduprakaraNe nirUpitA upapadyate / tathA jinne pRthagrUpe aninne ca napirIte cakAro vizeSaNasamuccaye / kasmAdityAha, dehAta zarIrAt / 55 / atraivArthe vipake vAdhakamAha anyathA to ti che padda che vari Dhi pariNamI zrImA jinAnnitraya Atha nA vaipAM hiMsA dInAM baMdhahetutayopanyastAnAmayogo'ghaTanA / 56 / kathamityAha nitya vidhivaratoDasaMvAdviti che | nitya eva apracyutAnutpanna sthiraikasvanAve Atmani na tu paryAyatayAvalaMbanenAnityarUpepItyevakArArtho'jyupagamyamAne avyA stikanayAvaSTaMnataH adhikArataH rUpavALe che. ahIM va zabdano artha vizeSaNa samuccaya arthamAM che. te A tmA bhinna ane abhinna jenAthI che ? dehathI che-eTale te pariNAmI AtmA dehathI bhinna che ane abhinna paNa che. arthAtu AtmA ane deha eka paNa che ane judA paNa che. papa upara kahelA arthathI ulaTIrIte levAthI je bAdhaka Ave che. te kahe che - mUlArtha-je pariNAmI AtmA dehathI bhinna tathA abhinna na kahIe te te hiMsAdika doSano tenI sAthe yoga na thAya. pa6 TIkArya-jo pariNAmI AtmA dehathI bhinna tathA abhinna na mAnI. e tote hiMsAdika baMdhanA hetu tarIke jaNAvelA tehiMsAdika doSa tene dhanahIM para "kema na ghaTe - te kahe che - nitya evA AtmAne viSe adhikArathI hiMsAdikano saMbhava nathI, te mATe. paha nitya e AtmA-eTale koI divasa vivuM nahIM, utpanna thavuM nahIM ane niraMtara rithara rahevuM--evA svabhAvavALA AtmAne viSeja hiMsAdi doSa saMbhavato nathI. paryAyapaNe avalaMbana karavAthI anitya e je AtmA tenA vize nahIM. ema ve kArane artha che, e rIte ekAMta nitya AtmA Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chitIyaH adhyAyaH / titRSatrinAgamAtramapi pUrvasvarUpAdapacyavamAnatvenAsaMnavAdaghaTanAt hiNsaayaaH| yato vivakSitahiMsA vivakSitaparyAyavinAzisvanAvA zAstraSu gIyate / yathoktaM__ " tatpayAryavinAzo mugvotpAdastayA ca sNkveshH| eSa vadho jinanaNito varyajitavyaH prayatnena " // 1 / 57 / / - tathA-pranice vAparahiMneneti | . anitye ca sarvathA prativaNabhaMgure punarAtmani anyupagamyamAne sati, apareNa kenacit bubdhakAdinA ahiMsanena avyApAdanena kasyacicchUkarAdahiMsA'saMjavaH / pratikSaNaM jaMguratvAnyupagame hi sarveSvAtmasu svata eva svjnmshaandnnaamAnatA, dravyAtika nayana AlaMbanathI eTale adhikArathI ekAMtika dravyArthika naya mate karI talanA cheDAnA trIjA bhAga pramANe arthAtu ati sUkSma evA paNa pUrvanA svarUpane nAza na pAmavAthI hiMsAne asaMbhava che, eTale ghaTavApaNuM nathI-arthAtu ekAMta dravyArthika nayane mata AtmA nitya mAnavAthI tene hiMsA karavAnuM ghaTatuM nathI. kAraNake je kahevAne izkelI hiMsA che, te kahevAne icachelA evA paryAyane nAza karavArUpa svabhAvavALI zAstramAM kahevAya che, eTale paryAyane vinAza kare te hiMsa--ema zAstramAM kaheluM che. jemake - AtmAnA paryAyane nAza kare, tathA tene duHkhanuM utpanna karavuM, ane kilaSTa adhyavasAya kare--e bhagavaMte hiMsA kahelI che, te hiMsAno prayatnaDe tyAga karavo. 1 mUlArtha-vaLI je AtmAne sarvathA anitya kahIe, te bIjo ke tene haNuM zakato nathI tethI hiMsAne asaMbhava thaze. paTa TIkArya-sarvathA aniya eTale prati kSaNe nAza pAmanAre AtmA che, ema mAnavAthI bIjA kei zakArI vagerethI kAI Dukkara vagere prANInI hiMsAne asaMbhava thAya. kAraNake AtmAne kSaNe kSaNe nAza thavAnuM aMgI kAra karavAthI sarva AtmAo potAnI meLe ja potAnA janmane lAbha thayA pachI sarvathA nivRtta thavAthI eTale potAnI meLe janma theye ane tarataja nAza -ema hovAthI koNa kone mAranAra thAya ane koNa konAthI mane Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMduprakaraNe naMtaraM sarvathA nivartamAneSu kaH kasya hiMsakaH ko vA kasya hiMsanIya iti| 20 / tathA-jinna eva dehAnna spRSTavedanamiti // 59 // yadi hi jinna eva vilakSaNa eva sarvathA dehAdAtmA tadA na naiva spRSTasya yopiccarIrazayanAsanAdeH kaMTakajvalanajvAlAdezvazSTAniSTarUpasya sparzanejiyaviSayasya dehenaspRzyamAnasya vedanamanujavanaM prAmoti joginaH puruSasya / na hi devadatte zayanAdIni jogAMgAni spRzati viSNumitrasyAnujavAtItirastIti / ee / tathA nirarthavazvagurU ti | hao | nirarthakaH puruSasaMtoSalakSaNaphala viklH| caH smuccye| anugrahaH srcNdravA yogya thAya--arthAt je AtmA kSaNe kSaNe pitAnI mele utpanna thAya che ane pitAnI mele nAza pAme che ema mAnIne te pachI koNa kone mAre ane kene kaNa mAravAnuM rahe, eTale ekAMta AtmAne anitya mAnavAthI hiMsAne asaMbhavarUpa deSa lAge. 58 mUlArtha-vaLI je AtmA dehathI sarvathA bhinna hoya te svarza karelA viSayane anubhava na thAya. 59 TIkArya-je dehathI sarvathA AtmA bhinna eTale vilakSaNa heya, te strInuM zarIra, zayyA ane Asana vagere iSTa vastune ane kAMTA, agninI javAlA vagere aniSTa vastune dehavaDe sparza karelo sparza Idriyane viSaya, tene anubhava bhegI purUSane nahIM thAya. kemake devadatta nAmane mANasa zayyA vagere bheganA aMgane sparza kare ane tenA anubhavanI pratIti viSNumitra nAmanA bIjA mANasane na thAya. arthAt jema bhega bI kare ane tene anubhava bIjAne thatuM nathI, tema deha ane AtmA sarvathA judA hoya te dehe bhogavelAne anubhava AtmAne na thAya, mATe jyAM sudhI AtmA karma sahita che, tyAM sudhI te sarvathA dehathI judo na kahevAya. 59 mUlArtha-vaLI je anugraha te niphaLa thAya che. 60 TIkArtha -AtmA dehathI sarvathA bhinna che, ema mAnavAthI dehane je anugraha eTale puSpamAlA, caMdana, strI, vastra vagere je bheganA aMgothI Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH adhyAyaH / 111 nAMganAvasanAdibhirbhogAMgairupaSTaMno naveddehasya dehAdAtmano'tyaMta bhinnatvAt / nigrahasyApyupalakSaNametat / 60 / evaM dapa nirAkRtyAnedapakSa nirAkaraNAyAha anna evAmaraNaM vaikalyAyogAditi // 61 // videhAtsarvathA nAnAtvamanAmAne Atmani sati caitanyaviziSTaH kAyaH puruSa iti matAvalaMbinAM suraguruziSyANAmabhyupagamena / kimityAha / amaraNaM mRtyorenAvaH tryApadyata grAtmanaH / kuta ityAha / vaikalyasyAyogAdaghaTanAt / yato mRte'pi dehe na kiMcitpRthivyAdinUtAnAM dehAraMjakANAM vaikavyamupalabhyate / vAyostatra vaikavyamiti cenna, vAyumaMtareNa ucchUnajAvAyogAt / tarhi tejasaH tatra vaikalyamastIti cenna / tejaso vyatirekeNa kuthitanAvApratipatteriti kathaM dehaasahAyapaNuM che, te nirarthaka thAya che, eTale purUSane sa MteASa rUpa phalathI raheta thAya che. kAraNake dehathI AtmAnuM atyaMta bhinnapaNu che. ahIM upalakSaNathI nigrahanuM paNa nirarthakapaNuM jANavuM, eTale kahevAnu tAtparya evu che ke, jema strI vagere iSTa padArtha vaDe AtmAne sukha jaNAya che te niSphaLa thAya che, tema agninA dADu vagerethI je AtmAne duHkha thAya che, te paNa niSphaLa thAya che, mATe sarvathA deha ane AtmA judA nathI. 60 evI rIte ekAMta bhedapakSanuM khaMDana karI have abhedapakSanuM khaMDana karavAne kahe che-- mUlArthadeha ane AtmAnA sarvathA abhedaja mAnIe te maraNaja dhaTe nahIM. kAraNake vikalapaNAnA ayAga che. 61 TIkAIdehathI AtmA sarvathA abhinnaja che--eTale AtmA nAnA prakArane pAmatA nathI--ema mAnavAthI--AtmA ane deha ekaja thayA, tyAre * caitanya sahita evu zarIra te AtmA che ' evA matane avalaMbana karanArA bRhapatinA ziSyAnA mata aMgIkAra karavA paDaze, ane tema karavAthI zuM tha 9 1 kahevAnA bhAvArtha evA che ke, jo AtmAne sarvathA deharUpaja mAnIe te| pachI tenu maraNuja kema sa'bhave ? zarIra teA jevuM che, tevuMja dekhAya che. temAM kAMi ochu thayeluM dekhAtu nathI. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMduprakaraNe jinnAtmavAdinAM maraNamupapannaM javediti / 61 / prAktanAvasthayorvAyutejasostatrAjAvAnmaraNamupapadyate iti ceducyate maraNe paralokAnAva iti // 6 // maraNe ajyupagamyamAne paralokasyAnAvaH prasajyate, na hi dehAdajinna evAtmanyanyupagamyamAne kazcitparalokayAyI siddhyati, dehasyAtraiva tAvat pAtadarzanAt tadvyatiriktasya cAtmano'nanyupagamAt / na ca vaktavyaM paraloka eva tarhi nAsti, ze ke, AtmAne mRtyune abhAvaja prApta thaze kAraNake vikalapaNane ane gathI eTale nahIM ghaTavAthIeTale deha jevo che, te ja dekhAya che, temAMthI kAMI ochuM thayeluM dekhAtuM nathI, tethI AtmAnuM maraNa ghaTatuM nathI. jethI deha maraNa pAmatAM paNa te dehanA AraMbhaka evA pRthivI vagere pAMca bhUtamAMthI koI paNa kAMI vikala theyeluM jaNAtuM nathI. ahIM nAtika zaMkA kare che ke maraNa pAmelA dehamAM vAyu jaNAto nathI. tenI zaMkAne dUra karavA siddhAMtI kahe che ke, te mRta zarIramAM vAyu rahela che. je vAyu na hoya te te zarIranuM praphullitapaNuM kyAMthI hoya ? nAritaka evI zaMkA kare che ke "maraNa pAmelA dehamAM teja jaNAtuM nathI, te e zaMkA dUra karavAne siddhAMtI kahe che ke, je teja na hoya to dehane kathitabhAva eTale kehavApaNuM na thavuM joIe, paNa te te dekhAya che, mATe dehathI AtmAne abhinna mAnanArAne mate maraNa zI rIte ghaTe ? naja ghaTe. 61 prathamanI avasthAvALA eTale pahelA hatA tevA vAyu ane tejane AtmAmAM abhAva thavAthI maraNa mAnIe chIe, ema je kahe, te te paNa nahIM ghaTe te kahe che , mUlArtha-AtmAne maraNa mAnavAthI paralokano abhAva thaze. dara - je AtmAne maraNane aMgIkAra karaze te paralokanA abhAvane prasaMga thaze, kAraNake tema mAnavAthI eTale dehathI abhinna-jude nahIM evo AtmA 1 jagatamAM evuM kahevAya che ke amuka AtmA mRtyu pAmyA, jyAre AtmAne deharUpa mAnIe to e maraNa zI rIte saMbhave che kAraNake dehamAMthI kAMI gayuM nathI. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH pradhyAyaH 113 tasya sarvaviziSTaiH pramANopaSTaMjopapannatvenAjISTatvAt / pramANaM cedaM yo yonibApaH sa so'nilASAMtarapUrvako dRSTaH yathA yauvanakAlAnilASo bAlakAlInAjilASapUrvakaH anitrApazca bAlasya tadaharjAtasya prasAritasrocanasya mAtuH stanau nijAlayataH stanyaspRhArUpaH yacca tadajilApAMtaraM tanniyamAdbhavAMtarajAvIti / 6 / - tathA retAtamanADanujoga ti darA ekAMtanede dehAtmanoranyupagate sAMkhyena, dehena kRtasya pareSAM tAmanatarjanahiMsanAdinA devatAnamanastavanAdinA copAyenopAttasya zunAzujarUpasya karmaNaH AtmanA anupanogaH sukhaduHkhAnujavaghAreNAvedanamApadyate / na hi kazcidanyakRtaM mAnavAthI pachI kaI paNa paralokamAM janAra rahyo nahIM. kemake deha te ahIM ja paDato dekhAya che ane dehathI judA AtmAne aMgIkAra thatuM nathI. kadI kaheche ke paralokaja nathI, to e tamAre kahevuM ja nahIM, kAraNake sarva viziSTa purUe pramANanA baLanuM AlaMbana karIne te paralokane aMgIkAra karyo che. te pramANa A pramANe che. je je abhilASa utpanna thAya che, te te abhilASa prathama bIjA utpanna thayelA abhilASapUrvaka dekhAya che. jemake vana avarathAne abhilASa bAlyakALamAM thayelA abhilASapUrvaka che, te abhilASa ekaja divasanA janmelA ane netra ughADI mAtAnA stanane jotA evA bALakane stanapAna karavAnI spRhArUpa che, te abhilASa pUrva janmamAM thayelA abhilASapUrvaka che-arthAt je bALakane abhilASa thAya che, te nizca pUrva bhavamAM thayelo che, tethI paraloka che e vAta siddha thAya che. dara malArtha jo ekati deha ane AtmAno bheda aMgIkAra karavAmAM Ave te dehe karelA karmane AtmAne upabhoga na thavo joIe. 63 TIkArtha_*sAMkhya mata pramANe jo deha ane AtmAne ekAMte bheda aMgIkAra karIe to dehavaDe karelAM bIjAne tADana, tarjana, hiMsA vagere ane zubha karma ane devatAne namana ane stavana vigere zubha karma je upAyavaDe - haNa karelAM chete zubhAzubha karmane AtmAe karIne upabhaga nahIM thAya, ane 2 sAMkhya matavALA deha ane AmA sarvathA prakAre judA che ema ekAMte mAne che. 15 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 dharmabiMduprakaraNe zubhamazunaM vA vedayitumarhati / 63 kitanA zAkRtAcyA doSa saMgAditi // tathA AtmakRtasya deneti // 64 // yadi ca dehAnnieva AtmatyanyupagamaH tadA AtmakRtasya kuzalAdakuzabAghA'nuSThAnAdAtmasamupArjitasya zunasyAzunasya ca karmaNa ihAmutra ca dehena kanupanogaH vedanaM prasajyate / anyakRtatvAt / 64 / yadi nAmaivamApadyate tathApi ko doSa ityAha raTeirAkheti // 65 // --- rthAt sukha duHkhanA anubhavadrArA tenu vedana nahIM thAya, eTale zubhAzubha kathI utpannathayeluM je sukha duHkha tene AtmA nahIM bhAgave, kemake bIjAe karelA zubha azubha kamane kAi bIjo vedavAne ( bhAgavavAne ) yAgya nahIM thAya. ATalA karmanA nAza ane na karelA karmanA Agama-prApti e rUpa doSanA prasaMga Ave. 63 malAthe--vaLI AtmAe karelA karmane dehe karI avedavAnA prasaga Ave. 64 TIkArtha--jo AtmA dehathI bhinnaja che, ema ekAMte aMgIkAra karavAmAM Ave te AtmAe karelA kuzala--akuzala eTale zubhAzubha anuSThAna -kamane A lAka tathA paralAkane viSe dehe karI anupabhAga veDhavAno prasaMga Ave--arthAt AtmAnuM karelu kama deha na bhogave ema thAya; kAraNake anya je AtmAtenuM karelu kama anya je deha tene bhAgavavAmAM nahIM Ave. 64 ahIM para matavAdI kahe che ke, jo ema mAnIe tApaNa temAM ze| dAkha che ? tenA uttara Ape che lA--joyelA ane zAstrathI siddha karelA e baMnene chudhAvA jevuM thAya. 65 krma vizeSa khulAsA--AtmA ane deha ekAMta judA mAnIe te| dehanuM kareluM pApa puNya AtmAne zI rIte lAge ? ane dehanuM kareluM AtmA sAkSAt bhAgave che. mATe jayAMsudhI ka sahita AtmA che temaja dehamAM te ahu buddhie rahelA che, tyAMsudhI savathA judA kahevAya nahIM, e vyavahAranayanI apekSAe jANavuM. vaLI te zrI bhagavatI sUtramAM paNa batAveluM che. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chitIyaH adhyaayH| 115 dRSTasya sarvalokamatItasya dehakRtasyAtmanA, AtmakRtasya ca dehena yaH mukhaduHkhAnujavaH tasya, iSTasya ca zAstra sighasya bAdhA apahnavaH prApnoti / tathAhi / dRzyata evAtmA dehakRtAJcauryapAradAryAdyanAryakAryAcArakAdau ciraM zokaviSAdAdIni duHkhAni samupatnanamAnaH, zarIraM ca tathAvidhamanaHsaMzonAdApannajvarAdijanitavyathAmanujavati / na ca dRSTeSTApalApitA yuktA satAM naastikaaWvArA itthaM sarvathA nityamanityaM ca, tathA dehAninnamajinnaM cAtmAnamaMgIkRtya hiMsAdInAmasaMnavamApAdyopasaMharannAha ato'nyathaitatsipiriti tattvavAda iti // 66 // TIkArya-jeyelo eTale sarva lokane pratyakSa jaNAto dehe karelo sukha duHkhane anubhava AtmAne thAya che. arthAt dehe karelA sukha duHkhane AtmA joga che, ane AtmAe karelA sukha duHkhane deha bhegave che, e sarva loka dekhe che. zAstrasiddha eTale zAstramAM siddha evA mokSAdikanA anuSThAnane bAdhA eTale chupAvavuM thAya che, te A pramANe-dehe karelA cerI, vyabhicAra vigere anArya kAmathI baMdIkhAnA vagere rathaLane viSe ghaNe vakhata zeka-kheda pramukha duHkhane anubhava karato e AtmA pratyakSa dekhAya che, tema tevI jAtanA mananA kSobhathI prApta thayelA tAva pramukha vyAdhiothI utpanna thayelI vyathAne anubhave che, eTale tevA vyAdhione anubhava karato deha pratyakSa dekhAya che, mATe saMpurUSane daSTa-joyelAne ane ISTa-zAritrasiddhane chupAvavA-eLavavA yukata nathI. kAraNa ke tema karavuM te nAstikapaNAnuM lakSaNa che. 6pa evI rIte AtmAne sarvathA nitya, anitya tathA sarvathA dehathI bhinna ane sarvathA dehathI abhinna mAnavAthI tene hiMsAdikane asaMbhava thaze, ema pratipAdana karI arthAt ekAMtavAdanuM khaMDana karI have graMthakAra tenI samApti mUlArtha-e ekAMtavAdathI bIjI rIte AtmAne mAnavAthI hiMsAdikanI siddhi thAya-e tattvavAda che. 66 1 arthAta nAstika hoya te daSTa ane ISTa te baMnene eLave (chupAve ) che. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMduprakaraNe ata ekAMtavAdAdanyathA nityAnityAdisvarUpe Atmani samanyupagamyamAne etatsiphiH hiMsAdisiphiH tatsikau ca tannibaMdhanA baMdhamokkasidhiH iti eSa tattvavAdaH pratijJAyate yo'tattvavAdinA puruSeNa vedituM na pAryate iti / 66 / evaM tattvavAde nirUpite ki kaarymityaahpariNAmaparIti . dU7 che. pariNAmasya tattvavAdaviSayajJAnazraddhAnanadaNasya parIkSA ekAMtavAdArucistavanavacanasaMjASaNAdinopAyena nirNayanaM vidheyaM / 67 / tato'pi kiM kAryamityAhazudhe baMdhanedakathanamiti // 6 // zuke paramAM zuddhimAgate pariNAme baMdhanedakathanaM baMdhanedasya mUlaprakRtibaMdharU TIkArtha e ekAMtavAdathI bIjI rIte kahetAM nityAnityAdi svabhAvavALe AtmA aMgIkAra karavAmAM Ave te e hiMsAdikanI siddhi thAya che, ane jyAre tenI siddhi pratipAdita thAya, eTale AtmAne baMdha tathA mekSanI siddhi thAya. arthAt jyAre jIvane hiMsAdika lAge eTale baMdha tathA mekSa sAcA Thare che. eja tattvavAda che, ema samajAya che. je tattvavAda atattvavAdI purUSathI jANI zakAto nathI. dada evI rIte tattvavAda nirUpaNa karatAM pachI zuM karavA egya che? te have kahe che- mUlArtha-jene tavavAda praNamyo hoya tenI parIkSA karavI. 67 TIkArtha-pariNAma eTale tattvavAda saMbaMdhI jJAna tathA zraddhA, tenI parIkSA karavI eTale ekAMtavAdamAM arUci, ane tattvavAdanI stutinA vacananuM bhASaNa vagere upAyathI tene nirNaya kare, arthAt e rIte karavAthI zretAnA pariNAmanI parIkSA thAya che. 67 te pachI zuM karavA egya che, te kahe che - mUlArtha-pariNAma zuddha thatAM baMdhabhedanuM kathana karavuM. 68 TIkArtha-pariNAma jyAre zuddha thAya-utkRSTa zuddhine pAme, tyAre tene baMdhabhedanuM Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH adhyaayH| pasyASTavidhasya uttaraprakRtibaMdhasvanAvasya ca saptanavatipramANasya kathanaM prajJApana kArya baMdhazatakAdigraMthAnusAreNeti / 60 / tathA varabodhitAnaprarUpaNeti // 6 // varasya tIrthakaralakSaNaphalakAraNatayA zeSabodhilAnenyo'tizAyino bodhivAnasya prarUpaNA prajJApanA / athavA varasya vyabodhilAjavyatirekiNaH pAramArthikasya bodhijJAnasya prarUpaNA hetutaH svarUpataH phalatazceti / 6e| tatra hetutastAvadAhatathAlavyatvAdito'sAviti // 70 // javyatvaM nAma sidhigamanayogyatvamanAdipAriNAmiko nAvaH, aatmstttvkathana karavuM, eTale zrotA jyAre zuddha pariNAmavALo thAya, tyAre ATha prakArane mULa prakRtibaMdharUpa bheda tathA sattANuM prakArane uttara prakRtibaMdhane svabhAva tene jaNAvo, eTale baMdha zataka vagere graMthane anusAra tenI AgaLa te viSe kahevuM. 68 mUlArtha-vaLI zreSTha evA dhilAbhanI prarUpaNuM karavI. 69 TIkArya-vara eTale tIrthaMkarapaNuM prApta thavArUpa lakSaNavALA phaLanA kAraNapaNene laIne bIjA sarva badhilAbhathI atizaya zreSTha evA bodhilAbhanI prarUpaNuM- prajJApanA karavI, eTale tIrthaMkaragAtrane upArjavAnA kAraNarUpa evA bAdhilAbha-samyakatvanI prApti sarva badhilAbhathI zreSTha che ema prarUpaNuM karavI, athavA vara eTale dravya badhilAbha-samyakatvathI judA evA pAramArthika badhilAbha eTale bhAvya samyakatvanI prarUpaNA hetuthI ravarUpathI ane phaLathI karavI. 69 hatuvaDe vara bodhilAbhanI prarUpaNa kevI rIte karavI ? te prathama kahe che. mUlArtha-tevA prakAranA bhavyatvAdikathI e saMmatinI prApti thAya che. 70 TIkArya-bhavyatva-bhavyapaNuM eTale siddhimAM javAnI gyatA-anAdikALa 1 karma bAMdhavAnI mULa prakRti ATha karmarUpa che ane uttara prakRti satANuM prakAranI che. te vistAra karmagraMthamAMthI jANuM levI. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 dharmabiMdu prakaraNe meva, tathAnavyatvaM tu janyatvameva kAlA dinedenAtmanAM vIjasikijAvAnAnArUpatAmApanaM prAdizabdAtkAla niyatikarmapuruSaparigrahaH tatra kAlo viziSTapudgala para /varttotsarpiNyAdiH tathAjavyatvasya phaladAnAbhimukhyakArI vasaMtA divaghnaspativizeSasya / kAlasadbhAve'pi nyUnAdhikavyapohena niyatakAryakAriNI niyatiH / apacIyamAnasaMklezaM nAnAzubhAzaya saMvedana hetuH kuzalAnubaMdhikarma samucitapuNyasaMjAro mahAkayANAzayaH pradhAnaparijJAnavAn prarUpyamANArthaparijJAnakuzalaH puruSaH / tata ne pariNamI rahelA bhAva. te banyapaNu AtmAnu satattva eTale AtmAnu mULatattva che. vaLI bhavyapaNuM kALAdikanA bhede karI AtmAnI jekhIsiddhi tenA bhAvathI nAnA prakArane pAmeluM evuM bhavyapaNu, teja tathAbhavyapaNuM che, eTale kahevAnu tAtparya e che ke, tathAbhavyapaNuM ekarUpe nathI hetu, paNa kALAdi bhede karIne tenA aneka bheda thAya che. Adi zabdathI kALa, niyati, karma ane purUSa-emanu parigrahaNa karavuM. viziSTa eTale sUkSma evA pudgalaparAvatta jemAM rahela che evA utsarpiNI vigere te kALa kahevAya che. te kALa jema vanaspativizeSane vasa tArdika ( Rtu ) kALaphaLa devAne sanmukhakArI thAya che, tema tathAbhavyapaNAne tenA phaLanu dAna ApavAne te sanmukha pharanAra che, eTale utsarpiNI vagere kALa bhavyapaNAne mekSe javArUpa phaLa ApavAne sama kare che, eTale bhavyapaNu hAya paNa mekSa javAnA kALa na AvyA hAya, te mekSe jai zakAtu nathI, mATe mAkSe javAnA adhyavasAya karAvanAra kALa tenuM kAraNa che. kALa chatAM paNa nyUnAdhikane dUra karIne nizcita kAne karanArI niyati kahevAya che. eTale kALa barAbara Avye hAya, paNa jo bhAvI bhAva na heAya teA te kArya banatu nathI, mATe temAM niyatinI jarUra che. jenAthI kleza nAza pAme che ane je nAnA prakAranA zubha Azayane anubhavavAnu kAraNarUpa che, te kuzalAnubaMdhI eTale puNyAnubaMdhI ka kahevAya che. niyati hAya, kALa heAya tepaNa puNyakarmanA udaya thayA vinA sadgatie javAya nahIM, mATe temAM puNyakarmanI jarUra che. jeNe puNyanA samUha ekaThA karelA che, jenA Azaya meoNTA kalyANakArI che, jenAmAM pradhAna jJAna che ane prarUpelA arthane jANavAmAM je kuzaLa che, ( meAkSAdhikArI ) purUSa kahevAya che, eTale sArAM karmanA adhikArI purUSa haiA te Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH adhyaayH| 11 // stathAnavyatvamAdau yeSAM te tathA tenyaH asau varabodhitAnaH prArasti / svarUpaM ca jIvAdipadArthazradhAnamasya / 70 / atha phalata enamevAhagraMthinede nAtyaMtasaMveza iti // 1 // iha graMthiriva graMthiH dRDho rAgaSapariNAmaH tasya graMtheH nede apUrvakaraNavajrasUcyA vidAraNe sati babdhazuSatatvazraghAnasAmarthyAnnAtyaMtaM na prAgivAtinibimatayA saMklezo rAgaSapariNAmaH pravartate / na hi labdhavedhapariNAmo maNiH kathaMcinmalApUritaraMdhro'pi prAgavasthAM pratipradyata iti / 71 / etadapi kuta ityAha na nUyastaiMdhanamiti // 7 // ve joIe. kALa, niyati ane karma--e traNe adhikArI purUSamAMja upagI thAya che, tethI te tathAbhavyatva che Adi jemane te tathAbhavyatvAdi kahe vAya, te thakI eTale kALa, niyati, karma ane bhavyapaNuM pAmavAthI puruSane zreSTha samyakatvane lAbha thAya che. jIvAdi padArtha upara zraddhA karavI, e samyakatva pAmavAnuM svarUpa che. 70 have phaLathI vara dhilAbhane kahe chemUlArtha-graMthine bheda thavAthI atizaya saMkalezathatuM nathI.71 TIkArtha--ahIM graMthi-gAMDanA je hovAthI graMthi kahevAya che, eTale daDha e je rAgadveSane pariNAma te graMthi, tene bhedavAthI eTale apUrva karaNarUpI vajanI soya vaDe vidAraNa karavAthI prApta thayela zuddha tattvanI zraddhAnA sAmarthyavaDe pUrvanI jema atizaya Akaro rAgadveSane pariNAma na hoya. jema vidhAela maNi ke prakAre tenuM chidra malathI pUrAeluM hoya to paNa te pUrvanI avarathAne pAmatuM nathI eTale prathamanA jevo chidra hita thata nathI. 71 kadI vAdI kahe ke, e tame zAthI kahe che ? tene uttara Ape chemUlArtha_pharIthI grathinuM baMdhana thatuM nathI,e hetu mATe. 72 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 dharmabiMduprakaraNe yato na nUyaH punarapi tasya graMthabaMdhanaM niSpAdana nede sati saMpadyate iti / kimuktaM navati / yAvatI graMthinedakAle sarvakarmaNAmAyurvarjAnAM sthitiraMtaHsAgaropamakoTAkoTilakSaNA'vaziSyati / tAvatpramANamevAsau samyagupalabdhasamyagdarzano jIvaH kathaMcit samyaktvApagamAttIbAyAmapi tathAvidhasaMkvezaprApto badhnAti na punastaM vanAtikrAmatIti / 72 / tathA asatyapAye na tiriti // 73 // asatyavidyamAne apAye vinAze samyagdarzanasya parizudhanavyatvaparipAkasAmarthyAnmatinedAdikAraNAnavApto, na naiva urgatiH kudevatvakumAnuSatvatiryaktva TIkArtha-jethI karIne graMthibheda thatAM te graMthinuM baMdhana thatuM nathI. ethI zuM kahyuM ke, graMthibhedane avasare jeTalI Ayukarma sivAya bAkInA sAta karmanI deze UNuM eka koTA kATI sAgaropamanI rithati rahe che-athatu jJAnAvaraNIya karmanI trIza sAgaropamanI utkRSTa sthitimAMthI ogaNatrIzanI khapAve ane deze UNe eka keTakeTI sAgaropamanI sthiti rAkhe che. e rIte jeNe sArI rIte samyagadarzana prApta kareluM che evo jIva ke prakAre samyakatvane nAza thavAthI-mithyAtvabhAvane pAmavAthI tIvra evI paNa tevA kalezanI prApti chatAM paNa teTalA pramANanA karmane baMdha kare che, eTale pUrve samakita pAmavAne avasare jeTalI sthiti rAkhI che, teTaloja navIna karmabaMdha kare che. paraMtu te pramANane baMdhavaDe ullaMghana karatuM nathI-arthAtu te baMdhanA karatAM adhika baMdha karatA nathI. 72 mUlArtha-vaLI apAya na thatAM durgati na thAya. 73 TIkArya-samakita darzanane vinAza na thatAM eTale mithyAtvabhAvane na pAmatAM zuddha bhavyapaNuMnA paripAkane sAmarthyathI eTale samasta prakAre zuddhi evA bhavyapaNAnA samartha paNa thakI matibheda vagere kAraNanI prApti na thatAM arthAt buddhine bheda karanAra kAraNa na prApta thatAM kudevapaNuM, kumAnuSapaNuM, tiryacapaNuM ane nArakIpaNAnI prAptirUpa durgati na thAya, paraMtu tene sudevapaNuM ane sumAnuSapaNuM te beja thAya, A vAta pUrva AyuSa bAMdhyuM hoya, Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitIyaH adhyAyaH / nArakatvamAptiH saMpadyate kiMtu sudevatvamumAnuSatve eva syAtAm, anyatra puurvbghaayuhoya kRti ! tathA viSetrimiti I vizukaH parizuphaniHzaMkitatvAdidarzanAcAravAripUramavAlitazaMkA dipaMkatayA prakarSaprAptilakSaNAyAH samyagdarzanasatkAyAH sakAzAkimityAha-cAritraM sarvasAvadhayogaparihAraniravadyayogasamAcArarUpaM saMpadyate / zudhasamyaktvasyaiva cAri tathAcAcArasUtram " moti vAsaMdA teM saMmaMti vAlA.. . ' = saMbaMti para te pati patti che te vinA jANavI eTale prathama jene durgatinuM AyuSya baMdhAI gayuM che, tene mukIne, jemaNe AyuSya bAMdhyuM na hoya te AzrIne jANavI. 73 mUlArtha-tevI rIte samakitanI vizuddhithI cAritranI prApti thAya che. 74 TIkArtha-vizuddhi eTale zuddhaevA niHzakita paNa vigere ATha darzana nAcAra, te rUpa jaLanA pUrathI dhoyelA zaMkAdika kAdavane lIdhe utkarSanI prApti rUpa jenuM lakSaNa che, evI samyam saMbaMdhI parizuddhithI sarva sAvadha thegane parihAra ane niravadha-nirdoSa bhegane AcAra-AcaraNarUpa cAritra prApta thAya che eTale samakitanI zuddhithI cAritra pragaTa thAya che, kAraNake zuddha samyakatvaja cAritrarUpa che. tene mATe AcArAMga sUtramAM kaheluM che- "je A munipaNAne juve, teja A samyajJAna athavA nizcaya samakitane ju, ane je A samyajJAnane juvo te muni paNane juvo." kahevAne Azaya evo che ke, je samakitabhAva che te munibhAva che, ane je munibhAva che te samakitabhAva che; kAraNake jJAnanuM phaLa virati che ane samakitathI cAritrane pragaTa karavApaNuM che. ahIM kAraNane viSe kAryane upacAra karI kahyuM che. 74 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 dharmabiMduprakaraNe nAvanAto rAgAdizya iti // 5 // jAvyate mumuniranyasyante niraMtarametA iti jAvanAH tAzcAnityatvAzaraNAdayo hAdaza / yathoktam* "nAvayitarAmanircasvamarUAra taLe sAcave ! prasuvidharva saMsAH varmAtra vasaMvara vidhia I ? | nirja raNalokavi staradharmasvAkhyAtatattvaciMtAzca / vodheH sumursanatvaM ca nAvanA ghAdaza vizuddhAH // 2 // tAnyo rAgAdidayaH rAgaSamohamanapralayaH saMjAyate / samyacikitsAyA zva vAtapittAdirogApagamaH pracaMjhapavanAzA yathA meghamaMmalavighaTanaM rAgAdipratipadAnUtatvAdanAvanAnAmiti / 75 / mUlArtha-bhAvanAthI rAgAdikano kSaya thAya che. 75 TIkAtha-mumukSu purUSo niraMtara jemane abhyAsa kare, te bhAvanA kahevAya che. te anityatva bhAvanA, azaraNa bhAvanA ItyAdi bAra prakAranI che. tene mATe kahyuM che ke - saMsAranA sarva padArthonuM anitya citavavuM, te pahelI anitya bhAvane, maraNAdikanA bhaya prApta thaye sate kaI bIjuM zaraNu karavA gya nathI' ityAdi je ciMtavavuM, te bIjI azaraNa bhAvanA, jIva ekalo janma maraNa pAme che temaja ekalo karma upArjana kare che ane e bhegave che e trIjI ekatva bhAvanA, cethI anyatva bhAvanA, pAMcamI azuci bhAvanA, chaThThI saMsAra bhAvanA, sAtamI Azrava bhAvanA, AThamI saMvara bhAvanA, navamI nirjara bhAvanA, dazamI lokaviratara bhAvanA, agIyAramI dharmasAdhaka bhAvanA ane bAramI bAdhidurlabha bhAvanA. e bAra zuddha bhAvanA kahevAya che. te bhAvanAothIrAgAdika eTale rAga, dveSa,meharUpa maLane laya-pralaya thAya che. jemAM uttama prakAranI cikitsAthI vAtapittAdi rogano nAza thAya ane pracaMDa pavanathI jema medhamaMDaLane nAza thAya tema bhAvanAthI rAgAdikano nAza thAya che. kAraNake bhAvanAo rAgAdikanI pratipakSarUpa che-zagurUpa che. 75 1 bIjI bhAvanAonA artha bIjA graMthamAMthI joI levA. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 dvitIyaH adhyaayH| tato'pi kimityAha tAveva ti udda tasya rAgAdivayasya nAve sakalalokAlokavilokanazAlinoH kevalajJAnadarzanayoH labdhau satyAM nistIrNanavArNavasya sato jaMtorapavarga naktanirukta udnvatIti ! 76 kiMlakSaNa ityAha sa AtyaMtiko puHkhavigama iti // 7 // so'pavargaH atyaMta sakA'vazaktinirmUlanena navatIti AtyaMtiko muHkhavigamaH sarvazArIramAnasAzamavirahaH sarvajIvalokAsAdhAraNAnaMdAnunavazceti77 itthaM dezanAvidhi prpNcyopsNhrnnaahrAgAdikane nAza thatAM zuM thAya che te kahe che- mUlArtha-te rAgAdikano kSaya thatAM mokSa thAya che. 76 te rAgAdi kSayano bhAva thatAM eTale sarva lokAlokane jovAmAM upagI evA kevaLajJAna ane kevaLadarzananI prApti thatAM A saMsArarUpa samudrane tarI janArA prANIne mekSa utpanna thAya che. je mokSanuM svarUpa hamaNAM kahevAmAM AveluM che. 76 te mokSanuM zuM lakSaNa che ? te kahe che - mUlArtha--atyaMtapaNe sarva duHkhane nAza thavo te mokSa kahevAya che. 77 te apavarga-mela atyaMta (samarata) sarva duHkhonI zaktinuM nirmUlana karavAthI thAya che. atyaMta du:khane nAza eTale sarva zarIra tathA mana saMbaMdhI du:khane viraha, temaja sarva jIvalokanA AnaMda je nathI mATe asAdhAraNa AnaMdanA anubhavarUpa che. eTale siddha jIvana ane saMsArI jIvane sarakho AnaMda na hAya mATe asAdhAraNa AnaMda siddhane ja kahevAya che. 77 evI rIte dezanAvidhine viratAra karI have tene upasaMhAra karatAM Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 124 dharmabiMduprakaraNe evaM saMvegakRSma Akhyeyo muninA paraH / yathAbodhaM hi zuzrUSorjAvitena mahAtmanA // 7 // evamuktanyAyena saMvegakRt saMvegakArI dezanAImANinaH saMvegalakSaNaM cedam - rAlinI | " tathye dharme dhvastahiMsAprabaMdhe deve rAgaSamohAdimukte / sAdhI sarvagraMthasaMdarjahIne saMvego'sau nizcalo yo'nurAgaH" // 1 // dharma uktalakSaNa AkhyeyaH prajJApanIyo muninA gItArthena sAdhunA anyasya dharmamupadeSTumanadhikAritvAt / yathoktaM nizIthe " saMsArapurakamahaNo vivohaNo naviyapurarIyANaM / dhammo jiNapannatto pakappajazNA kaheyavvo" // 1 // e prakAre dharmanI vAsanAthI bhAvita evA mahAtmA munie sAMbhaLavAnI icchAvALA evA purUSane savegane karanAre te zreSTha dharma te pitAnA bodha pramANe nice kahevo. 78 TIkAtha-evI rIte eTale kahelA nyAyathI vegane karanAro evo dharma te, dezanAne yogya evA prANI pratye kahe. te saMveganuM lakSaNa A pramANe che - hiMsAdikanA prabaMdhane nAza karanAra evA satya dharmane viSe rAga, dveSa tathA mahAdikathI mukta aDhAra deSa rahita evA devane viSe, ane sarva graMtha saMdarbha eTaledravya tathA bhAva e baMne prakAranA parigrahathI rahita evA sAdhune viSe je nizcaLa anurAga kare te saMvega kahevAya che." 1 jenuM lakSaNa AgaLa kahevAmAM AvyuM che, evA dharmane muni eTale gItArtha sAdhue kahevA gya che kAraNake sAdhu sivAya bIjAne dharmane upadeza karavAno adhikAra nathI. tene mATe nizItha sUtramAM kahyuM che ke - saMsAranA duHkhane nAza karanAra, bhavijanarUpI puMDarIka-kamaLane vikaravara karanAre-pratibadha karanAra ane zrI jinabhagavaMte prarUpelo dharma nizIthAdhyayanane bhaNelA evA munie kahevA gya che." 1 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH adhyaayH| 125 prakalpayatinA iti adhItanizIthAdhyayaneneti / paraH zeSatIrthAtarIyadharmAtizAyitayA prakRSTaH / kathamAkhyeya ityAha / yathAbodhaM hIti yathAvabodhameva / anavabodhe dharmAkhyAnasyonmArgadezanArUpatvena pratyutAnarthasaMjavAt / pavitaM ca-na hyadhenAMdhaH samAkRSyamANaH samyagadhvAnaM pratipadyata iti / kIdRzasya sata ityAha / zuzrUSoH zrotumupasthitasya / kIdRzena muninetyAha / jAvitena AkhyAyamAnadhamapratibaddhavAsanAvAsitena nAvAdanAvaprasUtiriti vacanAt nAvitAkhyAnasya zrotuH tathAvidhazradhAnAdinibaMdhanatvAt / punarapi kIdRzenetyAha-mahAtmanA tadanugrahaikaparAyaNatayA mahAn prazasya AtmA yasya saH tenetyAha / 77 / mULamAM je prapati zabda kahe che, tene artha "nizIthAdhyayanane bhaNela" evo thAya che. te dharmapara eTale bAkInA anya mationA dharmane ullaMghana karIne utkRSTa che. "te dharma kevI rIte kahevA yogya che ? te kahe che- pitAnA bedha pramANe. kAraNake je dharmAkhyAnane yathArtha bodha na hoya to unmArga-viparIta mArganI prarUpaNuM thavAthI ulaTa anartha thavAno saMbhava che. te upara kahyuM che ke, "AMdhaLA mANase relo AMdhaLo purUSa sArA mArgane prApta karI zakate nathI." have kevA mANasane dharma kahevo ? te kahe che--je mANasa dharma sAMbhaLavAnI icchAthI Avelo hoya, tene dharma kahevo yogya che. te dharma kevA munie kahevo joIe ? te kahe che-kahevA mAMDelA dharmane viSe baMdhAelI vAsanAthI je muninuM hRdaya vAsita thayeluM hoya, tevA munie dharma kahe joIe. kAraNake "bhAvamAMthI bhAvanI utpatti thAya che evuM zAstranuM vacana che. vaLI gItArthanuM kaheluM AkhyAna zretA purUSane tevA zraddhA vagere guNAnuM kAraNarUpa thAya che. kahevAno Azaya evo che ke prathama zretAne sAMbhaLavAnI icchArUpa bhAva thAya, pachI gItArtha gurUnI pAse AvI vItarAgane dharma sAMbhaLavAnI rUci thatAM, te sAMbhaLI hRdayamAM zraddhAdika bhAva pragaTa thAya che. vaLI te kevA munie kahe joIe ? zretA purUSane anugraha karavAmAMja mAtra tatpara hovAthI jene mahAna-prazaMsavA gya AtmA che, tevA munie dharma kahe. 78 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma biMduprakaraNe dharmAkhyAne'pi yadi tathAvidhakarmadoSAnnAvabodhaH zroturutpadyate tadA kiM phalaM dharmAkhyAnamityAha 126 bodhe'pi phalaM proktaM zrotRRNAM munisattamaiH / kathakasya vidhAnena niyamAcchuddhacetasaH // 77 // vo'pi navagame'pi samyagdharmasya phalaM kliSTakarmanirjarAlakSaNaM proktaM / keSAmanavabodhe ityAha / zrotRNAM zrAvakANAM kairuktamityAha / munisattamairbhagavadbhirarhRdbhiH kathakasya dharmadezakasya sAdhovidhAnena vAlamadhyama buddhibudharUpazrotRjanApekAlakSaNena niyamAdavazyatayA kIdRzasya kathakasyetyAha - zuddhacetasaH parAnugrahamavRttipariNAmasyeti / 7U / yA prakArAMtareNApi dezanAphalasya saMbhAvyamAnatvAdala mihaiva yatnene tyA zaMkyAha - dharma kahetAM paNa je trAtAne tevI jAtanA kAi karmanA draSathI bedha na thAya te pachI dharma kahevAnuM zuM paLa che ? e zaMkAnA uttara kahe che lArtha--AAtA purUSone bodha utpanna na thAya te paNa zuddha cittavALA dharmanA vaktA jaje vidhi sahita dharmadezanArUpa kriyA kare che, te tene nizce phaLa thAya che, ema meTA munioe kahelu che. 79 TIkA zrAtA purUSone samyadharmano yathArtha zuddhu dharmanA bedha na thAya tApaNa dharmadezanAnA karanAra sAdhune kliSTa karmanInirjarArUpa phaLa prApta thAya ema advaita bhagavAneAe kahelu che. kAne yathArya bAdha na hAya ! te trAtA eTale bAvakAne. e mULa kANe kahelu che? muniemAMuttama evA adbhuta bhagavatAe. dharmadezanA karanAra kevA che? te sAdhu che. tevidhAna eTale bALaka, madhyama buddhivALA ane budha-paDita evA zrAtA purUSanI apekSA lakSaNarUpa vidhAne karIne. e niyama eTale avazyapaNe. te dharma upadezaka kevA che ! zuddha hRdayavALe eTale bIjAne upakAra karavAnA pariNAmavALe. tene jarUra pULa thAya che. 79 ahIM vADhI zaMkA kare ke, jyAre bIje prakAre paNa dezanAnu phaLa sa -- Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH 127 nopakAro jagatyasmiMstAdRzo vidyate kvacit / yAdanI duHvavingeAvRddhinAM dharmaverAnA // // naivopakAro 'nugraho jagati javane asminnupalabhyamAne tAdRzo vidyate samasti, kacitkAle kSetre vA yAdRzI yAhagurUpA duHkhavicchedAt zArIramAnasaduHkhApanayanAt dehinAM dezanArhANAM dharmadezaneti dharmadezanAjanito mArgazraddhAnAdirguNaH tasya niHzeSaklezaleza kaaMkamokSAkSepaM pratyavaMdhyakAraNatvAditi / 80 / iti zrImunicaMdrasUriviracitAyAM dharmaviMdavRttau dezanA vidhirnAma dvitIyo'dhyAyaH // 2 // * adhyAyaH / bhave che teA pachI e prakAranA bedha karavAmAM yatna karavAnI zI jarUra che. tenA uttaramAM kahe che mUlAtha-prANIone duHkhanA viccheda karavAthI dharmadezanA jevA upakAra kare che, tevA bIjo upakAra A jagamAM nathI. 80 dezanAne cAgya evA prANIAne A dekhAtA jagane viSe kAi phALa athavA kSetramAM zarIra tathA mananA du:khaneA nAza karavAthI jevI dharmadezanA upakArI che tevA bIjo keAI upakArI nathI. kAraNa ke dharmadezanAthI upanna thayela mArganI zraddhA vagere guNa che ke je guNa sarva kalezanA leza bhAgarUpI kalaMkathI rahita evA meAkSane kheMcI lAvavAmAM saphaLa kAraNarUpa che; eTale dharmadezanA sAMbhaLavAthI mArga para zraddA thAya che ane tethI meAkSa maLe che. 80 arthAt vaktA purUSe dharmadezanA karavAmAM Alasya karavuM nahIM, ane dharmanA khapI purUSe dharmAM dezanA sAMbhaLavAmAM Alaya karavuM nahIM; kAraNake' tenAthI heya-upAdeyanI khabara paDe che, tethI sarva kriyAyakI dharmadezanAtu sAMbhaLavu te meATI kriyA che. mATe te ceAge ane chatI zaktie dharmadezanA sAMbhaLavAmAM pramAda na karavA e upadeza che. zrI munisudarasUrie racelI dhamAMbaMdu graMthanI vRttine viSe dezanAvidhi nAme bIjo adhyAya samApta thayeA. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH adhyAyaH vyAkhyAto dvitiiyo'dhyaayH| atha tRtIya Arajyate tasya cedamAdisUtram sadharmazravaNAdevaM naro vigatakalmaSaH / jJAtatattvo mahAsattvaH paraM saMvegamAgataH // 1 // iti sapharmazravaNAt pAramArthikadharmAkarNanAt evamuktarItyA naraH zrotA pumAn vigatakaTamaSaH vyAvRttatattvapratipattibAdhakamithyAtvamohAdimAlinyaH sannata eva jhAtatattvaH karakamalatalakalitanistalasthUlAmalamuktAphalavacchAstralocanabalenAlo ama dara , mI jAna.. ge :- 9 pI bI jA adhyAyanI vyAkhyA kahI ane trIjA adhyAyano AraMbha na kare che-tenuM A paheluM sUtra che. mUlArtha-e pramANe saddharmanA zravaNathI jenuM pApa gayeluM che ane jeNe tattvane jANeluM che, ane je moTA parAkramavALe che, evo zretA purUSa utkRSTa saMvegane pAmelo je te. 1 TIkArtha-saddharmanA zravaNathI eTale pAramArthika-satya dharmanA sAMbhaLa. vAthI. evI rIte upara kahelI rItie zretA purUSa pAparahita eTale tattvanI prAptine bAdha karanAra mithyAtva mahAdikanI malinatAthI rahita, tethI karIne jJAtatatva eTale haratarUpI kamalana talIyAmAM rahela goLa moTA motInI jema sarva javAdi varatuvAdane zAstrarUpI netranA balathI jeNe avalokana kare Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH adhyAyaH / 11 kitasakalajIvA divastuvAdaH tathA mahacchddhazraddhAnonmIlanena prazasyaM sattvaM parAkramo yasya sa tathA / paraM prakRSTaM saMvegamuktalakSaNamAgato'vatIrNaH san kiM karotItyAha / 1 / dharmopAdeyatAM jJAtvA saMjAteccho'tra jAvataH / dRDhaM svazaktimAlocya grahaNe saMpravarttate // 2 // iti dharmopadeaai " eka eva suhRddharmo mRtamapyanuyAti yaH / zarIreNa samaM nAzaM sarvamanyattu gacchati, " ityAdivacanAt dharmopAdeyatAM jJAtvA avagamya saMjAtecchaH labdhacikIrSApariNAmaH atra dharme dRDhamatimUDhamAnogena svazakti svasAmarthyamAlocya vimRzya grahaNe vayamANayogavaMdanAdizavividhinA pratipattAvasyaiva dharmasya saMprarvattate samyakapattimAdhatte / aAlocane hi prayayAzaktidharmagrahaNapravRttI jaMgasaMbhavena pratyutAnarthabhAva iti dRgrahaNaM kRtamiti / 2 / la che evA, valI moTI mudde bahmAnA uddayathI prazaMsA karavA yogya che. parAkrama jaitu, tema vaLI utkRSTa evA savega ke jenuM lakSaNa kahevAmAM AveluM che tene prApta thayelA avA trAtA purUSa zu kare che ? te kahe che. 1 lArja----- dharma grahaNa karavA yogya che' ema jANIne e dharmane viSe bhAvathI jenI IcchA thayela che evA te purUSa pAtAnI zaktinA dRDha vicAra karIne dharmane grahaNa karavAne viSe pravarte che. ra TIkArtha-dharma grahaNa karavA yogya che ama ANIne eTale "A jagamAM dharmaja eka kharA suhRda che ke je marelAnI pAchaLa jIvanI joDe jAya che. dhama sivAya bIjuM badhuM zarIranI sAthe nAza pAmI jAya che " ityAdi vacanAthI dharma eja grahaNa karavA yogya che evA bhAva jANIne jene icchA prApta thai che, eTale jene dharma karavAnI icchAnAM pariNAma upajyA che avA purUSa e dharmane viSe draDha rIte aTale ati sukSmaparNa karI potAnA sAmarthyano vicAra karI e dharmane sArI rIte haNa karavAmAM pravarte che. eTale AgaLa kahevAmAM Avo avA yAga tathA vadana vagerenI buddhirUpa vidhie karIne e dharmane sArI rIte aMgIkAra karavAmAM pravRtti kare che. jo hRda rIte vicAra na karavAmAM Ave ane peAtAnI zaktinuM ullaMdhana karI dhamane grahaNa karavAnI pravRtti karavAmAM Ave teA dharmanA bhaMga thavA saMbhava che ane tethI karIne ulaTA anartha thAya che, mATe ahIM darda zabdanuM dhaNa karela che. ra 1, Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMduprakaraNe nanu kimarthamasyaiva dharmagrahaNapravRttinaNyate ityAha yogyo hyevaMvidhaH prokto jinaiH parahitodyataiH / phalasAdhanannAvena nAto'nyaH paramArthataH // 3 // yogyo'hoM javya iti yo'rthaH hiryasmAdevaM vidhaH sapharmazravaNAdityAdigraMthoktavizeSaNayuktaH pumAn dharmapratipatteH proktaH kairityAha, jinararhadbhiH parahitodyataiH sakalajIvalokakuzalAdhAnadhanaiH / kena kAraNenetyAha / phalasAdhananAvena yogyasyaiva dharmagrahaNaphalaM prati sAdhakanAvopapatteH / vyatirekamAha / na naiva ataH dharmagrahItuH anyaH pUrvazlokaghyoktavizeSaNavikataH paramArthataH tattvavRttyA yogya iti 3 iti sarmagrahaNAI naktaH / sAMprataM tatpradAnavidhimanuvarNayiSyAma iti // 4 // ahIM koI zaMkA kare ke, pUrve kahelA purUSanIja dharmane grahaNa karavAmAM samyak pravRtti thAya ema kahyuM, tenuM zuM kAraNa ke te zaMkAne uttara Ape che mUlArtha-bIjAnA hitamAM udyamavaMta evA jinezvaree phaLa sAdhananA bhAvathI evA purUSane ja yogya kahyo che, te sivAyanA bIjA purUSane paramArtha paNe yogya purUSa karyo nathI. 3 TIkArya-gya ahaM arthAt bhavya evo eTale sarbha sAMbhaLavAthI ityAdi graMthamAM kahelA vizeSaNa vaDe yukta evo purUSa dharmane grahaNa karavAmAM gya kahela che, te keNe kahelI che ? bIjAnA hitamAM tatpara evA ane sarva jIvalokanA kalyANane thApana karavArUpa dhanavALA zrI arihaMta prabhue kahelo che. te kayA kAraNathI kahela che, te kahe che. phaLa sAdhananA bhAvathI eTale yogya purUSane ja dharmanA grahaNanA pULa pratye sAdhakabhAva ghaTe che. have vyatireka kahe che-A dharmane grahaNa karanArA purUSathI bIjo eTale prathamanA be zlokamAM kahelA vizeSaNathI rahita evo purUSa paramArthathI eTale tattvavRttithI gya nathI. 3 mUlArtha_evI rIte saddharmane grahaNa karavAne yogya e pu. rUSa kahe che. have te dharmane ApavAnA vidhinuM varNana karIzuM. 4 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH adhyaayH| etatsugamameva / / / nanu dharmaH svacittaparizudhyadhInaH tatkimasyaivaM grahaNenetyAzaMkyAhadharmagrahaNaM hi satpratipattimahimavanAvakAraNamiti // 5 // dharmagrahaNamuktabavaNaM hiryasmAt satpratipattimat dRDhazaktipAlocanAdinA zughAnyupagamavatkimityAha / vimalanAvakAraNaM svaphalaprasAdhanAvaMdhyapariNAmanimittaM saMpadyate ityevamasya grahaNavidhirvaktumupakramyate iti / 5 / tadeva kathaM saMpadyate ityAha tacca prAyo jinavacanato vidhineti // 6 // ene artha sugamaja che, tethI TIkA ApI nathI. ahIM zaMkA kare che ke, dharma pitAnA cittanI zuddhine AdhIna che, te pachI tene grahaNa karavAnuM zuM che ? eTale dharma pitAnA cittanI zuddhithI thAya che, to pachI te dharmane vidhithI grahaNa karavAnI zI jarUra che ? e zaMkAnA uttaramAM kahe che - mUlArtha--dharmanuM grahaNa sArI pratipattivALuM hovAthI nirmaLa bhAvanuM kAraNa che. 5 TIkArya-jenuM lakSaNa prathama kahevAmAM AveluM che, evuM dharmanuM - haNa satupratipattivALuM eTale pitAnI daDha zaktino vicAra karavo ityAdikavaDe zuddha aMgIkAravALuM che, kemake te vimala bhAvanuM kAraNa che eTale pitAnA kuLanA utkRSTa sAdhananA saphaLa (sAcA) pariNAmanuM kAraNa che; eTale ja dharmane pitAnI daDha zakti vagerene vicAra karI grahaNa karelo hoya to tenuM utkRSTa phaLa maLyA vinA rahetuM nathI. ema dhArIne e dharmane grahaNa karavAnA vidhine kahevAno upakrama karIe chIe. pa te dharmanuM grahaNa zI rIte thAya ? te kahe che - mUlAI-te dharmanuM grahaNa prAye karIne jina paramAtmAnA vacanathI vidhivaDe thAya che. 6 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 dharmabiMdu prakaraNe tacca tatpunaH satpratipattimadharmagrahaNaM prAyo vAhulyena marudevyAdau kacidanyathApi saMjavAt jinavacanato vItarAgarAjdhAMtAt yo vidhivadayamANaH tena saMpa - thata kRti / k| evaM sati yatsaMjAyate tadAhaiti pradAnaphalavatteti // 7 // ityevaM satpratipattimato vidhinA dharmagrahaNasya vimala nAva nibaMdhanatAyAM satyAM pradAnasya vitaraNasya dharmagocarasya guruNA kriyamANasya ziSyAya phalavattA ziSyAnugraharUpaphalayuktatvamupapadyate / anyathoparavasuMdharAvIjavapana mitra niSphalasyAditi / 7 / prAgavizeSato dharmo grAdyatayoktaH tatra ca prAyo'nyastazrAvakadharmo yatidharmayo tigRhasthadharmagraha vidhimevAdau binaNiSuridamAha TIkA--te eTale satpratipattivALu dharmanuM grahaNa prAye karIne jinavacanathI eTale vItarAganA siddhAMtathI je vidhi AgaLa kahevAmAM Avaze, te vidhithI sapAdana thAya che. ahIM ' prAye karIne' e zabdana! grahaNathI marUdevI' mAtA vagerenI jema keAivAra judI rIte paNa dhamanu grahaNa thavAno saMbhava che ema jaNAvyu che. e prakAre karavAthI je thAya che. te kahe che-- mUlA--e prakAre dharmanuM dAna saphaLa thAya che. 7 TIkArtha-e prakAre eTale sapratipattivALA dhama tu vidhivaDe grahaNakaratAMtethI vimala bhAvanuM kAraNa hAvAthI gurUe ziSyane karela dharma saMbaMdhI dAnanI plavattA eTale ziSyanA anugraharUpa ( upakAra karavArUpa ) paLathI yuktapaNu iMTe che. arthAt vidhi sahita ziSyane dhama samajAvI tenA upakAra karavA eja dhanu phaLa che. jo anyadhA--bIjI rIte vidhi rahita ayeAgyane dhama Ape te khArI jamInamAM vAvelA bIjanI jema te niSphaLaja thAya che. 7 prathama vizeSapaNe dhama ne grahaNa karavA yogya kahelA che, temAM prAye karIne jeNe zrAvakadhama ( gRhathadharma )ne abhyAsa karyAM hAya, ( zrAvakanA dharma jeNe pALyA hAya ) tevA purUSa tidharmane mATe yogya thAya che, tethI prathama gRhasthadharmane grahaNa karavAnA vidhi jaNAvAnI icchAe kahe che-- 1 RSabhadevanI mAtA madevI mAtAne dharma gratuNa karyAM vinA paNa vimala bhAva thayA hatA. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH adhyaayH| 133 sati samyagdarzane nyAyyamaNuvratAdInAM grahaNaM naanydesi | | ___ sati vidyamAne samyagdarzane samyaktvavakaNe nyAyyaM upapannaM aNuvratAdInAM aNuvrataguNavatazidAtratAnAM grahaNaM acyupagamaH na naiva / anyathA samyagdarzane asati niSphalatvaprasaMgAt / yathoktaM-- " sasyAnIvopare kSetre nikSiptAni kadAcana / na vratAni prarohaMti jIve mithyAtvavAsite // 1 // saMyamA niyamAH sarve nAzyate'nena pAvanAH / kayakAlAnaleneva pAdapAH phalazAlinaH // 2 // samyagdarzanameva yathAsyAttathAha jinavacanazravaNAdeH karmakayopazamAditaH smygdrshmUlArtha-samyagadarzana prApta thatAM aNuvrata vagerenuM grahaNa karavuM ghaTita ( nyAya ) che, paNa anyathA nahIM. 8 TIkAtha-samyagdarzana eTale samyakatva prApta thatAM aNuvrata vagerenuM eTale pAMca aNuvrata, traNa guNavrata ane cAra zikSAtratanuM grahaNa karavuM ghaTita che. anyathA eTale je samyagadazana-samakita na prApta thayuM hoya to te aNuvrata vagerenuM grahaNana karavuM, kAraNake tene niSphaLapaNAne prasaMga Ave. arthAtu samakita vagara grahaNa karelA atratAdi niSphaLa thAya che. tene mATe kaheluM che ke jema khArI jamInanA kSetramAM nAkhelA bIja kadi paNa ugatA nathI, tema mithyAtvathI vAsita thayelA jIvanI aMdara Arepita karelA vrata ugatA nathI-udaya thatA nathI. eTale kama kSaya karavAnuM nimitta thatA nathI. 1 pralayakALanA agnivaDe jema phaLavALAM vRkSo nAza pAme che, tema e midhyAtvavaDe pavitra evA sarva saMyamo ane niyamo nAza pAme che. -8 jevI rIte samyagadarzana thAya, tevI rIte kahe che - mUlArtha- jinavacananA zravaNAdikathI ane karmanA kSayaza Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 naimiti | U || jinavacanazravaNaM pratItirUpameva AdizabdAttathAjanyatvaparipAkApAditajIvavIrya vizeSalakSaNa nisargo gRhyate / tato jinavacanazravaNAdeH sakAzAt yaH karmakayopazamAdiH karmaNaH jJAnAvaraNa darzanAvaraNa mithyAtvamohAdeH kSayopazamopazamahayalakSaNo guNaH tasmAt samyagdarzanaM tattvazraddhAnalakSaNaM viparyayavyAvRttikAri asada jinivezazUnyaM zuddha vastu prajJApanAnugataM nivRttatItrasaMklezaM utkRSTavaMdhAnAvakRt zujAtmapariNAmarUpaM samujjuMnate / karmakSayAdirUpaM cetyamavaseyaM-- " khINo nivvAya huA so v bArapidiya vva uvasaMtA / dara vijjAya vihAmiya, jalapomA khovasamA // 1 // vidhAti kRti hatastato nimanIE kRti | U | dharmabiMduprakaraNe ma vagerethI samyagadarzana thAya che. 9 TIkArtha--jinavacananuM zravaNa pratItirUpa che, eTale jinavacanane zraddAthI sAMbhaLavuM. Adi zabdathI te prakAranA bhavyapaNAnA paripAkAtikathI utpanna thayela jIvanu eka jAtanu vIrya-zakti terUpa svabhAvanu grahaNa karavuM, te jinavacananA zravaNa vagere karavAthI kama eTale jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya,ane mithyAttva mahAdi karmano kSayApazama, upazama ane kSayarUpa je guNa tenAthI samyagdarzana udaya pAme che. je samyagdarzana che te tattva upara zraddA rAkhavArUpa viparyAsa-viparItapaNAne nAza karanAra, khATA kAgRhathI 2hita, zuddha vastune jaNAvanAra, tItra kalezathI varjita, utkRSTa evA baMdhanA abhAvane karanArUM ane AtmAnA zubha pariNAmarUpa che. ( ahIM nisarga ane adhigama baMne bheda batAvyA che. karmanA kSaya vigerenuM ravarUpa zAstramAM A pramANe kaheluM che-- " jJAyikabhAva mujhAi gayelA agninA jevA che, upazama bhAva rAkhADIthI DhaMkAI gayelA agninA jevA che, ane kSApazama bhAva te thADA bujhAelA ane gheADA Ama tema verAi gayelA agninA jevA che. 1-9 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH adhyaayH| 135 kIdRzamityAha prazamasaMveganirvedAnukaMpAstikyAnnivyaktilakSaNaM tdviti che ? . prazamaH svajAvata eva krodhAdikUrakaSAyaviSavikArakaTuphalAvalokanena vA tannirodhaH / saMvego nirvANAnilASaH / nirvedo navAuchejanaM / anukaMpA duHkhitasattvaviSayA kRpaa| AstikyaM tadeva satyaM niHzaMka yajinaiH praveditamiti pratipattilakSaNaM tataH prazamasaMveganirvedAnukaMpAstikyAnAmanivyaktirunmIlanaM lakSaNaM svarUpasattAkhyApakaM yasya tattathA taditi samyagdarzanam / 10 / evaM samyagdarzanazuddhau yad guruNA vidheyaM tadAha nattamadharmapratipattyasahiSNostatkayanapUrvamupasthitasya te samyagadarzana kevuM che ? te kahe che- mUlArtha-prazama, saMvega, nirveda, anukaMpA ane Astikya teNe karIne pragaTa thavArUpa che lakSaNa jenuM te samyagadarzana che. 10 TIkArya-ravabhAvathIja dhAdi dUra kaSAyarUpa je viSa tenA vikAranA kaTu phaLane jevAthI te krodhAdikane nirodha kare te prazama kahevAya che. nirvA mekSanI abhilASA te saMvega kahevAya che. A saMsArathI udvega pAme e nirveda kahevAya che. duHkhI prANu upara dravyathI temaja bhAvathI dayA karavI te anukaMpA kahevAya che, ane je jinabhagavAne kahyuM teja satya che, e ni:zaMka satya che ema aMgIkAra karavuM, te Astikaya kahevAya che. te prazama, saMga, nirvada, anukaMpA ane AritakyanI spaSTatArUpa lakSaNa eTale svarUpanI sattAne jaNAvavArUpa lakSaNa che jenuM te samyagadarzana kahevAya che.10 evI rIte samyagadarzananI zuddhi thayA pachI gurUe je karavA gya hoya malArtha--uttamadharma-yatidharmane grahaNa karavAne asamartha ane potAnI pAse AvelA evA purUSane te aNuvratanA svarUpane Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNe vidhinANuvratAdidAnamiti // 11 // iha javyasya javanI rordharmagrahaNodyamamavalaMba mAnasya guruNA prathamaM kramAmArdavAditidharmaH saprapaMcamupavarya pradAtumupasthApanIyaH tasyaiva sarvakarmaroga virecakatvAyadA cAsAvadyApi viSayasukhapipAsAdiniruttamasya kramAmArdavAderyatidharmasya pratipattiH prayupagamaH tasyAmasahiSNuH kramaH tadA tasya tatkathanapUrva svarUpanedAdinisteSAmavratAdInAM kathanaM prakAzanaM pUrvaM prathamaM yatra tattathA kriyAvizeSaNa metat / upasthitasya gRhItumanyudyatasya kimityAha / vidhinA vakSyamANenAtratAdidAnaM karttavyamiti / 11 / anyathA pradAne doSamAha - 136 sahiSNoH prayogeM'tarAya iti // 12 // sahiSNoH uttamadharmapratipattisamarthasya prayoge aNuvratAdipradAnavyApAraNe samajAvI vidhivaDe te aNuvrata vagerenuM dAna karavuM 11 TIkArtha--ahIM saMsArathI bhaya pAmelA ane dharmane grahaNa karavAnA udyamanuM a valaMbana karatA evA bhavya prANInI AgaLa prathama gurUe kSamA-kAmaLatA vagere yatidharmanuM savistara varNana karI batAvI pachI tene te tidharma ApavAne cAgya karavA, kAraNake te yatidharmaja sarva karmarUpI rAgane nAza karanArA che. jyAre e prANI hajI paNa viSayasukhanI tRSNA vagerene laine uttama evA te kSamA, mArdavatA vagere yatidharmane aMgIkAra karavAne jo samartha na hAya, te te purUSane te aNuvrata vagerenA svarUpa tathA bhedAdikane prakAza karavApUrvaka ( e kriyAvizeSaNa che ) tene grahaNa karavAne pAse AvelA te purUSane zu karavu ? te kahe che--tene vidhi ke je AgaLa kahevAmAM Avaze, tevaDe te aNuvrata vageraMtu dAna karavuM. 11 pUrva kathAthI bIjI rIte ApavAthI dASa thAya che, te kahe che~~ lArtha--samarthane aNuvratAde ApavAnA prayAga karavAthI cAtidharmamAM aMtarAya karyAM ema jANavu. 12 TIkArtha--sahiSNu eTale uttama dharma--tidharmane aMgIkAra karavAne samartha evA purUSane aNuvratAdika ApavAno vyApAra karavAthI cAritradharmane 1 grahaNa karAvavuM. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH adhyAyaH / aMtarA vAritragatipateH kRti guIT jayati | sa ta grAbhanayAtrikasNntvnimittmiti // 1 // atraivopacayamAha anumaticetanaiti | zarU I anumatiH anujhAdoSaH cakAro dUSaNAMtarasamuccaye / itaratra aNuvratAdina tipattau pratyAkhyAtasAvadyAMzAt yo'nyaH apratyAkhyAtaHsAvadyAMzaH tatrApadyate / tathA ca yAvajjIvaM sarvathA sAvadhaparihArapratijhAyA manAga mAninyaM syAditi tatka thanapUrvakamityuktam // 13 // aMgIkAra karavAne aMtarAya gurUe karelo thAya che. te aMtarAya AvatA bhavane viSe te aMtarAyanA karanArane cAritranA durlabha paNanuM nimitta thAya che. arthAt je jene egya hoya, te tene ApavuM, eTale je munidharmane yogya hoya tene munidharma, ane zrAvakadharmane regya hoya tene zrAvakadharma Apo. paNa temAM pheraphAra karavAthI aMtarAya karma baMdhAya che. 12 ahIM te upara kahela bAbatane vizeSapaNe kahe che. mUlArtha- zrAvaka dharmane viSe rahelA sAvadya aMzanI anumodanA karavAno doSa Ave, 13 anumati eTale anujJA deSa mULamAM ca zabda mukaye che, te bIjA dUSaNanA samuccaya arthamAM che. Itara eTale sAdhunA vratathI judA zrAvakanA aNuvrata vigere aMgIkAra karavAthI anumodanA doSa Ave che. jema ke, 5 khANa karelo e je sAvadhane aMza, eTale dezathI sAvadhano parihAra karyo che ane te vinA nahIM paccakhANa karelo evo je sAvadhane aMza, e Tale deza thakI sAvadhano tyAga na karelo tene viSe, anumodanArUpa doSa utpanna thAya che. vaLI zrAvakane vrata ucarAvanArA munine yAjajIvita (jAvajIva sudhI) sarva prakAre sAvadha vyApAranI pratijJA--niyamanuM kAMika malinapaNuM thAya che. e kAraNathIja tatkathana pUrvaka iti ema kahevAmAM AvyuM che. eTale munine dharma prathama kahetAM te aMgIkAra karavAne te samartha na hoya to tene ne zrAvaka dharmanuM svarUpa samajAvI pachI zrAvakanAM vrata ApavAM. 13 18 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 dharmabiMduprakaraNe athaitavyatireke doSamAha akathana unnayAphala AjJAnaMga iti // 14 // yadi uttamadharmapratipattyasahiSNoH aNuvratAdilakSaNaM dharma na kathayati guruH tadA akathane najaya yatizrAddhadharmalakSaNaM na phannaM yasyAsau utnayAphanaH prAjJA jaMgaH jagavacchAsanavinAzanamatyataMduraMtaM jAyata iti / nagavadAjhA ceyaM"zramamaviciMtyAtmagataM, tasmAcchreyaH sadopadeSTavyam / AtmAnaM ca paraM ca hi, hitopadeSTAnugRhNAti // 1 // iti / 14 nanu sarvasAvadyayogapratyAkhyAnAkSamasyANuvratAdipratipattau saavdyaaNshptyaaupara kahelAthI judI rIte kahevAmAM doSa Ave che, te kahe che. mUlArtha-nA kahevAthI baMne dharmanA phaLathI rahita evo AjJAne bhaMga thAya che. 14 je gurU uttama dharmacAritra dharma aMgIkAra karavAne asamartha evA purUSane aNuvrata vagere lakSaNavALA dharmane kahetA nathI, tyAre te zrAvakadharmane na kahevAthI ubhaya eTale yatidharma tathA zrAvakadharmarUpa jenuM phaLa nathI e AjJAbhaMga eTale duSTa aMtavALe bhagavAnanA zAsanano nAzarUpa A jJAbhaMga doSa thAya. - te bhagavAnanI AjJA A pramANe che- "upadeNA gurUe pitAne upadeza karatAM zrama paDaze evo vicAra karyA vagara sadA kalyANane upadeza karo. hitane upadeza karanAra gurU pitAne A ne bIjAne anugraha kare che." 1 14 ahiM kaI zaMkA kare ke, sarva sAvadha vega eTale pApasahita vyApArane tyAga karavAne asamartha evA purUSane aNuvratAdi aMgIkAra karAvatAM eTale dezathI sAvadha vyApArane tyAga karAvatAM bIje sAvaghanA aMzarahetA e Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH adhyAyaH / 13e khyAnapradAne kathamitaratrAMze nAnumatidoSaprasaMgo guroH ityAzaMkyAhabhagavacanaprAmANyA'pasthitadAne doSAbhAva iti // 15 // upAsakadazAdau hi jagavatA svayamevAnaMdAdizramaNopAsakAnAmaNuvratAdipradAnamanuSThitamiti zrUyate naca jagavato'pi tatrAnumatiprasaMga iti jheya nagavadanuSThAna sya sarvAMgasuMdaratvenaikAMtato doSavikatatvAt ti nagavato vacanasya prAmANyA upasthitasya guhItumudyatasya jaMtoraNuvratAdipradAne sAtimAtranAvamavalaMbamAnasya sAvadhAMzAnirodhe'pi nAnumatiprasaMgo guroH prAgeva tasya svayameva tatra pravRttatvAditi / 15 kuta etaditi ceSucyate gRhapatiputramodajJAtAditi // 16 // Tale dezathI pApane vyApAra rahetAM tene viSe gurUne anudanArUpa deSane prasaMga kema na Ave ? A zaMkAne uttara Ape che. mUlAtha-bhagavAnanA vacananA pramANathI aNuvrata levA prApta thayelA prANune te aNuvrata ApavAthI doSa lAgato nathI. 15 TIkArya-upAsaka dazA vagere sUrone viSe AnaMda pramukha zrAvakene bhagavAne piteja aNuvratAdi Apela che, ema sAMbhaLavAmAM AvyuM che. kadi ahiM ema kahevAmAM Ave che, temAM bhagavAnane paNa anubhedanA devane prasaMga Ave paNa ema jANavuM nahIM kAraNake, bhagavAnanuM AcaraNa sarva aMge suMdara hovAthI ekAMte deSathI rahita che. vaLI bhagavAnanuM vacananI pramANikatAthI avrata levA ujamAla thayelA prANIne atratAdi ApavAmAM mAtra sAkSIpaNAne AlaMbana karatA evA gurUne sAvadhano aMza na rokavAthI paNa anumodanAne prasaMga nahIM Ave kAraNake, prathamathIja vratane grahaNa karanArA purUSane potAnI meLeja te deza sAvadhane viSe pravartavApaNuM che. 15 aNuvrata ApyA chatAM paNa dezathI sAvadhanA aMzanuM anudana gurUne nathI AvatuM, e tame zA uparathI kahe che ? tene uttara Ape che- mUlArtha-gRhaspatinA putrane mukAvavAnA draSTAMta uparathI te jANI levuM. 16 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 dharmabiMduprakaraNe gRhapateH vakSyamANakathAnakAnidhAsyamAnanAmadheyasya zreSTinaH rAjagrahAdyaH putrANAM modo vimocanaM tadeva jhAtaM dRSTAMtaH tasmAt / nAvArthazca kathAnakagamyaH tacedaM kathA samasti sakalasurasuMdarImanoharavilAsopahAsapradAnapravaNasImaMtinIjanakaTAnacaTAdepopalakSyamANanikhilarAmaNIyakapadezo dezo magadhAnidhAnaH tatra ca tuSAragirizikharadhavalapAsAdamAlAvimatrakUTakoTinnirakAle'pi zaradacanIlAM kurvANamiva banUva vasaMtapuraM nAma nagaraM tasya ca pAlayitA sevAyasararatnasapaNatanikhilanUpAla vimabamaulimukuTakoTIvilagnamANikyamayUkhatrAtAniraMjitakramakamalayugaH caMdordamavyApAritamaMmalApakhaMmitArAtimattamAtaMgakuMnasthalagalitamuktAphalaprakaraprasAdhitAzeSasaMgrAmamahImaMgalaH samajAyata jitazatrunAmA nRpatiH / tasya ca skljnnynmnohaarinn| pUrvanavaparaMparopArjitapuNyaprAgjArani TIkArtha-have kahevAmAM Avaze evA kathAnakamAM gRhapati evA nAmane gRhanA putrone rAjAnA AgrahathI je mukAvavA, edraSTAMtathI te jANI levuM. tene bhAvArtha kathA uparathI samajAya tevo che. te kathA A pramANe che - kathA. sarvadevIonA manahara vilAsanuM hAsya karavAmAM tatpara evI strIAnA kaTAkSonA pheMkavAthI jenI sarva ramaNIyatAne pradeza oLakhAya che, evo magadha nAme deza che. tenI aMdara himAlaya parvatanA zikharanA jevA gheLA mahelonI zreNIonA zikharanA agra bhAgathI akAle paNa zaratunA vAdaLA no dekhAva ApatuM vasaMtapura nAme nagara hatuM. te nagarane pAlanAra jitazatru nAme rAjA hate. sevAne vakhate vega sahita namatA evA sarva rAjAonA nirmaLa mastakanA mugaTanA agra bhAgamAM rahela mANekanA kiraNanA samUhathI te rAjAnA baMne caraNakamala raMgAelAM hatAM. pracaMDa bhujAthI vAparela uMcI jAtanI taravArathI ghAyala karelA zatruonA unmatta hAthionA kuMbharathalamAMthI paDatA muktA phaLa (metI)nA samUhathI teNe saMgrAmanI bhUminA badhAM maMDaLane zaNagAryA hatAM. te rAjA jitazatrune dhAriNe nAme priyA hatI. teNI sarva lokanA netra tathA manane haraNa karanArI hatI. pUrva bhavanI paraMparAthI upA Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tUrtaH pradhyAyaH 24? pApitaphalasaMbaMdhAnukAriNI vibudhavadhUvijJAsAvalepApahAriNI banUva preyasI vANiI ! tayA ca sAjhamasau mahIpatiH praNatAzeSatitipatiH dUrato nirAkRtanikatirmanoharapaMcaprakArajogAn juMjAno mahAMtamanehAsamanaiSIt / itazca tatraiva pure pracurataratipadacatuSpadApadahiraNyasuvarNadhanadhAnyazaMkhaziprAmuktApavAlapadmarAgavaidUryacaMdrakAMtejanIlamahAnIlarAjapaprabhRtipravarapadArthasArthaparipUrNasamRphisamupahasitazrIkaMThasakhadarpojeko dInAnAthAMdhapaMgupramukhaprANipraNAzitAzeSazokaH samajani samuJadattAnidhAno nikhilavaNigvargapradhAno guNagaNa riNa: zreNI ! rjana karelA puNyanA saMbaMdhavaDe nirmANa thayela phaLanA saMbaMdhane te anusaranArI hatI ane te devatAonI strIonA garvane haranArI hatI. sarva rAjao jene namelA che ane dUrathI jeNe dUSaNane nAza karelAM che evo te jitazatru rAjA te rANInI sAthe pAMca prakAranA bhega bhegavate ghakALa nirgamana karato hate. e arasAmAM teja nagaramAM samudradatta nAme eka zeTha rahete hato. ghaNA sevake, pazuo, vAhane, AbhUSaNe, suvarNa, dhana, dhAnya, zaMkha, zilA, motI, paravALAM, padmarAga (pokharAja ) vaiDurya, caMdrakAMta, iMdranIla, mahAnala, rAjaparuM vagere uttama prakAranA padArthonA samudAyathI paripUrNa evI samRddhivaDe te kuberanA atizaya garvane paNa hasI kADhatuM hatuM. dIna, anAtha,aMdha ane pAMgaLA vigere apaMga prANIonA zekane teNe nAza karyo hate. te sarva vyApArI vargamAM pradhAna hatuM ane guNenA gaNuthI mahAna hato. te zeThane lAvaNyanA guNanuM jANe Azraya hoya sarva zreya vastuonuM udAharaNa heya, puNyaratnone mATe bhaMDAra hoya, potAnI kuLa saMtatinuM AbhUSaNa hoya ane komalatArUpI vananI latAnuM vRkSa hoya tevI sumaMgalA nAme sadharmacAriNI strI hatI. te ratrIne viSe jene gADha anurAga baMdhAelo che e te zeTha jIvalokamAM utpanna thayelA moTA viSaya sukhanA samudramAM magna thaI ghaNakALa nirgamana karato hato. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 dharmabiMduprakaraNe tasya cAzraya iva lAvaNyaguNAnAM, udAharaNamiva sarvazreyovastUnAM, mahAnidhAnamiva puNyaratnAnAM, nUSaNamiva svakulasaMtateH , pAdapa zva saukumAryavanalatAyAH , samanavatsumaMgalAnidhAnA sadharmacAriNI / tasyAmasau nibimbadhAnurAgo jIvalokodbhavaprAjyavaiSayikazarmasAgarodaramadhyamagno'napaM kAlamativAhayAMcakAra / prastAve ca samajaniSata tayorvizadasamAcArasamAcaraNapavitrAH putrAH krameNa priyaMkara-demakara-dhanadeva-somadeva-pUrNabhaja-mANijajanAmAnaH SaT / te ca nisargataH eva gurujanavinayaparAyaNAH paramakanyANapradAnapravaNaparizumatrivargabadhAnurAgAH anurAganarasamAkRSyamANakIrtikAminIbADhopagUDhAH sakalasajanamanaHsaMtoSakAtuusamucchavaddayAdAkSiNyaprAyapAjyaguNAlaMkRtazarIrAH zarIrasauMdaryotkarSatiraskRtamakaraketananAvaNyadAtirekAH vaNijanocitavyavahArasAratayA pitaramatidUramatikrAMtakuTuMbaciMtAlAramakArSuH / anyadA dhAriNI devI aMtaHpurAMtaH narapatau paTupaTahapravAdanapravRtte anekakaraNanaMgasuMdaraM rAjahRdayAnaMdAtirekadAyakaM nRtyavidhi vyadhAt / tataH saMtoSanarataravitamanAH mahIpatiH priyAyai varaM prAyacchat / sA covAca adyApi tavAntika eva varastiSThatu prastAve yAciSyata iti / evaM ca gacchati samaya prApta thatAM te samudradatta ane sumaMgalA ne temanA ujavaLa A cArane AcaravAthI pavitra evA priyaMkara, kSemaMkara, dhanadeva, somadeva, pUrNabhadra ane mANibhadra--evA nAmanA cha putro anukrame utpanna thayA. teo svabhAveja gurU janane vinaya karavAmAM tatpara hatA. parama kalyANane ApavAmAM udAra evA zuddha trivarga-dharma, artha ane kAmane viSe tenI prIti baMdhANa hatI. premane samUhathI kheMcAelI kIrtirUpI kAminIe temane gADha AliMgana kareluM hatuM. sarva sajajanenA manane saMtoSa ApanArI ane meTI evI dayA tathA dakSiNyatA vagere uttama guNothI temanA zarIra alaMkRta hatAM. pitAnA zarIranA saMdaryanA utkarSathI temaNe kAmadevanA lAvayanA adhika garvane tiraskAra karyo hato. evA te cha putroe vaNika janane gya evA zreSTha vyavahArane laIne potAnA pitAne kuTuMbanI ciMtAnA bojAthI atizaya mukta karyo hato, eka vakhata aMtaHpuranI aMdara rAjA suMdara vAdya vagADavAmAM pravela te vakhate dhAriNuM devIe aneka avayanA hAvabhAvathI suMdara ane rAjAnA Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH adhyaayH| 143 kAle samAyayau anyadA / kAmukalokavilAsobAsasAhAyyakArI kaumudIdivasaH vijJaptazca devyA vasuMdharAdhipatiH deva kriyatAM varaNa prasAdaH yathAdya karpUrapUrapatibha zazadharakara nikaraparipUritanikhilAzAyAM nizAyAmimAM nagarI garIyasA svaparivAreNa zeSAMtaHpureNa ca parikaritA satI trikacatuSkAdiramaNIyapradezasauMdaryAvalokanakutUhalenAsvalitaprasarA parijamAmIti / tadanveva rAjA sarvatra nagare paTahAdAnapUrvakaM sakalapuruSavyaktInAM rajanInagaranirvAsanAmudghoSayAmAsa / tataH prAtAdaNAdAralya yathAsaMvAhaM sarveSvapi puruSeSu nagarAddhahirgatuM pravRtteSu samucitasamaye svayameve mahIpatirmatripramukhanagarapradhAnanaraparikaraparikarito nagarAdahiraizAnadigjAgartini manoramodyAne jagAma / te ca pamapi zreSThisUnavo lekhyakakaraNavyagrA hRdayane atizaya AnaMda ApanAruM nRtya karyuM, tethI rAjAnuM mana atizaya saMtoSathI capaLa thaI gayuM, teNe pitAnI priyAne varadAna mAgavAne kahyuM. dhAriNuM bolI-"vAmI, atyAre to e varadAna tamArI pAse ja rahe. huM avasare mAgI laiza." evI rIte keTaloka kALa nirgamana thayA pachI eka divase kAmI lokenA vilAsanA ullAsane sahAya karanAra kaumudI (zarada Rtune) mahatsava AvyuM. te vakhate rANIe rAjAne vinaMti karI ke, deva, prathama pratijJA karelA varadAnane ApI mArI upara prasAda kare. Aje kapUranA puMja jevA caMdranA kiraNanA samUhathI jemAM badhI dizAo pUrAelI che, evI A rAtrine viSe mArA pitAnA moTA parivArathI ane avazeSa aMtaHpurathI parivArita thaI traNa varatAvALA trika ane caka vagere ramaNIya pradezanA saMdaryane jevAnA . kaMtukkI akhalita vegavALI huM badhe bramyA karuM. te pachI rAjAe nagaramAM paDe vagaDAvI sarva purUSa jAtione rAtre nagaranI bAhara nIkaLI javAnI uoSaNa karAvI. te pachI prAtaHkALathI mAMDIne jene jema ghaTe tema sarva purUSa nagaranI bAhara nIkaLavAne pravartA. jyAre yogya samaya thaze eTale rAjA maMtri vagere seheranA mukhya mANasenA parivArathI parivRta thaI nagaranI bAhera izAna dizAmAM AvelA eka anerama udyAnamAM gaye. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 dharmabiMduprakaraNe 1 ete vrajama ete vrajAma iti nivimAnisaMghayo'pi saMdhyAsamayaM yAvadApaNa eva tasyuH / itazcAstAcalacUmAmalaMcakAra sahasrakaraH / te ca tvarAparigatA yAva - dAyAMti gopurasamIpe tAvattajjIvitAzayeva sahojayakapATapuTa saMghaTanena niruyAni matolI dhArANi / tadanu cakitaca kitAH kenApyakSyamANAste pratyAvRtya hRdyAMtagupta migRhaikadeza nirdisyire / dhAriSyapi rAtrau kRtodAra zrRMgArAMtaHpureNa saha nirgatanare nagare yathAnimAyamanireme / saMjAte ca prAtaH samaye samutthite kamalakhaMprabodhapradAnamavaNe kiMzuka kusumasamacchA yAtucchoccalAgaraMjita digmaMgale jagadenetre mitre nagarAjyaM taramapraviSTeSveva puruSeSu / mahIpAlo nagarArakSakAnAdideza / yathA nijAlayata nagaraM mA kazcidasmadAjJAnaMgakArI mAnavaH samajanIti / samyagaveSayadbhizca taiH kRtAMtadUtairiva prApire zreSThinaMdanAH niveditAzca tatsamayameva te chae paNa zeThanA putro lekhA karavAmAM vyatra hatA, tethI ' ApaNe hamaNAM jaie, ' * ApaNe hamaNAM jaIe ' ema karatAM saMdhyAkALa sudhI peAtAnI dukAnamAM rahyA hatA. A tarafa sUrye astAcaLa parvatanA zikharane bhALyu eTale sUrya asta thaI gayA. pachI teA utAvaLA jevAmAM nagaranA daravAjAnI pAse AvyA, tevAmAM temanA jIvavAnI AzAnI sAtheja hAya tema bane kamADanA sadhaTanathI te deADhInA drAra aTakAi gayAM, eTale daravAjAnA kamADa baMdha thayAM ane temanA jIvavAnI AzA paNa badha thai. te pachI te atizaya bhaya pAmI, kAI na ALakhI zake tevI rIte pAchA pUrIne sudara aMdara rahelA gupta bhUminA eka bhAgamAM saMtAI gayA. rANI dhAriNI paNa jeNe zreSTha zrRMgAra dhAraNa karelA che evA aMtaHpuranI sAthe jemAMthI purUSo nIkaLI gayelA che, evA nagaramAM peAtAnI icchA pramANe ramavA lAgI, jyAre prAtaHkALa thayA, kamaLanA khaMDane vikAza ApavAmAM pravINa ane kezuDAnA puSpanA jevI kAMtivALA meTA uchaLatA raMgathI ziAonA maMDaLane raMganAra jaganA eka netrarUpa sUrya udaya pAmatAM. hajI purUSo te nagaranI aMdara peThAja nathI. te vakhate rAjAe nagaranA rakSakAne AjJA karI ke, tame nagaramAMtapAsa kareA. "kAI mArI AjJAne bhaMga karanArA manuSya thayA che ke nahIM ? " pachI te nagaramAM tapAsa karavA lAgyA, tevAmAM jANe yamarAjanA dUtA hAya, tevA teee pelA zeThanA cha putrAne pakaDyA ane teja vakhate temaNe rAjAne temanI vAta nive Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH adhyAyaH / raajnyH| tato'sau kupitakRtAMtanISaNabhRkuTinaMgasaMgilalATapaTTamAdhAya tacchreSTiputravadhAya tAn vyApArayAMcakAra / atrAMtare samAkAyAkAMme eva mudgarAghAtapAtasadRzamenaM vRttAMtaM zreSTI zAMta iva brAMta iva pImita iva karimakaranikarakarAsphAbanasamuccaladahalakabolAkutritamahAjananidhimadhyasaMjinnayAnapAtrAMtalIyamAnamAnava zca kiMkartavyatAmUDhaH daNaM kAmapyavasyAM dAruNAmanvanUt / tadanu nirAkRtya kAtaranaravilasitaM apAsya strIjanocitaM zokAvegaM samAsaMbya dhIranarocitaM dhairya avagaNayya dInanAvaM nagarapradhAnalokasahAyaH pravararatnabhRtapANiH sahasaiva rAjhovijJApanAyopatasthau / vijhatavAMzca yayA na kuto'pi cittadoSAdamI matputrA nagarAdanirgamanAjo babhUvuH kiMtu tathAvidhoravyakavyagratayA nirgatumapArayatAmAdityAstasamaya samayAgame ca pracalitAnAmapyamISAM pratotIhAravidhAnavazena nirgamo nAnUt / dana karI. te pachI kapa pAmelA yamarAjanA jevI bhayaMkara briguTInA bhaMgavALuM lalATa karI rAjAe te zeThana cha putrane vadha karavAne temane AjJA ApI. A arasAmAM mugarane ghA paDavA samAna e vRttAMta akasmAtuM sAMbhaLI te zeTha jANe zAMta hoya, brAMta hoya ane pIDita hoya ane hAthI jevA moTA madharanA samUhanA hAthanA athaDAvAthI uchaLatA dhaNA majAvaDe AkuLa-vyAkuLa evA moTA samudranA madhya bhAge bhAMgI gayelA vahANanI aMdara rahelA manuSyanI jema "zuM karavuM ? evI ciMtAmAM mUDha thaI gaye. ane kSaNavAra te te kaI dArUNa avasthAne anubhavavA lAgyuM. te pachI kAyara purUSanA jevA ceSTitane choDI daI, ratrIjanane vegya evA zakanA Avegane dUra karI, dhIra purUSane ghaTe tevuM bairya dhAraNa karI ane dIna bhAvanI avagaNanA karI temaja nagaranA mukhya lokonI sahAya laI ane hAthamAM uttama jAtanA ratno dhAraNa karI tatkALa rAjAne vinaMti karavAne AvyuM. teNe rAjAne vijJapti karI ke, "mahArAja ! kaI paNa mananA deSathI mArA putra nagaramAMthI nIkaLI zakyA nathI. kiMtu tevI jAtanA lekha karavAmAM teo vyagra thavAthI na nIkaLI zakavAthI sUryanA asta samaye nagara bAhara nIkaLavAne utAvaLA cAlyA paNa te kAle daravAjAnA dvAra baMdha thavAne laIne temanuM bAhara nIkaLavuM na thayuM, ethI temane A eka aparAdha kSamA kare ane mArA priya putrane jIvitadAna ApavAnI maherabAnI kare." zeThe A pramANe vAraMvAra kahyuM, te paNa rAjA pitAne kepane sala mAnI tene choDI mukavAne utsAhita the nahIM. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 dharmabiMduprakaraNe ataH damyatAmeko'parAdhaH kriyatAM priyaputrajIvitavyapradAnena prasAdaH evaM ca punaH punaH naeyamAnopi rAjA avaMdhyakopamAtmAnaM manyamAno yadA na moktumutsahate tadA tatkopaniryApaNAyaikaputroperaNena paMca mocayitumArabdhAH yadA tAnapi na muMcati tadA pyoruperaNenaiva catvAraH evaM tadamocane'pi trayo chau yAvaccheSopekSANena eko jyeSTa iti| tataH saMnihitAmAtyapurohitAyatyaMtAjyaryanena nirmUlakulocchedo mahate pApAyeti paryAlocanena ca manAgmaMdIjUtakopoko mahIpatiya'STaputramekaM muti ayamatrArthopanayaH / yathA taghasaMtapuraM tathA saMsAra yathA rAjA tathA zrAvakaH yathA zreSTI tathA guruH yathA ca Sada putrAstathA SaT jIvanikayAH yathA ca tasya pituH zeSaputropekSaNenaikaM putraM mocayato'pi na zeSaputravadhAnumatiH evaM gururnijaputraprAyAn pamapi jIvanikAyAMstaistaiH pravrajyotsAhanopAyaiZhasthatayA tabdhapravRttAt zrAvakA tyAre tenA kopane zamAvavAne eka putranI upekSA karI bAkInA pAMca putrone choDAvAne AraMbha karyo. rAjAe teone na choDyA eTale be putronI upekSA karI cArane choDAvA mAMDyA. teTalAne paNa choDayA nahIM eTale traNa ane chevaTe be putrone bacAvA mAMDayA. tema paNa na thaI zakayuM eTale pAMca putro sapI bAkInA eka jayeSTha putrane bacAvA mAMDe. te pachI pAse rahela maitrI ane purahitanI ati prArthanAthI ane "nirmula kuLane ucheda karavathI mahA pApa lAge che, ' evA vicArathI jenA kapane vadhAro jarA maMda thelo che evA rAjAe te zeThanA jayeSTha putrane choDI muke hato. A kahela daSTAMta-kathAne upanaya A pramANe che-je vasaMtapuranagara te A A saMsAra che. je rAjA te zrAvaka che, je zeDa te gurU che ane je zeThane cha putro te cha javanikAya che. je te pitA zeTha bAkInA putronI upekSA karI eka putrane choDAve che, tathApi bAkInA putrone vadha thavAmAM tenI anumati nathI, tema gurU pitAnA putra jevA cha javanikAne dIkSA levAne utsAha thAya evA tete upAyathI gRhathapaNAne laine te che jIva nikAyane vadha karavAne pravelA zrAvaka pAsethI choDAve che. jyAre te zrAvaka adyApi te che Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH adhyAyaH / 147 nmocayati / yadA cAsau nAdyApi tAn moktumutsahate tadAjyaSTaputraprAyaM trasakAyaM zeSopakaNena mocayato'pi gurorna zeSakAyavadhAnumatidoSa iti // 4 // vidhinANuvratAdipradAnamityuktaM prAgatastamevadarzayati___ yogavaMdananimittadigAkArazudhividhiriti // 5 // - iha zuphizabdaH pratyekamanisaMvadhyate / tato yogazudhirvadanazucinimittazudhirdikazuphirAkArazudhizca vidhiH aNuvratAdipratipattau navati / tatra yogAH kAyavAGmanovyApAralakSaNAH teSAM zuciH sopayogAtvaragamananiravadyanASaNazunaciMtanAdirUpA / vaMdanazuciH askhalitAmilitapraNipAtAdidamakasamuccAraNAsaMbrAMtakAyotsargakaraNalakSaNA / nimittazuciH tatkAlocchavitazaMkhapaNavAdininA javanikAne choDavA utsAhita thatuM nathI, eTale jayeSTha putra samAna trasakAya jIvane bAkInA nikAnI upekSA karI cheDAvatA evA gurUne te bAkInA nikAyane vadha karavAnI anumatino deSa lAgatuM nathI. kAraNa ke, gurUne abhiprAya hiMsA mAtrane choDAvavAne che. 4 prathama kahyuM che ke, vidhi sahita aNuvratAdi ApavA-teja vidhine kahe che- malAthu-gazuddhi, vaMdanabuddhi, nimittazuddhi, dikazuddhi ane AkAra [ AgAra ] zuddhie sarva zuddhi karavI te aNuvratAdikanI prAptine mATe vidhi che. 5 TIkArca-ahiM je mUlamAM zuddhi zabda che, tene gAdi pratyeka zabdanI sAthe saMbaMdha kare. eTale meMgazuddhi, vaMdanazuddhi, nimittazuddhi, dika zuddhi ane AkArazuddhi e aNuvrata vigerenI prAptine mATe vidhi che, temAM coga eTale kAyA, vANI ane mananA vyApArarUpa lakSaNavALA, temanI zuddhi eTale kAyAthI upayoga sAthe ( tvarA rahita) gamana karavuM. vANathI nirdoSa bhASaNa karavuM, ane manathI zubha ciMtavavuM, e ityAdi pravRtti e meMgazuddhi kahevAya che. vaMdanazuddhi eTale khalanA rahita, eka bIjAne maLI na javAya tema praNipAtAdi kare, daMDakane uccAra kare ane brAMtirahita kotsarga kare te vaMdanazuddhi che. nimittazuddhi eTale tatkALa utpanna thayela Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 dharmabiMduprakaraNe dazravaNa puurnnkuNjshRNgaarcchtrdhvjcaamraabvloknshujgNdhaaghraannaadisvnaavaa| dikzudhiH prAcyudIcI jinajinacaityAdyadhiSTitAzAsamAzrayaNasvarUpA / AkArazudvistu rAjAdyaniyogAdipratyAkhyAnApavAdamuktIkaraNAtmiketi // 5 // tathA nacitopacArazceti // 6 // ucito devagurusAdharmikasvajanadInAnAthAdInAmupacArArhANAM yo yasya yogya upacAro dhUpapuSpavastra vilepanAsanadAnAdigauravAtmakaH saca vidhirityunuvraMta puti | | athANuvratAdInyeva krameNa darzayannAha sthUlaprANAtipAtA dijyo viratiraNuvatAni paMceti // 7 // iha prANAtipAtaH pramattayogAt prANivyavaropaNarUpaH sa ca sthUlaH suukssmzaMkha tathA nebata vagerene zabda sAMbhaLa, pUrNabha, jhArI, chatra, dhvaja ane cAmara vagerenuM avalokana karavuM, zubha gaMdhanuM AhvANa vagere karavuM te nimittazuddhi kahevAya che. dizuddhi eTale pUrva uttara dizAne ane jina tathA jinacaitya jemAM rahela hoya evI dizAne Azraya kare. AkArazuddhi eTale rAjA vagerenA abhigathI paccakhANane apavAdamAM mukavA te rUpa AgAranI zuddhi kahevAya che. mUlAI-vaLI devagurU vagerene ghaTe te upacAra karavo. 6 TIkArtha-ucita eTale deva, gurU, sAdharmIi, vajana, dIna ane anAtha je upacAra karavAne gya che, temane jene dhaTe te upacAra kare, eTale dhUpa, puSpa, vatra, vilepana ane Asana ApavA vagerethI garava karavuM-bahumAna karavuM, te upacAra te vidhi jANe. 6 have anukrame aNuvrata vagere darzAve che - mUlArtha-sthala hiMsA vagerethI virAma pAmavuM, te pAMca aNuvrata kahevAya che. 7 TIkArtha-ahiM prANAtipAta eTale pramattapaNAnA vegathI prANIne nAza kare te che. te prANAtipAta raDyUla ane sUkSma ema be prakAra che, temAM Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH adhyAyaH / zva tatra sUkSmaH pRthivyAdiviSayaH sthUlazca hIMjiyAditrasagocaraH sthUvazvAsau prANAtipAtazceti sthUlapANAtipAtaH AdizabdAt sthUlamRSAvAdAdattAdAnAbrahmaparigrahAH parigRhyate te ca prAyaH pratItarUpA eva tatastenyaH sthUlaprANAtipAtAdijyaH paMcacyo mahApAtakenyo virativiramaNaM / kimityAha / sAdhuvratecyaH sakAzAt aNUni laghUni vratAni niyamarUpANi aNuvratAni / kiyNtiityaah| paMceti paMcasaMkhyAni paMcANuvratAni bahuvacananirdeze'pi yahiratirityekavacana nirdezaH sa sarvatra viratisAmAnyApekSayeti // 7 // atha digvatannogopabhogamAnAnarthadaMDaviratayastrINi gunntratAnIti che 1 che. dizo hyanekaprakArAH zAstre varNitAH tatra sUryopanakitA pUrvA zepAzca pUrvadakSiNAdikAH sapta tathA Urdhvamadhazca ke evaM dazasu dinu viSaye gamanaparimANakaraNalakSaNaM vrata niyamo divrataM / bhujyate sakRdevAsevyate yadazanAdi tadbhogaH pRthvI vagere saMbaMdhI te sUkSma ane be iMdriyathI mAMDI trasakAya saMbaMdhI te sthUla prANAtipAta che. sthUla e prANAtipAta te sthUla prANAtipAta. Adi zabdathI sthUla mRSAvAda, sthUla adattAdAna, razUla abrahmacarya ane sthUla parigraha grahaNa karI le. te prAye karIne prasiddha che. te sthUla prANAtipAta vagere pAMca mahA pApathI virati-virAma pAmavuM. te vrata kevA che ? te sAdhuvrata eTale paMcamahAvratathI aNu-laghu che. eTale te aNu eTale ladhu evA vrata eTale niyamarUpa te aNuvrata kahevAya che. te vrato keTalI che ? pAMca che. eTale pAMca saMkhyAvALA aNuvrata che. sUtramAM "aNuvratAdipaMca e ThekANe bahuvacana mukeluM che ane "virati" e zabdamAM ekavacana mukeluM che, te sarva ThekANe viratinI sAmanya apekSAo che, ema samajavuM. 7 mUlAI-dizAparimANavrata, bhagopabhoganuM pramANa, ane anarthadaMDathI virAma pAmavuM, e traNa guNavrata kahevAya che. 8 TIkArtha_dizAone zAstramAM aneka prakAranI varNavelI che, temAM sUryanA udayathI je elakhAya che, te pUrvadizA. bAkInI pUrvadakSiNa eTale eTale agni khUNa vagere sAta che. tathA, urva--uparanI ane nIcenI e be Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 dharmabiMduprakaraNe punaHpunarjujyate vasanavanitAdi yattaupanogaH nogazcopanogazca jogopajogo tayormAnaM parimANaM logopanogamAnaM / aryaH prayojanaM dharmasvajaneMjiyagatazuddhopakArasvarUpaM tasmai arthAya / damaH sAvadyAnuSThAnarUpastatpratiSedhAdanarthadamaH / sa ca catu ii apadhyAnAcarita pramAdAcaritahiMsrapradAnapApakarmopadezanedAt tasya viratiranarthadamaviratiH tataH divrataM ca jogophnogamAnaM cAnarthadamaviratizceti samAsaH / kimityAha / trINi trisaMkhyAni guNavratAni guNAya upakArAya vratAni navaMti guNavatapratipattimaMtaraNANuvratAnAM tathAvidhazudhvajAvAditi // 7 // mana-tathA sAmAyikadezAvakAsikapoSadhopavAsAtithi dizA-evI rIte daze dizAomAM gamana-javAnuM parimANa karavuM, e je niyama te divrata kahevAya che, je eka ja vAra bhagavAya te bhega kahevAya che. te bhejanAdi gaNAya che, ane je vAraMvAra bhegavAya, te upabhoga kahevAya che, temAM vastra vanitA vagere gaNAya che. te bhega tathA upabhoganuM parimANa karavuM, te bhegepabhegavata kahevAya che. artha kahetA prajana eTale dharma, svajana tathA iMdriyo saMbaMdhI zuddha upakArarUpa prayeAjana tene arthadaMDa eTale sAvadya anuSThAna karavArUpa te artha daMDa kahIe, tene niSedha eTale arthadaMDa na karavo te anarthadaMDa kahevAya che. te anarthadaMDa 1 apadhyAnAcarita, 2 pramAdAcarita, 3 hiMsApradhAna ane 4 pApakarmopadeza--ema cAra prakArane che. te anarthadaMDanI virati-vikAsa pAmavuM, te anarthadaMDavirati kahevAya. divrata, bhegapabhegamAna ane anarthadaMDa virati-e padane dra samAsa thAya che. te vrato keTalA che ? te kahe che. te guNavrata traNa prakAranA che. guNa eTale upakArane arthe je vrata te guNatrata kahevAya che, kAraNa ke, guNavratanI prApti vine aNuvratanI zuddhi jevI joie tevI thatI nathI. 8 mUlAtha-1 sAmAyika, 2 dezAvakAzika, 3 piSadha ane 2 naThAruM dhyAna karavuM te apadhyAnacarita, pramAda kare te pramAdAcarita, hathIAra vagere hiMsAnA sAdhano ApavA te hiMsApradAna ane pApa karmane upadeza karavo te pApakarmopadeza, Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH adhyaayH| saMvinAgAzcatvAri zikSApadAnIti // 5 // samAnAM mokSasAdhanaM prati sadRzasAmarthyAnAM samyagdarzanajhAnacAritriNAmAyo lAnaH samAyaH / vA samasya rAgadheSAMtarAsavartitayA madhyasthasya sataH prAyaH samyagdarzanAdilakSaNaH samAyaH / sAmno vA sarvajIvamaitrIjAvalakSaNasya AyaH samAyaH sarvatra svArthikekapratyayopAdAnAt samAyikaM sAvadhayogaparihAraniravadyayogAnuSTAnarUpo jIvapariNAmaH / deze vinAge prAkpratipanna digvatasya yojanazatAdiparimANarUpasya avakAzo gocaro yasya pratidinaM pratyAkhyeyatayA tattathA / popaM dhatte poSadhaH aSTamIcaturdazyAdiH parvadivasaH japaiti saha apavRttadoSasya sato guNairAhAraparihArAdirUpairvAsaH upavAsaH / ythoktm4 atithisaMvibhAga, e cAra zikSAtrata che. huM TIkAI-ma eTale mokSanA sAdhana pratye samAna zaktivALA samyagadarzana, jJAna ane cAritrane jhAya eTale lAbha te samaya kahevAya che.athavA sama eTale madhyastha arthAt rAgadveSanA madhyamAM vartanAra, tene samyaga darzana nAdine Aya eTale lobha te samAya kahevAya che. athavA sAma eTale sarva jenI sAthe maitrIbhAva, tene Aya eTale lobha te sAmAya kahevAya. te pachI sarvane vArthamAM prajJA pratyaya lAgavAthI "sAmA"i evuM rUpa siddha thAya che. eTale sAvadha rogane tyAga ane nivagha yoganuM AcaraNa karavArUpa jIvane pariNAma te sAmAyika kahevAya che. deza eTale vibhAgamAM prathama grahaNa karela je divata, tenI aMdara sajana vagerenuM parimANa kavArUpa avakAza te dezAvakAzika vrata kahevAya che. te vratamAM pratidina paccakhANa karavA ke "Aja mAre ATalA yojana sudhI javAya bAkInuM paccakhANa' ema niyama levAmAM Ave che. eTale guNanI puSTi tene gha kahetA dhAraNa kare te poSadha kahevAya che. arthAta AThama, cAdaza vagere parvanA divase, tene viSe nA eTale sAthe nivRtti pAmyA che doSa jenA evA purUSane AhArano tyAga karavA vagere guNenI sAthe nivAsa kare te upavAsa kahevAya che. tene mATe zAstramAM kahyuM che ke Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 dharmabiMduprakaraNa "pravRtta H samyavANo guH sadA upavAsaH sa vijJeyo na zarIravizoSaNam " // 1 // tataH poSadhepUpavAsaH poSadhopavAsaH / atithayo vItarAgadharmasthAH sAdhavaH sAdhvyaH zrAvakAH zrAvikAzca teSAM nyAyAgatakaTpanIyAdivizeSaNAnAmannapAnAdInAM saMgatavRttyA vinajanaM vitaraNaM atithisaMvinAgaH / tayAca namAsvAtivAcakaviracitazrAvakamajJaptisUtraM yathA atithisaMvinAgo nAma atithayaH sAdhavaH sAdhvyaH zrAvakAH zrAvikAzca eteSu gRhamupAgateSu jalyAnyutyAnAsanadAnapAdapramArjananamaskArAdinirarcayitvA yayAvinavazakti annapAnavastrauSadhAlayAdipradAnena saMvinAgaH kArya iti / tataH sAmAyikaM ca dekAvakAzaM ca poSadhopavAzcAtithisaMvinAgazceti samAsaH / catvAri catuHsaMkhyAni kimityAha-zikSApadAni zikSA sAdhudharmAcyAsaH tasya padAni sthAnAni navaMti // 7 // doSathI nivRtta thaI guNanI sAthe sArI rIte rahevuM, te upavAsa kahevAya che, kAMI guNa vinA kevaLa zarIrane zeSavuM, te upavAsa kahevAtuM nathI."1 te piSadhamAM je upavAsa te viSapavAsa kahevAya che. - zrI vItarAganA dharmane viSe rahelA sAdhuo, sAdhvIo, zrAvake ane zrAvikAoe atithi kahevAya che. teone nyAyathI meLavela ane kalpanIya vagere vizeSaNavALuM annapAnAdika jema jene dhaTe tema tene ApavuM, te atithisaMvibhAga vrata kahevAya che. te viSe umAsvAtivAcakanA racelA zrAvaka prajJapti sUtramAM A pramANe lakheluM che -"atithisaMvibhAga eTale atithi je sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA ghera Ave tyAre bhaktithI temathI sAme UbhA thavuM, Asana ApavuM, paga devA, ane nabharakAra kare vagerethI temanI pUjA karI, pitAnI samRddhinI zakti pramANe anna, pAna, vastra, auSadha ane sthAna vagere ApI te saMvibhAga kare. sAmAyika, dazAvakAzika, piSadhopavAsa ane atithisaMvibhAga e cAra zikSApada che. zikSA eTale sAdhunA dharmane abhyAsa, tenA pada eTale rathAne che. 9 1 je laI zakAya tevuM hoya, te kalpanIya kahevAya che. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH adhyAyaH / tatazca etadAropaNaM dAnaM yathArha sAkalyavaikalyAjyAmiti // 10 // rahateSAmaNuvratAdInAM prAguktalakSaNe dharmA prANini yadAropaNaM uktavidhinaiva nipatatkimityAha dAnaM prAgupanyastamabhidhIyate / kathamityAha sAkakavyAcyAM sAkalyena samastANuvrata guNatrata zikSApadAdhyAropalakana vaikalyena vAtAdInAmanyatamAropaNeneti / / 10 / / evaM samyaktvamUlakeSvavratAdiSu samAropiteSu yatkaraNIyaM tdaahphItavanaticArapAlanamiti | ?? // gRhIteSu pratipannaSu samyagdarzanAdiSu guNeSu kimityAha niraticArapA 53 malAI~~te mATe jema ghaTe tema sakalaNe ane vikalapaNe eTale sarva aNuvrata athavA eka be ta-ema ApI je vratanu ArANa karavuM te vratadAna kahevAya che. 10 TIkAtha--ahIM prathama jainulakSaNa kahela che evA dhamane yAgya prANIne viSe atratta vagerene AropaNa karavuM eTale prathama kalA vidhithI sthApana karyuM, te tadAna kahevAya che te tadAna kavIrIte karAya che ? sakalapaNuM eTale badhA atrata, guNavrata ane zikSApadanA ArepaNa karavAthI ane vikalapaNe eTale aNuvrata vageremAMthI koIe be tratanA ArApaNa karavAthI, 10 evIrIte saMkita che kula jemanuM evA aNutrAdinuM AropaNa ka ryA pachI zuM karavuM ke te kahe che mulAya---te Rta maNa karIneanaticAranuM pAlana karavu e Tela aticAra na lAgavA devA. 16 TIkA-samyaga dazanAdi guNA traNa karIne zuM karavuM, te kahe che. niticAranuM pAlana karavuM, aticAra kahA, virAdhanA kahA, athavA dezabha'ga vratanu Are paNa e prakAre thAya che, eka salapaNe cyAre thAya ane khIjuM vikalapaNe Are paNa khAya. ka Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 dhabiMduprakaraNe banamiti aticAro virAdhanA dezanaMga ityeko'yaH avidyamAno'ticAro yeSu tAni anaticArANi teSAM anupAlanaM dharaNaM kArya / aticAradoSopaghAtena hi kuvAtopahatasasyAnAmiva svaphanaprasAdhanaM pratyasamaryatvAdamISAmiti anaticArapAlanamityuktam / / 11 // athAticArAnevAha zaMkAkAMkSAvicikitsA'nyadRSTiprazaMsAsaMstavAH samyagRSTeraticArA iti // 12 // iha zaMkA kAMdA vicikitsA ca jJAnAdyAcArakathanamiti mUtravyAkhyAnoktalakSaNA eva / anyadRSTInAM savANItAnavyatiriktAnAM zAkyakapilakaNAdAkSapAdAdimatavartinAM pApaMminAM prazaMsAsaMstavau / tatra 'puNya nAja ete' 'sulabdhameSAM janma ' ' dayAlava ete' ityAdikA prazaMsA / saMstavazveha sNvaaskahe te ekaja artha che. jemAM aticAra nathI te anaticAra kahevAya che, tene manuM pAlana eTale dhAraNa karavuM. jema naThArA vAyunA upaghAtathI dhAnya pitAna phalane sAdhavAne-nIpajAvavAne samartha thatA nathI. tema aticAra dezanA upadhAtathI trata paNa pitAnuM kala ApavAne samartha thatAM nathI, tethI anaticAranuM pAlana karavuM ema kahevuM che. 11 have te aticAraneja kahe che malAI--kA, kAMkSA, vicikitsA, anya daSTinI prazaMsA karavI, temane paricaya kare-e samyaga daSTivALA purUSane aticAra che. 12, TIkArya-ahiM zakAM, kAMkSA ane vicikitsA temanA "jJAnArAvAra vaya" e sUtranI vyAkhyAmAM lakSaNo kahelAM che. anya daSTi eTale sarvajJa prata darzana zivAyanA baddha, kapila, kaNAda, akSapAda ItyAdi AcAryonA matamAM vartanArA pAkhaMDIonI prazaMsA karavI ane temano paricaya rAkhe. "A puNyavaMta che " emanuM janma uttama che e dayAlu che ' ityAdi kahevuM, te prazaMsA kahevAya che. saMtava eTale sahavAsathI thayelo paricaya. te paricaya Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH adhyAyaH 255 janitaH paricayaH vasananojanadAnAsApAdilakSaNaH parigRhyate na stavarUpaH / tayAca loke pratIta eva saMpUrvaH stautiH paricaye / asaMstuteSu prasanaM nayeSvityAdAviveti / tataH zaMkA ca kAMdA ca vicikitsA ca anyaSThiprazaMsAsaMstavau ceti samAsaH / kimityAha / samyagdRSTeH samyagdarzanasya aticArA virAdhanAprakArAH saMpardhate zuchatattvazraddhAnavAdhAvidhAyitvAditi / / 15 // tathA vratazIleSu paMca paMca yathA kramamiti // 13 // vrateSvaNuvrateSu zIleSu ca guNavatazikSApadalakaNeSu paMca paMca yathAkrama yathAparipATi aticArA javaMtIti sarvatrAnuvarttate iti // 13 // tatra prayamANuvratebaMdhavadhacchedavicchedAtinArAropaNAnapAnanirodhA iti||14|| vatra, bhejana dAna AlApa karavA vigere lakSaNavA samaje. stuti karavA rUpa samajevo nahIM. tema vaLI lokamAM paNa prakhyAta che ke, ama upasarga pUrvaka tu dhAtu paricaya arthamAM pravarte che. tene mATe " saMtudy vsa mag" e lokanuM udAharaNa che. temAM asaMstuta eTale aparicita evo artha thAya che. te pachI zaMkA, kAMkSA, vicikitsA, anyadaSTi prazaMsA ane anya daSTi paricaya e sarvane samAsa kare. te zuM che? te kahe che. te samyadaSTi eTale samyaga darzananA aticAra che--virAdhanAnA prakAra che. kAraNa ke, teo zuddhatattvanI zraddhAne bAdha karanArA che. 12. mUlArtha-vaLI aNuvrata tathA zIlavratane viSe pAMca pAMca aticAra hoya che. 13 1 TIkArtha-trata eTale aNuvrata ane zIla eTale guNavrata tathA zikSApadane viSe anukrame pAMca pAMca aticAra hoya che. temAM pahelA aNuvratane viSe-aticAra kahe che - mUlAtha-1 bAMdhavuM. ra tADana karavuM. 3 zarIrane chedavuM. 4 ati bhAra bhare ane, 5 anna pAnano aTakAva kare-e pAMca aticAra pahelA aNuvratane viSe jANavA. 14 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 dharmabiMduprakaraNe - sthUlaprANAtipAtaviratitravaNamyANuvratamya baMdho vadhaH ubicchedo'tijA. rAropaNamannapAnanirodhazcetyaticArAH tatra baMdho rajjudAmanakAdinA saMyamanaM vadhaH kazAdinihanana uviH tvak tadyogAurIramapi uviH tasya vedaH asiputrikAdiniH pATanaM tathA'tIva nAro'timAraH pracUnasya pRgaphalAdegavAdipRSTAdAvAropaNaM tathAjapanInane nirodhaH cavA praznapatro | te ja lojaadikssaaymsklNkitaaNtHkrnnsy prANiprANaprahANanirapekasya sato jaMtoraticArA navaMti sApekasya tu baMdhAdikaraNe 'pi sApakSatvAnnAticAratvamepAmiti atra cAyamAvazyakacUrNAyukto vidhiH -baMdho vipadAnAM catuSpadAnAM vA syAt so'pyIyAnAya vA tatrAnaya tAvannAsau vidhAtuM yujyate / arthAya punarasau DividhaH TIkAtha-sthUla prANAtipAtathI virAma pAmavA rUpa lakSaNavAlA aNutratanA baMdha, vadha, chabi cheda, atibhArAropaNa ane annapAnane niradha- e pAMca aticAra che. temAM baMdha eTale darI, rasI vagerenuM bAMdhavuM. vadha eTale cAbukha vigerethI mAravuM. chabi eTale tvacA. tenA vegathI zarIra paNa thAya. tene cheda eTale churI vagerethI tene kApavuM. atibhArApaNa eTale sopArI vagerene ghaNe bojo bela vagerenA pRSTa upara Apa. annapAna eTale anna tathA jalane nirodha eTale viccheda kare. dha tathA lobhAdi kaSAya malathI jenuM aMta:karaNa kalaMkita thayeluM che ane prANIonA prANane nAza karavAmAM je apekSA rahita che, tene A aticAra lAge che. paNa je baMdha vagere karavAmAM apekSA sahita che, tene sApekSapaNAne laine aticAra lAgatA nathI. A viSe Avazyaka cUrNa vageremAM je vidhi kahelo che, te A pramANe che_baMdha e manuSyane ( be paga vAlAone ) athavA pazuone (pagAone ) thAya che. te baMdha be prakAra che. temAM eka arthane mATe che ane bIjo anarthane mATe che. temAM je anarthane mATe che, te karavo yukata nathI. ane je artha mATe che, te be prakArano che. 1 sApekSa ane nirapekSa. je nizcalapaNe atizaya bAMdhavAmAM Ave te nirapekSa kahevAya che. ane je dArInI gAMThavaDe bAMdhavAmAM Ave paNa agninI lhAya lAgavAnuM kAraNa bane te te baMdhe choDI zakAya athavA chedI zakAya, te sApekSa baMdha kahevAya che. evI rIte cepage prANIonA baMdhaviSe kahyuM. have be pagA--manuSyanA baMdhane mATe Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taH adhyAyaH | syAt sApedo nirapekSazca, tatra niraveko nAma yannizcatramatyartha vadhyate sApekSaH punayahAmagraMthinA yazca vadraH san zakyate pradIpanakAdiSu vimocayitu vA uttuM vA evaM tAvaccatuSpadAnAM baMdhaH / vipadAnAM punarevaM dAso vA dAsI vA cauro vA pAgadipramattaputro vA yadi badhyate tadA sa vikramaNaiva baMdhanIyo rakSaNIyazca tathA yathAnijayAdiSu navinazyati / tathA te kina dvipadacatuSpadAH zrAvakaNa saMgrahItavyAH ye avatA evAsata iti / vadho'pi tayaiva navaraM nirapekSavadho nirdayatAmanA sApekSavadhaH punarevamAdita eva bItaparSadA zrAvakeNa navitavyaM yadi punarna karoti kopi vinayaM tadA taM marmANi mukkA banayA davarakeNa vA sakRda hirvA tADayeditibavicchedopi tathava navaraM nirapeko hastapAdakarNanAsikAdi yanirdayaM chinatti A pramANe che. rAsa, athavA dAsI, athavA gera vA bhaNavAmAM prasAdI thayelA putrane je bAMdhavAmAM Ave te te hAlI cAlI zake evI rIte bAMdhavA gya ane rakSaNa karavA gya che ke, te agninA bhaya vageremAM nAza na pAmI jAya. valI zrAve, te be paga ane cepamAM tevA prANIone saMgraha karo. ke je bAMdhyAna hoya to paNa rahI zake. vaya paNa tevI rIte ja jANe. temAM eTalo vizeSa che ke, je nirdaya rIte mAravuM, te nirapekSavadha che, teno sarvathA tyAgaja che. ane je sApekSavadha che, te A pramANe che-prathama to zrAvake evA thavuM che, jenAthI badhI parSadA bhaya pAmI jAya. tema chatAM je kAI vinaya na kare to tene marmasthalanI jagyA choDIne bIjI jagyAe lAtathI athavA derIthI ekavAra athavA be vAra tADana karavuM. chavida paNa tevI ja rIteja samaje. temAM vizeSa eTale ke, je hAtha, paga, kAna ane nAsikA vagerene nirdayatAthI kApI nAkhe, te nirapekSa ane je gaDa gumaDa, trata saMdhine chede athavA DAma de te sApekSa chavi cheda kahevAya che. tema ati bhAra ArapaNa kare nahIM. prathama to je kripada vagere vAhanavaDa je AjIvikA hoya te zrAvake choDI devI joIe. je te sivAya bIjI AjIvikA maLe tema na hoya te A be pagA prANI jeTalo bhAra potAnI mele upADe ane utare teTalo bhAra tenI pAse upaDAva. copagA prANIne jeTalo bhAra ghaTe tenAthI e che kare. ane haLa, gADA vageremAM temane joDayAM hoya to jyAre yogya velA thAya tyAre temane choDI devA. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 dharmAbaMduprakaraNe sApekSaH punaryakaM vAruvA vidyAtA daheti / tathAtinAro nAropayitavyaH pUrvameva hi yA ca vipadAdivAhanena jIvikA sA zrAvena moktavyA athAnyAsau na javettadA chipado'yaM nAraM svayamutvipatyavatArayati ca taM vAhyate catuSpadasya tu yathocitanArAdasau kiMcidUnaH kriyate hanazakaTAdiSu punarucitavelAyAmasau mucyata iti / tathA naktapAnavyavacchedo na kasyApi karttavyaH tIdaNabunuko hyanyathA mriyate / so'pyarthAnAdinedo baMdhavat dRSTavyaH navaraM sApekSo ro. gacikitsAyaM syAt aparAdhakAriNi ca vAcaiva vadet yadadya te na dAsyate jo. janAdi zAMtini'mattaM copavAsaM kArayekiMbahunA yathA mUtraguNasya prANAtipAtaviramaNasyAticAro na javati tathA sarvatra yatanayA yatitavyamiti / nanu prA NAtipAta eva vatinA pratyAkhyAtaH tato baMdhAdikaraNe'pi na doSo viratarakhaM. mitatvAt / athabaMdhAdayo'pi pratyAkhyAtAstadA tatkaraNe vratanaMga eva virati koIpaNa prANIne bhajana ane pAnane viccheda na kare, nahIMta tIvra sudhAvALA prANuM mRtyu pAmI jAya che. te artha tathA anartha vagerenA bheda paNa baMdhanI peThe jANavA. paNa temAM eTale vizeSa che, ke je sApekSa nirodha che, te roganI cikitsAne mATe thAya che, paNa aparAdha karanAra manuSyane te vANIthI ja annapAna niSedha kahe. paNa vastuthI kare nahIM. jemake, "Aje tane anna pAna ApavAmAM nahIM Ave. ema bhaya batAve. ane rAganI zAMti nimitte upavAsa karAve. ahiM vadhAre zuM kahevuM, paNa jevI rIte mULaguNa je prANAtipAta viramaNa tene aticAra na thAya tevI rIte sarva sthaLe yatanAthI vartavuM ahiM koI zaMkA kare che, trata aMgIkAra karanAra purUSe prANAtipAtanuM paccakhANa karyuM, tethI baMdhAdika karavAthI paNa tene doSa nahIM lAge, kAraNa ke, vininuM akhaMDita paNuM che. have baMdhAdikanuM paNa paccakhANa karatAM vratane bhaMgaja thAya, kAraNake, tethI viratinuM khaMDana thayuM che. tema vaLI baMdhAdikanuM paccakhANa karyuM che, ema kahezo to baMdhAdikanuM paccakhANa karyuM uccAraNa kareluM je vrata te ATaluM ja che, evA pramANane nAza thaze, kemake dareka trate pAMca pAMca aticAra (mUlamAM jA.) vratathI adhikapaNuM Avaze, A pramANe baMdhAdikane aticArapaNuM ghaTatuM nathI. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tayaH adhyAyaH | 25u khemanAt / kiMca baMdhAdInAM pratyAkhyeyatve vivakSitatrateyattA vizIryaMta prativrataM paMcAnAmaticAravratAnAmAdhikyAdityevaM na baMdhAdInAmaticArateti / atrocyate satyaM prANAtipAta eva pratyAkhyAto na baMdhAdayaH kevalaM tatpratyAkhyAne'rthataste'pi pratyAkhyAtA iva aSTavyAHtapAyattvAtteSAM ! naca baMdhAdikaraNe'pi vratajaMgaH kiM tvaticAra eva / katha miha vividhaM vrataM aMtardRtyA bahityA ca tatra mArayAmIti vikaTapAnAvena yadA kopAvAvezAtparaprANaprahANamavagaNayan baMdhAdI pravarttata naca pANaghAto navati tadA dayAvarjitatayA viratyanapekSapravRttvenAMtardRtyA vratasya jaMgaH mANighAtAprANighAtAnAvAcca bahityA pAlanamiti dezasya jaMjanAdezasyaiva ca pAlanAdaticAravyapadezaH pravartate / tamukta " na mArayAmIti kRtavratasya vinaiva mRtyuM ka ihaaticaarH| te zaMkAnA samAdhAnamAM kahe che ke, tame je kahe che, te satya che, prA NAtipAtanuM ja paccakhANa karyuM che, kAMi baMdhAdikanuM paccakhANa karyuM nathI. paraMtu kevaLa prANAtipAtanuM paccakhANa karatAM arthathI te baMdhanuM paccakhA Na karyuM hoya, ema jANavuM, kAraNake te baMdhAdika prANAtipAtanA upAya che. arthAtu te baMdhAdika paNa paccakhANamAM AvI jAya che. mATe ema na belavuM ke baMdhAdika karatAM paNa vratane bhaMga thAya che, paraMtu baMdhAdi karavAmAM paNa tane bhaMga thato nathIkiMtu aticAraja lAge kemake dezathI vratano bhaMga thAya che tenuM nAma aticAra che kemake ahiM aMtavRttithI ane bahiravRttithI ema be prakAre vrata jANavuM. temAM huM mAruM) ama vikalpanA abhAve jyAre kepanA AvezathI bIjAnA prANanI hAnine nahIM gaNakAratAM baMdhAdika karavA mAM pravarte che, temAM prANane ghAta thato nathI, paNa dayA rahita paNe viratinI apekSA rAkhyA vagara pravRtti thavAthI aMtavRtti vaDe vratane bhaMga thaze ane prA NInA ghAtane abhAva che, tethI bahivRttivaDe gratanuM pAlana thayuM. mATe dezathI bhAMgavuM ane dezathI pAlavuM e aticAranA nAmathI oLakhAya che tene mATe AgamamAM kahyuM che.-- huM prANane nahIM mAruM evuM vrata karanAra purUSane mRtyu thayA vinA aticAra kayAMthI hoya? arthAtu na hoya tevuM kahenArane eTaleja uttara ApavAne Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMduprakaraNa nigadyate yaH kupito vadhAdIna karotyaso syAniyamAnapekSaH // 1 // mRtyorajAvAniyamo'sti tasya jApArayAddInanayA tu ! dezasya naMgAdanupAlanAca pUjyA atIcAramudAharaMti // 2 // yacoktaM vrateyattA vizIryata iti tadayuktaM vizuddhAhiMsAdiviratisadanAva hi baMdhAdInAmabhAva eveti tadevaM baMdhAdayo'ticArA eveti baMdhAdigrahaNasya copasakAtvAnmaMtrataMtraprayogAdayo'nye'pyevamatrAticAsyatayA dRzyA iti // 14 // traNa ditIramithyopdeshrhsyaabhyaakhyaankuuttlekhkri-- yAnyAsApahArasvadAramaMtranedA iti // 15 // che ke, je pe karI vadhu vagere kare che, ane niyamanI apekSA rAkhatA nathI, te aticAra kahevAya che.' ' kemake prANInuM mRtyu thayuM nathI eTale te purUSane niyama rahe che. ane kopane laine niyapaNuM thayuM. tethI aMtaranA pariNAmane AzrIne te niyama bhAge paNa kharA. mATe dezathI bhAMgavuM ane dezathI pALavuM. e be niyamamAM AvI zake che, tethI pUjaya purU ne aticAranuM nAma Ape che. valI tamAe kahyuM ke, prANAtipAtamAM baMdhAdikane niyama AvI jatA hoya te prANAtipAta ATaluM ja che, evA pramANano nAza thAya. paNa e kehevuM ayukta che. kAraNake, vizuddha hiMsAdikathI ja virati che, temAM baMdhAdikane (abhAva , niSedhaja AvI jAya che, tethI A prakAre baMdhAdika che te aticAraja che. baMdhAdikanA roDa upalakSaNapaNuM che, tethI bIjA paNa maMtra, taMtranA prayoga vagere atirArapaNe jANavA. 14 have mRSAvAda viramaNa nAme bIjA tratanA aticAra kahe che - malArtha-1 mithyA upadeza. 2 rahasya kahevuM. 3 khoTA lekha karavA. 4thApaNa oLavavI ane, potAnI strInA guptavicArane bAhera prakAzavA e pAMca aticAra che. 15 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH adhyaayH| mithyopadezazca rahasyAcyAkhyAnaM ca kUTalekha kriyA ca nyAsApahArazca svadAramaMtranedazceti samAsaH / tatra mithyopadezo nAma alIkavAdaviSaya upadeza idamevaM caivaMca bRhItyAdikamasatyAnidhAnazikSaNaM ? rahasyAcyAkhyAnaM raha ekAMtastatra navaM rahasyaM rahonimittaM tacca tadanyAkhyAna ceti samAsaH / etayuktaM navati rahasi maMtrayamANAnavalokyAnidhatte 'ete hi idaM cedaMca rAjAdiviruSaM maMtrayate iti 2 kUTalekhasya asadbhUtArthasUcakAkaralekhanasya karaNaM kUTalekhakriyA 3 nyAsApahAra iti nyAsaH paragRhe rUpakAdanikSepaH tasya apahAro'palApaH 4 svadAramaMtraneda iti svadArANAM upalakSaNArthatvAnmitrAdInAM ca maMtrasya guptajASitasya jedo bahiH prakAzanaM iti 5 atra ca mithyopadezo yadyapi mRSA na vAdayAmItyatra vA navadAmi navAdayAmItyatra vratenaMga eva na vadAmIti vratAMtare tu na kiMcana tathApi sahasAtkArAnAnogAcyAmatikramavyatikramAticArairvA mRSAvAde paraprartanaM vratasyAticAro'yaM athavA vratasaMrakSaNabudhyA paravRttAMtakathanaghAreNa mRSopadeza TIkArtha-mithyapadeza vagere zabdone TUMka samAsa thAya che. temAM miththopadeza eTale asatyavAda saMbaMdhI upadeza karavo jemake, "A Amaja che ane Amaja kahe " ityAdi asatya kahevAne zIkhaDAvavuM. bIjuM rahasya vyAkhyAna rahe eTale ekAMta temAM thayeluM che rahasya kahevAya. ekAMte thayelAne abhyAkhyAna kahetAM kahevuM che rahasyAbhyAkhyAna kahevAya che. te AvI rIte ke, "keIlekene ekAMte masalata karatAM joIne kahe ke, "A leke A AvI rIte rAjAdikanI virUddha masalata kare che ' AnuM nAma rahasyAbhyAkhyAna kahevAya che. 2 phUTa lekha eTale khoTA arthane sUcavanArA akSaronA lekha karavA te kUTalekha kriyA kahevAya che. nyAsApahAra nyAsa eTale pArake ghera rUpIA vagerenI mukelI thApaNa, tene apahAra kare eTale tene oLavavI-te nyAsApahAra kahevAya che, 4 svadAra maMgabheda, vadAra eTale pitAnI strI upara lakSaNathI pitAnA mitro vagerene maMtra eTale gupta bhASaNa tene bheda karache eTale tene bAhera khulluM karavuM te ahiM mithyapadezamAM "huM mRSA nahIM belAvuM." e prakAranA vratane viSe athavA mRSA na beluM na bolAvuM e prakAranA vratane viSe bhaMga ja che ane mithyA nahi boluM" e prakAranA vratane viSe bhaMga nathI.tathApi sahasatkAra ane anAga e be vaDe atikrama A 21 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 dharmabiMduprakaraNe yacchato'ticAro'yaM vratasavyapekSatvAnmRSAvAde parapravartanAcca janAbhagnarUpatvAd vratasyeti / nanu rahasyAcyAkhyAnamasadoSAnidhAnarUpatvena pratyAkhyAtatvAdbhaga eva / natvaticAra iti / satyaM kiMtuM yadA paropaghAtakamanAbhogAdinAnidhatte tadA saMkvezAjAvena vratAnapekSatvAnAvAna vratasya naMgaH paropaghAtahetutvAcanaMga iti naMgAjaMgarUpo'ticAraH yadA punastItrasaMkvezAdanyAravyAti tadA jaMgo vratanirapekatvAt / __ Aha ca-" sahasA narakANAI, jANaMto japa kare to naMgI / jai puNANAnAgAhiMto to hoi azyAro // 1 // thavA vyatikrama athavA aticAra-e traNa vaDe mRSAvAdane viSe bIjA mANa sane pravartAvavo e A vratano aticAra kahevAya che. athavA vratane rakSaNa karavAnI buddhivaDe parane vRttAMta kahe te dvArA mithyA upadezane ApanArA purUpane e aticAra lAge che. kAraNake, tene vratanI apekSA che ane vaLI mi dhyA bhASaNamAM parane pravartAvavApaNuM che. e hetu mATe, e vrata bhAMgyuM paNa gaNAya ane vrata na bhAMgyuM paNa gaNAya; eTale dezathI trata bhAMgyuM ane deza thI na bhAMgyuM mATe te aticAra kahevAya che. ahiM koI zaMkA kare che ke, rahasyane nimite DilarUpa vArtAne prakAza karavA viSe je kahevAmAM AvyuM che, te asat doSane kahevApaNuM che. tene thI tene paccakhANa karavAmAM AvyA che, eTale vrata bhaMga thaye kahevAte aticAra na kahevAya. tene uttara Ape che-tamArI zaMkA satya che, paraMtu jyAre paranA upaghAta karanAra vAkyane ajANapaNuM vagerethI kahevAmAM Ave tyAre saMkalezane abhAve karI vratanI apekSA kare che, tethI vratane bhaMga the na kahevAya ane te paranA upadhAtanuM kAraNa thayuM tethI trasta bhaMga the, paNa kahevAya evI rIte dezathI vratane bhaMga ane abhaMga ane abhaMga thatAM aticAra che ane ne je tIvra saMkalezathI kahe to bata bhAMgyuM kahevAya kAraNake, temAM vratanI apekSA rAkhI nathI. te viSe zAtramAM lakhe che ke, "je jANI joIne sahasAtkAre abhyAkhAna-kahevA vagere kare te vratane bhaMga thAya ane ajANe kahevAI javAya te aticAra lAge che. 1 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH adhyaayH| 163 kUTaAravakaraNaM tu yadyapi kAyena mRSAvAdaM na karomItyasya na karomi na kArayAmItyasya vA vratasya naMga eva vratAMtare tu na kiMcana tathApi sahasAkArAdinAtikramAdinA vAticAraH / athavA mRpAvAda iti mRpAjaNanaM mayA pratyAkhyAtamidaM na punarbekhanamiti jAvanayA mugdhabuJatasavyapekasyAticAra iti / nyAsApahAre punaradattAdAnaM sAkAdeva bhavati mRpAvAdabratAticAratvaM cAsya na tvadIyaM mama samIpe kiMcidapItyanAjogAdinA'pahAvAnasya syAditi / svadAramaMtranedaH punaranuvAdarUpatvena satyatvAt yadyapi nAticAro ghaTate tathApi maMtritArthaprakAzanajanitantrajAditaH svadArAderbharaNAdisaMnavena paramArthatastasyAsatyatvAtkathaMcidnaMgarUpatvAdaticAra eveti // 15 // atha tRtIyasya khoTA lekha karavA, e paNa che ke "huM zarIra vaDe mRSAvAda na karuM, athavA nahIM karuM ane nahIM karAvuM evA tane bhaMga thaze ane bIjA prakAranA zratane viSe kAMipaNa bhaMga ke aticAra na the, tathApi sahasAkAradi vaDe athavA atikramAdivaDe aticAra thAya che. athavA "mRSAvAda kahevAnA meM paccakhANa karyA che, paNa kAMi kheTA lekha lakhavAnA paccakhANa karyA nathI, evI bhAvanA vaDe bheLI buddhivALA purUSane vratanI apekSA che, mATe e aticAra kahevAya, ghatane bhaMga na kahevAya. have thApaNa oLavavAmAM A dattAdAna pratyakSa che, paNa mRSAvAda vratanuM aticArapaNuM to tyAre kahevAya ke jayAre "tArI thApaNa mAre tyAM nathI" ema bele. ane evuM kAMIpaNa avicAyuM oLavavA saMbaMdhI vacana kahevAya tyAreja aticAra kahevAya che. svadAramaMtra bheda eTale pitAnI strI tathA mitrAdikanI sAthe karelA gupta vicArane prakAza kare te che ke te anuvAda rUpe satya che, te aticAra ghaTato nathI; topaNa vicAra karelA rahasya ane prakAza karavAthI utpanna thayela lajajA vagerethI pitAnI strI vagerene maraNAdika thavAno saMbhava che, tethI paramArtha-kharI rIte vicAra karatAM te asatya che, tethI koI prakAre temAM vrata ne bhaMga Ave che, mATe te aticAraja che bhaMga nathI. 15 have trIjA adattAdAna-corI na karavAnA gratanA pAMca aticAra Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .164 dharmabiMduprakaraNe stena prayoga -- tadAhRtAdAna - viruddharAjyAtikrama-hI nAdhikamAnonmAna-pratirUpakavyavahArA iti // 16 // stenaprayogazca tadAhRtAdAnaM ca viruddharAjyAtikramatha DInAdhikamAnonmAnAni ca pratirUpakavyavahArazceti samAsaH / tatra stenAH caurAsteSAM prayogo vyApAraNaM harata yUyaM ityanujJApradAnaM 1 tathA tairAhRtasya kuMkumAdipravyasyAdAnaM saMgrahaH 2 viruddhaH khakIyasya rAjJaH pratipaMthI tasya rAjyaM kaTakaM dezo vA tatrAtikramaH svarAjanU misImA tilaMghanena kramaNaM pravezaH viruva rAjyAtikramaH 3 / hIne svanAvApekSAyAnyane'dhike vA mAnonmAne kuruvAditullArUpe javato hInAdhikamAnonmAne 5 / zuddhena brIhyAdinA ghRtAdinA vA pratirUpakaM sadRzaM palaJjyAdi mUlA--1 cArane madada ApavI, 2 cArelI vastune sazvaravI, 3 peAtAnA rAjAnA virAdhI-zatrunA rAjyamAM atikramaNa karavuM, 4 vadhAre echA levA devAne mATe khATA mApa rAkhavA, pa halakI vastu ApI tenA jevI dekhAtI bhAre vastu lai levA rUpa vepAra karavA. TIkA--stena prayAga vagere padAne kraMdva samAsa thAya che. temAM sTena eTale cAra leAkeA, temanA prayAga eTale vyApAra. arthAta tame A jagyAethI dhananI cArI karA' ema anujJA ApavI. eTale cArI karanArane madada ApavI. 2 cArI karIne lAvelA kezara pramukha dravyane saMdharavuM. 3 virUddhu eTale peAtAnA rAjAnI sAthe zatruvaTa karanAra rAjAnA rAjyanA, lazkaranA, athavA dezane atikrama karavA eTale peAtAnA rAjAnA rAjyanA sImADAnuM ullaMdhana karI bIjAnA rAjyamA praveza karavA. te virUddharAjyAtikrama kahevAya che. 4 hIna eTale svabhAvanI apekSAe nyuna athavA adhika evA mAna--ujJAna eTale jokhavAnA kATalA ane dANA bharavAnI pAlI vagere, te ochA rAkhavA athavA adhika rAkhavA. 5 zuddha evI DAMgera athavA ghI pramukha vastu nI kIMmata laine tenI barAbara jemAM dANA na heAya tevA pecA (phetarA) meLavIne DAMgara ApavI, ane carbI vagere meLavIne dhI ApavuM arthAta bhAre vastu Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH adhyAyaH 165 vasAdi vA avyaM tena vyavahAro vikrayarUpaH sa pratirUpakavyavahAra iti / iha stenaprayogo yadyapi caurya na karomi na kArayAmItyevaM pratipannavratasya naMga eva tathApi kimadhunA yUyaM nirvyApArAstiSTatha? yadi vo naktakAdi nAsti tadAhaMdadAni javadAnItamoSasya ca yadi vikrAyako na vidyate tadAhaM vikreSyAmi ityevaM vidhavacanaizcaurAna vyApArayataH svakalpanayA tadvyApAraNaM pariharato vratasApedasyAsAvaticAraH / tathA stenAhRtaM krANakrayeNa lonadoSAt pracannaM gRhaMthauro nvti / cA - " rApa maMtrI ra vikravI . jhamara sthAnacaitra vIra savilaH mRtaH ? laI dage karI halakI vastu je tene sarakhI jaNAtI hoya te ApavIvecavI--e vyApAra kare te pratirUpaka vyavahAra kahevAya che. 5 ahi stana prayoga-eTale cerIne vyApAra karavAmAM je ke cirI nahIM karuM ane nahIM karAvuM, e prakAre vrata aMgIkAra karanArane vatane bhaMgaja che, to paNa potAnI kalpanAvaDe corInA vyApArane tyAga karanArane vratanI apekSAe aticAra che, paNa bhaMga nathI, kAraNake, te purUSa cAra lekine ema kahe che ke, "tame hamaNA vyApAra vinA (nirUdhamI) kema besI rahyA cho ? je tamAre khAvA pIvA vagere na hoya te huM ApuM ane tamArI corInA mAlane je kAI vecanAra na hoya to huM vecI ApIza" AvAvacanethI corone preraNA karatAM ane pitAnI kalpanA e rIte vyApArane choDI de te evA te vratanI apekSAvALe che, mATe te purUSane e aticAra che. vaLI te cera lokee cerelA dravyane lobhanA doSathI chAnI rIte vecAtuM lenAre purUSa paNa cAra kahevAya che. tene mATe nIti zAstramAM lakhyuM che ke, 1 cara, 2 cerI karAvanAra, 3 cerIne vicAra karI gaThavaNa karanA 24 corInA bhedane jANuM tene madada ApanAra, 5 cerelI vastune vecanAra tathA lenAra, 6 cArane anna ApanAra ane 7 cerane sthAna ApanAra-e sAta prakAranA cera kahelA che. 1 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMduprakaraNe tatathauryakaraNAd vratajaMgaH vANijyaveva mayA vidhIyate na cauriketyadhyavasAyena ca vratAnapekSatvAnAvAd naMga iti nNgaanNgruupo'ticaarH|| virudharAjyAtikramastu yadyapi svasvAmino'nanujJAtasya parakaTakAdipravezasya " sAmIjIvAdattaM titthayareNaM taheva ya gurUhiM" ityadattAdAnalakSaNayogena virupharAjyAtikramakAriNAM ca cauyaMdamayogenAdattAdAnarUpatvAd jaMga eva tathAvi virugharAjyAtikramaM kurvatA mayA vANijyameva kRtaM na cauryamiti jAvanayA vratasApekSatvAt loke ca cauro'yamiti vyapadezAnAvAdaticAro'yamiti / tathA hInAdhikamAnonmAnavyavahAraH pratirUpakavyavahArazca paravyaMsanena paradhanagrahaNarUpatvAda jaMga eva kevalaM chAtrakhananAdikameva caurya kUTatunAdivyavahA ratatpatirUpakavyavahArau tu baNikauveti svakIyakampanayA vratarakSaNodyatatayAti tethI corI karavAthI vratano bhaMga thaye, "mAre vepAra kare che, paNa corI karavI nathI, evA adhyavasAyane laine vratanI apekSA rAkhe che, mATe gatane bhaMga na kahevAya. eka dezathI vratano bhaMga ane eka dezathI abhaMga mATe e aticAra kahevAya che. vidhI-zatrunA rAjyanA atikramane mATe te ema che ke je potA nA svAmInI AjJA vinA zatrunA lazkara vageremAM gupta rIte pezavuM te pAkSikasUtra (pAkhI sUtra) mAM kahyuM che ke, "vAmI adatta, jIva adatta tathA tIrthaMkara tathA gurUe AjJA na Apelo" e adattAdAnanA lakSaNavALo ega che. te vaDe virUddha rAjayamAM atikrama karanArAone corana jevA daMDa vega vaDe adattAdAnapaNuM che, mATe vratane bhaMga che, tathApi "virUddha rAjayamAM atikrama karanArA evA meM vepAra karyo che, kAMI cerI karI nathI " evI bhAvanAthI tene vrata karavAnI apekSA che, tethI, temaja "A cera che evI lokamAM prasiddhi nathI. mATe te aticAra kahevAya che. gata bhaMga nahIM. ochuM athavA vadhAre jokhavuM mApavuM, evo je vyavahAra tathA bhAre ane halakI vastunI paraspara levaDa devaDa karavAne je vyavahAra-te vyavahAramAM bIjAne chetarI pArakA dhanane grahaNa karavApaNuM che, mATe vratane bhaMgaja che. vaLI kevaLa khAtara pADavuM, eja cerI che. paraMtu kapaTathI jokhI levuM ane Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH adhyaayH| cAra iti athavA stenaprayogAdayaH paMcApyamI vyaktacauryarUpA eva kevalaM sahasAkArAdinA atikramavyatikramAdinA vA prakAreNa vidhIyamAnA aticAratayA vyapadizyate iti / na caite rAjasevakAdInAM na saMjavaMti, tathAhyAdyayoH spaSTa eva teSAM saMbhavaH, viruddharAjyAtikramastu, yadA sAmaMtAdiH svasvAmino vRttimupajIvati taruiSasya ca sahAyI bhavati tadA tasyAticAro bhavati kUTatulAdayastu yadA jAMmAgArajavyANAM vinimayaM kArayati tadA rAjho'pyaticArAH syuriti // 16 // - aya caturthANuvratasya svadArasaMtopalakSaNasya paradAraparihArasya caatiicaaraaH| para vivAha karaNe tvrprigRhiitaaprigRhiitaagmnaanNgsArI vastu jevI halakI vastu ApI bhAre vastunI kIMmata laI levI. e baMne vyavahAra to vANuyAnI kalAja che. ema pitAnI kalpanA karI vratanA rakSaNa mATe udyamavaMta thavuM, e aticAra che, paNa batabhaga nathI. athavA tena prayoga vageree pAMca spaSTa rIte cerI rUpaja che, paraMtu kevaLa sahasAtkA? vagerethI athavA atikrama-vyatikrama vagere prakArathI karavAmAM Ave che. tethI te aticArane nAme kahevAya che. e rAjAnA sevaka vagerene saMbha nahI, ema na samajavuM. temane paNa e aticAra sabhave che. te A pramANe te pAMca aticAramAM pahelA be aticArano saMbhava spaSTa che. ane je virUddha rAjyAtiSThama nAme aticAra che, te te jyAre sAmatAdika pitAnA svAmInI AjIvikA khAtA hoya ane te svA mInI virUdhdha evA bIjA rAjAne sahAya kare tyAre tene aticAra lAge che. ane khoTA tela vagere te te jyAre bhaMDAranA dravyanI levaDadevaDamAM je rAjA ulaTapAlaTa karAve to te rAjAne paNa aticAra lAge che. 16. have ravadAra saMtoSa ane putrI tyAgarUpa thA aNuvratanuM aticAra kahe che. mUlArtha-pArakA chokarAne vivAha karI Apa, tathA paisA ApI rAkhelI vezyA tathA anya strI sAthe saMbhoga kare, liMga tathA yoni sivAya bIjA aMgane saMbhoga karavo, maithunanI tIvra Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 dhabiMduprakaraNe krImAtIvakAmAninASA iti // 17 // itvaraparigRhItA cAparigRhItA ca itvaraparigRhItAparigRhIte tayorgamane ztvaraparigRhItAparigRhItAgamane tataH paravivAhakaraNaM ca itvaraparigRhItAparigR. hItAgamane cAnaMgakrImA ca tIvakAmAninApazceti smaasH| iha pareSAM svApatyavyatiriktAnAM janAnAM vivAhakaraNaM kanyAphasalipsayA snehasaMbaMdhAdinA vA pariNayavidhAnaM iha ca svApatyeSvapi saMkhyAnigraho nyAyyaH / tathA itvarI ayanazIlA nATIpadAnena stokakAlaM parigRhotA itvaraparigRhItA vezyA tathA aparigRhItA vezyaivAgRhItAnyasatkanATiH kunAMganA cAnAyeti tayogamanaM AsevanaM itvaraparigRhItAparigRhItAgamanaM tathA aMga dehAkyavo'pi maithunApekSayA yonimeMhanaM tadvyatiriktAni anaMgAni kucakadoruvadanAdIni teSu krImA ramaNaM anagakrImA ayavA anaMga kAmaH tasya tena vA kImA anaMgakromA svaliMgenAniSpannaprayoja abhilASA-e pAMca aticAra kahelA che. 17 TIkAtha-itvare parigrahItA, ane aparigRhItA te bane je gamana te Itvara parigRhItA parigRhItAgamana kahevAya che. te pachI paravivAhakaraNa, Isvara - rigrahItA, aparigRtAgamana,anaMga krIDA ane tIvra kAmAbhilASa-e sarvane samAsa thAya che. ahiM para eTale pitAnA chokarA sivAya bIjAnA chokarAne vivAha karI Apo; kanyAdAnanA phalanI IcchAthI athavA raneha saMbaMdhane laine je paraNAvavuM, te aticAra kahevAya che. ahiM pitAnA chokarA paraNAvavA tene mATe paNa "ATalAja chokarA paraNAvavA ethI vizeSa na paraNAvavA evI saMkhyAne abhigraha kare te nyAya che. je bhADu paisA ApIne thoDA kA sudhI bhagavAya, tevI strI (IvarI) eTale rAkhelI vezyA kahevAya che. tathA anya purUSa saMbaMdhI bhADu na khAtI hoya, evI ratrI e paNa vezyA jANavI. tene bhogavavI te. athavA jene mAthe dhaNI nathI evI kulIna strIne bhogavavI te be prakAre aticAra lAge che. vaLI aMga eTale dehane avayava, paNa mane zunanI apekSAe teno artha eni ane liMga-e be thAya. te sivAyanA Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH adhyAyaH / 1687 nasyAhAryacarmAdighaTitaprajananaiyauM pidavAcya dezA sevana mityarthaH / tathA kAme kAmodayajanye maithune athavA sUcanAtsUtramiti nyAyAt kAmeSu kAmajogeSu tatra kAma zabdarUpe jogA gaMdharasasparzAH teSu tIvrAnilopo 'tyaMtatadadhyavasAyitvaM yato vAjIkaraNAdinA'navaratasuratasukhArthaM madanamuddIpayati etAnsamAcarannaticarati caturyANutratamiti / iha ca dvitIyatRtIyA ticArau svadAra saMtopie eva netarasya zeSAstu -. yorapIti etadeva ca sUtrAnupAti / yadAha - " sadArasaMtosassa ime paMca maiyArA" ityAdi / jAvanA ceyamatra jATI pradAnenezvarakAlasvIkAreNa svakajhatrIkRtya vezyAM guMjAnasya svakIyakalpanayA svadAratvena vratasApekSa cittatvAna vratajaMgaH pra tana, sAthaLa,murkha vagere sadhaLA anaMga kahevAya che,temAM krIDA karavI te aticAra kahevAya che. athavA anaga eTale kAma tenI athavA te vaDe krIDA te anaMga kIDA kahevAya che. eTale peAtAnA liMge karI jenu prayojana siddha thacuM nathI evA purUSe kAI prakAranI banAvaTanA cAmaDA pramukha vastuvaDe liMga utpanna karI te vaDe strInA gRhasthAnanu sevana karavuM, te anaMga krIDA nAme aticAra kahevAya che. tathA kAma eTale kAmanA udayathI janya evA maithunamAM athavA mAtra sUcanA kare tene sUtra kahevAya' e nyAyathI kAma eTale kAmabhoga temAM zabda tathA rUpae be kAma ane gaMdha,rasa ane paza--e bhAga tene viSe tItra abhilASa eTale atyaMta temAM adhyavasAya rAkhavApaNuM arthAt nira Mtara viSaya sukhane bhAgavavAne vAjIkaraNa vagere upacAra karI kAmeAdIpana kare--e cothA aNuvratanA aticAra che. ahiM bIjo itvara parigRhItA ane trIjo aparigRhItA strInAgamana rUpa je aticAra che, te svadAra saMteASI eTale peAtAnI strImAMja sa MteSa rAkha nAra purUSaneja hoya che, bIjAne heAtA nathI. ane je bAkInA traNa aticAra rahyA, te tA baMnene paNa lAge che e vAta sUtramAM kahelI che, te kahe che-"petAnI strImAM sa MtASavALA purUSane A pAMca aticAra lAge che' ityAdiH A sthaLe A prakAranI bhAvanA che, bhADu ApI ceDA kALa svIkAra karI peAtAnI 22 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S dharmabiMdu prakaraNe pakAlaparigrahAcca vastuto'svakalatratvAddhaMga iti jaMgAnaMgarUpo'ticAraH / aparigRhItAgamanaM tvanAnogAdinA'tikramAdinA vAticAraH / paradAravarjino naitAvaticArAvitvara kAlaparigRhItAparigRhI tayorvezyAtvenAnAtha kulAMganAyAstvanAthatayaivAparadAratvAditi || pare tvAhuH, itvaraparigRhItAgamanaM svadAra saMtoSavato' ticAraH apariMgahItAgamanaM tu paradAravarjinastatra prathamabhAvanA pUrvavat / dvitIyabhAvanA tvevaM - - parIgrahItAnAmeva vezyAnAM yadA gRhItAnyasatkanATikAmanigacchati tadA paradAragamanajanyadoSasaMbhavAtkathaMcit paradAratvAca naMgo vezyAtvAccAnaMgo jaMgAjagaM trI rUpa karelI vezyAne bhAgavatA evA purUSane peAtAnI kalpanAe pAtAnI strI che eve rUpe bhAgavatA tenu citta vratanI apekSAvALu hAvAthI tenA tratane! bhaMga na kahevAya ane alpa kALasudhI tene parigraha che, tethI vastutAe te peAtAnI strI nathI mATe vratanA bhAMga thayA paNa kahevAya evI rIte vratane bhaMga ane alaMga e rUpa aticAra jANavA. na rAkhelI evI je vezyA tenI sAthe sa`bhAga karavA te te anAbhAgAdi--avicAre karIne athavA vratanuM ullaMdhana karavuM te vaDe karIne aticAra thAya che. ane je purUSa parastrIne varjanAra che, tene te be aticAra thatA nathI kAraNa ke, thoDA kAla grahaNa karelI ane na karelI-e be prakAranI vezyA che. temaja anAtha evI kulIna strIne paNa anAthapaNAe karIne aparatrIpaNu che. tethI e be prakAranA aticAra nathI lAgatA. ahiM bIjA AcAryuM A prakAre kahyuM che. rAkhelI vezyAnI sAthe bhAga kare teA peAtAnI strIthI sateSa pAmanArA purUSane e aticAra lAge che. ane AIe rAkhelI na hAya tevI vezyAnI sAthe gamana kare te! parastrIne varjanArA purUSane aticAra lAge che. temAM prathama aticAranI tevI bhAvanA jANavI. ane bIjA aticA ranI bhAvanA teA A prakAre che. keAie na rAkhelI vezyAenI a Mdara jeNIe bIjAnuM bhADuM grahaNa karelu' che, evI vezyAnI sAthe jo sabhAga kare te tene koIka rIte parastrIpaNuM AvavAthI vratabhAMga thayA ane vezyApaNAne laine tra tabhaMga na paNa thayA--eTale dezathI bhAMga ane dezathI abhaMgae be thayA Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatIyaH adhyaayH| 171 ztyaticAraH anye punaranyathA pAhuH" paradAravajiNo paMja honti tinnira sadArasaMtuTTe / itthIe tinni paMca va naMgavigappahiM nAyavvA " // 1 // yaha nAvanA-pareNa itvarakAlaM yA parigRhItA vezyA tadgamanamaticAraH paradAravarjinaH kayaMcittasyAH paradAratvAt / tayA aparigRhItAyAH anAthakulAMganAyA eva yadgamanaM tadapi tasyaivAticAro loke paradAratvena tasyA rUDhatvAt / tatkAmukakaTapanayA ca parasya nAMderajAvenAparadAratvAt / zepAstUnayorapi syuH / tathAhi / svadArasaMtoSiNaH svakanno'pi taditarasya tu vezyAsvakAlatrayorapi ydtethI aticAra jANe. ahiM bIjA AcAryo vaLI judI rIte kahe che - parastrI varjanAra purUSane pAMca aticAra hoya che, svadAra saMtoSI purUSane traNa aticAra hoya che. evI rIte strIne paNa bhAMgAne vikalpa karIne traNa tathA pAMca aticAranA bheda (bhAMgA) jANavA. 1 '' ahi A prakAre bhAvanA karavI-je vezyA "ATalA vakhata sudhI mAre rAkhavI ' evI rIte para purUSe grahaNa karelI che, te vezyAne bhegA kare to paratrIne tyAga karanArA purUSane aticAra lAge, kAraNake, koI paNa rIte tene paratrIpaNuM che. vaLI kaie grahaNa na karelI dhaNI vinAnI kulIna strInI sA the bhega kare to te paNa teneja aticAra lAge; kAraNake, jagatamAM te parastrI tarIke rUDhithI prakhyAta che. kAmI purUSanI kapanAe to tenA para eTale dhaNuM vagerenA abhAvathI te paratrI nathI.bAkInA traNa aticAra to e be prakAranA purUSone paNa hoya che, te batAve che. pitAnI strImAM saMtoSa rAkhanArane pitAnI strIne viSe ane parastrIne tyAga karanArane paNa vezyA tathA pitAnI strIne viSe paNa liMga tathA yoni-e be aMgane tyAga karI bIjA zarIranA bhoganuM sAkSAt paccakhANa nathI karyuM to paNa te bhogane na kare kAraNake, e purUSa pApathI atyaMta bIkaNa che, mATe brahyacaryAneja karavA Icche che te paNa Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 dharmabiMduprakaraNe naMgarataM tatsAdAdapratyAkhyAtamapi na vidheyaM yato'sAvatyaMtapApanIrutayA brahmacarya cikIrSurapi yadA vedodayAsahiSNutayA tadhidhAtuM na zaknoti tadA yApanAmAtrArtha svadArasaMtoSAdipratipadyate maithunamAtreNaiva ca yApanAyAH saMnavAdanaMgaratamarthataH pratyAkhyAtameva evaM paravivAhatItrakAmAninnApAvapItyataH kathaMcit pratyAkhyAteSu prateraticAratA teSAM / anye tvanaMgakrImAmeva jAvayaMti / sa hi nidhuvanameva vrataviSaya iti svakIyakalpanayA tatpariharan svadArasaMtoSI vezyAdau paradAravarjakastu paradAreSvAliMganAdirUpAmanaMgakrImAM kurvan kathaMcidevAticarati vrataM vratasApekSatvAditi / tathA khadArasaMtoSavatA svakalatrAditareNa ca svakannatravazyAcyAmanyatra manovAkAyamathunaM na kArya na ca kAraNIyamityevaM yadA pratipannaM vrataM navati tadA para vivAhakaraNataH jayAre purUSadanA udayanuM sahana karavApaNuM na thAya, tethI te brahmacaryane pALavA samartha na thAya, tyAre kevaLa nirvAha mATe potAnI strImAM saMtoSa vagere aMgIkAra kare che, kAraNake, mAtra maithunavaDeja kAmanA nirvAhane saMbhava che. anaMga ratanuM to paccakhANa AvI ja gayuM. evI rIte paravivAha tathA tIvrakAmAMbhilASa--e baMnene mATe paNa jANI levuM teonA paNa koI prakAre pakhkhANa karatAM chatAM paNa pravRtti thAya che. mATe temane aticArapaNuM Ave che. A ahiM bIjA AcAryo anaMga kIDAne mATe A prakAre bhAvanA kare che. vrata grahaNa karanArA purUSa maithunane ja vratane viSaya mAne che, eTale "meM sAkSAta maithuna karavAno niyama lIdho che, paraMtu AliMgana vagerene niyama lIdhe nathI " A pramANe potAnI kalpanA karI te maithunane tyAga karI ane vezyAdikane pitAnI strI karI saMtoSa pAme che. tevo purUSa ane parastrIne tyAgI AliMgana vagere kAma krIDAne karato koI prakAre vratanuM atikrama kare che. kAraNake, tene, vratanI apekSA che.tema potAnI strImAM saMtoSavALAe pitAnI strIthI anya strI viSe ane parIvarsa ke pitAnI paraNelI strI ane vezyA e bethI bIjI strIne viSe mana vacana ane kAyAe karI maithuna na karavuM tathA na karAvavuM evuM jyAre vrata aMgIkAra karyuM che tyAre pavivAha karavAthI Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH zradhyAyaH tatkAraNamarthato'nuSTitaM navati tadvatI ca manyate vivAha evAyaM mayA vidhIyate na maiyuna miti tato vratasApekSatvAdaticAra iti / ....nanu para vivAhakaraNe kanyAphalalipsAkAraNamuktaM tatra kiM samyagdRSTirasau vatI mithyASTiA yadi samyagdRSTistadA tasya na sA saMbhavati samyagdRSTitvAdeva atha mithyASTistadA mithyAdRSTheravratAni javaMtyeveti kathaM sA paravivAhakaraNaladaNAticArakAraNamiti / satyaM kevalamavyutpannAvasthAyAM sApi saMjavati / kiMca yathA nakasya mithyAdRzo'pi sanmArgapravezanAyAnigrahamAnaM dadatyapi gItArthAH / yathA AryasuhastI raMkasya sarvaviratiM dattavAn idaM ca para vivAhavarjanaM svaaptyvyarthAt maithuna karAvyuM gaNAya, paraMtu te maithuna tyAganA vratavALo ema mAne je "me A vivAha karyo che, kAMi maithuna karAvyuM nathI, te temAM vratanI apekSA che tethI te aticAra che, vratabhaMga nathI. ahiM koI zaMkA kare ke, pArake vivAha karavAne viSe kanyAdAnanA phala nI icachArUpa tenuM kAraNa kahyuM, to te icchA karanAra vratI mANasa samya draSTi che ke mithyAdraSTi che. je te samyam draSTi che to tene palanI IcchA hoya nahIM, kAraNake, tenAmAM sAmya draSTipaNuM che. kadi tame kaheze ke, eto mithyA draSTivALo che, te tene trataja hoya nahIM, jyAre vrata na hoya te pachI paravivAha karavAnA aticAranuM kAraNarUpa IcchA kema saMbhave? arthAt vataja nathI te pachI vratane aticAra kyAMthI hoya? AnA uttaramAM kahe che ke tame kahe che, te ThIka che, paraMtu kevaLa avyutpanna avasthAne viSe eTale sarvathA mithyAdraSTipaNuM gayuM nathI ane sarvathA samya draSTipaNuM AvyuM nathI. evI madhyama sthitimAM vivAha karavAnA phalanI prApti saMbaMdhI IcachI rahe che, tyAre para vivAha karavA rUpa aticArane saMbhava thAya che tema vaLI bhadraka evA misthASTine paNa sArA mArgamAM praveza karAvavAne mATe gItArtha purUSe mAtra abhigraha karAve che. jema zrI Arya suharatI AcArye raMkane sarvavirati vrata ApyuM hatuM te prakAre aticArane saMbhava jANo e paravivAhane tyAga kare e pitAnA chokarAM vinA bIjAnA chokarAnA vivAhane tyAga karavo-e Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 dharmabiMduprakaraNe tirikteSveva nyAyyamanyathA'pariNItA kanyA svacchandacAriNI syAttataH zAsanopaghAtaH syAdihitavivAhA tu kRtavratabaMdhatvena na tathA syAditi / yaccoktaM svApatyeSvapi saMkhyAnigraho nyAyyaH taciMtakAMtarasadanAve sutasaMkhyApUrtI vA'patyAMtarotpattiparihAropAyata iti / apare punarAhuH paro'nyo yo vivAhaH Atmana eva viziSTasaMtopAjAvAt yoSidaMtarANi prati vivAhAMtarakaraNaM tatpara vivAha karaNamayaM ca svadArasaMtoSiNa iti striyAstu svapuruSasaMtoSaparapuruSavarjanayona nedaH svapuruSavyatirekeNAnyeSAM sarveSAM parapuruSatvAt / tataH paravivAhakaraNAnaMgakrImAtItrakAmAjilASAH svadArasaMtoSiNa va svapuruSaviSaye syuH| dvitIyastu yadA svakIyapatiH sapatnyA vArakadine parigRhoto javati tadA sapatnIvArakamatikramya taM prijaanyAya che. je ema na kare te paraNyA vinAnI kanyA svacchedacAriNuM thAya che ane tethI zAsanane paNa upaghAta thAya--arthAt jaina zAsananI niMdA thAya. ane je kanyAne vivAhita karelI hoya to te vratabaMdha-vivAhane laine ravachaMda cAriNI na thAya. vaLI te vAta zAstramAM kahI che ke, "pitAnAM chokarAM paraNAvavAM tene viSe paNa saMkhyAne abhigraha kare. jemake, "mAre ATalAM chokarAM paraNAvavAM te uparAMtane niyama che." te abhigraha paNa e kare ke, kaI bIje mANasa te vivAha vagerenI ciMtA rAkhanAra levo joIe. te ja te abhigraha nyAya yukata gaNAya che. athavA ghaTe teTalAM chokarAMnI utpatti thatAM bIjA chokarAM utpanna karazuM te tene paraNAvavA paDaze jethI niyama bhAMgaze e prakAranA doSa dekhavAthI nivRtti pAme to saMkhyAno niyama kare yukta che. vaLI ahIM bIjA AcAryo ema kahe che ke, pavivAha kahetAM pitAne bIjo vivAha karavo te jANe. sAre saMtoSa na thavAthI bIjI strIonI sAthe vivAha kare te pavivAha karaNa kahevAya che. e aticAra vadAra saMtoSI purUSane lAge che. ane strIne to pitAnA purUSamAM saMtoSa ane parapurUSane tyAga-e bemAM bheda nathI, kAraNake teNune pitAnA purUSa vinA bIjA sarva purU parapurUSa ja che. tethI ema siddha thayuM ke, jema svadAra saMtoSI purUSane 1 para vivAha karaNa, 2 anaga krIDA ane 3 tIvra kAmAbhilASa e traNa aticAra che tema strIne paNa potAnA purUSa saMbaMdhI hoya che. jyAre pitAne pati ze Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH adhyaayH| nAyA aticaarH| tRtIyastvatikramAdinA parapuruSamanisAMtyAH samavaseyaH brahmacAriNastvatikramAdinAticAra iti // 17 / / - prava paMcamANuvrata travAtu-suivadhanadhAnya-rANIvAsa-suprmaannaatikmaa iti // 17 // devAstunoH ? hiraNyasuvarNayoH / dhanadhAnyayoH 3 dAsIdAsayoH / kupyasya 5 ca pramANAtikramAH iti samAsaH / tatra kSetraM sasyotpattinUmiH tacca setuketUjayanedAt trividhaM tatra setukSetraM araghaTTA disekyaM ketukSetraM tvAkAzodakAnapAyaM janayatraM tu takunayaniSpAdyaM vAstu punaragAraM grAmanagarAdi ca tatrAgAraM trividhaM khAtamucchritaM khAtocibUtaM ca tatra khAtaM nUmigRhAdi ucchritaM ucchyeNa thanA vArAne divase grahaNa karyo hoya, tyAre zakyanA vArAnu atikramaNa karavAthI te patine bhagavatI strIne bIje aticAra lAge che. atikrama vagere karI papurUSa pratye gamana karatI evI strIne trIje aticAra lAge che. ane je brahmacArI che, tene te atikrama vigerethI aticAra lAge che. 17 have pAMcamAM aNuvratanA aticAra kahe che- mUlAthe-khetara ghara, rUpu sonuM dhana dhAnya, dAsI dAsa,ane Asana zayyA vagerenuM je pramANa karyuM hoya, tenuM atikramaNa karavuM-e pAMca aticAra pAMcamA aNuvratane viSe jANavA. 18 TIkAryakSetravAtu vagere padone samAsa thAya che. temAM kSetra eTale dhAnyanI utpattinI bhUmi, te setu, ketu ane setu ketu evA traNa prakAranuM che. temAM je kSetra kuvA uparanA ghaTI yaMtra (reMTa mALa) vagerethI siMcavA yogya hoya, te setukSetra kahevAya che. jemAM AkAzane pANIthI dhAnya nIpajAvI zakAya, ketukSetra kahevAya che ane jemAM baMne rIte eTale kuvAnA ane AkAsAnA pANIthI dhAnya nIpajAvI zakAya te setuketu kSetra kahevAya che. ghara, gAma tathA nagara-e vAstu kahevAya che. temAM ghara traNa prakAranAM che. khAta, ucchita Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 dharmaviMduprakaraNe kRtaM ujayaM bhUmigRhasyopari prAsAdaH etapozca kSetravAstunoH pramANasya kSetrAMta - dimIlanena pratikramo'ticAro javati / tathAhi / kilaikameva kSetraM vAstu vetyanigraDhavato'dhikataratada jillApe sati vratajaMgajayAtprAktanakSetrAdi pratyAsannaM tada gRhItvA pUrveNa saha tasyaikatvakaraNArthaM nRtyAdyapanayanena tattatra prayojayato vratasApedatvAtkathaMcidhiratibAdhanAcA ticAra iti / tathA hiraNyaM rajataM suvarNa hemaitatparimANasya anya vitaraNenAtikramo'ticAro javati / yathA kenApi caturmAsAdyavadhinA hiraNyAdiparimANaM viditaM tatra ca tena tuSTarAjAdeH sakAzAttadadhikaM tavandhaM tacAnyasmai vratajaMgajayAt pradadAti pUrNe'vadha gRhISyAmIti jAvanayeti tratasApekatvAtkathaM ciritibAdhanAcA vicAra iti / : " ane khAtAcchita temAM je bhAMyarA vagerenAM dhara, te khAta kahevAya che. je bhUmi upara UMcA karelAM ghara te ucchita gRha ane bhoMyarA upara karAvelAM ucAM dhara te khAtecchita kahevAya che. e pramANe kSetra tathA vAtu e bannenuM pramANa karI tene bIjA kSetrAdikanI sAthe meLavavAthI aticAra thAya * ekaja kSetra athavA ekaja dhara ' eve! abhigraha dhAraNa karanArane tethI vizeSa adhika abhilASa'utpanna thatAM tratanA bhaga thavAnA bhayathI jInAM kSetra vagerenI najIka bIjI kSetra grahaNa karI, pUrvanA kSetranI sAthe tene ekameka karavAne mATe vADya pramukha kAhADI nAkhI jUnA sAthe meLavanArane vratanI apekSA rahI che, ane keAi prakAre viratine khAdha lAgavAthI aticAra hAya che. je sAnu tathA rUpu' che, tenuM parimANa karanAra purUSane kAI Anta purUSane adhika Ape teNe karIne atikramaEpa aticAra thAya che, jema kAI mANase cAmAsAmAM seAnA rUpA vagerenuM parimANa karI rAkhyu hAya te mANasane saMtuSTa thayelA rAjA pramukha tarathI sAnA rUpAnI adhika prApti thatAM te maLelA sAnA rUpAne batanA bhaMga thavAnA bhayathI keAI bIjA mANasane ApI muke, ane tenI sAthe DarAva kare ke, A cAmAsA Adika mArA vratane avidha pUrNa thaze, eTale huM tamArI pAsethI laIza. " AvI bhAvanAthI vratanI apekSA rAkhe che ane kaI rIte vikRtine bAdha paNa Ave che, tethI aticAra lAge che. 64 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH adhyaayH| tathA dhanaM gaNimadharimameyaparicchecanedAcaturviSaM tatra gaNimaM pUgaphanAdi dharimaM gumAdi meyaM ghRtAdi paricchedyaM mANikyAdi dhAnyaM vrIhyAdi etatpamANasya baMdhanato'tikramo'ticAro javati / / ___yathA hi kila katadhanAdiparimANasya kopi banyamanyaghA dhanAdi dadAsi tacca vratajaMgalayAcAturmAsyAdiparato gRhagatadhanAdivikraye vA kRte gRhISyApIti jAvanayA baMdhanena niyaMtraNena rajjvAdisaMyamanena satyaMkAradAnAdirUpeNa vA svIkRtya tajeha eva sthApayatItyato'ticAraH / tathA dAsIdAsapramANAtikrama iti sarvadvipadacatuSpadopalakSaNametat tatra dvipadaM putrakAnadAsIdAsakarmakarazukasArikAdi catuSpadaM gavoSTrAdi teSAM yatparimANaM tasya gajAdhAna vidhApanenAtikramo'ticAro navati yathA kisa kenApi gaNima, dharima, meya ane parigha evA cAra prakAranuM dhana kahevAya che. temAM sopArI vagere gaNima dhana kahevAya che. goLa vagere dharima, ghI vage re meya ane mANeka vigere paricchedya dhana kahevAya che. trIhi-DAMgera vagere dhAnya kahevAya che-e sarvanA pramANanA baMdhanane atikrama karavAthI aticAra thAya che. jema keIe dhana vagerenuM parimANa karyuM hoya, ane tene koI labhya--heNAnI rIte athavA bIjI rIte adhika dravya Ape tene vratanA bhaMganA bhayathI ema kahe ke, "A dravya comAsu Adi niyamano avadhi pUro thayA pachI laIza athavA gharamAM rahelA dravya pramukha vecIne grahaNa karIza-"evI bhAvanA vaDe koI jAtane baMdha bAMdhavo-tathA niyaMtraNa karavI eTale kaI rIte dera pramukhathI bAMdhIne athavA kabulAta vagere ApIne te dravya aMgIkAra karI tenA ja gharamAM rAkhe-te aticAra thAya che. vaLI dAsI dAsanA pramANane atikrama kare upalakSaNathI sarva be pagavALA ane cAra pagavALA prANuone parimANanuM grahaNa karavuM. temAM putra, ratrI, dAsI, dAsa, cAkara, popaTa, menA vagere be pagavALA prANuomAM gaNAya che. ane gAya, bela, uMTa vagere cAra pagavALA prANIomAM gaNAya che. temanuM je parimANa tene garbhAdhAna karAvI je atikrama thAya te rUpa ane ticAra lAge che. jema ke, keI purUSe eka varSanI avadhi karI be paga atha Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 dharmabiMdu prakaraNe saMvatsarAghavadhinA dvipadacatuSpadAnAM parimANaM kRtaM teSAM ca saMvatsaramadhya eva prasavedhikadvipadAdijAvAda vratanaMgaH syAditi tadadbhayAt kiyatyapi kAle gate garbhagrahaNaM kArayato garmasthadvipadAdinAvena varhitatadajAvena ca kathacidyatanaMgAdaticAraH / tathA kupyamAsanazayanAdigRhopaskaraH tasya yanmAnaM tasya paryAyAMtarAropaNenAtikramo'ticAro javati / yathA killa kenApi daza karoTakAnIti kupyasya parimANaM kRtaM tatasteSAM kathaMcida dviguNatve nRte sati vratajaMgajayAtteSAM ghayena yena ekaikaM mahattaraM kArayataH paryAryAMtarakaraNena saMkhyA pUraNAtsvAnA vikasaMkhyAvAdhanAcA ticAraH / anye tvAhuH tadarthitvena vivadita kAlAvadheH parato'hametatkaroTakA di vA cApagA prANIonuM parimANa karyuM, pachI te prANIomAM kAIne varSanI aMdaraja prasavakAla thatAM te prANIe parimANa uparAMta vadhI javAthI tratane bhaMga thAya, evA bhayathI keTalAka kALa gayA pachI garbhAdhAna karAvatA evA purUSane garbhamAM prANIo rahelA che. paNa bAhera jaNAtA nathI, tethI kAi rIte vratanA bhaMga thayeA gaNAya ane kAI prakAre na thayA gaNAya, tethI ati cAra lAge che. vaLI kuSya eTale Asana, zayana vagere dharane upakaraNa tenuM jai mAna--parimANa karyuM... hAya, tene bIjA paryAya rUpe ArApaNa karavAthI atikrama rUpa aticAra lAge che. jema trAMbA--pItaLanA daza pAtranuM keAie 5rimANa karyuM. te pachI te pAtra keAi prakAre bamaNAM thatAM vratanA bhaMganA bhayathI te be be pAtranu eka eka ati meDhu pAtra karAvI tenuM bIjuM nAma karAvI peAtAnI dhArelI saMkhyAne purI kare, paNa pAte jeTalI saMkhyA rAkhI hatI tene khAdha AvavAthI aticAra lAge che. ahiM bIjA AcAryAM A pramANe kahe che--te pAtrAdikanu grahaNa - ravAnuM avazya raheluM che, tethI pote parimANa karI rAkhelA kALanA avidha thaI rahyA pachI 'huM A pAtrAdikane grahaNa karIza, mATe e bIjAne na ApavAM' evI vyavasthA karanArA purUSane aticAra kahe che. vaLI yathAzrutapaNe karIne eTale kSetra vAstu pramukhanuM jeTaluM parimANa karyuM che, teTalA parimA Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH adhyaayH| 17e kupyaM gRhISyAmyato nAnyasmai deyamiti parApadeyatayA vyavasthApayata iti yayAtrutatvena caiSAmabhyupagame naMgAticArayorna vizeSaH syAditi tazeiSopadarzanArtha mIbanavitaraNAdinA nAvanA darziteti / __ yacca kSetrAdiparigrahasya navavidhatve navasaMravyAticAraprAptau paMcasaMkhyatvamuktaM tatsajAtIyatvena zepajedAnAmatraivAMta vAt ziSyahitatvena ca prAyaH madhyamagatervivakSitatvAt paMcakasaMkhyayaivA ticAraparigaNanaM ataH kSetravAstvAdisaMkhyayAticArANAmagaNanamupapannamiti // 17 // atha prathamaguNavratasya UrdhvAdhastiryagvyatikramavetravRdhismRtyaMtardhAnAnIti che ? . Nane atikrama kare te aticAra thAya e sutrane pragaTa artha che. teTaluM ja aMgIkAra karatAM bhaMga ane aticAra e baMnemAM vizeSapaNuM na jaNAyuM, tethI te vizeSapaNuM dekhADavAne be be kSetravAra, meLavI eka eka kSetra vAstu karavuM tathA te hiraNyAdikane ApI rAkhavuM, ItyAdi prakAranI aticAranI bhAvanA dekhADI che. je kSetra vagere parigrahanA nava prakAra che, te nava saMkhyAnA aticAra prApta thatAM pAMcanI saMkhyA kahI te tenA sajAtIyapaNAne laIne bAkInA bhedanuM e pAMcane viSe aMtarbhAva thAya che, te mATe kahelI che. vaLI ziSyanuM hita karavA mATe prAye karIne sarvatra madhyama gatine kahevAnI IcchA rahelI che, tethI pAMcanI saMkhyAthI ja aticAranI gaNanA thAya che, ethI kSetravAtu ityAdi saMkhyAe karIne aticAra gaNyA nahIM, te yukta che. 18 have pahelA guNavratanA aticAra kahe che. malAtha-uMcuM, nIcuM, tirachuM, je kSetra tene vyatikrama karava, e traNa aticAra, kSetranI vRddhi karavI-ane maraNano nAza -e be aticAra-kula pAMca aticAra pahelA divratane viSe jANavA, 10 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMduprakaraNe UrdhvAdhastiryagvyatikramAzca kSetravRddhizca smRtyaMtardhAnaM ceti samAsaH tatra UrdhvAdhastiryakSetravyatikramabadaNAstrayo'ticArAH / ete ca Anayane vivakSitakSetrAtparataH sthitasya vastunaH parahastena svakSetrapApaNe preSaNe vA tataH pareNa janaye vA AnayanapreSaNalakSaNe sati saMpadyate / ayaM cAnayanAdAvatikramo na kArayAmItvevaM vihitadigvatasyaiva saMjavati / tadanyasya tu AnayanAdAvanatikrama eva tathAvidhapratyAravyAnAnAvAditi / tathA kSetrasya pUrvAdidezasya divrataviSayasya hasvasya sato vRddhirvarddhanaM pazcimAdikSetrAMtaraparimANapradepeNa dIrdhIkaraNaM detravRddhiH / kina kenApi purvAparadizoH pratyekaM yojanazataM gamanaparimANaM kRtaM sa cotpannaprayojana ekasyAM dizi navati Urdhva vagere padone samAsa thAya che. UMcA kSetrane, nIcA kSetrane, ane tirachA kSetrane UllaMghana karavAM e traNa aticAra lAge che. parimANa karI rAkhelA kSetrathI AgaLa rahelI vastune pArake hAthe potAnA kSetramAM lAve, tathA pite mokale athavA bIjAnI pAse maMgAve ane mele temAM e aticAra lAge che. jeA dura dezathI vastu maMgAvavAmAM atikrama rUpa aticAra karyo. te "huM nahIM karAvuM.' evA digavatane lenArA purUSane ja saMbhave che, te zivAya bIjAne te maMgAvavAne viSe atikrama rUpa aticAra lAgato nathI; kAraNa ke tene tevuM paccakhANa che ja nahIM. kSetra eTale pUrva vagere dizAne AzrIne rahelAM pUrva dezanA ochA 5rimANane vadhAravuM te kSetra vRddhi kahevAya che. arthAt pUrva dizAmAM pazcimAdi kSetrane AzrIne rahelA parimANamAMthI thoDuM ghaNuM lahI temAM nAkhI vadhAravuM te kSetra vRddhi rUpa aticAra hoya che. jemake, koI purUSe pUrva ane pazcima dizA pratye se se jana javAnuM parimANa karyuM. pachI tene tenAthI vadhAre javAnuM projana utpanna thayuM, te pachI eka dizAmAM nevuM jananI vyavasthA kare ane bIjI dizAne viSe ekase daza ejana kare-evI rIte be prakAre paNa basa ejananA parimANane bodha Avato nathI, mATe eka sthAne kSetrane Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH adhyaayH| 181 vyavasthApyAnyasyAM tu dazottaraM yojanazataM karoti unnAcyAmapi prakArAnyAM yojanazataghyarUpasya parimANasyAvyAhatatvAdityevamekatra kSetraM varddhayato vrtsaapeksstvaadticaarH| tathA kathaMcidativyAkulatvapramAditvamatyapATavAdinA smRteH smaraNasya yojanazatAdirUpadikparimANa viSayasyAMtardhAnaM bhraMzaH smRtyaMtardhAnamiti / iha vRddhasaMpradAyaH UrdhvaM yatpramANaM gRhItaM tasyopari parvatazikhare vRkSe vA markaTaH panI vA vastramAnaraNaM vA gRhItvA vrajet tatra tasya na kalpate gaMtuM yadA tu tatpatimanyena vAnItaM tadA kalpate gRhItuM etatpunaraSThApadojayaMtAdiSu bhavet / evamadhAkUpAdiSu vinASA / tathA yattiryakapramANaM gRhItaM tatrividhena karaNena nAtikramitavyaM kSetravRddhizca na karttavyA kathamasau pUrveNa nAM gRhItvA vadhAratA evA purUSa ne vratanI apekSA che tethI aticAra lAge che. vaLI kaI rIte je purUSane viSe ati vyAkuLatA, pramAda ane buddhinAM cAturyane abhAva vagere dene laIne pote lIdhelA se jana vagerenA dik parimANanuM vismaraNa thaI jAya, tyAre rasmRtine nAza thavArUpa aticAra lAge che. A sthaLe vRddha purUSothI paraMparA cAlyA Avato evo saMpradAya che ke, UMce jeTaluM pramANa karyuM hoya, tenI vadhAre UMcA parvata upara athavA vRkSa upara markaTa athavA pakSI vatra ke AbhuSaNa laI jAya, to tene tyAM javuM na kalpe ane jyAre te laI gayelI vastu nIce paDe athavA kaI lAvI Ape tyAre te vastu levI kalpe che. AvA banAva aSTApada tathA raivatAcala (giranAra) vagere parvatemAM bane che. evI rIte nIce kuvA vagere sthAnemAM te vAta vikalpa samajavI. - have je tirachuM pramANa grahaNa karela che, tene traNa prakAranA karaNe karIne oLaMgavuM nahIM. ane kSetravRddhi na karavI, te kevI rIte na karavI? te kahe che--je purUSe pUrva dizAmAM bhAMDa (mAla) grahaNa karyA, teTalAmAMja pote lIdhela parimANa purU thaI gayuM, te pachI je AgaLa javAya to ja te mAlanuM mUla upaje. ema dhArI pazcima dizA pratye javAnA je jana hatA, tene pUrva dizAne jananA parimANamAM bheLave che, tethI kSetra vRddhirUpa aticAra thAya che. - je smRti na rahI hoya ane tethI parimANane atikrama kare ane Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 dharmaviMduprakaraNe gato yAvatparimANaM tataH parato nAMma banate iti kRtvA apareNa yAni yojanAni tAni pUrvadiparimANe cipati / yadi ca smRtyaMtardhAnAtparimANamatikrAMtI javettadA jJAte nivartitavyaM paratazca na gaMtavyaM / anyopi na visarjanIyaH athavA yA kopi gato javettadA yattena labdhaM svayaM vismRtya gatena vA tana gRhane tti !! ?" | atha pritIyasya / sacitta-saMbaddha - saMmizrA - jipatra - DuH pavkAhArA iti // s'' h sacittaM ca saMbandhaM ca saMmizraM ca abhiSavatha DaH pakAhArazceti samAsaH iha ca sacittAdau nivRttiviSayIkRte'pi pravRttAvaticArAnidhAnaM vratasApekasyA jyAre jANavAmAM Ave tyAre pAchA vaLe ane AgaLa na cAle tema bIjAne paNa na mekale, athavA kAI AjJAthI prathamathIja levA gayA hAya, ane je lAvyA hAya tene pote grahaNa na kare tathA pote vismRti pAmIne gayA Aya, ane jo rasmRti Ave te pAchA vaLe paNa te vastune grahaNa kare nahIM. 19 have bIjA bhAgapabhAga guNavratanA aticAra kahe che-- mulA--1 sacitta, 2 sacitta sAthe badhAelu, 3 saci tta sAthe mizraNa thayeluM, 4 madirAnA sadhAna vagerenI sAthe maLelu ane 5 adhu kAcu ane aDadhu pAku--e pAMca prakAranA aticAra jANavA. TIkA-sacitta vagere padAnA samAsa karavA. ahiM sacitta vagerenI nivRtti karelI che, chatAM temAM pravRtti karavI e aticAra kahevAya che, paNa te aticAra vratanI apekSAvALAne ajANye--avicAre atikramAdi kAraNa utpanna thatAM lAgeche, ema samajavAnu che, jo ema na hAya te vratanA bhaga thayA kahevAya. temAM kada, mULa tathA mULa vagere sacitta kahevAya che. citta evA vRkSane viSe guMdara pramukha athavA pAkelA La pramukha badhAela hAya te sabaMdha kahevAya che. tenuM bhakSaNa karavAthI sAvadha AhAranuM paccakhANa karanArane sAvadya AhAramAM Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH adhyAyaH / 183 nAbhogAtikramAdinibaMdhanapravRtyA praSTavyam anyathA jaMga eva syAt / tatra sacittaM kaMdamUlaphalAdi tathA saMva prativaddhaM sacittavRkSeSu guMdAdi pakaphalAdi vA tadnaNaM hi sAvadhAhAra varjakasya sAvadhAhArapravRttirUpatvAdanA jogAdinA ticAraH athavAsyikaM tyakSyAmi tasyaiva sacetanatvAtkaTAhaM tu jakkayiSyAmi tasyAcetanatvAditi / tayA saMmizramarddha pariNatajanAdi sadyaH piSTaka zikkAdi vA / abhipavaH surAsaMdhAnAdi / duHpakvAhAracA svinnapRyukAdi / ete'pi aticArA anAjogAdatikramAdinA vA sammizrAdyupajIvanamavRttasya javaMti / anyathA punarnaMga eveti / iha jogopabhogamAnalakSaNaM guNavratamanyatra jojanato guNavataM yaducyate tadapekSayaivA ticArA upanyastAH / zepavratapaMcapaMcA ticArasAdharmyAdanyayAnya pravRtti thaI, tethI aNavicAra pramukha kAraNane laine aticAra lAgyA, ema samajavuM, athavA mULa vageremAM aMdara rahelA ThaLIA pramukha bIjanA tyAga karIza. kAraNa ke te sacitta che. ane je upara AcchAdana karI rahelA bhAga che, tenuM bhakSaNa karIza, kAraNa ke, te aceta che. tenuM bhakSaNa karanArane sacitta saMbaMdha nAme aticAra lAge che. samitra eTale aDadhu pariNAma pAmela arthAta kAMika sacitta ane kAMika acitta evu jalAdika athavA tatkAla daLelA lATamAM rahela kaNika vagere te samizra kahevAya che. tene bhakSaNa karanArate sacitta saMmizra nAme aticAra lAge che. abhiSava eTale aneka dravyanA sadhAnathI nIpajela surA madha vagere narama dravya athavA surA ane sadhAna kahetA kAlAtikrama thayeluM athANuM ityAdi vastu khAnArane paNa te sAvadya AhArane vajraka hovAthI anAbhAga tathA atikrama ityAdikathI aticAra lAge che. tathA duHpakavAhAra eTale aDadhA kAcA tathA aDadhA pAkA thaelA pRthuka (pAMka)nuM bhakSaNa karanAra evA sAvadya vajra kane te aticAra lAge che. e aticAra paNa aNuvicAravAthI athavA atikrama vagerethI cittamizra pramukha UpajIvikAmAM pravatelA purUSane thAya che, jo ema na heAya teA vratanA bhagaja thAya ema jANavuM . ahiM bhogapabhAga parimANavALuM guNavrata bhAjanathI bIjI jagyAe Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhabiMduprakaraNe trAvazyakaniyukyAdau karmato'pIdamannidhIyate tatra karma jIvikArthamAraMjastadAzritya kharakarmAdInAM nistriMzajanocitakorAraMjANAM koTTapAlaguptipAlatvAdInAM varjanaparimANaM kAryamiti / atra cAMgArakarmAdayaH paMcadazAticArA navaMti / tmuktNzAlI re vaNa 2 nAnI re jAmI 4 phomIsu 5 vajae kammaM vANijjaM ceva ya daMta 6 baraka 7 rasa. kesa e visavisayaM 10 // 1 // evaM khu jaMtapIlaNakammaM 11 niblaMchaNaM 13 ca davadANaM 13 saradahatalAyasosaM 14 asaM posaM ca 15 vajjijjA // 2 // je guNavrata kahevAya che, te apekSAeja aticAra rasthApana karelA che, bAkInA vratanA pAMca pAMca aticAranA sAdhama paNAthIja che, kemake Avazyaka niryukti vagerene viSe te e karmathI paNa kahyuM che. temAM karma eTale AjIvikAne mATe AraMbha tene AzrIne jemanA tIvra karma che, evA ane nirdayajanane gya evA kaThera karmanA AraMbha karanArA keTavAla tathA cekIdAra athavA baMdIkhAnAnA UparI purUSonA karmane tyAga karavApaNAnuM pariNAma karavuM ahi aMgAra karma vagere paMdara aticAra thAya che. tene mATe kaheluM che. 1 aMgAra karma-aMgArA koyalA karIne vecavA, 2 vanakarma vanane vecAtuM rAkhI tene kApI kApIne vecavuM. 3 zakaTIkarma gADA pramukha vAhana rAkhI tene baMdha kare. 4 bhATI karma pite bhADA karavA, athavA karAvavAM. 5 pheTIkarma TAMkavuM, pheDavuM, haLathI jamIna ukheDavI. 6 daMtavANijya hAthI dAMtane baMdha karo. 7 lAkSAvANijya lAkhane vepAra karavo. 8 rasavANijaya madirA vagere rasane vepAra kare. 9 kezavANijaya, camaranA vALa vagerene vepAra, 10 viSavANijya jhera vecavuM. evI rIte 11 yaMtra pilana karma ghANI pramukha pilavAnA yaMge karavA. 12 nirtana karma pazuone DAma daI AMkavA aMDa chedana vigere karavuM. 13 davadAnakama vanamAM dAva saLagAvavo. 14 sAta vAra sarovara kuvA vagere sukavavA. ane 15 asatISaNa karma. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH adhyaayH| jAvArthastu dRddhasaMpradAyAdavaseyaH sa cAyaM / aMgArakarmeti aMgArAn kRtvA vikrINIte tatra papaNAM jIvanikAyAnAM vadhaH syAttatastanna kampate / / vanakarma, yaghnaMkrINAti tatastaccitvA vikrIya mUsyena jIvati / evaM palAdInyapi pratiSikAni jvNti| zakaTIkarma yacchakaTikatvena jIvati tatra gavAdInAM vadhabaMdhAdayodoSAH syuH 3. / nATIkarma yadnATakamAdAya svakIyena zakaTAdinA parajAMDaM vahatyanyeSAM pA zakaTavatrIvAdI narpayatIti / / sphoTIkarma jammutvaM yA halena bhUmeH sphoTanaM 5 daMtavANijyaM yatpUrvameva puliMgANAM mUsyaM dadAti detAnme yUyaM dadyAtati tataste hastino naMtyacirAdasau vANijaka eNyatIti kRtvA evaM te gAthAne bhAvArtha vRddha purUnI paraMparAnA saMpradAyathI jANe, te A pramANe che. 1 aMgAra karma eTale aMgAra-kAyelA karIne vece, temAM che kAya chene vadha thAya che, tethI te karavuM kaze nahIM. 2 vanakarma, je vana kharIda kare, ane te pachI tene kApI kApIne vecI tenA mUlyathI AjIvikA calAve, ema vananA pAtrA vagere paNa pratiSedha kare lA che, ema jANavuM. 3 zakaTI karma-je gADA vagere vAhano rAkhIne AjIvikA kare, temAM balada vagerene vadha tathA baMdhana vagere de rahelA che. 4 bhATI karma-je bhADu laI pitAnA gADA vagerethI pArako mAla vahana kare che, athavA bIjAne gADuM balada vagere bhADe Ape. 5 pheTIkarma-TAMkavuM, pheDavuM athavA halavaDe jamIna ukheDavI te. 6 daMtavANijaya-vananA bhIla jAtinA lokone prathamathI paisA ApI rAkhe, ane kahe ke, "tame amene hAthIdAMta lAvI Apajo." te pachI te leke "have thoDA vakhatamAM vepArI jaladI levA Avaze. evuM dhArI hAthI Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 dharmabiMduprakaraNe karmakarANAM zaMkhamUkhyaM dadAti pUrvAnItAMstu kINAti 6 / bAkAvANijyamapyevameva doSastu tatra kRmayo javati 7 / rasavANijyaM kampapAlatvaM tatra surAdAvaneke doSAH mAraNAkrozavadhAdayaH / kezavANijyaM yadAsyAdIn gRhItvAnyatra / vikrINIte avApyaneke doSAH paravazitvAdayaH e / viSavANijyaM viSavikrayaH sa ca na kaTapate yatastena vahUnAM jIvAnAM virAdhanA syAt 17 / yaMtrapImanakarmeti tine. duyaMgAdinA tilAdipImanaM 11 / nirvAgnakarma gavAdInAM varddhitakakaraNaM 1 / davadAnakarma yaghanadavaM dadAti kSetrarakSaNanimittaM yathottarApathe dagdhe hi tatra taruNaM tRNamuttiTate / tatra ca satvazatasahasrANAM vadhaH syAt 13 / sarohRdatamAgaparizo ne mArIutAvaLa kare che, tema vaLI tevuM kAma karanArA lekine zaMkha lAvavA mATe mUlya Ape che. ane je teo lAvelA hoya te te kharIda kare che. 7 lAkSAvANA -emAM paNa evA ja doSa jANa; kAraNa ke, temAM jIva paDe che, tethI hiMsA thAya che. 8 rasavANiya-temAM kalpapAla eTale bhaddIghAlI madirA kADhanAra, te saMbaMdhI vepAra karavAmAM surAdika rasane viSe ghaNA doSo rahelA che jemake mAravuM, gALe ApavI ane hiMsA karavI vagere aneka de rahelA che. 9 kezavavANijya-dAsI pramukhane grahaNa karI bIjI jagyAe vece, temAM bIjAne vaza rahevA vagere aneka do rahelA che. 10 viSavANijya-jhera vecavuM, te vepAra ghaTita nathI, kAraNa ke, tethI ghaNAM jInI virodhanA thAya che. 11 caMpIDanakarma-tala tathA zelaDI pramukha vastune pIlavAnA yaMtradikavaDe tala tathA zelaDI pramukhane pIlavA te. 12 nilanakarma-AkhalA vagere pazuone khAsI karavA te. 13 davadAna-vanane bAlavArUpa karma, te karma khetaranI rakSArUpa che Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH adhyAyaH | paNa yat saraHAbhRtIni zApayati 15 / asatIpoSaNaM yadyonipoSakA dAsIH poSayaMti tatsaMbaMdhinI ca nATI gRhti15|| yayA goviSaya iti / dimAgadarzanaM caitat bahusAvadhAnAM karmaNAmevaMjAtIyAnAM na punaH parigaNana miti / iha caivaM viMzatisaMkhyAticArAnidhAnamanyAtrApi paMcAticArasaMkhyayA tajjAtIyAnAM vratapariNAmakAnuSyanibaMdhanavidhAnAmapareSAM saMgraho aSTavya iti jhApanArtha tena smRtyaMtardhAnAdayo yathAsaM navaM sarvavrateSvaticArA dRshyaaiti| nanvaMgArakarmAdayaH kasmin vrate'ticArAH kharakarmatrata iticettarhi vrataviSayasyAticArANAM ca kaH parasparaM vizeSaH kharakarmarUpatvAdaMgArakarmAdInAM / ya che. uttarApathe dezamAM evI rIta che ke, khetaramAM agni saLagAvavAthI tyAM meTA ghAsa utpanna thAya che, temAM hajAro lAkhe chene nAza thaI jAya che. 14 sahudataDAga parizeSaNakarma-je saravara vagere zeSAve che te. 15 asatISaNa-yoninuM poSaNa karanArI dAsIonuM piSaNa karAve che, ane te saMbaMdhI bhADu le che, tevI pravRtti videzamAM cAle che. AvI jAtanA ghaNAM sAvadha karyo che, ahiM tenuM mAtra digadarzana karAvela che, kAMi badhAnI gaNanA karI nathI. evI rIte vIza saMkhyAvAlA aticAranA nAma kahyAM che, bIja rathale pAMca aticAranI saMkhyAvaDe vratanA pariNAmane malina karavAnA kAraNarUpa evA te jAtanA bIjA aticArane saMgraha karavo, ema jaNAvAne vratanuM virama raNa thavArUpa vigere aticAro jema ghaTe tema sarva vratane viSe jANavA. ahi zaMkA kare ke, aMgAra vagere aticAre kyA vratane viSe kahe che ? jo tame ema kahe ke, te kharakama mUrakarma te vratane viSe aticAraja che, to e TaluM puchavAnuM ke, vratanA viSayane ane aticArane paraspara ze viSaya che ? kAraNa ke, aMgAra karmAdika phrarakarmarUpaja che, mATe tene vratabhaMga kahe aticAra kema kaho cho ? Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMduprakaraNe yatrocyate kharakarmAdaya evaite 'taH kharakarmA dina tinA parihAryAH / yadA punareteSvevAnAjogA dinA pravarttate tadA kharakarmavratA ticArA jvNti| yadA tvAkuTayA tadA raMga nruti | U | atha tRtIyasya 188 kaMdarpakAkucya- maukharyA - samIkSyAdhikaraNopogAdhi katvAnIti // 20 // kaMdarpazca kaukucyaM ca maukharya cAsamIkSyAdhikaraNaM caupajogAdhikatvaM ceti samAsaH / tatra kaMdarpaH kAmaH keturviziSTo vAkprayogo'pi kaMdarpa eva mohodI pakaM vAkarmetijA tA A zaMkAnA uttara Ape che--je krUra karmAdikanA batavAlA che, temaNe krama vigere varjavA ceAgya che, ane jyAre e vratane viSe avicAre pravRtta tyAre krUra ka vratanA aticAra kahevAya che, ane jyAre temAM jANI krUra joIne pravartta tyAre vratabha'gaja kahevAya che. 19 have ana daMDa nAmanA trIjA guNa vratanA aticAra kahe che. mUlA--1 kAmane uddIpana karavA, 2 netrAdikanI viDa'khana kriyA, 3 vAcAlapaNuM, 4 avicAre adhikaraNa ane 5 upabhAgamAM adhikapaNu e pAMca aticAra jANavA. 20 TIkA kada vagere zabdonA samAsa karavA, temAM kapa eTale kAma athavA tenA heturUpa kAi vANInA prayAga--e paNa kadapaja kahevAya che. athavA meAhane uddIpana karanArUM vacana karmo, paNa kadapa kahevAya che. A sthale AvI samAcArI che ke, zrAvakane aTTAdahAsa-atizaya hasavuM dhaTe nahIM. kadi jo hasavu paDe te te thADu ja hase che, Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH adhyaayH| 1nae vaha ca sAmAcArI thAvakasyAhATTahAso na karapate krtu| yadi nAma hsisarSa teti tathA kura phustitasaMvanAiiAguttara tAva ; cvaM anekaprakAramukhanayanAdivikArapUrvikA parihAsAdijanitA aMDAnAmiva vibhavanakriyetyarthaH / atra ca sAmAcArI / tAdRzA ni naNituM na kalpate yAdI UMjA hAtha ! have tyAM saMtu rathanena vA sthApiti | utara - darpakaukucyAkhyAvaticArau pramAdAcaritavratasyAvasayau prmaadruuptvaattyoH| ::: tathA mukhamasyAstIti mukharastadbhavaH karma veti mokharya pASTarthaprAyamasacyA' satyA'saMbaddhapalApitvam ayaM ca pApopadezavratasyAvicAro maukhaye sati pApopadeza lAvAlA niMdita evI netranA saMkeca vagerenI kriyAvAle bhAva te kucca kahevAya che, eTale potAnI halakAIne jaNAvanAra mukha tathA netra vagerenA vikAra pUrvaka hAsyane utpanna karanArI bhAMDa bhavaiyAnA jevI viDaMbana kriyA e artha thAya che. - ahiM evI samAcArI che ke, jethI lekene hAsya utpanna thAya, tevuM ci sahita belavuM, tevI gatie cAlavuM, ane te sthAne besavuM, e zrAvakane kaze nahIM. A prakAre kaMdarpa ane kakucca-e be aticAra je pramAde karI vratanuM AcaraNa kare che, tene jANavAnuM kAraNa ke, te baMne pramAdarUpa che. jene mukha hoya te mukhara kahevAya, tene je bhAva te kharya nilejatAthI asabhya, asatya ane asaMbaddha evuM bahu bolavuM, te kharya kahevAya che, te pApopadeza vratane aticAra che, kAraNa ke, evuM mukhapaNuM rAkhavAthI pApapadezane saMbhava che. Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmAduprakaraNe tathA asamIkSyaiva tathAvidhakAryamaparyAlocyaiva pravaNatayA yadvyavasthA pitamadhikaraNaM vAsyu dUkhala - zikSA putraka - godhUmayaMtrakAdi tadasamIkSyAdhikaraNaM / chAtra sAmAcArI | zrAvakeNa na saMyuktAni zakaTAdIni dhArayitavyAnIti apa ca hiMsramadAnavratasyAticAraH / tathA upatjogasya upalakSaNatvAd jogasya pa ukta nirvacanasyAdhikatvamatiriktatayA upabhogAdhikatvaM / ihApi samAcArI / upajogAtiriktAni yadi bahUni tailAmalakAni gRhNati tadA taulyena bahavaH hAtuM tagAdau vrajeti / tatazca pUtara kA divadho'dhikaH syAdevaM tAMbUlA diSvapivi jASA na caivaM kalpate tataH ko vidhirupayoga ? / tataH snAne tAvadgRhe eva snAtavyaM nAsti tatra sAmagrI tadA tainAmalakaiH ziro dharSayitvA tAni ca Lo vaLI tevA kAryanA vicAra karyAM vagaraja eTaleAvazyakatA vinA taiyAra sthApana karI rAkhela haiAya te 'adhikaraNa kahevAya che. arthAt vAMsalA, khANIe, vADhavAnI zilA ane ghauM pramukhane daLavAnI ghaMTI vagere yaMtra te asamIphyAdhikaraNa kahevAya che. ahiM AvI samAcArI che ke, zrAvake joDyA vagaranA gADA vagere rAkhavA. kAraNa ke, taiyAra joDI rAkhelA gADA vagerene mAgIne laI janArA hiMsaka purUSAne te ApavAthI hi...srapradAna vratane aticAra lAge che, tema vaLI upabhAga ane upalakSaNathI bhAga ke jenA artha A gaLa kahevAmAM AvelA che tenuM je adhikapaNuM te upabhAgAyikatva kahevAya che, te karavAthI vratane aticAra lAge che. ahiM paNa A pramANe samAcArI che. UpabhAMganuM adhikapaNuM A pramANe che, jemake, jo tela tathA AMmaLAM vagere dhaNAM grahaNa kare, te temAM lAlupaNAne laine dhaNAM leoNkA snAna karavAne taLAva vageremAM jAya, tethI pUrA vagere jIveAnA vadha thAya, evI rIte tAMbUla vagere vastu e viSe vikalpa jANavA. 1 jenAthI AtmA narakane viSe AreApita thAya te adhikaraNa kahevAya che. ' Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH adhyAyaH / Us sarvA jATayitvA taDAgAdInAM taTe niviSTazeM' jaminiH snAti / tathA yeSu puSpAdiSu kuMbhvAdayaH saMti tAni pariharatIti / ayaM ca mamAdAcaritavrata eva viSayAtmakatvAdasyApadhyAnAcaritavrate tvanAnogAdinA padhyAne mahaliranAcAra iti svayaMmajyUhyam / kaMdarpAdaya zrAkaTayA kriyamANA jaMgA evAvaseyA iti // 20 // sor prathama zikSApadasya | ahiM kArya zaMkA kare ke, tela, AMmaLA, tAMbula vagerene grahaNa karavA, e gRhasthane nahIM kahyuM ane jo kahyuM che, te tevI jAtanA upabhAgane viSe vA vidhi karaveA ! te zaMkAnA uttaramAM kahe che ke, jo tevA prakAranuM snAna karavu' hAya teA gRhasthe gheraja snAna karavuM, e kadi dharanI aMdara snAna karavA nI sAmagrI na heAya teA tela tathA AMmaLAvaDe mastakane dhasI, te pachI tene sArI rIte jhATakI nAkhI taLAva pramukha jalAzayanA taTa upara bezI aMjali vaDe snAna karavuM, tathA je puSpa vageremAM kuMthavA pramukha jIva che,tenA parihAra karavA e aticArane viSayAtmakapaNuM che, mATe A aticAra pramAdathI A carelA tratane viSe jANavA,ane avicArathI e purUSe apadhyAnane viSe pravRttikarI mATe apadhyAna pravRttirUpa aticAra lAge che, ema peAtAnI meLe aticAranI kalpanA karIlevI, je prathama kada vigere aticArA kahelA che, te joniHzkani yapaNe karavAmAM AvelA DhAya teA tratabhaMgaja jANavA,aticAra na jANavA.20 have prathama zikSAvrata ( sAmAyika ) nA aticAra kahe che, Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMduprakaraNe yAkuLidhanAnAvinu sthApanAnIti 26 che yogamaNidhAnAni ca anAdaraca smRtyanupasthApanaM ceti samAsaH tatra yogAH manovacanakAyAH teSAM maNidhAnAni sAvadhe pravarsanalakaNAni yogaumbhavidhAnAni ete trayo'ticArA anAdaraH punaH prabaapamAdAdidoSAdhathAkathaMciktaraNaM kRtvA vA'kRtasAmAyikakAryasyaiva tatkaNameva pAraNamiti smRtyanupasthApana punaH smRteH sAmAyikakaraNAvasaraviSayAyAH kRtasya vA sAmAyikasya pravasamamAdadopAdanupasthApanamanavatAraNaM etamukkaM navati kadA mayA sAmAyika katavyaM kRtaMmayA sAmAyikaM na veti evaMrUpasya smaraNa mUlArtha-mana, vacana ane kAyAnA veganuM pApamArge pravartavuM, te dupraNidhAna 3 anAdara 4 ane rati-smaraNane nAza e pAMca pehelA zikSAtrata(sAmAyika) nA aticAra jANavA. 21 vega dupraNidhAna vagere zabdane samAsa karo. temAM vega eTale mana, vacana, kAyAnAga temanA dupraNidhAna eTale sAvadyamAM pravartana. ga dupraNidhAna-emAM traNa aticAra eTale 1 manadupraNidhAna, 2 vacana duH praNidhAna, 3 kAya dupraNidhAna-e traNa aticAra samajavA. anAdara e Tale prabaLa pramAda vagerenA doSathI jema tema karavuM. temaja karavAno AraMbha karI sAmAyika pUrNa karyA vinA teja vakhate pArI levuM. smRti--maraNanuM anuparathApana eTale nAza eTale sAmAyika karavAnA avasaranI samRtine nAza thAya eTale "mAre kyAre sAmAyika karavuM tathA meM sAmAyika karyuM che ke nahIM? e smRtine nAza thAya te mRtyunuparasthApana nAme aticAra kahevAya che : Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH adhyAyaH / sya bhraMza iti / nanu manaHpraNidhAnAdiSu sAmAyikasya nirarthakatvAdanAva eva pratipAdito navati praticAraca mAlinyarUpo bhavatIti kathaM sAmAyikAnAve'to jaMgA evaite nAticArAH / satyaM kiMtvanAnogato'ticAratvamiti / nana dvividhaM trividhena sAva tyAkhyAnaM sAmAyikaM tatra ca manoH praNidhAnAdau pratyAkhyAnajaMgAtsAmAyikAjAva eva / tadgajanitaM prAyazcittaM ca syAt manoHpraNidhAnaM ca duHparihArya manaso'navasthitatvAdataH sAmAyikapratipatteH sakAzAttadapratipattireva zreyasIti / U? ahiM kAi zakA kare ke, jayAre mananuM duHpraNidhAna vageremAM sAmAyika niraka che, te kAraNathI tenA abhAvaja pratipAdita karyo, teA pachI vratanA malinapaNArUpa aticAra kema sabave ! mATe sAmAyikanA abhAvathI vratabhaMgaja che. aticAra nathI. tenA uttara Ape che, e vAta satya che, paraMtu ene viSe anAbhAgathI aticArapaNuM Ave che. 57 ahiM kAI zaMkA kare ke, "na karavuM ane na karAvavuM e be prakAre trividha eTale traNa prakAre mana, vacana ane kAyAe karIne je sAvadhatu pacca khANa karavuM, te sAmAyika kahevAya che, tenI aMdara mananuM jai duHpraNidhAna---- eTale sAvadha ciMtavana vagere thavAthI paccakhANanA bhaMga thatAM samAyakane abhAvajra che, ane te sAmAyikanA bhaMgathI prAyazcitta karavAnuM prApta thAya che, ane mananuM duHpraNidhAna cheDI zakAya tevu nathI, kAraNake, mananuM sthirapaNuM rahetu nathI, te uparathI siddha thayuM ke, sAmAyika levu te karatAM te na levuM vadhAre sArU che. A zaMkAnA uttaramAM kahe che ke, evI zaMkA karavI yogya nathI, kAraNake, 'na karavuM ane na karAvavuM " e be prakAranA sAmAyikane mana, vacana ane kAyA e traNa prakAre agIkAra karela che. temAM ' huM manavaDe sAvadhane karIza nahIM ' ItyAdi cha pratyAkhyAna thAya che, temAM ekanA bhaMga thAya te paNa bIjA pAMca paccakhANa vidhamAna che, tethI sAmAyikanA atyatAbhAva prApta thaye jANI joine e purUSa duHpraNidhAna karatA nathI paNa ajANatA du:NidhAna thai jAya che * tethI te aticAra che. 25 Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhabiMduprakaraNe naivaM yataH sAmAyika vividhaM trividhena pratipannaM tatra manasA sAvadhaM na karomItyAdIniSA pratyAkhyAnAniityanyataranaMge'pi zeSasadbhAvAnna sAmAyikasyAtyatAjAvo mithyAuHkRtena manoumaNidhAnamAtrazudhizca sarvaviratisAmAyika'pi tathAnyupagatatvAt yato guptinaMge mithyAuAkRtaM prAyazcittamuktaM / yadAha-*bIona asaminamitti kIsa sahasA agutto vaa"| dvitIyo'ticAraH samityAdinaMgarUpo'nutApena zukhyatItyarthaH / iti na pratipatterapatipattirgarIyasIti / kiMca sAticArAnuSTAnAdapyanyAsaptaH kAlena niraticAramanuSTAnaM javatIti / sUrayo yadAhuH " anyAso'pi prAyaH prajUtajanmAnugo javati zuddhaH" 21 atha tiIyaspa / na gaNAya; kAraNake mananA dupraNidhAnanI zuddhi mAtra mithyA duSkRta ApavA thI thaI jAya che. vaLI sarvavirati sAmAyikane viSe paNa temaja pratipAdana karavAmAM AvyuM che. guptine bhaMga thAya to tene mithyAdukRtarUpa prAyazcita kaheluM che. tene mATe zAstramAM A pramANe lakhe che -"bIje je aticAra eTale samitiguptine bhaMgarUpa je aticAra tenI zuddhi to "are huM sahasA asamita tha ! ! athavA agupta kema tha ! " e prakArane pazcAttApa karavAthI thAya che zuddha thavAya che.) arthAt samiti pramukhanA bhaMgarUpa sarva virati sAmAyikavALAne je bIje aticAra che, te pazcAttApa karavAvaDe zuddha thAya che. A hetuthI tame kahe che ke, "sAmAyika aMgIkAra kya karatAM na aMgIkAra karavuM e ati zreSTha che, " e nyAya te prakAre nathI. te abhyA se karI manane vaza karI sAmAyika karavuM, te ati zreSTha che, ema jaNAve che. vaLI aticArasahita anuSThAna karavAthI paNa abhyAsavaDe kAle karIne aticArarahita anuSThAna thAya che. tene mATe sUrio A pramANe kahe che "ghaNAM janmathI cAlyo Avato abhyAsa prAye karIne zuddha thAya che. " tethI evo abhyAsa karavo ke jethI mana vaza thavAthI niraticAra sAmAyikanI zuddhi thAya. 21 have bIjA dezAvakAzika nAmanA zikSAtranA aticAra kahe che A soLamAM paMcAzakanI soLamI gAthAnuM utArAI che. Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH adhyAyaH / 18 Anayana-preSyaprayoga - zabda-rUpAnupAta - pudgala kSepA kRti // 6 // AnayanaM ca preSyazca yAnayanapreSyau tayoH prayogAvAnayanapreSyaprayAgau / tathA zabdarUpayoranupAtau zabdarUpAnupAtI AnayanapreSyaprayogau ca zabdarUpAnupAtau ca pudganapaceti samAsaH / tatrAnayane vivacitakSetrAdvahirvarttamAnasya sacetanA dizavyasya vivakSitatraprApaNe prayogaH / svayaM gamane vratajaMgajayAdanyasya svayameva vA gacchataH saMdezAdinA vyApAra emAnayanaprayogaH / tathA preSyasyAdezyasya prayogo vivahitakSetrAdvahiH prayojanAya svayaMgamane vratajaMganayAdanyasya vyApAraNaM preSyaprayogaH / tathA zahrasya kA sitAdirUpasya rUpasya svazarIrAkArasya vivacitakSetrAddha hiya mUlA--1 pAte niyamita karelA kSetranI mAhera rahelA kSetrathI maMgAvavu. 2 tevI rItanA kSetramAM sevakane mAkalavA, 3 zabda sabhaLAvavA, 4 rUpa dekhADavuM, ya kAMkarA pramukha yudgaLa nAMkhI samajutI ApavI--e pAMca aticAra jANavA. 22 TIkA Anayana ane preSyanA je prayAga tathA zabda ane rUpanA anupAta ane pudgalanA kSepa--e sarvane samAsa che. 1 temAM pete parimANa karI rAkhelA kSetranI bAhera rahelA kSetrane viSe rahela sacetanAdi vastune peAtAnA rAkhelA kSetramAM lAvavAne prayAga karavA----arthAt kAinI pAse maMgAvI levuM, kAraNa ke, jo pAte levA jAya te vratabhaMga thAya. te tratabhaMganA bha yathI kAi bIjo peAtAnI meLe jatA haiAya tenI sAthe sadeze! kahevA vagerethI je vastune magAvavAnA prayoga karavA te Anayana nAme prayAga kahevAya che. 2 medhya eTale AjJA karavA yogya sevaka tenA prayAga eTale pote niyata karelA kSetranI bAhera kAI pracAjana AvI paDe te tene mATe peAtAne javAmAM tane bhaMga thAya, tevA bhayathI bIjA sevakane meAkalavA, te preSya prayAga kahevAya che. 3 zabda eTale khAMsI, khAMkhArA vagere zabdA pote niyamita karelA kSetranI bAhera rahelA purUSanA kAnamAM pADI tene bAlAvavAnI jANa karavI tezabdAnupAta kahevAya che. 4 rUpa eTale peAtAnA zarIranI AkRti pAte Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 dharmabiMduprakaraNe vasthitasyAhAnIyasyAhAnAya zrotre dRSTau vAnupAto'vatAraNamiti yo'rthaH / ayama nAvaH / vivakSitakSetrAdahivartamAnaM kaMcana naraM vratanaMgajayAdAvhAtumazankuvan yadA kAzitAdizabdazrAvaNasvakIyarUpasaMdarzanakAreNa tamAkArayati tadA vratasApedatvAcchadrAnupAtarUpAnupAtAvaticArAviti / tathA pudgalasya zarkarAdeniyamitakSetrAgahirvatino janasya bodhanAya tadabhimukhaM prakSepaH pudgalaprakSepaH / dezAvakAzikavataM hi gRhyate mAjUdgamanAgamanAdivyApArajanitaH prANyupamarda ityabhiprAyeNasa ca svayaMkRto'nyena vA kArita iti na kazcitphale vizeSaH pratyuta guNaH svayaMgamane yApayavizuH parasya punaranipuNatvAttadazuddhiriti / iha cAyadhyamavyutpannabudhitvena sahasAkArAdinA vAntyatrayaM tu vyAjaparasyAticAratAM yAtIti / niyamita karelA kSetranI bAhera rahelA purUSane bolAvIne tenI najara pADavI te rUpAnupAta nAme thI aticAra jANe. - A kahevAne bhAvArtha A pramANe che-pote niyamita karelA kSetranI bAhera rahelA koI purUSane vratabhaMganA bhayathI belAvavAne asamartha hovAthI tene khAMsI, khAro vagere zabdo saMbhaLAvI ane pitAnuM rUpa dekhADI te dvArA tene belA, tyAre vratanI apekSA hevAthI zabdAnupAta ane rUpAnupata nAme aticAra thAya che. tema vaLI 5 puLa prakSepa eTale pote niyamita karelA kSetranI bahera rahelA mANasane jANa karavAne kAMkarA vagere pugaLe tenI sAme pheMkavA, te putraLa prakSepa kahevAya che, jethI karIne javA AvavAnA vyApArathI prANune nAza na thAya evA abhiprAyathI dezAvakAzikatrata grahaNa karAya che. te prANighAta ke je pote karelo athavA bIjA pAse karAvyuM, tenA phaLamAM kAMi vizeSa nathI, paNa ulaTuM pite gamana karatAM IryApathanI vizuddhi karavAthI guNa thAya che. ane bIjAne to ajANapaNuthI IryApathanI zuddhi na karavAthI jIvana ghAta thavArUpa deSa prApta thAya che. temAM prathamanA be aticAra to kAcIbuddhivaDe athavA sahasAkAra vagerethI thAya che ane je chellA traNa aticAre che, te to koI miSathI abhiprAya jaNAvanArane utpanna thAya che. A sthaLe vRddha Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH adhyaayH| Us zahAdAH -"digvratasaMkSepakaraNamaNuvratAdisakepakaraNasyApyupatrakaNaM dRSTavyam / teSAmapi saMkSepasyAvazyaM karttavyatvAt / prativrataM ca saMkSepakaraNasya ninnavatatvena ghAdazavratAnIti saMkhyAvirodhaH syAditi / atra kecidAhuH / digavatasaMkSepa eva dezAvakAzikaM tadaticArANAM digtratAnusAritayaivopananAdatrocyate yayopaladANatayA zeSavratasaMkSepakaraNamapi dezAvakAzikamucyate / tathopatradANatayaiva tadaticArA api tadanusAriNo dRSTavyAH / ayavA prANAtipAtAdisaMkSepakaraNeSu baMdhAdaya evAticArA ghaTate / digavatasaMkSepe tu saMkSiptatvAtkSetrasya zabdAnupAtAdayo'pi syuriti jedena darzitAH / na ca sarveSu vratanedeSu vizeSato'ticArA darzanIyAH rAtrijojanAdivatanedeSu teSAmadarzitatvAditi / 22 / atha tRtIyasya / purUSa A pramANe kahe che -"A dezAvakAzikavratamAM digavratanuM saMkSepa karavuM te aNuvrata vagerene saMkSepa karavAnuM upalakSaNa che, ema jANavuM. kAraNake, aNuvrata vagerenA saMkSepanuM avazya karavApaNuM che. ane dareka vrate saMkSepa karavAthI bhinna vratapaNAne laine bAravratanI saMkhyAmAM virodha prApta thAya che. ahiM keTalAeka A pramANe kahe che-divratane saMkSepa kare eja dezAvakAzikatrata che, kAraNa ke, dezAvakAzikatrata aticAra divratanA ane ticArane anusAra karIne ja jaNAya che. A zaMkAnA samAdhAnamAM kahevAnuM ke, jema upalakSaNapaNAthI bAkInA vratanuM saMkSepakaraNa paNa dezAvakAzika kahevAya che, tema upalakSaNapaNuthI tene nA je aticAra te paNa tene anusarIne jevA athavA prANAtipAta vagerenuM je saMkSepa karavuM, tene viSe baMdhAdikaja aticAra saMbhave che. ane divratanA saMkSepane viSe kSetranA saMkSiptapaNAne laIne zabdAnupAta vagere paNa aticAra hoya, ema bhede karIne batAvyA che. kadi ahiM zaMkA kare ke, sarvatratanA bheda ne viSe aticAre vizeSapaNe jevA gya che. tenA uttaramAM kahe che ke, te A ticAre jovA gya nathI, kAraNa ke, rAtribhejana vagere vratanA bhedane viSe aticArenuM dekhADavApaNuM rahetuM ja nathI. 22 have trIjA zikSA vratanA aticAra kahe che. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMduprakaraNe apratyupekSitApramArjitotsargAdAnanipasaMstAropakramaNAnAdarasmRtyanupasthApanAnIti // 23 // zaha pade'pi padasamudAyopacArAdapratyupekSitapadenApatyupeditaHmatyupekSitasthamitrAdinUmidezaH parigRhyate / apramArjitapadena tusa evApramArjitaHpramArjita iti tathA utsargazcAdAnanikSepau ceti utsargAdAnanikSepAH tato'pratyupekSitApramAjite syamitrAdAbutsargAdAnanidepAH apratyupekSitApramArjitotsargAdAna nikSepAH tataste ca saMstAropakramaNaM cAnAdarazca smRtyupasthApanaM ceti samAsaH / tatrApratyupevite prathamata eva locanAcyAmanirIkSite du:pratyupekSite tu pramAdAda jrAMtatrocana vyApAreNa na samyanirIkSite tathA apramArjite mUlata eva vastrAMcalAdinA aparAmRSTe suHpramArjite tvarddhapramArjite sthamitrAdau yathArhamutsargo mUtrapurISAdInAmujja mulAI-1 na joyelA tathA na pramAjelA sthAnane viSe malamUtrAdi parAvavA, 2 tevA sthAnamAM dharmanA upakaraNa levA tathA mUkavA. 3 saMthArAne joyA vinA tathA pramAryA vinA teno upaga kare. 4 paiSadha upavAsano anAdara karavo ane pa smRti-- smaraNanuM anusaMdhAna mAM rAkhavuM. e pAMca trIjA zikSAvratanA aticAra kahevAya che. 23 TIkArtha--ahiM eka padane viSe padasamudAyane upacAra che, tethI apratyupekSitapadavaDe apratyupekSita ane duHpratyupekSita evA racaMDilAdi bhUmino deza grahaNa kare. apramArjita pade karIne apramArjita ane du pramArjita evA racaMDilAdi bhUminA dezanuM grahaNa karavuM. utsarga, AdAna ane nikSepa te pachI apratyupekSita tathA apramArjita evA racaMDilAdine viSe utsarga, AdAna ane nikSepa te pachI saMstArapakramaNa, anAdara ane mRtyu pasthApana--ema TUMka samAsa thAya che. apratyupekSita eTale prathamathI ja nego vaDe nahi jeelA ane duHpratyupekSita eTale pramAdathI bhamelA netronA vyApArane laIne sArI rIte nahIM jeelA evA thaMDila vageremAM tathA apramArjita eTale mULathIja vastranA cheDA vagerethI nahIM pUjelA ane du:pramArjita eTale ardhA pUjelA evA racaMDila vageremAM tyAga karavA yogya malamUtra vagerene yathAyogya rIte paraThavavA. e prathama aticAra jANo. Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH adhyaayH| UU nIyAnAmAdAnanikSepau ca pauSadhopavAsopayogino dharmopakaraNasya pIuphannakAde - vaticAau syAtAmetAviti / 1-5 / iha saMstAropakramaNamiti saMstArakazadaH zayyApalakSaNaM tatra zayyA zayanaM sarvAMgINaM vasatirvA / saMstArako'rddhatRtIyahastaparimANaH tataH saMstArakasya prastAvAdamatyupekSitasyApramArjitasya copakramaH napanogaH aticAro'yaM tRtIyaH / 3 / anAdaraskRtyanupasthApane punadhauM caturyapaMcamAvaticArau / 4-5 / sAmAyikAticArAviva jAvanIyAviti / iha saMstAropakrame zyaM vRddhasamAcArI kRtapauSadhopavAso nAmatyupekSitAM zayyAmArohati saMstArakaM vA pauSadhazAlAM vA sevate darnavastraM vA zuphavastraM vA nUmyAM saMstRNAti kAyikAnUmezcAgataH punarapi saMstArakaM pratyupekSate'nyayAticAraH syAt evaM pIThAdiSvapi vinASeti // 23 // tevA prakAranA racaMDila vageremAM piSadha upavAsane upayogI evA je pITha phalaka (pATa pATIyuM) vagere dharmanA upakaraNane levA ane mukavA- e bIjo aticAra jANavo. evI rIte bane aticAra kahelA che. 1-2 ahiM saMstAra eTale saMthAra upalakSaNathI zayyA jANavI. zayyA eTale sarva aMge zayana karavuM athavA vasati-vasavuM. jenuM parimANa aDhI hAthanuM che, te saMthAre kahevAya che. te saMthArAne joyA vinA tathA pUjayA vinA upaga kare, e trIje aticAra jANe. anAdara eTale piSadhopavAsanuM jema tema karavuM, te cUMtho aticAra ane tenuM anusaMdhAna - rAkhavuM, te pAMcame aticAra-e be aticAranI sAmAyikanA aticAranI peThe bhAvanA karavI. 3-4-5 ahiM saMthArAnA upabhegane viSe vRddhasamAcArI A pramANe che- paSadhapavAsa jeNe karelo che evo purUSa paDilehaNa vinAnI zayyA athavA saMthArA upara beze nahIM athavA paDilehaNa karyA vinAnI paSadhazALAne seve nahIM temaja darbhavatrane vA zuddha vastrane paDilehaNa karyA vinAnI bhUmi upara na pAthare. kAyikAbhUmi eTale mUtrAdika karavAnI bhUmi, temAMthI mUtrAdika karI AvyA pachI pharIvAra saMthArAnI paDilehaNa kare che te na kare te aticAra lAge che. evI rIte bADa, pATIyA vagere vastune viSe paNa jANI levuM. 23 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNe sacittanikSepa--vidhAna--paravyavaDherAmAbharya--pAlAti kramA iti // 24 // sacitta nikSepa pidhAne ca paravyapadezazca mAtsarya ca kAlAtikramazceti samAsaH / tatra sacite sacetane pRthivyAdau nikSepaH sAdhudeyanaktAdeH sthApanaM sacitta nikSepaH tathA sacittenaiva bIjapUrAdinA pidhAnaM sAdhudeya naktAdereva sthaganaM sacittapidhAnaM tathA parasyAtmavyatiriktasya vyapadezaH paravyapadezaH parakIyamidamannAdikamityevamaditsAvataH sAdhusamakSaM janaM paravyapadezaH / tathA matsaro'sahanaM sAdhuniryAcitasya kopakaraNaM ' tena kena yAcitana dattamahaM tu kiM tato'pi hIna ityAdivi i atha caturthasya-- have ceAthA zikSAvratanA aticAra kahe che-- mulA--1 sAdhune ApavA ceAgya vastune sacitta upara mUkavI. 2 tene sacitta vastuvaDe DhAMkavI. 3 peAtAnI vastune pArakI vastu kahevI 4 matsarabhAva rAkhavA ane 5 kAlanA atikrama karavA. e pAMca aticAra che. 24 TIkA-sacitta nikSepa, pidhAna, parabhyapadeza, mAtsaryA ane kAlAtikrama--e sarvane zraMdva samAsa thAya che. 1 temAM sacitta eTale pRthvIkAya vagere sacetana vastune viSe sAdhune ApavA cAgya evI annAdika vastunuM sthApana karavuM, te sacitta nikSepa nAme pehelA aticAra che. 2 te sAdhune ApavA yogya vastune bIjorA vigere sacetana vastuvaDe DhAMkavI te sacittapidhAna nAme bIjo aticArache. 3 para eTale pAtAthI judA evA mANasane vyapadeza karavA. arthAt sAdhune na ApavAnI IcchAthI A annAdika vastu pArakI che, mArI nathI ' ema sAdhunI samakSa kahevu, te parabyapadeza nAme trIjo aticArache.4 matsara eTale asahanapaNuM sAdhue kASTha purUSa pAse keAI vastu mAgI tyAre tenI upara kApa karaveza. athavA huM zuM te raka purUSa karatAM Ache! chu ke, teNe dIdhI ' IyAdi vikalpa karavA te paNa matsara kahevAya che. evA matsara jenAmAM heAya te matsarI kahevAya ane tene je bhAva te mAtsaya nAme ceAthA aticArache. pa kAla eTale sAdhune Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH adhyaayH| 201 kalpo vA so'syAstIti matsarI tadbhAvo mAtsarya tathA kAlasya sAdhUcitanidAsamayasthAtikramo'ditsayAnAgata nojanapazcAdbhojanadhAreNobaMdhanaM kAlAtikramo'ticAra iti / jAvanA punarevaM yadAnAnogAdinAtikramAdinA vA etAnAcarati tadAticAro'nyadA tu naMga iti // 24 // vagadgutratazikSAvAni tirAnnivAra tune thonamAra5. etajahitANuvratA dipAvanaM vizeSato gRhasthadharma kRti che che etairaticArairahitAnAmANuvratAdInAmupalakSaNatvAt samyakasya ca pAlanaM / kimityAha / vizeSato gRhasthadharmo javati yaH zAstrAdau prAk sUcita jhArIhiti 99 | Ahokta vidhinA pratipanneSu samyakANuvratAdiSvaticArANAmasaMjava eva gya evA bhikSAne samaya-tene atikrama eTale sAdhune na devAnI IcchAthI te samayane anAgata bhejana athavA pazcAtuM bhejanadvArA ullaMghana kare, te kAlAtikrama nAme pAMca aticAra che. A sthaLe AvI bhAvanA che ke, jyAre anAgAdi athavA atikramAdivaDe pUrve kahelA aticArane Acare tyAreja aticAra kahevAya, nahIM te vratane bhaMga kahevAya che. 24 evI rIte avrata, guNavrata, ane zikSApadanA aticAro kahIne te vAtane cAlatA prakaraNa sAthe joDI devA kahe che - mUlArtha_e aticArarahita aNuvrata vagerene pALavA te gRhasthane vizeSa dharma jANo. ra5 TIkArtha-e aticArothI rahita evA avrata vagerenuM je pAlavuM, upalakSaNathI samyakatvanuM paNa pAlavuM, te gRharane vizeSa dharma kahevAya che, je dharma zAstrAdikane viSe prathama sUcavela hato. 25 keI zaMkA kare ke, prathama kahela vidhivaDe aMgIkAra karelA samakita sahita aNuvratAdine viSe aticAra thavAno saMbhava ja nathI, te chatAM ati Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhabiMduprakaraNe tatkayamuktametajahitANuvratAdipAlanamityAzaMkyAha / viyAtivAra ti radda kliSTasya samyaktvAdipratipattikAlotpannazujhiguNAdapi sarvathA'vyavacchinnAnubaMdhasya karmaNo mithyAtvAderudayAhipAkAtsakAzAdaticArAH zaMkAdayo vadhabaMdhAdayazca saMpadyate idamuktaM navati yadA javyatvaparizuchivazAdatyanamananubaMdhIjUteSu mithyAtvAdiSu samyatkAdi pratipadyate tadAticArANAmasaMnava eva / anyathA ma. tipattau tu syurapyaticArA iti // 26 // tahi kathameSAM nivAraNamityAzaMkyAha / vitinudAnavIryatattano ti 23 vihitAnuSThAnaM pratipannasamyakAdernityAnusmaraNAdilakSaNaM tadeva vIrya jiicAra rahita advaita vagerenuM pAlana karavuM' ema zA mATe kahyuM ? e zaMkAne graMthakAra uttara Ape che - mUlAI-kilaSTa karmanA udayathI aticAra thAya che. ra6. TIkArtha-kilaSTa eTale samakita pramukhane aMgIkAra karavAne samaye utpanna thayelA zuddhi guNathI paNa jene anubaMdha (paraspara saMlagnapaNuM) sarvathA nAza pAmyuM nathI evA mithyAtvAdi karmanA udayathI-vipAkathI zaMkAdika ane vadha baMdha vagere aticAra utpanna thAya che. ahiM kahevAnuM tAtparya e che ke, jyAre bhavyapaNAnI zuddhine laine mithyAtvAdika karma ati anubaM"dharUpa na thavAthI samyakatvAdi prApta thAya che, tyAre aticAra thavAno saMbhavaja nathI, ane jo ema na hoya te samyakatva vagerene aMgIkAra karavAmAM paNa aticAra lAge che. 26 tyAre e aticAronuM nivAraNa kema thAya ? evI zaMkAne uttara kahe che- mUlArtha--aMgIkAra karelA samyakatva vagerenA AcaraNathI (sAmarthyathI) te aticArano jaya thAya che. ra7 TIkArtha vihita eTale aMgIkAra karelA samyakatva vagere tenuM anuchAna eTale nitya ramaraNAdi lakSaNavAluM AcaraNa te rUpa vIrya eTale jIvanuM Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH adhyAyaH / 203 vasAmarthyaM tasmAtkimityAha / tajjayaH teSAmaticArANAM jayo'bhinnavaH saMpadyate / yato vihitAnuSThAnaM sarvAparAdhavyAdhivirecanauSadhaM mahaditi // 27 // etdvissymevopdeshmaah| ata eva tasmin yatna iti // 28 // taeva vihitAnuSThAnavIryasyA ticArajayahetutvAdeva tasmin vihitAnuSThAne yatnaH sarvopAdhizuddha udyamaH kArya iti / anyatrApyuktam / tamhA nivasaI, bahumANaM ca ahigayaguNaMmi / parikAra, pari AloyaM ca // 1 // sAmarthya, tenAthI te aticArAnA jaya eTale parAbhava thAya che, kAraNa ke, vihitAnuSTAna eTale te zAstrAkta AcaraNa sarva aparAdharUpa vyAdhine vinAza karavAmAM meTA auSadharUpa che. 27 have e viSayane upadeza kahe che mUlAtha--eja kAraNa mATe te anuSThAnane viSe prayatna karavA. 28 TIkA--aMgIkAra karelA samakita vagerenA anuSThAnanuM vIrya aticArane jItavAnuM kAraNa che, e hetu mATe zAstrAkata anuSThAnane viSe sarva upAdhithI zuddha evA udyama karave. te viSe bIje thale ( pacAzakamAM ) paNa kahyuM che-- te kAraNa mATe asat----achatA evA paNa viratinA pariNAma prayatna thI thAya che, prayatna vinA athavA akuzala evA karmanA udayathI chatA evA paNa viratinA pariNAma paDe che, mATe aMgIkAra karelA samakita vagere guNAne viSe prayatna karaveA. bahumAna eTale bhAvanA prakhadhe karIne tathA mithyAtva ane prANivadika saMbaMdhI udvega lAvIne ane pariNati eTale samakitAdi guNanA zatrurUpa evA mithyAtvAdi naThArA lavALA che ane samakita-aNuvratAdi guNa meAkSanA hetu rUpa che, evA pariNAmanA vicAra karIne yatna karavA. 1 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20A. dharmabiMduprakaraNe . titthaMkarajattIe susAhujaNapajjuvAsaNAe yA / uttaraguNasaghAe etya sayA hoi jazyavvaM // 3 // evamasaMto vi imo jAyai jAo ya Na pakSa kyaavi| ... tA etthaM buchimayA apamAo ho kAyavyo tti // 3 // 27 sAMprataM sampatkAdiguNeSvalabdhanAnAya babdhaparipAlanAya ca vizeSataH riphAkAra sAmAnyaratyeti che rU .. sAmAnyAnAM pratipannaptamyakAdiguNAnAM sarveSAM prANinAM sAdhAraNA cAso caryA ceSTA ca sAmAnyacaryA astra pratipanna vizeSagRhasthadharmasya jaMtoriti ||e| tIrthaMkaranI bhakita vaDe, sAdhu jananI sevA vaDe, uttara guNa-pradhAna guNanI abhilASA vaDe arthAt samakita chatAM aNuvratanI ane aNuvrata chatAM, mahAvratanI abhilASA vaDe sarvadA prayatna kare. 2 evI rIte A nitya samRti nyAya vaDe eTale yatna vaDe avidyamAna e paNa samakitane tathA viratine pariNAma thAya che ane utpanna thayela pariNAma te kyAre paNa paDato nathI, mATe buddhimAna purUSe enitya smaraNAdi prayatnane viSe apramAda kare. 3-28 samakita pramukha guNene viSe nahIM maLelA evA guNanA lAbhane mATe ane je guNe maLelA che, tenuM paripAlana karavAne mATe have vizeSa zikSA kahe che. mUlAtha-pUrve kahelA gRhastha purUSanI sAmAnya ceSTA jANavI, 29 sAmAnya eTale aMgIkAra karyA che samyakajvAdi guNe jemaNe evA sarva prANIonI sAdhAraNa evI carcA-ceSTA arthAt pravRtti te gRharathanA. vizeSa dharmane aMgIkAra karanArA purUSane hoya che. 29 te ceSTA kevI joIe ? te kahe che Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapa: adhyAyA samAnadhArmikamadhye vAsa iti // 30 // .. samAnAH tuTyasamAcAratayA sadRzAH upalakSaNatvAdadhikAzca te dhArmikAceti samAsaH / teSAM madhye vAso'vasthAnaM tatra cAyaM guNaH yadi kazcittathAvidhadarzanamohodayAghAcyavate tatastaM sthirIkaroti svayaM vA pacavyamAnaH taiH sthirI kriyate paThyate ca / " yadyapi nirgatanAvastathApyasau rakSyate sadbhinyaiH / Bii purvisUnamUlokapi caMpA ne mahIM naiti" che . 20 tathA vAtsatyameteSviti // 31 // vAtsalyamannapAnatAbUlAdipradAnaglAnAvasthApratijAgaraNAdinA satkaraNaM eteSu sAdharmikeSu kAryaM tasya pravacanasAratvAt / ucyate ca / mUlArtha-sarakhA dharma vALA purUSonI vacce nivAsa kare. 30 samAna eTale tulya AcArane laIne sarakhA ane upalakSaNathI adhika evA je dharmI jane teonI vacce vAsa kare. temAM A pramANe guNa rahelo. che--je kaI tevI jAtanA darzana mehanIya karmanA udayane lIdhe dharmathI patita thAya che tene te dharmamAM sthira kare che athavA pote dharmathI patita thAya te teo tene sthira kare che, te viSe kahyuM che ke - je ke manuSya bhAva rahita thaye heya, te paNa bIjA purUSa tenI rakSA kare che. vAMsanA samUhamAM rahelo vAMsa tenuM mULa chedAya to paNa pRthvI upara paDI jato nathI. 10-30 - mUlAI-vaLI e sAdhamaja jana upara vAtsalya rAkhavuM. 31 TIkAI-vAtsalya eTale anna, pAna, ane tAMbUla vagere ApIne tathA glAnAvarathAne viSe pratijAgaraNa vaDe vaiyAvacca karavA vagerethI satkAra kare. te satkAra sAdharmI janane kare, kAraNake, te pravacana eTale jinazAsana tene sAra rUpa che tene mATe kahyuM che ke - Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 dharmabiMduprakaraNe * jinazAsanasya sAro jIvadayA nigrahaH kaSAyANAm / - sAdharmicAvatsatye Aiya tathA ninaisir? . rara tathA dharmaciMtathA pananiti rUza dharmaciMtayA pacAtte trIjA tailailokya pavitrim | __ yaireSa nuvanakvezI kAmamado vinirjitaH " // 1 // ityAdi zujanAvanArUpayA svapanaM nijAMgIkAraH zujanAvanAsupto hi tAvaMta kAla mavasthitagujapariNAma eva sabhyata iti // 3 // tathA namAvavadha kRti che rUDuM che namaskAreNa sakalakalyANapuraparamazreSThiniH parameSTijiradhiSThitena namo arihaMtANamityAdipatItarUpeNAvabodho nijJAparihAraH parameSThinamaskArasya mahAguNatvAt / paThyate ca / jIvadayA, kono nigraha, sAdharmionuM vAtsalya ane jineTrionI bhakti-e jina zAsanane sAra che." 1 mUlArtha-dharmanI ciMtA vaDe zayana karavuM. 32 Takartha_dharmanI ciMtA vaDe eTale jemaNe bhuvanane kaleza ApanAra kAmadeva rUpI malane ja che, teo dhanya che, teo vaMdanA karavA yogya che ane temaNe A traNa lokane pavitra karelA che. " 1 - ItyAdi zubha bhAvanA bhAvIne svapana eTale nidrA aMgIkAra kare. zubha bhAvanA bhAvIne sutelo purUSa teTalo kALa zubha pariNAma vALo rahe che.32 mUlArtha-namaskAra (navakAra) maMtra kahetAM kahetAM jAgavuM.33 namarakAra eTale sarva kalyANa rUpa nagaranA paramazreSThi [ nagara zeTha ] rUpa evA paMcaparameSTi e adhiSThAna karela "name arihaMtANuM " ItyAdi prakhyAta rUpa vAlo navakAra maMtra te vaDe avadha eTale nidrAne tyAga kare-AgavuM. kAraNake, parameSTi namarakArane meTa guNa che. tene mATe 1 paMcaparameSTinuM nAma uccAraNa karatAM karatAM jAgavuM. Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH adhyaayH| as A go paMca nAjAra sarvapApamAnaH | baMgalAnAM ra pa ka vari le ? rara . tathA-prayatnakRtAvazyakasya vidhinA caityaadivNdnniti rU . prayatnena prayatnavatA kRtAnyAvazyakAni mUtrapurIpotsargAgapadAlanazudhavastraprahaNAdIni yena sa tasya vidhinA puSpAdipUjAsaMpAdanamukhAnyasanAdinA prasikena caityavaMdanaM prasiddharUpamevAdizadvAnmAtApitrAdiguruvaMdanaM ca yathoktam caityavaMnataH sara jo jAvaTa banAvo. tasmAtkarmakSyaH sarvaH tataH kalyANamaznute // 1 // pratIti | 24 - tathA samyakpratyAkhyAnakriyeti // 35 // samyagiti kriyAvizeSaNaM / tataH samyag yathA navati tayA mAnakrodhAnA "A paMca namarakAra sarva pApano nAza karanAra che ane sarva maMgabemAM mukhya maMgaLa rUpa che." 1 - mUlArtha-prayatna vaDe karyuM che Avazyaka jeNe evA purU vidhi vaDe caityAdikanuM vaMdana karavuM. 34 - - - TIkAtha-prayatnavAna thaI karelA che, Avazyaka eTale maLa mUtrane tyAga, aMganuM prakSAlana ane zuddha vastranuM grahaNa vagere jeNe evA purUSa vidhi eTale puSpAdika vaDe pUja, mudrA ane nyAsa ItyAdi prasiddha vidhi vaDe caityavaMdana je prasiddha che te, temaja Adi zabdathI mAtA pitA vagere vaDilone vaMdana karavuM. tene mATe kahyuM che ke - caityavaMdana karavAthI samyaka prakAre zubha bhAva thAya che ane tenAthI sarva karmane kSaya thAya che ane tethI sarva kalyANane prApta kare che." 1 ityAdi vaMdananuM pULa jANavuM. 34 mUlAI-vaLI samyaka prakAre paccakhANanI kriyA karavI. 35 samyaka e kriyA vizeSaNa che. te uparathI evo artha thAya ke, samyapha Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMduprakaraNe bhogAdidoSaparihAravazAtpratyAkhyAnasya mUlaguNagocarasyottaraguNagocarasya ca kriyA grahaNarUpA parimitasAvadyAsevane'pi aparimita parihAreNa pratyAkhyAnasya mhaajIvAt / yam / 200 parimitamupanuMjAno hyaparimitamanaMtakaM pariharaMzca / prApnoti ca paraloke hyaparimitamanaMtakaM saukhyam // 1 // kRti / || rUpa || tayA--yathocita caityavRgamanamiti // OM dvivabaMda yathocitaM yathAyogyaM caityagRhagamanaM caitugRhe jinajavanalakSaNe nAya pratyAkhyAna kriyAnaMtarameva gamanamiti / iha dvividhaH zrAvako javati samRddhimAMstaditaraca tatrarddhimAn rAjAdirUpaH sa sarvasvaparivArasamudAyena vrajati evaM prakAre jema heAya tema eTale mAna, krodha, anAbhAga vagere dASAnA yAga karIne pratyAkhyAna eTale mULa guNa tathA uttara guNu AzrIne rahela paccakhANu, tenI kriyA karavI. kAraNake, parimANa karelA sAvadhatu sevana karye chate aparimANa karelA sAvaghanA tyAga karavA,teNe karIne meTA guNAe paccakhANamAM rahelAche. tene mATe kahyuM che ke,-- parimANu karela sAvane bhAgavata ane aparimANu karela anatu sAvadhane tyAga karatA purUSa paraleAkane viSe nizce aparimita anata sukha pAme che. " 1 para mUlA--jema ghaTe tema caityagRhamAM gamana karavu. 36 TIkA--pratyAkhyAna kriyA karyAM pachI jene jema ucita heAya tema teNe arhat biMbane vaMdanA karavA mATe caityagRhamAM gamana karavuM. ahIM zrAvaka be prakAranA che. eka samRddhimAn ane bIjo samRddhi rahita. temAM rAjA pramukha te samRddhimAn zrAvaka che, te peAtAnA sarva parivAranA samudAyathI caitya pratye jAya che, ema karavAthI zAsananI prabhAvanA karelI kahevAya che, tenAthI bIjo samRddhi vagaranA zrAvaka che, te peAtAnA kuTuMbanI sAthe Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH adhyAyaH / hi tena pravacanAnAvanA kRtA javati / taditaro'pi svakuTuMbasaMyogenati samudAyakRtAnAM karmaNAM navAMtare samudAyenaivopayogAt // 36 // tathA vidhinAnupraveza iti // 37 // vidhinA vidhAnena caityagRhe pravezaH kAryaH / anupravezavidhizvAyam / " sacittANaM davvANaM vinassaraNayAe acittANaM davvANaM avinassaraNayAe egasAmieNaM uttarAsaMgaNaM carakuphAse aMjalipagraheNaM maNaso kgttiikrnneMti | re7 | tatra - citopavAvaraniti che rUDa che ucitasyAdivAnAM yogyasya upacArasya puSpadhUpAdyarcanalakSaNasya karaNaM vidhAnam | 1 || caitya pratye jAya che. kAraNake, samudAya malIne karelA kAryo bIjA bhavamAM samudAya sAthe bheLavavAmAM Ave che. 16 malAI-vidhivaDe caityagRhamAM praveza kare, 37 TIkArthavidhi vaDe caityagRhamAM praveza karaze. te praveza karavAne vidhi A pramANe che "pitAnA aMgane AzrIne rahelA pupAdi sacitta dravyane tyAga kara ane acitta dravya je AbhUSaNa pramukha tene tyAga na karavo. eka saTaka eTale khesa pramukha oDhavAnA vastranuM uttarAsaMga karavuM. (ahiM eka zabdanuM grahaNa karela che, tethI oDhavAnA vatranuM uttarAsaMga karavuM, paheravAnA vatranuM uttarAsaMga karavuM nahIM.) jina paramAtmAne dekhatAMja aMjali joDe ane manane ekAgra karavuM ItyAdi vidhisahita caityagRhamAM praveza kare. 37 mUlA-vaLI te caityane viSe ucita eve upacAra kare.38 TIkArya-ucita eTale ahaMtanA biMbane gya e puSpa, dhUpAdi pUjAne upacAra tenuM kAraNa eTale vidhAna karavuM. 38 ahi pAMca prakAranA abhigama jANI levA, athavA pAMca prakAranA rAjacinha che. tene tyAga kare. 1 vAhana, (pagarakhAM vagere ) 2 mukuTa, 3 taravAra, 4 tra ane 5 cAmara e pAMcane tyAga karavo. 216 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 dharmabiMduprakaraNe tato nAvatastavapATha iti // 3 // daridranidhinAmAdisaMtopopamAnopameyAda jAvato jAvAtsaMtoSAvaNAt stavAnAM sadanUtaguNodbhAvanApradhAnAnAM namaskArastavanavANAnAM pAThaH samucitena dhvninA samucArapU |U tatazcaityasAdhuvaMdanamiti // 40 // caityAnAmarhadivAnAmanyeSAmapi jAvAhatpravRtInAM sAdhUnAM ca vyAkhyAnAdyathamAgatAnAM vaMdanIyAnAM vaMdanamaniSTaranaM praNipAtadaMgakAdipAThakrameNa ghaadshaavrttvNnadinA gha lidaveti | Jo || tataH gurusamIpe pratyAkhyAnAnnivyaktiriti // 41 // tathAvidhazuddhasamAcArasAdhusamIpe prAgeva gRhAdI gRhItasya pratyAkhyAnasya abhivyaktiH guroH sAkinAvasaMpAdanAya pratyuccAraNam / / 41 // mUlAtha-te pachI bhAvathI stavano pATha karavA, 39. TIkArtha-daridrI purUSane jema nidhino lAbha vagere thAya, ane tethI je saMtoSa thAya te saMtoSanI upamAthI upameya evA saMtoSarUpa bhAvathI ratava eTale vidyamAna guNane ( sabUta guNAne pragaTa karavArUpa namakara ratavane pATha eTale yogya dhvanithI uccAra kare. uH malArtha-te pachI caitya-arihaMtanA biMbane tathA sAdhunevadanA karavI. 40 TIkArya-caMtya eTale arihaMtanA biMba tathA bIjA paNa bhAva ane riheti ane sAdhu eTale vyAkhyAna vagerene mATe AvelA vaMdanIya munie temane vaMdanA karavI eTale stavana athavA praNipAta, daMDaka vagerenA pAThakramathI ane dvAdazAvarta prasiddha vaMdanAdika vaMDa vAMda. 40 mUlAI-te pachI uttama gurUnI samIpe paccakhANanI spaSTatA kare ure. 4 TIkArya-tevA zuddha samAcArIvAlA sAdhu-gurUnI samIpe pahelethI ja ghara pramukhamAM grahaNa karelA paccakhANanI spaSTatA kare eTale gurUnI sAkSI rAkhavAne tenuM pratyuccAraNa kare. 41 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 211 tRtIyaH adhyaayH| tato jinavacanazravaNe niyoga iti // 4 // saMprAptasamyagdarzanAdiH pratidinaM sAdhujanAtsamAcArI zRNotIti zrAvaka ityanvaryasaMpAdanAya ninavacanazravaNe niyogo niyamaH kAryaH // 42 // tataH samyakRtadaryAnocanamiti // 3 // sampaka saMdeha vaparyayAnadhyavasAyaparihAreNa tadarthasya vacanAnidheyasya punaH punarvimarzanaM anyathA -- vRthAzrutamAciMtita mitivacanAt na kiMcicvaNaguNaH yAdviti che 42 tataH A rati che hama . Agamo jinasikAMtaH sa evaiko na punaranyaH kazcitsarva kriyAsu paraH pradhAno yasya sa tathA tasya jAvaH zrAgamaikaparatA sarva kriyAsvAgamameveka puraskRtya prttipiti ni ! 4d | malAthe-te pachI jina vacanane sAMbhaLavAno niyama kara. 2 TIkAtha-samyam darzana vagerene prApta karI pratidivasa sAdhu pAsethI samAcAra sAMbhaLe, te zrAvaka kahevAya evA sArthaka ane saMpAdana karavAne mATe jina vacanane sAMbhaLavAne niyama kare. 4ra . mUlArtha-te pachI te jinavacananA arthano sArI rIte vicAra karavo. 43. TIkAtha-samyak eTale radeha,viparyaya ane anadhyavasAyane tyAga karI te jinavacananA arthane vAraMvAra vicAra kare che. kAraNa ke, " ciMtavana karyA vagaranuM zravaNa vRthA che " evuM vacana che, e hetu mATe, ciMtavana karyA zivAya sAMbhaLavAne kAMI paNa guNa thato nathI. 43 mUlArtha---te pachI jinAgamanuM ja pradhAnapaNuM rAkhavuM. 4 TIkAryuM-Agama eTale jinasidghAMta, te ekaja (bIjo koI nahIM) sarva kriyAomAM jene pradhAna che, tene bhAva arthAt sarva kriyAomAM Aga maneja mukhya karIne pravRtti karavI, e bhAvArtha che. 44 Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmAbaMduprakaraNe tattara dhrutarAcAlanakriti se kare che zrutasyAgamA upalabdhasya zakyamyAnuSThAtuM pAryamANasya pAlanamanuzIlanaM sAmAjipaSayiita che paNa che tayA azakdhe nAvapratibaMdha iti // 46 // azakye pAlayitumapAryamANe tathAvidhazaktisAmagryanAvAtsAdhudharmAcyAsAdau bhAvanAMtaHkaraNana pratibaMdhaH Atmani niyojanaM tasyApi tadanuSThAnaphalatvAt / yathoktam nA cAvalIyAstatra sarAsthi. tadyogaH pApabaMdhAya tathA dharme'pi dRzyatAm // 1 // tadyoga iti anyaprasaktanArIvyApAraH svakuMTubaparipAlanAdirUpa iti // 46 // mUlAI_AgamathI sAMbhaLelA ane potAthI thaI zake evA anuSThAnanuM pAlana karavuM. 4pa. TIkArtha- te eTale AgamathI sAMbhaLeluM,zakya eTale karI zakAya tevuM, tenuM pAlana karavuM, eTale sAmAyika, piSadha vagerethI pAlana karavuM4pa. mUlArtha-potAnI zakitathI na banI zake evA anuSThAnane viSe bhAva rAkhavo. 46 TIkArca-azakya eTale je pAlI na zakAya tevuM anuSThAna, tene viSe bhAva rAkhe. eTale tevI jAtanI zakitanI sAmagrInA abhAvane lIdhe sAdhudharmane abhyAsa karavA vagere karI zakAya tevA na hoya, teneviSe aM. taHkaraNane bhAva rAkhe-tenI AtmAne viSe bhejanA karavI, kAraNake, ane zakya anuSThAnane viSe AtmAne joDavAthI anuSThAnanuM kula male che, te viSe kahyuM che ke, bIjA purUSamAM Asakta thayelI ratrIno bhAva te purUSamAM sadA rahe che pachI te Asakata thayelI strIne kuTuMba pAlana karavArUpa vyApAra jema pApabaMdhane artha thAya che, tema azakya dharmanA anuSThAnane bhAva te anuSThAnanA phalane arthe thAya che. '46 1 tene vega eTale anya purUSamAM Asakta evI strIne kuTuMbane pAlana karavA pramukha vyApAra Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH prasthAyI 213 tathA tatkartRSu prazaMsopacArAviti // 4 // tatkartRSvAtmAnamapekSyAzakyAnuSThAna vidhAyiSu puruSasiMheSu prazaMsopacArau / prazaMsA muhurmuhuguNotkIrtanarUpA napacArazca tanucitAnapAnavasanAdinA saahaayyramiti us | tayA nipuNanAvaciMtanamiti // 4 // nipuNAnAmatinipuNamatisUdamannAvagamyAnAM nAvAnAM padArthAnAmutpAdavyaya dhauvyasvajAvAnAM baMdhamokAdInAM cAnuprekSaNaM yathA " anAdinidhane avye svaparyAyAH pratikSaNam / janmajaMti nimajjati jalakabolavajale // 1 // snehAjyaktazarIrasya reNunA zliSyate yathA gAtram / malAI-te azakya anuSThAna karanArA purUSonI prazaMsA karavI ane temane sahAya ApavI. 47 TIkArtha-potAnA AtmAnI apekSAe te azakya anuSThAnane karanArA evA siMha samAna purUSanI prazaMsA karavI eTale vAraMvAra temanA guNonuM kIrtana karavuM. upacAra eTale temane yogya evA anna, pAna, vastra vigerethI temane sahAya karavI. 47 mUlArtha-sUkama buddhiva jANavA yogya evA padArthonuM citavana karavuM. 48 TIkAI-nipuNa eTale atisukSma vicAravAlAne jaNavA yogya evA bhAva (padArtha) eTale utpAda, caya ane dhruva svabhAvavAlA baMdha, mekSa vagere padArthone vicAra kare. jemake, anAdi ane anaMta evA dravyane viSe pratikSaNe jalamAM tenA taronI jema svaparyAya utpanna thAya che ane nAza pAme che. 1 jema telathI cAlelA zarIravAlA mANasanA gAtra upara raja ceTe che, Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 sArIni / ii dharmabiMduprakaraNe pAkinnasya karmabaMdho javatyevam // 2 // tathA gurusamIpe prazna iti // 47 // yadA punarnipuNaM ciMtyamAno'pi kazcidbhAvo'tigaMjIratayA svayameva nitaM na pAryate tadA guroH saMvignasya gItArthasya ca samIpe prazno vizuddha vinayapUrvake paryanuyogaH kAryaH yathA bhagavannanavabuddho'yamartho'smAbhiH kRtayatnairapi tato'smAnvodhayitumarhati jagavaMta iti // 47 // tathA nirNayAvadhAraNamiti // 50 // nirNayasya nizcayakAriNo vacanasya guruNA nirUpitasya avadhAraNaM datAvadhAnatayA grahaNam / jaNitaM cAnyatrApi - " sammaviyAriyavvaM apayaM nAvaNApahANela / tema rAgadveSathI vyApta evA purUSane karmanA baMdha thAya che. 2 ityAdi. 48 mUlA--gurUnI samIpe prazna puchavA. 4 TIkA--jyAre nipuNatAthI vicAra karelA keAi bhAva-padmA ati gaMbhirapaNAne laine peAtAnI mele tenA nizcaya na thai zake tyAre savegI ane gItA evA gurUnI samIpe zuddha vinya pUrvaka prazna puchyA. jemake " huM bhagavana, amee yatna karyAM tApaNa A artha amArA samajavAmAM AvatA nathI, mATe Apa bhagavata ameAne samajAvavAne cAgya che! '' 4 malA-gurUe niNaya karelA arthanu avadhAraNa karavuM pa nirNaya eTale gurUe nirUpaNa kareluM nizcaya kAraka vacana te nuM avadhAraNa karavuM,eTale avadhAna ApI ekAgra citta rAkhI sAMbhalI ghaNa karavuM TIkA te viSe bIje sthale paNa kaheluM che-- bhAvanA che pradhAna jene evA purUSe bahuzruta gurU pAsethI sAMbhaLelA Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH adhyaayH| 215 visae ya vAviyivvaM bahusuyaguruNo sayAsAo" // 1 // 50 tathA gvAnAdikAryAniyoga iti // 21 // sAnAdInAM gvAnavAnavAgamagrahaNodyatapAyUrNakAdilakSaNAnAM sAdhusAdharmikANAM yAni karmANi pratijAgaraNopadhAnnapAnavastrapradAnapustakAdisamarpaNopAyanirUpaNAdilakSaNAni teSvaniyogo dattAvadhAnatA vidheyeti // 51 // ___ tathA kRtAkRtapratyupekSeti // // kRtAnAM akRtAnAM ca caityakAryANAM glAnAdikAryANAM ca pratyupekSA nipuNAnogavilocanavyApAreNa gaveSaNaM tatra kRteSu karaNAnAvAdakRtakaraNAyogramo vidheyaH anyathA niSphanazaktikSayaprasaMgAditi // 53 // tatazca citavevayAgamanamiti // 3 // arthapadane vicAra karo. ane e artha padanA viSayane-varUpano paNa vicAra kara. 50 mUlAI-glAnAdikanA kAryane viSe sAvadhAnapaNuM rAkhavuM. pa1 TIkA-glAnAdi eTale mAMdA mANasa,bAlako,vRdhdha ane zAstrane haNa karavAmAM ughukata thayelA ane atithi-mIjamAna thayelA sAdhuo tathA sAdharmionA je karma eTale pratijAgaraNa, auSadha, anna, pAna, ane vastranA dAna, putakAdi arpaNa karavA, ane upAzraya ApavA vigere kAma tenI aMdara sArI rIte dhyAna ApavuM. 1 mUlArtha-karelA kAmanI ane karelA kAmanI tajavIja karavI para TIkArtha-caitya saMbaMdhI tathA glAnAdi saMbaMdhI karelA kAryo tathA na karelA evA je karyo tenI pratyupekSA karavI, eTale nipuNatAthI vicAra karavArUpa tenA vyApAra karI tenI gaSaNa karavI temAM je kArya karelA che, tene pharI karavAno abhAva che. paNa je karyA nathI te karavAne udhama kare. jo ema na karavAmAM Ave te pitAnI zaktino phegaTa kSaya karavArUpa prasaMga Ave. para malAI-te pachI yogya velAe ghera AvavuM. pa3 Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMduprakaraNe ucitavanayA gRhavyavahArarAjasevAdiprastAvalakSaNayA AgamanaM caityanavanAdgurusamIpAhA gRhAdAviti // 53 / tato dharmagdhAno vijJAra ti paNa che kunakramAgatamityAdisUtroktAnuSThAnarUpo vyavahAraH kAryaH // 55 // tathA 6cce saMtoSaparateti che avye dhanadhAnyAdA viSaye saMtoSapradhAnatA parimitenaiva nirvAhamAnahetunA avyeNa saMtoSavatA dhArmikeNaiva javitavyamiyayaH / asaMtopasyAsukhahetutvAt / thayuSyate- atyuSaNAtsaghRtAdannAdacchimAtsitavAsasaH / aparapraSyanAvAca zeSamiccanpatatyadhaH // 1 // iti tathA-- TIkArtha-AgelAe eTale hATane vepAra tathA rAjAnI nekarI vigere karavAne samaye Agamana karavuM eTale tyabhavanamAMthI athavA gurUnI pAsethI ghara vigere tarapha AvavuM paDe mUlArtha-te pachI dharma jemAM mukhya che,evo vyavahAra karavo.54 TIkortha-vyavahAra eTale "kulamAgata" ityAdi pahelA adhyAyanA chaThThAsUtramAM kahevA pramANe vyavahAra kare. 54 mUlArtha-dravyane viSe saMtoSa mukhya rAkha. 55 TIkArya-dravya eTale dhanadhAnya vigeremAM saMtoSane pradhAna rAkhe. arthAtu kahevAno Azaya e che ke dhArmika purUSe parimANa karelA ane jeTalAthI mAtra nirvAha thaI zake eTalA parimita dravyathI saMtoSa mAnanArA thavuM. saMtoSa na rAkhavo e du:khane hetu che. tene mATe kahyuM che ke - DA ghI sAthe garama anna maLe, peharavA phATayA vagaranuM vastra maLe ane pArakI nekarI na karavI paDe teTalAthI saMtoSa mAne. te sivAya bAkI je IchA kare te nIce paDe che. tene adha:pAta thAya che." 1 Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIH adhyAyaH " saMtoSAmRtatRptAnAM yatsukhaM zAMtacetasAm / kutastaddhanabubdhAnAmitazcetazca dhAvatAm " // 1 // 55 tathA dharme dhanabudhiriti // 56 // dharme zrutacAritrAtmaka sakalAninApitAvikAsidhimUle dhanabudhiH matimatAM dharma eva dhana miti pariNAmarUpA niraMtaraM nivezanIyeti // 56 // tathA zAsanonnatikaraNamiti // 17 // zAsanasya nikhinaheyopAdeyatnAvAvi vananAskarakalpasya jinanirUpitavacanarUpasya unnatiruca nIvastasyAH karaNaM samyaganyAyavyavaharaNa--yathocitajanavinayakaraNa-dInAnAyAcyucaraNa -suvihitayatipuraskaraNa-parizumazIsapAsanajinanavanavidhApana -yAtrAsnAtrAdinAnAvidhotsavasaMpAdanAdinirupAyaiH tasyAtimahAguNatvAditi / pazyate ca vaLI kahyuM che ke, "jeo saMtoSarUpI amRtathI tRpta che ane jemanuM citta zAMtimAM rahe che, tevA purUSone je sukha male che te sukha dhanamAM lubdha banI Amatema doDAdoDa karanArAone kyAMthI male ? " 1 papa mUlArtha--dharmane viSe ghanabudhdhi rAkhavI. pa6 TIkAtha-sarva vAMchitanI asAdhAraNa siddhinuM mUlarUpa evA zrutacAtrirUpa dharmaviSe dhananI buddhi rAkhavI eTale "buddhivAnane dharmaja dhana che evA niraMtara pariNAma rAkhavo. pa6 mUlArtha-jina zAsananI unnati karavI. 57 TIkArtha-zAsana eTale sarva haiyatyAga karavA yogya) ane upAdeya (graha karavA lAgya) evA bhAvane pragaTa karavAmAM sUrya samAna evA zrI jinanirUpita vacana rUpa zAsana tenI unnati karavI eTale sArI rIte nyAya pramANe vyavahAra karavo, gyatA pramANe lokone vinaya kare, dIna ane anAtha janane duHkhamAMthI uddhAra kara, zuddha yatione pUjA satkAra kare, zuddha zILanuM pAlana karavuM, jina ce karAvavA, yAtrA, nAtra vagere vividha utsA karavA, ItyAdi upAyothI jina zAsananI unnati karavI; kAraNa ke tevI unnati karavAmAM meTe guNa rahelo che. tene mATe zAstramAM kahyuM che ke, Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMduprakaraNe " karttavyA connatiH satyAM zaktAviha niyogataH / pravacce / hai tIrthanAma : "li ? | tti 57 tathA vinavocitaM vidhinA kSetradAnamiti // 5 // vinavocitaM svavinavAnusAreNa vidhinAnaMtarameva nirdeyamANena kSetrecyo nirdekSyamANecya eva dAnamanapAnauSadhavastrapAtrAdhucitavastuvitaraNam // 17 // vidhinetraM ca svayameva nirdizannAha navarAiirnivaMtA ti / BUT satkaraNaM satkAraH abhyutthAnAsanapradAnavaMdanarUpo vinayaH sa Adiryasya dezakAlArAdhanavizuccazramAviSkaraNadAnakramAnukramAdeH kuzanAnuSTAnavize A lekamAM pitAnI zakti pramANe jina zAsananI unnati karavI, kAraNake, e unnati tIrthakara nAma karmane upArjana karavAnuM kharuM kAraNa che" pa7 mUlAI-pitAnA vaibhava pramANe vidhivaDe kSetrane dAna kare 58. TIkArthapitAne vaibhavane anusare eTale AgaLa kahevAmAM Avaze evA vidhine anusAra AgaLa kahevAmAM Avaze evA kSetramAMja ucita vastunuM dAna karavuM, eTale anna, pAna, auSadha, vatra ane pAtra vagere yogya vastu ApavI. pa8 vidhi ane kSetranuM svarUpa graMthakAra pate dekhADe che - mUlArtha-satkAra vagere karavA ane mokSa vinA bIjI IcachA na rAkhavI te vidhi kahevAya che. pa9 TIkArtha-satkAra eTale beThA thaI sAmAjavuM, Asana ApavuM, ane vaMdanA karavI e rUpa vinaya te che Adi mukhya jene arthAt jemAM deza kALa nuM ArAdhana ane zuddha zraddhAnuM pragaTa karavApaNuM che, evA dAnanI paripATI vALA kuzaLa AcaraNa rUpa vinaya te vidhi jANavo. niHsaMgatA eTale A loka tathA paralokanA phaLanI abhilASAthI - Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH adhyaayH| 11e Sasya sa tathA / kimityAha / vidhirvarttate / niHsaMgatA aihikapAramaukikaphalAjilApavikalatayA sakanaklezalezAkalaMkitamuktimAtrAlisaMdhitA cakAraH smuve che paNa te vItarAgadharmasAdhavaH kSetramiti // 60 // vItarAgasya jinasya dharma uktaniruktaH tatpradhAnAH sAdhavo vItarAgadharmasAdhavaH kSetraM dAnAha pAtramiti tasya ca vizeSalakSaNa midam " dAMto dAMto mukto jiteMghiyaH satyavAgajayadAtA / proktastridaMmavirato vidhigRhItA navati pAtram // 1 // 60 tayA HkhiteSvanukaMpA yayAzakti avyato naavttti che ? | mukhateSu navAMtaropAttapApapAkopahitAtitIvraklezAvezeSu dehiSvanukaMpA kRpA kAya / yazakta svasa.monurUpaM vyatastathAvidhagrAsAdeH zakAsAt / hita ane sarva kalezanA lezathI kalaMkti nahIM thayela mukitanI kevaLa icchA, ahi = zabda samuccaya arthamAM che. 59 malArtha-vItarAganA dharmathI yukata evA sAdhuo te kSetra kahevAya che. 60 TIkArtha-vItarAga eTale jina bhagavAna teno dharma (jenI vyutpatti AgaLa kahela che.) te che mukhya jemane evA sAdhuo te kSetra che, eTale dAnane lAyaka pAtra che. tenuM vizeSa lakSaNa A pramANe che - - "kSamAvAna, Idrine damana karanAra, mukta, iMdrine jItanAra, satya vacana bolanAra, abhaya ApanAra, mane daMDa, vacanadaDa ane kAyadaMDa e traNa daMDathI rahita ane vidhinuM grahaNa karanAra evo purUSa pAtra kahevAya che.1 60 mUlAthu-duHkhI purUSanI upara dravyathI ane bhAvathI pitAnI zakita pramANe anukapA karavI. 61 TIkArya-duHkhI eTale pUrva janme karelA pApanA pariNAmathI prApta thayela ati tIvra kalezathI pIDAtA prANIone viSe anukaMpa-kRpA karavI. yathAzakita eTale pitAnA sAmarthya pramANe dravyathI eTale tevI jAtanA Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMduprakaraNe jAvato jIpaNanavajramaNavairAgyasaMpAdanAdirUpAt / caH samuccaye / duHkhitAnukaMpA taupakAratvena dharmaikahetuH / yathoktam "anya dharmAra pIre ra vatIti .. adhigataparamArthAnAmavivAdo vAdinAmatra " // 1 // ti che ? tathA lokApavAdanIrateti // 62 // lokApavAdAt sarvajanAparAgalakSaNAt nIrutA atyaMtanItanAvaH kimuktaMnavati nipuNamatyA vicitya tathAtathocitattipradhAnatayA satatameva pravartitavyaM yathAyathAsakalasamohitasidhividhAyijanapriyatvamujjRnate / na punaH kathaMcidapi janApavAdaH tasya maraNAnirviziSyamANatvAt / tathA cAvAci / / vacanIyameva maraNaM javati kulInasya lokamadhye'smin / maraNaM tu kAlapariNatiriyaM ca jagato'pi sAmAnyA" // 1 // iti 62 anna vagere ApavAthI ane bhAvathI eTale bhayaMkara evA A bhavabhramaNathI vairAgya saMpAdana karAvavAthI ahi ja zabda samuccaya arthamAM che. duHkhI jana upara anukaMpA karavI te tenA upakArapaNAne laIne dharmanuM kAraNarUpa thAya che, tene mATe kaheluM che-"parane upakAra kare, te moTA dharmane mATe thAya che. te viSe paramArthane prApta karanArA evA tattvajJAnI purUSane ane vAdI purUSone vivAda nathI, eTale e vAta sarvane mAnya che." 1 61 malArtha-lekApavAdathI bhaya rAkhavo. 6ra TIkArtha-lokApavAda eTale sarva lokenI jemAM nAkhuzI hoya te. tevA lokApavAdathI bharatA rAkhavI-atyaMta bIka rAkhavI.te uparathI ema siddha thAya che ke,sarva nipuNa buddhithI vicArIne tevI rIte haMmezAM egya vRttithI pravartavuM ke, jethI sarva vAMchita siddhine karanArI lokapriyatA vRddhi pAme. paNa kAI jAtane lokApavAda na thAya. kAraNake, lokApavAda maraNathI paNa vizeSa che. tene mATe zAstramAM kahyuM che. "kulIna purUSanI A lokamAM niMdA thAya, te tene maraNa rUpa che ane kAlanA pariNAma rUpe je raNa thAya che, te te sarva jagatane sAmAnya che." Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH adhyAyaH / tathA cukAvavAvekSaNamiti // 6 // sarvaprayojaneSu dharmArthakAmarUpeSu tattatkAlA divallAlocanena prArabdhumiSTeSu pra 'thamata eva matimatA gurornUyaso guNamAnapakSasya doSalAnapakSasya ca laghotha taditararUpasya jAvo gurulAghavaM tasya nipuNatayA apekSaemAlocanaM kAryamiti // 63 // tataH kimityAha vartuLa pravRttiriti // 64 // prAyeNa hi prayojanAni guNavAna mizrANi tato bahuguNe prayojane prativyApAraH tathA carSim - 221 17 " appe bahumesejjA evaM paMriyalarakaM / savvAsu pattivAsu E pravruyaM vi " ? || 64 tathA caityAdipUjApuraHsaraM jojanamiti // 65 // malA--samAM gurU lAdhavanI apekSA rAkhavI. 63 TIkAtha--dharma, artha ane kAma rUpa sarva prayAjanane viSe te te kAla vagerenA baLaneA vicAra karI Ara MbhelA hAya, temane viSe prathamathIja buddhimAna purUSa jemAM dhaNAM guNanA vA ghaNA doSano lAbha haiAya evA pakSa ane jemAM thADA guNa, dASa hAya evA pakSa ke je gulAghava kahevAya che, tene nipuNatAthI vicAra karaveA. 63 te gurUlAdhavanI apekSA karI zu karavu ? te kahe che lA--jemAM dApa thADA heAya ane guNa ghaNA hAya, temAM pravRtti karavI. 64 TIkA--prAye karIne prayAjanA guNa lAbhathI mizrita hAya che, temAM je prayeAjana ghaNAM guNavAlu hAya temAM pravRtti karavI. te viSe mahAmuninu pramANa che. "alpa deSe karIne dhaNA guNanA lAbhanI icchA karavI e paDitanu lakSaNa che; mATe sarva evA prati sevanAnA kAya eTale apavAdane viSe eTatuM artha padya che, eTale meATA purUSA ema kahe che." 1 64 malA--caityAdikanI pUjA karyAM pachI bhAjana karavuM,65 Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 dharmabiMduprakaraNe prApte jojanakAle caityAnAmarhavilakSaNAnAM AdizadvAtsAdhusAdharmikANAM ca pUjA puSpadhUpAdibhirannapAnAdhinizvopacaraNaM sA puraHsarA yatra tacaityAdipUjApuraHsaraM bhojanamanopajIvanam / yato'nyatrApi paThyate / " jiobiyANaM pariyaNasaMnAlA uciyakiccaM / soya hA pacarANassa saMbharaNaM / / 1 / / 65 tathA tadanveva pratyAkhyAnakriyeti // 66 // tadanveva jojanAnaMtarameva pratyAkhyAnakriyA dvividhaayaahaarsNvrnnruu6 | 16 | tathA zarIrasthitau prayatna iti // 67 // zarIra sthitAvucitAcyaMga saMvAhanasnAnAdilakSaNAyAM yatnAdaraH / tathA ca paThyate TIkA bhAjana karavAnA samaya prApta thatAM arihaMtanA biMbarUpa che lakSaNa jemanuM evA caityanI Adi zabdathI sAdhu sAdhvIe ane sAmi baMdhuonI pUjA karavI. eTale caitanI puSpadhUpa vagerethI ane sAdhu tathA sAdhima badhu kheAnI annapAna vagerethI upacArarUpa pUjA karavI te caityAdikanI pUjA karavA pUrvaka bhajana levu tene mATe bIje sthaLe paNa kahe che. " jinapUjA karavI, nilse dAna ApavuM, pASaNa karavA yogya parijananI sa MbhALa levI, ucita kAya karavuM, peAtAne dhaTe tevA sthAnamAM rahevuM ane paccakhANane saMbhAravA eTale te kAryAM bhejana pahelAM karavA ceAgya che, te karyAM pachI jamavuM." 165 mUlA--bhAjana karyAM pachI paccakhANa kriyA karavI.66 TIkA--bhAjana karyA pachI be prakAranA AhAranI savaraNarUpa pacca khANanI kriyA karavI. eTale azana, pAna, khAdima ane svAdima----e cAra prakAranA AhAramAMthI kAi be, kAi traNa ane kAI cAra prakAranA AhAranA tyAga kare ( cAvIhAra kare ) ema zakita pramANe paccakhANa kriyA karavI.66 mUlA --zarIranI sthitine viSe prayatna karavA. 67 zarIranI sthiti eTale yeAgya telanu mana, pagacaMpI ane snAna vagere karavArUpa zarIranI sa MbhALa temAM yatna-Adara karavA. tene mATe kahyuM che ke, TIkA Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrtayAjhadhyAyA. 223 " dharmArthakAmamokSANAM zarIraM kAraNaM yataH / tato yatnena tadayaM yathoktairanuvartanaH // 1 // iti 67 // tathA ta'ttarakAryaciMteti // 6 // tasyAH zarIrasthiteruttarANi uttarakAlanAvIni yAni kAryANi vyavahArakaraNAdIni teSAM ciMtA taptirUpA kAryA iti // 6 // tathA kuzavanAvanAyAM prabaMdha iti // 6 // kuzalabhAvanAyAma--- " sarve'pi saMtu sukhinaH sarve saMtu niraamyaaH| sarva jJANi paraMtu mAM vazciAmAcareta " ? . ityAdi zulaciMtArUpAyAM prabaMdhaH prakarSattiH // 6 // tathA riASTavarita avamiti / go a ziSTacaritAnAM ziSTacaritaprazaMseti prathamAdhyAyasUtroktalakSaNAnAM zravaNaM dharma, artha, kAma ane mokSanuM kAraNa zarIra che, jethI te zarIra nI pUrve kahelA sukhakArI anuvartanathI yatnavaDe rakSA karavI" 1 6 7 mUlArtha-te zarIranI sthiti mATe uttarakALe karavAnA kAryo nI ciMtA karavI. 68 TIkArya-te zarIranI rithati mATe uttarakALe je vyavahAra karavArUpa kAryo karavAnAM hoya, tenI ciMtA karavI-eTale pachavADe zarIrane nirvAha zI rIte thaze? teno vicAra kara. 68 mUlArtha-sarvanI kuzaLa bhAvanAmAM atizaya cittavRtti karavI. 69 TIkArya-kuzaLa bhAvanA A pramANe. sarva prANI sukhI thAo, sarvajana nirogI rahe, ane sarva prANI kalyANane juve. koIpaNa pApane Acaro nahIM." ItyAdi sarvanuM zubha ciMtana karavArUpa kuzaLa bhAvanAmAM ati utkarSathI cittavRtti karavI.69 mUlAtha-ziSTa purUSonA caritranuM zravaNa karavuM.70 TIkAI-ziSTa purUSanA caritranuM zravaNa karavuM eTale "ziSTa ca Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMduprakaraNe niraMtaramAkarNanaM tacvaNe hi tAtAniyApanAvAnna kadAciyabdhaguNa hAniH svata ri . so tathA sAMdhya vidhipAsaneti // 11 // sAMdhyasya saMdhyAkAlanavasya vidheranuSThAnavizeSasya dinASTamanAgojanAjyavahArasaMkocAdilakSaNasya pAlanAnusevanamiti // 71 // enAmeva vizeSata Aha / yathocitaM tatpratipattiriti // 2 // yathocitaM yayAsAmarthya tatpatipattiH sAMthyapratipattiriti // 7 // kIdRzItyAha pUjApurassaraM caityAdivaMdanamiti // 3 // rita prazaMsA e pehelA adhyAyanA sUtramAM kahela lakSaNavAlA ziSTapurUSa nA caritranuM niraMtara zravaNa karavuM. temane sAMbhaLavAthI te ziSTapurUSonA jevuM AcaraNa karavAne abhilASa utpanna thavAthI temane kadi paNa prApta thayelA guNonI hAni thatI nathI. 70 - mUlArtha-saMdhyAkAlanA vidhinuM pAlana karavuM. 71 TIkArya-saMdhyAkAle karavA gya e vidhi eTale anuSThAna vize5. jenI aMdara divasanA AThamA bhAgane viSe bhejanAdi vyavahArane saMkeca karavA vagere thAya che te. tenuM pAlana karavuM. *71 e viSe vizeSa kahe che. mUlArtha-yathAzakita saMdhyAkAlanA vidhino aMgIkAra kare.7ra TIkArtha-potAnA sAmarthya pramANe te saMdhyAkAlanA vidhine aMgIkAra kara. 7ra. te vidhine kevI rIte aMgIkAra kare te kahe che- mUlArtha-saMdhyAkALa saMbaMdhI pUjA karavA pUrvaka cetyAdi. kanuM vaMdana karavuM. ha3 & cAraghaDI divasa chatAM bhejanAdi vyavahArane saMkoca vagere karI saMdhyAkAla saMbaMdhI vidhi pALavAne yathAzakita udyama kare e bhAvArtha che. Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH adhyAyaH / 225 tatkAlocita pUjApUrvakaM caityavaMdanaM gRhacaityacaityanavanayoH AdizadvAtivaMdanaM mAtApitRvaMdanaM ca // 73 // tathA - sAdhuvizrAmaNakriyeti // 74 // sAdhUnAM nirvANArAdhanayogasAdhanapravRttAnAM puruSANAM svAdhyAyadhyAnAdyanuTazananiSTazepa hitazramANAM tathAvidhavizrAmakAdhvanAve vizramaNa kriyA / vizrAmyatAM vizrAmaM mAmAnAM karaNaM vizrAmaNA sA cAsau kriyA ceti samAsaH // 74 // tathA yogAbhyAsa iti // 15 // yogasya sAvananirAlaMbanabheda jinnasyAbhyAsaH punaHpunaranuzIlanam - ~ " sAlaMbano nirAlaMbanaca yogaH paro dvidhA jJeyaH / jinarUpadhyAnaM khabvAdyastattattvagastvaparaH 99 // // TIkA-saMdhyAkALane ucita evI pUjA karavA pUrvaka caityavaMdana karavuM eTale gRha caitya tathA caitya bhavananuM vaMdana karavuM Adi zabdathI yatine tathA mAtA pitAne vaMdana karavuM. 73 mUlA--sAdhune vizrAma ApavAnI kriyA karavI. 74 TIkAmAkSanA ArAdhana rUpa cAganA sAdhanamAM pravartelA ane svAdhyAya dhyAna vagerenA AcaraNanI sthitine laI zramane pAmelA evA sAdhuA (munirAjo)ne kAI tevA vizrAma karAvanAra sAdhu na hoya te te sAdhuAne vizrAma maLe tevI kriyA karavI arthAt temanI vaiyAvacca karavI. 74 malA--yAganA abhyAsa karavA. 75 TIkA--sAlaMbana ane nirAlaMbana avA be bheda vAlA yAganA abhyAsa karavA eTale vAraMvAra tenu parizIlana karavuM. tene mATe kahyuM che ke "sAlaMbana ane nirAlaMbana evA be prakAranA utkRSTa cAga che. temAM je jinarUpanuM dhyAna karavuM eTale samavasaraNamAM rahelA jinanA rUpanuM tathA pratimArUpe rahelA jinanuM dhyAna karavuM, te sAlakhana ane jinatattva eTale jIva pradezanA samUharUpa kevaLa jJAnAdi svabhAvavAlA jinatattvamAM gamana karanArA mukata jinaparamAtmAnuM dhyAna karavuM, te nirAlaMbana yAga kahevAya che." 29 Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226. dharmabiMduprakaraNe sattattvana kRti nivRttaninasvarUpamativad kRti 75 // tathA namaskArAdiciMtanamiti // 76 // namaskArasyAdizanAttadanyasvAdhyAyasya ca ciMtanaM jAvanam / / 76 / / tathA prazastAvakriyeti // 99 // tathA tathA kodhAdidoSavipAkaparyAlocanena prazastasya prazaMsanIyasya nAva - syAMtaHkaraNarUpasya kriyA karaNaM anyathA mahAdoSanAvAt / yaducyate - " cittaratnamasaMviSTamAMtaraM dhanamucyate / yasya tanmuSitaM doSaistasya ziSTA vipattayaH " // 1 // 77 tathA AyasthitiSenAmiti // 38 // navasthiteH saMsArarUpasya prekSaNamavalokanam - (meAkSamAM rahelA evA jina paramAtmAnA svarUpa sAthe joDAyelA je cAga te nirAlaMbana yAga kahevAya che.) 75 lA--namaskAra pramukhanuM citavana karavu. 76 TIkA bhAvavuM. 76 namaskAra Adi zabdathI anya svAdhyAyanuM ciMtana karavuM mulA--vakhANavA yogya (bhAva) aMtaHkaraNa karavuM, 77 TIkA--vakhANavA yogya eTale te te krodhAdi 'DhASanA vipAkanA vicAra karavAthI prazaMsanIya evu bhAva eTale aMtakaraNa karavuM. tevu aMtaH karaNa na karavAthI meTA deSa lAge che. tene mATe zAstramAM kahelu che-- " kaleza rahita evuM je cittarUpI ratna te aMtaranuM dhana che. je purUSatu te dhana dASAthI luTAela che, te purUSane sarva vipattie AvI male che. 39 1 77 mUlA--sa'sAranI sthitinA vicAra karavo. 78 TIkA 1 krodha prItinA, mAna vinayanA, mAyA mitratAneA ane leAbha sarvanA nAza karanAra che. eve vicAra karavA. AsaMsAranI sthitinA vicAra karavA-tenu avaleAkana karavuM, Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH adhyaayH| " yauvanaM naganadAspadopamaM zAradAMbuda vilAsi jIvitam / svamanabdhadhana vijramaM dhanaM sthAvaraM kimapi nAsti tattvataH // 1 // vigrahA gadanujaMgamAlayAH saMgamA vigmdossduussitaaH| saMpadopi vipadAkaTAritA nArina phrijinuvra| | pracArani | | tadanu tannairguNyanAvaneti // 7 // tasyA navasthiteH tannaiguNyanAvanA niHsAratvaciMtanaM / yathA / " itaH krodho gRdhraH prakaTayati padaM nijamitaH zRgAlI tRSNeyaM vikRtavadanA dhAvati puraH" / jemake - vanavaya parvatanI nadInA jevuM capala che. jIvita zaradaratunA vAdaLAnA vilAsa jevuM arithara che ane dravya svamAmAM maLelAM vaibhavanA vilAsa jevuM che tethI varatutAe kAMIpaNa rithara rahenArUM nathI. 1 zarIra rogarUpI sane rahevAnuM sthAna che, saMgama viyoganA doSathI dUSita che, ane saMpattio paNa vipattioe kaTAkSa daSTithI jeelI che, tethI phuTa rIte kaI paNa vastu upadrava rahita nathI." 2 ityAdi saMsAranA svarUpane vicAra karavo. 78 mUlArtha-te pachI A bhava sthitinI asAratAnuM ciMtavana karavuM. 79 TIkArtha-te bhavarithatinI asAratAnuM ciMtavana karavuM, jemake, eka tarapha krodharUpI gIdha pakSI pitAnI pAMkhane pragaTa kare che, eka tarapha tRSNArUpI zIyAlaNa mukha phADIne AgaLa AgaLa doDyA kare che ane Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMduprakaraNe itaH krUra: kAmo vicarati pizAca zviramaho umasAnaM saMsAraH ka iha patitaH sthAsyati sukham // 1 // etAstAvadasaMzayaM kuzala prAMtAdabiMdUpamA yo baMdhusamAgamo'pi na cirasthAyI khalaprItivat / afra kiMcidasti nikhilaM taccAradAMnodhara chAyAvacalatAM virtti yadataH svasmai hitaM ciMtyatAm // 2 // 77 tathA avalopanamiti // 44 apavargasya mukteH AlocanaM sarvaguNamayatvenopAdeyatayA paribhAvanam / 228 thA~~ 46 mAtAH zriyaH sakalakAmadhAstataH kiM dattaM padaM zirasi viSatAM tataH kim / eka tarapha kAmadevarUpI krUra pizAca cirakAla karyAM kare che evA A sa'sArarUpI ramasAnamAM paDelA karyA purUSa sukhe rahevAnA ! 1 dAbhanA patranA cheDA upara paDelA jalanA saMbaMdunA jevI A saMpatti che, e ni:sadeha che ane ene. samAgama paNa durjananI prItinI jema cirasthAyI nathI ane te zivAya bIjuM badhuM je kAMi che, te zaradastunA vAdaLAnI chAyAnIjema capalatAne dhAraNa kare che, tethI huM bhavya prANiyA,peAtAnA hitanuM ci Mtavana karo. 2 " 79 "" mUlA--mukitanI AlAcanA karavI. 80 TIkA muktinI AdyAcanA karavI eTale sarva guNA muktimAMja rahelA che, tethI muktija grahaNa karavA yogya che, evI bhAvanA bhAvathI, jemake,-- sarva kAmane dAhana karanArI lakSmI prApta thai, ethI zuM thayuM ? zatruonA mastaka upara paga mukayA, ethI zuM thayuM ! vaibhavAthI snehIone pUrI dIdhA, ethI zuM thayuM ? ane prANIonu zarIra kalpAMta kAla sudhIdhAra Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH adhyAyaH / saMpUritAH praNayino vinavaistataH kiM. kalpaM nRtaM tanujUtAM tanunistataH kim // 1 // tasmAdanaMtamajaraM paramaM prakAzaM .. taJcitta ciMtaya kimenirasadhika paiH / yasyAnuSaMgiNa zme nuvanAdhipatya coLAya paraMtumatI vaMti" rU. I go tathA zrAmaNyAnurAga iti // 1 // zrAmaNye zuddhasAdhunAve anurAgo vidheyaH / ka munivratama pannavAravA- saMtAnatAnavakaraM svymnyupetH| kuryA tauttarataraM ca tapaH kadAhaM jogeSu niHspRhatayA parimuktasaMgaH" // 1 // // 1 // Na thaI rahyuM, ethI zuM thayuM ? he citta, tethI anaMta, ajara (jArahita) parama prakAzarUpa evA mokSa sukhanuM ciMtavana kara. khoTA saMkalpa vikalpa karavAthI zuM vaLavAnuM che? kAraNake, viSaya sukhanI prApti mATe raMka jevA prA[one bhuvanapati paNAnI prApti vagere je sukho che, te te mokSa sukhanI prAptinA AnuSaMgika sukha che eTale tenA peTA sukharUpa che. 1-2 80 mUlArtha-sAdhupaNAne viSe anurAga kare. 81 TIkArya-zuddha sAdhupaNAmAM anurAga karavo. eTale mane zuddha sAdhupaNuM kyAre prApta thaze ?' evo vicAra kare. jemake , "sarva bhavane viSe karelA karmonA samUhane khapAvanAra jainamuninA vratane svecchAthI prApta thayelA ane bhegene viSe niHspRhatAthI saMgane choDanare e huM atizaya pradhAna evA tapane kyAre AcarIza" ? 1 - A pramANe anurAgathI vicAra kare. 81 Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhabiMduprakaraNe tathA yathoti vRddhiphiti yathocitaM yo yadA varddhayitumucitastasya samyagdarzanAderguNasya darzanamatimAtratapratimAcyAsadhAraNa vRdhiH puSTIkaraNaM kAryA // 2 // tathA satvAdiSu maitryA diyoga itIti // 3 // satveSu sAmAnyataH sarvajaMtuSu AdizabdAduHkhitasukhadoSadUSiteSu maitryAdI. nAmAzayavizeSANAM yogo vyApAraH kAryaH / maitryAdilakSaNaM cedam / " parahitaciMtA maitrI parapuHkhavinAzinI tathA karuNA / parasukhatuSTirmuditA paradoSopekSaNamupekSA" // 1 // itiH parisamAptau // 3 // saMpratyupasaMharanAha / mUlAMrtha-jema ghaTe tema guNonI vRddhi karavI. 82 TIkArtha-cita eTale je samyagadarzana pramukha guNa jyAre vadhAravAne ucita hoya tyAre te guNanI darzana pratimA ane vrata pratimAnA abhyAsaddhAra vRddhi-puSTi karavI. 82 mUlArtha-sarva jIvone viSe maitrI vagere cAra bhAvanAne yoga karavo. 83 TIkArtha-satva eTale sAmAnyapaNe sarva prANuone viSe Adi zabdathI dukhI ane sukharUpa deSathI dUSita thayelA prANIone viSe maitrI pramukha bhAvanAne ga-vyApAra karavo. maitrI vagerenA lakSaNa A pramANe che. bIjAnA hitanI ciMtA karavI te maitrI,pArakA duHkhano nAza karanArI, e karUNA, bIjAnuM sukha dekhI saMtuSTa thavuM, e muditA ane bIjAnA dezanI upekSA karavI e upekSA 1. Iti zabda samApti batAve che, eTale e pramANe gRhastha dharmanI samApti thaI. 83 cAlatA prasaMgane samApta karatAM kahe che - Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtiiyHadhyaayH| vizeSato gRhasthasya dharma nakto jinottamaiH / evaM sadanAvanAsAraH paraM cAritrakAraNam // 4 // _ vizeSataH sAmAnyagRhasthadharmavaivakaNyena gRhasthasya gRhamedhino dharma ukto nirUpito jinottamaiH arhadbhiH evamuktarItyA sadbhAvanAsAraH paramapuruSArthAnu. kUvanAvanApradhAnaH nAvazrAvakadharma ityarthaH / kIdRzo'sAvityAha / paramavaMdhyamiha navAMtare vA cAritrakAraNaM sarvaviratihetuH // 4 // nanu kayaM paraM cAritrakAraNamasAvityAzaMkyAha / padaMpadena bheghAvI yathArohati parvatam / samyak tathaiva niyamAchIrazcAriparvatam // 5 // tti . mUlAtha-zrI jinabhagavaMte zreSTa bhAvanAmAM pradhAna ane cAritra pAmavAnA utkRSTa kAraNarUpa e gRhasthano vizeSa dharma A pramANe karyo che. 84 TIkAI-vizeSa eTale gRhasthanA sAmAnya dharmathI vilakSaNa e gRharathane dharma arihaMta bhagavAnee evI rIte nirUpaNa karelo che. te dharma sabhAvanA sArarUpa che eTale mokSane anaphala evI bhAvanA jemAM pradhAna che e che arthAtu bhAvazrAvaka dharma che. vaLI te dharma ke che ? te kahe che. A bhavamAM athavA bhavAMtaramAM te cAritranuM avaMdhya sarvaviratirUpa kAraNarUpa che. eTale satya kAraNa che. 84 ahiM zaMkA kare che ke e gRharathane vizeSa dharma cAritranuM parama-utkRSTa kAraNu zI rIte ? tenA uttaramAM kahe che. mUlArtha-jema koI buddhimAna purUSa pagale pagale karI sArI rIte parvata upara caDI jAya che, tema dhIra purUSa niyamAe karI cAritrarUpI parvata upara caDI jAya che. 85 Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 dharmabiMduprakaraNe iha padaMpadikocyate tataH padena padena yadArohaNaM tannipAtanAt padaMpadenetyucyate / tataH padaMpadena medhAvI buddhimAn yatheti dRSTAMtArthaH Arohati AkrAmati parvatamujjayaMtAdikam / samyak hastapAdAdizarIrAvayavanaMgAjAvena tathaiva tenaiva prakAreNa niyamAdavazyatayA dhIro niHksNkaanupaavitshrmnnopaasksmaacaarH| cAritraparvataM sarvaviratimahAzaivamiti // 5 // nanu etadapi kathamityamityAha stokAn guNAnsamArAdhya bahUnAmapi jAyate / yasmAdArAdhanAyogyastasmAdAdAvayaM mataH // 6 // riA . stokAn tucchAn guNAn zramaNopAsakAvasthocitAn samArAdhya pAlayitvA vahUnAM suzramaNocitaguNAnAM stokAnAmArAdhanAyogyo jAta evetyapizaddhArthaH TIkArca-ahiM paraMpadikAne artha kahe che. pagale pagale je caDI javuM te paapadena ema nipAtathI siddha thAya che. jema buddhimAna purUSa vitAcala vagere parvata upara pagale pagale sArI rIte eTale hAthe paga vagere zarIranA avayava na bhAMge tevI rIte caDI jAya che, teja prakAre niyamAe eTale avazyapaNAthI dhIra purUSa eTale ni:kalaMkapaNe zrAvaka dharmane pAlanAra cAritrarUpI parvata eTale sarva viratirUpa moTA parvata upara caDI jAya che. 85 . . ahiM zaMkA kare che ke, AvI rIte kema bane eTale gRhatha dharma pALavA pUrvaka sarva viratirUpa cAritra kema bane ? tenA uttaramAM kahe che. - mUlArtha-DA guNenI ArAdhanA karIne ghaNuM guNonI ArAdhanA karavAne yogya thAya che, te mATe prathama gRhasthano vizeSa dharma pALa ema mAnyuM che-arthAt e ja kAraNathI gRhasthane vizeSa dharma prathama kahyA che. 86 1 TIkArya-zrAvaka avarathAne gya evA tuccha guNene pALIne uttama munipaNAne gya evA ghaNAM moTA guNanI ArAdhanA karavAne gya thAya che. 1 prathama vizeSa hI dhamane ArAdhaka hoya te cAritra dharmanI ArAdhanA karavAne yogya thAya che, Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH adhyaayH| jAyate navati yasmAtkAraNAdArAdhanAyogyaH paripAunocitaH avikalATapaguNArAdhanAbalamanInabahuguNalAjavAdhakakarmakalaMkatvena tadguNalAnasAmarthyanAvAt tasmA kAraNAdAdau prathamata eva ayamanaMtaraprokto gRhasthadharmo mataH mudhiyAM saMmata iti / puruSavizeSApekSo'yaM nyAyyaH anyathA tathAvidhAdhyavasAyasAmarthyAdataevAbalInUtacAritramohAnAM sthUnanavAdInAmetatkramamaMtareNApi parizuphasarvaviratimAnasya zAstreSu zrUyamANatvAt / / 4 // iti zrImunijamUriviracitAyAM dharmabiMghRttau vizeSato gRhasthadharmavidhi tRtIyodhyAH samAta ! vyaakhyaatstRtiiyo'dhyaayH| ahiM RSi zabdane artha e che ke, thoDA muniguNenI ArAdhanAne yogya te ja che. jethI avikala evA a5 guNanI ArAdhanAnA baLathI bahu guNanA lAbhane bAdha karanAra karmarUpa kalaMkane nAza pamADavAne lIdhe muniguNanA lAbhanuM sAmarthya prApta thAya che, te kAranI prathamaja A anaMtara kahelo. gRhara dharma satyune saMmata che. evI rIte purUSa vizeSanI apekSAe e dharma prathama pALave e nyAya che ema kaheluM che. temAM purUSa vizeSanI apekSA na laIe to tevA adhyavasAyanA sAmarthyathI jemanuM cAritramohanIya karma nirbala thayela che evA sthUlabhadra vagere mahA purUSane te e krama vinA paNa zuddhaevA sarvavirati cAritrane lAbha thayo che, evuM zAstramAM zravaNa che. iti zrI munisuMdarasUrie racelI dharmabiMdu graMthanI vRttimAM gRhastha nA vizeSa dharmane vidhi nAme trIjo adhyAya samApta thaze. 86 A pramANe trIjA adhyAyanI vyAkhyA karavAmAM AvI. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH adhyAyaH sAMprataM caturtha Arabhyate / tasya cedamAdisUtram / * evaM vidhisamAyuktaH sevamAno gRhAzramam / cAritramohanIyena mucyate pApakarmaNA // 1 // evamuktarUpeNa vidhinA sAmAnyato vizeSatazca gRhasthadharmalakSaNena samAyuktaH saMpannaH sevamAno'nuzIlayan gRhAzramaM gRhavAsa kimityAha / cAritramohanIyena pratItarUpeNa mucyate parityajyate pApakarmaNA pApakRtyAtmakena // 1 // etadapi kathamityAhasadAjhArAdhanAyogAdbhAvazorniyogataH / J deTa, e. e.je. e. have cothA adhyAyano AraMbha kare che. te adhyAyanuM prathama sUtra ( A nIce pramANe che - USii malArtha--A pramANe vidhie sahita gRhasthAzramane sevato e purUSa cAritra mohanIya rU5 pApa karmathI mukAya che. 1 TIkArtha_evI rIte jenuM svarUpa kaheluM che evA vidhithI eTale sAmAnya tathA vizeSathI gRhastha dharmanA vidhithI yukata evo gRhAvAsane sevato purUSa jenuM rUpa pratIta che evA cAritra mehanIya rUpa pApakarmavaDe mukAya che. 1 e cAritra mehanIya karmathI kaye prakAre mukAya ? te kahe che. mUlArtha-sat evA AjJAna ArAdhananA yogathI thayelI niyamAe bhAva zuddhi ane sabhya prakAre cAritranA rAgathI thayela Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cturthHadhyaayH| napAyasaMpravRttezca samyakcAritrarAgataH // 2 // san akalaMkito ya AjhArAdhanayogo yatidharmAcyAsAsahenAdau zrAvakadharmaH ajyasanIya ityevaMtavaNo jinopadezasaMbaMdhaH tasmAdyakA nAvazudhirmanonirmalatA tasyAH niyogataH avazyatayA / tathA upAyasaMpravRttezca upAyena zuddhahetvaMgIkaraNarUpeNa pravRtteH ceSTanAt cakAro hetvaMtarasamuccaye / iyamapi kuta ityAha / samyakcAritrarAgataH nirvyAjacAritrAnilASAt idamuktaM navati sadAjhArAdhanAyogAt yakA nAvazuddhiH yA ca samyakcAritrarAgataH napAyasaMpattiH aNuvratAdipAlanarUpA tAcyAmunnAbhyAmapi hetulyAM cAritramohanIyena mucyate na punaracati | 9 || .. Aha idamapi kathaM siddhaM yathetthaM cAritramohanIyena mucyate tataH paripU prtyaakhyaanlaagnvtiityaashNkyaahupAyane viSe rUDI pravRtti thavAthI te cAritra mehanIya karmathI mukAya che. 2 TIkArtha-satuM eTale kalaMkarahita e AjJAnI ArAdhanAne vega eTale " yatidharmane abhyAsa karavA asamartha evA purUSe zrAvaka dharmane abhyAsa kare che e rUpa jina bhagavaMtanA upadezane saMbaMdha tenAthI je bhAvazuddhi eTale mananI nirmaLatA tenAniyogathI eTale tene avazya thavApaNathI temaja upAya eTale zuddhahetune aMgIkAra karavArUpa pravRttithI ahiM vazabda bIjA hetunA samuccayamAM che. e kevI rIte te kahe che samyak cAritranA rAgathI eTale nirdabhapaNe cAritranA abhilASathI zuddha hetune aMgIkAra karavA rUpa je pravRtti karavI arthAtu aNuvratAdikanuM pAlana karavuM te hetu mATe, kahevAne Azaya e che ke sat AjJAne ArAdhananA gathI je bhAvazuddhi ane samyam cAritranA rAgathI je upAyamAM sArI pravRtti-e be kAraNathI purUSa cAritra mohanIya karmathI mukAya che. te sivAya bIje prakAre mukAto nathI.2 ahiM vAdI zaMkA kare ke, pUrve kahelA prakAre purUSa cAritramehanIya karmathI mukAya te pachI pUrNa pacakhANane bhajanAra thAya. e kevI rIte siddha thAya tenA uttaramAM kahe che, Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 dharmabiMduprakaraNe vizuddhaM sadanuSTAnaM stokamapyatAM matam / tattvena tena ca pratyAkhyAnaM jJAtvA subahvapi // 3 // ti | vizuddhaM niraticAraM ataeva satsuMdaraM anuSThAnaM scUlamANAtipAtaviramaNAdi stokamapyanyatamaikalaMgakatipattyA anaM bahu tAvanmatamevetyapi zabdArthaH / arhatAM pAragatAnAM matamanISTaM kathamityAha / tatvena tAtvikarUpatayA na punaraticArakAluSyadUSitaM bahupyanuSThAnaM suMdaraM mataM tena ca tena punarvizuddhanAnuSThAnena karaNajUtena stokenApi kAlena pratyAkhyAnamAzravadhAra nirodhalakSaNaM jJAtvA gurumUle zrutadharmatayA samyagavabudhya pratyAkhyAnasya phalaM hetuM ca subadapi sarvapApasthAnaviSayatayA nUyiSThamapi karotIti gamyate stokaM tAvadanuSThAnaM saMpannamevetyapi zabdArthaH / ayamanimAyaH stokAdapyanuSThAnAdatyaMtavizudhAtsakAzAtkAnena pratyAkhyAnasvarUpA mUlArtha-zuddha evuM sat anuSThAna thatuM hoya to paNa te ta. neve karIne zuddha hovAthI zrI arihaMta prabhune mAnya che. te kAraNathI pratyAkhyAnane gurUnI samIpe jANa ghaNuM paNa kare che. 3 TIkArtha-vizuddha eTale aticArahita e kAraNathI sasuMdara evuM sthUla prANAtipAta viramaNa vagere anuSThAna game te eka bhAMgIne ane gIkAra karavAthI apa che, to paNa te arihaMta prabhune mAnya che vizaddha e vuM bahu anuSThAna to mAnyaja che e pragi zabdano artha che. zrI arihaMta prabhue mAneluM anuSThAna kevuM che tene uttara Ape che. je anuSThAna tAttvika rUpapaNane laIne aticAra rahita hovAthI thoDuM hoya to paNa te mAnya che. ane aticAravaDe dUSita thayeluM ghaNuM hoya to paNa te mAnya nathI. te vizuddha anuSThAna thoDuM kare tenAthI thaDe kALe paNa Azraya nirodha che lakSaNa jenuM evA pratyAkhyAnane gurU samIpe tenuM phaLa-hetu sArI rIte jANa ghaNuM paNa paccakhANa ke je sarva pApasthAna pratyAkhyAna rUpa che te karI zake che ane thoDuM to teNe kareluM che, e avi zabdane artha che. A sarva kahevAne abhiprAya e che ke, ati zuddha e thoDA anuSThAnathI paNa jene pratyAkhyAnanuM svarUpa, hetu ane phaLanuM jJAna che, evA purUSane kAle Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha adhyAyaH dizAtu yiSThamapi pratyAkhyAnaM saMpadyata iti| 3 iti vizeSato gRhasthadharma uktaH sAMprataM yatidharmAvasara iti yatimanuvarNayiSyAma iti // 4 // pratItAva che yatyanuvarNanamevAha / a) aIsamIpe vidhiprabajito yatiriti // 5 // arhaH pravrajyA) vakSpamANa eva arhasya pravrajyAdAnayogyasya vakSyamANaguNasyaiva guroH samIpe pArthe vidhinA vakSyamANenaiva pratrajitaH gRhItadIkSaH yatiH munirityucyate iti // 5 // yathodezaM nirdeza iti nyAyAtpravrajyAhamevAnidhitsurAha / atha pravrajyAhaH AryadezotpannaH vishissttjaatikunaakarIne dhaNuM paNa paccakhANa niSpanna thAya che. 3 mUlArtha_evI rIte gRhasthane vizeSa dharma karyo. have yati gharma kahevAno avasara che, mATe, prathama yatinuM varNana karIzuM. 4 TIkArtha--A bhUlane artha prasiddha che. 4 yatinuM svarUpa kahe che - mUlArtha-pate dIkSA levAne yogya hoya ane yogya purUSanI samIpe vidhavaDe dIkSA lIdhI hoya te yati kahevAya che. 5 TIkArca-arva eTale dIkSA levAne gya ke jenA guNe AgaLa kahevAmAM Avaze. evo purUSa te aha eTale dIkSA ApavAne yogya jenA guNa AgaLa kahevAmAM Avaze, evA gurUnI pAse AgaLa kahevAmAM Avaze evA vidhivaDe dIkSA jeNe grahaNa karI che, te yati kahevAya che. pa Na jevI rIte udeza karyo hoya tevI rIte nirdeza kare e nyAyathI dIkSAne gya. evA purUSanA lakSaNone kahevAnI icchAthI mULa graMthakAra kahe che. mulAtha-dIkSA levAne gya evA purUSanA lakSaNe A pramANe che. 1 Arya dezamAM unna thayelo, 2 viziSTa jAti tathA kuLavALe, 3 jenA Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 dharmabiMduprakaraNe nvitaH kSINaprAyakarmamataH tata eva vimalabudhiH ursanaM mAnuSyaM janma maraNanimittaM saMpadazcapalAH viSayA duHkhahe. tavaH saMyoge viyogaH pratikSaNaM maraNaM dAruNo vipAkaH ityavagatasaMsAranairguNyaH tata eva tariktaH pratanukaSAyaH alpahAsyAdiH kRtajJaH vinItaH prAgapi raajaamaatypaurjnbhumataH koTI vAWiA da sthira samusaMpannaeti che etatsarvaM sugamaM paraM ayetyAnaMtaryArthaH pravrajanaM pApebhyaH prakarSeNa zukacaraNayogeSu vrajanaM gamanaM pratrajyA tasyA arhaH yogyaH pravrajyA) jIvaH / kIdRzaH ityAha / AryadezotpannaH magadhAdyarddhaSaDAvaMzatimaMDalamadhyalabdhajanmA tathA vishissttkarmamala lagabhaga kSINa thayelA che e, 4 ethI karIne nirmaLa buddhivALo 5 A manuSya janma durlabha che, janma ke maraNanuM nimitta che, saMpattio capaLa che, viSaye duHkhanA heturUpa che, saMyogamAM viga rahelo che, ane kSaNe kSaNe maraNa thayAja kare che, maraNane vipAka ghaNe dArUNa che, A pramANe saMsAranuM nirguNapaNuM jeNe jANeluM che. 6 te kAraNavaDe saMsArathI virakta thayelo, 7 ochA kaSAyavALo, 8DA hAyAdi karanAro, 8 ryA guNane jANa, 10 vinayavaMta, 11 dIkSA lIdhA pahelA paNa rAjA, maMtrI ane parajanoe bahu mAna karela, 12 keina Traha nahIM karanAra, 13 kalyANakArI aMgavALa, 14 zraddhALu, 15 *ritharatAvALo ane 1da AtmasamarpaNa karavA gurUnI zaraNe Avele AvA lakSaNavALe purUSa dIkSA levAne yogya che. dara TIkArya-A mULa sUtra sarva sugama che. paraMtu ahi praNa zabdane anaMtara (pachI) evo artha che. pApathI eTale prakRSTapaNezuddha evA cAritra yegane tratrana eTale gamana karavuM, te batrA kahevAya che. te pratrayAne yogya - R AraMbhelA kAryane vacamAMthI na mukI te. Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 // cturthHadhyaayH| jAtikulAnvitaH vizumavaivAhyacaturvatirgatamAtRpitRpakarUpajAtikulasaMpannaH / tathA vINaprAyakarmamataH vINaprAyaH utsannaprAyaH karmamajho jJAnAvaraNamohanIyAdirUpo yasya saH tathA tataeva vimalabudhiH yata eva dINaprAyakarmamataH tataeva hetovimalabudhiH nirmalImasamatiH / pratikSaNaM maraNamiti samayasidhAvIcimaraNApekSayeti / paThyate ca / " yAmeva rAtriM prathamAmupaiti garne vasatyai naravIra lokaH / tataH prabhRtyaskhalitaprayANaH sa pracadaM mRtyusamIpati" che ? | naravIra iti vyAsena yudhiSTirasya saMbodhana miti / dAruNo vipAko maraNasyeveti gamyate sarvAnAvakAritvAttasyeti / prAgapi iti prvrjyaapttipcipuurve jIva thAya che. te ke hovo joIe? Arya dezamAM utpanna thayela eTale magadha vagere sADI pacIza dezanA maMDaLane madhyamAM janmelo. viziSTa jAti kuLavALA eTale zuddha vivAha karavA gya evA cAra vaNane aMtargata rahelA mAtA pitAnA vakSa rUpa je jAti kula teNe karIne sahita. valI jJAnAvaraNaya, mehanIya vagere karmarUpa mala jene (prAye) lagabhaga kSINa thaI gayela che, ethI karIne jenI buddhi nirmaLa thayelI che. eTale jenA kamala kSINa thayelA che, te kAraNathI jenI nirmaLa buddhi che kSaNe kSaNe maraNa thAya che, eTale siddhAMtane viSe prasiddha evuM avIcI maraNa (samaye samaye maraNa)nI apekSAe te samajavuM tene mATe kahevuM che ke - "he naravIra yudhiSThira, je rAtre jIva garbhane viSe nivAsa karavAne Ave che, teja rAtrinA AraMbhanI apekSAe karI niraMtara prayANa karanAro jIvaeTale jenuM AyuSya samaye samaye ochuM thatuM jAya che e jIva pratidina mutyunI samIpa Avato jAya che. 1 * naravIra e saMbadhana vyAse yudhiSThirane ApyuM che. dArUNa bhayaMkara vipAka mRtyune ema uparathI levuM kAraNa ke, mRtyu sarvane abhAva karanAra che. pUrve 8 1 vyAsa yudhiSThara rAjAne kahe che e prasaMga che. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4o dharmabiMduprakaraNe kAlaeveti / sthira iti prArabdhakAryasyAvAMtarAna eva na parityAgakArI / samupasaMpanna iti samiti sammagTatyA sarvathAtmasamarpaNarUpayA upasaMpannaH sAmIpyamAgata tti 6 | itthaM pravrajyAmanidhAya pravrAjakamAha / gurupadAha ityaMnUtaeva vidhipratipannapravrajyaH samupAsitagurukutaH askhilitazonaH samyagadhItAgamaH tata eva vimana. tarabodhAttattvavedI napazAMtaH pravacanavatsalaH sattvahitarataH AdeyaH anuvartakaH gaMjIraH aviSAdI napazamalabdhyA disaMpannaH pravacanAryavaktA svagurvanujJAtagurupadazcetIti // 7 // _ 'gurupadArhaH' pravAcakapadayogyaH tu pUrvasmAdhizeSaNArthaH / ityanUta evaM paNa eTale dIkSA lIdhA pahelA ema samajavuM. rithara eTale AraMbhelA kAryane vacamAM cheDI na denAra. samupa saMpanna sam eTale sArI rIte sarvathA Atma samarpaNa vaDe upasaMpanna eTale samIpa Avelo. 6 evI rIte dIkSAne gya evA purUSanA lakSaNe kahI have dIkSA ApanAra gurUnuM svarUpa kahe che malAthe--gurUpadane yogya evA purUSa A hoya te kahe che. 1 vidhie karI dIkSAne aMgIkAra karelI che jeNe te, 2 - 2 kuLanI sArI rIte upAsanA karanAra, 3 akhalitapaNe zILa pALanAra, 4 sArI rIte AgamanuM adhyayana karanAra, patethIja atizaya bodhI tatvane jANanAra, 6 upazAMta, 7 saMghanuM hita karanAra, 8 prANI mAtranA hitamAM Asakata, 9 jenuM vacana grahaNa karavA - gya che e 10 guNI purUSane anusaranAra, 11 gaMbhIra, 12 kheda (vikhavAda) rahita; 13 upazama labdhi vigere guNAe sahita, 13 pravacananA arthane vakatA, 14 pitAnA gurUe jene gurU pada ApeluM che e purUSa gurUkSedane gya che. 7 TIkArca-gurUpadane gyA eTale pravAcaka padane egya ahiM tu zabda Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha adhyAyaH | : 4? pravrajyAIguNayukta eva san na punaranyAdRzo'pi tasya svayaMnirguNatvena patrAjyajIvaguNavIjanikSepakaraNAyogAt kimityAha * vidhipratipannapatrajyaH ' vakSyamANakramAdhigatadIdaH / ' samupAsitagurukulaH' vidhivadArAdhitaguruparivArajAvaH 'askhalitazIlaH' pravrajyApratipattiprabhRtyevAkhaMmitatrataH 'samyagadhItAgamaH' sUtrAryonayajJAna kriyAdiguNanAjo gurorAsevanenAdhigatapAragatagaditAgamarahasyaH thatA te .. ___"titye suttatyANaM gahaNaM vihiNA na tattha tityamidaM / janayannU ceva gurU vihIna viNayAiyo citto // 1 // jhAyana viya nizciAtta tuM pravacaTUrAjI . samaya pari. pUrvathI vizeSa karavAne arthe che. IyaMbhUta eva eTale dIkSAne yogya evA guNavALA ja te sivAya bIjA jevo nahIM, kAraNa ke, te dIkSA ApanAra nirguNa hovAthI tene ziSyane viSe dikSAne vega evA guNa rUpa bIjanuM ArepaNa karavuM ayogya che. te dIkSA ApanAra gurU kevA joIete vidhithI dIkSA prApta karI hoya eTale jene mATe AgaLa kahevAmAM Avaze evAkramathI zuddha guruparaMparAe dIkSA pAmela che joIe. vaLI sArI rIte gurUkuLanI upAsanA karanAra hoya. eTale jeNe gurUne parivAra vidhithI ArAdhya hoya. akhalita zila" eTale je divase dIkSA lIdhI che, tyArathI jeNe akhaMDita paMca mahAvrata rAkhela che. "sArI rIte Agamane bhaNela ' eTale sutra ane tene nA arthanuM jJAna ane kriyA vagere guNene bhajanArA gurUnI AsevanA kara vAthI tIrthakare prarUpaNa karela AgamanuM rahasya jeNe prApta kareluM che evo tene mATe zAstramAM kaheluM che. tIrthane viSe vidhie karI sUtra tathA arthanuM grahaNa thAya che. temAM je AgaLa kahevAze te tIrtha jANavuM, eTale sUtrArthane jANanAra, je gurU te tIrtha kahevAya che, ane vidhi to vinayAdi che, te vicitra prakAra che." 1 te gurU sUtrArthane jANa, kriyAne viSe tatpara, daDhapaNe pravacanane anurAgI, jainAgamano prarUpaka, nAgamane viSe zraddhA sahita paripAkapaNAne pA 31 Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNe 242 oya pannA ya accatyaM // 2 // 6 ', tata eva vimallatarabodhAttacvavedI' tata eva samyagadhItAgamatvAdeva hetoryo farari bodhaH zeSAn samyagavItAgamAnapekSya sphuTataramonmIlaH tasmAtsakAzAtatvavedI jIvAdivastuvijJAtA / ' upazAMtaH ' manovAkkAya vikAra vikalaH ' pravacanavatsalaH ' yathAnurUpaM sAdhusAdhvI zrAvakathA vikArUpa caturvarNazramaNa saMghavA rasaya vidhAyI 'satvahitarataH tattaccitro pAyopAdAnena sAmAnyena sarvasatvapriyakaraNaparAyaNaH / ' AdeyaH pareSAM grAhyavacanaceSTa: ' anuvarttakaH ' citra svAvAnAM prANinAM guNAMtarAdhAnaghiyAnuvRttizIlaH ' gaMjIraH ' ropato pAyavasthAyAmapyajJabdhamadhyaH ' aviSAdI ' na parISahAdyaninRtaH kAyasaMrakSaNAdau na mela, anya zAstrAmAM nipuNa ane svasiddhAMtamAM kuzaLa Aya che. 2 , , , : tethIja eTale sArI rIte AgamanuM adhyayana karela haiAvAthI atizaya nimala bAdhavAle.. zeSa evA Agamene sArI rIte bhaNela hAvAthI tenI apekSAe jenI buddhinA ati rasphuTa prakAza che. tethI tattvanA jJAtA eTale jIvAdi vastune jANanAra upazAMta eTale mana, vacana ane kAyAnA vikArathI rahita'pravacana vatsala' eTale jema dhaTe tema sAdhu, sAdhvI,zrAvaka ane zrAvikA rUpa caturvaNa zramaNa saMdhanuM vAtsalya karanAra ' sattvahitarata' eTale vividha prakAranA upAyAnu grahaNa karI sAmAnyapaNe sarva jIvAnu hita karavAmAM tatpu2 'ATheya' eTale jenA vacana ane ceSTA khAAne grahaNa karavA lAyaka che, eve. anuvarttaka' eTale vicitra svabhAvavALA prANIone viSe navA guNatu ArApaNa karavAnI buddhithI temane anusaranAra eTale je prakAranA svabhAvavALe! prANI hAya tene viSe te te prakAranA upAye aneka prakAranA guNAnu ArApaNa karavAne temane anusaranArA. gaMbhIra' eTale rAkha tathA satAya vagere avasthAmAM jetu aMtaHkaraNa jaNAya nahIM tevA. 'aviSAdI' parISaha vagerethI parAbhava pAmatAM chatAM paNa che kAyanA rakSaNa vagere karavAmAM dInatA pAmatA nathI. Upazama labdhi vagerethI saMpanna' bIjAne zamAvavAne sAmarthyavALI upazama labdhi Adi zabdathI upakaraNa labdhi ane sthirahastalabdhi paNa grahaNa keravI. tenAthI sahita evA. pravacananA arthanA vakatA' eTale AgamanA Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha zradhdhAthI 243 denyamupayAti * upazamalabdhyAdisaMpannaH ' upazamalabdhiH paramupazamayituM sAmarthyabakaNA AdizabdAupakaraNalabdhiH sthirahastalabdhizca gRhyate / tatastAniH saMpannaH samanvitaH 'pravacanArthavaktA' yayAvasthitAgamArthaprajJApakaH ' svagurvanujhAtagurupadaH' svaguruNA svagacchanAyakenAnujhAtagurupadaH samAropitAcAryapadavIkaH cakAro vizeSaNasamuccaye 'tizabdo guruguNe yattAsUcakaH / atra pomaza pravrajyAIguNAH paMcadaza punarguruguNAH nirUpitA iti utsvizAya ! athAtraivApavAdamAha pAdAguNahInau madhyamA'varAviti // 8 // pAdena caturthanAgena ana ca pratItarUpeNa prastutaguNAnAM hInI yUnau pravrAjyapravAjako madhyamAvarI madhyamajaghanyau krameNa yogyau syAtAmiti // 8 // yathArtha arthane kahenAra "ravagurUe jene gurU padanI anujJA karI che evo eTale7 nAyaka evA svagurUe jene AcArya pada ApeluM che e ahIM. 2 zabda vizeSaNa samuccayanA artha mAM che, ane iti zabda gurUnA guNe ATalAja che, ema sUcave che. ahIM dIkSA levAne lAyaka evA purUSanA soLa guNa ane dIkSA ApanAra gurUnA panara guNa nirUpaNa karelA che, temAM A utsarga pakSa eTale utsamAge che. have AsthAne apavAda kahe che. malAtha-pUrve je guNa kahyA temAMthI cothA bhAganA ochA hoya to te madhyama ane ardhA guNa ochA hoya to te jaghanya jANo. 8 TIkArtha-pAda eTale ethe bhAge ane a eTale a bhAge ochA evA kahelA guNamAMthI ochA guNavALe dIkSA lenAra ane dIkSA ApanAra hoya to te anukrame madhyama ane jaghanya gya jANavA. 8 Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMduprakaraNe - arthatasminnevArthe paratIrthikamatAni daza svamataM caupadarzayitumicchaniyama evAyamiti vAyurityAdikaM navaMti aTapA api asAdhAraNa guNAH kalyANoskarSasAdhakA ityetatparyaMtaM sUtrakadaMbakamAha niyama evAyamiti vAyuriti // 9 // niyama eva avazyaMnAva eva ayaM yajuta paripUrNaguNo yogyo nAparaH pAdapramANAdihInaguNaH syAdityevaM vAyurvAyunAmA pravAdivizeSaH / prAheti kriyA abhyate | i . kuta ityAha / samagraguNasAdhyasya tadaInAve'pi ttsiysNnnvaaditi che ? | A bAbatamAM daza prakAranA paratIrthika (anya matIonA matane ane pitAnA matane dekhADavAne icchato evo graMthakAra vAyu matathI AraMbhI daza anya tIrthionA matanuM nirUpaNa karI pitAnA matane kahevA sArU niyama pravA' e sUtrathI AraMbhI "vaMti pradapa praSi asAdhArayrg/ kaTyANotkarSasAdhakAH' e sUtra parvatanA sUtronA samUhane kahe che- mUlArtha-dIkSA lenAra ane dIkSA ApanArane viSe pUrve kahelA samagra guNo niyamAe hovA joie e vAyu nAme pravAdI purUSano mata che. 9 TIkArtha-niyamaja che eTale avazya bhAva che-nizcaya che. je pari pUrNa guNavALe hoya teja gya kahevAya. paNa bIje na kahevAya. eTale pA da pramANe AdihIna guNavALe vega na kahevAya-ema vAyu nAme pravAdI vizeSa kahe che. - zAmATe paripUrNa guNavALo hoya te yogya kahevAya ? tenA uttaramAM kahe che- malArtha-kAraNa ke, samagra guNavaDe sAdhavA gya evA kAryanI siddhino ardha guNa chatAM asaMbhava che. 10 Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha adhyAyaH 24e samagraguNasAdhyasya kAraNarUpasamastaguNaniSpAdyasya kAryasya tadarDanAve'pi teSAM guNAnAmarDanAve upalakSaNatvAt / pAdahInanAve ca tatsimyajivAt / tasmAdguNAAt pAdonaguNanAvAcA yA sichiniSpattiH tasyA asaMnavAdaghaTanAt anyathA kAryakAraNa vyavasthoparamaH prasadhyata iti // 10 // naitadevamiti vAlmIkiriti // 11 // na naiva patarAvRttarita kA vAdamIkiH 68mavA Riidapaka ta pratyAhA. nirguNasya kathaMcittadguNanAvopapatteriti // 12 // nirgusya sato jIvasya kathaMcitkena prakAreNa svagatayogyatAvizeSalakSaNena TIkArtha-samagra guNa sAdhya eTale kAraNarUpa samagra guNavaDe sAdhavA yogya evI vastunuM sAdhana tenAthI ardhA guNa chatAM ane upalakSaNathI cothA bhAganA ochA guNa chatAM sAdhavuM asaMbhavita che.-eTale samarata guNavaDe sAdhavA gya kAryanI siddhi ardhA guNe ke cothA bhAganA guNe thaI zakatI nathI. ardha guNathI ke cothA bhAganA guNathI tevA kAryanI siddhine asaMbhava che. je ema na hoya to kArya tathA kAraNanI vyavasthA-maryAdAne nAza thavAne prasaMga Ave. 10 mUlArtha--jema vAyue kahyuM, tema nathI, ema vAlamIki kahe che. 11 TIkArca-e vAyune mata yukta nathI, ema vahmIka rAphaDAmAMthI utpanna thayelA koI kaSi kahe che. 11 zA mATe vAyune mata yukata nathI ke tene uttara Ape che. mUlArtha-guNa rahita evA AtmAne koI prakAre te guNa bhAvanI prApti thAya che. 12 TIkAI-nirguNa evA jIvane kaI prakAre eTale pitAmAM rahelI che Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 dharmabiMduprakaraNe prathamaM tadguNanAvopapatteH teSAM samagrANAM pratrAjyaguNAnAM pratrAjakaguNAnAM vA nAvopapateH ghaTanAsaM navAt / tayAhi yayA nirguNe'pi san jaMtuviziSTakAryahetUna prathamaM guNAn banate tayA yadi tadguNAnAve'pikayaciziziSTameva kArya lapsyate tadA ko nAma virodhaH syAt dRzyate ca daridrasyApi kasyacidakasmAdeva rAjyAdivinUtijJAna iti // 12 // akAraNametaditi vyAsa iti // 13 // akAraNamaprayojakaM niSphatamityarthaH etabAlmIkinirUpitaM vAkyaM ityetadate vyAsaH kRSNapAyanaH // 13 // kuta ityAha / guNamAtrAsidhau guNAMtaranAvaniyamAnAvAditi // 14 // gyatAvaDe prathama guNa bhAvanI prApti thAya che eTale dIkSA grahaNa karanArane tathA dIkSA ApanArane temanA samagra guNe utpanna thavAnI ghaTanAne saMbhava che. eTale dIkSA lenAra tathA denAramAM jeTalA guNa joIe teTalA nathI to paNa temAM yegyatA rUpa vizeSa guNa rahyA che, mATe tenAmAM bIjA samagra guNa thavAne saMbhava che. te vAta kahe che-jema jaMtu niguNa hoya paNa viziSTa kAryanA hetubhUta evA guNane prathama pAme che. tema ja viziSTa kAryanA hetubhUta guNane abhAva chatAM paNa koI rIte viziSTa kAryane ja pAmaze, tyAre ze virodha Avaze kaI paNa virodha nahIM Ave, kAraNake, e vAta pratyakSa dekhAya che. jema ke daridrIne paNa akaramAtuM rAjyAdi samRddhine lAbha thaI jAya che tema guNarUpa viziSTa kAraNa vinA paNa kAryanI utpatti kei vakhata thAya che. (A pramANe vAlmIki vAyu matane khaMDana kare che.) 12 mUlAkaeN-"vAlamIkinuM kahevuM akAraNa (niphala) che, ema vyAsa kahe che. 13 TIkArtha_e vAlmIkie kaheluM vAkya akAraNa che-apejaka che arthAtu niSphala che, ema kRSNa dvaipAyana-vyAsa kahe che. 13 e vAlmIkinuM kahevuM zA mATe niSphala che, ? tene uttara Ape che- mUlArtha-guNa mAtranI asiddhi thatAM, bIjA vizeSa guNanI utpattino niyamAe abhAva che. 14. Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH adhyaayH| guNamAtrasya sthAnAvikasya tucchasyApi guNasya prathama sighau satyAM guNAM. tarasyAnyasya guNavizeSasya nAva utpAdaH guNAMtarabhAvaH tasya niyamAdavazyaMtayA alAvAdasattvAtsvAnurUpakAraNapUrvakopi kAryavyavahAraH / yataH paThyate / nAkAraNaM navetkArya nAnyakAraNakAraNam / anyathA na vyavasthA syAtkA. vi ?. nAnyakAraNakAraNamiti na naiva anyasyAtmavyatiriktasya kAraNamanyakAraNaM anyakAraNaM kAraNaM yasya tat tathA paTAdeH kAraNaM sUtrapimAdighaTAdeH kAraNaM na vati ti jovo A naivaniti saMkrAniti ? naitadevaM prAgvat samrAT rAjarSivizeSaH prAha // 15 // TIkArya-guNa mAtra eTale svAbhAvika-tuccha evA guNanI prathama asiddhi thatAM bIjA guNa vizeSanI utpattine avazya abhAva hoya che, mATe pitAne anurUpa ( gya evAM) evA kAraNa pUrvaka paNa kArya vyavahAra hoya che, tene mATe kahevuM che ke - " kAraNa vagaranuM kArya na hoya ane anya kAraNa jenuM kAraNa che, evuM kArya na hoya eTale jenuM kAraNa je hoya te ja tenuM kAraNa kahevAya, paNa anyanuM kAraNa anya na thAya, je ema na kahIe to kArya ane kAraNa e benI vyavasthA kayAre paNa na thAya.' anya kAraNa kAraNuM eTale pitAthI juduM je kAraNe te anya kAraNa kahevAya, ane te anya kAraNa che kAraNa jenuM evuM kArya na heya. jema sutrane piMDa vagere vastrAdikanA kAraNe che, te ghaDA vagere kAryane kAraNe na kahevAya--e bhAvArtha che. 14 malArtha--e vyAsanuM kahevuM eja prakAre che, ema nathI. ema samrATa nAme rAjarSi kahe che. 15 zA mATe vyAsanuM kahevuM yogya nathI ? tene uttara Ape che. 15 Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 dharmabiMduprakaraNe. saMnavAdeva zreyastvasijheriti // 16 // saMbhavAdeva yogya vAdeva na punarguNamAtrAdeva kevanAtsaMjavavikanAcnyastvasijheH sarvaprayojanAnAM zreyonAvaniSpatteH / idamuktaM navati guNamAtre satyapi yAvadadyApi pratrAjyAdi vo vivakSitakArya prati yogyatAM na banate na tAvattattenArabdhamapi sidhyati anAdhikAritvAtasya / anadhikAriNazca sarvakArye pratiSiddhatvAt ato yogyataiva sarvakAryANAM zreyolAvasaMpAdiketi // 16 // yatkiMcidetaditi nArada iti // 17 // yatkiMcit na kiMcidityarthaH etatsamrAmuktaiti nArado vakti // 17 // kuta ityAha / guNamAtrAdguNAMtaranAve'pyutkarSAyogAditi // 18 // mUlArtha-ogyapaNanA saMbhavathI zreyapaNAnI siddhi thAya che. 16 TIkArtha-saMbhavathIja eTale cogyapaNAthI sarva prayojanonA zreyapaNAnI siddhi thAya che. paNa mAtra guNathI eTale kevala gyatAnA abhAvathI zreyapaNAnI siddhi thatI nathI. kahevAne Azaya e che ke, guNa mAtra chatAM paNa adyApi dIkSA levAne gya ane dIkSA ApavAne gya e jIva jayAM sudhI vivakSita kArya pratye gyatAne pAmatA nathI, tyAM sudhI teNe AraMbheluM kArya paNa siddha thatuM nathI, kAraNake, regyatA vinA te purUSane te kAryamAM adhikAra nathI. ane je adhikArI nathI, teone sarva kAryomAM ni. dhaja che. ethI yogyatAja sarva kAryonA zreye bhAvane saMpAdana karanArI che. 16 mUlAtha-samrA nAmanA rAjarSinuM kahevuM yogya nathI, ema nArada kahe che. 17 TIkArtha-samrAnuM kahevuM kAMI paNa gya nathI, ema nArada kahe che. 17 zA mATe samrAnuM kahevuM yogya nathI ? tene uttara Ape che. mUlArtha-yogyatA mAtra guNathI bIjA guNane bhAva thatAM paNa utkarSane roga na thAya. 18 Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( . 80no vadhAro. ) caturthaH adhyAyaH / guNamAtrAyogyatAmAtrarUpA guNAntarasya tathA vitrasya nAvepyutkarSAyogAda tkRiSTAnAM guNAnAmasaMjavAt anyathA yogyatA mAtrasya prAyohA sarva prAzinAM bhavAutkRSTaguNaprasaMgena nakazcit sAmAnyaguNa myAta ato viziSTa yogyatA guNotkarSa sAdhiketi sidamiti // 17 // sopyevameva navatIti vasuriti // 19 // A yogyatArUpa guNa mAtrathI tathAvidha bIjA guNane bhAva sata paNa utkarSa muNene saMbhava thato nathI e hetu mATe, kevala gyatA mAtrathI saghaLuM kAya siddha thatuM nathI. jo ema na kahIe te gyatA mAtrane bahudhA sarva prANIene saMbhava rahe che. mATe utkRSTa guNane prasaMge karIne kaI paNa sAmAnya guNavALe nahiM kahevAya e hetu mATe. viziSTa evIja gyatA jene guNanA utkarSane sAdhanArI che e vAta siddha thai. 18 te guNatkarSa je te paNa emane emaja thAya che, e prakAre vasu nAme rAjA je te kahe che. 19 Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH adhyAyaH / so'pi guNotkarSaH kiMpunarguNamAtrAd guNAntarasichirityapizabdArthaH evameva pUrvaguNAnAmuttarottaraguNAramnakatvena javati niSpadyate / nirbIjasya kasyacitkAryasya kadAcidapyanAvAdityetad vasuH samayapasigho rAjavizeSo nigadati eSa ca manAga vyAsamatAnusArIti // 17 // ayukta kArSApaNadhanasya tadanyaviTapane'pi koTivyavahArAropaNamiti kIrakadamba iti // 15 // ___ayuktaM aghaTamAnakaM kArSApaNadhanasyAtijaghanyarUpakavizepasarvakhasya vyavahAriNoM lokasya tadanyaviTapane'pi tasmAtkApiNAdanyeSAM kArSApaNAdInAM viTapane upArjane kiM punastadanyAviTapane ityapizabdArthaH koTivyavahArAropaNaM koTipramANAnAM dInArAdInAM vyavahAre Atmana AropaNamiti yato'tibahukAlasA TIkArya--te paNa guNatkarSa guNa mAtrathI guNAMtanI siddhi thAya e mAM zuM kahevuM ? e api zabdano artha che emaja eTale pUrva pUrva guNane uttarottara guNanuM AraMbhakapaNuM che, tethI karIne guNatkarSa thAya che. koI nibeMja kAryane kyAre paNa abhAva che, eTale nirbeja kArya kayAre paNa betuM nathI sarvadA sabIja kArya thAya che, e pramANe vasu nAmane kaI samaya prasiddha (siddhAMta prakhyAta) rAjA kahe che te rAjA jarA vyAsanA matane anusarato lAge che. 18 | mulA-kArSIpaNa dhanavALAne bIjA ghaNA kArSApaNa dhananI vRddhi thAya, to paNa tenAmAM koTI vajanA vyavahAranuM AropaNa kara. vuM, te ayukta che. ema kSIrakadaMbaka kahe che. 19 TIkArca-ati halakA rUpAnA nANAvAlA vyavahArI-vepArIne bIjuM tevuM halakuM rUpa nANuM upArjana thAya, bIjA nANAnA upArjananI te zI vAta karavI ? e api zabdano artha che. tevA halakA vepArIne viSe kaTibadhvaja mA vyavahAranuM AropaNa karavuM, eTale te halake vepArI pitAne kATIvaja mAne, te ayukata che-aghaTita che kAraNake, te kaTIbraja thavAne vyavahAra ghaNA lAMbA kALe sAdhya che. ane teTalA kAla sudhI vepArIonuM jIvavuM saMbha 32 Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pas dharmabinduprakaraNe dhyo'yaM vyavahAro na ca tAvantaM kALaM vyavahAriNAM jIvitaM saMnAvyate / evaM ca kIrakadambanAradayona kazcinmatanedo yadi paraM vacanakRta eveti // 19 // na doSo yogyatAyAmiti vizva iti // 20 // na naiva doSaH aghaTanAlakSaNaH kazcit yogyatAyAM kArSApaNa dhanasyApi tathAvidhanAgyodayAtpatidinaM zataguNasahasraguNAdikApApaNopArjanena koTivyavahArAropaNocitatvalakSANAyAM / zrUyante ca kecitpUrva tuDavyavahArA api tathAvidhanAgyavazena svaspenaiva kAlena koTivyavahAramArUDhA ityetat vizvo vizvanAmA pravAdI prAheti / ayaM ca manAk samrAeyatamanusaratIti // 20 // __ anyataravaikalye'pi guNabAhulyameva sA tattvata iti su. puiita che ? vatuM nathI. evI rIte kSakadaMba ane nAradane matamAM kaI bheda nathI, je hoya te mAtra vacanamAM che eTale belavAmAM phera che arthamAM phera nathI. 19 malArtha-yogyatAne viSe doSa nathI ema vidha nAme pravAdI kahe che. 20 ' TIkArya-kArbA paNa dhanavAlAne paNa tevI jAtanA bhAgyanA udayathI pratidivasa sogaNuM, hajAragaNA vagere kArdApaNa dravya meLavI kaTidhvaja banavAnA vyavahAranuM Are paNa thavAnI yogyatA prApta thatAM te na ghaTavA rUpa doSa raheto nathI. tene mATe zAstramAM sAMbhaLavAmAM Ave che ke, keTalA eka pUrva tuccha vyavahAravAlA hoya to paNa tevA koI bhAgyanA vazathI thoDA ja vakhatamAM kATi. dhvaja vyavahArane pAmelA che. A pramANe vizva nAmane prAdI kahe che, pravAdI samrATanA matane jarA maLato Ave che. 20 mUlArtha--kaI guNanuM vikalapaNuM chatAM paNa guNonuM ghaNApaNuM hoya, teja tattvathI yogyatA che, ema sura gurU nAmano pravAsI kahe che. 21 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH adhyaayH| 251 anyatarasya kasyacidguNasya vaikalye'pi kiM punaravaikalye ityapizabdArthaH / guNabAhubyameva guNanyastvameva sA pUrvasUtrasUcitA yogyatA tattvataH paramArthavRtyA pravartate ato na pAdaguNahInAdicintA kAryetyetatsuraguruvRhaspatiruvA veti che ? sarvamupapanna miti sighasena iti // 22 // samasteSvapi dharmArthakAmamokSavyavahAreSu puruSaparAkramasAdhyeSu viSaye yad yadopapannaM ghaTamAnaM nimittatayA buchimadbharUpekSyate tatsarvamakhilaM satyanuvartate japapannatvasya yogyatAyA aninnatvAditi (sakseno nItikAraH shaastrkRdvissonagara / 99 II ityaM dazaparatairthikagatAnyupadarya svamatamupadarzayannAha / javanti tvalpA api asAdhAraNaguNAH kalyANotkarSa TIkArtha-ke paNa bIjA guNanuM vikalapaNuM hoya-arthAtu ochApaNuM heya. vikalapaNuM na hoya te zuM kahevuM, e RSi zabdane artha che. guNonuM bahupaNuM, eja tattvathI pUrva sUtramAM sUcavelI gyatA che, mATe pa guNa hIna te madhyama gya ane ardha guNahIna te jaghanya gya ItyAdi ciMtA na karavI, ema suragurUvRhapati kahe che. 21 - mUlArtha-saghaLu je jene ghaTe te tene yogya che, ema siddhasena kahe che. 22 TokArtha-samarata eTale purUSa parAkramathI sAdhya evA dharma, artha, kAma ane mokSa rUpa vyavahAra, tene viSe je je kAle nimittapaNe, ghaTatuM evuM buddhimAna purUSoe upekSA kareluM hoya, te saghaLuM ghaTatuM che. ane teja yogyatA kahevAya che kAraNake, upapanna--ghaTatuM ane gyatA-e be zabdone papara abhedapaNuM che. A pramANe nIti zAstranA kartA siddhasena kahe che. 22 evI rIte daza anya tIrthIonA mate darzAvI have graMthakAra pitAne mata jaNAvavA kahe che. mulArtha--asAdhAraNa guNa alpa hoya te paNa kalyANanA Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabinduprakaraNe. sAdhavA ti 3 javanti nana javanti tuH pUrvamatecyo'sya vaiziSTayakhyApanArthaH aTapA api parimitA api kiMpunaranapA pratyapizabdArthaH guNA AryadezotpannatAdayaH asAdhAraNAH sAmAnyamAnaveSvasaMjavantaH kalyANotkarSasAdhakAH pravajyAdhutkRSTakaTyANaniSpAdakAH asAdhAraNaguNAnAM niyamAditaraguNAkarSaNAvanthyakAraNatvAditi yuktamuktamAdau yata pAdAIguNahInA madhyamAvarau yogyAviti / atra vAyuvAlmIkivyAsasamrATnAradavasudIrakadambamatAnAM kasyacitkenApi saMvAde'pyanyatareNa nirAkriyamANatvAdanAdaraNIyataiva vizvasuragurusiyasanamateSu ca ydysaadhaarnngunnaanaautkarSane sAdhanA che. 23 TIkArya-tu zabda pUrve kahelA daza matathI pitAnI vizeSatA batAvAne mATe che a5 eTale parimita evA paNa dhaNanI vAta te zI karavI. e aitti zabdano artha che guNa eTale AryadezamAM upanna thavuM vagere asAdhAraNa eTale sAmAnya manuSyamAM na saMbhave tevA guNe kalyANanA utkarSane sAdhanArA che eTale dIkSA levA vagere uMcI jAtanA kalyANane utpanna karanArA che, kAraNake, asAdhAraNa guNonuM niyamAe karIne bIjA guNone AkarSavAmAM saphaLa kAraNa paNuM che arthAtu asAdhAraNa guNe avazya bIjA guNone kheMcI lAve che, ethI karIne cothA bhAganA guNavaDe hIna hoya tathA ardhA guNavaDe hIna hoya te madhyama 5 ane jaghanya egya kahevAya che, ema je prathama kahyuM, te yukata che. ' ahIM vAyu, vAlmIki, vyAsa, samrA, nArada, vasu, ane kSIrakAMba- e sarva mamAM keine kedanI sAthe saMvAda hovAthI game te matavAlAe paNa tenA matanuM nirAkaraNa karavApaNuM che-arthAtuM khaMDana karavApaNuM che, tethI amAre te tarapha anAdara che. eTale eka bIjAe pararapara te matonuM khaMDana kareluM che, tethI temanuM khaMDana karavAne amAre Adara nathI. temAM vizva, sura gurU ane siddhasenanA matonI aMdara asAdhAraNa guNene anAdara karI gyatAne aMgIkAra karyo che, te sAruM nathI. kAraNake, kevaLa gyatA paripUrNa kAne caMne sAdhanArI thatI nathI. Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH adhyAyaH / 53 daraNena yogyatAGgIkriyate tadA na samyak tasyAH paripUrNakAryAsAdhakatvAt athAnyathA tadAsmanmatAnuvAda eva taiH zabdAntareNa kRtaH syAt na punaH svamatasthApanaM kiJcit iti ityuktau pravrAjyamAjako // 23 // adhunA jyAdAnavidhimanidhitsurAha / upasthitasya praznAcArakathanaparIkSAdirvidhiriti // 24 // upathitasya svayaM pravajyAM grahItuM samIpamAgatasya praznazca pracArakathanaM ca parIkSA ca praznAcArakathanaparIkSAH tA pradiryasya sa tathA / prAdizabdAtkaNvataH sAmAyikA disUtrapradAnatayA vidhAnuSThAnAcyA sagrahaH vidhikramaH pravrajyApradAne pUrvasUcita eSaH / idamuktaM javati sandharmakathA kiptatayA pravrajyAnimukhyamAgato javyajantuH pRcchanIya: yathA ko vatsa tvaM kiM nimittaM vA pravrajasi / tato yadyasau have kAI ema kahe ke, te matAne viSe kevaLa yAgyatAnuja pratipAdana nathI paNa asAdhAraNa guNanu pratipAdana che te teneA uttara Ape che ke, " e matAvAlAe bIjA zabdamAMja amArA matanA anuvAda karyAM che, kAi potAnA matanuM sthApana karyuM nathI, lenAra tathA dIkSA ApanAra purUSa| kahevAmAM A pramANe dIkSA AvyA che. 23 have dIkSA ApavAnA vidhine kahevAnI IcchAthI kahe che. mUlA - dIkSA levA AvelA purUSa sabaMdhI prazna tathA AcAra kahevA ane parIkSA karavI vagere teneA vidhi che. 24 TIkA- pAte dIkSA levAne samIpa AvelA purUSane prazna, AcAra kathana ane parIkSA vagere vidhi che Adi ( vigere ) zabdathI sAmAyika vigere nA sutrAne kaOM zIkhavavA, ane tevI rItanA anuSThAnanA abhyAsanuM grahaNa karavu DhIkSA ApavAne pUrve sUcanA karelA Ave vidhikrama che. kahevAnu tA5 e che ke saddharma kathAvaDe jenuM mana dIkSA levAne tatpara thayuM che evA bhavya prANIne prathama puchyuM ke, he vatsa, tu kANu che ? ane zA mATe dIkSA grahaNa kare che? Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ dharmabinduprakaraNe - kulaputrakaH tagarAnagarAdisundarakSetrotpannaH sarvAzunodbhavanavavyAdhikSayanimittamevAI jagavan pratrajitumudyata ityuttaraM kurute tadAsau praznazudhaH / ___tato'sya uranucarA pravrajjyA kApuruSANAM AramnanivRttAnAM punariha paranave ca paramaH kalyANalAnaH / tayA yayaiva jinAnAmAjhA samyagArAdhitA mojhaphanA tayaiva virAdhitA saMsAraphanAkhadAyinI tathA yathA kuSTAdivyAdhimAn kriyAM prAptakAnAM pratipadyApathyamAsevamAno apravRttAdadhikaM zIghraM ca vinAzamA. moti evameva nAva kriyAM saMyamarUpakarmavyAdhikSayanimittaM prapadya pazcAdasaMyamApathyasevI adhikaM karma samupAyatIti / evaM tasya sAdhvAcAraH kathanIya iti / evaM A pramANe puchatAM je te dIkSA lenAra ema bele ke, "he bhagavad huM kulapRtraka chuM (kulIna chuM ) tagarAnagara ItyAdi suMdara kSetramAM utpanna huM thaye che ane jemAM sarva azubha utpanna thAya che, evA bhavarUpa saMsArarUpa vyAdhine kSaya karavA nimiteja huM dIkSA levA ujamAla the chuM" A pramANe uttara Ape to te purUSa prazna zuddha the kahevAya che. te pachI ziSyane ema kahevuM ke, kAyara purUSane dIkSA dukhe thaI zake tema che. eTale temanAthI pAlI zakAtI nathI; dIkSA te ghaNA zUravIra purUthIja pAlI zakAya che. mATe zuraviratA rAkhavI. vaLI AraMbhathI nivRti pAmelA evA purUSane A bhava tathA parabhavane viSe parama kalyANano lAbha thAya che tema vaLI jema jinarAjanI AjJA samyapha prakAre ArAdhana karelI hoya to te mekSaphalane Ape che, ane je te virAdhelI hoya to saMsAranA phalarUpa du:khane ApanArI thAya che jema koTa vagere vyAdhivALe purUSa avasare prApta thayelI kriyAne pAmI apadhyane seve to apravRtathI adhika eTale auSadharUpa bhAva kriyAmAM pravartatA pahelA satvare vinAzane pAme che evI ja rIte saMyamarUpa bhAvadiyAne kamarUpa vyAdhinA kSaya nimite pAmI pachI asaMyamarUpa apathyane sevavAthI adhika kamane upaje che. eTale dIkSA lIdhA pahelA je karma upArjana karatA hatA, tenI apekSAe dIkSA lIdhA pachI je purUSa asaMyamanuM sevana kare che, te ghaNI kama upArjana kare che. evI rIte te purUSane sAdhune AcAra kahevo. ema sAdhu AcAra sArI rIte kahyA pachI paNa te purUSa parIkSA karavAne yogya che. te Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cturthHadhyaayH| kayite'pi sAdhvAcAre (napuNamaso parIkSaNIyaH / yataH " asatyAH satyasaMkAzAH satyAcAsatyasaMnijAH / daravarte vividha vAtamAgurUM rIphA" che ? atathyAnyapi tathyAni darzayantyatikauzanAH / citre nimnonnatAnIva citrakarmavido janAH" // 2 // parIkSA ca samyaktvajJAnacAritrapariNativiSayA testairupAyavidheyA / parIkSA kAmazca prAyaH paamaasaaH| tathAvidhapAtrApekSayA tu alpo bahuca syAta tathA sAmAyikasUtraM akRtopadhAnasyApi kAuto vitaraNIyaM anyadapi sUtraM paatrtaampAdhyathita thayuM che . tathA mukanArakSeti che ! viSe zAstramAM kahyuM che ke, keTalAka asatya apadAthe satya jevA dekhAya che ane keTalAka satya padArtho asatya jevA dekhAya che, ema vividha prakAranA bhAva dekhAya che, tethI parIkSA karavI egya che. 1 citrakane jANanArA purUSo jema citramAM nIMcA ane uMcA sthaLanA bhAvane batAve che, tema ati kuzaLa purUSa asatyane satya jevAM batAve che.' samyakatva, jJAna, ane cAritranI pariNatinA viSayamAM te te upAyavaDe parIkSA karavI. parIkSA karavAne samaya prAye karIne cha mAsane che eTale che mAsa sudhI parIkSA karyA pachI vaDI dIkSA ApavI. vaLI tevA prakAranuM koI sAruM pAtra eTale sade purUSa athavA naDAre purUSa male te tenI apekSAo a85 kALa paNa che ane adhikakAla paNa che, paraMtu cha mAsa sudhI parIkSA karavI evo niyama nathI tema valI upadhAna jeNe vahana karyuM nathI evA purUSane paNa kaMThathI sAmAyika sUtra ApavuM eTale bhaNAvavuM. pAtrapaNAnI ape kSAe bIjuM paNa sUtra bhaNAvavuM. 24 mUlArtha-mAta pitA vagere gurUjananI AjJA levI. 25 Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 dharmabinduprakaraNe gurujano mAtApitrAdilakSaNaH AdizabdAt naginInAryAdizeSasandhisomaparigrahaH tasya anujJA pravaja tvamityanumatirUpA vizirityanuvartate // 25 // yadA punarasau tattaupAyato'nujJApito'pina muzcati tadA yadheiyaM tadAha tayA tayopadhAyoga iti // 26 // tayA tathA tena tena prakAreNa sarvathA paranupalakSyamANena upadhAyogaH mAvAyA yogane 26 . kathamityAha puHsvapnAdikayanamiti // 27 // muHsvapnasya kharoSTramahipAyArohaNAdidarzanarUpasya AdizabdAnmAtRma TIkArya-gurUjana eTale mAtA pitA vagere Adi vagere) zabdathI bahena, strI vagere bAkInA saMbaMdhI lokenenuM grahaNa karavuM tenI anujJA eTale "tuM dIkSA le evI saMmatirUpa AjJA te vidhi kahevAya che te pAchaLathI saMbadha melava. 25 jyAre te saMbaMdhI varga te te prakAranA upAthI AjJA mAgatA hatAM paNa dIkSA levAnI AjJA na Ape te pachI zuM karavuM te kahe che. mUlArtha- te te prakAre saMbaMdhI varga AjJA Ape evI yukti karavI. ra6 TIkArya-te te prakAre eTale sarvathA bIjAne mAluma na paDe evA prakAre mAyAne pravega kare. 26 zI rIte mAyA-kapaTanI racanA karavI ? te kahe che. mUlAI-naThArA svapnA vagere kahevA. 27 TIkAthu-duHkha kahevA eTale gadheDA, uMTa, pADA vagere agya vAhana upara besavuM ityAdi najIka mRtyune sucavanAra vikhe meM dIThA, mATe mAruM mRtyu najIka AvyuM che, tethI mane dIkSA levAnI AjJA Apo" ema kahevuM Adi zabdathI mAtRmaMDaLa-devIonuM ToLuM vagere viparIta dekhAva pramu Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH adhyaayH| 57 ekalAdiviparItAlokanAdigrahaH tasya kathanaM gurvAdinivedanamiti // 27 // tathA viparyayaviGgaseveti // 28 // viparyayaH prakRtiviparItanAvaH sa eva maraNasUcakatvAt liGgaM tasya sevA niSevaNaM kArya yena sa gurvAdijanaH saMnihitamRtyurayamityavabudhya pravrajyAmanujAnIte phati. gr | viparyayaliGgAni teSu svayamevAbudhyamAneSu kiM kRtyamityAha / tathA tathA nivedanakriti | U | daiva.nimittazAstrapArakaiH tathA tathA tena tena nimittazAstrapAAdirUpeNopAyena nivedanaM gurvAdijanasya jhApanaM viparyayaliGgAnAmeva kAryamiti // 25 // khanuM grahaNa karavuM e vAta mAtA pitA vagere vaDilane nivedana karavI. jethI dikSA levAnI AjJA Ape e hetu mATe 27 malAtha-vaLI viparIta cinhone sevavA eTale mRtyu samIpa AvelA purUSanA jevA cinha dekhADavA. 28 TIkArtha-viparyaya eTale pitAnI prakRtithI viparIta bhAva, te mRtyu ne sUcavanAra che, tethI te maraNanuM cinha che tenuM sevana karavuM eTale jANI joIne pitAnA maraNacinha batAvavA jethI mAtA pitA vagere vaDilajana "A nuM mRtyu najIka AvyuM che ema jANI dIkSA levAnI AjJA Ape. 28 je mAtapitApramukha gurUjana pitAnI buddhithI pitAnI meLe ja te viparIta cihene jANI na zake te pachI zuM karavuM ? tene uttara Ape che - mUlArtha-SI lekonI pAse mAtA pitAdikane te te prakAre kahevarAvavuM. 29 TIkArya-daivajJa eTale nimitta zAstrane jANanArA joSI lokonI pAse te te nimitta zAstranA pAThAdirUpa upAyavaDe te mAtA pitAdika gurU janane viparIta liMgonuM jaNAvavuM. eTale joSIonA mukhathI mAtApitAdikane pratIti lAvavAnuM kahevarAvavuM, jethI teo dIkSA levAnI AjJA Ape. 29 Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ VT dharmabinduprakaraNe nanvevaM mAyAvinaH pravrajyApratipattAvapi ko guNaH syAdityAzaGkyAha / na dharma mAyeti // 3 // naiva dharme mAyA kriyamANA mAyA - vaJcanA javati paramArthato'mAyAtvAtta syAH || 30 || etadapi kuta ityAha ujjayaditametaditi // 31 // jayasya svasya gurvAdijanasya ca hitaM zreyorUpaM etadeva pravrajyAvidhau mAyAkaraNaM etatphalabhUtAyAH pravrajyAyAH svaparopakArakatvAt / paThyate ca / "mAyo'pi hi jAvena mAyyeva tu javetkacit / pazyetsvaparayoryatra sAnubandhaM hitodayam / / 1 / / kRti // 22 / / evI mAyA karanArane dIkSA ApavAthI ze guNa thAya? evI zaMkA kare te tenA uttara Ape che. malA --dharmane viSe mAyA nathI. 30 TIkA--je kriyAmAM dharma sAdhya che, te kriyA mAyADagAi nathI. paramArtha paNe e amAyAja che, 30 ema zAthI kaheA che. te kahe che. mUlA--te mAyAnuM karavANu svaparane hitakArI che. 3 TIkA--e dIkSA vidhimAM je mAyA--kapaTa karavI, te peAtAnuM tathA mAtApitA vagere vaDila jananuM zreyarUpa hita karavApaNu che, kAraNa ke, DhIkSA levI te peAtAne ane parane upakArakArI che, te viSe zAstramAM paNa kahelu che-- jyAM peAtAnA ane paranA niraMtara hitanA udaya jovAmAM Ave tyAM bhAve karIne mAyA vagaranA paNa purUSa vicit mAyAvIja hAya che. eTale kAi kAryane viSe mAyA paNa vastutAe amAyAja kahevAya che. 1 " 31 "" Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cturthHadhyaayH| arthatthamapi kRte taM vinA gurvAdijano nirvAhamasalamAno na taM pravrajyArthamanujAnIte tadA kiM vidheyamityAzaGkayAha / yathAzakti sauvihityApAdanamiti // 3 // yathAzakti yasya yAvatI zaktiH zatasahasrAdipramANanirvAhahetuDavyAdisamarpaNarUpA tayA sauvihityasya sausthyasyApAdanaM vidhAnaM yena pratra jite'pi tasminnasau na sIdati tasya nirvAhopAyasyakaraNamiti nAvaH / evaM kRte kRtajhA kRtA javati karuNA ca mArgapranAvanAbIjaM tatastenAnujhAtaH pravrajediti // 33 // athaivamapi na taM moktumasAbutsahate tadA / purve kahyuM, tema karatAM chatAM paNa je mAtA pitAdi gurUjana tenA vinA nirvAha karI zake tevA na hoya ane tethI karIne dIkSA levAnI AjJA ApatA na hoya te zuM karavuM? evI zaMkAne uttara Ape che. mUlArtha-potAnI zakti pramANe mAtApitAdi gurUjananA mananuM samAdhAna karavuM. 32 TIkArya-jenI jeTalI zakti hoya teNe teTalI zakti pramANe mAtA pitA pramukha gurUjananA cittanuM samAdhAna karavuM eTale se, hajAra vagere pramANavAlA nirvAhanA kAraNarUpa dravyAdika ApavArUpa pitAnI zaktine anusAre karI temanI AjIvikAne baMdobata kare. te pachI dIkSA levI, jethI pachavADe potAnA mAtA pitAdi nirvAhAdikanA kAraNathI herAnagati na bhege, arthAtu temanA nirvAhano upAya kare. ema karavAthI pite kRtajJatA karelI kahevAya che. kAraNa ke, jaina mArganI prabhAvanAnuM bIja karUNa-dayA che. tethI mAtA pitAdikane tevI rIte paNa khuzI karI temanI AjJA meLavI dIkSA levI. ura upara pramANe karatAM chatAM paNa je mAtA pitAdi dIkSA lenArano tyAga karavA utsAha na kare tyAre zuM karavuM? te kahe che, Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 dharmabinduprakaraNe khAnauSadhAdizAtAtyAga iti // 33 // khAnasya tathAvidhavyAdhibAdhAvazena glAnimAgatasya gurvAdeokasya auSadhAdizAtAdauSadhasya AdizabdAtsvanirvAhasya ca grahaH tasya gaveSaNamapi auSadAdItyucyate / tato glAnauSadhAyeva jJAtaM dRSTAntaH tasmAttyAgaH kAryoM gurvAderiti idamuktaM navati / yathA kazcitkulaputrakaH kathaMcidapAraM kAntAraM gato mAtApitrAdisametaH tatmatibaccazva tatra vrajet / tasya ca gurvAdeH tatra vrajato niyamaghAtI vaidyauSadhAdirahitapuruSamAtrAsAdhyaH tathAvidhauSadhAdiprayogayogyazca mahAnAtakaH syAt / tatra cAso tatpatibandhAdevamAlocayati / yathA na bhavati niyamAdeva gurujano nIrugauSadhAdimantareNa auSadhAdinAve ca saMzayaH kadAcitsyAt kadAcaneti kAlasahavAyaM / mUlArtha-vyAdhi pIDita mAtA pitAdika gurUjanano oSadhAdikanA daSTAMta karI tyAga karavo. 33 TIkAtha-plAna eTale te prakAranA vyAdhinI pIDAne laine glAni pAmelA mAtA pitAdi lokane auSadhAdinA dAta karIne Adi zabdathI pitAnA nirvAhanI kheLa karavI te paNa auSadhAdi kahevAya che. tethI zvAnanA auSaghAdikanA daSTAMta karI te mAtA pitA pramukhane tyAga kare. te daSTAMta A pramANe che. kaI kulIna putra pitAnA mAtApitAdi sAthe temanI sevAmAM baMdhAI cAlato hato. te eka vakhate kaI rIte koI apAra jaMgalamAM AvI paheeN. temanI sAthe cAlatA te mAtApitAnA niyamane toDanAro, ane vaidhanA auSadhAdi vinA mAtra purUSathI sAdhya na thAya te ane tevI jAtanA auSadhAdikanA prayogane vegya evo koI meTega mAtApitAnA zarIramAM utpanna che. te vakhate te kulIna putra mAtApitAnA pratibaMdhathI A pramANe vicAravA lAge-"A mAtA pitA jarUra auSadha vinA roga rahita nahIM thAya ane je kadApi auSadha maLe to roga maTe ke na maTe e saMzaya che. vaLI A mAtA pitA kAla sahana kare tema che, eTale tatkALa mArA viyegathI ane Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH adhyAyaH / 261 tataH saMsthApya tathAvidha citravacanopanyAsena taM tadauSadhAdinimittaM svavRttihetozca tyajan sannasau sAdhureva javati / eSa hi tyAgo'tyAga eva yaH punaratyAgaH sa paramArthatastyAga eva yataH phalamatra pradhAnaM dhIrAcaitaddarzina eva javanti / tata - SadhasaMpAdanena taM jIvayedapIti saMjavAt satpuruSocitametat / evaM zuktapAdiko mahApuruSaH saMsArakAntArapatito mAtApitrAdisaMgato dharmapratibaddho viharet / teSAM ca thavA rAgathI maraNa pAme tema nathI." A pramANe ciMtavI te mAtA pitAdikane vividha prakAranA vacaneAvaDe auSadhAdikanA nimitte ane peAtAnI vRttine mATe te tyAga kare che. e tyAga karatA chatA paNa te sajjana (sAdhu) kahevAya che. eTale je teNe tyAga karyAM te DIkaja tyAga karyo kahevAya; e prakAranA tyAga te atyAgaja kahevAya che. ane evA vakhata AvatAM jo tyAga na kare teA paramArthathI te tyAgaja karyAM kahevAya che. kAraNake, A sthaLe pUlaja pradhAna che. ane AvA dhIra purUSA laneja pradhAnapaNe dekhanArA heAya che. eTale dhIra purUSaSa jemAM phaLa dekhe che, tevAja kAne viSe pravarte che. tethI auSadha saMpAdana karI te mAtApitAne jIvADe paNa kharA, kemake tevA saMbhava che, ane e prakAre karavuM te satpurUSAne yAgya che. A daSTAMtanA siddhAMta A pramANe che. A sthale je kulIna putra kathA, te zuklapakSIA mahA purUSa samajave. te purUSa Asa'sArarUpavanamAM paDI mAtApitAdikanIsAthe maLelA ane dhama mAM badhAelA thai vihAra kare che. te mAtApitAdikane avazya vinAza karanAra, ane samyaktva bIja jeNe prApta karyuM nathI, evA purUSa mArga karIne sAdhavAne azakya evA che, ane samakitAdi auSadha jenesabhave che,anedazana mehArdikanA uttayarUpalakSaNavALA karma rUpa rAga te te mAtApitAdi gurUjanane thayA che, mATe A saMsArarUpa aTavImAM zuklapakSIe purUSa dharmanA pratibaMdhathI ema vicAre ke, A sarve samakitAdi auSadha vinA avazya vinAza pAmaze, ane samakitAdikanuM saMpAdana karatAM paNa vikalpa che, eTale samakitAdi auSadhathI temanA karUpa rAga maTe paNa kharA, tethI samakitAdi aiSadha meLavavAnA udyama kare che. vaLI Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 dharmabinduprakaraNe. tatra niyamavinAzako'prAptasamyaktvabIjAdinA puruSamAtreNa sAdhayitumazakyaH saMnavat samyaktvAdyauSadho darzanamohAdyudayalakSaNaH karmAtaGkaH syAt / tatra sa zuklapAtikaH puruSo dharmapratibandhAdevaM samAlocayati / yata vinazyantyetAnyavazyaM samyaktvAchauSadhaviraheNa tatsaMpAdane vinASA kAlasahAni cemAni vyavahAratastato yAvadgRhavAsaM nirvAhAdicintayA tathA tathA saMsthApya teSAM samyaktvAdyauSadhanimittaM svacAritravAnimittaM ca svakIyaucityakaraNena tyajan sannanISTasaMyamasidhyA sAdhureva eSa tyAgo'tyAgastattvanAvanAtaH / atyAga eva ca tyAgo mithyAbhAvanAtaH tattvaphalamatra pradhAnaM budhAnAM / yato dhIrA etadarzina AsannanavyAH evaM ca tAni samyaktvAdyoSadhasaMpAdanena jIvayedAtyantikaM apunarmaraNenAmaraNAndhyabIjayogena vyavahArathI sarve kAlane sahana kare tevA che, eTale tatkALa nAza pAme evAM nathI, kAraNake jayAM sudhI gRhavAsa che, tyAM sudhI nirvAha vagerenI ciMtA che, mATe te te prakAre saMsthApana karIne eTale mAtApitAdi gurUjananI javatAM sudhI pohace evI AjIvikAno baMdobarata karIne temanA samaki. tAdi auSadha nimite, pitAne cAritrane lAbha thAya, te nimitta ane potAnI yogyatA pramANe karI sarvathA ISTa evA saMyamanI siddhi nimitta e gurUja nano tyAga karanAre purUSa uttama kahevAya che kAraNake, saMsArarUpa aTavImAMthI karAto e tyAga te tattvabhAvanAthI atyAgaja che. ane mithyA bhAvanAe karIne atyAga eTale temane tyAga na kare te tyAga che. kAraNake, A rathale paMDita purUSane tattvaphalanuM pradhAnapaNuM che, eTale uttarottara hita karanAra je thAya te tatvala kahevAya che. ane e tattvakalane dekhanArA dhIra purUSe Asanna bhavya hoya che. A prakAre te mAtApitAne samakitAdi auSadhanuM saMpAdana karI atyaMta jIvADavAM, eTale pharIthI maraNa na thAya tevI rIte jIvADavA--e sapurUSane ucita che kAraNake, amaraNanuM avaMdhya bIja eTale kharuM kAraNa je samakitAdikane yoga, te saMbhavita che. arthAt samakitarUpa bIjanI prApti thayA pachInuM maraNa amaraNaja che. e karavuM te purUSane ucita che. kAraNa mAtA pitA nicce duHtikAra che eTale mAtApitAe eTalo badhe Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH adhyaayH| saMbhavAt supuruSocitametadyato duSpatikArau niyamAnmAtApitarau zeSazca yathocitaM svajanalokaH eSa dharmaH sajjanAnAM nagavAnatra jJAtaM pariharanakuzalAnuvandhimAtApitrA kizamiti | 3 | tathA gurunivedanamiti // 34 // tatheti vidhyantarasamuccayArthaH gurunivedanaM sarvAtmanA guroH prtraajksyaatmsmugi miti | i . itthaM pravrAjyagataM vidhimabhidhAya pravrAjakagatamAha anugrahadhiyAnyupagama iti // 35 // upakAra karyo che, ke temane pratyupakAra kare duHzakya che, tethI duHkha pAmIne paNa teo samakita pAme e upAya kare-e bhAva che. mAtApitA zivAya bAkInA je vajana leka che, te te je jene ghaTe teTalo upakAra karavAnI gyatA che, A pramANe saMpurUSane dharma che. A ThekANe akuzalAnubaMdhI evA mAtApitAdikanA zokano parihAra karI vicarelA zrI mahAvIra svAmI daSTAMtarUpa che. 13 - malArtha-dIkSA lenAra purUSe gurUne potAnA AtmAnuM ane paNa karavuM. 34 TIkA-ahi tathA zabda bIjA vidhinA samuccaya artha mAM che. gurUne nivedana karavuM eTale dIkSA lenArA purUSe dikSA ApanAra gurUne sarva prakAre AtmAnuM arpaNa karavuM. 34 evI rIte dIkSA lenAra saMbaMdhI vidhi kahI have dIkSA ApanAra gurU saMbaMdhI vidhi kahevAnI IcchAthI kahe che- mulAthe--gurUe anugraha karavAnI buddhithI ziSyane aMgakAra karavo. 35 Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 dharmabinduprakaraNe guruNA anugraha dhiyA samyaktvAdiguNAropaNabuvA ajyupagamaH pratrAjanIyastvamevaMrUpaH kAryoM na punaH svapariSatpUraNAdibudhyeti // 35 // tathA nimittaparIti che rUddo nimittAnAM bhAvikAryasUcakAnAM zakunAdInAM parIkSA nizcayanaM kArya nimittazuddheH pradhAna vidhitvAt iti // 36 // tathA nacitakAlApekSaNamiti // 37 // nacitasya pravrajyAdAnayogyasya kAlasya viziSTatithinakSatrAdiyogarUpasya gaNi vidyAnAmaprakIrNakanirUpitasyApekSaNamAdaraNamiti / yatastatra paThyate " tihiM uttarAhiM taha rohiNIhiM kujjA naseha nirakamaNaM / TIkArtha-gurUe ziSya upara anugraha karavAnI buddhithI eTale samakita vagere guNonuM AropaNa karavAnI buddhithI dIkSA ApavI. pitAnI parSadA (saMgheDA ) nI pUrti thaze tevI buddhithI ApavI nahIM. 36 mUlAI-nimitta zAstravaDe ziSyanI parIkSA karavI. 37 TIkArtha-nimitta eTale bhAvI arthane sUcavanArA zakunAdikanI parIkSA karavI eTale nizcaya kare; kAraNake, nimittanI zuddhine vidhi pradhAna che. 37 mUlArtha-dIkSA ApavAne yogya evA vakhatanI apekSA rAkhavI. 38 TIkArtha-ucita eTale sArA tithi, nakSatra ityAdikanA garUpa evo dIkSA ApavAne yogya samaya je gaNividyAnA prakIrNaka - thamAM kahelo che, tenI apekSA karavI-Adara kare. arthAta sAruM mUhurta jevuM. tene mATe A pramANe kaheluM che- traNa uttarA nakSatra, eTale uttarASADhA, uttarA bhAdrapada, utarA phAzunI, tathA rohiNI nakSatra-eTalA nakSatrone viSe ziSyane niSkramaNa Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cturthHadhyaayH| 265 gaNivAyae annA, mahavvayANaM ca prAsahaNA // 1 // candasIpannarasiM vajejA ahamiM ca navami ca / bahiM ca canatthi vArasiM ca dopahapi parakANaM // 2 // cAri re re! | tathA napAyataH kAyapAdAnamiti. // 39 // upAyata upAyena niravadyAnuSThAnAcyAsarUpeNa kAyAnAM pRthivyAdInAM pA. nanaM rakSaNaM pravitrajiSuH prANI kAryata iti // 39 // tathA vidyuriniti. 1 kao | nAvasya pravrajyAnijhApavaNasya vRSchiH latkarSaH tasyAH testaiH pravajyAphaprarUpaNAdilakSaNairvacanaiH karaNaM sampAdanaM tasya // 40 // ___ tathA-anantarAnuSThAnopadeza iti. // 41 // eTale dIkSA ApavI tema vaLI gaNipa athavA vAcaka padanI anujJA tathA mahAvratanI ApaNA paNa emAM karavI. 1 dIkSA grahaNa karavAmAM cadaza, punama, AThama, navamI, chA, cotha ane bAraza eTalI zukla ane kRSNa baMne pakSanI tithiovarjavI. raItyAdi. 18 mUlArtha- dIkSA levAne icchanArA purUSane pRthvIkAya vagere jIvonuM pAlana karavAnA upAyane jANanAra karavo. 39 TIkA-nirdoSa anuSThAnanA abhyAsa rUpa upAye karI pRthvIkAyAdi nuM pAlana karI zake tevA dIkSA levAnI IcchAvALo prANane karavo. 39 mUlAthadIkSA levAnA bhAva abhilASanI vRddhi karavI. 40 TIkArya-bhAva eTale dIkSA levAnI abhilASa, tenI vRddhi karavI eTale dIkSAnA phaLanI prarUpaNuM vagere karanArA vacanAo karIne utkarSa kare eTale pratrajayA lIdhAnuM moTuM phaLa kahI dekhADavuM jethIbhAvanI vRddhi thAya.40 mUlArtha-dIkSA lIdhA pachI karavA yogya evA anuSThAnane upadeza kara. 41. 34 Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 dharmabinduprakaraNe anantarAnuSThAnasya pravrajyAgrahaNAnantarameva karaNIyasya 'gurvantevAsitA tadbhaktibahumAnAdarenantarAdhyAye eva vadayamANasyopadezaH tasya kAryaH // 41 // tathA zaktitastyAgatapasIti // 4 // zaktitaH zaktimapekSya tyAgaH cArthavyayalakSaNaM devagurusaGghapUjAdau viSaye tapazcAnazanAdi kAraNIya sa iti // 2 // tathA kSetrAdizudhau vandanAdizuddhyA zIlAropaNamiti karU che kSetrasya bhUminAgalakSaNasya AdizaddhAdizazca zucau satyAM vandanAdizukhyA caityavandanakAyotsargakAraNasAdhunepathyasamarpaNAdisamAcAracArutArUpayA zIlasya sAmAyikapariNAmarUpasya ' karemi jaMte sAmAyikaM ' ityAdidaemakoccAraNapUrvakamA TIkArtha--anaMtara anuSThAna eTale dIkSA lIdhA pachI karavA gya anuSThAna je gurUnI pAse rahevuM ane gurUnI bhakti tathA bahu mAna vagere karavA je AgaLa adhyAyamAM kahevAze tene upadeza kare. 41 mUlArtha_ziSyanI zakti pramANe tyAga tathAtapa karAvo karI TIkArtha-zakti pramANe eTale gajA pramANe tyAga eTale deva, gurU tathA saMghanI pujA vigeremAM dravyane kharca karAve evuM che lakSaNa jenuM e tyAga ane tapa eTale anazana vagere te dIkSA lenAranI pAse karAve. 42 mulArNa--kSetrAdikanI zuddhi karatAM caityavaMdanAdikanI zuddhi vaDe zIla-AcAranuM AropaNa karavuM. 43 TIkAthe--kSetra eTale bhUmibhAga Adi zabdathI dizA tenI zuddhi thatAM vaMdanAdikanI zuddhivaDe eTale caityavaMdana, kAyetsarga ane sAdhune veSa ApavA vagere sArA AcAranI suMdaratAvaDe zIla eTale sAmAyikanA pariNAma rUpa AcAra tenuM ApaNuM eTale roni jati sAmAthi ItyAdi daMDakanA uccAraNa purvaka dIkSA levAne cagya evA purUSamAM sthApana gurUe Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA caturthaH adhyaayH| ropaNaM pravrajyA nyasanaM guruNA kAryamiti / tatra kSetrazuciH zvanAdirUpA yathoktam / ucchavaNe sAlivaNe panamasare kusumie vnnsNme| gaMjIrasANuNAe payAhiNajale jiNahare vA // 1 // pUvvA nimuho uttrmuddo vijJAva vajhiA | jAe jiNAdo vA visA nivAraM vAre 9 | ti lldhA zIlameva vyAcaSTe / esattA samarA-mitratA rImiti che asaMgatayA kacidapi arthe pratibandhAnAvena samaza mitratA zatrau mitre ca samAnAmanA rIlamurata ti | Ha || karavuM. temAM kSetrazuddhi eTale zelaDInA vana pramukha zuddhabhumi tene mATe zAstramAM kaheluM che. zelaDI tathA DAMgaranA vanane viSe, padmasarovarane viSe, puSpavALA vana khaMDane viSe, gaMbhIra zabda karatA ane pradakSiNa vahetA evA jaLanA samIpe ane jinagRha aiyane viSe dIkSA ApavI, 1 vaLI pUrvAbhimukhe athavA uttarAbhimukhe athavA je dizAne viSe kevaLI vicaratA hoya tevA jinacaitya hoya, te dizAne sanmukhe ziSyane besA DI dIkSA ApavI. 2 43 have zIlanuM nirUpaNa kare che. mUlArtha--anAsaktapaNe asaMgapaNe zatru ane mitramAM samabhAva rAkha te zIla kahevAya che. 44 1 TIkArtha--asaMgatA eTale koI paNa padArthamAM pratibaMdha Asaktine abhAve karI zatru ane mitramAM samAna citta rAkhavuM e zIla kahevAya che.44 Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 267 dharmabinduprakaraNe. nanu svapAraNAmasAdhyaM zIlaM tatkimasya kSetrAdizunyAropaNenetyAzaGkayAha / ato'nuSThAnAttajJAvasamnava iti // 45 // ato'smAdanuSThAnAjuktazIvAropanahANAttadbhAvasya zIlapariNAmalakSaNasya samnavaH samutpAdaH prAgasato'pi jAyate sataca sthirIkaraNa miti // 45 // tathA tapoyogakAraNaM cetIti // 46 // sa evaM vidhiprabajitaH san guruparamparayAmatamAcAmsAditapoyogaH kAryata tti / u / athopsNhaarmaah| evaM yaH zudhyogena parityajya gRhAzramam // saMcame ramati nirca vati rizItaH | as I ahIM koI zaMkA kare ke, zIla to potAnA pariNAmathI sAdhya che, te pachI kSetrAdikanI zuddhivaDe te zIlanuM AropaNa zAmATe karavuM joIe ? te zaMkAnA uttaramAM kahe che. malAI---e anuSThAnathI te zIlapaNAnA bhAvano saMbhava che. 45 TIkAthe--pUrve kahela zIlanA AropaNarUpa anuSThAnathI bhAva eTale zIlanA pariNAmarUpa bhAvanI utpatti thAya che. eTale jene prathama tene vi bhAva na hoya to tene na bhAva utpanna thAya che ane jene prathama te bhAva hoya che tene te bhAvanuM rithara karavApaNuM thAya che. kapa malAthe-valI te ziSya pAse tapano yoga karAvavo. 46 TIkALuM--e pramANe vidhivaDe dIkSita thayelo purUSa gurU paraMparAne prApta thayela AMbela vagere tapanA cogane kara. 46 have ati vidhine upasaMhAra kare che. malArtha_e pramANe je zuddha gavaDe gRhasthAzramano tyAga karI saMyamane viSe rame te yati kahevAya che. 47 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH adhyaayH| 26e .. evamuktaprakAraNa yo navyavizeSaH zuddhayogena samyagAcAravizeSeNa parityajya hitvA gRhAzramaM gRhasthAvasthAM saMyame hiMsAdiviramaNarUpe ramata AsaktimAn javati sa evaMguNo yatiH uktaniruktaH parikIrtita iti // 17 // atraivaanyuccymaah| etattu saMbhavatyasya sapAyapravRttitaH // anupAyAtta sAdhyasya sidhi necchanti pahimatAH // 4 // tti che .. etatpurnayatitvaM saMjavanyasya pratrajitasya sataH kuta ityAha saupAyapravRttitaH sattA sundareNa napAyena ' artho'haMsamIpe' ityAyuktarUpaNa pravRttezceSTanAt / atraiva vyatirekamAha anupAyAtUpAyaviparyayAt punaH sidhiM sAmAnyena sarvasya kAryasya - TIkArca-evI rIte eTale upara kahelA prakAre je bhavya prANI samyaka AcArarUpa zuddha gavaDe gRharAvarathAne cheDI hiMsAdikathI virAma pAmavA rUpa saMyamane viSe rame che AsakitavAle hoya evA guNavAle yati (jenI vyutpatti AgaLa kahela che te) kahevAya che. 47 A ThekANe eja vAtanI unnati kahe che. mUlArtha-sArA upAyavaDe pravRtti karavAthI dikSA lenArane e yatipaNuM saMbhave che. kAraNake paMDita purUSo sAdhavA yogya kAryonI siddhine upAya vinA IcchatA nathI. 48 TIkAthe- e dIkSA lenArane atipaNuM saMbhave che. te zAthI saMbhave che? te kahe che. "satu upAyanI pravRttithI eTale suMdara upAyavaDe pote yogya thaI gya gurU pAse dIkSA le ityAdi pravRttithI A ThekANe vyatirekathI kahe che, eTale ulaTAvIne kahe che. anupAyathI eTale suMdara upAya vinA sAmAnya prakAre sarva kAryanI siddhine paMDita eTale kArya ane kAraNa vibhAga karavAmAM kuzala evA purU thatA nathI. arthAta upAya ( kAraNa) vinA Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Bo dharmabinduprakaraNe niSpatti necchantinapratipadyante paeikatAH kAryakAraNavinAgakuzalAH yataH paranti nAkAraNaM navetkAryamityAdi // 4 // uktaviparyaye doSamAha / yastu naivaMvidho mohAcceSTate shaastrbaadhyaa| sa tAdRgliGgayukto'pi na gRhI na yatirmataH // 45 // phari . yastu yaH punarayApyatucchInUtanavajramaNazaktiH naivaMvidhaH kintUktavidhiviparItaH mohAdajJAnAceSTate pravartate zAstrabAdhayA zAstrArthobaDvanena sa prANI tAdRgliGgayukto'pi kAryanI siddhi thAya ema paMDita purUSane abhiprAya nathI. zArAmAM paNa kahyuM che ke, kAraNa vinA kArya utpanna na thAya. 48 pUrve je prakAre yati kahela che, tethI UlaTI rIte vartavAthI doSa kahe che. mUlAI--je purUSa pUrve kahyA pramANe zAstranItithI cAle nahIM ane zAstrane bAdha lAge evI ceSTA kare che, te tevA zuddha jaina liMga dhArI hoya to paNa te gRhastha na kahevAya tema yati paNa na kahevAya. e ubhaya bhraSTa che. 49 TIkAtha-jenI saMsAramAM bhramaNa karavAnI zakti adyApi ochI thaI nathI, e je purUSa pUrve kahelA vidhithI viparIta paNe cAlato tho ajJAnathI zAstranA arthane ullaMdhana karI pravarte che, te manuSya zuddha yati samAna veSadhArI che, te paNa bIjI rItane veSadhArI hoya tenI zI vAta karavI. e aNi zabdane artha che) te paNa te gRharatha paNa nathI kAraNake, te Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH adhyaayH| 71 zuddhayatitulyanepathyasanAtho'pi kiM punaranyathAbhUtanepathya ityapizadvArthaH na gRhI gRhasthAcArarahitatvAt na yati vacAritravirahitatvAditi // 4 // iti zrImunicandrasUriviracitAyAM dharmabinduttau yatividhirnAma caturtho'dhyAyaH smaaptH| samAptazcaturtho'dhyAya. gRharathanA AcArathI rahita che. tema te yati paNa nathI, kAraNake, tenAmAM mAra yAtriyI 2hita54 cha. 48 . iti zrI municaMdrasurie racela dharmabiMdu vRttine viSe yatividhi nAme ce adhyAya samApta thaye. Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma Fkhyama: cadacAya: vyAkhyAtazcaturtho'dhyAyaH atha paJcamo vyAkhyAyate / tasya cedamAdisUtram / bAhubhyAM ustaro yatkrUranako mahodadhiH / yatitvaM puSkaraM tadityAhustattvavedinaH // 1 // bAhubhyAM nujAcyAM sustaraH kRcchaNa tarItuMzakyaH yaditi dRSTAntAryaH krUranakraH krUrA jIpaNA nakrA jalajantuvizeSA upalakSaNatvAt matsyamakarasuMsumArA | thA adhyAyanI vyAkhyA karI have pAMcamA adhyAyanI vyAkhyA na kare che. te adhyAyanuM A prathama satra che. mUlArtha-jemAM krara jhuDa--ma che, evo mahA samudra jema be bAhuothI to muzkela che, tema yatipaNuM pALavuM duSkara che, ema tattvavettAo kahe che. 1 TIkArtha jema be bhujAthI samudra duratara che, eTale taravAne azakya che. yavata e daSTAMtano artha batAve che. krara eTale bhayaMkara che. nakuMDa jAtanA maDhe jemAM e samudra upalakSaNathI matya, madhara ane susumAra Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazvamaH adhyAyaH / 273 iyazca yatra sa tathA / mahodadhimahAsamudraH yatitvaM zrAmaNyaM puSkaraM puranuSTheyaM taditi dRSTAntikArthaH / ityetadAhuruktavantaH / ka ityAha / tattvavedinaH pravrajyAparamArthajJAtAraH iti // 1 // asyaiva puSkaratve hetumAha / apavargaH phalaM yasya janmamRtyAdivarjitaH / paramAnandarUpazca SkaraM tanna cAdadbhutam // 2 // kRti / apavargo mokSaH phalaM kArya yasya yatitvasya janmamRtyAdivarjitaH janmamaraNajarA disaMsAra vikAra virahitaH tathA paramAnandarUpaH sarvopamAtItAnandasvabhAvaH cakAro vizeSaNasamuccaye / duSkaraM kRcchreNa karttuM zakyaM tadyatitvaM na ca naivAdbhutamAzcaryametat atyantamahe | dayAnAM vidyA mantrauSadhAdisAdhanAnAmiva puSkaratvApakSamnAt iti // 2 // vagere grahaNa karavA. maheAdhi eTale moTA samudra jema taravA duSkara che tema yatipaNu' eTale zramaNapaNuM duSkara che. du:khe AcaravA yogya che. tat e daSTAMtanA artha thayA. evI rIte kahe che. kANu kahe che? tattvavettAe eTale dIkSAnA kharA arthane jANanArAo kahe che. 1 catipaNuM duSkara che. tenuM kAraNa kahe che. mUlA--je yatiSaNAnuM phala janma tathA maraNa vagerethI rahita ane paramaAnaMdarUpa evA meAkSa che, te yatipaNu duSkara hAya temAM za Azcaya che? ra TIkA apava eTale meAkSa che, pUla-kAya jenuM evu atipaNu che, je meAkSa janma, maraNa, ane jarA vagere saMsAranA vikArAthI rahita che, tema vaLI te paramAna MdarUpa che, eTale sarva upamAthI atIta arthAt nirUpama evA AnaMda svabhAvavALA che. ahiM TM zabda samuccaya arthamAM che, te atipaNuM kaSTathI karI zakAya tevuM heAya temAM Azcarya nathI. kAraNa ke, atyaMta maheAdayavALA vidyA, maMtra, ane aiSadha vagere sAdhanAnuM A leAkamAM duSkarapaNuM dekhavAmAM Ave che, tA meAkSane ApanArA atipaNAmAM duSkarapaNu kema na heAya ? 2 31 Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 dharmabinduprakaraNe evaM tarhi kathamiti puSkaraM yatitvaM kartuM zakyaM syAdityAzaGkyAha / bhavasvarUpavijJAnAttadvirAgAcca tattvataH / apavargAnurAgAcca syAdetannAnyathA kacit // 3 // sfa 11 navasvarUpasyendra jAlamRgatRSNikA gandharvanagarasvamA dikalpasya vijJAnAt samyak zrutalocanena avalokanAt prAk tadanu tadvirAgAt taptalohapadanyAso dvijananyAyena navasvarUpogAt / cakAro hetvantarasamuccaye / tattvataH nirvyAjavRttyA tathA tryapavargAnurAgAt paramapadaspRhAtirekAt ca zadvaH prAgvat syAdbhavedetadyatitvaM nAnyathA nAnyaprakAreNa kacitkSetre kAlevA samyagupAyamantareNopeyasyakadA cidanAvAditi // 3 // tyAre evuM duSkara atipaNuM zI rIte pALI zakAya ? te zaMkAnA samA dhAnamAM kahe che. mUlA--sa'sAranA svarUpatu`. jANapaNu thavAthI. te saMsAra upara cathA vairAgya thavAthI ane meAkSa tarapha anurAga thavAthI e catipaNuM pALI zakAya che, te zivAya kayAre paNa pALI zakAtu nathI. 3 TIkA--saMsAranuM svarUpa ke je IMdrajALa, mRgatRSNikA ( jhAMjhavAnA jaLa ) gadhanagara ane ravamAdikanA jevuM che, tenA vijJAnathI eTale zAstra rUpaleAcanavaDe prathama jovAthI te pachI tenI tarapha virAga karavAthI eTale tapelA lADhAne viSe paga mukavAthI jevA udvega thAya te nyAyavaDe saMsAranA svarUpane tattvathI eTale niSkapaTa vRttithI joi utpanna thayelA vairAgyathI ahiM = zabda bIjA hetunA samuccaya arthamAM che. tema vaLI, apava eTale paramapadanI spRhAnI adhikatAthI ahiM r zabda prathamanA arthamAM che, yatipaNuM pALI zakAya che, te zivAya bIje prakAre kAi kSetramAM ke kAI kALamAM yatipaNu pALI zakAtuM nathI; kAraNa ke, samyak upAyavinAupeyane (je yatipaNuM tene ) kadAcit abhAva thai jAya che. 3 Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH adhyaayH| ityukto yatiradhunAsya dharmamanuvarNayiSyAmaH yatidharmo vividhaH sApekSyatidharmoM nirapekSayatidharmazceti // 4 // ___ pratItArthameva / paraM gurugacchAdisAhAyyamapekSamANo yaH pravrajyAM pratipAlayati sa sApekaH itarastu nirapedo yatiH tayordharmo'nukrameNa gacchavAsalakSaNo jinavapaliMti che ja tatra sApekSayatidharma iti // 5 // tatra tayoH sApekSanirapekSyatidharmayormadhyAtsApazyatidharmo'yaM naeyate // 5 // thathA guntavAritteiti che che guroH pravrAjakAcAryasya antevAsitA ziSyanAvaH yAvajjIvamanuSTheyA tacciSyajAvasya mahAphalatvAt / paThyate ca / mUlAtha-e prakAre yatinuM svarUpa kahyuM, have e yatinA dharmane kahIe chIe. yatidharma be prakArano che. 1 sApekSayatidharma ane 2 nirapekSayatidharma. 4 TIkArtha_e mUla sUtrane artha prasiddha che. paraMtu je gurU tathA gaccha vagerenI sahAyanI apekSA rAkhI dIkSA pALe te sApekSayati kahevAya che ane je tenI apekSA na rAkhe te nirapekSayati kahevAya che, tevA baMne yationedharma anukrame karIne gacchamAM nivAsa karavArUpa ane jinakalyAdi lakSaNavALe che, eTale gacchavAsa e sApekSa ane jinakAdi e nirapekSa yatidharma kahevAya che. 4 mUlAI-temAM sApekSa yatidharma kahe che. TIkAtha-temAM eTale sApekSa ane nirapekSa e baMne dharmamAM sApekSayatidharma kahe che. paNa mUlArtha-gurUnI pAse ziSyabhAve mAvajIvita vartavuM. 6 TIkArtha-gurU eTale dIkSA ApanAra AcAryane ziSyabhAva jIvatAM sudhI rAkhe. kAraNa ke, gurUnA ziSya thaIne rahevAmAM moTuM phaLa che, tene mATe Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 dharmabinduprakaraNe. nANassa hoi nAgI thirayarao daMsaNe caritte ca // dhaeNA AvakahAe gurukunnavAsaM na muJcanti // 1 // tathA tanaktibahumAnAviti // 7 // tasmin gurau naktiH samucitAnapAnAdinivedanena paadprkssaalnaadiruupaa| bahumAnazca nAvapratibandhaH // 7 // tathA sadAjhAkaraNamiti // 7 // sadA sarvakAlaM ati rAtrau cetyarthaH AjhAyA gurUpadiSTArthasvarUpAyAH tathA vidhinA pravRttipiti che , vidhinA zAstroktena pravRttiH pratyupekSaNApramArjanAnikAcaryAdiSu saadhusmaacApu cApAray || U | je purUSa yAjajIvita gurUkuLamAM vAsane choDatA nathI, te dhanya purUSe jJAnanA bhAgI ane darzana tathA cAritrane viSe atyaMta sthira thAya che. mUlArtha-gurUne viSe bhakti tathA bahumAna karavuM. 6 TIkA -te gurUne viSe bhakti karavI eTale annapAna vagere temane nivedana karavA-lAvI ApavA. temaja paga dhovA vagerethI sevA karavI. temanuM bahumAna karavuM eTale hRdayathI temanI upara prema rAkha. 7 mulAI-niraMtara gurU mahArAjanI AjJA pramANe karavuM. 8 TIkArtha-sadA eTale sarvakALa rAtri ane divase gurUe upadeza karelA arthanI AjJA pALavI. 8 mUlArtha-vidhie karIne pravartavuM. 9 TIkArthavidhi eTale zAstrokta prakAra tevaDe pravRtti karavI eTale paDilehaNA, pramAjanA, gocarI vagere sAdhunA AcAramAM pravartavuM. 9 Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH adhyaayH| tathA AtmAnugraha cintanamiti // 10 // kacidarthe gurvAjJAyAM AtmAnugrahasyopakArasya cintanaM vimarzanaM yathA / " dhanyasyopari nipatatyahitasamAcaraNadharmanirvApI // guruvadanamalayanisRto vacanarasazcandanasparzaH // 1 // iti // 10 tathA vratapariNAmarakSeti // 11 // vratapariNAmasya cAritralakSaNasya tattaupasargaparISahAdiSu svajAvata eva vratabAdhAvidhAyiSu satsu rakSA cintAmaNimahauSadhyAdirahaNodAharaNena vidheyA || 8 | tathA AramnatyAga iti // 12 // mUlArtha-gurU koI kAmanI AjJA kare to potAnA upara anugraha karyo, ema ciMtavavuM. TIkAryakaI bAbata gurU AjJA kare te gurUe pitAne anugraha karyo upakAra karyo, ema ciMtavavuM. jemake ahita AcaraNa rUpa (azreyakArI AcaraNa rUpa) ghAmane zAMta karanAra ane gurUnA mukha rUpI malaya parvatamAMthI nIkaLelo vacanarasarUpI caMdanane raparza dhanyapurUSanI uparaja paDe che, ema gurU mahArAjanA upakAranuM vicAravuM. 1 mUlAI-vratanA pariNAmanuM rakSaNa karavuM. 11 TIkArca cAritrarUpa vratanA pariNAmanuM rakSaNa karavuM eTale svabhAvathI vratane bAdhA karanArA te te upasarga pariSaha vagere AvatAM ciMtAmaNi, meTI auSadhI vagere rakSaNa karavAnA karI te cAritra pariNAmanuM pAlana karavuM. 11 mUlA-AraMbhano tyAga karavo. 12 Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabinduprakaraNe Aramnasya paTkAyopamardarUpasya tyAgaH // 12 // 278 etaDupAyamevAha / pRthivyAdyasaMghaTTanamiti // 13 // pRthivyAdInAM jIvanikAyAnAM saMghaTTanaM saMghaTTanaM sparzanaM tatpratiSedhAdasaMghaTTanaM upalakSaNatvAdagADhagADhaparitApanA'pAvaNAnAM ca parihAra iti / / 13 / / tathA triSoSThiH // 4 // tridhA urdhvAdha stiryagdigapekSayA IryAyAcaMkramaNasya zuddhiH yugamAtrA dirnivasandrA / / 4 / / tathA nijJAnojanamiti // 15 // TIkA-AraMbha eTale chajIvanikAyanuM upamadana tenA tyAga karavA. 12 te ArabhanA tyAganA upAya kahe che-- mUlA--pRthvIkAyAdi jIvAnA saTA na karavA. 13 TIkA"--pRthvI vagere chajIvanikAyanA asaMdhakrana eTale arapaza arthAt pRthvIkAyAdi jIvAnuM mana na karavuM. upalakSaNathI te pRthvIkAyAdi vene atizaya athavA thADA paritApa, virAdhanA tathA nIce nAMkhavA ItyAdikane parihAra karavA. 13 mUlA----traNa prakAre iryazuddhi karavI. 14 TIkA--traNa prakAre eTale uMce, nIce ane tirathru -e traNa dizAenI apekSAe traNa prakAranA gamananI zuddhi karavI eTale yuga (jIMsarA) pramANe lAMbIdiSTa karI gamanakaravArUpa IyA~samiti pALavI, 14 mUlA--bhikSA mAgI bhAjana karavuM. 15 Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH adhyAyaH / SU iha vidhA nidA sarvasaMpatkarI pauruSaghnI vRttinivAceti tadvadaNaM cedm| " yatiAnAdiyukto yo gurvAjJAyAM vyavasthitaH / sadAnAramniNastasya sarvasaMpatkarI matA // 1 // vRddhAdyarthamasaGgasya jramaropamayA'rataH / gRhidehopakArAya vihiteti zunAzayAt // 2 // pravrajyAM pratipanno yastadhirodhena vartate / asadArambhiNastasya pauruSaghnI prakIrtitA // 3 // niHsvAndhapaGgavo yetu na zaktA vai kriyAntare / nidAmaTantivRttyarthaM vRttinideyamucyate // 4 // tti __ tato bhikSayA prastAvAtsarvasaMpatkarIlakSaNayA piemamutpAdya nojanaM vidheyniti 25 TIkArtha--ahiM bhikSA traNa prakAranI che. 1 sarvasaMpankarI, 2 parUSaMI, vRttibhikSA. tenA lakSaNo nIce pramANe - je yati dhyAnAdikathI yukta, gurUnI AjJAmAM rahenAra ane sadA AraMbha rahita che, tene sarvasaMpankarI, nAme bhikSA hoya che. 1 vRddhAdikane mATe bhamarAnI jema asaMgapaNe aTana karanAra sAdhune zubha AzayathI gRharithane tathA dehane upakAra karavAmATe zikSA karatAM e sarvasaMpankarI bhikSA kahelI che. 2 je purUSa dIkSAne prApta thaye che ane te dikSAthI virUddha versa che, tevA asaAraMbha karanAra purUSane pirUSadanI nAmanI bhikSA hoya che. 3 je purUSa nidhana, aMdha ane pAMgaLA hevAthI bIjI kriyA karavAne azakta thatAM pitAnI AjIvikAne arthe bhikSA kare che, te vRtti bhikSA kahevAya che. 4 A traNa prakAranI bhikSAomAMthI kevI bhikSA grahaNa karavI ? temAM ahiM prastAva uparathI jaNAya che ke, sarvasaMpankarI zikSA karavI, tevI bhikSAe karI piMDa upArjana karI bhejana karavuM. 15 Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabinduprakaraNe tathA AghAtAdyadRSTiriti // 16 // AghAtyante hiMsyante jIvA asminniti AghAtaH zUnAdisthAnaM AdizadvAt dyUtakhanAghazeSapramAdasthAnagrahaH tataH AghAtAderadRSTiH anavalokanaM kArya tadavalokane hi anAdinavAcyastatayA pramAdAnAM tatkautukAta kopaadidossprsaMta ti ne dda .. tathA tatkathA'zravaNamiti // 17 // teSAM AdhAtAdInAM kathAyAH parairapi kathyamAnAyA azravaNamanAkarNanaM tacvaNe'pi doSaH prAgvat // 17 // tathA araktaSTiteti // 17 // sarvatra priyakAriNyaraktena arAgavatA taditarasmaeNizcAviSTenASavatA naathayuM ! yataH patA mUlArtha-je sthAnamAM jIvahiMsA thatI hoya ityAdika sthAnane viSe dRSTi na karavI. 16 TIkArtha jemAM jIvane AghAta hiMsA thAya te AghAtarathAnaeTale kasAI vagerenA sthAna Adi zabdathI jugArI leke tathA luccAloka vagere badhA pramAdathAnenuM grahaNa karavuM te AdhAta vagere sthAnenuM avalokana na karavuM. kAraNa ke, tenA avalokana karavAthI anAdikALathI saMsAranA abhyAsane laIne pramAda vagerethI temAM kautukathI kapAdi deva lAgavAne prasaMga Ave che. 16, mUlArtha-te AghAta vagerenA sthAnanI vAta paNa na sAMbhaLavI. 17 TIkArtha-te AghAta vagerenI kathA koI bIjAo kahetA hoya te sAMbhaLavI nahIM. te sAMbhaLavAthI pUrvanI jema deSa prApta thAya che. 17 mUlArtha-rAga dveSano tyAga kare. 18 TIkAtha-sarva ThekANe eTale priya karanAranI upara rAga rahita ane tenAthI bIjA eTale apriya karanAranI upara dveSa rahita thavuM, tene mATe Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH adhyAyaH / 09 " rAgaSau yadi syAtAM tapasA kiM prayojanam " / kRti / zA che tathA sAnAdipratipattiriti // 15 // khAno jvarAdirogAtura AdizaddhAdvAbamabahuzrutamAghUrNakAdigrahasteSAM pratipattiH samucitAnnapAnAdisaMpAdanarUpaM vaiyAvRttyaM mahAphalatvAttasya paThyate ca / " parijaggassa mayassa va nAsa caraNaM suaM aguNaNAe / no vijayaM muddorAM nAsara mAM" | ? tathA- "jaha namaramahuariMgaNA nivayaMti kusumiyammi vaNasaMme / zya hoi nivazyav gelaeNe kazyavajaDheNa // 2 // 1 // . "jo rAga dveSa hoya to pachI tapa karavAnuM zuM prajana che ?"* 18 malAtha-plAnAdikanI sevA karavI. 19 TIkArtha-plAna eTale navarAdi rogathI pIDita Adi zabdathI bALaka, vRddha bahuzruta, mIjamAna vagerenuM grahaNa karavuM, temanI pratipatti karavI eTale egya anna pAna vagere ApavA rUpa vaiyAvacca karavuM, kAraNa ke, tema karavAthI moTuM phaLa prApta thAya che, tene mATe zAstramAM kahyuM che ke - cAritranA pariNAmathI bhraSTa thayelA ane mRtyu pAmelA purUSanuM cAritra nAza pAme che, ane gaNyAvinAnuM zAstra nAza pAme che, paNa zubha udayavALuM vaiyAvacca karavAthI thayeluM zubha karma nAza pAmatuM nathI." 1 tema vaLI- jema bhamarA ane bhamarIone samUha puSpavALA vananA khaMDa upara AvI paDe che, tema purUSoe glAna vagerenuM niSkapaTa vaiyAvacca karavAne AvI paDavuM eTale glAnAdikanuM vaiyAvacca Adara sahita karavuM. 2 19 * matalabake rAga dveSa TALavA mATe tapa karavo yogya che, Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zan dharmabinduprakaraNe tathA-parochegAhetuteti // 20 // pareSAmAtmavyatiriktAnAM svapakSagatAnAM parapakSagatAnAM ca gRhasyapASaeikarUpANAmugisya pratItarUpasyAhetutAhetunAvaH / yathoktam / dhammatyamujjaeNaM savvasApattiyaM na kAyavvaM / zya saMjamo vi seo etya ya jayavaM udAharaNaM // 1 // so tAvasAsamAo tesiM appattiyaM muNeUNa / .. paramaM abohivIaM to go haMtakAlevi // 2 // zya annaNavi samma sakkaM appattiyaM sai jaNassa / niyamA parihariyavvaM zyarammi satattaciMtAjatti // 3 // mUlArtha-parane uga thavAnuM kAraNa na thavuM. 20 TIkAtha-para eTale pitAthI bIjA, pitAnA pakSanA tathA para pakSanA gRharatha tathA pAkhaMDI lokene uga thavAnuM kAraNa na thavuM. 20 tene mATe zAstramAM kaheluM che- dharmane arthe udyamavaMta thayelA purU sarvane aprIti thAya tevuM na karavuM. evI rIte paranI aprItinA parihAra karavAthI saMyamanuM zreyapaNuM jANavuM, e viSe zrI mahAvIra svAmInuM daSTAMta che ? - jema mahAvIra svAmI kaI pAkhaMDI tApasanA AzramathI temanI ane prIti jANIne temanuM parama abAdhinuM bIja samakita darzananA abhAvanuM kAraNa jANIne sAdhune vihAra karavAnA kAlavinA paNa eTale varSAkAlamAM paNa te tApasanA AzramathI nizcaya cAlI nikalyA hatA. 2 - ema saMyamana arthI evA sAdhue paNa bhAvazuddhi thavAne kAraNe lokane aprIti thavAnuM kAraNarUpa ane jene tyAga karavA samartha thaI zakAya te vA sthAnane parihAra kare ane je te aprItikAraka sthAnane parihAra azakya hoya to pitAnA aparAdhane vicAra karavo. 3 Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thayA ! paJcamaH adhyAyaH / 283 itarasminnazakyapratIkAre'mIti ke svatacvasya svAparAdharUpasya cintA kAryA / " mamaivAyaM doSo yadaparajavenArjitamaho zunaM yasmAlloko jati mayi kumI tihRdayaH / pApasyaiva me kathamaparayA matsaramayaM jano yAti svArtha prativimukhatAmetya sahasA " // 1 // 20 etadevAha / mAvata: prayatna kRti // // bhAvatazcittapariNAmalakSaNAt prayatnaH parogAhetutAyAmudyamaH kArya iti / yamatra jAvaH yadi kathaMcittathAvidhamaghaTTakavaiSamyAtkAyato vacanato vA na rogAH pari pAryate tadA jAvato rucilakSaNAt parodvegaM pariharttI yjyAre azakya pratIkAravALuM aprItinuM sthAna hoya tyAre peAtAnA aparAdhane vicAra karavA, jemake--, " ahA ! e mArAja doSa che ke meM parabhavane viSe puNya upArjana na karyuM, jethI lokAnA hRdayamAM mAre mATe aprIti utpanna thAya che. anyathA jo huM apApI hAta te| e lakA pAtAnA svArtha pratye vimukha thai eTale peAtAnuM kAma mukI satvara zA mATe mArI upara matsara rAkhe? 20 eja vAta jaNAve che--, mUlA bhAvathI prayatna karavA eTale vacana ane kAyAthI aprIti thavAnuM kAraNa na TALI zakAya te manathI TALavuM. 21 TIkA cittanA pariNAma rUpa bhAvathI prayatna karavA eTale bIjAne udvega-aprIti thavAnu kAraNa na banavAmAM prayatna--udyama karavA. ahIM kahevAno bhAvArtha evA che ke, kAI prakAre tevI viSama aDacaNa Ave tA kAyAthI athavA vacanathI bIjAnA udvega--aprItinA kAraNanA pari hAra na thai zake te mananI cirUpa bhAvathI khIjAnA udveganA parihAra Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabinduprakaraNe tnA kAryaH jAvasyaiva phavaM prati avandhyahetutvAt / naktaM c| " anisaMdheH phalaM jinnamanuSThAne same'pi hi| __paramotaH sa eveha vArIva kRSikarmaNi" // 1 // 21 tathA azakye bahizcAra iti // 22 // azakye kuto vaiguNyAtsamAcaritumapAryamANe tapovizeSAdau kacidanuSThAne bahicAro bahirnAvalakSaNastasmAtkAryaH / azakyaM nArabdhavyamityarthaH / azakyAramjasya kvezaikaphalatvena sAdhyasipheranaGgatvAt // 2 // tathA asthAnAnASaNamiti // 3 // asthAne nASitopayogAyogyatvenAprastAve anASaNaM kasyacitkAryasyAnaNanaM karavAne yatna karo. kAraNake, bhAva e phala pratye satya kAraNarUpa bane che, eTale zubhAzubha phala thavuM, e bhAvane AdhIna che. tene mATe zAstramAM kaheluM che. "saMsArI athavA devarathAna ityAdi saMbaMdhI AcaraNa (anuSThAna) sarakhuM hoya chatAM Azaya-bhAvane laIne kala judu thAya che eTale jevo bhAva tevuM phala thAya che. jema khetInA kAmamAM jala lokarUTie mukhya kAraNa che, tevI rIte hRdayanA bhAvathI sarakhA AcaraNamAM (anuSThAnamAM) paNa palamAM bheda paDe che. jethI bhAva che te pradhAna kAraNa che." 1 21 mUlArtha--azakya anuSThAnane AraMbha karavo nahi. 22 TIkArca-azakya eTale koI viguNapaNAthI (dravya, kSetra, kAla, bhAvanA pratikUlapaNAthI) keI jAtanA tapa vagerenuM AcaraNa karI zakAya, tevuM na lAge to tene AraMbha na kare arthAtu azakyano AraMbha na kare kAraNake, azakyanA AraMbhanuM kula kalezarUpaja thAya che, tethI te sAdhyanI siddhinuM aMgapaNuM nathI eTale sAdhyanI siddhinuM kAraNa nathI. 22 mUlArtha- balavAnI jagyAe belivuM nahIM. ra3 TIkArya-arathAna eTale belavAnA upaganA ayogyapaNAthI apratAva, arthAtu na belAya tevA prasaMgamAM bolavuM nahIM. eTale koI kArya Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH adhyaayH| 2 ) evameva sAdho SAsamitattvazudhiH syAditi // 23 // tathA navalitapratipattiniti ke za8 che. kuto'pi tathAvidhapramAdadoSAtsvavitasya kiMcinmUlaguNAdAvAcAra vizeSe skhalanasya virAdhanAladaNasya jAtasya pratipattiH svataH pareNa vA preritasya sato'jyupagamaH tathoditaprAyazcittAGgokAreNa kAryaH skhalitakAle doSAdanantaguNatvena dAruNapariNAmatvAttadapratipatteH / ata evoktam / " nappaeNA mAyA aNumaggo nihaMtavvA AloaNa niMdaNa garahaNAi na puNo vidhIyaMti / aNAgAraM paraM kamma neva gUhe na niehave / suIsayAviyamnAve asaMsatte jidie" // 1 // 24 viSe kahevuM nahIM,evIrIte thavAthI sAdhune bhASAsamitipaNAnI zuddhi thAya che.ra3 mUlArtha-smalana thaI hoya to tenuM prAyazcitta karavuM. 24 TIkArthaIpaNa tevA pramAdanA doSathI rakhalanA thai hoya, eTale mUla guNAdikeI AcAramAM virAdhanArUpa bhula thaI hoya to tene potAnI meLe athavA keInI preraNAthI thayelA doSane kabula karI zAstramAM kahelA prAyazcittane aMgIkAra kare. kAraNake,rakhalana thAya te kAle je deSanuM prAyazcitta-A loyaNa na karavAmAM Ave che te dene anaMta ane dArUNa pariNAma Ave che, tene mATe zAstramAM kaheluM che. utpanna thayela mAyA eTale pramAda doSathI utpanna thayela mUlaguNAdikanI virAdhanArUpa khalanA tene AlayaNa niMdA, gahaNAe karIne pharI te mAyA na karavAthI e mAyAne tatkAla haNavI eTale khalitanI tatkALa prAyazcitta lai zuddhi karavI." "jenI malina buddhi nathI ane jene bhAva suMdara che evo ane viSacAdikane nahIM baMdhAela ane jiteMdriya evo purUSa anAcAra-pApakarmane kadAcit sevIne gurUpAse tatkAla AlayaNa kare. paraMtu te pApane gopave nahIM ane oLave paNa nahIM." 1 24 Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 dharmabinduprakaraNe. tathA pathapatyiAna ti che 5 | pAruSyasya tIvakopakaSAyodayavizeSAtparuSanAvalakSaNasya tathAvidhanASaNAdeH svapakSaparapadAcyAmasaMbandhayogyatAhetoH parityAgaH kAryaH / apAruSyarUpavizvAsamUnatvAtsarvasichInAm / yamucyate / " siddhevizvAsitAmUlaM yayuthapatayo gajAH / siMho mRgAdhipatye'pi na mRgairanugamyate " // 1 // tti / 99 tathA sarvatrApizunateti // 26 // sarvatra svapake parapake ca parodaM doSANAmanAviSkaraNaM paradoSagrAhitAyAM hi Atmaiva doSavAn kRtaH syAt / mUlArtha-kaThorapaNune tyAga kara. 25 TIkArya pArSya eTale tIvra kepa kaSAyanA udaya vizeSathI ke je kahera bhAva te che lakSaNa jenuM evuM che tathA prakAranA bhASaNAdika kahetA pitAnA ane bIjAnA pakSa laI te sAthe ayogyatAnA kAraNarUpa evA tevI jAtanA bhASaNa (AkarAzapaNuM)karavA vagere tene tyAga kare kAraNake, sarva siddhionuM mUla akaThoratArUpa vizvAsa hoya che. kahyuM che ke, vizvAsIpaNuM e siddhinuM mUla che jemake hAthIo cUthapati thaIne phare che kAraNake, temanI upara mRgAdikane vizvAsa che ke, e mAraze nahIM. ane siMhane mRgonuM adhipatipaNuM che te mRgeMdranA nAmathI oLakhAya che, te paNa mRgalAo tenI pAchaLa pharatA nathI, kAraNa ke, te krUra hovAthI teo tenI para vizvAsa rAkhatA nathI. 125 mUlArtha-svapakSa ane parapakSane viSe pizunatA na karavI. 26, TIkArya-sarvatra eTale svapakSa ane parapakSane viSe pizunatA na kara vI eTale pakSapaNe dezane grahaNa na karavA arthAt cADI-cugalI na karavI kAraNake, paradeSa grahaNa karavAthI pitAne AtmA ja doSavAnuM thAya che. tene mATe kahyuM che ke, "loka pArakA dezane pitAne hAthe grahaNa kare to te pitAne hAthe Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pamA adhyAyA 8 pati rA " logo parassa dose hatthAhatthi guNe ya girhato / appANamappaNacciya kuNa sadosaM ca saguNaM ca" // 1 // 26 tathA vikathAvarjanamiti // 7 // vikathAnAM strIcaktadezarAjagocarANAM svatnAvata evAkuzalAzayasamunmIlananivandhanAnAM varjanaM / etatkathAkaraNe hi kRSNanIlAdyupAdhirikha sphaTikamaNirAtmA kathamAnaH syAdiceSTAnAmanurUpatAM pratipadyate // 27 // tathA upayogapradhAnateti // 27 // upayogaH pradhAnaM purassaraM sarvakAryeSu yasya sa tathA tasya nAvastattA vidheyA nirupayogAnuSThAnasya dravyAnuSThAnatvAt anupayogo dravyamiti vacanAt // 20 // tathA nizcitatiiirati | rAi che pitAnA AtmAne doSavAlo kare che. ane pitAnI meLe pitAne hAthe pArakA guNa grahaNa kare to te pitAnA AtmAne guNavAlo kare che" 1 ra6 mUlArtha_vikathAno tyAga kare. ra7. TIkAryaratrI kathA, bhojanakathA, deza kathA ane rAjakathA e vikathA kahevAya che. je svabhAvathIja akuzala aMta:karaNane pragaTa thavAnuM kAraNarUpa che, temane tyAga kare. evI kathAo karavAthI jema ujavala phiTikamaNimAM kAlA, lIlA, vagere raMganI upAdhithI kAlApaNuM ane lIlApaNuM thAya che, tema AtmA tevI kathAo kaheto sato ratrI vagerenI ceSTAonI sadazAne pAme che, eTale strI Adi bhAvamAM tanmayapaNuM pAme che. 27 mUlAI-upayAganI pradhAnatA karavI. 28 TIkArtha-sarva kAryane viSe upaganI pradhAnatA karavI. kAraNake, upayoga rahita anuSThAnane dravyanuM anuSThAnapaNuM che ane " anupayoga dravya che' evuM anugadvAra sUtranuM vacana che. 28 mUlArtha-nizcaya kareluM hitavacana bolavuM. 29 Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabinduprakaraNe nizcitasya saMzayaviparyayAnadhyavasAyabodhadoSaparihAreNa niNItasya hitasya ca pariNAmasundarasyokti SaNam / ata eva paThyate / "kudRSTaM kuzrutaM caiva kujhAtaM kuparIkSitam / kunAvajanakaM santo jAyante na vAtAva " ? raNa tathA pratipannAnupeveti // 30 // pratipannasyAcyupagatasya guruvinayasvAdhyAyAdeH sAdhusamAcAra vizeSasyAnupezAnavadhAraNA / avadhIrito hi samAcAro janmAtare'pi urvajaH syAt // 30 // tathA asatpratApAzrutiriti // 31 // TIkAI-nizcaya karelA eTale saMzaya, viparyaya ane anadhyavasAya e prakAranA jJAnane bAdha karanArA dene tyAga karI nirNaya karelA ane pariNAme suMdara evA hitavacanane kahevuM. ethI ja tene mATe kahyuM che. niMdita joyeluM, niMdita sAbhaLeluM, niMdita jANeluM niMdita parIkSA kareluM aneniMdita bhAvane utpanna karanAruM vacana sarUSo kadi paNa bolatA nathI. 1 29 mUlArtha--aMgIkAra karelA sadAcAranI upekSA karavI nahIM.30 TIkArya-aMgIkAra karela gurUne vinaya tathA svAdhyAya vagere sAdhune sadAcAra, tenI upekSA na karavI-anAdara na karo kAraNake, upekSA karelo sadAcAra janmAMtarane viSe paNa pAme durlabha che. 30 mUlArtha--asapurUSanA bhASaNe sAMbhaLavA nahIM. 31 laI prakAranuM nizcaya karAvanAra pramANana maLavAthI aneka prakAranA je tarka karavA-hApita karavA jemake jhADanA haMThAne cheTethI dekhI "A thAMbhalo che ke purUSa che." e vicAra kare te saMzayadASa 2 kaI vastunuM anyathA prakAre-vaparItapaNe sthApana karavuM jemake chIpane dekhI rUpAnI bhrAMti karavI te viparyayASa ane 3 "A kAMika che, evuM anizcita jJAna anadhya sAya deva kahevAya che. Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH adhyaayH| asatAM khalaprakRtInAM pralApA anarthakavacanarUpA asatpalApAH teSAmazrutiH anavadhAraNaM zrutikAryaSAkaraNena anugraha cintanena ca / yathoktam / . " nirAkariSNuryadi nopalabhyate javiSyati kAntiranAzrayA katham / yadAzrayAtdAntiphalaM mayApyate sa satkRtiM karma ca nAma nArhati // 1 // 31 tathA aninivezatyAga iti // 32 // aninivezasya mithyAgraharUpatayA'prajJApanIyatAmUlabIjasya sarvakAryeSu TIkArtha--asatupurUSe eTale luccA purUSo (khalaprakRtivAlA) te mana nirarthaka vacanarUpa bhASaNa sAMbhaLavA nahIM eTale sAMbhaLavArUpa kAraNanuM kArya je dveSa te na karatAM ulaTuM tenI upara anugrahanuM ciMtavana karavuM tene mATe kahyuM che- je koI purUSa apamAna karanAra prApta na thAya te Azraya vinAnI kSamA kevI rIte rAkhavI ? kSamA rAkhavAnI koI paNa jagyA joIe, mATe e purUSe mAruM apamAna karyuM, te ThIka thayuM ke jenA AzrayathI mane kSamA rAkhavAnuM phala malaze, ane te apamAna karanAra purUSa satkAra ane karmane regya nizcaya nahIM thAya eTale AlokamAM ene satkAra koI nahIM kare ane paralokamAM enuM satkarma paNa nahIM gaNAya mATe enI zI gati thaze, ema vicArI enI upara anugraha buddhi karavI. 31 mUlArtha-mithyA Agrahano tyAga karavo. 32 che. TIkArya-mithyA Agraha eTale koI prakAranI potAnI bhUla koI gItArtha purUSathI paNa na samajAvI zaktApaNAne laIne tenuM mUla bIja eTe 37. Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabinduprakaraNe tyAga ti | 9 | tathA anucitAgrahaNamiti // 33 // anucitasya sAdhujanAcAravAdhAvidhAyitayA'yogyasya azuddhapiNDazayyAvakhAderdharmopakaraNasya bAlakRSdhanapuMsakAdevApabAjanIyasya agrahaNamanupAdAnaM kArya jiri ! thayo. piMDaM sijaM ca vatthaMca canatthaM pAyameva ca / akappiyaM na icchijjA pnivAviya che ? aTThArasapurisamuM vIsaM itthIsu dasa napuMsesu / paJcAvaNA aNarihA pa. Agraha tene sarva karmamAM tyAga karavo. 32 mUlArtha--agyanuM grahaNa karavuM nahIM. 33 TIkAtha-agya eTale sAdhujananA AcArane bAdha karanAra hovAthI anucita evA azuddha AhAra, zayyA ane vastrAdika vagere dharmanA upakaraNa ne tyAga kare. temaja dIkSA ApavAne yogya nahIM tevA bAla, vRddha tathA napuMsaka vagerene dIkSA ApavI nahIM. tene mATe zAstramAM kahyuM che. "piMDa, zayyA, vastra ane cothuM pAtra e sarva akalpita hoya tene grahaNa na kare ane te te pitAne kalpe tevuM hoya te to temAMthI jeTaluM ghaTe teTaluM grahaNa kare, 1 purUSane viSe aDhAra prakAranA purUSe dIkSAne yogya nathI, ane ratrIone viSe vIza prakAranI strIo dIkSAne yogya nathI ane napuMsakane viSe daza prakA Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH adhyaayH| 6 jarA vIrAe che ! re vApI bAle ? buDhe 5 napuMse 3 ya kIve / jaDDe 5 ya vAhie 6 teNe 7 rAyAvagArI - ya nammatte e ya adaMsaNe 10 // 7 // dAse 11 uDhe 12 ya mUDhe 13 ya aNatte 14 juMgie 15 zya / navvaddhae 16 ya jayage 17 seha ni0i SUo | ranA napuMsaka dakSAne gya nathI--ema vItarAga prabhue kaheluM che. 2" 1 bAlaka, 2 vRddha, 3 napuMsaka, 4 lIba, 5 jaDa, 6 rogI, 7 cera, 8 rAjAne apakAra karanAra, 9 unmatta, 10 Alo, 11 dAsa, 12 kuchI, 13 mUDha, 14 karajadAra, 15 jAtikarma ane zarIrathI dUSita, 16 kAMI paNa vArthathI baMdhAyelA, 17 amuka dravyanA TharAvathI rAkhelo cAkara ane 18 mAtApitAdikanI rajA vagara AvanAra-e aDhAra prakAranA purUSe dIkSA ApavAne gya nathI. 1 bAla-eTale bALaka janmathI ATha varSa sudhI bALaka kahevAya che, te bAlaka dIkSA ApavAne gya nathI. kAraNa ke, ATha varSanI aMdara vartanAra purUSa balaravabhAvane laIne dezathI athavA sarvathI virati pAmavAne adhikArI nathI. te vize pravacana sArodgAramAM A pramANe lakheluM che - ___ " eesi vayapamANaM aTThasamAjatti vIyarAgehiM / bhaNiyaM jahannagaM khalu" tti . artha-dIkSA lenAra purUSanA vayanuM pramANa zrI vItarAga prabhue Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabinduprakaraNe jadhanyapaNe nizcaya ATha varSanuM kahevuM che; paNa ATha varSanI aMdaranA purUSa dIkSA ApavAne egya nathI. nizItha cUrNimAM paNa kahyuM che ke prale ajamarU vitti" athavA garbhathI AThamA varSavALAne mAtApitAdikanI AjJAthI dIkSA ApavI paNa ethI ochA varSavALAne dIkSA na ApavI." ahIM koI zaMkA kare ke, bhagavAna vAsvAmIne evo niyama ra nathI. tenA uttaramAM kahevAnuM ke, "bhagavAn vajasvAmI cha mAsanA hatA, tyAre temaNe bhAvathI sarva sAvadya viratine aMgIkAra karyo hato, ema sAMbhaLavAmAM Ave che. te sUtra A pramANe che. - "chAsighaM isunAM jANa sakriya " "cha mAsanA ane cha jIva nikAyanI rakSA karatA ane mAtAo ane rpaNa karelA athavA mAtAo sahita evA javAmIne huM vaMdanA karUM chuM." A vAta evI ja rIte satya Thare che. bhagavAna vAsvAmIne evI rIte cAritranI prApti thaI e Azcarya che, ane evI vAta kaI kAleja bane che; ethI karIne A rasthAne vyabhicAraNa AvyuM, ema jANavuM nahIM. paMcavastu nAmanA graMthamAM te viSe kaheluM che. " tadadho parihavakhettaM na caraNajAvo vi pAyameesiM Ahacca nAvakahagaM suttaM puNa hoi nAyavvaM " // 1 // Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH adhyaayH| "te ATha varSanI aMdara vartanAra manuSya parAbhavanuM kSetra thAya che, eTale loka tene bALaka jANe tene parAbhava kare che. tema vaLI ATha varSanI aMdaranA mANasane cAritranA pariNAma hoI zake nahIM ane vAsvAmIne mATe je sUtra che, te kadAcitya bhAvane jaNAve che. eTale e banAva kaI vakhataja bane che. sadAkAla banatuM nathI ema sUcave che. te uparathI siddha thAya che ke, ATha varSathI ochI vayanA bALakane dIkSA ApavI yogya nathI. vaLI tevA bALakane dIkSA ApavAthI saMyamanI virAdhanA thAya che. bALakane loDhAnA goLAnI upamA ApelI che, jema loDhAne goLo jyAM jyAM daDI jAya tyAM tyAM jAya che, ane temAM tenuM ajJAnapaNuM che, tethI tenAvaDe SaDU javanikAyane vadha thaI jAya che. tevI rIte bALasAdhu jyAM tyAM derAI jAya che, ane tethI tenAvaDe ja jIva nikAyane vadha thaI jAya che. A thI lokamAM paNa tenI niMdA thAya che mATe bALakane dIkSArUpa baMdIkhAnAmAM nAkhe nahIM. svachaMda gamanarUpa bALakanA sukhane nAza karanArI dikSA ApavAthI kemAM niMdA paNa thAya che, vaLI mAtA ane dhAtrIone karavA lAyaka evI bALakanI paricaryA jo munio karavA mAMDe to temanA svAdhyAyamAM aMtarAya ( atimaMdapaNuM ) thAya. tethI sarvathA bALaka dIkSA ApavAne thigya nathI. 1 2 vRddha-sItera varSathI adhika vayavALe mANasa vRddha kahevAya che. keTalAeka sATha varSa uparanI vayavALAne vRddha kahe che, kAraNa ke sItera varSa pahelA paNa drinI hAni thatI dekhAya che tevA vRddha purUSane saMyama pALavo muzkela paDe che. tene mATe zAstramAM kahyuM che. " naccAsaNaM samIhai viNayaM na karei gavvamuvvaharu / buDDho na diskiyavvo jai jAo vAsudeveNa " // 1 // Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabinduprakaraNe. UMcA Asana upara besavAnI IcchA kare, vinaya kare nahIM ane garvane dhAraNa kare, tethI kadi vAsudevane putra hoya te paNa vRddhane dIkSA ApavI nahIM." 1 A vAta se varSanA AyuSyane AzrIne kahelI che, athavA je kALe je utkRSTa AyuSya gaNAtuM hoya tenA daza bhAga karavA temAM A Thame, nava ane dazame je bhAga che, temAM rahelAne vRddha gaNAya che. tevA vRddhane dIkSA ApavI egya nathI. 3 napusaka-strI ane purUSa baMnene abhilASI ane purUSanI A kRti dhAraNa karanAra te napuMsaka kahevAya che. te bahu duSakArI hevAthI dIkSA ApavAne ayogya che. keTalAeka pustakamAM "vAle 3 va there ." e pATha paNa che. tene artha evo thAya che ke, bAla, vRddha ane bIjA paNa dikSAne agya che. paraMtu nizItha vagere sUtromAM tevo pATha jevAmAM Avato nathI. tethI amee e pAThanI upekSA karelI che. 3 4 kalIba-eTale strIonI bhegane mATe prArthanAthI athavA strIonA aMga-upAMga ughADA dekhI vA tevI viSayanI vArtAo sAMbhalI kAmAtura thanAra purUSa, arthAt darzana tathA zravaNathI vikArane sahana karavAne asamartha evo purUSAkRti mANasa klIba kahevAya che. te lIba purUSa atizaya vedanAe karI purUSadanA udayathI strIonuM balAtkAre AliMganAdi kare che. tevA mANasane dIkSA ApavAthI zAsanane uDAha thAya che, mATe te dIkSA ApavAne agya che. 4 Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH adhyaayH| 5 jaDa-purUSa traNa prakArane che, 1 bhASA jaDa, 2 zarIrajaDa ane 3 karaNajaDa. temAM je bhASA jaDa che, te 1 jaLamUka, 2 manmanamUka ane 3 elacUka ema traNa prakAra che. jema jaLamAM buDA hoya te mANasa buDa bu evA bebaDA akSara bole, tevI rIte belanAra mANasa jalamuka kahevAya che. je mANasanI jIbha belatAM kheMcAya eTale je khalanA pAmate bele te manmanamUka kahevAya che. je gheTAnI jema avyakta samajAya nahIM tevuM bele te eDamUka kahevAya che. e traNe prakAranA bhASADa samajavA. je sthala zarIrane laIne mArgamAM bhikSATana karavA cAlavAne tathA vaMdanAdika karavAne azakta thAya te zarIrajaDa kahevAya che, je kriyAne viSe jaDa eTale pAMca samiti, traNa gupti, pratikramaNa, paDilehaNa ityAdi saMyama pALavAnI kriyAone vAraMvAra upadeza karatAM chatAM paNa jaDapaNAne laIne je grahaNa karavAne samartha thatuM nathI te karaNajaDa jANo. je bhASA jaDa che, te jJAnane dhAraNa karavAne azakta hovAthI dIkSA ApavAne cagya nathI. je zarIrajaDa che te mArgamAM vihAra karavAne tathA AhAra pramukha lAvavAne asamartha che, tethI te paNa dikSAne lAyaka nathI. vaLI atiDanA zarIramAM aneka jAtanI malinatA thavAne saMbhava che. ane malinatAne laine sUkSma prANIonI hiMsA thavAne prasaMga AvyA kare che, tethI saMyamanI virAdhanA ane loka niMdA thAya che. vaLI zula zarIravALAne urvazvAsa caDavAne lIdhe sApa, jala, agni ItyAdi pitAnI samIpa AvatA hoya to tenAthI syula zarIrane lIdhe paribhramaNa thAya nahIM eTale zvAsa caDavAne lIdhe zIvra gati thaI zake nahIM, mATe evA purUSane dIkSA ApavI gya nathI. Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmAbanduprakaraNe tathA karaNajaDa paNa samiti tathA gupti Adika tene zIkhavyuM hoya to paNa te grahaNa na karI zake mATe te dIkSAne ayogya che. 6 vyAdhivALo eTale bhaMgadara, atisAra, koDha, patharIne rega, phepharuM arza, udharasa, tathA javara roge karIne je grata thaye hoya te dIkSAne gya nathI. kAraNa ke, tenI cikitsA karatAM SaDu jIva nikAyanI virAdhanA thavAne saMbhava che, temaja tene svAdhyAyAdikanI hAni thAya che. 6 7 tena-eTale je cAra hoya athavA luMTAre hoya te anarthanuM kAraNa hevAthI dIkSAne agya che. 7 8 rAjApakArI-eTale rAjAnA bhaMDArane, aMtaHpurane, zarIrane ane rAjakuMTuMbane droha karanAra hoya te rAjAnA apakArane laIne kArAgRha ke dezanikAla jevI zikSAne pAtra bane che, tethI te dIkSA ApavAne agya che. 8 9 unmatta eTale gAMDe athavA prabaLa mehanA udaye karIne athavA bhUtapretAdithI paravaza thayeluM hoya te dIkSAne agya che. tevAne dIkSA ApavAthI kaSTa thavAne saMbhava che. ane tethI svAdhyAya, dhyAna ane saMyamane sAdhavAmAM moTI hAni thAya che. 9 10 adarzana-eTale AMdhaLe A rathaLe thINaddhi nidrAvALA grahaNa kare athavA adarzana eTale samati daSTi vagarane paNa le. evA purUSane dIkSA ApavAthI daSTinA vikalapaNane laIne vat jIva virAdhanA thavAnI saMbhava che, temaja te aMdhapaNAMthI koI viSama rathAnamAM paDe to te Atma virAdhanA kare che, mATe te dIkSAne cagya nathI. vaLI tenAmAM thINuddhi nidrA ya te te kaI vakhate tenA AvezathI kaI zrAvaka athavA sAdhune mAraNAdika kare che tethI bhAre viMTabanA thaI Ave kAraNa ke, thINaddhi nidrAnA vegathI Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakhyama: adhyAyaH | zarIramAM vAsudevathI adhuM baLa prApta thAya che, tethI te potAnA sAmarthyathI jarA paNa sahana karI zakato nathI. mATe te sarvathA dIkSAne ayogya che. 10 11 dAsa eTale dAsIthI utpanna thayelo, athavA dukAla Adi kAraNathI nidhana thayelA koI mANasa pAsethI vecAta lIdhelo athavA karajathI grahaNa karelo eTale laheNAmAM lIdhela tevA dAsane dIkSA ApavI nahIM kAraNake, tene tene svAmI dIkSA mukAvI laI jAya vagere keTalA eka upadrava thavA saMbhava che. 11 12 duSTa eTale dUSita thayela. te duSTa be prakAranA che. 1 kaSAya duSTa ane 2 viSayaduSTa. je a5 kAraNathI ghaNe kaSAya kare te kaSAyaduSTa kahevAya che. gurUe sarSapanI bhAjI grahaNa karavAthI eka sAdhu rIsAela hatuM, e sAdhu kaSAyaduSTa kahevAya che. je parastrI vageremAM ati lubdha thAya che te viSayaduSTa kahevAya che, te kaSAyaduSTa ane viSayaduSTa baMne saMkalezavALA adhyavasAyana laIne dIkSA ApavAne agya che. 12 13 mUDha eTale snehaathavA ajJAna vagerenA parataMtrapaNAthI vastunA jJAnathI zunya evo mUDha purUSa kAryakAryanA vivekathI rahita hevAthI dIkSA ApavAne agya che. 13 14 ruNArUM eTale rAjA athavA sAhukArane karajadAra tene dIkSA ApavAthI vakhate rAjA pramukha tene pakaDAvI kadarthanA kare mATe te purUSa dIkSAne agya che. 14 15 jugita eTale jAti, karma ane zarIrathI dUSita e halakI jAtane purUSa. caMDALa, kALI, mocI, chIpA vagere jAtijugita kahevAya che. mera, kukaDA pipaTa vagerene poSaNa karI vecavA rAkhanArA tathA vAMsa, ane 38 Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabinduprakaraNe dara upara caDI ramata karI AjIvikA karanArA temaja zIkAra vagere niMdita karma karanArA vAdharI vagere karma jugita kahevAya che, ane je kAne bucA,, baherA, lulA, laMgaDA, pAMgalA, kubaDA, kANA ane ThIMgaNA purUSe te zarIra gita kahevAya che. e jAtijugita, karmajugita ane zarIrajugitA traNe prakAranA purUSe dIkSA ApavAne agya che. kAraNa ke, tevAone dIkSA ApavAthI kemAM niMdA thAya che. 15 16 avabaddha-eTale paise levA athavA vidyA bhaNavA nimitte dIkSA levA AvanArI athavA "huM amuka divasa sudhI tamAro chuM" e kaI jAtane TharAva karI AtmAne parAdhIna karanAre te purUSa dIkSA ApavAne gya nathI. kAraNa ke, temAM kalaha vagere deSa utpanna thavAno saMbhava che. 16 17 bhUtaka-eTale rUpIA ApIne amuka mudata sudhI karI karavAnA TharAvathI rAkhelo purUSa arthAt bhADe lIdhelo. jyAM sudhI tenI avadhine kAla samApta na thAya, tyAM sudhI e purUSa dIkSA ApavAne gya nathI. 17 18 niSphaTikA eTale mAtA pitA ke koI vaDile rajA ApI na hoya tevA purUSane apaharaNa karI dIkSA Ape te niSphaTikA nAme deza kahevAya che. tevA vaDilanI rajA vagaranA purUSane dIkSA ApavI nahIM kAraNa ke, tevA purUSane dIkSA ApavAthI te mAtA pitAne karmane baMdhanuM kAraNa thAya che ane dIkSA ApanAra adattAdAna pramukha dezanuM bhAjana bane che. A pramANe aDhAra prakAranA purUSe dIkSA ApavAne ayogya che. gumviNI bAlavaccA ya pavAve na kappaiti // sagarbhA ane nAnA chokarAvAlI-e be prakAranI strI dIkSA ApavAne agya che. kAraNa ke, temAM pUrvanI jema deSa thavAne saMbhava che. Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH adhyaayH| tathA-paMmae 1 vAie 5 kI 3 kuMjI 4 IsAlu yaciya / sanaNI 6 takaMmmasevI ya 7 parikayAparikae iya // 8 // 800 // sogaMdhie e ya Asate 10 ee dasa napuMsagA / saMkilati sAhUNaM pavvAve akappiyA // 01 // 1 paMDaka, 2 vAtika, 3 lIba, 4 kuMbhI, pa irSAlu, 1 zakuni, 7 tatkarmasevI, 8 pAkSikApAkSika, 9 sogaMdhika, 10 Asaktae daza prakAranA napuMsaka jANavA, teo saMkalezanA kAraNa hovAthI dIkSA ApavAne gya nathI. 801 daza prakAranA napuMsakanuM eka navamuM dvAra che, te kahe che 1 paMDaka-tene svabhAva strIonA jevo hoya ane AkAra purUSanA je hoya te paMDaka jAtane napuMsaka kahevAya che. te paMDakanA lakSaNe A pramANe zAstramAM kahelA che. " mahilAsahAvo saravannaneo, mIdaM mahaMtaM manarA ya vaannii| sasaddayaM muttamapheNayaM ca eANi uppaMgalarakaNANi // 1 // strInA jevo svabhAva hoya eTale maMdagatie cAle, zaMkA sahita pachavADe jota jote AgaLa cAle, zarIra zItaLa ane komaLa hoya, te trInI jema hAthane uchALate bele che, vAraMvAra keDe hAtha daI cAle che, oDhavAnuM vastra na hoya tyAre te strInI jema be hAthavaDe hRdayane DhAke che, belatA belatA vilAsa sahita braguTIne uMcI kare che, ratrInI jema kezabaMdhana kare che, vastra oDhe che, AbhUSaNonuM bahu mAna kare che, nAnAdi kriyA gupta sthAnamAM kare che. purUSonI sabhAmAM bhaya ane zaMkAthI bese che, strIonA samUhamAM niHzakapaNe varte che ane trIjanane lAyaka Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 dharmabinduprakaraNe evA kAma karavAmAM prIti rAkhe che. AvA strInA svabhAvane dhAraNa karanAra e paDaka napuMsakanuM prathama lakSaNa che. 2 tenAravAramA bheda hoya che, 3 zarIra saMbaMdhI varNa gaMdha, rasa, ane sparzate strI purUSanI apekSAe vilakSaNa hoya che, 4purUSa ciha meTuM hoya che, 5 vANuM ratrInA jevI ke maLa hoya che, 6 tenA mUtramAM strInI jema phINa hotuM nathI ane mUtra karatI vakhate zabda thAya che-A pramANe cha lakSaNe paMDaka nAmanA napuMsakanA che. - 2 bIje vAtika napuMsaka che, te pitAnA athavA keI bIjA nimittathI purUSa cinha stabdha thatAM strI sevA karyA vinA te vedane dhAraNa karavAne samartha thato nathI. 2 - 3 trIjo kalIba--nAmane napuMsaka che. tenA cAra prakAra che, 1 dRSTiklaba, 2 zabdaklaba, 3 AliMganaklIba, ane 4 nimaMtraNaklIba. je ratrIne nagna joI kSobha pAme te dRSTikalIba kahevAya che. rAtrInA mukhanA zabda sAMbhalI kSebha pAme te zabdakalIba kahevAya che. je strIne AliMgana karI kSebha pAme te AliMganakalIba ane je strInA nimaMtraNathI kAmAtura thAya te nimaMtraNakalIba kahevAya che. 4 kuMbhI--nAme caLe napuMsaka che. jenuM purUSa cinha mehanA utkaTapaNAthI kuMbhanI peThe stabdha hoya athavA vRSaNaratabdha hoya te kuMbhI napuMsaka kahevAya che. athavA koI pustakamAM kuMbhI eTale kuMbhanA jevA stanavAle evo paNa arthe karelo che. arthAta je purUSanA stana kuMbhanA jevA hoya te kuMbhI napuMsaka kahevAya che. 4 5 pAMcame irSAlu nAme napuMsaka che. bIjA purUSe sevana karelI strIne joI IrSyA utpanna karanAre purUSa IrSAlu napuMsaka kahevAya che. eTale pitAnAmAM rAtrI bhogavavAnI zakti nathI, tethI bIje strI bhegave te upara IrSyA kare che. te irSyAla napuMsaka kahevAya che. 5 6 chaThe zakuni nAme napuMsaka che. te cakalAnI jema vedanA AvezathI vAraMvAra ratrIne sevavAmAM Asakta thayA kare. 6 Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH adhyaayH| 301 7 sAtame tatkarmasevI nAme napuMsaka che. te maithuna sevIne vedanA ugrapaNAthI jidvAvaDe cATavA vagere niMdya karma karI pitAne sukha mAne che. 7 8 AThame pAkSikApAkSika nAme napuMsaka che. tene zukalapakSamAM atizaya mohane udaya thAya che ane kRSNapakSamAM meha alpa thAya che tethI pAkSikA pAkSika napuMsaka kahevAya che. 8 9 navame saudhika napuMsaka che, te potAnA liMgane zubha gaMdhavAluM jANI suMdhyA kare che. huM 10 dazame Asakata nAme napuMsaka che. te vIryapAta thayA pachI paNa strInuM AliMgana karI tenI kAkha tathA guhyathala pramukha aMgamAM praveza karI rahe che. 10 A paMDaka vagere daza prakAranA napuMsakanI elakha te purUSathI athavA temanA mitro vagerenA kahevAthI jANavAmAM Ave che. ahiM koI zaMkA kare ke, prathama purUSamAM napusake kahyA ane ahiM paNa kahyA tyAre temAM ane A kahyA, temAM paraspara ze vizeSa che ? tenA uttaramAM kahe che ke, "prathama je napuMsake kahyA, te purUSAkRti napuMsaka hatA ane je ahiM kahevAmAM AvyA, te napuMsakAkRti jANavA eTale je purUSAkRti napuMsaka hatA, tene purUSamAM gaNelA che, ane strI AkRti napuMsaka hatA, tene strImAM gaNyA che. ahiM napuMsaka AkRtivAlA hatA, tene napuMsakamAM gaNyA che. tene mane nagaradAhanA jevo utkaTa kAma ane adhyavasAyane AzrIne temanA citta malina hoya che, tethI teo dikSAne agya gaNelA che. tene mATe nizItha cUrNimAM nIce pramANe kaheluM che-- " zyANi napuMsayA dasa te purisesu ceva buttA napuMsadAre jai je purisesu buttA te caiva haMpi kiM ko jedo ? janna ita hiM purisAgaI iha gahaNaM sesayANanavoci / evaM strISvapi vAcyam // " Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 301 dharmabinduprakaraNe. " te purUSane viSe daza prakAranA napusaka kathA che, te purUSane viSe kahelA bheda napuMsaka ratrIne viSe jANI levA. ane ahiM paNa te bheda kathA, emAM ze| bheda ke purUSAkRtinuM ahiM napuMsaka bhedamAM grahaNa karavuM ema zeSamAM paNa jANavuM eTale strI AkRtimAM strI napuMsaka bhedanu ane napuMsaka AkRtimAM napuMsaka bhedanuM grahaNa karavuM, ahiM kAi zaMkA kare ke, zAstramAM sela prakAranA napu`sakA kAM che, te ahiM daza prakAranA kema kahyA ? tenA uttaramAM lakhe che ke, deza prakAranA napuMsaka dIkSAne ayeAgya kathA che ane cha prakAranA napuMsaka dIkSAne cAgya kathA che. te viSe zAstramAM nIce pramANe kahyuM che-- " vidhie cippie caiva matasahiyavAhae | isisace devasace ya pavvAvejja napuMsae // 1 // 1 varditaka--aMtaHpuranI rakSA mATe rAjAe IMdriyanA chedakarI nAjara karelA purUSa. 97 1 cipsita eTale janma thatAMja AMgalIonA manathI jenA vRSaNa gaLAvyA haiAya tevA purUSa. e baMnene ema karavAthI napuMsaka vedanA udaya thAya che, ane kAine maMtranI zaktithI ane kAine auSadhanI zaktithI purUSaveda haNAi gayA Aya te trIjA ane ceAthA prakAranA napuMsakA samajavA. 3 mantrApahata eTale maMtrathI jene purUSaveda nAza pAmyA hAya te. 4 ASakyupahata eTale auSadhathI jenA purUSaveda nAza pAmyA DhAyate. 5 pAMcamA RSizama eTale keAi RiSanA zApathI jene purUSaveda nAza pAmyA hAya te. 6 chaThe devAsa eTale keAI devanA zApa thavAthI jene purUSaveda nAza pAmyA haiAya te. e cha prakAranA napu MsakAne nizItha sUtramAM kahelA vizeSa lakSaNAnA saMbhave che. tethI tee dIkSA levAne yAgya che, te viSe vizeSa svarUpa nizIya sUtranA adhyayanathI jANI levuM. 33 Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH adhyaayH| 303 tathA nacite anujJApaneti // 34 // ucite'nucitavilakSaNe pikAdau anujJApanA anujhAnato'numanyamAnasya svayameva guro'vyasvAmino vA prayojanam / yayA anujAnIta yUyaM mama gRhItumetaditi / anyathA adattAdAnaprasaMgAt // 34 // tathA nimittopayoga ti rU5 nimitte nacitAhArAdehItumanivaSitasya zuddhyazuddhisUcake zakune sAdhujanaprasike pravRtte sati gamyate upanogaH AnogaH kaaryH| atraca nimittAzuddhau caityavandanAdikuzAlakriyApUrvakaM nimittAntaramanveSaNIyaM evaM yadi trIn vArAn nimittazudhina syAttadA taddine na tena kizcid grAhyam yadiparamanyAnIta noktvyaniti | rUpe nimirAsudA--i mUlAI--yogya vastune grahaNa karavAnI preraNA karavI. 34 TakArtha--anucitathI vilakSaNa evA yogya piMDAdi vastune grahaNa karavAmAM gurUnI athavA te dravyanA svAmInI AjJA mAgavI. eTale temanI AjJA mAgavArUpa prajana rAkhavuM jemake, "A vastu grahaNa karavAnI tame mane AjJA Ape je ema na kare te adattAdAnane prasaMga Ave. 34 mUlArtha-zakana pramukha nimittane vicAra kare. 35 TIkArya-ucita evA AhAradika vagerene grahaNa karavAnI IcchA rAkhanArA purUSe zuddhi tathA azuddhine sUcavanAra ane sAdhujanamAM prasiddha evuM zukana pravarte tyAre vicAra kare eTale nimitta-zakunazuddhi karavI. A sthaLe nimittanI azuddhi thAya te caityavaMdanAdika kuzaLa kriyA karyA pachI pAchuM bIjuM jevuM ema jotAM traNavAra je nimittanI zuddhi na thAya te te divase sAdhu e kAMIpaNa grahaNa na karavuM ane je bIjAe ANeluM hoya to tenuM bhUjana karavuM. 35 nimitta zubha heya topaNuM. Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUos dharmabinduprakaraNe athaDamiti rUda che ayogye upakArAkArakatvenAnucite piemAdAvagrahaNamanupAdAnaM kaarymiti||36|| tathA anyayogyasya graha iti // 37 // anyasyAtmavyatiriktasya gurugkhAnavAlAderyadyogyamupaSTamnakatvenocitaM tasya chaThTho vidheya ti che rUDA evaM ca gRhItasya kiM kAryamityAha / muninamiti che rUDa che hastazatAhihItasyeryApratikramaNagamanAgamanAlocanapUrvakaM hastazatamadhyetu evameva nivedanaM guroH dAyakahastamAtravyApAraprakAzanena labdhasya jhApanaM samapaNaM ra vArthamiti rUT .. mUlArtha--ayogya vastunuM grahaNa na karavuM. 36 TIkArthaagya eTale upakAranuM akaravApaNe karIne anucita evA piMDAdikanuM grahaNa na karavuM. 36 mUlArtha-bIjAne yogya evI vastu grahaNa karavI.37 TIkAtha-pitA vinA bIjA je gurU, glAna tathA bAlAdikane upakAra karavAmAM gyA hoya tenuM grahaNa karavuM. 37 ema grahaNa karela vastunuM zuM karavuM ? te kahe che. mUlArtha-grahaNa karelI vastu gurUmahArAjane nivedana karavI.38 TIkArtha-sa hAtha uparAMta jaI grahaNa karelA AhArAdikanuM prathama javA AvavAnuM AyaNa karI pachI gurUne te nivedana karavuM. je so hAthanI aMdarathI grahaNa kareluM hoya to emanuM emaja gurUne nivedana karavuM. ApanAra mANasanA kevaLa hAthanA vyApArane prakAza karI eTale jenA hAthathI je vastu lAvavAmAM AvI heya, te hakIkata jAhera karI gurUne arpaNa karavI. 38 Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvina adhyAyaH | rUpe mata gva mAnamiti rUpa che svayamAtmanA'dAnaM labdhasyAnyasmai avitaraNaM gurvAyattIkRtatvAtasya / tato yadi guruH svayameva kamacit bAnAdikAya kiMciddadyAttatsuMdarameva aya kuto'pi vyagratayA na svayaM dadAti kiMtu tenaiva dApayati tadA // 35 // tadAjJayA pravRttiriti // 4 // tasya gurorAjhayA nirodhena pravRtirdAne kAryA // 40 // tatra jo kavitajInamiti che ? A nacitasya samAnasaMnogyabAlAdeH sAdhoH na punanyaranyasya taM prati dAnAnadhikAritvAtasya bandanaM bandasyAnivASasya annAdigrahaNaM pratyutpAdanaM kArya // 4 // gurUne nivedana karyuM, tethI karIne. mUlA-gurUnI AjJA vinA pitAnI mele koIne ApavuM nahIM. 38 TIkAtha-pote prApta karelI varaMtu bIjAne pitAnI mele na ApavI kAraNake, te vastu gurUne svAdhIna karelI che. je gurU pite je kaI bAlaka vagere ne kAMI Ape to sAruM. athavA gurU koIpaNa kAraNathI vyagrapaNAne laIne pite na ApI zake ane te lAvanAra ziSyanI pAse apAve tyAre (zuM karavuM ?)39 mUlAtha-gurUnI AjJAthI pravRtti karavI. 4. TIkAtha-gurUnI AjJAthI te lAvelI bhikSAdi, vastune hecavAmAM pravRtti karavI, 40 te vastu ApavAnI pravRttine viSe- malAthu-purUSanI nimaMtraNA karavI. 41 TIkAtha-pitAnI sAthe sarakhI rIte bhega laI zake tevA bAlAdika sAdhune annAdi grahaNa karavAnI abhilASA utpanna karAvI tene te vastu ApavI bIjAne na ApavI, kAraNake, bIjAne ApavAne tene adhikAra nathI.41 39 Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 dharmabinduprakaraNe tato dacAvaziSTasyAnAde : dharmAyopatnoga iti // 42 // dharmAya dharmAdhArazarIrasaMdhAraNakAreNa dharmArthameva ca na punaH zarIravarNavalA. dyarthamapi upanoga upajIvanam / tathA cArSam / "veNaya 1 veyAvacce 2 iriyaTThAe 3 ya saMyamaTTAe / taha pANavattiyAe 2 daM puT dharmaciMtA6 1 / 4ra | tathA vivivaMtatiti A karU che viviktAyAH strIpazupaMkavivarjitAyAH vasaterAzrayasya sevA parijogo vidheyaH / aviviktAyAM hi vasatau vatinAM brahmacaryavratavinopaprasaMga iti // 43 // ApI rahyA pachI bAkI rahelA annanuM zuM karavuM ? te kahe che. mUlArtha--dharmane arthe upabhega karavo. kara TIkArtha--dharmane arthe eTale dharmanA AdhArabhUta zarIrane dhAraNa karavArUpa dvAre karIne dharmasAdhana karavAne arthe ja annAdikane upabhega kare. paraMtu zarIranI sArI AkRti tathA bala vagerene arthe upabhoga na kare. tene mATe zAstramAM lakheluM che. kSudhAnI vedanA zamAvAne mATe, vaiyAvacca karavAne mATe, i samiti zedhavAne mATe, saMyama dhAraNa karavAne mATe, prANa dhAraNa karavAne arthe ane chaThuM dhama ciMtavavAne arthe annAdikane upabhega kara." kara mUlAI-ekAMtasthalamAM nivAsa karavo. 43 TIkArtha-strI, pazu ane napuMsathI rahita evA ekAMta rathAnane upabhega karestrI vagerethI sahita evA sthAnane viSe vasavAthI vratadhArI purUSone brahmacarya nAza thavAne prasaMga Ave che. 43 Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH adhyaayH| 307, ataeva brahmacaryavrataparipAlanAya etaccheSaguptIranidhAtuM strIkathAparihAra ityAdivijUSAparivarjanamiti paryaMtaM sUtrASTakamAha / tatra strIvAridvAra pati . kaka . strINAM kathA strIkathA sA ca caturvidhA jAti 1 kuna rUpa 3 nepathyanedAt / tatra jAtirbrAhmaNAdikA tatkathA yathA / " dhik brAhmaNIrdhavAnAve yA jIvati mRtA iva / dhanyA zUDIjanairmAnyA patiphebdhanaiti" I ? kulaM caulukyabahumAnAdi tatkathA / ___ " aho caulukyaputrINAM sAhasaM jagato'dhikam / vizatyagnau mRte patyau thAya chemaDhitA api" | 2che e kAraNathI brahmacarya pALavAmAM bAkI rahelI guptione kahevA mATe strI kathA parihAra' e sUtrathI mAMDI "vibhUSA parivarjana" tyAM sudhInA ATha sUtro kahe che - mUlArtha-teomAM prathama sUtra kahe che ke, strI kathAne tyAga karavo. 44 TIkArtha-strIonI kathA te strI kathA. te strI kathA 1 jAti, 2 kula, 3 rU5 ane 4SanA bhedathI cAra jAtanI che. te jAti eTale brAhmaNadika jAti, tenI kathA. jemake - brAhmaNanI strIone dhikkAra che ke, jeo patine abhAva (mRtyu) thayA pachI marelanA jevI thaI jIve che. zudranI strIne dhanya che ke, je lAkha patio chatAM paNa lokamAnya ane aniMdita kahevAya che." 1 kula eTale cAlukya vagere tenuM bahu mAnAdi karavuM, te kulakathA kahevAya che. aho ! cAlukya vaMzanI putrIonuM sAhasa jagatathI adhika che ke jeo prema rahita chatAM paNa pati mRtyu pAmatAM agnimAM praveza kare che." 2 Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUon dharmabinduprakaraNe rUpaM zarIrAkAraH tatkathA / "aho aMdhrapuraMdhrINAM rUpaM jagati varNyate / yatra yUnAM dRzo lagnA na pati pazcima re ! nepathyaM vastrAdiveSagrahaH tatkathA / "dhignArIraudIcyA bahuvasvAcchAditAMgalatikatvAt / tadyauvanaM na yUnAM cakurmodAya bhavati sadA" // 4 // tasya strIvAyA varidvAra ti | Ha . niSanurAnaniti che niSadyAyAM strInivezasthAne paTTapIgadau muhUrta yAvat strIbRtthitAsvapi rUpa eTale zarIrane AkAra, tenI kathA te rUpakathA kahevAya che. A jagatumAM aMpradeza (dakSiNa hiMduratAna) nI strIonuM rUpa AzcaryapaNe varNanIya che. jemAM lagna thayelI yuvAna purUSanI daSTie pitAnA parizramane paNa jANatI nathI." 3 nepathya eTale vastrAdi veSa tenI kathA te nepathyakathA kahevAya che. jemake, uttara dizAnI strIone dhikkAra che ke, jeo ghaNAM vaccethI pitAnA aMgarUpa latAne AcchAdita karanArI hovAthI temanuM vana hamezAM yuvAna purUSanA netrane AnaMdane mATe thatuM nathI, eTale ghaNuM zarIra DhAMkavAthI temanI vaivana avarathA purUSanA javAnA upagamAM AvatI nathI, 4 tevI trIkathAne tyAga kara. 44 mUlArtha--trInA Asana upara besavuM nahIM. 45 TIkArtha-pATalA pramukha strIne besavAnI vastune viSe trI uThI gayA pachI beghaDI sudhI sAdhue besavuM nahIM. kAraNa ke, tatkAla triInA Asana Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH adhyAyaH / anupavezanaM kArya / sadya eva strIniSadyeopavezane sAdhostaccharIrasaMyogasaMkrAMtISmasparzavazena manovizrota sikAdopasaMjavAt // 45 // 30 kRkriyAprayoga kRti // 46 // iMDiyANAM cakSurAdInAM kathaMcighaSaya nAvApanneSvapi guhyoruvadana kakSAstanAdiSu strIzarIrAvayaveSu prayogo'vyApAraNaM kArya punasta nirIkSaNAdyarthaM nayatnaH nAyaH // 46 // kuDyAMtaradAMpatyavarjana miti // 47 // kuDyaM nittistadaMtaraM vyavadhAnaM yasya tattathA dAMpatyaM dayitApatilakSaNa yugalaM kuDyAMtaraM ca dAMpatyaM ceti samAsaH / tasya varjanaM vasatau svAdhyAyadhyAnAdau ca na tatra sthAtavyaM yatra kuDyAMtaraM dAMpatyaM bhavatIti // 47 // upara besavAthI strInA zarIranA saMcAgathI utpanna thayelA khApha ( garamI ) nA sparzIne lIdhe sAdhunA manane vizrAtasikA ( vinDulapaNA ) no doSa lAgavAnA saMbhava che. 45 mUlA--strInA zarIramAM iMdriyAnA praveza na karavA. 46 TIkA--netra vagere iMdriyAne kAi prakAre viSaya bhAvane pAmelA evA strInA zarIranA guhya, sAthaLa, mukha, kAkha ane stana vagere avayA jovAmAM vyApAra na karavA eTale tene nIrakhavAne mATe yatna na karavA. 46 mUlA-jemAM eka bhIMtane AMtare srIpurUSanuM joDuM hAya evA sthAnane tyAga karavA. 47 TIkA--eka bhIMtane AMtare rahelA evA strI purUSanA joDAnA tyAga karavA. je vasatimAM bhIMtanA AMtarAmAM rRpati vasatA haiAya tevI vasatimAM svAdhyAya dhyAna vagere pharavAne sAdhue rahevu nahIM. 47 Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 dharmabinduprakaraNe pUrvakImitAsmRtiriti // 4 // pUrva pravrajjyApratipattikAlAtmAk krImitAnAM prauDhapramodapradapramadAprasaMgaprabhRtivinasitAnAmasmRtirasmaraNaM ayaM ca nuktanogAn pratyupadeza iti // 4 // gutAjogananiti che HD | prANItasya atisnigdhasya gltmsnehvilkssnnsyaahaarsyaanojnmnupnIvaramiti | HD | pratimAtrAmena ti che apraNItasyApyAhArasyAtimAtrasya prAtriMzatkavanAdizAstrasiddhapramANAtikrAMtasyAnogojojanam // 50 // mUlAI-sI sAthe je prathama krIDA karI hoya tenuM smaraNa na karavuM. 48 TIkAthe-dIkSA lIdhA pahelA atizaya pradine ApanAra strI sAthenA prasaMga vagere vilAsenuM smaraNa na karavuM. ratrIne bhega bhegAvyA pachI sAdhu thayelA purUSa pratye A upadeza che. 48 mUlAI-ati snigdha ( cIkaNuM ) AhAranuM bhajana na karavuM. 49 TIkArthaati rinadha eTale ghI vagerenA biMdu jemAMthI Tapake che evA rasabasa AhArane tyAga kare, arthAt tevA AhArathI potAnuM upajIvana na karavuM. 49 mUlA-atizaya AhArane bhega na kare. 50 TIkAWati nibdha na hoya to paNa te AhAra atizaya na kare, batrIza kelIyA levA vagere je zAstramAM AhAra karavAnuM pramANa che, tenAthI adhika AhAra na kara. 50 Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH adhyaayH| 311 vijUSAparivarjanamiti // 51 // vijUSAyAH zarIropakaraNayoH zRMgAralakSaNAyAH parivarjanamiti / eteSAM ca strIkathAdInAM navAnAmapi nAvAnAM mohokahetutvAniSedhaH kRta iti // 51 // __ tathA tattvAniniveza iti // // tattve samyak darzanajhAnacAritrAnusAriNi kriyAkalApe ajinivezaH zakyako TimAgate kartumatyaMtAdaraparatA anyathA tu manaHpratibaMdha eva kAryaH // 5 // tathAyuktopadhidhAraNeti // 23 // yuktasya zAstraprasikapramANasamanvitasya lokaparivAdAviSayasya svaparayorAgAnutpAdakasya upadhervastrapAtrAdilakSaNasya dhAraNA upanogaH upanakSaNatvAtparino mUlArtha-vRMgArane tyAga karavo. 51 TIkArtha_vibhUSA eTale zarIra tathA upakaraNanI zobhA, tene na karavI. e prathama kahelA strIkathA vagere nava bhAvane tyAga karavo. te mehanA atizayapaNAnuM kAraNa hevAthI temane niSedha karelo che. 51 mUlAI-tatvane viSe ati Adara kare. para TIkArtha-tatva eTale samyam darzana, jJAna, ane cAritrane anusaranArI kriyAomAM abhiniveza karavo eTale pitAnI zakti pramANe thaI zake evA kriyAkalApane viSe ati Adara rAkhavo, anyathA na karI zakAya evA kriyAnA anuSThAnamAM manane pratibaMdha kare, "eTale azakya anuSTInane huM kyAre karIza" ema manathI nizcaya bhAva bhAva para mUlArtha-ghaTe tevI upAdhi dhAraNa karavI. pa3 TIkArtha dhaTe tevI eTale zAstramAM prasiddha evA pramANavAlI ane lokApavAdana lAge tevI ane pitAne tathA parane jethI rAga utpanna na thAya evI varatra pAtra vagere upadhine dhAraNa karavI. upalakSaNathI te upadhine ja upabhegA karavA gya chatAM adhika grahaNa karavAthI saMyamane bAdhA thatI hoya te tene tyAga kare, Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabinduprakaraNe jaya vRtti thayuM- "dhArA jIvono Wi/ hoDa pa"i para tathA mUIyA ti 54 che. mUrgayA aniSvaMgasya sarvatra bAhye'rthenyatare ca zarIrabanAdau varjanam // 5 // tathA ativazvaviniti R. apratibaddhena dezagrAmakulAdAvamUrjitena viharaNaM vihAraH kAryaH // 5 // tathA parakRtabisavAsa iti // 26 // parairAtmavyatiriktaiH kRte svArthameva niSpAdite vila ica bile asaMskarajIyatayA upAzraye vAsaH // 56 // tyAga paNa grahaNa karAya che. tene mATe kahyuM che ke - vatra pAtrAdikane dhAraNa karavAthI upabhega kahevAya che ane tene tyAga karavAthI paribhega kahevAya che." 53 mUlArtha-mUchane tyAga kare. 54 TIkArtha-sarva bAhya tathA AtyaMtara evA zarIrabala vageremAM mUchIne tyAga kare. 54 mUlArtha-apratibaMdhapaNe vihAra kare. papa TIkArya-deza, grAma tathA kula vageremAM mUcha rahitapaNe vihAra kare. papa mUlAI-bIjA purUSe pitAne mATe karelA sthAnamAM nivAra kare. 56 TIkAtha-patAthI bIjA eTale gRharae pitAne mATe karelA (sAdhu nimitta karela na hoya tevA) bila-thAnamAM nivAsa karavo. bila e Tale sapane rahevAnuM dara, tenI jema saMskAra (sudhAre vadhAre) karavA yoga na hoya tevA upAzrayamAM vAsa kare, pa6 Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pavana adhyAyaH | 313 tathA avagrahazudhiriti // 57 // pravaprayi -Ana-ti-rAdhyAta-sAdhAjAcajUjAknnaanaaN zudhistadanujhyA parijogalakSaNA kAryA / 57 mAsAtivahapa ti che vc mUlArtha-sthAnane aTakAva maTADIne nivAsa karavo. pachI TIkArtha-avagraha eTale pitAnA tAbAmAM karelI bhUmi, tenI zuddhi karavI eTale te bhUmine dhaNu pAsethI te mAgI levI. te avagraha pAMca prakAranA che. 1 deveMdrane avagraha eTale dakSiNa dizAnA pati saidharmadranI bharatakSetranA munie AjJA levI. te pachI temAM vAsa kare. 2 rAjAne avagraha eTale bharatakSetranA svAmI cha khaMDa nAyaka bharatacakravartI tene avagraha le-tenI pAsethI vasavAne mAgI levuM. 3 gRhapatine avagraha eTale dezamaMDalanA nAyakanA avagrahane viSe vasanArA sAdhue tenI AjJA levI. 4 zayyAtara-gRharane avagraha eTale gRhavAmInI AjJA laI tenA * gharamAM vAsa kare, pa sAdharmikane avagraha eTale sUri-AcArya upalakSaNathI upApAya vagere je nagara ke gAmamAM cAturmAsya rahyA hoya tenI AsapAsa pAMca koza sudhInA kSetrane teNe avagraha lIdho che, tethI tyAM vasavAne temanI AjJA levI. A pramANe pAMca avagrahanI zuddhi karavI, eTale dhaNaAtA sthAnamAM temanA dhaNu pAsethI AjJA mAgI tene paribhega karavo arthAtu tyAM rahevuM pa7 mUlAI-mAsAdi kalpa pramANe vihAra karavo. 58 Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 dharmabinduprakaraNe mAsaH pratItarUpa eva AdizannAcaturmAsI gRhyate tato maaskttpshcturmaasiivalpa jAte pas | yadA tu dunikitipativigrahajaMghAvalakSayAdininimittaiH kSetra vinAgena mAsAdikalpaH kartuM na pAryate tadA kiM kartavyamityAha / gveraiva taritrAti Up / ___ ekasminneva mAsakaTpAdiyogyakSetre vasatyantaravinAgena vIthyantaravinAgena ca sarvathA niravakAzatAyAM saMstArakanUmiparivartena takriyA mAsAdikalpakriyeti / ata eva paThyate / TIkAI-mAsa e zabdano artha pratItaja che, Adi zabdathI cAtuM mAsInuM grahaNa karavuM, eTale mAsaka5 ane cAturmAsIkalpa pramANe vihAra kare. 58 jyAre dukala paDe hoya, rAjAone mahemAMhI yuddha cAlatuM hAya ane jaMghAbala eTale page cAlI vihAra karavAnuM bala kSINa thayuM hoya ityAdi kAraNene laIne kSetra vibhAge karI mAsAdikalpa karavAne samartha na thavAya tyAre zuM karavuM ? te kahe che. mUlArtha_ekaja kSetrane viSe mAsa kalpAdikanI kriyA karavI.59 TIkArca-ekaja eTale mAsa kapAdi karavA gya evA kSetrane viSe je sthAnamAM pote vasatA hoya tenAthI bIjA sthAnamAM nivAsa karavA rUpa vibhAge karIne athavA je zerImAM rahetA hoya tethI bIjI zerImAM rahevArUpa vibhAge karIne mAsikalpAdika kriyA karavI. sarvathA ema karavAne avakAza na maLe te eka egya rathAnane viSe rahI saMthArA bhUminuM parivartana karavuM e Tale je saMthArA bhUmimAM te mAsakalpa karyo hoya te bhUmine choDIne bIjI bhUmi mAM bIje mAsakalpa kare, e pramANe mAsAdi kalpanI kriyA karavI tene mATe zAstramAM kahyuM che ke, Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH adhyAyaH / 315 " saMyAraparAvattaM aniggahaM ceva cittarUvaM tu / etto caritiNo yaha vihAravAi AMti " | | tatra ca sarvatrAmamatvamiti // 60 // sarvatra pIuphalakAdau nityavAsopayogini anyasmiMzcAmamatvamamamIkAra tti ! hao | tathA nidAnaparihAra iti // 61 // nitarAM dIyate brUyate samyagdarzanaprapaJcabahumUlajAlo jJAnAdiviSayavizucavinayavidhisamuddharaskandho vihitAvadAtadAnAdinedazAkhopazAkhAkhacito ni "A jina zAsanamAM rahelA evA cAritradhArI muni vihAra tathA paDimA ityAdikane viSe chevaTe saMthArAnuM parAvartana kare che ane nAnA prakAranA abhigraho kare che."1 59 mUlAI-jyAM rahevuM tyAM sarva vastune viSe mamatvabhAva na rAkha. 60 TIkA-sarvatra eTale vRddhAvasthAdi kAraNane laIne nitya vAsa kare paDa hoya to tene upayogI pITha, pATIyuM vagere vastuomAM tathA gAma nagara vagere bIjI vastuomAM mamatA na rAkhavI, "A mArUM che " e bhAva na rAkhavo. 60 mUlAtha-niyANAno tyAga karavo. 61. TIkArtha-ri eTale haMmezA rIte eTale chedAya dharmarUpI vRkSa jenAthI te nitAra kahevAya che. te dharmarUpI kalpavRkSa samyam darzananA viratArarUpI bhUlIAnA jALavALuM che, jJAnAdi viSaya ane vizuddha vinayavidhirUpa tenA thaDI che. zuddha dAnAdikanA bheda rUpI tenI zAkhA ane upazAkhA che, deva tathA manuSyabhavamAM utpanna thayela utkRSTa saMpattirUpa puSpothI te vyApta che, Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabinduprakaraNe ratizayasuranaranavapranavasaMpattiprasUnAkIrNo'nanyanaNIkRtanikhilavyasanavyAkulazivAlayazarmaphaloTavaNo dharmakalpataruranena surAzaMsanapariNAmaparazuneti nidAna tasya parihAraH atyantadAruNapariNAmattvAttasya / yathoktam / " yaH pAlayitvA caraNaM vizuSaM karoti jogAdinidAnamaH / hI barddhayitvA phaladAnadadaM sa nandanaM nasmayate varAkaH " // 1 // 61 tarhi kiM karttavyamityAha / ..vihitamiti pravRttiriti // 6 // vihitaM karttavyatayA jagavatA nirUpitametaditi / evaM sarvatra dharmakArye prtti | hag | tathA vidhinA svAdhyAyayoga iti // 63 // ane jenI pAse sarva duHkha AvatA nathI evA mokSarathAna saMbaMdhI sukharUpa phaLathI vyApta che. te dharmarUpI kalpavRkSane devatraddhinI icchAnA pariNAma rUpI pharazIthI nAza kare te nidAna (niyANuM) kahevAya che. te nidAnano tyAga karavo, kAraNake, tenuM pariNAma atyaMta dArUNa phaLavALuM che. tene mATe zAstramAM A pramANe kaheluM che. je ajJapurUSa zuddhacAritrane pALI bhegAdikanuM niyANuM kare che, te maMda purUSa phaLadAna karavAmAM dakSa evA naMdana vanane ucherI tene bharama kare che."1-6 1 tyAre zuM karavuM ? te kahe che, mUlAtha-zAstramAM kaheluM che, ema dhArIne pravRtti karavI. dura TIkAI-bhagavAne kartavyapaNAthI A nirUpaNa kareluM che" ema dhArI sarva dharma kAryomAM pravRtti karavI. dara mUlArtha_vidhivaDe svAdhyAyane yoga rAkhavo, 63. Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH adhyaayH| vidhinA kAla vinayAdyArAdhanarUpeNa svAdhyAyasya vAcanAdeogo vyaapaarnnniti che dara che. tathAvazyakAparihANiriti // 64 // AvazyakAnAM svakAle niyamAtkarttavya vizeSANAM pratyupekSaNAdInAM aparihANiratraMzaH idaM ca pradhAna sAdhuliMgaM / tathA ca dazavaikAnikaniyuktiH / ___"saMvego nivvezro viSayavivego susIlasaMsaggI / ArAhaNA tavo nANadaMsaNacaritaviNao ya // 1 // khaMtIyamaddavajjava muttayA dIyA titirakA ya / avassagaparizuSTI ya nikhkuliMgAI eyAI" // 2 // 64 TIkArtha-vidhi eTale amuka kALe bhaNavuM, amuka prakAranA vinayathI vAcanA levI ityAdi ArAdhanA karavAno prakAra tene yoga karavo eTale temAM pravartAvuM. 63 mUlArtha--avazya karavA yogya kAryanI hAni na karavI. 64 TIkAI_Avazyaka eTale pitAne samaye niyamathI karavA gya evA paDilehaNa vagere kartavya temanI hAni na karavI. A AvazyakanI aparihAni karavI te sAdhunuM mukhya liMga che, tene mATe dazavaikAlika sUtranI niryukitamAM A pramANe lakhyuM che. saMga (rakSAbhilASa) kare, nirveda (saMsArathI vairAgya pAme, heya-upAdeya viSayane vibhAga karavo, sArA zIlavaMta sAdhune saMsarga kare, jJAnAdi guNenI ArAdhanA karavI, bAhya ane AtyaMtara e be prakAranuM tapa karavuM, jJAna, darzana tathA cAritrane vinaya kare, kSamA rAkhavI, mAnane tyAga kare, Arjava-mAyAne tyAga kare, lobhano tyAga karavo dInatA cheDavI, parISaha upasargAdi sahevA, ane Avazyaka-avazya karavA gya dharmAnuSThAnanI zuddhi karavI e sAdhuonA liMga kahevAya che." 1-2 64 Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 dharmabinduprakaraNe tathA yathAzaktitapaHsevanamiti // 65 // yathAzakti tapaso'nazanAdeH sevanamAcaraNaM / yathoktam / kAyo na kevalamayaM paritApanIyo miSTairasairbahuvidhairna ca laalniiyH| cijiyANi na caranti yathotpathena vakSyAni yena ca tadAcaritaM jinAnAm ne ? / tathA parAnugraha kriyeti // 66 // pareSAM svapakSagatAnAM ca jantUnAM mahatyA karuNAparAyaNapariNAmitayA anugrahakaraNaM jhAnAdyupakArasaMpAdanamiti // 66 // tathAguNadoSanirUpaNamiti // 67 // sarvatra vihArAdau karttavye guNadoSayonirUpaNaM kAryam // 67 // tato bahuguNe pravRttiriti // 6 // mUlArtha potAnI zakita pramANe tapanuM sevana karavuM. 65 TIkAtha-potAnI zakti pramANe anazana vageretapanuM AcaraNa kara vuM tene mATe kahyuM che ke, "A zarIra kevala tapavaDe paritApavALuM thAya ema paNa na karavuM, tema vividha jAtanAM miSTa rasethI tenuM lAlana paNa na karavuM, jethI citta ane Idri unmArge na cAle ane vaza thaI rahe evuM zrI jina paramAtmAnuM AcareluM tapa che tethI te pramANe jina paramAtmAe tapa karavAnuM kahyuM che." 1 65 mUlArtha-bIjAne anugraha thAya tevI kriyA karavI.66 TIkAtha-pitAnA ane pUranA pakSanA prANIone moTI karUNAnA pariNAme karIne anugraha kare eTale temane jJAnAdi vaDe upakAra kare.66 mUlArtha-sarva kriyAne viSe guNadoSanI gaveSaNA karavI.67 TIkAI-vihAra vagere sarva kartavyamAM guNadoSanI gaSaNA karavI.67 mUlAI--je bahu guNavAlI kriyA hAya temAM pravRtti karavI.68 Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH adhyAyaH / 31 yahuguNaM upalakSaNatvAtkevalaguNamayaM vA kAryamAjAsate tatra prvrdhitam // 24 // tathA kAntirmArdavamAjarvamojateti // 6 // te kSAntyAdayazcatvAro'pi kaSAyacatuSTayama tipakSabhUtAH saadhudhrmmuulbhuumivijAH nityaM hrAyo ti || U | ata eva / joSAnunaya kRti // 3 // krodhAdInAM catuNa kaSAyANAmanudayo mUlata evAnutthAnam // 70 // tathA vaiphalyakaraNamiti // 71 // TIkA--je kArya bahu guNavAla hAya upalakSaNathI kevala guNmaya hAya tene viSe pravRtti karavI; eTale jemAM doSa dhaNA haiAya ane guNa gheADA athavA kevala doSa jaNAtA heAya tevA kAryamAM pravRtti na karavI. 68 mUlA--kSAMti, mArdava, Arjava ane nirlobhatA rAkhavI.69 TIkAe kSAMti vagere cAra, kaSAyanA zatrurUpa che. kreAdhanA zatru kSamA, mAnanA zatru mArdava, mAyAne zatru Arjava (saravatA) ane lAbhane zatru nibhatA te cAre sAdhu dharmanI mUla bhUmikA--AdhArarUpa che, mATe temane niraMtara rAkhavA. 69 e kSamAdika nitya rAkhavA kahyA che, tethI mUlA--krodhAdikanA udaya na thAya tevA yatna karavA.70 TIkA-dhAdi cAra kaSAyAneA udaya na thAya eTale mUlathI je tematuM uDavApaNuM na thAya tema karavu. 70 mUlA--udaya pAmelA krodhAdikane niSphaLa karavA.71 Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 dharmabinduprakaraNe vaiphavyasya viphananAvasya kayaMciudayaprAptAnAmapi krodhAdInAM karaNaM krodhAdInAmudaye yaciMtitaM kArya tasyAkaraNena krodhAyudayo niSphanaH kAryaH itijAvaH / evaM ca kRte pUrvoktAH kAntyAdaya AsevitA navanti // 71 // krodhAdyanudayArthinA ca yatkArya tadAha / vipAkacinteti // 7 // vipakasya krodhAdikaSAyaphalasya cintA vimarzo vidheyaH / yathA / "krodhAtpItivinAza mAnAdhinayopaghAtamAmoti / zAThyAtpratyayahAni sarvaguNa vinAzanaM lobhAt " // 1 // iti // 7 // tathA dharmottaro yoga iti // 13 // TIkAtha kaI prakAre udaya pAmelAM krodhAdikane niSphala karavA eTale dhAdi utpanna thatAM je dhAryuM hoya te na karavAthI tene niSphaLa kare evo bhAvArtha che. ema karavAthI pUrve kahelA kSAMti vagere sevana kahelA kahevAya che.71 krodhAdikanA udayane nahIM IcchanArA evA purUSe je karavA cagya che te mUlAIkrodhAdikanA phalanuM ciMtavana karavuM. 72 TIkAtha-vipAka eTale krodhAdi kaSAnuM phaLa tenI ciMtA karavI, jemake,-"kriodhathI prItine nAza thAya che, mAnathI vinayane ghAta thAya che, zAkya-mAyAthI vizvAsanI hAni thAya che ane lobhathI sarva guNane vinAza thAya cha." 1. 72 mUlArtha-jenuM phaLa dharma che evo mana vacana kAyAne vyApaa2 2. 73 Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH adhyAyaH / dharmocaro dharmaphalaH sarva eva yogo vyApAro vidheyaH na punaraTTAhAsakalikilatvAdiH pApaphala iti // 73 // tathA pratimAnuBti . sd in AtmanaH svasya anuprekA paryAkhocanA jAvapratyupedArUpA / yathA / kiM kaya kiMvA sesaM kiM karaNijaM tavaM na karemi / puvvAvarattakAle jAgarao nAvapamilehatti // 1 // 74 evamAtmanyanuprekSite yatkRtyaM tadAha / kavitapratipattipiti e kaI che nacitasya guNahakasya pramAdanigrAhiNazcAnuSThAnasya pratipattiranyupagama tti che 72 che. TIkAI--jenuM pULa dharma che evo sarva vyApAra karavo. ghaNuM hasavuM ane kalkArI karavAne naThAre vyApAra na kare kAraNake, te vyApAranuM phaLa pApa che. 73 mUlA-AtmAnI vicAraNA karavI. 34 TIkArya-AtmA eTale pitAnI vicAraNA karavI arthAtu pitAne bhAvane mATe vicAra kare. jemake - ' zuM karyuM ? mAre karavAnuM bAkI che? mAre karavA gya zuM che ? ane huM tapa karato nathI A pramANe prAtaHkALe jAgIne bhAvapratilekhanA karavI eTale pAchalI rAtre dharmanI vicAraNA karavI. 1" 74 e pramANe Atma vicAra karyA pachI zuM karavuM te kahe che - malArtha--yogya anuSThAnane aMgIkAra karavuM. 75 TIkArya-ucita eTale guNanI vRddhi karanAra ane pramAdane nigraha karanAra evuM anuSThAna tene aMgIkAra karavuM. 75 Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma binduprakaraNe tathA pratipakSAsevana miti // 76 // yo hi yadA yena doSeNa bAdhyamAno javati tena tadA tatpratipakSabhUtasya guNasyAsevanaM kArya himapAtapI hitenevAneriti // 76 // 322 tathA prAjJAnusmRtiiita // 33 // AjJAyA jagavacanasya pade pade hRdaye'nusmRtiH kAryA jagavacanAnusma raNasya bhagavatsmaraNarUpatvena mahAguNatvAt / yaduktam / kRti // 33 // " asmin hRdayasthe sati nRtyacastatvato munnInka kRti / hRdaya sthite ca tasmin niyamAtsarvArthasaMsiddhiH " // 1 // tathA samazatru mitrateti // 78 // mUlA--dASAnA zatrurUpa evA guNAnu sevana karavu. 76 hoya tyA kare, tema TIkA--je purUSa jyAre je doSe karI khAdhyamAna thatA te purUSe hima paDavAthI pIDA pAmelA purUSa jema agninuM sevana te deAkhanA zatrurUpa guNanuM sevana karavuM. 76 mUlA bhagavAnanI AjJAne smaraNamAM rAkhavI. 77 TIkA-AjJA eTale bhagavatanA vacananuM pagale pagale hRdayamAM smaraNa karavuM; kAraNa ke bhagavAnanA vacananuM smaraNa karanArane bhagavAnanAM ramararUpa meATA guNanI prApti thAya che, tene mATe zAstramAM kahyuM che ke,-- bhagavAnanuM vacana hRdayamAM rahevAthI bhagavAna hRdayamAM rahyA che, e tatvathI jANavuM ane jyAre bhagavAna hRdayamAM rahyA tyAre nizce sarva a thaeNnI siddhi thAya che." 77 mUlA 66 zatru ane mitrane viSe samAnapaNuM rAkhavuM, Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH adhyAyaH / 323 zatrau mitre ca samAnapariNAmatA eko hi tatra nirbhartsanA dibhiranyastu stuti vaMdanAdibhiH svacicasaMtoSaM ghaTayaMtau mAM nimittamAtramavalaMbya pravRttau dhAvapi na tu matkArya kiMcati tataH ko'nayorUno'dhiko vA mameti jAvanayA || 78 // tathA parISanaya kRti // 75 || parISANAM kutpipAsAdInAM dvAviMzaterapi jayo'nitnavaH tatra darzanaparIpahasya mArgAcyavanArtha zeSANAM ca karmanirjarArtha kArya iti / yathoktam / " mALocyavananinArtha iivyAH rISadAH kRti | chacha || tathA jIpanagatisadanamiti / iH / / upasRjyaMte pIkAparigatairvedyate ye te upasargAH te ca divyamAnuSatairavAtmasaM TIkA zatru ane mitramAM samAna pariNAma rAkhavA. zatrunA tiraskAra vagere karIne ane mitranI stuti vaMdanA vagere karI peAtAnA cittane sa MteAba Ape che, e khate nimitta mAtrathI mArUM avalaMbana karI pravartelA che, te mAre e baMnenuM kAma nathI. e bannemAM mAre A kANu che ? ane vadhAre kALu che ? koi nathI. A pramANe bhAvanA karI zatru anemitramAM samAna bhAva rAkhavA.78 malA--parISahAnA jaya karavA. 79 TIkA kSudhA, tRSA vagere bAvIza parISaheAne jaya karavA, temAM 4rzana parISahanA jaya meAkSa mAthI na paDI javAya tene mATe karavAnA che ane bAkInA parISaheAnA jaya kanI nirjarA karavAne mATe karavAnA che. tene mATe zAstramAM lakheluM che ke,-- " meAkSamAthI bhraSTa na thavAya ane karmanI nirjarA thAya tene mATe parISahA sahana karavA yogya che. " 79 mUlA--upasargAne atizaya sahana karavA. TIkA- upasRj eTale pIDAthI vyApta evA purUSA jemane vede te upasarga kahevAya che. te drivya (devatA saMbaMdhI ) mAnuSa (manuSya saMbaMdhI) 2 Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 dharmavinduprakaraNe vedanIyanedAccaturddhA teSAmatisahanamabhinavanaM anyathA vyavasAyamayatvena saMsArasya teSAmana tisahane mUDhamatitvaprasaMgAt / yathoktam / " saMsAravarcyapi samudvijate vipaddbhyo yo nAma mUDhamanasAM prathamaH sa nUnaMm | aMjonidhau nipatitena zarIranAjA saMsRjyatAM kimaparaM sajhila vihAya " || || kRti | F || tathA sarvathAjayatyAga iti // 81 // sarvathA sarvaiH prakArairihaleokaparalokabhayAdinirbhayasya jItestyAgaH parihAraH niraticArayatisamAcAravazopalabdhasamutkRSTApaSTajatayA mRtyorapi noghe jitavyaM kiM punaranyanayasthAnejya iti // evoktamanyatra / taira%0 ( tiryaMca sa MbaMdhI ) ane Atma saMvedanIya ( AtmA saMbaMdhI ) ema cAra prakAranA che, temanuM sahana karavu. jo temane sahana na kare te! saMsAra vyavasAyamaya hAvAthI ( saMsAranu duHkhamayapaNuM che mATe ) temane sahana na karavAthI mUDhamatipaNu prApta thavAnA prasaMga Ave, te viSe kahyuM che ke,-- " je saMsAramAM rahetA haiAya te chatAM vipattiethI udvega pAme, te nizce mUDha hRdayavALA purUSAmAM prathama che, ema samajavu. samudramAM paDelA mANasane jaLa zivAya bIjA kAnA saMsarga thAya ? jaLanA saMsarga thayA vinA rahe nahIM 1 '' mUlA 80 sarva prakAre bhayanA tyAga karavA. 81 TIkA--sarva prakAre AleAka tathA paraleAkanA bhaya vagerenI bhItine yAga karaveA. aticAra rahita yatidharma nA AcAra pAlavAne lIdhe prApta tha cela utkRSTa prApya vastunI prAptine laine mRtyuthI paNa hIvu na joie te bIjA bhayanA sthAnethI zAmATe Ivu joIe ? ethIja bIje sthale paNa kahyuM che-- Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH adhyaayH| 325 "prAyeNAkRtatvAnmRtyorudhijate janaH / kRtakRtyAH pratIkSante mRtyuM priymivAtithi che ? | | tathA tulyAzmakAMcanateti // 2 // tuTye samAne abhiSvaMgAviSayatayA azmakAMcane napatrasuvarNe yasya sa tthA tajJAvartair | 19 | tathA anigrahagrahaNamiti // 3 // abhigrahANAM dravyakSetrakAlabhAvanninnAnAM "vevamamaleva vA amugaM davvaM ca ajaghecchAmi / amugeNa va davveNa va ahadavvAjiggaho esa" // 1 // ityAdizAstraziddhAnAM grahaNamacyupagamaH kAryaH // 83 // tathA vidhivatpAvanamiti // 4 // loka prA karIne karavA gya evuM kArya na karavAne laine mRtyuthI uga pAme che eTale pitAnuM je egya kArya te karela na hovAthI mRtyuthI bahIve che, paNa je leke kRtakRtya che eTale kArya karI cukyA che, teo priya atithinI jema mRtyunI rAha juve che." 81 mUlAtha-pASANa ane suvarNane sarakhA mAnanAra thavuM. 82 1 TIkArtha- AsaktinA abhAvane laIne pASANa ane suvarNane sarakhI rIte mAnanAra thavuM. 82 malArtha--abhigrahane grahaNa karavA. 83 TIkArya-dravya, kSetra, kAla ane bhAvathI bheda pAmelA evA abhigrahone grahaNa karavA. jemake - "lepavAluM athavA alepavAluM amuka dravya Aje mAre grahaNa karavuM che. athavA amuka dravye karIne kAI AhArAdi vastu amuka vastuvaDe Ape to mAre levI e dravyAbhigraha kahevAya che,evA abhigrahane grahaNa karavA."1-83 mUlArthavidhi sahita abhigrahanuM pAlana karavuM. 84 Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmavinduprakaraNe vidhivad vidhiyuktaM yathAbhavati pAlanama nigrahANAmiti // 84 // tathA--yathA, dhyAnayoga ti| 5 / yathAI yo yasya yogyastadanatikrameNa dhyAnayogo dhyAnayordharmyazuklala kSaNayoryogaH / athavA yathArhamiti yo dezaH kAlo vA dhyAnasya yogystdnuneneti | i. I tathA 326 lekhaneti // 86 // yuHparyaMte vijJAte sati saMlekhanA zarIrakaSAyayostapo vizeSa naavnAkhyAM IrAm // 86 || matra saMdananAdyapekSaNamiti // 87 // TIkA--je prakAre abhigrahAtu vidhi sahita pAlana thAya te pramANe vartavuM. 84 mulA--jema ghaTe tema dhyAna yAga karavA. 85 TIkAje jene cAgya haiAya tenuM ullaMdhana karyAM zivAya jene je UTe tema dhama ane zukla e be dhyAnanA yoga karavA athavA (jema dhaTe tema) dhyAnane cAgya evA deza tathA kAla tenuM ullaMdhana na karavuM. 85 mUlA--aMtakAle sa'lekhanA karavI. 86 TIkA - AyuSyanA aMta jANavAmAM Ave te samaye salekhanA karavI eTale tapa vizeSe karI zarIrane kRza karavuM ane bhAvanA bhAvIne kaSAcane kRza karavA. 86 paraMtu ahiM -- - mUlA peAtAnA saMdheNa pramukhanI apekSA karavI. 87 Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH adhyAyaH / 327 saMhananasya zarIrasAmarthyalakaNastha AdizadvAt cirAvRtteH sahAyasaMpattezva pemAzrayaNaM kArya saMhananAdyapekSya saMlekhanA vidheyeti jAvaH // 87 // nanvanayordravyasaMlekhanA nAva saMlekhanayoH kAtyaMtamAdaraNIyetyAha / mAtrasaMghavanAmAM yatna ti // i // nAvasaMkhalanAyAM kaSAyeMdriyavikAratucchIkaraNarUpAyAM yatna AdaraH kAryaH dravyasaMlekhanAyA api jAvasaMlekhanArthamupadezAt / ayamatra nAvaH iha mumukSulA ciNA pratyahaM maraNakAlaparijJAnayatnapareNa stheyaM / maraNakAlaparijJAnopAyAca AgamadevatA vacanasupratijJAtathAvidhA niSTasvapnadarzanAdayo'neke te zAstralokamasivA iti / tato vijJAte maraNakAle pUrvameva ghAdazavarSANi yAvatsargataH saMlekhanA kAryA tatra ca / TIkA--saMdhaiNa eTale zarIranu sAmarthya che lakSaNa jaitu te sahunana tathA Adi zabdathI cittavRtti ane sahAyasaMpatti levI tenI apekSA eTale Azraya karIne arthAt zarIranI zakti pramANe salekhanA karavI evA bhAvArtha che. 87 ahiM zaMkA kare che ke, dravya salekhanA ane bhAvasa lekhanAmAM kai salekhanA AdaravA ceAgya che ! tene uttara kahe che-- mUlA--bhAva sa'lekhanAmAM yatna karavA. 88 TIkA--kaSAya tathA IMdriyAnA vikArAne tuccha karavArUpa bhAva salekhanAmAM Adarayatna karavA. dravyasa lekhanAnA upadeza paNa bhAvasalekhanAne mATe che. ahiM kahevAne bhAvArtha evA che ke, meAkSanI icchAvAlA bhikSu--sAdhue prati divasa ( nira Mtara ) maraNanA vakhatanuM jJAna melavavA prayatnavAn thavuM. maraNanI vakhatanuM jJAna melavavAnA upAyo zAstra; devatAnA vacane, peAtAnI subuddhi ane tevI jAtanA aniSTa svamanA darzana vagere aneka che, te zAstra ane leAkamAM prasiddha che. te upAcAvaDe maraNanA samaya jANyA pachI utsarga mArge prathamathIja bAra varSa sudhI sa lekhanA karavI. temAM " prathamanA cAra varSa sudhI catu, aSTama, dazama ane dvAdaza pramukha vicitra Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 dharmabinduprakaraNe " cattAri vicittAI vigaI nijjUhiyAI cacAri / saMvacchare ya domivitariyaM ja jhAyANaM . re nAivigiyo ya tavo, ummAse parimiyaM ca AyAmaM / annevi ya ummAse, vimidaM tavo H I 10 || vAsa komIsahiyaM AyAmaM kAnanANupuvIe / girikaMdaraM tu gaMtuM paayvAmagi vAra" || prakAranA tapa karavA, te pachI bIjA cAra varSa sudhI vicitra tapa karavA paNa temAM pAraNe vigaI rahita nivI karavI eTale utkRSTa rasane tyAga kare pachI be varSa sudhI caturtha (upavAsa) karI tene pAraNe AMbila karo. 882 evI rIte daza varSa vItyA pachI agIyAramAM varSamAM prathamanA cha mAsa sudhI caturtha, paNa tapa kare (paNa vizeSa tapa na kare ) ane pAraNe A bila karavuM; paraMtu kAMika uNe AhAra grahaNa kare. vaLI AgalA cha mAsamAM aSTama, dazama ane dvAdazAdi vizeSa tapa kare ane pAraNe AMbila karavuM, evI rIte agIyAramuM varSa purUM karavuM. 883 bAramAM varSamAM chevaTa sudhI kATi sahita (udarapaNe sahita) niratara AMbila karavA. keTalAka ema kahe che ke, bArame varSe caturtha karIne pAraNe AMbila karavA. te varSamAM tapamAM ghaNAM bheda che tethI AnupUrvIe-paraMparAe je thatA hoya te karavA evI rIte bAra varSa saMlekhanA karI parvatanI guhAmAM athavA jayAM jIva nikAyanI rakSA thAya tyAM jaIne pAdopagamana nAmanA anazanane aMgIkAra kare. 884-88 * bAramA varSamAM AMbila kare te bhajananA kavala ochA karatAM eka kavala sudhI Ave ane eka kalIyAmAMthI kayA ochA karatAM eka kaNIyA sudhI Ave te upara daSTAMta che. jema dIvAmAM tela ane dIveTane samakAle nAza thAya tema AyuSa ane zarIrane samakAle nAza thAya che. valI bAramA varSamAM chellA cAra mAsa rahe tyAre ekAMtare telanA keLA bharI ghaNI vAra mukhamAM rAkhI rAkhamAM nAkhI de. pachI unA pANI sAthe kegalA kare, ema na karavAthI mukha lukhu paDe, malI jAya tethI navakAra mAtrano uccAra na thAya. Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH adhyaayH| rUD $ yadA tu kuto'pi saMhananAdivaiguNyAna zakyata iyAn saMlekhanAkAlaH sAdhayituM, tadA mAsavarSaparihANyA jaghanyato'pi paemAsAn yAvatsalekhanA kAryA, asaMlikhitazarIra-kaSAyo hi nikuranazanamadhiSThitaH sahasA dhAtukSaye samupa- . sthite na sugatiphalaM tathAvidhaM samAdhimArAdhayituM sAdhIyAn syAditi // 7 // tato vizuddhaM brahmacaryamiti // 7 // vizeSeNa atinivimabrahmacaryaguptividhAnarUpeNa zuddhaM brahmacarya pratItameva vidheyaM / yadatra saMlekhanAdhikAre vizumanAmacaryopadezanaM tadodayasya viinnshriihatAyApi pratyaMtarrAdhyApanAiira | gn ___ atha saMlekhanAnaMtaraM AzughAtake vA viSavizUcikAdau doge sati yadhidheyaM tdaah| jyAre kaI rIte saMhanana vagerenuM vaiguNya hoya eTale zarIranuM svarathapaNuM na hoya, ityAdi kAraNene laIne eTalo badhe vakhata saMkhanA karavAne samartha na thavAya te pachI varSanI tathA mAsanI hAni karatAM karatAM jaghanyapaNe cha mAsanI saMkhanA karavI, kAraNa ke, jeNe zarIra tathA kaSAyanI saMlekha| ( chApaNuM ) karela nathI, e muni anazana vrata letA sahasA dhAtukSaya prApta thavAthI sadgatinA phalane ApanArA tevI jAtanA samAdhine sAdhavAne samartha tha nathI, tethI cha mAsanI saMkhaNA te prAye karI avazya karavI joIe. 87. mUlArtha-saMkhanA karyA pachI zuddha brahmacarya pAlavuM. 88 TIkAthavizeSa eTale ati ghATA brahmacaryanI gupti karavAvaDe prasiddha zuddha evuM brahmacarya pAlavuM. je A saMlekhanAnA adhikArane viSe zuddha brahmacaryane je upadeza karyo, te zarIra kSINa thatAM paNa te vedanA udayanuM atyaMta dudharapaNuM che, ema jaNAvAne mATe che. 88 saMlekhanA karyA pachI zIvra nAza karanArA mUrchA-kelerA vagere kaI . cheSa utpanna thaI Ave te zuM karavuM ? te kahe che - Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 dharmabinduprakaraNe vidhinA rehyAphratIti vidhinA AlocanavratoccAraparakSAmaNAnazanazujanAvanApaMcaparameSTismaraNaladaNena dehasya tyAgaH parityajanaM paMmitamaraNArAdhanamityarthaH itizaddhaH parisamAptI phayu sAyati / re | atha dvitIyadharmaprastAvanAyAha / nirapekSayatidharmasthiti che Us . nirapekSayatInAM dharmaH punarayaM vakSyamANaH // e|| tamevAha / vajanavRti che ? . vacanamevAgama eva guruH sarvapravRttau nivRttau copadezakatvena yasya sa tathA takavitA | U? .. mUlAI-vidhivaDe dehano tyAga karavo. 89 TIkArtha-AlocanA, vrata ucaravAM, bIjAne khamAvavuM, anazana karavuM, zubha bhAvanA bhAvavI ane paMcaparameSTInuM samaraNa karavuM, evA vidhivaDe dehane tyAga karavo. arthAt paMDitamaraNarUpa ArAdhanA karavI. ahiM ti zabda samAptinA arthamAM che,eTale sApekSa yati dharma karyo te saMpUrNa thAya che. 89 bIjo yati dharma ke je nirapekSa yati dharma che tenI pratAvanAne arthe kahe che, mUlArtha-have nirapekSayatino dharma kahevAmAM Avaze. 90 TIkA-have nirapekSa yatione dharma AgaLa kahevAmAM Avaze. 90 te nirapekSayati dharma kahe che - mUlArtha-AgamanuM gurUpaNuM rAkhavuM. 91 TakArtha-sarva pravRttimAM ane nivRttimAM upadezakapaNAthI Agama jene gurU che ema thavuM, eTale jema gurUne pUchI pravRtti tathA nivRtti kare tema zAstranA vacana pramANe pravRtti ane nivRtti karavI. 91 Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * panthama adhyAya 2 tathA alpopadhitvamiti // e2 // aspaH sthavirApekSayA upadhirvastrapAtrAdirUpo yasya sa tathA tajjJAvastattvaM upadhipramANaM ca vizeSazAstrAdavaseyam // e|| tathA niHpratikarmazarIrateti // 93 // niHpratikarma tathAvidhaglAnAdyavasthAyAmapi pratikAravirahitaM zarIraM yasya na tathA takAvataravaNa para che gra vize apavAyAma ti 24 . apavAdasya utsargApekSayApakRSTavAdasya tyAgaH kAryaH nahi nirapeko yatiH sApekSyatiriva natsargAsijhAvapavAdamapi samAraMbya adhpadoSaM bahuguNaM ca kArya mUlArtha--alpa upAdhi rAkhavI. 8ra TIkAI--ravira kalpikanI apekSAe vastrApAtrAdi alpa che, upadhi jene evA thavuM. upadhinuM pramANu bIjA vizeSa zAstrathI jANI levuM. 2 mUlArtha--upAdhi rahitapaNe zarIra rAkhavuM. 93 TIkAtha-upAdhi rahita eTale tevI glAnAdi avasthAmAM paNa kAMI pratikAra karyA vagaranA zarIre rahevuM. arthAt rogAdi kAraNa prApta thAya tepaNa tene upAya na karavo. 93 e kAraNathI- mUlArtha--apavAda mArgane tyAga kara. 94 apavAda eTale utsarganI apekSAe hIna e vAda-kathana tene tyAga kare. nirapekSa yati sApekSa yatinI jema utsarganI asiddhi sate apavAdanuM paNa AlaMbana karI alpa doSavAlA ane bahu guNavAlA kAryane AraMbha karato nathI, paraMtu kevala guNamaya evA utsargamArganuM avalaMbana Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 332 dharmabinduprakaraNe prApe jJAtaH san sapanarapekSo yatidharmaH prahaH tena viharaNa, kArAvizvetyeka mAte jiMdUtAvAsaM vaIT/Hthati | Us ... tathA grAmaikarAtrAdiviharaNamiti // ee|| grAme pratItarUpe upalakSaNatvAnnagarAdau ca ekA cAsau rAtrizcetyekarAtraH AdizadAt virAtrasya mAsakalpasya ca grahaH tena viharaNaM, kimuktaM navati yadA pratimAkaTparUpo nirapekSo yatidharmaH pratipanno javati tadA Rtubake kAle grAme jhAtaH san sa ekarAtraM dvirAtraM vA vasati / yathoktam / "nAegarAyavAsI egaM ca ugaM ca annAe" / jinakaThipaka yathAlaMdakapikazuddhaparihArikA jJAtA ajJAtAzca mAsamiti // e5 // tathA niyatakAlacAriteti / e6 // niyate tRtIyapauruSIlakSaNe kAle nikSArtha saMcaraNaM / yathoktam / karanAre thAya che. 94 mUlArtha-gAmane viSe eka rAtri rahevA vagerenA prakArathI vihAra kare. 5 TIkArca-gAmane viSe upalakSaNathI nagara vageremAM eka rAtri rahe. Adi zabdathI be rAtri ane mAsa kalpanuM grahaNa karavuM te prakAre vihAra karache. te uparathI zuM kahevAmAM AvyuM ? te kahe che. jyAre pratimAkalparUpa nirapekSa yatidharma prApta thaye hoya tyAre gaDatubaddha kAla eTale cemAsA vinAnA kAlane viSe gAmamAM jJAtapaNe eka rAtri rahe ane ajJAtapaNe eka rAtri paNa rahe athavA be rAtri paNa rahe te viSe zAstramAM kahyuM che. "jJAtapaNe eka rAtri rahe ane ajJAtapaNe eka rAtri athavA be rAtri rahe. jinakalpika ane bahudhA tenA jevA yathAlaMda kalpika tathA zuddhaparihArika evA nirapekSa sAdhuo jJAtapaNe tathA ajJAtapaNe mAsakalpa paNa rahe. 5, mUlArtha-niyata karelA samayamAM bhikSAcaraNa karavuM.96 - TIkAtha-niyata karelo kAla eTale trIjI pArUpI che lakSaNa jenuM evo kAla tene viSe bhikSAne mATe gamana karavuM te viSe zAstramAM kahyuM che. & A te paDimAdhara muni gAmamAM AvyA che, evuM gAmanA loke jANe te tyAM eka rAtri rahe, tema na jANe te eka athavA be rAtri rahe, ema samajavuM. Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH adhyaayH| "jipatha ya tAri" | Uda che. tathA prAya UrdhvasthAnamiti // 97 // prAyo bAhuTyena UrdhvasthAnaM kAyotsargaH // 7 // tathA herAnAyAvaMdha ti Us . dezanAyAM dharmakathArUpAyAM dharma zrotumupasthiteSvapi tathAvidhaprANiSu aprvadhoDajUAivA "navaya yuvati vavanakAmAyita | Us | tathA saMvAdattatiti | Up sA divA pAtra vADamAtA niSakrimamarAri | UU I tathA dhyAnaivatAnavinitIti che ?go che. dhyAne dharmadhyAnAdAveka eva tAnaH cittaprasarpaNarUpo yasya sa tathA ta "bhikSA karavAne trIjI pArasImAM javuM." 96 mUlArtha-prAye karIne (bahudhA)kAyotsarga mudrAe rahevuM. 97 TIkArtha-prAye karIne kAryotsarga kare. 97 mUlArtha-dezanA devAmAM bahu bhAva na kara. 98 TIkAryadharma-kathArUpa dezanA viSe dharma sAMbhaLavAne tevI jAtanA prANIo AvyA hoya te chatAM temAM atizaya bhAva na rAkho. kAraNake, "eka vacana athavA be vacana saMbhaLAvavA ema zAstranA vacananuM pramANa che. 8 mUlArtha-niraMtara pramAdarahita rahevuM 99 TIkArtha-sadA divasa ane rAtrinidrAdi pramAdane tyAga karavo. 99 mUlArtha-dhyAnane viSe ekAgratA rAkhavI. 100 TIkArtha dharmadhyAna vagere dhyAnamAM cittane prasaravA rUpa eka tAna Dha nirapekSa muni prAya: kAyotsargamAM varte che. koI vakhate koI dharma sAMbhalavA arthe Avela hoya to tene sArabhUta zAstranA eka be vacana saMbhaLAve, e bhAva che. Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 dharmabinduprakaraNe dnAvastattvam / itizadraH samAptau // 10 // athopsNjihipuraah| samyagyatitvamArAdhya mahAtmAno yathoditam / saMprApnuvaMti kalyANamiha loke paratra ca // 101 // tti che samyag yatitvamuktarUpamArAdhya samAsevya mahAtmAno janA yathoditaM yathAzAstre nirUpitaM kimityAha saMprApnuvanti bajate kalyANaM na ketyAha iha loke paratra ceti pratItarUpameva // 101 // etadeva vivariSurAha / kIrAzravAditabdhyoghamAsAdya paramAdayam / kurvati navyasatvAnAmupakAramanuttamam // 10 // rAkhavuM. ahi ti zabda samAptinA arthamAM che. 100 have nirapekSa yatidharmanI samApti karavAnI IcchAthI kahe che. mUlAtha-mahAtmA sAdhu purUSo pUrve kahelA yatipaNAne dravya ane bhAva be prakAre sArI rIte ArAdhI A loka tathA paralokamAM kalyANane (mokSanI prApta kare che. 101 TIkArtha-sArI rIte pUrve kahelA atipaNAne zAstra pramANe ArAdhI mahAtmA purUSo kalyANane prApta kare che. te kayAM prApta kare che ? te kahe che. A loka ane paralokamAM prasiddha evA kalyANane prApta kare che. 101 e kalyANanuM vivaraNa karavAnI icchAthI kahe che. mUlArtha--te moTA purUSo kSIrAzavAdi labdhinA samuhane prAma karI utkRSTa, avinAzI ane atizaya uttama evo bhavya prANIono upakAra kare che. 102 Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH adhyaayH| 335 tti kIra mugdha zrotajanakarNapureSu Azravati darati nApamANo yasyAM labdhau sA kIrAzravA AdizadvAnmadhvAzrayA sarpirAzravA amRtAzravA cetyAdiko yo labdhyogho labdhisaMghAtaH taM AsAdya upananya paramAdayaM paramaM sarvasuMdara akSayaM ca anekadhA upajIvyamAnamapi anuparamasvanAvaM kimityAha kurvati vidadhati navyasatvAnAM upakartuM yogyAnAM upakAraM samyaktvajJAnacAritravAnalakaNaM anupamaM nivANaikaphalatvena anyopakArAtizAyinamiti // 10 // mucyate cAzusaMsArAdatyaMtamasamaMjasAt / / janmamRtyujarAvyAdhirogazokAdyupachutAt // 103 // tti . ___ mucyate parihiyaMte caHsamuccaye Azu zIghra saMsArAt navAt kIdRzAdi TIkArtha--je labdhi pAmavAthI boleluM vacana tAjananA karNarUpa paDIyAne viSe dudhanI mAphaka ave eTale dudhanA jevuM madhura lAge te kSIrAzavA labdhi kahevAya che. Adi zabdathI madha, ghI ane amRtane zravanArI labdhio ne je samUha tene prApta karI parama-sarva rIte suMdara ane akSaya eTale aneka rIte sahAyatA karatAM chatAM paNa kSaya nahIM pAmanArA svabhAvavALA ane anupama eTale mokSarUpa phalane laIne bIjA upakArothI zreSTha samyapha, jJAna, darzana cAritranA lAbha maLavArUpa che lakSaNa jenuM evA upakArane kare che. kene upakAra kare che ? te kahe che. bhavya prANIone eTale upakAra karavAne gya evA prANuone, 102 mUlArtha-janma, mRtyu, jarA, vyAdhi, rAga ane zeka vagerethI upadravavALA ane tene lIdhe atyaMta naThArA evA saMsArathI tatkAla mukata thavAya che. 103 TIkArtha atyaMta ayukta jenuM svarUpa che evA saMsArathI tatkAla mukata thavAya che te saMsAra ke che. jenuM svarUpa ayukata che.ethI ja karIne janma, Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 dharmabinduprakaraNe tyAha atyaMtamatIva saMgataM yuktaM aMjaH svarUpaM yasya sa tathA tatpratiSedhAdasamaMjasastasmAt ataeva janmamRtyujarAvyAdhirogokAyupadrutAt janmanA pAunovena mRtyunA maraNena jarayA sthavirajAvatravaNayA vyAdhinA kuSThAdirUpeNa zokena iSTaviyogAnavamanonuHkha vizeSeNa AdizabdAcchItavAtAdinirupavarupadrutAt vivAtAmAnItAditi // 103 // iti zrImunicaMDasUriviracitAyAM dharmAvavRttI yatidharmavidhiH nAma paMcamo'dhyAyaH // 5 // mRtyu, jarA, vyAdhi, rega zeka vagerethI upadrava karanAra che. janma eTale pragaTa thayu, mRtyu, 4295, 12 // sthavirapA, vyApi, 8 vagere / / 3, ghaTanA viyegathI thayela manane duHkha vizeSa. Adi zabdathI tADha, vAyu vagere upadravothI vihalapaNAne prApta thayelA. 103 Iti zrI municaMdra sUrie racela dharmabiMdu graMthanI vRttimAM yatidhamavidhi nAme pAMcamo adhyAya saMpUrNa thaze. 5 samAptaH paMcamo'dhyAyaH / Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa zreyAyaH vyAkhyAtaH paMcamo'dhyAyaH adhunA paSThaH vyAkhyAyate tasyedamAdisUtram / AzayAdhucitaM jyAyo'nuSThAnaM sUrayo vidyaH / sAdhya sidhdhyaMgamityasmAdyatidharmo hidhA mataH // 1 // Azayasya cittavRttilakSaNasya AdizadvAt zrutasaMpatteH zarIrasaMhananasya paropakArakaraNAkaraNazaktezca nacitaM yogyaM jyAyo'tiprazasyamanuSThAnaM jinadharmasevA 35 . ca. huM ho ka camA adhyAyanI vyAkhyA karavAmAM AvI have chaThA adhyAyanI vyAkhyA kare che. te adhyAyanuM A prathama sUtra che. malArtha--aMtaHkaraNa vagerene yogya evA AcaraNane AcAryo ati zreSTha kahe che, kAraNake te AcaraNa sAdhavA yogya evA mokSanI siddhinuM aMga che. e kAraNane lIdhe yatidharma sApekSa ane nirapekSa evA be prakAre mAnya che. 1 TIkArya-Azaya eTale cittavRtti che lakSaNa jenuM te, Adi zabdathI zAstrasaMpatti, zarIranI saMgheNa ane paropakAra karavAnI athavA na karavAnI zakita, tene yegya evuM anuSThAna eTale jainadharmanI sevArUpa AcaraNa ane tyaMta prazaMsavA gya che, te samaya-siddhAMtane jANanArA AcAryo jANe che. te Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 dharmabinduprakaraNe lakSaNaM sUrayaH samayajJAH viurjAnaMti / kIdRzamityAha / sAdhyasidhyaMga sAdhyasya sakalalezadayalakSaNasya sidhdhyaMgaM niSpattikAraNaM ityasmAtkAraNAdyatidharmo vidhA mataH sApekSyatidharmatayA nirapekSyatidharmatayA ceti // 1 // sAdhyasidhdhyaMgatvameva nAvayati / samagrA yatra sAmagrI tadapeNa sighaati| davIyasApi kAlena vaikaTye tu na jAtucit // 2 // samagrA paripUrNA yatra kArya sAmagrI samagrasaMyogalakSaNA navati tatkArya akSepeNa avilaMbana sidhyati nippadyate anyathA sAmagrIsamagratAyogAt atraiva vyatirekamAha davIyasApi aticirarUpatayA dUrataravartinApi kAlena vaikalye tu sAmagrikAyA vikalatAyAM punarna jAtuci na kadAcidapIti // 2 // evaM sati yatkarttavyaM tadAha / AcaraNa kevuM che ? sAdhya eTale sarva kalezonA kSaya thavA rUpa mekSanI siddhinuM kAraNa rUpa che, e kAraNathI sApekSa ane nirapekSa ema be prakAre catidharma kahelo che. 1 je sAdhyanI siddhinuM kAraNarUpa kahyuM, te upara kahe che. mUlArtha-je kAryamAM samagra sAmagrI hoya te kArya tatkAla siddha thAya che ane je samagra sAmagrIno abhAva hoya te te kArya di paNa siddha thatuM nathI. 2 TIkArtha---je kAryamAM samagra paripUrNa sAmagrIne yoga hoya te kArya avilaMbathI siddha thAya che. je samagra sAmagrIne vega na hoya te te kArya siddha thatuM nathI. te viSe vyatireka kahe che. ati lAMbe kAle je sAmagrIne abhAva hoya te kadApi paNa te kAryanI siddhi thatI nathI. 2 ema chatAM eTale samagra sAmagrI hoya teja kAryanI siddhi thAya, nahIM te na thAya-ema che tethI je kavya che, te kahe che. Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH adhyaayH| .33 tasmAdyo yasya yogyaH syAttattenAlocya srvthaa| ArabdhavyamupAyena samyageSa satAM nayaH // 3 // tasmAtkAraNAdyo yatiH yasya sApekSanirapekSayatidharmayorenyatarAnuSThAnasya yogyaH samucitaH syAd javet tadanuSThAnaM tena yogyena Alocya nipuNohApohayogena parinAvya sarvathA sarvairupAdhinirArabdhavyamAraMjaNIyaM upAyena tamatenaiva samyag yathAvat eSa yogyAraMjalakSaNaH satAM ziSTAnAM nayo nItiriti // 3 // ityukto yatidharma idAnImasya vissyvibhaagmnuvrnnvidhyAma ti che 4 / pratItArthameveti / tatra kalyANAzayasya zrutaratnamahodadheH upazamAdita. mUlArtha sApekSa ane nirapekSa ema be prakArane yatidharma che. temAMthI jene je yogya hoya te yatidharma sarva rIte vicArI tene AraMbha kare. e satparUSono sAro nyAya mAge che. 3 TIkAtha-te kAraNa mATe je yati sApekSa ane nirapekSayatidharmamAMthI koI ekane AcaravAne cagya heya, te AcaraNa te yogya evA purUSe vicArIne eTale nipuNatAthI tarka-vivarka karIne sarvathA-sarva upAdhi vaDe te upAya vaDe samyathArtha rIte te AcaraNane AraMbha kare e gya-AraMbha kare e ziSTa purUSanI nIti che. 3 malArtha_e prakAre yatidharma kahe, have te yatidharmanA viSaya vibhAganuM varNana karIe chIe. 4 TIkArya-A sUtrane artha samajAya tevo che. 4 mUlA-temAM jene Azaya kalyANarUpa che, je zAstrArUpI ratnone sAgara che, jene upazamAdi labdhio prApta thaela che, je Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUdo dharmabinduprakaraNe bdhimataH parahitodyatasya atyaMtagaMbhIracetasaH pradhAnapariNatervidhUtamohasya paramasattvArthakartuH sAmAyikavataH vizuddhyamAnAzayasya yathocittapravRtteH sAtmInUtazujayogasya zreyAn saapekssytidharma Iti . ____ tatreti viSayavijAgAnuvarNanopadepe kalyANAzayasya nAvArogyarUpamuktipuraprApakapariNAmasya zrutaratnamahodadheH pravacanamANikyaparamanIranidheH upazamAdilabdhimataH uktalakSaNopazamAdivabdhisamanvitasya parahitodyatasya sarvajagajIvajAtahitAdhAnadhanasya atyaMtagaMjIracetasaH harSaviSAdAvatinipuNairapyanupalabdhacitavikArasya ataeva pradhAnapariNateH sarvottamAtmapariNAmasya vidhUtamohasya samuttIrNamUDhanAvataMdrAmudrasya paramasattvAryakaH nirvANAvaMdhyabIjasamyaktvAdisattvaprayo... janavidhAtuH sAmAyikavataH mAdhyasthaguNatulAropaNavazasamatopanItasvajanaparajanA parAhitamAM udyamavata che, jenuM citta atyaMta gaMbhIra che, jenI pariNati uttama che, jeNe mohano nAza karyo che, je nA mekSarUpa utkRSTa projana rAkhe che, jenAmAM sAmAyika raheluM che, jene Azaya zuddha che, jenI pravRtti ghaTe tema cAle che, ane jene zubha yoga AtmA sAthe malelo che-evA purUSane sApekSa yati dharma karavo yogya che. 5 TIkAWte yatidharmanA vibhAganuM varNana karavAmAM kalyANAzaya eTale bhAva ArogyarUpa muktirUpI nagaramAM laI janArA che pariNAma jenA e zAstrarUpI ratnano sAgara eTale pravacanarUpa mANekane samudrarUpa, jenA lakSaNa kahevAmAM AvyA che evA upazamAdikanI labdhivAla, jagatanA jI. nA samUhanuM hita karavArUpa dhanavAla, gaMbhIra cittavAle eTale harSa zeka vageremAM ati nipuNa evA purUe jenA cittavikArane prApta karela nathI e, ethI ja sarvottama AtmapariNativAle, mUDhabhAva ane AlasanI mudrAthI rahita, jInA mekSanuM saphala bIjarUpa samyakatvAdi prayojana karanAra, - Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : adhyAyaH 331 dinAvasya vizudhyamAnAzayasya dhavanapadadamApatimaMmalasyeva pratikalamavadAtamAnasasya yathocitapravRttaH prastAvaprAyogyaprArabdhaprayojanasya ataeva sAtmInUtagujayogasya ayaHpimasyeva vahninA zujayogena saha samAnIbhUtAtmano yativizeSasya zreyAn atiprazasyaH sApekSayatidharma eva netara iti // 5 // kuta pratyaThThA vacanaprAmANyAditi // 6 // jagavadAzApramANanAvAt // 6 // etadapi kuta ityAha / saMpUrNadazapUrvavido nirpekssdhrmprtipttiprtissedhaahiti che tu che sAmAyikavAnuM eTale mAdhyathiguNarUpa tulAnA ArepaNane vaza evA samatA guNathI svajana tathA parajana pramukha bhAvane dhAraNa karanAra, zuddha Azaya eTale gulapakSanA caMdramaMDalanI jema pratikSaNa ujavala hRdayavAla, pratAva-prasaMgane gya prajanano AraMbha karanAra, ethI ja karIne jema agnivaDe lehapiMDa ekameka thAya che, tema bhagavaDe temAM jeno AtmA vyApta ekameka thAya che, tevA vyaktine sApekSa yatidharma ati vakhANavA gya che, te vinA bIje nirapekSa yati dharma tene gya nathI. 5 zA mATe nirapekSa gati dharma aMgIkAra karavA yogya nathI ? te kahe che mUlArtha-jina bhagavaMtanA vacananuM temAM pramANa che, tethI. 6 TIkArca-e bhagavaMtanA vacananuM pramANa che, e zA AdhAre kahe cho, tene uttara Ape che. 6 mUlArtha-saMpUrNa daza pUrvanA jANanArA yatine nirapekSa yatidharmanA svIkArane niSedha che. 7 Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 dharmavinduprakaraNe sugamameva / pratiSedhazca " gacche ciya nimmAo jA puvvA dasanave asaMpuSmA / navamassa tajhyavatyU hoi jahanno suAjigamo // 1 // iti vacanAdavasIyate // 7 // eSo'pi kimarthamityAha / parArthasaMpAdanopapatteriti // 7 // parArthasya paropakAralakSaNasya saMpAdanaM karaNaM taupapatteH sa hi dazapUrva parastIrthopaTaMnalakSaNaM parArtha saMpAdayituM yasmA upapadyata iti // 8 // - nAkaka.mI. ama TIkArca-e sUtra sugama che. te niSedhane mATe A pramANe kaheluM che sAdhunA samudAyamAM rahIne nirapekSa yati dharma pAlavAne abhyAsa karavAmAM paripakva thAya ane e pratimA kapAdika nirapekSa yatidhAmane pAlana nArAne utkRSTa kRta jJAna kAMika u| daza pUrvanuM sUtrathI tathA arthathI hoya che, ane jadhanyapaNe te navamA pUrvanI trIjI vastu eTale pratyAkhyAna nAmanA navamA pUrvanI AcAra nAmanI trIjI vastu sudhI zrata jJAna hoya che, tethI ochuM hotuM nathI. AvA vacanathI saMpUrNa daza pUrvadharane nirapekSa yati dharmane svIkArane niSedha siddha thAya che. e nirapekSa yati dharmane niSedha zA mATe kare joIe ? tene uttara Ape che. 7 mUlArtha-tenAthI pArakA arthane saMpAdana karavAnI siddhi thAya che. 8 TIkArtha-parArtha eTale paropakArane saMpAdana karavAnI siddhi thAya che, jethI daza pUrvadhara ke je tIrthane AdhAra ApavA rUpa para pakArane karavA udyamavaMta thAya che. 8 * saMpUrNa daza pUrvadhara tIrthaMkaranI jema amogha vacanI hovAthI dharma dezanA vaDe bhavya che che upakAra karI tIrthanI vRddhi kare che, tethI pratimAdi kalpane aMgIkAra karatA nathI.. Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14: adhyAyaH / yadi nAmaivaM tato'pi kimityAha / tasyaiva ca gurutvAditi // e // tasya parArthasaMpAdanasya evacetyavadhAraNe gurutvAtsarvadharmAnuSThAnejya utta prAt // i // etadapi kathamityAha / sarvathA kulamA AvRiti | z. // sarvathA sarvaiH prakAraiH svasya pareSAM cetyarthaH duHkhAnAM zArIramAnasarUpANAM mecanAt // ? // tathA saMtAnapravRtta: || ?? || jo kadi parApakAra karavAnuM banyuM che, tethI zuM ? tenA uttara Ape che. 343 malAI --paropakAra karavAtuM gaiAravapaNuM che. 9 TIkA"--te parApakAra karavA te dharmanA sarva AcaraNAmAM uttama che vizva e avadhAraNa ( nizcaya ) arthamAM pravarte che. tenuM uttamapaNuM kevI rIte che ! te kahe che. re mUlA kAvApaNuM che. 10 TIkA--sarva prakAre eTale peAtAne ane parane zarIra tathA mana badhI sarva du:khamAMthI mukAvApaNuM che, 10 mUlA --tema karavAthI sa'tAnanI pravRtti thAya che. 11 e pApakAra karavAthI sarva prakAre duHkhamAMthI Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabinduprakaraNe parArthasaMpAdanAtsaMtAnasya ziSyapraziSyAdipavAharUpasya pravRtteH / / 11 // tathA yogatrayasyApyudagraphalabhAvAditi // 12 // yogatrayasyApi manovAkAyakaraNavyApArarUpasya parAryasaMpAdane kriyamANe na punarekasyaivetyapizaddhArthaH udagraphalanAvAt nadagrasya prakAzaMtareNAnupAcyamAnatvenAtyuttamasya phanasya karma nirjarAlakSaNasya bhAvAt / nahi yayAdezanAyAM sarvAtmanA vyApriyamANaM manovAkAyatrayaM phalamAnoti tathAnyatra kRtyAMtara i. ti | zarU che. tathA nirapekSadharmocitasyApi tatpratipattikAle paraparArthasidhau tadanyasaMpAdakAnAve prtipttiprtissedhati che zarU | TIkArtha-paropakAra karavAthI ziSya, praziSya vagerenA pravAharUpa saMtAnanI pravRtti thAya che. 11 mUlArtha--valI traNa cAganuM moTuM pala che, e kAraNathI. 12 TIkAthe-mana, vacana ane kAyAnA vyApAra karavArUpa traNa bhega (eka nahIM ema api zabdano artha che.) paropakAra karavAmAM ja vAthI udara phalanI prApti thAya che, bIje prakAre ati uttama evuM karmanI nirjarA rUpa phala prApta thatuM nathI. kAraNake, mana, vacana ane kAyA e traNa vega dezanA devAmAM pravastavavAthI jevuM utama phala prApta thAya che, tevA bIjA keI dharmakRtyathI thatuM nathI. 12 mUlAI-valI nirapekSa yatidharma aMgIkAra karavAne yogya evA purUSane paNa te dharma aMgIkAra karavAne samaye bIjA che nA utkRSTa arthanI siddhi karavAmAM bIjA purUSano abhAva hovAthI nirapekSa yatidharma aMgIkAra karavAno niSedha che, tethI parArtha saMpAdana kare te ati uttama che. 13 Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. adhyAyaH | 34e nirapekSadhamocatasyApi kiMpunastadanucitasyetyapizaddhArthaH tatpratipattikAle nirapekSadharmAgIkaraNasamaye paraparArthasidhau pareSAM parArthasya samyagdarzanAdeH pradhAnaprayojanasya sikau sAdhyAyAM viSaye tadanyasaMpAdakAnova tasmAnnirapekSyatidharmocitAdanyasya sAdhoH parArthasighisaMpAdakasyAnAve pratipatipratiSedhAdaMgIkaraNanivAraNAcakAro hetvaMtarasamuccaye tasyaiva ca gurutvamiti saMTaka iti // 13 // itthaM sApazyatidharmayogyamukkA nirapekSayatidharmayogyaM vatkumAha / navAdipUrvadharasya tu yathoditaguNasyApi sAdhuziSyaniSpattau sAdhyAMtarAbhAvataH sati kAyAdisAmarthya saghIryAcArAsevanena tathA pramAdajayAya samyaguci TIkAI-nirapekSa yatidharmane egya evA paNa (te tene agya hAya tenI vAta zI karavI e Rvi zabdano artha che.) purUSane nirapekSa catidharma aMgIkAra karavAne samaye bIjA ne samyam darzanAdi pradhAna prayajananI siddhimAM te nirapekSa yatidharmane egya evA sAdhuthI bIjo koI sAdhu parArtha siddhine karanAra na hoya te te nirapekSa yatidharmane yogya evA purUSane paNa te dharmane ravIkAra karavAno niSedha che te anucittane niSedha hoya temAM zuM kahevuM. ? e RSi zabdano artha che. mUla graMthamAM 2 nuM grahaNa karyuM che, tethI pUrvokta hetune samuccaya jANo eTale dezanAdisthI parArtha saMpAdana karavAnuM gurUpaNuM che, ema pUvane saMbaMdha joDI de. 13 evI rIte sApekSa yatidharmane egya evA purUSane kahI have nirapekSa yatidharmane egya e purUSa kahe che. mUlArtha-navAdi parvadhara eTale navamA parvanI trIjI vastuthI AraMbhIne kAMIka uNAM daza parva sudhI jJAnavAlAne sArA ziSyanI siddhi thatAM bIjA sAdhavA yogya kAryanA abhAvathI zarIrAdikanuM sAmarthya chatAM sat evA vIryAcArane sevavAthI temaja Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 dharma binduprakaraNe tasamaye prajJAprAmANyatastathaiva yogavRddheH prAyopavezanavacchreyAnnirapekSayatidharma iti // 14 // navAdipUrvadharasya tu yathoditaguNasyApi tatra kalyANAzayasyetyAdisUtranirUpitaguNasya kiMpunastadanyaguNasyetya pizadvArthaH / sAdhuziSya niSpattau zrAcAyopAdhyAya pavarttakasthaviragaNAvacchedaka lakSaNapadapaMcaka yogyatayA sAdhUnAM ziSyANAM niSpattau satyAM sAdhyAMtarAjAvataH sAdhyAMtarasya nirapekSadharmApekSayA AcAraparipA nAdirUpasya ajAvataH javanena sati vidyamAne kAryAdisAmarthya vajrarSabhanArAcasaMhananazarIratayA vajrakuDyasamAnadhRtitayA ca mahati kAyamanasoH samarthanA tisaryAcArAsevanena sato viSayapravRttatayAM suMdarasya vIryAcArasya sAmagopanalakSaNasya niSevaNena tathA pramAdajayAya tathA tena nirapekSayAtidharmapratipa pramAdanA jaya karavAne sArA ceAgya samayane viSe AjJAnA pramANathI tema valI ceAganI vRddhi thavAnA kAraNathI anazananI peThe nirapekSa yatidharmanuM sevana karavuM atizaya zreSTa che. 14 TIkA--yAziya' ityAdi sUtra vaDe jainA guNa nirUpaNa karelA che evA purUSane ( tethI vadhAre guNa hAya tene nirapekSa yatidharma aMgIkAra karavAmAM zu kahevu, e praddi zabdanA artha che. ) AchAmAM AchA kayANAzaya ityAdi sUtramAM kahelA guNa te joieja, tethI evA guNavAlA purUSane paNa navamAM pUrvanI trIjI vastuthI AraMbhIne kAMIka UNAdaza pUrva sudhI jJAnavAlA purUSane te nirapekSa yatidharma aMgIkAra karavA zreSTa che, ema Agala saMbadha jANavA. sArA ziSyA eTale AcAya, UpAdhyAya, pravarttaka, sthavira gaNAvadaka lakSaNavALA pAMca padanI yogyatAne dharAvanArA sArA zicaiAnI siddhi thatAM nirapekSa evA yatidhamanI apekSAe anya kahetAM AcAranuM paripAlanADhirUpabIjA sAdhya kAryanA abhAve vajA RSabha nArAca sa MdhayaNe yukta evA zarIrane ane vAnI dIvAla jevI dhIrajane laine zarIra tathA mananuM meATu sAmarthya chatAM te satR yutidharmanA viSayamAM pravarttavAthI suMdara evA sA Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH adhyaayH| 347 ziprakAreNa yaH pramAdasya nidrAdeH jayo'jibhavastadartha samk zAstroktanItyA tapaHsatvasUtrakatvavanavakSaNAniH paMcannistulanAjirAtmAnaM tolayitvA nacitasamaye tithivAranadatrayogabagnazuddhivaNe AjhApAmAeyataH AjhaivAtrArthe pramANamiti pariNAmAt tathaiva pratipissitanirapekSyatidharmAnurUpatayaiva yogavRddhaH samyagdarzanajhAnacAritralakaNadharmavyApAravRddhaH prAyopavezanavat prAyopavezanamanazanaM tadvatparyaMtakAlakaraNIyAnazana kriyAtuTya ityarthaH / zreyAn atiprazasyaH nirapekSayatidharmo jinakapAdirUpaH kampAdigraMthaprasidhasvarUpo varttata iti // 14 // tathA tatkalpasya ca parArthata bdhivikalasyeti // 15 // mathyane nahIM gopavavA rUpa vIryacAranA sevana vaDe karI tathA pramAdanA jyane mATe eTale nirapekSayati dharmane aMgIkAra karI nidrAdika pramAdane parAbhava karavA mATe samyaka eTale zAstrokta nIti pramANe tapa, sattva,satra, ekatA ane balae pAMca prakAranI tulanA vaDe potAnA AtmAne tolIne ucita samayamAM eTale tithi, vAra, nakSatra, yoga, ane lagnanI zuddhine samaye A viSayamAM AjJAja pramANa che, evA pariNAmathI tema valI aMgIkAra karavAne I chelA nirapekSa yatidharmanI gyatA vaDe karIne yuganI vRddhi thAya che, eTale samyaga darzana, jJAna ane cAritra rUpa dharmanA vyApAranI vRddhi thAya che. tethI aMtakAle karavA gya evA anazana vratanI kriyAne tulya che, e artha che. ethI e nirapekSa yatidharma kahetA jinakAdi rUpa ane kapAdi graMthane viSe jenuM svarUpa prasiddha che, te aMgIkAra karavAmAM atizaya zreSTha che. 14 mUlArtha-prathama kahyA pramANe bIjo koI tenA je samartha purUSa hoya paNa te purUSa parArtha karavAnI labdhithI rahita hoya eTale AcAryAdipadane yogya evA ziSya banAvavAne azakta hoya tene paNa nirapekSa yatidharma aMgIkAra karavo te zreSTha che. 15 Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUo dharmavinduprakaraNe ___ tatkaTapasya nirapekSayatidharmapratipatisamaye puruSavizeSatulyasya anyasyApi cazaddhaH samuccaye paraM kevanaM parArthavabdhivikalasya tathAvidhAMtarAyAdikarmapArataMtryadoSAtparArthanabdhyA sAdhuziSyaniSpAdanAdisAmarthyalakSaNayA vikalasya zreyAn nirapekSayatidharma ityanuvarcate // 15 // anhetumaah| nacitAnuSThAnaM hi pradhAnaM karmayakAraNamiti // 16 // ucitAnuSThAnaM hiryasmAtpradhAnamutkRSTaM karmavayakAraNamiti // 16 // etadapi kuta ityAha / udagravivekanAvAjatnatrayArAdhanAditi // 17 // TIkAryuM-tenA jevo eTale nirapekSa yatidharma aMgIkAra karavAne samartha evA purUSanA jevA bIjA paNa samartha purUSane nirapekSa yatidharmane aMgIkAra kare te zreSTha che; paraMtu te purUSa kevala tevI jAtanA aMtarAyAdi karmanA parataMtrapaNAnA doSathI parArthalabdhi vaDe eTale sArA ziSyane banAvavAnuM sAmarthya vagere labdhi vaDe rahita evA purUSane paNa nirapekSa yatidharma aMgIkAra kare zreSTha che. 15 te sApekSa ane nirapekSa yatidharmanA viSayane vibhAga karavAnuM kAraNa kahe che. mUlArtha-anuSThAna karmakSaya karavAmAM mukhya kAraNa che. 16 TIkArya-je anuSTAna zAstramAM kaheluM hoya te kamene kSaya karavAmAM utkRSTa kAraNa rUpa che. 16 te gya anuSThAna karmakSaya karavAnuM mukhya kAraNa kahyuM, tenuM zuM kAraNa che ? te kahe che. mUlArtha-moTA vivekathI traNa ratnanuM ArAdhana thAya che, tethI yogya anuSThAna karmakSayanuM pradhAna kAraNa che. 17 Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghaNaH zradhyAyaH 34e udagrasya utkaTasya vivekasya vidheyAvidheyavastuvijAgavijJAnalakSaNasya jAvAtsakAzAt kimityAha ratnatrayasya samyagdarzanAdeH ArAdhanAniSpAdanAta nacitAnuSThAne hi prArabdhe niyamAjatnatrayArAdhaka nadayo viveko vijUMjate ityetapradhAnaM karmayakAraNamiti // 17 // atraiva vytirekmaah| ananuSThAnamanyadakAmanirjarAMgamukta viparyayAditi // 17 // ananuSThAnaM anuSThAnameva na navati anyat vivakSaNaM nacitAnuSThAnAt / tarhi kIdRzaM tadityAha akAmanirjarAMga akAmasya niranitApasya tathAvidhavabIvardAderiva yA nirjarA karmakSapaNA tasyA aMgaM nimittaM natu muktiphanAyA ni TIkAI-"A karavA yogya vastu ane A nahIM karavA yogya varatu ema vibhAga jANavA rUpa moTA vivekathI samyaga darzanAdi traNa ratnanuM ArAdhanA thAya che. eTale kahevAno Azaya evo che ke, ucita anuSThAnane AraMbha karavAthI niyamAe traNa ratnane ArAdhaka e mATe viveka pragaTa thAya che. tethI ucita anuSThAnaja karmakSaya karavAnuM pradhAna kAraNa che, ema jANavuM. 17 te viSe vyatireka kahe che. mUlArthapUrve je kaheluM tethI je viparIta anuSThAna te a tuSTAna ja na kahevAya paNa akAma nirjarAnuM aMga kahevAya che, paraMtu karmakSacanuM kAraNa kahevAtuM nathI, kAraNa ke, temAM moTA viveka vaDe traNa ratnonA ArAdhanano abhAva che. 18 TIkArya-ucita anuSThAnathI vilakSaNa judI jAtanuM je anuSThAna te anuSTAnaja na kahevAya. tyAre te zuM kahevAya ? te akAma nirjarAnuM kAraNa rUpa che. eTale balada vagerenI jema karma nirjarA karavAnI abhilASAthI Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rU5o dharmAbanduprakaraNe jarIyAH kuta ityAha uktaviparyayAt udagravivekAnAvena rtntryaaraadhnaanaavaaviti che ? etadeva nAvayannAha / nirvANaphalamatra tattvato'nuSThAnamiti // 15 // nirvANaphalaM muktikAryamatra jinavacane tattvataH paramArthavRttyA anuSaMgataH svargAdiphalajAve'pi anuSThAnaM samyagdarzanAdhArAdhanArUpaM procyata iti // 15 // yadi nAmaivaM tato'pi kimityAha / na cAsadanninivezavattaditi // 20 // naca naiva asuMdarAgrahayuktaM tannirvANaphalamanuSThAnaM asadaninivezo hi rahita akAma nirjarA thAya che, tevI rIte anucita anuSThAna karanAranuM anuSThAna akAma nirjarAnuM aMga thAya che, paNa mukita ApanArI nirjarAna kAraNa nimitta) thatuM nathI. zA mATe ke, moTAvivekanA abhAvathI traNa ratnanI ArAdhanAne abhAva che. 18 te anuSThAnanI bhAvanA karatA kahe che, mUlArtha--A jina-vacanamAM mekSa jenuM phala che, evA anuchAnane ja kharUM anuSThAna kahe che, te sivAya bIjAne kharUM anuSThAna kahevAtuM nathI. 19 TIkArya-A jina vacanane viSe samyam darzanAdinI ArAdhanA rUpa je anuSThAna te paramArtha vRttie mokSanA phalane ApanAruM che. ane anuSaMga paNe eTale avAMtara prasaMge tenAthI ravargAdi phala prApta thAya che, te paNa paramArtha vRttie te mekSanA pulane ApanAruM che. 19 je ema che te paNa tethI zuM ? eTale tatvathI mekSarUpa phalane ApanAra anuSThAna che, tethI paNa zuM banavAnuM ? tene uttara kahe che. mUlArtha-te anuSThAna mithyAbhinivezavALuM hotuM nathI TIkArtha-nirvANa-mekSarUpa palavALuM te anuSThAna naThArA AgrahavAluM na hovuM joIe. kAraNake, naThAre Agraha AkaruM anuSThAna karavAmAM Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH adhyAyaH niSTure'pi anuSTAne mokSaphalaM prativadhnAtIti tadvyavacchedArthamuktaM na caasdniniverAvaliti . s | nanvanaucitye'pyanuSThAnaM ca caviSyati mithyAninivezarahitaM cetyaashNrayAda ! anucitapratipattau niyamAdasadaninivezo'nyatrAnAno gamAtrAditi // 21 // anucitasyAnuSThAnasya pratipattAvacyupagame niyamAdavazyatayA asadaniniveza naktarUpo'sadabhinivezakAryatvAdanucitAnuSThAnasya / apavAdamAha anyatra anAbhogamAtrAditi anyatra vinAnAnoga evAparijJAnameva kevalamaninivezazUnyamanAjogamAtraM tasmAdanAnogamAtrAdanucitapratipattAvapi nAsadaniniveza iti // 21 // evaM sati kiM sighamityAha / Ave te paNa mekSanA phalane aTakAve che. tethI tevA naThArA Agrahane niSedha karavAne mATe "e anuSThAna asatu AgrahavAluM na hoya" ema kaheluM che? ahiM zaMkA kare che ke, anucitapaNAmAM paNa anuSThAna to thavAnuM ane te mithyA abhiniveza rahita paNa thaze. te zaMkAnA samAdhAnamAM kahe che. mUlArtha--ajANapaNe kadi anucitamAM pravRtti thaI jAya paNa AgrahathI anucita pravRtti Adare to tyAM nice asat abhiniveza-Agraha che, ema jANavuM. 21 TIkArya-anucita anuSThAna aMgIkAra karavAthI niyamAe asa6 abhiniveza kahevAya che. kAraNa ke, asat abhinivezarUpa kAraNathI anacita anuSThAnarUpa kAryanI utpatti thAya che. te anucita (anuSTAna)kAryane apavAda kahe che-anAga eTale abhinivezarahita aparijJAna mAtrathI ja kevala anucita anuSThAna aMgIkAra karatAM paNa asat abhiniveza na kahevAya. 21 evI rIte eTale ajANapaNe anucitamAM pravRtti thatAM asaabhiniveza na kahevAya tethI zuM siddha thayuM, tene utara kahe che. Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 . dharmabinduprakaraNe saMnavati tato'pi cAritramiti // 2 // saMnavati jAyate tato'pi anAnogamAtrAdanucitapratipattimato'pi kiMpunastadanyasyetyapiAddhArthaH / cAritraM sarvaviratirUpam // 22 // atraiva vizeSamAha / ananinivezavAMstu tadyuktaH khaTvatattve // 23 // anabhinivezavAn nirAgrahaH punastadyukto jIvo'nAnoge'pi khanu nizcayena atatve pravacanabAdhitArthe // 23 // etadapi kuta ityAha / svasvannAvotkarSAditi // 24 // mUlArtha-mAtra ajANapaNathI anucita pravRtti aMgIkAra karanArA purUSane paNa cAritrano saMbhava che. 22 TIkArtha-mAtra ajANapaNAthI anucita pravRttine aMgIkAra karanArA purUSane paNa sarva viratirUpa cAritrane saMbhava che, to ucita pravRttine aMgIkA karanArane cAritrane saMbhava hoya temAM zuM kahevuM? e pravi zabdane artha che. - mAtra anAgathI anucita pravRtti karanArane cAritra kahyuM, temAMja vizeSa kahe che. mUlArtha--valI cAritra yukata purUSa atatvane viSe eTale pravacanavaDe bAdha karelA arthane viSe ajANapaNuM chatAM paNa nicce Agraharahita hoya che. 23 TIkArtha-pravacanathI bAdhita evA arthane viSe anAgapaNa chatAM paNa cAritravAlo purUSa nizcayathI AgrahavAlo na heya. 23 anAbhoga paNuM chatAM paNa cAritravAle purUSa atatvane viSe nice A grahavAlo na hoya, te zAthI kahe che ? tene uttara Ape che. * mUlArtha-patAnA sabhya darzanAdi svabhAvanA utkarSane laI cAritravAla purUSa atatvane viSe AgrahavAlo heta nathI. 24 Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ va8: adhyAyaH ! 353 svasya anaupAdhikatvena nijasya svanAvasya Atmatattvasya utkarSAt vRdveH cAritriNo hi jIvasya chadmasthatayA kacidarthe anAnoge'pi gautamAdimahAmunInAmiva tathAvidhAtyaMtikabAdhakakarmAnAvena svasvanAvaH samyagdarzanAdirUpo nApakarSa pratipadyata iti / / 2 // ayamapi kuta ityAha / mAnulArivAhiti che 5 che mArgasya samyagdarzanAdermuktipathasyAnuvartanAt // 25 // ta1i tathA rucisvajAvatvAditi // 26 // - TIkArya-upAdhi rahitapaNAne laine Atma tatvane utkarSa-vRddhi havAthI cAritravALA purUSane chamarathapaNAne lIdhe koI viSayamAM ajJAnapaNuM chatAM paNa maitamAdi mahA munionI peThe tevI rItanA atibAdhaka kamane abhAva che, tethI samyam darzanAdi rUpa pitAne svabhAva apakarSa-hAnine pAmato nathI eTale AtmasvabhAva hAni pAmato nathI paraMtu vRddhi pAme che.24 e vavabhAvane utkarSa zAthI hoya ? te kahe che. mulAI-mArganusArapaNAthI 25 TIkAI-mArga eTale samyaga darzanAdika mukitane mArga tene ane nusaravAthI ravaravabhAva utkarSane pAme che. 25 te samyam darzanAdirUpa mArganuM anusaravApaNuM zAthI thAya che ? te kahe che. mUlAI-mArganusArapaNAnI rUcirUpa svabhAvane laIne mA- anusaravApaNuM hoya che. 26 45 Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUA. dharmabinduprakaraNe tayA tatpakArA mArgAnurUpatvena yA ruciH zraddhA tadrUpatvAt // 26 // tarapi. zravaNAdau pratipatteriti // 27 // svayameva zAstrazravaNe AdizaddhAdanyena vA preraNAyAM kRtAyAM pratipatteranAjogena vihitaM mayedamasuMdaramanuSTAnamityaMgIkaraNAt // 27 // iympi| asadAcAragarhaNAditi // 20 // asadAcArasya anucitAnuSThAnasya garhaNAt tnucitpraayshcittprtiptyaaniMdanAta 2aa atha prastutameva nigamayannAha / TIkArtha ekSa mArgane anusaravArUpapaNe karIne tathA prakAranI je rUci zraddhA te rUpapaNuM hoya che. 26 tevuM rUcisvabhAvapaNuM zAthI thAya che ? te kahe che. mUlArtha--zAstranuM zravaNa vagere thatAM potAnI bhUla kabUla kare che -tethI rUci svabhAvapaNuM siddha thAya che. 17 TIkAthuM-zAstranuM zravaNa pite karatAM pitAnI bhUla kabUla kare Adi zabdathI bIjAnI preraNAe karI potAnI bhala aMgIkAra kare che eTale "meM ajANapaNe A naThAruM kAma karyuM" evI potAnI bhUla svIkAre che. 27 e bhUla svIkArI te zA uparathI ? mUlArtha -karelA asa-naThArA AcaraNanI gahaNa karavAthI ra8 TIkArtha--asadAcAra-aghaTita AcArane niMdavAthI eTale tene Ucita evA prAyazcitane grahaNa karI te asat AcArane niMdavAthI pitAnI bhUla kabUla karelI gaNAya che. 28 have cAlatI vAta samApta karatAM kahe che. Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH adhyaayH| rU55 ityucitAnuSThAnameva sarvatra zreya iti // 29 // ityevaM anucitAnuSThAne niyamAdasadaninivezanAvAt nacitAnuSThAnameva sarvatra gRhasthadharmapratipattau yatidharmapratipattau ca zreyaH prazasyaM vartate // 2 // kuta ityAha / nAvanAsAratvAttasyeti // 30 // nAvanA nirupAdhiko jIvavAsakaH pariNAmaH tato nAvanA sAraM pradhAnaM yatra tattathA tanAvastatvaM tasmAt tasyocitAnuSThAnasya // 30 // nAvanAmeva purskurvnnaah| zyameva pradhAnaM niHzreyasAMgamiti // 31 // mUlArtha-e pramANe ucita anuSTAnaja sarva jagyAe zreyakArI che. 29 TIkArca-evI rIte anucita anuSThAnane viSe niyamAe asat abhinivezapaNuM che, tethI sarva jagyAe e gRharathadharma tathA yatidharmane aMgIkAra karatAM ucita anuSThAna ja zreyakArI che. 29 te ucita anuSThAna zA mATe prayakArI che tene uttara kahe che. mUlAWte ucita anuSThAnane bhAvanAnuM pradhAnapaNuM che, tethI te sarvatra zreyakArI che. 30 TIkArya-bhAvanA eTale nirUpAdhika jIvane pariNAma, te che pradhAna jemAM evuM ucita anuSThAna che, tethI te sarvatra zreyakArI che. 30 have bhAvanAne AgaLa karI kahe che. mUlAI-bhAvanAja mekSanuM aMga (kAraNo che. 31 Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmendupraka iyameva jJAvanA pradhAnaM niHzreyasAMgaM nirvANahetuH // 31 // etadapi kuta ityAha / etatsthairyAddhi kuzalasthairyopapatteriti // 32 // etasyA jAvanAyAH sthairyAt sthirajAvAt hiH sphuTaM kuzalAnAM sakalakalyANacaraNAnAM sthairyasya upapatterghaTanAt // 32 // rUVE yamapi kuta ityAhA / jAAvanAnugata" jJAnasya tattvato jJAnavAiitta rUrU|| iha trINi jJAnAni zrutajJAnaM citAjJAnaM jAvanAjJAnaM ceti tlnam / TIkA e bhAvanA meAkSanuM pradhAna aMga--mukhya kAraNa che. 31 bhAvanA mekSanuM pradhAna kAraNa zA mATe che. ? tenA uttara kahe che. mUlA --kAraNake e bhAvanAnI sthiratAthI nizce sarva jJAnAdi kuzaLanI sthiratA dhaTe che. kara TIkA--e bhAvanAnI sthiratAthI sarva kalyANakArI AcaraNAnI sthiratA phuTapaNe dhaTe che, e hetuthI meAkSanuM pradhAna kAraNa bhAvanA che. 32 e bhAvanAnI sthiratAthI sarva kalyANanI sthiratAnI ghaTanA kahI te zA kAraNathI kahI tene Uttara Ape che. malA--kAraNake, bhAvanAne anusaratu je jJAna tene tatvathI jJAnapaNu che. 33 TIkA--A sthaLe traNa prakAranA jJAna che. 1 zrutajJAna, 2ciMtA jJAna ane 3 bhAvanA jJAna. tenA lakSaNa A pramANe che. Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa adhyAyaH | rUpas. " vAkyArthamAtraviSayaM koSTakagatabojasaMninaM jJAnam / zrutamayamiha vijJeyaM mithyAninivezarahitamalam // 1 // __yattu mahAvAkyArthajamatisUkSmasuyukticiMtayopetam / udaka iva tailabirvisarpi ciMtAmayaM tat syAt // 2 // aidaMparyagataM yaghidhyAdau yatnavattathaivocaiH / etattu naavnaamymshukchsdrtnrItikSama che / tato nAvanAnugatasya nAvanAnuviddhasya jhAnasya bodhavizeSasya tatvataH pAramArthikattyA jhAnatvAdavabodhatvAt // 33 // vAkyAthe mAtra jene viSaya che eTale sarva sakala zA sAthe virodha nahIM pAmanArUM ane je gItArthanA vAkyanA arthamAtrane jaNAvanAruM (vacana) koThAramAM rahelA dhAnyanA bIja jevuM ane mithyA AgrahathI (mithyAbhiniveze karIne) rahita evuM je jJAna te zrutajJAna kahevAya che. 1 je mahAvAkyAthathI utpanna thayeluM eTale sarva dharmAtmaka vastune pratipAdana karanAra anekAMtavAdanA viSayavALuM, ati sUkSma buddhivALAne gamya evI sArI yuktionI AlocanAthI yukata ane jalamAM telanA biMdunI jema vistAra pAmatuM evuM je jJAna te ciMtAmAM jJAna kahevAya che. 2 jemAM sarvajJanI AjJAnuM grahaNa karavArUpa pradhAna kAraNa che ane vidhi, dravya, dAtA, ane pAtra ityiAdikane viSe je ghaNA AdaravAlu che, evuM je jJAna te bhAvanAmaya jJAna kahevAya che. ane te azuddha jAtivaMta je ratna tenI kAnti samAna che. *3 A kAraNathI bhAvanAnugata evuM je jJAna tenAmAM paramArtha vRttio karI jJAnapaNuM che. 33 jema jAtivaMta ratnanI svabhAvathI ja anya ratnathI adhika kAnti hoya che, tema A bhAvanAmaya jJAna paNa azuddhi evA sArA ratna samAna je bhavya jIva tenuM karmarUpa malavaDe malinapaNuM che te paNa bIjA jJAna thakI adhika prakAza karanArUM thAya che. Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 dharmavinduprakaraNe etadevavyatirekataH sAdhayannAha / nahi zrutamayyA prajJayA jAvanAdRSTajJAtaM jJAtaM nAmeti // 34 // na naiva hiryasmAcchrutamathyA prathamajJAnarUpayA prajJayA buddhyA karttRbhUtayA karajUtayA vA jAvanAdRSTajJAtaM nAvanayA jAvanAjJAnena dRSTaM sAmAnyena jJAtaM ca vizeSeNa jAvanAdRSTajJAtaM vastu jJAtamavabuddhaM javati nAmeti viSajjanaprakaTametat / ayamaniprAyaH yAdRzaM jAvanAjJAnena vastu dRzyate jJAyate ca na tathA shrutajJAneneti // 24 // kuta ityAha / uparALamAtravAkRiti // rUpa // e vAtane vyatirekathI eTale upara kahela tethI ulaTIrIte sAdhatA kaheche mUlA--bhAvanA jJAnavaDe joyuM ane jANyu te'nizce jANe luM kahevAya che, paNa jItamaya buddhie joyuM ane jANyu. te jANyu kahevAya nahIM. 24 TIkA--je prathama jJAnarUpa buddhRie joyuM tathA jANyuM athavA zrutamaya prajJAe joyu tathA jANyuM, te paramArtha vRttie----kharIrIte jANyu na kahevAya. bhAvanA jJAna vaDe je vastu sAmAnyapaNe joI ane vizeSapaNe jANI, te vastu jANI kahevAya che, e vAta vidvAna janeAmAM prasiddha che. ahiM kahevAnA Azaya evA che ke,bhAvanA jJAnavaDe jevI vastu dekhAya che-- jaNAya che, tevI zrutajJAna vaDe dekhAtI jaNAtI nathI. 34 zruta jJAnavaDe jANyuM te jANyuM na kahevAya te zA mATe ? tenA uttaramAM kahe che, mulAkAraNake, zrutajJAnane viSe kevala baherathI jANavApaNuM che. 35 Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para adhyAyaH I , rUU uparAga eva kevala uparAgamAtraM tadnAvastattvaM tasmAt / yathA hi sphaTikamaNerjapAkusumAdisaMnidhAnata uparAga eva na punastadbhAvapariNatiH saMpadyate evaM zrutamayyAM prajJAyAM Atmano bodhamAtrameva bahiraMga na tvaMtaH pariNatiriti // 35 // etadapi kuta ityAha / dRSTavadapAyebhyo' nivRtteriti // 36 // yayA nAvanAjhAnena dRSTebhya upalakSaNatvAdjhAte yazcAnarthebhyo nivarttate evaM zrutamayaprajJApravRttAvapyapAyecyo'nivRtteranivarttanAt // 36 / / nanu nAvanAjhAne'pyapAyecyo nivRttirasaMna vinItyAha / TIkAWkevala uparAga te uparAga mAtra eTale kevala uparathI ja raMgAvApaNuM che. jema jAsudanA puSpavaDe raphaTika maNinuM uparathI raMgAvApaNuM che, paNa aMtarathI nathI tevI rIte zrutamaya buddhivaDe AtmAne uparathI mAtra bedha jaNAya che. paNa aMtaramAM te bedhanI pariNati thatI nathI. tethI je bhAvanA jJAnathI jANyuM teja kharekharUM jANyuM kahevAya che. 35. zrutajJA karI kevaLa uparathI jANe che, ezA uparathI kaho cho te kahe che. mUlAI-joyelA ane jANelA anarthathI nivRtti pAme nahIM tethI. 36 TIkArya-jema bhAvanA jJAnathI joyela upalakSaNathI jANelA anartha thI nivRtti pAme che, ema zrutamaya prajJAnI pravRtti thayA chatAM paNa anarthanI nivRtti pAmI zakAtI nathI, 36 ahi zaMkA kare che ke, bhAvane jJAna thayA chatAM paNa anarthathI nivRtti pAme e vAta saMbhavatI nathI. te zaMkAne uttara Ape che. Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabinduprakaraNe etanmUle ca hitAhitayoH pravRttinivRtI iti // 37 // etanmUle ca nAvanAjhAnapUrvike eva cakArasyaivArthatvAt hitAhitayoH pratItayoH yayAsaMkhyaM pravRttinivRttI vidhipratiSedharUpe navataH matimatAM nAnyajJAnamUne . tti B7 idamevopacinvannAha / ataeva nAvanAdRSTajJAtAhipayayAyoga iti // 38 // ata eva nAvanAmUlatvAdeva hitAhitapravRttinivRttyo vanAdRSTajhAtAda nAvanayA dRSTaM jhAtaM ca vastu prApya viparyayAyogaH viparyAsApravRttilakSaNo jAyate yatI na mativiparyAsamaMtareNa puMso hiteSvapravRttirahiteSu ca pravRttiH syAt na cAsau jAvanAjhAne samastIti // 37 // mUlAtha-hitane viSe pravRtti karavI ane ahitathI nivRtti pAmavI tenuM mUla bhAvanAjJAna che. 37 TIkAI-buddhimAna purUSe prasiddha evA hita tathA ahitane viSe pravRtti ane nivRtti karavI, te bhAvanA jJAna pUrvaka ja che. eTale buddhimAna purUSane hitane viSe pravRti ane ahitane viSe nivRti thAya che, tenuM mUla bhAvanAjJAna ja che, paNa bIjuM jJAna nathI, mATe bhAvanA jJAnavALo ja ana thI nivRtti pAme che. 37 . eja vAtanI puSTi karatAM kahe che malAI-e mATe hita-ahitane viSe pravRtti ane nivRtti thavAnuM muLa bhAvanAjJAna ja che. tethI bhAvanA jJAne karI joyuM ane jANyuM hovAthI viparIta paNAno roga thato nathI. 38 TIkAtha-hitane viSe pravRtti ane ahitathI nivRtti thavAnuM bhUla bhAvanA che, e kAraNathI bhAvanA vaDe joyelI ane jANelI vastune prApta karI viparIta paNa coga thato nathI eTale viparyAsa pravRtti thatI nathI ane mane tinA viparyAsapaNA vinA purUSanI hitamAM apravRti ane ahitamAM pravRti te thatI nathI, e prakArane viparyAsa bhAvanA jJAna thatAM thatuM nathI. 38 Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para adhyAyA 361 etadapi kathaM sikamityAha / . taghto hi dRSTApAyayoge'pyadRSTApAyejyo nivartamAnA dR. zyaMta evAnyaradAdAvitIti // 3 // tamanto nAvanAjhAnavaMtaH pramAtAro hiryasmAt dRSTApAyayoge'pi pratyadopalanyamAnamaraNAdyapAyaprAptau kiM punastadaprAptAvityapizabdArthaH adRSTApAyenyoM narakAdigatipApaNIyecyo nivartamAnAH suvarNamayayavanavikrauMcajIvAkathakArDacarmaziroveSTanAviSTasuvarNakArArabdhamAraNamahAmunimetAryahavAdyApimahAsattvAH, kecana dRzyate anyarakSAdau anyasya svayatiriktasya ravAyAM maraNAditrANarUpAyAM AdizabdA e paNa kevIrIte siddha thAya ? tene uttara Ape che. mUlArtha-bhAvanA jJAnavALA purUSo dekhavAmAM AvatA evA maraNAdika kaSTonI prApti thayA chatAM paNa na dekhavAmAM AvatA evA narakAdika apAyathI nivRtti pAmI anya jIvonI rakSA vagere karavApravartatA dekhAya che. 39 TIkArya-bhAvanA jJAnavAlA eTale pramANa karanArA pramANika purUSa je pratyakSa jaNAtA maraNAdika kaSTanI prApti thayA chatAM paNa eTale kaSTanI prApti na thAya te zuM kahevuM ? e RSi zabdano artha che.) narakAdika naThArI gatine pamADanArA hiMsAdi karmathI nivRtti pAmatA, senAnA yavane bhakSaNa karanArA kauca jIvanuM nAma nahIM kahenArA, mAthe lIluM carma jene vIMTALyuM che evA ane senIye jenuM mAraNa AvyuM che evA mahAmuni metAryanI jema adyApi paNa moTA satvavAlA evA keTalAeka che pitAthI bIjAnI rakSA vageremAM pravartelA dekhAya che. Adi zabdathI anyanA jaina mArganI zraddhA vagere Are paNa karavA rUpa upakArane viSe pitAnA maraNAdikane paNa na gaNate evA thaI bIjAne maraNathI bacAvavo ityAdi karavAmAM pravartelA dekhAya che. Adi zabdathI anyane jaina mArganI zraddhAdika AropaNa karavA rUpa upakArane viSe pitAnA maraNAdikane paNa nathI gaNatA evA parane maraNathI rA Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 361 dharmabinduprakaraNe upakAre ca mArgazradhAnAdhAropaNarUpe itizabdo vAkyaparisamAptau // 35 // nigamanA iti mumukSoH sarvatra nAvanAyAmeva yatnaH zreyAniti // 30 // ztyevamuktayuktarmumuvoryateH sarvatra kRtye nAvanAyAmevoktanakaNAyAM yatna pratika zreyAna karAvyA cheo | tadbhAve nisargata eva sarvathA doSoparatisiriti // 1 // tadbhAve nAvanAnAve nisargata eva svanAvAdeva sarvaiH prakArairdoSANAM raagaasInAM parisiddha che ? | khavA ityAdi karavAmAM pravartelA dekhAya che. ahiM ti zabda vAkyanI samAna mine viSe che. 39 - cAlatA prasaMganI samApti karatAM kahe che. malArtha--e prakAre mokSa pAmavAnI icchAvAlA purUSe sarva kAryane viSe bhAvanAmAMja yatna kare atizaya zreyakArI che. 40 - TIkA-e prakAre kahelI yukitathI mekSanI icchA rAkhanArA yatine sarva kAryanI aMdara pravartatAthaka jenuM lakSaNa kahela che evI bhAvanAne viSe ja Adara kare atyaMta prazaMsA karavA gya che. 40 bhAvanAne viSe Adara prazaMsA karavA cagya zA mATe che ? te kahe che. mUlArtha-bhAvanA bhAvavAthI svabhAvathIja sarva prakAre doSanA uparAmanI siddhi (nivRtti pAmavAnI siddhi) eTale bhAvanA jJAnathI svabhAvavaDeja rAgAdi doSa TaLe che. 41 TIkAI-bhAvanA bhAvatAM svabhAvathI sarva prakAre gAdika dezanA uparAmanI siddhi thAya che, eTale bhAvanA jJAnathI ja svabhAveja rAgAdi deva nAza pAme che. 41 Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ va8: arayAyaH | atha nAvanAyA eva hetumaah| vacanopayogapUrvA vihitapravRttiyoM nirasyA iti // 4 // vacanopayogaH zAstre damitthaM coktamityAlocanArUpaH pUrvo mUlaM yasyAH sA tathA kA ityAha / vihite pratyupekSaNAdau pravRttirvihitapattiyoM nirutpatisthAnaM asyA jAvanAyA jAvanAjhAnasyetyarthaH // 42 // phata pharyAdA mahAguNatvAcanasyopayogasyeti // 3 // atyaMtopakAritvAcanopayogasyoktarUpasya // 43 // etadeva jaavynnaah| have bhAvanAnuM kAraNa kahe che. mUlArtha-vacananA upayoga pUrvaka zAstra vihita anuSThAnamAM je pravRtti karavI te bhAvanAnuM kAraNa che. 42 TIkArtha--"A kriyA A pramANe zAstramAM kahI che, mATe A prakAre karavA gya che ? evI AlocanArUpa upaga jenuM mUla che evI ja zAkta paDilehaNa vagere pravRtti, te bhAvanAjJAnanuM kAraNa che, eTale bhAvanA jJAnanI utpitti thavAnuM sthAna che. 42 vacane paga pUrvaka zAkta pravRtti bhAvanAnuM kAraNa zA mATe che? te kahe che. mUlAI-kAraNake, jina vacanane upapaga karavAmAM moTo guNa rahele che. 43 TIkArtha-jenuM ravarUpa kaheluM che, evo vacane paga tene ati upa kArI che, tethI vacananA upagapUrvaka je vihita pravRtti che, te bhAvanA jJAna nuM kAraNa che. 43 e vAtanI bhAvanA bhAvatA kahe che, Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 dharmabinduprakaraNe tatra hyaciMtyaciMtAmaNikalpasya jagavato bahumAnagarbha smraNaniti Hd | tatra vacanopayoge sati hiryasmAdaciMtyena ciMtayitumazakyapranovaNa ciMtAmaNinA maNivizeSeNa kalpasya tulyasya jagavataH pAragatasya bahumAnagarne prItisAraM smaraNamanudhyAnaM jAyate // 44 // kathamityAha / jagavataivamktamityArAdhanAyogAditi // 45 // jagavatA arhatA evaM kriyamANaprakAreNa uktaM nirUpitaM pratyupekSaNAdi ityanena rUpeNa ArAdhanAyogAdanukUlanAvajananeneti // 4 // mUlArtha-vacanano upayoga karavAthI nicce aciMtya ane ciMtAmaNi samAna evA bhagavAnanuM bahu mAnavAluM smaraNa thAya che. 44 TIkArya-je kAraNathI vacanane upaga thatAM jeno prabhAva ciMtavache azakya che evA ane ciMtAmaNinA jevA temaja saMsAranA pArane pAmelA evA bhagavAnanuM bahumAna garbhita eTale prItisAravAluM maraNa-anudhyAna thAya che, tethI vacane pagane mahAna guNa che. 44 te bhagavaMtanuM bahumAnaparvaka ramaNa kaye prakAre thAya che tene uttara kahe che. mUlArtha-bhagavaMte A pramANe kahyuM che ke e prakAranA A rAdhanAnA yogathI bhagavaMtanuM smaraNa thAya che. 45 - TIkAI-bhagavAn tIrthakara mahArAjAe A prakAre paDilehaNAdika karavA vaDe nirUpaNa kareluM che, e rUpe ArAdhanAnA yogathI eTale anukUla bhAva utpanna karavAthI bhagavatanuM maraNa thAya che. 45 Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa: adhyAyaH | 365 ghauM sati vassiddha tAhA evaM ca prAyo nagavata eva cetasi samavasthAnamiti // 6 // evaM caitasmiMzca bahumAnagarne jagavatsmaraNe sati prAyo bAhuTyena nagavata eva cetasi samavasyAnaM nivezanaM / prAyograhaNe ca kiyAkAle kriyAyAmeva cicAvasthAnaM vidheyaM anyathA tat kriyAyA avyatvaprasaMgAditi sUcanArthamiti // 46 // nanu tauktakaraNAtkiMnAma siddhatItyAha / tArAdhanA tattiti che as . tasyanagavatazrAjhArAdhanAtpunaH punastadbhaktireva jagavadbhaktireveti // 7 // etadapi naavyitumaah| ema kahetAM je siddha thayuM, te kahe che. mUlArtha_e prakAre prAye karIne sArI rIte cittamAM bhagavaMta nuM sthApana thAya che. 46 TIkArtha-evI rIte jemAM bahu mAna che, evuM bhagavaMtanuM ramaraNa thatAM prAce karIne cittamAM bhagavaMtanuM ja rathApana thayuM ema jANavuM.ahiM gAya zabda grahaNa karyo che, tenuM kAraNa e che ke, kriyAkAlane viSe kriyAmAM ja cittane rithara karavuM, ema na karavAmAM Ave che te kriyAne dravyakliApaNAne. prasaMga Ave, ema sUcanA karavAne arthe khAya zabdanuM grahaNa karyuM che. 46 ahiM koI zaMkA kare ke te bhagavaMtanuM kaheluM karavAthI zuM siddha thAyache ? tene uttara Ape che. - mUlArtha-te bhagavaMtanI AjJAnuM ArAdhana karavAthI temanI bhakita ja thAya che. 47 TIkArtha--te bhagavaMtanI AjJAnuM ArAdhana karavAthI te bhagavaMtanI bhakti ja prApta thAya che. 47 te bhagavaMtanI bhakitanI bhAvanA karavAne kahe che. Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 dharmabinduprakaraNe upadezapAlanaiva nagavadbhaktirnAnyA kRtkRtytvaaditi||4|| viTAtiviti S | evaM tahiM kathamasya puSpAdipUjAvidhirityAzaMkyAha / nacitajavyastavasyApi tapatvAditi ||e // ucitasya vyastavasya "kAle suprabhUeNaM visiTTapuSphAiehiM vihiNAla / sArathuzyocagaI jiNapUjA hoi vAgyA | | ityAdivacanoktarUpasya kiMpuna vastavasyetyapizabdArthaH sopadezapAlanA mUlArtha-bhagavaMtanA upadezanuM pAlana karavuM, teja bhagavaMtanI bhakita che. bIjI nathI kAraNake, temAM ja temanuM kRtakRtyapaNuM che. eTale karavA cogya kAryathI mukta thayelA paramAtmAno upadeza pAla eja temanI bhakita che. 48 e sUtrane artha khullo che. 48 ahiM koI zaMkA kare ke, jyAre tIrthaMkara bhagavAna kRtakRtya che, to pachI temanI bhakti karavAnuM kAMI prayajana nathI. to pachI temanI puSpAdi pUjAne vidhi zA mATe kahyuM che ? tene Uttara kahe che. malArtha-ogya evA dravya stavano paNa upadeza pAlavA gya che. mATe puSpAdi pUjA paNa bhakita kahevAya che. 49 TIkAtha-ogya evA dravyastavanA upadezane pAlavApaNuM che te vAta zAstramAM kahI che- avasare pavitra rUpa thaI sArA puSpAdikavaDe ane zreSTha evA stuti tetravaDe vidhithI moTI evI jina pUjA karavA egya che." ityAdi vacane karI kahelA dravya stavane upadeza pAlavA gya che. te pachI bhAvatavanA upadezanI zI vAta karavI ? e praSi zabdano artha che Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH adhyAya / rUpamasya tAvastattvaM tasmAt // 45 // kuta ityAha / nAvastavAMgatayA vidhAnAditi // 50 // zuddhayatidharmakAraNatayA vidhAnAd anyastavasya yadA hi viSaya pipAsA - diniH kAraNaiH sAdhudharmamaMdira zikharamAroDhumakSamo dharma ca cikIrSuH prANI tadA mahataH sAvadyAMtarAnnivRtterupAyamanyamasyApazyan bhagavAn an sadAraMbharUpaM avyastavamupadideza / yathA / . 367 " jinanavanaM jinabiMbaM jinapUjAM jinamataM ca yaH kuryAt / tasya narAmarazivasukhaphalAni karapallavasthAni " // 1 // kRti / e dravya stavane upadeza pAlavApaNuM che, mATe te bhagavatanI bhakita kahevAya che. 49 dravyastavane paramAtmAnI bhakita zAmATe kaheA che? te zaMkAnA uttara Ape che. mUlA--drazyastava e bhAvastavanuM kAraNa che, ema zAstramAM vidhAna kayu` che, tethI dravyastava paramAtmAnI bhakita che. 50 TIkA--dravyatavanuM vidhAna zuddha yutidharmanA kAraNarUpe che, jayAre viSaya tRSNA vagere kAraNeAthI sAdhu dha rUpa maMdiranA zikharapara ArAhuNa keravAne asamartha evA ane dharma karavAnI icchA rAkhatA prANI thatAM tene seTA sAvadhathI nivRtti pAmavAnA bIjo upAya nahIM jotA evA zrI arhat prabhue sat AraMbharUpa dravyaratavane upadeza karela che. tene mATe zAstramAM kahyuM che---- " je purUSa jinamaMdira, jinabiba, jina pUrjA ane jina matane kare che, te manuSyane devatA ane meAkSanA sukha hastarUpI pallavamAM Ave che, 1" Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 367 dharmabinduprakaraNe evaM ca avyastavo'pi jagavaupadezapAlanArUpa eveti jAvaH // 50 // atha jagavati cittAvasthite phalamAha / hRdi sthite ca jagavati kviSTakarmavigama iti // 51 // pratItArthameva paraM kliSTakarma tamucyate yatsaMsAravAsaikanibaMdhanamiti // 21 // etadapi kuta ityAha / jalAnatavadanayorvirodhAditi // // vArivaizvAnarayorivaanayorjagavaJcicAvasthAnakliSTakarmaNovirodhAt prsprvAdhanA | pa7 punarapi prkRtopsNhaarmaah| evI rIte dravyatava paNa bhagavaMtanA upadezane pAlavA rUpa che e bhAvArtha che. 50 bhagavaMta cittamAM rahevAthI zuM phala thAya che, te kahe che. mUlAI-bhagavaMta hRdayamAM rahevAthI kalezakAraka karmane nAza thAya che. pa1 TIkArya-A sUtrane artha sugama che, paraMtu kilaSTa karma tenuM nAma ke je saMsAramAM nivAsanuM ja kAraNa hoya che e azubhAnuMbaMdhI mithyAtvameha, nIya Adi karma jANavA. 51. bhagavaMta cittamAM rahevAthI kilaSTa karmane nAza thAya che, e zAthI kahe che ? tene uttara Ape che. mUlArtha-bhagavaMtanuM cittamAM rahevuM ane kilaSTa karmanuM rahe vuM, e baMnene jala ane agninI peThe paraspara virodha che. para TIkArtha-jala ane agninI jema, cittamAM bhagavatanuM rahevuM ane kilaSTa karmanuM rahevuM e baMnene paraspara virodha che. para have puna: AraMbhelA prakaraNanI samApti karatAM kahe che- Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja: adhyAya / ityucitAnuSThAnameva sarvatra pradhAnamiti // 23 // tattvavat | 5 || kathametadityAha / prAyoDatiArAtaMnavAiita| 4 / / yo hi svocitaM karma karttamArajate na tasya tatrAticAraH saMbhavati / prAyograhaNena cedamAha / tathAvidhAnAnogadopAnnikAcitakliSTakarmodayAkA kadAcitkasyacittathAvidhasanmArgayAyinaH pathikasyeva kaMTakajvara digmohasamAno'ticAraH vAvIti / 4 / / etadapikathamityAha / malA evI rIte ucita anuSTAnaja sarva sthAnamAM pradhAna che. 53 36. TIkA-pUrvanI jema sugama che, 53 te ucita anuSThAna pradhAna che, te zI rIte ? te kahe che. mUlAtha----prAye karIne ucita anuSTAnamAM aticAranA sa bhava nathI. 54 TIkAtha--je purUSa nizcaya peAtAne ucita evu kama karavAnA Ara bha kare che, tene temAM aticAra lAgavAno saMbhava nathI. mulamAM je prAyaH (dhachuM karIne ) pada grahaNa karela che, tene hetu kahe che. tevI rItanA ajANapaNAMnA dAkhathI athavA nikAcita evA kliSTa karmanA udayathI kayAre krAi teve sanmArge janArA purUSane jema mArge jatA musApharane kAi kAMTA vAge, tAva Ave ke digmAha thAya, tenA jevA aticAra paNa hAya ema jANavuM. 54 e aticAra na heAya te kevI rIte ? 46 Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabinduprakaraNe. yathAzaktipravRtteriti // 55 // yathAzakti yathAsAmarthya sarvakAryeSu pravRtteH // 55 // iyamapi kathamucyate / sadbhAvapratibaMdhAditi // 56 // sajAve zakyatayA satyarUpe kRtye'rthe cittasya pratibaMdhAtmativacatvAt 26 || viparyaye bAdhakamAha / ztarathArtadhyAnApattiriti // 7 // itarathA anucitAraMne ArtadhyAnasya pratItarUpasya ApattiH prasaMgaH cAra | pa7 | mUlAI-pitAnI zakti pramANe varte che, tethI. papa kArtha-patAnI zakti pramANe eTale potAnA sAmarthya pramANe sarva kAryamAM pravRtti kare che, tethI tene aticAra lAgatuM nathI. papa yathA zakti pravRtti paNa kevI rIte thAya mUlArtha-sat evA bhAvamAM pratibaMdhapaNuM che, e hetu mATe. 56 TIkAtha-sabhAva eTale jenuM rUpa karavAnuM zakya che e satya bhAva arthAt pitAnI zakti pramANe kAryane viSe citta bAMdheluM che tethI. 56 - prathama kahyuM tethI ulaTuM hoya te bAdha Ave te kahe che. mUlArtha_zakti uparAMta karavAthI ArtadhyAnanI prApti thAya che. 57 TIkArya-zakita uparAMta anucita kArya karavAno AraMbha karavAthI jenuM svarUpa prakhyAta che evA ArtadhyAnane prasaMga Ave. pa7 Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : adhyAyaH | kathamityAha / akAlautsukyasya tattvatastatvAditi // 7 // akAle cikIrSitakAryAprastAve yadautsukyaM tatkAlocitakAryAtaraparihAreNa tIcikI lakSaNaM tasya tattvataH paramArthataH tatvAt ArtadhyAnatvAt vyavahAratastu dharmadhyAnatvamapi iti tattvagrahaNamiti // // nanu anutsukaH pravRttikAlamapi kathaM lapsyate ityAzaMkyAha / ne pravRttivalasAjananiti paNa na naivedamautsukyaM pravRttikAlasAdhanaM kAryasya yaH pravRttikAmA prastAvalakSaNa: tasya sAdhanaM hetuH anavasaropahatattvAt / nahi atyaMtabujukSavo'pi puruSA abha kaye prakAre ArtadhyAnane prasaMga prApta thAya che te kahe che. mUlArtha--akAle utsukapaNuM karavuM, te paramArtha rIte ArtadhyAnapaNuM che. 58 TIkArya-akAla eTale karavA icchelA kAryane prasaMga na hoya te takhate je utsukapaNuM karavuM eTale te samaye karavA gya bIjA kAryane tyAga karI bIjuM kArya karavuM. te samaya vinA tIvrapaNe karavAnI IcchA rUpa lakSaNa vAlA kAryane paramArtha paNe ArtadhyAnapaNuM che ane vyavahArathI dharmadhyAnapaNuM che, te paNa tatvathI ArtadhyAnapaNuM che, ema kahevAne tattva zabdanuM grahaNa karyuM che. 58 ahiM zaMkA kare ke, utsAhahita evo purUSa pravRtti kAlane kevI rIte pAmI zakaze? e zaMkAne uttara Ape che. mUlArtha_e utsukapaNuM pravRttikAlanuM sAdhana nathI. 59 TIkArtha-e utsukapaNuM pravRttikAlanuM sAdhana nathI eTale pratAva rUpa pravRttikAlanuM hetu rUpa nathI, kAraNake, te avasara vinAnuM che. jema ati bhukhyA thayelA purUSo paNa avasara vinA bhejanane meLavI zakatA nathI. paraMtu Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 371 dharmabinduprakaraNe stAve jojana banate kiMtu prastAveeveti // 5 // ataH kiM vidheyamityAha / che. ati savitaniti che 60 che ...ityevaM sadA sarvakAlamucitamArabdhavyaM nirutsukena staa|| 60 // kuta ityAha / tA tattavAhiti che ? che tadA pravRttikAle tasyautsukyasyAsatvAdanAvAt / nahi samyagupAyapravRttA matimaMtaH kAryoMtsukyamavalaMbate saupAyasya kAryamaprasAdhyoparamAnAvAt tato yo yasya sAdhananAvena vyApriyate sa tatkAryapravRttikAle niyamAtsvasattvamAdarzayati yathA te avasare ja meLavI zake che. 59 - ethI zuM karavuM joIe ? te kahe che. mUlArtha-e pramANe niraMtara je ucita hoya te karavuM. 60 TIkArya--evI rIte sarva kALe utsukapaNAne tyAga karI ucitane AraMbha kare. 60 . - tenuM zuM kAraNa? te kahe che. mUlArtha-pravRtti kAlane viSe te utsukapaNAnuM asatapaNuM che, tethI sadA ucita AraMbha kara. 61 * TIkArtha-pravRtti kAlane viSe te utsukapaNAne abhAva che. jethI samyapha prakAre upAya karavAmAM pravartelA buddhimAn purUSo kAryane viSe utsukapaNanuM AlaMbana karatA nathI, kAraNake sAro upAya kArya siddha karyA sivAya - uparAma pAmatuM nathI, tethI je upAyane je kAryane kAraNe bhAve vAparavAmAM - Ave te upAya te kAryanI pravRtti kAle ni pitAnuM chatAMpaNuM dekhADe che. jema ghaDArUpa kAryanuM kAraNarUpa je mUrikAno piMDAdi te nice ghaTarUpa kAryanI Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uSa: adhyayaH 373 mutpimAdirghaTasya nAdarzayati cAtmAnamautsukyaM kAryapravRttikAle matimatAmiti kathaM tat tatsAdhananAvaM labdhumarhatIti ataeva paThyate'nyatra prApUrva saMrva amane Rtyameva vAsa praNidhAnasamAyuktamapAyaparihArataH // 1 // ti che ? yadi nautsukyaM pravRttikAlasAdhanaM tarhi kiM sAdhanamityAzaMkyAha / pranUtAnyeva tu pravRttikAlasAdhanAnIti // 6 // prajUtAnyeva tu bahUnyeva napunarekaM kiMcana pravRttikAlasAdhanAni saMtIti // 6 // pravRtti kAle kAraNa rUpe pitAne dekhADe che, tema buddhimAn purUSone kAryanI pravRttinA kAlane viSe utsukapaNuM AtmAne dekhADatuM nathI. tethI, te utsukapaNuM kAraNa bhAvane pAmavAne gya zI rIte thAya ? eTale kAryamAtranI sikrine viSe utsukapaNuM kAraNa nathI paNa ulaTuM vidana rUpa che, mATe sArA upAya rUpa ucita pravRtti karavI eja kArya siddhi thavAnuM kAraNa che, kAraNake, kharo upAya te kAryanI siddhi karyA vinA raheto nathI. eTale tvarA rahita zakya anuSThAnamAM pravRtti karavI eja ucita pravRtti kahevAya che. tene mATe anya graMthamAM paNa kahyuM che. "utAvaLa karyA vinA sarva gamana athavA kArya karavA pravartavuM, kAraNake, kaSTane parihAra karavAthI cittanA ekAgrapaNAe yukta evuM kArya thAya che. 1 ema kaheluM che. 61 je pravRtti kAlanuM kAraNa utsukapaNuM na hoya te pachI bIjuM kayuM hoya ? e zaMkAne uttara Ape che - mUlArtha-pravRtti kAlanA kAraNe te ghaNAMja che. dara TIkArtha-pravRtti kAlanA kAraNe ghaNAMja che. koI ekaja che, emanathI,62 Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUSH dharmabinduprakaraNe kuta ityAha / nidAnazravaNAderapi keSAMcitpravRttimAtradarzanAditi // 63 / zaha nidAnazabdaH kAraNamAtraparyAyaH yathA kimatra roga nidAnamityAdau prayoge tato nidAnasya jogAdiphalatvena dAnAdeH zravaNAd dezanAyAM yathA " nogA dAnena javaMti dehinAM suragatizca zIlena / jAvanayA ca vimuktistpaNa sarvANi ziSyakti che " AdizabdArathAvidhazrutAdilipsAsvajanoparodhabalAtkArAdeH kAraNAt ke pAMcit goviMdavAcaka-suMdarInaMdA-ryasuhastidIkSitadrumaka-javadeva-karoTakagaNiprabhRtInAM pravRttimAtrasya pravRttereva kevalAyAH tAtvikopayogazUnyAyAH prathamaM pratra pravRtti kAlanA kAraNe ghaNAM che, tenuM zuM kAraNa che ? mUlArtha_nidAna-zravaNa vagerethI paNa keTalAeka purUSanI pravRtti mAtra dekhAya che, tethI ekaja kAraNa nathI. 63 TIkArtha--ahiM nizAna zabdane paryAya kAraNa mAtra thAya che. jemake A roganuM nidAna-kAraNa zuM che ? ema prayogane viSe nidAna zabda kAraNa vAcI jaNAya che. tethI bhegAdika phalapaNuthI dAnAdi kAraNanuM dezanAmAM zravaNa thAya che, tethI pravRttikAlanuM eka sAdhana nathI. zAstramAM paNa kahyuM che ke, " dAna ApavAthI prANIone bhega prApta thAya che, zIla pALavAthI devatAnI gati prApta thAya che, bhAvanAthI mukti thAya che ane tapasyAthI sarva siddha thAya che ... 1 Adi zabdathI te prakAranA zAstrAdi pAmavAnI IcchAthI, svajananA AgrahathI ane balAtkAra vagerethI keTalAka purUSane kahetA goviMda vAcaka, suMdarI naMda, ane Aryasuharitae dIkSA Apela koI rAMka purUSa tathA bhavadeva ane karATakagaNa vagere keTalAeka purUSanI aMdara prathama dIkSA letI vakhate Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH adhyaayH| rUpa, jyAyAM darzanAta zAstrakArairavalokanAt // 63 // nanu kathaM tatpravRtimAtraM sadbhAvapravrajyApratipanikAlaheturityAzaMkyAha / tasyApi tathA pAraMparyasAdhanatvamiti // 6 // tasyApi pratimAtrasya kiMpunaranyasya navavairAgyAderityapizadvArthaH tathA pAraMparyeNa tatmakAraparaMparayA sAdhanatvaM sAdhananAvaH / zrUyate hi kecana pUrva tathAvidhanogAnilASAdinAlaMbanena bhavyapravrajyAM pratipadya pazcAcadanyAsenaiva vyAstA atitIvracAritramohodayAnAvapravrajyApatipattikAlArAdhakAH saMjAtAH yathA amI gva vividha ti 64 | tAtvika upaga vinA kevala pravRtti mAtra jovAmAM Avela te zAstramAM lakhela che. 63 | pravRtti mAtra sadUbhAvavALI pravajyAnI prApti thavAne kAlanuM kAraNa kema thAya ? e zaMkAne uttara Ape che. mUlAIe pravRtti mAtranuM paNa tathA prakAre paraMparAe kAraNa paNuM che. 64 TIkArtha-pravRtti mAtrane te prakAranI paraMparAe karI sAdhanabhAvakAraNapaNuM saMbhalAya che te pachI bhava vairAgya vagerene zuddha pratrajyAnuM kAraNa paNuM hoya temAM zuM Azcarya ? e avi zabdano artha che ? zAstramAM saMbhaLAya che ke, keTalAkane prathama be prakAranA bhegAbhilASA vagerenA AlaMbana vaDe dravya pratrajayAne aMgIkAra karI pachI tenA abhyAse karIne ja nivRtti pAmyA satA ati tIvra evA cAritra mahinA udayanA abhAvathI dIkSA aMgIkAra karavAnA kAlanA ArAdhaka thayA. jema A geviMdavAka ItyAdi thayA tema jANavA 64 Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmavinduprakaraNe tahi pravRzimAtramapi karttavyamApannamityAha / yatidharmAdhikArazcAyamiti pratiSedha iti // 6 // yatidharmAdhikAraH zuddhasAdhudharmaprastAvaH punarayaM prakrAMta iti etasmAddhetoH pratiSedho nivAraNaM pravRtimAtrasya nahi yathA kayaMcit pravRttaH sarvo'pi prANI jAvadharmapravRttikAlArAdhako navati kiMtu 'ghuNAdaravRtyA kazcideveti srvtraucina gavartitavya gha | . acyuccayamAha / na caitatpariNate cAritrapariNAme iti // 66 // tyAre te pravRti mAtra paNa kartavyapaNAne prApta thayuM ? tene utara Ape che. mUlArtha-A zuddha yatidharma kahevAne prastAva AraMbhela che, mATe pravRtti mAtrane niSedha che. 65 TIkAryuM-zuddha sAdhu dharmane kahevAne A prasatAva AraMbhele che, e hetu mATe pravRtti mAtrane niSedha karyo che. kAraNake, je te prakAre pravartelA sarva prANu bhAvadharmane karavAnA pravRti kAlanA ArAdhaka thAya che, ema nathI e te dhuNAkSara nyAye karI je te prakAre pravartanAra koIkaja purUSa bhAvadharmamAM pravRtti karavAnA kAlane ArAdhaka thAya che. paNa sarve thatA nathI, ethI sarvatra ucita paNathI pravartavuM. 65 pravRtti mAtrane niSedha che, enI puSTine AgalyA sUtrathI kahe che, mUlArtha-cAritranA pariNAma praNamavAthI utsukapaNuM hoya ja nahIM. 66 1 lAkaDAmAM jIva utpanna thaIne lAkaDAne kare che, teno akSaranA jevo AkAra thaI jAya che te dhuNAkSara nyAya kahevAya che. Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ va8 adhyAyaH | naca naiva etadakAlosukaikyaM pariNate aMgAMgInAvamAgate caaritrprinnaam||66|| kuta ityAha / tasya prasannagaMjIratvAditi // 67 // tasya cAritrapariNAmasya prasannatvAt zAradasamayasaraHsalilavat tathA gaMjIratvAt mahAsamukhamadhyavat // 67 // etadapi kathamityAha / hitAvahatvAditi // 6 // ekAMtenaiva hitakAritvAt // 6 // Aha yadi pariNatazcAritrapariNAmaH / prasanno ganIrastathA hitAvahazca TIkArtha--cAritrane pariNAma aMgAgIbhAvane pAmatAM e akAla utsukapaNuM thatuM ja nathI. 66 tema zA mATe na thAya ? tene uttara Ape che. mUlArtha-cAritranA pariNAmanuM prasannapaNuM ane gaMbhIra paNuM che, e hetu mATe, 67 TIkArtha-te cAritranA pariNAmanuM zaradatunA sarovaranA jalanI jema prasanapaNuM che ane moTA samudranA madhyanI jema gaMbhIrapaNuM che tethI akAlane viSe utsukapaNuM thatuM nathI. 67 cAritranA pariNAmane prasannapaNuM ane gaMbhIrapaNuM zAthI thAya che ? te kahe che. mUlArtha-cAritranA pariNAmane hitakArIpaNuM che, tethI. 68 TIkAI-cAritranA pariNAmanuM ekAMteja hitakArapaNuM che, e hetu mATe. 68 ahiM koI zaMkA kare che, je cAritrane pariNAma prasanna, gaMbhIra ane 48 Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rU90 dharmabinduprakaraNe tatkathaMtestairvacanaistatmatipattAvapi sAdhUnAmanuzAsanaM zAstreSu nirUpyate / yathA / " gurukulavAso gurutaMtayA ya baciyaviNayassa karaNaM ca / vasahIpamajjaNAisujatto taha kAla vikAe // 1 // anigRhaNAbalaMmi savvattha pavataNaM psntiie| niyamAnaciMtaNaM sa' prANuggaho mitti guruvayaNe // 2 // saMvaranicchiTattaM ujjIvaNarakaNAsu parisuddhe / / vihisajjhAo maraNAdavekaNaM jai jaNuvaeso // 3 // ityAzakyAha / tatsAdhanAnuSThAnaviSayastUpadezaH pratipAtyasau karmavaicitryA hitakArI che, te te cAritranA pariNAmanI prApti thayA chatAM paNa zAstranA te vacana vaDe sAdhuone zikSaNa kema kahyuM che ke jemake, muni gurUkulane viSe nivAsa kare, gurUne AdhIna rahe, ucita e vinaya kare ane kAlanI apekSAe karIne vasatinI pramArjanAdi karavAne viSe yatna kare. 1 tathA balanuM gopana na kare, sarva ThekANe prazAMta paNe pravarte, pitAne lAbha thAya tevuM niraMtara ciMtavana kare ane gurUnI AjJA thatAM gurUe mArI upara meTe anugraha karyo, ema mAne. 2 tathA saMvarane viSe aticArAdi chidradoSanuM nivAraNa kare, chakAya jIvanI rakSAne viSe zuddhapaNuM rAkhe, vinayAdi vidhivaDe svAdhyAya kare, maraNadikanI apekSA rAkhe eTale zAstrokta maraNanA vicAra kare ane yatijane pAse upadeza sAMbhaLe. * 3 iyAdi zAstramAM sAdhuone zikSA vacane kema nirUpaNa karyA che? e zaMkAnuM samAdhAna karavA kahe che, mulAI-te cAritranA pariNAmane sAdhanAra evA je anu Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ va8: adhyAyaH | 37e viti __cAritriNAM pariNatacAritrANAM tasya cAritrapariNAmasya sAdhanAni yAnyanuSThAnAni gurukulavAsAdIni tAni viSayo yasya sa tathA / tupunararthe upadezaH pravartakavAkyarUpo yaH zAstraSu gIyate sa pratipAtI pratipatanazIlaH yato'sau cAritraparikSAmo varttate kuta ityAha karmavaicitryAt vicitrAhi hi karmANi tatastenyaH kiM na saMbhAvyate yataH paThyate / kammAiM nUNa ghaNacikkaNAI kaDhiNAI vajjasArAI / gANaDDhayaMti purisaM paMthAo uppahaM neti // 1 // tataH patito'pi kadAcitkasyacit cAritrapariNAmaH tathAvidhAkarSavaMzAt punarapi gurukulavAsAdinyaH samyamayuktenyaH pravartata iti tatsAdhanopadezo jyA chAna te jene viSaya che evo upadeza zAstramAM kahyuM che, tenuM kAraNa e che ke, karmanA vicitrapariNAmathI AcAritra pariNAma paDavAne che, eTale upadezanI saphalatA che, tethI upadeza karavo yogya che. 69 TIkAthe-cAritra jemane pariNamyuM che, evA purUSone je cAritra - riNAma che, tenA je gurUkula vAsa vagere sAdhane-anuSThAne che, tenA vidhyarUpa je upadeza-upadeNAnA vacanarUpa je zAstramAM kahelo che, te ati uttama che. kAraNake, te cAritrane pariNAma karmanI vicitratAne laIne patanazIla che, eTale paDanAra che. te vicitra karmothI zuM nathI saMbhavatuM ? arthAt sarva vAta saMbhave che, tene mATe zAstramAM kahyuM che gADha, cikaNA, kaThina, ane vajanA jevA majabuta evA karmo jJAnane viSe rithara thayelA purUSane paNa sanmArgathI unmArga pratye laI jAya che. " 1 tethI koivAra koIne patita thayela cAritrane pariNAma te prakAranA AkarSaNanA vazathI sArI rIte prayojelA gurUkula vAsa vagerethI punaH te cAritra pariNAma je pravarte che tethI cAritra pariNAmanA sAdhana rUpa je gurU Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra dharmabinduprakaraNe thAriri dANa / - tatsaMrakSaNAnuSThAnaviSayazca ckraadiprvRttyvsaanntrmaadhaanjnyaataaditi|| 70 // tasya cAritrapariNAmasya labdhasya yat saMrakSaNaM pAlanaM tadartha yadanuSThAnaM tavika ja samucave che - " vajejjA saMsamgi pAsatthAhiM pAvamittehiM / kujjAna appamatto suddhacarittehiM dhIrehiM // 1 // ityAdirUpo yaH sa cakrasya kulAlAdisaMbaMdhina AdizadvAdaraghaTThayaMtrAdeza yA pravRttibhraMmaNarUpA tasyA avasAne maMdatArUpe yad umAdhAnaM punarapi daMga yogena tIvratvamAdhIyate / tathA caritravato'pi jaMtoH tathAvidhavIryahAsAt pariNA kulavAsAdika tene upadeza atizaya zreSTha che. 69 mUlArtha-caka vagerenI bhramaNa rUpe pravRttinI maMdatAmAM daMDa vaDe jema tenA vegamAM tIvratA thAya che, e daSTAMta vaDe cAritra 5riNAmanA rakSaNanA viSayamAM upadeza pravarte che. 70 TIkArtha-prApta thayelA cAritranA pariNAmanA pariNAmanuM rakSaNa karavuM, pAlana karavuM, tene mATe je anuSThAna te jene viSaya che evo upadeza, ahiM samuccaya arthamAM che. te upadeza A pramANe- "apramatta evA purU pAsAdika purUSanA saMsargane tyAga kare. ane zuddha cAritravAlA dhIra purUSone saMsarga karavo." 1 ItyAdi rUpa je upadeza te kuMbhAra vagerenA je cakrAdi, Adi zabdathI reTa pramukha yaMtra, tenI bramaNa rUpa je pravRtti, tenA avasAnamAM eTale tenI maMdatAmAM je pharIvAra daMDanA vegathI tItrapaNuM jema karavAmAM Ave che, tema cAritravAlA prANIne tevI jAtanA vIryanA hRAsa ( hAni thavAthI) thI Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. adhyAyaH mamaMdatAyAM tattIvratAdhAnArthamupadezaH pravarttate iti // 70 // athopadeza niHphalatvamanidhAtumAha / mAdhyasthye tadvaiphalyameveti // 71 // mAdhyasthye madhyasthanAve apravRtipravRttyavasAnayormadhyanAgarUpe' pravRttau satyAmityarthaH / asyopadezasya vaiphalyaM viphalanAvaH // 71 // kuta ityAha / svayaMbhramaNa siddheriti // 12 // svayamAtmanaiva bramaNa sikeH cakrabhramatulyapravRttisike / / 72 // etadeva jAvayannAha / cAritra pariNAmanI maMdatA thatAM te pariNAmanI pharIthI tIvratA karavAne arthe te upadeza pravatta che. 70 have te upadezanI niSphaLatA kahevAne kahe che. mUlArtha-madhyasthapaNAne viSe upadezanI niSphaLatAja hoya che. 71 TIkArtha-madhyarathabhAva eTale cAritra pariNAmanI apravRtti ane pravRttine aMta e be avarathAnA madhya bhAga rUpa madhyarathapaNuM pravartatAM eTale cAritra pariNAmanI tIvratA thatAM e upadezanuM niSkalapaNuM che. 71 upadezanI niSkalatA zA mATe che ? tene uttara Ape che. mUlArtha-potAnI meLe ja bhramaNanI siddhi che, e hetu mATe. ura TIkAtha-pitAnI meLe bhramaNanI siddhi che eTale cakra bhramaNanI jema pitAnI meLe cAritra pariNAmanI tIvratAnI siddhi pravartelI che, e hetu mATe upadeza niSkala che. 72 eja bhAvanA bhAvatAM kahe che. eTale upadezanI apekSA rAkhyA vinA pravartelA cAritra pariNAmanI bhAvanA kare che. Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 dharmabinduprakaraNe. jAvayatirhi tathA kushlaashytvaadshkto'smNjsprvRttaavitaracArita kRti che jIrU che. jAvayatiH paramArthasAdhuH hiryasmAt tathA tatprakArazcAritravRghiheturityarthaH kuzalaH parizuddha Azayazcittamasya tajAvastattvaM tasmAdazakto'samartho'samaMjasapavRttAvanAcArasevArUpAyAM dRSTAMtamAha itarasyAmiva jAvataH samaMjasapravRttAviva itaro prajJAvayanirvivAmAyaH kara ! atraiva kiNcidhishessmaah| iti nidarzanamAtramiti // 7 // mUlArtha-bhAvayati tevI rItanA kuzala AzayapaNAne laIne aghaTita pravRtti karavAmAM azakta che, ane je bhAvayati nathI te ghaTita pravRttine viSe azakta che, tema te paNa azakta che. 73 TIkArya-je bhAvayati eTale paramArthathI sAdhu che, te cAritranI vRddhi thavAnuM kAraNarUpa, ane zuddha evA Azayane laIne anAcAranI sevAne viSe pravRtti karavAne azakta che eTale bhAvayatithI anAcAra sevI zakAte ja nathI. te upara daSTAMta Ape che. jema abhAva yati eTale viDaMbanAne pAmate e je dravyayati te bhAvathI saMyamanI pravRtti karavAne viSe azakta che, tema A bhAvayati aghaTita pravRtti karavAmAM azakata jANe. arthAta, aghaTita pravRtti karavAmAM jema asAdhune upadezanI apekSA nathI, tema uttama sAdhune ghaTita pravRtti karavAmAM upadezanI apekSA nathI. 73 A ThekANe kAMIka vizeSa kahe che. mUlArtha-prathama je sarakhApaNuM kahyuM, te kevala daSTAMta mAtra jANavuM. 74 Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ va8: adhyAyaH 33 ityetaditarasyAmivetara iti yayuktaM tannidarzanamAtraM dRSTAMta eva kevalaH ata evAha: na sarvasAdharmyayogeneti // 5 // na naiva sarvasAdharmyayogena sarvaiH dharmaH sAdharmya sAdRzyaM tadyogena // 7 // etatkuta ityAha / yatestadapravRttinimittasya garIyastvAditi // 76 // yateH mAdhoH tatrAsamaMjase 'pravRttau nimittasya samyagdarzanAdipariNAmasya garIyastvAt asamaMjasapracinimittAnmithyAtvAdestathAvidhakarmodayaja TIkAtha- asAdhu purUSa jema ghaTita pravRtti karavAmAM azakta che? ema je pUrve kahyuM, te kevala dAMta mAtra jANavuM. 74 pUrve kahyuM, te daSTAMta mAtra che te mATe kahe che. mUlArtha-je pUrve kahela te sarva prakAranA sadazya yogathI daSTAMta nathI. upara TIkAtha-sarva prakAranA saTaza gavaDe karI pUrve kaheluM daSTAMta nathI. tyAre zuM che? te dezathI sarakhApaNAmAM daSTAMta mAtra che, ema jANavuM. 75 e daSTAMtamAM sarva sadazapaNAno roga nathI e zAthI kaho cho ? tene uttara kahe che. mUlAI-te bhAvatine aghaTita kAryamAM apravartAvavAnA nimitta rUpa je samyakajvAdi tenuM atizaya gurUpaNuM che, e hetu mATe, 76 TIkArya-te bhAva sAdhune anAcAra sevanAdika te aghaTita pravRtimAM na pravartavAnuM nimitta-kAraNa rUpa je samyagadarzanAdi pariNAma, tenuM atizaya meTApaNuM che. eTale tevA prakAranA karmanA udayathI thayelA Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3ndha dharmabinduprakaraNe nyAMta ataeva jIvA'svanAvajUtAtsakAzAdatigurutvAt // 76 // etadeva jAvayati / vastutavAvivAhiti as che. vastutaHparamArthavRttyA svAjAvikatvAtjIvasvanAvamayatvAt samyagdarzanAdeH samaMjasaphTacinimittasya / / 77 // tathA sadlAkvRddheH phalotkarSasAdhanAditi // 7 // sadlAvasya zunapariNAmarUpasya yA vRdhirutkarSastasyAH phalotkarSasAdhanAt natkRSTaphalarUpamokSaniSpAdanAt / vRddhiM prApto hi zuccho jAvaH samyagdarzanAdirmokaM sAdhayati natu mithyAtvAdiH kadAcanApi ataH paramaphalasAdhakatvena mithyAtvAdiyo'sau garIyAniti // 7 // eja hetu mATe jIvanA avabhAvabhUta evA mithyAtvAdikathI samyagadarzana vagere nuM gurUpaNuM che, te kAraNathIMsarva sAdhamyoge karI pUrvoktadaSTAMta nathI. 76 e samyagdarzanAdikanA gurUpaNanI bhAvanA bhAve che. mUlArtha-vastutAe samyagadarzanAdikane AtmasvabhAvamaya. paNuM che, mATe. 77 TIkArtha-varasutAe paramArtha vRttie ghaTita pravRttinA nimitta koraNa rUpa evA samyagdarzanAdikane AtmasvabhAvamayapaNuM che, mATe mithyAtyAdikathI samyakatvAdikanuM gurUpaNuM che. 77 mUlAI-vaLI zuddha pariNAmanI vRddhine mokSarUpa mahAphalanuM sAdhavApaNuM che, mATe samyakajvAdikane gurUpaNuM che. 78 TIkArya-zuddha pariNAma rUpa je sadbhAva tene je utkarSa tene moTA mekSarUpa phalanuM kAraNarUpa che eTale vRddhi pAmelo samyagadarzanAdi zuddha bhAva mokSane sAdhe che paNa mithyAtvAdi azuddha bhAva kadi paNa mokSane sAdhate nathI, ethI parama pULarUpa mokSanA kAraNe paNane laIne mithyAtvAdikathI e zuddha pariNAma rUpa samyam darzanAdi zudadha bhAva atizaya zreSTha che. 78 Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa: prathAtha: ! 375 etadapi kuta ityAha / napapvayavigamana tathAvannAsanAditIta // e|| upaplava vigamena rAgadveSAdyAMtaropavApagamena tathAvanAsanAt tathA asamaMjasasyAprattiyogyatayAvanAsanAt pratItenogyateH kartuH itItarasyAmivetara iti nidarzanamAtramiti sthitaM itiH vAkyaparisamAptau // 7 // athopasaMharannAha / evaMvidhayateH prAyo nAvazumahAtmanaH / vinivRttAgrahasyoccairmodatuTyo navo'pi hIti // 7 // evaMvidhasya svAvasthocitAnuSThAnAraMniNo yateH sAdhoH prAyo bAhuTyena mithyAtvAdikathI samyam darzanAdika atizaya meTuM che, ema zA kAraNathI kahe che? tene uttara kahe che. mulAI--rAgadveSAdi upadrava vAthI te bodha thAya che, e hetu mATe, 39 TIkArtha-rAgadveSAdi aMtaranA upadravane nAza thavAthI tevI jAtane AbhAsa thAya che, eTale aghaTitamAM pravartavuM gya nathI evI pratIti bhAve yatine thAya che. pUrve kahyuM hatuM ke, ghaTita pravRtti karavAne viSe asAdhu asamartha che, evuM daSTAMta ApyuM hatuM, te daSTAMta mAtra che, ema siddha thayuM. ahiM ti zabda vAkayanI samAptinA arthamAM che. 39 have upasaMhAra karatAM kahe che. mUlAI-bhAvanI zuddhi thavAthI jene durAgraha nathI evA mahAtmA bhAvayatine bahudhA A saMsAra paNa mokSanA jevo che. 80 TIkAtha-potAnI rithatine dhaTe tevA anuSThAnanA AraMbhane karanArA ane bhAvazuddhi thavAthI jenuM rUpa prathama kaheluM che evA mahAmA ane zarI 9 Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 dharmabinduprakaraNe jAvazuH sakAzAnmahAtmana uktarUpasya vinivRttAgrahasya uparatazarIrAdigocaramUrgadoSasya uccairatyarthaM moktubyo nirvANakaDapo javo'pi modastAvanmoda evetpapizabdArthaH / hiH sphuTam / yadavAci / ___" nijitamadamadanAnAM vAkkAyamanovikArarahitAnAm / vinivRttpraashaanaanidaiva mokSa suvihitAnA" ne / rUti I do | atroppttimaah| sadarzanAdisaMprApteH saMtoSAmRtayogataH / lAvaizvaryapradhAnatvAttadAsannatvatastathA // 71 // iti // sadarzanAdInAmadhAkRtaciMtAmaNikalpadrumakAmadhenUpamAnAnAM samyagdarzana . jhAnacAritrANAM saMprApAcAt yaH saMtoSAmRtayogastasmAt moktubyo navo'pi rAdi saMbaMdhI mUchASa jene nAza pAme che, evA bhAvasAdhune saMsAra prAye karI atyaMta mokSa tulya thAya che. mokSa eja mokSa che, ema avi za bdano artha che. ahiM kri zabda raphuTa arthamAM che. A saMsAraja mokSa rUpa che, te viSe kahyuM che ke - jemaNe mada tathA madana-kAmane jItyA che, jeo mana, vacana ane kAyAnA vikArothI rahita che ane jemaNe pArakI AzA (pula bhAvanI icchA ) dura karI che, evA suvihita sAdhuone ahiMja mokSa che." 1 80 A saMsAra paNa mAla rUpa che, te viSe yukti kahe che. mUlArtha-setu evA darzanAdikanI prAptithI tathA saMteSa rUpa amRtanA yogathI, bhAvathI, eMyanA pradhAnapaNathI ane mokSanA samIpapaNAthI ahiMja mokSa che. 81 TakAtha-ciMtAmaNi, kalpavRkSa ane kAmadhenunI upamAone jemaNe nirarakAra karelI (nna karelI ) che evA samya darzana, samyam jJAna Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ va: adhyAyaH ! rUos hIti saMbaMdhaH / upapattyantaramAha bhAvaizvaryapradhAnatvAt nAvaizvaryeNa kamAmArdavAdinA pradhAna uttamastajAvastattvaM tasmAt sakAzAt tadAsannatvano mokAsannannAvAta tatheti hetvaMtarasUcaka iti / / 8? // etadeva smrthynnaah| tejaHprApnoticAritrI sarvadevejyanattamam iti // 2 // naktaM nirUpitaM jagavatyAM kimityAha / mAsAdiparyAyadRSTyA mAsena dhAnyAM trinirityAdikrameNa paryAyasya vRdbhau satyAM yAvad prAdazabhirmAsaiH paraM prakaSTa tejazcittasukhasAnalakSaNaM prApnotyadhigacchati cAritrI viziSTacAritrapAtraM pumAn / ane samyaga cAritrane lAbhathI prApta thayela je saMteSa rUpa amRtane vega, tenAthI saMsAra paNa mokSa tulya thAya che. te viSe bIjI yukti kahe che. bhAvathI aizvaryanuM pradhAnapaNuM che eTale kSamA, mArdava vagerethI uttamapaNuM che, tethI tema mokSanuM samIpaNuM che, tethI pUrve kahelA bhAvayatine saMsAra mokSa tulya thAya che. tathA zabda bIjA hetune sUcave che. 81 pUrvokta vAtane samartha kare che. mUlArtha-mAsAdi paryAyanI vRddhi karIne cAvat bAra mAse karIne cAritradhArI purUSa sarva devatAothI uttama evA tejane utkRSTa sukhane prApta kare che. 82 TIkAI-bhagavatI sUtramAM nirUpaNa karyuM che, te zuM nirUpaNa karyuM che ? mAsAdi paryAyanI vRddhi vaDe karIne eTale eka, be, traNa mAsa ityAdi krama vaDe karI paryAyanI vRddhi sate utkRSTa bAra mAse karIne cittanA sukhanA lAbharUpa lakSaNavAlA utkRSTa tejane te viziSTa cAritravAla (bhAvayati) purUSa pAme che. te tejanI utkRSTatA spaSTa kare che. bhavanapatithI AraMbhI anuttara vimAnavAsI Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 dharmabindu prakaraNe paratvameva vyanakti / sarvadevejyo navanavAsiprabhRtibhyo'nuttarasurAvasAnejyaH sakAzADucamaM sarvasurasukhA tizAyIti bhAvaH / gavatI sUtraM cedaM " " je ime ajjattAe samayA niggaMdhA eeNaM kassa tejasaM vItIvayaMti mAsapariyAe sama niggaMthe vANamaMtarANaM devANaM tasaM vIzvaya / evaM ghumAsapariyAe samaye niggaMthe suriMdavajjiyAM javaNavAsINaM devANaM tenalesaM vIzvaya / timAsapariyAe samaNe nigye asuridANaM devAeM tejasaM vItIas | canamAsapariyAe samaNe niggaMthe caMdimasUrimavajjiyANaM gahagaNanarakacatArAvaNaM jotisiyANaM tenalesaM vIIkyaI / paMcamAsapariyAe samaNe niggaMthe caMdimasUriyANaM jor3a siyANaM tenalese vIDavayar3a / ummAsapariyAe samaNe nimaMce sohammIsANAeM tejasaM vItIvayaH / satcamAsapariyAe samaNe nithe saNaM I deva sudhInA sarva devatAothI uttama evA sukhane pAme che eTale sarvadevatAnA sukhathI adhika sukhane pAme che, te viSe bhagavatI sUtramAM A pramANe che.---" A vartamAna kAlamAM vattatA evA A zramaNa nigraMtha sAdhue cittasukhanA lAbharUpa lakSaNavALI kAnI tejolezyAne ullaMdhana kare che ? e prazna thatAM tenA uttaramAM kahe che ke, eka mAsanA cAritranA paryAyavAlA zramaNa nigraMtha sAdhu vANavaMtara devatAenI tejalezyAne ullaMdhana kare che. be mAsa paryAyavAlA sAdhu asure zivAyanA bhavanapati devatAnI tejolezyAne ulluM dhana kare che.traNa mAsanA paryAMcavAle! sAdhu asure dra evA devatAnI tejolezyAne atikramaNa kare che, cAra mAsa paryAyavAlA sAdhu caMdra sUrya zivAya graha, nakSatra ane tArArUpaaAtika devatAnI tejolezyAne ullaMdhana kare che, pAMca mAsanA paryAyavAle sAdhu caMdra sUrya evA teAtiSa devanI tejovezyAne ullaMdhana kare che, cha mAsa 5rcAyavAle sAdhu sAdhama ane izAna devalAkanA devatAnI tejolezyAne ullughana kare che. sAta mAsanA paryAyavAlA sAdhu sanakumAra ane mAhedra devalAka Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa: adhyAyaH | rUng kumAramAhiMdANaM tenalesaM vIzcaya / aTTamAsaparipAe samaNe niggaye banalogasaMtagadevANaM tenalesaM vIzvaya / navamAsapariyAe samaNe niggaMthe mahAzukkasahassArANaM devANaM tejalasaM vIIcayaz / dasamAsapariyAe samaNe niggaMthe ANayapANayAraNaaccuANaM devANaM tenalesaM vIvaya / ekArasamAsapariyAe samaNe nigaye gevejjANaM devANaM tenalesa vIzvayA / bAramAsapariyAe samaNe nigaMthe aguttarovavAjhyANaM devANaM tenalesaM vIzvaya / teNa paraM suke sukkAnijAtI navittA sijja buka mucca parinivvAisavvApurakANamaMtakareiti // iti zrImunicaMjasUriviracitAyAM dharmavi'vRttI yatidharmaviSayavidhiH SaSTho'dhyAyaH samAptaH / nA devatAnI tejalezyAne ullaMghana kare che. ATha mAsanA paryAyavAlo sAdhu brahmaloka ane lAMtaka devalokanA devatAnI tejalezyAne ullaMghana kare che. nava mAsanA paryAyavAlo sAdhu mahA zukra ane sahastrAra devalokanA devatAnI tejezyAne ullaMghana kare che. daza mAsanA paryAyavAlo nigraMtha muni Anata,prANata,AraNa ane arcyuta, devakanA devatAnI tejezyAne ullaMghana kare che. agIyAra mAsanA paryAyavAlA nircatha muni zaiveyaka devatAnI tejalezyAne ullaMdhana kare che bAra mAsanA paryAyavAlo nircatha muni anuttara vimAnanA devatAnI telasthAne ullaMdhana kare che, tyAra pachI zukala ane zukalAbhijAtya thaine siddha thAya che,buddha thAya che, mukta thAya che, pari nirvANa thAya che, yAvat sarva du:khane aMta kare che.(eTale sAsAnya rIte aNimAdi aizvarya pAme che, buddha kahetAM kevali thAya che, mukta kahetAM bhopagraha karmathI mukata thAya che, parinirvANa kahetAM sarvathA karma rahita thaI yAvat sarva duHkhane aMta kare che.) | iti municaMdra viracita dharma biMdu graMthanI TIkAne viSe yatidharmanA viSayanA vidhi nAme che ane dhyAya saMpUrNa thaye. Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAta bhara pracAcA -ana-nAkabe tasya cedamAdisUtram / phalapradhAna AraMja iti salokanItitaH / saMkSepAmuktamasyedaM vyAsataH punarucyate iti // 1 // phalaM pradhAnaM yasyeti sa tathA AraMnodharmAdigocarA pravRttiH iti asyAH sabokanItitaH ziSTajanasamAcArAt kimityAha, saMkSepAtparimitarUpayA naktamasya che ke para sI che . che. te nuM A prathama sUtra - mUlArtha jenuM phala pradhAna hoya tene AraMbha karavo, e sapurUSonI nIti che, tethI graMthanA AghamAM dharmanuM A phala che ema saMkSepamAM kaheluM che, te dharmanA phalane have vistArathI kahe che. 1 TIkAW--ziSTa janane evo AcAra che ke, kala jemAM pradhAna che evI dharmAdika saMbaMdhI pravRtti karavI evI purUSanI nItine Azraya karI graMthakAre "dharmanuM A phala che" ema saMkSepathI graMthanA AraMbhamAM "dhana dhanArthanAM Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH adhyaayH| rUA? dharmasyedaMphalaM " dhanado dhanArthinAM proktaH" iti zlokana zAstrAdau vyAsato vistareNa punarucyate idamidAnImiti // 1 // nanu yadi vyAsataH punaridAnI vakSyate tatkimiti saMkSapAt pUrna phasamuktamityAzaMkyAha / pravRttyaMgamadaH zreSTaM satvAnAM prAyazazca yat / Adau sarvatra tayuktamanidhAtumidaM punaH // 2 // iti / pravRttyaMgaM pravRttikAraNaM adaH phalaM zreSThaM jyAyaH sattvAnAM phalArthinAM prANivizeSANAM prAyazaH prAyeNa cakAro vaktavyAMtarasamuccaye / yadyasmAdAdau prathama sarvatra sarvakAryeSu tattasmAyuktamucitamanidhAtuM naNituM saMpAdAviti AdAveva vistareNa phaNabhaNane zAstrArthasya ativyavadhAnena zrotustatra nIrasanAvaprasaMgenAdara eva syAditi, daM punariti yatpunAsataH phalaM tadidaM vakSyamANam // 2 // bora" e slAka vaDe kaheluM che tene dharmanA phalane 3 have viratArathI kahe che? ahiM koI zaMkA kare ke, have tame dharmanuM phala viratArathI kahe che to prathama saMkSepathI kema kahyuM tene uttara Ape che. mUlArtha-sarva kAryane viSe prANIone pravRtti thavAnuM kAraNa prAye karI enA phalanuM kahevuM, e zreSTha che, mATe graMthanA AraMbhane viSe saMkSepa phala kahevuM, te yukta che, ane have graMthane aMte dharmanA phalane vistArathI kahevuM te yukta che. 2 TIkArya-phalanA atha evA prANIone dharmA sarva kAryamAM pravRtti thavAnuM kAraNuM prAye karI pala che, te hetu mAMTe A graMthanA AdimAM saMkSepathI phala kahyuM, te yukata che kAraNake, prathamathI ja viratAra vaDe phala kahIe te zAtranA arthane kahevAne ghaNe aMtara thavAthI sAMbhaLanArane nIrasa bhAva thavAne prasaMga Ave tethI karIne zAstra sAMbhaLavAmAM anAdaraja thAya mATe AdhamAM saMkSepathI phala kahevuM ane aMte vistArathI phala kahevuM, te yukata che. tethI have graMthakAra dharmano phalane viratArathI kahe che. je Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 dharmabinduprakaraNe yathA-viziSThaM devasaukhvaM yacivasaukhyaM ca yatparam / dharmakalpamasyedaM phalamAhurmanISiNaH // 3 // iti / viziSTa saudharmAdidevalokasaMbaMdhitayAzeSadevasaukhyAtizAyi devasaukhyaM sura zarma yadihaiva vakSyamANaM zivasaukhyaM muktizarma caH samuccaye yaditi prAgvat paraM prakRSTaM tatkimityAha dharmakalpadrumasya jAvadharmakalpapAdapasya idaM pratItarUpatayAprathimAnaM phalaM sAdhyamAhuHuktavaMtaHmanISiNaH sudharmasvAmiprabhRtayo mahAmunaya iti ityukto dharmaH sAMpratamasya phalamanuvarNayiSyAmaH ||4||ti sugamameva / / vividhaM phalamanaMtaraparaMparAnedAditi // 5 // lArtha-devasaMbaMdhI moTuM sukha ane utkRSTa mokSasukha e dharmarUpI kalpavRkSanuM phala che, ema moTA buddhimAna purUSo kahe che. 3 TIkAthe--viziSTa eTale sadharmAdidevalokane saMbaMdhe karI bAkI rahelA deva saMbaMdhI sukhathI atizaya moTuM devasukha ke je AgaLa kahevAmAM Avaze tathA ahiM paNa AgaLa kahevAmAM Avaze evuM utkRSTa mokSasukha te baMne bhAvadharmarUpa kalpavRkSanA vikhyAta phala che, ema sudharmA ravAmI pramukha mahAna munio kahe che. 3 mUlArtha_evI rIte gRhastha dharma ane yatidharma kahevAmAM Avya, have te dharmanA phalanuM varNana karIe chIe. 4 - e sUtrane artha sugama che, tethI TIkA ApI nathI. 4 malAtha-anaMtara phala ane paraMparA phala ema be prakAranuM dharmanuM phala che. 5 Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama: adhyayaH rUNarU vividhaM virUpaM phalaM dharmasya kathamityAha / anaMtaraparaMparAnedAt / AnaMtaryeNa paraMparayA ca // 5 // tatrAnaMtaraphalamupaplavahAsa iti // 6 // tatra tayomadhye'naMtaraphalaM darzyate tadyathA upaplavahAsa upalavasya rAgadveSA didopojekalavaNasya hAsaH parihANiH // 6 // tathA- vaizvaryavRddhiniti 9 che bhAvaizvaryasya audAryadAkSiNyapApajugupsAdiguNalAnabakSaNasya vRddhiru 3 tathA-janapriyatvamiti // 7 // sarvalokacittAhAdakatvam // 7 // TIkArthadhamatuM phala be prakAranuM che. te kaye prakAre ? eka anaMtara phala ane bIjuM paraMparA phala-e be bhedathI jANavuM pa mUlArtha---temAM rAgAdi upadravane nAza thavo e anaMtara phala che. 6 TIkArtha-prathama kahela dharmanA be phalamAM anaMtara phala dekhADe che, jemake, rAga dveSAdi dezane vizeSa udaya thavA rUpa lakSaNavAlA upadravane sarva prakAre nAza thae dharmanuM anaMtara phala che. 6 mUlArthabhAvaizvaryanI vRddhi thavI e gharmanuM anaMtara phala che. 7 TIkAI-bhAvaizvarya eTale udAratA, anukUlatA, pApakarmanI niMdA, vagere guNane lAbha tenI vRddhi eTale utkarSa e dharmanuM anaMtara phala che. 7 mUlArtha- kapriya thavuM, e dharmanuM anaMtara phala che. 8 TIkAtha-sarva lokanA cittane AnaMda upajAvavApaNuM e dharmanuM anaMtara phala che. 8 Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUddha dharmabinduprakaraNe paraMparAphalaM tu sugatijanmottamasthAnaparaMparA nirvANAvA. liriti U yatsugatijanma yaccottamasthAnaparaMparayA karaNanUtayA nirvANaM tayoravAtiH punaHparaMpa2Tlamiti | | atha svayamevaitatsUtraM jaavyti| sugativiziSTadevasthAnamiti // 10 // mugatiH kimucyate ityAha, viziSTadevasthAna saudharmAdikapalakSaNam che zao || tatrottamA rUpasaMpat, sasthitiprajJAvasukhAtibezyAyogaH, mUlArtha-sArI gatimAM janma thA, uttama sthAnanI pare parAe mekSanI prApti thavI, e benuM je thavuM, te dharmanuM paraMparA phala che. 9 TIkAtha-sArI gatimAM janma the, uttama sthAnanI paraMparAe karI mokSanI prApti thavI e baMnenuM thavuM te dharmanuM paraMparA phala che. 9 have sUtrakAra teija e sUtranI bhAvanA kare che. eTale paraMparA phalane darzAvanAra sUtrane viratAra kare che. mUlArtha-sadharma devalokAdi sArA sthAna pratye javuM, te sugati kahevAya che. TIkAtha-sugati eTale zuM? sAdharmAdi devaloka te sugati kahevAya che. 10 mUlArtha te devalokamAM uttama rUpanI saMpatti, sthiti, prabhAva sukha, kAMti ane vezyAno sAre yoga thAya che, nirmala evA I. Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satama: adhyAyaH / rU vizuddhe priyAvadhitvaM, prakRSTAni jogasAdhanAni, divyo vimaannivara, manoharAvyudyAnAni, ramyA nakArAyAH, vAMtA prajJa rasaH, atinipuNAH kiMkarAH, pragalno nATyavidhiH, caturodArA jonA:, saddAcittAhAra:, anevattuvatu N, dulAnuvaMdha, mahAklyaann pUjA karaNaM, tIrthaMkarasevA, saddhamazrutau ratiH, sdaasukhsvamiti II II tatra devasthAne uttamA prakRSTA rUpasaMpat zarIrasaMsthAnalakSaNA | satyaH suMdarA yAH sthitiprAvasukhadyutilezyAstAbhiryogaH samAgamaH tatra sthitiH pddhyopmsaagropmprmaannaayussklkssnnaa| prajAvo nigrahAnugrahasAmarthyaM / sukhaM cittasamAdhilaRNaM / zrutiH zarIrAcaraNAdimanA | bezyA stejolezyAdikA iti / vizuddhAni kriyA tathA avadhijJAna, utkRSTa evA bhAganA sAdhanA, divya vimAnAnA samRddha, maneAhara udyAnA, ramya jalAzayA, suMdara apsarA A, atinipuNa sevA, ati ramaNIya nATaka vidhi, catura udAra bhAga, sadA cittane viSe AnaMda, aneka sukhanA kAraNeA, pariNAme sukhakArI sava kAnI saMtati, mahA kalyANakane viSe pUjAnuM karavuM, tIrthaMkaranI sevA, zubha dharmane sAMbhaLavAmAM prIti, ane niraMtara sukhApaNuM--e sarvanI prApti thavI e dharmanuM paraparA phala che.11 TIkA"--te devalAkamAM zarIranI saMsthAna rUpa lakSaNavAlI rUpa sapatti, suMdara evA sthiti prabhAva, sukha kAMti, ane lezyAnA ceAga temAM sthiti eTale patyeApama--~sAgarApama pramANe AyuSyanI sthiti, prabhAva eTale nigraha ane anugraha karavAnuM sAmarthya, sukha eTale cittanI samAdhi, ti eTale zarIranA AbharaNAdikanI kAMti, tejolezyAdi lezyA, tenA yAga thavA, vizuddha eTale peAta peAtAnA viSayanuM aviparIta jJAnanuM utpanna thavuM, te vaDe nila evI IMdriyo ane avadhijJAnavAlu' devapaNuM,utkarSavAlA bhAganA sAdhanA, tene darzAve che. divya eTale peAtAnI prabhAthI samagra tejavIsamUhane Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUddha dharmavinduprakaraNe svaviSayAviparyastajhAnajananena nirmavAnIMdriyANi avadhizca yasya sa tathA tajJAvastattvaM / prakRSTAni prakarSati nogasAdhanAni logopakaraNAni / tAnyeva darzayati divyo nijapanAmaMgalavijhavitAzeSatejasvicakro vimAnanivahaH vimAnasaMghAtaH / manoharANi mnHprmodprdaani| azokacaMpakapuMnAganAgaprabhRtivanaspatisamAkulAni udyAnAni vanAni / ramyA tuM yogyA jalAzayA vApIhradasarovaralakSaNAH / kAMtAH kAMtilAjaH apsaraso devyaH / atinipuNAH parizudhavinayavidhividhAyinaH kiMkarAH pratItarUpA eva : pragaTanaH prauDho nATyavidhiH tIrthakarAdicaritapratibaddhAniyavakSaNaH / caturodArAH caturA jhaTityeveMghiyacittAkSepadakA udArAzyottamAH nogAHzadvAdayaH shrotraadiipriyvissyaaH| sadA satataM cittAhAdo mana:prasAdarUpaH / anekeSAM svavyatiriktAnAM devAdInAM tajannAnAvidhasamucitAcAra samAcaraNacAturyaguNena sukhahetutvaM saMtoSanimicannAvaH ! kuzalaH pariNAmasuMdaro' vilaMbita karanAra evo vimAnene samUha, manohara eTale manane harSa ApanArA azoka, caMpa, punnAga, ane nAgakezara, vagere vanaspatiothI bharapUra evA udhAne, ramavAne gya evA vAvya, dharA, ane saravarAdi jalAza, kAMtivAlI divya asarAe, atinipuNa eTale zuddha vinaya vidhine karanArA sevake, atisuMdara nATya vidhi eTale tIrthakara vagerenA caritrathI yukta evA abhinayavAlA nATaka, catura eTale tatkAla iMdriya tathA cittane AkarSavAmAM kuzala evA zabdAdika viSaye, satata mananI prasannatA, pitAthI judA evA devAdikane te te vividha jAtanA ge evA AcArane saMpAdana karavAnA cAturya guNa vaDe bIjAne saMtoSa pAmavAnuM nimitta kAraNa, kuzaLa eTale pari me suMdara evo sarva kAryane kuzalAnubaMdha-sukhanI paraMparAnuM utpanna thavApaNuM, meTA kalyANaka eTale tIrthakarenA janma, tathA mahA vRtanA aMgIkAra karavAnA samaye, temane viSe nAtra, puSpA paNa, dhUpavAsa ityAdi ApavAnA prakAre karI pUjA karavI; pitAnA prabhAve karI traNa jagatanA jIvinA manane jemaNe vaza karelA che. ane amRtana varSAda jevI sikadezanAnAvidhithI jemaNe bhavya prANIonA mananA tApane nAza karelo che evA purUSaratna Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH adhyAyaH / 37 baMdhaH sarvakAryANAM / mahAkalyANa ketu jinajanmamahAvratamatipattyAdiSu pUjAyAH snAtrapuSpAropaNa dhUpavAsapradAnAdinA prakAreNa karaNaM nirmApaNaM / tIrthakarANAM nijanAvAvarjitajagattrayajaMtumAnasAnAM amRtameghAsArAkArasarasadezanA vidhinihatajavyana vikajanamanaHsaMtApAnAM puruSaratnAvazeSANAM sevA vaMdana namanaparyupAsanapUjanAdinArAdhanA | sataH pAramArthikasya dharmasya zrutacAritralakSaNasya zrutAvAkarNane ratiH svargamanavatuMburumannR tigAMdharvikAratryapaMcamasvaragItazravaNaraterapi sakAzAdadhi saMtoSaNA | sadA sarvakAlaM mukhitvaM bAhyazayanAsanavastrAlaMkArAdijanitazarI rasukhayuktatvam // / 11 // tathA tayutAvapi viziSTe deze viziSTa eva kAle sphIte mahAkule niHkalaMkake'nvayena udagre sadAcAreNa AkhyAyikApuruSayukte anekamanorathApUrakamatyaMta niravadyaM janmeti // 12 // tIrthaMkarAnI vaMdanA, namana, upAsanA ane pUjA vagerethI ArAdhanA karavI,sat eTale pAramArthika evA zruta cAritra lakSaNavAlA dharmane sAMbhaLavAmAM prIti eTale ravamAM utpanna thayelA tuburUvagere gAMdharvAMe Ara bhelA paMcama svaranA gItane sAMbhaLavAnI prItithI paNa adhika sattASavALI evI prIti sadyAsukhI pazu eTale bAheranA zayana, Asana, vastra ane alaMkAra vagerethI utpanna thayela zarIranA sukhathI yuktapaNu e sarve deva-mugatine viSe prApta thAya che.11 mulA--devalAkathI vyA pachI paNa sArA dezamAM, sArA kAlamAM, vazavaDe kala karahita, sadAcAravaDe meTA ane jenI meATI kathAe che evA purUSAthI yukata evA prasiddha kulamAM aneka manerathAne puranArUM ane atyaMta pApathI rahita evuM janma thAya che.12 Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUus parinyuvAra, tacyutAvapi devalokAdavatAre kiM punsttrmukhmvetypishbdaarthH| viziSTe deze magadhAdau viziSTa eva kAle mukhamAuHkhamAdau sphIte parivArAdisphItimati mahAkule ikSvAkAdI, nikalaMke asadAcArakalaMkapaMkavikale, anvayena pitRpitAmahAdipuruSaparaMparayA ata eva nadane unaTe kenetyAha sadAcAreNa devagurusvajanAdisamucitamatipattilakSaNena, AkhyAyikA kathA tatpatibakA ye puruSAstathAvidhAnyAsAdhAraNAcaraNaguNena tairyukte saMbake kimityAha anekamanorathApUrakaM svajanaparajanaparivArAdimano'nilaSitapUraNakAri, atyaMtaniravayaM zujalanagunagrahAvalokanAdiviziSTaguNasamanvitena ekAMtato nikhiladoSavikalaM janma prArnAva niA zarU II tatra thavati tArA TIkArya-devalothI vyA pachI paNa temane sukha thAya che te devalokamAM sukha hoya, temAM zuM kahevuM ? e ati zabdano artha che. magadha vagere sArA dezamAM, suSamaduSamAdika sArA kAlamAM, paviArAdi sahita evA IzvAku vagerenA moTA kulamAM, janma thAya che te moTA kula eTale je kula asat AcAranA kalaMka rUpa kAdavathI rahita che. pitA ane pitAmaha (bApadAdA) ityAdi purUSonI paraMparA e gya evA devagurU ravajanAdika purUSanI ucita sevA rUpa sadAcArathI yukata che. vaLI kathA sAthe (bAMdhelA ) joDAelA khyAtivAlA purUSothI yukata che eTale anya purUSothI na banI zake evA te prakAranA asAdhAraNa AcaraNa guNa vaDe jemanI kathAo prasiddha che, evA purU thiI yukta je mahAkula che, temAM te purUSane janma thAya che, te janma kevuM che? aneka manerane pUranAra eTale vajana parajana Adine manerane pUraNa karanAruM ane atizaya nirdoSa eTale zubha lagna tathA zubha grahanI daSTi ItyAdi viziSTa guNa sahita hovAthI ekAMte sarva deSathI rahita evuM pUrve kahyA te devalokathI DhelA purUSonuM janma thAya che. 12 te uttama manuSya janmane viSe je heya che, tene kahe che, Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH adhyAyaH / uuru - suMdaraM rUpaM, Alayo bakSaNAnAM, rahitamAmayena, yuktaM prajJayA, saMgataM kalAkalApeneti // 13 // - suMdaraM zujasaMsthAnavattayA, rUpamAkAraH, Alayo lakSaNAnAM cakravajrasvastikamInakalazakamalAdInAM, rahitaM parityaktaM Amayena jvarAtisAranagaMdarAdinA rogeNa, yuktaM saMgataM prajhayA bahubahuvivAdivizeSaNagrAhikayA vastubodhazaktyA, saMgataM saMbaddhaM kalAnAM lipizikSAdInAM zakunirutaparyavasAnAnAM kalApena samudAyena tathA-guNapakSapAtaH, asadAcArajIhatA, kalyANamitrayogaH, satkathAzravaNaM, mArgAnugo bodhaH, sarvocitaprAptiH hitAya, sattva saMghAtasya, paritoSakarI gurUNAM, saMvardhanI guNAMtarasya, nidarza mulArtha-suMdara rUpa lakSaNanuM sthAna, rage rahita, buddhie yukta ane kalAonA samUha vaDe yukta evuM janma thAya che. 13 TakAtha-suMdara eTale zubha saMrathAna sahita evuM rUpa, cakra, vaja, svastika, matya, kalaza ane kamaLa vagere lakSaNonuM thAna rUpaH tema vaLI javara, atisAra bhagaMdara vagere rogathI rahita, bahu ane bahu vidha ityAdi vizeSaNene grahaNa karanArI vastuodhanI zakti rUpa buddhithI yukta ane lipi, zikSAthI mAMDIne pakSione zabdonuM jJAna thAya tyAM sudhInI kalAonA samudAya vaDe yukta evuM janma thAya che. 13 mUlANuM-vaLI guNa upara pakSapAta, naThArA AcaraNane bhaya, pavitra buddhi ApanArA mitrane yoga, sakathAnuM zravaNa, mukita mArgane anusarate bedha, dharma, artha ane kAmane sevavA pratye u. cita vastunI prApti ke je prANIonA samUhanA kalyANane artha Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabinduprakaraNe naM janAnAM,atyudArayAzayaH, asAdhAraNA viSayAH, rahitAHsaMke. zena, aparopatApina, amaMgulAvasAnAti // 1 // guNAH ziSTacaritavizeSA asajjanAnanyarthanAdayaH / tathA ca paranti / " asaMto nAnyAH suhRdapi na yAcyastanudhanaH, priyAttiApyA mabinamasunaMge'pyasukaram / vipaguccaiH stheya padamanuvidheyaM ca mahatAM, satAM kenodiSTaM viSamamasidhArAvratamidam // 1 // teSAM pakSo'bhyupagamaH tatra pAto'vatAra iti / ata eva asdaacaarjiirutaa| cauryapAradAryAdhanAcArAd vyAdhiviSapradIpanakAdinya zvadUraM jIrunAvaH / kttyaathAya che, je mAtApitAdi gurUjanane saMtoSa karanArI che, bIjA gu. Nane vadhAranArI che ane lekane daSTAMta devA gya che, ati udAra e manane pariNAma thAya che. asAdhAraNa viSaya prApta thAya che, je viSaye kaleza rahita, parane paritApa nahIM karanArA ane suMdara pariNAma vAlA che. 14 TIkArya-guNa eTale durjananI prArthanA na karavI vigere ziSTa purUnA AcaraNe tene mATe nIti zAstramAM kaheluM che - asatyunI pAse prArthanA karavI nahIM, mitra ke sago hoya paNa je te thoDA dhanavAlA hoya te tenI pAse yAcanA karavI nahIM. nyAyathI suMdara nirvAha kare, prANane nAza thAya to paNa akArya karavuM nahIM, vipatti Ave tyAre unnatapaNe rahevuM ane moTA purUnA AcaraNane anusaravuM A prakAranuM kharzanI dhAra jevuM AkaruM moTA punuM vrata kANe upadeza kareluM che ? e to sahu purUSane svabhAva ja che. te guNane pApAta eTale te guNe potAnAmAM Ave evI rIte karavuM, ethI karIne asat AcaraNathI bhaya rAkhavo eTale cArI, vyabhicAra vagere Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH adhyaayH| 401 nibaMdhanajanaiyA~gaH saMbaMdhaH / satAM sadAcArANAM gRhiNAM yatInAM ca kathAzravaNaM caritAkarNanaM mArgAnugo muktipathAnuvartI bodho vastuparicchedaH / sarveSAM dharmArthakAmAnAmArAdhanaM pratyucitAnAM vastUnAM prAptiAnaH srvocitpraaptiH| kIhazyasAviti vizeSaNacatuSTayenAha / hitAya kalyANAya satvasaMghAtasya jaMtujAtasya, paritoSakarI pramodadAyinI gurUNAM mAtApitrAdilokasya, saMvAdinI vRdhikAriNI guNAMtararaya svapareSAM guNavizeSasya, nidarzanaM dRSTAMtabhUmisteSu teSvAcaraNa vizeSeSu janAnAM viziSTalokonAM / tathA'tyudAro'titIvaudAryavAn Azayo manaHpariNAmaH / asAdhAraNA anyarasAmAnyAH zAbinajAdInAmiva viSayAH zabdAdayaH / rahitAH parihINAH saMklezenAtyaMtAniSvaMgena / aparopatApinaH paroparodhavikatAH, amaMgulAvasAnAH pathyAnanogA zva suMdarapaNiAmAH // 14 // anAcArathI roga, viSa ane balatA agni vagerenI jema atizaya bhaya rAkhavo. kalyANa mitra eTale dharmane viSe buddhi thavAnA kAraNarUpa purUSe, temane saMbaMdha rAkhavo. sat eTale sadAcArI evA gRhara ane yationA caritra sAMbhaLavA. muni mArgane anusarata bodha kare eTale sarva vastunuM yathArtha tattva samajavuM. sarva dharma, artha ane kAmanA ArAdhana karavA pratye gya evI sarva vastunI prApti thAya te prApti kevI che te cAra viSezaNethI kahe che. jaMtuonA samUhane kalyANa karanArI, mAtApitAdi gurUjanane prada ApanArI, pitAne tathA parane bIjA guNenI vRddhi karanArI, ane te te suMdara AcaraNane viSe ziSTa lokone daSTAMta devAnI bhUmikArUpa evI sacita prApti che. temaja tIvra udAratAvAle manane pariNAma anya purUne sAdhAraNa nahIM evA zAlibhadrAdikanI jema zabdAdika viSanI prApti thAya che. te viSe kevA che? atyaMta Asaktie rahita, parane paritApanahIM karanArA, ane pathya vastunA bhAganI peThe suMdara pariNAmavAlA asAdhAraNa viSayanI prApti thAya che. 14 Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabinduprakaraNe tathA kAle dharmapratipattiriti // 15 // kAle viSayavaimukhyamAnAvasaralakSaNe dharmapratipattiH srvsaavdhvyaapaarpridvArA 25 tatra ca gurusahAyasaMpaditi // 16 // gurvI sarvadoSavikalatvena mahatI sahAyAnAM gurugacAdInAM saMpat saMpatiH 6 | tatazca sAdhusaMyamAnuSThAnamiti // 17 // sAdhu sarvAticAraparihArataH zukaM saMyamasya prANAtipAtAdipApasthAnaviramaNarUpasya anuSThAnaM karaNam // 17 // mUlArthaavasara Ave dharmanuM aMgIkAra karavApaNuM thAya che. 15 TIkA-avasara eTale viSayathI vimukhapaNAnA lAbhane samaye tene viSe sarva sAvadha vyApArane parihAra karavArUpa dharmanuM aMgIkAra karavApaNuM thAya che. 15 mUlArtha-te dharmanI prAptine avasare nirdoSa hovAthI moTI gurU AdinI sahAyatArUpa saMpatti male che. 16 TIkArya-gurU eTale sarva doSa rahitapaNAe meTI gurU gaccha vagerenI saMpatti maLe che. 16 mUlArtha-te pachI sArI rIte saMyamanuM pAlana thAya che. 17 TIkArtha-sarva aticAranA parihArathI zuddha evuM prANAtipAta vagere pAparathAnanuM viramaNa rUpa saMyamanuM AcaraNa karavuM. 17 Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sataHH adhyAya 4crU tato'pi parizuddhArAdhaneti // 18 // parizughA nirmabImasA ArAdhanA AjIvitAMtasaMlekhanA lakSaNa // 10 // tatra ca vidhivaccarIratyAga iti // 15 // zAstrIyavidhimadhAnaM yathA javati evaM kalevaraparimodaH // 17 // tato viziSTataraM devasthAnamiti // 20 // viziSTataraM prAglabdhadevasthAnApekSayA suMdarataraM sthAnaM vimAnAvAsaladA thI thAt ! g0 || tataH sarvameva zujataraM tatreti // 1 // mUlArtha-zuddha saMyama pADyA pachI paNa aMte parizuddha ArAdhanA thAya che. 18 TIkArtha-parizuddha eTale malina nahIM, tevI ArAdhanA eTale jIvana nanA aMta samaye karelI saMkhanA thAya che. 18 mUlAI te saMlekhanAmAM vidhiyukata zarIrane tyAga thAya che. 19 TIkArya-zAstramAM kahelA vidhinuM jema pradhAna paNuM hoya, evI rIte zarIrane tyAga kare che. 19 mUlArtha--pachI atizaya zreSTha evuM devatAnuM sthAna male che. 20 TIkArtha-prathama prApta thayelA devatAnA rathAnanI apekSAe atisuMdara evA vimAnamAM nivAsa karavA rUpa rathAna male che. 20 malAI-te pachI tyAM atizaya zubha evI sarva vastu prApta thAya che. 21 Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma binduprakaraNe sarvameva rUpasaMpadAdi zutaraM prAcyApekSayA'tIva zunaM tatra sthAne // 21 // para gatirArIrAviddInamiti | zo 5 gatirdezAMtarasaMcArarUpA zarIraM dehaH AdizabdAt paricArapravI cArA diparigrahastaihIMnaM tuchaM syAt uttarotaradevasthAneSu pUrvapUrvadevasthAnejyo gatyAdInAM atta zAstreSu pratipAdanAt // 22 // tathA ratibhuvaH sveneti // 23 5 tyaktaM cicavAkkAyatvarA rUpayA bAdhayA || 23 || punarapi kIdRgityAha / ativiziSTAldAdAdimaditi // 24 // insa TIkA"--te devasthAnamAM rUpa saoNMpatti ityAdi sarva vastu pUrvanI apekSAe suMdaraja male che. 21 lA--paraMtu gati tathA zarIrAdika pUrva pUrvanI apekSAe hIna heAya che. 22 TIkAtha--gati eTale dezAMtara javArUpa ane zarIra eTale deha AdizabdathI paricAra tathA pravIcAra vagerenuM grahmaNa karavuM. te sa hInapaNuM eTale tucchapaNuM prApta thAyache. kAraNa ke, uttarAttara devatAnA sthAnamAM pUrva pUrva devatAnA sthAnathI gati pramukhanuM alpapaNuM zAstrane viSe pratipAdyana karelu che. rara mUlA--utsukaSaNAnA duHkhavaDe rahita evuM uttama devasthAnamAM janma thAya che. 23 TIkA--utsukapaNAthI rahita eTale mana, vacana ane kAyAnI tvarArUpa pIDAthI rahita haiAya che. 23. vaLI te kevu che ! te kahe che. mulA--vaLI te janma atizaya AhvAdathI yukata Ayache.24 Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH adhyAyaH / dow ativiziSTA atyutkarSanAjo ye AhAdAdaya AhAdakuzalAnubaMdhamahAkaTyANapUjAkaraNAdayaH sRkRtavizeSAH tayuktam // 2 // tacyutAvapi viziSThadeza ityAdisamAnaM pUrveNeti // 25 // sugamameva navaraM pUrveNeti pUrvagraMthena sa ca viziSTe deze viziSTe eva kAle sphIte mahAkule ityAdirUpa iti // 35 // vishessmaah| viziSTataraM tu sarvamiti // 26 // prAguktAdativiziSTaM punaH sarva atyaMta niravadyajanma suMdararUpAdi // 26 // kuta etdityaah| TIkAtha-atI utkarSane bhajanArA evA je AlhAda, AnaMda, kuzalAnubaMdha, mahA kalyANakane viSe pUjA karavI vagere sukRto te vaDe yukta evA devarathAnane pAme che. 24 mUlArtha-te devasthAnathI cavyA pachI "sArA dezamAM janma ityAdi je prathama kahyuM tema jANavuM. 25 TIkArtha-viziSTa deza tathA viziSTa kAla tathA prasiddha evuM mahAkula ityAdi je pUrvasUtre kahyuM che, tema jANavuM. 25 pUrva je kahyuM temAM vizeSa kahe che - mUlAtha-pUrve je suMdara rUpAdi kahyAM tethI ahi vizeSa rUpAdi jANavA. 26 TIkArtha-pUrve kahyA je suMdara rUpAdi tethI atizaya viziSTa evA nirdoSa janma tathA suMdara rUpAdi ahiM jANavA. 26 te sthAthI jANavA te kahe che, Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 dharmabinduprakaraNe vividviti o rUDa che daurgatyadaurjAgyAnukulatvAdiparyAyavedyakarmavirahAt / / 27 // prathama ! zujatarodayAditi // 20 // zubhatarANAmatiprazastAnAM karmaNAM paripAkAt // 20 // asAvapi / jIvavIryoTAsAditi // 39 // mUlArtha-azubha karmane nAza thavAthI pUrvokata nirdoSa janma thAya che. 27 TIkArtha-daridratA, durbhAgIpaNuM, dukulatA ityAdi paryAyavaDe vidavA gya evA azubhakarmane nAza thavAthI sarva padArtha vizeSa saMdara pAme che. 27 A azubhakarmane viraha zAthI thAya che ? mUlArtha--atizaya zubha karmane udaya thavAthI azubha karmane nAza thAya che. 28 TIkArtha--atizaya prazasta evA karmone paripAka thavAthI azubha karmane nAza thAya che. 28 te prazaratakarmane udaya zAthI thAya che? mUlArtha-javanA vIryanA Adhaka paNAthI zubha karmane udaya thAya che. 29 Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanamaH zradhdhAthI kaos jIvavIryasya parizudhasAmarthyazakSaNasya jabAsAudrekAt // 5 // eSo'pi / pariNativRheriti // 30 // pariNatestasya tasya zulAdhyavasAyasya vRddherutkarSAt // 30 // zakSiA tattathA svanAvatvAditi // 31 // tasya jIvasya tathAsvanAvatvAt pariNativRddhisvarUpatvAt paripake hi javyatve pratikSaNaM varpata eva jIvAnAM zujatarAH pariNataya iti // 31 // kiMca pranUtodArANyapi tasya nogasAdhanAni, ayatnopana TIkArtha-parizuddha sAmarthya rUpa jIvanA vIryanA adhikapaNAthI atizaya zubhakarmane udaya thAya che. 28 e jIvanA vIryane ullAsazAthI thAya che. ? mUlArtha-jIvanI pariNatinI vRdhithI jIvanA vIryane jelAsa thAya che. 31 TIkArtha-pariNati eTale te te zubha adhyavasAyanA utkarSathI jIvanA vIryane ullAsa thAya che. 31 jIvanI pariNatinI vRddhi zAthI thAya che. ? mUlArtha-pariNatinI vRddhi thavAne jIvane svabhAva che, mATe 3ra 1 TIkArtha-jIvane tevo svabhAva che eTale jIvanuM pariNati vRddhi pAmavAnuM svarUpa che, tethI pariNatinI vRddhi thAya che. kAraNa bhavyapaNuM paripAka pAmatAM kSaNe kSaNe jIvanI zubha pariNatio atizaya vRddhi pAme che. 32 mUlArtha---atizaya udAra evA bhoga bhegavavAnA sAdhana baMdha hetunA abhAve karI udAra sukhanA sAdhane ja thAya che, te praya Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ i dharmabinduprakaraNe. tatvAt prAsaMgikatvAdaniSvaMgAbhAvAtkutsitApravRtteH zunAnubaMdhitvADudArasukhasAdhanAnyeva baMdhahetutvAbhAveneti // 32 // prabhUtAni pracurAyudArAeyudagrANi kiMpunaranyathArUpANItyapizabdArthaH / tasya pUrvoktajIvasya jogasAdhanAni puraparivArAMtaHpurAdIni udArasukhasAdhanAnyevetyuttareNa yogaH kuta ityAha yatnopanatatvAt prayatnena pratpuprADhapuNyaprakarSodayaparipAkAkSiptatvAt, tathAvidhapuruSakArAbhAvenopanatatva DhaukitvAt, tadapi kuta ityAha, prAsaMgikatvAt kRSikaraNa palAlasyeva prasaMgotpannatvAt, etadapi abhiSvaMgAjAvAtU tna vinA prasaMgathI prApta thAya che, kAraNa ke, temAM ati AsakitanA abhAva hevAthI, kutsita ka`mAM pravRtti na heAvAthI ane zubha karmanuM anubaMdhapaNu rahela heAvAthI. mATe pUrve kahelA purUSane prabhUta bhAganA sAdhana udAra sukhanA sAdhanaja thAya che. ema uttarAttara hetu jANavA. TIkA--prabhUta eTale meATA evA pUrve kahelA jIvanA nagara, parivAra, aMtaHpura ityAdi jIvanA bhAga sAdhanA, te sarva baMdha hetunA abhAve karI ati udAra sukhanA sAdhanaja thAyache, anyathA prakAranA aprabhUta ane anudAra evA bhAganA sAdhana khaMdhanA hetu na thAya, temAM zuM kahevuM ? e prati zabdanA artha che. atisukhanA sAdhana bhAganA thAya che, te upara pAMca hetu batAveche. prayatnavinA te prApta thAyache, eTale atizaya meTA puNyanA prakanA udayanA paripAkathI kheMcAtA, te sadhaLA bhAga sAdhana enImeLe AvI maLe che; eTale te prakAranA purUSaprayatna vinA te prApta thAyache, te zAthI thAyache ? prAsaMgika paNAthI maLeche eTale jema khetI karatAM parAkSa utpanna thAyache, tema e bhAga sAdhana enImeLe prasaMge prApta thAyache, te zAthI ? ke AsaktinA abhAvathI eTale bharata vagerenI peThe Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH adhyaayH| jaratAdInAmiva nivimagRSTyanAvAt ayamapi kutsitApraveH kutsiteSu nItimArgottIrNeSu nogasAdhaneSvapratariyamapi zulAnuvAMdhatvAt, mokSaprAptinimicAryadezadRDhasaMhananAdikuzalakAryAnubaMdhAvidhAyitvAtkimityAha, udArasukhasAdhanAnyeva udArasyAnyAtizAyinaH mukhasyaiva zarIracittAhAdarUpasya sAdhanAni janakAni, natvihalokaparalokayorapi duHkhasya / atraiva tAtvikaM hetumAha, baMdhahetutvAnAvena, baMdhasya kugatipAtahetorazunakarmaprakRtilakSaNasya hetutvaM hetunAvaH , prakrAMtabhogasAdhanAnAmeva tasyAnAvena, zdamuktaM javati, prajUtodArANyapi jogasAdhanAni baMdhahetutvAnAvAdArasukhasAdhanAnyeva tasya navaMti, baMdhahetutvAnAvazvAyatnopanatatvAdikAuttarottarahetubIjajUtAddhetupaMcakAditi // 32 // baMdhahetutvAnAvameva vizeSato jAvayannAha / atigADha AsakitanA abhAvathI, te zAthI bane che ke anIti mArgane mukI nIti mArga pravRti thAya che mATe, te paNa zAthI che? zubhAnubaMdhipaNAthI eTale mokSa prAptinA nimittarUpa Arya deza, daDha saMvanana [ zarIrane bAMdhe] ityAdi kuzala kAryanA anubaMdha paNAthI, e kAraNethI kahyuM che ke te udAra sukhanA sAdhanaja che, eTale anya sukhanA karatAM atizaya adhika sukhane utpanna karanAra eTale zarIra tathA citta e baMnene AlhAdarUpa sukhane utpanna karanArA che, paNa A loka tathA paralokamAM duHkhane utpanna karanArA nathI, evA te bhAga sukhanA sAdhana che. A rathale tAttvika hetu kahe che ke, baMdha hetune abhAva che mATe eTale kugatimAM paDavAnuM nimittarUpa je azubha karma prakRti lakSaNa vAlA baMdhanuM hetupaNuM A dekhADelA udAra bhaga sAdhane ne nathI mATe, A kahelI vAtanuM tAtparya e che ke te ghaNAM udAra evA bhega sAdhanene baMdha hetu paNAnA abhAvathI udAra sukhanA sAdhanaja te purUSane thAya che. je baMdha hetune abhAva che te prayatna zivAya prApta thAya che, ItyAdi uttarottara hatu ane tenA hetubhUta pAMca hetuothI baMdha hetune abhAva jANe. 32 have te baMdha hetupaNAnA abhAvane vizeSathI bhAvanA karatA kahe che. para Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma binduprakaraNe azubha pariNAma eva hi pradhAnaM baMdhakAraNaM tadaMgatayA tu vAghamiti // 33 || pariNAma eva diryasmAtpradhAnaM mukhyaM baMdhakAraNaM narakAdiphalapApakarmabaMdha nimittaM natvanyatkiMcit tadaMgatayAtvazunapariNAmakAraNatayA punrvaahymNt:purapurA viMdhAraNamiti // 22 / / 410 kuta ityAha / tadabhAve bAhyAdalpabaMdhanAvAditi // 34 // tadanAve azubha pariNAmAnAve bAhyAjjIvahiMsAderalpavandhanAvAttucchabandhotpatteH 34 mUlA-azubha pariNAmaja baMdhanuM mukhya kAraNa che ane azubha pariNAmanA kAraNapaNe karIne khAdya evA aMtaHpurAdika te adhanA kAraNa che. 33 TIkA azubha pariNAma mukhyapaNe karmanA baMdhanuM kAraNa che, eTale narakAdika phulavAlA pApakama tenA baMdhanuM nimitta thAya che, paNa bIjuM kAMi pApakama kAMi baMdha thavAnuM nimitta thatuM nathI ane bAhya evA aMtaHpura tathApura pramukha je karmabaMdhanA kAraNa kahyAM che,te azubha pariNAma thavAnAM nimitta kAraNapaNe kahelA che, paNa mukhya karmabaMdhanuM kAraNa te azubha pari NAma che. 33 azubha pariNAma baMdhanuM mukhya kAraNa che, te zI rIte ? tenA uttara kahe che. malA-azubha pariNAmanA abhAva chatAM Ave evA ja vahiMsAdikathI alpa madha thAya che, mATe. 34 TIkA te azubha pariNAmanA abhAva sate bAhya evA je jIvahi sAdika tenAthI alpa badhapaNuM che, te hetu mATe je azubha pariNAma che teja suSya karma baMdhanuM kAraNa che. 34 Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH adhyAyaH / etadapi kathamityAha / vacanaprAmANyAtiti // rUpa // vacanasyAgamasya prAmANyAtpramANabhAvAt / / 35 / / etadeva jAvayannAha / bAhyopamarde'pyasaMjJiSu tathAzruteriti // 36 // bAhyaH zarIramAtrajanyaH sa cAsAvupamardazca bahutamajI vopaghAtarUpaH tatrApi kiM punastadAve ityapizabdArthaH / asaMjhiSu saMpUrbrajamahAmatsyAdiSu tathAspatayA baMdhasya zruteH 'sannI khala paDhamaM ityAdervacanasya sihAMte samAkarNanAt / tathAhi, saMjJino mahAmatsyAdayo yojanasahasrAdipramANa zarIrAH, svyNcuurmazubha pariNAmane abhAva chatAM mAhiMsAdikathI alpabadha thAya che, e zI rIte? tenA uttara kahe che. ' mUlA-tIrthaMkaranA vacananuM pramANa che. mATe, 35 TIkA--vacana eTale AgamanuM pramANa paNuM che, azubha pariNAmane karmabaMdha thavAnuM mukhya kAraNapaNuM che. mATe, 35 tenI bhAvanA karatA kahe che, d 411 mUlA--mAhera thayelI hiMsA chatAM paNa asanA jIvAne viSe pUrve kahyuM tema zAstramAM sa'bhalAya che, mATe, 36 TIkA khAdya eTale mAtra zarIrathI thayela upama eTale hiMsA arthAt zarIrathI thayeleA dhaNA jIvAne upadhAta, atizaya dhaNA jIvonA upaghAta na thatAM te alpabaMdha hAya temAM zu kahevu? e zrRtti zabdanA artha che. asaMjJI eTale sa'mUrchima evA mahA mayAdi prANIo, temane viSe te prakAranA apabaMdhanuM zravaNa thAya che.--siddhAMtamAM saMbhalAya che, te A pramANe asa MjJI jIva prathama naraka sudhI jAya che. " ityAdi vacanetu siddhAMtamAM zravaNa thAya che,te viSe viratArathI kaheche" asaMjJI evA mahAmastyAdi ke jee eka sahastrayeAjana vagerenA pramANavA Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabindu prakaraNe ''' emahAsamudramanavaratamA loDyamAnAH, pUrvakovyA dijI vino'nekasatva saMghAtasaMhArakAriNo'pi ratnapranApRthivyAmeva utkarSataH pavyopamAsaMkhyeyajAgajI viSu caturthaprataravarttinArakeSu janma jante na parataH / taMDulamatsyastu bAhyopamardAnAve'pi nirnimicamevApUritA titIvrarau'dhyAnAMtarmuhUrttamAyuranupAvya saptamanarakapRthivyAM trayatriMzatsAgaropamAyurnArika utpadyate iti, pariNAma eva pradhAnaM baMdhakArae miti siddha navatIti // 36 // evaM sati yadanyadapi siddhimAskaMdati taddarzayati / 412 evaM pariNAma eva zuno mokkAraNamapIti // 37 // evaM yathA azunabaMdhane tathA pariNAma eva zunaH samyagdarzanAdirmodakAraNamapi muktiheturapi kiM punarvadhasyetyapizabdArthaH // 37 // lA zarIrathI yukta che, svayaMbhUramaNa mahAsamudrane nira Mtara DAlanArA che, pUrva keATI vagere pramANa sudhI jIvanArA che ane aneka prANIonA samUhane sa hAra karanArA che, paNa pehelI ratnaprabhA pRthivImAMja utkarSa thI palyApamanA asaMkhyeya bhAganA AyuSyavAlA ane pehelI narakanA cAthA pAthaDAne viSe vatA evA je nArakI, tene viSe janmane prApta kare che, paNa tethI AgaLa jatA nathI. ane taMdula matsya ke je bahArathI jIvaMsAne abhAva chatAM paNa nimitta vinA atitIvra raudradhyAna karanAra DhAvAthI aMtarmuhUtta AyuSya pAlIne sAtamI narakabhUmimAM tetrIza sAgarApamanI AyuSye yukta evA nArakI utpanna thAya che, tethI pariNAma eja baMdhanuM pradhAna kAraNa che, e vAta siddha thAya che. 36. ema chatAM paNa bIjI vAta siddha thAya che, te darzAve che-- mUlA--mAkSanu kAraNa paNa zubha pariNAmaja che. 37 TIkA e prakAre jema azubhabadhane viSe pariNAmaja kAraNa che, tema meAkSanuM kAraNa paNa samyag darzanAdi zubha pariNAma che, eTale meAkSanu kAraNa pariNAma che, teA baMdhanuM kAraNa thAya, temAM zuM kahevuM ? ema prazikhtatA artha che. 37 Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattama athavA 413 kuta ityAha / tadanAve samagrakriyAyoge'pi mokSAsijeriti // 30 // tasya zubhapariNAmasyAnAve samagrakriyAyoge'pi paripUrNazrAmaNyocitavAhyAnu ThAnakalApasaMnave'pi kiMpunastadabhAve ityapizabdArthaH / mojhAsiddhaH nirvaannaanisspiita | rA .. etadapi kuta ityAha / sarvajIvAnAmevAnaMtazo graiveyakopapAtazravaNAditi // 39 // sarvajIvAnAmeva sarveSAmapi vyavahArArhANAM prANinAmanaMtazo'naMtAn vArAna graiveyakeSu vimAnavizeSeSUpapAtasyotpateH zravaNAnAstre samAkarNanAt // 35 // mokSanuM paNa kAraNa zubha pariNAma che, e zAthI jANavuM ? mUlArtha-zubha pariNAmane abhAva ane saMpUrNa kriyAne coga chatAM paNa mokSanI siddhi thatI nathI, mATe. 38 TIkAtha-samagra kriyAne yoga chatAM paNa eTale paripUrNa muni paNAne ucita evA bAhya anuSThAnanA samUhane saMbhava chatAM paNa zubha pariNAmane abhAva chatAM mekSanI siddhi thatI nathI, to samagra kriyAne yoga na chatAM mekSanI siddhi kyAMthI thAya ? ema RSi zabdano artha che 38 samagra kriyAne vega chatAM paNa mokSane abhAva zAthI kahe che? mUlArtha-sarva jIvone paNa anaMtavAra raiveyakane viSe upapAta thayela che, ema zAstrathI zravaNa thAya che, mATe 39 TIkAI-vyavahAra rAzimAM vattatA evA sarva jIvone anaMtavAra zreyaka vimAnane viSe utpanna thavAnuM zAstramAM zravaNa che, te mATe zubha pariNAma vinA saMpUrNa kriyAne vega chatAM paNa mokSa thatuM nathI. 39 Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 dharmavinduprakaraNe. yadi nAmaivaM tataH kiM siddhamityAha / samagra kiyAjAve tadaprApteriti // 40 // samagra kriyAnAve paripUrNa zrAmaNyAnuSThAnAnAve tadaprApteH navanaiveyako papAtAprAptaH tathAcAvAci "ApopApatA mukA gevejjagesuyasarIrA / na ya tatthA'saMpuSpAe sAhu kiriyA navavAci" 1 // 40 // upasaMharannAha / sarva jIvAnI anaMtavAra utpatti veyakane viSe saMbhaLAya che, te uparathI ahiM zuM siddha thayu ? te kahe che. mUlA--samagra kriyAnA abhAva thatAM te navamA traiveyakanI prApti thatI nathI. 40 TIkA samagra kriyAnA abhAva eTale paripUrNa zramaNapaNAnI kriyAnA AcaraNanA abhAva, te thatAM navamAM caiveyakane viSe utpattinI prApti nathI, mATe zubha pariNAma vinA samagra kriyAne cAga chatAM paNa meAkSanI prApti thatI nathI. tene mATe zAstramAM kahelu' che--" sAmAnyapaNe sarva veAe veyakane viSe anaMtA zarIra mukayA che, eTale anativAra tyAM utpanna thayA che, evuM bhagavaMtanu vacana che, ane e gatreyakane viSe asaMpUrNa evI sAdhu kriyAe karI utpanna thavuM thatuM nathI. mATe sa MpurNa sAdhu kriyA chatAM paNa jo samyag darzanAdirUpa zubha pariNAma na heAya teA jIvane meAkSanI prApti thatI nathI, mATe sAkSanuM paNa pradhAna che. 19 1 40 kAraNa tevI rItanA zubha pariNAma have cAlatA prasaMganI samApti karatAM kahe che. Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakSamaH adhyAyaH | ztyapramAdasukhavRddhyA tatkApTA sidhau nirvaannaavaaptiritiiti||41|| ityevamuktanItyA'pramAdasukhasyApramazatAlakSaNasya vRdhthyotkaSaNa tasya cAri tradharmasya kASTAsiddhau prakarSaniSpattau zailezyavasthAlavaNAyAM nirvANasya sakalakleza lezavinirmuktejIvasvarUpalAjalakSaNasyAvAptiAna itiH parisamAptAviti // 1 // yatkiMcana zunaM loke sthAnaM tatsarvamevahi / anubaMdhaguNopetaM dharmAdApnoti mAnavaH // 42 // iti / yankicana sarvamevetyarthaH zunaM suMdaraM loke trijagabaNe sthAnaM zakrAdyavasthAsvabhAvaM tatsarvameva hi sphuTaM, kIdRzamityAha, anubaMdhaguNopetaM jAtyasvarNaghaTitaghaTAdivat, nattarottarAnubaMdhasamanvitaM dharmAuktaniruktAdApnoti bajate mAnavaH pumAn , mUlArtha-A prakAre apramAda sukhanI vRddhivaDe cAritra dharma nI moTI siddhi thatAM mokSanI prApti thAya che. 41 TIkArca-evI rIte kahela nItivaDe apramattapaNArUpa lakSaNavAlA sukhanI vaddhivaDe cAritra dharmanI utkRSTa siddhi thatAM zilezIkaraNanI avarathAne viSe nirvANane lAbha thAya che, eTale samasta kalezanA lavamAtrathI rahita evA jIva svarUpane lAbha thavArUpa mekSanI prApti thAya che. ahiM ti zabda samApti arthamAM che. 41 mUlAI_je kAMI lekane viSe IdriAdikanA pragaTa zubhasthAnakahevAya che, tene uttarottara zubha guNa sahita e manuSya gharmathI pAme che. 42 TIkArtha-je kAMI eTale sarva traNa lokamAM je suMdara sthAna che eTale IMdrAdikanI avarathArUpa zubharathAna je jAtivaMta suvarNanA ghaDAnI peThe utarottara zubhAnubaMdha sahita pragaTa zubha sthAna che. tene pUrve nirUpaNa karelA dharmathI manuSya pAme che. ahiM je manuSya zabdanuM grahaNa karela che, te tene ja Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 dharmabinduprakaraNe mAnavagrahaNaM ca tasyaiva paripUrNadharmasAdhanasahatvAditi // 42 // tayA- dharmaciMtAmaNiH zreSTho dharmaH kalyANamuttamam / hita ekAMtato dharmo dharma evAmRtaM param // 43 // iti etannigadasiddhameva paraM yatpunaH punadharmazabdopAdAnaM taddharmasyAtyaMtAdaraNIyatAkhyApanArthamiti // 3 // tathA-caturdazamahAratnasaGlogAnnRSvanuttamam / cakravartipadaM proktaM dharmadevAvijU nitam // 4 // caturAnAM nAnAM nApatti-vRti-purohita-na-tu-vasthe ivIra -- vani-rajiLI-va-ka-leNAnAM sAta vanaphi paripUrNa dharmasAdhana karavAmAM samarthapaNuM che ema jaNAvavAne mATe karyuM che. dara mUlAI-vaLI dharma te zreSTha e ciMtAmaNi che, dharma uttama kalyANarUpa che, dharma ekAte hitakAraka che ane dharma eja parama amRta che. 43 TIkArtha-A zlokano artha prathama kahyA pramANe ja che, paraMtu je vAraMvAra dharma zabdanuM grahaNa karyuM che te dharmanuM atyaMta AdaravApaNuM prasiddha karavAne mATe che. kaka mUlArthI--cAda mahA ratnone bhegathI manuSyane viSe uttama gaNAtuM evuM cakravartInuM pada dharmanI lIlAne mAtra vilAsa che, ema kaheluM che 44. TIkArtha-senApati, gRhapati, purohita, hAthI, azva, vaAki(mIrAtrI) strI, cakra, chatra, carma, maNi, kAkiNI, kha ane daMDa vagere cauda mahAratnene Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH adhyAyaH / 417 tayA suMdarajogAt nRSu nareSu madhye'nuttamaM sarva pradhAnaM kiM tadityAha cakravartipadaM cakradharapadavI proktaM pratipAdita siddhAMte dharmahelAvijR bhitam dharmalIlAvilasitamiti // 13 // iti zrImunicaMdrasUriviracitAyAM dharmabiM'vRttau dharmaphalavidhiH saptamo'dhyAyaH vyAkhyAtaH . 00ccoccoom saga eTale paranI apekSA rahita suMdara upabhoga, tenAthI manuSyane viSe cakravartInuM pada eTale cakravartInI padavI siddhAMtamAM dharmanI lIlAne vilAsa cha, sebha hetu cha. 43 zrI municaMdrasUriviracita dharmabindunI vRttimAM dharma lavidhi nAme sAtamo adhyAya tathA tenI vyAkhyA samApta thaI. samAptaH saptamodhyAyaH / / Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ E adhunASTama Aratyate / tasya cedamAdisUtram / kiM ceha bahunoktena tIrthakRttvaM jagajitam / parizukhAdavApnoti dharmAbhyAsAnnarottamaH // 1 // iti / kiMcetyamyuccaye, iha dharmaphalaciMtAyAM bahunA pracureNoktena dharmaphona yatastIrthakRttvaM tIrthakarapadalakSaNaM jagacitaM jagajjaMtujAtahitAdhAnakara parizuddhAdamalIma mU Ta aa . 28nuM daha.. - GI ve AThamA adhyAyane AraMbha karavAmAM Ave che, tenuM A prathama sUtra che. mUlAI-vadhAre zuM kahevuM ? uttama purUSa ati zuddha dharmanA abhyAsathI jagatane hitakArI evA tIrthaMkarapaNAne pAme che. 1 TIkArtha_f# ' e abhuccaya arthamAM che. A dharmaphalanI ciMtAne viSe dharmanuM ghaNuM phala kahevuM, tethI zuM ? jethI narottama eTale svabhAvathIja bIjA sAmanya purUSamAM pradhAna evo purUSa nirmala dharmanA abhyAsathI jagata jIvanA hitane karanAra evA tIrthaMkarapaNAne pAme che, te vAta Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamaH adhyaayH| 41e sAdavAmoti nabhate dharmAcyAsAt pratItarUpAnnarottamaH svanAvata evaM sAmAnyAparapuruSapradhAnaH / tathAhi / tIrthakarapadayogyajaMtUnAM sAmAnyato'pi lakSaNamidaM zAstreSU Syate / yathA ete AkAlaM parArthavyasaninaH upasarjanIkRtasvArthAH, uvitakriyAvaMta, rInAvA, sAlAgni, pradaNAnurAdhA, kRtajJatAvatA, anupahatacittAH, devagurubahumAninaH, tathA gaMjIrAzayA iti // 1 // ___ nanu yadi tIrthakRttvaM dharmAdavAmoti tathApi kathaM tadeva prakRSTaM dharmaphalamiti jhAtuM zakyamityAha / nAtaH paraM jagatyasmin vidyate sthAnamuttamam / tIrthakRttvaM yathA samyakU svaparArthaprasAdhakam // 2 // iti // darzAve che. tIrthaMkara padane yogya evA jIvonuM lakSaNa sAmAnyathI paNa zAstromAM A pramANe kaheluM che -"egya purUSa jIvatA sudhI pArakA arthane sAdhavAnA vyasanavAlA, potAnA arthane gANa karanArA, ucita kriyA AcaranArA, dInabhAva vagaranA, saphala AraMbhavAlA, pazcAttApa nahIM karanAra, kRtajJatAnA svAmI, jemanuM citta haNAyuM nathI tevA, devagurUnuM bahumAna karanArA ane gaMbhIra AzayavAlA hoya che te purUSa tIrthaMkara padane yogya hoya che. 1 ahiM kaI zaMkA kare ke, jo tIrthaMkarapaNuM dharmathI pamAya che, te te tIrthakarapaNuM dharmanuM utkRSTa pula che, ema zI rIte jANI zakAya ? tene uttara Ape che - mUlArtha-A jagatane viSe sArI rIte potAnA ane paranA arthane sAdhanArUM jevuM tIrthaMkarapaNuM che, tevuM bIjuM koI uttama sthAna potAnA tathA paranA arthane sAdhanArUM nathI. 2 Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ags: pavitra ne naiva ataH tIrthakRttvAtparamanyat jagatyasminnupalacyamAne carAcarasvabhAve .. vidyate samasti sthAnaM padamuttamaM prakRSTaM tIrthakRttvamuktarUpaM yathA yena prakAreNa samyag yathAvat svaparArthaprasAdhakaM svaparaprayojananiSpAdakam // 2 // tava rAvati* paMcasvapi mahAkalyANeSu trailokyazaMkaram / tathaiva svArthasaMsiddhyA paraM nirvANakAraNam // 3 // iti // paMcasvapi napunarekasminneva kacinmahAkavyANeSu garnAdhAnajanmadinAdiSu trailokyazaMkaraM jagattrayamukhakAri tIrthakRttvamityanuvartate / itthaM parArthasAdhakatvamuktvA svArthasAdhakatvamAha / tathaiva trailokyasukhakaraNaprakAreNa svArthasaMsiddhyA dAyikasamyagdarzanajhAnacAritraniSpattyA paraM pradhAnaM nirvANakAraNaM muktiheturiti // 3 // TIkAtha-pUrve jenuM svarUpa kaheluM che, ane pitAnA ane paranA arthane rUDA prakAre sAdhanArUM je tIrthakarapaNuM A carAcara jagatamAM uttama rathAnarUpa che, tenAthI bIjuM kaI uttama sthAna nathI ja. 2 tIrthakarapaNuM ravaparArthanuM sAdhaka che, teja arthanI bhAvanA kare che. mUlArtha-tIrthaMkarapaNuM pAMca evA paNa mahA kalyANakane viSe traNa lekane sukha karanAruM che, temaja potAnA arthane sAdhavAthI mekSanuM utkRSTa kAraNa che. 3, TIkArya-te tIrthakarapaNuM, garbhAdhAna, janmadivasa vagere pAMca kalyANakane viSe traNa lokamAM sukha kare che, paNa eka kalyANakane viSe sukha kare che ema nathI ema zratti zabdane artha che. A prakAre padArthanuM sAdhakapaNuM kahI have vArthanuM sAdhakapaNuM kahe che. tevI rIte traNa lokanA sukhane karavAne prakAre ravArthanI siddhi eTale kSAyika samyam darzana, jJAna ane cAritranI siddhi te vaDe pradhAna evuM mekSanuM kAraNa tIrthakara paNuM che. 3 Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraNamaH adhyAyaH | ityuktaprAyaM dharmaphalamidAnIM taccheSameva udgrmnuvrnnyidhyAna ti che che sugamameva paraM taccheSamiti dharmaphalazeSam // 4 // etadeva darzayati / tacca sukhaparaMparayA prakRSTanAvazuH sAmAnyaM caramajanma tathA tIrthakRttvaM ceti // 5 // taJca tatpunadharmaphalazeSamudagraM paraMparayA uttarottarakrameNa prakRSTanAvazuzaH sakAzAt kimityaah| sAmAnya tIrthakarAtIrthakarayoH samAnaM caramajanma apazcimadehabAjalakSaNaM tatheti pakSAMtaropadepe tIrthakuttvaM tIrthakarajAvalakSaNaM caH samuccaye // 5 // mUlArtha_evI rIte dharmanuM bahudhA phala kahyuM, have tenuM avazeSa je utkRSTa phala tenuM varNana karIe chIe. 4 TIkArya-A sUtrane artha sugama che. zeSa eTale dharmanuM bAkI raheluM utkRSTa phila. 4 dharmanuM avazeSa utkRSTa kala darzAve che. mUlArtha-te dharmanuM zeSa phala sukhanI paraMparAe karI utkRSTa bhAvanI zuddhi thavAthI sAmAnyapaNe chelle janma ane tIrthaMkarapaNuM e be utkRSTa phala che. 5 TIkArya-te dharma phalanuM moTuM zeSa-phala utkRSTa phala e che ke, u. rettara sukhanI paraMparAne kema karIne bhAvanI vizeSa zuddhi thavAthI eka to sAmAnya eTale tIrthakara tathA atIrthakara--e baMnene sarakhuM evuM chelluM janma tathA tIrthaMkarapaNuM e be dharmane utkRSTa pula che. ahi ra zabdano artha samu mAM che. 5 Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabinduprakaraNe tatrAkliSTamanuttaraM viSayasaukhyaM, hInannAva vigamaH, udagratarA saMpat, prabhUtopakArakaraNaM, AzayavizudhiH, dharmapradhAnatA, avaMdhya kriyAtvamiti // 6 // tatra sAmAnyatazcaramajanmani akliSTaM pariNAmasuMdaramanuttaraM zepabhogasaukhyenyaH pradhAnaM viSayasaukhyaM zabdAdisevAlakSaNaM, hInanAva vigamaH, jAtikulavinavavayo'vasthAdinyUnatArUpahInatvavirahaH, udagratarA prAgnavecyo'tyaMtoccA saMpat vipadacatuSpadAdisamRdhiH tasyAM ca prajUtasyAtinUyiSTasyopakArasya svaparagatasya karaNaM vidhAnaM ataeva Azayasya cittasya vizudhiH amAlinyarUpA, dharmapradhAnatA dharmaMkasAratvaM, atinipuNavivekavazopalabdhayathAvasthitasamastavastutattvatayA avaMdhyA aniSphalA kriyA dharmArthAcArAdhanarUpA yasya tdbhaavstram | | mUlArtha-te sAmAnya carama bhavane viSe kaleza rahita ane ane pradhAna evuM viSaya sukha male che, hIna bhAvano nAza thAya che, tathA atizaya moTI saMpatti male che,ghaNuM upakAra karAya che, aMtaH karaNanI zuddhi thAya che, dharmane viSe pradhAnatA thAya che ane sarva kriyAnI saphaLatA thAya che. 6 TIkAthe-te sAmAnya carama bhavane viSe kalezarahita eTale pariNAme suMdara ane zeSa bheganA sukhethI pradhAna evuM viSaya sukha thAya che, eTale zAdi pAMca viSaye bhagavAya che. hIna bhAvane nAza thAya che eTale jAti kula, vaibhava, vaya, avasthA ityAdikanI nyUnatA rUpa hInapaNAne nAza thAya che. atizaya uMcI eTale pUrvabhavathI atyaMta ucca evI dvipada ( dAsa dAsI) ane catuSpada (pazu) vagerenI samRddhi ane temAM atizaya pitAne ane para no upakAra kare, ethI ja Azaya-hRdayanI vizuddhi eTale amalinatA thAya che. dharmanuM ja ekasArapaNuM eTale atinipuNa evA vivekathI prApta thayela yathArtha sarvatattvavaDe kriyAnI saphaLatA thAya che, eTale dharma artha ane kAma nI sevArUpatA prApta thAya che, eTalA padArtho carama janmane viSe prApta thAya che. 6 Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamaH adhyaayH| 423 tathA-vizudhyamAnA'pratipAticaraNAvAptiH, tatsAtmyanAvaH javyapramodahetutA, dhyAnasukhayogaH, atishyrssipraaririti s . vizuddhyamAnasya saMklizyamAnavilakSaNatayA apratipAtinaH, kadAcidapyabaMzanAjaH, caraNasya cAritrasyAvApti naH, tatazca tena vizudhyamAnApatipAtinA caraNena sAtmyaM samAnAtmatA tatsAtmyaM tena sahakInAva ityayaH, tena nAvo javanaM pariNatiriti, javyapramodahetutA navyajanasaMtoSakAritvaM, dhyAnasukhayogaH dhyAnasukhasyAroSasukhAtizAyinaH cinirodhalakSaNasya yogaH atizayaddhiprAptiH atizayarddharAmoSadhyAdirUpAyAH prAptiH // 7 // tatI lera- mUlAI-zuddha ane jene nAza thato nathI evA cAritranI prApti thAya che, te cAritranI sAthe AtmAno ekIbhAva thAya che, te bhavya janane pramodanuM kAraNa thAya che. dhyAnane sukhane yoga thAya che, ane atizaya RddhinI prApti thAya che. 7 TIkArtha-hInapaNathI vilakSaNa hevAthI vizuddha evA ane jyAre paNa jene nAza thato nathI, evA cAritrane lAbha thAya che te pachI vizuddha ane avinAzI evA cAritranI sAthe eka bhAvarUpa pariNati thAya che eTale bhavya jananA pramAdanuM kAraNa thAya che eTale bhavya janane saMtoSa karavAnuM kAraNapaNuM prApta thAya che. dhyAna sukhane vega thAya che eTale samagra sukhane ullaMdhana kare tevA cittane nirodha karavArUpa lakSaNa che jenuM tevA yoga thAya che ane AmarSa auSadhi vagere labdhionI prApti thAya che. 7 pUrvokta guNa prApta thayA pachI kAle karIne Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ H . dharmabinduprakaraNe. apUrvakaraNaM, rupakazreNiH, mohasAgarAttAraH, kevavAnivyaktiH, paramasukhavAja iti // 7 // apUrvANAM sthitighAtarasaghAtaguNazreNiguNasaMkramApUrvasthitibaMdhanakalAnAM paMcAnAmarthAnAM prAcyaguNasthAneSvaprAptAnAM karaNaM yatra tadapUrvakaraNamaSTamaguNasthAnako tatazca rupakasya ghAtikarmaprakRtikSayakAriNo yateH zreNirmohanIyAdiprakRtikSayakramarUpA saMpadyate, rupaka zreNikramazcAyaM, iha paripakasamyagdarzanAdiguNo jIvazvaramavatI aviratadeza viratapramattApramattasaMyatAnyataraguNasyAnakasyaH prapatItrazuddhadhyAnAdhInamAnasaH, kapakazreNimArurukurapUrvaguNasthAnakamavApya prathamataH caturo'naMtAnubaMdhinaH krodhAdIn yugapat kSapayitumAranate tataH sAvazeSeSveteSu mithyAtvaM payitumupakramate / tatastadavazeSe mithyAtve ca kINe samyagamithyAtvaM samyakaM ca kramocinatti / tadanaMtaramevAbaddhAyuSko'nivRttikaraNaM nAma sakannamAhApohai mUlArtha--apUrvakaraNa (AThamA guNasthAna)ne pAme che, pachI kSapaNI kare che, pachI moharUpa samudrane utare che, pachI kevalajJAna thaI parama sukha (mela)no lAbha prApta thAya che. 8 TIkAtha--apUrva karaNa eTale prathamanA guNarathAnamAM na prApta thayelA evA je rithatighAta, rasaghAta, guNazreNi, guNa saMkrama tathA apUrva ritibaMdha lakSaNavAlA pAMca artha jemAM karavAmAM Ave che, te apUrvakaraNa nAme A muM guNa rathAnaka kahevAya che, te pachI kSapaka e sAdhu eTale ghAtakarmanI prakRtine kSaya karanAra e muni tenI zreNuM eTale mehanIyAdi karma prakRtinA kSayakrama rUpa je zreNuM te utpanna thAya che, te kSapaka zreNine krama A prakArane che. samya darzanAdi guNa jenA paripakva thayA che, e carama zarIrI jIva eTale avirata, dezavirata, pramatta saMyata ane apramatta saMyata e cAramAMthI kaI eka guNarathAnamAM rahelo jIva vRddhi pAmatA evA atizaya tIvra ane zuddha evA dhyAnane pitAnuM mana AdhIna karI, kSepaka zreNine ArahaNa karavAnI icchAvAlo thaI apUrva guNasthAnane prApta karI prathamathI ja cAra evA anaMtAnubaMdhI krodhAdikane ekI sAthe nAza karavAno AraMbha kare che, te pachI Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamaH adhyaayH| kasaha navamaguNasthAnakamapyArohati / tatra ca tathaiva pratikSaNaM vizudhamAnaH kiyasvapi saMkhyAteSu nAgeSu gateSvaSTau kaSAyAn apratyAkhyAnAvaraNapratyAravyAnAvaraNasaMjJitAn krodhAdIneva dapayitumArajate / vIyamANeSu ca teSvetA ghomazakRtIradhyavasAyavizeSAnnidrAnidrA1 pracanApracanA styAnadi3 narakagatidha narakAnupUrvoe tiryaggatiH tiryagAnupUrvI ekeMdriya bIMdriya e trIMdriya 10 caturiMdriyajAtinAma11 AtapanAma 12 udyotanAma 13 sAdhAraNanAma 14 sthAvaranAma 15 sUdamanAma 16 lakSaNAH kSapayati / tato'STakaSAyAvazeSakSaye yadi puruSaH pra. te anaMtAnubaMdhI dhAdhika kAMIka avazeSa rahe te mithyAtvane kSaya karavA mAMDe che, te pachI anaMtAnubaMdhI krodhAdikanA avazeSane tathA kSaya karavA mAMDeluM mithyAtva e baMnene kSaya kare che. te pachI samyak mithyAtva eTale mizrapuMja ane sabhyatva eTale zuddhapuMja e baMne anukrame khapAve eTale prathama mizrapujane ane pachI zuddhapujane khapAve tyAra bAda jeNe A yuSya bAMdhyuM nathI, e jIva sarva mehane nAza karavAmAM ekakuM evuM anivRtti karaNa nAmanuM je navamuM guNarathAnaka che, te upara ArohaNa kare che ane temAM pUrvokta rItane anusare pratikSaNe zuddha thato e guNasthAnanA keTalAeka saMkhyAtA bhAga jatAM apratyAkhyAnAvaraNa ane pratyAkhyAnAvaraNa evA nAmavAlA krodhAdi ATha kaSAne nAza karavAno AraMbha kare che, ane te ATha kaSAya kSaya karavA mAMDatAM A soLa prakRtiene kaI jAtanA adhyavasAya vizeSe karIne nAza kare che, te seLa prakRtionA nAma A prakAre che- 1 nidrAnidrA, 2 pracala pracalA, 3 svAddhi, 4 naraka gati, panarakAnupUrvI, 6 tiryagati, 7 tiryagAnupUrvI, 8 ekedriya, 9 DhIMdriya, 10 rIMdriya, 11 caturiMdriya jAti nAma, 12 Apa nAma, 13 udyAta nAma, 14 sAdhAraNa nAma, 15 sthAvara nAma ane 16 sUkSma nAma-e soLa lakSaNavAlI prakRtine khapAve te pachI ATha kaSAyanA avazeSa eTale apratyAkhyAnAvaraNa ane pratyAkhyAnAvaraNanA zeSane kSaya kare. tyAra bAda zreNi karanAra je purUSavedI hoya te napuMsakavedane khapAve, te pachI trIvedane khapAve ane te pachI Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 dharmabinduprakaraNe tipattA tato napuMsakavedaM tataH strIvedaM tato hAsyAdiSaTkaM tataH punaH puruSavedaM payati / yadi punarnapuMsakaM strI vA tadA puruSavedasyAne svavedamitaravedadhyaM ca yathA jadhanyaprathamatayA payati / tataH krameNa krodhAdIn sajvalanAn trIn ataH bAdarasonaM cAtraiva dapayitvA sUkSma saMparAyaNaguNasthAne ca sUkSmaM sarvathA vinivRttasakalamoha vikArAM kINamohaguNasthAnAvasyAM saMzrayate / tatra ca samujaprataraNazrAMtapuruSavat saMgrAmAMgaNa vinirgatapuruSavaghA mohanigrahanizcata nibaddhAdhyavasAyatayA parizrAMtaH sannatarmuhUrta vizramya tadguNasthAnakadhicaramasamaye nijAmacale caramasamaye ca jhAnAvaraNAMtarAya prakRtidazakaM darzanAvaraNAvaziSTa prakRticatuSkaM ca yugapadeva kRpayati hAsyAdika vagere chane khapAvI purUSadane khapAve ane je kSapaka zreNi karanAra napuMsaka hoya athavA patrI hoya te purUSadane ThekANe potAnA vadane khapAve ane pachI bAkInA be vedane khapAve eTale je kSepaka zreNi karanAra napuMsaka hoya to prathama ratrIvedane ane pachI purUSadane khapAve tyAra bAda pitAnA vedane khapAve. je strIveda hoya to prathama napuMsaka vedane ane pachI purUSa vedane ane pachI pitAne vedane khapAve, tyAra pachI anukrame saMjavalana krodhAdika traNa kaSAyane khapAve, pachI bAda lobhane eja guNa rathAnamAM khapAvIne sUkSma saMparAya guNathAnamAM sUkSma lobhane khapAve che, tene khapAvyA pachI sarva prakAre sarva meha vikAra jemAM nivRtta thayA che, evI kSINameha guNarathAnakanI avarathAne Azraya kare che. tyAM samudrane tarI thAkelA purUSanI peThe tathA saMjhAmarUpa AMgaNAmAMthI yuddha karI nIkalelA purUSanI peThe mahine nigraha karavAmAM nizcala adhyavasAya bAMdhavAthI pariprAMta thayelo te jIva te bAramA gurathAnamAM vizAmAM laIne te guNarathAnanA bIjA carama samayane viSe eTale chellA samayathI prathama rahelA samayane viSe nidrA ane pracalA e be prakRtine khapAve ane carama samayane viSe jJAnAvaraNanI pAMca ane aMtarAyanI pAMca e daza prakRti tathA darzanAvaraNanI avaziSTa prakRti cAra e rIte citra prakRtine sAtheja khapAve che. A kSepaka zreNI viSe je kahevAmAM AvyuM che, te jeNe AyuSya bAMdhela nathI, tene uddezIne che. jeNe AyuSya bAMdhela che, te te sAta Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aBH: adhyayaH | baddhAyuH punaH saptakaphyAnaMtaraM vizramya yathAnivaddhaM cAyuranunUya navAMtare ApakazrINa samarthayata iti / yazcAtrApUrvakaraNopanyAsAnaMtaraM rUpakaNerupanyAsaH sa saiddhAMtikapakSApekSyA, yato darzanamohasaptakasyApUrvakaraNastha eva vayaM karotIti tanmataM, na tu yathA kArmagraMthikAniprAyeNa / viratasamyagdRSTyAdyanyataraguNasthAnakacatuSTayastha iti tato mohasAgarottAraH moho mithyAtvamohAdiH sa eva sAgaraH svayaMnUramaNAdipArAvAraH mohasAgaraH tasmAuttAraH parapAraprAptiH / tataH kevalAjivyaktiH kevala sya kevalajJAnakevanadarzanaladANasya jIvaguNasya jhAnAvaraNAdighAtikarmoparatAvajivyaktirAvirnAvaH / tataH paramasukhalAnaH paramasya prakRSTasya devaadisukhaatishaavinA muvI lA prApti ne 4 2 | prakRtine apAvyA pachI-eTale cAra anaMtAnubaMdhInI ane traNa darzana mehanIyanI--ema sAta prakRti khapAvIne vizrAMti le che ane pachI pote jevI rIte AyuSya bAMdhyuM che, tevI rIte bheLavIne anya bhavamAM kSapakazreNuMne prAraMbha kare che. ahiM apUrva karaNa karyA pachI lapakazreNinuM kahyuM che, te saiddhAMtikanI apekSAe kahyuM che. jethI apUrvakaraNa guNarathAnamAM rahetA darzana mohinInA saptakane kSaya kare che, e te saiddhAMtikane je abhiprAya tene svIkArIne kahe luM che, paraMtu karmagraMthanA abhiprAya pramANe kaheluM nathI. karmagraMthanA karanArane abhiprAya e che ke, -avirataka samyam daSTi ityAdi cAra guNarathAnaka mAMthI game te guNasthAnamAM rahelA jIva upakaraNa kare te pachI mithyAtva mahAdirUpa svayaMbhUramaNa pramukha samudra temAMthI utaravuM thAya che, eTale sAme pAra javAya che. te pachI kevalajJAna ane kevala darzana rUpa jIvane guNa pragaTa thAya che, eTale jJAnAvaraNAdi dhAtikarmane nAza thatAM Atma guNa pragaTa thAya che. te pachI devatAne sukhathI adhika evA sukhane lAbha thAya che. te viSe zAstramAM kaheluM che. Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabinduprakaraNe " yacca kAmasukhaM loke yaca divyaM mahAsukham / vItarAgasukhasyedamanaMtAMze na vartate " // 1 // iti / atraiva hetumaah| sArathAiita che ? sadArogyasya nAvArogyarUpasya ApteAnAt // 10 // iyamapi kuta ityAha / jAvasaMnipAtakayAditi // 11 // jAvanipAtasya pAramArthikarogavizeSasya kayAdhucchedAt // 11 // saMnipAtameva vyAcaSTe / "A lokane viSe je kAma sukha che ane deva lokane viSe je divya mahAsukha che, te sAluM ekatra karIe to paNa vItarAganA sukhane anaMtame bhAga paNa na thAya. 1 9 parama sukhane lAbha thAya che, tenuM kAraNa darzAve che. mUlAI--niraMtara ArogyanI prApti thaI che, mATe paramasukhane lAbha thAya che. 10 TIkAI-bhAva niregatA rUpa Aregyane lAbha tha che mATe. 10 niraMtara bhAva ArogyanI prApti paNa zAthI thaI che ? te kahe che. mUlAI-bhAva saMnipAtane nAza thAya che, mATe sadA ArogyanI prApti thaI che. 11 TIkArya-bhAva saMnipAta eTale pAramArthika roga vizeSa je tene kSaya thAya che. 11 bhAva saMnipAtanuM svarUpa kahe che. Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThaH adhyAyaH rAgaSamohA hi doSAstathA tathAtmadUSaNAditi // 1 // rAgaSamohA vakSyamANalakSaNAH hi sphuTaM dossaanaavsNnipaatruupaaH| atra hetumaah| tathA tathA tena tena prakAreNa aniSvaMgakaraNAdinA Atmano jiivza sUpaw/kivAmApati | 22 // tattvanedaparyAyairvyAkhyeti nyAyAjAgAdIneva tattvata Aha / aviSaye'bhiSvaMgakaraNAjAga iti // 13 // aviSaye prakRtivizarArutayA matimatAmajiSvaMgAnaheM snyAdau vastuni aniSvaMgakaraNAJcittapratibaMdhasaMpAdanAtkimityAha rAgo doSaH // 13 // tatraivAgnijvAlAkalpamAtsaryApAdanAdveSa iti // 14 // mUlArtha-te te prakAre AtmAne dUSita karavAthI rAga, dveSa ane moha e traNa tridoSa rU5 bhAva saMnipAta kahela che. 12 TIkArya-jemanuM lakSaNa Agala kahevAmAM Avaze evA rAga dveSa ane meha e traNa bhAva saMnipAta rUpa pragaTa tridoSa che, tenuM kAraNa darzAveche, te te prakAre Asakita karAvavI vagere karI jIvane vikAra pamADe che, tethI rAga, dveSa ane mohane bhAva saMnipAta kahevAya che. 12 svarUpa, bheda ane paryAya e traNe karIne vyAkhyA karavI e nyAya che, tethI tattvathI rAgAdikanuM ja svarUpa kahe che. mUlArtha- ayogya viSayane viSe Asakti karavI e rAga kahevAya che. 13 TIkArtha-vabhAvathI nAzavaMta paNAne laIne buddhimAna purUSone Asakita karavAne agya evAM je strI Adi padArtha temAM mananI je Asakita karavI, te rAga rUpa deSa kahevAya che. 13 mUlArtha-teja nAzavaMta padArthane viSe Asakti thatAM azinI jvAlA je matsara kare te heSa rUpa doSa kahevAya che. 14 Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karU0 dharmabinduprakaraNe tatraiva kacidarthe'jiSvaMge sati agnijvAlAkapasya samyakAdiguNasarvasvadAhakatayA mAtsaryasya parasaMpattyasahiNaNunAvalakSaNasyApAdanAvidhAnAt So toSaH 24 heyetaranAvAdhigamapratibaMdhavidhAnAnmoha iti // 15 // iha nizcaya nayena heyAnAM mithyAtvAdInAmitareSAM copAdeyAnAM samyagdarzanAdInAM nAvAnAM / vyavahAratastu viSakaMTakAdInAM srakcaMdanAdInAMca adhigama sthAvabodhasya pratibaMdhavidhAnAt svatanakaraNAnmoho doSaH // 15 // arthateSAM nAvasaMnipAtatvaM samarthayannAha / / satsveteSu na yathAvasthitaM sukhaM svadhAtuvaiSamyAditi // 16 // TIkArtha-teja ke strI Adi padArthane viSe Asakti thatAM samyakasvAdi guNane sarva prakAre dAhakarI nAza kare che mATe agninI javAlA jevo je paranI saMpattine na sahana karavA rUpa lakSaNa vAlA matsarane karavAthI zreSa nAmane deSa kahevAya che. 14 mUlArtha-tyAga karavAgya ane grahaNa karavA yogya padAthenA jJAnano aTakAva karavo te moha nAmano doSa kahevAya che.15 TIkArya-A rathele nizcayanayavaDe karIne heya-tyAga karavA yogya evA mithyAtva vagerene ane upAdeya grahaNa karavA yogya evA samyam darzana vigerene bhAva temanuM ane vyavahAranayavaDe viSa tathA kAMTA pramukha heya padArthane ane mAlA caMdana pramukha upAdeya padArthanA jJAnano pratibaMdha karavAthI-aTakAva karavAthI meha nAmano deza thAya che. 15 e rAga, dveSa ane moha--e traNa bhAva saMnipAta che, ema jaNAvatAM mUlArtha_e rAga, dveSa ane meha chatAM yathArtha sukha na thAya kAraNa ke, AtmAnI mUla prakRtinuM viSamapaNuM thAya che. 16 Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraNama: adhyAyaH ja karU? satsvateSu rAgAdiSu na naiva yathAvasthitaM pAramArthikaM sukhaM jIvasya atra hetuH svadhAtuvaiSamyAt / dadhati dhArayati jIvasvarUpamiti dhAtavaH samyagdarzanAdayo guNAH svasthAtmano dhAtavaH teSAM vaiSampAt yathAvasthitavastusvasvarUpaparihAreNAnyathArUpatayA navanaM tasmAt / yathAhi vAtAdidopopaghAtAcAtuSu rasAmRgAdiSu vaiSamyApanne na dehino yathAvasthitaM kAma nogajaM manaH samAdhi vA zarma kiMcana banante tayA amI saMsAriNaH sattrAH rAgAdidopavazAtsamyagdarzanAdiSu mantrImasarUpatAM prApteSu na rAgaSamohopazamajaM zarma samAsAdayaMtIti // 16 // amumevArtha vyatirekata aaah| vINeSu na duHkhaM nimittAnAvAditi // 17 // TakAtharAgAdi chatAM jIvane yathArtha eTale jevuM che, tevuM sukha thatuM nathI. tenuM kAraNa kahe che, pitAnA dhAtunuM viSamapaNuM thavAthI eTale jIvane svarUpane dhAraNa kare te dhAtu kahevAya samyam darzanAdi guNo te dhAtu, temanuM viSamapaNuM thavAthI jIvanuM yathArtha svarUpa jaNAtuM nathI, paNa anya prakAre jaNAya che te upara daSTAMta Ape che. jema vAyu pramukha daiSanA upaghAtathI rasa, rUdhira vagere dhAtuonuM viSamapaNuM thatAM dehadhArI prANuone jema kAma bheganuM athavA mananI samAdhinuM kAMI sukha prApta thatuM nathI, temaja A saMsArI jene rAgAdi doSane vazathI samyagadarzanAdi atizaya malinarUpa paNAne pAmatAM rAgaSa ane mahinA upazamathI je sukha thavuM joIe te sukha rAga dveSa ane mahinA udayathI jIvane prApta thatuM nathI. 16 e arthane vyatireka paNe-ulaTIrIte kahe che mUlAI--rAgAdi kSINa thatAM duHkha nathI, kAraNa ke jIvane duHkha thavAnA rAgAdi nimitta kAraNano abhAva che. 17 Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 dharmabinduprakaraNe. koNeSu rAgAdiSu na duHkhaM nAvasaMnipAtajaM samutpadyate kuta iti cekucyate nimittAnAvAbhivaMdhanavirahAditi // 17 // tarhi kiM syAdityAha / AtyaMtikalAvarogavigamAt paramezvaratAtestattathAsvanAvatvAt paramasukhanAva itIti // 10 // AtyaMtikaH punIvAbhAvena jAvarogANAM rAgAdInAM yo vigamaH samuccedaH tasmAt yA paramezvaratAyAH zakracakrAdhipAdyaizcaryA tizAyinyAH kevalajJAnAdilakSaNAyA AptiH prAptiH tasyAH paramasukhanAva ityuttaraNa yogaH kuta ityAha / tattathAsvabhAvatvAta, tasya paramasukhanAlasya tathA svanAvatvAt paramezvaratArUpatvAt paramasukhanAvaH saMpadyate iti vAkyaparisamAptAviti // 17 // TIkAtha-rAgAdi kSINa thatAM bhAvasaMnipAtathI thayeluM je du:kha te utpanna nathI thatuM zA mATe ? tenuM kAraNa kahe che. duHkhanA kAraNe je rAgAdi tene viraha thAya che, mATe. 17 jayAre duHkha na thAya tyAre zuM thAya ? te kahe che. mUlArtha-bhAvagane atyaMtanAza thavAthI paramezvarapaNAnI je prApti teva! parama sukhano lAbha thAya che, kAraNake, paramasukhanA lAbhano tevA prakArane svabhAva che. 18 TIkAtha-rAgAdika je bhAvaroga temane vigama eTale viccheda, te thavAthI iMdra, cakravartI vagerenA ezvaryane atikramaNa karatI ane kelijJAnAdi lakSaNavAlI paramezvaratAnI je prApti tenuM nAma paramasukha lAbha kahela che. e uttaranI sAthe saMbaMdha che, te parama sukha lAbha kahevAnuM kAraNa zuM che ? ke parama sukha lAbhane paramezvaratArUpapaNuM che, mATe je parama sukha utpanna thAya che, ahiM ti zabda vAkyanI samAptine dekhADe che. 18 1 pharIthI na thavuM e prakArane nAza. Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamaH adhyaayH| 433 ityaM tIrthakarAtIrthakarayoH sAmAnyamanuttaraM dharmaphanamanidhAya sAMpataM tIrthakattvalakSaNaM tdnidhaatumaah| vaMkalanananiti : 2U deveMjANAM camarazakrAdInAM harSasya saMtoSasya jananaM saMpAdana miti // 19 // tayA pUjAnugrahAMgateti // 20 // pUjayA janmakAlAdAracyA nirvANaprAptastattannimittena niHpAditayA amaragirizikharamajanAdirUpayA yo'nugraho nirvANavIjanAnanUto jagattrayasyApyupakAraH tasyAMgatA kAraNalAvaH / jagavato hi pratItya tattannibaMdhanAyA naktibharanirjarAmarapranuprabhRtiprabhUtasattvasaMpAditAyAH pUjAyAH sakAzAt nUyasAM navyAnAM evI rIte tIrthakara ane atIrthakara e baMnenuM sAmAnyapaNe pradhAna evA dharmanuM phala kahIne have tIrthaMkara paNa rUpa lakSaNavAluM moTuM dharmaprala kahevAne graMthakAra kahe che. mUlAI-deverone harSa utpanna karanAra tIrthakarapaNuM che. 19 TIkAI-ve eTale camaka, zadra vagere temane harSa-saMtoSa utpannakaranAra evuM tIrthaMkarapaNuM che. 19 mUlArtha-pUjA vaDe jagatanA anugrahanuM kAraNarUpa tIrthaMkarapaNuM che. 20 TIkArtha-pUjA eTale prabhunA janmakAlathI mAMDIne nirvANanI prApti sudhI te nimittavaDe merU parvatanA zikhara upara ranAna vagere karavA rUpa pUjA, te vaDe anugraha eTale mokSa bIjanA lAbha rUpa traNa jagatane upakAra tenI aMgatA eTale kAraNa rUpa che. bhagavaMtane uddezI bhagavaMta jenuM kAraNa che, evI ane bhaktinA samUha vaDe bharapUra evA IdrAdikanA samUha rUpa prANuoe 55 Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jarU. dharmabinduprakaraNe mokAnuguNo mahAnupakAraH saMpadyate iti // 20 // tathA prAtihAryopayoga iti // 21 // pratihArakarma prAtihAryaM taccAzokavAdi yadavAci / " azokavRkSaH surapuSpavRSTiH divyo dhvanizcAmaramAsanaM ca / jAmamaMtra dunirAtapatraM satyAtihAryANi jinezvarANAm // 1 // tasyopayoga upajIvanamiti // 21 // tataH paraMparArthakaraNamiti // 2 // paraM prakRSTaM parArthasya paraprayojanasya sarvasattvasvanApApariNAminyA pIyUSapA nasamadhikAnaMdadAyinyA sarvato'pi yojanamAnanUminAgayAyinyA vANyA anyaizca saMpAdana karela pUjAthI ghaNAM bhavya prANIone mokSane anusarato samyakajvAdi lAbha rUpa mahAnU upakAra thAya che. 20 - mUlAI-vaLI aSTa mahA prAtihAryane upayoga thAya che. 21 TIkAI--pratihAranuM kAma te prAtihArya, te azoka vRkSa vagere che, ATha prakAranA prAtihArya che, tene mATe kahyuM che ke, 1 azoka vRkSa, 2 deve karelI puSpa vRSTi, 3 divya dhvani, 4 cAmara, 5 siMhAsana, 6 bhAmaMDala, 7 dubhi ane 8 chatra, e ATha jinedhana prAtihArya che. " 1 te prAtihAryane upabhega karanAruM tIrthakarapaNuM che. 21 mUlArtha-te pachI utkRSTa arthane karanArUM tIrthaMkarapaNuM che. rara TIkArtha-para eTale utkRSTa artha-projana tenuM kAraNa eTale, sarva prANuone potapotAnI bhASA rUpe pariNAma pAmatI, amRtanA pAnathI paNa adhika AnaMda ApanArI ane sarvathI paNa eka jana sudhInA bhUmi bhAga sudhI janArI vyApArI vANI ane bIjA te te vicitra upAye (nAnA Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aTamaH adhyAyaH / nainaizriaivAyai tuM nizpAnamiti | chjh // tameva ' praviSNunena ' sthAniA ' kRtiraMparAtharaNuM " tasena sUtrakdNbken sphuTIkurvannAha / avicchedena nUyasAM mohAMdhakArApanayaM hRdyairvacanajAnu ni diti // 3 // vicchedena yAvajjIvamapi nUyasAmane kalako TipramANAnAM javyajaMtUnAM mohAMdhakArasyAjJAnAMdhatamasasyApanayanamapasAraH hayairhRdayaMgamairvacanajAnu nirvAkya ki rau: || || mohAMdhakAre cApanIte yatsyAtmA [NinAM tadAha / sUkSmajAvapratipattiriti // 24 // rUpa prakAranA upAyA ) vaDe pArakA mekSa rUpa artha saMpAdana karanAra tIrthaMkara paNuM che. 22 ene utkRSTa para prayojanane pravina e sUtrathI Ara'bhI * kRti paraMparAtharaNuM ' e sUtra paryaMta sUtreAnA samUha vaDe phUTa karatAM kaheche, mUlA--manahara vacana rUpa kiraNA vaDe ghaNAM prANIonA meAha rUpa adhakAranA nAza karavA, evu tIrthaMkarapaNuM che. 23 TIkA avicchedra eTale yAvavita lAkhA, karADA bhavya prANIenA ajJAna rUpa aMdhakAranA peAtAnA vacana rUpa kiraNA vaDe nAza karavA, evu' tIrthaMkara pazu che. 23 che. 24 prANIonuM mehAMdhakAra dUra thayA pachI je thAya che, te kahe che. mUlA sUkSma bhAva eTale vAdi padArthonuM jJAna thAya Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 dharmabinduprakaraNe. sUdamANAmanipuNabuphijiragamyAnAM lAvAnAM jIvAdInAM prtipttirvvadhA che tataH annAmRtAkvAmiti 25 . sUkSmajAveSveva yA zradhA ruciH sevAmRtaM tridazanojanaM tasyAsvAdanaM hRdayajivhayA samupajIvanamiti // 25 // tataH tenuSkAnayoga ti 26 sadanuSThAnasya sAdhugRhasthadharmAcyAsarUpasya yogaH saMbaMdhaH // 26 // tataH paramApAyahAniriti // 17 // paramA prakRSTA apAyahAniH narakAdikugatipravezalacyAnarthasAryocchedaH | 27 . TIkArtha-sUkSma eTale sAmAnya buddhi vAlAone agamya evA jIvAdi bhAvano bodha thAya che. 24 bhalArtha-te pachI zraddhA rUpa amRtanuM AsvAdana thAya che. 25 TIkAtha-sUkSma bhAvane viSe rUci thavA rUpa devatAnuM bhajana je amRta tenuM AvAhana eTale mana rUpa jihA vaDe grahaNa karavuM thAya che. 25 mUlArtha-te pachI sArA anuSThAnano vega thAya che. 26, TIkArtha-sadanuSThAna eTale sAdhu dharma athavA gRhatha dharmanA abhyAsa rUpa sArI kriyA tene saMbaMdha thAya che. 26 mulAI-ve pachI utkRSTI anarthanI hAni thAya che. ra7 TIkArtha-parama eTale utkRSTI, anarthanI hAni eTale nArakAdi kagatimAM praveza thavAthI prApta thayelA moTA anarthanA samUhane atizaya nAza thAya che. 27 Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraNamaH adhyAyaTI tato'pi upakriyamANanavyaprANinAM yatsyAttadAha / sAnubaMdhasukhabhAva uttarottaraH prakAmapranUtasattvopakArAya avaMdhyakAraNaM nivRteriti // 20 // sAnubaMdhasukhanAva uttarottara uttareSu pradhAnaghUttaraH pradhAnaH prakAmaH prauDhaH sUtaH ativadu yA sarovaraH sarve saMpatti sa vAvaMda vaMdhyo hetu nirnirvArA go a nigamanA ! iti paraMparArthakaraNamiti // 25 // ityevaM yathA prAguktaM paraMparArthakaraNaM tasya jagavata iti // 2e / / te pachI upakAra karavA mAMDelA bhavya prANIone tIrthaMkara prabhunA - canathI je lAbha thAya che, te kahe che. mUlArtha atizaye zreSTha evo avicchinna sukha bhAva prANIonA moTA upakArane artha thAya che ane te mekSanuM adhyasaphala kAraNa che, eTale adhikathI adhika sukhanI paraMparAe karI yAvat mekSa sukhano sAco hetu che. 28 TIkArya-uttarottara eTale pradhAnane viSe paNa pradhAna evo niraMtara sukhabhAva je atizaya ghaNo prANuone upakAra kare che ane te sAnuM baMdha sukha bhAvathI thayela upakAra mekSanuM satya kAraNa che. 28 te utkRSTI parArtha karavAnA svarUpanI samApti karatAM kahe che. mUlArtha--A prakAre utkRSTa pArakA arthanuM karavuM te tIrtha karapaNAnuM phUla che. 29 TIkArtha-prathama kahevA pramANe tIrthakara bhagavAnanuM para jInA u tkRSTA prajananuM karavA paNuM che, 29 Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 dharmabinduprakaraNe sAMprataM punarapyutnayoH sAdhAraNaM dharmaphalamAha / navopagrAhikarmavigama iti // 30 // paripAlitapUrvakoTayAdipramANasayogakevaliparyAyayorate navopagrAhikarmaNAM vedanIyAyunAmagotrarUpANAM vigamo nAzo jAyate // 30 // tataH nirvANagamana miti // 31 // nivAti dehino yasmAniti nirvANaM siddhikSetraM jIvasyaiva svarUpAvasthAnaM vA tatra gmnmvtaarH|| 31 // tatra ca punarjanmAdyannAva iti // 35 // have pharIvAra sAmAnya carama janma ane tIrthakarapaNuM e baMnenuM sAdhAraNa dharma pala kahe che. mUlArtha-pagrahI evA vedanIyAdi cAra aghAti karma ne nAza thAya che. 30 TIkAtha-pUrva koTI Adi pramANa vAluM saMgi kevalI paryAyapaNuM jemaNe paripAlana kareluM che evA tIrthakara ane atIrthakara e baMne cidamAM guNaThANane aMte bhopagrahI karma eTale vedanIya, Ayu, nAma ane gotra rUpa cAra karma teno nAza thAya che. 30 malAI-te pachI tIrthakara ane atIrthakara e baMnenuM nivaNa-mekSa gamana thAya che. 31 TIkArya-dehadhArI prANu jethI nirvANa pAme te nirvANa-mokSa kahevAya che, eTale siddhakSetra athavA jIvanuM potAnA svarUpamAM rahevuM tene viSe gamana karavuM, te nirvANa gamana kahevAya che. 31 mUlArtha-te mekSa pAme sate pharIvAra janma vagereno abhA2 thAya che, rUra Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eNamaH adhyAyaH | karUNa punarvitIyatRtIyAdivAraM yajanmAdInAM jnmjraamrnnprbhRtiinaamnaanaamjAva pratyeti che. 39 || Jtra hetuH + bIjAnAvato'yamiti // 33 // vIjasyAnaMtarameva vakSyamANasyAnAvAt ayaM purnajanmAyabhAva iti // 33 // bIjameva vyAcaSTe / karmavipAkastaditi // 34 // karmaNAM jJAnAvaraNAdInAM vipAka udayaH tatpunarjanmAdibIjamiti // 3 // na ca vaktavyameSo'pi nirvANagato jIvaH sakA bhaviSyati ityAha / TIkAtha--te mekSamAM bIjIvAra, trIjI vAra ityAdi thanArA janma, jarA ane maraNa vagere anarthone abhAva thAya che, atyaMta ucacheda thAyache. 32 mokSa pAmyA pachI pharIvAra janma maraNAdina thavAmAM kAraNa kahe che. mUlArtha--e janmAdikano abhAva bIjanA abhAvathI thAca che. 33 TIkAI-bIja je AgaLa kahevAmAM Avaze, tenA abhAvathI A punarjanma vagerene abhAva thAya che, eTale bIja vinA jema aMkurA na thAya tema karma bIja vinA janmAdi thatA nathI. 33 te janma maraNAdikanA kAraNe rUpa bIjane kahe che. mUlAI--janmAdikanuM bIja kAraNa kamane vipAka che. 34 TIkArtha-jJAnAvaraNAdika karmane je udaya te janmAdikanuM bIja kAraNa che. 34 mekSamAM gayele jIva paNa karma sahita thaze ema kahevuM nahIM, te kahe che, Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabinduprakaraNe ane vArAviti che rU5 re akarmA ca karma vikalazcAsau nirvANazaraNo jIvaH // 35 // bhavatu nAma akarmA tathApi punarjanmAdyasya naviSyatItyAha / tata va ta ti ( rU . tahata eva karmavata eva tadprahaH punarjanmAdinAvaH / / 36 // nanu kriyamANatvena karmaNa AdimattvaprasaMgena kathaM sarvakAlaM karmavata eva tadgraha ityaashNkyaah| tadanAditvana tathAnAvasijheriti // 37 // mUlAI-nirvANa gatajIva karma rahita thayA te pharIthI karma sahita thavAnA nathI 35 TIkArtha-mekSamAM gayela chava karma rahita thAya che. 35 bhale nirvANa gata jIva karma rahita he tathApi tene pharIthI janma maraNAdika thaze, te zaMkAne uttara kahe che. mUlArtha-karmavAlAne ja pharIthI janma vagere thAya che. 36 TIkArtha-karma sahita evA jIvane ja pharIthI janma maraNAdika thAya che, karma hitane janmAdi thatA nathI. 36 aMhI kaI zaMkA kare che, jene jIva kare te karma kahevAya che, evI vyuM tpattithI karmane AdipaNAne prasaMga prApta the, te te vaDe sarva kAlakarma vALAne ja te janmAdikanuM grahaNa kevI rIte thAya? eTale prathama ekalo jIva haze teNe karma karyA tyAre te sakarma thayo. A zaMkAne uttara Ape che. mUlAI-te karmanA anAdi bhAve karI karmavAlAne ja janmAdikanuM grahaNa thAya evA bhAvanI siddhi thAya che mATe. 37 Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amaH adhyAyaH tasya karmaNaH kRtakatvenApyanAditvena dvitIyAdhyAyaprapaMcitayutcayA tathAjAvasya tata eva tadgraharUpasya sipharniSpatteriti // 30 // nag, jhAnino dharmatIrthasya kartAraH paramaM padam / gatvAgacchati nUyo'pi bhavaM rInijAta che ? iti vacanaprAmANyAtkathaM nAkarmaNo'pi janmAdigraha ityAzaMkyAha / sarvavipramuktasya tu tathA svabhAvatvAniSThitArthatvAnna tadgrahaNe nimittamiti // 3 // sarveNa karmaNA viSamuktasya punastathAsvanAvatvAttatmakArarUpatvAtkimityAha TIkAtha--te karmanuM karavApaNuM che, te paNa bIjA adhyAyamAM kahela savistara yuktivaDe karmanuM anAdipaNuM siddha karela che, tethI tathAbhAva eTale karmavAlAne ja punarjanmAdikanuM grahaNa thAya, e bhAvanI siddhi thAya che, e kAraNathI kamarahita evA siddha mahArAjane pharIthI janmAdika thatAM nathI. 38 - keI zaMkA kare ke, "dharma tIrthanA karanArA jJAnI purUSe mekSamAM jaine tIrthane ucheda dekhI pharIthI pAchA saMsAramAM Ave che." 1 AvA vacananA pramANathI karma rahita ne janmAdinuM grahaNa kema na thAya? A zaMkAne uttara Ape che. malArtha-sarvathA karmathI mukata thayelAne tevA prakAranA svabhAvane laIne potAnA prajanane saMpUrNa karanArA evA mekSanA jIvane punarjanmAdi grahaNa karavAmAM koI nimitta rahyuM nathI. 39 TIkArtha-sarva karmathI mukAela che, tenuM tevA prakAranuM svarUpa che, tethI temaja teNe sarva prayajana pUrNa karela che, tethI e jIvane janmAdi grahaNa 56 Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmacinhAvaro niSThitArthatvAt niSpananiHzeSaprayojanavAkhetoH naiva tadgrahaNe janmAdigrahaNe nimittaM hetuH samastIti / ayamaniprAyaH yo hi sarvaiH karmatiH sarvathApi vipramukto bhavati na tasya janmAdigrahaNe kiMcinimittaM samasti niSThitArthatvena janmAdigrAhakasvanAvAnAvAt / yazca tIrthanikAralakSaNo hetuH kaizcitpa rikaMspyate so'pyanupapannaH kaSAyavikArajanyatvAttasyeti // 35 // evaM ca sati yatsiSaM tadAha / nAmano gati kao | na naiva ajanmanaH utpAda vikalasya jarA vayohAnirakSaNA saMpadyate // 37 // karavAmAM koI paNa kAraNa nathI. kahevAnuM tAtparya e che ke, je jIva sarva thI sarvathA mukAya che, tene janmAdi grahaNa karavAmAM kAMI paNa nimitta nathI. kAraNa ke, tene sarva prajananI samApti thaI che, tethI janmAdikane grahaNa karAvanAra je svabhAva tene abhAva che ane keIe kalpelo tIrthanA ucheda karavArUpalakSaNavAle hetu paNa ghaTato nathI. kAraNa ke, te hetune kaSAyarUpa vikArathI utpanna thavApaNuM che. bhAvArtha evo che ke, jene kaSAya rahI gayA hoya tene evo vicAra thAya ke, "mArUM tIrtha uccheda thayuM che, tethI huM avatAra laine pharIthI tenuM sthApana karUM." paNa jene sarvathA karmane kSaya thayela che, tene e vicAra Ave ja nahIM. 39 ema thatAM je siddha thayuM, te kahe che. mUlArtha-janmarahita thayelA jIvane jarAvasthA hatI nathI, 40 TIkArya-janma-utpati rahita evA purUSane vayane nAza thavArUpa jarAvarathA utpanna thatI nathI. 40 Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama adhyAyaH "Hu evaM ca na maraNajayazaktiriti // 41 // neti pratiSedhe maraNajayasya pratItarUpasya saMbaMdhinI zaktibIjarUpeti // 30 // tathA vanyapaka phati che 4ra na ca naiva anyaH tRSaNAbunudAdiH upadravo vyasanaM // 2 // tarhi kiM tatra syAdityAzaMkyAha / vizudhasvarUpavAna iti // 43 // vizuddhaM nirmalImasa yatsvarUpaM tasya lAnaH prAptiH // 43 // tathA pratyaMti vyAvadhAnivRtti riti ! che atyaMta bhavA AtyaMtikI vyAbAdhAnivRttiH shriirmaansvythaavirhH||4|| mUlArtha-janma ane jarAne abhAva thatAM maraNanuM bhaya rahetuM nathI. 41 TIkArtha-je maraNanA bhayanI bIjarUpa zakti te rahetI nathI. 41 mulAI-vaLI siddhanA jIvane bIje paNa koI upadrava rahete nathI. 42 TIkArtha-vaLI mekSamAM tRSA, bhukha vagere anya upadrava rahetA nathI. 42 tyAre mekSamAM zuM hoya che? tene uttara kahe che. mUlAtha- ati zuddha evA sva svarUpano lAbha thAya che. 43 TIkAtha-karma malathI rahita evA zuddha AtmasvarUpanI prApti thAya che. 43 mUlAthu-duHkhanI atyaMta nivRtti thAya che. 44 TIkArya-zarIra ane mana saMbaMdhI pIDAne atyaMta uccheda thAya che. 44 Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 888 dharmavihughavajo. tAmeva vishinsstti| sA. nirupamaM sukhamiti // 4 // sA AtyaMtikI vyAvAdhAnivRttiH nirupamamupamAtItaM sukhaM // 45 // atra hetu sarvatrApravRtteriti // 6 // sarvatra heye upAdeye ca vastuni apravRtteravyApAraNAt // 46 // zyamapi kathamityAha / sAraMvAdviti che jas . te atyaMta duHkhanI nivRttine vizeSapaNe dekhADe che. mUlAthu-dukhanI atyaMta nivRtti eja nirUpama sukha che.45 TIkArya-zarIra tathA mana saMbaMdhI duHkhanI sarvathA nivRtti te upamAM rahita sukha che. 45 siddhanA jIvane evuM nirUpama sukha che, tenuM kAraNa kahe che. mUlAI-siddhinA jIvane sarva ThekANe pravRtti nathI, tethI e nirUpama sukha che. 46 TIkArya-tyAga karavA yogya tathA grahaNa karavA yogya evA kaI paNa padArtha upara siddhanA jInI pravRtti rahI nathI tethI temane anupama sukha che. 46 siddhanA jIvane kaI ThekANe pravRtti nathI, e zAthI kahe che ? mUlArtha karavA yogya kAryanI samApti thaI che, mATe. 47 Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamaH adhyaayH| 45 samAptAni niSThitAni kAryANi yasya sa tathA tadbhAvastattvaM tsmaat||dhmaa atrvaanyunycymaah| ra vaita vilumiti | Hr na naiva caH samuccaye etasya nirdRtasya jaMtoH kacidarthe autsukyaM kkssaarANa I | nanu kimetanniSidhyata ityAha / Tu caitasvAstharinArAneti ... mukhaM punaretadautsukyaM kathamityAha svAsthyavinAzanena svAsthyasya sarva TIkArtha--jenA kevala jJAnAdi kArya saMpUrNa thayA che, evA siddhane keI ThekANe pravRtti karavAnI rahI nathI, mATe temane satkRSTa sukha che. 47 e vAtanI sarva rIte puSTi karatAM kahe che. mUlArtha-e siddhanA jIvane koI kArya karavAmAM utsukapaNuM rahetuM nathI. 48 TIkArtha-nivRta eTale mekSa pAmelA jaMtune koI padArthane viSe vAMchArUpa utsukapaNuM rahetuM nathI. rane artha samuccayamAM che, eTale sidunI sarvatra apravRtti che, evo artha thAya che. 48 ahiM koI zaMkA kare ke, siddhanA jIvane utsukapaNane niSedha kema kare che? tene uttara Ape che- mUlArtha-svasthapaNunA sukhano nAza karavAthI e utsukapazuM duHkharUpa che. 49 TIkArca-e utsukapaNuM te duHkharUpa che, tene uttara Ape che. sarva sukhanuM mUla rUpa je svarathapaNuM, tene nAza karIne utsukapaNuM du:kha Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabinduprakaraNe yuvamUDhasyA nona | HD | yadi nAmautsukyAtsvAsthyavinAzastathApi kathamasya duHkhruuptetyaashNkyaah| phuHkha zaktayukato'svAsthyasijheriti // 5 // duHkhazakte':khabIjarUpAyA udrekata udbhavAt sakAzAdasvAsthyasya AtmanyevAsvasthatArUpasya sike saMjavAt // 50 // asvAsthyasikirapi kathaM gamyA ityAha / aitipravRti che ? ahitapravRttyA ahiteSu duHkhazaktayudrekavazasaMjAtAsvAsthyanivargakeSu vastuSu rUpa che. 49 jo ke utsukapaNAthI svarathapaNAne vinAza thAya che, te paNa e UsukapaNAne duHkharUpatA kema che? evI zaMkA karI tene Utara Ape che - mUlAthu-duHkhanuM bIjarUpa utsukapaNAnI utpatti thavAthI asvasthapaNAnI siddhi thAya che tethI 50 TIkArya-duHkhazakti eTale dukhanA bIjarUpa je zakita tenA utpana thavAthI AtmAne viSe avarathapaNAnI Utpatti thAya che, mATe utsukapaNuM duHkharUpa che. pa0 ' avarathANAnI siddhi kaI rIte jANavAmAM Ave che? te zaMkAne uttara Ape che. malArtha--ahitakArI vastune viSe pravRtti karavAthI asvasthatA jaNAya che. 51 TIkArya-ahitakArI vastune viSe pravRtti karavAthI avarathANuM jaNAya che, eTale duHkhanI zakitanA adhikapaNAne laine utpanna thayela Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamaH adhyaayH| manaHprItipradapramadAdiSu pravRttyA ceSTanena // 51 // atha svaasthysvruupmaah| svAsthyaM tu nirutsukatayA pravRtteriti // 52 // svAsthyamasvAsthya vilakSaNaM punarnirutsukatayA autsukyaparihAreNa pravRtteH vizag pa . evaM ca sati yatsiddhaM tadAha / paramasvAsthyahetutvAtparamArthataH svaasthymeveti|| 13 // paramasvAsthyahetutvAt cittaviplavaparihAreNa prakRSTasvAvasthAnanimittatvAt paramArthataH tatvavRttyA svAsthyameva nirutsukatayA pravRttiriti saMvadhyato sA ca jagavati - - asvasthapaNAne utpanna karanAra evI manane prIti upajAvanAra strI vigere varatune viSe pravartavAthI avarathapaNuM jaNAya che. 51 have svaratAnuM svarUpa kahe che- mUlArtha-utsukapaNae (uchAMchaLApaNue) rahita pravRtti karavAthI svasthapaNuM pragaTa thAya che. para TIkAtha-sarva kAryane viSe cAlatA mukIne pravRtti karavAthI ravathatA prApta thaI che, ema siddha thAya che. para ema svarathapaNuM siddha thatAM zI siddhi thaI ? te kahe che- malArtha--utkRSTa svasthapaNAnuM kAraNapaNuM che, tethI para. mArthapaNe nirUtsukapaNe pravRtti che, eja svasthapaNuM jANavuM. 53 TIkAtha-parama svarathapaNAnA kAraNane laIne eTale cittane upadravanA parihAravaDe utkRSTa evA pitAnA svarUpamAM rahevAne nimittane laIne paramArthathI eTale tatva vRttithI nirUtsukapaNe pravRtti che, teja ravAthapaNuM Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabinduprakaraNe kevalini samasti iti sihaM yata na tasya kacidautsukyamiti / nanulave'pavarge caikAMtato nispRhasya kathaM vihitetarayorarthayorasya pravRttinivRttI syAtAmiti / ucyate dravyata eva pUrvasaMskAravazAt kulAlacakrabhramavat syAtAm // 53 // etad nAvayannAha / __bhAvasAre hi pravRttyavRttI sarvatra pradhAno vyavahAra phati che. jAvasAre mAnasavikaTapapuraHsare hizabdaH pUrvoktanAvanArthaH / pravRttyamavRttI sarvatra vihitetryorrthyorvissye| kimityAha / pradhAno jAvarUpaH vyavahAro jANavuM. te nirUtsaka pravRtti kevalI bhagavAnane viSe rahelI che, tethI te kevalI bhagavAnane keI ThekANe utsukapaNuM nathI, e vAta sidhdha thaI. ahiM koI zaMkA kare ke, saMsAra tathA mokSane viSe ekAMta nispRha evA kevalI bhagavAnane yogya arthamAM pravRtti ane agya arthamAM nivRtti kaye prakAre thAya che? te zaMkAne utara Ape che. pUrva saMskArane laine kuMbhAranA cakranA bhamavAnI peThe dravyathIja e baMne karavA gyamAM pravRtti ane na karavA gyamAM nivRtti thAya che. 53 kevalIne dravyathI pravRtti nivRtti che, e vAtanI bhAvanA karatA kahe che. mUlArtha-jemAM bhAvaja sArarUpa che evI pravRtti tathA apravRtti e sarva sthAne pradhAna vyavahAra che. 54 TIkArtha-sarva karavA yogya ane vize pravRtti karavI ane na karavA yogya arthane viSe apravRtti (nivRtti) karavI, te je mananA vikalpa purvaka hoya to te pradhAna vyavahAra kahevAya che. eTale lokAcAra rUpa bhAva vyavahAra kahevAya che. kahevAnI matalaba evI che ke, kaI sArA athavA naThArA kAmane viSe mananI ekAgratA pUrvaka pravRtti karavI, Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JET: adhyApaka. 88 lokAcArarUpaH idamuktaM navati yava manaHpraNidhAnapUrvikA kacidarthe pravRttinivRttirvA tAmeva tAttvikI tattvavedinoM vadati na punaranyAM, yato'nAjogAdibhiH paripUrNazrAmaNya kriyAvaMto'pi ajavyAdayo na tAtvikazrAmaNya kriyAvattayA samaye vyavahRtAH / tathA saMgaThanajamansyAdayaH saptamanarakapRthivIprAyogyAyudhAnimittamahAraMbhAdipApasthAnavartino'pi tathAvidhabhAvavikatatvAnna tadAyubaMdha prati pratyalInavaMti, evaM sayogakevalino'pi sarvatra niHspRhamanasaH pUrvasaMskArAdhihitetarayorarthayoH pratiniTacI kurvato'pi na lAvatastato vyavAhiyaMte ti che pad | atraivAnyuccayamAha / pratItisidhazcAyaM sadyogasacetasAmiti // 55 // athavA nivRtti karavI tene tattvavettAo tAttvika eTale bhAvarUpa pravRtti ane thavA nivRti kahe che paNa mananA praNidhAna vinAnI je pravRtti tathA nivRtti che tene bhAvarUpa kahetA nathI, tethI munipaNAnI dravyakriyA jemane pUrNa thayelI che evA abhavyAdikane anAga vagerethI temanI kriyA thAya che. mATe siddhAMtamAM satya munibhAvanI kriyAnA karanAra kahyA nathI. valI sAtamI narakanI pRthvIne pAmavA gya evA AyuSyanA baMdhanA kAraNarUpa je mahAraMbhAdi pApathAnane sevanArA samu ima ma vagere paNa tevA mananI krUratArUpa bhAvathI rahita che, tethI sAtamI narakanA AyuSyane bAMdhavA samartha thatA nathI. tema saMsAra ane mekSa baMnemAM nipUha manavAlA sayAga kevalI paNa vihita ane avihita evA arthane viSe pUrva sarakAranA vazathI pravRtti tathA nivRtti kare che, te paNa temane bhAvathI prakRti tathA nivRttinA karanArA kahyA nathI. 54 eja vAtanI puSTi karatAM kahe che. mUvAtha-zuddha dAna lakSa; gavaDe sAvadhAna manavAlA mahAmunione potAnA abhivaMDe be kahelA asihaja che. papa Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apan dharmabinduprakaraNe ____ pratItisiddhaH svAnujavasaMveditaH caH samuccaye ayaM pUvAtArthaH sadyogena zuddhadhyAnalakSaNena ye sacetasaH sacittAH tepAM saMpannadhyAnarUpAmanamAnasAH mahAmunayaH svayamevAmumartha pratipadyate na punaratra paropadezamAkAMdate iti // 55 // atha prastutamevAha / susvAsthyaM ca paramAnaMda iti // 26 // nirutsukapacisAdhyasvAsthyAghadadhikaM svAsthyaM tatsusvAsthyamucyate tadeva paramAnaMdo mokSasukhatavANaH // 26 // kuta ityAhA / tadanyanirapekSatvAditi // 57 // TIkArya-zuddha dhyAna lakSaNavAlA sArA ge karI sAvadhAna evA purUSone pUrve kahelA artha pitAnA anubhavamAM siddha che te vAta jaNAve che. ( ahiM ra zabda samuccaya arthamAM che ) dhyAna rU5 nirmala mana jemane prApta thayeluM che, evA mahAmunio pitAnI meleja pUrve karelA arthane aMgIkAra kare che, temAM bIjAnA upadezanI apekSA rAkhatA nathI. papa have cAlatA prasaMgane kahe che- malArtha- atizaya svasthapaNuM eja paramAnaMda (mokSa) kahevAya che. pa6 TIkAtha--nirUtsukapaNae ( uchAMchalApaNue) rahita evI pravRtti vaDe sAdhya cogya evA svasthapaNathI adhika evuM svarapaNuM, te suvAcya kahevAya che. teja mokSanA sukharUpa lakSaNavAle paramAnaMda (utkRSTa AnaMda) kahevAya che. pa6 te paramAnaMda zAthI kahevAya che? te kahe che. mUlAtha-te AtmAthI bIjI vastunI apekSA rahI nathI tethI mikSa sukharUpa paramAnaMda kahevAya che. pa7 Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aER: adhyAyaH ! tasmAdAtmanaH sakAzAdanya stadanyaH svavyatiriktaH tnnirpeksstvaat||57|| nanvanyApekSA kiM muHkharUpA yadevamucyate ityAha / apekSAyA aHkharUpapatvAditi // 20 // pratItArthameva / / 57 // etadeva nAvayati / aAMtaraprAptyA hi tnnivRttiiikhHtvenaanivRttireveti||5|| aryAtarasyaDiyAryarUpasya prAptyA lAnena hiryasmAtannitiH / kimityAha, uHkhatvenAtiraprAptaranivRttireva duHkhasyeti // 5 // TIkAryuM-te AtmAthI bIjI putralika varatunI apekSA sarvathA. rahita thavAthI, tethI mokSa sukharUpa paramAnaMda kahevAya che. pa7 ahiM koI zaMkA kare ke, AtmAthI anya evI vastunI apekSA zA mATe duHkharUpa che ? jethI ema kahe che. tenA uttaramAM kahe che - malAI-pArakI apekSA duHkharUpa che. mATe. pa8 TIkAtha-sugama che. pa8 e vAtanI bhAvanA kare che eTale para padArthanI apekSA duHkharUpa che, ema bhAve che mUlAI--duHkharUpa evI anya padArthanI prApivaDe je IcchA nI nivRtti che te duHkhapaNAnI anivRtti che. 59 TIkArtha--iMdrinA viSaya sukhanA lAbhe karI je dukhanI nivRtti karavI, te zuM kahevAya che? dukharUpa evI aMtaranI prApti-viSayasukhanI prApti te duHkharUpa che, mATe vastugate te te duHkhanI anivRttija jANavI. 19 Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabinduprakaraNe athainAM nito nirAkurvannAha / na cAsyAryAMtarAvAptiriti // 60 // na ca na punaramya siddhasyArthAnarAvAptiH svvytiriktnaavaaNtrsNvdha ne 60 che. etadeva bhAvayati / svasvanAvaniyato hyasau vinivRttecchAprapaMca iti // 1 // svasvajAvaniyataH svakIyasvarUpamAtrapratiSTitaH hiryasmAdasau jagavAn simo vinivRtteAmapaMcaH atyaMta nivRttasAyagocaraspRhAprabaMdhaH // 61 // AkAzenApi saha tamya saMbaMdhaM nirAkurvannAha ! ato'kAmatvAttatsvannAvatvAnna lokAMtaGketrAtiH // 6 // mokSa thatAM ataranI prAptine niSedha karatAM kahe che. mUlA-e mokSanA jIvane ataranI prApti nathI. 60 TIkArca-e siddhanA jIvane pitAthI judA evA pula bhAva vigere padArthane saMbaMdha nathI. 20 siddhanA jIvane anya padArthane saMbaMdha nathI, te batAve che - mUlAthasarva padArtha saMbaMdhI abhilASA jenI nivRtta thaI che, evA siddha bhagavAna niraMtara potAnA svabhAvamAMja rahelA TIkArtha--atyaMta nivRtta thayela che, sarva padArtha saMbaMdhI abhilASA jemanI evA siddha bhagavAn pitAnA ravarUpa mAtrane viSeja rahyA che. 61 siddhakSetragata AkAzanI sAthe paNa siddhanA jIvane saMbaMdha niSedha karatA kahe che-- malAtha-IcchA nathI mATe akAma che ane akAma che tethI arthAtaranI apekSAe rahita che, e kAraNathI siddhakSetramAM rahevArUpa prApti che, te arthAtara sAthe saMbaMdha nathI. dura Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amaH adhyAyaH ! ato vinivRttecchAprapaMcatvAt yadakAmatvaM nirajilApatvaM tasmAt yattat svanAvatvaM arthAtaranirapekSatvaM tasmAnna lokAMtotrAptiH simikSetrAvasthAnarUpA AptirAtareNa saha saMbaMdhaH // 62 / / etadapi nAvayati / autsukyavRdhidi lakSaNamasyA hAnizca samayAMtare iti dara che ___ autsukyasya vRSTiH prakarSaH hiyasmAt bakSaNaM svarUpamasyAH arthAtaraprApteH hAniyautsukyasyaiva bhraMzaH samayAMtare prAptisamayAdagretanasamayalakaNe // 63 // TIkArtha-e siddhanA jIvane anya padArthanI prApti karavAnI IcchAne prapaMca gaye che, tethI tene nirabhilASapaNuM prApta thayela che, ane te kAra thI AtmAthI anya padArthamAM nirapekSapaNuM prApta thayuM, ane te prApta thavAthI siddhanA jIvane rahevAnA rasthAnarUpa lokAMta kSetranI prApti thAya che, to paNa siddha mahArAja anya padArthamAM nirapekSa thayA che, mATe AkAzarUpa anya padArthanI sAthe siddhanA jIvane saMbaMdha na jANe. 6ra siddhakSetrane saMbaMdha chatAM paNa saMbaMdhanI nA kahI, tenI bhAvanA kara mUlAI-siddhiotrarUpa arthAtaranI prApti karavArUpa usukSaNAnI vRddhinI bIjA samayamAM hAni thAya che. 63 TIkAtha-utsukapaNAnI vRddhie arthAtara prAptinuM svarUpa che ane te utsukapaNAnI vRddhi siddhanA jIvane pahelA samayamAM hoya che, ane tene nAza siddhanA jIvane bIjA samayamAM thAya che, eTale siddhakSetra sAthe saMbaMdha thavA rUpa je arthAtaranI prApti karavAmAM usukapaNAnI vRddhi tene bIjA samayamAM nAza thAya che. 63 Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabinduprakaraNe. nanu kimidamautsukyalakSaNaM siddhe nAstyata Aha / na caitattasya bhagavata AkAvaM tathAvasthiteriti // 64 // naca naiva etadarthAtaraprAptilakSaNamanaMtaroktaM tasya siddhasya nagavata AkAvaM sarvamapyAgAminaM kAlaM yAvattathAvasthiteH prathamasamayAdArajya tathA tenaiva prathamasamayasaMpannenaikena niSTitArthatvavakSaNena svarUpeNAvasthAnAt // 64 // etadapi kuta ityAha / karmakSayAvizeSAditi // 65 // karmakSayasya kAsnna siJcatvaprathamakSaNa eva saMjAtasya sarvakSaNeSu avi kaI zaMkA kare che, e arthAtara prAptirUpa utsukapaNuM zuM siddhane viSe nathI? tene uttara Ape che - mUlArthI-siddha bhagavaMtane arthAtara prAptirUpa utsukapaNuM nathI, kAraNake, cAvakAla sudhI temanuM temaja rahevApaNuM che mATe. 64 TIkArtha-pAchala kahela arthAtara prApti thavA rUpa utsukapaNuM te sidhdha bhagavaMtane nathI ja, kAraNake AgAmI (AvatA) evA sarvakAlamAM te bhagavaMtane tejarUpe rahevApaNuM che mATe eTale prathama samayathI AraMbhIne te prakAre prathama samayamAM samApta karela pitAnA sarva karmakSaya karavArUpa arthane siddha karI eka samayanI urdhvagati karIne lokane aMte pitAnA ravarUpamAM rahevApaNuM che. e ja prakAre sadAkAla rahevApaNuM che, ethI siddhanA jIvane ajIMtara prAptirUpa utsukapaNuM nathI. 64 sadAkAla (ekarUpe) svarUpamAM rahevApaNuM che, e zAthI kahe che? te mUlAI-karma kSaya thavAmAM avizeSapaNuM che mATe. 65 TIkAI-siddhapaNuM pAmavAnA prathama kSaNane viSe sarva prakAre karma Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreNamaH adhyAyaH | kapa) zeSAt anedAt // 65 // evaM sati yatsikaM tadAha / iti nirupmsukhsidhiriti|| 66 // ityevamautsukyAtyaMtikanivRttenirupamasukhasiphiH sidhAnAM shrcheyaa||66|| athopasaMharannAha / sadhyAnavanhinA jIvo dagdhvA kamadhanaM nuvi / / sadbrahmAdipadaigItaM sa yAti paramaM padam // 67 // sadhyAnavahninA zuklathyAnalakSaNajvalajjvalanena karaNanUtena jIvo javyajaMtuvizeSaH dagdhvA pralapamAnIya karmedhanaM navopagrAhi karmalakSaNaM nuvi manuSyakSetra kSaya thayA che, tenuM sarva kSaNane viSe eka rUpapaNuM che, paNa temAM bheda nathI, tethI siddha bhagavaMtanuM sadAkAla tejarUpe rahevApaNuM che. 65 ema thatAM je vAta siddha thaI te kahe che. mUlArtha--e prakAre siddha bhagavaMtane nirUpama sukhanI siddhi thaI. 66 TIkAtha-prathama kahyA pramANe utsukapaNAnI atyaMta nivRtti thavAthI siddhanA jIvene nirUpama sukhanI siddhi thai, ema zraddhA karavI. 66 have A graMthanI samApti karatAM kahe che. mUlArtha-A manuSya kSetra pRthvIne viSe jIva zukala dhyAnarUpa agnivaDe karmarUpI iMdhaNane bALI suMdara evA sa brahmavigere padathI zAstramAM gAyelA evA paramapada (mokSa) ne pAme che. 67 TIkAI-manuSya kSetrarUpa pRthvIne viSe zukladhyAna lakSaNavAlA balate agnivaDe bhavya prANI bhapakAha karmarUpa kASTano nAza karI suMdara Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 dharmabinduprakaraNe badaNAyAM kimityAha sadbrahmAdipadaiH sadbhiH suMdaraiH brahmAdipadaiH brahmalokAMtAdinipraninitiM zahitaM sa ArAdhitazuddhasAyudharmoM jIvo yAti pratipadyate paramaM miti / 67 ! na ca vaktavyaM akarmaNaH kaya gatirityAha / pUrvAvadhavazAdeva tatsvanAvasvatastayA / . anaMtavIryayuktatvAtsamayenAnuguNyataH // 6 // iti pUrvAvadhavazAt pUrvaM saMsArAvasthAyAM ya Avedha Avezo gamanasya tasya vazaH tasmAt evetyavadhAraNe tatsvanAvatvataH sa urdhvagamananakSaNo baMdhanamuktatvenairamavIjasyeva svajAvo yasya sa tathA tadbhAvastatvaM tasmAt tayeti hetvaMtarasamuccaye anaMtavIryayuktatvAdapArasAmarthya saMpannatvAtsamayanaikanAnuguNyataHzailezyavasthAvaSTabdhakSetramapekSya evA brahma, lokAMta ityAdi padavaDe karIne kahelI parapadane zuddha sAdhu dharmane ArAdhana karanAre jIva pAme che. 67 karma rahita thayelA siddhanA jIvanI urdhvagati kema hoya ? evI zaMkA karavI nahIM, te kahe che- mUlAtha-parvanI saMsArI avasthAnA gamananA saMskArane vazathI karma rahita thayA pachI paNa udarvagamana kare che, ema saMbaMdha kare, vaLI tevI rItanA svabhAvapaNAthI temaja anaMtavIrya yuktapaNathI eka samaye karI samaNi AzrIne urvagamana karI paramapadane pAme che. 68 TIkArtha-pUrva eTale saMsArI avarathAne viSe je gamana karavAne Aveza hato, tenA vizathI eka samayanI urdhvagati karI meza ane che, tathA baMdhanathI mukAyelA eraMDanA bIjanI peThe UMcA javAnA svabhAvane laIne temaja anaMtavIryathI yukta paNAne laine eTale apAra sAmarthyathI yukta paNane laine zailIzI avarathAmAM prApta thayelA AkAzarUpa kSetrane AzrIne samazreNapaNe eka samayamAM paramapadane jIva pAme che. e kriyApada pUrvanA Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28: prathA: samazreNitayA paramapadaM yAtItyanuvartata iti / / 6 / / sa tatra puHkha virahAdatyaMtasukhasaMgataH / tiSThatyayogoyogIpravaMdyastrijagatIzvaraH // 66 // iti ___ so'naMtarokto jIvaH tatra sicitre suHkhavirahAt zArIramAnasabAdhAvaidhuryAtkimityAha atyaMtasukhasaMgataH AtyaMtikakAMtikazarmasAgarodaramadhyamagnastipratyayogo manovAkAyavyApAravikalaH yogI'vaMdyo yogiradhAnamAnanIyaH ataeva trijagatIzvaraH ucyanAvApekSayA sarvalokoparinAgavartitayA jagattrayaparamezvara dati | da // iti zrImanicaM'sUriviracitAyAM dharmaviprakaraNavRttau vizeSato dharmaphalavidhira Tamo'dhyAyaH samAptaH / sUtramAMthI levuM. 65 mUlAve-te siddha bhagavAna te mokSane viSe duHkhanA virahathI atyaMta sukhamAM magna thaI yogIMdra purUSoe vaMdana karavA yogya, traNa jagatanA Izvara ane agI thayA satA rahe che. 66 TIkArya--du:khanA virahathI eTale zarIra tathA mana saMbaMdhI kaSTane nAza thavAthI ane AtyaMtika ane ekAMtika evA sukha rUpa samudranA madhyamAM magna thai mana, vANI ane kAyAnA vyApAra vaDe hita thelA, gIMdra purUSane vaMdanIya banelA tethIja traNa jagatanA izvara eTale dravya tathA bhAva e baMnenI apekSAe sarva lokanA uparanA bhAgane viSe vartavAthI traNa jagatanA paramezvara thayelA te pUrve kahelA jIva siddhi kSetrane viSe sadA kAla rahe che. 66 zrI municaMdra sUrie dharma biMdu prakaraNanI TIkAne viSe vizeSathI dharmaka vidhine kahevA rUpa AThame adhyAye samApta thayo. Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabinduprakaraNa nAvikartumudAratAM nijadhiyo vAcAM na vA caatur| manyenApi ca kAraNena na kRtA cirmayAsau param / nattvAcyAsarasApAcasukRto'nyatrApi janmanyahaM marvAdInavahAnito'manamanA bhUyAsamuccairiti / / 1 // A TIkAe mArI potAnI buddhinI udAratA pragaTa karavAne karI nathI, tema vANInI cAturI dekhADavA ne ke bIjA koI kAraNane laine karI nathI, paraMtu tatvanA abhyAsanA rasathI prazyane upArjana karI bIjA janmamAM paNa sarva duHkhanI hAni thavAthI mAruM mana atizaya nirmala thAya, evI icchAthI meM iti zrImunicaMdhamUriviracitA dharmaviMDa pra vRtti: ramamAtA ! pratyakSa nima.pyAmyA graMthamAnaM vinizcitam / anuSTunAM sahasrANi trINi pUrNAni budhyatAm // 1 // evI rIte zrI municaMdrasUrie racela dharmabiMdu prakaraNanI TIkA samApta thaI. A graMthanA TIkAnA akSare akSaranI gaNatrIthI nizcaya karyo che ke, tenuM pramANa anuTupa chaMdanAM traNa hajAra lokanuM che, ema jANavuM. 1 Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . zuddhipatraka. prathamo adhyAyaH zuddha. vyavacchedena vizeSamanuSThAnaM nyupagamAt mAnaM tena saMdhAnAca dhArmikasya dhanasya 10 na cAM savyapekSyA paMkti. azupha. va vyavacchedanena 2 vizeSAnuSThAna 1 jyupagamo 3 mAnena dhAnAca 11 dhArmikajanasya 1 navAM 5 savyapedakapAkasya 7 saghat 10 bAsasya 7 AyAdaI 6 hetukata 2 cittarUpeSu 7 rUpa jJAnaM 12 vamathuH 3 grAse 5 prAraMjasya 1 maraNAvasare tat Ho 43 4H vAsasya tathA AyAdaI hetuka citrarUpeSu rUpaM jJAnaM vepathuH hAse mAraMbhasya maraNAnavasare UO 4 kAreSu 6 kimitya 9 navaM hitIyaH adhyAyaH kAriSu Aha-kimitya 66 Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e. pakti. azapha. 4 tathAnuvarya 7 'narthinI G tathA zrutagrahaNa zuSka tathA tathAnuvarya 'narthini tathAzrutagrahaNapravRtena tatphala gocaratvAttaketU janopakAra naha. 107 10 gocaratvAketU 6 janopakArI 29 abheda 4 vinayAvayotsargaH 7 jIrNa 2 zuddhAvapyaMtarA ' nirupacaztiyA 3 pratinAseta 3 anyayA 14 nAza. 15 kare 11 viziSTa 5 manulavati 2. sAvya 26 pUrva rara ! tane 23 niyama vinayakAyotsargaH jIroM zudhAvapyAMtarA nirupacaritatayA pratinAsate anyathA nAza vagere karavo vagere ziSTa manujavaditi lA. 113 supe. 125 zrotAne niyama 126 pRSTaH 130 tRtIyaH adhyAyaH paMkti. azubha. zuSa. grahaNapravRtti grahaNa saMpravRtti Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 paripAkathI sarajasa anehasa 140 14. 141 141 saMkha 142 premanA nirvAsanAjhAmudghoSayA 143 mAsa 143 15 paripAkAdithI 6 ranasa 3 anehAsa 5 vaidarya 6 sarana 20 premanA 6 nirvAsanAmudghoSa yAmAsa 21 jamyA 23 javAnI 4 hRdyAMta 7 pradhAnaloka 9 bhRtapANiH G yathAna 10 astasamaya samayAgame 14 zAMta 21 mukhya lekenI 288 145 145 145 145 bhamyA javAnI AjJAnI haTAMta pradhAnAnya loka bhRta jAjanavyA pANiH yathA deva na astasamayAgame zrAMta mukhya lokonI tathA- anya lokonI ratnanuM pAtra nathI ema nathI. maMtrI karavAthI te A jema sopayogAMtara maghAyacI bhAMza-- 21 ratna 24 nathI 16 mitrI 17 karavAthI 21 te A A 147 149 sopayogAMvara 13 be diyathI mAMDa. Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTa. 151 151 151. 153 153 " 158 15e paMkti. azuddha. 160 160 161 261 33 154 ?00 10 baMbhavadhaccheda viccheda 155 19 viSe 156 1 ubi 156 3 uciH 156 4 pratimAraH 156 157 157 157 150 2 cAritriNA 5 samAyaH ee poSadhopavAca 4 kathamityAha 11 aNuvrata 13 evA 17 koie 25 vratanuM 1 athaH 6 malala 1 niraveko 7 sItaparSadA 21 ta 1 vidyAkA 7 pravRttvane 8 prANighAtAprANi ghAtAjAvAca 7 sadbhAva 13 varSa 8 svadAramaMtraneda 9 na bAdayAmItyatravA iy) zuddha. paMcadriya paryaMta cAritrANA sAmAyaH poSadhopavAsazva kathamityAha yathA yathAyo yaMkAcyA mityAha AyuktAhi, evA ane. hA kheDa. yathAyeAgya vratanu, arthaH baMdhavadhaccha viccheda viSe anukrame. chavi baviH aticAraH mala nirapekSo jItaparSadA praza vidyAprA pravRttatvena prANighAtAjAvAca sadabhAva 25. svadAramaMtrada Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTa. 161 11 97 162 162 163 paMkti. azuddha. 12 paramarttanaM 23 strI upara lakSaNathI. 28 laga 9 puNAvAnAgAi 18 te 6 apahnAvAnamya 19 karatAM 165 166 166 ee kevalaM 166 10 vaNika 166 17 tIrthaMkara 168 6 pariNayavidhAnaM 1 vANijyavetra 168 10 anaMga 168 11 koDA 171 3 paMja 173 9 arthAt 174 176 176 177 177 178 178 181 182 8 183 23 satASa 7 parimANaM 15 bhaga 5 katadhanAdi 23 prANIonA 3 katha 9 drayena 8 patimanyena 1 ma 6 dvitIyasya 2 saMbadra ( 5 ) zurU. parapravarttanaM strI tathA upalakSaNathI bhaga athavA atI cAra kAMi paNa puNyAjogA ya, pazu apahnavAnasya karata vANijyametra kevalaM vaNika tIrthaMkara pariNayanavidhAnaM anaMga krIDA paMca tenuM kAraNa arthAta sASa paNimANaM bhaga kRtaghanAdi prANIe na kathaM ghayena patitayanyena martha dvitIyasya saMbaddha Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GS . c: 183 184 paMkti. azurU. 3 sAvadhA 5 sadhaH kINAti 14 sacitta saMbaMdha 12 sAdharmapaNAthI ja 13 vijete e sAvadhA sadya: krINAni sacitta saMbaddha sAmyapaNathI ja viSe e bhagapabhAga pramANa35 guNa vrata zoSayati yadyonipoSakA nyatrApi mauravarya zATayitvA yathA kAsitAdirUpasya 69 17 , zApayati 107 ? yadyonipoSakA 4 nyAvApi 1nae 7 moravayaM , kATayityA 4 yathA kAsitAdirUpasya rU pasya ' saGkapa 7 smRtyupasthApana 4 ghanAda 205 ra bAbUla 108 0 caitRpaDe 14 guNe e 2001 kagatI 3 stavAnAM saMkepa smRtyanupasthApanaM dharmAt nAMbUla caityagRhe guNe e " stavAnAM gaMjIrAnidhayAnAM 213 15 16 23 tara . bAviyivvaM , gRhanyavahAra taraMge bAciyavaM hanyavahAra Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTaH 216 217 222 224 zuddha. mityarthaH unnati kArya keca 117 paMkti. azuka. miyayaH 19 unnati 18 kAya 26 / 11 tannairguNya 6 jaMtumatA 11 mUlAMthI jedhAvI e cAriparvatam 12 zreSTha 14 kAraNanI nairgupya jaMtumatAM e mUlAtha yu dhu medhAvI 231 cAritraparvatam 231 aSTa 233 kAraNuthI da arUpaM 237 23 // 238 sus caturthaH adhyAya. 4 anaM 7 vadapamANaM vakSyamANaM 22 evA evI 15 maraNasyeveti maraNAsyaiveti 15 vala paNa 8 sasamayarUvagA sasamayaparUvo 1 ancanthaM anabhyaM 6 mAheni kriyA prAheti sarvatra kriyA nirgusya nirguNasya ay kena prakAreNa kenApi prakAreNa , prathama sinchau prathamamasiko 3 pUrvakovi pUrvakohi ekacita 7 sUtrarvimAdi paTAdeH mUtrapiMkAdidyAdeH 145 147 17 kacit Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTa paMkti. azaSya. 16 gRhaspati zuSa. bRhaspati 254 16 nivRti nivRtti 255 12 apadArtho 20 saah| prayogayogyazca 20 karIne 360 padArtho saare| prayogA'yogyazca karIne roga duHSapratikAra bahumAnAdera tyAgaM 2 bahumAnAdara 266 paMcamo adhyAyaH zurU. nivedana pRSTa. paMkti. azuddha 2564 nivadanana 277 3 ghm| 6 arataH 10 janA e sabasA 7 kathamAnaH 27 aTataH jaNaNa savvassA kathyamAnaH 304 19 dharma 19 atha kathaMcihaSaya zakSaNa 3 pratyupadezaM 5 prasneha dharma arthe karyacihiSaya sakSaNaM pratyupadeza mneha 30 Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTa. paMkti azurU, 2 zayyAtaru 1 pranavasaMpatti 1 anatryamaNI 313 316 316 316 316 317 317 318 317 31 350 320 35 323 324 325 325 9c 335 335 3319 KHn 27 338 2 surazaMsana 6 hI 0 muttayA 5 avassaga 6 svapakSagatAnAM 5 pravartitavyam pra nunaya 2 yacititaM 2 krodhAdayo 2 bAdhyamAno 10 zatrune ? vyavasApa 1 kRtatvAt 10 zivAnAM e kAThamANa 6 ekarAtraM madhvAzrayA 15 zarIranI 15 sazreNa 15 mA e siddhAti (NS) zurU. zayyAtara javasukhasaMpatti ayaNI murAdyAzaMsana hA vimuttayA yAvarasaga svapakSagatAnAM parapakSagatAnAM pravarttitavyam nAnyatheti nudaya yaciMtitaM koSAdayo bAdhyamAno eka zatrune vyasana kRtakRtyatvAt siddhAnAM Q kAThamANa ekarAtraM ajJAta eka rAtraM madhvAzravA ne zarIranI sa'gheNunI sidhyati Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 340 355 sura syd 345 346 340 354 Ry& 353 13 * 369 369 72 365 368 368 371 371 357 370 390 480 381 paMkti azuddha. 16 viva 12 pAsaDuta 1 kramApati 16 yutidhama 4 prakAzaMtareNa 22 va 7 kAryAdi 1 pratipattisamaye 4 svayameva 5 kalyANa 12 jANyu 19 ta jJAna 9 tAryahavAdyApi 21 pravAlA 22 peAtAnA 4 kriyAkAle 16 ka 18 kilapra 14 takhate 14 khIjA 1 akAlotsukyaM 4 pacataNaM 6 parimu 15 pariNAmanA 11 pravRtta ( 10 ) zuddha. vitarka parita pApati yatikrama prakArAMtareNa pUrva kAyAdi pratipattisamartha svayameva kavyANA jANyu te jJAna " tAryazvAdyApi pravattalA pAvAnA kriyAkAle kilaH vakhata akAlotsukyaM pavattaNaM parisu ko pravarta Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTaH paMkti. azuka. u89 19 sAsAnya , 22 ti bhuniyadra zukpha. sAmAnya Iti zrI municaMdrasUri. 371 371 saptamo adhyAya. sarvekAyarSa saMkSepA phalanAgane yatpunaH athI devasokhya yaciva dharmanuM guniH e sarvakAryeSu e saMpA 10 phaNanApana 11 yatpunaH 19 arthI ? devasovyaM , yasthiva 18 gharmanuM 10 yutiH 391 32 343 cha, -7 400 400 15 prIti 1. kalyA-- 21 ghAra 1 nibaMdhanajanayogaH 2 lakSaNa 17 zraSTa udagraNi 3 navagreveyaka ANoheNA prIti, kalyANa gitraH muktayuki dhAra nibaMdhanejaneyogaH akaNA 403 403 you J14 14 nadagrANi navamaveyaka ANAhINA Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (13) paSTa 15 418 paMkti. azupha. e nattarotarA 14 sAmAnya 12 ane zuSka uttarottarA sAmAnya 425 aSTamo adhyAya carama bhava vartI udyAta kevala vajJAnabhAmamalaM 427 434 7 caramavatI 22 ughAta G kevala 19 keplajJAnA 4 nAmamaMtra 7 hadyai 14 mana 5 tadgrahaH 21 purvaka 3 iti 8 ityAhA. hRdyu 438 440 448 baMnenA tadgrahaH pUrvaka iti ityAha 450 450