Book Title: Buddhivilas
Author(s): Padmadhar Pathak
Publisher: Rajasthan Prachyavidya Pratishthan Jodhpur
Catalog link: https://jainqq.org/explore/003404/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjasthAna purAtana granthamAlA pradhAna sampAdaka - padmazrI jinavijaya muni, purAtattvAcArya [sammAnya saJcAlaka, rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna, jodhapura] granthAGa 73 bakhatarAma sAha kRta buddhi-vilAsa aanRI prakAzaka rAjasthAna rAjya saMsthApita rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna jodhapura (rAjasthAna ) RAJASTHAN ORIENTAL RESEARCH INSTITUTE, JODHPUR For Private & Personal use only E, Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjasthAna purAtana granthamAlA pradhAna sampAdaka - padmazrI jinavijaya muni, purAtattvAcArya [sammAnya saJcAlaka, rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna, jodhapura] granthAi 73 bakhatarAma sAha kRta buddhi-vilAsa pra kA zaka rAjasthAna rAjya saMsthApita rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna jodhapura ( rAjasthAna ) RAJASTHAN ORIENTAL RESEARCH INSTITUTE, JODHPUR ternational Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjasthAna purAtana granthamAlA rAjasthAna rAjya dvArA prakAzita sAmAnyataH, akhila bhAratIya tathA vizeSataH rAjasthAnadezIya purAtanakAlIna saMskRta, prAkRta, apabhraMza, rAjasthAnI, hindI Adi bhASAnibaddha vividha vAGmayaprakAzinI viziSTa granthAvali pradhAna sampAdaka padmazrI jinavijaya muni, purAtattvAcArya sammAnya saJcAlaka, rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna, jodhapura, praoNnareri membara oNpha jarmana orieNTala sosAiTI, jarmanI; nivRtta sammAnya niyAmaka (oNnareri DAyarekTara ), bhAratIya vidyAbhavana, bambaI; pradhAna sampAdaka, siMghI jaina granthamAlA, ityaadi| granthAMka 73 bakhatarAma sAha kRta buddhi-vilAsa prakAzaka rAjasthAna rAjyAjJAnusAra sanAlaka, rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna jodhapura ( rAjasthAna ) Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bakhatarAma sAha kRta buddhi-vilAsa sampAdaka zrI padmadhara pAThaka, ema0e. zodha-sahAyaka (pravara) rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna, jodhapura prakAzanakartA rAjasthAna rAjyAjJAnusAra saJcAlaka, rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna jodhapura (rAjasthAna) vikramAbda 2020 / prathamAvRtti 1000 / khristAbda.166 bhAratarASTrIya zakAbda 1885 3 mUlya : 3.75 na0pai. mudraka : jagadIzacandra svarNakAra, ajantA priNTarsa, jodhapura. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Rajasthan Puratanta franthamala Published by the Government of Rajasthan A series devoted to the publication of Sanskrit, Prakrit, Apabhramsay Old Rajasthani-Guarati and Old Hindi works pertaining to India in general and Rajasthan in particular. General Editor Acharya Jina Vijaya Muni, Puratattvacharya Honorary Member of the German Oriental Society (Germany); Bhandarkas Oriental Research Institute, Poona; Visvesvarananda Vaidic Research Institute, Hosiyarpur, Punjab; Gujarat Sahitya Sabha, Ahmedabad; Retired Honorary Director, Bharatiya Vidya Bhavan, Bombay; General Editor, Gujarat Puratattva Mandira Granthavali; Bharatiya Vidya Series; Singhi Jain Series; etc. etc. No. 73 BUDDHI. VILASA OF BAKHAT RAMA SAHA Published Under the Orders of the Government of Rajasthan by The Director, Rajasthan Oriental Research Institute, JODHPUR (Rajasthan). V. S. 2020 1 All Rights Reserved | 1964 A. D. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BUDDHI VILASA BAKHAT RAMA SAHA OF EDITED (with introduction, appendices, variant readings etc.) BY PADMA DHAR PATHAK, M.A.. Research Assistant, (Senior), Rajasthan Oriental Research Institute, Jodhpur PUBLISHED under the orders of the Government of Rajasthan. BY The Director, Rajasthan Oriental Research Institute, JODHPUR (RAJASTHAN) V.S. 2020 ] Price 3.75 nP. (1964 A..D Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CONTENTS ... 1. Contents of the Text 2. Foreword III-IV 3. Introduction 1-7 8-20 4. Appendix to the Introduction s. Text 6, Verse order in A & B 8-802 174-178 7. Errata & ernational www.jainel Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CONTENTS OF THE TEXT 114 maMgalAcaraNa 1- 2 | SaDelavAla utapati varnana 87-64 svarga nAma . 2 kriyA varNana 64-65 naraka prabhA nAma vinatI 65-10 // nRpa vaMza varnana 7-14 | rajasvalA varnana 101-104 nagara utapati varanana 14-31, dAMna varnana 104-105 bhASA grantha kI 31-33 | mauMni vartana 105-108 saMghAdi utapati 33-34 | sUvA sUtiga varnana 108 AcArija Adi gRhasthAcAra- sUtiga varnana 108 yati-varnana 34-35 zrAvaga dharma varnana 106-13 muni, zrAvaka ko upadesa varnana 14-41 | tiyanu kauM upadesa varnana mani zAstra karatA nAma varnana 35-41 | asatti varnana visaMgha utapati varnana 47 acorya vrata varnana 114 saMgha nAma varnana parigRha varnana 115 bhadravAhu caritra sapta visana varnana 115-124 solaha svapana varnana 48-56 | tIrthaMkara pitA mAtA cinha upakarNa nAma 56-57 | janama nagarI varnana 124-126 caurAsI bola chaMda chapai 57-68 sapta prakAra mAlA japivA 126 drAvar3a saMgha utapati varnana 68 | veda niranaya kathana 126-127 jyApanIya saMgha utapati varnana 66 bhiMna bhina veda niranaya 127-126 kASTA saMgha utapati varnana 66-60 cyAra gati lachiNa varnana 126-131 nipichcha saMgha utapati varnana 70-71 grahAdika pUjana 131 kuMdakaMdAcArya varnana 71-76 | prathvI nAma 131 maMDalAcArya utapati varnana 76-80 , kulakara nAma paripATI bhaTTArakAni kI varnana 80-81 | kAmadeva nAma paTTAvalI varnana 81-85 cakravatti nAma zrAvaka utapati varnana 85-86 valibhadra ke nAma SAMpa varnana 86-87 | nArAyaNa nAma 99 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa prati-nArAyaNa nAma 133 / / | AcArya guna varnana 140-141 nava nArada-nAma 133 upAdhyAya guna varnana 141-145 gyAraha rudra-nAma 133 sAdhu guna varnana 145 --146. solaha satI-nAma 133-134 | zruta bheda gyAna dvAdasAMga tIrthakara mukti prAsana varnana 134 bAMnI varnana 146-147 tIrthakara kaMvAre gae tinake sUtra varnana 147 nAma 134 prathamAMna joga varnana 147-151 zrAvaka ke saptadaza nitti-nema zrAvaga kriyA varnana 151 varmana 134-135 caudaha vidyA va ratana nAma gyAMna sUryodaya nATikena varnana 151 zloka 135-136 | kalikAla doSa upadrava varnana 151-155 Agama ko varnana eka sau ATha purANokta jIva utapati varnana 136-137 varnana 155-168 sUrodaye matena varnana 137 tarepana bhAva kathana 168 -171 garbha nAMma-saMgyA varnana 137-138 | kevala gyAMna kathana 171-172 paMca-parameSTI guna varnana 138-136 | | padmanaMdi pacIsakA pATha maMgala-dravya varnana 136 - 140 | dAMnAdhikAra varnana 172 siddha guna varnana / 140 kavi laghutA varnana 172-173 International For Private & Pe @nal Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FOREWORD The Buddhi-Vilasa, which we are placing in the hands of scholars as the seventy-third number of the Rajasthan Puratan Granthmala, is a work which appears to have been written primarily for rendering the 'Nitisara' etc, into a simple language for the use of common people of the Jain sect. The description of the chain of rulers and the description of the foundation of Jaipur, a new city by Sawai Jai Singh have come in secondarily, but prior to the main work. It had, however, become a practice among the authors of the medieval times to give adequate importance and respects to the rulers of the area or state where they lived in. The historical description of the ruling family of Jaipur and that of the foundation of the city of Jaipur though secondarily implied in the work has attained primary importance, the latter being a contemporary evidence as remarked by the editor in his introduction. The Buddhi-Vilasa is not a poetic work, but a narration of facts in simple metrical language. However, the author could not restrain his sense of poetic appreciation as, he has adopted some illuminating couplets of other poets in praise of the rulers of Jaipur. From the language point of view we find in the work a queer mixture of the Braj and the Dhoondari dialect spoken in Jaipur. The resultant form of speech tells us of the influence of the Braj-bhasa over the Dhoondari and vice-versa. A small lexicon of all such words can be prepared for the students of language. Besides the history of Jaipur and the interesting description of the foundation of the new city, the author has made references to some important and interesting events relating to the development of the Digamber Jain sect particularly in Jaipur and in Rajasthan in general. The events relating to the practice of the use of langoti' and riding a palanquin adopted by Bhattarak Prabha Chandra of Chittor during the time of Peroz Shah, (p. 78), the origin of the Khandelwal caste among the Jainas (pp. 87-88), and lastly the ill-treatment received by the Jainas at the hands of one Shyam Tewadi and their rescue by the courtsey of Sawai Madhosingh I (pp. 151-52) described by the author as an eye-witness are the facts which need be verified by historical evidences. These provide very good material for study and research. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IV ] buddhi-vilAsa As mentioned by the editor, he came across two mss of this work in the 'Amer Shastra Bhandar' of Jaipur, and he had become interested in it during the period he was working as a Research Fellow in the University of Delhi. I am very much pleased to find that he has edited the work with expected thoroughness. He has abided by the directions laid down to him from time to time during the course of editing the text and has enhanced the usefulness of the work by adding adequate foot-notes and explanatory remarks where necessary. I hope the work will be received with due appreciation by those who go through it. 27th Jan., 1964. ] MUNI JINAVIJAYA ernational www.jainel Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION The tex Critical notice of the Manuscripts The text of the Buddhi Vilasa edited in the present work is based upon two manuscripts obtained from the Amber Sastra Bhandara, Jaipur and are hereafter mentioned as A & B and the title of the work as BV. Ms. No. : 1881. Name : Buddhi - Vilasa. Author : Bakhata Rama Saha. Material : Paper. Script : Devanagari. Extent of the Ms : 75 Folios; Complete. Size of leaves : 23 cm x 16.5 cm Number of lines : Varies considerably within 17 to 30. Letters : 25-30 per line. Writing : Legible; Marginal corrections stand by the signal 4 marked with yellow pigment. Age : 1827 Samvat (i.e. 1770 A.D.). Begins : U~ nama siddhayebhyaH namaH atha vRddhivilAsa nAma graMtha liSyate / Ends : iti zrI vuddhivilAsa nAma graMtha sampUrNa // liSaMta vaSatarAma sAha zrubhaM bhavat // alattu leftu pu n i situ ustu In the end there is a remark which has nothing to do with the text i.e. "paMDitajI zrI caMdajI kI pusataga najari kIyo saMvat 1832."t The author had presented the work to Pandit Jai Candra in the year A.D. 1775. A, seems to be the autograph copy. Jai Candra Chabara was a famous Jaina scholar, born in the year 1748 A.D. in the village Phagi, 25 miles in south of Jaipur. My information is based upon an article on Jai Candra Chabara written by Prakasa Sastri, appearing in the "Vira-Vani", (JulyAugust 1947) published from Jaipur. The article contains a reference to (cont. next page) Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 ] buddhi-vilAsa B Ms. No. : 1955. Name : Buddhi-Vilasa. Copyist : Syoji Rama Bhavasa, as desired by Jeevana Rama Saha s/o Bakhata Rama Saha. Material : Paper, of an inferior quality. Script : Devanagari. Extent of the Ms. : 74 Folios, Complete. Size of leaves : 8 cm.x6cm. Number of lines : Average 15. Letters : 33-35 per line. Writing : Legible; Corrections in the text with red pigment. Age : Samvat 1863 (i.e. A.D. 1806.). Begins : 1 // // namaH siddhebhy|| Ends : iti zrI buddhibilAsa nAma graMtha saMsapUrNam / zrubhaM bhavat // saMvat 1863 kA mitI prAsoja zukla 6 somavAra liSAitaM jIvaNarAma sAha veTA baSatarAMma kA dasakata spojIrAMma bhAvasA kA liSavA meM asuddha SoTa hoya to suddha kari lIjyo pATha mAphika liSAitaM jyo vA sUraNa sUraNAvaM tyAMna jathA jogya baMcIjyo zrIrastu kalyAraNamastu / ||shrii||1 ||shrii||2 ||shrii||3 ||shrii||4 ||bhii|| rastU / Bakhata Rama's indebtedness to Jai Candra Chabara in practically all his writings. The BV, as Sastri has put it, was regularly sent to Jai Candra Chabara for review, and in support we reproduce a few remarks from Jai Candraji himself asking Bakhata Rama to revise the text. "jaise pheri pAnA 16 AyA so vAMcyA tyAmeM, tAroM kA vimAna ko pariNAma sarva ko pauNa kosa ko likhyo so tilokasAra maiM ghATi-bAdhi bhI likhyo ch|" "paTalani maiM dUja paTala maiM jaghanya Ayu sAgara kI likhI so Adha sAgara kI cAhije so ThIka kro|" "chaMdani maiM mAtrA kahIM kahIM hInAdhika haiM tathA tuka bhI kahIM kahIM aNamila hai so saMbhAli lyoN|"-p. 102 of the article. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Introduction T 3 II The Author Bakhata Rama Saha son of Pema Raja Saha was a native of Chatsu situated about twenty-seven miles South-East of modern Jaipur. The present text is essentially based on the well-known precepts of the Jaina religion and as such, the author has no claims to all original. Besides the BV, we have another work assigned to him namely the "Mithyatva Khandana Nataka",t (farza 3 Arza.) once again based on standard Jaina texts. Both the works refer to Bakhata's association with Jaipur where he had patronised the temple of Laskari as a frequent visitor. Bakhata was a Jaina by religion and a follower of the Digambara school. From the text itself we come to know that Bakhata Rama Saha took up the work as desired by Pandit Kalyana and Muni Gunakirti of the temple of Laskari. Relevant extracts from the "Mithyatva Khandana Nataka" also, supplementing the BV are given below to show how much they are in harmony with each other. The Nataka is dated Samvat 1820 (i.e. 1763 A.D.). "graMtha aneka rahasya laSi, jo kachu pAyau thAha / vaSatarAMma varananu kiyo, pemarAja suta sAha // 1414 // prAdi cATasU nagara ke, vAsI tinikauM jAMni / hAla savAI jenagara, mAMhi base haiM prAMni // 1415 // tahA~ lasakarI dehure, rAjata zrIprabhu nema / tinako daraMsaga karata hI, upajata hai prati prema // 1416 // " Similarly couplet No. 1411 carries a hint to Bakhata's regard for Pandit Kalyana. Nathu Rama Premi has mentioned one more work by Bakhata Rama namely the "Dharma-Buddhi Ki Katha", ( a fa ft Fur) so far, nowhere available in any of the Digambara Grantha Bhandar's of Jaipur. Certain fragmentary religious couplets find a mention of mere "Bakhata" which as the catalogue of the Bhandars would reveal have been equated with the same Bakhata Rama Saha on the obvious conjecture as to be his pen-name. Such sketchy references slip away unless we could establish that they stood for our author. To quote a few lines from such The autograph copy available in the temple of Patodi, as gutka No. 2. Hereafter mentioned as MKN. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa miscellaneous couplets do such sentences, as "merA vaSata bhalA" or 'tavahI tU Fifa aitat hi aga nat , land us anywhere ? Althcugh they belong to a period about Samvat 1829 (i.e. 1772 ) but it may clash with reality for want of evidence. Besides, there are all chances of several contemporaries having the same name, as is actually the case with one Bakhata Rama Godha, who was a contemporary of our author, and most probably Premi mistook him for Bakhata Rama Saha when he quotes the "DharmaBuddhi ki katha". Couplet 86 of the text finds a mention of Kavi 'Rama', and if probabilities be given a long rope we can take it to be the pen-name of our author, being the second word of his full name. But, nowhere in the text he does it again. We can, therefore, safely keep aloof from such trivialities, as they unnecessarily drag us towards speculations. We have enough in the BV and the MKN regarding Bakhata Rama Saha to allow us to proceed with a certain degree of confidence. Similarly the text of the BV is very much intact in nature and we have very little to gain by a third copy. NI Age The work is dated Samvat 1827 (i.e. 1770 A.D.), the year Bakhata Rama Saha could finish this work. A substantial portion of the work is a mere translation into a simpler language of the well-known Jaina texts i.e. the 'Nitisara' of Indragani and the like. Other names occuring in the text have not been reproduced here to avoid sheer repetition. It reflects the honesty of the translator to have openly acknowledged the source of his writings. The work is thus the essence of differert centuries, except the portion, contemporary to our author. IV Importance of the work The BV is a work on religion. The obvious gravity in the subject readily accounts for preachings and morality cccuring in quick succession. However, diversions from the 'Nitisara', and other old texts are many and they lend the work a new look and provide occasion for editing the text. In about twenty-three pages (6 to 28, of the printed text) the author has taken up the history of the Kacchwaha rulers of Amber and brings it up-to-date to his own times. The author belonged to Jaipur and consequently this local influence is repeatedly marked in the text. Elsewhere also, at several places he has brought Jaipur into picture. This brings us near to a wider conclusion besides revealing the secret behind editing such purely religious works. To the modern historian the BV Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Introduction [ 5 would have served little purpose, if the author had satisfied himself with a bare naming of the Kacchawaha rulers. On the other hand, he has exhaustively dealt with the Jaipur of the times of Sawai Jai Singh as an eye-witness (also noticeable from the remarkable case in which he has done it). In every case this portion is his own contribution to the text. One may raise the question, whether Bakhata Rama Saha was an eye-witness to that portion of the text where he has described the prosperity and other aspects of the new city of Jaipur founded by Sawai Jai Singh. His MKN was completed twent y-ore ycars after the death of Jai Singh in 1743 A.D. The grave nature of both the works is a clear index to his having attained maturity as a grown up man. Besides, his works cven as translations are not mcre mechanical reproductions of old texts, as is usually the case with professional scribes. Bakhata Rama Saha had regularly exercised his own intellect and this also exposes the sedate in him. If one were to judge this work as a source of contemporary history it stands in gain in comparison with whatever little information we have on the medieval period of Indian History based mainly on the writings of the Persian Courtchroniclers. The Non-Persian sources have not yet been studied properly and historians are very much unaware of such works as the BV, where historical passages appear and re-appear in works of the like natur. Possibly, all such writings may no more change our conclusions towards the common trend of medieval Historical writings i.e. a mere record of simply what happened and when, and that too within the rigid framework of a predominantly Political History. Medieval schclarship had certain serious limitations. They were all battle loving historians bare to the bone. Even in the BV there is the too common a deification of the Kings and their faultless deeds, but at the same time we come across a useful account of the new city of Jaipur, v.hich considering its extent is not accidental, but motivated with a desire to give a contemporary account of great interest. It is most useful to pick up all such passages, even if they occur in manuscripts on subjects other than History. Besides, in such works as the BV, the author enjoys a certain degree of freedom in telling the truth, which was rarely enjoyed by official historians. This way, we can raise volumes of such 'relavent to history' passages. While describing the city of Jaipur, the author has not viewed events, exclusively from the angle of small social units, and both the king ard his subjects have played their role in making the Kacchawaha Capital, tiuly an Eastern metropolis. Founded by the famous astronomer, Sawai Jai Singh, it takes its name from that illustrious prince to whom the essence of history lay in change. He began to build with a passion, with an insatiable curiosity and energy. The "Pink-city" rose with fantastic speed. He never cared to be surroun Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 ] gfa-fara ded by puppets to keep his pride high, rather he chose great men, from all quarters of the country. It is as a statesman, legislator, and scientist that his name has come down to posterity. Bakhata Rama Saha has shown his awareness of the times of Prithvi Singh of Jaipur (1767-1778 A.D.) and the BV is dated A. D. 1770. He might have survived even longer, but as for his literary career the BV marked a close. Had he lived to see the reign of other princess that followed Prithvi Singh, he would not have missed to mention their names as he has carefully been doing with the royal lineage without indulging into chronological overlapping either. He has hurriedly passed through the reign of Prithvi Singh, and his predecessors with an awareness of their individual places in History limited to a paragraph or, at the most, a page, but coming to Sawai Jai Singh, he has shown that the astronomer cannot be put between the covers of a volume. His reign-period hung suspended in Hinduism. The range in mental abilities of Jai Singh must have been enormous. Having dealt with the main attraction of the work, it is essential to cover in brief the subject-proper which in extent is more mountaneous than the mole-hill, I have been discussing so far. The introduction here provides no occasion for a detailed account of the Digambara Pattavali's, well-known works like the Tattwartha-Sutra (arara) etc.as having already undergone scores of popular editions. Beginning with the Jaina Geography the author has traced the entire history of the Digambara sect, where the most interesting portion happens to be the one that deals with the establishment of different Jaina seats (gacchas, ) at places like Jaipur, Sanganer, Chittor, Nagaur, Ranthambhor etc. They tell us of the spread of Jainism in Rajputana. Scholars are of the view that the main purpose of our auhor was to arrest the growing strength of the so-called "Thirteen-Panthis" (a) whose ways were not liked by serious divines who grew alarmed. In the text there is a mention of the open conflict between the Jainas and the Vaisnavas of Jaipur, particulary during the time of Sawai Madho Singh I. The author has passed personal remarks against one Shyama Tewadi-a troublesome Vaisnava. Although very much in the nature of a direct hit against the Vaisnavas, however, the author has nowhere played the bigot. This portion of the work needs a study. The rulers of Jaipur had regard for both the Jainas and the Vaisnavas, and did their best to find ways and means acceptable to both, on occasions of conflict. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Introduction Other passages of the text, deserving an elaborate treatment, have been noticed immdiately in the following pages. Similarly, the various foot-notes running parallel with the text would prove useful. In the end, I take this opportunity of expressing my deep regard for the revered Acharya Muni Sri Jinavijayji Maharaja, Hony. Director of the Institute, and Shri Gopal Narayan ji Bahura, DeputyDirector, who have given me the opportunity to work on this ms. under their guidance and constant encouragement. Rajasthan Oriental Research Institute, JODHPUR, 12 December, 1963. Padmadhar Pathak n International Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ APPENDIX A 'nagara utapati varanana' P.14, L.13. Eight miles to the South of Amber, the previous capital of the Kacchwahas, Jai Singh founded a new city of Jainagar or Jaipur. The rucleus of Jaipur was the palace and garden at Jai-Nivas, the foundation of which was laid in A.D. 1725. Then followed the construction of the 'Chandra-Mahal' and the Jai-Sagar', but the plan and the construction of the entire city as such, began from the year 1727. Jai Singh observed all the religious practices required at the time of the foundation laying ceremonies as prescribed in the Hindu texts. This work he assigned to his 'guru' and the official high-priest named Jagannatha Samrata. Due propitiatory rites like the Vinayaka Shanti', Vastu-Shanti', and the 'Nava-graha Shanti', were all performed by Jagannatha. If what the 'Manasara', (a well-known treatise on Hindu architecture) says be followed, the astrologer priest must be profic'ent in the Vedas and Sastras. Jagannatha fulfilled this qualification. He was granted eight 'bighas' of land, free of rent in the village Hathroi, now a part of the present Jaipur. The decd or 'patta' granted to Jagannatha is given below, as it helps us deciding the exact hour and day of the foundation of the new capital. "Dola karAra mitI jeTha sudi 8 sAla samvata 1784 punya udika dharatI vai0 jaganAthajI samarATa ne jo savAI jayapura basAyo tI nemata mitI posa badi 1 samvata sAla 1784 ne dharatI bIghA 8 aMke pATha saMkalapa karI so vAste dharatI ke motI mAha sudi 15 samvata 1784 mAraphata kisanarAma kI araja pahoMcI hukma huvA dharatI vIdhA pATha choyo tI madhe vIghA 4 savAI jayapura kI vAga ke vAsate va vIghA cyAra najIka gAMva savAI jayapura kA kI syAlu kI dIjyo varasAle dIvAraNa nArAyaNadAsa kirapArAma dAkhila vAke karo dharatI vIghA pATha mA taphasIla savAI jaipura ko vAga ke vAste vIghA cyAra 4 gAMva bhotapura najIka hatharohI madhe vA syAlU kI vIghA cyAra 4 / mu0 yAdadAstI va mohara kIsanarAma vAke dskt| In all a sum of Rupees 1083 and annas five were spent in the ceremony, as supported by the following document contemporary of the event. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Appendix "Dola karAra mitI phAlguna vadi 1 samvata 1784 punya jo savAI jayapura navau basAyo tITha mitI posa badi 1 sambata 1784 vindAyaka sAMtI. vA vAsuta sAMtI, nogiraha sAMtI karavAI tyAne lAgyA sau rupayA 1083-) ke vAste mAraphata svAmarAsTa nAthajI kI mitI mAha badi 11 sambata 1784 arja pahucI hukma huvA sIge punya ke dAkhala kara tanakhAha khajAnA mAla itamAma khoja patA kA parI tanakhAha kara dyo varasAle dIvAna narAyaNadAsa vA kirapArAma dAkhala vAke karo rupyA vasulI eka hajAra tIrAsI pAnA pAMca dIjyo 1053 / ) / mu. yAdIdAstI mahora svAmarAsTa nAthajI vAma dasaSata dIvAnIyAna dA0 syAhe hajUrI mitI mAha su. 6 sambata 1784 kitA 1 Both the documents have been used above because there is lack of unanimity among scholars as regards the exact hour and date of the foundation ceremony. Copies of these were formerly preserved in the 'Dewani Huzuri' office of the erstwhile Jaipur State. These may now be verified from the records of the Rajasthan Archives Department, Bikaner. Also, the pattas for the grant may te traced out in the family records of the Samrat. Obviously, depending upon a source secondary in nature, however, such evidences have more weight than later records. Other works that differ in dates need not be cited here till the Jaipur Pothikhana is thrown open for scholars and the original documents studied. Sawai Jai Singh was deeply interested in the study of townplanning and he had read many books on the subject. The new city built by him was planned by Vidya Dhara, a Brahmin from Bengal. The entire theoretical lay-out of the city was his. In his memory one street and a garden i. e. Vidya Dhara ka Rasta' and Vidya Dhara ka Bagh,' (in the Purana Ghat) still exist in Jaipur. The rise of this family of Brahmins from Bengal is due to Raja Man Singh of Amber. On his return from the Bengal expedition he is said to have brought with him an idol of 'Siladevi' from there, and is even to this dav kept in Amber. With the idol of the Goddess accompanied Her hereditary worshipper Purohita Ratnagarbha Sarvabhauma Bhattacarya, a "Pascatya Vaidika Brahmana.'' Vidya Dhara belonged to this very familyt. Deb, has given the Vidyadhara - Bimalcharan Deb Annals of the Bhandarkar Oriental Research Institute, Poona. pp. 212-218, Vol. 28, 1947 np 125 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ] buddhi-vilAsa genealogical tree of his family begining from Rajendra and closing with the mention of Sivarama (1904-5 A.D.) Vidya Dhara was appointed 'Diwan' after the death of his maternal uncle Kishan Rama. Later on, when Sawai Madho Singh ascended the throne in 1752, Vidya Dhara withdrew himself from the scene. He earned the fury of Madho Singh who confiscated all his possessions, and the illustrious family vanished from the stage of local history. The BV makes no mention of Vidya Dhara, because it is more a description of a general nature. It was left to the interested to fill up the blank. The 'Isvara-Vilasa-Kavya'f by Ktsna Kavi is dated 1744, written hardly a year after the death of Jai Singh. In the tenth canto (1) of his work, he has clearly mentioned Vidya Dhara. "baMgAlayapravaravaidikagauDavipraH kSipraprasAdasulabhaH sumukhaH kalAvAn / vidyAdharo jayati maMtrivaro nRpasya rAjAdhirAjaparipUjitazuddhabuddhiH // "38 // There are many more passages in this work that remind us of Vidya Dhara and his ancestory. Girdhari wrote the 'Bhojana-Sara' in his capacity as the courtpoet of Jai Singh. This work is dated A.D. 1739 and is yet unpublished.* The 182nd couplet of this work on dietetics quotes the name of Vidya Dhara as the architect of the new city. purA kareM : bahu haraSa kari, mana mahiM moda vaDhAya / vidyAdhara soM boli kahi, sahara su eka basAya // Vidya Dhara thus occupied a significant position in the history of Jaipur. Col. James Tod, has spoken of his genius as an adept architect and astrologer. He has fallen into the error of holding Vidya Dhara as the follower of Jainism, and a Jain by birth as well. He writes, "Vidya Dhara, one of his chief coadjutators in his astronomical pursuits, and whose genius planned the city of Jaipur, was a Jain, and claimed spiritual descent from the celebrated Hemachandracarya, of Nahruala, minister and spiritual guide of his namesake, the great Siddhraja Jai Singh." The annalist does not mention the source of his information. This is in brief the initial story of what our author has prefered to Pub. in the Rajasthan Puratana Granthmala' no. 29. * Preserved in the Bhandarkar Oriental Research Institute, Poona. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Appendix 111 sum up in a mere sentence, i.e. "7 ani o Tat urig af" He then proceeds to describe the condition of the people, who were attracted to settle there because of the general economic prosperity. "lyAai nahairi bAjAra mAhi. vici maiM vaMve gahare raSAhi / caukani maiM kuMDa race gaMbhIra, jaga pIvata tinakauM miSTa nIra // "101 // p. 15, 1.(9-12) A canal was built to supply water to the new city.. Ananda Ram Mistri was commissioned to survey the neighbourhood. His report written on 16th July, 1726, is still preserved. The source selected was the Jhotawada river, four miles north-west of the new city. The device made to bring water in the city can still be traced out as the entire water route lies buried below the busy market streets of the city. The water reservoirs were public places situated at the two chaupars, (four-sided meet) then popular as the 'Sanga neri-chaupara' and the "Amber ki cha upara". Unlike what they look like today, formerly they were in the form of reservoirs (Kunda) with steps leading to the surface of water. Later on, when more water taps were insta lled during the reign of Sawai Ramsingh in different localities of the city these reservoirs lost their importance and were used for the "tenth day bath" after burning the dead. On this particular day, the relatives of the dead, before a bath, had to entrust their heads to the barber, whose function it was to remove all their hairs, and give the top a coconut-like apperance. These barbers used to sit under the 'bada' tree still standing in the four corners of these chaupars, In memory of their past headquarters, a few foot-path barbers are still seen sitting under these shady trees. During the times of Sawai Madho Singh II these water-reservoirs were converted and given the present decorum. 'mAai nitamI jotigI, bahuracauM phiraMgI kautigii'| tina racyo jaMtra visAla hai, tAmaiM grahoM kI cAla hai // 10 // So great was Jai Singh's enthusiasim with which he pursued his study of astronomy that he sent envoys to Europe to ascertain what progress they had made in the science of the Heavenly bodies. "Feringi", has been used here for Father Padre Manuel de Figueirodo, Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 buddhi-vilAsa who was relieved from the Mogor mission at Agra, to help Jai Singh in his work. This was in 1730. The father went to Europe, to bring books and astronomical instruments. His friend Pedro-de-silva Leitao, who had come from Goa settled in Jaipur where he died about 1792. A.D. Silva's grandson was a physician of repute known as Hakim Martin*. He became an influential courtier, but his family did not survive long. For an exhaustive study of the subject, we have nothing to equal G. R. Kaye's "A Guide to the Observatories at Delhi, Jaipur, Ujjain, Benares," published from Calcutta in the year 1920. taha rahaiM kAraSAne chatIsa // 151 // yaha huto kAraSAne ta nausa, pArasI nAma tA maddhi dosa / nRpa kADhi hiMdavI nAma kIna, gRha saMgyA yaha ThAMnI navIna // 152 // The Mughals had a smooth system of running the administration through various departments each designated a "Karkhana", Borrowed from Persia, in the words of Huartt, the Karkhana system had come to stay in Hindustan with the rule of the Mughals, although even before, during the pre-Mughal period of Muslim governments in India the system was in knowledge. Basically, these departments dealt with the management of the royal paraphernalia. The Karkhana system soon became model for practically the whole of Hindustan, leaving the Rajput States no exception to it, particularly Jaipur of the Kachawahas who had very close relations with the affairs at Delhi and Agra. The author has mentioned thirty-six Karkhana's which were essentially the same as mentioned by Abul Fazal in his Ain. But, as the work shows, it was Jai Singh who brought a change by giving Hindi names to the hitherto existing Persian names for these departments. The author then proceeds to describe the new-names and abruptly fRead. Clement Huart's "Ancient Persia and Iranian Civilization." fRead. Afif's "Tarikh-i-Firujshahi". *The descendants of Hakim Martin are still living in Jaipur. They enjoyed a big Jagir of village 'Banar', a Rly. Stn. in the west of Jaipur known as Ninlar-Bainar' on the Jaipur-Jhunjhunu line. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Appendix [ 13 finishes the subject supplying four names only i.e. "Gaja-Graha", "ASwa-Sala", "Ratan-Graha" and the "Dhan-Bhandara." The link ahead is not possible from the work itself, but other unpublished sources including the Jaipur records preserved in the State Archives of Bikaner, throw further light on the subject, although in some cases they may cause modifications when the Archival papers have been carefully studied and properly assessed. In the State Archives of Rajasthan at Bikaner, we have many bundles of documents giving all the details of the various Karkhanas namely, (1) Kirkari-Khana : (It dealt with the private treasury of the Jaipur rulers. Later on it merged into the Kapad-dwara'.) (2) Butayat : Dealing with the maintenance of orderlies and conveyance: (3) Kosa-Graha : (Part of the Kirkari-khana). (4) Tosa-Khana (Store-room of ornaments, precious-stones, robes etc. of the rulers and their house-hold members). (5) Zeen-Khana : (Department dealing with the saddlery of horses, robes etc. of the rulers and their house-hold members), (6) Ratan-Graha : (Store-room of precious stones, such as pearls, rubies etc.) (7) Kothi-Hazuri : (Later on called as Modi-Khana). (8) Khazana : (Royal treasures). (9) Feel-Khana : (Department dealing with the maintenance of elephants of the State). (10) Top-Khana : Deptt. of arms and ammunition. (11) Baraat : Deptt. for making arrangements for the Royal processions. (12) Sileh-Khana (Dealing with the maintenance of armoury, namely swords, shields, spears, barchi's, katara's etc,). (13) Khusbu-Khana : (Preparation of the perfumeries for the use of rulers and their family members). (14) Okhad-Khana : (Preparation and supply of medicines to the rulers and their family members). (15) Gaoo-Khana : (Maintenance of cows and supply of milk). (16) Tambol-Khana : (Betles for the rulers and their household members). Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ] buddhi-vilAsa (17) Rasoi-Khana : (Kitchen and its arrangements). (18) Patar-Khana : (This department employed the dancing girls at the time of Darbars and other royal functions). (19) Farrasa-Khana : (Maintenance of the entire camp equippage of the rulers). (20) Rang-Khana : (Preparation of colours of all kinds). (21) Surat-Khana : (The drawing of pictures and portraits was the main function of this department). (22) Khyal-Khana : (Associated with the preparation of fire works and their display on important festi vals and functions). (23) Shutar-Khana : (Maintenance of camels and their supply was the main function of this department). (24) Seewan-Graha : (This section dealt with the sewing of the royal robes for the rulers and their house hold members. (25) Ghoda-Nikas : (This section collected taxes on the import (Nakkhas) and export of horses in the state). (26) Dag-Ghoda (The branding of horses, maintained by the jagirdars was, the main function of this deparment). (27) Mewa-Khana : (This department dealt with the supply of dry fruits for the use of the rulers and their household members). (28) Chhapa-Khana : (Dyeing and designing of the clothes); later on the name was given to State Press. (29) Agra Jantra Graha : (This section supplied articles required for performing yagna). (30) Masala-Khana : (Department to make arrangements for lights, chiefly the Masal's used at the time of the marches of the army). (31) Imarat : (Construction and maintenance of the buildings belonging to the state). (32) Gunijana-Khana : (This department made necessary arrange ments for musical performances by the singers). (33) Rosana-Baqi (The daily accounts of Kothiyar Huzuri, showing the amount of balance receipt, and expenditure of various Karkhanas e.g. Sileh Khana, Topkhana etc. were maintained by this deptt.). Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Appendix [15 (34) Pothi-Khana : Royal Library... (35) Palki-Khana : Palanquins Deptt. (36) Karkhana Punya : Incharge of the ecclesiastical rites performed by the king. Except 3, 6, 14, 15, 17, 24, 29, 34, 36, none of these above mentioned Karkhanas seem to represent the new-form as referred to in the BV. We now come to another manuscriptt which is a hand-book of different topics begining with a topographical account of India under the Mughal map. Though undated, it belongs to the 18th C, and has been discovered from Jaipur. One Dalpatinarayan is the author, who has disclosed his name on page 23rd of the manuscript: From:page 17 to 26 there is a separate section on the titles and duties of the Stateofficials and the names of the 37 Karkhanas. While quoting the Karkhanas he has given a comparative chart of the Persian and Hindi names of the departments. Possibly, the necessity for supplying such a comparative chart might have arisen to facilitate indentification of the new-names quoted against their previous 'Sambhodan'. This work contains the following chart of the Karkhanas. zayyAgAra majjanAgAra devAyatana pustakAlaya citrAgAra bhaiSajyAgAra phalAgAra koSTAgAra sukhasejaSAnA kuppazAlA gusallaSAnA, hammAma kAzyAgAra tasabIhaSAnA mahAnasa kitAbaSAnA jalagRha tasavIraSAnA tAMbUlagRha davAISAnA pratizraya mevASAnA krayazAlA jaSIrA, aMbAra sIvanAgAra koThAra nepathyAgAra modISAnA khuzaboISAnA yAnazAlA sauMdhASAnA raMgaSAnA pAlakAgAra jaragaraSAnA dArukarmAlaya javAhiraSAnA dIpikAgAra koraSAnA, silahaSAnA lekhazAlA pharAzaSAnA mRgayAgAra rikAbaSAnA ThaTheravAnA babaracISAnA rasaur3A prAbadAraSAnA, pAraNorA taMbolaSAnA bilagoraSAnA, laMgara ibatiyASAnA kirakirAkhAnA tozakavAnA, kapaDadArA mahauSadhIzAlA sugaMdhAkAra rathaSAnA varNAgAra kalAdAgAra ratnAgAra praharaNakoza saMstarAgAra pAlakoSAnA. pAtimabaMdaSAnA zamai, cirAgavAnA daphataraSAnA zikArakhAnA + Rajasthan Oriental Research Institute, Jodhpur Ms. No. 17727. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16] buddhi-vilAsa zrIgRha zAkunikAlaya kozaSAnA dAnakoza 'maMTharA catura saMdAninI bhaaelaa SajAnA, bhaMDAra bihalA astabala tabelA phIlaSAnA gAvaSAnA zrutaraSAnA As already hinted above, a complete list of the names of these departments maintained with a changed nomenclature during the time of Jai Singh can only be prepared when Archival documents have been studied. However, the manuscript used above covers much of the information sought after. The novelties introduced by Jai Singh in the field of administration requires a further explanation from historians who find in it a weakening of the Imperial prestige following the death of Aurangzeb. nRpa kInheM asamedAdi jagya, vahu dAna diye laSi dvija guraNagya / yaha jasa phailyau cahu disi majhAra, suni viprAdika prAye apAra // 164 tinu brahmapurI maiM dai vasAya, dhana dhAnya Thaura diya adhika raay| ....... ..." // 16 // p. 26 1. (1-6) These lines at once suggest the gradual revival of the ancient Hindu traditions so forcefully put to action by Sawai Jai Singh. Considering the times, Jai Singh lived in, it was a bold attempt on his part to set aside the general conduct expected of a vassal of the Mughal Empire. How, and in what speed things took a turn is beyond our purview but it goes partially established that Jai Singh rose high having gained a marked ascendancy over the Imperial dictates. 'Ashwamedh', had long ceased to be performed, but it appeared again under his attempts. D.C. Sircart on the grounds that being a subordinate to the Mughal Emperor, Jai Singh could not have performed such a sacrifice. Evidence contemporay, as also slightly f'Sawai Jayasingh of Amber'-- Indian Culture, vol. III, no. 2, pp. 376-379. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Appendix B. [ 17 later like the BV, clearly attest the event, besides suggesting to the scholar to go deeper into the problem. The learned set of Brahmins who were invited in connection with the enchanting of the sacred 'mantras' etc., came from different parts of the country, particularly those from the south and were all invited to settle in the 'Brahmapuri' which is still inhabitated by the descendants of those scholars. In passing, it can be remarked that perhaps Jai Singh had in view the idea of bringing the Marathas closer to Rajputana by an exhibition of the fact that they were brethren hailing from the same stock of religion. Priests came in good numbers from the Maratha country and it artfully served as a sharp reminder to the atrocious ways, the Marathas had planned to overrun Rajputana. APPENDIX B. 'kopa kari kUrama savAI jayasyaMgha nRpa, caDhyau jodhapuravAre abhaisyaMgha mArU para / phaujana kI garada na dIse bhAna maMDalahU, siMdha sUki gare ko ganata nadI nAre sara // p. 131.(19-22) Abhay Singh, ruler of Jodhpur (1724-1749 A. D.), had invaded Bikaner in the year 1740 A.D. His brother Bakhat Singh, the then ruler of Nagaur, found an opportunity of humiliating his brother by persuading Jai Singh of Jaipur to put an end to his designs. Jai Singh marched against Abhay Singh with a large army and ultimately Abhay had to surrender Although not coming within the pale of our text, it would not be thoroughly out of place if a more vivid account of this battle be reproduced here based on the information available from a manuscript No. 4287 preserved in the Rajasthan Oriental Research Institute. This would help another unpublished work coming to light. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 buddhi-vilAsa The portion that deals with Jai Singh's march against Jodhpur, is merely part of an annexure to a 'gutka'. The first two works of this 'gutka' are dated V.S. 1726 (A.D. 1669), but the one in question carries neither date nor the name of the scribe. But, the script and the mode of writing put it close to the event. The whole of it has been reproduced below, and incidentally the present description is more elaborate than what Ojha and others have given in their histories. According to this manuscript the event took place in V. S. 1797 (A.D. 1740). Jai Singh took fifteen days to reach Jodhpur and halted near Mandor. Abhay Singh refused to come in the open and agreed to purchase peace on conditions laid pown by Jai Singh i.e. war expenses and other levies. There is also a mention of the participants and the numerical strength behind them who had joined both Abhay Singh and Jai Singh. Abhay Singh though well set to risk a battle had prefered to surrender ultimately with the result that the Rathors felt highly humiliated. The Emperor had taken the side of Jaipur. // zrI rAmajI // saMbata 1797 kA mItI sAvaraNa badI 8 no zrI mAharAjA savAi jaisaMghajI jodhapura vupara caDhA rAjA abhaisaMgha rI hukama pAtasAha mahamuksAha kA the caDhA so roja padarA* maiM 15 jodhapura jAi lAgA barapha maDAvara kI DerA jAi kIyA mukAma 1............abhaisajItt syo rADA karabA sArI jamIta setI rAr3I karabA nai asavAra phoja car3a gayA taba ta bIsaTAlo huvo so i bhAta tthaahrii| rAja jamItI** kharaca vugya+ hAthI pAtasAhajI kA rokar3I 10000) johAra kA 25000) baSatasaMgha bhAI ne abhaMsaMgha kano merato dIhana gAva 1400 zrI mAharAja loyA rokatoH prara mAroTha uupr| prmsiNh| *pandraha / prmsiNhjii| yuddh| **jamIyata / +vgairh| www.jaineli Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Appendix B. [19 kosorasaMgha bhAi nai jAlora ko praDagana dIna gAva bharudo inaso 400 pra0 ajamera kA praganA 10 i bhAta ThaharAi tadI kUca koyo| rADI koi hui nahI mI0 bhAdavA sudI 1 budhavAra ulaTA prAyA jati aitI lArachI: asavAra 500000 rupanagara ko rAjA surajamala jATa rAjA baSatasaMgha nAgora ka0 asavAraH pAlA prasavAra pAlA prasavAra: pAlA 2000 5000 8000 5000 3000 sosaMgha rAThor3A umedasaMgha sAhapurA vAlo prasavAra pAlA prasavAra pAlA 1000 1000 4000 3000 prasavAra pAlA 500000 53000000 karolI ko gopAlasaMgha rAjA bIkAnera ko rAjA jorAvarasaMgha prasavAra pAlA prasavAra pAla 1000 4000 2000 ..................? sAdo sekhAvata bhIraNAi kA prasavAra pAlA asavAra pAla 30001000 1000 1000 rANAjI kI jamIna ghara mAharAjA zrI sAvAijI ka jamata prasavAra pAlA prasavAra pAla 3000 3000 2.000 25000 hAthIH uTa jujAlaka* bAraNA kA vuTa 100 5000 shivsiNh| paiidala Also pAla / *bIkAnera meM U~Ta ko jAjaliyA kahate hai, vizeSataH vaha U~Ta jisameM jajurabe (moTI tAla kI bandUH lagI hotI haiM ) yaha bandUkeM phauja kI ravAnagI kA sUcana karatI haiN| jijurabe vAle U~Ta / Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 ] buddhi-vilAsa nagadI kA asavAra 5000 tobaSAnA kI sumArA naha budI kA rAja dalelasaMgha kI lAra* prasavAra pAlA 3000 2000 nokoTa mAravADa maMDovaraH ajamera ko pugala 1 jaisalamera pArakaragar3ha amIsuro jAlora bIkAnera iMdaragaDha 1 ara abhaisaMgha kI lAra phoja itanI chI so laDo koi nahIH savAijI ko pate hui asavAra 15000 hAthI 15 payAda 15000 'rAThoDa bhota burA doSa girgnaa| nihiiN| *piiche| dil| If The Rathors felt highly humiliated. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // shriiH|| bakhatarAma sAha kRta buddhi-vilAsa 'U~ nama siddhaya bhya namaH'' atha buddhi-vilAsa' nAma graMtha liSyate // chappai samada-vijaya suta jina su, namata agha harata sakala jg| kumara-pada hi tapa-Sar3aga, liyava kara haniya karama-Thaga // bharama-timara sava' nasana, udaya huva tibhavana dinakara / japi bhavi bhavadadhi tarata, lahata gati parama mukativara // tasu carana-kamala bhavijana bhamara, laSi laSi anubhava rasa caSata / vaha karahu najari mujha pari su jima, suphala phalahi hama kahi vaSataH // 1 // prAdIsvara teM mahAvIra jina lauM tIrthaMkara / sakala bhaye cauvIsa, vahari tinaMhI ke ganadhara // vRSabhasena dai prAdi aMta gotama lauM nAmo / caudahasai trepana ju bhaye2 tadabhava sivagAMmI // phuni prarahata sidha prAcArya aru, upAdhyAya sava sAdhuvara / hai, hauhi, ha gae, tinu namaiM, vaSatarAma juga jori kara // 2 // dohA': mahA videhani bIsa jina, sAsvata rahe virAja / tinahi namata suSa saMpajai, jAta sakala agha bhAji // 3 // vaMdauM vAMnI sarasvatI, mana vaca tana sira nAya / jAkI krapA kaTAchi teM, buddhi vaDhe suSadAya // 4 // chaMda paddharI : zrI gura-prasAda lahi budhi vikAsa, racihauM, va gRtha yaha vudhi vilAsa / tAmai varanana laSi sakala sAra, bhavijana pAvaige suSa apAra // 5 // 1: Bopens with '1 // dAnamaH sidvebhyH|| 2 bddhi-vilaash| 3 bijaya / 4 SaDaga / 5 sb| 6 bhabi / 7 muktibr| bhabijana / 9 baSata / 2:1 vRssbhseNn| 2 bhre| 3 arahaMta / 3 : 1 dauhaa| Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 ] buddhi-vilAsa jo haiM tihu~ lokanikau pramAna, so prathama varana kariyata sujAMna / prAcIna gRtha anusAra pAya, svaravAnIko bhASA vanAya // 6 // dohA : prathama bhUmi madhi lokakI, citrA nAma kahAta / tAteM jojana lakSa yaka, U~ce svarga' viSyAta / '7 // maddhi jotiSI-paTala maiM, prathiranuko yaha het| mera sudarasana prAdikI, nitti pradaSiNA' deta // 8 // svarga nAmA kavitta : saudharma IsAMna au sanatakumAra jAMni, bahuri mahiMdra vRhma vrahmotara jaaniai| lAMtavA kApiSTa zukra mahAzukra hai satAri, sahaivAri prAMraNata prAMraNata pahacAniai // . pAraNa acyuta bhaai solaha suraga tina, Upari hai nau grIveka tinhaiM ura anie| tApeM nau nir3otare' ke pari pAMca picyotare2, tina pari 'mukti-silA siddha'3 Thaura mAMniai // 6 // dohA : vAhI citrA bhUmi ke, tali bhuvanAlaya jAMni / jojana lakSa pramANa phuni, talaiM naraka duSa-dAMni // 10 // naraka prabhA nAma' ratna sarkarA vAlukA, paMka dhUma tama sodi / vahuri' mahAtama sAta ai3, tina tali kahI nigodi // 11 // 7:1 shvrg| 8:1 prdissrnnaaN| hai:1niddotre| 2 picautre| 3 siddha makati slaa| 11 : 1nAma / 2 bhuri| 3 saate| tAccording to the Svetambara's there are twelves "Swarga's" only. whereas the Digambara's stick to sixteen I. e. brahmottara, kApiSTa. zakra, zatAra in addition. Els it Atlantic ? Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa yA vidhi e saMchepa se, varane sakala sathAMna / aba inako suniye 2 sakala, ghanAkAra mativAMna // 12 // caupaI : prathama anaMta alokAkAsa, dasauM disA marajAda na jaas| tAmai loka puraSa AkAra, caudaha rAjU U~cau sAra // 13 // jyauM kaTi puraSa hAtha dhari doya, paga caur3e kari Ubho hoya / ima aloka maiM loka kahaMta, jyauM ghara meM chIMkA laTakaMta // 14 // ghanAkAra tina ko suni lehu, vidhivata jyauM bhAjai saMdehu / / rajU tIna sai tetAlosa, hota ju bhASyau jima jagadIsa // 15 // dohA : prathama hi bhUmi nigodi-tali, lAMvI caur3I jAMni / sAta sAta rAjU kaho, phuni sunie gunaSAMni // 16 // UMcI rAjU sAta hai, maddhi loka lauM soya / jema aMnna kI rAsi phuni, ardha' tarauM nAM hoya // 17 // maddhi loka bhuva nAma jo, citrA kahyau viSyAta / pUraba pachima aika raju, dakSiNa uttara sAta // 18 // tAmai rAjU aika tau, citrAko lai tAhi / tailI rAjU sAta bhuva, caur3I mAMhi milAhi // 19 // bhaI ATha rAjU savai, tiha prAdhI lai cyAri' / tAkauM laMbI sAta sauM, guni lIjie vicAri // 20 // soraThA : hota gurne aThavIsa, so guni UMcI sAta teN| ghanAkAra ju bhaIsa', rajU aikasauchinnavai // 21 // dohA' : phuni vA citrA bhUmi teM, UMcI rAjU sAta / vAta-valaya lauM jAMni tasu, bhAga doya gini bhrAta // 22 // vRhmA' svarga lauM bhAga yaka, pahilai ghaTi phuni vAdhi2 / vAta-valaya lauM dUsaro, vadhi ghaTi lIje sAdhi // 23 // 12:1 ab| 2 sunie| 14:1coDe / 2uubhau| 17:1 addha / 20:1 cyri| 21:1 bhiisu| 2china / 22:1 dauhA A does not use dohA at alll 23 : 1 brhm| 2 badhi / 3 dUsaro / www.jainel Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 ] arila 1 buddhi-vilAsa : maddhi loka caur3au ika rAjU sAMca hai, brahma svarga vaha caur3au rAjU pAMca hai // mileM hota chaha tAmeM Adhe lIjie', 4 tinako laMbe sAta guneM jaba kIjie // 24 // taveM hota ikaIsa savai suni mita jU, svarga lauM UMca ganauM' nacita jU / rAjU sADhe tIna tAhi ikaIsa taiM, guni lIje jaise vidhi sunI munIsa teM // 25 // hota ju sattari Upari sADhe tIna haiM, maiM hI vRmhotara taiM gini lIna haiM / jo vadhaghaTa' kahi prAyo ra so ghaTivadhi ginauM, rAjU hoya tihaitri sADhe so bhanauM // 26 // doU lehu milAya karo' ikaThe savai, hoya aika sau saiMtAlIsa rajU javai / tinheM aikasauchinavai mAMbhi milAie, rajU tInasaitetAlIsa tAmaiM jIva anaMta bhare yama mAMniaiM, vatAiai // 27 // jyauM ghaTa bharacau ghiratasauM tyauMhI jAniai / jAMna - panauM laSivo hai kevala gyAMna maiM, zrI jina bhASI so kIje saradhAM namaiM // 28 // tAhI ke madhi trasanAr3I' ju kahAta hai, UMcI caudaha rAjU savai vibhAta" hai / 3 kahI, laMbI caur3I ika ika rAjU hI sajIvani kI yAhI maiM utapati sahI // 26 // 24 : 1 arila chaMda / 2 yaka / 3 lIjie / 25 : 1 ginau / 26 : 1 ghaTibadhi / 27 : 1 karo / 26 : 1 nADI / 2 zrAyau / 2 eka / 2 viSyAta / 3 Same as 3 yaka eka / 4 guneM / 5 kIjie / 1 / 4 tihatari / Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa yA vina lokAkAsa maddhi je' Thaura hai, ___tahAM ikeMdrI hI upajata nahi aura hai| lokAkAsa taNI vidhi aise jAMniaiM, gRthani ke anusAri kahI so mAnieM // 30 // caupaI : pari yaha loka ju puraSAkAra, vAta-valaya ke hai prAdhAra / tina ke nAma Adi suni avai, tIna valaya te veDhayau savai // 31 // prathama ghanodadhi pavana kahAta, gaU-mUtra sama varana laSAta / / moTo jojana vIsa hajAra, sava pirathItali valayAkAra // 32 // dutiya valaya ghana tAkau nAma, mUMga varana sohai abhiraaNm| aura ghanodadhi-sama lai jAMni, tritiya valaya tana nAma vaSAMni // 33 // paMca varana' hai tAko raMga, aura sakala jAMnau vaha ddhg| pir3a2 bhayo sava sAThi hajAra, var3A jojanAM moTau sAra // 34 // Upari siddhaSetra hai jahAM, itI bhuTAI jAnau tahAM / vAta ghanoMdadhi phuni ghanavAta, cavadvai sahasa dhanuSa re bhrAta // 35 // tritiya vAta tana dhanuSa pramAna, paMdrahasaipiccehari' jAMna / tinamaiM 2 siddhana ke sira lage, ima bhASI ganadhara guna page // 36 // ava suriNa maddhiloka-vistAra', dIpa samudra asaMSi mujhAra / tina madhi jaMvUdIpa pradhAna, jyauM sarIra madhi: nAbhi pramAMna // 37 // gola jAni tiha valayAkAra, cahu disi jojana lakSa prsaar|| mera' sudarasana tAkai maddhi, Ucaura jojana lakSa prasiddhi // 38 // tAkai dakSaNa uttara' vIra, SaTa paravata ju pare manu tiir| pUrava pachima tinake chora, lavaNodadhimaiM pare duvora // 39 // jinate bhae sAta subha gheta, tinako nAma sunauM kari het| bharatakSetra' dakSiNa disi jAMni, arAvata Uttara disi mAMni // 40 // 30 : 1jo| 34:1baraNa / 2 pidd| 3 bhayau / 35 : 1 muttaai| 36:1piccehttri| 2 tinteN| 37: 1 vistaar| 2 mdraar| 3 vici / 38 : 1 me 2uuNco| 36:1 utara / 40:1kssetr| Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa himavata kahyau cau guNoM soya, hai rani vata tima uttara joya / Setra juhari yAta cauguNo, ramyaka uttara disi phuni suraNauM // 41 // vIci virAja kSetra videha, causaThi guNauM tAhi giriNa' leha / ava paravata ke kahiai nAma, himavana bharatha vora abhirAma // 42 // siSarI bhairAvata disi lagyau, mahA himauMna daSiNa' disi pagyau / rukamI Uttara disikauM hoya, naSidha bharatha kI vora su joya // 43 // nIla utara disi hI kauM jAMni, ai sava bhUdhara Setra pramAMna / tinake bhAga aika sau nivai, tAmai bharatha bhAga yaka hivai // 44 // jojana pAMca sai ru chanvIsa, ika jojanakI kalA vanIsa' / tinamaiM kalA lehu SaTa kahai, bharatha bhairAvata paramita yahai // 45 // bhavi suni bharatha kSetra kI vAta, bici vijayAradha parayo viSyAta / tAmaiM guphA doya tU jAMni, tinakI taraha sunau suSadAMni // 46 // himavana paravata pari draha deSi, padama nAma siMha tanau viseSi / tiha taiM yA disi naMdo doya, gaMgA siMdha' nIkasI soya // 47 // gaMgA vijiyAradhauM bhedi, pUrava disi cAlI vini di / dutiya guphA vijiyAradha mAhi, siMdhu calI pacchima disi jAMhi // 48 // tina" bharatha - kSetrakai mAMhi, SaTa SaMr3a par3e su saMsaya nAMhi / tinamaiM SaMr3a malecha ju pAMca, prArajya: SaMDa aika hai sAMca // 46 // tAkai maddhi jAMni ika desa, nAma DhuDhAhara' vasai visesa / saritA saravara tAmai ghane, kUpa vAvar3I suMdara vane // 50 // vRcha' aneka jAti ke bhalaiM, chahu rati maiM je phUla phaleM / tahAM purI aMvAvati vasai, iMdrapurI hU te ati lasai // 51 // 42 : 1 gini| 2 lehu| 3 kahiyatu / 43 : 1 dkssinn| 45:1 uniis| 47:1 sindhu| 46 : 1 SaMDe / 2 pdd'e| 3 pArija / 50:1 DhuMDhAhara / 2 srtaa| 3 ghneN| 51 : 1 bRddhi| Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa cahu disi paravata var3e UtaMgara, tina pari SAI koTa sucNg| maddhi purI ke suMdara bhauMna, tinamaiM vasai suSI sava pauni // 52 // gira pari mahala bhUpa ke var3e, mAnauM sura-vimAMna ai2 ssdd'e| mahalanate gira pari kachu dUri, killA aika vanAyo bhUri // 53 // nAMma savAI jaigaDha diyau, bhUpa savAI jaisyaMgha kiyaa| tAmaiM sohata mahala suvAga, topa koTa pari hai vahu lAga // 54 // rAjI savai purI ke loga, bhUpani-taraNI nIti-saMjoga / Iti' bhIti nahi byApata jahAM, duSI na dIsai koU tahAM // 5 // chaMda varavai: tahAM bhaai kachavAhe, chatrI' bhuup| tinako kIrati jaga mai, adhika anUpa // 56 // nRpa vaMsa varnana dohA : bar3e vaMsa zrIrAma ke, kachavAhe dala sAji / pAai naravara teM kiyau, desa duDhAhar3a rAja // 57 // prathama rAja kAkila kiyau, mAMci mavAse todd'i| vace bhomiyA te savai, mile pApa kara jor3i // 5 // tinakai pATi haNa nRpati, bhaai manauM hanumAna / vahuracauM jAnar3ade bhaai, tinakai pATi su jAna // 56 // phuni pajjavaraNa bhaai nRpati, mahAvalI sAmaMta / tinako vala jasa prAkarama, vahu kavijana varanaMta // 60 // soraThA : bhaai malesI bhUpa, gyAraha se ikyAMvanai / kInhI rAja anUpa, vaiThi purI aMvAvatI // 61 // phuni vIsala bhUpAla, rAja kiyau vahu' sa~na saji / tinakai pATi visAla, rAje rAjA rAjade // 62 // 52 : 1 chuN| 2 utaMga / 53:1svr| 2e| 3 kachu / 55:1 iti| 56:1ssitrii| 61:1 only s the rest damaged. 62:1endsdamaged the word thus lost. www.jaineli Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi vilAsa phuni nRpa kelharaNa nAma,bahurayauM kUtila 'nRpa bhe| tinake gar3ha abhirAMma, avalauM sobhita haiM pragaTa // 3 // phuni jauMgNasI mahIpa, tinakai pATi bhae nRpati / udaikaraNa avanIpa, tinakai paTi' narasyaMgha huva // 64 // bhaai bhUpa varaNavIra, tinakai paTa 2 udharaNa uai| tinakai paTi gharadhIra, caMdraseriNa huva caMdrasama // 65 // tinakai paTi bhUpAla, prathvIrAja' udyauta kiy| sava durajana ke sAla, bhaai prajApAlana nimati // 66 // dvArAvati kI chApa, mhAdharama dhvaja bhUpa ke| jogI-taNeM milApa, ghara baiThAM hI U ghar3I // 67 // tinakai vAraha putra, bhaai mahAvala prAkramI / jIti laai' sahu satru, vAMdhI vAraha koTar3I // 6 // prathIrAja ke pATi bhAramala vaiThayau' prati sohai| tinakai paTi bhagavaMtadAsa huva tA sama aura na ko hai| jinake putra bhaai jaga maiM nRpa mAMnasyaMgha avtaarii| tina dillIpati pAtasAhikI savahI vAta sudhArI // 66 // pUrava pachima dakSiNa' Utara2 cyArayauM disi paMjAI / lai lai jIti bhUmi bhUpani ko dillI taleM lagAI // savahI mulaka mAMhi jinako jasa avalau4 nara tiya gAveM / tinakI saMpati sAha~5 subhaTanu ko jasu kachuka sunAvai // 70 // chaMda : 63 : 1 kUtila / 2 bhye| 3 hai| 64:1 paatti| 65:1 jink| 2 paTi / 3 bhae / 66: 1 prthiiraaj| 67: 1 mhaadhrm| 68:1liye, B Includes two additional Dohas and the verse order changes accordingly. dohA-prathIrAja nRpa jAma, pUraNamala bhIvauM ratana / kiyo rAja parinAma, kAraNI kavina nA dharau // 66 // prAsakaraNa ika putra, dauri jAya patisAhie~ / nalavara rAja pavitra, laike kIyo jIti Salu // 70 // 66 : 1baittho| 2 jinhakaM / 3paatisaahi| 70 : 1 dakSina / 2 uttr| 3 paiM jaaii| 4 aba lauN| 5 shiNs| 6 subhaTana / Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa kavitta jetaka vilAyata maiM aika: umarAva tAke, anyokta': tetI vIci pAMDavana mAMDayau kuraSeta hai| kahai 'kavi gaMgadhara' prAMgana ko jaisau leSau, taisaiM kInheM sAta haiM samudra sarAseta hai| aitI bhUmi kAkai bhaI kauMne pAtasAhi laI, jetI yaha pAtasAhi' laI ara leta hai| merai jAMni rAjA mAna tori tori pAsamAna, jori jori jamIta jalAladI kauM deta hai // 71 // puna kavitta : kAhU ke karama pAtasAhI umarAI rAI, ____ kAhU ke karama rAja-rAjaniko neta hai| kAhU ke karama haya hAthI paragarne pura, kAhU ke karama hema horani kau keta hai // hari hari' joI joI jAhI ke lilATa lIka, soI soI prAMni iMha daravAri2 leta hai| kUrama nariMda mAMnasyaMgha mahArAjA, . tere karake bharose karatAra liSi deta hai // 72 // pIche tauM na hoyagau' jugati yaha jAMniyata, kInhauM java seta rAma heta jAko nala hai| kUrama nariMda puraSAratha kI sIma suneM, jAke bhujadaMDani maiM bhImakore sau vala hai| pUrava kI vora chita chora lauM viraci vIra, kATi kADhyau amita paThAnani kau dala hai| lohU bharayo gharaga paSArayau mAMnasyaMgha, bhayau tava teM suSArau manauM sAgara ko jala hai // 73 // 71 : 1 anyokti| 2 jetika / 3 ek| 4 umraay| 5 akavara / 72 : 1hr| 2 drbaar| 3 karatAru / 73 : 1 hauygo| 2 bhImako sau| 3 bala / 4 ssddg| 5 maanauN| * The author means that this couplet has been composed by some one else. The word has nothing to do with a ta alankara. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ] buddhi-vilAsa chappai : kanaka-kalasa sajie', nagara maMDiai2 vividhi vidhi / padamini yama piSyiai, udita bhaI manahu~ naU nidhi // nara nArI mana mudita, haraSi muSa maMgala gAMvahi / jinu thapyo laMkesa kahai, soI dachchina prAvahi // ima siMdhu sakuci pair3o5 kiyau, jo na sIsa paththara tireN| raghuvaMsa aMsa nRpa mAna suni, bhambhISana phUlyo phirai // 74 // soraThA : tega mAMna kI mAMhi, agani' anauSI nIkalai / traNa vAlA vici jAMhi,jalabALAjali jali marai // 7 // dohA : mAMnasyaMgha nRpa ke bhae~, jagatasyaMgha* sukmaar| vAlapanai gaDha kAMgar3A, tor3ata' lagI na vAra // 76 // kavi kAlA mAThA' turI, raja vina 2 rajapUtAMha / jagata mAMna nariMda-rai, Adha kiyau aitAMha // 77 // bhaai' kavara jagatesa kai, mahAsyaMgha siratAja / laghu suta bhUpati mAna 2 kau3, bhAvasyaMgha kiya rAja // 7 // vahuri bhaai mahAsyaMgha ke, suta nRpa jayasyaMgha nAma / dakSiNa disi jItana' caDhe, manahu 2 laMkakauM rAma // 79 // chappai : tina tilaMga huva bhasma asma' aphajala vara phaTTiva / lagga vagga vaMgalAMna naMda drAvar3I davaTTiva // mRga mahIpa ghana ghUmi dhUma ghara maMDala mchchiv| ghirata SAMna dhUmmAna kona lakkara jima DaDhiva // 74 : 1 snggie| 2 mNddie| 3 pissssie| 4 prAvahi / 5 paiMDo / 6 patthara / 7 phullyau| 8 phirai / 75 : 1 praagi| 2 trig| 76 : 1 dauhaa| 2 bhe| 3 kaaNgraa| 4 toData / 77 : 1 maatthaa| 2 vini| 3 ke| 4 mAgha / 78 : 1 bhe| 2 mAMna / 3 ke| 76 : 1jiitg| 2 mnauN| 80 : 1 missing | 20 dvhiss| 3 dhuum| 4 dhur| 5 mahiva / 6 DaTTiva / The defeated foes holding grass in the mouth, The envious. *The famous temple of 'Jagat-Shiromani' at Amber is assigned to Prince Jagat Singh who died during the life-time of his father. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavitta 'anyokta' : dohA : buddhi-vilAsa [ 11 siva siMgha zragya jaggI zravani, yama jagatta jArana layava / vala dalati jalada jayasAhi-dala, nahi piSSiya kaba bujhi gayava // 80 // kavitta : dohA : phaujana ra taiM prApana davAya rASI dasauM disi, aranikoM rAvI na nisAMnI kahUM hirakI / sAhi ke subhaTa jayasyaMdha gira mera gura, gAhi gAhi gAhI Thaura kInoM bola Upara pratApa dIna hU rASI na gumara kI // para, su bhUpa taiM pAgha rASI bhUpani ke sira kI / thara thara thAra ko sau pArau thaharAta hI, su tehI lagi thAMbha pAtasAhI thAMbhi thira kI // 81 // bhaai bhUpa jayasyaMgha kai, rAMmasyaMgha mahArAja / tinake saMgi sadA rahe, kavijana subhaTa samAja // 82 // pratApa varnana kilakata kAlI jugganani kai' jasana hota, 'sukavi dhuraMdhara' jamAti jureM devI kI / zraura hUM kahAM lauM kahauM daura" rAMma kUrama kI, davige digaja deva-dAnava na aivI kI // dhasakI dharani DADha masakI ba'DhAyara kI, kasakI kamaTha-pIThi rasama rakevI* kI / digga dala bhArakai davAaiM ve samhAra hva kaM, bhayau bhAMti simaTi bhujaMgama jalevI kI // 83 // bhaai rAMma nRpa ke kaMvara, kisanasthaMgha jima bhAMna / tinake teja kRpAna kauM jAnata sakala jihAMna // 84 // 80 : 7 syaMdha / 81 : anyokti 8 daliti / 2 phojana / 2 tinakaM / 82 : 1 bhae / 83 : 1 keM / 2 dora / 3 evI / 4 uThAyarakI / 5 pIThi / 84 : 1 dauhA does not occur in AI 2 bhae / 3 krapAna | & Aka bujhi / 3 kau / 4 harAta / 5 pAtisAhI / fcf. Bhusan 'thArA para pArA pArAvAra yoM halata hai' (Shiva-Bavani). Kulapati Misra was a Court-poet of Ram Singh. *The convex back of the mythological crab became concave like a dish. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ] buddhi-vilAsa kavarapadai kisanesa kai, visanasyaMgha huva putra / rAja kiyau aMvAvatI, jIti sakala Sala satru // 5 // chappai jina jaTTana alI husaina bhallI vidhi kuTTiva / anyokta' : jina jaTTana saphISAMna nada vahu bhAMta ahuTTiva // jina jaTTana maiharAvaSAMna-gumAna gumAyau / jina jaTTana mukarabbiSAMna kara kuTTi' SilAyau // 'kavi rAma' vahAdaraSAMna sau, jaMga juTTi vasu luTTi liya' / nRpa visanasyaMgha soi tega vara, jaTTa thaTTa dahavaTTa liya // 86 // dohA' : visanasyaMgha nRpakai bhaai2, zrI jayasyaMgha nariMda / tinaMhi savAI pada dayau. dillI surapati hiMda // 7 // saMgi lie' caturaMga dala, ratha pAyaka gaja vAji / kUrama zrI jayasyaMgha nRpa, caDhe gaDhauM paiM sAji // 8 // chaMda bhujaMga prayAta : gaDhauM paiM caDhe bhUpa vAlApanai' maiM, disA dakSiNI paravatauM ke grne| maiM / kilA tori ke khelanA khelanA se, manauM vAlakauM nai kiai5 haiM tamAse // 86 // lare saida ve daurikai sAMbharI maiM, milAye jamauM saiM tinaMhUM gharI maiN| bhire sAhijAde bhayo jaMga bhArI, tahAM bhUpahU kopi kInhIM savArI // 10 // 86 : 1 anyokti / 2 maaNti| 3 guNmmaan| 4 gmaayau| 5 kutttt| 6 kiya / 7 soii| 8 deha vaTTa / 87 : 1 dauhaa| 2 bhe| 88 : 1 liye| 81:1 baalaapneN| 2 grne| 3sselnaaN| 4 nN| 5kiye| 10 : 1 milaae| 2 konii| Fort of Khelana or Vishalgarh on the crest of the Sahyadri hills in the Deccan. It is said that the title "Sawai" was conferred upon Jai Singh, when hardly sixteen, by the Emperor Aurangzeb in recognition of his personal qualities shown by him during the Khelana campaign (A.D. 1702) Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 13 calAai ghane vAna' prAkAsa chAai, tamAse2 ghane joginI jakSa praaai| kiyo juddha bhArI ghane satru mAre, vace je tinauMna tine daMta dhAre // 1 // var3e bhUpa bhU maiM hute mAravArI, tinhI maiM caDhI kopi ke phauja saarii| lage pAya ve chAMDika' rAjadhAMnI, cahUM cakka naiM bhUpa kI prAna mAMnI // 2 // dohA : mAMnI prAMna savai nRpati, prAai adhika umNgi| pAya lAgi vinatI karI, hamaiM rASie saMgi // 3 // vAna varnana (a0') // kavitta : kUrama nariMda jayasAhi vAhaiM parakai, su pAra hota pala maiM sahaja sUkI prke| calata salUka cukuTIra ke aura kara ke, suvakatara Topa karI kAca jima karakai // 'sUraji'4 bhanata karai ghAva jAhI dhara-kaiM, su vAkau hiyau naiMka vera doya-tIna dharakai / mAlima jagata maiM lagata jAhI5 sara-kaiM, su hAthI paiMr3a pAca sAta pAche pAya sarakai // 14 // kavitta' : kopa kari kUrama savAI jayasyaMgha nRpa, caDhyau jodhapuravAre prabhaisyaMgha mArU 2 prii| phaujana kI garada na dIsaiM bhAna-maMDalahU, siMdhaH sUki gaai ko ganata nadI nAre sara // 61 : 1 vAraNa / 2 tmaase| 3 dhneN| 4 je jinhoMne / 62 : 1chaaddive| 63 : 1 dauhaa| 64 : 1 missing | 2 ciuuttii| 3 jimi / 4 suurj| 5 jAMhI / 65 : 1 kabitta, missing In A / 2 maaruu| 3 bhaanu| 4 siMdhu / tcf. Ms. no.4287 in the Rajasthan Oriental Research Institute, Jodhpur collection. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ] buddhi-vilAsa dasauM digapAlana hUM dAMtana' tinauMkA dhare, surapura nAgapura daure jAta daravara / dahasatti SAya rajapUtana ko vAha chAMha', prAya mili DAMDa' bhari vacyau nAtha muradhara // 65 // jaMga sulatAnai jahA' pUrava parava pAya, arava Sarava dala jore para doha paiN| 'sUrija' bhanata tahAM prAgai bhayo jayasAhi, sidhura Thilata yauN| pilata loha loha 4 // giddhi' sidhi saththana aghAMnauM syaMbhU maththana , suvIra nija haththana calAvai tIra choha pai / maMDala kamAna ke vituMDa 4 lasata manauM, Ugyau hai pracaMDa mArataMDa vidhu' koha pai // 66 // nagara utapati varanana dohA chaMda nagara vasAyau yaka nayau, jayasyaMgha savAI, nisAMnI jAkI sobhA jagata maiM, dasahauM disi chaaii| tAko varanana karanako, hulasI mati merI, iMdrapurI hU jAniyauM, tAkI hai cerI // 7 // kavitta : kUrama savAI jayasyaMgha bhUpa siromani, __ sujasa pratApa jAkau' jagata maiM chAyau hai| karana-sau dAnI pAMDavana-sau krapAMnI mahA, mAMnI marajAda mera rAma-sau suhAyau hai // sohai aMvAvati kI dakSiNa disi sAMgAneri, doU vIci sahara anaupama vasAyo hai| nAma tAkau dharayau hai svAI5 jayapura, ___mAnauM surani hI mili surapura-sau racAyo hai // 8 // " 65 : 5 dAtana / 6 tinuuNkaa| 7 dore| 8 dahasati / 9 vaah| 10 chAha / 11 daaNdd| 16: 1 thaaN| 2.dohai| 3 jhaaN| 4 bhyauN| 5gidhi| 6 siddhi / 7 matthana / 8 hatthana / 6 ugyo| 10 bidhu| 17:1utpatti / 2 barnana / 3missing 18:1taako| 2 chaayau| 3 vkssrnn| 4 anopm| 5 svaaii| 6 hii| 7 // 10 // / For Private & Personal use only www.ja Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaMda paddharI : buddhi-vilAsa cyAracau' disi racyo utaMga koTa; joTa / vanAya 3, tApari kagurani kI vanI tiha tali caur3I pAI zraur3I manu saritA daravAje Uce pauriyA vaiThi siMha caupari ke kInhe vici vIci banAai 4 tyAai" nahari * vAjAra vici maiM vaMve gahare caukani maiM kuMDa race jaga povata tinakauM hATina kai vici dInheM", te sUghe vahu vane havailI suMdara tinu laSi mana lagata lAga // 102 // dhanavAMna vyaupArI kika, miSTa kUpa vAga, paradesa mili vAgani sAhUkAra maiM 66 / 1 cyAracauM / 100 : 1 UMce / 101 : 1 lyAe / 102 : 1 rasatA / 2] dInhe~ / 103 : 1 bahu desani taiM lyAe aneka / sudesahi jAta dhanAdi 2 kaMgurani / 2 vaDe / 3 teMha calI jAya |||| vaneM goSa, karata jauSa / haiM cauka rastA 1 cale vahu desa sudesani taiM prAai aneka' | te karata virAja prati nisakara hoya, goThi karai 3 banAya | 4 banAe / vajAra, cAra // 100 // mAMhi, rahi / gaMbhIra, 2 nisa~ka / nIra // 101 // raSAya, jAya / koya // 103 // mita, nacita / tin accordance with the Hindu tradition of town-planning 1, e. two wide streets run through the city intersecting at right angles. [ 15 ++This canal was brought from nAlA zramAnIzAha in the west of the new city -- nAthAvatoM kA itihAsa, hanumAna zarmA P. 166. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16] jotigI, vahuracauM phiraMgI + kautigI / chaMda : prAai nijUmI tina racyau jaMtra visAla hai, tAmaiM grahauM' kI cAla hai // 105 // tithipatra * mili ThAnyauM nayau, sirinAMma bhUpati kau dayau / so' 'jayavinoda' kahAta haiM, jaga mAMhi sau viSyAta hai // 106 // vahu vipri vidyAvAna te, Aai sAhitya tarka su nyAya ke, mili vaiThi vai caracA karai', "vAMnI surani kI / " uccarai" / vo su adhika marora sauM, vahu jora kara kaiM sora sauM // 108 // suni bhUpa caracA tina-tanI, hiya haraSi kaiM kavi gunI / disA - vidisAna' teM / pAThI pravIna subhAya ke // 107 // dhana deta tinahi apAra hai, vaisI aneka sabhA rahai // 106 // bhASA kavI paravIna te, jasa karata nava prAcIna te / vArahaTa ** bhATa subhAvataiM, vahu paDhata kavi cita cAvateM // 110 // gaja vAji dhana sirapAva te, vakasIsa lahi guna gAvate / vicaraM su para hU desate, zrAsiSA deta hamesa te // 111 // 104 : 1 suSa / 105 : 1 gRhauM / 106 : 1 zrI / 107 : 1disAMni 10 : 1 kareM / 106 : 1 haiM / buddhi-vilAsa yA vidhi sauM' suSa ra nisi dina vitAta, samAMna nara tiya lasAta // 104 // devana 2 sauM / 3 devani / 2 hai / / 2 te / 2 uccareM / 2 rahaiM / +Astrologers Najum (Astrology) in Persian, Ancient Hindu Kings kept astrologers at their court. Astrology was a favourite subject among the Muslim Sultans also who had full faith in the Heavenly bodies. Universally accorded to Europeans (the Franks). In India It has a perjudicial significance but not everywhere. * Calendar. ++Sanskrit. ++++Mark the use of genitive tanI / **The obstinate family Charana. who won't yield till his reward is obtained by him i. e. he dose dvAra haTha / A family bard, A 'Bhat' is different from a 'Charana' In that his Rajput also while a Charana accepts the patronage of a Rajput may be a nonf only. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaMda padarI : 112 : 1 tinhakauM / 113 : 1 bhAMtinu / 114 : 1 rupaiyA / 115 : 1 pAna / 116 : 1 kahuM / buddhi-vilAsa vahu vidhi ke kArIgara anUpa, parivAra sahita bulavAya bhUpa / tinakauM pura maiM dInhe" vasAya, hAsila savakauM mAphI yaha sujasa vaDhyau cahudhAM prAai vahu jana tinakau na vyaupAra karana lAge zraneka, vahu bhAtina' ke kari kari viveka // 113 // kahuM mahura + rupaiyA' leta deta, jauMhAra vikata suvarana kahuM vatra pATake vahuri mahamUdI sameta / sveta, 2 SAsA a nasuSeta* // 114 // kahu samIMnA phuni vikata pAna', vahuri dhAMna / dhAta pAtra 4, kahu vikata kirAMne kahuM liaiM kaserA vecata tina maiM nahi kahuM gaMdhI prattara jhUTha veli tela, vecata missI" 2 diinheN| karAya // 112 // 2 mhmuuNdii| 3 pAse / 2 kahUM / 3 kirAneM / 4 maMtra | 2 rUpa / +Taxes in general. Gold coin bearing the seal of the Maharaja. anaMta, aMta / phulavA phulela | kahu halavAIgara vaNika rUpa 2, vecata ju miThAI kari mAtra // 115 // anUpa // 116 // *All the three varieties find a mention in Ain-i- Akbari' of Abul Fazl. (Ain 32 ) -- Blochmann & Jarrett. [ 17 ++A powder made of vitroil with which women blacken the space between their teeth. High class ladies, used antimony for darkening their eye lashes. See Jayasi's description : "chorahu jaTA, phulAyata lehU, bhArahu kesa, makuTa sira deha / kAhu kaMthA cirakuTa-lAvA, pahirahu rAtA dagala sohAvA // " (Ratansen-Padmavati khand) Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18] 118 : 1 bitAMna / 116 : 1 citera / 120 : 1 / 121 : 1 cunA / +Embroidery. t Gold embroidery. * Full-dress, buddhi-vilAsa mevA paradesa sudesa ke ju, bahu leta deta kari kari majeja / kahUM varaNata pAricA jarIvAva, prati garva bhare nahi deta jAva // 117 // jaradoja + kahUM sIvata vitAna', sirapAvana * ke vahu vakha-thAMna / raMgareja ra~gata kahUM paTa suraMga", lahariyA ju vAMdhata kari umaMga // 118 // kahUM patrI chIpe cUnarIna, pomace" vAMdhi vecata pravIna | kahuM cUrA+# citrata hai catera 1**, kahu vecata hai tinakauM laSera // 116 // vahu vase zrAya ke silpakAra, vahu bhAMtina ke ghar3i dehure zraura maMdira ju tinakai lAvata kari silpa kahu vejArI * vahu vyauta te cunata cunAMvahAra' kahu ghar3ata ThaThere4 dyauMsa ghana zrAvata manu dAdara saMga sAra / zrAdi, 2 svaraMga | 2 silapakAra | 2 kahuM / 3 ghaData ++Ladie's scarf. ++++Bangles. **Painter. +Masons. [ cejArI ? ] ++ Day and night. + Frogs. yAdi // 120 // sAji, kAji / rAti", vulAta // 121 // 4 A catere / Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 16 buddhi-vilAsa kaha ratana-jar3ita' jar3iyA2 sunAra, mulamacI vegar3I sikalagAra / vasmAgara vunagara varaka sAja, kahuM vecata gur3I pataMgavAja // 122 // kAchI kalAra lohe luhAra, mocI kahuM jIna race saMvAra / vaDhaI pirajApati2** Adi aura, vyaupArI phuna kasavI karora // 123 // chatrI brAhmaNa ara vaisya sUdra, cyAri hU' varaNa ke guraNa-samudra / sava sukhI sUra sAyara pravIna, vahu catura vasaiM tinamaiM na dIna // 124 // vahu-mola su komala vastra aMga, bhUSana mariNa-jaTita suvarNa sNg| jaravApha* Adi paharai vanAya, nara lasata manauM sura' vase prAya // 12 // nArI suMdara ati catura cAra, jhIne paTa bhUSaNajuta siNgaar| 2 jddiyaa| 2 prijaapti| 122 : 1 jddt| 123 : 1 rceN| 124 : 1 hauN| 125 : 1 svr| An artisan expert in silver or zinc plating. *Sk vaikaTika Adiamond-cutter. *An artisan who sharpens the blades. ttel, Bihari Satsal. "uDI guDI lakhi lalana kI, aMganA aMgana maah| baurI loM daurI phirata, chuvati chabIlI chA~ha // 35 // " An undated Maithili song refers to kite (guDDI) thus : "guDI uDai AkAza meM, nAgA hamarA pAsa meM / " #Wine-seller. ** A potter. +-Embroidery. ++Clad In fine clothes. ucation International For Private & Personal use only www.jaineli Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 ] buddhi-vilAsa sukumAra svakiya piya mana haraMta, devAMganAM' na samatA karaMta // 126 // pura-chora' vazI vArAMganAM su, vahu karata nAMca manu apacharA su| tinako laSi suni saMgIta-gAMna, vahu deta rasika jana rIjhi dAMna // 127 // ava . sunahu bhUpa saMpati vayAMna, varanauM kachU ka momati pramAMna / yaka' hutau vAga tihare jai-nivAsa, nRpa racyau var3e jayasyaMgha* tAsa // 128 / / tAkauM laSi naMdana-vana lajAta, jala-jaMtra phuhAre vahu chuTAta / tinateM grISama' kI miTata jhAra, vina samai hota pAvasa vahAra // 126 // madhi haiM aneka pAdapa rasAla, kahu' nUta' nUta nUtana tamAla / kahu vakula4 keli aMjIra vera, kahu seva nAsapAtI narera // 130 // kahu pArijAta pIpali' lavaMga, pistA vidAMma kesari surNg| kahu panasa puMgi2 mahuvA ariSTa, gUlara kapiththa dADima sumiSTa // 131 // 126 : 1 devaaNgnaa| 128 : 1 ik| 2 taha / 126 : 1 grISama / 130 : 1 khuN| 2 tuut| 3 khuN| 4 vakUla / 131 : 1 piipri| 2 pNg| 3 kapittha / At the extremity of the city walls, * Prostitutes *Mirza Raja Jai Singh (b. 1611-d 1667 A.D.) *+Mark the 'yamak' here. ain Education International www.jainel Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arila anyokta' : 132 : SajUra / 133 : 1 vibhIta / 134 : 1 vicha / buddhi-vilAsa kahuM tAla hiMtAla su vIjapUra, bhallAta - veli paravara bijUra / kahuM zrAMmilaveta jamUni niva kararaNA nAriMga abhayA vibhIti' dAba ISa ka jAtI phulanyauja sItAphala mIThe vRcha' ketagI kuMda caMpA vahu phUle karuragA kevarA macakuMda su pakka viva // 132 // | prAmila chuhAra, ailA apAra / jabhIra voTa, haiM zraneka sevato kahu gula va' gulA phUlyau navIna, kahu kusama phiraMgI gula ra pracIna / gulalAlA dAUdI hajAra, 135 : 1vu / 136 : 1 kahuM / 137 : 1 arila only. 1 kahu gulahavAsa raMga vahu caMdana asoka kahu kovidAra, baMdhuka vahuri siMgAra-hAra / Ihara vidhi phUle bahuvRcha / veli, tina mAMhi bhUmara mana karata keli // 136 // paroTa // 133 // jAti, kadaMba - pAMti / sItala maMda sugaMdha pauMna sacu pAyakaiM, saghana chAMha maiM vaiThi vihagama AyakeM / naina maMdi zrati caina bhare zrava reSiai, 2 elA / 3 phalanyauM / 2 zraru / 2 ih / gulAba, mogarAva // 134 // 3 bradhi / prakAra // 135 // manauM mahA muni lIna vRhmamaya deSiai // 137 // [ 21 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 ] buddhi-vilAsa viraha-vedanA kahata manauM pika Terike, sunata bhauMra huMkAra deta mana pherike| taru-velani ke rahe phUla-phalabhUli ve, deSata sura nara prAta-jAta maga bhUli ve // 138 // vahuri tAla yaka' tAlakaTaurA hai ta, manauM sarovara mAMna deSi chavi kauM hrai| vahuri savAI jayasAgara yaha nAma hai, tAko tIrana subhaTAdiko ke dhAma hai // 13 // vimala nIra te bhare laya prAMnaMda ha, paMchI-gana taha~ viharata prAya suchaMda h| cakravAka cAtika' cakora cahu deSiai, kahuM kapota kalahaMsa kokilA peSiye // 140 // kahUM mora nAcata chatrI kari cAvasauM, kahuM sArisa kahuM vuga ThADhe ika pAva sauN| kahUM vaiThi kalavaMka saMka taji rati kareM, kahuM TiTTabhi kukaTanu prAdi vahU Saga tirai // 141 // kahUM karata nara kAmini prAya sanAMna kauM, manauM surasurI' pAe chADi 2 vimAna kauN| vahuri mAnasAgara yaka dIragha tAla hai, tAmaiM saritA milI su ati sobhA lahai // 142 // dohA' : yA vidhi kachu saMchepa2 se, varane saravara vaag| ava nRpa maMdira varna' kachu, suniai kari anurAga // 143 // chauMda paddharI : laSi vAga saghana adabhuta nariMda, vanavAai tA madhi mahala-vRMda' / 136 : 1 ik| 2 iha / 3 tIrani / 140:1caatig| 142 : 1 svr-svrii| 2 chaaNddi| 143 : 1dauhaa| 2 sNssep| 3 varana / 144 : 1 vRid| tFeudal-chiefs. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 23 buddhi-vilAsa sataSaNe kalasa suvaraNa: utaMga, tinA pari dhvaja phaharata paMcaraMga // 144 // prAMgana phaTTika sa malaiM paSAMna, manu race viraMciju kari sayAMna / dai' prAva salila sama siMha vanAya, taha pragaTa parata prativiva prAya // 145 // mariNa-kaMcana-jaTi madhi karI bhIti, duti laSI parata laSi ke pachIti / jaha kanaka-pATa dIne kapATa, kiya jaTi viDUra' sopAMna vATa // 146 // mariNa-pacita paMbha madhi jagamagAta, manu ratana-sAMna vahu vidhi lasAta / vaha racI citrasAlI' visAla, rAjiMdra2 ramata taha sahita vAla // 147 // kavahU mariNa-maMdira mAMhi jAya, tiya dUjI laSi pyArI risAya' / tava mAnavatI laSi piya ha~sAya, kara jori 2 lehaiM manAya // 14 // mariNa-jaTita kuMbha ati jagamagAMhi, vahu bhare suvva' jala taiM lasAMhi / dadhi - dUva - dhUpa - juta - hema sAra; sohata aMtahapura dvAra dvAra // 146 // 144 : 2 stssnneN| 3 kNcn| 4 tina / 5 phaiharata / 145 : 1de| 146 : 1diinhaiN| 147 : 1citrsaarii| 2raajeNdr| 148 : 1risaai| 2 hsaay| 3 laihaiN| 146 : 1 suddh| 2 thaar| The poet refers to the Chandra Mahal Palace, the following are the names of the seven storeys, Chandra Mahal, Pritam Niwas, Sukh Niwas, Shobha Niwas, Chabi Niwas, Sri Niwas and theMukut-Mahal. #The royal banner of the Kacchawaha Rajputs of Amber. *Sk. vaiduury| Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 ] buddhi-vilAsa prItama' nivAsa phuni suSa nivAsa, vaiThaka dIvAna sabhA-nivAsa / phuni caMdra-mahala' Adi ju pravAsa, kavi kara kahAM lau varana tAsa // 150 // Uce daravAje sugama vATa, kaMcana-sama jaTita vane kapATa / lagate vanavAai cauka Isa, ta~ha rahaiM kAraSAMne chatIsa // 15 // yaha' hutau kAraSAne2 ta nauMsA, pArasI' nAma tA maddhi dos| nRpa kADhi hiMdavI nAma kIna, gRha-saMgyA yaha ThAMnI navIna // 152 // gaja-graha maiM gaja mada jhara lasAta, bhairAvata hU tinu laSi lajAta / suMDina maiM te lakai pahAra, phaikata hai pArAvAra pAra // 153 // vahu asva-sAla' madhi hai turaMga, rAjata hai suMdara prati utNg| pherata'ra ke vinu maiM phirai su, mana pavanahu te prAdhe ka. su||154|| phuni ratana-gRhai aru dhana-bhaMDAra, tinake varanana ko hai na pAra, ina prAdi grahai' jo haiM samasta, bhari pUri raho tina mAMhi vasta // 155 // 150 : 1 priitim| 2 mahala / 152 : 1 yahu / 2 kAraSAne / 154 : 1 ashvsaal| 2 je| 155 : 1 AJhai| 3 manu / tin as much as. Persian. *Nomenclature. tt Ocean. ducation International www.jaineli Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 25 chaMda : maMtrI ghane' vudhivAMna haiM, jAneM jinheM su jihAMna haiN| sauMpyau tinhai nRpa bhAra kauM, haka deta haiM hakadAra kauM // 156 // aMgI aneka SavAsa te, ati catura ginata usAsa te| vahu kAma ke bahu bhAMti ke, saMpati sahita subha kAMti ke // 157 // vahu subhaTa saji prAvai jahAM, vaiThe sabhA madhi nRpa tahAM / jaise hukama bhUpati kareM, taise kareM nAMhI Tarai // 158 // ina Adi cAkara haiM jite, haka pAya rAjI ha tite| prabhu-bhakti kari jasa gAta haiM, suSa mAMhi ghoMsa vitAta haiM // 15 // dohA : pAMcauM vidhijuta rAja pari, rAjata kUrama bhAna / __ raiti suSI bhaMDAra vahu, nIti su dAMna krapAna // 160 // chada paddharI: cahudhA pura' ke gira hai utaMga, tinapai gara banavAai2 utaMga / pUrava disi gaDha raghunAtha nAma, tali tIratha galatA hai su ThAMma // 16 // dakSiNa disi saMkara-gaDha anUpa, vanavAyo mAdhavasyaMgha bhUpa / hatharohI ko gaDha dutiya jAMni, pachi chama hi sudarasana gaDha vAMni // 162 // uttara vAvati hai suthAMna, tApai svAI jai-gaDha mahAMna / uttara dakSiNa' kI kUraNa pAya, ika brahmapurI dInhI vasAya // 163 // 156 : 1 ghnaiN| 2 hai| 161 : 1 cahuMghAMpura / 20 vnvaaai| 3 abhNg| 4 rughanAtha / 162 : 1 pachima / 163 : 1 pachima / +Bodyguards. The Rayyiat. *For Brahmins to reside there. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 ] buddhi-vilAsa nRpa kInheM asamedAdi jagya, vaha dAMna diai laSi dvija guraNagya / yaha jasa phailyau cahu disi majhAra, suni viprAdika prAye apAra // 164 // tinu brahmapurI maiM dai vasAya, dhana dhAnya' Taura diya adhika rAya / phuni pUrava dakSiNa vIci aura, gira pari aMvAgaDha viSama Thaura // 16 // cahudhAM pura ke upavana aneka, taru suphala phale tinamaiM prateka / phuni vana gira sobhA ati lasaMta, tahAM dhyAna dharata munijana mahaMta // 166 // hutau rAja aMdhAvatI, so jayapura meM ThAni / karana lage jayasAhi nRpa, surapati sama suSa dAMni // 167 // bhaye bhUpa jayasAhi ke, putra doya abhirAma / IsvarasyaMgha' bhaye prathama, laghu mAdhosyaMgha' nAma // 168 // rAmapuro' durga bhAna ko, tAko lai ke raaj| dInho mAdhosyaMgha kauM, saMgi daye dala sAja // 16 // vahuta varSa lauM rAja kiya, zrI jayasyaMgha avniip| jinakai paTi baiThe svadini', IsvarasyaMgha mahIpa // 170 // tinako dAMna krapAna kau, jaga jasa karata apAra / jina sauM jaMga jure tinhaiM, kari chAMr3e patajhAra // 171 // dohA : 164 : 1 asamedhAdi / 165 : 1dhaaNn| 168 : 1 maadhv| 166 : 1 raampurau| 170 : 1 sudina / tAswamedh Yagya. - Able Brahmins. *(b. 1721-d. 1750 A,D.) Also see the "Isvaravilasa-Mahakavya" (Rajasthan Puratana Granthmala No.29) tf(1750-67 A.D.) www.jain Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 27 kavita' prathama kumara padaI maiM bar3I jaMga jItyau, pratApIka : kUTyau dala daSinI kau, gaheM sara cApa sau| bUMdI jina rUdo koTAvAre para DaMDa layo, savahI sarAhata savAI bhayo vApa sauN|| viraci baceMge na mavAse mahi maMDala maiM, saMmRti vicAri je vaceMge jaya jApa sauN| savAI IsvarasiMgha mahArAja naranAha, rAMga bhayo rAMnAM tere pAvaka pratApa sauM // 172 // dohA : vahuri pATi vaiThe nRpati, rAmapure te prAya / bhAI mAdhavasyaMgha jU, durajana kauM duSadAya // 173 // kavitta : jina rAmapure maiM karI nija cAkarI, so dhari rASI vicAri hiye| phiri pAya ke rAja DhuMDhAhara ko, su naU nidhi ke suSa prAMni liye // bhani 'rAma' pAteM bhale hI bhaleM, amaresa ke se ninu dAna diye| hari aika sudAmAM nivAjyo' kahUM, nRpa mAdhava keI sudAmA kiye // 174 // soraThA : diye divAye dAMna, jasa pragaTyo dasahUM' disani / uvai jagata pari bhAMna,rAja kiyo yamamulaka pari // 17 // prAgai nRpati anaMta, jatana kiye prAyo' na gaDha / raNathaMbhaura mahaMta, sau mAdhava sahajai lahyau // 176 // kavitta : aMsI mauja kaDhata savAI mAdhavesa kara, suvarana-jhara jyauM pravAha nadI nada ke| 172 : 1 kavitta / 2 dkssinii| 3 bhyo| 4 IzvarasyaMgha / 5 mahArAji / 174 : 1 vaajyau| 175 : 1 dshauN| 2 kiyau| 3 ima / 176 : 1 praayau| 2 layau / 177 : 1kabitta anyokt| Education International www.jaineli Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 ] buddhi-vilAsa mAna-vaMsa-bhAna jayasAhi ke samAna syAMma, harata gumAMna nija dAMna sauM dhanada ke // motI anahada ke jarAU sAja sadake, ___kara hAra rada ke anAtha dIna darada ke| jIna jaMvUnada ke turaMga karI-kada ke, mataMga maMti mada ke kaDhata sadA sadake // 177 // soraThA : caDhI phauja kari kopa, bhiri bhAge' jaTTA pravala / naI caDhI yaha vopa, kachavAhana' ko tega kauM // 18 // dohA : tinakai paTi baiThe puhami, prathvIsyaMgha nriNd| sakaga prajA poSana manauM, pragaTe prAya suriMda // 17 // chada bhujaMga udai aMga aMvAvatI pIThi ugyau, prayAta manau3 arka sau ugra tejA suhaayau| anyokta: dharai dharma setUna ke divi vAna, bar3e bhAga ko chatra mAMthai tanAyau // mhArAja rAjesvarI kI krapA te, mhArAji rAjAMna' ko vizva bhAyau / prathI pAlive ko prathIrAja' mAnauM, prathIsyaMgha ko dhAri ke rUpa prAyau // 180 // soraThA' : prathvIsyaMgha viSyAta, jA dina teM bhUpati bhe| miTe sakala utapAta, suSI bhaI sArI prajA // 181 // dohA : laSau bhAgi-vala' bhUpa kau, marayau gayo ripu jATa / bhaai satrutai mitra siSa, ihai punya kau thATa // 12 // nara-nArI de AsiSa, prathvIsyaMgha naresa / acala rAja kari jagata kI, rakSyA karau hamesa // 13 // 177 : 2 hrd| 278 : 1 bhaagyau| 2 kachavAhani / 180 : 1 anyokti| 2 shRNg| 3 mnauN| 6 raajeshvrii| 7kripaa| 8 teN| 181 : 1 saurtthaa| 182 : 1 bhaagybl| 2 gyo| 183 : 1 rakSA / 4 missing | 5 mahArAja / raajaaNni| 10 prthviiraaj| www.jainelit Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 26 chada paddharI: buddhi-vilAsa ava suniai bhavijana vAta aika, dehure vane pura maiM aneka / sohata suMdara siva visnu' jaina, tinako upamA' kahateM vanai na // 14 // SaTamata ke nara-nArI pravIna, nija dharma mAMhi niti rahai' lIna / tina mAMhi dehurA Ikara visAla, ta~ha rAjata nema prabhU dayAla // 18 // lasakarI nAma kahiyata mahAna, manu racyo viraMciju kari sayAMna / madhi cauMrI prabhuko mata pramAna, ati vanI phaTika sama lagi paSAMna // 16 // tA mAMhi jaTita hai syAma saMga, manu lasata nIla mani' ati suraMga / citrAma vanyau tAmaiM anUpa, lakhi2 bhavijana pAvata nija sarUpa // 187 // paMDita tahAM rAjata hai kalyAMna, vahu taraka nyAya vAcata purAMna / nija dharma' karma maiM sAvadhAna, vina dharma vAta jinake na prAMna // 18 // gunakIrati yaka munivara mahAna, tapa karata adhika jinamata pramAMna / tina' prAgyA dI yaha racahu guthara, jAmaiM vahu vidhi va jaini paMtha // 16 // muni saMgha gachcha ha' AmanAya, jinakI utapati kahiai vanAya / 184:1bishnu| 2 upmaaN| 185 : 1rhaiN| 2 ika / 187:1mrinn| 2lssi| 188:1dhrm| 186: 1tinu| 2 graMtha / 190:1grnn| www.jaineli Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 ] buddhi-vilAsa tina mAMhi phaTe haiM gacha aneka, gahi calana naai su kahau prateka // 10 // phuni munijana ko jo calana dharma', tinako hU vidhivata kahaU2 marma / prabhu. mahAvIra te je munIsa, avalauM bhaTTAraka hai jatIsa // 161 // ina' jahAM jahAM pAyo padasta, sohU varana' kariai samasta / zrAvaga ke haiM jo khAMpa gota, tinako varnana' kariai udyauta // 192 // phuni prahaurAtri kirIyA' karai su, jina dharma ju jainI jima dharai su| vidhi dayA dAMna kI kahau sarva, tima zrAvaga sAdhahi tyAga garva // 13 // zrAMvaga mukha vAta kahaiM kitteka', jinamata kI vahu vidhi kari viveka / sohU dhariai yA gRtha mAMhi, lakhi saMsaya bhavijana ke2 miTAMhi // 194 // yaha prAgyA pAI vakhatarAMma, gota hai sAha cATasU ThAma / paMDita kalyAMna tai vinati kIna, yana' ko hUM gRtha raceM navIna // 195 // 5 baranana / 6 udota / 160 : 2 prtyek| 161 : 1 dhrm| 2 khhu| 3 teN| 162 : 1 inu / 2 varanana / 3 zrAvaka / 4ssaaNp| 163 : 1kiriyaa| 2 dyaaN| 194 : 1 kiteka / 2ke| 165 : 1 in| +Divided. About 27 miles S-E of Jaipur. www.jaineli Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 31 phuni cAMdUvAr3a sattauSarAMma', bhAvasA rUr3amala vuddhi dhAma / mili kahI gutha racie anUpa, jAteM jAneM jinamata sarUpa // 196 // ima inako adhika sahAya pAya, varanata hauM ava kavitA vanAya / jo yAmaiM cUka kachUka hoya, laSi hasahu na durajana sajana loya // 197 // prathama gRtha hau saMsakrata', nItisArI hitkaar| IdainaMdi muni kari racita, jina vAMnI anusAra // 18 // jinamata meM teM aura mata, nUtana cale kiteka / tina pari saMsaya miTana kauM, racyauM gUMtha yaha aika // 16 // sava tAkau kInhI praratha, paMDita mahA kalyAna / vakhatarAMma bhASA karI, tAhI tanai pramAna // 20 // dohA : prathama bhASA gRtha kI caupaI : zrIjina nema jagatatraya nAtha, tinakauM namauM jori juga hAtha / je jaga mAMhI muni anagAra, parama tatva ke jAnanahAra // 201 // tinakI saMpati mahA manogya, surapati kari sarAhivA jogya / tinakoM nItisAra yaha gUMtha, kahi hauN| sakala calana subha paMtha // 202 // 196 : 1 saMtoSarAma / 168 : 1 saMskRta / 2 anusari / 202 : 1 hai| tPubld. as No. 13 of the 'Manekchandra Digambara Jalna Granth mala', Hirabag. Bombay. It contains 110 stanzas, and in verse 70 the author Indranandin refers to Nemichandra. Other copies of the work have been found at Arrah, Bombay. idar, Jalpur etc. (H.D. Velankar's 'jinaratna Kosa' Vol. IP 216.) Two coples of the work are preserved in the Digambar Jain Bada Mandir, Jaipur, (Catalogue Comp. by Dr. K. C. Kasliwal, pt. II.) The author has been styled as graafia a 'Nitisara' is not a voluminous work. Most probably the author refers to Indranandin, whom Acarya Nemichandra holds as zratasAgarapAragAmI In the Gommatasara. the Digambar Jain Batna Kosa! Vol. 1 p 216und at Arrah, Bombasfers to Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 ] buddhi-vilAsa vAhI jaMbUdIpa mabhAri, dakSiNa' disi lIjiye vicAri / tAmaiM bharathakSetra ra tA mAMhi maddhi desa prati suva vasAhi // 203 // zrI mahAvIra ju sivapura gae, tA poche' je munivara bhaai / saubhadra' lauM sakala chavIsa, phuni huva bhadravAhu muni Isa // 204 // dohA : soraThA : vana chavIsa ke nAMma jo, deSyau cAhau varanauM jahAM paTAvalI, tAmaiM labiyo' bhayabhIti' / te anUpa // 206 // caupAI : kAla caturatha ju bhayo vitIta, tava Ayo paMcama bhaai avaMtI vikrama bhUpa, bhadrabAhu muni te tau svarga pahauce' jAya, phuni jo bhaIsa suni mana lAya / ve prabhu vardhamAna jinarAya, tinako mata bhavijana suSadAya // 207 // saMgha vahuta pragaTe tA maddhi, yaha vicitra gati kAla prasiddhi / nija ichA mAphika jaga javeM, calana lagyo Apasa maiM sabai // 208 // pApa tApa kari mohita hoya, kAhU kI mAMnata nahi koya / tava je muni he mahA pravIna, paramAthI su' tinakai mana vicAra apanoM, apane aura jo inako baMdha na marajAda, tau na miTai tama dohA : 203 : 1 daSiraNa / 204 : 1 pIche / 205 : 1 laSiyA~ 206 : 1 bhayabhIta / 207 : 1 pahuMce / / 206 : 1 sva / 210 : 1 mani / 211 : 1 uttima / 212 : 1 gacha / 213 1 SAMpa / aika-meka tA savani kI, laSi kaiM Dare mahaMta / tava uttama pura SAMni kaiM, nimata ra vicArI saMta // 211 // 9 saMgha gaecha' garaNa sAra, sASA ai cyArau suvidhi / karikai parama vicAra, prathama sathApe muninu ke // 212 // grAMma nagara ke nAMma, khAMpa ' gota zrAvagani ke / ThaharAai laSi ThAma, so avaloM yaha pragaTa hai // 213 // 3 2 bharataSetra / 3 vasAMhi / 2 yasobhadra / koya / loya // 205 // 2 UpanI / 2 nimati / 2e / 3 haiM / zrAtama lIna // 206 // parAai tanauM / tano viSAda // 210 // Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 33 dohA : tAmaiM sava zrAvakana ko, jima utapati hai cAru / so tau prAgai varani hauM. inako sakala prakAra // 214 // prathama varana munigananu kau, kojata hai subha jAMni / graMthana' ke anusAra tai, sava jana ko sukhadAMni // 215 // prathama saMghAdi-utapati caupaI : bhadravAhu munigana ke Isa, tinake paTa maiM bhayo munIsa / saMvata chabbIsA ke sAla, nAma tIna tina lahe rasAla // 216 // gupta-gupta AcArija bhaai, dutiya nAma arhada' vali dai| tritiya visAkhAcArija nAma, tAkai sikSi cyAri abhirAma // 217 // ika tau mAghanaMdi munirAya, vaSA' joga diya taru tali jaay|| tinako naMdisaMgha thApiyo, gachacha sarasvatI nimApiyo // 21 // caupaI': pArijAta-gachacha2 ha kahaiM, gachcha-nAMma ai do nirbhaiN| garaNa thApyau hai balAtakAra, sASA tinakI tharapI cyAra // 21 // naMdikoti' bhUSaNa phuni caMda, aitau yA vidhi bhaai amaMda / dUje devasiMhara munirAja, kahiai zrI jina dharma-jihAja // 220 // siMgha-guphA madhi varaSA joga, tina muni dIho mhaamnog| siMgha-saMgha tinako niramApi, caMdra-kapATa-gacha diya thApi // 221 // gaNa kANU' rasa thApyo munI, sASA cyAri nAma bhavi sunii| prAdhava kuMbha su sAgara siMdha, InamaiM laSiai gyAna abhaMga // 222 // tIjo' siSi seni muni bhayo, vRSA joga kU cAlali' dayauM / senasaMgha pusakara gacha dharayo, gaNasUrastha' nAma yaha karayo // 223 // sASA cyAri suNoM guNadhIra, sena rAjabhadra phuni vora / caturatha siMdhi' devamuni iMdara, varaSA joga gharayo guNavRda // 224 // 215 : 1 gRthni| 217 : 10 arahada / 218 : 1 vRissaa| 2 thaapiyo| 216 : 1A missing a 2 gch| 3 thaapii| 220 : 1 nNdkotti| 2 devasyaMgha / 222 : 1 kaarnn| 2 inamaiM / 223 : 1 tiijau| 2 siSya / 3 caatli| 4 sena syNdh| 5 sarascha / 224 : 1 siNgh| 2 iNd| Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 ] buddhi-vilAsa devadatA vesyAM ghari jAya, tapa kInhauM tina mana vaca kAya / devasaMgha' thApyau tina2 tanauM, sobhita devaprabhA sama manauM // 225 // gacha pusatakagaraNa desI ThAMni, sASA cyAri karIai jAMni / devadatta puMga phuni nAga, tinako hai jaga maiM sobhAga // 226 // jihi jihi thAnaka muni diya joga, tiha viseSa kiya nAma sNjog|| ima sASA gaNa gacha saMgha savai, thape munI arhada vali tavai // 227 // ina cyArinu ko kiyau milApa, meTana kauM jaga kI agha taap| cyArinu maiM dIkSyAdika' karma, tinamaiM bheda nahI ko bharma // 22 // phuni par3akamaNA prAchata' jAMna, graMtha pracAra su aura purAMna / tina ke madhi viseSi' ko saMta, bheda na jAnahu sakala mahaMta // 226 // inakI AmanAya maiM koya, jo jina viva pratiSTyo hoy| je bhavijana hai yA jaga mAMhi, tAhi mAMniyauM saMsaya nAMhi // 230 // au saMgha kIjo amanAya, tAmaiM viva pratiSTyo jaay| tAhi mAMnivo nahi kula-rIti, vAmaiM nyAsa taNI viparIti // 231 // aihI saMgha jagata maiM sAra, svai paramokSa diSAvanahAra / inamaiM bheda kiyau jo cahai', nahi samakitI mithyAtI vahai // 232 // atha AcArija prAdi gRhasthAcAra'-yati-varnana caupaI : je muni pAlai paMcAcAra, va ve tA muSi mUlAcAra / sohI cyAri saMgha maiM mAMni, prAcAraji kahiai gunakhAMni // 233 // naya aneka kari sAkha sakIrNa, tinake aratha' mAMDi paravINa / samaratha kara vAmaiM vyASyAMna, paMcAcAra mAMhi rata jAna // 234 // sohI sahI upAdhyA hoya, avai sAdhu-guraNa suriNa bhavi-loya / sakala paragRha' rahata ju hoya, karai nahI vyAkhyAna ju koya // 235 // 225 : 1 devsyNgh| 2 tih| 227 : 1 jiha jih| 2 arahada 228 : 1diSyAdika / 226 : 1 prAchita / 2 vsess| 3 jaaNnhN| 232 : 1 vhai| 233 : 1 gRhaschAcArya / 2 ti only | 234 : 1 arth| 235 : 1 parigRha / 2 rhit| 3 soya / Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 35 buddhi-vilAsa dilyA siSyAdi kre| karma, tAte hai virakta gahi dhrm| mauni2 dhyAnajuta ha jo sAdha, tAhi jAMniyauM nira-aparAdha // 236 // sAkha kalA nAnA parakAra, tinamaiM catura hoya guNadhAra / gachcha vadhAMvana vudhi tiha tanI, Uce mana kau2 ha jo muni // 237 // phuni vai' kAMtivAMna hU hoya, tAhi bhaTAraka kahiai loya / tatva praratha sUtrana vyoSyAna, kriyA-kalApana mAMhi sujAna // 23 // so svAmI kahiyatu hai cAhi, muni sattama hUM kahie tAhi / aitau bheda muninu ke bhaNe, suraNahu grahasthAcArija taraNeM // 236 // jo gRhastha' sudhare ha koya, jinamata taNe sAkha jo hoya / tinako paDhana-paDhAMvana-hAra, karana-sunana kI hva vudhicAra // 240 // kathana sunAvata hU va cAhi, hai ajIvakA yAhI mAMhi / savata pUjanIka ha rahai, tAhi gRhasthAcArija kahai // 241 // atha munijana - kauM dharmakArya karavA kau vA adharma-kArya tajavA ko vA jogya ajogya kArija karavA na karavA ko upadesa vA zrAvaka' kauM upadesa varnana bhASA gRthsy| caupaI : naMdi siMgha deva phuni sena, ai utakiSTa saMgha mata jaina / tinakauM jogya ajogya vicAra, bhASyau nItisAra maiM sAra // 242 // ina cyArinu ke haiM munirAya, hoya visaMghI tinahI sivAya / tinakI paMkati-bhojana jAMni, karivo jogya' nahI suSadAMni // 243 // vahuri visaMghI laSi ke munI, na kari namosata yaha gura bhanI / cyArayoM' mili nami asana karAMhiM, tAmaiM dUSana bhASyo nAMhi // 244 // phuni muni sAvadhAna ha ghaNauM, zrAvaka-saMgha visaMghI taraNauM / tinakauM karai na aMgIkAra, koe~ lAgata doSa apAra // 24 // 236 : 1ke| 2 mauni / 237 : 1 uuNce| 2 ko| 238:1vaha / 2 arth| 3strni| 4 klaapni| 240 : 1 gRhst| 2 suddh| 3 tinko| 4 budhi cAru / 242 : 1 shraavg| 243 : 1 jyogi| 244:1caarcauN| 2 bhaassyo| Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa visaMghIna' ko sevaga hoya, vaha zrAvaka jo apaNo koya / tAko gRharaNa karai nahi doSa, nija mata kauM karivA kauM poSa // 246 // arila : mithyAdRSTi taraNI parISyA kIjie, tavahI vAkauM nijamata dIkSyA diijie| vinAM parIkSyA darasaraNa-mata kI hAMsya hai, vahuri Apa aru dharma taraNauM bhI nAsa ha // 247 // chaMda laSi vAI zrAvakaNI ajikA jiMha thAMnaka maiM vasatI hoya / gItA : vahuri' ma~DI citrAma-taNI va phuni hva aura jAti ko koya // inakai Dhigi ha kAma udIpana mana ati caMcala ha guna Soya / siMha thAnaka munirAja sarvathA nisi maiM suSa sovahu mati koya // 24 // dohA : citra taraNI ha phUlatI, laSi upajata anuraag| tau pratakSa tiya saMgi raheM, kyauM na lagai muni-dAga // 246 // rAha mAMhi bhI ajikA, sAthina muni cAlaMta / prAgeM bhI ina saMga tai, dUSa ati pAai saMta // 250 // hoya akelI jo tiyA, tAkai saMgi munIsa / bhojana karai na vaiThahI, goSTi karai na bhalIsa // 251 // jiha jiha' thAnaka ke viSai, iMdrI dharai2 vikaar| tAhi chAMDi munivara kareM, cArita rakSA-sAra // 252 // chada sAmAyaka satavana vaMdana phuni par3akamaNau' para pratyAkSyAna / gItA : vahari karai kAyotasarga sava ai SaTa kahe prAvasika jAMna / ai kiriyA taji aura kriyA kachu karahi na vahuri gIta vAjitra / rasamaya cita anurAgi sunai nahi tajai rahai muni sadA pavitra // 253 // jiha jiha sAkha aura vidyA kari samakita' saMjamAdi guNa hAMni / hota muninu ke so sava sevana chAr3ahi je munivara gunaSAMni // 246 : 1 visNghiini| 2 ko| 3 sevk| 4 apaNoM / 248 : 1 bhur| 2 mddii| 3 joy| 4 srbthaa| 249: 1 sNg| 252 : 1 jiha jih| 2 dhreN| 253 : 1 pddikmeN| 2 aru| 3 pratyAkSyAMna / 4ora / 254 : 1 saMmakita / Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 37 ajikA siSya gRhastha Adi nara thor3I vudhi vAle jo hoya / tina Agai sidhAMta AcAra su gUMthana vAcahi je muniloya // 254 // hoya' visaMghI jatI su tinakauM gUtha sidhAMta avara prAcAra / kavahU nAhi suNAya paDhAvahu suriNavau hU vanako nahi cAra // vahuri vaMdanA pIcha2 pahalI kavahUM karivo nAMhi na jogya / ase kahI sAsatrina maiM guru dhArahi te muni mahAmanogya // 25 // chaMda arila' : doSita hoya navIna munIsvara jAsakauM, vaDI ajikA hoya su vedai3 tAsakauM / bhaktibhAva karikai sava saMkA yaraharai, ajikA taiM muni prathama vaMdanA nAhi karai // 256 // ajikA pApa namosta munI kauM java karai, karmakSayostu samAdhirastu muni uucrai| zrAvaga karai namosta japeM muninAtha sauM, dharma-vidhI devai tava muni nija hAtha sauM // 257 // mithyAdraSTI' bhI koI vaMdana kahai 2, pari vaha bhale varaNa ko ha nija kauM chai| tAhi munIsvara dharmavidhi kahi agha harai, sUdrani kauM kahi dharmalAbha rAjI karai // 258 // samakita darasaNa' kari cAMDAla jusuddha hai, kara vaMdanA muni kauM2 munI suvRddha h| pApakSayostu kahai tAkauM subha vai nahIM, vAkauM aura kahana kI vidhi kachu haiM nahIM // 25 // kavitta : gAyaka tamolI telI mAlI chIpI koTavAla, vahuri kalAla mada vecai hai vanAya ke| 254 : 2 je| 255 : 1 hot| 2 paarch| 3 nu| 4 sAsatrini / 256 : 1 A arila only | 2 diiksst| 3 baMdai / 4 pari hrai| 257 : 1 vRddhi| 258 : 1 dRiSTi / 2 khaiN| 3 chaiN| 4 vRddhi / 5 kreN| 256 : 1 A drnn| 2 kauN| www.jaineli Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 ] buddhi-vilAsa vesyA aura dAI phuni mAMgi SAMne vAle, jana mada vecai pIvai tina saMgi rahe cAya ke|| kete noMca karma kari AjIvakA pUrI kareM, ina Adi sUdraha naiM jIvani upAya ke| tina ke munIsa sAvadhAna hai jo, dharma mAjhi karai na prahAra dhari sarvathA hI jAya kai // 260 // chada mahA mithyAtI ke ghara maiM muni bhojana nAMhi karai ima jAMni / gItA : vanakai' vasta sadosa vAyarai tiha2 kAraNi tyAga duSadAMni // yAtai bhalo rasoI kari nija jo jImaraNa ThAnai tau ThAMni / bhASI adhika doSa laSi ke bhavi nizca nayana kahI yaha vAni // 261 // ha madhyAMna samai tavahI laSi dIna anAtha duSI ko jIva / tinakauM bhojanAdi vastani' kauM hita kari ke drAvaMta2 sadIva // iha vidha karata' sAvadhAMnI je dayAbhAva ura dhAri muniMda / pUjanIka te muninu mAjhi ha karahi prasaMsA tinakI i~da // 262 // munivara hoya tAvar3e ThADhe phuni chAyA kai madhi AvaMta / chAyA taiM cali jAta tAvar3e kAhU kArariNa2 je guraNa saMta // kAlI dharatI teM gorI madhi gorI teM kAlI maiM jAta / dayA jAMni jIvani kI lai kari pIchI sodhata hai nija gAta // 263 // ruke hoya ghara jA gRhastha' ke vadhe hoya sure AMgana mAMhi / viraNa triNa vahuri anna sUkata ina Adi ju karma sadoSa laSAMhi // bhojana karai nahI muni tA ghari dosa na ha tA ke ghari jAya / ThADhe sAta svAsa lauM rahi phuni dAtA na hU~ ora ghari jAya // 264 // caupaI 1 : munivara bhalo kuro bhI koya, aparaNau aura parAyo hoya / bhUSa marata laSi ke aMna-dAna, dehu gRhastha vilaMvana ThAMni // 26 // 261 : 1 unk| 2 tih| 3 kAraNa / 262 : 1 vasatani / 2 dyaavNt| 3 iNh| 4 bidhi / 5 kr| 6 kauN| 7 je / 263 : 1 tAvaDe / 2 kAraNa / 264 : 1 grahascha / 2 psu| 3 vin| 4 dos| 5 prAya / 6 aura / 265 : 1copii| 2 bhlau| 3 vrau| 4 praayau| Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 36 chapa : samyakadraSTI' hota2 gyAna cAritra dharai vini / so pratisaya kari pAtra hoya pAcarNa3 kareM muni // mithyAdraSTi hoya gyAna cArita kau dhaarii| so nahi pAtra kahAta kumAraga ko adhikaarii|| je hota supAtra sumAragI tinhai dAMna devo jugati / mati pASaMDI kauM dehu bhavi diai vaDhe mithyA kugati // 266 // soraThA : jIraNa hai jo koya, pratimA pothI dehuraa| phiri thA ati hoya, puMnya na aihU karaNa teM // 267 // savaiyA : sUtau tathA citta dvai udavinna', karai mala mUtra kidhau javahI ko| karma krattau hoya nidihU tAhi, kare nahIM vaMdanA sAdha-rato ko|| hva sAvadhAna ja sava hI vidhi, dharma pro dhyAna maiM lIna jatI ko| ___tAhI munisa kauM vaMdanA jogya, kahI karavo su bhalau2 savahI kauM // 268 // dohA : kari namosta niragRtha kauM, ajikA kauM vaMdAMma / uttima' zrAvaga kauM kara, nija muSa taiM ichAma // 26 // bhojana namaraNa su Adi kI, je haiM rIti sujANa / pUrvAcArija mAMni hva, sohI karahu pramANa // 270 // soraThA : pUrvAcArya ulaMghi karai, roti vochI adhika / vaha mithyAtI saMghi, var3e puriSa vaMdai nahIM // 271 // chada paddharI : muni aikAkI ju kara vihAra, pAvai nahi dharma kahUM lgaar| dUje munika rahije ju' saMga, tava hIye hai subha dharma aMga // 272 // muni pAMca cyAri phuni khaiN| tIna, tinahIM ke sAthi muni navIna / 266 : 1 diSTi / 2 hoy| 3 paacrnn| 4 kumaarig| 268 : 1 udvign| 2 bhleN| 266 : 1 uttama / . 272 : 1 su| 273 : 1 khe| Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 ] buddhi-vilAsa karie vihAra ika rahahi nAhi, giraNatI kau ba vaha gaLcha mAMhi // 273 // mada mAMsa madhU vini maMtra sAdhi, vahu karata siddhi devani arAdhi / je mada prAdinu te hota siddhi, tAkauM prasiddha kahie naSiddhi // 274 // muni dhAri rahai tana vastra sIla, niragRtha paNe rASai suDIla / tyAgaraNa hai jo nija deha prAMraNa, nahi jogya vakha gRhaNau' pramANa // 275 // caupaI : paMca prakAra vastra kari hIna', je saMjama dhara muni-tana SIMna / bhITata rASata dayaM na hIna, mAMnata tinhai puriSa paravIna // 276 // kavahU leta nahIM muSa sodhi, ThADhe jImata dayApayodhi / bheTa saMgha sauM le nahI ratI, te jaga mAMhI sAMce jatI // 277 // dIkSyA' dAtA phuni ju paDhAvai, prAcArAdika gUMtha vNcaavai| doSarahita guNasahita ju hoI, tAhi gurU kahie bhavi-loI // 278 // mUla saMgha gaNa gachcha supAtra, jukta hoya muni jainI mAtra / savahI guru kari mAnauM jeha, inamaiM aura na kari saMdeha // 27 // pustakasaMgha vRddhi ke kAja, alapa ajAcyau dhana riSarAja / kAladoSa kari je rASaMta, tinakau doSa nahIM he saMta // 280 // dohA : ava phuni varasAM saikar3A, pAchai jAhu sarIra / tajai na mAriga sarvathA, je vivekadhara dhIra // 28 // chada pari : jiMha muni ko cita ha sadA suddha', __ lagi rahyau pAtamAM maiM suvuddha / 273 : 2 rhhu| 274 : 1 niSiddhi / 275 : 1 ghnnauN| 276 : 1hiinn| 278 : 1 diikssaa| 282 : 1 sudh| www.jaineli Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 41 buddhi-vilAsa tAko nRpa vA zrAvaka ju hoya, kyauM hI karavA samaratha na koya // 282 // laSi vastikAMni' maiM muvo jIva, paMceMdrI phuni lohI atIva / munivara kauM re bhavi tAsa mAMhi, paDikamaraNauM karivo jogya nAMhi // 283 // caupaI : muni digaMvara je guNagrAhI, vAMcata hai siddhAMta sadA hii| te ete dUSana' kauM TAra, tava hI inake vaina ucArai // 24 // vAMcata vikhyAna vaiThata pArTI, bhUmi kSetra le sodhini raa| hra nirajIva tahAM hI vAMce, bahuri vinaya teM ati hI rAceM // 28 // te utakiSTa' maraNa kauM karihaiM, subha gati mAjhi pAva ve dhrihaiN| karata vaMdanA java prabhu kAjai, UMce prAgula' cavalau' rAjai // 286 // vahuri samai saMdhyAraja vara, gRhaNa su ulakApAtahi paratheM / camakata vIja megha vahu garajeM, tavahUM vAcata nahi munivara je // 287 // vinahIM kAla suddha hU bhASa, tehU phala Ache nahi cArSe / adhyAtama sidhAMta prAcAra', gUtha prAyazcita kiriyAsAra // 28 // vini vidhi vAcana tajau prasaMgA', phuni ha koya visaMghI saMghA / tina hUM ke saMgi vAcata nAhI, yaha gura nIkai sISa vatAMhI // 28 // karata prAyazcita je muni coSA, sAkha mAjhi dekhi vaha dossaa| 'mAphika gUtha prAyazcita deNAM'', ghaTi vaDhi deya doSa kyo leraNAM // 20 // gaNadharAMni kI to gura-bhakti, kari ati namasakAra ke jukti / muni navIna dIkSata ha tAhi, vaMdana prati vaMdanAM karAhi // 261 // muni sAstra-karatA nAma-varnana arila' : bhadravAhu zrIcaMda bahuri jinacaMda hai, tinako munivara-gana maiM vudhi amaMda hai| 283 : 1 vastakAMni / 284 : 1duussnn| 286 : 1 utakRSTa / 2 praaNgul| 3 culo| 288 : 1 praacaar| 286 : 1 prsNg| 2 sNg| 260 : 1 'mAphika doSa prAyazcita dernnaa'| 2 deh| 262 : 1 chaMda aril| www.jaineli Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 ] buddhi-vilAsa gRdhapachi phuni lohAcArija nAma haiM, ailAcArija pUjipAda abhirAma hai // 292 // var3e kavIsvara' vIraseni2 jinasaini hai, ika dasa aiM guraganaMdi bhale ttinu vaina haiN| sumatibhadra zrIkuMbha avara sivakoTi ai, ___kahe sivAyana visvasena jaga voTiai // 293 // guraNabhadrAcArija guNa adhika virAja hI, hai akalaMka ru somadeva chavi chaajhii| prabhAcaMda aru' nemacaMdara munirAja hai, ai IkaIsa bhaai gura dharma-jihAja hai // 264 // ityAdika je mUlasaMgha-dhAraka munI, jinake race sAsatrini nAcata hai dunii| tinake vacanani vAMci mAMnivo jogya hai, je mAMnihi te jagamaiM mahAmanogya hai // 265 // dohA : race ju saMghAbhAsa muni, gRtha bhale bhI koya / tinahi vAcivo mAMnivo, jogya nahI bhavi loya // 296 // kAraNa yAkau yaha laSau, vai kahi mIThI vAta / phuni lubhAya vaha kAya kaiM, nija mata maiM le jAta // 297 // arila' : pUrvAcArija vacana kahai so mAnie, ___ vItarAga ke vacanatulya ve jAnie~ / jAMnana vAle bhaviyA paMcama kAla maiM, vaMdanIka ha hai gura parama dayAla maiM // 29 // pahilai darvya laMga ko dhArata hai gunI, pIche ha hai bhAva-liMgadhArI munii| vina darvo vaha vrata hU~ karatau hoya jo, vaMdanIka nahi hoya jagata meM soya jo // 26 // 262 : 2 gRddhapachi / 263 : 1 kviisur| 2 vIrasena / 3 jinasaina / 264 : 1 aru| 2 nemicaMda / 3 ikaIsa / 265 : 1 sAsatrani / 268 : 1 arila chaMda / 2vai| 261.1 liNg| www.jaineli Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 43 kavitta : dar2yA-liMga ko svarUpa' yaha jAMniaiM anUpa, vinA vastra hoya te digaMvara kahAta hai| sira DADho mUchani ke kesani kI lauMca karai, kAMSAdika vAla vadhe najari je prAta hai // prAbharaNa nAMhi kamaDala pIchI hAtha mAMhi, dharai yaha rUpa sava gUMthani mai gAta hai| dayaM hai subhAva hI kau kAraNa pratakSa dIsai, bhAva hai su adhyAtama gocara vatAta haiM // 300 // soraThA : mudrA jaga meM mAMni, vini mudrA nahi mAni' h| nRpa mudrA kari jAMni, laghu narakauM mAna var3o // 301 // chd| yaha bheda kahUM pratimA ke, laSi kAcha Adi kachu tAkai / vaha svetAMvarI ju hoI, kASTAsaMghI ha koI // 302 // tAko vaMdana nahiM kIje, paratiSTA suddha nahI je| yAta vaMdana varajI je, muni kI vidhi ai suni lIje // 303 // va rUpa kulaMgI vAkau, vaMdana na karau bhavi tAkau / upadesa tavai viparItA, tAtai varajyau yaha mItA // 304 // dohA : jiha jiha kArija teM dharma', vadhai su karai sahI su| mAnanIka hai te jatI, niMdana jogya nahI sa2 // 30 // chaMda cAla : muni paiM muni koI Avai, prAdara kari siMha vaiThAvai / prAdhunikI vidhi kara vAMhIM, vaDhi cAleM varaja nAhI // 306 // pATA pothI poMchI vai, vina mAMgeM nAMhI chovai / java lauM vaha saMgi rahAve, bhiSyA kauM bhramaNa karAvai // 307 // yaha dharma niraMtara bhASyo, muni rAjani so abhilaassyo| phuni nija gura ke prAMvana kI, vidhi kahUM tohi pAMvana kI // 30 // 300 : 1 sruup| 301 : 1 maany| 305 : 1 ghrm| 306 : 1 chNd| 308 : 1 hon| 2 diggNbr| 3 prtkssaa| 2 vaDe / 2 su| www.jainelik Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dohA : 44 ] buddhi-vilAsa gura prAta dUri teM deSai', vaDhi nikaTi jAya pada peSe / anakUla hoya muni prAgai, kari namasakAra anurAgeM // 30 // sevA tina ko vahu karaI, kari suddhabhAva' agha hrii| nahi ko yA dharma-samAMnauM, yaha sakala-siromani jAnauM // 310 // dohA : dayA kare gura siSya , pustakAdi jo dey| bhAvasahita duhU~ hAthi' le, siSi vaMdanA kareya // 311 // caupaI : jau lauM maraNa karai jaga mAMhi, vacana dInatAM bhAI nAMhi / prAjIvakA nimatti je munI, dharma-dhyAna chADai nahi gunI // 312 // SudhyA kari ha dUvale, mailau hoya sarIra / ai bhUSaNa haiM muninu ke, lAja marai nahi dhIra // 313 // mana karikai muni suddha hai sohI suddha kahAya / mana vini tana sudha hota nahi, koTi sanAMna karAya // 314 // chappai: kArya prakArya vicAra jANate ha sava bhASA / sarva sAstra ko arthakaraNa' kI hai abhilASA // dharma taraNauM upadesa dainavAMre2 muniraaii| ha guNavAna ju koya tAhi mAMnauM sava bhAI // phuni hoya suddha muni niguraNa hUM, mudrA laSi ke maaniaiN| zrAvaga su avagyA sAdha kI mana vaca tana nahi ThAniaiM // 315 // soraThA : dharma taNauM vyauhAra, upadesI ke pAsira / hai yAteM yaha sAra, jogya vAta tumakauM kahI // 316 // chaMda gItA : bhakta visaMghI ko zrAvaka jo bhakti jukti kari bhojana deya / bhojana' bhAMDa suddhatA kari ke tahAM munIsa ahAra kareya // 306 : 1 deSTaM / 2 uThi / 3 anakUla / 310 : 1 bhAva suddha / 311 : 1 haath| 312 : 1 nhiiN| 315 : 1 arthkrnn| 2 vaale| 3 sAdhu kii| 317:1 bhaajn| 2 bhNdd| Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 45 bhaMDa kahe mAMTI ke vAsaraNa bhAjana kAMsI pItala mAMni / tahAM ahAra le na nahi vara jyau de sohI vaha uttima dAMni // 317 // zrAvaka jo kadAci aso ha bhAjana bhaMDa tAsa ghari suddha / va pASaMr3I niMdanIka prati munijana tai te' dharahi virUddha // tA ghari bhojana karai nahI muni je dharamAtama haiM guna-SAMni / mahApApa te bharayau aMnna laSi kari nidAna vaha chor3ata jAni // 318 // soraThA : nahi bhITata sumaraMta, citra kAThahU kI tiyaa| tau sAMcI tiya saMta, chupa kyo lahai na prApadA // 31 // caupaI : citrahU' kI tiya bhITI hoya, siMha dina bhojana kara na koya / jImi cukyo hva jo muni saMta, tau velau kari doSa haraMta // 320 // saparasa jihvA donhI daMr3a, tiha kari jaga ThAMnai paassNdd'| tAteM brahmacarya kauM dharai, jatI manuSya' hara guraNa prAcarai // 321 // muni zrAvaka jo saMgha majhAri, karai vighana siMha dehu nikaari| sarpa Dasa jo nija prAMgulI, dUri kie~ su vacai vidhi bhalI // 322 // sampaka dasarNa' karihU suddha, thor3o hI tapa karata suyuddha / tAhI tapateM kaTihai karma, tAtai pAlahu samakita dharma // 323 // samakita gyAna carita ko mUla, yA vini mukti na ha anakUla / moSi taNauM nija sAdhana aihu, aura nahI hai bhavi laSa' lehu // 324 // pratikamaNauM1 phuni lauMca karata, caudasi prA prAya par3ata / tau tithi hai sarAhivA jogya, inamaiM kArija hoya manogya // 325 // jiha jiha' vAtAM maiM guNa ghaNau, ha tAkauM valavAna su giraNauM / yA tai sabahI tithi maiM jAMni, caudasi AThai hai ati mAMni // 326 // 317 : 3 uttm| 318 : 1 je| 320 : 1 citrahu / 321 : 1 mussy| 2 yaha / 323 : 1 drshn| 324 : 1 lssi| 325 : 1 prtikrmrnnoN| 326 : 1 jihi / www.jaineli Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa jina janamAdika tithi phuni kriyA, vahuri mahIMnA so muSi liyaa| joga karaNa ara vAra naSitra, ai pradhAna mati giNahu vicitra // 327 // cavavA dve ghaTikA nisi rahaI, tava pUrvAna' vaMdanA cahaI / doya ghar3I madhyAMna karAMhI, prabhu-vaMdana kari mana haraSAMhI // 328 // cyAri ghar3I ko hai aparAMna', kari vaMdanA yahai paramAMna / namaiM2 prAvai najari naSitra, tava samAyaka tajahu vicitra // 326 // dharma-kAji tithi adhikI' hoya, so hI kAma taraNI giriNa lehu / Adi aMta madhya ko bheda, kari sakkati te tajo vini Seda // 330 // jihi tithi viSa ju kiriyA kIje, vaha kiriyA hI mAMni kahIje / kriyA karaNa ko hva nahi kAla, prAmAdika' kauM ha jo cAla // 331 // tau ghaTikA dvai pahalI kriyA, kari lIje dUSana nahi bhiyaa| jo pramAda kari bhUli gaaihu, tau ghaTi dvai pAche kari lehu // 332 // dohA : dini ghaTikA chaha caDhi cukai, tava svAdhyAya su prAdi / kiriyA sAro kIjiyau, pahalai karahu na vAdi // 333 // caupaI : bhASata IdranaMdi munirAya, pUrvAcAryanu ko mata pAya / thor3I so mAraga yaha kahyau, jo vistAra laSyau tuma cahau // 334 // tau vanake jo kInhe gRtha, tina mai deSi lehu subha paMtha / tIrthakara-mata kau abhiprAya, sarva kauMna kari jAnyau' jAya // 33 // tA te vana kI prAgyA saMta, mAMnai te suSa lahai anaMta / yA bhava para-bhava-phala subha pAya, karmi-karmi siva pahucai jAya // 336 // asaiM saubhA kari vaha munI, iMdranaMdi prAcArija gunii| jaga mAMhi jayavaMtau rahai, phuni kaisau hai sau kavi kahai // 337 // kavitta : paramata-vAdI gajaghaTA dUri karive kauM, vAMnI jAkI jagata maiM siMgha ke samAna hai| 328:1 puurvaahn|| 326 : 1 apraahn| 2 nbh| 330 : 1 adhkii| 331:1 grAmAMtara / 333 : 1 din| 335 : 1 unke| 2 A jonyau| 36 : 1 unkii| 3 www.jainel Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 47 phuni vahu jAnata padArathani ke sarUpa, devani ke mAMni dhArai nimata sugyAna haiN| kuMdakuMdAcArija gurU ke pada-sevana teM, pAgama prAcAra gRtha mAMjhi sAvadhAna haiN| vai hI iMdranaMdi racyo saMsakrata nItisAra, bhASA vaSatesa karI tAhI ke pramAMna hai // 338 // dohA : dohA : atha visaMgha utapati-varnana yAM hI matta' maiM nIsare, saMgha jite jo aur| tinahUM kI utapati vahuri, sunahu ThikAMnauM Thaura // 336 // prAbhA yana mai pAiyatu', kachuka yaka jaina prakAsa / tA se inakauM muninu mili, bhASe jainAMbhAsa // 340n atha saMgha-nAMma-varnana ika svetAMvara saMgha phuni, dUjau drAvar3a jAni / jyAyanIya aru kAsaTA, nipacha paMcamauM mAMni // 341 // tina maiM teM je nokase, mata kiteka haTha ThAMni / tinahUM kI prAgai kachU, kahihauM kathA vaSAMni // 342 // nikase svetAMvara pathama, je je ThAnI rIti / kahauM gRtha anusAra tai, suniai bhavi kari prIti // 343 // .. atha bhadravAha caritre na uktaM bhadravAhu ke carita maiM, je bhASI munirAya / sau sava vAhI gUtha kI, bhASA dharI vanAya // 344 // govaradhana muni ke bhaye, bhadravAhu siSi sAra / pAThI gyAraha aMga ke, cavadasa' pUrava dhAra // 345 // tinakai saMgi sadA rahaiM, muni cauvIsa hjaar| nagara avaMtI ke nikaTi, mAlava desa majhAra // 346 // dohA : 336 : 1 mata / 340 : 1paayitu| 2yaka / 345 : 1 caudasa / www.jaineli Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 / buddhi-vilAsa yA nagarI ujeriNa kau, caMdragupti nRpa nAma / dharma-dhyAMna maiM nipuna nija, vahuri desa pura grAma // 347 // ekai nisi solaha svapana', laSe jave mahArAji / prAya sarva muni kauM kahe, phala pUjana ke kAji // 348 // bhadravAhu bhASI nRpati, phala suniai cita lAya / prAvata i~ha ava' kAla maiM, aseM hva hai rAya // 346 // solaha svapana'-varnana' chada gItA : svara-vRkSa kI sASA Sirata deSI svapana maiM bhUpa, phala yaha sunauM prAgai nRpati dIkSyA dharai na anUpa / sUrija laSyo java asta hota su kAla paMcama mAMhi, munirAja gyAraha aMga caudaha pUrva dhara hva nAMhi // 350 // dohA : candra ju deSyo chidrajuta, tAko phala yaha jAni / jina-mata mAMjhi aneka mata, phaTi haiM loje mAMni // 351 // chada gItA : tuma sarpa' vAraha pharaNa taraNauM, deSyo aho bhUpAla / phala laSahu vAraha varaSa ko, par3i hai vahura bhaSi-kAla // ulaTau vimAna ju laSyau, jAta su rahai paMcama kAla / tA meM vidyAdhara svaramunI, cAraNa na pAvahi hAla // 352 // Ugyau laSyau raur3Ikamala so, vaisya jinako dharma / pAli hai phuni chatrI' su, brAhmaNa tajeM jina pAsarma // nAMcate dekhe bhUta so nara se yaha svara2 nIca / prAgyA taNauM deSyo udyota su jina dharama ke vIca // 353 // upadesa jina-bhASita karana vAre kahuM kahu hoya / mithyata jai hai phaili so yAmaiM na saMsaya koya // deSyo sarovara vIca maiM sUko su pANI aMta / phala sunahu janma kalyAMna Adi sukSetra jAMni mahaMta // 354 // 347 : 1 cNdrgupti| 348 : 1 supn| 2 bUjhana / 346 : 1 aba iNh|| 350 : 1 svapna / 2 phala bnn| 352 : 1.srp| 2 sura 353 : 1ssitrii| 2 sura / Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 46 so hI ju tIratha jAMni phuni jainI na hUM taMha koy|| jina-dharma dakSiNa disi rahaigau jAya he bhavi loya // kUkara kanaka ke thAla mai SAtau laSyau teM pIra / phala jAMni choTI jAti laSimI' vAMna hai haiM vIra // 355 // gaja pari' laSyo marakaTa caDhayo phala yahai kula meM hIna / va bhUpa tinake dAsa uttima kula taNe hva dIna / marajAda tajata laSyo udadhi so ava ju hva bhUpAla / anyAya kari lachimI savani kI hauM hi ghUTanavAla2 // 356 // vahu vojha ko ratha vAchaDe baiMcate deSe suddha / phala taruNa varSAdika' karai nahi kareM je va vRddha // suta laSyo nRpa ko caDhacoM UTa su phala jike nRpa loya / nija dharma taji hiMsAvi-karma su karahiM lajjA Soya // 357 // deSI DhakI' nRpa dhUli taM ratanAM taraNI jo rAsi / phala munI prApasa mAMhi kari haiM IraSA parakAsi // phuni juddha-kAle gajani ko deSyo su phala ye megha / nahi vRSTi manavaMchita karaiM rahivo karai udvega2 // 358 // phala yama solaha supina ko, suni nRpa bhaye udAsa / cita vairAga vicAri ke, dIkSyA' le muni pAsi // 356 // rahana lage sava saMga hI, karata' tapasyA ghora / phuni ju bhaI so hU savai, sunahu kathAnaka aura // 360 // aika divasi prahAra kauM, zrAvaga ke ghari jaay| tahAM aika aciraja' laSyo, bhadrabAhu munirAya // 361 // larikA deSyo pAlane, volana kI vini sakti / jAha jAha ase kahI, va muni aciraja-jukti' // 362 // dohA : 355 : 1 lssmii| 356 : 1pr| 2 lUTanavAla / 357 : 1 varatAdika / 2uuNtt| 358 : 1 lssii| 2udbeg| 356 : 1diikssaa| 360 : 1 kr| 361 : 1 prcirij| 362 : 1 jukt| www.jainelit Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 ] buddhi-vilAsa vUjhI larikA te muni, yAkI avadhi vatAya / larikai phuni' mukha taiM daye, vAraha varaSa jatAya // 363 // aMtarAya kari ke phire, ulaTe hI munirAya / Aye vana maiM saMgha-madhi, karata vicAra subhAya // 364 // caupaI : tAhI samaye nimata vicArI. bhadravAhu vole tiha vaarii| sava hI muni suniye gunapAla, parihai vAraha varaSa dukAla // 365 // tA te dakSiNa disi kauM caleM, vA disI dharma sadhaigo' bhle| tava vanamaiM2 te Adhe munI, sAMcI mAMnI jo gura-bhanI // 366 // tina maiM bhadrabAhu anagAra, dUje candragupti' va lAra / ai tau = ughrAMna2 vana gaye, laSi ika guphA tAsa Dhigi rahe // 367 // dohA : bhadravAhu to avadhi laSi, liyo sakala saMnyAsa / tapa kari kAla SiyAMvahIM, kari kari ke upavAsa // 368 // caupaI : tahAM karata doU upavAsa, kAla SipAvata dhAri hulaas| phuni muni bhadravAhu yaha kahI, jo pura grAma' nagara hai nahI // 366 // tau prahAra kauM vani muni jAya, joga milai tau tahAM karAya / asaiM kahI jinAgama mAMhi, so hU kariye dUSana nAMhi // 370 // soraThA : yaha sunI gura ke vaina, caMdragupati vana jAta niti / tava ahAra kauM daina, vana devI ika Aya kari // 371 // kavahU bhojana ThAMni, aMtarIchi vaha ha gii| kavahu arkelI prAMni, vaiThI bhojana daina kauM // 372 // i~ha vidhi laSi munirAya,aMtarAya kari kari phire| tapa kiya mana vaca kAya, kAhU bhAMti cige nahI // 373 // gADha parIkSA mAMhi, laSi devI nagarI rcii| tahAM prahAra karAMhi, mAyAmaya zrAvagani ke // 374 // 363 : 1phiri| 2batAya / 366 : 1 sdhgau| 2 unamaiM / 367 : 1 caMdragupati / 2 udyAna / 366 : 1 graam| www.jaineli Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa phuni kachu kAla SipAya, bhadrabAhu suragani gaye / gura-pAdi karAya, caMdragupti pUjyo kareM // 375 // kavahu prahArahi jAta, kava hU vanavAsa hi karai / tapa kari karma SiyAta, ima vIte vAraha varaSa // 376 // 1 caupAI : aura visASAcArija Adi, siSi hajAra vAraha kachu vAdi / sava hI dakSaraNa disi ko jAya, pAlyo dharma su mana vaca kAya // 377 // vo avadhi visASAcArija, saMgha juta jahAM pAdikA - vArija | prAya pUji pAdikA jupati' sauM, caMdragupati muni mile bhagati sauM // 378 // vRkI tuma prahAra siMha rIti, vana maiM leta kahau kari prIti / caMdragupati kahI nagara vasaMta, vana maiM tahAM prahAra karaMta // 376 // puni je Aye muni vini vAsa, tinu tiha dina kInhau vapavAsa' / divasi pAraNe ke anagAra, kite gaye puri laina prahAra // 380 // tina maiM yaka' pIchI dhari taru paiM, leya prahAra gayo vana gura pai / yAdi A gaI pIchI java ho, ulaTau laina calyo vaha tava hI // 381 // taru pari pIcho laSI mahAMna, laSyo na pura kau prAhI ThAMna / tva yaha vAta sarva gura pAsi, zrAya' kahI jima bhaI prakAsi // 382 // vole gura tuma vinA vicAra, lInhauM mAyAmaI paiM tuma caMdragupati dhani munI, gADhe rahe dharma maiM tumharau laSi ke gADha apAra, devi jukti sauM dayo paiM yA yaha prAchita bhayo, so tuma muni-pada dhAro' namo // 384 // afratern naveM', dIkSA lIje phiri tuma / taba ai gura ke ura dhari vaina, dokSyAra caMdragupti, laI ana 4385 // prahAra | gunI // 383 // prahAra / A 375 : 1 pAdikA / 2 caMdragupati / 378 : 1 jugati / 380 : 1 upavAsa / 381 : 1 ika / 382 : 1 zraI / 384 : 1 dhArau / 385 : 1 jaba / 2 dIkSA / [ 51 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 ] buddhi-vilAsa aura * munI je lAra gaye, tinahUM savanaM prAchita lye| jathAjogya gura-AgyA pAya, tapa konhauM tinu mana vaca kAya // 386 // dohA : nahI gaye dakSiNa disA, rahe yahAM muni saMta / thUlabhadra phuni rAyamala, ina dai prAdi mahaMta // 387 // caupaI : rahe munI je vinA vicAra, yahI mAlavA desa majhAra / durabhaSya paDyau su saMsaya nAMhi, ati bhayabhIta bhaye mana mAMhi // 38 // nagarI maiM ahAra kauM jAya, bhUSe maniSa lageM tahAM prAya / kari prahAra yaka munI nisaMka, prAvata laSi daure vahu raMka // 386 // sava mili vAko peTa vidAri, SAyo kADhi ju layo prhaar| tava zrAvakani sunI yaha vAta, kaMpana lage jAMni utapAta // 30 // jAya muninu sauM vinatI karo, aho sunahu hama yaha citdhrii| lAThI pAtrA rASo hAthi, le prahAra jAvo mili sAthi // 361 // vana maiM bhojana kariye bhalaiM, to ai raMka TalaiM to ttlaiN| ase hUM kiteka dina kInha, tau hU raMkani ati duSa dInha // 362 // tava phiri pacana mili yama kahI, nisi bhojana le jAvo shii| prAtaH prahAra karoM munirAja, sIta ukSma' kI karahu~ na lAja // 363 // ase karata aika nisi munI, prAai ika zrAvaga ke gunii| Dari ika tiya rAkSasa-sama heri, garbha girayo tA ko tiha veri // 364 // yaha phuni suni paMcani mili prAya, kari muninu tai araja subhAya / he mahArAjya sunau ava aihu, Adho prAdho kammala lehu // 365 // sira pari dhAro veTho tAhi, tau hamaro yaha duSa miTi jAhi / tava jaise hI vanu mili karI, marajAdA sava hI paraharI // 396 // sava mili karI na kAhU ceharayau, tava te ardhaphAlaka-mata Theharayo / yA vidhi sauM prahAra le jAMhI, vana maiM sIlau' bhojana SAMhI // 36 // tauhU raMka vahAM' cali jAya, duSa de Sosi ahArahi SAya / tava zrAvakani yahU vidhi sunI, vinayeM tuma duSa pAvata munI // 398 // gaye nagara maiM tinahi livAya, Thauhara savako daI batAya / pAMca sAta mili ikaThAM rahaiM, bhojana vihari lyAta jo cahaiM // 36 // 2 kro| 363 : 1 uSNa / 367 : 1siilo| 368: uhaaN| ain Education International www.jainelit Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 53 jur3i kivAr3a sava mili jImaMta, so vidhi calI jAta avasaMta / vAraha varaSa vitAye yema, phuni Aye muni dhArI nema // 40 // daSiNa teM ju visApAcArija, muni dai prAdi karata subha kArija / tina maiM thUlabhadra phuni sava mili, sikSi eka kauM kahI jAhu cali // 401 // deSahu calana dharma sava vanako', jyau saMsaya bhAjai sava mana ko| vaha siSi gayo muninu ke yAMhI, karI vaMdanA mana haraSAMhI // 402 // vanu' prati vaMdana kInhI nAMhI, vaha valaTau Ayo vana yaaNhii| sarva hakIkati vanako kahI, thUlabhadra vole tava yahI // 403 // prAchita lyau gurabhASita savai, kari chedopasathApana avai'| sava hI mili ke dIkSyA2 lehu, yahAM rahe so vini saMdehu // 404 // tava sava kahI avai muni-Isa, sahi na sake prIsaha vAIsa / tinake nAma vahuri vidhi sunau, kaise sahaiM su tuma hI bhanau // 40 // soraThA : SudhyA traSA' aru sIta, ukSma daMsa maMsaka bahuri / naganapanau ati bhIta, ai SaTa kaisaiM sahi sake // 406 // arati parIsaha jAMni, ghara sUne madhi dhyAna de| jIvadayA jiya ThAMni, pichale bhoga na citavai // 407 // strI-parIsaha aiha, sahasa paThArA vADijuta / sIla dharai nija deha, tiya niraSana volana tajai // 408 // caryA yaha tU jAMni, caleM payAde maga niraSi / kaMTaka bhArga prAMni, tauhU rahaiM uvAhane // 40 // niSadyA hai yaha ThIka, cale jAta ravi asta huuN| tiha ThAMhI taha tIka, vaiThI jAhi nisi dhIra muni // 410 // sajyA-parIsaha joya, ha dharatI kaMkara trnnii| UMcI nIcI hoya, tAaiM sovai nisaka muni // 411 // yahai jAMni prAkrosa, maramachedi niMdA krai| nAhaka de ko dosa, krodha na karai savai sahai // 412 // 402 : 1 unko| 403 : 1unu| 2 un| 3 unkii| 404 : 1 srv| 2 diikssaa| 406 : 1trissaa| www.jainel Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 ] buddhi-vilAsa vadha ju sastra kI ghAta, karai koya so sava shai| yaha jAcanAM viSyAta, kAhU 4 mAMge nahIM // 413 // yaha alAbhatU jAMni, bhojana javai mile nhiiN| tava mana maiM duSa prAMni, kopa vilApa karai na muni // 414 // roga-parIsaha aiha, mahAroga kari grasta h| jo apanauM nija deha, tau karivo na kahai jatana // 415 // triNa sayarasa suriNa mita triraNAM vahuri kaMTaka adhik| lagai deha ke saMta, TAleM nAhIM duSa sahaiM // 416 // mala-prIsaha suni jAna, lAgai maila sarIra ke|| taU na karai sanAMna, vAkauM bhUSana-sama gineM // 417 // purasakAra satakAra, aika jAMni ko kAja maiN| vinaya na karai lagAra, tau apamAna sahai munI // 418 // prAyA' sunahu sujAMna, Apa paDhayo ha vahuta jo| tau na karai abhimAna, sAMta-bhAva rASai sadA // 416 // yahai kahaiM agyAMna, jo nija hoya pravIna ati / krodha na kara pramAna, jo koU mUriSa kahai // 420 // yahai adarasaraNa ThIka, gyAMnavAMna nija tapa karata / ridhi nahi hoya najIka, tau na vicArai vAta yaha // 421 // maiM aso tapa kIna, to hU riddhi' na upajI / yaha na vicAra dIna, tapa dIkSyAdika jhUTha hai // 422 // dohA : aho hamAre nAtha tuma, thUlabhadra munirAya / hama te ai prIsaha avai, sahI kauMna vidhi jAya // 423 // caupaI : tava vana kahI ye peTa tau bhArI' hauM, agilai janama naraki hI prihauN| yaha suni sava mili vAta na mAMnI, vA sauM vurI karI mana mAMnI // 424 // vaha mari preta bhayo sava jAnyauM, savakauM duSa donhauM mana maanyauN| taba vA sauM mili vinatI kInhI, tuma duSa deta su sava hama cInhI // 425 // 416 : 1 prgyaa| 422 : 1ridhi| 424 : 1 bhari / 2 uupjii| www.jaineli Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa ava hama Upari kirapA kIje, jiha vidhi calai su calivA dIje / tau hama pAya pUji niti tumhare, jImaiM ho tuma satigura hamare // 426 // dohA : java te pUjata prathama ai, dhari pATI pari pAya / koU asti vatAMvahIM, pUjata mana vaca kAya // 427 // caupaI : ardhaphAlaka sava desani mAMhi, phailyo mata yama saMsaya nAMhi / ase kAla vitItauM ghaNau, varaSa saikar3A phuni tuma suraNau // 428 // bhaai ujeraNI vikrama bhUpa, mAtA padmAvatI' anUpa / gaMdhravasena pitA tasu jAMni, hau vidyAdhara vaha gunaSAMni // 426 // vikrama prAkarmo cahu dhanI, dharmavAna dAMnI vahu gunii| tinu vulAya paMDita riSa savai, nami vinatI ma' kInhI javai // 430 // saMvatta nayau calAvana tanauM, mere bhAva upajyau dhanauM / vai vole jhagarau pAchilo, merai' saMvata cali hai bhalau // 431 // dohA : laina dena vorana kauM, dhana dai kalahi' miTAya' / tiha vikrama bhUpati nayau, saMvata dayo calAya // 432 // caupaI : phuni vikrama tau surapuri gae, kete varaSa vahuri viitai| varaSa aikasau bhaai chatIsa, taveM vajeNI' bhaai mahIsa // 433 // caMdrakIrti hau tAkau nAma, caMdrasirI bhaI tAkI vAMma / tinakai suMdara putrI bhaI, nAma caMdrareSA gunamaI // 434 // dohA : tAhi paDhAI bhUpa vana, ardhaphAlakani pAsi / sAMtikIti ko siSya hutau, jiraNacaMda nAma prakAsi // 435 // sau tau kanavaja desa kauM, gaai su tAhi paDhAya / phuni kanyAM jovanasahita, deSI java hI rAya // 436 // sundara soraTha desa maiM, valabhA nagarI jAMni / prajApAla nRpa ke tiyA, prajAvatI gunaSAMni // 437 // 426 : 1 pdmaavtii| 430 : 1 im| 431 : 1 metteN| 432 : 1 kalaha / 2 mittaai| 433 : 1 ujenniiN| Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 ] buddhi-vilAsa lokapAla tAkau nataya, tAhi daI paraNAya / sasireSA kanyA vahai, haya gaya dai vahu cAya // 438 // prajApAla suragani gayau, lokapAla huva raaj| kAhU dini ati prasna' laSi, tiya volI taji lAja // 436 // ahau~ bhUpa mero' ju gura2, hai kanavaja ke desa / tAhi vulAya yahAM avai, koje bhakti visesa // 440 // nRpa mantrI nu vinAya kari, lIne tinha' vulAya / sAmheM cAle bhUpa hU, lyAvana ko cita cAya // 441 // laSi vana ko vaha rUpa java, nahI vastra kachu pAsi / / nahI digAMvara rUpa yaha, nRpa tava bhaai udAsa // 442 // vici hI teM prAai su uThi, vana 4 gaai na rAya / tava nRpa kau rANI savai, jAMni layau' abhaprAya // 443 // maMtrinu kauM SinavAya kari, rANi vana ke pAsi / sveta vastra lAai tinhai, vahu vidhi kari aradAsi // 444 // tava nRpa sAMmhe jAya phuni, lyAai nagarI mAMhi / bhakti karI jiNacaMda kI, bhAva-sahita adhikAMhi // 445 // tava te mata Thaharayau yahai, svetAvara' su kahAta / bhadravAhu ke carita maiM, bhASI hai yaha vAta // 446 // phuni caudaha upakaraNa ai, naai naai ThaharAya / yanake' mata ke jatinu kauM, rASana daai vatAya // 447 // upakarNa-nAMma rASau tIna pachevar3I, vahuri dhovattI tIna / tIna pAtarA kATha ke, lAThI aika navIna // 448 // voghA doya ju UMna ke, aika mauhapatI jori / pAtrA ke muSi vAMdhaNI, aika tarpaNI Dori // 446 // dohA : 436 : 1 prazna 440 : 1 mere| 2 jguru| 3 kojye| 441 : 1 tinhi| 442 : 1 kchu| 2 paas| 3digNbr| 443 : 1 liyo| 2 abhiprAya / 446 : 1 svetaaNbr| 447 : 1 inke| www.jainelik Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa ai sava caudaha upakaraNa, rASaNa maiM nahi doSa / aseM kahi savakauM kiyau, mata svetAvara poSa // 450 // naai vanAai gRtha vahu, Agama' vahuri sidhAMta / tinamaiM bhASe so kachuka, suniai bhavi viratAMta // 451 // caupaI : janama kalyAMnaka pUjA kareM, prAMgI raci jaga ko mana hrai| dehurAMni ko calana miTAya, upAsirA dInhe ThaharAya // 452 // pratimAM prabhu kI thApa jahAM, jur3i kivAr3a .bhojana le thaaN| phuni gRthani maiM jo viparIti, bhASI so sunie~ kari prIti // 453 // soraThA : ai cauMrAsI vola, naai sathApe vahasi kri| tinakI kathA kalola. kachu yaka yaha varnana' karU2 // 454 // atha caurAsI bola pari hema krata chaMda chpai'| kavitta : kevalI prahAra kara mAne tinhai lAgata hai, dUSana aThAra paramAda mahA mohiai| moha ke vinAsakArI vIraja anaMta dhArI, jinheM bhUSa lAge ase kahata na sohiai // bhuMjata anaMta suSa bhojana tai kauMna kAja, prAdita kai udai kahau kahA dIpa vohiai| kAhU parakAra inakai na kavalA prahAra, je kahai hai tinake jagyau hai gyAMna ko hiai // 455 // mohanI karama nAMsa vedanI ko vala nAMsa, visakai' vinAsai jyau bhujaMgama kI hiintaa| iMdrIni ke gyAMna sauM na suSa duSa vedai jahAM, vedanI ko svAda vedai iMdrIni kI bInatA // prAtamIka aMtara anaMta suSa vedai jahAM, __vAhari niraMtara hai sAtA kI achiintaa| 451 : 1 praagm| 2viviratAMta / 454 : 1 varanana / 2 karauM / 455 : 1 missing . 456 : 1 biskauN| www.jainei Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 ] buddhi-vilAsa tahAM bhUSa Adika asAtA kahAM vala karai, viSa kariNa kAna karai sAgara malInatA // 456 // deva mAnasI kahI prahAra te trapati' hoya, nArakIka jIvani ko karma ko prahAra hai| nara tira jaMca ke pragaTa kavalA prahAra, aika iMdrI dhAraka ke lepa ko adhAra hai| ar3e kI viridhi ha ujAgrAhAra3 sevana teM, paMSI ura USamA tai tAkI vaDha vAra hai| nau karma varganAM ko kevalI ke hai prahAra, deha avikAra kahai jo na savikAra hai // 457 // dohA aura jIva kai lagata nahi, tana poSaka suSadAya / samaya samaya jagadIsa ke, lagai varga nAM prAya // 458 // chappai : SudhyA traSA' bhaya doSa roga jara maraNa janama mada / moha Seda para sveda noMda visamaya citAgada // rati viSAda ai doSa nAMhi aSTAdasa jaake| kevala gyAMna2 anaMta darasa suSa vIraja taakai|| nahi sapta dhAta sava mala rahita paramo dArika tana sahita / aMtara anaMta suSa rasa sarasa so jinesa munipati mahita // 456 // dohA : kalapa' vikalapI kahata haiM, aura doSa vikarAla / niramala kevala nAtha ke, hai nihAra mala jAla2 // 460 // jAhi prahAra vanai nahI, ta~ha kyoM hoya nihaar| paragaTa dUSana deSie, isameM kauna vicAra // 461 // caupaI : je muni tapati riddhi ke dhArI, gahata prahAra hiye na nihaarii| kahi kyoM sakala jagata ko svAmI, kara nihAra amala pada gAMmI // 462 // 457 : 1 tripti| 2 prkaar| 3 ujaahaar| 4 br| 456 : 1 trissaa| 2 jJAna / 460 : 1 kalapi / 2 lAja / Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dohA : kavitta : kahai koU krodhasAlA' huvau hai gosAlA muni, tina taiM jvAlA-mAlA chUTI parajalatI / vIra ke samosarana dahi muni doya tina, tAkI bhala svAmI hUM ko pahuMcI uchalatI // tahAM bhayau upasarga tAhI USamAM teM phiri, udara kI vyAdhi bhaI zrama lohU calatI / doSa jAni tajai so saradhAMna, gyAnavAMna jina kaiM su joti jagI balatI // 464 // dohA : buddhi-vilAsa jAkauM deSi miTai vikaTa, ghora upadrava vararga' / doSa doya tAkai kahai, roga aura upasarga // 463 // arila : janamata hI mati zruti zravadhi, tIna gyAMna ghaTa jAsa / kahaiM paDhyau caTa sAla syauM varddhamAna gunavAsa // 465 // kahaiM aura sitavAsa mata, java jina hoya virAga / eka varasa lauM dAna de, aMta kareM ghara tyAga // 466 // jina vairAgya dasA dharata, tyAge sava parabhAva / kahA jAni apanoM kareM, pAche dharI digaMvara jina dasA, pAche IMdra dharai jina kaMdha para, yaha saMsaya mati mAMni // 468 // caupaI chaMda gaNadhara vinAM vIra kI vAMnI, niphala SirI nahI' kAhU mAMnI / vesari' : samakita vRta kA bhayA na dhArI, koU tahAM kahai savikArI // 466 // dAna vatAva // 467 // aMvara zrAni / dohA : paragaTa vAMnI Sirayana' Sira yatau, hoya saphala tahakIka2 / virai phala vinAM je kahaiM, tinakI vAta alIka // 470 // lokanAtha sau jinavara jAkau pUta hai, 463 : 1 varga / 464 : 1 krodhasalA / 468 : 1 pari / 466 : 1 Missing 470 : 1 SiraMna / tisa mAtA ko kahaiM zraura parasUta hai / [ 56 2 nahi / 2 tahakIka / Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa AdinAtha kauM pragaTa kahata haiM jugaliyA, tinakauM hI phiri kahaiM bhaye te pati tiyA // 471 // caupaI, kahai jugaliyA koU mUvo, tAkI tiya hi raDAyo huuvo| sohI riSabhadeva dhari pAnI, bhaI sunaMdA dUjI rAMnI // 472 // soraThA : karAhina nidaMka kAju,jo sAmoni ke hoya jana / kyauM kari zrI jinarAja, kara kArija vidhi karama // 473 // chappai : koU koU kahai riSabha thau vipra tAsa tiya / devA naMdA tAsu garbha jinavIra avatariya // dina assI aru tIna layo prabhU vAsa tahAM hiiN| tavai Idra yaha vAta vicArI hai mana mAhI // hIna jAti dvija kula viSa, mahA puraSa avtaar| jogya nahIM tAtai karauM, aura garbha saMcAra // 474 // soraThA : diyo' iMdra prAdesa, hirana gaveSI deva kauN| karavAyo paravesa prabhu, trisalA ke garbha maiM/47 caupaI : pahilai garbha kyo na hari lonauM, gae~ tiyAsI dina kyauM kiinauN| pahilai kA jAnata ho nAMhoM, kahau vicAri dhAri mana mAMhI // 476 // arila : duja gharivA siddhAratha ghari prabhu saMcarayau, garbha kalyAMnaka kahau kahAM jina ko kryo| jo dvija ghari bhau hoya hInatA Isa kI, siddhAratha ghari na vanai kriyA jagIsa kI // 477 // dvai donyo dhari tau kalyAna kachaha ganauM, jo donyauM ke na hitau cyArayauM ho bhnauN| sIla bhaMga to hoya jinezvara mAta kA, yAtai vIraja nAMhi sidhAratha tAta kA // 478 // 473 : 1 karahina / 2 nidika / 3 sAmAni / 475 : 1dyo| Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 61 caupaI : jahAM vAta kA nAhi naverA, tiha' kalapita kari kahaiM acheraa| bhaisI vAMnI mUMDha vaSAne, darasana moha lIna saradhAna // 476 // dohA : paMca kumAra jinesa haiM, satyAratha mata mAMhi / malli nemi eI kumara, kahaiM dvai avara nAMhi // 480 // tIrthakara jina ko namaiM, sAMmAMnika jinirAya / kahaiM bAhubali kevalI, namo vRSabha' ke pAya // 481 // kavitta : arihaMta pada vaMdya vaMdaka sarUpa mero, ___ ase bhAva paramAda gunatAI vahai haiN| sAtamI dharAtai prAgai prAtamI3 karasa jAgeM, tahAM vaMdya vaMdaka vibhAva nAhi rahai haiM / sAdhaka dasA mai jahAM vAdhaka hai asA bhAva, tahAM jina jina vaMdai maMda vudhI kahai haiN| paravA sarUpa dhArI vItarAga avikArI, vaMdanIka eka mAnI gyAMnIsara dahai haiM // 482 // savaiyA : kevala gyAMna viSa jyana vIra kahaiM anajAna acAnaka chokyau| so na vanai java chIMka uTha java vAta kaphA maya vyApata jI kauN|| dhAtu vijita nirmala Isa sarIra viSa nahI roga ratI ko| chIMka kalaMka aTaMkita aMkita zuddha dasA tahAM doSa nahIM ko // 43 // arila : tiradaMDI tApasI kuliMgI bheSa sauM, pAvata suni jina vIranAtha upadesa sauN| gotama svAmI gaNadhara vRtadhara jaina ko, ____ tAkai sanamuSi' gayo bhagati sauM lena kauM // 484 // dohA : dhAraka saMmyaka darasanI, kara na kumatI mAna / / kyauM kari gaNadhara pUjya pada, karai subhakti vidhAMna // 485 // 476 : 1 tNh| 481 : 1 riSabha / 482 : 1 svaiyaa| 2 praatmii| 3 buddhii| 483 : 1 savaiyA 23 saa| 484 : 1 sanamuSa / Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa jAkI solaha svarga teM, prAgai nAMhIM gaMmya / tisa nArI kauM yau~ kahaiM, ramai moSya pada raMmya // 486 // kavita : jAke sava maladvAra dhAreM hai nigodi bhAra, kavahU na avikAra hiMsA teM rahata haiN| sithala subhAva liye parapaMca saMca kiye, lAja ko samAja dharai aMvara cahata haiM / chaThe guNa thAMna mAMhi thiratA na dhyAna mahi, mAMsa mAMsa ritu tAhi saMkatA lahatu' haiN| jagata vilavinI kI hIna dasAlaMvinI kauM, yAta hI nitaMvinI ko moSi na cahuta haiM // 47 // dohA : mukti kAminI kauM ramaiM, eka puriSa viseSa / ramaiM na kAmini kAminI, yaha paragaTa hI deSa // 48 // arila dohA' : samaya virodhI deSiai, paragaTa vitatha vicAra / mallinAtha jinako kahaiM, malI kumArI nAri // 48 // rila: suraga bhUmi pAtAla loka maiM deSiye, nArI nAtha sunI kavahU na visessiye| jagata vaMdya prarahaMta' deva pada kyoM dharai, nara adhIna jo hIna nidi pada prAcarai // 460 // caupaI : jo nArI kauM nara pada mAMno, to tAkI pratimA kina tthaaNnauN| puriSa prakAra eka hI vaMdau, nArI rUpa kyoM na abhinaMdo // 461 // jo nitaMvinI viva na sohai, kuca rUpAdika maMDita hohai| to lajjA kari kAmani rUpI, kyauM kari jinavara hoya prarUpI // 42 // dohA : jAke darasaraNa' parasa te, rAgAdika miTi jAya / tisa nara rUpI Isa kauM, vaMdo sIsa navAya // 463 // 487 : 1 lht| 46 : 1 / 2 bicAri / 460 : 1 arihNt| 463 : 1 drsn| Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa copaI : kahai jugala hariSetra nivAsI, kAhU deva harayo svilaasii| pUrava vaira daSi duSa dInoM, avagAhana kari choTo' kInauM // 464 // sohI' bharathaSaMDa phiri prAMnyo, mutharA nagarI rAja divaaNnyo| pApI kari tina mAMsa SavAyo, naraka nagara ke paMtha calAyo // 465 // tisake kula harivaMsa vaSAMne, satyAratha upadesa na mAne / jugala sarva hI svaragati' gAMmI, naraka na sevahi riju paraNAMmI // 466 // tIna kosa kI tinakI kAyA, svara kyauM kari laghu rUpa bnaayaa| jo tuma isahi acherA mAnauM, to bhI nAMhi vanai mani prAMnI // 467 // kAla anaMtAnaMta bhaye teM, eka eka hI jugala gaye teN| sava hariSetra bhUmi kA pAlI, hUM kauM' miTa jugala paranAlI // 48 // dohA : sava giraNatI ke jugala hai, ghaTai vaDhe nahi koya / maraNa kAla hI jugala ke, prAya jugaliyA hoya // 46 // rASatu' caudaha upakaraNa, muni kamai nAhi nu doSa / parigraha tyAga dasA viSa, karai parigraha poSa // 500 // jahAM pramANU sama nahI, parigraha graha kauM raMca / tahAM kahIM kyoM kari vana, vakhAdika parapaMca // 501 // kavitta : kAla pAya maile hoya AsA hoya dhovana kI, dhoyeM nasai saMjama prAraMbha visatArai' hai| nAsa bhaye mAMgana ko trAsa hoya nAsana ke, Darate su dhyAna viSaura thiratA viDAra hai| dehu druti maMDana hai brahmacarya chaMDana hai, jina liMga paMDana hai tAtai paTa DAra hai| saMvara dharanahAra aMvara sauM avikAra, hoya ke niraMvara digaMvarahi dhArai hai // 502 // 464 : 1 chotto| 465 : 1 soii| 466 : 1 svrgti| 500:1raasst| 502 ! 1 bistaar| 2 vishe| 3 bisAra / Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 ] dohA : chapai : buddhi-vilAsa samayAdika parajApa kauM, kAla vara vasa mujhAMhi / kAla praNa jAge nahI, jai asaMkhya jaga mAMhi // 503 // kahAM te / kAla arUNa jo nAMhi samaya tau hoya suthira vastu vina nAMhi nAsa utapati tahAM teM // jagata maiM / asatta janama jai hoya hoya ghara zraMga vuddhi hoya paramAMna aura SinabhaMgura mata maiM // nahi sadhai vastu sImAM vimala janama nAsa thira bhAva vina / thirata nimatta samayAdikI kAla aNU jagi kahahi jina // 504 // kavita : mAM manasU vRta ke garadhara ghoro bhayo, kAhU kAja ke nimata mAMsa muni gahai haiM / ghari 2 vihari 2 aMna mAMgi lyAva, kahaiM muni thAMna zrAMti bhojana kauM lahai haiM // nija mata niMdaka kau Thaura mAre pApa nAhI, nirdaya subhAva dhari kAhU kI na sahai haiM / sAMcI bAta jhUThI kahai bheda vastra ko na lahaiM, haTha rIti gahira haiM mithyA bAta kahai haiM // 505 // bharatha naiM brAMhmI vahana' kahai nArI konI, mahAsatI doSa lAi bhavavAsa cahe haiM / vasata hI kevalI bharatha bhayo, ArasI ke maMdira maiM dropadI satI kauM kahaiM bhaI paMca zragha vaMdha bhArI kari saMkaTa maiM phahai haiM / grahavAsa 504 : 1 thiratA / 505 : 1 missing 506 : 1 vahaiM / sAMcI vAta jhUThI kahaiM vastra' kau na bheda lahaiM, haTha rIti gahi raheM mithyA vAta kahai haiM // 506 // koka muni kaMdha pari paMtha maiM gurU kauM liyeM, calyau jAta kevalI bhayo hai sarada hai haiM / mAMni niravahai haiM // bharatArI', 2 bhaI not in AI 3 bastu / Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 65 kahaiM hai javAI vIra nAtha ko jamAlI nAmAM, vIra hai kumAro suni laranai kauM Sahai haiN| dhra vaki-dhra vaki kari kevalI kapila nAMcyo, mUriSa rijhAMvana kauM asI mAMni rahai hai| sAMcI vAta jhUThI kahaiM vastu ko na bheda lahaiM, haTharIti gahi rahauM2 mithyA vAta kahai haiM // 507 // chappai kahahi vahuttari sahasa bhaI vasudeva-vadhUgana / dhanuSa' paMca sai ucca vAhuvali kahaiM dharacau tana // sUdra-jAti-dhari asana karata muni doSa na pAvai / deva manuSiNI bhoga-bhoga vahi surata vaDhAvai // ika garbha mAMhi sulasA dhare, suta vatrIsa janai bhnhi| pahile trapaSTiH harideva' kI, nAnAM teM utapati ganahi // 50 // mAMnahi vIra vihAra anArija desa bhUmi para / kahahi malecha caturtha kAla sArai hUai bhara // deva-kosa sai cyAri-kosa ko tana ava dhAraya / prANaghAta vRta-bhaMga karata nahi pApa vicAraya // upavAsa mAMhi voSadi' bhaSata, vRtI ta dhArahi doSa mala / causaThi-hajAra nArI girne, cakravatti dhari tanu navala // 50 // samosarana jina nagana nAMhi dosai paravAMnahi / avikrata tana maiM vakha rAga-kAraNa saradhAnahi // lAThI rArSe jatI kahai asa karma' vadhAMvahi / gaja Upari hI muMkti2 gaI marudevi vatAMvahi // nArI agamya duradhara kaThani paMca mahAvrata-pada dharahi / nahi lahahi doSa valahIna muni vAra vAra bhojana karahi // 510 // chaMda gItA : daravita kriyA vina bhAvaliMga gRhastha kivala' pada dhrai| ciDAla-prAdika jAti nidita mukti tadabhava vasi kreN| 507 : 1 dhra vaka-dhra vk| 2 rahaiM / 508 : 1 dhnss| 2 tripiSTa / 3 hrdev| 4 mnhi| 506 : 1 vossdhi| 510 : 1 krnnN| 2 mukati / 3 A agAmya / 511 : 1 kevl| www.jainel Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa AbharaNa sahita jinesa-pratimAM rAga-kAraNa mAnate / anamila vaSAMnahi aura ThAMnahi kalapanAM saradhAnate // 511 // sAbharaNa' sava sanamukti jai haiM moni parigRha haTha ghaiN| ravi-caMda-maMDala-mUla AyA vIra vaMdana ko khaiN| sAsutI gati marajAda meTahi sUra-sasi kI jaante| anamila vaSAMnahi aura ThAMnahi kalapanAM saradhAnate // 512 // dUSana aThAraha mAMhi vadalai kahahi aura svaarikai| cautIsa atisaya vadali keI gahahi aura vicArikai // jinamata-nivAsI sauM larahi muni doSa racanAM tthaaNnte| anamila vaSAMnahi aura ThAMnahi kalapanAM saradhAMnate // 513 // saudharma svarapati jItive kauM camara vitarapati' gyo| tasu vajradaMDa vilAsa-paMDita kahahira vIra-sarani bhayo / kara pUravata mari gae~ na pirai jugl-tnu-prvaaNnte| anamila vaSAMnahi aura ThAMnahi kalapanAM saradhAMnate // 514 // nirvAna' hota jinesa-kAyA pirai dAminivata nhii| vara nAri de thira karai zrAvaka deSi kAMmI muni khii| kevalI tanata jIvavadha ha kahaiM mata md-paaNnte| anamila vaSAMnahi aura ThAMnahi kalapanAM saradhAMnate // 51 // suragi lai jinadADha pUjahi Idra jina java siva gamaiM / jina vIra mera-acala lAyo janama kalyAMnaka samaiM // jina-janama-sUcaka svapana' caudaha aura nahi mana praaNnte| anamila vaSAMnahi aura ThAMnahi kalapanAM saradhAnate // 16 // gaMgAdevI sauM kahai, pacamana varaSa hajAra / cakravatti bharatesa naiM, kiyo bhoga-vivahAra // 517 // dohA : 511 : 2 praabhrnn| 512 : 1 saabhrnn| 2 mukati / 514 : 1 vyNtrpti| 2 kaha hi| 515 : 1 niravAMna / 516 : 1 supn| www.jaineli Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 67 arila : bhoga bhUmi chayAMnavai naganahi uchedi ke, __ carma nIra nai dosa na lAvahi vedik| ghRta kari sAdhita bAsI bhojana leta' haiM, ___ sAre phala kauM bhuMjata doSa na deta hai // 518 // kavita : riSabha virAgata nimati nIlaMjasA nRti', mAMnai nAMhi deva devi konI' jo vidhAna kii| mAta-pitA jIvate virAga tAkauM nAMhi dharai, vIra varddha mAna jina garbhavAsa prAMna kI // vAhuvali kauM kahaiM ki yugala svarUpadhArI, hADa pUrje kauDe thApi kahai paraThAMna kii| nAbhi marudevI kauM jugaladharma mAnatu haiM, tina hI te jina-utapati saradhAna ko // 16 // caupaI : hauMhi jugaliyA sava maladhArI, kahai silAkA-puriSa nihaarii| causaThi iMdra na adhike jAMna, vAraha devaloka hI mAneM // 20 // je jAdauM jina mAriga pakSI, tinakauM kahaiM mAMsa ke bhkssii| manuja mAMnaSotara ke prAgaiM, jeheM kaha na dUSana lAgeM // 521 // chaMda roDaka: nAMhI hai nAMhI hai kAma cauvIsa // aru nava-navottare laghu samudra mAnata naaNho| bhairApati bharata taji kSetra aikasau sAThi mAhI // caurAsI laSa joMni haiM, ai caurAsI vola / je mAMne te mAMni haiM, bhavasAgara-kallola // 522 // dohA' * tinahUM teM laukA DhUMDhiyA, nikasi jude mata kauM thaapiyaa| pratimAM tinu pUjana taji daI, doSa kahe yAma adhikaI // 23 // tinameM lauMkA suci to rahaiM, dUDhayA mahA asuci' kauM ghaiN| nahi prAcAra vicAra na koya, jAta dharmasadhai subha hoya // 524 // 518 : 1 letu| 2 detu / 516 : 1 nRty| 2 konauN| 3 mugl| 523 : 1 caupii| 524 : 1 ashruci| 2 gharama / Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 ] buddhi-vilAsa inako calana jagata sava jAneM, gUtha mAjhi ava kahA vaSAMnai / paragaTa dIsata chAMnauM nAhIM, tAtai varanana kahA karAMhIM // 525 // dohA : mata svetAMvara' maiM vahuri, laSiyata' avai pratachcha / phATe mana mada ThAMni so, haiM caurAsI gachcha / kavi vacana doSabhAva dhari nahi kiyo, kiyo na nija-mata-poSa / satyAratha upadesa yaha, karai sujana saMtoSa // 526 // satyAratha vAMnI pragaTa, ghaTa-ghaTa kara udota / saMsaya-timara miTai paTala, vaTai gyAna suSa hota // 527 // // iti vola saMpUrNa // atha drAvar3a-saMgha-utapati-varnana dohA : drAvar3asaMgha uttapati' bhaI, jima bhASI muni iis| saMvata bIte pAMca sai, Upari aura chatIsa // 528 // caupaI : muni zrIpUjyapAda gunaSAMni, vajranaMdi tasu celA jAMni / pAhuDoni vetA tana SINa, sarvasAkha maiM mahApravINa // 526 // ika dini cele krodha upAya, dakSiNa mathurA ke madhi paay| drAvaDasaMgha nayo TaharAya', naye naye siddhAMta varaNAya // 530 // caupaI : bhASI vIja maddhi nAhira jIva, hai prAsuka nahi doSa sadova / tI virarAja Adi bahu karma, kari jIvo yAmai na adharma // 31 // sotala jala ke karai sanAMna, tina ke agha ati hota' sujAMna / inhaiM Adi viparIti ju vAta, kari draviDa-saMgha kiyo viSyAta // 532 // 4 gch| 526 : 1 shvetaaNvr| 2 lssimt| 3 prtch| 528 : 1 utpti| 526 : 1 paahuddaaNni| 2 SIna / 530 : 1 din| 2 ThaharAya / 531 : 1 A missing / 2 nahi / 532 : 1 hoy| 2 draavdd| 3 kiiyo| Education International www.jaineli Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 66 atha jyApanIya-saMgha-utapati' -varnana dohA : sAla sAta se pAMca kai, saMgha calyau agha-dhAma / pura kalyAMnavara ke viSai, jyApanIya yaha nAma // 533 // tahAM aika zrIkalasa muni, tinahUM naye sidhaMta / kari vAtai ju dhari su ava, kachuyaka sunauM vrataMta // 534 // kalapasUtra svetAMvaranu, nayo varaNAyo tAhi / mAMnauM' phuni pUjA karo, ratana-traya ko cAhi // 535 // soraThA: mAMne duhuMke vaina, diggaMvara phuni svetapaTa / lahaiM kauMna vidhi caina, jamIkau na asamAna kau // 536 // phuni yaha kahI asAra, khI jAya pahucai mukati / le kevalI prahAra, moSi lahai sara gRthahU // 537 // vAteM dhari viparIta, aura kiteka sidhAMta maiN| saMgha tyAgi nija rIti, jyApanIya paragaTa kiyo // 538 // atha kASTA-saMgha-utapati varnana dohA : saMgha kAsaTA kI bhaI, utapati mano upaMga / sAla sAta-sai-tryAraNavai, ko nikasyo yaha saMgha // 536 // caupaI : grAma naMdiyar3a ika ati vasa, vinayaseni yaka muni teM lsai| tAkai celo kumArasaina, bhayo munI dhAraka matta jaina // 540 // tiya yaka samaye dharayo sanyAsa, jyAvata jIva su ThAMni hulAsa / vaiThau eka Thaura munirAya, sarva vasta ko tyAga karAya // 541 // dina kiteka maiM upajI tAkauM, SudhyAdika vAdhA ati vaakauN| tava vana' nahi nija dharma vicArayo, kari prahAra sanyAsa vigArayo // 542 // 533 : 1 utpatti / 535 : 1 maanhu| 542 : 1 un| The less popular sect of the Jalns, besides the well known Digambara and Svetambara Sanghas. Little research has so far been made on the Yapaniya literature. Dearth of material coupled with its close affinity with the Digamb ara sect. makes it still more difficult to differentiate between the two. However, Kanarese Jain works would come tofour aid, when they have been discovered and a proper assessment of the same has been made. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 ] buddhi-vilAsa phuni vaha bar3e muninu maiM gayo, sava viratAMta ApanauM kahayo / muninu kahI phiri dIkSyA lehu, kari chedopasathApana aihu // 543 // vAne vidyA ko mada ThAMni, dIkSyA phiri nahi lInI jaaNni|| nae sAkha tina laye banAya, pratimA kATha-taraNI varaNavAya // 544 // bhASI pUjau sava mili yAhi, vahu mili pUjana lAge tAhi / surahI gAya pUMcha ke vAla, tinako pIchI racI visAla // 545 // pUjA pATha nae varaNavAye, prAgai pIche daLa caDhAe / muni-tiya kauM dIkSyA de bhASI, desavRta karikai abhilASI // 546 // caryA vIra karo' sahu koya, ase bahakAye bahu loya / prAchata' kahe aura ke aura, ina dai prAdi kuvudhi ke jora // 547 // kari kiteka vAtai viparIti, mUriSa mata prAMne kari prIti / ase naMdisaMgha maiM cAho, kASTa saMgha upajyau vidhi yAhI // 548 // jaba vAko gura hau muni mahA, prAya kahI yaha kInhIM khaa| tava vana kitiyaka meTI cAla, kitiyaka calI jAta haiM hAla // 546 // dohA : tavahI te kahane lage, mUlasaMgha tau vaahi|| kahai navIna pravIna jana, saMgha kAsaTA' yAhi // 550 // dohA : atha nipichacha-saMgha-utapati-varnana saMvata nause jyANavai, saMgha nipichcha uThAMna / mutharA nagarI maiM huvo, so vidhi sunahu sujAMna // 551 // caupaI : muni yaka rAMmasena varanayo, samakita prakrati mithyAtI bhayo / guru ara pratimAM jina-vara taraNI, tina maiM vigi nikAsI ghaNI // 552 // yaha pratimAM merI hai bhAI', so hI pUjauMgo mana lAI / yaha gura mero tAhI mAnauM, aura muninu kauM nAhi pichAMnau // 553 // 547 : 1 karahu / 2 prAchita / 546 : 1Amissing / 2 una / 550 : 1 kaassttaa| 553 : 1 bhii| www.jaineli Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soraThA soraThA : dohA : buddhi-vilAsa [71 ase vAta kiteka, kahi kahi mAthura zrAvakani / pakarAI ati Teka, saMgha nipacha paragaTa kiyo // 554 // // itI saMgha utapati 'saMpUrNa // kuMdakuMda munirAja, zrImaMdira2 jinake vacana / suni huva dharma-jihAja, adhika samoghe muninu kauM // 555 // calate vahuta kumArga, jo e muni na samodhate / tava hI teM subha mArga, gahi kete lAge calana // 556 // atha kuMdakuMdAcArya-varnana saMvata guNacAsA taNa, kuMdakuMda munirAya / bhaye bhaTAraka avani paiM, tinakI hai amanAya // 557 // inake kAraNa pAya ke, nAma bhaye jima pAMca / sune su ava vidhivata kahe, bhavijana mAMnau' sAMca // 558 // padamanaMdi munivara hutau, paihalai tau nija nAma / munisvara2 ke parasaMga taiM, lahe nAma abhirAma // 556 // deva milyau yaka prAyakai, karI vInatI yehu / kahi aiso avahUM karUM, AgyA mokauM dehu // 560 // tava' munivara ase kahI, vidiha kSetra le jAya / zrImaMdira2 svAMmI taraNauM, darasaraNa mohi karAya // 561 // tava svaradhAri vimAna muni, cAlayo maddhi prakAsa / rAha mAMhi pIchI girI, ThIka par3ayo nahi tAsa // 562 // muni vole poMchI vinAM, hama nahi maga cAlaMta / deva vicArI so karUM, jihi vidhi cAle saMta // 563 // gRdhipachicha' ke parana' kI, poMchI daI vanAya / gRdhapachAcArija yahai, tava te nAma kahAya // 564 // 555 : 1 'saMpUrNa' not in AI 2 sImaMdhara / 558 : 1 maaNn| 556 : 1 phleN| 2 phuni sura / 561 : 1 jb| 2 sImaMdhara / 564 : 1 gRddh| 2 parani / ducation International www.jainei Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 ] soraThA : arila : buddhi-vilAsa svaramuni gaye videha maiM, darasaraNa kiya jinarAya / UMcI sava hI ko laSI, dhanuSa pAMca se kAya // 565 // cakravratti Ayo tahAM, darasa karaNa jagadIsa / laSi vana muni kau hAtha meM, laai uThAya mahIsa // 566 // bhASI yaha ko jIva hai, kamar3ala pIchI dhAra / jina bhASI muni hai yahai, bharathaSaMDa ko sAra // 567 // tava cakrIyana kau dharacau, elAcArija nAMma / phuni prAye nija kSetra maiM kari manavaMchita kAMma // 568 // kavahU vinAM prabhAta, sAmAyaka lAge karana / samayai hutoM na bhrAta, tAteM vAMkI' grIMva huva // 566 // tava te nAMma kahAta, vakragroMva zrAcArya yaha / phuni suniaiM yaha vAta, kuMdakuMda muni jima bhaye // 570 // kavahU vAda karata he prAMta matIna taiM, kamaDala bharaca layau jala vaSraNa ' navIna taiM / vAdI jalakauM maMtrani taiM madirA karI, pUchIyA kamaDala maiM mada tuma kyoM bharI // 571 // tava munivara cakresvari kau sumarana kiyo, devi kuMda pusapani taiM kamaDala bhari diyo / tava taiM lAge kahana munI kuMdakuMda hai, mahimAM tinakI jaga maiM adhika pramaMda hai // 572 // zramanAya inakI mata maiM se bhaI, sunI vAta kahiyatu hai mati jAMnahu naI | kAhU samaye saMgha calyo giranAri kauM, kuMdakuMdamuni vahuri svetapaTa lArakI // 573 // sAthi duhaM mata ke hI paMca bhaye ghaneM, pahuce gira tari jAya savai sa bhaneM / 566 : 1 A vokI / 571 : 1 anya | 572 : 1 cakrezvarI / 2 uSma / Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 73 pahalai darasana karana tanauM jhagaro paraco, ApasamAMjhiduhuna hI kai ati risa bharayau // 574 // vaitau kahai hamAro hI mata Adi hai, dUje kahai anAdI hama vai' vAdi haiN| tava prakAsa te bhaI devavAMnI yahI, jhagarata kAhe prAdi digaMbara hai sahI // 575 // pahile' vaMdana karI nema jinacaMda kI, javateM prAMmanAya ThaharI muni kuMda kii| tavatai race kiteka graMtha bhavi tArane, visaMghIna ko mata paMDana ke kAranaiM // 576 dohA : inahIM kI amanAya maiM, bhaye aura munirAya / nAMmI tinakI alapa-sI, kIrati kahau vanAya // 577 chada motodAma : dharA dhramacada' var3au vir3adAla / thappo paTa vAraha-sai-aThatAla // tike raNathaMbha pratiSTahi kAji / bulAya laye muni dharma-jihAja // 578 // hute gura dakSiraNa desa visaal| punyA dharamaiM suSa sau gunapAla // dayo tinu kAgada prAvana kAja / sitAva padhArahu he munirAja // 576 // maharata vAMci diyo yaha jAva / giNe mati DhIla calaiM'va sitAva // huvo ravi asta bhaI java rAti / gaye raNathaMbha munI parabhAti // 580 // mile ta~ha rAva hamIra niriMda' / mahI dhani dhani huvo su muniMda // 575 : 1 vh| 576 : 1 phle| 578 : 1Adhramacada / 581:1nriNd| www.jaineli Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 ] buddhi-vilAsa bhaye vaDDa pama je jati raav| bhayo su bhalo jasa punya prabhAva // 581 // punaH anyokta' kuMdakuMda amanAMya maiM, bhaTTAraka jiraNacaMda / dohA : kachuyaka tinahU ko sujasa, suniai bhavi guNa vRMda // 582 // caupaI : yanape' savai mahAjana Aya, gaDha cItoDa su gaye livaay| jahAM dharma dhara phuni budhivaMta, sAMgo rAMNauM rAja karata // 583 // tahAM caudharI hau jiraNadAsa, sAMgo tejo dvai suta jAsa / sAha gota phuni vauha' dhanavAna, tina ko rASata he sava mAMna // 584 // sAMga ika dina vinatI karI, karahu~ pratiSThA muni gun-bhrii| muni prAgyA mAphika dhana lAya, sava sAmigrI' daI magAya // 585 // tava ati haraSa mAMni munirAja, karane lage pratiSThA kAja / divasa kiteka karata java bhaye, muni tau tana taji svargani gaye // 586 // tinakai siSya pATa ke jogya, huto na koI mahA manogya / Ayo huto pratiSThA jAMni, ika surajana pAMDyo' gunaSAMni // 587 // tAka saMgi tiyA hU hutI, guna lAMvanya' kari ati sobhtii| tinateM savai mahAjana prAya, vinatI karI hohu munirAya // 588 // dohA : IMha svarajana zrAvaka tane, hutau devi ko iSTa / tAta yAkauM mAnate, paMDitajana hUM siSTa // 586 // caupaI : sava mili tAhi bhaTAraka karayo, prabhAcaMdra nAma yaha dharayo / agha-tama-harana uyo manu sUra, vaDhyau pratApa savai bharapUra // 560 // tiyA hutI siMha ajikAkarI, 'karI pratiSThA tinu guna bhrii| prabhAcaMdra muni kahIM prakAra, kAhU disi kauM kiyo vihAra // 561 // chada paddharI : dillI ke pati perojasAhi, cAMdA gUjara paradhAna tAhi / 582 : 1 anyokti| 583 : 1 in| 2ciitaudd| 584 : 1 bahu / 585 : 1 saamgrii| 587 : 1 surajana pAMDe / 588 : 1. lAMvani / 561 : 1 'sobhita dharma dhyAna guna bhrii|' Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 563 : 1 yaka / 566 : 1 phuni / buddhi-vilAsa pApar3IvAla, ika upajI rasAla // 562 // doU tinakeM cita kIje ika' subha kArija ju koya, hoya / deM Adi pratiSThA sujasa yaha kari vicAra ika nara ma bulAya kaDhAya // 563 // muharata ika suddha bhalau bhaTTAraka zrImata paThayo vasITha tina paiM bhaiyA karIsa, muni pAsi jAya vinatI cali karahu pratiSThA he munIsa // 564 // dinakau vatAya dInhoM pramAMNa, sabahI suni lInI muni sujAMraga / dina vIte vahu phuni rahayau eka, muni taiM nara vinati karo prateka // 565 // munirAja zravaiM muhi sISa dehu, dina rahayau aika nAMhI kava cali pahuce vaha ThAMma tAteM dIje muhi sISa dAMna // 566 // muni kahI aho nara rahahu soya, deSahu parabhAti su kahAM hoya / saMdehu / hAMna, sovata nara jaba vaha vaDhyau prAta, laSi dillI zraciraja bhayo gAta // 567 // muni kahI jAhu dillI makAra, sAMheM pradhAna pravAra / nikaTTa, bhAyana zraciraja pragaTTa // 568 // suSapAla sAji, leMna kAji / nara prAyahuM hUM sava kahI bhayo tyAve gaja haya ratha' pu. ni sava Aye sAMmheM 2 upAya / 3 mahUrata / 2 ratha / prabhAcaMdra, zramaMda | [ 75 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 ] buddhi-vilAsa vAje vajAya nauvati nisAMna, vidhi bhalI mile muni sauM sujAMna // 566 // muni nagana payAde calana lAga, sava karI dharaja mili he sabhAga / caDhi lehu' pAlikI muni mahAMna, yAmaiM hamaro prati vaDhe mAMna // 600 // kahi muni haThataiM caDhi aho sAhu, yA vidhi ko tuma kIjyo nivAha / caDhi cale pAlikI' sAthi sarva, jainI phuni purajana tyAgi garva // 601 // zrAvata pura maiM manidhari viSAda, rAgho cetana prati kiya vavAda / pAlikI baMda kari do lavAra, donhI calAya muni vina kahAra // 602 // ina zrAdi vAda kInheM zraneka, muni jIti sarva rASI su Teka / ika dini rAgho cetana su cAhi, nara paThyo vujhana muninu pAhi // 603 // mAvasa dini muni siMha ThAna deSi, sidhyanu teM bUjhI tithi viseSi / siSyanu mili pUrannayA kahIsa, yaha araja dilIpati paiM daIsa // 604 // hai Aju zramAvasa aho vunu pUnyauM jhUThI kahI patisAhi ssinaaii| vRbhi tiththi', sAhi, kAhi / muni bhASI punyauM zraji satti // 605 // 600 : 1A car3hi vehu / 601 : 1 pAlakI / 605 : 1 titthi / +A popular Jharasahi word To call for-eg. "vIdaraNI ne pIra khinAI" / 2 phiri / Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 77 buddhi-vilAsa devI padmAvati' kauM arAdhi, vinatI kari saMdhyA samai sAdhi / dInhauM ugAya nabha mAjhi caMda, pragaTayau pura maiM jasa ati amaMda // 606 // vA dinu mili bhASI aho sAhi, dvAdasa kosani parakAsa yAhi / tava sAMDa daur3Aye aneka, suni muni diya vAMdhi su jAla aika // 607 // ve daur3e kosa vahauta rAti, vAraha hI maiM Ugyo prabhAti / yA vidhi laSi sAhi munidaM pAsi, pAye nami konhI araja dAsi // 608 // yaha kAraNa ava kahiye munIsa, muni kahI vAda jAnahu mahIsa / tAhU samaye vAdInu prAya, maMtrani te kamaDala mada bharAya // 606 // dai kahI aho patisAhi aihu, kamaDala mada bharayo vinA saMdehu / muni laSi vAmaiM kiya puSpa ani, donhI ughAr3i kamaDala mahAni // 610 // ati prasna' bhayo perojasAhi, muSaH muni pani dhani kahI cAhi / yaha kathA sunI sava rAjaloka, kInhIM nidAna sava hI su thoka // 611 // darasana vini bhojana hama kareM na, yA vidhi bhASe vegamanu vaina / 606:1 padamAvati / 607 : 1 saaNdde| Messenger on the Camel's back. www.jaineli Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 ] buddhi-vilAsa tava sAhi vulAye vai pradhAna, bhASI le pAhu munI mahAMna // 612 // darasana vegama java kareM Apa, tava hI vunako miTihai' pratApa / mili bhASI muni tai savani sAha, tuma darasa vegamani ke su cAha // 613 // tAteM hamarI vinatI su aihu, kari kai la~goTa darasana su dehu / muni kahI suno tuma sakala sAha, calijai yaha jaga mAMjhi (rAha // 614 // sAhana mili sava saugaeNda karIsa, juta vana mAnihaiM hama munIsa / tava te yaha rAha calI visesa, kachu vala vIraja prAkrama ghaTesa // 615 // chappa : dillI ke patisAhi bhaye, perojasAhi java / cAMdausAha' pradhAna bhaTAraka prabhAcaMdra tava // Ae dillI mAMjhi vAda jIte vidyAvara / sAhi rojhi ke kahI kara darasana aMtahapura // tiha samai la~goTa livAya phuni cAMdai vinatI uccrii| mAMni haiM jatI juta vakha hama sava. zrAvaga saugaMda karI // 616 // arila : yAhI gachamaiM bhaTTAraka java vahu bhaye, varaSa kiteka vitIne gacha nikase naye / tinamaiM calana vacana ko bheda na jAniyauM, nikasana kI vidhi laSI liSI so mAniyauM // 617 // saMvata teraha se picihatarayau jAMnive, bhaye bhaTAraka prabhAcaMdra gunaSAMni vai| 613 / 1 mitthaiN| 616 / 1 caaNdosaah| 2. bidhrAbara / www.jaineli Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa front cArija baeNka hau gujarAta maiM, tahAM sarva paMcani mili ThAMnI vAta maiM // 618 // koje aika pratiSThA to subha kAja hra, karana lage vidhivata sava tAkau sAja vai / bhaTTAraka bulavAye so pahuce nahIM, taveM sarva paMcani mili yaha ThAMnI sahI // 616 // sUri maMtra vAhI pracArija kauM diyo, padamanaMdi bhaTTAraka nAMma su yaha ' kiyau / tAkai pATi sakalakIrati munivara bhaye, tina samodhi gujarAta desa apaneM kiye // 620 // viveka / doU mili ke pradhauM zrAdhi gacha maiM liye mahAjana sAdhi // 621 // sava gujarAta vahuri mAlave, phuni mevAr3a mAMhi tinunavai / digaMbarI inakI manAya, so vidhi avalauM cAlI jAya // 622 // dohA : caupAI : gyAMnabhUSaraNa tAkau siSi' aika, dUjau yAMnI paMdraha se ikahatare, nikasyo gacha siSyi munI jiraNacaMda kau, siMghakItti 620 : 1 yahai / 621 : 1 siSya / 626 : 1 ajamera / atha maMDalAcArya utapati varnana paMdraha se suM vahaitare, gacha thApyau nAgora / ratnakIti yaha nAMma bhani, nija valavudhi ke jora // 624 // bhaTTAraka na kahAvaI, maMDalAcArya kahAya / tinakI vA disi mAMhi vahu, phaili gaI zramanAya // 625 // phuni satarAse sattare, thappau pATa ajamera | maMDalAcArija dUsaro tAmaiM nAMhI inahIM gacha maiM nIkasyau, nUtana teraha solaha-se-tIyAsiye, so sava jaga gvAlera / guramera // 623 // [ 7e phera // 626 // paMtha / jAnaMta // 627 // Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 ] buddhi-vilAsa aitI vidhi inahUM tajI, gura namivo jaga sAra / kesari jina-pada caracivo, puSpa caDhAMvana cAru // 628 // bhojana tanaka caDhAta nahi, saSaro kahi tyaagNt|| dIpaga kI Thauhara savai, raMgi ke girI dharaMta // 626 // nhAMvana karata na viva ko, ina hai Adi kiteka / bhalI tajI SoTI gahI, teko kahai prateka // 630 // tinakai gura nAhIM kahUM, jatI na paMDita koya / vahI pratiSTA Adi kI, pratimAM pUjata loya // 631 // vahI pratimAM graMtha vai, tina maiM vacana phirAya / ThAMni aura kI aura hI, donoM paMtha calAya // 632 // phiri' yaka nikasyau paMtha ava, hai sirauMja ko vora / tAraNa paMDita ne kiyo, Apa akali ke jora // 633 // desa mAlavA maddhi tina', nayo dehuro ThAMni / pratimAM padharAvata naMhI, pustaga pUjata jAMni // 634 // ase nikase mata vahuta. mana-mada dhari viparIti / yaha paMcama kali kAla kI, phaili gaI jaga rIti // 635 // pari je ava saMsAra maiM, japata maMtra nauMkAra / tinateM vahasi na ThAMni haiM, re bhavi so matasAra // 636 // atha paripATI bhaTTArakAMni kI varnana doh|' : ava paripATI hU kachuka, suni ju bhaye jagacaMda / mahAvIra prabhu prAdi muni, bhaTTAraka guNavRMda // 637 // caupaI : zrI prabhu vardhamAna jinarAya, te tau mukti pahuMce jAya / tinake pIche kevala-gyAMna, vAsaThi varaSa rahyau paramAMna // 638 // tAmaiM gotama gaNadhara bhaye, vahuri gharamAMcArija tthye| tIje jaMvU variNaka-kumAra, ai tadabhava pahuce siva dvAra // 636 // 633 : 1 phuni| 634 : 1 tinu / 637 : Amissings - sakSAra or saltish foodsdifferent from pkvaann| www.jaineli Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa varSa' aika-sau gyAraha aMga, caudaha pUrava juta su abhaMga / tinamaiM viSNu munI nadi mitra, aparAjita muni bhaye pavitra // 640 // govaradhana prara bhadra suvAhu, aihI pAMca bhaye muninAhu / varSa aika-sau asI' jAMni, tAkai Upari tIna vaSAMni // 641 // gyAraha aMga dasa pUravadhArI, bhaye munI gyAraha avikaarii| prathama visApAcArija jAnauM, vahuri poSTilAcArija mAMnau // 642 // bhaye SitriyAcArija munI, jaya phuni nAgaseni muni gunii| siddhAratha dhritaSeni muniMda, vijaya vuddhi mAMna gunada // 643 // gaMgadharma-seni munirAya, ai saba gyAraha bhaye subhAya / varSa doyasai Upari vIsa, gyAraha aMga dhareM muni Isa // 644 // nakSitrAcArija jayapAla, pAMDu vahuri dhra vasena visAla / kaMsAcArija haiM gunaSAMni, e pAMcau hI jaga suSadAMni // 645 // varSa eka sau vahuri aThArA, eka aMga inahUM nai dhArA / subhadra yasobhadra munirAja, bhadravAhu jaga ke siratAja // 646 // lohAcArija lau aMga jAneM, chasa-tiyAsI varSa vssaaneN| bahuri aMga java vichati jAMnI, tava upaje munivara zruta-gyAnI // 647 // atha paTTAvalI varnana dohA : diggaMvara paTTAvalI, ava sava suni hita ThAMni / bhadravAhu yaka aMgadhara, tinaMhI te le jAMni // 648 // caupaI : zrI guru bhadravAhu muni bhayo, saMvata cyAri taNe paTa lyo| tinakai paTTi bhaye gunaSAMni, saMvata chanvIsA ke prAMni // 646 // guptagupta prAcArija eka, nAma tIna tina lahe prtek|| dutiya nAma arhadavali lahyau, tratiya visApAcArija kahyau // 650 // tinakai paTi' bhaTAraka bhaye, jahAM-jahAM je-je nirmye| mAdhanaMdi chavvIsa sAla, bhaye bahuri jiNacaMda visAla // 651 // 640 : 1 brss| 641 : 1 prassI / 651 : 1 pATi / 2 chtriis| www.jaineli Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82] buddhi-vilAsa kavitta : guraNacAsa bhaye kaMdakuMda phuni umA-svAmi, lohAcArya jasakotti yasonaMdi' jaye haiN| devanaMdi pUjyapAda guNanaMdi vajUnaMdi, hai kumAranaMdi lokacaMda jaga chaye haiN|| prabhAcaMdra nemicaMdra bhAnunaMdi harinaMdi, vasunaMdi vIranaMdi tinhaiM hama naye haiN| ratanakIrati mAMriNanaMdi meghacaMdra phuni, sAMtikItti merakItti' e chavIsa bhaye haiM // 652 // dohA : bhadilApura dakSiNa disA, paTTa bhaye chavvIsa / vahuri sunahu' je je bhaye, jihaThAM muni-gana Isa // 653 // chasai-tiyAsI sAla tai, paTa vaiThe munirAja / bhaTTAraka-pada pAya kari, bhaye sudharma jihAja // 654 // kavitta : mahIkotti viSNunaMdi bhUSaNa au sirIcaMda, naMdikItti phuni desa bhUSaNa se maaNnie| anaMtakIrati dharmanaMdi vIracaMda bhaye, rAmacaMdra rAmakotti prabhacaMda jAnie~ / naracaMdra nAgacaMdra bahuri nayaNanaMdi, . . haricaMdra mahIcaMdra mAghacaMdra daaNnie| e aThArA paTa' bhaye nagarI ujeni mAMhi, namata vaSatarAMma tinhaiM ura prAMniai // 655 // caupaI : saMvata ika sahala teIsa, lakSmI sasi guNanaMdi munIsa / guragacaMda lokacaMda muni' vaai, ai paTa cyAri caMderI bhaye // 656 // saMvata eka hajAra guNyAsI, ke zrutakIrati haiM gurgraasii| . bhAvacaMdra mahicaMdra vaSAMnau, ai paTa tIna bhelasai jAnau // 657 // 2 merukotti / 652 : 1 ysonNd| 653 : 1 sunauN| 655 : 1pATa / 656 : 1munu| www.jaineli Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [83 dohA : gyAraha se cAlIsa ke, sAla' bhaye abhirAma / kuMDalapura mai aika paTa, mAghacaMdra tasu nAma // 658 // gyAraha se cAlIsa pari, cyAri sAla lai jAMni / tava tai bhaye munIsa je, tinakauM suni dai kAMni // 656 // kavitta : vRSabhanaMdi sivanaMdi vizvacaMdra siMhanaMdi, bhAvanaMdi devanaMdi mahA munirAja hai| vidyAcaMdra sUracaMdra mAdhanaMdi gyAMna kItti. gaMgakItti siMghakotti dharma [ke] jihAja haiN| hADotI ke desa mAMhi vAra nagarI hai tAmaiM, vArApaTa bhaye ye sakala siratAja hai| kara jori tinakauM namata hai vaSatarAMma, gurani ko merI bhava-bhava tanI lAja hai // 660 // gyArahasa nava-nivai tarNa sAli hemakotti, sundarakIrati nemicaMda abhirAma hai| nAbhikItti vahuri nariMdrakotti sirIcaMda, padmanaMdi varddhamAna bhale guna dhAma haiN| akalaMkacaMdra au lalitakItti kesocaMdra, ___ cAru abhai vasaMtakIrati tInauM nAma haiN| duraga cItoDa' mAMhi paTa bhae caudaha ai, tinakauM vaSatarAMma karata pranAma hai // 661 // chaMda: vAraha sai-chayAsaThe sAla paTa praSyAti kIrati paayo| sAMtikotti phuni dharmacaMdra muni ratnakIti jasa chAyo / prabhAcaMdra lauM bhaye pAMca paTa e ajameri vtaaye| padmanaMdi subhacaMda doya muni dillI maiM paTa pAye // 662 // dohA : paTTa eka gvAlera maiM, bhaai munI jiraNacaMda / paMdraha-sa-satavottara, manahu uye nisi caMda // 663 // 658 : 1 saali| 661 : 1 ciitaudd| Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 ] buddhi-vilAsa paMdraha-sai-ikahaitare, prabhAcaMdra yaha nAna / vahuri bhaye cItoDa' maiM, sakala gunani ke dhAma // 664 // arila : paMdraha-sai-ikaprassI dharma su caMda hai, lalitakItti phuni caMdrakotti su amaMda hai| bhaTTAraka deveMdrakItti muni cyAri ai, bhaai cATasU maiM bhavijana ura dhAriai // 665 // soraThA : nareMdrakIrati nAma, paTa ika sAMgAneri maiM / bhaye mahAguna-dhAMma, solaha se ikyANavai // 666 // arila : satraha-sa-vAIsa taNai jo sAla hai, sureMdrakIrati bhaye su tina ke paTi lahai / jagatakItti deveMdrakItti gunalIna hai, aMvAvati maiM bhaye bhaTAraka tIna hai // 667 // dohA : ika paTa dillI phuni huvo, maheMdrakIrati nAma / satraha-sai pari-vAraNavai, lahyau pATa gundhaaNm(abhiraam')||668|| caupaI : paTTa doya pAye munirAya, nagara savAi jaipura prAya / ika khemeMdrakIti gunapAla, aThAraha-saM-paMdraha' kai sAla // 66 // tinakai paTi rAjai vudhivAMna, sureMdrakIrati tama hara bhAMna / sAla aThAraha-santeIsa, bhaye bhaTAraka mahA munIsa // 670 // dohA : bhadravAhu muni Adi hai', bhaTTAraka guna SAMni / sureMdrakIrati lauM bhaye, paTa aThyAraNavai jAMni // 671 // ase yaha paTTAvalI, graMthani ke anusAri / kachu pothinu kauM deSi kari', varanana kiyo vicAri // 672 // 664 : 1 ciitodd| 667 : 1 paTi hA lhaiN| 668 : 1 abhirAma missing | 666 : 1 ThAraha-sa-paMdraha / 671 : 1dai| 672 : 1kaiN| www.jaineli Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 85 arila : dohA : buddhi-vilAsa gAdi zrI mahAvIra ko, vaiThata pAye saMta / tinakauM vana' sama mAnika, pUjahU sakala mahaMta // 673 // iti paTTAvalI pUrNa // atha pAgama kathana varnana' // phuni yaha pAgama kathyauM su bhavi suniyauM savai, saMvata aThThArahasai vIteMge jvai| tA varaSa kiteka gaye ima bhAsa hI, dakSiNa disi maiM vaMdhyAcala maiM gira pAsa hI // 674 // puskala nagara viSaisu ha, vIracaMda muninAtha / gacha paDikamaNa para kriyA, nyArI karihai gAtha // 675 // bhIla saMgha utapati karai, naye ThAMni vahu vAkya / gyAnA'varanI karma kau, lahi kari ke paripAka // 676 // vahu vidhi kari jina mata ju hai, ava tiha tnnauN| nipAta / karisI phuni muni kona ha, jo meTai mithyAta // 677 // kahu jina maga vidhi aura ho, calyauM jAya ima dharma / jyauM tyauM sukha duSa bhuMji ko, kari kari ke vahu karma // 678 // Avai paMcama kAla kau, aMta jave ika koya / mUla guNani kauM dhAri kaiM, vIrAMgaja muni hoya // 676 // alapa paDhyau hai sAsatara, tauhU jaini prakAsa / karihai vahuri mithyAta kau, karisI vahai vinAsa // 680 // bhadravAhu ko carita laSi, varanyau hai yA mAMhi / bhavijana laSi mokauM kachU, dosa dIjiyo nAMhi // 681 // atha zrAvaka ko utapati varnana' ava utapati zrAvakanu ke, SAMpa gota kI jema / bhaI su pothinu deSi kari, varanata hai kavi tema // 682 // dohA : 2 sbai| 3 not in AI 673 : 1 una / 674 : 1 from iti to varnana not inAL 676 : 1jnyaanaa| 2parapAka / 677 : 1 trnn| 682 : 1 atha utapati zrAvaga kI barnana / Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 ] buddhi-vilAsa prAgai tau zrAvaka savai, aikameka hI hota / lage calana viparIti tava, tharape SAMpa ru gota // 683 // thapI vahaitari SAMpa ai, gAMma nagara ke nAma / jaise pothinu maiM laSI, so varanI abhirAma // 684 // SAMpa varnana caupaI : golA pUrava golA rAr3A, kahaiM lavecU gola sighaadd'aa| SaMDelavAla mahAjana sohai, jaisavAla jaga maiM ava johai // 6 // vadheravAla su aggaravAlA, sahilavAla jina dharma smhaalaa| sAta SAMpa puravAra kahAya, tinake tumako nAma sunAvai // 686 // aThasaSSA phuni hai causaSSA, saiMhasarar3A phuni he dosssssaa| soraThiyA para gAMgar3a jAMnauM, padmAvatyA' saptamAM mAnau // 687 // phuni DhUsara aru varahAseraNI, paMthar3avAla gahoI legii| ikaIsavA ju jAMNi sacAraNA, vahuri ajodhyApurI vaSANAM // 688 // gorAvAr3a vahuri kaThanerA, vIDalasAnI masarA heraa| dhakar3A gUjaravAlI vAla, mANaDA sava mAMhi visAla // 66 // veravar3A phuni pallIvAla, gaMgarika e vattIsa samhAla / tIna SAMpa ke haiM dvai nAma, tehU tU suni lai abhirAma // 660 // sehariyA nigamAM gujarAtI, mevAr3A raa-suuycaa-bhaatii'| paravA paMDAvatA hU vAjeM, ai tInoM SaTanAMma virAjai // 691 // nAgadahA para naraspayaM ghor3A, vayAnazrA phuni hai ciitoddaa| hai haradharA aura sodarA, kulayA zrAvaka arahUM narA // 692 // dahavar3a rAya kar3AvaraNa dhorA, caturatha zrAvaka hai ati bhoraa| paMcama zrAvaka hai subhakArI, ai aThatAlIsauM avikArI // 663 // caMcala vala gorA guNavAna, karamaNota zrImAla sujAMna / phuni ai zrAvaka pAMca kahAvai, hai ciDukarA vivorA bhAveM // 694 // mada vevAvalI gurA jAnauM, kamaTI prAgai zrAvaka prAMnauM / nutapA zrAvaka sava mana bhAye, tulA sirI zrImAla kahAai // 66 // 687 : 1 pdmaavtyaa| 691 : 1 mevADA rA yA sUcA maatii| Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi vilAsa [87 ika kacagAra dutiya haya gAra, Rtiya brAhmaNa phuni lau gaar| drAvar3a nala yA pana siSavAla, kAkalavAr3a jaina sagavAla // 666 // zravaNa pagAhuM mar3aSitriyA, vosavAla ara vuddhddholiyaa| ai sava SAMpa vahaitari bhaI, vAraha aura sunau yana maI // 697 // kaMdhar3a janar3A korar3avAla, SaDahUtA aru mer3atavAla' / hai ahichatra bahuri dohalA, harasUrA sur3Ir3ahA bhalA // 698 // gotavaMsI vala rI gula kahe, pauhakaravAla su vArA bhaye / SAMpa vahaitari tau vai kahI, ai mili sava caurAsI bhaI // 66 // pothI pAMca sAta kauM deSa', kari vicAra yaha konauM leSa' / yAmai bhUlyau cUkacau hoya, tAhi sudhAri lehu bhavi loya // 700 // inaMhI maiM jo SaMDelavAla, tinamaiM nikase gota rasAla / caurAsI hai tinake nAma, so vidhivata kahiyata suSadhAMma // 701 // atha paMDelavAla utapati varnana caupaI : zrI prabhu mahAvIra jinarAya, tinahi namauM bhavi mana vaca kAya / pIche bhaye kiteka muniMda, tinamaiM yasobhadra guNavida // 702 // eka aMga dhAraka yaha munI, yanakahuM vAte ase sunii| nagara paMDelA yaka abhirAMma, bhUpati tasu SaMDela gira nAma // 703 // vaMsa soma kula hai cauhAna, sobhita tAsu teja jima' bhAna / tahAM munIsvara gaye kitteka, vipranu teM kiya vAda aneka // 704 // jIte vAda rahe muni jahAM, vipranu kopa kiyo tava tahAM / puramaiM malavAI ko roga, upajyau kAhU pApa saMjoga // 705 // chIjana lage vahuta nara nAri, prohita vipranu taveM vicaari| jagya sathAppo java narameda, tAmaiM homeM muni paDhi veda // 706 // tavatai vithA adhika UpanI, marana lagI pirajA pura tnii| phuni sava desa mAMhi vina nIti, pragaTayau roga mahA viparIta // 707 // 697 : 1 vuddeliyaa| 698 : 1 merutvaal| 700 : 1 dessi| 2 leSi / 704 : 1jimi| www.jaineli Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 ] buddhi-vilAsa taveM upadrava laSi pura mAhi, nara nArI savahIM nikasAMhi / nagari najIka guDhe karavAya, vase tahAM sava pura ke prAya // 708 // ase homeM suni munirAya, yasobhadra tava kiyo upAya / siSya' jinaseni hutau muni sAhu, tAkauM kahI SaMDele jAhu // 706 // thApo zrI jina-dharma pravIna, jaisai cali Ayo prAcIna / kAhU bhAti saMka mati karo, prabhu ko nAma hiye madhi' dharau // 710 // tava jinasena' SaMDele prAya, zrAvaka zreSTI laye vulAya / tinako judau vasAyo guDhau, sava kauM kahI nAma jina paDhau // 711 // devya arAdhI cakresvarI, tAkauM muni yaha pAgyA krii| sava jaininu ko rakSA' karo, roga vyAdhi inako sava haro // 712 // devI muni kI prAgyA pAya, jaininu ko duSa dayo miTAya / taveM suSI sava zrAvaka bhaye, samAcAra nRpahU maiM gaye // 713 // suni Ayo SaMDela-gira bhUpa, vaMde muni ke carana anUpa / vinatI karI aho munirAja, tuma ho nara bhava jaladhi jihAja // 714 // kauMna pApa pirajA chIjaMta, so mokauM kahie virattaMta / chIjata bhaye varaSa dasa doya, kAhU bhAMti sAMti nahi hoya // 715 // tava muni bhASI praho mahIsa, jinamata dhArI mahA muniis| tapa karate yA nagara DhigAri, vipranu home jagya majhAri // 716 // ghora pApa upajyau pura mAMhi, tAteM sava nara nAri chijAMhi / yaha viratAMta suNyau nRpa savai, duSI bhayo mana maiM ati tavai // 717 // vipranu tai bhUpati anaSAMhi, krodha karana lAge mana mAMhi / / tava muni kahI aho nara Isa, soca phikara mati karahu narIsa // 718 // vipra prohitanu sAmila hoya, tuma teM to yaha rASI goya / kiyo jagya homaiM muni ghana, tAtai tumheM doSa nahi vanaiM // 716 // tava nRpa kahI aho riSarAya, doSa miTai sau kahau upAya / aurani taiM yaha miTa na pApa, tumahI meTau jaga satAya // 720 // 706 : 1 sissi| 710 : 1 mdhy| 711 / 1 jinaseni / 712:1A rakSyA / 717 : 1 jb| www.jaineli Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dohA : buddhi-vilAsa [ 5e prAcArija vole nRpa zraho, zrI jinadharma marma tuma gaho / aura sabai tyAgau mata jAla, tauM vacAva hAeN hai tatakAla // 721 // bhUpati hAtha jori sira nAya, sabai kavUlI mana vaca kAya | tavateM caukI de IzvarI, vyAdhi sabai purajana ko haro // 722 // pirajA sukhI bhaI sava jAMni, bhUpati haraSa adhika mana mAMni / vole tumahi dhanya muni nAtha, jaga vUData rASyau gahi hAtha // 723 // zravajo prAgyA hra so kareM, tuma prasAda hama bhava dadhi tareM / muni bhASI kariai nRpa sAra, zrAvaga ke vRta aMgIkAra // 724 // jagata mAMhi haiM jana vahu rUpa, tinamaiM hohu mahAjana bhUpa / aura grAMma hUM taiM nara-nAri, prAai tinheM savako SAMpa su SaMDelavAla, ThaharAI sameti se muni iSTa ke jori, savakauM zrAvaga kiye bulAya vicAri // 725 // bhUpAla / vahori // 726 // kie hI prAcIna / je Aai jiha gAMma taiM, tAhI nAMma ThaharAai phuni vaMsa kula, pUrava nAMma vaMsa ke jo hute, zrAgeM soma-harI iSvAka kuru, phuni so raI pravIna // 728 // tAmaiM soma su vaMsa maiM, gota tIna cAlIsa / bhaye rahe kula prAdike, devI naI prathamahi bhAI bhUpa juta, caudaha jAMni te jinaseni samodhi kaiM, kInheM zrAvaga suddha // 730 // vaMsa soma cauhAna kula, gota gAMma ke nAMma / thapIsa // 726 // subuddha / sathApi / kadApi // 132 // jahAM jahAM jo vasata ho, so dInhauM abhirAma // 731 // kuladevo cakresvarI, tinakI daI so pUrai mana kAMmanAM, vighana na hoya kiya bhUna SaMDelA gAMva bhAvasA taraNeM bhAvasA jala vAMgI bhUlaraNAM pApar3IvAla daraudhyA araDakyA gAMma ka nAma chaMda chappe : gotasAha 733 : 1 chappe only 1 A ke gota su jo sugota / udIta // 127 // nAyaka / lAyaka // vatAye | kahAai // Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa pItalyA pahADyA sAMbharayA narapati helA pAMDiyA / ima rAjabhara aru chAvar3A caudaha gota sumAMDiyA // 733 // soraThA : tinamaiM vAraha mAMhi, vaMsadevya kula aika hii| bheda bhAva kachu nAhi, kahi Ayo so jAniyauM // 734 // rila : gota doya kI vAta bhaI ase naI, devya sAvar3A taNeM vahuri aurila bhaI / kula devI saMbharAya sAMbharayA puujNhii| varaSa kiteka vado tai ima pUjai sahI // 735 // dohA : yA vidhi tIyAlIsa maiM, caudaha kula cauhAna / bhaye su bhAI bhUpa juta, phuni yaha sunI sujAMna // 736 // thApe haiM jinaseni tau, caudaha hI kula gotaH / vahuri aura munivara nu mili, thApe gota supota // 7.7 // SaTa kula pAMmecA kiye, devI paurila mAMni / rArA rAvata rAuMkA, moghayA mauMThyA jAMni // 738 // gota vilAlA doya vidhi, ika kahi prAyo soya / dUje sonila kauMna maiM, kula naMdicA hoya // 736 // sAraThA : kula jAdava maiM pAMca, gota nIkase haiM lalita / tAmaiM mAnahuM sAMca, Daihacala pUjai vaida tau // 740 // vanamAlA phuni vaMva, bhaDasAlI aru nrptyaa| karata na tanaka vilaMva, pUjata devI rohaNI // 741 // arila : kula mohila maiM gota cyAri hI jAMnikai', ___TauMgyA pUjata devI cAvaMDa Anikai / vahuri vAkalIvAla kAsilIvAla haiM, ___ haladyA pUrja devI jIriNa visAla haiM // 742 // dohA : kula gaihalauta' sugota traya, pUjata gaNapati cauthi| hai vinAyakyA vivalA, vahuri poTalyA kothi // 743 // 742 : 1 jAMnakai / 743 : 1 gahalota / www.jainelibr Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa arila : paMca ju kula paDihAra gota devI suneM, kSetra mAliyA dosI cAMvaDa kauM mnaiN| pogolyA kaDavA gira nAMdila mAnie~, var3asAlI pAMDayA sarasali ke jAniaiM // 744 // kulahu jIla tUvara phuni soDhA sAMpalA, ina cyArayauM kula mAMhi gota kahiai bhlaa| dagar3A para pATaNI ginoDyA sAMSura[e]yA, yAhI krama tai devya nAma laSiai bhaeyA // 745 // sarasali prAMmariNa sakarariNa aru saMbharAya ke, pUjana jAta su cyAhyauM gota subhAya ke| rAjahaMsa ahaMkAracA gota su doya hai, ___ sarasali sarasvatina maiM sukula nahi hoya hai // 746 // dohA : kula ina donyauM gota ke, liSyau na de yau koya / tAtai varanana nahi kayau, dosa nA vojyau loya // 747 // somavaMsa ke varaniaiM, gota tIna cAlIsa / ava kuruvaMsI je bhaye, tinakI sunahu kahosa // 748 // caupaI / kura-vaMsa maiM aThArA gota, tinake kula phuni devI hota / nAma gAMma ke gota pramAna, so suni lIje sakala sujAna // 746 // kula nAMdecA gota su tIna, devI sonila pUjahi dIna / / chAhar3a kokarAja juga-rAja, ai tInauM tinamaiM ati lAja // 750 // kula mohila va gota visAla, sirI mUlarAja laTivAla / ika kuna ke jAnauM gaihalota', tinako vIrapaMDiyA gota // 751 // ai tInauM zrI devya pujAhi, phuni kuladevar3Ani va mAMhi / / kula bhAeyAMru nigotyA jeha, devI hemAM pUjata teha // 752 // dohA : phuni ko kAraNa pAya ke, gota nigotyA jAMni / kuladevI cAvaMDa kI, tinakai hai ati mAMni // 753 // caupaI : kula caMdela gota dvai sAra, mUlasarayA phuni cAMdUvAra / devI mAtariNa pUjata guraNI, tAmaiM bheda kahUM so suraNI // 754 // 751 : 1 gahalota / cation International Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ] buddhi-vilAsa cAMDUvAr3a bheda dvai mela, ika kuruMvasI kula caMdela / ika somavaMsa kula cAvar3A, doU mAtariNa pUje Sar3A // 755 // tIna gota kula gaur3a ujerA, godhA saravADyA ajamerA / devI nAMdaNi pUja karAMhI, phuni godhA jina sAMti pujAMhIM // 756 // dohA : devI taji jina sAMti kau, pUjana lAge jema / vIte varaSa kiteka so, bhavi suriga kAraNa tema // 757 // nAMdariNa kI mUrati huti, rUpA taraNI manogya / tAhi bhAMji suvaraNa taraNI, kari pUjI-ati jogya // 758 // java nAMdaNi kari krodha kachu, kInhauM tinakauM dosa / tavata pUje sAMti jina, harayo devI ko rosa // 756 // vArahasai aThatAla ke, sAli bhaI yaha rIti / tavatai godhA sAMti jina, pUjata haiM kari prIti // 760 // caupaI : tIna jAniyauM kula gahalota, pUjai padmAvati ai gota / pATodhI caudharI su sAra, seThI jAMni doya parakAra // 761 // ikatau kahi Ayo su sahIje, dutiya vaMsa iSvAka kahIje / seThI gota loha-sila devI, pUjata hai iha bhAMti suraNevI // 762 // ika kula koTecA suriNa-vAMriNa, kAnhaDa devI gota saugAMNI' / ika kula ThImara devI lAhariNa, kAlAgota na hAMka vAhariNa // 763 // kuravaMsI ai gota aThArA, ava iSvAka vaMsa maiM gyaaraa| gota bhae kula devya suraNIje, bhedabhAva tAmaiM na karIje // 764 // hai kula meraThi luha-sila pUje, gota luhADyA lAvaTa guuNjai| traya kula kUrama gota kaTArayA, au gaMgavAla jhAMjharI bhAracA // 765 // ai tInoM pUjata jamavAya', ika kula nAMdecA subha pAya / gota naupaDA kahai anUpa, pUjata mastA devya svarUpa // 766 // kula var3agUjara gota su tIna, viralyA ara vAvasA kulIna / e dvai mAnata devI sirI, namaiM vauharA sau tila surI // 767 // 761 : 1 prkaar| 763 : 1sogaaNnnii| 7661 jmvaai| ain Education International www.jainelit Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 63 dutiya voharA kula gahalota, aura sakala jAMnau vaha pota / kula jhAlA su gota carakanAM, nAMdila pUjata haiM subha manAM // 768 // e sava gyAraha gota subhaye, vaMsa iSvAka mAMhi varanaye / prava suni kula so raI prasiddha, gota nosare dasa tA-maddhi // 766 // kula solaMSI prAMmiriNa devya, gota zrATha maiM hai prati sevya | sonI lauhagyA phuni sohanI, mUMcha pAMpalyA gadayA bhanI // 770 // sRpatyA sahita bhaye haiM sAta, bahuri pAvar3ayA hai hai bhAMta' / ika pAMvar3ayA namaiM mohanI, dutiya namaiM prAMmiriNa kauM gunI // 771 // kula sunAra dvai pramiriNa namaiM, vajrahathA phuni vaja-gota maiM / e dasa vaMsa soraI kahe, dvai hari-vaMsa mAjhi hU gahe // 772 // narapalyA niragaMdhA gota, kula hai daharacA aura nahi hota / devI nAMdavi ra namaraNa karAMhi, suSI hota tava yA jaga mAMhi // 773 // ai sava bhaye gota caurAsI, devI yanako sakala prakAsI / dohA : tava teM pUjana lage dihArI, sava zrAvagani prataMgyA dhArI // 774 // caupaI' : liSI suragI jaisI prati bhAso, laSi vidhivata mati kojyau hAMsI / ina zrAvaga ke Apasa mAMhi, sagaparaNa hai phuni pAMti jimAMhI // 775 // yA vidhi muni savakau haracau, roga doSa duSa kaSTa / zrAvaga TheharAye' vimala, sabai mahAjana siSTa // 776 // taba zrAvakani karI araja, aho mahA munirAya / kriyA dharma zrAvaga taraNauM, maga hama dehu vatAya // 777 // vole muni vRjhI bhaleM, sava sunie mana lAya / jinamata ke anusAri sava, dehauM tumheM sunAya // 778 // prathama kahauM kiriyA kachU, jo sadhi zrAvai sAra / -tAmaiM kamI na kIjiyo', karikaiM parama vicAra // 776 // doya ghar3I ke prAta uThi, mana maiM japi navakAra / bahuri karau kiriyA sakala, jiha prakAra AAcAra // 780 // 771 : 1 bhAMti / 2 zramariNa / 773 : 1 nara polyA / 2 nAMdala / 775 : 1 caupaI / 776 : 1 ThaharAe / 776 : 1 kIjiyau / 780 : 1 kahauM / Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa kriyA varnana nisi unhoM athavA charayau, jalateM pAtra bharAya / bahara' bhUmi ke phirana kauM, prAsuka bhuva maiM jAya // 781 // tAmaiM sI' jAyagA, barajI suniaiM sAhu | vahara bhUmi kauM bhUlihU, etI Thaura na jAhu // 782 // caupAI : jahAM ju' koI deSata jAMraMgoM, phuni dvaM pretani? taraNa ThikAMNauM / paravata mastagi aru jala mAMhi, laSi ke kavahU phiriye nAMhI // 783 // phuni vaMvaI devala parahariye, halakI lIka mAMhi nahi phiriai / phUlani ke vRSinu ke nIceM, DAbha vagana' kI Thauhara voceM // 784 // harI bhUmi phuni bhUmi citA kI, gAya Adi pasu vaiThaka tAkI / zrani tara hU~ kahUM' ThikAMrago, ina Thauhara mala mUtra na ThAMraNoM // 735 // talAva teM dasa hAtha para ho, kareM sUtra yaha vAta vateM hI / ika sata hAtha para mala moca, naMdI taiM caugurauM na soceM // 786 // jalata ganisvara sUraja caMdA, hoya munisvara gyAna zramaMdA | kavahU inakoM deSata jAI, mala phuni mUtra na mocau bhAI // 787 // vAMveM hAthi' saUca karoje, jala kau pAtra dAMhineM loje / jau lagi hAthani dhovai nAMhIM, tau lagi vastraninAMhi chuvAMhIM // 788 // dohA : 4 ] prathavA vAhari phirana ke, vastra jite jo hoya / tinheM jude hI rASie, chavo kareM na koya // 786 // naMdI aura talAva maiM, socau lehu namita / 1 prathama nivAraNa malIna hva, araNa chAMyauM jala huMta // 760 // chAM jalateM dhoie, mAMTI le nija hAtha / tAmai prakAtha // 761 // sI hoya sI, mAMTI tajau 781 : 1 bahari / 782 : 1 eti / 783 : 1 ja / 2 pretana / 784 : 1 ugana / 785 : 1 kahauM / 788 : 1 hasta / Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soraThA: dohA : buddhi-vilAsa [ 65 vRSi taleM kI hoya, phuni ha naMdI kUpa ko| va talAva kI koya, hva mala-mUtra samIpi' kI // 792 // so mAMTI mati lehu, dhovana kauM nija hAtha tum| hiMsA hota achehu', yAta varajI hai tumheM // 763 // vAMma hAtha vara tIna, prAsuka mAMTI te dhupai / phuni mAMTI jala lona, doU dhovai tIna vara // 764 // dAMtiNa sUko kojiye, jo sUko na milaay| tau pAMcA paravI vinAM, praura kIjiye cAya // 79 // jo kadAci dAMtiNa taraNoM, mile nahI saMjoga / tau dvAdasa kuralA karai, muSa sudha hoya manoga // 796 // ava sanAMna ke karaNa kI, vidhi bhASata hauM tohi / jIvajaMta laSi dUri kari, phuni Asuka bhuva johi // 767 // prathama lagAvo' tela kauM, phuni jala garama maMgAya / pahalai paga kaTi dhoya phuni, mastagi jala naSavAya // 798 // kareM mUtra dhovai karani, maithuna aMti' saMnAna / phiri mala mocai tau karai, ardha sanAMna pramAna // 7 // kari sanAMna aMga suci, phiri sAmAyaka ThAni / nAma prabhU ko lehu bhavi, viriyAMtanai nidAMni // 800 // vahuri prabhU kI kIjie, pUjA praSTa prakAri / dhari pratimAM tau gharAM, ke dehurA majhAri // 801 // prabhu ke sanamuSi' prathama hI, ThAr3ho ha kara jori / darasana kari vinatI karahu, vidhivata sIsa nihori // 802 // chappai : tuma darasana teM tuma darasana se vinatI" deva saphala mo maniSa janama-huva / deva sakala agha kaSTa Tari-gayava // 762 : 1 smiip| 763 : 1 achev| 798 : 1 lgaavai| 764: 1 aNt| 802 : 1 snmuss| 2 kari jori| 803 : 1B missing | Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa tuma darasana teM deva doSa duSa dAlida TalihaiM / tuma darasana se deva amita manavaMchita phalihai // karunAMnidhAMna tAranatarana ava maiM tuma darasana kariva / vara tIna prathama jaya nirasahI kahi-kahi karmanakauM hariva // 803 // dohA : namasakAra aSTAMga kari, de pradakSiNAM' tIna / jina guna paDhi darasana karahu, ha prabhu pada tallIna // 804 // arila : pratimA' gyAraha prAMgula lauM ha dhAta kI, ____tAhi pUji DAvai dhari yaha subha vAta kii| hoya judI jAyagA tahAM DavvA rahai, ghara maiM kabahu na rASivi rAjI gura kahai // 805 // dohA : ava pUjA kI vidhi sunahu', bhavijana ati mana laay| jaise bhASI hai gurani, taiseM 2 kahauM vanAya // 806 // caupaI : vedI' tai2 laSi disi IsAMna, mera kAThako thApi sujAMna / tApari' jala vaTi dhArie cAhi, pAMDusilA kI nakala sutAhi // 807 // vedI teM jina pratimAM leya, tA jalavaTi pari prAya dhareya / vahuri dasauM digapAlani jAna', jinako vidhivata kari aAhvAna // 808 // pUji karo tinako sanamAna, jathA jogya gura-vacana pramAMna / phuni ha argha prabhU muSa pAsi, vidhi bhiSeka prabhu' karahu hulAsi // 806 // kalasa paMca bhari ke suni soSa, kramateM jala phuni rasa lai ISa / ghrata aru dUdha-dahI subhalpAya, vahuro sarva voSadhI' vanAya // 10 // jude-jude sanAna karavAya, adhika- adhika vAjika vajAya / phuni aMgochi pratimA subha kAya, thApi ThauMra nija zrI jinarAya // 11 // 804 : 1 pradakSaraNa / 805 : 1 prtmaa| 2 taahii| 806 : 1 sunauN| 2 so kachu / 807:1ek| 2 vor| 3 meru| 808 : 1 jaaNni| 809:1jin| 810 : 1 vossdii| 4 kASTa / 5 tinapari / Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 67 prathama hi SetrapAla kauM pUjau tela siMdUra dhUpa le dUjau / baTuka dIpa phala guDa lai bhUri', par3hikai maMtra pUji bharapUri // 812 // phuni prabhu kauM karikai AhvAna, puspatiM paDhi havana ke putra ju hoya, prabhu ke caranani pari A. svAmina saMvau, ityAdikAM tripadi maMtra sujAMna / melhau loya // 813 // maMtra paDhe / maMtra. OM hrIM zrIM zrI parma brahma prataro vutarAvutara saMvauM SaT zrAhvAnanaM // atra tiSTha tiSTa ThaH ThaH sthApanA atra mama sanehatau bhava bhava vaSaT sannidhApanaM // dohA : caDhAvo prATha bhavi, prabhu kI ora nihAri // 814 // jala gaMgAdi sugaMdha kari, dhAra carana prabhu dehu / so [ luTi ] ke tInoM jagata, karata pavitra su aihu // 815 // ' OM hrIM graha zrI parama brahmaNe anaMtAnaMta jJAMna saktaye // idaM maMtra // dohA : mana vaca tana kari suddha sava, muSateM maMtra ucAri / da nUtana dhare vanAya // 816 // 1 paMcama pada niravAna / darvya dayaM pari maMtra yaha, paDhau bhavi su mana lAya / aura paDhata so jogya nahi, garabha' janama tapa gyAMna aru, yaha muSatai uccArika, darvya caMdana zraru kapUra lai, kesari maddhi caraca zrI prabhu ke carana, bhava pratApa miTi jAya // praSita sugaMdhita Ujale, kuMda puspa sama prAMni / caDhAya mahAMna // 817 // ghasAya / pAMca puMja prabhu pragra dhari, manu puni puMja samAna // 18 // 1 kuMda kaMja maMdAra aru, pahupa mAlatI jAya / bhramara guMja tina pari karata, so jina carana caDhAya // 81 // 812 : 1A bhUrI / 2 A pUrI / 813 : 1 pahupa / 2 missing 815 : 1 gaMgAdika jala lyAya kaiM, saugaMdhita kari lehu / aMdhi pITha jina biMba ke, jala dhArA kauM dehu // 816 // 816 : 1 Not at all in B. 817 : 1 garbha / 818 : 1 samAMni / 816 : 1 saMdAru / 2 janma / +The entire mantra not given in B. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa nAMnA vijana dadhi ghirata, dUgdha' bhAta pakavAMna / prabhu ke muSa prAgai dharau, kanaka thAla bhari prAMni // 20 // paMca-dIpa kI AratI, joya pheri prabhu pAsa / jIti mohavA je bhayo, paMcama jJAna' prakAsa // 821 // agura sAMma' aMvara avara, bAvana caMdana ley| phuni kari dhUpa dasAMga bhavi2, prabhu muSa prAgai Seya // 822 // zrIphalAmra dADima kapitha, nAriMga puMga vijora / ina dai Adi caDhAya prabhu, pada Dhigi sarasa kisora // 23 // karahu praSTa dravya aikaThe, aru naMdyAvata ThAMni / dova sAthiyA sahita bhavi, dharo argha suSadAMni // 824 // aseM pUjA aSTa vidhi, karahu bhAva kari suddha / vahuracauM paDhi jayamAla kauM, argha caDhAya suvuddha // 825 // phuni paDhi sAMti ju sumana taiM, paDhoM visarjana-maMtra / tA pIche dai prAsiSA, vighana-harana jaga jaMtra // 826 // AhvAMna' (naiva jAnAmi ityAdi maMtra)2 ahvAna ke puSpa kI, dehu prAsiSA loya / aura Thaura ke puSpa tau, vighana harana nahi hoya // 827 // vahuri sAkhani zravaNa kari, karai gurani kI bhakti / dayA bhAva rASai sadA, dAna deya vidhi jukti // 28 // ava kriyA suni zrAvikA, taraNI kachuka hita ThAMni / uThi prabhAti navakAra mani, japai dayA ura prAMni // 26 // vahara bhUmi dAMtiNa taraNI, kiriyA jise prakAri / kahi prAyo jo puriSa kauM, sohI karai vicAri // 830 // caupaI : paiM niti tiriyA ardha sanAMna, karai' subhASI yahai pramAMna / prAsuka bhuva laSika jiya jaMta, mastagi pari jala nahi nASaMta // 831 // 820 : 1dugadha / 821 : 1A gyAMna / 822 : 1 syaaNm| 2 dazAMga / 827 : 1 paahvaan| 2 not in B| 829 : 1A kiriyaa| 2 tnii| 831 : 1 karahu / 3 puSpa / Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 66 dohA : sUraja' ko parakAsa ha, taveM vuhArI dehu / kai tau kUTI muMja kI, ke prati komala lehu // 832 // jIva jaMta kauM vastra teM, pahale doje ttaali| vahuri vuhArI dIjiye, nija netraniteM nihAli // 833 // cUlhA kI vAMnI savai, kADhe laSi ke jIva / phuni pAMDU pIlI taraNI', caukau deta sadIva // 834 // caukA yAta dIjiye, mRtaka jIva jo koy| leya' vilAI Adi jiya, vAmaga nikase hoya // 835 // naI bhUmi jo hoya tau, jalateM chir3akA dehu / jo cUnAM kI hoya tau, dhoya suddha kari lehu // 36 // lakar3I athavA Upale, sUke cUlhai vAli / vIdhe ha jAlani sahita, tinakauM dIje' TAli // 837 // nija vA uttima' jAti tai, jala maMgAiai suddh| nIca jAti kauM bhUlihUM, chuvana na dehu suvuddha // 838 // pANI choraNauM jugati sauM, kapar3A' gADho lyAya / hAtha aDhAI dovarA, ika nAMtiraNauM karAya // 36 // le karavA tala DhAMkaraNauM, TapakA parana na deya / kara jivANyAM jugati sauM, phuni vA jalakauM leya // 840 // hoya jahAM ko jala jahAM, bheji dehu bhavirAya / vAmaiM pAchI jugati sauM, dIje tAhi milAya // 841 // caMdavA cUlhai parahaDai, Upari ika-ika rASi / jAle jiya SoTI vasata, par3e nahI yaha sASi // 842 // nAja maMgAvo deSi kaiM, vodhyau ghuNyauM na hoya / tAhU kauM ati sodhike, poTai pIsa joya // 43 // 832 : 1 A suurij| 834 : 1 trnnoN| 835 : 10 leii| 837:1diijye| 838 : 1 uttm| 836 : 1 kpraa| 2 gaaddauN| 840: 1 tli| 2 dehu| 3 jivANyauM / Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 ] buddhi-vilAsa soraThA : cAkI USala poti ke, pIsai boTai nAja / nIca jAti ke hAtha tai, ai na karAvai kAja // 844 // vahuri cAlaNI chAjale, camar3A vina' je hoya / tinata chAraNe phaTakiye, nAja su doSa na koya // 845 // .. vina sodhyau ha nAja, tarakAro dhoyeM vinAM / rasoIna' maiM sAja, e mAvA dIje nahI // 846 // Una hAr3a camar3A ja, phuni SoTI jo vasta h| rasoIna maiM sAja, kavahu na AvA dIjiye // 847 // je ghara mAMhi hoya, taulA hAMDI phuni crii| tinhaiM ughAr3I koya, rASi na kavahUM rAMdhatAM // 848 // ghirata tela jala koya, camar3e parasyau hU ju h| tAhi na pAvo koya, vahuri hIMga ko prAdi dai // 846 // yA vidhi tiya suci ThAMni,paharai uttama vastra kauN| dayA bhAva ura prAMni, karai rasoI jukti sauM // 850 // vahuri puriSa jomaraNa karai, rasoIna' maiM paitthi| tau sanAMna kari ke karai, Ujala dhovati veThi // 851 // jo sanAMna parabhAti kau, kari phiri phiravA' jAya / tau kaTi2 taka nhAeM vinAM, suddha na ha nija kAya // 852 // prabhU pUji Avai gharAM, javai tayArI hoya / savai rasoI kI sucita, tava yama' kariye loya // 853 // karai grahasthI SaTa karama, jina vina' sarai na koya / tinako doSa ju prAvasika, jatana kiye hUM hoya // 854 // tAkau doSa miTai su yama, sigha savakI kaDhavAya / car3havAvai bhagavaMta kauM, jina-devala maiM jAya // 855 // dohA : 845 : 1 vini| 2 jo| 846 : 1 rsoiini| 850 : 1 A uttima / 851 : 1 rasoina / 852:1A phirivaa| 2 taki / 853 : 1 im| 854 : 1vini| www.jainel Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 101 phuni dvArA peSaNa karai, jo muni pAvai koy|| tAkauM lai paDagAhi dai, suddha prahAra ju soya // 856 // paiai kavahu na dIjiye, muni kauM bhojana dAMna / vina jala dadhi ghrata aura jo, vAsyau bhojana jAMna // 857 // vAMde vAMdI pAhune', maMtra jaMtra aru deva / inakai nimita kiyo ju hva, so muni dai na tajeva // 858 // vIdhyau jhUTho' varaNa-cyuta, roga vadhAMvana vAra / sUko jIraNa2 calita rasa, riti virUddha duSakAra // 856 // Ayo ha paragAMva sauM, camar3e durajana koya / parasyau villI turaka kau, niMdanIka jo hoya // 860 // phuni parasyau ha rajasulA, tiya ghara kI kA prAMna / e sava dUSaNa TAlike, 4 muni bhojana dAna // 861 // rajasvalA' varnana rajasulAni tiya kau varana, kachu yaka kahauM subhAya / graMthani kau mata pAya kaiM, so sunie~ cita lAya // 862 // hota ritavatI jo triyA', jAke haiM dvai bheda / aika prakrata ika vikrata hai, vidhi suni vahuri niSeda // 863 // hUM jovana mada roga se, vikrata su hoya akAla / so sudha aika sanAMna leM, traya dina ganaiM na lAla // 864 // hota mAsa ke mAsa jo, tAhi prakRta' tU jAMni / nisi AdhI vItai ju hva, tavata traya dina mAMni // 865 // chaMda paddharI : ina tInauM dina ke mAjhi joya, ekAMta viSa tau rahai soya / 858 : 1 phne| 2A nimati / 856 : 1 jhuutthyau| 2 jIrana / 862 : 1 A rjsulaa| 863 : 1 tiyaa| 864 : 1 gineN| 865 : 1 A vikrata / Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 ] buddhi-vilAsa cita rASa sustha' ju dhAri mauMna, parasai na kAhi nahi karai gauMna // 866 // caracA na karai gura deva dharma, SasavoI sUMghata nAMhi prm| dina tIna ju nIka sIla pAli, bhojana ika vera karai samhAli // 867 // gorasa na SAya kAjala karai na, gaMdha lepa na mAlA ura' dharai n| muSa nija gura nRpa kula deva-deva, nahi laSaM pArasI nahi laSeva // 86 // phuni apanauM bhI jo pIva hoya, siMha sAthi voliai hU na koya / vRSa' tali phuni sovata SATa nAhi, japa maMtra hRdai hU nahi karAMhi // 866 // jImaiM vina kAMsI aura pAtra, pAtali aMjulI madhi SudhyA' mAtra / tInauM dina tau karike sanAMna, ghara kAja kara kou na Ana // 870 // cauthai dina ghaTikA chaha pramAna, dina caDhe taveM karikai sanAMna / bhITa sava kauM bhojana kareya, paMcama dina gura phuni deva seva // 871 // nija maMdira maiM kariye sanAMna, nadI talAva mati jAhu AMna / vahurayauM ava suniye aura vaina, nara nAri vahuri aitI karaiM na // 872 // 866 : 1 susadda / 866 : 1 vRiss| 870 : 1 kssudhaa| 871 : 1 kari sudh| 2 sey| ain Education International www.jaineli Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baddhi-vilAsa [ 103 dohA : tiya rativatI ju jAMni ke, vatalAvo mati koya / aika vAsa teM sudha ha, vatalAyeM teM loya // 873 // saparasa kItau kAMcalI, vastrani ta~ ika' hAtha / rahiye dUri su tIna dina, avara sunauM ika gAtha // 874 // vaiThI sUtI hai jahAM, phuni bhojana jahAM' kIna / so bhuva lIpai suddha hai, nAhI rahai malIna // 875 // vAlaka pIvai jo satana, choTe teM sudha hoya / var3e' vAla parasai ju ko, nhAyeM suci ha soya // 876 // ritivatI' ju jiMha pAtra maiM, bhojana kInhauM 2 cAhi / tAmaiM bhojana jo karai, doSa lagai ati tAhi // 877 // vastra-jukta nhAvai vahuri, doya karai upavAsa' / tava tAkau dUSana miTara, ima gura kareM prakAsa // 878 // pAtra vakha rahavA' taraNI, Thauhara parasai koya / nhAvai aparAjita japa, satava su tava sudha hoya // 876 // sukavi kahAMlauM varanavai, rativati doSa nihAri / loka-virudha jo aurahU, Tarai su dIje' TAri // 880 // asI ritivati jAniyeM, jo nArI ghara mAMhi / tau muni bhojana dehu mati, ati hI doSa lagAMhi // 1 // varanana tAke doSa kau, karai sukavi asa kauMna / dvArA peSaraNa hUM na kari, tA dini rahu gahi mauMna // 882 // jo ghara maiM ha suddhatA, to muni kauM paDagAhi / vidhivata navadhA bhakti kari, bhojana doje tAhi // 883 // java prahAra kauM le cuka, tava vana' muni kauM jAya / nija zrAvaka nija dvAralauM, Avahu bhavi pahucAya // 884 // 874 : 1 yk| 875 : 1 jhN| 876 : 1 vddo| 877 : 1 rtivtii| 1 konauN| 878 : 10 va pvaas| 2 ttr| 879 : 1 A raihavA / 880: 1diijye| 882 : 1Amissing | 2 dina / 3 rahi / 884 : 1 una / 2 A pauMhacAya / www.jaineli Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 ] buddhi-vilAsa jo muni hUM nAMhIM mile, zrAvaka hU nahi hoya / tau bhUSe kauM dIjie, dayA bhAva kariloya // 88 // dAMna varnana cyAri / jinamata mAMhIM dAMna ai, gurani vatAye so savahI ko dehu bhavi, manamaiM haraSa vicAri // 886 // laSikeM jAMni supAtra kauM dIje dAMna prahAra / aurani kauM budhyA nimati, dehu dayA ura dhAri // 87 // voSadi ' jogya varaNAya kari, jathA-jogya tuma dehu / roga miTai rogInu kau, tuma bhava bhava suSa lehu // 88 // graMtha jite jinamata tara, tinheM liSAya svarUpa | kamaDala pochI vastikA, dIje gurani anUpa // // jIva jaMta prAMraNI sakala, tAka mArata koya / tAhi vacAya upAya kari, abhaya dAMta yaha joya // 80 // aihI cyAracau dAna haiM, mahA jagata maiM sAra / yA bhava vArApAra taiM, le pauMhacAveM pAra // 861 // vahuri zrAvakani kauM kahe, dakSi karana e cyAri / pAtra sakala aru sama dayA, tehU dehu vicAri // 82 // pAtra munizvara phuni kahe, zrAvaka samakitavAna / bhojana de phuni vastikA, kamaDala pIchI dAMna // 83 // sakala dakSi yaha jAMni tU, parigraha kau kari tyAga / sAra // 85 // dhAMma kuTaMva dhana zrAdisauM tajeM sarva anurAga // 864 // suta de Adi bulAya sava, sauMpa ghara kau bhAra / Apa nirApeSI rahai, pAlai tapa vrata samadati yAkauM kahata haiM, sAdha dharmI hva athavA vahaNa su bhAMNijI, hota javAMIM haya gaya ratha dhana dhAnya ghara, vastra zrAbharaNa koya / koya | soya // 86 // ina deM zrAdi ju dIjie, jathA-jogya jiha hoya // 87 // 888 : 1 zrauSadhi / Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa dayA dakSi prAMraMgI sakala, bhUSe rogI jAMni / mAMhi / nAhi // 86 // vAlaka vUDhA taruraga kauM, jathA - jogya' de dAMna // 88 // e cyArayauM hI dakSi hU, kahe jinAgama kari vicAra aru dIjie, yAmaiM dUSana datti samai laSi dIjie, dAMna su niti prati dehu / yathA-sakti tava zrApa nija, bhojana suddha kariha // 00 // jinamata ke anusAra taiM, kaheM dAMna aru datti / bhAva suddha kari dIjie, subha phala hai' yathA-sakti de dAMna phuni, nija jImata Ujala dhovati veThi kari, sAdha mauMna' satti // 601 // suddha / suvuddha // 102 // kavita kaMda mUla volA nisI bhojana tuSAra visa, mi. u.: saMdhAMraNa su-ghola' vaDA kabahU na SAiai / madhumada mAMSana calitarasa mAMTI mAMsa, veMgaraNa zrajAMraga phala gAi // vahu-vIjA mauMni varnana vatAMhi / kahAMhi // 903 // sAta | vAta // 604 // bhauMhA reSe' pai nahI, aMgurI te na nAMhi halai na SaMSAriye, sohI mauMna bahuri jImatAM pAli bhavi, aMtarAya ye mAMsa mRtaka mada rudhira phuni, hAr3a cAma chaha e tau nAMhIM deSiai, phuni jAko 6 thAlI maiM prAvai taU, muSa maiM dehu na jinamata maiM tajivo kahe, ai vAIsa abhavya / tinakauM lehu vicAri bhavi, SAvo tajau prataSya' // 106 // nema / kema // 905 // 868 : 1 A jogi / 601 : 1hra hai / 602 : 1 mauni / 603 : 1 A rASe / 606 : 1A patakSa / 607 : 1 zraughola / [ 105 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 ] buddhi-vilAsa dohA : tucha phala pIlU SaNAM UMvarA kaLUvarA, su var3avAlA pIpalA ai tanaka na lyaaie| zrAvaga kauM yanako sarava tyAga kahyau, aihI vAIsa abhaSya jinamata maiM vatAiai // 607 // jo sadhi Avai tau bhalaiM, mauMni aura aMtarAya / 4 bho sakala harInu kI, marajAdA kari SAya // 608 // dhAta-pAtra maiM jImivo, bhASyau' hai uttakiSTa / jo na mile to jImaNauM, pAtali hU~ maiM siSTa // 606 // tA pAtali ke bheda hai, sUkI dIje' tyAgi / tAmaiM jIva par3e gharne, jAlA rahai ju lAgi // 10 // vyaupArI jo hoya so, karai bhalau vyaupAra / cAkara kari subha cAkarI, dargya upAvo cAra' // 11 // paisA pare paseva kauM, lAya rasoI mAMhi / aura taraha kau hoya so, yAmaiM kharacau nAMhi // 12 // tajahu prathAMraNI tela ko, phuni vajAra ko cUna / chAchi pahara solA parcha, SAMNa taraNI kari mUMna // 613 // bhuraDI kahaiM javAri kI, cholA dehagI hoya / prAdi vAjare ke sirA, holA karahu na koya // 14 // doya DhAli ha nAja kI, tA saMgi dahI na pAya / yAtai varajI hai gurani, galai jIva par3i jAya // 15 // hoya calita-rasa jo vasata, phala deM prAdi prahAra / vahuri miThAI hUM calita, SAvo tajau prakAra // 16 // tajau UMTa kA dUdha kI, SIra SAMraNa bhavirAya / yAmaiM doSa lagai adhika, hiMsAdika ko prAya // 17 // 907 : 2 ktthuvraa| 3 laaie| 906 : 10 laapyo| 910 : 1 diijye| 911 : 1Acaar| www.jaineli Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 107 doya pahara dina java caDhe, maddhi ghar3I ghaTi doya / tava teM sAMmAyaka karai, cyAri ghar3I lau loya // 18 // vahuri utAvali hoya ko, tau laSi vyauMta vicAri / nAma lehu prabhu ko bhalaiM, ghar3I aika ha cyAri // 16 // yA vidhi hI saMdhyA taNauM, sAMmAyaka tU ThAMni / ghar3I doya dina vahuri nisi, ghar3I doya lai mAMni // 20 // nisi vIta yaka pahara java, tava gRhastha jo hoya / nija tiya riti sevana karai, pahalai karahu na koya // 21 // tAmaiM teM paravI divasa, caudasi A3 jAMni / tyAgai nija para sava tiyA, te jaga maiM gunaSAni // 22 // para-tiya kau tau jAMni ke, karai sarvathA tyAga / paravI dina phuni divasa kauM, nija tiya taji vaDa-bhAga // 23 // yaha to vidhi tumakauM kahI, phuni sunieM bhavirAya / ghara maiM dhana vaha hoya tau, jina-maMdira cunavAya // 24 // phuni pUjA ke upakaraNa, naai naai karavAya / jhArI pyAlA AratI, kalasa jalauTi vanAya // 25 // ThauMragAM para dhUpAyaraNAM, jhAMjhi jhAlarI thAra / caMdavA Adi vanAya kari, dhari dehurA majhAra // 26 // 618:1A includes the following additional lines between (917-918) without disturbing the verse order. tApari sASi dharmomRta kratena chappai virala mUMga ur3adAdi dhAnya do dAli taNe je| kAce dadhi takra maiM meli nahi SAMraNa bharaNe je|| prAta gale ke maddhi jIva vahu upaji mare haiN| dharmAmRta zrAvakAcAra maiM varana karai haiM // mevAdi taraNI do dAli ha tinako vidala nahIM dhryau| bhani vaSatarAma asaiM sugura gUMthani maiM varanana karayau // 1 // doya dAli kau dhAnya phuni, dugdha milAya na pAhu / patra jAti je harita haiM, catramAMsa taji sAhu // 2 // ernational Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 ] dauhA' : dohA : buddhi-vilAsa nae banAo viva prabhu, phuni pratiSTA karAya / cava vidhi saMgha jimAya bhavi, tIrthani saMga calAya // 27 // dhana pAye kau phala yahaiM, dAMna punya jina-dharma / inameM dhana vahu Saraci hauM, tau paihau suSa marma // 28 // zratha sUvA sUrtiga varnana sUvA sUrtiga hU taraNI, kachu yaka suriNayeM vAta / marajAdA mAphika kareM, miTai tAsa utapAta // 626 // sUvA kI yaha vidhi tiyA, kareM caturtha sanAMna / tava taiM mAMsa ju tIsare, jAta ju garbhAdhAMna // 930 // zrAva nAma tAkau kahai, ika sanAMna suddha / SaSTa maiM, jAta su sunahu subuddha // 31 // mAMsa paMca' maiM nAMma pAta tAkau kahai, sUvo dina chaha pAMca / giniai nhAMai suddha hva, yahai mAMni tuva sAMca // 32 // hoya sAtaveM AThaveM, naveM su kahi parasUti / tAkau sUvo dasa dinAM, phuni nhAaiM sudha bhUti // 933 // sUtiga varnana vAlaka mUvo hoya tau, sUtiga giriNa dina eka i jau bAlaka pauDhau SiraM, tau trya dinAM giraka // 634 // var3o puriSa' koI SiraM, tai tAkau sUtiMga aihu / dina dvAdasa aura kriyA, loka prasiddha yAteM yaha varanana kiyo, muni kauM bhojana sUvA sUtiga mAMhi tuma, bhUli na dehu ai tau zrAvaga ke kahe, kiriyA phuni tAmaiM teM zrAve ju sadhi, ava sunie zrAvaga dharama, tAta agha nasi svarga lahi, phuni sivagati kauM jAya // 38 // 626 : missing 931 : 1 pA~ca / 632 : zruddha / 634 : 1 Amissing. 635 : 1 puraSa / karehu // 35 // dAMna / sujAMna // 36 // zrAcAra | so sava sAdhahu sAra // 37 // kachu yaka kahauM vanAya / Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 106 atha zrAvaga-dharma varnana dohA : anahiMsA ru acaurya phuni, (a)sati' brahmacarya pAli / parigRha kari paramAraNa ai2, aNuvata paMca samhAli // 636 // hiMsAdika kauM tyAgi hau, sapta visana ke sAtha / palihai jinamata tohi tava, japihai jina-guna-gAtha // 940 // sunahu ahiMsA ko kathana, bhavijana ati mana lAya / jIva jaMta prAMragI sakala, tinate rahu samabhAya // 41 // jIva-vadha' mati kIjiyo, kavahU mana vaca kAya / duSa-hU kAhU jIva kauM, vasa lAgata mati dhyAya2 // 642 // puMnya na para-upagAra sama, jo ha karavA jogya / para-pIr3ana sama pApa nahi, hai yaha dharma manogya // 943 // bhojana nisi kauM karana taji, rAMdhe bhI mati koya / jIva par3e jAmaiM adhika, marai su hiMsA hoya // 644 // phuni hiMsA ke karana ke, tajie sakala upAya / nija mana vaca tana te vahuri, aura sunauM bhavirAya // 945 // hiMsA karavo tyAgi phuni, tyAgi dena upadesa / vRthA lagai upadesa teM, anaratha daMDa visesa // 946 // so yaha anaratha daMDa kau, varanana kahauM vanAya / gRthani ke anusAra tai, sohU tajau subhAya // 947 // chaMda bhujaMga prayAta : kahai eka prAchI havailI vanAvo, kuvA vAga bAr3I talAI SudAvo' / parayau meha kIje avai kyau na ghetI, palaigo kaDUvA savai nAja setI // 4 // bhae kApar3A maila maiM so dhupAvo, avai kAtarayA kyauM na vege kraavo| par3e SATa maiM jIva dhUpai naSAvo, parI sIsa au vastra maiM jUM kaDhAvo // 646 // 636 : 1 (a) injured. 2 yaha / 942 : 1 vddh| 2 dyaay| 948 : 1Assnaavo| www.jaineli Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 ] buddhi-vilAsa kahai vyAha veTA' taraNau vegi kIje, sutA ke avai hAtha pIlA karoje / tihAro ju vairI avai pAsi prAyo, lar3au yAhi mAro cahau caina pAyo // 50 // bar3o vRcha' hai yAhi vege kaTAvo, bhale SATa caukI kivADai vnaavo| paDyau2 hai kajor3A vuhArI na dIje, bhalI vAvar3I aika prAchI na kIje // 651 // tiyA kauM kahai sIsa guMthAya lIje, inhaiM' Adi e sISa kAhU na dIje / kahau tau kahau dAMna pUjA karAvo, karau vAsa au dehurA kauM vanAvo // 652 // dohA : mAMge hU dIje nahI, jAteM hiMsA hoya / tinahUM ke kachu nAma ye, suniye lajjA Soya // 653 // chada bhajaMga prayAta : mage baina kauM rAcha pAche vanAveM, karAvai prasaMsA bhalai caina pAvai / halA mUsalA USalA deta mAMge, kaTArI churI SeTa vaMdUka sAgai // 654 // kamAMNauM krapANauM kaDAhI gaMDAsI, kusI cAvakA jevar3A mUMja phaasii| bhale aMkusA nAMtha AchI nakelaiM, naI poTalI cAMma kI le sakeleM // 955 // purallA' purappA visole su nAr3I, taI sAMkale DAMga ghoTA kuhaadd'ii| cako phAhur3A pAra prau dAMtalA je, valI Agi au lAkar3I UpalA de // 956 // 950 : 1 vettii| 951 : 1 vRchi| 2 pryau| 3 kjoraa| 4 karIje / 952 : 1 in| 955 : 1 kddhaaii| 656 : 1ssrllaa| Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dohA : chaMda padarI : buddhi-vilAsa pilAve juMvAM bhAMgi zrAphU tamASU, magI de mukararai tiyAkai bhilAvU / inaiM Adi saMsAra maiM vasta hiMsA, diaiM doSa lAge kaho kA prasaMsA // 57 // dAru 3 AphU vicAra | kahiyatu e SoTe virAja, jinateM upajai pApa / to kAhe kauM kIjiye, gahi zrAvaga kI chApa // 58 // sAvaraNa mada loha jAti, tila lUMraMga sighAr3A calita kAMti / vodhau ana sahata su kaMda mUla, gur3a tela nIli ina Adi savai vyaupAra tajau bhavi luNyo ghaTikA pIche tavAya ' lIje nacIta // 60 // nija kArija rauMSa haracau na kATi, SetI mati kari mati toli ghATi / uccATana zrau vasikarana maMtra, ina Adi aura zrauSadhi 'ru jinameM hiMsA kau lage doSa, so na kari rahau' gahira kaiM saMtoSa / dvai rASi mIta, taMtra // 661 // para jIvana kauM duSa kaSTa jAMni, de mati taji zrArati raudra dhyAMni // 62 // 656 : 1 sahaita / 660 : 1 tavAi / 661 : 1 A voSadhi / 662 : 1 gahau / 2 rahi / 663 : 1 sikare / hiMsA kari samUla // 56 // prakAra, hiMsaka jIvani pAliai nAMhi, kuttA villI vugavo tUtI maiMnAM sikarA jalakuhI vAja caMDUla satAMhi / sicAMraga, vAraNa // 63 // [ 111 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 ] buddhi-vilAsa ina Adi ju hiMsaka jAti jIva, tinako pAlaraNa tajiye sadIva / maiMnA sUvAdika jIva koya, matti rASahu piMjarA mAMhi goya // 964 // vAMdhyau na rASi jiya karau poSa, vaMdoSAMne ko lagai doSa / pasu aura paru nara samhAli, vece mati kavahU pAli-pAli // 665 // pasu Adi savArI kauM rahai su, tinateM hiMsA ho vo tajai su| gAr3I para UMTa su vaila prAdi, marajAda sivAya na voU lAdi // 966 // bhUSe garamI te thaka koya, mArie nahIM ciDAla hoya / dharatI na Sodiye vinAM kAma, jala nAhaka nAMSahu mati bhirAma // 667 // vina kAji Agi vAliye nAhi, vina garama vIjanAM kyauM halAMhi / je vanasapatI hai dova prAdi, vina kAji cUMTavo' kari na vAdi // 968 // tarakArI phala aru patra jAti, vina sodhI pAhu na nisi prabhAti / phUlana kI tarakArI ju hoya, mati SAhu' harI kavahU na koya // 66 // DoDA ru supArIphala' su Adi, sAre na pAiai kavahu vAdi / 968 : 1 cuuttibo| 966 : 1SAya / 970 : 1 supriiphl| Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 113 phiravo phiravAvo vinAM kAji, kariye na, lagata hai doSa sAji // 970 // jala mADa garama bhuva mati naSAya, sItala' te agani na dai vujhAya / UnhI sIlau jala mati milAhu, sAre sAMThe kauM mati caSAhu // 971 // vahu jIva gAMThiyA kI majhAri, kari cUMSi gaMDerI vahu prakAri / vadarIphala kavara SAya matti, baMdArai' tau laTa kaTai satti // 972 // sAro muSa maiM de laTa su jAya, thici jaihai laTa jo theci SAya / yAta yAkauM taji dehu jAna, phuni aura sarva kariye pramAna // 973 // jomina kavahU pAMti, tU vina jANayAM nara trnnii| mAMsa doSa iha bhAMti, lAgata hai sava narani kauM // 974 // ghirata nimatti hU koya, gAya' bhaisi nahi rASiye / hiMsA ati hI hoya, alapa naphau ToTau adhika // 975 // SetI nija ghari saMta, kariye nAMhI srvthaa| lAgai doSa anaMta, tAkauM kavi varaNi na sake // 976 // jIva jAti ke bheda cha, ika thAvara trasa aika / tAmaiM hiMsA trasanu' kI, karahu na gahikai Teka // 977 // thAvara kau tau prAvasika, lAgata hai niti pApa / sohU hiMsA-bhAva taji, Talai su TAli pratApa // 7 // soraThA : dohA : 971 : 1 solaa| 2. cuSAhu / 972 : 1A bNdaary| 974 : 1. nira trnnii| 975! 1 gaai| 977 : 1trisn| Education International www.jaineli Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 ] dohA : atha tiyatu kauM upadesa varnana zrAvaga - kula maiM prAya kaiM, mAri lISa hu na joya / prasti UMna bhojana taraNI, Thaura na lyAvo koya // 673 // lI prati praruM unakI, jo na mAMnihau sISa / tau bhava bhava maiM vojha hra, bhale mAgihau bhISa // 80 // zrAvaga ke ghara maiM vahuri, ghara ciMDAla ke mAMhi / yana vArtAni kau bheda hai, so saTha mAnata nAhi // 81 // asti rasoI lyAMna kau, tajivo mAMneM veda / buddhi-vilAsa zrAvaga praru ciDAla ghara, tau kachu rahyau na bheda // 82 // varata kareM tyAge zradhika, harita kAya de Adi / lISaha tana jo nAM tajaiM, tau sava kiriyA vAdi // 83 // asatti vRti' hai vaceM jIva jhUThI zratha satti vartana dUsaro, jhUTha na bolahu mita / kaheM, tau voliye + (976-983) does not occur in B. 984 : 1A virati / 2 tU boli / 685 : 1 corI barnana / 688 : 1dIjye / 2A bhAta / corya vrata varnana ' tIja vrata corI tajaraNa, corI karahu na bholau leSA maiM na kari, paDI vastra taji dharohari dhari mari gayo, siMha dhana gharahi na anAcAra lAgai su ava, tinakI hai vahu corI kI lyAI vasata, lehu na rAja manAI soM tajau, bhAMti adhika corI taraNI, hakka hisAvI vAjivI, lIje dIje' bhrAtare // 88 // thauDe ghATi na kavahU kau lauM kahiye vAta / 3 A nacita / nicita // 84 // koya / loya // 85 // rASi / sASi // 86 // moli / toli // 87 // Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 115 vrahmacarya varnana vrahmacarya parvo vinAM, nija tiya kari anurAga / para' tiya kau sava bhAMtti tuma, karahu sarvathA tyAga // 86 // paraNI tiya para-kaMnyakA, vidhavA sadhavA jAMni / tinateM SoTI cesaTA, kavahu na kari mana prAMni // 6 // hastakarma' vahurayau pasU, dAsI Adi tajehu / tIvra bhAva ati kAma ke, kavaha nAMhi karehu // 661 // parigRha varnana parigRha ko paramAraNa yaha, kSetra ju bhUmi kahAya / maMdira suvaraNa dhana adhika, dhAnya nAja kahavAya // 662 // dAsI dAsa ru asva gaja, loha kirAMNoM koya / seja sAja-juta DholanI, caukI pATA hoya // 663 // ina dasa vidhi ko kIjiye, yathAsakti paramANa / tAhi ulaMghi'na sociye 2, nija ghara mAMhi sujANa // 664 // paMca aNuvRta ya kaho, tinakauM nijahU pAli / aurani ko upadesa hU, doje' subha jiya nhAli // 65 // bahuri kahe haiM varta subha, solaha kAraNa bhAMni / dasa lakSaNa ratana traye, kahI karana asaTAMni' // 66ut ina dai Adi kahe gurani, graMthani' mAMjhi aneka / tinakauM kariye sakti juta, vidhivata dhAri viveka // ERut atha sapta visana varnana sapta visana ye jAMniyauM, jUMvAM ara paranAri / corI mAMsa sikAra mada, vesyAM lehu vicAri // 63nt 189:1pri| 880 : 1A mAMni / 641 : 1 hastakarama / 2 ina de| 30 tiiv| 4 sobhii| 964 : vlNdhi| 2 saaNcie| 665 : 1 diijye| 26f: assttnhi| 692 : 1 graMthana / 963: 1 mising tObviously wrong numbering. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 ] buddhi-vilAsa jUvAM kavahu na liai, caupari Adi aneka / jvASyau hor3a' ijArar3A, aihU tajau kiteka // 694nt vesyAM corI nAri para, e aNuvRta ke mAMhi / tajavI bhASI so tajau, soSahu dIje nAMhi // 665ut mada dArU mana vacana tana, yAkauM taji taiha tIka / mAdika vasta na pAiai, nija para parai na ThIka // 66 // mAMsa SAMna to tyAgi phuni, deSau chuvo na kAhu / kaMda harI vodho ju ana, ina dai Adi na pAhu // 7 // kari sikAra jiya mati hane, kAhU bhAMti na koya / cAkara cauDai prIti kari, chAMnai roki na loya // 8 // Apa dharohari jo dharai, tAko maraNa na citi / / yaha sikAra hI jAMniyauM', vyaupArI taji mitaIEEET ase sAtauM visana ye, nija sAdhana tau tyaagii| dIjie na upadesa hU, bhavi jinamata anurAgi // 1000 // paMca aNuvRta pAli ke, sapta visana taji dehu / svara gati lahi anukrami lahau, sivagati nahi saMdehu // 1001 // saMyama' japa tapa vRta niyama, jo jinamata anusAra / suni zrI guramuSa tai sadA, sadhai su sAdhi apAra // 1002 // punya dharma vahu vidhi karahu, dhari hiya mAMjhi hulAsa / jAtai sAtA va udai, hoya asAtA nAsa // 1003 // kavita sAtA hI ke prAyeM daure prAva sAre nAMtI gotI, dIrgha pairI pAUM lAgai dherai tauhU nAMhi jAte haiN| mAtrA : raMbhAsI ha nArI dhArai hIrA motI sonAM so tau, hAsI ke-ke hIai lAgeM voDheM pIle rAte haiN| 964: 1 aur| 888 : 1 jaaNniko| 2 miti / 1002 : 1A saMjama / 1004 : 1dIragha / Obviously wrong numbering. www.jainelit Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dohA : buddhi-vilAsa sovA kArja cauvAre haiM cere dAsI siMgAre haiM, hAthI zrAve daMtAre haiM ghore kAchI tAte haiM tAteM sAtA hI kauM kIyo hU~ hai koU kAhU mAMnauM, chaMda bhUlanA : bhArI vAteM kA tetau sAre jhUThI gAte haiM // 1004 // hoNahAra hI hota hai, yahai kahata' sava koya / paiM kari punyaM sudharma bhavi, horaNahAra subha hoya // 1005 // maMtra maMtra zroSadi su vidhi, haiM kiteka jaga sAra / paiM saravopari hai su yaha, japau maMtra navakAra ? // 1006 // yAmaiM prabhu aru sAdhu' kI, sakala vaMdanAM jAMni / iha bhava para bhava ke sakala, duSa meTana suSadAMni // 1007 // prAta sAMjha tau kIjiye, nitti nema prabhu dhyAMna / paiM kArija hU karata mana, rASahu zrI bhagavAMna // 1008 // je gRhastha ko kahata haiM, zrAtama citavana sAra / so kavahU mati mAMniyauM, jhUThI kahata lavAra // 1006 // yaha tau muni hI kauM kahaiM, zrAtama citavana jogya / pUjA dona dayA dharama, karahu gRhastha manogya // 1010 // keI matavAre kahata, nAMma japo jaga sAra / koro jogya pratIta kauM, nahi gRhastha suSakAra' // 1011 // pAya darvya kArija dharama, kareM nahI jo koya / tA kore hI nAMmateM, subha phala nahIM hoya // 1012 // hoya gRhI ke dhana adhika, so paracai na lagAra / kore bhAvata bhAva subha, kaiseM pAvata pAra // 1093 // dhana paracaM jo dharma maiM, vahuri leta prabhu nAMma / sareM sakala subha kAMma // 1014 // dayA dharai tinake sadA, gRhI hoya zradhyAtamI karau dhyAMna yauM vAteM 1005 : 1A kahaita / 1006 : 1A voSadi / 1007 : 1A sAdha / 1011 : 1 sumakAra / 2 A nauMkAra / [ 117 zrAtamAM kau, vatAvate haiM / Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 ] dohA : atha sapta narakani taiM nikasi jIva jo gati pAvai so vartana pArzvanAtha purANokta chappe : pAlaya || saptama taiM pasu' hoya desa saMjama na chaThe naraka taiM manuSi hoya muni-vRta nahi paMcama taiM vRta dharaya moSi gati kauM nahi caturatha taiM siva jAya nAMhi tIratha pada sava subhravAsa taiM prAya kari vAsadeva' bhavanahi lahaya 4 / sAdhaya / lAdhaya // prati vAsadeva valideva phuni cakravattina hi zravataraya // 1017 // dohA : chada padarI : buddhi-vilAsa so tau jogya sAgAra kauM nAMhi yAro, munyauM jogya hai nIkeM jatAvate haiM / karo dana pUjA gRhI suddha dila sauM, japau prarhatauM kauM bhale bhAvate hai / kahaiM aura kI aura kauM bhalemAMnasauM kauM ve' DuvAvate haiM // 1015 // sISa so tau, yAteM adhyAtama vahuri, karabo AtamadhyAMna / varajyau gurani gRhastha kauM, jogya dayAdi rudAMna // 1016 // 1015 : 1 te / 1017 : 1 pazru / jo jIha bhavasauM Aya kari, gati lesyA pAvaMta / puni yA bhavateM bhava lahai, so kachu varanata saMta // 1018 // mAyA cArI je jIva duSTa, parakauM Thagive kauM catura zriSTa / liSi jhUTha vahuri cugalI ju SAMhi, bhari jhUThI sASi su Darata nAMhi // 101 // udyauta moha pAlai na sIla, lesyA jinake jAMniaiM nIla / dharma-hIMna, prArati dhyAMnI aru te pasu parajAya lahai su dIna // 1020 // 2 kaiM / 3 vAsudeva / saMbhAlaya | 4 dharaya / Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dohA : chada paM0: buddhi-vilAsa [ 116 prArati nahi rudra na rahita rAga, juta dharma sukala dhyAMnI sbhaag| jina sevaka pAlai varttasIla, kasikai ju karana mada-matta pola // 1021 // sukala dhyAMna zreNI maDai, upasama Sipaka su doya / upasama vAle phiri bhramaiM', vipakahi siva-gati hoya // 1022 // jina pratimAM jina maMdira ThaveM sa, uttima' dhana subha-Setani vuvai su| muni sadAcAra zrAvaka manogya, sura--loka lahahi te jathA--jogya // 1023 // pararaNAMmI sarala sahaja jIva, subha bhadra bhAva rASai sadIva / va mohamaMda jinakai suchaMda, dISata hai prakrati kaSAya maMda // 1024 // AraMbha alapa dhana alapa cAhi, tinakai-kapota lesyA su maahi| varatai jahAM punya ru pApa doya, te mizra--bhAva dhara manuSi hoya // 1025 // paradoSa sunana maiM mana lagAta, vikathA vAMnI ati hI suhAta / kuTa kavihi kAvi suni haraSa hoya, para--bhava bahare' upajai suloya // 1026 // padahi suchaMda je vini viveka, kari mRSA pATha vikathA viseSa / para-niMdA bhAI vahu vanAya, nija karai prasaMsA ati vaDhAya // 1027 // 1022 : 1. bhRmai| 1023:1 uttm| 1024 : 1 dhaareN| 1025 : 1 su| 1026 : 1 vaihre| Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 ] 1033 1 subhAva / buddhi-vilAsa bhojana phuni mala mUtrahi karaMta, taji mauMni vola vAcAla huMta / vaha jhUThI kahi kahi sakata nAhi, te gUMge jana maiM jagata para--tiya muSa dekheM kari nirabaiM saTha jau nAdika ru vaMdha vaMdhana jovai dhari surAga, te mari prAMdhe hohaiM prabhAga // 1026 // je karata kutIratha kauM ju gauna, vahu lAdata vojha ju dharahi mauMna / phuni karata vihAra vinAM prasaMga, siMha pAtiga phala teM hauMhi paMga // 1030 // kari nIti virAja teM lachchi leta, zradhikI na leta vochI na deta / vitta alapahu dAnAdika kareM su, te nara dhana-dhArI zravatareM su // 1031 // dhana pAya dharaM zrabhimAna koya, mAMhi // 1028 // saneha, deha / samaratha hvai dAna na chala chidra kareM dhana zrati vaDhata parigRha deta loya / kAraNa su, nahi dharpe su // 1032 // dhanavAna hoya hva kapana jeha, parabhava hi dalidrI hota teha | hra maMda kaSAI sarala bhAMva, zrahi nisi vara te pUjA svabhAva // 1033 // sadA su, nija vanitA saMtoSI doSata maMdarAgI sarvadA sava durAcAra jina ke su / niSeda, parabhava pAvahi te puriSa veda // 1034 // Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 121 buddhi-vilAsa ati kAmI kuTila ju ha atIva, 8 sarAgI' su mohaMta jIva / para-vanitA rata saMjukta soga, parabhava kAmini ha yA saMjoga // 1035 // je rAga aMdha prati jagata mAhi, hva kAma bhoga sauM trapati nAhi / vesyA' dAsI rata va kusola, parabhava hi napuMsaka lahahi DIla // 1036 // mana vacana kAya ha niradaI su, vadha' vaMdhana ThAMnai aghamaI su| para kauM pIr3A vahu vidhi karata, te alapa Ayu dhari ke maraMta // 1037 // ha krapAvaMta komala pranAma, vahu soci vicAri su karaya kAma / tatapara ha jIva dayA majhAra, para kauM por3A de nahi lagAra // 1038 // savahI jIvani sauM heta bhAva, te puraSa lahata haiM dIrgha prAva / jina jagya-parAyaNa cita sujAMna, dhara sIla hoMhi rata pAtra dAna // 1036 // iMdrI johi dhArahi satoSa, te lahai bhoga nara varata poss| pUjA ru dAna te vimuSa jeha, mada lIna su iMdrI-lubdha teha // 1040 // duradhyAMnI para guna dayA-hIna, duracArI bhoga na lahai hIna / 1035 : 1 suraagii| 1036 : 1A vesaaN| 1037 : 1missing / 2A prAya / www.jaineli Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 ] buddhi-vilAsa jina gRtha paDhe samayo vicAri, para kauM subha paMtha paDhAta sAra // 1041 // hita sauM desati dharmopadesa, parabhava paMDita pada lahai ves| hiradai madhi dhari je gyAMna garva, dUSata haiM jina siddhAMta sarva // 1042 // ichachAcArI ju paDhe asuddha, taji gyAna vinaya jar3a-buddhi' muddh| paDhane ke jogya paDhAta nAhi, ase mari mUriSa UpajAMhi // 1043 // prAraMbhI hai rata anAcAra, para ko pIr3ata na karaiM aMvAra / nahi gahaiM dharma rata pApa karma, parabhava te rogI hoya' parma // 1044 // haraIM prati vara' para duSahi deSi, para-vanitA para-dhana harai leSi / nara-pasu ko karata vichoha soya, putrAdi vivogI vahai hoya // 1045 // rata nIca karma karanAM vihIna, kara pada chedata chinamaiM pravIna / phuni para kauM upajAvaMta pIra, te vikala lahata Sala nara sarIra // 1046 // je mithyA mata madirA pivaMta, hiya pApa sUtra saradhA dharaMta / kari nimati dharma ke jIva vaddha', dhari ke kaSAya kaluSaMta kruddha // 1047 // 1043 : 1muddh| 2 buddh| 3jogi| 1044 : 1hot| 1045 : 1 ur| 1047 : 1 vadha / www.jaineli Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 123 mata nAsatIka pagi rahaiM pApa, te anaMta saMsArI hauhi praap| ratana-traya dhara munirAja parma, prAtama dhyAMnI su jihAja dharma // 1048 // ichchA vini tapa ghora ju karata, kari nAsa karma bhava jala tiraMta / tina sAdhana ke niramala supAya, pUjata uttima nara deva prAya // 1046 // sAdharmI vatchala guraNa suprIta, te vAMdhata uttima gotra mIta / jina matI jinAgama jAna jeha, tinu namaiM na kari abhimAna teha // 1050 // mAnata ju nIca guradeva dharma, pAvata je gotra ju nIca parma / vairAgya' jike hiya maiM dharata, trisanAM taji jina-mata tapata paMta // 1051 // ati nirmala cArita dhana bhaMDAra, dhari gyAna dhyAna suci vina vikAra / nahi cAhata pUjA lAbha SyAti, te saMpati svara-ahimiMdrapAMti // 1052 // vairI vasi prA paMca karna, cArita pAlaiM ati amala varna / duddhara tapa kari sodheM ju kAya, te svara' ha cakrI hauMhi rAya // 1053 // je' saMmyaka2 draSTi muni gRhI ju, solaha kAraNa bhAveM sahI ju| 1051 : 1 te| 20 vairAga / 1053 : 1 sur| 1054 : 1ji| 2A saMmiyaka / Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 ] dohA : chada gItA : dohA : buddhi-vilAsa hva tIrthaMkara tribhavana dhanI su tihu lokani ke cUr3AmanI su // 1054 // bhASA pArzva purAMna kI, madhi caracA yaha deSi / maiyAmaiM varanana karo, bhavi samabhi haiM samhAri ke / garadhara svayaMbhU pArzvajina sauM kiye prazna zrAche bure jana kauMna vidhi upajai su kahahu vicAri kaiM // uttara diyo jina so kachuka maiM dharayo graMtha mAriyo / kalapita' na maiM yAmaiM kahyau bhavi jana savai ura dhAriyo // 1056 // caupAI : riSabha zratha torthaMkara pitA mAtA cinha janama nagarI varnana tIrthaMkara cauvIsa nami, pitA-mAta ke nAMma / janama purI phuni cinha sava, varna' sunauM prabhirAma // 1057 // suvarNa varNa hai kAya, pitA nAbhi maru devI mAya / purI ajodhyA janama kalyAMna, namiaiM vRSabha cinha pahacAMni // 1058 // prajita vara tana kanaka vibhAta, jitasatru pitA su vijayA mAta / lInha janama prajodhyApurI, hastI cinha namata svara-svarI // 1056 // saMbhava caMpaka varNa sugAta, draDharatha pitA suSeNAM mAta | zrAvastI maiM upaje dhIra, cinha turaMga abhinaMdana cAmIkara varna, pitA svayaMvara asarana sarna / siddhArathA mAta kapi aMka, purI ajodhyA vaye' sasaMka // 1061 // sumati suhATaka varna sarIra, pitA megharatha vahu guraNadhIra / namIM varavIra // 1060 // mAta maMgalA lakSaraNa koka, janma ajodhyA vaMdata loka // 1062 // padma' varNa tana rakta varSAMni, dhararaNa pitA su mahAguraNa SAMni / mAta susImAM cinha saroja, bhaye prajodhyA harayo manoja // 1063 // viseSi // 1055 // 1054 : 3 tribhuvana / 1056 : 1 A kalipita / 1057 : 1 zraba baranauM / 1061 : 1 jaye / 1063 : 1 padama / Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 125 supArzva varNa harita utakiSTa, pitA bhaye tinake suprtisstt| mAta pRthvISeraNA ati lasI, svastika cinha bhaye vAraNArasI // 1064 // caMdraprabha' tana varNa su sveta, mahAsena pitu dayA niket| mAta laSimaNA lakSaNa caMda, caMdrapurI upaje suSa-kaMda // 1065 // pahupa-daMta' tana varaNa sapheda, pitu sugrIva lahai vahu bheda / mAtA jayarAmA niramaye, makara cinha kA kadAvaye // 1066 // zrI sItala tana suvarana varna, driDharatha pitA su asarana-sarna / zrIvRSa cinha sunaMdA mAya, upaje rAja bhadrapura pAya // 1067 // zrI zreyAMsa' kanaka sama aMga, gaiMDA cinha su damyauM anaMga / pitA vizna naMdA hai mAta, bhaye siMhapura maiM jaga-tAta // 1068 // vAsapUjya tana varana surakta, pitA namUM vasupUjya subhakta / mAtA jayAvatI guraNa bharI, mahiSa cinha bhaye caMpApurI // 1066 // vimalanAtha cAMmIkara varna, pitu kRtavarmA jaga-agha harna / sUra cinha jayasyAmAM mAta, janameM jina kaMpilA viSyAta // 1070 // anaMta suvarNa varNa hai gAta, pitA siMghasena phuni mAta / sUrdhyA devI cinha su seha, purI ajodhyA janameM teha // 1071 // dharma suvarNa varNa hai kAya, pitA bhAnu suvRtA mAya / vajra cinha tinakai sobhaMta, janama ratanapura liyo mahaMta // 1072 // sAMti kanaka kai varna sarIra, pitA visvasaina gaMbhIra / aIrA mAta cinha mRga jAMna, hastanApura' janma kalyAMna // 1073 // kuMtha sAtakuMbha so deha, pitA sUryarAja guna-geha / chAga cinha mAtA zrImatI, hathanAMpura janameM jagapatI // 1074 // para prabhu tana manu kanaka navIna, pitA sudarsana cinha su mIna / hastanAgapura janmasathAMna, mitrA nAma mAta bhagavAna // 1075 // malli deha cAMmIkara raMga, pitA namUM zrI kuMbha abhaMga / kuMbha cinha sarasvatI mAya, mithalA nagarI janamaiM rAya // 1076 // 1065 : 1 caMdraprabhU / 1066 : 1 pusspdt| 2 kNdaauye| 1068 : 10 shriiyaaNs| 2 vizna / 1073 ! 1 hastanAgapura / 1076 : 1 nmauN| 2 thuilaa| Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 ] buddhi- vilAsa munisuvRta tana sobhita syAMma, pitA bhaye subhamitra bhirAma / kachachava cinha su padamAM mAta, rAjagRhI maiM janameM tAta // 1077 // naMmmikAya sonA sama vanI, vijaya pitA vimAta sujno| utapala cinha adhika sobhaMta, mithalA' maiM janameM bhagavaMta // 1078 // nema prabhU tana syAMma kahaMta, samadavijaya jU pitA mahaMta / saMSa cinha siva devI mAya, purI dvArikA janameM jAya // 1076 // pArzvanAtha tana harita vaSAMni, AsAsena pitA tasu jAMni / vAmAM mAta cinha hai nAga, janameM vAraNArasI sabhAga // 1080 // varddhamAna tana kanaka samAna, pitA sidhAratha duti sama bhAMna / siMha cinha trisalA ura dhare, kuMDalapura ke madhya' avatare // 1081 // praisaiM ye jayavaMte rahaiM, phuni kaise haiM so kavi khaiN| jaga agha hari tArata vina kAMma, vaSatarAMma kiya tinhai pranAma // 1082 // atha sapta prakAra mAlA japivA ko kathana dohA : motI mUMgA ratana phala, rUpA sUta suvarNa / saptamAla jinamata kahI, japi jina prasaraNa-sarNa // 1083 // atha prathamAMnujoga Adi cyAri vedaniranaya kathana caupaI : AdIsura yama brahmA bhaye, veda cyAri jina jo nirmye| nAma bheda mata bhedahi prAMni, larata loga ava jhagaro ThAMni // 1085 // jukti eka suni bhavi hiya dhari haiM,saravAratha sidhi svaragana' pari hai| tahAM deva aikA bhavatArI, vasata sakala jAMnauM brahmacArI // 1086 // yA vidhi saravAratha-sidhi nAma, brahma-loka bhASyau abhiraam| pUrava bhava prabhu lInhauM vAsa, caya kiya maddhi loka parakAsa // 1087 // nAbhi pitA kulakara caudaheM, marudevI mAtA guna gheN| tinakai riSabhadeva avatare, mati zruti avadhi gyAna kari bhare // 1088 // 1078 : 1 mithulaa| 1081 : 1 A mdhi| 1086: 1svrgni| 27bhcaarii| + 1084? www.jaineli Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 127 ase brahmaloka te 'prAyo, jAni nAma brahmA tthhraayo| sava devani parinAma kahAvai, brahmA prAdisvara jaga gAvai // 1086 // chappai : brahmalokatai caye bhaye zrI riSabha tithaMkara' / karamabhUmi kau calana siSAya' va sakala nAri nara // phuni gahi kevala-gyAna prabhU kamalAsana ThAMnai / bhaai caturmuSa tavai cyArihauM veda vaSAMne // tinake haiM nAma anaMta tasu pAra kauna kavivara lhaiN| bhani vaSatarAma yA vidhi inheM sakala Adi-brahmA kahaiM // 1060 // soraThA : sohI riSabha jinaMda, cyAri veda muSateM khe| divya dhvani' maddhi amaMda,tasu varanana ganadhara kiyo // 1061 // kavita : prathamahi kahyau prathamAMnujoga veda tAmaiM, saThi salAkA puraSoM kI kathA vrnii| dUjo karanAMnujoga veda tAMkai maddhi bhASI, lokA-loka sithiti sunata subha karanI // tIjoM caraNaMnujoga veda tAmaiM moSi paMtha, sAdhi kari varai vaha mukti rUpI trnii| cauthau veda davyaMni' joga tAmaiM bhASI kathA, SaTa-dara vinu kI karama thita haranI // 1062 // atha bhina bhina veda niranaya caupaI : tIrthakara phuni mAtA pitA, kAmadeva hU jAnau yatA' / savakauM ginauM china bhaye, cakravati dvAdasa2 varanayaM // 1093 // nava nava nArada hari ghati' hari, nava vali gyAraha siva subhkr|| caudaha kulakara savakI kathA, prathama veda maiM varanI yathA // 1064 // 3 lahi / 1060 : 1 tithNkr| 2 dissaay| 1061 : 1 dhuni / 2 madaya / 1062 : 1 daanu| 1063 : 1 itaa| 2 dvAdaza / 1064 : 1 prati / 2A jythaa| www.jaineli Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 ] buddhi-vilAsa dutiya' veda bhASyau arihaMta, prathama pralokA kAsa anaMta / tAmaiM loka pradesa apAra, tAkau tra kahai yaha visatAra // 1065 // Urdha adhai phuni hai madhi loka, tAkai madhya' vaneM vahu thoka / udadhi dIpa maMDala AkAra, hai dhrava sadA aMsaSi majhAra // 1066 // dIpa aDhAI tina ke maddhi, paMca meru' tina mAMhi prasiddhi / svara vidyAdhara ramaiM aneka, solaha svarga su nava grIveka // 1097 // nava nava tarA picotara pAMca, tApa~ siddhasilA bhani sAMca / Upari siddha-kSetra hai jahAM, tiSTata' siddha anaMte tahAM // 1098 // adho loka kahiyata pAtAla, naraka nigodi tahAM agha jaal| vAta valaya kai hai prAdhAra, dUje maiM varnana yaha sAra // 1066 // tIje maddhi kathA yaha dharI, guna-thAnaka caracA gun-bhrii| saMmyaka darsanagyAna caritra, gyAraha guMna zrAvaka su pavitra // 1100 // paramAdI muni ko vahu kriyA, bahuri pramAda harana vidhi bhiyA / cArita karana tridhA vidhi sahI, zreNI dvai duSa suSamaya kahI // 1101 // upasama Sipaka vahuri cAritra, kahyau jathAvata parama pavitra / krata kArita anamodana jeha, dvi vidhi trividhi paMca vidhi teha // 1102 // dohA : saMdhyA varana asaMSi vidhi, bheda anaMte tAsa / sadAcAra yaha kathana kiya, tIje mAMjhi prakAsa // 1103 // caupaI : cauthe maiM varanana yaha jAnauM, jIva su pudagala' dharma vssaaNnauN| adharama kAla akAsa ju kahiye, ai hI chahauM dayaM jaga lahiye // 1104 // aika aika maiM guna para jAya, hai sakti hU anaMta subhAya / koya na janamaiM marai na koya, nizcai naya vivahAra ju soya // 1105 // karma bheda ina prAdi aneka, jinavara kathana kiyo pratyeka / cyArinu madhi varane e bheda, tAsauM joga su hI hai veda // 1106 // 1065 : 1A dutiva / 1066 : 10 mddhi| 1067 : 10 mer| 1068 : 1AtisaTata / 1103 : 1 asaMSa / 1104 : 10 padagala / Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 126 buddhi-vilAsa dohA : yA vidhi vA vRSabha jina, varanai veda anuup| vaSatarAMma vaMdai carana, bahu vidhi adbhuta rUpa // 1107 // atha cyArayauM gati sauM prAya' nara-bhava pAvai tathA nara-bhava tai cyAracau gatinu maiM jAya tinake lachiraNa -varnana chappai: devani kI parajAya tyAgi ha maniSa jAsa kaiN| sAtA subha ha udai hva na udavega tAsa kaiN| ghaTa maiM su paraviveka satti-paratIti hota ati / dAMna supAtra hi deta catura ha madhura-vacana gati // saMmyakasubhAva karuNAM dharai, devapUjya satagura namata / guMna hota ite naramaiM su vaha, svara-bhavatai Ayo ramata // 1108 // ajasa mUla nahi lobha vinaya gunajuta vaca bhaass| dAna deta phuni dayA sarva jIvani pari rASai // ruci subha racanAM mAjhi rahatu subha dharmahi jAnata / sabahI kauM laSi suSI adhika AnaMda ura prAMnata // muSa rahai sadA prati hI prasana, kavahu na vyApai sokabhara / lachina iteka yama jA~ni yaha, nara-bhava taji phuni bhayava nara // 1106 // bhojana karai aghAya roga se Darai na palamati / jyauM-jyoM dhana vahu vadhai-vadhai trisana' tyauM-tyauM ati // moha-nIda maiM magana patitA tanaka na pAvai / jhUTha bahuri agyAMna udima sauM vuddhi gamAvai // prAlasI nAma prabhu laina maiM, caracA pApa kiyo karaya / pAyo ju yahai tirajaMca teM jo nara e lachina dharaya // 1110 // kari kaSAya te kumati hitU phuni baMdha virodhahi / roga-vyAdhi kari gRsta' rahai nisi2-dini taji vodhahi // mUriSa mahA mithyA tinu saMgi sujanama jAta nasi / krodha-pragani maiM prajari uTha jima vAMsa jarata ghasi // 1108 : 1 Amissing / 2 lakSina / 1106 : 1Adhrmhii| 1110:1Asnaa| 1111 : 1prst| 2nisa / 3 prjri| ' www.jainel Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 ] buddhi-vilAsa ati marama-cheda ke vacana kahi, gAMsa rASi SoTI kreN| nara Ayo naraka-nigodi se, kugati kumAraga kauM dharai // 1111 // naraka nigodinu jAMhi tyAgi nara-bhava ko je nara / tinako duSTa subhAva abhaSa bhASata hai bara-bara // mero vairI tAhi vAMdhi diDha vahuta mAri hauN| vala pracaMDa te SaMDa, paMDa-kari pura prajAri hauM / jetIka bhUmi yAkI savai, vasi kari lUTahu~ ghara nagara / dhArai ju dhyAna atirudra vaha, naraka nigodinu lahata ghara // 1112 // nRpapada pAMU tauva hoya manavaMchita mere| caMdramuSI saji seja bhogihauM sA~jha savere // naga-bhUSana tana vasana pahari vahu sugaMdha lAyakai / car3hi ratha gaja suSa-pAla asva sAMhana vanAyakai // vicarauM suchaMda ha avani pari, prArati dhyAna dharacau karai / nara-bhava kauM tyAgi tike maniSa, tirajaMcani kI gati dharai // 1113 // ghaTa maiM rahai vicAra-bheda Agama ko nija para / mahAvRtani dhari damaiM iMdriyanu ramaiM vodha-vara // dayAbhAva dhari gahi samakita cAritra hi paaly| baMdha-moSya-kAraNa vicAra sava nitti samhAlaya // taji kumati vilAsa akartha sava, dharma-dhyAMna maiM rata rhai| paihai su devagati nara yahai, vaSatarAMma ima gura kahai // 1114 // varana gaMdha rasa' savada rahai ina tai samabhAvana / iMdrI2 tajai vikAra nahi gADhagahi dharma ju pAMvana // saMkalapa-vikalaya tajaya supanahUM maiM vikAra nhi| rAga-doSa kauM tyAgi lagai prAtama-anubhava mahi // e kahe savai lachina jite je nara mana-vaca tana gahaya / nizcai prakAra yau~ jAMni vaha nara-bhava nai nara-bhava lahaya // 1115 // itii|| 1915 : 1maaNdhrs| 2 iNdriy| 30 tjy| 4 tjhi| Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 131 atha grahAdika-pUjana-kathana-chaMda' chappai padamaparbha kauM sUrya caMdraprabha kauM sasi pUjaya / vAsapUjya kauM bhoma sAMti nami vuddha karai jaya // malli-gurU phuni puSpadaMta kauM zukra ju mAnahi / muni sUvRta sani prabhu su pArzva kauM rAha vaSAMnahi // namaiM' keta pArzva-prabhu kauM su ima, adhiSTadAtA jaaNniai| jinaviva agni-graha thApi kari, pUjani mata pari ThAnie~ // 1116 // caupii| maMtra jaMtra oSadhi' grahasAdhana, taMtra caturaI deva-arAdhana / kArija pari inahUM kauM mAMnahu, prabhU-bhAva ina 4 mati ThAMsahu // 1117 // soraThA : sAMmAyaka nhAvaMta, maithuna mala-mocana vavana' / bhojana jina pUjaMta, mauni sapta Thauhara kahI // 1118 // prathvI-nAMma arila: naraka-bhavana-vAsI phuni vitara jotigI, kahaiM kalayavAsinu kI prathvI kautigii| navagrIveka vahuri saravArathasiddhi hai, jAMni moSi lauM prathvI pATha prasiddhi hai // 1116 // atha aika sau guNahatari muktigAMmI jIvana ke nAma dohA : tIrthakara mAtA-pitA, savai vahaitari hoy| so tau kahi pAyo vahuri, ava sunie bhavi-loya // 1120 // kulakara nAma chappa : pratizruti sanamati bahuri bhaye maMkara naamii| phuni kSemaMdhara sImaMkara sImaMdhara svAmI // bhaye vimalavAhana su kahata cakSuSa mAnave / yassasvI abhicaMdra bahuri caMdrAbha jAMnivai // marudeva vahari prasenajIta', nAbhirAya lauM ginahu sava / cavadaha ju bhaye tinakauM namata, vaSatarAMma tajikai garava // 1121 // 1116 : 1A missing / 2 nmi| 3 ana-gRha / 1117 : 1A vossdi| 1118 : 1 vacana / 1121 : 10 prAsenajita / www.jaineli Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 ] buddhi-vilAsa kAMmadeva-nAMma kavita : vAhuvali bhaya amita teja zrIdhara, dasAnubhadra au prasenacaMdra prabhucaMdra hai| agnimukta sanatakumAra vatsarAja zrI kanaka prabha sAMti kuMtha para guNavRMda hai| vijaya zrIcaMdana lahanu vali vasudeva, sudarsana pradyumani nAgakurida hai| nAga nAma dUjo hai sathUlabhadra zrIkumAra, jaMvUjuta kAmadeva cauvIsau amaMda hai // 1122 // cakravatti-nAMma arila : bharatha sagara maghavA aru sanatakumAra hai, sAMti kuMtha ara nAtha su bhoma sucAra hai| padma bahuri hariSeriNa jAMni jayasena ai, vrahmadatta lauM cakravati dvAdasa bhaye // 1123 // valibhadra ke nAma vijaya-acala phuni kahe sudharma suchaMda' hai, suprabhu vahuri sudarzana phuni pAnaMda hai / naMdimitra aru rAmacaMdra phuni padma jU, ai nava hai valibhadra na tinakai chadma jU // 1124 // nArAyaNa-nAMma rila : tripiSTa vahuri dupiSTa svayaMbhU phuni sunau, puraSotama narasyaMgha puMDarIka hi gnauN| datta su lakSamaNa kRSNa' bhaye nava sarva ai, nArAyaNa ati dharai rAna ko garva ai // 1125 // 3 zrIcandrana / 1122 : 1 bhayava / 2 amRta / 1123 : 1 jayaseni / 1124 : 1 sucNd| 1125 : 1A krssnn| Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 133 prati-nArAyaNa-nAMma asvagrIva tAraka phuni mera' ju sobhitA, haiM nisuMbha kaiTabha madhusUdana valihatA / rAvaNa jarAsiMdha lauM nava e jAMnie, prati-nArAyaNa inake nAma vaSAMniai // 1126 // nava nArada-nAMma chappe : prathama bhIma aru mahAbhIma phuni rudra kahAvahi / mahArudra au kAla mahAkAla ju jaga gAvahi // duramuSa hai ika nAma narakamuSa kahai eka kauN| eka adhomuSa nAma rahai' ati gahaiM Teka kau // nava bhaye sakala nAradamunI, tinakauM kalaha suhAta ati / bhava pAya aneka su jAMhiMge, aihU jiya paMcama sugati // 1127 // gyAraha rudra-nAMma bhIma suvali jitasatru vahuri visvAnala bhASiva / supratiSTa aru acala puMDarIka hi abhilASiva // ajitaMdhara jitanAbha nAma yaka' pITha vatAMvahi / vahuri sAtvakIputra rudra gyAraha jaga gAMvahi // sava bhaye aika sau sAThi nava, jova muktigAMmI pravala / siva gaye jAMhige anukarami, vaSatarAMma vaMdata sakala // 1128 // dohA : tinamaiM sAMti kuMtha ara, padaI pAI tIna / tIrthakara cakrI vahuri, kAmadeva guna lona // 1126 // atha solaha satI-nAMma dohA : solaha satI kahAta haiM, tina hUM ke jo naam| kahe jinAgama mAMhi so, suni lIje abhirAma // 1130 // 1126 : 1 meru| 2 blihtaa| 1127 : 1 rht| 2 paai| 1128 : 1 ik| Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 ] buddhi-vilAsa kavitta : vAMhamI prau suMdarI do vAlikA kahAvai aihI, bhagavatI rAjImatI dropadI vatAta haiN| kosalyA' mRgAvatI ru sulasAM jU sItArAMnI, ___ subhadrA sivA su kuMtI sIlavatI gAta haiN| damayaMtI tAkau naladayatA dharacau hai nAma, padmAvatI caMdanA su marudevI mAta haiN| ehI sava solaha satI kahaiM jinAgama maiM, jayavaMtI rahau sadA jaga maiM viSyAta haiM // 1131 // atha tIrthaMkara siMha prAsana teM mukti gaye so varnana chada paddharI: padmAsana teM jina riSabha deva / prabhu vAsapUjya phuni nema aiva // rahi sesa savai kAyotasarga / dhari dhyAna lahyau suSa moSi-varga // 1132 // atha tIrthaMkara kaMvAre mukti gaai tinake nAma' pribhu pA~ca kumAre gaye mukti / jina vAsapUjya mali nemajukti // zrIpArzva jinesvara3 varddhamAna / aurani tiya taji siva kiya payAMna // 1133 // atha zrAvaka ke saptadaza nitti-nema-varnana soraThA : nitti karai marajAda, nitti nema tAkau' kahai / zrAvaka dhari prahalAda, kari na karai vochI adhika // 1134 // chada: bhojana je nitti karAMhI, kaisau phuni ke viryaaNhii| SaTarasa maiM jo rasa leNAM, so lehu aura taji deNAM // 1135 // paya-pAMnI Adi ju pIvo, kuMkamAdi-vilepana kiivo| phUlana kI gaMdha ju le haiM, tAMbUlAdika hU haiM // 1136 // 1131 : 1A kosllyaa| 1133 : 1 tIrthaMkara kaMvAre mukti gae so barnana chaMda pddhrii| 2 jin| 3 jinesura / 1134 : 1 jaakauN| www. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 135 gItana ko sunana sugAMvana', niti nRtti sunAMvata karAMvana / phuni vrahmacarya kauM pAlaya,2 marajAda karai su na TAlaya // 1137 // nitti karana sanAMna jitIvara, paharaNa prAbhUSaNa vstr| vAhana gaja haya ratha rAja, sejyA sovana ko sAjai // 1138 // prAsana ju vichAMvana gAdI, pATA caukI dai aAdI / phuni sacita maddhi jo tyAgai, citta gamana karana anurAgai // 1136 // ai vidhi satraha jo bhASa, kari ke marajAda su raassai| nitti-nema karai tA mAMhI, mana-vaca-tana nAMhi cigAMhIM // 1140 // dohA : guru gaNadhara ai vidhi kahI, zrAvaga kauM utakiSTa / satraha sava pAlai ju niti, je jagamAhI zriSTa // 1141 // atha jIha dvArai hoya jIva nIkasai, ara jo gati pAvai, vA jIha dvArai hoya prAva, vA kuraNa taraha upaja, vA vadhai so varnana gyAMna sUryodaya nATikena ukta loka UrdhadvAreNa mokSatvaM cakSuryoM devayonikA / mukha-martya-janma' syAt nAsAbhyAM vyaMtaro bhavet // 1142 // karaNAbhyAM asuratvaM ca lyaMgadvAre niSAdakA' / guhyana nArakAzcaiva dasaire dvArAriNa nirgama // 1143 // jIvasyAgamanaM caiva mukhameva prakItitA // 1144 // pituzukrAcca mAtuzca zoriNatAdarbha-saMbhava / sukarma-pariNAmena jIvasyo pattiriSyate // 1145 // zukrasyAdhikyato bAla kanyA zoNita-gauravAt / zrukazoriNatayo sAmya' SaMDatvaM tasya jAyate // 1146 // nRdehe yadi sUryaH syAnAryA sItakaro yadi / vido saMjAyate putro vaiparItye tu putrikA // 1147 // 3 ttaaleN| 1137 : 1 A sugaaNvn| 2 paaleN| 1142 : 1 mRtyacajanma / 1143 : 1 nissaadikaa| 2 daza / 1145 : 1 jIvesyotpattiriSyate / 1146 : 1 syaam| Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 ] buddhi-vilAsa sUrya-dvaye vIja-nAsa SaMDha sasi-yuge bhavet / Rtau samaiH dinaH putro viSamaiH putrikA matA // 1148 // kalavalaM caika rAtreNa paMcarAtreNa vuvudH| pakSakeraNAMDakaM caiva mAsenAM ca ziroMkura // 1146 // uro mAsadvayaM yAvat tribhizcaiva tathodaraM / sAkhA caturthamAsena aMgulI naSa paMcame // 1150 // roma draSTizca SaSTe ca sarvAvayava sptme| navame dazame vApi vAyunA so vahirbhavet // 1151 // tAkI bhASA dohA : nikasai jIva sarIra tai, jiha jiha dvArai joy| je je gati pAvai su yaha, varanana suni bhavi-loya // 1152 // chappa : UrdhadvAra nIkasai mauSipada pAvata je haiN| netra dvAri ha nikasi devagati pAvata te haiN| muSa ha nikaSata manuSi nAMka ha vittara hoii| kAMnani ta ha pasU asura ligi pasu rAkSasa soI // apadvAra hoya nikasai ju ko, so pAvata hai naraka-gati / iha bhAMti gyAMna-sUryodaye, nATika maiM varanI vigati // 1153 // atha jIva kA Agama ko varnana soraThA : Agama muSa kI rAha, hota jIva ko sakala ke| aura rAha nahi thAha, asaiM muni varnana kiyava // 1154 // atha jIva utapati varnana arila[chaMda]: pitA taNoM ha sukra rudhira ha mAta kauM, mile javai ratisamai samai upajAta ko| jIva pAya tiha Thauhara' duhUM kauM baiMcahI, tava hI utapati hota vAta ase kahI // 1155 // zukra adhika ha tau upajata hai vAla jU, rudhira adhika se kanyA hota visAla jU / 1155 : 1 Thorahu / Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arila : dohA : rila : buddhi vilAsa dou sama jo hoya, napuMsaka' upajahIM, upajana kI yaha rIti, sakala jAnauM sahI // 1156 // [ 137 surodaye matena varnana sUrajasvara' puraSa nAri caMdrasvara, 2 karata ju riti tiha sama hota hai putravara | doU hU~ viparIta putrikA jAMniyauM, yahai svarodaya yukti kaho so mAMniyA~ // 1157 // naranAri hna sUryasvara, tauM hra vIraja' - nAsa / hoya napuMsaka duhu taraNau hU~ svara caMdra- prakAsa // 1158 // riti ke dina teM dina garne, dharai garbha jo koya | sama dina hRtau putra hna, viSama putrikA hoya // 1156 // atha garbhanAMma - saMgyA-varnana 1156 : 1A nipuMsaka / 1957 : 1 sUra / 2 puraSa / 1158 : 1 vIrija / prathama rAtri ho garbha dharata hai vAMma jo, kalavala kahiai tAsa garbha kau nAMma jo / paMca rAtri ke gaye budabudA kahata haiM, pakSa eka ke gaaiM aMDa hna rahata haiM // 1160 // mAsa gaye nikasata aMkUrA sira taneM, ura upajata hai mAsa doya vIteM bhaneM / tIna mAsa java jAMhi udara java hota hai, mAsa caturthama sASA dharata udota hai // 1161 // aMgurI naSa paMca maiM nokasai aMga maiM, roma driSTi SaSTa maiM pragaTa hrasaMga maiM / sava hI prAMgopAMga sapta maiM suddha hra, vaMdhana tarI utapati sarada haiM suvuddha hvaM // 1162 // navamaiM dasa maiM mAMsi pavana ke sAthi jU, nikasi udara teM vAhari vAlaka zrAta jU / Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 / 138 ] buddhi-vilAsa javahI te jaMjAla jagata kauM lAgahIM, koI virale subha gati tapa kari pAMgahIM // 1163 // rasa phuni rudhira su mAMsa meda aru asthi hai, majjA zukra dhAta e sAta samasta hai| va sarIra ina maI tAhi tU mAMni ke, ___ taji adharma gahi dharma jinesvara jAMni ke // 1164 // dohA : yaha varanana yAteM kiyo, aso asuci sarIra / tAhi pAya kari dharma tapa, jyauM pAveM bhavatIra // 1165 // atha paMca-parameSTI ke nAma prAgeM kahe tina ke guna vidhivata varnana dohA : paMcaparamaISTIna ke, guna bhASe bhagavaMta / so vidhivata varanana kachuka, suniaiM sakala mahaMta // 1166 // prathama tirthakara jagata-guru, je arihaMta kahAta / tina ke SaTa-cAlIsa guMna, sava jaga mAMhi viSyAta // 1167 // gyAMna tIna mati zruti pravudhi, jina ke janamata hoya / tina sivAya dasaguna ju hva, so sunie bhavi-loya // 1168 // chappa : vinaya-seva nirmala sugaMdha' prati hUM svarUpa tana / vajra vRSabha nArAca prathama tina ko ju saMhanana // samacaturazra saMsthAna rudhira va sveta dugdhasama / vina pramANa prAkarma-vacana bhASai priya-hita yama // lakSiraNa vijana ju sarIra maiM, ika sahazra ha aSTapari / tina maddhi aThotarasai laSiraNa, navasai vijana ginahu dhari // 1166 // soraThA : upaje kevala gyAMna, tava ye atisaya hota ds| caturatha' gyAMna kalyAMna, tAkI mahimAM ko kahai // 1170 // kavitta : hota cyAracauM disi sau sau-jojana subha Sikuni, cyAri muSa hoya karai gamana akAsa maiM / 1166 : 1. svgNdh| 2 jima / 1970 : 1 paMcamI Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 136 tinake sarIra te na hota vadha prANI koU, bhojana na karai upasarga ha na jA samaiM / netra-TimakAra miTai chAyA se rahita hoya, vidyA sava ke ha svAmI dUjo nAMhi tA smaiN| naSa kesa vadhai nAMhi eI dasa atisaya, upajata ghAti yA karamani ke nAsa maiM // 1171 // dAhA: devatAni kari hota haiM, caudaha atisaya prAya / tIrthakara hI ke tinhaiM, sunie~ bhavi mana lAya // 1172 // chada gI0 : ika sarvArdha mAgadhI bhASA, phuni hasava sauM maitrIbhAva / taru phUla ru phaleM chahu~ riti ke, sava ke ba prAnaMda-subhAva // bhUmi ratanamaya hota kAcasama,trividhi samIra calata tiha Thaura / sItala maMda sugaMdha bhavinu ke, meTata sakala kheda jhakajhora // 1173 // gaMdhodika kI vRSTi hota taMha, niramala hota disA AkAsa / doyasai ru paccIsa kanaka ke, kamalani ke bhUmikA su tAsa // Upari aMtarIchi prabhu cAlata, haSetrani maiM dhAnya anaMta / deva vulAvata haiM devani kauM dharma-cakra mukha-agni calaMta // 1174 // soraThA : __ maMgala-darya ju pATha, e cavadaha atisaya bhaye / yahai punya kau ThATha, tIrthaMkara ke hota hai // 1175 // caudaha atisaya meM ATha maMgala-darya ko varnana dohA : jhArI piDaghA' pArasA, tAla dhvajA2 aru chatra / kalasa cavara e aSTa haiM, maMgala-daLa pavitra // 1176 // soraThA : ye pratisaya cautIsa, prAtahArya phuni pATha huuN| je bhASe jagadIsa, sohU suni bhavi lAya mana // 1177 // caupaI : prathama prasoka vRSi ika hoya, variSA kareM pahupa svr'-loy| divya-dhvani bhagavata-muSi Sirai, suni-suni ke bhavijana bahu-tirai // 1178 // 1176 : 1 paDighA / 2 dhujaa| 1178 : 1 sur| Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 ] buddhi-vilAsa cahu disi causaThi cavara' DhAlaMta2, siMghAsana pari prabhu rAjaMta / bhA-maMDala-duti ati damakaMta, tIna chatra sira pari sobhaMta // 1176 // vahuvidhi ke vAjina ju lAya,' dhAri vimAnani maiM sura2 prAya / buMdabhi savada karata gaMbhIra, e vasu prAtahArya huva vIra // 1180 // dohA : cyAri anaMta catuSTaye, darsana vIrya su gyAMna / phuni suSa e sava guna bhaye, SaTa-cAlIsa pramAMna // 1181 // atha siddhAM kA guna-varnana ATha arila: hai saMmyakta su prathama gyAMna phuni jAniye, ___darsana vIrya anaMta sUkSmatA maaNniaiN| avagAhana su agura laghu avyAvAdha haiM, e AThauM guraNa siddhanu taraNe agAdha haiM // 1182 // __ atha prAcArya-guna chatIsa varnana dohA : AcArija-gura ke sakala, guraNa bhASe chattIsa / vaMdauM mana-vaca tana' tinhaiM, hAtha jori nami sIsa // 1183 // tapa vAraha parakAra kau, SaTa prAbhyaMtara ana / SaTa-prakAra hai vAjhaya ko, ai vAraha vidhi vaina // 1184 // caupaI : SaTa-prakAra tapa vAhya vatAvai, anasana upavAsAdi kahAvai / prAmodarya su alapa ahArA, suni vRta' pari saMSyAMna vicArA // 1185 // kara nidAna Apa mana mAhIM, pura maiM muni prahAra kauM jaaNhiiN| vaila soMga gur3a bhelI dhArai, jo na mile to laiM na ahAreM // 1186 // ina dai prAdi nidAna' jU munI kraaNhiiN| mAphika kiye milai tau bhojana SAMhiM // 1187 // gharavai. 1176 : 1 cmr| 2 DhalaMta / 3 syaMhAsana / 1180 : 1 lyaay| 2A svara / 1181 / 10 vIrya / 1183 : 1 A missing | 1185 : 10vit| 1187 : 1 munis| 2 nidAna / Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 141 caupAI : sohI vRti pari hai saMdhyAnau, rasa- paratyAga caturthama jAMnauM / SaTa-rasa mAMhIM jo rasa tyAgai, tiha dina tAsauM nahi anurAga // 1188 // sajyA zrAsana kareM ikaMta, so vivakta sajyAsana saMta / bahuvidhi kAya- kalesa karata, e SaTa tapa hai vAhya SaTa- prakAra zrAbhyaMtara kahiye, doSa lageM kau prAchita vinaya karata guru laghu hva jaisau, vayAvarata kari gura svAdhyAya ju hai paDhana paDhAMvana, vyutasarga ju ati kahie ThADheM baiTheM vaMdana karahIM, SaSTama dhyAMna prAtamika dharahIM // 1161 // dohA : dohA arila : ye vAraha vidhi tapa taraNI, kahI kachuka yA mAMhi / ava jo ghaTa hai Avasika, suni bhavi mana haraSAMhi // 112 // caupAI : SaTa prAvasika dhAriyaha manAM, sAMmAyaka satavana vaMdanAM / paDikamaraNAM' zrara pratyASyAMna, bahuri karai vyutasarga-pramAna // 1163 // ava suniye bhavi paMcAcAra, darasaNa gyAMna carita tapa sAra / paMcama vIryAcAra kahAya, so muni pAlai phuni pAlai dasalakSaraNa dharma, uttama SimAM vahari zrArajava sattisa Ucca, saMjama tapa ru tyAga samucca // 1165 // zrAvayaMcana - guraNa navamau kahaiM, brahmacarya e dasa guNa hai / mana-vaca - kAya gupti-traya pAli, guraNa chatIsa e lehu samhAli // 9166 // mana vaca kAya // 1164 // mAradava parma / mahaMta // 1186 // cahie / 1993 : 1 paDikamaraNauM / 1965 : 1 A uttima / tesau // 1160 // pAMvana / atha upAdhyAya guna- varnana upAdhyAya ke hota guraNa, aMga ru pUrva pacIsa / paDhata paDhAvata hai sakala, ima bhASyo muni - Isa // 117 // prathama aMga zrAcAra su varanana jAsamaiM, hai jatIsurani kau zrAcAra su tAsamaiM | tAke pada sava sahasa aThArA jAMniaiM, zrIgura garadhara kathe tAsa ura prAMniaiM // 1168 // sUtrakratAMga dutiya tAmai varanana bhiyA, gyAMna vinaya chedopasathApana hai kriyA / Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 ] buddhi-vilAsa pada chattIsa hajAra tAsa ke tuma ginauM, phuni tIjau ju sathAMna aMga tAkI sunauM // 1166 varanana jAmai ghaTa-daya'nu ko sava kiyo, vahuri aika dai Adi utara sava hI diyo| pada-sathAnaka tIyAlIsa hajAra haiM, caturatha hai samavAya-aMga ava vidhi kahaiM // 1200 // chaMda gItA: hai dharma bahuri adharma lokAkAsa phuni yaka jIva hai| gini narka sapta sudIpa jaMvU siddhi saravAratha kahai // bhava bhAva phuni hai vApikA je dIpa naMdIsura trnnii| pada tAsa ke ika lakSi' causaThi sahasa bhASe muni guraNI // 1201 // vyAkSyA pragipti su aMga paMcama varana suni bhavi dhari hiye / iha jIva hai ki nahI ityAdika prazna garaNadhara kiye // sava sAThi sahasa su tAsa ke uttara savai jinavara dai| pada doya laSi aThavIsa-sahasa su sunata bhavi haraSita' hiye // 1202 // arila : ___ gyAtrikathAMga SaSTamauM yaha jAnauM jathA, maddhi tIrthakara garagadharAMni kI hai kthaa| pada tAke lakSa' pAMca su chapana hajAra haiM, sohI varanana jaga maiM avahU sAra haiM // 1203 // saptama aMga su hau' upAsakAdhaina jo, varanana hai zrAvakAcAra ko ana jo| pada tAke gyAraha laSi sattari sahasa hai, so grahastha-jana taNe kAma ke hai yahai // 1204 // chada gItA : aMtakratadasa-aMga aSTama tAsa madhi hai varanaye / ika eka tIrthaMkarani ke vArai munI dasa-dasa bhaye // sava aMtakrata kevalI tinako kathana yAmaiM jaaniaiN| pada lakSa hai teIsa phuni aThavIsa-sahasa vaSAMniaiM // 1205 // 1201 : 1 lakSa / 1202 : 1 A haraSata / 1203 : 1 lssi| 1204:1 hai| www.jainelik Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 143 anutaradasAMga su navama maiM ika ika ika' tithaMkara ke bhye| vAra munI dasa-dasa savai upasarga sahi svaragani2 gaye / anutara vimAnani mAjhi te pahuMce amara-padaI lhii| pada vAraNavai laSi sahasa cava cAlIsa bhavi jAnahu sahI // 1206 // arila : praznavyAkaraNa-aMga dasama varanana yahai, naSTa-muSTi ityAdi prazna-uttara khai| pada vAMgavai su lakSi sahasa solaha bhane, __tAhI ke anusAri jagata phaile dhaneM // 1207 // hai vipAka-sUtrAMga gyAramauM jAni tU, ___ karmanu taNI udai udIraNAM mAni tuu| phuni hai sattA kathana tAsa pada koTi ai, ___tA laSi nava asI lehu bhavi joTie // 1208 // dohA : yaha to gyAraha aMga kau, kInhauM kachuka vaSAMna / ava caudaha pUrava taraNauM, varanana sunahu sujAMna // 1206 // chada gI0 : utapAda pUrava prathamaMhI tA maddhi kathana anAdi kaa| sava hI padAratha kA kiyo utapAda vyaya dhrava Adi kA // pada koTi ika' tAke kahaiM phuni dutiya hai anaayrnnii| tAmaiM kathana aMgani taNAM hai anabhUti yahai suNI // 1210 // pada lASa chinavai jAMni tAke bahuri pUrava tiisraa| vIryAna-vAda su jAMni tAmaiM yaha' kathana' sava nosarA // valideva tIrthaMkara su cakrI Adi ko 'vala varanayo' / pada lakSa sattari bhaye tAke rahahu so jaga maiM jayo // 1211 // asti-nAsti-pravAda maiM jIvAdi vasta anaMta haiN| te hai ki nAhI yaha caturthama maiM kahI bhagavaMta haiM / pada sAThi lakSa su kahe phuni paMcamau gyAMna pravAda hai| vasu-gyAMna ko tAmai kathana koMnauM dharai marajAda hai // 1212 // 1206 : 1 ika only / 2 suragani / 1210 : 1A yk| 1211 : 1 kathana / 2 yh| 3 'baranana vyo| Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 ] buddhi-vilAsa utapati su jima kAraNa vahuri vasu-gyAMna-dhArI muni bhaye / konauM sakala tinako kathana pada koTiyaka ghaTiyaka-Thaye // SaSTamAM satya pravAda maiM akSara sathAMnaka pATha haiN| ve-iMdriyAdika jIva kI jo vacana-gupti su pATha haiM // 1213 // dohA : saMsakAra tinako kahyau, pada tAke sava hoya / aika koTi phuni lASa SaTa, varaneM haiM muni loya // 1214 // saptama Atma-pravAda maiM, varanyauM Atma-svarUpa / pada hai koTi chavIsa tasu, varanana adhika anUpa // 1215 // chaMda gI0 : aSTama su karma pravAda maiM saba kathana karmani ko khaiN| upasama urdai su udIraNAM phuni nirjarA aru vaMdha haiN| pada koTi yaka pari lASa assI jAMniai sava siMha tanaiM / phuni pUrva-pratyASyAMna navamaiM kathana gura asaiM bhaneM // 1216 // dohA : rUpa-dar2yA-parajAya kau, pratyASyAMna subhASa / varanyau tinako nizcalana, pada caurAsI lASa // 1217 // chauMda gI0 : vidyAna-vAda su jAniaiM, dasamaiM su maddhi vssaaNniaiN| vidyA bar3I sata paMca hai, sapta sai choTI saMca hai // 1218 // aSTAMgani-mata ju gyAna hai, pada koTi gyAraha mAMna hai| ava sunahu pUrava gyAraU, kalyAMna-vAda su varanaUM // 1216 // cauvIsa jo tIrthesa hai, cakrI ju vAraha vesa hai| vali vAsadeva ju gAIai, prati vAsadeva vatAiai // 1220 // nava nava kahe tinako kathA, saudharma iMdra tanI yathA / tinu punya kI mahimAM kahI, pada koTi chabbIsahi sahI // 1221 / / vAramA prAMraNAvAda madhi, aSTAMgavaida-vidyA prasidhi / gAruDI vidyA aura hai, phuni jaMtra-maMtrana vora hai // 1222 // pada koTi yaka prava jAMnie~, pari tIsa lASa vssaaNnieN| phuni vAda-kriyA visAla hai, teramauM pUrava bhAla hai // 1223 // tA maddhi varanana chaMda kauM, hai alaMkAra amaMda ko| vyAkarNa Adi su jAMniaiM, pada koTi nava sava mAniaiM // 1224 // Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dohA : soraThA : buddhi-vilAsa [ 145 phuni caudAtA' varananara yahai, gura nAMma tAMko yaha kahai / bhani loka vidu ju sAra hai, madhi kathana prati vistAra hai // 1225 // niravAraNa ke suSa ko sarve pada koTi vAraha pari javai / paJcAsa lASa ju dhAriye, doU milAya vicAriye // 1226 // upAdhyAya ke gunani' kau, varanana yaha abhirAma / aMgaru pUrva pacIsa sava, bhina-bhina tasa nAMma // 1227 // atha sAdhu guna varnana aThAIsa guraga sAdha ke, sohI mUla kahAta / tinake nAma pratyeka prava, suriga lIje he bhrAtaH // 1228 // prathama mahAvrata pAMca,jAMni zrahiMsA phuni pravRti' / hai sateya-vRta sAMca, brahmacarya prAkiMcanauM // 1226 // sumati paMca parakAra, IrSyA bhASA eSaraNAM / pratiSThApanAM sAra, paMcama prAdAnya peparaNAM // 1230 // iMdrI paMca varodhi, loca kareM kesani taNI / SaTa prAvasika su sodhi, kahi prAyo jaise kareM // 1231 // vastra rahita tana peSi, bahuri sanAMna kareM nahI / bhuva pari sovai deSi, daMta dhavana nAMhi kare // 1232 // bhojana Sar3e karaMta, eka vAra nizca yahai / tapa kari karma haraNaMta, zraThAIsa guNa sAdhiye // 1233 // kuMDaliyA : arahata sidha prAcArya gura, upAdhyAya aru sAdha / tinakI sevA karata bhavi, padaI lahata pravAdha // padaI lahata zravAdha, bhaye tinake guraNa sava hI / ika-sata traya-cAlIsa, visarie tinahi na kava hI // 1225 : 1 caudamauM / 1227 : 1 gunanu / 1228 : 1 sAdhake / 1226 : 1 anRtya | 2 pUraba 2 prateka / 3 bhrAti / Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 ] buddhi-vilAsa jinake vaMdata carana, svarga siva suSa-lahi hariSata / sohI vaSatA kahai, karma vasu mere arihaMta // 1234 // dohA : ika utasarapariNa kAla maiM, tIrthaMkara cauMvIsa / tinakai vArai yaha kathana, kInhauM hai gaNa Isa // 1235 // paMca' paramaiSTIna ke, guna varane jaga saar| vaSatarAMma vidhivata tinhaiM, nami nami vAraMvAra // 1236 // re bhavi inake gunanu kau, pAra na pAvata koya / 4 kachu yaka gaNadhara kahe, tA mAphika ai joya // 1237 // atha zruta bheda' gyAna dvAdasAMga bAMnI varnana dohA : bheda doya zruta-gyAMna ke, ika to aMga praviSTa / aMga vAhya dUjo kahaiM, zrIgura guragadhara siSTa // 1238 // chada : tAmai aMga praviSTa kahAvata dvAdasAMga jo vaannii| tAke pada haiM ar3aba aika phuni vArA koDi vaSAMNI // tApai lASa tiyAsI bahurayauM sahasa aMThAvana kahiye / Upari pAMca aura yaha saMkhyA graMthana kai mati lahiai // 1236 // kahi pAyo gyAraha aMga tAke pada ase gura gaavai| cyAri koDi' paMdraha laSi Upari doya sahazra batAvai // aika aMga ke bheda adhika haiM tAke pada suni2 sAMcai / ika sata pATha koDi aThasaThi laSi chapana sahasa pari pAMcai // 1240 // dohA : aika aMga ke bheda suni, pUrava aura pragipti / sUtra joga prathamAna phuni, kahI cUlikA satti // 1241 // tAmaiM caudaha pUrva jo, kahi Ayo so vAca / tasu pada koTi picyAraNavai, laSi pacAsa pari pAMca // 1242 // vahuracauM pAMca pragipti hai, tinake pada ika koTi / lASa picyAsI' Uparai, pAMca sahasa lai joTi // 1243 // 1236 : 1 paMcama / 2 paramaiSTIni / 1238 : 1 bhed| 2zriSTa / 1240 : 1 A kotti| 2 hai| 1243 : 1 ikyaasii| Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 147 cha'da gItA : tAmai caMdrapragipti taraNe pada lASa chatIsa kahAvai / Upari pAMca sahasa tasu varanana sasi ko prAya vatAvai // vahuracauM gati phuni vibhava tAsako tAkai maddhi vssaanyauN| dUjI sUryapragipti' su varanana prAya vibhava gati jAnyauM // 1244 // pada laSi pAMca tAsa ke Upari tIna sahazra vtaae| tritiya pragiti dIpa sAgara maiM dIpa vadadhi' varanAai // tAke pada vAMvana laSi upari sahasa chatIsa sujAMragauM / cauthI jaMvU dIpa pragipti su jaMvU-dIpa vaSAraNau // 1245 // pada tAke haiM lASa tIna pari sahasa pacIsa virAjai / hai ju' vipAka pragipti paMcamI tAke suni sAvare sAjai / / tAmaiM rUpI prAdi arUpI SaTadaLanu kI gAthA / pada hai laSa caurAsI Upara sahasa chatIsa viSyAtA // 1246 // atha sUtra varnana dohA : sUtra eka tAke kahaiM, pada aThayAsI lkssi| jiya karatA jiya bhogatA, varanata yahai pratakSi // 1247 // atha prathamAMnI joga varnana hai prathamAMna su joga pada, pAMca sahazra pavitra / trasThi2 salASA puriSa kau, tAmaiM varana caritra // 1248 // caupaI : bahuri cUlikA pAMca vatAI, tAke pada sava surigaai bhaaii| hai dasa koTi lASa guragacAse, sahasa chiyAsI' ATha prakAseM // 1246 // dohA : pada ika ika ke jAMniyauM, doya koTi nava lkssi| sahasa nivAsI doya sai, so gini ke mana rakSi // 1250 // pAMca kahi jo cUlikA, tAmaiM varanana jAMni / jala gati maiM jala varSaNauM, maMtra taMtra phuni mAMni // 1251 // 1244 : 1 sUryagiti / 1245 : 1 udadhi / 1246 : 1ju not there / 2 sb| 3 lkssi| 1248 : 1 prmaaNnu| 2 vaSTi / 2 puraSa / 1246: 1 chiyaalii| ducation International www.jaine Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 ] buddhi-vilAsa kahI, thor3e kAla makAra' | thala gati maiM se vahu jojana cAle vahuri, maMtra taMtra upacAra // 1252 // iMdrajAla gati maiM kahyau, iMdrajAla ko bheda / varanana hoya / yahai paMcamI soya ' // 1255 // maMtra maMtra vidyA bhagala, so laSiai kahI rUpa gati cUlikA, maiM nara svara' dhArana-hAre rUpake, maMtra jaMtra hai prakAsa gati cUlikA, tAmaiM gagana gamana ke maMtra kau, yaha to aMga praviSTa kauM, kInhauM kathana vanAya / vaSatarAMma tAka namaiM, mana vaca tana sira nAya // 1256 // aMga vAhya jo gura kahyauM, surata gyAMna ko bheda / hai prakIrNa caudaha taraNe, akSara suriNa taji veda // 1257 // ATha koDi ika lASa hai, ATha sahasa sata aika / dharahu picehatari UparaiM, giriga kari aMka viveka // 1258 // kahauM prakIrNaka caudahauM, tinake bheda kachUka tinako sabai salUka // 1256 // sAMmAyaka pratisAra / satUti / sohU bhavi suni lehu ava, prathama prakIrNaka nAMma hai, tAmaiM sava varanana kiyo, sAMmAyaka visatAra // 1260 // jo satavana nAma hai, tAkai maddhi tIrthaMkara cauvIsa kI, varanI vaMdana kahiai tIsaro, tAmaiM ika tIrthakara kI karI, so lIje pahicAMni // 1262 // catu pratikarmaraNa meM kiyo, doSa karaNa sava dUri / tAkau haiM vyASyAMna sava, ava suni paMcama bhUri // 1263 // nayaka nAMma varanana sunahu, darasana gyAMna caritra / mahA prabhUti // 1261 // satUti jAMni / tapa ai cyAri prakAra kau, bhASyau vinaya pavitra // 1264 // 1252 : 1 mabhAri / 1254 : 1 sura / 1255 : 1 joya / 1262 : 1A pahacAMni / 2 siMhAdi / taji veda // 1253 // syaMghAdi 2 / taMtrAdi // 1254 // Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa chaThau hai prati karma maiM, dISyA sIvyA karma / saptama dasavaikAlikA, nAMma tAsa vRkSa kahe kusamAdi vahu, desa bheda phuni zrAcAraja tInu kau, varanyau hai uttarAdhyayana su AThamauM, jati nu taraNauM sahi jo phala pAvai kahyau, svarga bahuri navAM kalpa vivahAra maiM, jati upasarga sahai su / jogya vastu' kauM zrAcaraM, sohI kathana kahai su // 1268 // jo ajogya sevaM vasata, tau prAchita kauM leya / apavarga // 1267 // phuni dasamo' kau nAMma yaha, kalpAkalpa kaheya // 1266 // jAmaiM jati zrAvaka sabai kAla pAya AcarNa / jogya jogya karai su yaha, konhauM hai sava varNa // 1270 // caupaI : mahA kalpa gyAramoM vaSAMnau, tA madhi varanana' bhavi' yaha jAnauM / dIkSyA sopyA jatI suni kI, bhAMvanA tamaka yaha kathana kI // 1271 // saMsakAra uttima aru artha, garaNa poSaNa de zrAdi samastha / varanyauM hai sava hI abhirAma, puMDarIka dvAdasama nAMma // 1272 // 3 dohA : 1268 : 1A vasta / 1266 : 1 dazamAM / 1271 1 barana / 1273 : 1 svarapada / 1274 : 1 punya / jiha kAraNa aru punyate, surapada so varanana yAmaiM kiyo, bahuri nAMma mahApuMDarIka hai, varanana kAraraNa pu'ni' devAMganAM pada prApatti kau jeha // 1274 // kahi asItikA cavadamauM, tAmaiM prAchita varNa / kiyo tinhai vahu vidhi namaiM, vaSatA laSi tinu ca // 1275 // aMga vAkya akSara kahe, je tinukai anusAra / zrava munijana varanana kareM, graMthani mAMbhi apAra // 1276 // 2 bhavika / 3 A surana / 2 prApati / [ 146 suni bharma // 1265 // sahu jAMni / guna-SAMni // 1266 // upasarga / prApta hoya / teramauM joya // 1273 // tAmaiM aiha / Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa dohA : zratha aika pada kA zloka kI saMdhyA vartana ika pada siloka hoya, koTi ikyAMvana prATha laSa / sahasa caurAsI' joya, chahasaM sADhA vIsa ika // 1277 // 'akSara vatIsa hajAra',' liSavA maiM syAhI lage / pAMca TAMka pratisAra, bhaI paIsA aika bhara // 1278 // ika pada kI maraNa tIna sai, Upari dhari ugaraNIsa / vArA sera su TaMka giriNa, prAdha pAva' teIsa // 1276 // kahaiM tola cAlIsa kai, pake paIsA jAMni / tiha anusAri sujAMni yaha, tola sabai ura mAMni // 1280 // dvAdasAMga vAMraNI sakala, aMga praviSTa ru vAhya / tAkauM syAhI jo lagaM, so suriga bhavi kari grAhya // 1281 // kavita : paiMtIsa hajAra nau se picyAMraNavai' koTi tApaiM, lASa dhari tIna tIsa vahuracau kahata hai / aikasau ke Upari dharahu sADhA aThAIsa, 3 aite maraNa tApe TAMka Dyor3ha jo cahata haiM / dvAdasAMga vAraNI kauM lagata aitI syAhI tola, cAlIsa kai tAkau paramAraNa lahata haiM / zrI jineMdra muSa tai SirI jo gaNadhara gUMthI, sohI vAMgI jayavaMtI jaga maiM rahata haiM // 1282 // kuMDaliyA : zrI jinavara muSa teM SirI, vAMgI agama apAra / tAkai bhAgi asaMSiveM, bhelI garaNadhara sAra // lI ganadhara tAhi, zrApa kahi sakyau nahI sava / kahI ju saMdhyA rUpa dharI zruta-gyAna maddhi tava // tAhI ke anusAra, kiyo varanana saba munivara / vaSatarAMma nami jagata, kahaiM bhASita zrI jinavara // 1283 // 150 ] soraThA : 1277 : 1 curAsI / 1278 : 1 eka hajAra / ' 1276 : 1A zraSTamAMsa | 1282 : 1 aThacAraNave / 2 bhari / 2 dvAdazAMga / 3 kahata / Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 151 dohA: dvAdasAMga vANI rahau, jayavaMtI jaga siddhi / vaSatarAMma ko dIjie, bhava bhava mAMjhi suvuddhi // 1284 // atha zrAvaga kriyA varnana' arila: kriyA eka sau ATha ju garabhAdhAna tai, mukti pahUMcai taba lauM kahI pramAna taiN| vidhi pUjA jina maMtra su kari saradhAna maiM, ___kojyau vidhipUrvaka laSi Adi purAna maiM // 1288 // dohA: zrAvaga kula maiM garbha teM, utsava Adi kiteka / graMtha badhai tAtai kriyA, baranI nahIM prateka // 1286 // paMtha bar3e madhi graMtha ati, lahauM' kauMna vidhi pAra / kachu yaka yaha saMchepa sau, varanyauM varanana sAra // 1285 // atha caudaha vidyA vA caudaha ratana kavitA meM prasasta dharai tinake nAma varnana dohA : varanata kavi vidyA ratana, kavitA maiM abhirAma / caudaha caudaha Adi dvija, tinake sunie~ nAma // 1286 // sara tira akSira' vaidya sura, taMtrI naTa kavi gAMna / taMtra rasAyana azva dhana, tanasudha vidyA jAna // 1287 // lakSmI raMbhA vaidya' viSa, surA sudhA druma vAja / saMSa dhanuSa caudaha ratana, go mani gaja iMdarAja // 1288 // atha kalikAla doSa kari upadrava varnana caupaI : 'saMvata aThAraha se gaye', Upari jake aThArahara bhaye / tava ika bhayo tivADI syAMma, DibhI ati pASaMDa ko dhAMma // 1286 // 1285 : 1 lhai| 2 kchu| 3 saMkSepa / 1287 : 1 akssr| 2.vaid| 3 rasAyani / 4 jAMni / 1288 : 10 vaid| 1286 : 1 'saMbata jabai aThAraha bhe'| 2 atthaarhs| 3 mahAduSTa / tin B only as 1288 and 1289. www.jaineli Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 ] buddhi-vilAsa tvacha adhika' dvija sava tai ghATi, daurata ho sAhanakI hATi / kari prayoga rAjA vasi kiyau, mAdhavesa' nRpa gura pada diyau // 1260 // galatA vAlAnaMda dai Adi, 'rahe jhAMkate vaiThe vaadi| sava ko tAhi siromani kiyau, phuni2 vaisanU rAja pada diyau // 1261 // liyau Acamana pAva paSAra', sauMpyau tAhi rAja sava bhAra / dina kiteka vIte haiM javai, mahA upadrava kInauM taveM // 1262 // hukama bhUpa kau laiMka cAhi, nisi jimAya devala diya DhAhi / 'amala rAja ko jainI jahAM, nAMva na le jinamata kau tahAM'1 // 1263 // soraThA : aMvAvati maiM aika, syAMma' prabhUkai2 dehurai| rahI dharma ko Teka, vacyau suM jAnyauM camatakrata // 1294 // caupaI : koU pAdho koU sAro, vacyau jahAM chatrI rssvaaro| kAhUmaiM sivamUrati dhari dI, ase macI syAMma kI giradI // 1265 // caupaI : aura deva devI raSipAla', bhaTTAraka jativara su visaal| terahapaMthI DhUMDhyA prave, phuni sahu bheSa grahastha hU savai // 1266 // svetAMvara paMDita hai' Adi, 'hoNahAra vasi ha ke vAdi'2 / kAhU teM na itIhU karI, phaTakAre te 'Sala mati harI // 1297 // nija mata bhiSTa karai jo koya, tAhi vigAreM agha nahi hoya / kAhU devana dhArI bheSa, tAkau' phala kachu diyo viseSa // 1298 // akasamAta kopyau nRpa bhAro,' diyo dupaharA desa nikaaro| dupaTA dhoti dharai dvija nikasyau, tiya juta pAya na laSi jaga vigasyau // 1266 // 1260 : 1 hutau| 2 dauDi paat| 3 ciitthii| 4 raaj| 5A mAdhavaMsa / 1261 : 1 'sabai bhRSTa kariDAre vaadi'| 2 phuni not there! 3 biisnuuN| 1262 : 1 pri| 1293 : 1 'jahAM amala rAjA ko cet| tahAM jaini koUM nAMva na leta' // 1298 // 1264 : 1 saaNv| 2 laatrnnoN| 1266 : 1 rakSapAla / 1297 : 1 de| 2 'karAmAti So vaiThe vaadi'| 3 huii| 4 'mUsI muii'| 1268:1ssotto| 1266 : 1 akasmAta 'phala lahyo tivADI', dopaharAM nija TAMTi ughaadd'ii| kaTe payAdai tiya juta purate, deta hurariyA larikA urate // Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 153 soraThA : kiye pApa ke kAma, Sosi' liyo gura-pada nRpati / 'yathA nAma guNa syAMma, jIvata hI pAI kugati' // 1300 // caupaI : phuni mata varaSa DyauDha maiM thapyo, mili savahI phiri arahaMta japyau / liye dehurA pheri cinAya, dai akor3a pratimAM padharAya // 1301 // nAcana kUdana phiri vahu lage, 'dharma mAjhi phiri adhike pge| pUjata' phuni hAthI suSapAla, prabhu caDhAya 'ratha nacata visAla // 1302 // tava brAhmaNanu mato yaha kiyau, siva uThAMna ko TauMnA diyau / 'tAmai savai zrAvagI kaida, karike DaMDa kiye nRpa phaida' // 1303 // yaka' teraha paMthinu maiM dhramI, 'ho tau mahA jogya' saahimii| kahe Salani ke nRpa risi tAhi, hati ke dharayau asuci thala bAhi // 1304 // phuni hUM jyauM tyauM cAlyau dharma, mUDha na samajhe' kali ko mrm| phuni vahu nAMcana kUdana lage, zrAvaga mahA mUDha guna page // 1305 // vAhI vidhi ratha jAtrA dharai, pUjA vahuri pratiSTA kreN| ai na Dare auraMni na suhAta, gaheM dar3I kau pota rahAta // 1306 // phuni bhaI chavvIsA kai sAla, mile sakala dvija laghu ra visAla / savani matau yaha pakko kiyau, siva uThAMna phuni dUsana diyo // 1307 // dvijana' prAdi vahu mela2 hajAra, vinAM hukama pAyeM daravAra / dauri dehurA jina liya lUTi, 'mUrati vighana karI vahu phUTi3' // 1308 // kAhU kI mAMnI nahI kAMni, kahI hukama hamakauM hai jAMni / asI mlechana hUM nahI karI, vahuri duhAI nRpa kI phirI // 1306 // dohA : lUTi phUTi sava ha cuke, phirI duhAI vos| kahanAvati bhaI luTi gae~, bhAgyau vAraha kosa // 1310 // 1300 : 1 ddi| 2 gyau| 3 guru| 4 sabai / 'vahI tivADI syAMma jIvata hI narakani ge|' 1302 : 1 'sarama na pakarI adhike pge|' 2 puujaarth| 3 missing | 5 'vahu na / ' 1303 : 1 'tAmaiM sarva zrAvagI kaida, DaMDa kiyau nRpa kari ke phaida / ' 1304 : 1 gur| 2 ko| 3 bhrmii| 4 'ToDaramala naaNm|' tAhi bhUpa mAracau pala mAMhi, gADyo maddhi gaMdagI tAhi / 1305 : 1 smujhe| 1308 / 1 dvijanu / 2 mile| 3 'pratimAM saba DArI tina faTi / ' Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 ] buddhi-vilAsa chate rAja jayanagara madhi, vaiThe sahu sAvaMta / liyo bhiSArinu' lUTi pura, jasa phailyau vini aMta // 1311 // caupaI : tauhU sarama na AI kAhu, jatI bhaTAraka paMDita saahu| kAhU~ yaha na vicArI neka, jAsauM rahai dharma' kI Teka // 1312 // iSTa maMtra sAdhana kI deva, kAhU tanaka na pakarI ttev| prAgai hU~ devinu ko ISTa, kari thApyau ho' jinamata siSTa // 1313 // tau ava kachu pakari ke sarma, sAdhau deva iSTa gura dharma / jAte rahai jaini marajAda, kachu yaka tau prAvai prahalAda // 1314 // kahA SAya bahu peTa vadhAya, SoTe kAja karata na sakAya / jinAzramI ra gRhasthI koya, sAdhana sAdhau SuTapana Soya // 1315 // sAdhana maiM jiya hI nahI jAya, sadhaiM hota mata taNI sahAya / tAteM jogya savani kauM yeha', mata paSi sadhai su kariye teha // 1316 // soraThA : lajjA aru duSa pAya, vAta savani sauM yama khii| iSTa karau mana lAya, mohi dosa mati dojiyau // 1317 // maMtra jaMtra maiM dosa, teraha-paMthinu DhUMDhiyanu / kADhyau tava te rosa, karane lage jinA-zramI // 1318 // dohA : vanahU' te na sarI kachU, bar3e sava hI lAra / tAta2 sAdhana maMtra kau, karivau jaga maiM sAra // 1316 // prAgai devi prarodhi kari, mata uthape diya thApi / tAtai sAdhe' kachu2 vidhana, mata maiM ha na kadApi // 1320 // jaMtra maMtra aru pArodha kari, karau dharma kA kAma / mAranAdi' mati kIjiyau, adharama taraNaM sa kAma // 1321 // 1311 : 1 bhissaariinu| 1312 : 1 ghrm| 1316 : 1 eh| 1316 : 1 unhuuN| 2 saadhn| 3 sabako / 1320 : 1 saadhau| 2 jyoM / 1321 : 1 mohanAdi / Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 155 soraThA : SAMna pAna na viveka, sevata haiM sAtauM viptana / tAhI mana kI Teka, yaha dIsata kalikAla maiM // 1322 // jAmaiM homata mAsa, dArU phuni ve SAta niti / tA mata taraNa prakAsa, hota laSau kalikAla maiM // 1323 // dohA : yaha tau zrIgura kahi gaye, jinamata taraNauM pracAra / dina dina ghaTatau hoyagau, yA kalikAla majhAra // 1324 // pari yaha vAta vicAri bhavi, tajahu na jinamata Teka / jiha tiha vidhi rakSyA varaNa, so kari dhAri viveka // 1325 // yA jinamata sau jagata maiM, aura ratana nahi koya / jiMha ujAsa maga sakala laSi, siva pahuce bhaviloya // 1326 // punaH kriyA eka sau ATha prAdi purANokta varnana dohA : kriyA aika sau pATha ye, garbha prAdi tai jAMni / zrAvaga kauM karivo kahI, vidhi suniye suSa dAMni // 1327 // chada gI0 : cakrI bharatha digavijaya kari ke varSa sAThi hajAra lauN| Aai ajodhyA maiM karI jina pUja aSTa prakAra lauM // mana maiM vicArI pUji jina phuni dAMna kA kauM diijie| muni tau na levai nisaprahI aura vicAra su kIjiye // 1328 // tava aNu-vRtI rAjA gRhastha vulAya ke prIkSyA krii| nija rAja prAMgariNa puSpa phala aMkUra phailAI hrii|| keteka pAe bUMdate vA harita kAya athAha ve| keteka ThADhe rahe tinahi bulAya prAsuka rAha ve // 1326 // vUjhI nRpati paihalI' na kyo prAai su tuma yaha bhASiye / vana' kahI hama bhagavaMta ke vacana suneM kari abhilASiai // hiMsA adhika ha pAva deta su yA harita sI kAya paiN| tAte na prAai avai Aye rAha prAsuka pAyaka // 1330 // tava va prasana vA padama nidhi se vasta bharata' magAya ke| diya dAMna tinakauM adhika kiya sanamAna pUje cAya kaiN|| 1330 : 1 phlii| 1331:1A bhrth| 2 una / Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 ] buddhi-vilAsa ika sUtra nai gyAraha talaka kI kari janeU tinu daI / pratimAM jitI dhArI jite guraNa kI jinheM suvaraNa maI // 1331 // yaha cinha kari vRhmatva ko phuni aMga saptama prAMnikai / bhASI karau IryA' su pUjA deva jinakI mAMni kaiN|| vAratA hai prAjIvakA dati dAMna cyAri prakAra hai| svAdhyAya paDhana paDhAMna saMjama dayA jIva apAra hai // 1332 // tapa kari paDhau vahu sAsatara upadesa yaha sava brahma kauN| cakrI dayau sadhavAiai zrAvagani teM jina dharma kauM // vahuracauM kriyA hai aika sau ara ATha te krvaaie| jyauM dharma phaile jagata maiM vidhi inheM sarva vatAiai // 1333 // dohA : vahuri bharata sava zrAvakani', ima bhASI nija vAMni / ye ju vRhma tinakauM sakala, pUjau phuni dyau dAMna // 1334 // ai bhASai jina dharma kI, kriyA aura prAcarana' / so sava sAdhau jukti sauM, nami prabhu asarana sarana // 1335 // inu' upadesI pahala ye, kriyA aika sau paatth| tinako kachu saMchepa sau, suni lIje bhavi pATha // 1336 // tina mAMhI trepana kriyA, garbhAnvaya tU jAMni / aThatAlI dIkSyAnvaye, saptaka nRnvaya mAMni // 1337 // lakSiraNa kahe tina jukta ha, tinata e krvaay| bhASI prAdi-purAMraNa maiM, so kachu dehu vatAya // 1338 / / caupaI : prathama prabhAnva trepana kriyA, madhi prAdhAna nAma suni bhiyaa| riti sanAMna cauthai dini karai, kAmini so yA vidhi anusarai // 1336 // prathama pUji jina-maMdira jAya, vedo ke Dhigi kuMDa kraay| aika gola ika racai trikauMna, ika caukuMTa racai subha sauMna // 1340 // 1332 : 1 iijyaa| 1334 : 1 zrAvagani / 1335 : 1 pAcarna / 2 sarna / 1336 : 1 in| Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 157 soraThA : nAma kuMDa ke jAMni, yaka arihata kevali tanau' / phuni kevali somAMni, tIjau gaNadhara ko kahyau // 1341 // caupaI : tinakai tIra viva jina tIna, padharAvai juta chatra navIna / vana kuMDani maiM agni dharAya, vahu suci darvya haumi suSadAya // 1342 // dohA : hai kriyAni ke maMtra vahu, hoya pUja ke tAhi / laSiyo Adi purANaM maiM, kiyA karau jo cAhi // 1343 // caupaI : paDhi paDhi maMtrani Ahuti deya, maMtra gRtha maiM bhASe jeya / pUjA kari ke ghari pAvaMta, yaha prAdhAna' kriyA hai saMta // 1344 // yA vithi savai kriyA maiM jAMni, pUjana kuMDa hoya tU ThAMni / jina-maMdira mAMhI kIjie, kriyA kriyA maiM kari lIjiye // 1345 // garbha thakI ju mAMsa tIsare, pUjA homa pUrvavata krai| nija ghari toraNa kuMbha baMdhAya, bheri Adi vAjina' vajAya // 1346 // dUjI prItikriyA yaha jAnauM, vahuri mAMsa pAMcaveM vaSAnauM / kari ke homa agani de sASI, tritiya suprItikriyA yaha bhASI // 1347 // tiya abhilASa mAMsa sAtaveM, Adara kari bahu vidhi puurvai| ghRti kiriyA yaha cauthI bhanI, phuni suni navAM mahInA tanI // 1348 // jainI brAhmaNa te maMtrAva, maulI sUtra su kaTi vaMdhavAvai / mana mAnata bhUSaNa paiharAvai', moda kriyA su paMcamI gAvai // 1346 // vAlaka hota jAti-krama karai, so prayodbhava kiriyA vrai| divasi vArahaiM jinake nAma, aika-sahazra-ATha abhirAma // 1350 // tina madhi nAma dAsa siMha dharai, nAma kriyA tAkauM uucrai| dUje tIja mAMsi vatAvai, vaha vidhi ke vAjina vajAvai // 1351 // gRha prasUtita vAhari lyAva, vahiryAna yaha kriyA kahAvai / sajjyA vAlaka jogya racAMhIM, tAhi niSadyA kriyA kahAMhIM // 1352 // 1341 : 1 trnnauN| 1344 : 1 adhAMna / 1346 : 1A vAjima / 1346 : 1 phraavN| Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 ] buddhi-vilAsa janmatithi kI sAtaveM mahIne, tathA pAThavai jAMni pravInaiM / vAlaka kauM taka aMnna SuvAvata, annaprAsana yaha kriyA kahAvata // 1353 // varaSa eka ko hai java vAla, jina pUjAdika karai visAla / / jAciga jana kauM devahu dAna, vyuSTi kriyA su gyArahIM jAna // 1354 // deva gurU sAstra muSa prAgaiM, jina gaMdhodika teM anuraageN| vAla bhijoya dUri karavAvai, gaMdhodika sarIra ke lAvai // 1355 // phuni prAbhUSaNAdi vahu dhAre, kesa vAya yaha kriyA vicArai / paMcama varSa upAdhyA jainI, kI kari pUja bheTa suSa dainI // 1356 // paThaNa kAji vAlaka hi milhAvai, vo UMkAra liSi tAhi diSAvai / phuni akSira tApai liSavAI, tAhi kriyA lipi kahiai bhAI // 1357 // varSa pAThaveM pai vidhi kara, vrahmacaryavarta kauM dhrai| rAja-putra vini brAhmaNa vaisya, bhiSyA kauM aMtahapura paisya // 1358 // lyAvata tA madhi prabhu ke jAya, kachu cahoDi Apa phuni SAya / kriyA caudahI yaha upanIti, tA pIche ava sunahu na mIta // 1356 // kaTi ke trivalI mauMjI vAMdhe, Uru dhoti lAMga vina saadhai| . sIsa aMgochA vAMdhe nyArau, hRidai janeU ruci sauM dhArau // 1360 // ai Thauhara sava cinhata karaI, vahuracau paMca aNuvRta dhrii| dAMtiNa kara na le tAvUlaiM', uvaTaNasauM nhAvai nahI bhUlai // 1361 // SATa na sovai aMnya sarIra, tAhi saparasai nahi guNa dhIra / brahmacarya pAlai guraNa vaDhe, jau lauM yaha vidyA kauM paDhe // 1362 // brahmacarya yaha kriyA kahAta, jAMni paMdrahI yAkauM bhAta' / varaSa solahai Upari javeM, divasa jAta kariye yauM taveM // 1363 // devAdika kI pUjA karikai, guru ko pAgyA ura maiM dhari ke| karI pratagyA so sava tyAgeM, vastrAdika dhAra anurAgeM // 1364 // pitA pakSa' kula kahie soI, siMha kula dharma mAjhi rata hoii| vRtAvatarNa kriyA yaha gahiai, bhaI solahIM suni ava kahiai // 1365 // 2 A vvttnn| 3 bhUla / 1361 : 1 taaNbuul| 1363 : 1 bhraat| 1365 : 1 pkssi| www.jaineit Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 156 pitrAdika kI prAgyA' leya, suta upajana kauM vyAha kareya / tIrthasthAna pUji ghari jAya, kriyA vivAha kahI munirAya // 1366 // dhaMnna dhAnya zrAdi vahu leya, dharma pratagyA hiai dhareya / pitu AgyA taiM darvya upAta, varNa lAbha kiriyA yaha gAta // 1367 // pUjA mahA paMca parakAra, cyAri prakAra dakSi hai sAra / tinakoM karaM bhAva sudha dharai, kulacaryA su kriyA anusare // 1368 // praticAra' kari rahita su dharma, dRDha zruta vRta kiriyA prati parma / tinakauM adhikapaNe taiM bhajai, so gRhIsitA kiriyA sajai // 1166 // sAvadhAna nija suta kauM kareM, dhana aru dharma mAMjhi tataparai / gRhIpaNa sauMpe sava tAhi, zrApa tyAgi abhilASa rahAhi // 1370 // viSayana teM ju apUTho hoya, svAdhyAya maiM nipuna nAMnA upavAsAdika kareM, so prasAMta kiriyA guNa Apa kratArtha paraNau mAnaMta, vAMTi putrakauM dhana saupaMta / tA madhi vaTa kahi kaiM e tIna, ika vaTa dharma mAMjhikari lona // 1372 // ika vaTa ghara maiM Saraca karehu, ika vaTa bhrAta baharaNa ko dehu / kula pravRti zrapaNe kI vahau, sAvadhAna tAkai madhi raho // 1373 // ima samasta paMcana ke vIci, siSyA tinakauM deta samIci / Apa tyAga java gRha kau kareM, so gRha tyAga kriyA guru dharai // 1374 // aika vatra dhari kSulaka' rUpa dhareM su diyA krikSyA anUpa | vastra tyAgahU karaM samasta, jo taji sake na kAyara vakha // 1375 // jAta rUpa sau jo dharai, so jina rUpa kriyA Ucarai / soya | dharai // 1371 // dIkSyA parcha vAsa jo dhareM, mauMni dhAri pAraraNoM karai // 1376 // iSTa sAkha pUraNa hAeN nahI, taulauM mauni dharai guNa gRhI / maunyAdhyAya vRtatva sukriyA // 1377 // vahuracau kareM vizuddhAcarNa' / gura samIpi jo paDhi hau bhiyA, paDhe samasta sAsatara varNa, bhAve solaha bhAMvana saMta, tIrthaMkara kiriyA su bhanaMta // 1378 // 1366 : 1 agyA / 1366 : 1A pratIcArA / 1375 : 1kSyulaka / 1378 : 1 trisudhAcarNa / Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 ] buddhi-vilAsa moSya' sAkha phuni silpa ju sAkha, tinamaiM nipuna hota guNa pAtra / gura AgyA teM dharma susola, tAmaiM sAvadhAna ha DIla // 1376 // gura padasta dhAraNa cita diyA, gura sthAMnabhyupagama so kriyaa| zrAvaga vahari zrAvikA tAhi, muni ajikA satamAraga mAMhi // 1380 // pravRtAvai' jo inakauM jAMni, gaNa poSaraNa kiriyA so mAMni / siSya vulAya prAparaNauM bhAra, tAkauM arpaNa karai su sAra // 1381 // gura-vRti' viSa savani pravanAvai, su guru saMthAnaka prApti kriyAvai / bhAra samasta ju koI samaye, siSya maiM thApi Apa kahuM gamaye // 1382 // ikA vihArI hai guna sanAM, nira mamatva bhAvai bhAvanAM / nAma kriyA ko suniai pAMvana, niramamatva prAtama kauM bhAMvana // 1383 // rAga dveSa taji mana-vaca kAya, bhinna prAtma citavai munirAya / sarva loka mastaga pari saMta, suSamaya tiSTa tapaha bhAvaMta // 1384 // nAMma kriyA ko karauM vaSAMraNa, saMprApati su joga niravAMraNa / mana kI vRtti sarIra ahAra, tinhauM chAMDi lAvai guragadhAra // 1385 // paMca parama-ISTI maiM jAMNa, so kiriyA sAdhana niravAMraNa / prANa chor3i tapa-vala parasAda, svarga lahai se jyA utpAda // 1386 // aNimAdika righi lahi vahutiyA, so iMdropapAda hai kriyA / upajata hI prApati ha audhi, kalasabhiSeSa karai sura soMdhi // 1387 // prAgyA dhArai savahI deva, iMdrabhiSeSa kriyA hai aiv| i~dra jogya dAMna vahu karai, so vidhi dAMna kriyA Ucara // 1388 // svargApaNIta' suSa bhogaMta, manasA pUrvaka vahu guNavaMta / kriyA suSodaya tAhi kahIsa, e sava kiriyA bhaI chatIsa // 1386 // arila : kiMcina mAtra prAyu' vAkI thiti jAMnihai, - tavai deva devAMganAMni te yama khaiN| prIti adhika kari mopeM prAgyA mAnate, upajai iMdra rahau tAtai hita ThAMnate // 1390 // 1376 : 1 mossi| 1381 : 1 prvtaav| 1382 : 1A briti / 1386 : 1 A surgApraNIna / 1360 : 1 A prAya / sonal Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 161 merai sanamuSi bhaI vibhava madhi loka kI, ima siSyA dai karai dilAsA thoka kii| kSimA' bhAva kari ke vibhUti sava tyAgahI2, ___ sohI satagura iMdra tyAga kiriyA kahI // 1361 // soraThA : cavaraNa svarga se jAMni, nara bhavi siva vAMchA kreN| nami sidha tyAgai prAMna, iMdrAvatAra so kriyA // 1362 // chada paddharI : nRpa maMdira varaSata ratana prAya, SaTamAMsa Adi teM dhanadarAya / paTarAMNI kI sevA karevi, sodhanA garbha dai prAdi devi // 1363 // paMcAzcarya va supana prAta, SoDasa subha so mAtA laSAta / pUjA su garbha kI karata deva, so hiririNagarbha kiriyA kaheva // 1364 // janamaiM tava haraSata loka tIna, iMdrANI svarapati svara pravona / vA vAlaka kauM le jAta mera, vaiThAta silA ati svachcha hera // 1395 // SIrodadhi ta bhari kalata lyAta, ika sahasa ATha te tinu nhavAta / svara svarapati utsava' kari viseSa, maheMdra prAbhi kiriyAbhiSeSa // 1396 // vidyA samasta maiM nipuna hota, traya gyAMna svayaMbhU hra udota / iMdrAdi pUji vinatI karata, gurU pUjana kiriyA so mahaMta // 1397 // 1391 : 1 kssmaa| 2 tyaagihii| 3 soii| 1364 : 1 haririNajanma / 1396 : 1 utsv| Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soraThA : varavai : dohA : arila: buddhi-vilAsa pitA samIpi kumAra, pada juvarAja lahai karai / rAja-kAja suSa sAra, so juvarAja kriyA kahaiM // 1398 // kalasAbhiSeSa hoya, rAjani kari prathvI vissai| prAgyA mAnata loya, so svarAja kiriyA bhaneM // 1366 // cakra-lAbha kI vidhi kari, hajava jukta / cakra-lAbha so kiriyA, kahaiM samasta // 1400 cakra ratana' prAgai calai, sAdhata hai SaTa-caMDa / yahai disAMjaya hai kriyA, jItai satru pracaMDa // 1401 // siddhi digavijaya' kari su cakra prAgai dharai, nija nagarI maiM kari pravesa pUjana karai / navanidhi caudaha ratnani kI vahu bhAMti sauM, ichchApUrvaka dAMna deta subha kAMti sauM // 1402 // vahu vAjita vajAya bhUpa abhiSeSa kauM, bhUSaNa prabhu ke dhArata mukaTa viseSa kauN| sakala deva vidyAdhara nRpa mAne tinhaiM, nagara loga caraNAMbhiSeSa kari prabhu gineM // 1403 // hoya nivogI te sava hI sevA kareM, cakrabhiSeSa kriyA praisa~ gura uucreN| vaiThi sabhA madhi prajA dharma aru nyAya maiM, calavA so sAMmarAjya' kiriyAMna maiM // 1404 // rAja karata gyAnodaya se bhAsa javeM, ha virakta dikSyA kauM udima kari taveM / lokAMtika ve deva nivogI prAyaka, kara stuti' phuni var3e putra kauM lyAya ke // 1405 // paraMparAya nimatti bhUpa sava sASika, sISa veta pAliyo prajA subha bhaassikaiN| 1401 : 1 rtn| 1402:1digvijy| 1404 : 1 saMmmarAjya / 1405 : 1 satuti / www.jaineli Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 163 gyAMnI tapasI vRddha taraNI sevA karau, vAraha vRta teM sAvadhAna rahi agha haro // 1406 // prajA dharma maiM rASi ju SitrI dharma hai, so sava vidhi pAliyo yahai jo parma hai| yau~ kahi manavAMchita de dAMna su cAra hai, ___ svarajuta vana maiM jAya tarja sava parigrahai // 1407 // siddhana kauM nami paMca-muSTi kari locakauM, pariniHkrAMta sukriyA jAMni taji socauM / dvividhi dhAri tapa jina kalpI' je hoya hai, kSipaka zreriNa caDhi sukala dhyAna kauM jo yahai // 1408 // dhyAna agni se aTavI karmA rUpa jo, . bhasma karai aMtama laya thakI svarUpa jo| kevala gyAMna pragaTa ha jaga sava pUjahI, saMmmaha joga kriyA yaha gura kauM sUjhahI // 1406 // kevala gyAMna samai iMdrAdika prAya ke, samosaraNa vasu prAtahArya sura cAya kaiN| vAraha sabhA sa~yukta dharma upadesa de, __ so prAtyakriyA gura kahI hamesa te // 1410 // dharma-cakra prAga hva karata vihAra kauM, nimati dharma upadesa rdaina subhakAra kauN| so vihAra kiriyA hai vahuracauM ava sunauM, taji vihAra kari daMDa kapATa pratara manauM // 1411 // roka kAya vacana ke joga su jAniyeM, joga tyAga kiriyA yAkauM phcaaniyeN| manojoga kauM roki prakRti' karmanu taraNI, kahaiM picyAsI e aghAti yAko suraNI // 1412 // tinakauM kSaya kari kriyA rahita sava hoya ke, pada prApati niravANa hota suSa moya ke| 1408 : 1. klpii| 2Sipaka / 1412 : 1. prakrati / www.jaineli Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 ] buddhi-vilAsa agni vRtti yaha kriyA kahI guradeva jU, ___sarva tarepana kriyA kahI hai aiva jU // 1413 // dohA: pUrava bhava maiM jIva jiha, samakita pUrvaka dhrm| sAdhyau socaya ke lahata zrAvaga ke ghari janma // 1414 // vaha zrAvaga ha dharmayuta' so ai kriyA sadhAta / garbhAnvaya kauM Adi de, vAlaka kauM viSyAta // 1415 // phuni dIkSyAnvaya kahata hauM, pATha aura caaliis| tina kriyAni kI vidhi kahauM, je bhASI jagadIsa // 1416 // chada paddhari : pahalai samasta hiMsAdi tyAga, so kahahi mahAvrata je sabhAga' / phuni karai tyAga hiMsA sathUla 2, so kahai aNuvRta yaha samUla // 1417 // dIkSyAnvaya ke ai bheda doya, tina sAdhana kauM sanamuSa ju hoya / tAkauM muni de upadesa yeha, avatAra kriyA hai prathama teha // 1418 // caupaI : jo mithyAta-jukta bhavi jIva, ha so kAraNa pApa sadIva / sava mithyAta tyAga kari joya, aNuvRta tathA mahAvrata soya // 1416 // dhAracau cAhai tava muni kaneM, tathA gRhasthAcArija bhaneM / tina Dhigi jAya dharma niradoSa, pUcha vahuri karai yaha poSa // 1420 // maiM mithyAta dharma sava tajyau, suddha dharma cAhata hauM bhajyau / tavai mukti mAriga jo saMca, so vatAvahIM taji parapaMca // 1421 // bhagavata muSa teM divi-dhvani bhaI, dvAdasAMga vANI gurgmii| veda purAMNa kriyA cAritra, deva maMtra phuni cinha pavitra // 1422 // sudhi prahAra ina dAtana mAMhi, sAvadhAna rahu saMsaya nAMhi / hai viTaMvanAM dhUrata jeha, mAMnai mati tU nAM saMdeha // 1423 // 1414 : 1 lhaiN| 1415 : 1 jut| 1417 : 1, 2 contains the additional verses. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa tava vaha jIva vacana hiya dharai, dharma pratIta sakala vidhi kareM / gura je pitA su tina tai gyAMna, pAya hRdaya maiM dharaM sujAMna // 1424 yaha avatAra kriyA kaho, garbhAdhAna samAna / mithyA taji sati dharma kauM, gahai suhI mativAMna // 1425 // phuni gurU ke Dhigi gahata jo varata mUla guNa prATha / so vRta lAbha kriyA dutiya, subha gati ko yaha ThATha // 1426 // bahuri hoya upavAsa juta, jina maMdira maiM jAya / samosararaNa de zrAdi kau, maMDala rucira racAya // 1427 // vidhivata pUja karavihI, nami ke zrIbhagavaMta / phuni guru zrAgyA pAya nija, prabhu sanamuSa vaiThaMta // 1428 // zrAvaka paraNa taraNI, de guru saMgha su sASi / phuni kari mudrA paMca guru, parasata sira gura bhASi // 1426 // mastagi melhai zrAsiSA deta maMtra naukAra | dUri karaNa kauM pApa sava, phuni jaba hota saMvAra // 1430 // guru kI zrAgyA pAya dhari, karata pAraNoM jAya / sthAna lAbha kiriyA yahai, tratiya kahI munirAya // 1431 // nija gRha mithyA deva hra suDhigi jAya kaiM, arila : dohA : soraThA : 1432 : 1 so aba / 1436 : 1 dRDha / maiM pUje vahu kAla prajAM parAya kaiM / kahai su' tuma nIkasau hamAre gehateM, laI hauM pUjauMgo deva doSa vini dehateM // 1432 // pratagyA aiha, jainideva - gura-sAsatara / namihauM guNani pracheha, caturatha yaha garaNa graha kriyA // 1433 // kriyA vahuri upavAsa, ina pUrvaka sAsata surauM / pUjArAdhya kriyA su, paMcama yaha bhASI gurani // 1434 // hota puMnya kau vaMdha, so kAraraNa vidhivata sukheM / sAthai karai suchaMda, puMnyavaMdha kiriyA yahai // 1435 // sukai sAstra aneka kriyA mAMbhi zrati driDha rahe / gahaiM pratagyA Teka, so draDhacaryA hai kriyA // 1436 // 9 [ 165 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 ] arila : dohA : soraThA : dohA : chada : buddhi, vilAsa dhArai pratimAM joga, so kiriyA upayoga, jAMni lehu yaha paravI ke upavAsa nisi / sASi deva guru-sAstra taNI taiM vastra le, dhAri janeU zrAvaga ke ghaTa karma je / gotra jAti deM Adi aura dhAre gunI, zrAI // 1437 // yaha upanIti kriyA zrI guramuSa taM bhanI // 1438 // pUrvokta kari, jaini-graMtha vratacaryA abhyAsa / karaM suvRtacaryA kriyA, jAMni lehu bhavi tAsa // 1436 // 1444 : 1 tohi / paDhikai sAstra samasta, gura zrAgyAteM paharaI / bhUSaragAdi subha vastra, kiriyA vratAvatAra yaha // 1440 // pahalI paraNI vAMma kau, bahuri vivAha kareya / saMsakAra ke rUpaso, kriyA vivAha sAstra nikasya vAhi kujauMni taiM jina samakita graharaNa kiyau zraveM sava bhUSaNAdi pahare bahuri, nija tiya bahuri vivAha kriyA karI tAteM varNa lAbha mo jogya dharo suriMga zrAvaka kareM prasaMsA tAsakI, vidhi-vidhi sauM mahA jogya tU hai su zrava jAtI bhojanAdi saMbaMdha maiM, tuhi' karrAha na deta dilAsA adhika so kiriyA yaha varNa-lAbha hai terahau phuni suragahu pUjA jina pAcheM kara zrAvagani var3e bar3e ikaThe kareM yaha zraraja tuma samAna mo karahu maiM zrAvaga vrata dAMna diye guruseva kiya mithyAta nivAre // 1442 // pAaiM / laSAMaiM // saMskArA / kaheya // 1441 // zrAgyA vulAvai / karAve // dhAre / avasArA // 1443 // savahI / tavahI // vyauhArA / nyArA // / 1444 // jAgauM / vaSAMraNoM // Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dohA : cara : dohA : soraThA : dohA : buddhi-vilAsa ina sivAya paiMtIsa haiM dokSyAnvaya so garbhAnvaya sama sakala kiriyA guNa terrar fariyA sakala, varanI ava kartRnvaya sAta suriMga, je bhASI pitA vaMsa subha kula kahai, mAtA vaMsa tinakai le jo janma so, kriyA sajAtti zrAvaka ke SaTa karma maiM, taji mada hU~ dayApUrvaka so kriyA, samo sa jina mudrA ghari bhAMvanAM, pUrvaka pArivrAjya kiriyA yahai, tojI hai 1447 : 1 ju jAti / 1452 : 1 zrahetya / zraThatAlIsa / kiriyA / bhariyA // 1445 // [ 167 jagadIsa // 1446 // sujAti' / kahAti // 1447 // joratva / tapa ju kareya / grahasthatva || 1448 // suriMga leya // 1446 // tapa vala taiM jo prAMraNI iMdra ju hoya / so sureMdra kiriyA kahisa bhani loya // 1450 // cakra ratana muSi pAvaya jo ridhi rAja / so kiriyA varatI hai gura sAMmrAjya // 1451 // samosaraNa zrAdika hra paMca kalyANa / de dharmopadeza kriyA Arhatya' jAMraMga // 1452 // kSaya karikai saba karma kauM, rUpa niraMjana tAsa / loka siSara tiSTai su yaha, pariniHvratti kriyAsa // 1453 // kartRnvaya jo sAta kriyA, su pUrava punya teM | prApati hvare bhrAta, tAteM sAdhau dharma jina // 1454 // sAdhe te jina dharma, puMnya hota prati hI pracura / tAteM padaI parma, pAvata ima zrIjina kahI // 1455 // kriyA aikasau prATha kau, konhoM kachuka varSAMraga / sAdhau vidhivata bhavi sakala, laSi ke zrAdi purAMNa // 1456 // zrAmaiM to cakrI bharata kriyA zrAdi upadesa | presa donhau hai sarvAni, je haiM zrAvaka mesa // 1457 // Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 ] buddhi-vilAsa va kiteka to karata haiM, kitI miTi gaI cAla | tAteM sadhai su kIjiye, samai samabhi ke hAla // 1458 // zratha jIva pAMca bhAvamaya pravRtai' tAke bheda tarepana te guraNa-sathAnakana maiM kete kete pAiai tAkau kathana dohA : bhAva tarepana bheda kari, hota su mAnauM sAMca | hai sarUpa yA jIva ko mUla bhAva ai pAMca // 1456 // upasama vyAyaka doya ai, ika kSyo sama mAMni / uda yeka cava' paMcamauM, pAraraNAmi kahi jAMni // 1460 // caupAI : tinake bheda tarepana hoya, tAkI vidhi sunie~ bhavi loya / upasama ke bheda pavitra, ika samakita dUjau cAritra' // 1461 // kSyApaka ke nau bheda pramAMna, samakita cArita darasana gyAMna / lavadhi pAMca dAMna lAbha hai, bhogapabhoga vIrya yauM kahai // 1462 // kSyopa sama ke bheda aThArA, samakita cArita saMjama dhArA / lavadhi pAMca zrAgeM jo bhASI, dasa upayoga jAMni abhilASI // 1463 // tAmaiM darasana jAMnauM tIMna, cakSyu zracakSyu pravadhi paravIna / gyAMna sAta jAMnoM gunamaI, mati zruti avadhi sumana parajaI // 1464 // kumati kuzruti kuvadhi kugyAMna, bheda aThAraha bhaye pramAna / zrava suni uda yeka ke bheda, hai ikavIsa laSau vina' veda // 1465 // sidhi saMyama mithyA darasana, veda tIna tAkI vidhie suna / satrI purasa napuMsaka jAMnahu, cyAri veda gati ke ai mAMnahu // 1466 // deva maniSa ' tira yaka nAra kI, zrava vidhi suni kaSAya cyAri kI / krodha mAMna sAyA lobha hai, lesyA SaTa tAkI vidhi kahai // 1467 // asubha kRSNa zrara nIla kapota, subha hai pIta padama sukalota / bheda pAragAmika traya jAMna, jIvatu bhavitu prabhavitu vaSAMna // 1468 // 1456 : 1 pravarateM / 1460 : 1 cau / 1461 : 1 caritra | 1462 : 1 nava / 1465 : 1 vini / 1467 : 1 manuSi / Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soraThA : buddhi-vilAsa bhae tarepana yeha, bheda su guraNathAMnakana madhi / hota jIvakai jeha, jahAM-jahAM so vidhi sunahu // 1466 // laSAta / vIsa // 1475 // sugyAMna / caupAI : pahalI guNasathAMna mithyAta, tahAM bhAva cautIsa kSayopasama ke tau dasa rahaiM, bheda tAsa ke ai niravahaiM // 1470 // cakSyu - pracakSya e darasana doya, lavadhi pAMca kahi prAyo soya / kumati kuzruti kubudhi kugyAMna, e dasa bheda bhayeM mativAMna // 1471 // uda' yeka sava bhAva ikIsa, pAraraNAMmi trayabhAva kahIsa / sarva bhAva cautIsa jatAai, sAsAdana vattosa vatAai // 1472 // dasa tau kSayopasama ke vai hI, bhavitva' vini pararaNAMmika dvai hI / vIsa bhAva uda yaka vatAta, sava maiM ghaTyo aika mithyAta // 1473 // mizra ju' guraNasathAMna tIsarau, dUje sama vattIsauM dharau / cothe pravRiti bhAva chatIsa, praudayeka ke tau vai dvAdasa kSayopasama ke jAMna, darasana tIna suttIna lavadhi pAMca janoM tai hatIka, samakita juta vAraha vyApaka upasama samakita doya, bhAva pAraNAmika desavirati paMcama guraNayAMna, tIsa aika tasu bhAva upasamakSyAyaka samakita haiM, bhAva pAraraNAmika kSayopasana ke terA jAMnauM, vAraha tau caturthasama ika saMjama ai terA bhaye, auda yeka ke caudA cyAri kaSAya veda haiM tIna, gati tirajaMca maniSa dvai subhalesyA traya prasidhi pragyAMna, ai ho' bhAva caturdasa jAMna / ai tau bhaye bhAva ikatIsa, paMcama taraNeM su kahe kavIsa // 1480 // chaThau hai pramatva guraNayAMna, bhAva tIsa ika tAmaiM jAMna / upasamakSyAyaka samakita doya, bhAva pAraNAMmika dvai hoya // 1481 // 1472 : 1 avada / 1473 : 1 abhavitu / 1475 : 1 missing t 1476 : 1 tahatIka / 1480 : 1I / 1481 : 1 prabhatta / 2 avirata / [ 166 ai ThIka // 1476 // soya / pramAna // 1477 // haiM / mAnauM // 178 // kahe / lIna // 1476 // Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 ] buddhi-vilAsa kSayopasama ke caudaha lIna, cyAri su gyAMna sudarasana tIna / lavadhi pAMca ika saMjana kahauM, samakita ika jAMnauM caudahauM // 1482 // audayeka ke terA bhAya, jAMni vedatraya cyAri kaSAya / asidhi agyAMna sulesyA tIna, gati hai manuSi sunahu paravIna // 1483 // apramatva sAtamauM kahaiM, ikatIsauM vaihI guna ghaiN| aSTama kahaiM apUrava karNa, upa-samakSayaka zreriNa juta varNa // 1484 // tAmaiM bhAva kahai guraNa tIsa, upasama ke tau doya kahIsa / kSyAyaka ke dvai jAMni vicitra, ika samakita dUjo cAritra // 1485 // kSayopasamake bheda ju bArA, lavadhi pAMca traya darasana saaraa| cyAri su gyAMna aura hU ganiaiM, audayeka ke gyArA bhaniyeM // 1486 // veda tIna aru cyAri kaSAya, gati hai manuSi prasiddhi vatAya / lesyA sukala su aika svagyAMna, doya pAraNAmika ke jAna // 1487 // navama thAMna anavitti karaNavai, aSTama mAphika bhAva paraNavai / dasamauM guNasathAMna yaha bhASyau, sUkSama aMtarAya' abhilASyau // 1488 // tAmaiM bhAva kahe teIsa, upasama ke tau doya lahIsa / kSyAyaka ke dvai aura vatAta, samakita cArita ai guragAta // 1486 // kSayopasamake bhAva su bArA, aSTama mAphika jANauM sArA / audayeka bhAva ai pAMca, asidhi agyAMna manuSi' gati vAMca // 1460 // lesyA sukala lobha tucha kahe, bhAvapAraNAMmika dvai vahai / hai upasAMta moha gyArahauM, bhAva ikosa tAsa madhi kahauM // 1461 // dasamAM tai' dvai ghATi vicitra, tvacha lobha kSAyAyakara cAritra / SINamoha dvAdasa mauhata hai, kSyAyaka dvai cArita samakita hai // 1462 // kSayopasamake vArA bhAve, dasama samAMna jAMni gura gAveM / audayeka cava' asidhi agyAMna, lesyA sukala manuSa gati jAna // 1493 // bhAva-pAraNAmika ke doya, bhAva vIsa yAmai sava hoya / sajoga kevali hai teramauM, caudaha bhAva tAsa bhavinamauM // 1464 // 1488 : 1 sAMparAya / 1460 : 1 manuSa / 1462 : 1 taam| 20 vyaayk| 1463 : 1 cu| www.jainel Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 171 navaSyAyaka aUdayaka tIna, asidhi manuSi-gati vahuri sulIna / lesyA sukala tahAM jo kahI, bhAva pAraNAMmika va vahI // 1495 // hai ajoga kevali cauMdahauM, teraha bhAva tAsa madhi kahauM / vina lesyA terahAM samAna, sava caudaha guraNathAnaka mAMna // 1466 // chappai : prathama mAMjhi cautIsa dUsarai jAni vatIsauM / tIje maiM battIsa caturthama kahaiM chatIsauM // paMcaSaSTa saptamaiM bhAva ikatIsa hota haiN| aSTama maiM guNatIsa navama sohI udota haiN| teIsa ikosa su vIsa phuni, caudaha teraha jaaNnie| ima guraNa-sathAMna sava caturadasa, maddhi bhAva pahacAMniai // 1465 // dohA : ina bhAvana maiM jIva yaha, guNa thAMnakana majhAri / pravRta' subhASI yahai, so bhavi lehu vicAri // 1498 // atha karma prakrati aika sau aThatAlIsa maiM tresaThi bipai tava kevala-gyAMna upajai tA pari kathana caupaI : aSTakramanu kI prati sunIsa, sarva aika sau aThatAlIsa / tinamaiM vesaThi pipihai javai, kevala-gyAMna udai ha taveM // 1466 // dohA : prakrati tIna aru sAThi ko, nAsa bhayo jiha roti / chaMda paddharI maiM kahyau, so deSau kari prIti // 1500 // caupaI : cauthai gunathAMnaka naraka Aya, paMcama tirajaMca ju prAya jaay| ava sunahu sAtaveM kahahuM bheva, vasu-prakrati gaI tahAM jAMni aiva // 1501 // anatAMnavada caukariya jAMni, mithyAta tIna svara prAyu mAMni / nava maiM SaTatIsahi gaI aima, bhASI Agama-paramAraNa tema // 1502 // gati naraka vahuri tirajaMca joya, ai hI gatyAMnapUraviya doya / aikiMdrI' jAti kiyau niSeda, phuni thAvarapanauM diyo ucheda // 1503 // vikalatraya nidrA pravala tIna, Atapa udota sUkSama' tu hIna / pratyASyAna ju caukariya jAya, aparatyASyAna su cava palAya // 1504 // 1498 : 1 prvrt| 1503 : 1 ekendrii| 1504 : 1A sUSima / Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 ] buddhi-vilAsa vini lobha saMjvalana caukarIsa, nava no kaSAya aprajApatIsa / saMjvalana lobha dasavai vaSAMni, SaTadasa bhASI dvAdasama thAMni // 1505 // gyAMnA-varanI kI jAMni pAMca, phuni aMtarAya ko pAMca saaNc| drasanA varanI kI SaTa kaheya, cakSudarasana2 nidrA dvai tajeya // 1506 // ina gaye pragaTa hva suddha gyAMna, kevala darasana suSavala mahAMna / tAkI mahimAM ko pAra nAhi, vudhana-valahu ta~ bhASI na jAhi // 1507 // dohA : jarI jevarI-sama rahI, prakrati picyAsI jAna / ai jiMha samai pipa javai, prabhu pahuceM niravAna // 1508 // asaiM yaha varanana kiyau, graMthana ke anusAra / kriyAbhAva karmanu prakrati, bhavijana kauM hitakAra // 1506 // atha padmanaMdi pacIsakA tena uktaM dAMnAdhikAra-varnana dohA : prANani ta~ pyAro daravi, ba vahu kiye upAya / tAkI gati hai dAMna subha, aura kugati ke dAya // 1510 // hva supAtra vahuracauM duSI, bhUSe rogI dIna / jaisau ha jiha jogya laSi, dIje dAMna pravIna // 1511 // dAMna dayA tapa vrata niyama, saMjama prabhu gur-bhkti| karivo jogya gRhastha kauM, jaisI ha nija sakti // 1512 // kavi-laghutA-varnana kuMDaliyA : varanyau buddhi-vilAsa yaha, gRthAdika-anusAra / hai jina-dharma anUpa kI, caracA yAmaiM sAra // caracA yAmaiM sAra, paDhe aru suneM jaaskauN| gyAMna hota ati gahaiM nahI, mata prAMna tAsakauM / par3hi suni sAdhai dharma, tinhaiM bhavasAyara trnyauN| 'vaSatarAma kula sAha, vudhi mAphika yaha varanyauM // 1513 // dohA : graMtha navala racanAM karI, bhavijana kauM suSadAya / hasahu na mokauM kavi navala, navala viMga' upajAya // 1514 // 1506 : 1 dRsnaa| 20 cakSyudarsana / 1513 : 1 'vaSatarAma so mati pramAna, kacha yaka yaha varanyauM / 1514 : 10 vigi| www.jaineli Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa - [ 173 hai vilAsa yaha buddhi ko, vuddhivAMna bhavi-heta / gahi kubuddhi nidau na laSi, caracA sutrudhi-niketa // 1515 // jo laSihI yA graMtha kauM, tau paramata jaga mAMhi / tinata nAhi ThigAya hau, vai tumakauM na hasAMhi // 1516 // ai bhavi-zrAvaga-dharma kI, jukti dharI yA mAMhi / adhyAtama siddhAMta toM, sAdhana munI karAMhi // 1517 // " bhavi-kavi sauM yaha vInatI, cUkyau hUM kachu tAhi / lehu sudhAri vicAri kaiM, araja mAMnimo cAhi // 1524 // saMvata aThAraha sataka, Upari sattAIsa / mAMsa mAMgisara paSi sukala, tithi dvAdasI lahIsa // 1525 // naSikta azvanI vAra guru, subha mahurata ke maddhi / graMtha anUpa racyo paDhe, hai tAkauM sava siddhi // 1526 // iti zrI buddhi-vilAsa nAma graMtha saMpUrNa // liSaMta vaSatarAMma sAha zubhaM bhavat // f / / zrI // ||shrii // ||shrii // ||shrii // ||shrii|| paMDitajI zrI jaicaMdajI kI pusataga najari kIyo saMvata 1832. 1517 : 1missings TA. After 1517 the remark: '6 upari vadhyA // 23 // ' +VS1827 (A.D.1770). *B contains 1523 verses in all. The discrepancy is due to certain interpolations and wrong numbering from which both the copies suffer. 41 Colophon in B is as follows: iti zrI vuddhi-bilAsa nAma graMtha saMpUrNam / zrubhaM bhavat // saMvata 1863 kA mitI prAsoja zrukla : somavAra liSAitaM jIvaraNarAMma sAha beTA baSatarAma kA dasakata syaujIrAma bhAvasA kA liSavA mai asuddha SoTa hoya to suddha kari lojyau pATha mAphika liSAitaM jyau vAcaM sUrNa sUNAve tyAMne jathA jogya vaMcIjyo zrIrastU kalyANamastu / ||shrii|| 1 ||shrii // 2 // zrI // 3 ||shrii // 4 ||shrii|| rstuu| Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ APPENDIX: 1. Comparative Statement Explaining The Movement of the Verse-Order in 'A' and 'B' Verse A Verse B 11- 16 8- 16- 26- 18 28 36 28- 35 36- 45 46-- 56 57- 68 66- 73 74-- 82 83- 61 62-- 97 66- 108 106- 116 120-- 126 130- 136 140-148 146- 158 156- 166 170- 176 177-187 188- 200 201 - 214 215- 225 226- 236 237-246 73- 77 78- 84 85- 62 63-- 68 69-106 107- 117 118- 127 128- 137 138-- 145 146- 156 157 - 167 168- 175 176- 184 185- 164 195- 204 205--- 215 216- 225 227- 236 237-245 Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa [ 175 Verse A 247-255 256- 264 265-- 275 276--- 289 260- 266 300-314 315--- 325 326- 337 338- 351 352-- 356 360-372 373- 384 385- 366 367- 406 410-- 424 425- 436 437-446 450- 456 457-464 465- 474 475- 482 483- 462 463- 502 504-508 506-515 516- 526 526- 537 538-548 546-560 Verse B. 246--- 254 255- 260 261- 265 266- 274 275-- 284 285- 263 264-- 301 302- 312 313- 316 320- 330 331- 336 340-351 352-- 358 356- 366 370- 381 382- 362 363-403 404- 416 417 -- 426 430- 441 442- 455 456- 460 461- 471 472-- 481 482-489 460- 500 501-507 508- 512 513- 518 Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 ] buddhi-vilAsa Folio Verse A Verse B 56 ur GRANA 516-526 527- 538 536-550 551- 561 562 - 575 576-584 585-566 567-606 607- 617 618- 625 626 - 638 636- 650 651- 658 656-665 666-677 678-688 686-666 700- 710 711- 721 722-733 ES 561-- 572 573-582 583-- 563 664-- 603 604-613 614- 620 621- 632 633-- 645 646- 654 655-662 663- 673 674- 686 685-697 698 - 707 708- 718 716- 731 732- 741 742 --- 752 753- 765 766 - 776 777-788 786-802 803- 811 812-823 824-835 836-846 850-863 864-876 877-861 70 73 74 75 734-745 77 746-754 78 76 80 755-766 767-778 oo- oeo 761-803 804-- 812 813-824 825- 837 Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Folio 85 86 87 88 86 60 61 62 63 64 65 6 67 68 66 100 101 102 103 104 105 106 107 108 106 110 111 112 113 114 buddhi-vilAsa Verse A 862 - 604 605-- 617 618- 631 632 - 643 644-- 654 655 - 665 66- - 676 680 - 665 Ee6-1003 1004-1014 1015 - 1022 1023-1034 1035-1044 1045 - 1055 1056 - 1063 1064-1074 1075 - 1086 1087 - 1064 1065 - 1106 1107 - 1111 1112 - 1115 1116 - 1122 1123 - 1128 1126 - 1136 1137 - 1147 1148 - 1156 1157-1166 1167-1173 1174 - 1184 1185-1165 [ 177 Veres B 838- 850 851 - 864 865-875 876 - 860 861- 605 606- 616 e20- 633 634 - 648 646- 657 658- 668 666-676 680 - 664 665-1007 1008 - 1016 1020 - 1027 1028 - 1038 1036- 1050 1051-1060 1061--1072 1073 - 1084 1085-1063 1064 -1103 1104 - 1111 1112 - 1116 1117-1123 1124-1126 1130-1136 1137-114e 1150 - 1160 1161-1170 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi-vilAsa 178 ] Folio. Verse A Verse B 115 116 117 118 116 120 121 0.MOM 122 123 124 125 126 128 126 130 131 1166-1203 1204-1210 1211-1216 1220-1230 1231-1236 1240-1247 1248-1260 1261-1273 1274-1282 1283-1261 1262-1303 1304-1314 1315-1327 1328-1333 1334-1344 1345-1354 1355-1364 1365-1374 1375-1385 1386-1394 1395-1403 1404-1411 1412-1422 1423-1430 1431-1441 1442-1450 1451-1462 1463-1473 1474-1484 1485-1464 1465--1502 1503-1512 1513-1516 1171-1177 1178-1188 1186-1200 1201-1207 1208-1215 1216-1226 1227-1238 1236-1247 1248--1260 1261-1275 1276-1285 1286-1265 1266-1307 1308-1316 1320-1332 1333-1340 1341-1352 1353-1363 1364-1374 1375-1386 1387-1367 1398-1408 1406-1417 1418-1426 1430-1442 1443-1451 1452-1465 1466-1476 1477-1488 1486-1466 1500-1508 1506-1516 1520-1523 134 135 137 136 140 141 142 143 144 145 147 Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ERRATA INTRODUCTION Page 1 Line 6 Page 1 Line 7 Page 2 Line 4 Page 4 Line 11 Page 4 Line 12 Page 4 Line 19 Page 4 Line 20 Page 4 Line 33 Page 5 Line 3 Page 5 Line 4 Page 5 Line 5 Page 5 Line 27 Page 6 Line 7 Page 6 Line 29 Page 6 Line 30 Page 6 Line 33 Page 6 Line 35 Page 6 Line 36 Recurring Read 'Vuddhi' for 'Buddhi'. Read 'Saha' for 'Saha'. Read 'Saha for Saha', Read 'We should' for 'We can'. Read 'speculation' for 'speculations'. Read 'in simple' for 'into a simpler'. Read 'others' for 'the like'. Read 'into the picture' for 'into picture'. Read Jaipur' for 'the Jaipur'. Read 'with which' for 'in which'. Read 'any case' for 'every case'. Read 'deeds' for 'faultless deeds'. Read 'princes' for 'princess'. Read 'author' for 'auhor'. Read aig oft' for 'atz deft'. Read 'Shaivas' for 'Vaisnava'. Read 'Shaiva' for 'Vaisnavas'. Read 'Shaivas' for 'Vaisnava' Read 'Saha' for 'Saha'. TEXT Page 1 Opening line Read 'afe-faqta' for 'afe-faara'. Page 172 Line 18 Read 'af-faqta' for 'afg-aara'. Page 173 Line 13 Read afa-fara' for afe-fanta'. Page 173 Line 23 Read a fanfaara' for 'afe-facta'. N.B. : There are certain glaring tendencies marked in both the manuscripts e.g. A sticks to 'a', B to a; A uses ater, B-alet, A uses a; Band so on. The appropriate title of the work is "Buddhi-Vilasa", similarly, 'Saha' and 'Saha,' both are in use. However, the reader may substitute 'Saha' for 'Saha', but for 'Bakhata', the use of 'Vakhat' sounds rather strange and hence I have used 'Bakhata' during the entire course of my Introduction etc.-Ed. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PUBLICATIONS Upto February, 1964. RAJASTHAN PURATANA GRANTHAMALA (General Editor-Padmashree MUNI JINAVIJAYA, Puratattvacharya) Hon. Director, Rajasthan Oriental Research Institute, Jodhpur. I. Praman-manjari by Sarvadeva, ed. by Pattabhiram Shastri. 2. Yantraraja-rachana: ed. by Late Pt. Kedar Nath Jyotirvid. Rs. 1.75 3. Maharshikul-vaibhavam Pt. I by Late Vidyavachaspati Madhusudan Ojha, ed. by Mahamahopadhyaya Pt. Giridhar Sharma Chaturvedi, Rs. 10.75 4. Maharshikul-vaibhavam Pt. II, Text: by Late Vidyavachaspati Rs 4.00 Madhusudan Ojha, ed. by Pradyumna Ojha. 5. Tarkasangrah by Annam Bhatt, ed. by Jitendra Jetli, M A., Ph. D. Rs. 3.00 6. Karakasambandhodyota: by Rabhas Nandi, ed. by H. P. Shastri Rs. 1.75 M. A, Ph. D. 7. Vrittidipika: by Mani Krishna Bhatt, ed by Late Pt. Purushottama Sharma Chaturvedi, Rs. 2,00 Rs. 2,00 8. Shabdaratnapradipa: ed. by H. P. Shastri, M. A., Ph D. 9. Krishnagiti: by Somanatha, ed. by Priyabala Shah, M. A., D Litt. Rs. 1,75 Rs. 1.75 D. Litt. 10. Nritta-sangrah ed. by Priyabala Shah, M. A., D. Litt. 11. Shringaraharavali : by Shri Harsha Kavi, ed by Priyabala Shah, M.A., Rs. 2.75 12. Rajvinod Mahakavyam by Udairaj, ed. by G. N. Bahura, M. A. Rs. 2.25 13. Chakrapanivijaya Mahakavyam by Lakshmi Dhar Bhatt, ed. Rs. 3.50 by K. K. Shastri. 14. Nrityaratna-Kosha Pt. 1: by Maharana Kumbhakarna Deva, ed. Rs. 3.75 by Prof R. C. Parikh, Ahmedabad. 15. Uktiratnakar by Sadhu Sunder Gani, ed. by Padmashri Muni Rs. 4.75 Jinavijaya, Puratattvacharya: 16. Durgapushpanjali: by Late Mahamahopadhyaya Pt. Durga Prasad Rs. 4.25 Dvivedi, ed. by Ganga Dhar Dvivedi. 17. Karnakutuhal and Shri Krishnalilamritam: by Mahakavi BholaRs. 1.50 nath, ed. by G. N. Bahura, M. A. 18. Ishvarivilasa Mahakavyam by Kavikalanidhi Shri Krishna Bhatt, Rs. 11.50 ed, by Bhatta Mathuranath Shastri, Sahityacharya. Rs. 6.00 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22. 19. Rasadeerghika : by Vidyaram Kavi, ed. by G. N. Bahura, M. A. Rs. 200 20. Padya-muktavali : ed. by Bhatta Mathuranath, Sahityacharya, Rs. 4.00 21. Kavyaprakash : by Someshwar Bhatta, ed. by Prof. R. C. Parikh, Ahmedabad. Pt. I, Rs 12 00 Pt. II. Rs. 8.25 23. Vasturatnakosha : ed. by Priyabala Shah, M. A., D.Litt. Rs. 4.00 24. Dasakantha-Vadham : by late Mahamahopadhyaya Durga Prasad Dvivedi, ed. by Gangadhar Dvivedi. Rs. 4.00 25. Bhuwaneshwari Mahastotram : by Prithvidharacharya, ed. by G. N. Bahura, M.A Rs. 3.75 26. Ratna Parikshadi Sapta Granth Sangrah : by Thakkar Pheru, ed, by Padmashri Muni Jinavijaya, Puratattvacharya. Rs. 9.25 27. Svayambhuchhandas : by Kavi Svayambhu, ed. by Prof. H D. Velankar, Bombay. Rs. 775 28. Vrattajatisamuccaya : by Virhanka, ed. by Prof. H D. Velankar. Rs 5.25 29. Kavidarpana : ed. by Prof. H. D. Velankar. Rs. 6.00 30. Vrattamuktavali : by Kavi Kalanidhi Krishna Bhatta, ed. by Bhatta Mathura Nath Shastri. Rs. 3.75 31. Karnamrit-Prapa : by Bhatta Someshwar, ed. by Padmashri Muni Jinavijaya, Puratattvacharya. Rs. 2.25 32. Padartharatna-Manjusha : by Sri Krishna Misra, ed. by Padmashri Muni Jinavijaya, Puratattvacharya. Rs. 3.75 33. Tripurabharti-Laghu-Stava : by Laghuacarya, ed. by Padmashri Muni Jinavijaya, Puratattvacharya. Rs. 3.25 34. Prakritanand : by Ragu Natha Kavi, ed. by Padmashri Muni Jinavijaya, Puratattvacharya. Rs. 4.25 35. Indraprasatha-Prabandha : ed. by Dashratha Sharma, M.A., D. Litt. Rs. 2.25 36. Kanharde-Prabandha : by Mahakavi Padmanabha, ed. by Prof. K. B. Vyas. Rs. 12.25 37. Kyamkhan Rasa : by Alaf Khan, ed. by Dashrath Sharma, M.A., D Litt and Agar Chand Nahta. Rs. 4.75 38. Lava Rasa : by Gopaldan Kaviya, ed. by Mehtab Chand Khared, Jaipur. Rs. 3.75 39. Vanikdas-ri-Khyat : ed. by Narottamdas Swami, M. A. Rs. 5.50 40. Rajasthani Sahitya Sangrah Pt. 1 : ed. by Narottamdas Swami, M.A. Rs. 2.25 41. Rajasthani Sahitya Sangrah Pt. H : ed. by P. L. Menaria, M.A., -- Sahitya Ratna, Rs. 2.75 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42. Kavindra Kalpalata : by Kavindracharya Saraswati, ed. by Shrimati Lakshmi Kumari Chundawat. Rs. 2.00 43. Jugal Vilasa : by Maharaja Prithvi Singh, ed. by Shrimati Lakshmi Kumari Chundawat. Rs. 1.75 44 Bhagat Mala : by Charan Brahma Das Dadupanthi, ed. by Udairaj Ujjwal. Rs. 1.75 45. A Classified List of Manuscripts Pt. 1.: R.O.R.I. Jodhpur Rs. 7.50 . A Classified List of Manuscripts Pt. 11 : R. ORI, Jodhpur by G. N. Bahura, M.A. Rs. 12.00 47. A List of Rajasthani Manuscripts Pt. 1: RO. RI. Jodhpur, ed. by Padmashri Muni Jinavijaya, Puratattvacharya Rs. 4 50 48. A List of Rajsathani Manuscripts Pt 11 : ed by P. L. Menaria, M.A., Sahitya Ratna. Rs. 2.75 49. Munhta Nensi-ri-Khyat (in 3 parts) : by Munhata Nensi, ed. by Badri Prasad Sakaria. Pt. 1. Rs. 8.50 Pt. Il Rs. 9.50 Pt. III Rs. 8.00 50. Raghuwar-Jas-Prakash : by Charan Kishanji Adha, ed. by Sitaram. Lalas. Rs. 8.25 51, Veer Van : by Dhadhi Badar, ed. by Shrimati Lakshmi Kumari Chundawat. Rs. 4.50 52. A Catalogue of Late Purohit Harinarayanji, B.A, Vidya bhushan Manuscripts Collection : ed. by G. N. Bahura, M.A., and L. N Goswami. Rs. 6.25 53. Sooraj Prakash : by Charan Karnidan Kaviya, ed. by Sitaram Lalas. Pt. 1 Rs. 8.0C Pt. II. Rs. 9.50 Pt. III. Rs. 9 75 54. Nehtarang : by Budh Singh Hada, ed. by Ramprasad Dadheech, M.A. Rs. 4.00 55. Vasanta Vilasa Phagu : ed by M. C. Modi, Bombay. Rs. 5.50 56 Matsya Pradesh Ki Hindi Sahitya Ko Den : by M. L. Gupta, M.A., Ph.D. Rs. 7.00 57. Rajasthan Men Sanskrit Sahitya Ki Khoj : by late Prof. S. R. Bhandarkar, tr. by Brahma Dutt Trivedi, M.A., Sahityacharya, Rs. 3.00 58. Samadarshi Acharya Haribhadra : by Pt. Sukhlalji, Ahmedabad. Tr. by Prof. Shanti Lal Jain, M.A. Rs. 3.00 59. A Catalogue of Sanskrit and Prakrit Manuscripts in the Rajasthan Oriental Research Institute (Jodhpur Collection) Pt. 1: ed. by Padmashri Muni Jinavijaya, Puratattvacharya, Rs. 37.50 60. Buddhi Vilasa : by Bakhat Ram Saha, ed. by P. D. Pathak M.A. Rs. 3.75 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Private & Personal use only