Gnatadharmkathanga Sutram Part 03

Author(s): Kanahaiyalalji Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 358

मेरी टी० अ० १६ द्रौपदीचचां
इति । एवं च नामस्थापनयोर्भाव शून्यत्वेनाधारसाम्येऽपि भेदः स्वस्त्रावस्थानकालकृत एव भगवता प्रदर्शितः । यद्यपि गोपालदारकादौ विद्यमानेऽपि कदाचिदनेकनामपरिवर्तनं लोके क्वचिद् दृश्यते, तथा च कालकृतोऽपि भेदो नास्ति, तथापि - बहुशः स्थळे नाम्नो यावत्कथिकत्वमेव दृश्यते, नाम्नः परावर्तनं तु क्वचिद्विरलतयोपलभ्यते । अतोऽल्पस्थलव्यापित्वेन नाम्न इत्वरिकता भगवता न विवक्षिता । नाम्नोऽल्पकालिकताकल्पनेतूत्सूत्रप्ररूपणापत्तिरिति बोध्यम् ।
स्थापना में भावनिक्षेपकी शून्यताकी अपेक्षासे समानता आती है तो भी अपने२ कालकी अपेक्षासे इनमें इस प्रकार भेद अन्तर माना गया है।
शंका- नामनिक्षेप में जो यावत्कथिकता प्रदर्शित की गई है, वह ठीक नहीं है कारण कि हम देखते हैं नामवान द्रव्य-गोपालदारक आदि के विद्यमान रहते हुए भी उस में अनेक नामों का परिवर्तन होता रहता है । कभी उसका " आवश्यक यह नाम होता है, तो इन्द्र " यह नाम रख लिया जाता है । फिर " आवश्यक " इस नाम निक्षेप में यावत्कथिकता कैसे आ सकती है ?
"
46
उत्तर - शंका ठीक है इस प्रकार से विचार करने पर कालंकृत अन्तर यद्यपि उन दोनों में नहीं मालूम होता है तो भी इस बात की यहां पर विवक्षा नहीं है इसका कारण यही है कि यह नामपरिवर्तन अल्पस्थलवर्ती होने से व्याप्य है । यह बात सब जगह नहीं होती । कहीं २ ही होती है यहां सामान्य कथन है- विशेष नहीं । सामान्यरूप से नाम શૂન્યતાની અપેક્ષાથી સમાનતા આવી જાય છે, છતાંયે પાતાતાના કાળની અપેક્ષાથી તેમાં આ જાતના ભેદ અન્તર માનધામાં આન્યા છે.
<
6
શકા—નામ નિક્ષેપમાં જે યાવત્કથિકતા બતાવવામાં આવી છે, તે ઉચિત નથી. કારણ કે નામવાળું ગેાપાળદારક વગેરેના વિદ્યમાન રહેતા પણ તેમાં અનેક નામાનું પપિરવત ન થતું રહે છે. કાઈ વખતે તેનું નામ આવશ્યક > રાખવામાં આવે છે તેા કેાઈ વખત इन्द्र' नाम रामवामां आवे छे. तो પછી ‘આવશ્યક ' આ નામ નિક્ષેપમાં યાવકથિત કેવી રીતે આવી શકે છે ? ઉત્તર-શ'કા ઉચિત છે. આ રીતે વિચાર કરવાથી જો કે કાળકૃત તર તે ખનેમાં જણાતું નથી છતાંયે આ વાતની અહીં વિક્ષા નથી. એનું કારણ આ પ્રમાણે છે કે આ નામ પરિવર્તન અલ્પ-સ્થલવતી હાવાથી વ્યાપ્ય છે, આ વાત અધે સ્થાને હાતી નથી કાઇક કોઇક સ્થાને જ હોય છે. અહીં