Book Title: Gnatadharmkathanga Sutram Part 03
Author(s): Kanahaiyalalji Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
३६२
andreferrer
सत्वात् भावावश्यकता चात्रावश्यकार्थज्ञानजनितोपयोग परिणामवत्त्वाद्भा - मावश्यकमिति व्युत्पत्तेः । इदमुक्तं भवति आवश्यकार्थज्ञस्य आवश्यकोपयोगपरिणाम आगमतो भावावश्यक, साध्वादिस्तु तादृशपरिणामवत्त्वादागमतो भावावश्यमुच्यते । इदमावश्य कोपयोगपरिणामरूपं भावश्यक धर्मपदवाच्यं, श्रुतधर्मान्तर्गतत्वात् अत्र जिनाज्ञायाः सच्चात् ।
"
नो भागमतो भावावश्यक त्रिविधं लौकिक, कुप्राचचनिक, लोकोत्तरिक चेति लौकिकं भावावश्यकं पूर्व भारतस्य वाचनं श्रवणं वा अपराह्णे रामायणस्य
के ज्ञानरूप आगम का सद्भाव पाया जाता है । इसलिये साधु आदि जनों में आगम की अपेक्षा से आवश्यकता और इस आवश्यक के अर्थ ज्ञान से जनित उपयोगरूप परिणामों की विशिष्टता होने से भाव रूपता आती है | अतः भाव को आश्रित करके जो आवश्यक है वह भीव आवश्यक है " यह कथन सुसंगत हो जाता है
"L
भावार्थ- "आवश्यक" इस पद के अर्थज्ञान से विशिष्ट तथा तदनुकूल उपयोग परिणति संपन्न आत्मा ही आगम की अपेक्षा से भावावश्यक कहा गया है । ये भावावश्यक साधु आदि हैं। क्यों कि ये ही उस प्रकार की परिणति वाले होते हैं। अतः श्रुतधर्म के अन्तर्गत होने से यह भावावश्यक ही धर्म पद का वाच्य कहा गया है और ऐसे ही धर्म की आराधना करने की भगवानने आज्ञा प्रदान की है ।
नो आगम की अपेक्षा से भाव आवश्यक तीन प्रकार का माना गया है। (१) लौकिक (२) कुप्रावचनिक और लोकोत्तरिक । पूर्वाह्न में
શ્યકરૂપ પદાર્થના જ્ઞાનરૂપ આગમના સદ્દભાવ મળે છે. એટલા માટે સાધુ વગેરે લેાકેામાં આગમની અપેક્ષાથી આવશ્યકતા અને આ આવશ્યકતાના અ જ્ઞાનથી જનિત ઉપયાગરૂપ પરિણામોની વિશિષ્ટતા હેાવાથી ભાવરૂપતા આવે છે. એટલા માટે “ ભાવને આશ્રિત કરીને જે આવશ્યક છે તે ભાવ આવશ્યક छे. " या इथ सुसंगत थ पडे छे.
लावार्थः–“ श्यावश्य" मा पहना अर्थ ज्ञानथी विशिष्ट तेभन तह
નુકૂળ ઉપયાગ પરિણતિ સાંપન્ન આત્મા જ આગમની અપેક્ષાએ ભાવ આવશ્યક સાધુ વગેરે છે કેમકે એ લેાકેા જ આ જાતની પરિણતિવાળા હેાય છે. એથી શ્રુતધમના અંતર્ગત હોવા બદલ આ ભાવાવસ્યક જ ધર્મપદવાચ્ય કહેવામાં આવ્યા છે અને આ જાતના ધર્મની આરાધના કરવાની ભગવાને પશુ આજ્ઞા કરી છે. ના આગમની અપેક્ષાએ ભાવ આવશ્યકના ત્રણ પ્રકારે છેઃ-(૧) લૌકિક (ર) કુત્રાવચનિક (૩) અને લેાકેાત્તકિ પૂર્વજ્ઞમાં ભારતનું વાંચન અથવા શ્રવણુ
For Private and Personal Use Only
