Gnatadharmkathanga Sutram Part 03

Author(s): Kanahaiyalalji Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 392

D
अनगारधर्मामृतवर्षिणी टो० अ० १६ द्रौपदीचचर्चा
कीदृशमनुष्ठानं धर्मः? इत्याह- यथोदितम् ' यथा येन प्रकारेण कालाधाराधनानुसाररूपेण-उदित-प्रतिपादितं, तत्रैवाविरुद्धवचने इति गम्यम् । अन्यच्च
जो जहवायं न कुणइ, मिच्छादिट्ठी तओ उ को अन्नो ।
वड्इ मिच्छत्तं, परस्स संकं जणेमाणो ॥ इति । छाया-यो यथावादं न करोति, मिथ्यादृष्टिस्ततस्तु कोऽन्यः । वर्धयति मिथ्यात्वं, परस्य शङ्काजनयन् ।। इति ।
पुनरपि कीदृशमित्याह-' मैत्र्यादिभावसंमिश्रम् ' इति । मैच्यादया मैत्री मुदिता करुणा माध्यस्थलक्षणा ये भावा: अन्तःकरणपरिणामाः, तत्पूर्वकाश्च न्याय से कही २ अविरुद्ध अर्थ प्रतिपादकता सो वह उनकी निज की घर की वस्तु नहीं है-उसका मूल स्रोत अविरुद्ध अर्थ का प्ररूपक जिन प्रणित आगम ही है । यही बात मार्गानुसारी बुद्धिवाले व्यक्ति में भी समझ लेनो चाहये । वह जो कुछ भी सत्यार्थ कहता है उसका मूल कारण जिनप्रणीत आगम का सहारा ही है। श्लोक कथित "यथोदित" पद इस बात का समर्थन करता है कि देश काल आदि की आराधना के अनुसार जो आचार-अनुष्ठान प्रतिपादित किया गया है। उससे जो अविरुद्ध कहा गया है-वही धर्म है इससे विपरीत नहीं। • मैन्यादिभाव संमिश्रम्” इस पद द्वारा सूत्रकार यह प्रतिपादित करते हैं कि वह अनष्ठान मैत्री, मुदिता, करुणा और माध्यस्थ इन चार लक्षणों से युक्त होता है । ये धर्म के बाह्य चिह्न हैं । इनके सद्भाव से आत्मा में અર્થ પ્રતિપાદક્તા પણ છે તે તેમની પોતાની વસ્તુ તે નથી જ કેમકે તેનાં મળિયાં તો અવિરુદ્ધ અર્થના પ્રરૂપક જિનપ્રણીત આગમમાં જ છે. એ જ વાત માર્ગાનુસારી બુદ્ધિવાળી વ્યક્તિમાં પણ સમજી લેવી જોઈએ. તે જે કંઈ પણ ગયાઈ કહે છે તેનું મૂળ કારણ જિન પ્રણેત આગમ જ છે. લોક કથિત
યદિત છે પદ આ વાત ને સ્પષ્ટ કરે છે કે દેશકાળ વગેરેની આરાધના અજબ જે આચાર-અનુષ્ઠાન-પ્રતિપાદિત કરવામાં આવ્યાં છે, તેનાથી જે અविरद्ध वाम माव्यु छे ते य छे. सनाथी विपरीत नहि. “ मैञ्यादि भावसंमिश्रम्" ॥ ५४॥ सूत्रा२ मा पात स्पष्ट रे छते मानहानમિત્રી, મુદિતા, કરુણું અને માધ્યસ્થ આ ચાર લક્ષણોથી યુક્ત હોય છે. આ બધા ધર્મના બાહા ચિન્હો છે. એમના સદ્દભાવથી આત્મામાં ધર્મનું અસ્તિત્વ