Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ pradyumna-carita (Adi kAlika hindI kAvya) racayitA:-kavi sadhAra prAskathana lekhaka DA0 mAtAprasAda gupta, ema e, DI0 liTTa rIDara, hindI vibhAga, ilAhAbAda vizvavidyAlaya sampAdaka paM0 cainasukhadAsa nyAyatIrtha phasturacaMda kAsalIvAla zAstrI ema0 e0, -XXX prakAzaka kezaralAla-bakhzI maMtrI prabandhakAriNI kameTI di0 jaina a. kSetra zrI mahAvIrajI mahAvIra bhavana, sabAI mAnasiMha hAIve jayapura
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya hindI bhASA kI prAcIna racanA "prAnacarita' ko pAThakoM ke hAryoM meM dete huye mujhe prasannatA ho rahI hai / isa patha kI hastalikhita prAMta sarva prathama hameM 4-5 gharSa pUrva jayapura ke badhIcanda jI ke mandira ke zAstrabhaNDAra kI sUcI banAte samaya prApta huI thii| isake pazcAt zAstrabhaNDAra kAmA (bharatapura) meM bhI isa graMtha kI eka prati mila gyii| kSetra kI pra0 kA0 kameTI ne matha ko upayogitA ko dekhate huye isake prakAzana kA nizcaya kara liyA / pradyumna carita vi0 jaina pra0 kSetra zrImahAvIrajI kI ora se saMcAlita ana sAhitya zoSa-saMsthAna kA prAThavAM prakAzana hai / isa pustaka ke pUrva kSetra kI pora se rAjasthAna ke jaina zAstra bhaNDAroM kI graMtha sUcI ke 3 bhAga, prazasti saMgraha, sarvArtha sisisAra prAvi khoja pUrNa pustakoM kA prakAdhAna kiyA jA cukA hai| ina pustakoM ke prakAzana se bhAratIya sAhitya eva vizeSasaH jaina sAhitya kI kitanI sevA ho sakI hai isakA to vidvAna evaM risarca skAlarsa ho anumAna lagA sakate haiM lekina apanaza evaM hindI sAhitya ke itihAsa se sambandhita pustapheM jinakA prabhI 5-7 varSoM meM hI prakAzana humA hai unameM jaina vidvAnoM dvArA likhI huI pustakoM kA ullekha dekhakara tathA hamAre yahAM sAhitya zodha-saMsthAna ke kAryAlaya meM prAne vAle khoja premI vidvAnoM kI saMkhyA ko dekhate huye hama yaha kaha sakate haiM ki kSetra ko aora se jo graMtha saciryA, prazasti saMgraha evaM anupalabdha sAhitya se samjhandhita lekha prAdi prakAzita huye haiM unase sAhityika lagat ko paryApta lAbha pahuMcA hai| yadyapi hamArA pramukha dhyAna rAjasthAna ke jaina zAstra bhaNDAroM kI paMtha saciyAM taiyAra karavAkara unheM prakAzita karAne kI ora hai lekina hama cAhate hai ki graMtha sUcI prakAzana ke sAtha sAtha bhaNDAroM meM upalabdha hone vAlI ajJAta evaM mahatvapUrNa sAmagrI kA bhI prakAzana hotA rahe / aba taka sAhitya zodha saMsthAna kI prora se rAjasthAna ke 70 se bhI adhika graMtha bhaNDAroM kI sUciyAM taiyAra kI jA cukI haiM tayA unameM upalabdha ajJAta evaM mahatvapUrNa racanAoM kA yA to paricaya liyA jA cukA hai athavA unakI pUrI pratilipiyAM utAra kara saMgraha kara liyA gayA hai| ye prAkRta, apabhraza, sAMskRta evaM hindI bhASA kI racanAyeM haiN| ina bhaNDAroM meM hameM . apabhraMza evaM hindI ko sabase adhika sAmagrI milatI hai| apabhraza kA vizAla
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAhitya jo hameM prApta hunA hai usakA adhikAMza bhAga jayapura, ajamera evaM nAgora ke bhaNDAroM meM upalabdha hazrA hai| isa prakAra hindI kI 13-14 vIM zatAbdI taka kI prAcInatama racanAyeM bho hameM inhIM bhaNDArI meM FAMLETI haiN| saMbha 19254 meM nibada ralha kavi kRta jinadatta caupaI inameM ullekhanIya racanA hai jo abhI 1 varSa pUrva hI kAsalISAlajI ko jayapura ke pATovI ke mandira ke zAstra bhaNDAra meM upalabdha haI thI / hama rAjasthAna ke sabhI graMya bhaNDAroM kI cAhe vaha choTA ho yA bar3A praya sUcI prakAzita karAnA cAhate haiN| isase ina bhaNDAroM meM upalabdha vizAla sAhitya to prakAza meM prA hI makegA kintu ye bhaMDAra bhI vyavasthita ho jAveMge tathA unako vAstavika saMkhyA kA patA laga jaavegaa| kintu hamAre sImita mAthika sAdhanoM ko dekhate huye isa kArya meM kitanA samaya lagegA yaha kahA nahIM jA sakatA | phira bhI hama isa kArya ko kama se kama samaya meM pUrNa karanA cAhate haiM / yadi sAhityika yana ke isa mukhya kArya meM hameM samAja ke vidvAnoM evaM dAnI sarajanoM kA sahayoga mila jAye to hama isa pratha sUcI prakAzana ke sAre kArya ko 5-7 varSa meM hI samApta karanA cAhate haiN| graMtha sUcI kA caturtha bhAga jisameM karIba hajAra hastalikhita graMthoM kA vivaraNa rahegA prAyaH seyAra hai tathA use zIna ho prakAzanArtha prema meM diyA jAne vAlA hai isake atirikta 13 vI zatAbbI ko hindI racanA jinadata dhaupAI kA bhI sampAvana kArya prArambha kara diyA gayA hai aura prAzA kI jAtI hai use bhI hama isI varSa pAThakoM ke hAthoM meM de skeNge| anta meM pradyumna carita ke sampAdana evaM prakAzana meM hameM zrI kastUracandajI kAsalIzala ema. e. zAstrI evaM paM0 anUpacandajI nyAyatIrtha prAdi jina 2 vidvAnoM kA sahayoga milA hai maiM una sabhI kA AbhArI huuN| rAjasthAna ke prasiddha vidvAn zrI canasukhadAsajI sA0 nyAyatIrya, adhyakSa jaina sAMskRta kAleja kA hameM jo graMtha sampAdana meM pUrNasahayoga milA hai unakA maiM vizeSa rUpa se prAbhArI huuN| paMDito sAhaba se hameM sAhitya sevA kI satata preraNA milatI rahatI hai / kSetra kI aora se saMcAlita isa jaina sAhitya zodha saMsthAna kI sthApanA bhI pApa ho kI preraNA kA phala hai| pustaka kA prAkkathana linane meM prayAga vizvavidyAlaya ke hindI vibhAga ke adhyakSa DA. mAtAprasAdajI gupta meM jo kaSTa kiyA hai usake liye maiM unakA hRdaya se prAbhAra prakaTa karatA hU~' tathA prAzA karatA hai ki bhaviSya meM bhI hameM unakA aisA ho sahayoga milatA rhegaa| jayapura kezaralAla bakhzI tA010-6-56
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAkkathana hindI sAhitya kA prArambha kaba se hotA hai, yaha usake itihAsa kA sabase adhika vidhAvapUrNa viSaya rahA hai| pahale kucha vidvAnoM kA mata thA ki puu yA puSya hinbo kA prAdi kavi thA jo prAThavIM yA navIM zatI meM huA thA kintu usakI koI racanA prApta nahIM thii| idhara ghapamra ke eka sarva zreSTha kavi puSpadanta ko racanAmoM ke prakAza meM pAne para anumAna kiyA jAne lagA hai ki puSya nAma ke jisa kadhi kA hindI ke it karake ullasa hotA rahA hai, yaha kadAcita puSpadanta thA / kiMtu pichale 50-6. varSoM kI khoja meM vyavanta ho nahIM apabhraza ke cAra darjana se adhika kaviyoM kI racanAe prakAza meM pAI haiM ! prazna yaha uThatA hai ki isa apabhraMza sAhitya ko hindI sAhitya se pRthaka sthAna milanA cAhie yA ise purasnI hindI kA sAhitya hI mAna lenA caahie| isa prazna kA uttara dene ke liye hameM bhASA ke itihAsa kI ora muDanA par3atA hai / bhAratIya bhASAoM para jita vidvAnoM ne kArya kiyA hai, unakA mata hai ki baMgalA, marAThI, gujarAtI prAdi kI bhAMti hindI bhI eka mAdhunika bhAratIya nArya-bhASA hai| isakI vibhinna boliyAM una una kSetroM meM bolI jAne vAlI apanoM se vikasita huI hai, aura anya prAdhunika bhAratIya bhASAoM kI bhAMti hiMdI ko vibhinna boliyoM ko bhI kucha vizaSatAeM haiM jo unheM unake pUrvavatI apabhraMzoM se alaga karatI hai| unakA yaha bhI mata hai ki samasta apabhraMzoM ko madhya kAlIna bhAratIya Arya bhASAmoM meM sthAna milanA cAhie kyoMki unakI sAmAnya pravRttiyAM madhyakAlIna bhAratIya bhASAoM kI hai| kintu yahAM para yaha bhI Ana lenA Avazyaka hogA ki bolacAla ko bhASAe~ ekadama pahI badalatI haiM, unameM dhIre dhIre parivartana hotA calatA hai aura para madhya kAlIna aura prAdhunika bhArya bhASAoM meM jisa prakAra kA prantara batAyA gayA hai, vaha kramazaH upasthita hotA hai / prataH kAphI laMbe samaya taka aisA rahA hogA ki apabhraza ke viziSTa tatva dhIre-dhIre samApta hue hoMge aura Adhunika bhAratIya bhASAmoM ke viziSTa tatva saMkurita hokara pallavita hue hoMge | isalie jisa sAhitya meM apanA aura prAdhunika prArya bhASAoM donoM ke tatva milate haiM unheM kahAM rakkhA jAe, yaha prazna banA hI rahatA hai, bhale hI hama siddhAntataH yaha mAnale ki apanaza
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAhitya ko hiMdI sAhitya se alaga sthAna milanA cAhie / yaha sandhikAlIna sAhitya parimANa meM kama nahIM hai| isakA sarvazreSTha vyAvahArika uttara kadAcita yahI hai ki ise donoM sAhityoM ko sammilita sampatti mAnA jaae| ise utanA hI hAsakAlona apanaza kA sAhitya mAnA jAe jitanA ise Adhunika bhASAoM ke prAdurbhAva kAla kA / aura vidvAnoM kA yaha kartavya hai ki isa saMdhikAlIna sAhitya ko zeSa samasta apabhraMza sAhitya se bhASA lasyoM ke AdhAra para alaga karake ise sUcI baddha kareM, tabhI hamAre sAhitya ke itihAsa ke isa mahatvapUrNa prazna kA ucita roti se samAdhAna ho sakatA hai ki usakA prAraMbha kaba se hotA hai| yadi isa saMdhikAlIna sAhitya kA anuzIlana kiyA jAve to yaha sugamatA se dekhA jA sakatA hai ki isake nirmANa meM sabase bar3A hAya jaina vidvAnoM aura mahAtmAoM kA rahA hai, para bAla sAhina inakA itanA bar3A yoga rahA hai jo ki isa saMbikAla se pUrva nimita huaA thA / itanA hI nahIM vibhinna mAtrAmoM meM mAdhunika prAya bhASAoM ke mizraNa ke sAya jana vidhAna aura mahAtmA satrahavIM zatI taka barAbara apanaza meM racanAe~ karate pA rahe haiN| abhI abhI jaina kavi paM0 bhagavatIvAsa kRta 'mahakaleharija' ( mRgAMkalekhAcarita) nAma kI racanA mere dekhane meM prAI hai jo vikramoya aThAraha zatI kI racanA hai| isalie yaha prakaTa hai ki apanaza ke sAhitya ko zrIvRddhi meM jaina kRtikAroM kA yoga prasAdhArarama rahA hai / jaba apaca bolacAla kI bhASA nahIM raha gaI thI aura usakA sthAna prAdhanika prArya bhASAmoM ne le liyA thA, usake bAda bhI sAla mATha zatAbdiyoM taka jaina kRtikAroM ne apanaza kI jo sevA kI, vaha bhAratIya sAhitya ke itihAsa meM eka dhyAna dene kI vastu hai / isase unakA apabhraMza ke prati eka dhArmika anurAga sUcita hotA hai| isalie yadi pariniSThita apabhraMza aura saMdhikAlIna apabhraMza kA sabase mahatvapurNa pravAhameM jaina vidvAnoM aura kaviyoM ko kRtiyoM ke rUpa meM milatA hai to prAzcarya na honA caahiye| kiMtu eka kAraNa aura bhI isa bAta kA hai jo isa sAhitya ke kRtikAroM meM be| kaSiyoM aura mahAtmAnoM kA bAhulpa dikhAI par3atA hai / vaha yaha hai ki jaina dharmAvalaMbiyoM ne apane sAhitya ko jar3o niSThA pUrvaka surakSA kI hai / apanaza tathA saMdhiyuga kA jitanA bhI bhAratIya sAhitya prApta hunA hai, usakA sarva pramukha praza ana bhaMDAroM se hI prApta hazA hai, isalie usa sAhitya meM yadi jaina kRtiyoM kA mAhulya ho to use svAbhAvika hI mAnanA dhAhie aura isake pramANa pratratA se milate haiM ki apanaza aura saMdhi yuga meM sAhitya-racanA aneka anetara kaviyoM ne "isa pratha ke saMpAdaka zrI kastUracaMda kAsalIvAla kI kRpA se prApta /
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ ko hai; udAharaNArtha 'prAkRta 'paMgala' meM udAharaNoM ke rUpa meM saMkalita adhikatara chAna janetara kaviyoM ke pratIta hote haiN| hemacandra dvArA udAhasa tathA jaina prabaMdhakAroM dvArA usa ta+ chaMdoM meM bhI eka bar3I saMkhyA janatara kRtiyoM ke chaMdoM kI lagatI hai| bauddha siddhoM ko racanAeM to sarva cikti hI haiN| isalie yaha mAnanA par3egA ki ina donoM yugoM kA janetara sAhitya bhI bahuta thA aura usakI khoja adhikAdhika ko jAnI caahie| kucha pUrva taka jaina bhaMDAroM meM praveza prasaMbhava--sA thA, kiMtu aba aneka bhAMDaNa ne apane saMgrahoM ko dikhAne ke lie praveza kI vyavasthA kara dI hai| udhara unake saMgraha ko sUcIbaddha karane kA bhI eka vyavasthita prAyojana atizaga kSetra bhomahAvIrajI, ayapura ke zodha-vibhAga dvArA prAraMbha huA hai, jisake antata rAjasthAna ke jana bhaNDAroM ko pothiyoM ke vivaraNa saMkalita aura prakAzita kie jA rahe haiN| isa khoja kArya meM anekAneka apanayA, saMdhikAlIna hiMdI tathA prAdikAlIna hiMdI kI racanAoM kA patA lagA hai, jisase hiMdI sAhitya ke bahuta se paramojbala ratna prakAza meM Ane lage haiN| inhIM meM se eka sabase ujvala aura mUlyavAna ratna saghAe, kRta pradhAna carita hai| isakI racanA vibhinna pAtroM ke anusAra saM0 1311, 1411 aura 1511 meM huI hai, kintu gaNanA ke anusAra saM0 1411 kI lithi ThIka prAto hai, isaliye vahI isakI vAstavika racanA tithi hai| isa samaya ke bAsa-pAsa kI nizcita tithiyoM kI racanAenI-ginI haiM, aura jo haiM bhI, itane adhika nizcita rUpa aura pATha ko aura bhI kama hai| prAkAra meM yaha racanA caupaI vaMdoM kI eka satasaI hai aura kATya dRSTi se bhI bar3e mahatva ko hai| isaliye isa racanA kI khoja se hindI sAhitya ke prAdhikAla kI nizcita zrI dRddhi huI hai| yaha bar3e harSa kI bAta hai ki zrI paM0 cainasukhavAsa nyAyatIrtha tathA zrI kastUracanda kAsalIvAla zAstrI dvArA isakA sampAdana karA kara pratizaya kSetra zrI mahAvIrajI, jayapura ke zodha-vibhAga ne isake prakAzana kI vyavasthA kI hai| usakI isa sevA ke liye hindI jagata ko pratizama kSetra kA AbhAra mAnanA caahie| zrI paM0 cainamukhavAsa tathA zrI kAsalIvAla ne isakA sampAdana char3e hI parizrama aura yogyatA ke sAtha kiyA hai| unhoMne isakI sarvottama kRtiyoM kA upayoga sampAdana meM karate hue una saba ke pAThAntara vistArapUrvaka isa saMskaraNa meM diye haiM * sambAda-mandramohana ghoSa, prakAzaka-eziyATika sosAiTa baMgAla, kalakattA / + dekho, hemacandra ke prAkRta vyAkaraNa, meyatuGga kA prabandha cintAmazi tathA munijina vijaya dvArA sampAdita-pugatana prabandha saMgraha /
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinakI sahAyatA se isa racanA kA pATha nirdhAraNa pAThAnusaMdhAna ko Adhunika praNAlI para bhI karane meM paryApta sahAyatA milegI phira unhoMne hindI meM artha bhI sampUrNa racanA kA diyA hai| hindI kI prAcIna kRtiyoM kA santoSajanaka rUpa se artha lagAnA eka atyanta kaThina kArya hai. kAraNa yaha hai ki usake liye bhASazyapha koSoM kA atyanta prabhAva hai| hindI ke sabase bar3e aura saba mUlyavAna koSa 'hindI zabda sa.gara me aise granthoM kA arthanirdhAraNa meM koI sahAyatA nahIM miltii| purAnI hindI kA bhASAtmaka adhyayana bhI abhI taka nahIM huA hai, yaha bhI kheda kA viSaya hai / aisI dazA meM kisI bhI purAno hindI kRti kA artha denA svataH eka kaSTa sAdhya kArya ho jAtA hai / sampAdakoM ne racanA kA yathAsambhava ThIka-ThIka artha lagAne kA prazaMsanIya prayAsa kiyA hai| unhoMne racanA kI samIkSA bhI vibhinna dRSTiyoM se usakI bhUmikA meM ko hai| isase sabhI prakAra ke pAThakoM ko, racanA ko aura usake mahatva ko samajhane meM sahAyatA milegii| ataH maiM sampAdakoM ko isa sampAvana ke liye hRdaya se badhAI detA huuN| ve isa granthamAlA se aneka nava-prApta prAcIna hindI kI racanAoM kA sampAdana karanA cAhate haiN| merI yahI zubhakAmanA hai ki ve apane saMkalpa ko pUrA karane meM saphala hoM / .. isa saMskaraNa meM pATha-mirdhAraNa ke liye ve Adhunika pAThAnusandhAna kI praNAlI kA mAmaya nahIM le sake hai anyathA pATha kucha aura adhika prAmANika ho sakatA thaa| prAzA hai ki ve isake agale saMskaraNa meM isa prabhAva kI pUrti kareMge / mAtAprasAda gupta prayAga 31-4-56.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA gumna carita kA hameM sarva prathama paricaya dene kA zreya sva0 rAyabahAdura sto hIrAlAla ko hai, jinhoMne 'sarca riporTa' sana 1623-24 meM isakA ullekha kiyA thaa| isake pazcAt zrI bAbU kAmatAprasAda alIgaMja ( eTA ) dvArA likhita "ddindI jaina sAhitya kA saMkSipta itihAsa" nAmaka pustaka se isakA paricaya prApta huA, kintu unhoMne apanI ukta pustaka meM isakA ullekha vIra sevA mandira dehalI ke mukhapatra "anekAnta' meM prakAzita eka sUcanA ke AdhAra para kiyA thA aura isa sUcanA meM ise gadya kI racanA batalAyA thaa| isI pustaka ke prAkkathana meM DA0 vAsudevazaraNa agravAla ne use gadya grantha mAna kara zIghra prakAzita karane kA anurodha kiyA thaa| zrI agaracanda nAiTA bIkAnera ko jaba ukta pustaka par3hane ko milI to use dekhane para unheM patA calA ki 'pradyumna-carita' gavya racanA na hokara patha racanA hai evaM usakA racanA saMvat 1491 hai / isake bAda nAdAjI kA jayapura se prakAzita 'vIravANI' patra ke varSa 1 aGka 10-11 (san 16.45 ) meM "saM0 16 kA likhita pradyumna caritra kyA gadya meM hai ?" nAmaka lekha prakAzita huA jisameM unhoMne prantha ke sambandha meM saMkSipta kintu vAstavika paricaya diyA aura lekha ke anta meM nimnalikhita pariNAma nikAlA : } "uparyukta patroM se spaSTa hai ki kavi kA nAma rAyaraccha nahIM, para sAdhAru yA sudhArU thaa| ve agaroha se utpanna agravAla jAti ke zAha maharAja ( mahArAja nahIM ) evaM guNavatI ke putra the / inakA nivAsa sthAna sambhavataH rAyaraccha thA / ise hI sUcI kartA ne rAyarancha par3ha kara ise pranthakartA kA nAma batalA diyA hai| nagavara santa pATha azuddha hai sambhavataH rava zabda ko Age pIche likha diyA hai| zuddha pATha nagara basanta honA caahie| sabase mahatvapUrNa sUcanA prati se racanA kAla kI milI hai| abhI taka samvat 1411 kI itanI spaSTa racanA jJAta nahIM hai isa harSo se isakA bar3A mahatva hai / " isake pazcAt pradyumna carita ke mahatva ko prakAza meM lAne athavA usake prakAzana para kisI kA dhyAna nahIM gyaa| idhara hamArA rAjasthAna ke jaina zAstra bhaNDAroM kI prantha sUciyAM taiyAra karane kA punIta kArya cala hI rahA thA /
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ san 1954 meM jayapura ke badhIcandajI ke mandira ke zAstra bhaNDAra kI sUcI banAne ke avasara para usI bhaNDAra meM hameM 'praya mna-carita' ko bhI eka prati prApta huii| jayapura ke uka bhaNDAra kI grantha sUcI banAne kA kAma jaba pUrA ho gayA to isa pustaka ke sampAdaka zrI kAsalIvAla aura zrI anupacanda nyAyatIrtha ko bharatapura prAnta ke jaina anya bhaNDAroM ko dekhane ke liye jAnA par3A aura kAmoM ( bharatapura ) ke donoM hI mandiroM ke zAstra bhaNDaroM meM 'prayA mna-carita' kI eka eka prati aura bhI upalabdha ho gaI lekina jaba ina donoM pratiyoM ko paraspara meM milAyA gayA no pATha bheda evaM prArambhika pATha vibhinnatA ke atirikta racanA kAla meM bhI 18 varSa kA antara milaa| agravAla paMcAyatI mandira vAlI prati meM racanA sambat 1311 dayA huA hai kintu yaha prati apUrNa, phaTI huI eka navIna hai| bhASA kI dRSTi se bhI vaha nIna mAlUma hotI hai / khaMDelavAla paMcAyatI mandira vAlI prati meM racanA kAla sambat 1411 diyA huA hai nathA vaha prAcIna bhI hai / isI prati kA hamane sampAdana kArya meM 'ka' prati ke nAma se upayoga kitrA hai| isI bIca meM nAgarI pracAriNI sabhA kI ora se rIvAM meM hindI granthoM ke zodha kA kArya prArambha kiyA gayA aura sabhA ke sAhityAnveSaka ko vahIM ke di. jaina mandira meM isa grantha kI eka prati prApta huI, jisakA saMkSipta paricaya 'sAptAhika hindustAna' dehalI meM prakAzita huaa| para isa lekha se bhI 'pradya mna-carita' ke sAmAnya mahatva ke atirikta koI vizeSa paricaya nahIM milaa| sAhityAnvepaka mahodaya ne likhA hai ki "isake kartA guNa sAgara ( jaina ) AgarA nivAsI sambata 1311 meM hue the" lekhaka ne isa racanA ko 7.1 varSa pahale kI batAyA / andha kA vahI nAma dekha kara hamane usakA Adi anta kA pATha bhejane ke liye zrI raghunAthajI zAstrI ko likhA / hamAre anurodha para nAgarI pracAriNI sabhA ne rIvAM vAlI prati kA Adi anta kA pATha bhejane kI kRpA kii| isake kucha dina pazcAt hI kSetra ke anusandhAna vibhAga ko dekhane ke liye zrI nAidAjI kA Agamana huA aura ve rIvA bAlI prati kA zrAdi anta kA bhAga apane sAtha le gaye / tadanaMtara nAhaTAjI kA prA mna-carita para eka vistRta evaM khojapUrNa lekha 'hindI anuzIlana' varpa : aGka 1-4 meM 'sambat 1311 meM racita pradya mna-caritra kA kartA' zIrSaka prakAzita huyA / isake bAda isa racanA ko zrI mahAvIra kSetra kI ora se prakAzita karAne kA nizcaya kiyA gyaa| do pratiyAM to hamAre pAsa pahile hI se thIM aura do pratiyAM zrI nAhaTAjI dvArA prApta ho gaI / nAiTAjI dvArA prApta in|
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ do pratiyoM meM se eka prati dehalI ke zAstra bhaeDAra kI hai aura dUsarI siMdhI orinTiyala insTITya Ta ujjaina ke saMgrAhalaya kI hai| ina cAroM pratiyoM kA saMkSipta paricaya nimna prakAra hai: (1) yaha prati jayapura ke zrI badhIcandajI ke di0 jaina mandira ke zAstra bhaNDAra kI hai| isa prati meM 34 patra haiN| patroM kA AkAra 113 4 56 iJca kA hai| isa prati kA lekhana kAla sambata 1605 zrAsoz2a budI 3 maMgalabAra hai| prati prAcIna evaM spaSTa hai / isameM padoM kI saMkhyA 68 hai| isa saMskaraNa kA mUlapATha isI prati se liyA gayA hai| lekina prakAzita saMskaraNa meM padyoM kI saMkhyA 781 vI gaI hai| isakA mUla kAraNa yaha hai ki bastubaMdha chada ke sAtha prayukta hone vAlI prathama caupaI ko bhI lipikAra athavA kavi ne usI padya meM gina liyA hai isI se padyoM kI saMkhyA kama ho gii| isa prati ke atirikta anya sabhI pratiyoM meM bastubaMdha ke pazcAta prayukta hone vAlI caupaI chaMda ko bhinna chaMda mAnA hai tathA usakI saMkhyA bhI alaga hI lagAI gaI hai| prastuta pustaka meM 17 vastubaMdha chaMdoM kA prayoga huA hai isaliye 17 caupaI to ve bar3ha gaI, zeSa chaMdoM kI saMkhyA lillane meM galtI hone ke kAraNa bar3ha gaI haiM, isaliye isa saMskaraNa meM 68 ke sthAna meM 7.1 saMkhyA pAtI hai| kahIM kahIM caupaI chaMda meM 4 caraNoM ke sthAna para 6 caraNoM kA bhI prayoga huaA hai| (2) dUsarI prati ( 'ka' prati ) yaha prati kArmA (bharatapura) ke khagaDelavAla jaina paMcAyatI mandira ke zAstra bhaNDAra kI hai jisakI patra saMkhyA 32 hai tathA patroM kA zrAkara 10 x 45 inca hai / isakI padya saMkhyA 716 hai, lekina 700 padya ke pazcAt lipikAra ne 781 saMkhyA na likha kara 510 likha dI hai isaliye imameM padyoM kI kula saMkhyA vAstava meM 757 hai / prati meM lekhana kAla yadyapi nahIM diyA hai, kintu yaha prati bhI prAcIna jAna par3atI hai aura sambhavataH 17 vIM zatAbdI yA isase bhI pUrva kI likhI huI hai| isa prati meM 23 veM patra se 28 patra taka arthAt madhya ke 6 patra nahIM haiN| (3) tIsarI prati ( 'kha' prati ) yaha prati dehalI ke seTha ke kUce ke jaina mandira ke bhaNDAra kI hai, jo vahAM ke sAhitya sevI lA0 pannAlAla agravAla ko kRpA se nAidAjI ko prApta huI thii| yaha prati eka guTake meM saMgrahIta hai| guTake meM isa racanA ke 72 patra hai / prani kI lipi spaSTa tathA sundara hai| isa prati meM payoM kI saMkhyA
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ 714 hai jo mUla prati se 13 adhika haiN| yaha sampat 1648 jeTha sudI 12 guruvAra ko hisAra nagara meM ghayAladAsa dvArA likhI gaI thii| pAMDe prahalAda ne isakI pratili kI thI / isakI lekhaka prazasti nimna prakAra hai : saMcana 1648 varSe jyeSTha zutrala pakSe 12 dvAdazyAM guruvAsare zrI sAhajahA rAjye zrI hisAra nagara madhye likhitaM dayAladAsena likhApitaM pAMDe pahilAda / zubhamastu / (4) cauthI prati ( 'ga' prati) yaha prati siMdhiyA prorinTiyala insTITya Ta ujjaina ke saMgrahAlaya kI hai| ima prati meM 713 chaMda hai, / isakA lekhanakAla saMvat 1635 Asoja budI 11 mAdityacAra hai / isa prati ko rAjagaccha ke upAdhyAya vinanyasundara ke praziSya evaM bhaktiratna ke ziSya navaratna ne apane par3hane ke liye likhA thaa| pATha bhedoM meM isa prati ko 'ga' prati kahA gayA hai| isameM prArambha se hI caubIsa tIrthakaroM ko namaskAra kiyA gaya! hai jaba ki anya tIna pratiyoM meM meM padya se (kha prati meM baiM padya se) namaskAra kiyA gayA hai | maMgalAcaraNa ke prArambha ke 12 padma nimna prakAra haiMriSabha prajita saMbhau jinasvAmi, kammani nAsi bhayo shivgaamii| abhinaMdanadeu sumati jagaIsa, tIni bAra tinha nAmau sIsa // 1 // padmaprabha supAsa jiNadeva, inda phaniMda karahiM tumha seva / candraprabha pAThamau jiNida, cinha dhujA sohai vara candu / / 2 / / natramau suvidhi navahu bhavitAsu, siddha sarupu mukati bhayo bhAsu / sItala nAtha zreyAMsa jiNaMdu, jiNa pujata bhavo hoi AnaMda // 3 / / vAsapUjya jiraNadharma sujANa, bhaviyaraNa kamala deva tumha bhANu / cakra bhavanu sAI saMsAru, svara narakau su ulaMgharaNa hAru // 4 // vimalanAtha jau nirmalabudhi, taji bhau pAra lahI siva siddhi / so jiNa anaMtu bAraMbAra, aSTa karma tiNi kInhe chAra // 5 // jau re dharma dhammadhuravIra, paMca sumati bara sAhasa dhIra / jaire sati tajI jiNi rIsa, bhavIyaNa saMti karau jagaIsa // 6 //
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaMthu paraha capakavai narida, nirjara karma bhayo siva inda / joti sarupu niraMjaNa kAru, gajapura nayarI levi avatAru / 7 // mallinAtha paMcendrI malla, caurAso lakSa kiyo nisalla / jaure munisunnata muni iMda, mana mardana vIsave jinaMda // 8 // jaure nAmi guNa gyAMna gaMbhIra, tIna gupati bara sAhasaghora / nilopala laMchana jinarAja, bhaviyaNa vahu parisArai kAja !! 6 // sorIpuri upanau varavIru, jAdava kula maMDaNa gaMbhIru / jAure jigavara nemi jiNaMda, ratipati rAi jiraga pUnimacaMdu // 10 // Asasena nRpa naMdanavIra, dRSTa vidhana saMtoSaga dhIra / jAure jirAvara pAsa jida, siraphana chatra dIyo dharaNida // 11 // mera sikhara pUrava disi jAi, indra sura tribhuvana rAI / kaMcana kalasa bhare jala kSIra, DhAlahi sIsa jiNesara vora // 12 // ukta 4 pratiyoM ke atiritaH jaba navambara san 58 ke prathama saptAha meM zrI nAiTAnI jayapura Aye to unhoMne 'pradyumna-carita' kI eka aura prati kA jikra kiyA aura use hamAre pAsa bheja diyaa| yadyapi isa prati kA pATha bheda Adi meM adhika upayoga nahIM kiyA jA sakA, kintu phira bhI kucha sandehAspada pATha isa prati se spaSTa ho gye| yaha prati bhI prAcIna hai tathA saMvat 1666 bhAvaNa budI / zrAdityavAra ko likhI huI hai / prati meM 27 patra haiM tathA unakA 103 443 iJca kA AkAra hai| isameM padya saMkhyA 81 hai| isa prati kI vizeSatA yaha hai ki isameM racanA kAla sambat 1311 bhAdavA sudI5 diyA huA hai| isake atirikta mUla prati ke prArambha meM jo vistRta stuti khaNDa hai vaha isa prati meM nahIM hai| prati ke prArambha meM 6 padya nimna prakAra hai| aThadala kamala sarovari vAsu, kAsamIri puriya u nibAsu / haMsi caDI kari vINA lei, kavi sadhAru sarasa paNavei // 1 // paNamAvatI daMDu kari lei, jvAlAmukhI cakkesari dei / aMbAirie rohaNa jo sAru, sAsaraNa devi navai sAdhAru // 2 //
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ sveta vastra padamAsariga lIga, karahiM pAlavariNa bAjahi viinn| Agamu jAgi dei bahumatI, puNu paraNavauM devI surasvatI // 3 // jiNa sAsagA jo vighana harei, hAthi lakuTi le bhAge hoi / bhaviyaha duriya haraI asarAlu, AgivANi paraNavau khitapAlu // 4 // saMvat terahasai hoi gae, Upari adhika eyAraha bhae / bhAdava sudi paMcami jo sAru, svAti nakSatru sanIzcaru bAra // 5 // bastubaMdha: - Navivi jiNaghara suddha supavittu nemIsarU guNanilau, syAma vargu sivaevi naMdaNu / cautIsaha airAi sahiu, kamakaNI gharaNa mAraNa maddagu / harivaMsaha kula tilau, nijiya nAha bhavaraNAsu / sAsai suha pAvahaM haraNa, kevalaNAraNa pasu ? // 6 // vibhinna bhASAoM meM pradya mna ke jIvana se sambandhita racanAyeM: __ pradya mna kumAra jainoM ke 166 puNya puruSoM meM se eka haiN| inakI gaNanA caubIsa kAmadevoM ( atizaya rUpavAna ) meM kI gaI hai| yaha natra meM nArAyaNA zrI kRSNa ke putra the ! yaha caramazarIrI ( usI janma se mokSa jAne vAle ) the| inakA caritra aneka vizeSatAoM ko liye hue hone ke kAraNa AkarSaNoM se bharA par3A hai / manuSya kA utthAna aura patana evaM mAnava-vRdaya kI nirvalatAoM kA citraNa isa caritra meM bahuta hI khUbI se huA hai aura yahI kAraNa hai ki jaina bADamaya meM prA mna ke caritra kA mahatvapUrNa sthAna hai / na kevala purANoM meM hI prasaMgAnusAra pradyumna kA caritra AyA hai apitu aneka kaviyoM ne svatantra rUpa se bhI ise apanI racanA kA viSaya banAyA hai| pradyumna kA jIvana caritra sarva prathama jinasenAcArya kRta 'harivaMza purANa' ke 47 ce sarga ke 20 3 padA se 48 veM sarga ke 31 veM padya taka milatA hai / phira guNabhadra ke uttara purANa meM, svayambhU kRta riTuNemicariu (8vIM zatAmdI ) meM, puSpadanta ke mahApurANa ( 6-10 vIM zatAbdI ) meM tathA dhavala . ke kriyaMza purANa ( 10 vIM zatAbdI ) meM badda prApta hotA hai| ina racanAoM
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ } ( 11 ) meM se prathama do saMskRta evaM zeSa apabhraMza bhASA kI haiN| ukta purArzo ke atirikta saMskRta, apabhraMza evaM hindI meM pradyumna ke jIvana se sambandhita jo svatantra racanAyeM milatI hai unake nAma nimna prakAra haiM : : kartA kA nAma mahAsenAcArya siMha athavA siddha kavi sadhAru bhaH sakalakIrti kra0 saM0 racanA kA nAma 1. pradyumnacaritra 2. pajjuSNa kahA pradya uma 3. mnacarita 4. pradyumnacaritra 5. prayumnacaritra 6. pradyumnacaritra 7. pradyumna copaI 8. pradyumnarAso 6. pradyumnacaritra 10. zAstrapradyumna rAkha 11. prazca gnacaritra 12. pradyumnacaritra 13. pradya mnacaritra 14. prayamnacaritra G * 15. zAmbamay mta rAsa 16. zAmbayana caupaI 17. pradhumnacaritra 18. pradyumnacaritra 16. pradyumnacaritra 20. pradyumnacaritra bhASA 21. pradyumnaprabandha 22. pradya uma jarAsa 23. zAmbapradhumna rAsa 24, pradyumnaprakAza 25. pradyumnacarita raithU somakIrti kamalakezara brahmarAyamalla ravisAgara samayasundara zubhacandra ratanacandra mallibhUSaNa vAdicandra jJAnasAgara jinacandra sUri bhogakIrti jinezvara sUri yazodhara debendra kIrti mAtrArAma harpavijaya zivacanda bastAvarasiMha bhASA saMskRta apabhraMza hindI saMskRta apabhraMza saMskRta hindI hindI saMskRta saMskRta saMskRta sa0 [1628 saM0 1645 rAjasthAnI saM0 1656 saMskRta saMskRta hindI hindI saMskRta racanA kAla 11vIM zatAbdI 13vIM zatAbdI saMskRta saMskRta hindI gadya saM0 1411 14vIM zatAbdI 15vIM zatAbdI saM0 1530 sana 1626 17vIM zatAbdI saM0 1671 1vIM zatAbdI 17vIM zatAbdI 1vIM zatAbdI 10vIM zatAbdI hindI saM0 1722 hindI saM0 1815 hindI saM0 1842 hindI saM0 1876 hindI gadya saM0 1614 ukta racanAoM ke AdhAra para yaha kahA jA sakatA hai ki svatantra rUpa se mahAsenAcArya ( 11 vIM zatAbdI) ke saMskRta 'padyumna caritra' evaM siMha kavi ke apabhraMza pajjue kahA ( 13 vIM zatAbdI) ke pazcAt hindI meM
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarva prathama racanA karane kA zreya kavi sacAru ko hai / isI racanA ke pazcAt saMskRta aura hindI meM prA mna ke jIvana para 23 racanAyeM likhI gaI / isase vidvAnoM evaM kaviyoM ke liye prA mna kA jIvana caritra kitanA priya thA, isakA spaSTa patA lagatA hai| pradyumna carita kI kathA dvArakA nagarI ke svAmI una dinoM yAdava-kula-ziromaNi zrI kRSNajI the| satyabhAmA unako paTarAtI thii| eka dina unakI sabhA meM nArada RSi kA prAgamana ho gyaa| karaNa ne banA : salAra kA japane sabhA bhavana se unheM vidA kara diyA, para jaba ve satyabhAmA kA kuzala-kSema pUchane usake mahala meM gaye to usane unakA koI sammAna nahIM kiyaa| isase RSi ko bar3A kodha pAyA aura apamAna kA badalA lene kI ThAna lii| ve satyabhAmA se bhI sundara kisI strI kA kRSNAjI ke sAtha vivAha karane kI socane lge| bahuta khoja karane para unheM sakmiNI milI, kintu usakA vivAha zizupAla se honA taya ho cukA thaa| nArada ne vahAM se lauTa kara zrIkRSNAjI se rukmiNI ke / saundarya kI khUba prazaMsA kI aura anta meM usake sAtha vivAha karane kA prastAva rakhA / zrI kRpae bar3e khuza hue| unhoMne balarAma ko sAtha lekara chalapUrvaka rukmiNI kA haraNa kara liyaa| ratha meM biThAne ke pazcAt unhoMne rukmiNI ko chur3Ane ke liye sabhI pratipakSI yoddhAoM ko lalakArA / zizupAla senA lekara zrIkRSNa se lar3ane A gyaa| donoM meM ghamAsAna yuddha huSA / anta meM zizupAla mArA gayA aura zrIkRSNa rukmiNI ko lekara dvArakA kI ora cale / mArga meM vivAha sampanna kara zrIkRSNa dvArakA pahu~ca gye| nagara meM khUba utsava manAye gaye / rukmiNI ke vivAda ke bAda bahuta samaya taka zrI kRSNajI ne satyamAmA kI koI khabara na lii| isase satyabhAmA ko bar3A duHkha huaa| satyabhAmA ke nivedana karane para zrI kRSNa jI ne usakI rukmiNI se bheMTa kraaii| satyabhAmA aura rukmiAgI ne balarAma ke sAmane pratijJA kI ki jisake pahile putra hogA vaha pIche hone vAle putra kI mAtA ke vAloM kA apane putra ke vivAha ke samaya muNDana karA degI | donoM rAniyoM ke eka hI dina putra utpanna hue| donoM ke dUtoM meM jaba yaha sandeza zrIkRSNa ko jAkara kahA taba rukmiNI ke putra pradAmna ko bar3A putra mAnA gayA kintu usako janma lene kI 6ThI rAtri ko hI dhUmaketu nAma asura haraNa kara legayA aura pUrva maMtra ke baira ke kAraNa use vana meM eka zilA ke noce dabA kara calA gyaa| usI samaya vidyAdharoM kA rAjA
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAlasaMpara apanI priyA kaJcanamAlA ke sAtha vimAna dvArA udhara se jArahA thaa| usane pRthvI para par3I huI bhArI zilA ko hilate dekhaa| zilA ko uThAne para sase usake nIca eka atyadhika sundara bAlaka dikhAI diyA / turanta hI usane usa sundara bAlaka ko uThA liyA aura apanI strI ko de diyaa| kAlasaMvara ne nagara meM pahu~cane ke bAda usa bAlaka ko apanA pudra ghoSita kara diyA / udhara rukmiNI putra viyogAgni meM jalane lgii| usI samaya nArada RSi kA yahAM vAgamana huaa| jaba unhoMne prazna mna ke amAmAta gAyaba hone ke samAcAra sune to unheM bhI dukha huA / rukmiNI ko dhairya baMdhAte hue nArada RSi pradyumna kA patA lagAne videha kSetra meM kevalI bhagavAn ke samavasaraNa meM gaye / vahAM se patA lagAkara bajhakmiNI ke pAsa Aye aura kahA ki 16 yarpa bAda pradya mna svayaM sAnanda ghara A jaayegaa| kAlamavara ke yahAM pradma mna kA lAlana pAlana hone lgaa| pAMca varSa kI zrAyu meM hI use vidyAdhyayana evaM zastrAdi calAne kI zikSA grahaNa karane ke lie bhejA gyaa| thor3e hI samaya meM vaha sarva vidyAoM meM pravINa ho gayA / kAlasaMbara ke pradya mna ke atirikta 500 aura putra the| rAjA kAlasaMbara kA eka zatru thA rAjA siMharatha jo use Aye dina taMga kiyA karatA thaa| usane apane 500 putroM ke sAmane usa siMharatha rAjA ko mAra kara lAne kA prastAva rakhA para kisI putra ne kAlasaMbara ke isa prastAva ko svIkAra karane kI himmata nahIM kI / kevala pradyumna ne ise svIkAra kiyA aura eka bar3I senA lekara siMharatha para car3hAI krdo| pahile to rAjA siMharatha prayumna ko bAlaka samajha kara lar3ane se inkAra karatA rahA, para bAra bAra prA mna ke lalakArane para lar3ane ko taiyAra huA / donoM meM ghora yuddha huA aura anta meM vijayazrI pradyumna ko milI / vaha rAjA siMhastha ko bAMdha kara apane pitA kAlasaMbara ke sAmane le AyA / kAlasaMvara apane zatru ko apane adhIna dekhakara pradya mna se bar3A khuza huA aura use yuvarAja pada diyA evaM isa prakAra una 500 putroM kA pradhAna banA diyaa| isa pratikUla vyavahAra ke kAraNa saba kumAra pradAna se dveSa karane lage evaM use mArane kA upAya socane lage / una saba kumAroM ne pradyumna ko bulAyA aura use dhana krIr3A ke bahAne bana meM le gye| apane bhAiyoM ke kahane se pradyumna jina mandiroM ke darzanArtha sarva prathama vijayagiri parvata para car3hA, para vahAM usane mukAra karatA huA eka bhayaMkara sarpa dekhA / pradyumna turanta hI usa darAvane sapaM se bhir3a gayA tathA usakI pUcha pakar3a kara use jamIna para de
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArA ise dekhakara vaha sarpa yasa rUpa meM prazna ke sAmane prAkara khar3A ho gayA aura zera pradyumna ko prasanna hokara 16 vidyAyeM dii| phira praya mna dUsarI kAla guphA meM gyaa| vahAM ke rakSaka kAlAsura daitya ko harA kara vahAM se caMvara chatra prApta kiyaa| tIsarI guphA meM jAne para use eka bhayAvaha nAga se lar3anA pdd'aa| kintu usa nAga ne bhI hAra mAnalI evaM bheMTa svarUpa nAgazayyA, pAbar3I, vINA aura anya tIna vidyAyeM dI / jaba pradyumna una kumAroM ke sAtha eka sagevara ke pAsa pahuMcA to unhoMne use snAna karane ko kahA / pahile to usa sarovara ke rakSaka pradyumna ko sarovara meM praveza karate dekha kara bar3e Rddha hue para anta meM malavAna jAnakara makara patAkA pradAna kii| isa prakAra prahA mna jahAM bhI gaye vahAM se hI unheM acchI 2 bheTeM milatI rahIM itanA hI nahIM, eka vana meM unheM eka ratI nAmakI sundara kanyA bhI milI, jisase unane vivAha kara liyaa| isa prakAra jaba vaha aneka vidyAoM kA lAma lekara kAlasaMbara ke pAsa vAyA taba vaha usa para par3A sura: humaH ! isa mAsara mAha apanI mAtA kambanamAlA se bhI milane gyaa| usa samaya vaha pradyumna ke rUpa aura sauMdarya ko dekhakara usa para mugdha ho gaI aura usameM prema-yAcanA karane lagI / prazamna ko isase bar3I glAni huI aura vaha jaise taise apanA pIchA chur3Akara apanA kartavya nizcita karane ke lie vana meM kisI muni ke pAsa gayA aura unakA padha pradarzana caahaa| prazamna ne apanI caturatA se kaJcanamAlA se tIna vidyA le lii| kaJcanamAlA ne apanI icchA pUrI na hone evaM tInoM vidyAoM ke lina jAne para strI caritra phailAyA aura prayanna para dopAropaNa kiyaa| usane apanA aGga pratyaGga vikRta kara liyaa| kAlasaMbara yaha saba jAnakara bar3A dukhI aura krodhita hunaa| usane apane 50 putroM ko bulAkara pradyumna ko mArane ke lie kahA / kumAra pitA kI bAta suna kara bar3e khuza hue 1 ye pradyumna ko bulA kara vana meM le gaye kintu use pAlokiNI vidyA dvArA apane bhAiyoM ke irAde kA patA laga gayA aura use yar3A krodha pAyA / usane sabhI kumAroM ko nAgapAza se bAMdhakara eka zilA ke nIce davA diyA / kAlasaMvara yaha vRttAnta jAnakara bar3A kupita huaa| vaha eka bar3I senA lekara prazna mna se lar3ane canA | pradyumna ne bhI vidyAoM ke dvArA mAyAmayI senA ekatrita krdii| donoM ora se bhISaNa yuddha hubhA / pradyumna ke Age kAlasaMvara nahIM Thahara skaa| taba kAlasaMbara apanI priyA kaJcanamAlA ke pAsa tInoM vidyAyeM lene ke lie daur3A kintu jaba use yaha jJAta huA ki pradyumna pahile se hI vidyAmoM ko chala kara le gayA hai to use kaJcanamAlA ke sAre bheda kA
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 17 ) 1 patA laga gyaa| phira bhI kAlasaMgara pradyumna se yuddha karane ke lie Age bar3hA itane meM hI nArada RSi mahAM Agaye / unhoMne jo kucha kahA usase sArI sthiti badala gaI aura yuddha banda ho gyaa| isase kAlasaMvara ko bar3I prasannatA huI aura pradyumna ne bhI saba kumAroM ko bandhana mukta kara diyA | phAlasaMbara se AjJA lekara pradyumna ne nArada RSi ke sAtha dvArakA nagarI ke lie vimAna dvArA prasthAna kiyaa| mArga meM hastinApura par3A / duryodhana kI kanyA udadhi kumArI kA satyabhAmA ke putra bhAnukumAra ke sAtha vivAha hone ke lie abhiSeka ho rahA thaa| nArada dvArA yaha jAnakara ki udadhi kumArI pradyumna kI mAMga hai vaha bhIla kA bheSa dhAraNa kara una logoM meM mila gayA aura udadhi kumArI ko balapUrvaka chIna kara le gayA / pradyumna usa kanyA ko vimAna meM baiThA kara dvArakA kI ora cala pdd'aa| dvArakA pahuMca kara nArada ne vahAM ke vibhinna mahaloM kA use paricaya diyA / jaba caturaMgiNI senA ke sAtha Ate hue bhAnukumAra ko dekhA taba pradyumna vimAna se utarA aura usane eka bUr3he citra kA bheSa banA liyaa| eka mAyAmaya caMcala ghor3A ne sAtha le liyaa| gho ko bhaekA mana llcaayaa| usane vipra se usakA mUlya puuchaa| vipra ne ghor3e kA itanA mUlya mAMgA jo bhAnu ko ucita nahIM lagA / bhAnukumAra vipra ke kahane para bor3e para car3hA aura ghor3e ko na saMbhAla sakane ke kAraNa gira par3A jise dekhakara sAre loga haMsane lge| jaba baladevajI ne vipra bheSadhArI pradyumna se hI ghor3e para car3hane ko kahA to vaha bahuta bhArI bana gayA aura ghor3e para car3hAne ke lie prArthanA karane lagA / dasa bIsa yoddhA bhI use uThAkara ghor3e para na car3hA sake to bhAnukumAra svayaM use uThAne Age AyA / tatra badda bhAnu ke gale para paira rakhakara car3ha gayA aura AkAza meM ur3a gayA / : punaH pradyumna ne apanA rUpa badalakara do mAyAmaya ghor3e banAye / una mAyAmaya ghor3oM ko usane rAjA ke udyAna meM chor3a diyaa| ghor3oM ne rAjA ke sAre badhAna ko caupaTa kara diyaa| isake pazcAt usane do bandara utpanna kiye jinhoMne satyabhAmA kI bAr3oM ko na bhraSTa kara diyaa| jaba bhAnukumAra bAr3I maiM AyA to mAyAmaya macchara utpanna kara use bAr3I se bhagA diyaa| itane meM hI pradyumna ko mArga meM AtI huI kucha striyAM milIM, jo maMgala gIta gA rahI thIM / unako bhI usane ratha meM ghor3e aura UMTa jor3a kara rAste meM girA diyA / isake bAda vaha eka brAhmaNa kA rUpa dhAraNa kara lAThI TekatA huA satyabhAmA kI bAvar3I para gayA aura kamaMDalu meM jala mAMgane lagA / pAnI bharane se manA
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 18 ) karane para vaha bar3A koSita huA / usameM bAvar3I kI vAkara ke keza mUMDha liye / jala sokhimI vidyA dvArA usane bAvar3I sukhA diyA tathA karma meM bhara liyA aura phira nagara ke kamaMDalu ke pAnI ko uDela diyA jisase sAre bAjAra meM ho gayA / lu pAkSiyoM kA sArA pAnI caurAhe para usa pAnI hI pAnI isake pazcAt pradyumna mAyAsatra meMDhA banA kara vasudeva ke mahala paraM pahu~cA / basudeva meMDhe se lar3ane lge| ve meMDhe se lar3ane ke zaukIna the| maiMDhe netrasudeva kI TAMga tor3a kara unheM bhUmi para girA diyaa| phira pramna vahAM se satyabhAmA ke mahala para jAkara bhojana - bhojana jillAne lagA / satyabhAmA ne use Adara se bhojana karAyA, para usa bheSadhArI brAhmaNa ne satyabhAmA kA jitanA bhI sAmAna jImana ke liye liyA thA sabhI caTa kara diyA aura phira bhI bhUkhA hI banA rhaa| isake pazcAt usane eka aura kautuka kiyA ki jo kucha usane khAyA thA vaha saba vamana kara usakA AMgana bhara diyaa| isase satyabhAmA bar3I dukhI evaM tiraskRta huI / isake bAda yaha brahmacArI kA bheSa dhAraNa kara apanI mAtA rukmiNI ke maddala meM gyaa| rukmiNI apane putra ke Agamana kI pratIkSA meM thI kyoMki kevalI kathita usake Ane ke sabhI cihna dikhAI de rahe the| itane meM hI usane eka brahmacArI ko AtA huA dekhA / rutrimarazI ne use satkArapUrvaka asata diyA / vaha brahmacArI bar3A bhUkhA thA, bhojana kI yAcanA karane lgaa| praz na kI mAyA se rutrisaraNI ko ghara meM kucha bhI bhojana nahIM milA to usane nArAyaNa ke khA sakane yogya laDDu usa brahmacArI ko parosa diye| una zratyanta gariSTha sAre laDDuoM ko use khAte dekha kara rukmiNI ko bar3A Azcarya huA / usakI bAtacIta se usako sandeha huA ki sambhavataH vahI usakA putra ho / jaba sacAI jAnane ke lie mAtA bahuta becaina ho gaI taba akasmAt prayumna apane asalI sundara rUpa meM prakaTa ho gayA aura use dekha kara mAtA kI prasannatA kA pAra na rahA | satyabhAmA kI dAsiyAM jaba pUrva pratijJA ke anusAra rukmiNI ke keza lene AI to prayamna ne unheM bhI vikRta kara diyaa| isa samAcAra ko suna kara balabhadra bar3e kupita hue aura rukmiNI ke pAsa Aye / prathamna trikiyA se apanA sthUlakAya brAhmaNa kA rUpa banA kara mahala ke dvAra ke Age leTa gayA / balabhadra ne bar3I kaThinatA se use haTA kara mahala meM praveza kiyA, itane meM hI pradyumna ne siMha rUpa dhAraNa kiyA aura balabhadra kA paira pakar3a kara para
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 16 ) khAde meM DAla diyaa| phira unane mAtA ko usa vimAna meM le jAkara baiThA diyA jahAM nArada aura udadhi kumArI baiThe the / isake pazcAt pradyumna ne mAyAmayI rukmiNI kI bAMha pakar3a kara use zrIkRSNa kI sabhA ke Age se le jAte hue lalakArA ki yadi kisI vIra meM sAmarthya ho to vaha zrIkRSNa kI rAnI rukmiNI ko chur3A kara le jaave| phira kyA thA, sabhA meM bar3I khalatralI maca gaI aura zIghra hI yuddha kI taiyArI hone lgii| zrIkRSNa apane aneka yoddhAoM ko sAtha lekara raNabhUmi meM yA haTe kintu prayumna ne sabhI yoddhAoM ko mAyAmaya nIMda meM sulA diyaa| isase zrIkRSNa bar3e krodhita hue aura pradyumna ko lalakAra kara kahane lage ki vaha maNI ko pasa lauTA kara hI apane prANoM kI rakSA kara sakegA / kintu Sa kaba mAnane vAlA thA / zrakhira donoM meM yuddha hone lagA / zrIkRSNa jI jo bhI vAra karate use pradyumna avilamba kATa detaa| isa taraha donoM boroM meM bhayaMkara lar3AI huI jaba zrI kRSNa kupita hokara nirNAyaka yuddha karane ko taiyAra hone lage to nArada vahAM A gaye aura donoM kA paraspara meM paricaya karavAyA / pradyumna zrIvRpaNa ke pairoM meM gira gayA aura zrIkRSNa ne Ananda 'vibhora hokara usakA sanama liyaa| prayana ne apanI mohinI mAyA ko "sameTA aura sArI senA uTha khar3I huii| ghara ghara toraNa dvAra bAMdhe gaye tathA saubhAgyavatI striyoM ne maMgala kalaza sthApita kara nagara praveza para unakA abhUtapUrva svAgata kiyaa| isa taraha yaha kAryakrama bar3I dhUma-dhAma se manAyA gyaa| phira prayamna kA rAjyAbhiSeka kA mahotsava huA, taba kAlasaMbara aura kaMcanamAlA ko bhI bulAyA gyaa| isake pazcAt prayunna kA vivAha bar3e ThATha cATa se kiyA gyaa| satyabhAmA ne arane putra bhAnukumAra kA vivAha bhI sampanna kiyaa| ve satra bahuta dinoM taka sukhapUrvaka jIvana kI suvidhAoM kA upabhoga karate rahe / 10 + kucha samaya pazcAta zaMbukumAra kA jIva acyuta svarga se zrI kRSNa kI sabhA meM AyA aura eka anupama hAra dekara unase kahane lagA ki jisa rAnI ko Apa yaha hAra deMge usI ko kUkha se usakA janma hogaa| zrIkRSNa yaha hAra satyabhAmA ko denA cAhate the, kintu pradyumna ne apanI vidyA ke bala se jAmavantI kA rUpa satyabhAmA kA sA banA kara zrI kRSNa ko dhokhe meM DAla diyA aura vaha hAra usake gale meM DalavA diyaa| isake bAda jAmavantI aura satyabhAmA donoM ke kramazaH zaMbukumAra aura subhAnukumAra nAma ke putra hue / donoM sAtha sAtha ho vRddhi ko prApta hue| jaba ve bar3e hue to eka dina donoM
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. 20 ) kamAroM ne juA khelA aura zaMbukumAra ne subhAnukumAra kI sArI sampatti jIta lii| - aba samayAnusAra subhAnukumAra kA vivAha ho gayA to rukmiNI ne apane bhAI rUpacanda ke pAsa kuNDalapura prA mna evaM zaMbukumAra ko apanI kanyA dene ke liye dUta bhejA, kintu rUpacanda ne prastAva svIkAra karane ke sthAna para dUta ko burA bhalA kahA aura yAdava vaMza ke sAtha kabhI sambandha na karane kI pratijJA prakaTa kI / rukmiNI yaha jAna kara bahuta dugnI huI / pradyumna ko bhI bar3A krodha aAyo / pradya mna bheSa badala kara kuNDalapura gayA tathA yuddha meM rUpacanda ko harA kara use zrI kRSNa ke pairoM para lAkara DAla diyA / anta meM donoM meM mela ho gayA aura rUpacanda ne apanI putriyAM donoM kumAroM ko meMTa kara dii| ____ pradyumna kumAra ne bahuta varSoM taka sAMsArika sukhoM ko bhogA / eka dina vaha neminAtha bhagavAna ke samavasaraNa meM phuNcaa| vahAM kevalI ke mukha se dvArakA aura yAdavoM ke vinAza kA bhaviSya sunA to use saMsAra eka bhogoM se virakti ho gii| mAtA-pitA ke bahuta samajhAne para bhI usane na mAnA aura jina dIkSA le lii| tapazcaraNa kara pradya mna ne ghAtiyA karmoM ko nAza kiyA aura kevala jJAna prApta kara Ayu ke anta meM siddha pada ko prApta kiyaa| pradyumna carita kI kathA kA AdhAra evaM usake vibhinna rUpaH jaina carita kAvyoM evaM kathAoM ke mukhyata: do AdhAra hai-eka mahApurANa tathA dUsarA harivaMza purANa / Age cala kara inhIM do purANoM kI dhArAyeM vibhinna rUpoM meM pravAhita huI hai| pradya mna carita kI kathA jinasenAcArya kRta harivaMza purANa se lI gaI hai| yadyapi kavi ne apanI racanA meM isakA koI ullekha nahIM kiyA hai, kintu jo kathA pradyumna ke jIvana ke saMbaMdha meM harivaza purANa meM dI huI hai / usI se milatA julatA varNana pradyumna carata meM milatA hai| donoM kathAoM meM kevala eka hI sthAna para ullekhanIya virodha hai| harivaMza purANa meM sakmiNI patra bheja kara zrIkRSNa ko apane varaNa ke liye bulAtI hai jabaki pradyumna carita meM nArada ke anurodha para zrIkRSNa vivAha ke liye jAte haiN| guNabhadrAcArya kRta uttarapurANa ( mahApurANa kA uttarArddha ) meM pradya mna carita kI kathA saMkSepa rUpa meM dI gaI hai, isaliye usameM nArada kA zrIkRSNa
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ (21) kI sabhA meM Agamana, satyabhAmA dvArA nArada ko sammAna na denA, nArada dvArA satyabhAmA kA mAnamardana karane kA saMkalpa, zrI kRSNa dvArA rukmiNI haraNa evaM zizupAla vadha, pradyumna kA muni ke pAsa jAnA Adi ghaTanAoM kA koI 'ullekha nahIM hai| pradyumna carita meM kaMcanamAlA dvArA pradyumna ko tIna vidyArthI kA denA likhA hai jabaki uttarapurANa ke anusAra pramna ne isase prajJapti nAma kI vidyA lekara unakI siddhi kI thI / * mahAkavi siMha dvArA racita apabhraMza bhASA ke kAvya pajjuka ( 13 vIM zatAbdI) aura prastuta pradyamna carita kI kathA meM bhI sAmya hai / kevala pajjukA meM pratyeka ghaTanA kA vistRta varNana karane ke sAtha-sAtha pramyana ke pUrvabhavoM kA bhI vistRta varNana kiyA gayA hai jabaki pramna carita meM inakA kevala nAmollekha hai| isake atirikta 'pajjuhA kI kathA zre zikarAjA dvArA prazna pUche jAne para gautama gaNadhara dvArA kahalAI gaI hai kintu sadhAru kavi ne maMgalAcaraNa ke pazcAt hI kathA kA prArambha kara diyA hai / mahAsenAcArya kRta saMskRta pradyumna carita 11 zrIM zatAbdI kI racanA hai| racanA 14 sargoM meM vibhAjita haiM I pajjuzAkamA kI taraha ghaTanAoM kA isameM bhI vistArapUrvaka varNana kiyA gayA hai isameM aura pradyumna caritra kI kathA meM pUrNataH sAmya hai / isI prakAra hemacandrAcArya kRta 'triSazilA kApurupacarita' meM pradyumna ke jIvana kI jo kathA dI gaI haiM usameM aura sAru kavi dvArA varNita kathA meM bhI prAyaH samAnatA hai / pradhumna kA jIvana jaina sAhityakoM ke liye ho nahIM kintu jainetara sAhityikoM ke liye bhI AkarSaNa kI vastu rahA hai| viSNu purANa ke paMcama aMza ke 26 veM tathA 2 veM adhyAya meM rukmiNI evaM pradyumna kI jo kathA dI huI hai, vaha nimna prakAra hai| :-- rukmiNI kuNDinapura nagara ke bhISmaka rAjA kI kanyA thii| zrI kRSNa ne rukmiNI ke sAtha aura rukmiNI ne kRSNa ke sAtha vivAha karane kI icchA prakaTa kI, kintu bhISmaka ne zizupAla ko rukmiNI dene kA nizcaya kara liyaa| isa kAraNa vivAha ke eka dina pUrva hI zrI kRSNa ne rukmiNI kA haraNa kara liyA aura isake bAda usake sAtha usakA vidhivat vivAha sampanna OM Amera zAstra bhaNDAra jayapura meM isakI hastalikhita prati surakSita hai|
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ huA / kAla krama se rukmiNI ke pradyumna putra utpanna huA / ise jamma lene ke chaThe dina hI zambarAsura ne hara liyA aura use lavaNa samudra meM DAla diyaa| samudra meM usa bAlaka ko eka matsya ne nigala liyaa| macheroM ne usa matsya ko apane jAla meM phAMsa liyA aura zambara ko bheMTa kara diyaa| jaba zambara kI stro mAyAvatI usa machalI kA peTa cIrane lagI to vaha bAlaka usameM se jIvita nikala aayaa| itane meM hI vahAM nArada RSi Aye aura rAnI ko sArI ghaTanA sunA dii| mAyAvatI usa bAlaka para mohita ho gaI aura usakA anurAgapUrvaka pAlana kiyaa| usane use saba prakAra kI mAyA sikhA dI / jaba pradhumna ko apanI pUrva ghaTanA kA patA calA to usane zambarAsura ko lar3ane ke liye lalakArA aura usa yuddha meM mAra diyA tathA anta meM mAyAvatI ke sAtha dvArakA ke liye ravAnA ho gayA / jaba vaha vahAM pahu~cA to rukmiNI use pahicAna na sakI, kintu nArada RSi ke Ane para sArI ghaTanA spaSTa ho gii| kucha dinoM pazcAt dhamna ne rukmI kI sundarI kanyA ko svayaMvara meM grahaNa kiyA tathA usase aniruddha nAmaka mahAparAkramI putra utpanna huzrA / ___ ukta kathA aura pradya mna caritra meM nimna prakAra se sAmya evaM asAmya hai :sAmya--(1) pradyumna ko zrI kRSNa evaM rukmiNI kA putra mAnanA / (2) janma ke chaThI rAtri ko hI asura dvArA apaharaNaM / (3) nArada RSi dvArA rukmiNI ko Akara sArI sthiti samajhAnA / (4) rukmI kI putrI se pradyumna kA virAi / asAmya-pradyumna ko zambarAsura dvArA samudra meM DAla denA tathA vahAM use masya dvArA nigala jAnA aura phira usI ke ghara jAkara matsya ke peTa se jIvita nikalanA, mAyAvatI kA mohita honA aura bAlaka pradyumna kA pAlana karanA aura anta meM yuvA hone para zambarAsura ko mAra kara mAyAvatI se vivAha krnaa| kathAoM ke sAmya aura asAmya hone para bhI isa bAta se inkAra nahIM kiyA jA sakatA ki bhAratIya vAGmaya meM pradyumna kA carita lokapriya evaM AkarpaNa kI bastu rahA hai| bauddha sAhitya meM pradyumna kA ullekha hai yA nahIM aura yadi hai to kisa rUpa meM hai sAdhanAbhAva ke kAraNa isakA patA isa nahIM lagA ske|
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ : kavi kA paricaya racanA ke prArambha meM kavi ne marasvatI ko namaskAra karate hue apanA mAmollekha 'so sadhAra paNamai sarasuti' isa prakAra kiyA hai| isaliye kAva kA nAma 'saMdhAra' honA cAhie, kintu aneka sthaloM para sadhAru' nAma bhI diyA huA hai / anya pratiyoM meM bhI adhikAMza sthaloM para 'sadhAra' nAma mAyA hai isaliye kavi kA nAma 'sadhAru' hI ThIka pratIta hotA hai| +kavi ne apane janma se apravAla jAti ko vibhUpita kiyA thaa| inakI mAtA kA nAma sudhana thA jo guNa yAlI thii| pitA kA nAma sAha maharAja thA, anya pratiyoM meM sAhu maharAja evaM samaharAi bhI milatA hai| ve eraccha nagara meM rahate the| eraccha nagara ke nAma eracha, erichi, elaca, eyarakacha evaM erasa ke pAThAntara bheda se bhI milate haiN| kintu ina saba meM mUla prati vAlA eraccha hI adhika ThIka jAna par3atA hai| isa nagara kA uttara pradeza meM honA adhika sambhava hai| DA vAsudevazaraNa agravAla ne bhI jaina sandeza. aagr| ke eka lekha meM isakI puSTi kI hai| nAidAjI ne isa nagara ko madhya pradeza meM honA mAnA hai jo ThIka mAlUma nahIM hotaa| usa samaya usa nagara meM bahuta se zrAvaka loga rahate the jo dazalakSaNa dharma kA pAlana karate the| apanA paricaya dene ke pazcAda kari ne likhA hai ki jo bhI pradyanna carita ko par3hegA vahI marane ke pazcAt svarga meM devatA ke rUpa meM utpanna hogA tathA anta meM mukti rUpI lakSmI ko prApta kregaa| jo manuSya isakA zrayama karegA usake azubha karma svayameva dUra ho jaayeNge| jo manuSya isako dUsaroM ko sunAvegA usa para pradyumna prasanna hoMge / isake atirikta isa grantha ko likhAne vAle, likhane vAlA, par3hAne vAle sabhI logoM ko apAra puNya kI prApti honA likhA hai, kyoMki pradhuna kA carita puNya kA bhaNDAra hai / anta meM kavi ne apanI laghutA pradarzita karate hue kahA hai ki vaha svayaM kama buddhi : ghAlA hai tathA akSara mAtrA kA bheda nahIM jAnatA, isaliye choTI bar3I mAtrA + mahasAmI kau kAyau vakhANu, tuma pajjuna pAyau niravANu / agaravAla kI merI jAta, pura agaroe muhi utapAti / / sudhA jaNaNI guNavai ura dhArau, sA maharAja gharai avatariu / echa nagara vaMsate jAni, suciu carita mai raciu pugaNa / / sAvayaloya vasahi pura mAhi, daha lamaNa se dharma karAha / dasa risa mAnada durtiyA bheu, jhAvahi citaha jiNeharu deu / /
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke liye prathA akSaroM ke krama adhika prayoga ke liye pahile hI pariData varga se vaha kSamA yAcanA karatA hai / racanA kAla :-- aba taka pradyumna caritra kI jitanI pratiyAM upalabdha huI haiM una sabhI pratiyoM meM ekasA racanA kAla nahIM milatA hai| ina pratiyoM meM racanA kAla ke tIna mambat 1311, 1411 evaM 1511 milate haiM / yahAM hameM yaha dekhanA hai ki ina nInoM sambo meM kaunasA sahI mambana hai| vibhinna pratiyoM meM nimna prakAra se racanA kAla kA ullekha milatA hai: (1) agravAla paMcAyatI mandira kAmAM, jaina mandira rIvAM evaM mAtmAnanda jaina sabhA myAlA kI pratiyoM meM sambat 1311 likhA huA hai| (2) badhIcandajI kA jaina mandira jayapura, khaNDelavAla paMcAyatI mandira kAmI, jaina mandira dehalI aura bArAbaMkI vAlI pratiyoM meM racanA sambat 1411 diyA huA hai| (3) siMdhiyA aurieMTala insTITyUTa ujjaina vAlI prati meM sambana 1511 diyA huA hai / sambat 1311 vAle racanA kAla ke sambandha meM jo pATha hai, vaha nimna prakAra hai: saMvat terahasa hui gaye Upara adhika igyArA bhaye / bhAdI sudi paMcamI dina sAra, svAti nakSatra jani sanivAra / bhakta padya ke anusAra pradyumna caritra sambat 1311 bhAdavA muvI 5 zanivAra svAti nakSatra ke dina pUrNa huA thaa| sambat 1411 pAlA racanA kAla jo 4 pratiyoM meM upalabdha hotA hai, nimna prakAra hai :sarasakathA rasu upajai gharAu, nisubahu caritu pajUsaha tAu | saMvat caudahasa huI gae, Upara adhika igyAraha bhae / bhAvava dina paMcai so sAru, svAti nakSatra sanozcara vAru // 12 // jayapura vAlI prAta
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 25 ) sarasakathA rasa upajai ghaNau, nisuragau carita pajjaubanataeu / saMvat caudasai igyAra, Upari adhika bhaI gyAra / bhAdava sudi navamI je sAra, svAti nakSatra sanIcara vAra / devaloka prANottara sAra, harivaMza prAdhyAu vaMza savAra / / 12 / / khaNDelavAla jaina paMcAyatI mandira kAmAM ukta padyoM meM jayapura vAlI prati meM sambat 1411 bhAdrapada mAsa paMcamI zanivAra svAti nakSatra evaM kAmAM vAlI prati meM sambat 1411 bhAdavA sudI zanivAra svAti nakSatra racanA kAla diyA huA hai| donoM pratiyoM meM tithiyoM ke atirikta zeSa bAteM samAna hai / isI prakAra ujjaina vAlI prati meM nimna pATha hai :saMvat paMcasai huI gayA, garahotarAbhi aru taha bhayA / bhAdava badi paMcami tithi sAru, svAti nakSatra sanIscaravAha / / isake anumAra 'pradyumna carita' kI racanA sambat 1511 bhAdavA cudI 5 zanibAra svAti nakSatra ke dina pUrNa huI thii| isa prakAra sabhI pratiyoM meM bhAdrapada mAsa zanivAra evaM svAti nakSatra ina tInoM kA eka-sA ullekha milatA hai| isaliye yaha to nizcita hai ki pradyamna carita kI racanA bhAdrapada mAsa evaM zanivAra ke dina huI thii| kintu racanA sambat kaunasA hai, yaha hameM dekhanA hai| tInoM racanA sambatoM meM sambat 1511 vAlA racanA kAla to sahI pratIta nahIM hotA hai kyoMki prathama to yaha sambat abhI taka eka hI prati meM upalabdha huA hai| isake atirikta ' 'paMcasa' pATha svayaM bhI galata hai isase pandraha sau kA artha nahIM nikalatA isaliye sambat 1511 vAle pATha ko sahI sAnA yukti saMgata nahIM hai| sambat 1311 vAlA pATha jo abhI taka 3 pratiyoM meM milA hai, usake sambandha meM bhI hamArA yahI mata hai ki guNa sAgara nAmaka kisI vidvAn ne sambata caudahasa ke sthAna para terahasai pATha parivartita kara diyA tathA 'suNi carita mai raciu purANa' ke sthAna para isa racanA kA kartA svayaM banane ke lobha se prerita hokara 'guNa sAgara yaha kiyo bakhAna' pATha badala diyaa| isake atirikta isa kaviyazaH prArthI ne prArambha ke jina padyoM meM sadhAra kA nAma thA unake sthAna para naye ho maMgalAcaraNa ke padya jor3a diye /
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ aca rahA sambat 1411 kA racanA kAla / isa racanA sambata ke sambandha meM sabhI vidvAn eka mata hai| zrI nAidAjI ne pradhumna carita ke racanAkAla kA vivecana karate hue likhA hai ki saMvat 1811 vAlA pATha sahI hai kintu unakA kahanA hai ki badI paMcamI sadI panagI aura namI ina tIna dinoM meM svAti nakSatra nahIM pdd'taa| DA0 mAtAprasAda jI ne gaNita paddhati ke AdhAra para jo tithi zuddha karake bhejI hai vaha saMpat 1412 bhAdavA sudI 5 zanivAra hai| sace riporTa ke nirIkSaka rAyabAhadura svara DA hIrAlAla ne apanI riporTaH 2 meM likhA hai ki saMvat 1411 bhAdavA buDhI 5 zanivAra kA samaya ThIka mAlUma detA hai| lekina unakA bhI budi kA ullekha navIna gaNanA paddhati ke anusAra ThIka nahIM baiThatA hai / isalie una sabhI dalIloM ke AdhAra para saMvat 1411 - bhAdatrA sudI 5 zanivAra vAlA pATha hI sahI mAlUma detA hai / pradyumna carita meM jo 'bhAdava dina paMcamI so sAra pATha hai usake sthAna para saMbhavataH mUla pATha 'bhAdava sudI paMcamI so sAru' yaddI honA cAhiye / pradyumnacarita ke pUrva kA hindI sAhitya hindI ke suprasiddha vidvAn paM. rAma candra zukla nedasa vIM zatAbdI se lekara caudahavIM zatAbdI taka ke kAla ko hindI sAhitya kA AdikAla mAnA hai / zuklajI ne isa kAla kI apabhraMza aura dezabhASA-kAvya kI 12 pustake itihAsa meM vivecanIya mAnI hai| inake nAma ye haiM (1) vijayapAla rAso (2) hammIra rAso (3) kIrtilatA (4) kIrtipatAkA (5) khumAnarAso (6) vIsaladevarAso (3) pRthvIrAjarAso (ka) jayacandraprakAza (8.) jayamayaMka jaya candrikA (10) paramAla rAmI (11) khuzaroM kI paheliyAM aura (12) vidyApati padAbali | unake matAnusAra inhIM bAraha pustakoM kI dRSTi se zrAdi kAla kA lakSaNa nirUpaNa aura nAmakaraNa ho sakatA hai / inameM se antima do tathA 'bIsaladevarAlo' ko chor3akara zeSa saba pratha vIra rasAtmaka haiM / ataH zrAdikAla kA nAma vIragAthA kAla hI rakhA jA sakatA hai| kintu zukla jI ne hindI sAhitya ke AdikAla ke jisa rUpa kA 1. hindI anuzIlana varSa 6 aMka 1-4 2. He wrote the work in Samvat 1411 on Saturday oth of the dark of Bhava inonth which on culoulations regnlarly Corresponds to Saturday the Oth August 1364 A. D. Search Report 1923-25 P-17.
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 27 ) nirdeza kiyA hai vaha sahI nahIM jAna par3atA / usa hindI ke vidvAn yathA rAhula sAMkRtyAyana, DA0 hajArIprasAda dvivedI Adi bhI sahamata nahIM haiN| jina bAraha racanAoM ke Adhara para zuklajI ne hindo kA AdikAla nirdhArita kiyA thA unameM se adhikAMza racanAyeM vibhinna vidvAnoM dvArA paravartI kAla kI siddha kara dI gayI haiN| DA0 dvivedI kA kahanA hai ki isavIM se caudahavIM zatAbdI taka kA kAla jise hindI kA AdikAla kahate haiM bhASA kI dRSTi se apabhraMza ke car3hAva kA hI kAla hai| isI apabhraMza ke bar3hAva ko kucha loga uttarakAlIna apabhraMza kahate haiM aura kucha loga purAnI hindI / isI prakAra jaba se rAhulajI ne jaina kavi svayambhu ke paumacariya (jaina rAmAyaNa) ko hindI bhASA kA Adi mahAkAvya ghoSita kiyA hai taba se hindI bhASA kA prArambhika kA 11 vIM zatAbdI se Arambha na hokara 8vIM zatAbdI taka calA gayA hai| hindI bhASA ke ina prArambhika varSoM meM hindI pahile apabhraMza ke rUpa meM (jisakA nAma prAcIna hindI adhika ucita hogA) jana sAdhAraNa ke sAmane AyI aura phira zanaiH zanaiH apane vartamAna svarUpa ko prApta kiyA / isaliye maMtra hameM hindI sAhitya ko sImA ko adhika vistRta karanA par3egA | hindI ke ina 6H = (71) sAhitya pracuramAtrA meM lilA gayA aura vaha bhI pUrNa rUpa se sAhityika dRSTikoNa se / vAstava meM apabhraMza sAhitya ke mahatva ko yadi Aja se 50 varSa pUrva hI samajha liyA jAtA to sambhavataH hindI sAhitya kA prArambhika itihAsa dUsarI taraha hI likhA gayA hotaa| lekina DA0 zukla tathA zyAmasundaradAsa Adi hindI itihAsa ke vidvAnoM kA apabhraMza sAhitya kI ghora dhyAna nahIM gayA / hindI bhASA kI ina prArambhika zatAbdiyoM meM yadyapi sabhI dharmoM ke vidvAnoM ne racanAyeM kI thI, kintu prAcIna hindI bhASA kA adhikAMza sAhitya jaina vidvAnoM ne hI likhA hai | mahAkavi svayambhU ke pUrva bhI apabhraMza sAhitya kitanA samRddha thA yaha 'svayambhU chanda' meM prAkRta evaM apabhraMza ke 60 kaviyoM ke uddharaNoM se acchI taraha jAnA jA sakatA hai / zrava yahAM vIM zatAbdI se 14vIM zatAbdI taka hone vAle kucha pramukha kaviyoM kA paricaya diyA jA rahA hai - 8 vIM zatAbdI ke prArambha meM yogendu huye jinhoMne apabhraMza bhASA maiM 'paramAtma prakAza' evaM 'yogasAra dohA' kI racanA kii| donoM hI AdhyAtmika viSaya kI uccakoTi kI racanAyeM hai / 1 hindI sAhitya kA AdikAla (DA0 hajArIprasAda dvivedI )
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 28 ) vartamAna upalabdha kaviyoM meM svayambhU apabhraMza ke pahile mahA kavi haiM jinako racanAyeM upalabdha hotI haiM / 'paumacariya', 'riTumicarica' tathA 'svayambhU chanda' inakI prApta racanAoM meM tathA 'paMcamIcarita' anupalabdha (canAoM meM se haiN| 'svayambhU' apane samaya ke ho nahIM kintu apane bAda hone vAle kaviyoM meM bhI utkRSTa nAka zAstrI the| bAhulya ke varNana ke sAtha-sAtha kAvyatva kA sarvatra mAdhuyyaM dRSTigocara hotA hai / svayambhU yuga pradhAna kavi the, inane apane kAvyoM kI racanA sarvathA niDara hokara kI thii| isake bAda ke sAre apabhraMza evaM bahuta kucha aMzoM meM hindI sAhitya para bhI inakI varNana zailI kA pUrNataH prabhAva par3A hai| i 10 ba zatAbdI meM hone vAle kaviyoM meM devasena, rAmasiMha, puSpadanta, dhavala, dhanapAla evaM padmakIrti ke nAma ullekhanIya haiN| muni rAmasiMha devasena ke bAda ke vidvAna haiM / DA hIrAlAlajI ne 'pAhuDa dohA' kI prastAvanA meM inheM san 633 aura 1100 ke bIca kA arthAt samvat 1000 I0 ke lagabhaga kA vidvAn mAnA hai| rAmasiMha svayaM muni the, isaliye inhoMne sAdhuoM ko sambodhita karate hue grantha racanA kI hai| inakA 'pAhuDa dohA' rahasyavAda evaM adhyAtmavAda se paripUrNa hai / 15 vIM zatAbdI meM kabIra ne jo apane padoM dvArA upadeza diyA thA, ghahI upadeza muni rAmasiMha ne apane 'pAhu dohA ' dvArA prasArita kiyA thA | devasena 10 vIM zatAbdI ke dohA sAhitya ke Adi vidvAn kahe jA sakate haiM / 'sAdhamma dohA unhIM kI racanA hai, jise inhoMne samvat 660 ke lagabhaga mAlavA prAnta kI dhArA nagarI meM pUrA kiyA thaa| mahAkavi svayambhU kI Takkara ke athavA kinhIM bAtoM meM to unase bhI utkRSTa puSpadanta hue jinhoMne 'mahApurANa', jasahara cariu' evaM 'pAyakumAracaritra' kI racanA kI / isameM prathama prabandha-kAvya evaM zeSa donoM khaNDa kAvya kar3e jA sakate haiN| mahApurANa apabhraMza kA zreSTha kAvya hai / puSpadanta alaukika pratibhA sampanna the / unakI pratibhA unake kAvyoM meM sthAna-sthAna para dekhI jA sakatI hai / dhanapAla kavi ne 'bhavisayattakA' kI racanA kI thii| kavi kA janma vakkar3a vaizya vaMza meM huA thaa| kavi ko apanI vidvattA para abhimAna thA, isaliye eka sthAnapara inhoMne apane Apako sarasvatI putra bhI kahA hai / 122 saMdhiyoM aura 18 hajAra padyoM meM pUrNa hone vAlA 'harivaMzapurANa' dhavala kavi dvArA isI zatAbdI meM racA gayA thA / dhavala ke isa kAvya kI bhASA prAMjala aura pravAhapUrNa hai / sthAna-sthAna para alaMkAroM kI chaTA pAThaka ke mana ko moha letI
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai / isameM aneka rasoM kA saMmizraNa bar3e aAkarSaka DhaGga se huA hai / padmakIrti ne apane pAsaNAcariu' ko sambat 66E meM samApta kiyaa| bhASA sAhitya kI dRSTi se yaha kAnya bhI ullekhanIya hai| 11 vIM zatAbdI meM hone vAle kaviyoM meM dhIra, nayanandi, kanakAmara . Adi ke nAma ullekhanIya haiN| mahAkavi vIra kA yadyapi eka hI kAvya 'jambUsAmIcaritra upalabdha hotA hai| kintu unakI yaha eka hI racanA unake pANDitya evaM pratibhA ko prakaTa karane ke liye paryApta hai| 'jambUsAmIcaritra' vIra evaM zRGgAra rasa kA anokhA kAvya hai| nayanandi ne apane kAvya 'sudaMsaNa cariu' ko sambat 1100 meM samApta kiyA thaa| ye apabhraMza ke prakAMDa vidvAna the / isIliye inhoMne sudaMsaNacariu' meM mahAkAvyoM kI paramparA ke anusAra puruSa, strI evaM prAkRtika dRzyoM kA varNana kiyA hai| bANa evaM subandhu ne jisa kliSTa eva alaMkRta padAvalI kA saMskRta gadya meM prayoga kiyA thA nayanandi ne bhI usI taraha kA prayoga apane isa padya kAvya meM kiyA hai / vividha chandoM kA prayoga karane meM bhI yaha kavi pravINa the / inhoMne apane kAnya meM 55 prakAra ke chandoM kA prayoga kiyA hai| sakalaridhinidhAna kAvya meM apane se pUrva hone vAle 40 se adhika kaviyoM ke nAma inhoMne ginAye hai, jinameM saskRta apanaza donoM hI bhASAoM ke kavi haiN| kanakAmara dvArA nibaddha 'karakaNDu cariu' bhI kAvyatva kI dRSTi se utkRSTa kAvya hai| isakA bhASA udAtta bhAvoM se paripUrNa evaM prabhAva guNayukta hai| isI zatAbdI meM hone vAle dhAhila kA 'paumasiricari' evaM abdula rahamAna kA 'sandezarAsaka' bhI ullekhanIya kAvya hai| 12 vIM zatAbdI meM hone vAle mukhya kaviyoM meM zrIdhara, yazaHkIrti, hemacanda, haribhadra, somaprabha, vinayacanda Adi ke nAma ginAye jA sakate haiN| hemacandrAcArya apane samaya ke sarvAdhika pratibhA sampanna vidvAna the / saMskRta evaM prAkRta bhASA ke sAtha sAtha apabhraMza bhASA ke chandoM ko bhI unhoMne apane 'chandAnuzAsana' meM uddhRta kiyA gayA hai| 13 vIM aura 14 vIM zatAbdI meM apabhraMza sAhitya ke sAtha sAtha hindI sAhitya kA bhI nirmANa hone lgaa| isI zatAbdI meM paM0 lAkhU ne 'jiraNayatta cariu' jayabhitrahala ne 'baDumANakantra' kavi siMha ne 'pajjuiNa carita' zrAdi kAvya likhe / 14 vIM zatAbdI meM dharmasUri kA 'jambUsvAmIrAsa', ralha kA jiNadatta cAI' (maMtrata 1354) ghelha kA 'cautrIsI gIta' (saMvat 1371) bhI ullekhanIya racanAyeM haiN| inameM sabase mahatvapUrNa hindI kI racanA
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ (30) jidatta caupaI hai jise ralda kavi ne saMvat 1354 meM samApta kiyA thA / 550 se bhI adhika upaI evaM anya chandoM meM nibaddha yaha racanA bhASA sAhitya kI dRSi se hI nahIM kintu kAvyatva kI dRSTi se bhI mahatvapUrNa hai| apabhraMza se hindI meM zanaiH zanaiH zabdoM kA kisa taraha parivartana huA, yaha isa kAvya se acchI taraha jAnA jA sakatA hai / yadyapi kavi ne isa kAvya meM apabhraMza zabdoM kA bhI paryApta prayoga kiyA hai kintu unakA jisa sundaratA se prayoga huA hai usase ve pUrNataH hindI bhASA ke zabda mAlUma par3ate haiM | vAstava meM 13 kI aura 14 vIM zatAbdI hindI bhASA kI sAhityika racanAyeM prayoga karane ke liye mahatvapUrNa samaya thA / patra motIlAla menAriyA ne rAjasthAnI bhAga aura sAhitya meM saMvat 1045 se 1460 taka kI racanAoM ke sambandha meM likhA hai- "isa yuga ke sAhitya sRrjana meM jaina matAvalaMbiyoM kA hAtha vizeSa rahA haiN| koI pacAsa ke lagabhaga jaina sAhityakAroM ke manthoM kA patA lagA hai / parantu jaina vidvAnoM kA yaha madhura sAhitya jitanA bhASA kI dRSTi se mahatvapUrNa hai utanA sAhitya kI dRSTi se nahIM hai yadyapi sAhityika saundarya bhI isameM yatra-tatra dRSTigocara hotA hai / menAriyAjI kI nimna sUcI se spaSTa hai ki hindI kI nIMva 11 vIM zatAbdI meM rakha dI gaI thI aura usako jaina vidvAnoM ne majabUta banAyA thA / 2. kucha mahatvapUrNa nAma ye haiM- vanapAla (saM0 1081), jinavallabhasUri (saM0 1967) (1970), dhAdidevasUri (saM0 1984), vajrasenasUra (saM0 1225), zAlibhadrasUri (saM0 1241), nemicandra bhaNDArI (saM0 1206 ) Asa (saM0 1257), dharma (saM0 1266), zAha svaNa aura bhattau (saM0 1278), vijayasena sUra (saM0 1288), rAma (saM0 128), sumatigaNa ( 1260), jinezvarasUri (12781331), zramati (saM0 1200), lakSmItilaka (sa0 1311-17), somamUrti (saM0 1260 - 1331), jinapara (0 1306 - 22), vinayacandrasUri (1325-53), agar3a (saM0 1331), saMgrAmasiMha ( naM0 1336), padma ( naM0 1358), jayazekharasUri ( 0 1360-62), prajJAtilakasUri (saM0 1363), vastibha (saM0 1368), guNAkarasUri (saM0 5379), 'badevari (1671), pheru (1376) dharmakalaza ( naM0 1377), sAramUrti (126.0), jinaprabhasUri (1360-60), solakha (14vIM zatAbdI), rAjazeravara bhUri (= 1405), jayAnaMdasUri (saM0] 1410 ), taragAzramasUri ( 1415 ), vinayana (1412), jinodayasUri (1415 ), jJAnakalaza (1415 ), . (saM0 1426, jinarala sUri ( 0 1450), merunandana (saM0 1432), devasundarasUri (saM0 1440), sAdhusa ( saM 1445 ) | pRthvIcanda
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 31 jaina vidvAnoM kI loka bhApAyeM likhane meM ko prArambha se hI apanAyA aura usameM kA prayAsa kiyA / i ) ruci hone ke kAraNa unhoMne hindI adhika se adhika sAhitya likhane pradyamna carita kA samakAlIna hindI sAhitya. ka aba hameM pradyumna carita ke samakAlIna sAhitya para ( saM 1400 se lekara 1424 taka likhe gaye ) vicAra karanA hai aura dekhanA hai ki isa samaya likhe gaye hindI sAhitya aura pradyumna carita meM kitanI samAnatA hai / hindI sAhitya ke itihAsa meM 15 vIM zatAbdI ke prathama pAda kI racanAoM kA ullekha nahIM ke barAbara huA hai| usameM mahArASTra ke sAdhu nAmadeva kI skUTa racanAoM kA ullekha avazya kiyA gayA hai| isake atirikta 'rAjasthAnI bhASA aura sAhitya' meM 15 vIM zatAbdI ke prathama pAda ke jina kaviyoM kA nAmollekha huA hai usameM kevala eka kavi zArGgaghara Ate haiN| kintu unakI jina do racanAoM ke nAma hammIra rAso tathA hammIra kAvyaginAye gaye haiM ve bhI mUla rUpa meM upalabdha nahIM hotI haiN| hAM, unakI ina racanAoM ke kucha padma idhara udhara jAkara milate haiN| zArGgadhara ke jo padya mile haiM una para apabhraMza kA pUrNa prabhAva hai| eka padya dekhiye piMu diDha saragAha vAha uppara pakkhara daI / baMdhu samadi raraMga dhasau hammIra varaNa lai // uDDala zAha paha bhamau laggA riu sosa hi bArau / pakkhara pakkhara Thelli pelli pavbatra grapphAla || hammIra kajju jajjala bharagaha kohAsAla muhamah jalau / sulatAraNa sIsa karavAla dai taMjji kalevara dina calau / zrI manAriyAjI ne jina jaina kaviyoM ke nAma ginAye haiM unameM rAjazekharasUri (1405), jayAnaMdasUri (1410), taruNamatra sUri (1411), vinayaprabha (saM0 1412), jinodaya sUri (1415), sadhAru kavi ke samakAlIna Ate haiM / kintu eka to ina kaviyoM kI skuTa racanAoM ke atirikta koI bar3I racanA nahIM milatI dUsare jo kucha inhoMne likhA hai vaha prAcIna hindI ( apabhraMza) se pUrNataH prabhAvita hai / vinayaprabha kRta gautamarAsA kA eka padya dekhiye-- i
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ nayaraNa vayaraNa kara tejihi tArA ( 32 ) carariMga jiNa vi paMkaja AkAsi caMda sUra jali pADiya | bhayADiya // isaliye yaha kahA jA sakatA hai ki sAru kavi apane samaya ke akele hindI kavi haiM jinhoMne isa prakAra kA prabandha kAvya likhane kA prayAsa kiyA thaa| hindI sAhitya meM pradyumna carita kA sthAna : 'prathamna carita' hindI bhASA meM apane DhaMga kA akelA kAvya hai / vaha purAnI hindI evaM navIna hindI kAvyoM kI madhya kI kaDI ko joDane vAlA eka zreSTha kAvya kahA jA sakatA hai| caupaI, evaM vastubaMdha- chanda meM likhA jAne vAlA yaha yadyapi pahilA kAvya nahIM hai kintu sAhityika dRSTi se dekhA jAya to ise prathama sthAna milanA cAhiye / Age calakara jina hindI RtriyoM ne apanI racanAoM meM caupAI chanda ko mukhya sthAna diyA hai una para adhikAMza rUpa se jaina racanAoM kA prabhAva hai / canaI banda kyA katri aura kyA pAThaka donoM ke liye hI priya siddha huA hai / pradyumna carita ko kAvya kI dRSTi se kisa zreNI meM rakhA jA sakatA hai yaha vicArane kI vastu hai / kAvya ke sAdhAraNataH do bheda kiye jAte haiM prathama 'prabandha-kAvya' dUsarA 'muktaka kAvya' / pravandha-kAvya ke phira tIna bheda haiM : mahAkAvya, khaMDa kAvya evaM caMpU kAvya / isameM se pradyamna gharita suphaka kAvya to ho nahIM sakatA isaliye yaha avazya hI prabandha kAvya hai / DA0 rAmacandra zukla ne jAyasI graMthAvalI pRSTha 66 prabandha kAvya kA jo lakSaNa diyA hai vaha nimna prakAra hai "prabandha kAvya meM mAnava jIvana kA pUrNa dRzya hotA hai / usameM ghaTanAoM kI saMbaddha zrRMkhalA aura svAbhAvika krama ke ThIka ThIka nirvAha ke sAtha sAtha hRdaya ko sparza karane vAle use nAnA bhAvoM kA rasAtmaka anubhava karAne vAle prasaMgoM kA samAveza honA cAhiye / iti vRta mAtra ke nirvAha se rasAnubhava nahIM karAyA jA sktaa| usake liye vadana cakra ke antargata aisI vastuoM aura vyApAroM kA pratibitrata citraNa honA cAhiye jo zrotA ke hRdaya meM rasAtmaka taraMgeM uThAne meM samartha ho / ataH kAvya meM ghaTanA kA kahIM vo saMkoca karanA par3atA hai aura kahIM vistAra / "
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 33 ) praya mna carita meM rAdhAnna mule I -kAma yAlA lakSaNa ThIka baiThatA hai| isameM ghaTanAoM kA zRkhalAbaddha krama hai, nAnA bhAvoM kA rasAtmaka anubhava karAne vAle prasaMgoM kA samAveza hai| ina sabake matirikta yaha kAvya ke zrotAoM ke hRdaya meM rasAtmaka taraMgeM uThAne meM bhI samartha hai| isaliye pradyumnacarita ko nizcita rUpa se prabandha-kAvya kahA jA sakatA hai| pradyumnacarita 6 sargoM meM vibhakta hai usameM viraha, milana, yuddha varNana, 'nagara varNana, prakRti-varNana evaM ina sabake atirikta mAyAvI vidyAoM ' kA varNana milatA hai| usakA nAyaka 166 puNya puruSoM meM se eka hai| yaha atizaya puNyavAn evaM kalAoM kA dhArI hai| vaha dhIrodAtta prakRti kA nAyaka hai| kAvya ke pravAI ko sthira evaM pramAtrotpAdaka rakhane ke liye avAntara kathAoM kA honA bhI prabandha kAvya ke liye Avazyaka hai / avAntara kathAoM se pAtroM kA carita nisvara jAtA hai aura ve pAThakoM ko apanI ora adhika AkRSTa kara letI hai| prastuna kAvya meM rukmiNIharaNa tathA nArada ke videha kSetra meM jAne kI ghaTanA, siMharatha yuddha varNana, udadhikrumArI kA apaharaNa, bhAnukumAra ke vivAha kA varNana, subhAnu tathA zaMbukumAra kA ghUta-varNana zrAdi kathAyeM AyI haiN| inase 'prA mna carita' ke kAvyatva kI utkRSTatA meM vRddhi huI hai| pUre kAvya meM pAta-pratiyAta khUba calA hai / pAThakoM kA dhyAna kicin bhI dUsarI ora na ba~Ta sake; isajiye katri ne apane kAvya meM aise prasaMgoM ko paryApta sthAna diyA hai / svayaM nAyaka ke jIvana meM hI AzcaryakArI ghaTanAoM kA bAhulya hai / dhUmaketu asura dvArA usako zilA ke nIce dabAyA jAnA, phira kAlasaMvara dvArA usakA bacAyA jAnA, jase guphAoM ke dikhAne ke bahAne / aneka vipattiyoM meM phaMsAnA, kintu usakA aneka vizanoM ke lAbha ke sAtha / vApisa surakSita nikala AnA, siMhastha ke sAtha yuddha meM vijaya-zrI kA prApta honA, svayaM kAlasaMvara evaM phira dvArakA meM zrIkRSNa ke sAtha bhayaMkara yuddha honA evaM usameM bhI vijaya lakSmI kA milanA Adi kitane hI prasaMga upasthita hote haiM / aba pAThakoM ko nAyaka ko vipatti meM phaMsA huA dekhakara pUrNa sahAnubhUti hotI hai aura jaba vaha yahAM se vijaya ke sAtha nirApada lauTatA hai to pAThaka prasannatA se bhara jAte haiN|
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'pradha mna carita' eka sukhAnta kAvya hai| isakA nAyaka laukika evaM alaukika aizvarya ko prApta karane evaM bhogane ke pazcAt jina dIkSA dhAraNa kara mokSa lakSmI ko prApta karatA hai / jaina lekhakoM ke prAyaH sabhI kAvya sukhAnta haiM ; kyoMki apane kAvyoM dvArA sAmAnya jana meM ghusI huI burAiyoM ko dUra karane kA unakA lakSya rahatA hai / isa kAvya meM khalanAyaka athavA pratinAyaka kA sthAna kisako diyA jAve yaha bhI vicAraNIya prazna hai| pUre kAvya meM kitane hI pAtroM kA caritra citrita kiyA gayA hai / jisameM zrImA, dizA, salyabhAmA, subhAnukumAra, nArada, kAlasaMvara siMhraratha, rUpacaMda Adi ke nAma vizeSataH ullekhanIya haiN| khalanAyaka nAyaka kA janma jAta pratidvaMdvI hotA hai| usakA caritra ujjvala na hokara dUSita evaM nAyaka pratyanIka hotA hai / vaha apane kAryoM ke dvArA sadA hI nAyaka ko parezAna karatA rahatA hai / pAThakoM ko usase kadApi sahAnubhUti nahIM hotI kintu 'prA mna carita' meM ukta bAteM kisI bhI pAtra ke sAtha ghadita nahIM hotI / pUre kAvya meM pradya mna kA satyabhAmA, bhAnukumAra, siMharatha, rUpacaMda, kAlasaMghara aura usake putroM ke atirikta kabhI kisI se virodha nahIM hotA / yahI nahIM siMhastha evaM rUpacaMda se bhI koI usakA virodha nahIM thaa| unake sAtha isakA yuddha to kevala ghaTanA vizeSa ke kAraNa huzrA hai| aba kevala do pAtra bacate haiM jinameM pradyumna kA janma jAta to nahIM ; kintu apanI mAtA makmiNI ke kAraNa virodha ho gayA thA / inameM satyabhAmA ko to strI pAtra hone ke kAraNa khalanAyaka kA sthAna kisI bhI avasthA meM nahIM diyA jA sakatA / aba kevala bhAnukumAra bacate haiN| kintu mAnukumAra ne pradyumna ke sAtha kabhI koI virodha kiyA ho athavA lar3AI lar3I ho aisA prasaMga pUre kAvya meM kahIM nahIM pAyA ; hAM itanA avazya huzrA hai ki pradya mna apane asalI rupa meM prakaTa hone ke pahale taka dvArakA meM vibhinna rUpoM meM upasthita hotA rahA aura satyabhAmA aura bhAnukumAra ko apanI vidyAbhoM ke sahAre chakAtA rahA / bhAnukumAra satyabhAmA kA putra thA aura satyabhAmA praghamna kI mAtA rukmiNI kI sauta thii| isI kAraNa padya mna kA bhAnukumAra ke sAtha saumanasya nahIM thaa| bhAnukumAra kI mAMgaudadhikumArI se pradyumna ne vivAha kara liyA thA isakA kAraNa bhI yahI tha aura isIliye usane do avasaroM para unhe nIcA dikhAyA thA / kintu isase bhAnukumAra ko khalanAyaka siddha nahIM kiyA jA sakatA / nAyaka se virodha evaM yuddha hone ke kAraNa hI kisI ko khalanAyaka kI koTi meM kaise liya jA sakatA hai / praza mna kA yuddha to apanA kauzala dikhalAne ke liye zrIkRSNa
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke sAtha bhI huA hai / phalitArtha yaha hai ki yaha kAvya binA hI sthalanAyaka ke hai aura yaha isakI eka svAsa vizeSatA hai| rasa alaMkAra evaM chanda 'pradha mna carita' vIra rasAtmaka kAvya hai / kAvya kA prathama sarga yuddha gaIna le pA loka hita jananI yuja gargana se hI samApta hotA hai| baiMse yadyapi isameM anya ramoM kA bhI prayoga huA hai ; kintu vIra rasa pradhAna rUpa se isa kAkSya kA rasa mAnanA cAhiye / zrIkRSNa-jarAsandha yuddha, pradyumnasiMharatha yuddha, pradyumna-kAlasaMvara yuddha, pradyumna zrIkRSNa-yuddha evaM pradya mna rUpacanda-yuddha isa prakAra kAvya kA kAphI hissA yuddha-varNana se bharA par3A hai | pAThaka ko prAyaH kAvya ke pratyeka sarga meM yuddha ke dRzya najara Ate haiN| "rahivara sAjaha, gayavara guha, sajA suhala, Aja raNa si" ke vAkya kAvya meM sarvatra prayoga kiye gaye haiN| siMharatha jaba pradyumna ko bAlaka samajha kara yuddha karane meM lajjA kA anubhava karane lagatA hai to usa samaya use praya mna jisa prakAra javAba detA hai vaha pUrNataH vIrocita javAba hai : vAlau sUru zrAgAsaha hoi,tina ko jUjha sakai dhara koi / bAla vabhaMgu Dasaha sara Ai, tAke trisamariNa maMtu na Ahi // 168 / / sIhiNi sIhu jaNe jo vAlu, istI jUha taNo be kAlu / jUha chADi gae vaNa ThAu, tAkaha koNa kahai bharivAu // 166|| isI prakAra jaba zrIkRSNa aura pradyumna meM yuddha ke samaya vArtAlApa hotA hai to vaha vAstava meM vIra rasAtmaka hai / usake par3ane se usake nAyaka prama mna kI vIratA evaM zaurya kI Azcarya-kArI caturatA kA patA calatA hai / yadyapi usa jamAne meM Aja kI taraha jana vinAza kArI ANavika va anya zastra nahIM the, kintu talabAra, dhanuSa, gadA, bhAlA, gophana, bI, bANa evaM cakra hI pramukha thiyAra the / lar3AI meM yoddhA itane kuzala the ki eka samaya meM dhanupa meM 50 yANa taka car3hAkara calA sakate the / agnibANa jalayAraNa, vAyu gaNa, nAgapAza bAdi ke prayoga karane kI prathA thii| vAyu bANa aura jajJavAyA Adi kaise hote the kucha kahA nahIM jA sakatA / mAyA se anekAneka zastrAstroM kA nirmANa kara ke bhI yuddha lar3A jAtA thA / kabhI 2 mAyA se ghiroghI senA bhUcchita bhI karadI jAtI thI jo aMta meM punarujjIvita ho jAtI thii| ina vidyAoM ke kAraNa yaha kAvya adbhuna rasa se ota prota hai isalie isakA mukhya rasa bora hone para bhI yaha adbhata mizrita hai|
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ ina donoM rasoM ke atirikta zRMgAra, karuNa, raudra Adi rasoM kA prayoga bhI isameM hubhA hai / vAtsalya rasa bhI jisa kaI loga natra ramoM ke atirikta rasa mAnate haiM isa kAvya meM prayukta huA hai| vAtsalya rasa kA eka namUnA dekhie jaba rUpiriNa diThA paradavaNu / sira cumai pAka u lIyau, vihasi vayaNu phuriNa kaMTha lAyau / aba mo hiyau saphalu, sudina Aja jihi putru Ayau / dasa mAsaI jaiu dhariu, sahoe dukha mahaMta / vAlA tugaha na diTha mai, yaha pachittAvau nita // 426 // caupaI mAtA taNe vayaNu nituNe i, paMca divasa kau vAlau hoi / / kharaNa ikumAha viradhi sokayau, phuriga so mayaraNa bhaya u vedhu||430|| kharaNa loTai kharaNa Ali karAi, khaNa khaNa aMcala lAgai dhaaii| khaga khaNa jetvaNu mAgai soi, bahuvu moha upajAvai soi / / 431 // isI prakAra vIbhatsa rasa kA bhI kavi ne bar3A sundara varNana kiyA hai| zrI kRSNa aura pradyumna meM khUba jama kara laDAI huI / yuddha meM anekoM yoddhA kAma Aye / cAroM ora naramuDa hI naramuMDa dikhAI dene lge| kavi kahatA hai:haya gaya rahivara par3e anaMta, ThAI ThAI mayagala mayamaMtu / ThAThA ruhiru vahahi asarAla, ThAi ThAi kilakai vetAla // 504 / / godhIraNI syAu karai pukAra, janu jamarAya jaNAvahi sAra / vegi calahu sApaDI rasoi, grasai prAi jima tipata hoI // 506 / / pradya mna ke chaTI rAtri meM apaharaNa ho jAne ke kAraNa, rukmiNI kI dazA atyanta zocanIya ho gayI / usakA parivedana aura Akrandana vAstava meM hara eka ke lie hRdaya drAvaka thA / vaha putra viyoga ke kAraNa aisI saMtapta
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ rahane lagI ki usakA zarIra kRza ho gayA aura usakI sArI prasannatA jAtI rhii| karuNa-rasa kA yaha prasaMga bhI hRdayaMgama karane lAyaka hai-- jahiM so rUpiNi karai, pUtra saMtApu hyi gahavarai / nina nita chIjai vilakhI kharI, kAhe dukhI vidhAjJA karI / / 140 / ika ghAjai arU rovai vayaNa, prAsU bahata na thAke nayaNa / pUbba janma maiM kAhau kiyau, ava kasu dekhi sahArau hiya u||141|| kI mai puriSa vichohI nAri, kI damba ghAlI vaha majhAri / kI maiM legu tela ghRtu harau, pUta saMtApa kavaNa guraNa paray u // 142 // pradya mna ne jo nAnA sthaloM para apanI alaukika vidyAoM kA prayoga kiyA hai use paDha kara pAThaka Azcarya meM DUba jAtA hai| ye vidyAyeM sAmAnya jana ko prApta nahIM hai, isalie pradyumna kI adbhutatA meM koI saMdeha nahIM rahatA yahI cIja rasa bana kara pAThaka para chA jAtI haiN| satyabhAmA ne kapaTa-bhepI brAhmaNa pradyumna ko jitanA sAmAna parosA baha sabhI khA gayA / 84 hAMDiyoM meM taiyAra kiye hue vyaMjanoM ko to baha pAta kI bAta meM SaTa kara gayA / yahI nahIM isake atirikta jo kucha sAmAna satyabhAmA ke pAsa thA vaha sabhI pradyumna ke udarastha ho gayA ! phira bhI vaha bhUkhA bhUkhA cillAtA rahA isa adbhutatA kA bhI pAThaka rasAsvAdana kareM:- . caurAsI hADI te jANi, vyaMjana bahuta parose aarinn| mADe kaDe parose tAsu, sabu sameli gau ekai gAsu // 387 // bhAtu parosai bhAtui khAi, ApuNa rANI baiThi prAi / jetau ghAlai satru saMgharai, bar3e bhAga pAtali uvarai // 388 // kAvya meM alaMkAroM kA bhI khUba prayoga kiyA gayA hai / vaise mukhya mukhya alaMkAroM meM upamA, rUpaka, upekSA, udAharaNa, dRSTAntaH apahati arthAtaranyAsa evaM svabhAvokti Adi ke nAma ginAye jA sakate haiN| kAvya meM anUThI utprekSAoM kA prayoga kiyA gayA hai jisase kAvya-saundarya adhika vikasita huA hai| kucha udAharaNa nIce diye jAte haiM1. saina uThI vahu sAdu samudu, jANau upanau uthalyau smudu||557||
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 38 ) dhruvaka 2 kuvara palAriNau saba jagu jaNiu, gaNihi uchalI kheha / rahivara sAjahi vAje vAjahi, jANe bhAdoM ke meha // je aridala bhaMjai parIvala gaMjahi, suhaDa cale apramANu / te bhaNai sabhUte jAi pahute, savala vIra samarANa // 175 // caupaI prAvatu dekhi kumara paradavaNu, bharaNa siMdhu yau vAlo konnu|| vAlo raNa ki paThAvai koi, ihisau bhIData lAja mo hoi / / 176 // phugi phuNi bAharI upaha rAra, kima kari bAlehi ghAla ghAu / dekhi mayA cita upanI tAhi, vAla kuvara vAhaDi ghara jAhi // 177 // __ pradyumna evaM siMhastha meM yuddha niriNa vayaNa kopyo paradavaNu, hoNa bolu nai bolyo kavaraNu / vAla u kahata na lAbhai ThAu, aba bhAnau terau bhrivaau||17|| (175) aNiyau (ka) jAlija (kha) 2. saba rAjakumara palANA (ga) 3. saha (ka) saha (ga) 4. uDI (ka) 5. jima (ka) jAraNa (kha) jArarAja (ga) 6. aba (ka) 7. ariyarae (ma) 8. saghAyaha (ka) 6. raNa sAmi (ka) le prANa (ga) 10. bhaye (ba) 11. ratha-ate (ga) 12. grAi (kha) (176) 1. dekhiu (pha) devA (ga) 2. tihi (ga) ihu (kha ga) 4. bharalA (kha) bAlaku (ga) kavarazu (va ga) ka-prati-kahe migharaya chatrI kavaNa 6. bAlau (ka kha) vAlA (ga) riNihi (ka) ragihi (ga) 8. eha so (ka) iha siddha (kha) isu syoM (ga) 9. bhirata (ka) tiData (sa) 10. na (ka' muhi (sa) mai (ga) (177) 1. vAlA dekhi piyo rAu (ga) :. bayA (kha) 3. mani (ga) ka prati--to dekhata mohi manu vigasAi, uThi kumara vAhuddhi dhari jAhi (ka) (178) 1. suNe (ga) 2. vacana (ga) 3. kahi () 4. kiva (ga) lAja nahi chAu (ka) 5. upa (ga)
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ va rAvata kADhai karavAla, varisahi vAraNa medha asarAla / Dai suhaDa kari asivara lei, raha cUrai maigala paharei // 17 // maigala siMha maMgala prA bhiDai, haivara syA~ haivara pA bhiDai / pacAvayu jUjhU tahi bhayau, gIdha masANa tahA uThIyau // 180 / / saiyana jUjhi parIdhara jAma, dou vIra bhIre raNa tAma / doi vIra khare saparA, zoha karaha dhi jina gAe // 8 // malu jUjhate dou bhIDai, dou vIra akhADo krhi| . hAriu siMha gayau bharivAu, vAMdhiu mayaNa gale de pAu 11182 // vastubaMdha-javahi jityau kuvara paradadaragu sura dekhai Upara bhae, vaMdhi syaMgharahu kumara calliu / 1 mayaNu suguragu sadhehi bulliu, tava sajjaraNa pAraNaMdiyau / / dekhi rAu prANaMdiyau, tU siMvi kIyau pasAu / mahu NaMdaNa je paMca-saya, tihi upara tU rAva // 183 / / caupAI bhayaraNa caritu nisuriNa sabu koi, solA lAbha parApati hoi / (176) 1. kari le (ga) 2. prasarAla (ka kha ga) 3. kumara (kha) 4. rasavara paramA gala vireha (ka) tIsarA aura cauthA caraNa ga prati meM nahIM hai| (160) 1. syo (ka, ga) 2. raNa (ga) 3. rahabara (kha ga) pAhaka (ka) 1.sija (sa) 5. saMcaDija (kha) tuli car3ha (ga) .yavara setI hayavara sAra (ka) pAvara (kha) paMcavarasu (ga) 7. jaba (kha) 8. gira (kha) garbha (ga) 9. uThi gayaDa (kha) uki kari gayau (ga) (ka) iNi sUjha karata baDabAra (ka) (181) 1. senA (kana) sainyA (ga) 2. raNi (ga) 3. baharI (ga) . (162 1. mArana (ka) mAla (kha,ga) 2. rAu (ga) 3. baMdhi (ga) = 4. gali (ga) (13) 1. jAma (kha) 2. aciraja (ka) ga prati--jadakIyo tava sari sahi 3. vAMSi (kha ga) 4. Thivi (kha) 5. baha (kha) - (184) 1. solaha (ka kha ga) 2. devA paDa gharaga so vana japara hamoha pati - siMgharacu dhari gayau (yaha pATha ke prati meM hai) ga prati meM isa chanda kA pUrA pATha nahIM hai|
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ (40) 5 . / vijAhara tava karai pasAu, bAMdhyo choDi syaMgharau rAu / deI paTu puNi prAkau layau, samadiu syaMgharAu ghara gayau / / 184 // tava kumvaranhi mana visamau bhayau, jiyata vuaAla hamArau bhayau / itaDo rAi na rAkhiyau mAna, pAlaku AriNa kIyau paradhAnu // 18 // tavahi kuvara mila kIyau upAu, ava bhAnau inako bhrivaau| solA guphA dikhAlai Aju, jaise hoi nikaMTaku rAju / / 186 // kumAroM dvArA pradyumna ko 16 guphAoM ko dikhalAne ke liye le jAnA eha maMtra jiNa bheTai kathaNu, liyau bulAi kumara paradamaNu / kiyo maMtu sava kumara mile, khelaNa misi varaNa krIDA cle||17|| bharaNahi kuvara nisuNahi paradavaNu, vijayAgiri upara jiNa bhvnnu| jo nara pUja karai nara soi, tihi kahu puna parApati hoi // 188 // - - -- - (185) 1. saccha (ga) 2. kumara (ka) kumarahe (kha) kurihi (ga) 3. vizamo (ka) visamA (ga) 4. kiyaja (ka) bhayA (ga) 5. jIvata (ka) jIvatu (kha) bekhura (ga) 6. mAlu (ka) mahatu (kha) hAlu (ga) 6. gayau (kha) yayau (ka) kIyA (ga) 7. etara (ka) itanau (kha) itanA (ga) 8. rAkhiya (ka) rAkhiu (kha) rAkhyA (ga) (186) 1. saba (ka) 2. kumara (ka) kumAra (kha) kurihi (ga) 3. ehanaja (ka) isukA (ga) 4, iva bhAgA (ga) isa bhani hiyA kara bhaDimAra (sa) 5. vikhAvahi (ka ga) 6. nikaMTo (ka) nikeraha (kha) 7. jiu hama (ga) (187) 1. maMtu (kha ga) 2. meTaja (ka) meTada (kha) moTai (ga) 3. kavaraNa (ka) kajaNa (ga) 4. cAlahu jAhi lega (ga) 5. bhAI savi (ka) te khiraNa mAhi (ga) 6. khelau (ka) antima caraNa kA (ga) prati meM nimna pATha hai jAi jo lega mucati kokA ko cale ! (188) 1. bhAjaha (ga) 2. dekhaja (ga) 3. tiha (ka) taha (kha) tinha (ga) 4. koi (ka,kha,ga) 5. tiha ko (ka) tisako (ga) 6. puni (ka) puSta (kha,ga)
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ nisuNi vayaNa haradhyo paradavaNu, cahi giravari jobai jiNabhavaNu / caDhI jo dekhai vIra pagArU, viSamu nAgu kari milyau phukArU // 186 / / hAki mayagu visaharasyo bhIDai, pakaDi pUcha tahi talasIu kri| dekhi borU mana cibhiu soi, jAkha rUpa hoi ThADo hoi / / 110 // dui kara joDi karai satibhAu, pUbvahu~ hUM tu kaNNakha urAu / rAja chADi gayau tA pArasa, solaha vidhA prAphI. dhrnn| / / 16 / / hari'ghara tAha hoi avataraNu, tuhi nirakhi lei paradavaNu / yaha thoNI tasu rAjA taNI, lei samhAli vasta ApaNo // 162 / / (186) 1. haraSiu (ka,kha) kopA (ga) 2. be ghaddhi giri (ka) caddhivi / sikhara (kha) baDi giravari (ga) 3. vaMde (ka) 4. caDhiyau (ka) ghaDiyA jo (kha) parije (ga) 5. jobai (stra) 6, vari zRgAri (ka) vIca pagAra (kha) voru pagAri (ga) 7. mila karai (ka) kari miliu (6) aTija (ga) 8. cikAra (ka) phukAra (na. ga) -- (190) 1. siGgha (kha) sau (ga) 2 bhidiu (ka kha ga) 3. tina (ka) tihi (ga) 4. ziru kiyA (ka) sika kariu (stra) siru karayA (ga) 5, mai (ka) mani / (kha,ga) 6. vijJAnava hoi (ka) jaMpai soi (ga) 7. jakhi (ka) jakva (kha) jakSa (ga) 5. kari (ka) hui (kha) so (ga) 6. rUThana koi (ka) baiThA hoi (ga) 161) 1. kahai (ka,ga) 2. purvai hUM (ka) pUrakaha (ga) 3. hU~ tau (ka) hita (ga) 4. kArgakhaja (sa) kanakhala (ga) 5. choDi (ka ga) 6. go (kha) kahakhalyA (ga) 7. caraNi (ka kha ga) 5, pApI (ka) prApo (ga) (192) 1. haritthara (ka) 2. jAi (ka) jAha (stra) 3. ayasAriNa (ka) / prasaraNI (kha) 4, lehi {ka pa) 5. na rAkhi (ka) 6. lihi paravamaNa (ka) vidyA . pApaNI (kha) 7. hara choDa (ka) yavaraNo (kha) ma. saMbhAri (ka) 6. vasata (ka) vasatu (ga) noTa-192 vA chaMda (ga) prati meM nahIM hai. .
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 42 ) 16 vidyAoM ke nAma hiya-pAloka arU mohaNI, jala-sokhaNI rayaNa-darasaNI / gagana vayaNa pAtAla gAminI, subha-darisaraNI sudhA-kAraNI // 163 // pragini-thaMbha vidyA-tAraNI, vahu-rUpaNi paannii-bNdhnnii| guTikAsidhi payAi hoi, savasiddhi jANai satru koi // 16 // dhArA-baMdhaNI vaMdhau dhAra, solA vidyA lahI apAra / / rayaNaha jaDita apUraba jANi, kaNaya mukaTu tahi aAphau prANi 16 // Aphi mukaTa phuNi pAyaha paDiu, vihasi vIrU tahA prAgai clu| so mayaraddha, sapattau tahA, harisaya paMca sahoyara jahA // 166 // kumaranhi pAsi mayaNu java gayau, mana maha tinhahi acaMbho bhayo / uparA uparU karahi muhaM cAhi, dUjI guphA dikhAlai prAriMga // 167 / / -- - - . (193) 1. gehaNI (ka) 2. sukha phArago (ka) noTa-mUla prati se bhinna prathama caraNa ke hiya ke sthAna para eka saMmau (ka) eka mUr3A (kha) eka suraho (ga) (194) 1. vidyAkAraNI (ka) 2. candrarUpiNI (ka) 3. pavana-vedharapI (kha) / (165) 1. Diu (ka) rAi (ga) 2. tiriNa (ka) tahi (kha) tiha (ga) 3. dInA (ka) to (ga) (166) 1. ti (ka) 2. tAhi (kha) tava (ga) 3, prAgali (ka) pragahA (ga) / 4. sariu (ga) 5. mairaghau (ka) mairAdhA (ga) 6. pahato (ka) prAyo (ga) 7. hiva paMcasaha (ka) hahisayapaMca (kha,ga) 8. sahodara (ka ga) (197) 1. bIjo (ka) 2. Ai (ka) prAhi (kha) tAhi (ga)
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 kAla guphA kahie tasu nAmu, kAlAsura daiyatu tahi ThAu / / pUrava caritu na meTai kavaNu, tihi siMha jAi bhirai paradavaNu / / 198 // hAki kuvara dhara pADiu soi, hAtha joDI phuNi ThADho hoi / parizu dekhi hiyai ahi Darai, chatra cavara le prAgai dharai / / 166 / / | vasuNaMdau mAphai vihasAi, hui kiMkara phuNi lAgai paai| | phuriNa so mayaNu aguhDo calai, tIjI guphA Ai paisarai // 20 // | nAga guphA dIThI vara vIra, ati nihAliu sAhasa dhIrU / viSamu nAgu ghaNaghora karata, so tihi prAi bhiDiu mayamaMtu // 201 // / tava mayaNa mana karai upAu, gahi visahara bhAnyau bharivAu / ! dekhi atula bala saMkyo soi, hAtha joDi phuriNa ubhI hoi // 202 // (198) 1. suhanAriNa (ka) tih nAMva (kha) 2. kAla sarovaga (ka) kAlu / saMbhu (ga) 3. dekho (pha) donhar3a (ga) 4. ThAriNa (ka) dvAu (ga) 5. racita (ka) vita. : (ga) 6. tina ThA (ka) tihi sAha (sa) tinhastho (ga) 7. bhiDada (ka) bhiDiu (kha) lAza (ga) (198) 1. hokyA (ga) 2. so (ka) pachA (ga) 3. pADA (ka) pakSyA (ga) 4, ciriNa (ka) so (ga) 5. pauriSa (ka) pariSu (kha) pauraSu (ga) 6. prati uraNa (ka) gahabarai (ga) 7. channU (ga) chat (kha) (200) 1. lAgA (ga) 2. te (ka) (ga) '. dhAgau ghalai (ka) tau / aMgahA saraha (ga) 4. jAi (ga) 5. saMcaraha (ka) (201) 1. veDho (ka) jayadITho (kha) 2. yori (kha) 3. dhRta (ka) paitu (kha) rUpa (ga) 4. nikalau (ka) nihAlI (ga) 5. dhuradharaMta (ka) (202) 1. tabahI (ka ga) 2. karai (ka) bahakiyA (ga) 3. aba (ka) tahi (kha) 4. bhAno (ka) bhAnaGa (kha,ga) 5. prativaru (ga) 6, saMkiGa (ka kha) saMvayAM 7. loha (ga) 8. pharivinaya soi (ka) so UbhA hoi (ga)
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 44 ) mayaNa kuvara valivaMtau jANi, caMdra sidhAsaNu prAppau paanni| nAgaseja vINA pAvaDI, vidyA tIni ANi so dharI // 20 // senAkarI geha-kAraNI, nAgapAsi vidyA-tAraNo / inaDo lAbha tihA tiha bhayo, phuriNa so nANa sarovara garyo / / 274 // nhAta dekhi dhAe rakhavAla, kavaraNa puriSu tU cAhiu kAla / jo sura rAkhi sarovarU rahiu, tihi jala nhAi kavaNa tU kaau||205|| tavai vIra bolai prajalei, pAvata vajra jheli ko lei / jai visahara muha ghAlai hattha, so mosahu jujhaNaha samattha // 206 tava rakhavAle milai sAga, viSamu bIrU yaha nAhI mAna / uparA uparU karai muha cAhi, mayaradhau barU appahi prANi / / 207 // (203) 1. biya (ga) 2. doghau (ka) prAphira (kha) 3. nAga, pAzi (ka) 4. prAI (ka) 5. tini (ka) lihi (kha ga) (204) 1. sanArI (ka) senA kAraNI (kha) 2. evaDhaMu ka) cauttu (kha) itanA (ma) 3. zrI ka) te (ga) 4, nhANa (k.kh,g)| . (205) 1. prAye (ka) prApA (ga) 2. piyo (ka) dhApiu (a) calyo (ga) 3. kAli (ka) akAla (ga) 4. bhariu (kha) 5. so (ka) 6. sari (ka) 7. nhANa (ka kha) 8. tuha (ka ) 6. yathau (ka) kahiu (kha) ga prati meM 3-4 caraNa nahIM hai / (206) 1. prajalei (ka) pagalei (kha) itane sUNata mayaNa parajaleila (ga) 2. pAkta tujhu jhADiya kari leha (ka) prayatu baju jhaliya ko lei (ba) pAvatu bAli jhakolavi bAlyo (ga) 3. jo (ka) tava (kha) 4. hamase yA (ka) 5. nahi bhUka karaNa (ka) 6. mUlapATha hAtha bhora samaya (207) 1. rakhavAla (ka) 2. miliyara' pravazANi (ka) milavAhisapanu (kha) gholapa 3, hama (ka) ihU (kha ga) 4. jArA kavaraNa (kha) sAni (ga) 5. rUpu (kha) 6. kahahi (ka,kha) kara (ga) 7. mayaradhA (ka) magara (kha) maharASya (ga) pra. para (ka) balu (ga) 6. prAphahi mAha (ka) Aphahi tAhi (kha ga)
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 45 ) 1 2 aminikuDa gau jaba vara vIrU, karai Apa hiva sAhasa dhIrU Y 3 4 5 u saravarU caliyaujAriNa, zramini kapaDa tahi piu // 208 // 1 2 3 4 letai vIrU agADo calai, virakha prAMva to dIThau phalyau / 8 5 ugra toDI so khA~i, vaMdade par3hatau Ai // 206 // x 3 ha kavara vIrU tU toDahi grAma, suhisi Ai bhiDahi saMgrAma / no 3 4 kopi maya taya tihipa gayau, tihusahu jubhu mahAhau kiya // 210 // 5 2 mayara pacAri jigiu so deu, kara joDai Y 4 pahumamAlu dui hAthaha lei, bhara pAvaDI jugalu so dei || 211|| 3 ra viragavai seva / OM 4 5 6 7 tau lai mayaraNa kayathavaraNa gae, payaThai mayA phuga ubhe bhae / pha F 11 gayau vIra jaba varaNaha makAri, durU gauyarU uThiu vicAri // 212 // // ( 208 ) 1. gaja ( ka ) pahutA ( ga ) jaba gaiyaja (kha) 2. prANa hiya (ka) patA sAha ( kha ) taha (ga) 3. Thau ( ka, kha ) tUhA ( ga ) 4. suravara (phala) 5. cAlikha ( ka ) cAlA ( kha ) 6. kapaDa (kha) niSAda (ga 7 AyI jANi ( ka ) bInhA ANi ( ga ) noTa -- mUlapATha pAzAhida ke sthAna para zrApatevA ( 206 ) 1 titalaDa (ka) tela (kha) lei (ga) 2. ta bhAgo (ka) anuhar3o sa) zraga hA (ga) 3. baliu (kha) cAliyo ( ga ) 4. vRkSa (ga) 5. zrava (ka) azoka (ga) 6. ko (ka, kha) 7. phariu (ka) phaliGa 8. vanaradeva ( ka ) (kha) phuliyo (ga) 1-- (210) 1. yaMtra (pha) zrAM ( kha ga ) 2. samAhi ( ka ) 3. mosyo ( ga ) 4. keha ( ka ) ti ( ga ) 5. syo ( ga ) mAhi tini kiyo (ka) mAlavikku bhayo ( ga ) (211) 1. jiyo (ka) 2. bui kara joDi su vinavada sova ( ga ) 2. bahu 5. yugala (ka) pagahU (ga) (ka) 4. puruSa (ga) pahuSa (ka) ( 212) 1. taba se ( ga ) 2. kayatya (ga) 3. gayau ( ga ) 4. jahara (kha) pati (ga) 5. bITa (ga) 6 taha (kha) so (ga) 7. prabhA bhayA (ga) 8 le le bhayaraNa gaja (ka) 6. je (ga) 10. buddharU (kha) suvara (ka) (ga) 11. vikAri (phala) * noTa - 206 kA cauthA caraNa (ka) prati se liyA gayA hai /
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 46 ) 1 * 3 4 E sAgarU garUal yamaMtu, hAthi kumbasyo bhirau turaMtu / 5 PS 10 mAri daMtusala toDai soi, caDivi kadhi kari aMkusa dei // 213 // 2 9 Y puravAvI lai gae kumbara, tei bisaharU visa 5 kAlu / 6 jAi bIrU tahAM upara caDhai, vipahara sthibhiDa / / 214|| ' tahi gahi pUcha phirAvai soi, bilakha vadanu ta phurAvai hoi / 3 grAphI churI // 215 // phuriNa tihi visahara sevA karI, kAmamUdarI 1 2 4 5 malayAgiri para jaba gayau kari visAdu phuriNa ubhau bhayau / amaradeva tahi zrAyau dhAi, nirjiNi keMdrapa gharIu rahAi // 216|| 2 3 hariyo devabhagati tisa karai, kaMkara juvalu ANi so gharai / sikharU 4 bo dei avicArU, ArpiDa ANi vasta unihArU // 217 muTu (213) 1. so ( ka kha ga ) 2. gayava ( ka ) 3. pratihi (ka) parabhaya (kha) vA ( ga ) 4. hAki (ga) 5. kumara so (ka) kumarasihaM (kha) kuvarU (ga) (ga) 7. mAriya (ka) ra (ga) 8. phuNi mAnau 10. lei (ga) 6. phiDa (ka) bhiDiu (kha) uThi soi (ga) 6. taba ( ka ) so (ga) (214) 1. bAvaDI (ka) vivibho (ga) 2. gayau (ka) gayA (ga) 3. kumAra ( ka, kha ) kumArU ( ga ) 4. tava hi (ka) tahi ( ga ) 5. nayakA (ga) tabahi sUra ika kara kAra (ka) 6. tiha (ka) taha (kha) taba (ga) 7. caDhyo (ga) ma. teha so (ka) (215) 1. taja (kakha) tava ( ga ) 2. taba ( ka kha ga ) 3. bhApI (ka) ru M (6) are (1) ( 216 ) Upari yo ( ka ) Upara jala ( kha ) Upara je (ga) 3. fame (kha) visamAsu ( ga ) 4. tiha (ka) karie (kha) 5. UbhA bhayA 6. kuMvara saMghAta kara laDhAha ( ka ) gijji zikaMdraSu dhariu rahai sukaMdrama rahayA yA rAi (ga) (217) 1 hAsyo deva bhagati tisa kara ihi (kha) amara baiu lavahA kAreDa (ga) 2. yugala te (ka) jugala (ga) 3. dharahi (ka) ji vInau Ai (kha) zrAriNa so dei ( ga ) 4. dui (ka) diyo (ga) 5. praticArU ( ka ) 6. AppA (ka) mAphi (kha) 7. prANiu kha) pa. urahArU (kakha) : (ga) noTa - 217 mUla prati meM prathama caraNa meM samaradeva saha Ayau dhAi pATha hai / 2. gayA ( ga ) ga) bhayo (ka) (kha) jiNyA
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 4 ) rahAseNa guphA hI jahA, kuvaranhi mayaNa paThAyo thaa| tihi ThA amaradeu ho koi, rUpa varaha bhayo khaNa soi // 18 // sUbara rUpa prAi so bhiDa, mAriu mariNa datasali bhiDau / puSpa cASu dInau suradeu, vijahasaMkhu prApiu tahi kheu // 21 // savahi mayazu vaNa vayaThau jAi, duSTa jIu nivasai taha prAi / baraNa mA mayaNa pahu~tau tahA, vIrU magagojo bAMdhiu jahA ||220 / / bAdhiu vIra manojau chor3I, phuNi te vazamA gae vahoDI / jahi vijAhari etau kIyau, so vasatu kharaga vaMdhivi layau // 221 / / phuriNa su manojau manavisAi, kumbara mayaNa ke lAgai paai| hAtha joDi so kahA karei, idajAlu vidyA dui dei / / 222 // (218) 1, vArahasena (ka) varAhasena (kha)bIraseraNa / ga) 2. hahi (ka) jaba gayau (kha) [ thI jahAM (ga) 3. pAThayA (kha) 4. jihAM (ka) tihAM (ga) 5. Thara (ga) 6. havo (ka) | hui (kha.ga) 7. aphau (ka) bhayau (kha) bhayA (ga) 5. rahi (ka! hai (sa) janu (ka) (216) 1. bhayA (ga) 2. mAraI (ka) mAri (kha,ga) 3. baMsala jhaDai (ka) . vaMtUsanu jhaDiu (kha) heThi so dosA (ga) 4 puhapa (kha) pudhi (ga) 5. cApa (ka kha) pi (ga) 6. hanada (ka) dInA (ga) 7. suradeha (ka) suradevi (kha) 8. vijada (ka) vijaya (kha vAji (ga) 9. prAyo (ka) prAphiu (sa ga) 10. tiriNa jaho (ka) uni kheu (ga) (220) 1. upariNa (ga) 2. payaTThAi (ka) variMga (kha) paTThA (ga) 3. buddha ' (kha) 4. puhoma (ga) 5. kerA (ga) 6. mahi (ka) mAhi (kha) 7. parato (ka) ma. maraNoja (ka) maraNojau (kha) (221) 1. jaNa (ka) 2. mAhi (pha) mahi (kha) 3. jiNi (ka) 4, vidhAri (ka) vijjAhari (kha) 5. sotiriga kuri dedhi liNi liyau (ka) (222) 1. manojava (ka) 2. mani vihasAi (ka ) 3. lAgau (ka) 4. kAhasa karai (ka) le gharaha (ka) noTa:-ga prati meM 220 se 226 taka ke chanda nahIM haiM /
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ { 4) 3 R uvasaMta mani bhayau uchAhu, dInI kanyA Thayahu vivAha | 4 K bahu bhagati bola satibhAi, phuriMga vijAharU lAgai pAi // 223 // 4 arajuna vaha vIrU jau jAi, tihi varaNa jairahu pahuta zrAha / bo . tihisau jujha apUrava hoi, kusamavANa sara Apai soi || 224 // uu 1 R % phugi so vIrU viuraNa kharAA gayau vilataraMga siri ubhau bhayau , E vire tamAla tara hai jahA, kharaNa bhayaraddha sapatau tahAM // 225 // 1 phaTika - silA bayaThI bara nAri, japai jApa so vaha majhAri / * tau vijAhara puchai mayara, varaNa mA basai gari yaha kamvaNu // 226 // 1 2 3 tau vasaMta mana kahai vicAri, ratinAmA yaha nUcai nAri / prati sarUpa suhanAlI nayA, lei vivAhi kumbara paradavaNu // 227 // 3 y taba maraNa mana bhI uchAhu, dInI kuvari ADhae vivAhu / phuriNa so mayA sapatau tahA, hahi sayapaMca sahoyara jahA ||228 // ( 223) 1. tava vasaMta ( kha ) 2. udyA ( kha ) 3. vodhI (ka) 4. bhikhi (ka) 5. lAgaDa (ka) (224) 1 (ka) 2. vIrajaya ( ka ) jani ( ) 4. mahato (ka) tihasa (ka) tihisiha (kha) 5. hoi (ka) 6. zrApha (kha) jaga (ka) tali ( 225) 1. bali khA (ka) 2. virakha latA (kakha) 3. (kha) 4. virakha (ka) virakhu ( kha ) 5. tamAlaha (ka) tamAsa ( kha ) 6. hiye (ka) 7. paDato (ka) saparAu (kha) ( 226) 1. so (kha) 2 (kha) so (ka) ( 227 ) 1. vali vasaMta (ka) 2. mani ( ka ) 3. karai (ka) 4. bIjI (ka) 5. suvinAlI ( ka ) 1. mayaNa ( kala ) ( 228 ) 1. tabahi (kakha) 2. bhayo (kakha) 3. moThI (kakha) 4. tara u (ka) ADhayo (kha) 5. khai jai (ka) jahi saha (kha) 224 - mUla prati meM sihisa zuru ke sthAna para lihiu
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 bhaNai kuvara muhAmuha cAhi, viSamu vIru yaha mAnana pAhi solaha guphA paThAyo mayaNa, taha taha milahi vastra praabhrnn||226|| mayaNaha paurizu dekhi apAra, taba kumvaranhi choDiu ahaMkAra IsabahU mili salahiu tahi ThAi, punavaMta kahi lAme pAi // 230 / / vastu baMdha-punnu valiyau ahi saMsAru / / punnu semvahi sura asura, punnu saphalu arahaMta japiu / kata rUpiNi ura avatariu, dhUmaketa le silA caMpiu / / jamasaMvarU ta la gayau, kanayamAla gharitaha gayau viriddhi / (solaha lAbha mahaMtu phalu, pugA parApati siddhi / / 231 // caupaI | pugnahi rAga bhogu mahi hoi, punnai nara upajai suraloDa / punahi ajara amara mugapaNA, punnahi jAi jIva riMgavdAraNA // 232 // .. - - - - (229) 1. citaI (ka) pabharaNahi (kha) 2. ehi (ka) iha (kha) 3. mana (ka) mANu na (kha) 4. dikhAyI (ka) paThAyau (kha) 5. maraNa (pha kha) 6. tihi tiha (ka) (230) 1. choDiyau (ka) chADiyaja (kha) (231) 1. gurubau (ka) 2. mAhi (ka ) 3. saMsAri (kasa) 4. punni (ka) 5. phalai (ka) 6. jAriNau (kha) jaMpar3a (ka) 7. kitu (ka) 8. kita dhUmaketa (ka) 6. kita (ka) saha (kha) 10. silA tala (ka) 11. pai (ka) caMpiu (sa) 12. kaha (ka) kiso punaha praviDa ridhi-yaha pATha 'ka' prati meM hI milatA hai| 13. noTamUla prati kA pATha 'paribaMdhi' (232) 1. puni jaga mAhi ehau hoi (ka) puna vA ju jagata mahi hoi (6) . 2. prajarAmara () 3. para ThagarA (ka) amara vimAraNa (kha) 4. niravANi (ka)
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ pradyumna dvArA prApta vidyAoM ke nAma vidyA solaha lai pravicAra, cambara chatra sira mukaTa apaar| mAgaseja jA rayaNI naze, bharagI kapaDa vINA pAvaDI // 23 // vijayasaMkha kosAda apAra, caMdra saMghAsaNa sekhaNa hAra / sohai hAtha kAmamudarI, pahupacApa kara kaDihA churI // 234 // kusumuvANa kara hAthaha lei, kuDala jabala sambaNa paherai / rAjakuvari dui pariNai soi, caDhi gaiyara phuNi ubhau hoi / / 235 // kaMkaraNa jugala rayaNi anivAra, ara dvai lei puSpa kI mAla / nhAnI vasta gaNa taha kavaNu, itanau leni calau paradavaNu // 236 // - mayaNa kuvara ghara calyo turaMta, meghakUTa khaNa jAi pahuta / jamasaMvaru bheTiu tihi ThAu, bahuta bhagati kari lAgo pAi // 237 // bheTi rAu phuNi ubho bhayo, mayagu kubaru raNavAsaha gayo / kanakamAla kharaNa bheThI jAi, vahuta bhagati kari lAgo pAI // 238 // (233) 1. je suvicAra (ka) 2. so (ka) jA (kha) . rayaNahi (kha) raparagaha (ka) 4, jaDI [ka kha) 5. pragani (ka ) 6. kapaTu (kha) (234) 1. kosAra (ka) usabA (stra) 2. serathara (ka) 3, "saMghAsaNa (ka) 3. muMbaDI (ka kha) 4. kaDi (ka) (235) 1. yugala (ka) jhugalu (kha) 2. zravaNa (ka) sabaraNaha (kha) 3. jAA (ka) 4. gaipara (kha) 5. jabhau (ka kha) (236) 1. buddha (ka kha) 2. puhapa (ka kh| 3. vastu (ka) vasatu (kha) 4. giNa (ka) gaNai (kha) 5. iha (ka kha) tihi (kha) 6. etI (ka) itara (kha) 7. le (ka) lAI (kha) ma. ghAliu (ka) nikaliDa (kha) (237) 1. megha kuTila (ka) 2. so (ga) khariNa (kha) khiriNa (ka) 3. pAha (ka) 4. kAla (ga) 5. nai baiThau prAi (ga) 6. tiha bhA (kha) 7. lAgija (ba) (238) 1. rAva (ka) 2. puriNa (ka) taba (ga) 3. ubhau bhayau (ka kha ga) 4. phuriNavi mayaNa (ga) 5. karaNayamAla (kala) 6. bheTa tiha (ga) 7. lAgau (ka) lAgI (kha) mA (ga)
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ DI 2 3 kanakamAlA kA pradyumna para Asakta honA dekhi sarUpa mayaNa vara vIra, kAmavANa tasu hayau sarIra / phuNi so aMcalu lAgI dhAi, kari utaru vaha calyou chur3Ai // 23 // prA mna kA muni ke pAsa jAkara kAraNa pulanA phuriNa so mayaNu sapatau tahA, baraNa udyAna munisvaru jahA / namaskAra kari pUchai soi, kahahu vayaNa jo jagatau hoi / / 240 // kaNayamAla mAtA muha taNI, so mopekhi kAmarasa ghaNo / AMcala gahiu chADi tahi kANi, kAraNu kahahu kavaNa muhi jaannii|241| taM muNiyara ja pai takhoNI, kahahu bAta tuha jammaha trnnii| soraTha desa vAramai ThAu, tihi puri nimasa jAdamarAu // 242 // tAko gharaNi prAhi rukimiNI, jaha kIratI mahamaMDala ghaNI / tihi sama tirI na pUjai koi, kaMdrapa jaggariNa tihArI hoi||243|| (239) 1. mayaNa sundara (ma) 2. na suhayau (kha) harieja (ka) tisu humA (ga) 3. pracali (ka ga) 8. kahi (ga) 5. uttaru (ga) 6. gapau (ka) calyA (ga) moTa-tIsarA aura cauthA caraNa kha prati meM nahIM haiM 1240) 1. be (ka) jugatI (ga) 2. jaina dharma hai nizcaya jahA~ (ga) (241) 1. kaMcanamAlA (ga) mA (ga) 3 mohi (ka) mahu (kha) muhi (ga) 4. sA (ka ga) 5. mohi (ka) maha (kh| hama (ga) 6. dekhi (ka ga) 7. sari haNI (ka ga) hago (kha) 8, aMcala (ka ga) 6. choDi (ga) 10. mukhosara jAriMga (ka) (242) 1. tau (ka) tava (ga) 2. saMghiriNa (kha) 3. janamaha (ka) jammatara (kha) janamha (ga) 4. dvArikA (ka) vAravaM (ga) 5. svAmI (ka) nivasa (sna ga) (243) 1. tihako (ka) tihi ko (kha) timu ko (ga) 2. pariNI (kha) 3. pradhAi (ga) 4. jasa (ka) 5. tihari (ga) 6. bhInadhi (ka) tiriya na (kha) tiyA na (ga) 7. tumhArI (ka) tuhArI (kha, ga)
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 dhUmaketa hau tU hari layo, cApi silA tala so uThi gyo| jamasaMbara tohi pAliu pANi, so paradavana Apa tU jANi // 24 // karaNayamAla tuva, aMcala gahiu, pUrva janma to sanamadha bhayau / haha torAiSTra demasa kIpi, chachu kari tIhi vidyA tIni // 245 // nisuNi vayaraNa so vAhuDi jAi, kanakamAla paha vaiThau jaai| vidyA tIni mohi jau dehi, jagato pesaNu kariho tohi // 2465 // rasa kI bAta kubara paha suNI, paima luvadhi akulANI dhrnnii| jamasaMghara kI karIya na kANi, tIniu vidyA prAphI aanni||247|| pUrava dAu kumbara mana ralyau, phuNi vidyA lai vAhuri cliu| hambu tumhi pUtu jagaNI tU mohi, jagatau hoi supesaNu dehi / / 248 / / - (244) 1. tiha tho Diliyo (ka) taja tU harilija (kha) sumhi haji le / gayA (ga) 2. TThiyau (ka) uThi gayaDa (kha) uDhi gayA (ga) 3. tU (kha ga) 4... bhapUrava (ga) mUla prati meM tohi pATha nahIM hai / (245) 1. tuma (ka) taba (sa) tumha (ga) 2. tohi (ka) kasa (kha) mehi (ga) 3. sanabaSa (ga) 4. jo bahu hoi (ka) jaI haja hato (kha) je vaha tohi (ga) 5. prema (ka) parama (kha) pirama ga) 6. chInale (ka) (246) 1. mugau (ga) 2. bahuDija (kha) 3. prAi (ka kha ga) 4. je (ka) jaha (kha) 5 jugata (sa,la) agati (ga) 6. palau (ka) visanuha (ga) 7, kariSTha (ka) / hoi (kha) hara karisyo (ga) 8. behi (kha) (247) 1. sara (ga) 2. prema luvadha (ka) prema tugdha (ga) 3. tInai (ka) tInhoM (ga) 4 sajmo (ga) (248) 1. pariyau (ka) kaDiu (kha) pUrija (ga) 2. kumAra (a) 3. piNa (ka) le (ga) 4, so (ga) 5. bAhuTi (ka kha ga) 6. basyo (ka) bhaliu (sa) 7. hama (ka) haja ( ga) ma. sohi (ka) suhi (kha) 6. mAta (ka) 10. huI (ga) 11. yugata (ka) kugapti (ga) 12. pasAja (ka) 13. kariu payo soi (ka) - - .....- -
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 53 ) kanakamAlA dvArA apanA vikRta rUpa karanA ma 3 4 karaNyamAla tava dhasakyo hoyau, mosiha kUDakUDIyA kIyau / k 6 7 da iku tau lAja bhai mata Talya, avarU hAthi lai vidyA caliu || 246 || 6 4 2 3 karaNayamAla ta bisamau dharai sira kUTai kukuvArau karai / I 5 5 5 ura thaNahara maha phAraha soi, kesa choDI bilaMghana hoI || 250 2 ika rogaza bhaNa karaha pukAra, kalcara rA jogI sAra / 2 kumara pAMca pahute jAi, kanakamAla paha baiThe Ai / / 251 / / 1 kAlasa Mbara sau kahau sabhAU, ihi diSi pAlaka kIyau upAu / // Y gharama pUta kari thApiu soi, aba so mokahu gayo vigo || 252 || kAlasaMvara dvArA pradyumna ko mArane ke liye kumAroM ko bhejanA nisuriNa bayaNa naravaI parajalIu, jAgau dhauu adhika hutAsa pariu / 3 E kuvara pAcasaha liye hakAri, para vegi ihi zrAvahu mAri // 253 // (249) 1. dhasakaiyA (ga) asakiu (kha) 2. hoyA (ga) 3. mohi sa ( ka ) hi siha (kha) mosyoM (ga ) 4. kUDi jaya (ga) 5. va mohi (ka) haku sahU ( kha ) kuta (ga) 6. gaI (kha) 7. mana DhaliGa (ka) manu TAliGa (kha) madhu dalita (ga) le vidyA hAya te caliu (ga) 8. (250) 1. to ( ga ) 2. karai (kakha) 3 pITara ( ga ) 4. zukavara (ka) phuku bhArata ( kha ) ava kUkataja phiraha (ga) 5. nava (ka) naha (kha) kari (ga) 6, phAi (kA) poTaDa (ga) 7. kholi (khaga) 8 vihalaghala (kakha) vikhali ( ga ) ( 251) 1 jaNa sAra (ka) rAjA pAsi jaragAva sAra ( ga ) (ka) paMcasaya (ga) 2. paMcasa (242) 1. syo (ka) siu (kha) jaba vahaThThA bhAi ( ga ) 2. vizu ( ga ) 3. bAlaka (ga) pAlAgI (kha) 4. kila eha upAva (ka) kIyau upagAra (kha) kIyA upAu (ga) 5. rAkhiya ( ka ) thApI (ga) 6. caliu (kha) gayA (ga) (253) 1. sukhe ( ga ) 2 jaNU (kha) 3. ghRta (ka) ghirata ( ga ) 4. vasaMtara (ka) vAsae (kha) vesaMdara (ga) 5. bhaliu (ka) paDiGa (kha) TAla (ga) 6. pahi afra su 7. tuma ( ka )
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 tava kuvara mana pUraMu dAu, bahikahu bhayau viruddhau rAu / mili saba kuvara ekaThA bhae, mayaNa bulAi kuvara vaNa gae // 25 // tavai alokariNa vidyA kahyau mayaNa acaMkita kAhe bhayau / eha bAta ho kahI sabhAi, e sava mAraNa paThae rAya / / 235 // tava risAlo sAhasa dhIra, nAgapAsi ghAlyo varavIra / / cAri sau nAnANI pAkau bharai, bAdhi ghAli silA sira dharai 256 eku kumbara rAkhiu kamAra, rAjA jAi jaraNAi sAra / tuhi jau rAya bharosau pAhi, daNu parigaha prANai palaNAi // 257 // jamasaMdara rA baiThau jahA, bhAgiu kuvara pukAriu tahA / sayala kumvara vApI maha ghAli, upara dono bajra sila TAla // 25 // (254) 1. tara (ka) tiya (ga) 2. kumare (ka) kumarani (kha) kuvara (ga), 3. pUgaDa (ga) 4. su ko (ga) mAra mamaraNa maba pUjai bAu (ka) mArahi mayarasa (sa) 5. sahi (ga) 6. bulAvaha (ga) 7. kamala (ka kha) (255) 1. pAlokariNa (ka ga) 2. kahai (ka) kahiu (kha) kahai (ga) 3. mariNa kArate Dholaja kahai (ka) saMbhalu mayaNa kubaru mati kahA (ga) nicitau (kha) 5. subhAu (ka) sabhAu (kha) 6. tujha (ka) 7. paThayo (ka) (256) 1. tahi (ka, ga) tau (kha) 2. camakiyo (ka) vihasAu (kha) rosANA (ga) 3. sahasa sadhIru (ga) 4. dhArisaha ninANe (ka) cAri ninANe (kha) causai naMgyAe (ga) 5. prAgai gharaI (ka) ko bharA (sa) ko bharau (ga) | 6. vApi (ga) 7 sahA (ka) 8. tali (ka) (57) 1. tina liyA ubAri (ga) 2. rAhi (ka ) i. jaNAvahi (kha) / 4. suhi saI (8) je tujha (ga) 5. dalu {ka rU) bala (ga) 6. pariyapa (ka) 7. saba ! kheha (ka) prArarAhi (kha) begA (ga) 8. palAi (ka) le jAi (ga) (258) 1. bahaThAhai (ga) 2. so jaDa (ka) 3. pahasA (ga) 4. mahi (kaga) muhi (8) 5. rAla (ga) 6. bodho (ka) 7. zilA mAla (ka) zilA TAsa (kha) hatAla (ga)
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ jamasaMbara aura pradya mna ke madhya yuddha nisuNivayaNa mana kopiu rAu, prAju mayaraNa bhAno bharivAu / / rahivara sAje gaivara guDe, turiya palAraNe pAkhara pare // 25 // dhanuka pAika aru churIkAra, ativala calata na lAgI bAra | / pAvata dekhi mayaNa kaha kara, sainAkari sayana racI dharai / / 260 // jAi pahutau dala prativaMta, nahA hAki bhIDai mayamaMta / rAvata syau rAvata raNa bhirai, pAika syo pAika pA bhiDai / / 261 // jamasaMvara kahu pAi hAri, cauraMgu dalu ghAliu mAri / vijAharu rA vilavau bhayo, rahavara moDi nayara maha gayau / / 262 // (258) 1. kopyo (ka] kopyA (ga) 2. bhAnau (kha) bhAgau (ga) 3. bhaDivAu (kha ga) 4. rahahivAra (ga) 5. guraGga (ka) guruhi (ga) 6.turI (ka ga) 7. pahi (ka ga) (260) 1. pAyaka (pha kha) dhAnupa (ga) 2. kagAha (ga) 3, avicala (ka) 4. lAi vAra (ka) sabhi hathiyAra sUbhaTa le jAhi (ga) 5. mavamu (kha) 6. payA (kha) ke (ka) 7. niharastho (ga) 8. karai (ka) nAma (ga) 1. semA raci sAmhara saMcara (ka) sapanA kahaba sapanu raci gharaha (kha) mAyA rupa mayanu rathi tAma (ga (261) 1. pahUtA (ka) pahUte (kha) 2. balavaMta (ka} mili mAyo su jabahi anantu (ga prati) 3. vegaha prAi (ka) tahaM tahaM ki mire bhayamaMta (kha) taba ratha haki bhiDyA mayamaMtu 4. rabara siha rahavara ! kha ga) rahabara so rahavara (ka) 5. TUTai khaGaga parAbhuI tAma (ka) rahi tuDa muDa para jAma (kha) dahi ra muga vaha tAma (ga) (262) 1 ko (ka) 2. ghAbaha (ka) 3. panu (kha) 4. ghasliu (kha) dhAlyA sahi (ga) 5. rAu (ka) saba (ga) 6. vilakhA (ga) 7. mayaNa kuvara saha gala mAriyA (ga)
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAyA puriNa giya maMdira jAi pahuta, jamasaMbara taba kahai niruta / kanakamAla hau pAyau tohi, tInyo vidyA prAphai mohi // 263|| nisuriNa bayaNa akulAnI vAla, jANi suhai vajra ko tAla / jihilagI sAmI etau bhayau, mo paha chInI kavara le gayau // 264 // vastubaMdha-eha naravai suriNau jaba vayaNu / vijAhara kAraNa karai, tiya caritu suNi hiyau kaMpiu | uruSu ruhaDe phADiyau mohi sarisu iriga aliu japiu / / pema luvadha kAraNa prApI vidyA tIni / aba mosyo parapaMcu karai, kumara le gayo choni // 265 / / / (263) 1. piriNa (ka) phuriNa 2. taha (ka) 3. prApI prAu (kha) ga prati meM nimna pATha hai jama saMbarU taba pillA bhayA, balu choDyA ghara' kaha uhi gayA / jati mAtaha ghola eTa, tInyo vidyA vegI deha // 252 // (264) 1. nAri (ga) 2. siri bajI pacatAla (ka) 3. syAmI (ka) svAmI / (n) 4. ehabA (ga) 5. mujha (ka) mohi ghigoi chIno le gayA (ga) (265) 1. jA (ka) 2. karUNA (ga) karaNa (kha) 3. bhiyA (ka) tiyA (ga) 4. esa rupa maha samajhima (ka) kaMpaDa usudA thara hara i (kha) urU vuddha hoi pUrahastho (ga) 5. mAtu (ka) prAla (ga) 6. luvadhi (ka kha) 7. parapaMcu (ka kha) ga prati vaha jhUrA taha rAu mani, dekhna caritu iha teNi / prema subadha kA kAraNihi. sajapo vidyA eNi / /
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ caupAI 111 dekhi carita jaba bolai rAu, aba mo bhayau maraNa ko ThAu / atiriyahaM taNa u ju patigau karai, so mANasa aNakhuTai marai / tiriya caritu nisaNau bharibhAu, bilakha badana bhau khagavairAu / 266 dhrubaka chanda strI carita kA varNana aliyau volai aliyau calai, niu piu choDai avaru bhogavai / tiriyahi sAhasa daNo hoi, tiriya carita jiNa phulaI koi / / 267 / / caupaI - nIcI judhi timbai mani rahai, utimu choDi nIca saMgaI / / payaDI noca dei so pAu, eso tivaI taNau sahAu // 268 // -- . - .. (266) 1. puriNa (ka kha) tava (ga) 2. sobhai (pha) 2. isa mohi jugatau | maraNa kA ThAu (ga) 4. triya (ka) siyA (ga) 5. patigata (kha) patigaha (ka) | marosA (ga) 6. bhUrikha (ka) nara jANau (ga) 7. anaTo (ka kha) 6. trima (ka) siriya (kha) tiyA (ba) mUla pATha liniya 6. suragaDa (ga) 10. dharibhAu (ga) 11. payau (ka) taha (ga) 12. taba rAu (pha) bolai rAu (ga) (267) 1. cavai (kassa) cahi (ga) 2. niya piya (ka) niu piu (kha) | thAhagu (ga) mUla pATha kevalaM pira hai / 3. choDi (ka kha ga) 4. pauriSa (ka) 5. pUja (kha) duvarAja (ka) 6, nathi (ka) matu (ga) 7. bhUlai (ka) bhUlau (kha ga) (268) 1. nIca kha) 2..liyA (ka) tI (kha) tiyaha (ga) 3. mami rahe (ka) manu harapa (kha) mA dharahi (ga) mUla pATha muni 4. saMpahA (ka kha) bhogavahi (ga) 5. nIcI (ka kha ga) 6. ve so pAya (ka) deI so pAu (kha) vaha sira pAra (ga) 7. zriyaha (ka) tI maI (kha) to 36 (ga)
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 5 ) uNi nayari so bUcai ThAu, puvaha hutau vivayaha rAu / tiriya visAsa karai jo ghaNau, jihi jIu sopyo rAjA taraNa u|266|| duije rAu jasodhara bhayau, amai mahAde sokhai layau / visa lADU dai mAraco rAu, phuriNa kuvaDau ramyo kari bhAu / 270 / / phuNi tIje NimuraNaha dhari bhAu, Athi nayaru pATaNa payaThANu / hayA seThi nimasai tihi kAla, tIni nAri tAko suhinAla / 271 / / sotau seTi ati uti garAu, jora judhi lihi kAhala kiiyu|| chADI hayA seThI kI kANi, bhUtu eka sira thApiu prANi / / 272 // adiriNa choDi nAhu supiyAru, dhUtu prANi tA kIyau bhatAru / tihi sAhasa kau aMta na lahau, sihi caritu hau ketau khu|273| / (266) 1. aNi (kha) 2. nayaro (kha) nayara (ga) 3. jo dvAja (ka) Ucaha (kha) asikha (ga) 4. puraSa gayA so ThAu (ka) puSya tu biyara kasurAja (kha) tisa pura maMca vikArAu (ga) 5. vizAsa (ka) visvAsa (ga) 6. kiyA tiha gharaNA (ga) 7. triya (ka) prApagaDa (ka) (tIsarA caraNa kha prasi meM nahIM hai)| se hiti jija prAraNa rAjA tarAu (kha) rAjaha sauppA jIva prApaNA (ga) (270) 1. rAja (ka) 2. gayau (ka) 3. pramai mahAdevi so liu (ka) pramaya mahAve so ghara gayau (kha) pradata-matI tiya lAgoyA (ga) 4, mArita (ka ) / mArA (ga) 5. kuvaDA te (ka) 6. ramiu (ka kha) ramyAi (ga) 7. ghari (kha ga) | (271) 1. teu (ka) tISa (kha) vijamAharu taba volai rAu (ga) 2. asthi (ka ga) 3. paharaNapura (ga) 4. chAu (ka ga) ThAu (kha) 5. gharAbAha (ka) hAyA (sa) / havA (ga) 6. vasai (ka) 7. tihake (k)| tisa ko (ga) (272) 1. sovataja (ka) so tahi (kha ga) 2. baganahi (ga) 3. prema subadha tihi aisA kIyA (ga) 4. chAvA (ka) choDI (ga) 5. teha (ka) hAyA (kha) taNI (ga) 6. sava (ga) 7. vAriza (ka) 8. dhari (ka kha) tina rAkhA prANi (ga) . (273) 1. pazmirAu (ka) rariga (kha) 2. chADi (kha) 3. nAri (ka) 4. tiha (ka) tina ( 5. bhatAru (kha) prathama-dvitIya caraNa ya prati meM nahIM hai| 6. haha (ka) tisakA (ga) 7. ko (ka) aMtu na koI lahai (ga) 8. triya (ka) triyA (kha) tiyA (ga) 8. phitanA le (ga) phetA kahoDa (ga)
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabhayA rANI kIe vinANA, muhadasaNa lagi gaye parAna / jihi lagi jujha mahAho bhayo, lai tapa caraNu sudaMsaraNu gayau 274 / rAvaNa rAma je vADhI rADi, vigraha bhayau supanakhA lAgi / sIyA haDaha laMkA parajalai, saba pariyaNa rAvaNa saMgharai / / 275 / / kauroM pAMDo bhAratha bhayau, tihi kurukheta mahAhau ThayaMu / aThAra khohaNI dala saMdhAri, dvaI dala bolai dobai nAri // 276 / / kAlasaMvarU tau kahai vahoDI, kanakamAla to nAhI khoDI / pUraba racita na meTagA kavaragu, e vIdyA lehai paradavaraNu / / 277 / / prasuha kammu nahu meTai koi, surajanuhu tau suvarIyau hoi| - dosa na kanaka tuhi taraNau, iha lahaNau lAbhai prAparaNau // 27 // / (274) 1. vivANa (kha) 2. sudaMsaraNa (ka) subhasaraNa (ga) 3. tihiM syoM | mAsa jhUjha ihu bhayo (ga) 4. saMjama lei (ka) laya tapa ghara (kha g)| (275) 1. jA (ga) 2, vApI (ka) baMdhI (ga) 3. vidhana surapakhi konI rAja (ka) vigAha balija sapanakho lAhi (sa) vigraha caspA supana bhaya tAki (1) / 4. sItA (ka) soya (kha ga) 5. haraNa (ka) hANu (kha) har3o (ga) 6. parajalasya (ka) parajalai (kha) parajalI (ga) mUla pATha-parajalI lAi 7. saba paripaNa (ka) - raghau pariyara (ga) mUrana pATha syo payAla 8. saMcaraNa (ka) saMgharA (kha) saMghaTI (ga) (276) 1, kaurava (ka) phorasa (kha) kairava (ga) 2. pariva (ka) pAMDau (ba) paMDana (ga) 3. vigraha (ga) 4. sayau (kha) 5. tini (ka) tinha (kha) tinhe (ga) / 6. kiyo (ka) kiyA (ga) 7. aTThAraha (pha ga) aThAraha (kha) + vuddha (ka laga) 6. dropadI (ka ga) (277) 1. bolA (ga) 2. kaMcanamAla (ga) 3. taha lAgI (ka) na tumaya loDi (ga) 4. koi (kha) tosarA pora cauthA caraNa 'ga' prati meM nahIM hai| (27) 1. karma (ka) 2. navi (ka) 3 sajjana te sukha varI hohi (ka) prathama evaM dvitIya ga meM tathA dvitIya evaM tRtIya caraNa va meM nahIM hai| 3. kanakamAla (ka ga) 5. likhiryau (ka) laharA (ga) ,
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAyA dagghati guNA vicalaMti vallahA, sajjanAhi vihati / vivasAya raNAthi siddhI purisassa paraMmuhAdimbahA // caupaI chuTau kamaNu kAla kI vahiNa, phuNi te bahuDI karI sAmahaNa / cauraMgu valu savu samahAi, karau abheDau duijo jAi // 27 // yamasaMbara evaM pradyumna ke madhya punaH yuddha bahuta rosa mana naravai bhayau, cAu caDhAi hAtha kari nayau ! layau dhanaSu TaMkAriu jAma, giri pavaya jAgI Dole tAma 1200 dou vIra prAi raraga bhiDe, dekhai amara vivANahi cddhe| varasahi vAraNa sare asarAla, jAgo dharA gAjai megha akAla / 28 / / 2 gAbhA 1. na saMti (kha) nisaMti (ga) 2. vidyA (ga) 3. sajaNA (ka) | sajjanAya (kha) sapaNa sajjana (ga) 4. vidhati (1) 5. sajana pAsu nuyaNa bhayA, je mathiha kamma calaMti (ga) (278) 1. kavaraNa (ka kha) 2. saMmahaNa (ka) samahANa (kha) 3. karA zubha taba bAbuddhi bhAvi (ka) ga-kAla saMvaha mani bhayA udAsu, choDyA karaNayamAsa kA pAsu / dala baraMgu saha lIyA vulAi, pharada jhUjha bAhuDi so Ai // (280) 1. dosu (kha) 2. cakra (ka) bAzu (ga) 3. tihi lIyA (kha) le (ga) 5. ghurAta (ga) 6. TaMkArA (ga) 7. payAsa bhana kaMpada tAma (ga) ka--dhanuSa TaMkAra karaI te jAma, taba gira paravata kAlai tAma (281) 1. donaDa (ga) 2. gajahi (ga) ga prati meM do caraNa nimna rUpa meM adhika hai hoU dhIra khera saparANa, dUraNe vaNe kari saMdhAraNa
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ tava paradamaNa risAno jAma, nAgapAsi mukalAi tAma / so dalu nAgapAsi diThu gAu, rAu akelau ThADhau bAu // 282 / / bhaNai mayaNa eso karai, jamasaMvara sabu dala saMgharai / ima bhayaraddhau kahau subhAya, tau nAnAriSa gayau tiha ThAi / 283 / nArada kA zrAgamana evaM yuddha kI samApti bharaNai mayaNu rahAyo mayaNu, bApahi pUtahi gAu kamaraNu / jihipratipAliu kiyautu rAu, tihikau kimi bhAnaibharibhAu 284 nArada bAta kahai samujhAi, dU dala vigAha dharai rahAi / kAlasaMvara to ho ina jUta, yaha paradavaMNa narAyaNa pUta // 285 // nisuNi vayaNa mana upanau bhAu, bhari Ayau sira umai rAu / itaDo pari pachitAvo bhaya u, cauraMga dala saMghari layau 1286 // (282) 1. so (ga) 2. choDa tittu ThAma (ga) 3. buddha (ka) 4. raho (ka) rahiu (kha ga) (283) ka kha pratiyoM meM nimna pATha hai / narAi bhayaraNa eso karaDa, jamarsabara sa dala sNghr| ima mayarabAra kahA subhAya, taja nAnAriSa gayau tiha ThAi 262 // ma pati bhaeI mapana ho isaja karAu, iva bhAgau isakA bhaDivAu / nAnAriSi AyA tiha dvAi, kahI bAta li AMva sAi // 273 / / (284) 1. tau ripi jAi rahAyau mayaNa (ka kha) bolA riSi tU suraNa para davA (ga) 2. vigraha (ka kha ga) 3. aMtarAva (ka) na taha rAu (ga) 4. tinakA (ka) tisa kA (ga) 5, siMSu (ka) kiMu (ga) (285) 1. dudha (kAsa) buha (ga) 2. vighna (ka) vipahaGa (ga) vigAha (kha) 3. hai dharAi (ka) gharAI (ga) 4. tohi (ka) tuhi (kha) tumha (ga) 5.-niruta (ka) jutta (kha) 6. tumhArau (ga) (286) 1. maparaNa (ka) vamana (ga) 2. prAi (ka) prAsaDa (kha) grahi aMphi (ga) 3. dhumA (ka) cUha (kha) cUcI (ga) 4. laDiyA (ka) tAni va mArisa (kha) itanA (ga) 5. gayau (ka, kha) saha saMghAriyA (ga)
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 12 ) taba mayaraNa mana chor3oM koha, mohaNI jAi utArayo moha | * nAgapAsa jaba ghAlI chorI, uraMga vala uTho bahorI || 287 // 2 uThI saina mana hariSyo rAu, bahuta maraNa ko kIyo pasAu / 3 nAnAriSi volas tatriNI, vara pravesi K tihArI dharaNI || 268 // sAmahaNI karahu | 2 vayaraNa hamAre jau mana dharahu, ghara vege pavaraNa vegi dvArikA tuma jAhu, zrAja tihArI zrAhi vivAha | 286 | nArada bAta kahI tuma bhalI, muhI kevalI kahI so milI / 2 3 t bisa bAta bolai paradavara hama kaha begi parAi kambara | 260| nArada evaM pradyumna dvArA vidyA ke bala vimAna racanA ra nArada kharaNa vibhAga raci pharai, keMdrapa toDai hAsI karai / 3 4 bo bahuDi vimbAraNa dheraii muni joDi, khaNa malayaddhaudhArai toDi|| 261 || 2 vilakha vadana bhonArada jAma karai upAu mayara hasi tAma / 3 5 mariNa mANika maya udau karaMtu, raci vimAraNa kharaNa gharai turaMtu | 262 // ( 287) 1 tabahI ( ka kha ga ) 2. taba (ka) bandha (ga) 3. sucalA (ga) ( ka ) saNa ( kha ) mayalu (ga) tuhArI (kha) ayi tumha (ga (288) 1. uThI (ka) uTTi (sva ga ) 2. sena 3. zrArati ( ka ) abaseri ( kha, ga ) 4. tumhArI (ka) 5. saragI ( ga ) (281) 1. citi ( ga ) 2. ghara sAmahaNI sAmhA caliu (ka) ghara kahU piyAraNA kara (kha) ghara ko vegi sAto kara (ga) 3. ghara kahU bAhU (ga) ( 20 ) 1. muNivara ( ka ) 2. pUchai ( ka ) 3. paragAva ( ga ) parAi (kha) (21) 1. riSi (ga) 2. riSi ( ka ) 3. karaDa (ka) riSi dharama su joDi (ga) 4. kari (ga) 5. kSaraNa (ga) 6, magara ( ka kha ) 6. maharAbA ( ga ) 7 ghAlaha ( ka va va ) mUla prati meM muni ke sthAna para 'mana' zabda hai / (262) 1. hoi (ka) huja (kha) 2. mairaghau (ka) mayA vizi 3. marau (ka) 4. bahU (sva) kA (ga) 5. varaNa (kha) bigi ( ga )
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 33 ) vidyAvala taha racyou, vimAra, jahi udota laupi sasi bhANu / bo dhujA ghaMTa ghAghari sajatu, phuriMga viha caDhayo nArAyaNa pUta / 263 jamasa va rAmahiu jAi, bahuta bhagati kari lAgai pAi / 2 kumarahi sarisu khiraNa tabu karai, kaMcaNamAla samadi ghara calai | 264 / 6 1 kuvaru mayaraNa aru nAradu pAsa, caThi vibhAga upae zrAko / 3 giri pavtraya vahuM laMghe mayaraNa bahuta ThAi vaMde jiraNabhavaraNa | 265| udidhimAla dIThI tA ThAi / 3 * 5 bahuta barAta kuvara syo mili, bhAnu vivAhaNa dvArikA calI | 266 | 1 phuNi varaNa mAjha pahute jAi, 4 2 nArada vAta maraNasyo kahI, yaha pahale tuma hI kahu varI / 3 tuma haDi dhUmaketa le jAi, tau aba bhAnahi dInI zrAi // 267 // 3 * muni jaMpara muhi nAhI khoDI, Ahi sakati ta lehi ajoDi | riSi ko vayaNa kumaru maraNa dharai, ApaNa bhesa bhIla kachu karai | 268 | (23) 1. tini ( ka ) tahi (kha) tihi (ga) 2. baliu ( kha ) 3. udayA (ga) 4. lopiGa (ka) lopi ( ga ) karahi (kha) 5. dhAri (ka) vAvatI (kha) ka - karaNaya vimA suhira rasajUta (ga) 6. cali caDhagho (ga) ( 214 ) 1. rAjA samijhAra (ka) rAjA samavi dhari jAi (kha) prAyA titu DAha (ga) 2. mAvariMga karas ( ka ) khiu taba karaja ( kha ) sabahi kuvara soM vimati kara (ga) 3. mAtA jAi dhari (ka) valaraNa siri dharai ( ga ) ( 265 ) 1. pragAsi ( ka ) 2. upame (ka) uppave (ga) 3. paravata (kara) pacaya (kha) (266) 1. vara mAhi ( ka kha ga ) 2. udadhimAlA rahI titu ThAi (ga) 3. bAla (ka) bArA (kha) varase ( ga ) 4. kumara mana (ka) kamara kaha (la ga) 5. bhAna (ka) bhAnu (khaga) 6. vivAha (ka va ga ) mUla prati varaNa ke sthAna para maraNa (217) 1 RSi (ga) 2. uccarI (ga) 3. to yaha nAri bhAnu kahu vyA (ga) (268) 1. tuma ( ka ) tumhi (ga) 2. zrAtthi (ga) kari ajoDi ( ga ) 4. bahoDa ( kala ) 5. milana kA (kha) ga - nArada vacanahi aisA bhayA, ApaNa bheMsa bhIla hayA ( ga )
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 64 ) pradyumna dvArA bhIla kA rUpa dhAraNa karanA ghaNahI kAMDa bisAle hAtha, utiri milyau tini ke sAtha / pavaraNa vega so aAgaya gayau, dei pAkhara pariNa ubhau bhayau / 266 / hau vaTavAla nArAyaNa taraNau, dei dANa muhi lAgai gharaNaja / car3hI vastu pApu muhi jogu, jaise jANa dei savu logu // 300 / / mahalau bhaNai nisuriNa mahu vayaragu, baDI vasta tU mAgai kamUNu / artha daI sono tU lehi, hama bahu jANa agahuDau dei // 30 // bhIlu risAi dei taba jANa, AisI pari kimva lAbhai jANa / bhalI vasta jo tuma paha AI, mo muhi Aphi agahu~De jAhi / 302 / / tau mahalau jaMpai muhi cAhi, eka kumvari mopaha iha pAhi / harinaMdaraNa kahu paraNI joi, are samvara kima mAMgai soi 1303 / (2EE) 1. puraNahI (ka) anahI (kha; dhanuSa (ga) 2. saji kari sara le hAthi (ka) vANa visAle hAthi (kha) kaTArI visAla hAtha (ga) 3.tina kaI (ka) timh| hI (kha ga) 4. puriNa uThi milyA (ga) 5. le pAkhata (ka) bada pAkhata (kha) dheha avidra taba UbhA bhayA (ga) 6. taba (ka) kuNi (kha) (300) 1. vasta (ka) vANa (kha) bastu (ga) 2. jogi (ka) / loga (kha) 3, jiu hara (301) 1. mahilA (ka ga) 2. sugahi (ka) 3. mo (ka) 4, prarapa (ka) prarathu (kha ma) 5. darakhu (kha ga) dekhi (ka) 6. taM (ka) 7. leha (ka) lohi (kha) 8. prAge (ka) agrahara (kha) vegi jApa (ga) (302) 1. bhilla (kha) 2. pAraNa (ka kha ga) 3. esI (ka) 4. baDo (ga) 5. mAhi (ka sa) aihe (ga) 6. lAgaha (ka) praghauuu (kha) moha hama behu bhinu ima kahai (ga) (303) 1. vAhi (kha) 2. jo bho pahi (ka) iha mo ehi (kha) yaha mo pahi (ga) 3. soha (kha) 4. savara (ka) samara (kha) noTa-tIsarA aura cauthA caraNa 'ga' prati meM nahIM hai|
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 65 ) bhaNai vIra yaha aAphahi mohi, jai sai vATa jANa dyo tohi / mahalahu kopi payaMpai tAhi, are bhilu tohi jugata na Ahi / 304 / nisuNai mahala kahai vicAru, hau nArAyaNa taraNau kumAra / hakhola jina karahu saMdehu, udadhimAla tumi mo kahu dehu // 305|| mahalau bolai re acagale, bhUTheu bahuta kahai atigale / ItIni khaMDa jo puhami naresu, tihi ke pUtahiM prAisu vesu // 306 / / bATa choDi tau UbaTa cale, uhi paha bhIla koDI dui mile / bhAi sabAru nahi muhi khoDi, valu kari kanyA laiya ahoDI / 307 / pradyumna dvArA udadhimAlA ko bala pUrvaka chIna lenA - chIni kumvari tahi lai parANa, phuriNa so bAhuDi calyau thimvANa / bhIlu dekhi so manu ahi Darai, karaNa kalApu kuvari so karai / 308 / (304) 1. muhi (ka) iha (kha) paha (ga) 2. bhillu (ga) 3. sahi mehi (ga) 4. jese (ka) 5. do (ka) diu (kha) nAtaru jANaka deU tohi (ga) 6. bhaNaDa (ka) capai (sa ga) 7. duhi jugatI na pAhi (ka kha) gaprati meM hari naMdana kA paramo joha, are bhilnu kiu mAgahi soii|| (305) 1. suriNa (ga) 2. mahile (ka) mAhato (kha) mahilA (ga) 3. eNi vayariMga (ka) dUsara bAta mata (ga) 4. tumhi prAyo ehi (ka) tuhi muhi kaha deha (kha) hama kaha deva (ga) (306) 1. agale (ka) mahilA kopi su taba parajato (ga) 2. juTTi (ka) 3. prAgale ki kha) jhUlA vacana kahahi ho milI (ga) 4 putra (ka) pUla ki (kha) pUtuna (ga) 5. kavA iha vesi (ka) prAisau bhesu (kha) prAisA vesa (ga) (307) 1. ubare 2. (ga) calai (ka) cale (kha) caliu mUlaprati meM 'calo' (ga) 3. uThi (kha) tApahi (ga) 4, ika (kama) 5. kumara (ka) sadhArU (kha ga) mUla prati meM 'sagharu' 6. hama (ga) 7. yahoDi (ka kha) ajoDi (ga) (308) 1, So niye parAzi (ka) soja kubara tinhi laI parANa (ga) 2. 'cale (pha) caDija (kha ga) 3. maraNa (kha) karuNa (ga) mata e rUpa kumara e kariu (ga)
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 66 } pahale maraNa kuvara kehu varI, duje bhAnu vivAhaNa calI / 4 nArada nisuNI hamArI bAta, aba ho parI bhIla ke hAtha // 306 // ava mohi paMca parama guNa saraNA, liu sanyAsa hoi kina maraNA / 3 4 tau nArada mana bhayo saMdehu, buro vayaraNa ini zrAkhihu ehu // 310 // tau nArada japai taMkhiraNI, keMdrapa kalA karai zrApaNI / lakhaNa vratIsa kAyamaya aMgu rUpa ApasI bhayo aAMgu // 311 // udadhimAla suberi samajhAi, phuriNa vimArA so caliu sabhAi / // 2 calata vimAraNa na lAgI vAra, gaye bArambaI ke paisAra ||312 // dekhi nayaru bolai paradavaNu, dipar3a padAratha motI raya / r dhanuka kaMcaNa dIsai bharI, nArada basai kavaNa uha purI // 313 || (306 ) 1. kubarI (ka) 2. alI (ga) 3. kajaha (ka ga) buhata (kha) bahU (ka) pravara (kha) ihI (ga) 5. kai ( kha ga ) (310) 1 le cArita phima ho sahi mara (ka) le mAsA jasu hovai marala (ga) sIla sadhAta sita hui phina maraNa (ga) 2. paDija (kakha) paDyo (ga) 3. boraja (ka) 4. mohi (ka) (311) 1. uTi (ka) 2. karaNacana (ka) karAiDa (ga) ( 312) 1. taba ( ga ) cale vimAriNa bacata manu lAi ( ga ) 2. gaye nagara dvArikA makAra (ka) gae bAramaha kiyaya sArU ( kha ) gayA varabar3a nayara duvAra ( ga ) ( 313) 1. ghana kA ( kava gaM) 2. e (pha) iha (kha) ga prati meM yaha padma nahIM hai|
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ nArada dvArA dvArikA nagarI kA varNana vastubaMdha-bharaNai nArada nisuNi paradavaraNa / yaha tu cai dvArikApurI, basai mAjha sAyarahaM Niccala / jami bhUmiya athi tuva, suddha phaTika maNi jariNata ujjala // kuvA bADiu ca vaNavara bahu dhavahara prAvAsa / / pahupayAla jiraNavara bhuvaraNa pauli koTa copAsa // 314 / / / nisuNi japai mayagu varavIra, mujha vayaNu nArada nisuNi / ! phuDau kahahi Nahu gujhu rakhahi, dekhi mayaNu riNaya citta dai / / jo jahi taNu u avAsu // 315 // caupaI / mAjha nayari dhavala haru uttagu, paMca varNa magi jaDiu sucaMgu / maraDU dhujA sohai vaha gharAu, vaha pravAsa su nArAyaNa taraNau / / 316 // (314) 1. eha basai (ka) yaha kahiyA (kha) yaha UMcI (ga) 2. sadaMgI (ka) haniyAla (kha) habavupari (ga) 3. jamma (ka kha) janama (ga) chA tumaha (ka) vaha mAthi tuva (stra ga) karai rAja iku chatti so hari ga prati meM yaha gharae palle ke sthAna para hai| 5. so banna bannI (ka) jaDita (stra) 6. vADo vayaNa vara (ka) gADiu vayara pathara (kha) vApI vAga varaNa (ga) 7. bhavala (ka kha ga) 8. vaha payAra (ka) 6. povali kora copAsa (ka) ma vayaNa nArada nisariNa bhuriga kivANA sApta (kha) kaMcana kalasihi dIpatihi basai bhUvaNa ghajayAsa (ga) __ (315) 1. paryapai (ga) 2. mohiM (ga) 3, kuuu mujhahi guhya rahi (ka) kahA sAcA jina gujma rAkhata (ga) 4. kavaNa gehi muha taraNau sayala carita mohi sayala ahi (ka) kavaNa gehu mahu kaha tarAja samkhu cahi mahu sarasa aksara (kha) kazzumeha ihu kisaNa taraNau / sayala bhedu hama begi prAkhahu (ga) (316) 1. majhi (ka ga) majhu (kha) 2. jaliya (ka) aDiu (kha) jaDe (ga) malapATha cajiu 3. taba khiu (ka) banu zaraNA (stra) 4. eha (ka) - (ga)
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ siMgha dhujA Dolai copAsa, vaha jANai balibhadra avAsa / jahi dhuja meDhe dosai deva, vaha maMdira jANai vasudeva // 317 // jihi dhujA vijAhara sahinAraga, baMbharaNa va iThe par3hai purANa / jahi kaliyalu vaha sUjhai dharaNau, vaha avAsu satibhAmA taNa u / 318 / / kalakamAla jasa udo karata, jaha vaha dhujA dIsai phaharaMta / maNigaja mariNa sahi caupAsa, vaha tuhi mAtA taNau pravAsa / / 316 / / ! nisa riMga vayaNa haraSiu paradavaNu, tihi ko caritu na jANe kvrnn| utari vimANati ubhau bhayau, phuriNa so mayaNa nayara mA gayau / 320 pradyumna ko bhAnukumAra kA prAte hue dekhanA cavaraMga dala sayana saMjUta, bhAnakuvara dIThau aAvaMtu / tava vidyA pUchai paradambanu, yaha kalayalusiha Avai kambanu / 321 // (317) 1. sitha (ka) 2. sahakAi (ka) Dola hi (kha) Dola (ga) 3. e pAraNa (ka) u nArA i (kha, ga) 4. mihi (ka) jahi (kha) jAhi (ga) 5. ghajju (ka) dhujA (u) vajA (ga) 6. moDhA (ka) moTe (kha) mada (ga) 7. uha (sakha ga) mUla prati meM "sidha (31ma) 1. pUjhA (ka) suriNaya (ga) sUjhA (sa) 2. bhagau (ka kha ga) (319) 1. sujai vai (ka) suni udau (kha) bahu udo (ga) 2. vipakSa (ka) 3. pharAti (ka) 4. marakati mariNa dIsA cuha pAsi (ka) jAhi bahu pujA vosahi paupAsi (kha) magaMja mariNa vIsahi jisa pAsa (ga) 5. uha (ka) tuhi (kha) tuha (ga) (320) 1. bolyA (ga) 2. tisu kA (ga) 3. mAhi (ka) mahi (kha ga) (321) 1, sena (pha) saina (ga) 2, bhAnU kutrarU prASai niruta (ga) 3. kalipala su (ka) kaliyara syau (ga) 4. kavaNa (kanna) phauraNa (ga)
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ nisuriNa mayaNa tuhi kaho vicAru, yaha harinaMdanu bhAnu kumAru / / ihi lagi nayarI bahuta uchAhu, yaha ju kuvaru jai taraNa u bivAhu / / 322 / / pradyumna kA mAyAmayI ghor3A banAkara vRddha brAhmaNa kA bheSa dhAraNa karanA tahA mayaNa mana karai upAu, ava ihakau bhAnau bhrivaau| bUDha vesa vipra ko karai, caMcala turiya mayAyau karai // 323 / / caMcala turIyau gahirI hiMsa. cAryo pAya pakhAre dIsa / cAri cAri prAMgula tAke kAna, rAga vAga pahacANai sAna // 324 // ika sovana vAkhara bAkharyau, pakarI yAga prAgaihui caliu / bhAna kubara dekhyo ekalau, vAbharaNa bUDhau ghoro bhalau / / 325 / / ghoro dekhi bhAna mana ralau, pUchai bAta vipra kahu caliu / phuNi tahi vAbharaNu pUchiu tahA, yaha ghor3o lai jahahi kahA ||32631 (322) 1. ehi lagi (ka) iha vara (ga) 2. eha su (ka) iha sa (kha ga) 3. jiha (ka) jahi (kha) jisa (ga) (323) 1. tAhi (ka ga) 2. bahu (ga) 3. iSa (rU. 4. isakA (ga) ihi kara (Da) 5. bUDhau (ka kha) dhUDA (ga) 6. turI (ka ga) durija (kha) 7. mAyAmaI (ga) mAyAmau (kha) mayaNa rathi dharaI (ga) (324) 1. guhIrI hAsu (ka) prAgai prArasI (ga) 2. pAu (ka) pAya (sa) gAya (ga) 3. paravAliya (ka) paravAle (kha ga) 4. e sAsu (ka kha) 5. cAra (ka) pArisu (kha) 6. jinha ke .ka) tinha ke (kha) jisake (ga) 7. pichANai (ka.) yaha ra (kha] 8. bhAnu (pha sa) (325) 1. sAkhati so ina para pAkharau (ka ga) 2. pAkhara pAkhariyau kha) 3. pakaDi (ka kha ga) 4. prAdherau (ka) prAgada (kha ga) 5. ghoDau (rukha) ghovA (ga) (326) 1. ghoDA dekhata jana manu caliu (ga) 2. pUcharaNa (pha kha ga) 3. cale cAlyo kihA (ga) 4. jAisi (ka)
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAbhaNu Thavahuka ghoDau hai ApaNau, najiuM samuda bAlukA tAu / nisuNiu bhAna kumvara ko nAu, tau turaMgu ANiu tihi tthaai|327|| bhAna kuvara mana upano bhAu, bahutu vipra kahu kiyau pasAu / nisuriNa vipra hau akhaehu, jo mAgai so tokahu deu // 328 // tavahi vighu mAgai satibhAi, bhAnakubara ke manu na suhAi / bilakhau bhAnakuvara mana bhayau, mAna bhaMgu ihi merau kiyu|326| bhaNai vigrahI prAkhau tohi, inanau je na sakahi dai mohi / mai to kahudInau satabhAi, parihA jau dekhAhi dauDAi // 330 // ___ bhAnukumAra kA ghor3e para caDhanA nimugiga vayagu kuvara mana ralyau, kopArUhu turaMgai caDhiu / viSamu turaMgu na sakau sahAri, ghor3e ghAlyo bhAnu akhAri // 331 // (327) 1. saMbhaNa cirasa kahai prApaNa u (ka) vAbhava gavaDa kahai prAparaNau (kha) vaMbharaNa nAu kahai prApasA (ga) 2. tejI eha (ka ga) te jiu (kha) 3. raNa samavaha tarAja (ka) samudaha tagA (ga) (328) 1. vahu (ga) 2. bahuti (ka) bahatu (ga) 3. nisuNa (kha) 4. isa kareu (ga) akho tohi (ka) prAkha tohi (kha) 5. so prAyo (ka) tujha jogI (ga) (329) 1. manaha (kha) 2. sanAhi (ga) 3. babana (ka) 4. taba (ga) ko (ka) (330) 1. hahu (kA) kAu (ga) 2. prAyo (ga) 3. mAMgiu sake na rAsI koi (ka) itanau je na sakahi daha mohi (kha) mAMgyA ye na samai mohi (ga) 4, boliu sasibhAu vInA pasAu (ga) 5. parahabAu (ko jaba je isa kArDa lai ujADa (ga) 6. baDAda (stra) mUla pratimAmija jA sakaha va mohi (331) 1. kopa rUpi su (ga) 2. turaMgama (ka) lai caliu (kha) 4. navi saho (ka) 5. bhAnakumAra ghAlita prasAri (ka) ghoDA donau bhAnu purADi (A) ghoDe pADyA bhAnukumAra (ga)
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 7 ) paDiu bhAnu yahu vaDau vijogu, hAsI karai sabhA ko loga / 2 3 yaha nArAyaNutana kumAra, yA samu nAhI avara asavAra ||332|| bhai vipra tuma kAhe rale, ihi tarUNe peha buDhe bhale / + dura te kari ca Asa, mAnakuvara tai kiyau nirAsa ||333|| 2 3 halahara bhai vitra jiraNa Darahu, inha ghoDe kina tuma hI caDhau / bo hau buDhau cAhI TekaraNI, dikhalAu pavariSa ApaNau // 334 // pradyumna kA ghor3e para savAra honA 2 jaraNa dasa vIsa kubara pAThae, vigraha turI caDhAvaraNa ge| taDa vAbharaNa ati bhArau hoi, tihike kahai na saTakai soi / 335 / turIya caDhAvaraNa prAyo bhANa, ulagANe ko nAhI mAnu / * jaraNa dasa bIsa kiyau bharivAja, caDibi bhAna gali dInau pAu336 1 caDhai vipra asavArija karai aMtarikha bho ghoro phirai / 3 diThau sabhA acaMbho bhayau camatakAra kari upar3a gayau ||337 // (332) 1. jaba vo (ka) taba bhayA (ga) 2. e (ka) iha ( ga ) 3. samAna (ka) hi samu (kha) isu sari (ga) (332) 1. haMse (kha) 2. hama (ka) te hama (ga) 3. tUra thakI (ka) ( 334) 1. phahai (ka) 2. bhata ha (ga) 3. piko (kakha) isu ghoDa tuma vega nabiDa (ga) 4. cAra vikazita ( ka ) ghAu bekaeu ( kha ) cAlau TekarA (ga) 5. dijalAvara (kha) 6. bala pauruSa (ka) ( 335) 1. poSama (kha) 2. tU caDhAvaNa bhae ( ka ) 3. hi kara kiyaha na soi (ka) tinha ka ha ma cADa soi (kha) tina ke kahe na saka prati soi (ga) ( 336) 1. ugAraNa ( ka) ulagago (kha) ulagaNa (ga) 2. baDhayo turaMga diyA gali pAu (ga) mUlaprati - jalamANe kalamANu na mAhi (337) 1. (ga) 2. (ma) 3. Upami (ga)
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ pradyumna kI mAyAmayI kI por3e jaigara udyAna pahu~mA phuriNa so rUpa khadhAi hoi, dvau ghor3e nipajAvai soi / vana udyAna rAvaluho jahA, ghor3e khAtrI pahutau tahA // 338 // baNaha mayaNa pahutau jAi, tau rakhavAle uThe risaai| iha varaNa caraNa na pAva koi, kATai dhAsa vigucani hoi // 336 / / kopi mayaraNa mana rahau sahAri, rakhavAlesahu kahayau hakAri / kachusa molu bhAi tumhi lehu, bhUkhe turI caraNa kina dehu // 340 // tavai bhai tinhu kI matu hAri, kAma mUdarI dei utAri / rakhavAle baulai vaisAi, dui ghor3e e carahu adhAi // 341 / / phiri phiri ghor3o varaNa mA carai, tara kI mATI upara karai / tau rakhavAle kUTai hIyau, d ghor3e vaNu caupaTu koyau // 342 // donI tinasu kAma mUdarI, vAhurI hAtha mayaraNa ke caDhI / so vara vIra pahutau tahA, satibhAmA kI vADI jahA // 343 // (338) 1. khudhAi (ka ga) 2, rAvasa (ka) rakhavAlA (kha) surAvala (ga) 3. raci (ka) khaci (kha) khaMbo (ga) (336) 1. vaga mahi (ka kha ga) 2. kAca ukhAsa carAvai jAi (ka) kATai ghAsu vigUcAi soi (kha) tIsarA cauthA caraNa-ka prati-taba rakhavAlA bolA ema dhAsa rAvalau kATaI kema (ka) 3. kApaI tAsu vidhAvaI soI (kha) kADhA ghAsa vigUcai soi raMga) (340) sa kopa (ka) jina (ga) 2. vaMzahi jata hAri (kha) bulAi (ga) 4. kaDU mola tuma hama pahi leha (ka) kaLU moli tumhi prApaNa lekha (ga) 5. tuma (ka) (341) 1. taba kIno (ga) 2. gholahi (ka) bole (ga) 3. leha (ga) mUlaprati-vahaSai (342) 1. tala ko (ka kha ga) 2. dahi (kha) poTahi (ga) 3. ghaupaTu (ga) caupaTa (kha) antima caraNa ka prati meM nahIM hai| (343) 1. mUbI (ka kha) 2. pAnI tahi (ga) 3. kumara ke paTI (ka)
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ vADi mayaNa pahutau jAi, vahuta virakha dIThe tA ThAi / koi na jANai jinakI prAdi, bahuta bhAti phUlI phunavAdi / 344 / udyAna meM lage huye vibhinna vRkSa evaM puSpoM kA varNana Ai juhI pADala kacanAru, babalasiri velu tihi sAru / kUjau mahakai aru karaNavIru, rA capau kevarau gahIru // 345 / / kuThe Tagaru maMdAru siMdUra, jahi vaMdhe mahai saroru / damvaNA makhvA keli aNata, nivalI mahamahai anaMta // 346 // prAma jaMbhIra sadAphala ghaNe, bahuta virakha taha dADimba taNe / kelA dAkha vijaure cAru, nAriMga karuNa khopa apAra // 347 // nIbU piMDakhajUrI saMkha, khiraNI lavaMga chuhArI dAkha / nArikera phophala vahu phale, vela kaitha ghaNe pAvale // 34 // 6 (344) 1. tiha (ka) tahi (kha) / (345) 1. pATala (ka) pADale (kha) 2. bAula sevatI so sabhicAra (6) yAvala (kha) 3. abara (kha) 4. rAi (ka) rAya (kha) 5. caMpA (ka) 6, ketakI gahIra (ka) phebaData hora (ga) (346) kuMda agara maMdAra sidUra (ka) kuTu Tagata madhuru siMdUra (kha) 2. maha mahai (ka) mahakai (kha) 3. sasarIra (kha) 4. dayAu (ka) bavaraNa (kha) 5. mahaMta (kha) 6. nIlU (ka) nevAlo (kha) (347) 1. agarAta giraNe (ka) jAjiNa gaNe (kha) 2. vijorI (ka) 3. nArilo (ka) karaNA (ka) pAraNA (kha) 5. svIpa (ka ) mUlaprati meM 'kopi' pATha hai (348) 1. amla (ka) prasaMkha (kha) mUlaprati meM kAya ke sthAna paraipa pATha hai noTa-344 se 348 taka ke padma 'ga' prati meM nahIM hai|
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 74 ) pradya mna kA do mAyAmayI bandara racanA vADI dekhI acaMbhiu vIra, taba mana ciMtai sAhasa dhIra / jaisai loga na jANaDa koi, vAMdara dui nipajAbai soi // 346 / / tau vaMdara dIne mukalAi, tina saba vADI ghAlI khaai| jo phulavADi huto vahu bhAti, baMdara ghAlI sayala nipAti / 350 / phuriNa te vaMdara paiThe moDi, rUkha virakha saba dhAle toDi / saba phala halI tava saMgharI, taupaTa kari sava vADI dharI // 351 / / laMkA jaisI ko haNavaMta, tima bArI kI bAlakhayaMta / bhAnu kumvara ho vaiTho jahA, mAli jAi pukAraco tahA // 352 // mAli bharaNai dui kara joDi, mo jina sAmI lAbahu khoDi / vaMdara da se pai3 prAya. tihi saba bADI ghAlI khAi / / 353 // jabati mAlI karI pukAra, ratha caDhI kumvara lae hathiyAra / pavaNa vega so dhAyau tahA, baMdara vADI torI jahA // 354 / / (346) 1. jAgai (ka kha ga) 2. yAnara (ka) baMdara (sya 7) (350) 1. vAnara (ka) 2. phulayADi (ga) mUlaprati meM phulavAvi pATha hai / yaha caupaI 'kha' prati meM nahIM hai| (351) 1. puragate (kha) 2. paThae (ka) 3. hA (kha) 4. savva phalAhalI (kha) phunAr3I (ga) 5. caupara vADI kari savi dharI (ka kha) cauDa napaTa tiha bADI karI (ga) mUlaprati meM 'veda pATha hai (352) 1. jisa karI (ka) jemasI (ga) 2. karI (ka kha ga) 3. lodhI kSu apaMta (ka) phiya kAla kayaMti (kha) tara vADI baMdari ravAdhanti (ga) 4. chaha (ka) mA (kha) (353) 1. vinaSAda (ka ga) 2. mujha (ka) mohai (ga) 3. mala (ka) 4. vanacara (ka) 5. bAsI (ka) dui (kha ga) 6. ihi badaThA prAha (ga) dui tahi paThe pApa (kha) 7. tina (pha) tinha (kha) timha (ga) -. (354) 1. java lihi (ka kha ga) 2. bhAu (ka) pahalA (ga) 3. vAnara (ka) 4. tosa (ka) toDI (kha) tohi (ga)
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 pradyumna dvArA mAyAmayI macchara kI racanA karanA tau mayaradhau kAhI karai, mAyAmai machara raci dharai / tihi ThA bhAnu sapatau jAi, khAjatu machara caliu palAi / / 355 / / bhAnu bhAji giya maMdiri gayau, paharaku divasu Ai tiha bhahau ! taMkhiriNa vaha varakAmiNI milI, bhAnai tela caDhAvaraNa calI // 356 // pradyumna dvArA magala gIta gAtI huI striyoM ke madhya vighna paidA karanA tela caDhAvahi karai siMgAru, sUhau gAbai maMgalucAru / ratha caDhi kuvariti ubhIbhai, phuriNa maTiyANuu pUjaNa gai // 357 / / tavai mayaNa so kAho karai, U~Tu turaMgu joti ratha caDhai / UTu turaMgu supraThe araDAi, bhAnu rAli ghoDau ghara jAi // 358 // paDiu bhAnu ui 'dilakhIbhaI, gAvata pAi rovati gi| uda turaMga uThe ararAi, asaguna bhayo na jANa na jAi / / 356 // (355) 1. kAhaGa (ka) bhaisA (ga) 2. mAyArUpa (ga) 3. saha karai (ka) raciti ghara (ga) 4. mUlapATha tahAM jAu (ga) bhAnukumaru tau pahuMtA bhAi (ga) 5. sAjata (ka) khAjana (ba) 6. mAchara (ka ga)-7. calau (ka kha) niriNa raho mo calo palAi (ga) (356) 1. jina (ka ga) 2. prAi tiha bhayo (ka) tahA~ tiSu bhayA (ga) 3. nayarI (ga) (357) 1. titu (kha) 2. baDhuvAha (kha) 3. asai (ka stra) taba se (ga) 4. kuvarati (ka) te (kha)-caDhayo kuvara rathi prAge bhayo (ga) 5 maTiyAgo (ka) maDiyAraNau (kha) maviyANDa (ga) (358) 1. tahi aiso karai (ga) 2. joDi (ga) 3, calai (ka kha) gharaha (ga) 4. uThacA parAi (ka kha) tahi ura so karai pukAra (ga) 5. prasavaraNa bhayo ra jagaha muhAi (ka) ghoDA bhAgA bhAnahi mAra (ga) (356) 1. taba vilakhA bhayA (ga) 2. gAye thI so ghara kaha gayA (ga) 3. prasavaza (kha) noTa--yaha paJca ka prati meM nahIM hai /
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ pradyumna kA vRddha brAhmaNa kA bheSa banAkara satyamAmA kI bAvar3I para pahuMcanA phuriNa mayaraddhau baMbhaNu bhayau, kara dhovatI kamaMDalu lyr| lAThI Tekatu caliu sabhAi, kharaNa vAvaDI pahUtau jAI // 360 // ubho bhayau jAi so tahA, satibhAmA kI cerI jhaa| bhUkhau vAmaNu jemvaraNu karahu, pAriu piyau kamaMDalu bharahu / / 361 // phuNi ceDI jaMpai takhaNI, yaha vApI satibhAmA taNI / iNi ThA puriSu na pAvai jANa, tU kata pAyau vipra ayANa // 362 // tau vaMbhaNa kopiu tiNakAla, kinhahU ke sira mUDe hi vAla / kinhahU nAka kAna te khuTI, phuNi vasaraNu paiThau vAvar3I // 363 / / vidyA bala se bAvar3I kA jala sokhanA phuNi tahi budhi upAi ghaNI, suirI vidyA jala sograNI / pUri kamaMDalu nikaliu soi, sUkI dAvaDI rIti hoi // 364 // kamaMDalu ke jala ko girA denA sUko dekhi acaMbhI nAri, go vAbhaNa cohaTe mabhAri / dhAi lar3I vAhuDI kara gayau, phuli kamaMDalu nadI hoi vahau // 365 / / (360) 1. tali (ga) 2. prAi (ka ga) (361) 1. vAvaDI (ka) ceDI (la ga) 2. gomaNa 1) jemaNu (kha) jIvANu - (ga) 3. pAraNI pie (ka) pAraNI veTa (ga) (362) 1. lA taNI (ka) 2. ihi ThA (kha ga) 3. prAyaDa (ka) (363) 1. tiNi kAla (pha) tahi pAla (kha) hitAla (ga) 2. kiNhahakana (ka) kinhahI ke (4) tinha ke (ga) 3. vAsa (kana ga) 4. kinara (ka) sabai (ga) 5. khurI (ka kha ga) iva (ka) 6. bAThAvara (ga) mUsaprati meM 'titAla' pATha hai (364) 1. ghumaro (ka) sumarI (tra) saMvarI (ga) 2. vAi (ga) (365) 1. cauTe (u) te pahatI satabhAmA vAri (ga) 2. phUTi (kha)
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 77 } vuDaraNa lAgI pAraNI hATa, bharagahi vANie pADI pATha / nayara loga sabu kautagi miliu, itaDau karisu tahAM te caliu // 366 // pradyumna kA mAyAmayI meDhA banAkara vasudeva ke mahala meM jAnA phuriNa tahi mayaNa mitra citaya, bhAyA rUpI meDho kiyau / pahutau vasudeva taraNau khaMdhAra, kaThIyA jAi jaraNAi sAra // 367 // 9 w ch tara zudiu volaha satabhAu, vegau tahA bhItari hakarou / 5 6 kaThiyA jAi saMdesau kahiu ne maio sIna gaDaka choTo maio gharI na saMke, vihasi rAu tava chADI TaMka | 2 3 4 ai || 366 // tau mayakha vAhu kahai, bAta ema kau kAra (366 ) ke prati meM-- kamaMDalu bhari calita bAjAri, karamI pani kaMma sAri / phUTi kamaMDalu navU tiha calI, loka uttara puchadra bevalI // 374 // bharatahi vAlie pADI hATa itano kari tahAM thI calija // 374 // pUchaha parihAro pahATa, nagara loga saba kauliMga liu, prati lUNa lAgI pANI haTa bhaerAhi vAlie pADI pATha | nayara loga sabu kautagi milija, iDaja karisu tahA te caliu // / 371 / / loga mahAjana kautiga milyo, itanA kari bAhuDi cAlyo (ga) ga prati mAri ||358 // taba valI / vaMbharaNa jAi jaragAIsAra, gaya vaMbharaNa cauhA~ phAri kamaMDalu nadI huI calI nagara unI vola dUsarA lAgau sabhu bAjAra, savaha loga mili karahi pukAra ||356 // (367) 1. manu (ka) bahUDi (ga) maMtu (kha) 2. madiu (ka) meDhA (kha) mATo (ga) 3. ke dvAri ( ga ) (368) 1. vasudeva (ka) vasuhiu (kha) vAsudeva ( ga ) 2. tihi ThAi (ga) 3. sAtariha (kha) veDA tuddaha bhItaraha karAu ( kha ) 4. bulAi (ga) 5. kvija ( kha ) capala (ga) 6. laM bhAga bahu (ka) le mIMdA uha bhItara gayo ( kha ga ) ( 36 ) 1. kADija ( ka ) choDi (kha) chUTA (ga) 2. saMgha (ka) saMga ( ga ) 3. vihasi rAyaNi prADI rAka (ka) vihasi rAya puNu kaTo DhaMga (kha) bisi rAya taba bono DhaMga (gu) 4. pra ( ka ga ) mUlapATha Ahe
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 7 ) vihasi gaMgu papaI tAhi, hau paradesI vAbharaNa grAhi / 2 dukhaDa TaMka tuhArI deva, tau hu jIvata uvarau kemva ||370 // tau jaMpara vasudeu bahoDI, ihira vayaraNa tuhi nAhI khoDI / ko 3 mana ApaNe dharai jina saMka, merI tUTi jAi kina TaMka // 371 // taba tinhi mehau dInau choDi, dekhana sabhA TAMga gau toDi / toDi dAga maido bAhusiu, vasudeva rAu bhUmi Digayau // 372 // vazudeurAu bhUmi giri paDiu, chapana koTi mana hAsau bhayau / 2 nihi ThA sigalI sabhA hasAi, phuriNa satibhAmA ke ghara jAi // 373 // pradyumna kA brAhmaNa kA bheSa dhAraNa kara satyabhAmA ke mahala meM jAnA kanaka dhovato janeu gharaM, dvAdasa TIko candana kareM / cyAri veda acUka paDhaMta, paTarANI ghara jAyo pUrta // 374 // 1 ubho bhayo jAi sIdvAra, kaThiyA jAi jaragAi sAra / jete vAbhaNa bhItara gharaNe, satibhAmA varaje ApaNe // 375 // mana mAnau ( 370) 1 dekhai kata tuhArI seva (ka) 2. tuha jinavara deva (ka) ta ha tumha te ubara keva (ga) 'ha' mUlaprati meM nahIM hai / (ka) ( 371) 1. tuma mAhI khoDa (ka) 2. mA (kha) na (ga) 3. (272) 1. bhI ( ka kha ga ) TAMga (kha) TaMga (ga) 2. bhUmi gata (ka) vAsudeva bhUmahi gira par3agho ( ga ) TUTa (373) 1. koDi ( ka kha ga ) 2. mili hAsana fee (ka) ga prati ho vasudeva kahA yaha kiyA, " tAlI pAraM sabhAhalAI phurie satibhAmA ke ghara jAi P ( 374 ) ga prati meM karihi kamaMDalu gholI maMdhi, dvAdaza tilaka janeu kaMThi / cAri veda pracUrU bhagAi, paTarANI ghara pahuMlA jAi // 1. cupake ( kha ) 2. pahUta ( ka kha ) (275) 1. jAi soha buvAri (kakha) sutAsu (ga)
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( DE ) 4 1 3 suyo paDhata upano bhAu, vaha bAbhaNa bhItara hkarAu | rANI tara u hakAra bhayau, lAThI 1 akSata noru hAya kari lei, rANI jAi AsIkA dei / Tekatu bhItara gayau || 376 // 3 tUThI rANI karai pasAu, mArgi vipra jA upara bhAu // 377 // 5 sira kaMpata vaMbharaNa java kahai, bola tihAro sAcau graha / 2 3 vayara eku ho zrAkhau sAru, bhUkhau dAbharaNa dehu grahAru || 378 || * rANI tara paTAyatu kahai, bhUkhau khara 5 rANI ANai artha bhaMDAru, ekuDa mAgai 3 kara hA ahaI / OM eku prahArU // 376 // 2 hau ekalau / tuma vipra kahata hahu bhalau, tujhi bahu vAbha veda purANa kahiu jo sAru, uti eka zrAhi zrAhAru || 380|| 2 paiThi vipra uTha bhojana karahu, uparA upara kAhe laDahu / 3 4 eka ti upari tala vaisarahi, zravarai vipra parasapara laDahi ||381 // ( 376) 1. paMDita ( ga ) 2. iha (ka) bahu (sva) ihi (ga) 2. culAi (pha) leha lAi (ga) iha saMti karAi ( kha ) ( 377) 1. zrakhata (kha) prakhita (ga) 2. kahUM prAziSa so bedu (ga) 3. jiha (ka) jaha (kha) jisu (ga) ( 378) 1. vaha (ga) 2. apaDa ( ka ) 3. prAthAru (ga) ( 379) 1. dharaNI tataja pAitu kahara (kha) 2. citu zrAhAi (ga) soiu kasar3a (ka) 2. kahihA ahahna ( ka ) 4. kahai ( kha ga ) 5. zrApar3a ( ka kha ) AphaDa (ga) 6. tU phija (pha) bahudhA (kha) utara (ga) 7. AdhArU ( ga ) (380 ) ke prati meM yaha chanda nahIM hai / 1. sabhi (ga) ekalA (ga) 3. so (ga) - 'kha' prati meM cauthA caraNa nahIM hai / (381) 1. besi ( ka ) vasi ( kha ) bahasaGgha (ga) 2. bharaNa (ga) 3. eka ni viprati upari lahi (ka) 4. jalahi (kha)
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ nisunahu bAta paradabana taNI, mukalAi vidyA jUjhaNI / uparApadi bharaga lAi, siMha dahi kukuvAra pharahi // 382 // rANI bAta kahai samubhAi, itu karaTahAnu lAgI vAi / dUrau hoi tahi dhAlai rAli, nAtara vAhira dehi nikAli // 33 // tau mayaradhau volai bayaNu, sAdhu aghANau bhUkhe kamvaraNu / khudhA viyApai suNai vicAra, hami kahu mUThika dehi ahAru // 34 // satibhAmA tA tau kAhI karai, kanaka thAlu tasa prAgai dhri| vaisi vipra tasu bhojana karahu, una kI vAta sayala pariharahu // 385 // baiTheu viSu prAdhAsaNu mAri, cakalA dina u prAgai sAri / lekara dInau hAthu pakhAla, prANiu loNu parosiu thAla // 386 // (352) 1. mukalAvai (kha) 2. uparu (ga) pahate (kha) upari (ga) 3. sira phUTahi kolAhala karahi (ka) sira kaTahi kUvArasa karahi (kha) poTahiM sIsu kUka baha karahi (ga) (383) 1. ite (ga) 2. kAiTA (ka) kararahi (ga) 3, vAi (ka) pAI (ga) 4. bhalai yurau (kha ga) 5. tau (ka) jau (ga) 6. rADi (ga) mUlaprati meM 'bAra' pATha hai (384) 1. sAyu (ka kha) 2, jhapau (kha) 3. 7bhA viyApahi (kha) jur3e vippa (ga) 4. tU vAsA (kha) 5. adhArU (ga) (385) 1. saba (ka ga) 2. isI (ga) 3. saba prANi parAi (ga) 4. tuma (ka) tumha (kha ga) 5. unha ko (kha ga) inako (ka) 6. save (ga) mUlaprati meM 'sunha kI pATha hai| (386) 1. vAsau (ka) 2. vipu (kha) 3. pradhAriNa (ka) 4. loTa (ka) 5, appira (kha) moTa--yaha chanda 'ga' prati meM nahIM hai|
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 1 ) ... pradyumna kA sabhI bhojana kA khA jAnA caurAsI hADI te jANi, vyaMjana bahuta parose prANi / mADe vaDe parose tAsu, savu sameli gau ekui gAsu // 387 / / bhAtu parosai bhAtui khAi, aApuraNa rANI vaiThi paai| jetau dhAlai satru saMgharai, baDe bhAga pAtali uvarai // 388 // vAbharaNa bhagAi nisuriga ho bAla, adhika peTa mohi upajI jvAla | / timu timu logu sayalu pariharaghau, mo prAge savu koDA karahu / / 386 / / jahi jemvaraNa nyote savu logu, titau parosiu vAbhaNa jogu / | nArAyaNu kahu lADU dhare, teu sayala vipra saMhare // 360 / / , tau rAgI mana vilakhI hoi. tihi to khAi sayala rasoi / / yaha vAbharaNu ajahu na aghAi, bhUbau bhUvau paribilakhAi // 361 / / ___ bhayaraNa boru yahu baGau vijogu, tai cU nayara satru nyotyo log| so kAho jemvahige prAi, ikui vimu na sakai aghAi // 362 // (387) 1. ghidhi .ga) te tau (ga) 3. bhojana (ga) 4. maMDA (ka) mAMje (kha ga) 5. bahuta (ga) 6. sake li (za ga) sarvAna kIyo eke gAsu (ka) (388) 1. te tau khAya (kha) 2. vaDA (kha) 3. avarai (ka) ubarAha (kha) mUlaprati meM 'yA' (386) 1. nivalo loga sahi pariharau (ga) 2. phUThA (kapa) (360) 1. jImaNa (ka kha) jyoNAra (ma) 2. niutau (ka) niute (1) niryAtaha (ga) 3. tinha kada upasyA vA viyoga (ga) (391) 1. ihatau (pha kha) inatau (ga) 2. saha (ra) 3. lAte lADU nArAyaNa khAi (ka) 4. vilalAi (ka kha ga) (362) 1. bArU (kha) vina (ga) 2. nagara kAma (ga) 3. jomahago (ka) jovahine (kha)
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 2 ) rANI citaha uparaNI kAriNa, kAhI avaru paroso pANi / bhUkhau vAbharaNa kAhI karai, ghAli prAMgulI so ukhalaI // 363 // ! aso vAMbhaNa kotigu karai. sava mAMDahauti ukhalI bharai / mAna bhaMgu rANI kahu kIyau, mayagu vipra te khUDau bhayau / / 364 // pradyumna kA vikRta rUpa banAkara rukmiNI ke ghara pahu~canA mUDI mUDi nalIyarA layau, nihaDiu calai kuvaDA bhayau / baDe dAta virUpI deha, phuNi su caliu mAtA ke geha // 365 // khaNa khaNa rUpiriNa caDhai avAsa, khaNa kharaNa so jobai copAsa / mosyo nArada kahyau nirUta, Aja tohi ghara prAvaI pUta // 366 // je muni bayaNa kahe paramAraNa, te savaI pUre sahinANa / cyAri prAvate dIThe pa.le, aru prAcala dIThe pIyare // 367 // sukI bApI bharI sunIra, apaya jugala bhari Ae khIra / tau rUpiNI mana vibhau bhayau, ete brahmacAri tahA gayau // 398 // (363) 1. saba pAchau gharai (ka) so karapa (sa) aisA ketiga bhaNa kara (ga) __ (364) 1. saba mAhau ukhAli so bharaI (ka) saba bhAgaha u usali so bharai (kha) sau maMDA askhali so bharaU (ga) (365} 1. kamaMDalu hANi (kha) nAliyaru (ga) 2. hAu bhayo (ka) bhapaja () hoi (ga) 3. dAtAriva (ka) vaMta (ga) 4. vitakhI (kha) vipiya (ga) 5. bahuDi (ka) 6. suvaDiu (kha) (366) 1. muhisyo (ka) hamalo (ga) va prati meM prathama caraNa nahIM hai| (367) 1, varana (ka) varU (ga) 2. pAne (ga) 3. vAri (kha ) 4, ambate 5. aMcala (ga) 6. dIsahi (ka) huye (sva ga) 7. poyalA (ka) (398) 1. pANapa (ka) payoharu (kha) 2. vilamo (ka) visamA (g)| vibhaDa (ga) 3. itaDau tApasu vArehi gayA (ga) 4. kaha bhayau (la;
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ (53) namaskAru tava rUpiNi karai, dharama viradhi khUDA ucarai / kari pAdaru so vinau karei, karaNaya siMghAsaNu baisagA dehu 1366 / / samAdhAna pUchai samujhAi, vaha bhUkha u bhUu cilalAi / sakhI vUlAi jaNAi sAra, jaivaraNa karahu ma lAvahu bAra // 400 / / jIvaNa karaNa uThI taMkhiNI, muirI mayaNa ani thaMbhIraNI / nAju na curai cUlhi (dhAi, vaha bhUkha u bhUvau cilalAi / / 401 // ho satibhAma ke ghari gayau, kUra na pAyo bhUbau bhayeu / jo dIyo so lIyo choni, tinasyo pUrI lAgharaNa tIna // 402 // | rUpariNa citaha upanI kAriMga, tau lADU ti parose ANi / mAsa divasa ko lADu dhare, khUDe rUpa savai saMghare // 403 / / aAdhu lADU nArAyaNa khAi, divasa paMca jyo rahai AghAi / taba rUpiNi mana vibhI kahai, kichu kichu jAragau yahu ahai / / 404 / / (369) 368 ke pazcAt eka chanda ga prati meM aura hai jo nimna prakAra haitApasa dekhi upanA bhAu, taba rupaNI pradhaI satabhAu / svAmI prAgamaNu kihAM thI bhayA, etA brahmacaraju kahA~ te niyA / / 1. kheDa (ka) Dau (kha) (471) 1. pAka karaNa uThIta khiraNI, (ka) 2. sumaro vidyA (ga) 3. agani (ka) agi (kha) agni baMdharaNI (ga) 4. mANa na caDhAi bhUmi dhUjAi (ko nAja na rAhi / dhUhi ghudhAi kha) agni balai cUlhai "dhU dhAi (ga) 5. vilalAi (ka ga) (402) tabahiM mayaraNa uThi mA pahi gayA (ga) 2. rahiu (ka) bhayau (kha) 3. satibhAmA so (ga) (403) 1. visa (ka) cihi (ga) 2. khagu laDU palsara (ga) pase (ka) 3. nArAiNu kara lADU ghare (ga) 4. loI vaMbhaNa saba saMghare (ma) mUlaprati meM 'vIra' pATha hai| (404) 1. vibhA (kha) citihi visamAi (ga)
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ tau rANo mana visamau karai, aisai pUtau raha ko gharai / jai upajai to kahasA na jAi, kimu kari nArAyaNa patiyAi 11405 / / tau rUpiNI mani bhayo saMdeha, jamasaMbara ghara vADhiu ehu / vidyA balu hara dIera ghagAu, yaha parabhAu ahi vidyA taNau // 406 // phuNii je pUchai kari nayeNu, layau varatu tumhi kAraNu kvnnu| tava rUpiriga pUchai dhari bhAu, sAmI kahahu aAparaNau ThAu // 407 / / kAhA te tumhi bho AgamaraNa, dInI dipyA tuhi gura kvrnn| janmabhUmi ho pUcho tohi, mAtA pitA payAso mohi // 408!! tavahi risAraNau bolai soi, gura vAhirI dIkha kimu hoi / gotu nAma so pUchai tAhi, vyAha viradhi jahi sanavadhu prAhi // 406 / / hama paradesa disaMtara phirahi, bhIkha mAMgi nita bhojana karai | kahA tusi tU hama kahu dehi, rUsai kahA hamArau lehi / / 410 // (405) 1. uriko (ga) 2. ki u kari lAbhai isako mAya (ga) (406) 1. hA tuma yaha dharaNa u (ka) hai iha yaha gharaNau (ba) isu pahi haha gharaNI (ga) 2. asthi tisu taNI (ga) (404) mUla prati ke prathama vo caraNa kha prati meM se liye gaye haiM / 1. dUjAi (ka) 2. damiralo (ga) 3. liu baru iha (ga) 1408) 1. bonhI dIkSA so guru kavayu (ga) 2. payAsaha (ka) payAsahi (sa) prakosau (ga) (40) 1. dekhahi (ka) dospA (kha) hiSTi (ga) 2. lohi (ka) mohi (ga) 3 hoi (ga) (410) 1. bhIkha mAMgi (ka) carI mAgi (kha) cAri bhaMga (ga) mUlaprati meM 'carI mAMgita' pATha hai / 2. rUsI (ka) rUsahi (kha) gaTThI (ga)
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ khUDau dicha risAraNau jAma, mana vilakhANo rUpiNi tAma / bahuri manAvai dui kara joDI, hama bhUlo jina lAvahu khoDI // 411 / / tavahi mayaNu japai tihi ThAi, mana mA kahA visUrai mAi / sAca u mayarazu payAsau mohi, jimva paDi utarU aAphau mohi // 412 / / tau jaMpai mana karahi ucchAhu, jimba rUpiNi kau bhayau vivAhu / jimba paradavA pU haDi layau, sayalu kathaMtarUpAchilau khiu|413| dhamaketa ho so haDi liyau, phuriNa taha jamasaMvarU lai gayau / muhisihu nArada kahiu nirUta, prAju tohi ghara Avai pUta / / 414 // avara vaya bhuni kahe pamvAraNa, te savaI pUre sahinANu | ajahu pUtu na Avai soi, tahi kAraNa manu vilakhau hoi // 415 // satibhAmA ghara bahuta uchAha, bhAnakubara ko prAi vivAhu / hArI hoDa na sodhau kAju, tihi kAraNa sira muDai prAju / / 416 // : mAtA pAsa kathaMtara suNyau, hAtha kUTi phuNi mAtho dhanyou / aAja na rUpiNi mana pachitAi, hau jaga pUta milyo tuhi prAi / / 417 / / (411) 1. kharA risANA bolyA jAma (ga) khUu nisuriNa risANau jAma (kha) 2. mata (ga) (413) 1. jaja (ga) (4141. sovata (ka tiha so (kha) (415) 1. sagalA (ka) (416) 1. hoDa (ka) mUlaprati meM 'Dora' pATha hai (417) 1. to mA (kha) 2. tarAja (ka)
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaMdrapa vRddhi karI taMkhiNI, sumirI vidyA bahu rUpiNI / niju mAtA ujhila kari dharai, rUpiNi avara mayAI karai / / 418 // satyabhAmA kI striyoM kA rUkmiNi ke keza utArane ke liye AnA etai bahu varakAmiNI milI, aru nAu gohiNi karI clii| achai mayAI rUpiriNa jahA, te vara NAri pahutI tahA ||416 / / pAi paDai aru vinavai tAsu, satibhAmA paThaI tumha pAsu / sAmariNa jAgahu rana kA leDa, elaila mesajanA dehu !!420 // nisuriNa vayaNa sudari yo kahai, vola tihArI sAcau habai / nisuraNahu carita agAMgaha taNa u, nAu mUDiu sira ApaNa u 11421 / / pradyumna dvArA unake aMga kATa lenA hAtha AMgulI dharI utAri, ara mUDI gohiNa ko nAri / nAka kAna tinahu ke khure, phuNi te sabba ghara tana vAhure // 422 // gAmati nikalI nayara majhAri, kambaNa puriSa e biTamI nAri / yahara acaMbhau vaDau vijou, hAsI karai nagara ko logu // 423 // ete charaNa te rAvala gaI, satibhAmA paha ubhI bhaI / viparita dekhi payaMpai soi, tuma kavAi mokalI vigoi / / 424 // 1418) 1. kapi (ga) (420) mUlaprati meM--tumhi jina sAmiriNa karaNa lehu pATha hai (422) 1. paDe (ga) 2. sevaDe (ga) (423) 1. gAvata {ka kha) gAvatu (ga) 2. viDaMrI (kha) 3. aura (ka) eha (ga) iharu (kha) 4. viyoga (ka) vijogu (kha) viyogu (ga) (424) 1. phavaNe (kha) nAI (ga) noTa-ka prati meM dUsarA aura tIsarA caraNa nahIM hai|
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ tava te japai vilakhI bhai, hama hI rUpiriNa ke ghara gaI / nAka kAna jo dekha i Toi, nAu sArasu uThI sadha rAi / / 425 / / nisuNi caritu cara Ae tahA, rUpiriNa rAvala baiThI jhaa| viTamo nAri sira mUDe ghaNe, nAka kAna hama kATe suraNe / / 426 / / nisuriNa vayaNa phuNi rUpiNI kahai, nizce jANau yeho ahaha / kAja tAja choDahi varavIra, paragaTa hoi tU sAhasa dhIra // 427 // __ pradyumna kA apane asalI rUpa meM honA tava so payaDa bhayo paradavaraNa, tahi sama rUpina pUjaI kvnnu| atisarUpa vahu lakSaNavaMtu. tau rUpiriNa jANiu yaha pUta / / 428 // vastubaMdha-java rUpiriNa diTha paradavaraNa / sira cumai Akara lIyau, vihasi vye| phUriMga kaMTha lAyau / ___ ava mo hiyau saphalu, sudina aAja jihi putru prAyau / / (425) ka prati meM prathama vUsarA varaNa nahIM hai / 1. nAI (ka) nAma (sa) nAI (ga) 2. siDa UThe savi roi (ga) (426} karavi caritu ghari pAyA tahAM {ma) 2. rovai (ga) 3. siya (ga) (427) 1. nihAu jANau (kha) nIcau Ago (ga) navira jANau (ka) 2. ku. iha nahAi (ka) iha ko prara (kha) ye ho ase (ga) mUlaprati meM 'haraha' pATha hai| noTa---dUsarA aura tIsarA naraNa mUla prati aura ka prati meM nahIM hai / yahAM 'ga' prati meM se liyA gayA hai / (428) 1. mayaNa (ka) mapazu (kha) paragaTa (ga) 2. sari (ga) tAsu rupi na pUjaha kavaNa (ka) sayu ko jAei surara varaNa (kha) 3. nija (ga)
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ (8) mAsa jaiu dhariu, sahIe dukha mahaMta / 5 vAlA turagaha na diTha maI, yaha pachitAvara nita // 426 // caupAI dasa mAtA taraNe bayara nimuNei, paMca divasa kau vAlau hoi / 1 kharaNa iku mAha viradhi so kathau, phuNiso maya bhayau vedahau | 430 | kharaNa loTai kharaNa zrAli karAi, khara khara aMcala lAgai dhAi | khaNa khaNa jetvaNu mAgai soi, bahutu mohu upajAvai soi / 431 / sass caritu tahA tihi kiyau, phuriMga grApaNau rUpo bhayau 1 2 mAtA maraNa sunu mohi, kavatigu zrAja dikhAlau tohi ||432 || satyabhAmA kA haladhara ke pAsa dUvI ko bhejanA etau avasara kathaMtara bhayau, satibhAmA mahalau paThayau 1 3 tuma balibhadra bhae lAgane, grAsa kAma rukamiNI taraNe // 433 // (426) 1. vAkaDa bIu (ka) aMka bhariu ( kha ) zraMka liu (ga) 2. hi tava kaMTha lAyo (ga) 3. jItavya phala ( ka ) jIviu saphanu (kha) jIvaTa saphalu (ga) 4. uri pAritra (kha) mai hari gharace (ga) 5. bAlaka hotu na bITTha mai iha pachilASA pUta ( ga ) (430) noTa- caupar3a va prati meM nahIM hai| (431) 1. bhojana roi (ga) (432) 1. sukhahi tU (ka) 2. kaliMga (ka) noTa- prati meM cIyA caraNa nahIM hai| mUlaprati meM 'uso' pATha hai / ( 433) 1. amara ( ka kha ga ) 2. kaMcuki ( ka ) mahalA (ga) 3. aisA (ka) ise ( ga ) 4. kiye (khaga) mUlaprati meM - paThayo' pATha haiM
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ / mahalau jAi pahutau tahA, balibhadra kuvara vaiThe jahA / jugati vigatihi vinai ghaNI, ese kAma koe rUpiNI // 434 / / haladhara ke dUta kA rUkmiNi ke mahala para mAnA halahala kopi dUtu pAThyo, pabaNa begi rUpIgi paha ge| ubhe bhae jAi sIhadvAru, bhItara jAi jaNAi sAra // 435 / / tavai mayaNa budhimaha dharai, mUDau vesa vipra ko karai / vaDau peTa tini prAparaNau kIyau, phuNi pADau duvAri paDi vyau436 tavahi dUta bolai tisa ThAi, uThahi vina hama bhItara jAhi / tau so vAbhaNa kahai bahoDi, uThi na sakau aAiyahu vahoDo / 4371 nisuNi bayaNa te uThe risAi, gahi goDau rAliyau kaDhAi / jai iha kImbahUM vAbharagu marai, tau phuriNa inhakahU gohica cddhi|438| (434) 1. sarattau (ka) saMpatto (kha) saMpatI (ga) 2. bodhI (ka) svAmI mAta surahi mujha tarapI (ga) (435) 1. balibhadra (ka) 2. gi (ga) 3. pATha (ka) pAThaka (sa) pAThayA 1) 4. pari (ga) (436) 1, bUDhau (ka kha) bUDhA (ga) 2. mUlaprati meM 'tahA viparita pATha hai (437) 1. prAni iha (ka) haja na sako prAye yahoDa (ga) (438) 1 gahi goDe rAlau ika nai (ka) goDe dUkhahi caliu na jAi (ga) 2. jo ihu kayahI bhazu mahae / tau puriNa isu kI hatyA canda (1) ga prati meM nimna paca praSika hai so hama kahu vehana paisAra, saMghi rahavA so ghara kA baar| gahi goDA je rAlau tohi. marai su vaMbhazu hatyA prAhi // 4 //
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravezana prApta sakane ke kAraNa duta kA vApisa lauTanA aiso jANiti vAhuDi gae, halahara prAgai ThADhe bhae / vAbharaNa eka vADaha paDau, jAriNa su divasu paMcakau maDau // 43 // ! tina paha hama na lai payasAru, rudhi paDiu so pavali duvaaru| gahi goDau jau jAlai tAhi, marai su vaMbharagu hanyA pAhi // 440 // svayaM haladhara kA rukmiNI ke pAsa jAnA nisuNi vayaNa halahara parajalyau, kopArUDha ho prApaNa caliu / jaraNa dasa vIsaka gohaNa gae, pavaraNa vegi rUpiNi paha gae / 441 / / ubhe bhae ti sIhadvAra, dIThau vAbharaNa parau duvAra / tau valIbhadra paIi tAhi, uTha.hi vipra hami bhItara jAhi // 442 / / tava vaMbhaNa halaharasyo kahai, satibhAmA ghara jemvaraNa gyu| sarasa prahAra uvaru mai bhariu, uThi na sakau peTa Apharacau / 443 / rties (439) 1. isau vayaraNa (ka) aisana jANiti (kha) bIThA khaMbhA (ga) 2. vArasada (ka) bArihai (kha) bAri hai (ga) (440) 1. sahi (ka) tihi (sa) so hama kaha dei na paisArU (ga) 2. rahA / ghara kA bAca (ga) 3. rAhi (ka) rAhe (kha) rAlau (ga) 4. bharaI su vaMbhava hatyA pAhi (ga) noTa--graha para ga prati meM mUlaprati ke 440 ce pada ke prAge tathA 4413 ke pahile viyA gayA hai / mUlaprati meM--marai kimadda gohacahi DarAhi pATha hai / (441) 1. paliu (ka) parajaliu (pa) parajaspo (ga) 2. puNa (kha) 1 mAraNda vahasaMdari cho Talyau (ga) 3. sAdhihi (ga) 4. ghari (ga) (442) 1. jAisIha (ka kha) tisIhau (ga) 2. vAri (ka) dohA vAbhae / pAcA suvAri (ga) 3. kahaba hasi bAta (ga) . (43) 1. ejo dhari rahai (ga) 2. sarasa (ka kha ga) 3. mUlaprati meM pahAra' pAhai / 4. ubaru (ka) bahuta saMgharau (kha) 5. mAphariyau (kapariu {) mAphara (g)|
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ tava valibhadra kahai hasi vAta, ekara haTA na uThai khAta | thAbhaNa khau lAla vI hoi, bahuta sAi jANi sadu' koi // 444 // tathai risAi viprai bahai, tU balibhadra kharau niradayo / avara karai vAbharaNa kI seva, para dukha volai tU keva // 445 / / tavai uThiu valibhadra risAi, gahi goDau gahi calyau kaDhAi | kahA vipra kahu dIjai kAli, bAhira kari prAbahu nikAli / 446 // taba halahara lai calIu kaDhAi, pUi mayaNu rukmiNI mAi ! eka dAta ho pUcha u tohi, kavaraNa vIra yaha Akhahi mohi / 447 / rukmiNi dvArA haladhara kA paricaya chapana koTi mukha maMDala sAru, yaha kahie balibhadra kuvAru / . siMghajUjha yo jANai gharaNa u, yaha pItiyau pAhi tumi taraNau / 448 gahi goui baha vAhira gayo, vAMdhi pAu dhaDaja hai rahau / dekhi acaMbhau halaharu kahai, gupata vIra ya koNa ahai // 446 / / (444) 1, riTiyA bhannusari khAta (ka) raTihAnau haTahi bAta (kha) raTikAna uhI khAtu (ga) 2. kharau (kha) jarA (ga) (445) 1. tara doSataru volahi deva (ma) (446) 1. lini loyo ucAi (ga) 2. pAli (ka kha) gAla (ga) 3, mA deha (ka) sudIja nikAli (ga) (445) 1. risAi (ka) (446) 1. pItariu (ka) pautiyA (ga) . ... . . .(446) 1. puddhi pAi suTara ho bhayo (pha) baDhiu pAu bA mahA rahiTa (kha) bAdhA pAu dharati sahi chayA (ga) 2. karai (sa) 3. koi (ga) ...
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ pradyumna kA siMha rUpa dhAraNa karanA rAli pAu bhui ubhau rahai, tahi kSaNa siMha rupa bahu bhayau / tahi halu prAbadhu layo samhAli, phuNi te dou bhIre pacAri / 450 / jUjha bhirai akhArau karai, dou sayala malAvajha larai / / siMgha rupi uThiyou saMbhAli, gahi goDau ghAliyau akhAli / 451 chapanakoTi nArAyaNa jahA, paDiyo jAi ti halahara tahA / dekhi acaMbhyo sagalo logu, bhaNai kAnha yaha vaDau vijogu / 452 // caturtha sarga rukmiNi ke pUchane para pradya mna dvArA __ apane bacapana kA varNana ihara bAta to ihai rahI, vAhuri kathA rupiNI paha gai / pUchiu tava naMdana Apanau, kApaha sIkhyau bala poriSa ghaNau // 453 // // meghakUTa jo pAThaI ThAu, jamasaMbara tahA nimasa rAu / nisuNau vayaraNa mAi rupiNI, tihi ThA vidyA pAi gharaNI // 454 // (450) 1. rADi pAu bhaumi kabhI soi (ga) 2. taMtigi (ga) 3. vikrama so hoi (ga) 4. uThi alibhava ghAlija saMbhAri (ka) uhi halu Avadhu liyo saMbhAli (sa) halu prApadhu liyA saMbhAli (ga) mUlaprati meM-'tahi lumpAvadhu' pATha hai (451) 1. mallabahU (ka) 2. lujhivada (ka) laDahiM (kha) 3. prAli (ka) / . noTa---- prati meM yaha chanda nahIM hai / kha prati meM tIsarA cauyA varaNa nahIM hai| (452) 1. pajiu (ka kha) paDyA (ga) (453) 1. aisI (ga) haranahara dAta uhI iha rahI (kha) 2. nApahi pharaNa pariSu ghaNA (ga) (454) 1. paTui (ka) pAyA (ga) pAvai (kha) ra. muTu cAta mAtA kamiriNa (ga) 3. yaha (ka) kA (kha) i (ga)
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 ) -- nisuriNa vayasA pAsau lohi, mAnasika se Ayo moha / udidhimAlaH mai yaha joDi, phuNi pradavana kahai kara joDI / 455 // vihasi mAi tava rupiNi kahaha, kahA subhaiyA nArada grahai / nisuriga pUta yaha pAkhau tohi, udadhimAla dikhalAvahi mohi 456 pradha mna dvArA rukmiNi ko yAdavoM kI sabhA meM le jAne kI svIkRti lenA tau mayaraddhau kahai sabhAi, bola eku ho mAgo mAi / vAha pari tohi sabhA vAri, lejaiho jAdaunI pacAri // 457 / / yAdavoM ke bala pauruSa vA rasmiNi dvArA varNana bharaNai mAi suNi sAhasa dhora, e jAdau hai balIe vIra / hari hara kAnhu khare saparAna, inha Agai kima pAbahu jANa / 458 / paMcati paMDava paMcati jaNA, atula bala kauMtInandanA / arjuna bhImu nikula sahadeu, inake pabariSa nAhI cheva // 456 / / chapana koTi jAdau balivAMDa, jinake bhaya kApai navakhaMDa | ese khatrI vasai vahUta, kimva tU jiNai akelo pUta // 460 // (455) 1. laI prajoDi (ga) laIya bahoDi (ka kha) 2. syahoddhi (ga) (457) 1. dIjai (ga) (458) 1. bhAnau calo hau (ga) 2. maryAla (ka) kahiyahi (kha) (456) 1. pAMcati (kha) pravara (ga) 2. paMca3 (ga) 3. jANa (ka kha) 4. avara malla kairava nandanA (ka) malla kutI gaMdaNa (kha) bAla kutomAina (ga) (460) 1. tAni (kha) brahmA (ka) 2. jise (ga) 3. misa (g)| 4. jAisi ekala (ka)
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ vastubaMdha--tAma kopyo bhAI mayaruddha raNa toDaI bhaDa atula bala, lau mAna jAdama asesaha / vihAu raNa pAMDavaha, jiNaU raNi savvaha naresaha / / nArAyaNa halahara jigivi, sayalaha karau saMghAra / para kuravi jipavaru muhavi, sAmiu nemi kumAru // 461 // caupaI mayagu caritu nisuNahu satru kavaraNu, nArAyaNu jujhai paradavaNu / bApa pUta dou 'raNa bhire, dekhai amara vimANAha caDhe // 462 // rukmiNi kI bAMha pakar3a kara yAdavoM kI sabhA meM le jAkara use chur3Ane ke liye lalakAranA -- -.-.. - kopAruDa mayaNa java bhaya u, vAha pari mAtA lIe jAiu / sabhA nArAyaNu vaiThau jahA, rUpiNi sarisa sapatau tahA // 463 // dekhi sabhA bolai paradavagu, tuma so baliyo khatrI kavaNu / hau rUpigi le calyoM dikhAi, jAhi valu hoi su lehu chur3AI 464 (461) 1, mamaraNa raNi (ka) mayaruddha (kha) mUlapATha samajhari 2. raNa toDa bhaDa atula bala (ka kha) dhAi layara, raNa toDau bhau 3. jabaha (kha) 4. jiNisu (ka) jiNaU raNi saJcaha naresaha (kha) mUla pATha jihAdu sari sahakari naresaha 5. ekudhi jipavara muccikari (kha) noda--- bastubaMdha chanda ga prati meM nahIM hai| (462) 1. saha kauzu (ga) 2, bonoM (ga) (463) 1. kopAlapi (ga) 2. kapiriNa (ga) (464) 1. mahi (ka va ga) 2. kiuNu (ga) 3. jehA (1) 4. prAi, (pha kha)
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 5 ) sabhA meM sthita pratyeka vIra ko sambodhita karake yuddha ke liye lalakAranA tU mArAyaNa mathurArAu, taI kaMsa bhAnyo bharivAu 1 jarAsaMdha tai vadhau pacAri, mopaha rUpiriNa prAI uvAri // 465 // dasaha disA nisuNo vasudeva, jUbhAta taNau tuma jAraNau bheu / jAdo milahu tuma chapana koDi, vali kari rUpiNi lehu ajoDi / 466 / valibhadra tU baliyo vara vIra, 'raNa saMgrAma pAhi tU dhIra / hala sohahi topaha hathiyAru, mo paha rUpiNi AI uvAru / / 467 / / tU hI arjuna khaMDava DahA, to pabariSa jANaM sabu kavaraNu / te kyarADa chiDAI gAi, ava tU rUpiNi lei milAi // 468 // bhIma gajA sohahi kara tohi, pavariSa pAja dikhAvaI mohi / rUhAri pAca tU bhojana kAi, aba saMgrAma bhiDai kina aAi // 46 // nisuNi vayaraNa sahayo joisI, kari joisa kAhI ho vasI / vihasi vAtapUchaiparadavaNu,tumahi sarisa jiNai raNa kavaNu / 470 / (465} 1. haja (ga) 2, kaMsaha (ka) kasAha (kha) 3. baMdhiu (ka) jItiyA (ga) bAMdhiyau (kha) 4. lohe (pa) ne cha (ga) . (466) 1. hovaha (ga) 2. disAra (ka kha ga) 3. jhUjha (ka) jUjhaNa (ga) 4 balie (ga) 5. bahori (ka kha) (467) 1. balibhau taha gurumA gaMbhIra (ga) 2. sAhasa dhaura (ga) 3. vIra (kha) 4. halu sohitau (ga) 5. yasakari (ga) 6. prAja (ga) (468) 1. khaMDaca varaNa bahaza (ka) khaMDA varaNa vahla (ga) dhagupha parazu (kha) 2. chuDAi (ka) phina pAi (ga) (466) 1. gadA (ka) 2. pravAhi prAi murajhahi raNa mAhi (ga) (470) 1. kari jasakA saz2a hosI (ka kha) girirAjyoisa kA sAhaja isI (ga) 2. daladala mAhe raNi jIta kavaNa (ga) noTa---cauthA caraNa ke prati meM nahIM hai|
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 66 ) nikula kuvaru tau pariSusAru, topaha koMta pAhi hathiyAru / ava hada bhayo maraNa ko ThAu, mopaha sapiriNa prANi chiDAI / 4711 tuhi nArAyaNa halahara bhae, chala kari phuriNa kuDalapura gaye / tavahi vAta jANI tumhI taraNI, caurI harI prANI ruukiminnii||472|| mayarabau japai tisa ThAi, aba kina pAI bhirahu saMgrAma / bola ekuha volo bhalo, tuma saba khatrI hau ekolo // 473 / / pradyumna kI lalakAra sunakara zrIkRSNa kA yuddha ke prastAva ko svIkAra karanA vastu--nimaNi ko yo tahA mhmhnn| jANe vaizudaru ghRta Dhalya u, jANika siMha vana mA gAjiu / raNaM sAyara thala haliu, sayana saMbani jAdavanhi sajiu / bhIu gajA lai tahi caliu, arjuna liu kovaMDa / nakula kopi kara koMta lau, tau halliu varamhaMDDa // 474 / / caupaI sAjaha sAjahu bhayau kahalAu, bhayau sanaddha'u jAdamarAu / haivara sAjahu gaivara gurahu, sAjahui muhaDa Aju raNa bhiDahu // 475 // 1471) 1. sohai ittu tohi kutA hathiyAru (ga) noTa-kha prati meM cauthA cararA nahIM hai (472) 1. bali pariNa (ka) 2. jAI (ka) (74) 1. rADa (ga) 2. ghiu (ga) 3. jaNu (kha) jAsu (ga) 4, gahariNa (sa) 5. sura sAyara taka calo (ka) raNaM sAyA mahi uchaliyau (kha) bAragaja seSanu meha uchalA 6. mayala jAma (ka) sayana jahi (kha) zu senu mIsAnu vijja (ga) 7. halahari halu prAyalija (kha) 8. phATaDa (ka) hAlyA (ga) mUlaprati meMmahiu pATha hai| (454) 1. dhAvaDU (ma) /
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ (67) prAyasu bhayau suhara raNa calai, Tho ThA ke visakhAtI karai / ke kara sAjai karavAlu, keu sAji lehu hathiyAru // 476 // buddha kI dedArI kA varNana keu mAte gaMbara guDahi, keu suhara sAji raNa caDhai / keu turIna pAkhara ghAli, keu prAvadha lei sabhAli / / 477 / / keu TATaNa jUjhaga lei, keu mAthe TopA dei / keu paharai AgisanAha, ese hoi cAle nara nAha / / 478 // kou koMtu lei kara sAji, kou asivara nIkalaI mAji / kou sela samhArai pharI, kou karihA sAje churI // 476 // keu bharagai vAta samujhAi, ina suhaDani hai lAgI vAI / jihi hai rUpiriNa hari parAga, so naru nahIM tihArai mAna / / 480 // eka ThAi sava khatrI milahu, ghaTATopa hoI jUjharaNa calahu / / pochI vRdhi jina karaha upAu, ava yobhayau maraNa kau cAu // 481 / / (476) 1. nisAgohU (ga) 2. TATara Topani siri pari dhaspA (ka) gaDe hoi usArapatI karAU (pa) 3. kei kamari kasahi (ga) koi (kha) (447) 1. jAta rathi (ga) ratha (kha) 2. aMbArI (kha) 3. mAyudha (ga) (478) 1. josaNa (ga) 2. TopI (kha) 3. aMga (ka ga) 4. eNa mAhi (pha kha ga) (476) 1. raNa (ga) 2. nIkalae (ka) nIkAlahi (kha) lehi raNa 3. barI (ka) karI (ga) 4. hAyihi (ga) (40) noTa---prathama dvitIya caraNa ga prati meM nahIM hai| (481) 1. mAsu raNi (ga) 2. jUjharaNa (kha) karI sumha (ga) mUla pATha khatrI 3. uriya (ka) kachu (ga) 4. iva hiyo (ka) haha hai (ga) 5. kau ThAu (ka) kaca bAra (kha) kA gAu(ga)
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 18 ) cAuraMgu valu miliu turaMtu, haya gaya raha jaMpAraNa saMtu / sigiri chAta dIsahi apAraNa, aMtarIkha huI cale vimANa ||482 // 5 1 a~sI sayana calI apamANa, vAjaNa lAge daraDa nisAraNa | ghoDA khuraraI uchalI kheha, jAgau tAje bhAdamba ke meha // 4863 // senA ke prasthAna ke samaya apazakuna honA 1 bAI disA karaMkai kAgu vATa kATigo kAlo nAgu / mahuvari dAhiNI aru paDihAru, dakSaNA disa phekarai siyAlu // 48 4 || varaNa mA dIsar3a jIva asaMkhi, dhujA paDai tina kaiMsara paMkhi / sArathi bharaDa kahai satibhAu, bUre saguna na dIjaM pAu || 485 // tara kesava bola tisa ThAha, sugamu sugarAi vivAhaNa jAi / pa sA sArathI samujhAveM koDa, jo vihi likhyo su meTai koi // 486|| cAlai suhaDa na mAnahi savanu dekhi sayanu prakulANe maya / mAtA rUpiri ghAli bimAraNa, pAchai ApaNa racai bhAra ||487 // 3. pAka mile bahUta ( ga ) 4. ga ) 5. vArs gAjara guhira ( 482) 1. balu ( ka ga ) 2. saMpatta (ga) sikharitra (kakha) siMgara chatra nahIM paravA ( nisAraNa ( ka ) 6. caDhA (ga) (483) 1. gahira ( kha ) guhira (ga) 2. ghorA khurada ( ka) ghoDA laka (kha) ghoDA raja khura (ga) 3. mUla pATha loDA 4. garajai (ka) gAje ( kha ga ) ( 484) 1. aru parihAru (phaga) mahilA sohI aru pratihAru kukar3a vasi disA sIyAlu ( ga ) mUlapATha aMtu parihAru ( 485) 1. ina sakuNiha kiu dIjaM pAu (ga) (486) 1. satibhAu (ga) noTa- dUsarA tIsarA caraNa ga prati meM nahIM hai| (487) 1. ra parAraNa ( ka ) racai vimANu (kha) mUlaprati meM 'ca' pATha hai .: gantavahi maya bAhaddhi budhi mAriNa, mAtA rupasi caDI bimAriMga / caDi kari rathi volaha mahamahaNaM, cAlaka sUDa na mAnava ||
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( d ) vidyA bala se pradyumna dvArA utanI hI senA taiyAra karanA / tavai mayaNa mana mA vRdhikarI, sumirI vidyA samarI krii| jaisautaha valu para dekhIyau, isau sayana prApagAu kIyau // 488 / / yuddha varNana dAu dala sayau maha bhae, suhaDanu sAji dhanuSa kara lae / inau sAji lae karavAla, jANika jIbha pasArI kAla 1486 / / mayagala siu maigala raNa bhirai, haivara syo haivara prA bhirai / rAvata pAika bhire pacAri. paDai uThaI jimavana kI sAri / / 460 // keu hAkaI keu larai, keu mAra mAra prabhagai / keu bhorahi smari raNa prAji, keu kAyara nikalai bhAji // 461 // keu vIra bhiDai drubAha, keu hAka dei raNa mAha / keja karai dhanaSa TaMkArU, keu asivara karaI saMghAru / / 462 / / (80 // ..---.---.-. . (488) 1, bAhati (ga) 2. dharI (kha) 3. senA karo (ka) sapana kAraNI (kha) viradhI karI (ga) 4. tasau (ka) tava sau (kha) je tA tini paradala dekhiyA, te tA senu prApaNA kIyA (ga) (49) 1. sAmhe ubhe (ka) satamukha jaba (kha) vIra barAbara bhaye (ga) 2. dharaNahara (pha) 3. kinahI (ka) kinara (kha) kei (ga) 4. jIbha (ka kha ga) (40) 1. prA bhiDahi (ka) 2. pAkhuDhA (ka) kirajaI (ga) 3. sahahi pratimAra (ga) (61) ga--kei hAthi kahike pahaNaha, keMda'mArate kahi ima bharaNahi / kei bhiDahi saMvari rariNa gAji, phei phAyara nAsahi bhaaj| 1. sUlapATha raNAji (462) 1. dhUka kA hAu (ga) 2. pahAra (ka kha) ke prasavAra ghAlahi ghAu (ga)
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 170) dekhi smari bolai harirAu, arjuna bhommu tihArau ThAu / sahiyo nikula payaMpahi tohi, pavariSu prAju dikhAvahi mohi 1463 / phuriga pacAri bolai harirAu, dasau disA nisuragau vasudau / vali bhadra kuvara ThAu tumi taraNau, dikhalAvahu pavariza prAparaNau // 464 // kopyo bhImaseriNa turI caDhIi, hAki gajA le raNamahi bhiddi| gayara sarIso karai prahAra, bhAjahu khatrI nahI uvAra // 465 / / kopArUDha paMtha tava bhayau, cAu caDhAi hAtha kari lIyau / cauraMga valu bhiDau pacAri, ko raNa paMtha na sakai sahAri // 466 // sahadyo hAtha lei karibAlu, nikuna kauMta le karai prahAru / halahara jujha na pUjai koi, hala prAvadha laI paharai soi / / 467 / / jAdava bhirai suhara vara vIra, raNa saMgrAma ti sAhasa dhIra / dasara disA hoi basudeva bhiDe, bahutai sahara jUjhi raNa paDe / / 468 / / pradyumna dvArA vidyA bala se senA ko dhAzAyI karanA tava mayaraddha kopa mana dharai, mAyA mai jUdhu bahu karai / mohe suhar3a sayala raNa paDe, dekhai suhaDa vimANA caDhe // 466!! - (463) 1. senu (ga) -- -- ----- - - (465) 1. bhIva tahi tula bar3hapA (ga) 2. hAthi (ka) mUlaprati meM 'lae so bhIDaha' pATha hai 3. jUjha bhIma de bahutI mAra (ga) 1466) 1. kopiruta pastha (ga) 2. patthu (kha) 3. pachaha (kha) patya (ga) 4. sahada rariMga mAra (ga) (467) 1. kA (ga) mUlaprati meM 'ala' pATha hai / (468) 1. saMgrAmahi (ga) 2. prAhi raNadhIra (ka) 3, je raNa saMgami mAhi raNadhIra (kha) 4. mAyAmayI mujha raNa par3e (a) (YES) 1. mahamaso tava jUjha karAha (ga) 2. mohariNa vidyA dII samadAyi (ga) 3. zramara (ka )
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ ThA ThA rahivara hayavara paDe, tUTe chatraji rayaNani jare / ThAThA maigala par3e anaMta, je saMgrAma Ahi mayamaMta // 50 // senA jUjhi parI raga jAma, bilakha badana bho kesava tAma | hAhAkAru kara mahamahazu, valiyo vIrU aAhi yaha kavaNu / / 501 / / raNa kSetra meM par3I huI senA kI dazA bastubaMdha-par3e jAdau va dekhi vara vIra | aru je paMDI atulabala, jinhahi hAka sura sAtha kaMpai / jina calaMta mahi thara harai, savaladhAra nahu kovi jittai / / te sava kSatrI ihi jiNe, yaha acariu mahaMtu / kAla rUpa yahu avatariu, jAdamba kulaha khayaMtu // 502 / / caupada -- - - phiri phiri sainA dekhai rAu, khatrI pare na sUjhai ThAu / motI rayaNa mAla je jare, dosai chatra tUrI raNa par3e / / 503 / / haya gaya rahivara paDe anaMta, ThAI ThAi mayagala mayamaMtu / ThAThA rUhiru vahahi asarAla, ThAi ThAi kilakai vetAla ||504 // (500) 1. ThAI ThAi hibaha prAMsU parai (ga) 2. sira (ga) 3. pAdaka (ga) (501) 1. kAra (ka ga) mUlapATha kAtu 2. raNamAhi vIru api paravavaraNa (ga) (502) 1. pratruje (kha) 2, parazuna (ga) 2. jinh hAka te muragava Dolaha (ga) 3. jinha hAka iva medinI dhasada (ga) 4. samara (kha) calaI meru jinha hAku jhole (ga) 5. raNa (ga) 6. ihu sUrA mayamatu (ga) 7. saba saMgharaha (kha) (503) 1. rala (ga) 2, tari (kha) tuhI ghara (ga) noTa---503 se 613 saka ke huncha 'ka' prati meM nahIM hai / (504) 1. mapagala (ga) 3. bahUta (ga) 3. vaSirupaye (ga) 4. kilakilahi (kha)
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ . (102) gIdhoraNI syAu karai pukAra, janu jamarAya jaraNAvAha sAra / vegi calahu sApaDI rasoi, asaI prAi jima tipata hoi / / 505 / / / / __ zrIkRSNa kA krodhita hokara yuddha karanA tau mahamahanu kopi ratha calai, janu girivara paJcau khara haDai | hAlai mahiyalu salakiu sesa, jama saMgrAma caliu hari kesu / / 506 // yuddha bhUmi meM ratha baDhAne para zubha zakuna honA java raNa peliu rathu Apanau, tava pharakiu loyaNu daahiu| arU dAhiNai aMgu tasu karai, sArathi nisuNi kahA subhu karai // 507 / / sArathi evaM zrIkRSNa meM zatIlApa raNa saMgrAma sayanu savu jiraNI, arU ihi prAi haDI rukminnii| tau na upajai kopa sarIra, kAraNa kahA kahai raNadhIra / / 508 / / takharaNa sArathi lAgo kahaNa, kavaraNa acaMbhau yaha mahamahaNa / bhAjahi suhaDa hAka tuha taNI, aru to hAtha caDhai rukmigI // 5.06 / / - - (505) 1. vApiriNa (kha) gIdau (4) 2. syAla (ga) 3. te (ga) 4. saMpana (kha) 5. syAhu prAya jisa ti te hoi (kha) paMsI pasubana rahhana koi (ga) (506) 1, kopi suDi (kha) kopi raNi (ga) 2. khaDahaDai (kha) parvata thara harabho (ga) 3. sakiu (kha) bola (ga) 4. caDhiu (kha) cala suraNi jAvamaha naresu (ga) (507) doThI sayana par3I ghara tAma kopArada visa bhaja tAma / taMriga hAtha laikara cAu, prArimaraNa vala bhAnau bhar3ivAu // yaha inca mUlaprati meM nahIM hai / (506) 1. suhaDa (ga) 3. tIsarA caraNa 'la' prati meM nahIM haiM mulapati meN| 'phudhara pATha hai|
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ / tau jaMpai kesaba vara vIra, nisuNI vayaraNa tU khatrI dhIra / tai mahu sayana sayalu saMgharayau, ara bhAminI rUpiNi le clyu||510|| zrIkRSNa dvArA pradyumna ko abhayadAna dene kA prastAva punavaMtu tuhu khatrI koi, tuha upari muha kopu na hoi / jIvadAnu meM dInau tohi, vAhuMDa rUpiNi prApahi mohi / / 511 // pradya mna dvArA zrIkRSNa jI kI vIratA kA upahAsa karanA taba hasi jaMpai patrI mayaragu, asI bAta kahai raNa kavaraNu / tohi dekhata meM rUpiriNa haDI, to dekhata saba sayanA parI / / 512 // jihi tU raNa mA jiriNau vigoi, tihi syo abahi sAthi vayo hoi / lAja na uThai tumai harideu, vahuDi bhAminI mAMgai kemva / / 513 / / mai tU sUNiu jUjha pAgalau, aba mo dIThau pauruSa bhalau / kachu na hoi tihAre kahe, sayana par3I tuma hAriu hie // 514 / / tau mayaraddha hasi kari kAu, tai sava kuTama dharagi paDi sabau / terau manui paraMkhiu Aju, tuhi phuNi nAhI rUpiNi kAju // 515 // (510) 1. tAsa (ga) 2. saha mayala sayetu saMghariu (kha) mohi (ga) / 3, tiyA (ga) (511) 1. isu (ga) 2. jAhi (ga) (512) 1. bola (ga) 2. rAThI (ga) (513) 1. mAraghA valu sathAru vimoi (ga) 2. sArathi (ga) sAMti (kha) kina koI (kha) (514) 1. tetA (ma kha) tIsarA caraNa sva prati meM rahI hai| mUlaprati meM bhelau pATha hai| (515) 1. vihasi phurita (kha) tahi vahasi (ga) 2, jetA hara6 mani saMsArahA (ga)
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 104 ) choDi Asa tar3a parigaha tazI, aru ta choDI so rukmiNI / jau tere mana kachU na grAhi, pabharAi bhayagu jIu le jAhi // 596 // pradyumna ke uttara ke kAraNa zrIkRSNa kA krodhita honA evaM dhanuSa bANa calAnA "4 k maNa pachitAvau jAdamurAu, maiyAsaha bolDa tinAu / 3 4 ihi mosyo bolyo pragalAi, ava mArau jina jAi palAi // upanau kopa bhai cita kAriNa, dhanuSa caDhAiyau sAraMgapAriMga // 517 // * arddhacaMdra tahi vAdhi bArA, aba yAkata dekhiyau parAgu / 3 4 sAdhi dhaniyau dIThau jAma, kopArUDha maya bho tAma // 518 // kusumavANa tava boliu vayegu, dhanahara choni gayau mahamahaNu | 2 Y hari ko cAu Tigo jAma, dUjai dhanaSa saMcAriu tAma / / 566 // 2 phuriNa keMdrapu saru dInakha choDI, vahai dhanaku gayo guNa toDi / 3 * kopArUDha kopa taba bhayau tIjau cAu hAtha kari layau || 520 / / (516) tajI (ga) 2. jIvaDA (ga) (517) 1. mani ( kha, ga ) 2. maha isija (ga) mai sukha (ga) 3. zrAgalaDa (kha) 4. iva ( kha ) jina ( ga ) (518) 1. tini saMdhyA vANu (ga) 2. iSa iha (kha) iva dekha tu tarA nidAna (ga) 3. baraharU ( kha, ga ) 4. kopirUpa ( ga ) (519) meliu ( ga ) 2. cAu ( kha ) mayaNu ( ga ) 2. chinnau taba ( ga ) 4. tava hari ghAu tUTiyA tAma (ga) 5. caDhAyA ( ga ) noTa- dUsarA aura tIsarA caraNa prati meM nahIM hai ? (520) 1. taba (ga) 2. muhaI ( kha ) UbhI dhaSa gayA so toDi (ga) 3. fasy (er) faby (1) Y. HEITI (1)
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 105) = mailai vANa mayaNa tuji caDiu, sou dAraNa tUTi ghara paraghau / visnu sabhAlai dhanahara tIni, khiraNa mayaraddhau ghAlai choni // 521 // pradyumna dvArA zrIkRSNa kI vIratA kA punaH upahAsa karanA hasi hasi bAta yaha pradavara, to malAhI kho kara / kApaha sIkhyau poriSa ThAuNu,mosiha kahai tohi gura katraNu // 522 // dhanuSa vANa chIne tuma taNe, teu rAkhi na sake ApaNe / to pavariSu mai dIThau Aju, ihi parANa tai bhUjiu rAju // 523 // phuNi mayaraddhau jaMpai tAhi, jarAsaMdha kyo bhAriu kAMsu 1 / vilakha badana tava ke saba bhayara, dUjau ratha mayAyau Thayau ||524 / / zrIkRSNa kA krodhita hokara vibhinna prakAra ke bANoM se yuddha karanA -- - tahi pArUDho jAdaurAu, kopArUDhu layau kari cAu / = agani vANu dhAyau prajulaMtu, caudasa jhala bahu teja karaMtu // 525 // (521) 1. soi ghaNaSa Ti bhui pagija (ga) (522) 1. tara hasi bAta kahA paradavaNu (kha) 2. ajamna (ga) 3. rahasi : bhAra pUchai mahamahaNa (ga) (523) 1. cheve tuhi taNe (kha) (524) 1, kima jotija (kha) sai jotyA ga) 2. mUla prati meM artha pATha hai| (525) 1. ani vAsa melA mahaNa (kha) praganivAraNa prAI paramalaMta (ka) 2. tihi kI pAca na mAI sahaNa (sa)
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ (.106) mayaraddha dala cale palAi, amigijha larai sahaNa na jaai| DAjhahi ya gaya rahibara ghaNe, uhaTe sayana pajUnahA taNe // 526 // kopArUDha bhayo taba mayaNu, tA raNahAka sahArai kavaraNu / puhapamAla kara dhanahara lIyau, sAdhiu meghabAga para tthyu||527|| meghanAdu ghanaghora karata, jala thala mahiyala nIra bhrNt| . ! rasI Agi cukA thA, jAdama saphA balI vahi tAma // 528 // rahivara chatraji dIsai bhale, nIra pravAha sayala vahi cale / haya gaya turaya vahai asesa, khatrI rANe vahe asesa // 52 // tava jaMpai mahamahaNa pacAri, koyaha sukrama ko cAli | nArAyaNa mana parayo saMdehu, hato yaha varisara mehu // 530 tava manaha acaMbho bhayo, mAruna vANa hAtha kari layo / javai vANa dhAiyo bhaharAi, meghamAlI ghAnI vihaDAi // 531 // (526) 1. rauchAla (kha) parvata (ga) 2. agnivANa raNa saharaNa na jAI (ga) agani jhala sakha sahana jAi (kha) 3. vAjhahi (kha) 4. haDare (stra) noTa-526 kA tIsarA cauthA caraNa sInoM pratiyoM meM nahIM haiN| (528) 1. meghavAna (sva ga) (529) 1. dharaNe (ga) 2. huye takhiraNe (ga) 3. rama saMvahitau cance (ga) | 4. khatrI bahe je raNa pAgale (na) (530) 1. harirAu saMbhAli (ga) 2. kI yaha sukrama bhauma kI gAri (kha) kau iha suku kaya maMgalavAlu (ga) 3, baDA (ga) 3. kahA hu taja iha vara siu mehu (kha) mAsu kahA te mAyA meha (531) 1. bhAracI (ga) 2. jahi pavana TUTA tihiM nA (ga) 3. meghamAlA ghAle vahAi (ga)
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 107) mAyAmaya sana khara haDai, uraI chatra mahimaMDala parahi ! cauraMga dalu caliu paDAi, haya gaya raha ko sakai sahAri // 532 / / tavai pajUna kopu mana kiyau, paravata vAraNa hAtha kari layau / melou vANa dhanasu kara layau, rUdhi pavaNu ADahu hui rabau // 533 / / kopyo dvArikA taNo naresu, mayaNahi pavarisu dekhi asesu / vana prahAra karai kharaNa soi, paJcara phUti khaMDa mo hor3a // 534 / / devatu vANu mayaNa lAu hAtha, nArAyaNa paThau jama pAthi / tava kesava mana visamai hoi, yAko caritu na jANai koi // 535 / / prayasau jujhu mahAhau hoi, ekai eku na jItai koi / dou suhaDa khare balivaMta, jinhi pahAra phATahi varamhaMDa // 536 // - zrIkRSNa dvArA mana meM pradyumna kI vIratA ke bAre meM socanA tavai kopi jAdau mani kahai, merI hAka kavaraNa raNa sahai / mosyo kheta rahai ko ThAi, ihi kula devI pAhi sahAi ||537 // (532) 1. mAyA sapi pacana saMgharata (ga) 2. aru (1) 3. palAi (ga) 4. gayavara ke sakala rahAi (ga) (533) 1. maNi (ga) 2. hasta (ga) 3. prAgaDa (ga) (534) 1. phuNi (ga) 2. parvata (ga) 3. kucha (ga) (535) 1. deva vibhAga (ga) (536) 1. maho mahi (ga) 2. dhaura (ga) baliSaDaM (ga) 3. jimha cAnasyA gopahi brahma' (ga) {537) noTa-cauthA caraNa ga mati meM nahIM hai /
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ (108) mai raNa jItiu kaMsu pacAri jarAsaMdha raNa ghAli mAri / mai sura asura sAtha raNa brahmau, yaha garahu ju kheta ari rahyau / / 538 / / * zrIkRSNa kA ratha se utara kara hAtha meM khalabAra senA taba tihi dhanahara ghAliu rAli, candrahaMsa kara lIyo sbhaali| vIju sapisu camakaI karavAlu, jANau su jIbha pasArai kAla // 536 // javati kharaga hAtha kari layau, caMdra rayaNu cAmbai kara gahiu / ratha te utari cale bhara jAma, toni bhuvana akulAne tAma / / 540 / / iMdu caMdu phaNa va khala bhalyau, jANau giri parvatau TalaTalyau / mana mA :, avayahu ihai kaisI mAri // 541 // kisana kopi raNa dhAyau jAma, rUpiNi mana avaloi tAma | dau pacArai mero maraNu, jujhai kAnhu parai paradavaNu // 542 // nArada nisuriNa kahu satibhAu, ava yA bhayo mIca ko ThAu / jaba jiu suhaDa na bhIrai pacAri, bego nArada jAi nivaari||543|| . (538) 1. ihu garuyA je raNa mahi rahAu (ga) (536) 1. tinhi (ga) 2. dharaNahara (ga) (540) 1. jaba harihAtha khaDaga kari leha (ga) tahi sama hAthi kariliye (kha) 2. vAmaI (kha pa) 3. bhuI (ga) bhA (kha) (541) 1. mAsae para hare (ga) 2. bhale (kha) 3. aMramaka pAvana giri parda. vasaI (ga) 4. surUpiriNa (ma) (542) 1. viNa kopi raNa parayA jahi (ga) 2. kahU pavAbA (khaga) 3. paTha ikyU jhaI paradavaNu (ga) (543] 1. lagu (ga)
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ (te) raNabhUmi meM nArada kA Agamana yAda roSya uttara | raNa mayaraddha nArAyaNa jahA nAradu jAi sapattau tahA ||544|| 1 vistu mayarA ratha dIThau pAu, cAhe karaNa kuvara kahu ghAu / rUpiNi vApara sobharada ho to d nAnAriSi para pahuMto jAi, vAha pakari so dharagho rahAi // 545|| nArada dvArA pradyumna kA paricaya denA 5 taba hasi nArada lAgo kahara, mohi vacana nisurAha mahamaharapu / kahe to kaha vahutu yaha pradavaraNa tihAro pUtu // 546|| chaThI nisihi so hari layau. kAlasaMvara ghara vRddhihi bhayau / ihi jItyo spaMgharatha pacAri, punavaMta yaha deva murAri || 547 || solA lAbha bhae ihi jogu karaNyamAla siubhayau vijogu / kAlasaMvarajItyo tihi ThAi, paMdraha varisa milI tuha zrAi // 5486 // 1 yaha su mayara gasvo varavIra, raNa saMgrAma ju sAhasa dhIra / 9 2 yA pariSako vaI gharau, yaha so pUta rUkimiNI tara u || 546| (544) 1. rUpiNi vayAhi taba bAhuhi vegA ratha te utarahi (ga) ( 545) 1. narANi rathi donA pAu ( ga ) 2. loDaDa (ga) tIsarA aura cauthA caraNa ga prati meM nahIM hai ( 546) 1. kyA kyA ho tumhasau 2. tumhArA (547) 1. siMgharatharAja (ga) 2. puNyavaMta ( ga ) (5488) 1. bAraha ( ga ) mUlaprati meM - to lAla' pATha hai ( 546) 1. rahi (kha) isu (ga) 2. bAI (kha) vaDa (ga) mUla prati meM paDa pATha hai /
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ etahi mayaNa pAsa muni jAi, tihisyo vAta kahai samubhAi / yaha toAhi pitA tuma taNau,jihi pavariSadIThau tai ghaNau // 350 // pradyumna kA zrI kRSNa ke pAMca par3anA sau paradavaNu caliu tihi ThAi, jAi paDiu kesava ke paai| tava nArAyaNa hasiu hIya'u, bhayaraNa uThAI uchaMgaha layau / / 551 / / dhanu rUpiNI jeni ura dharIu, dhani surayaNi jiNi avatariu / dhanimu ThAu virAdhI gavau, jihi dhanu Aju ju melau bhayau // 552 // dhanuSa vAraNa tihi pAle rAli, bAhuDi kuvara laiyau abaThAli | jihi ghara prAiso naMdanu hoi, tihisyo varasa lahai sava koi // 553 // nArada dvArA nagara praveza kA prastAva tava nAnAriSi bolai ema, calahu nayari mana bhAvaha kheva / kuvara mayaraNa ghara karahu paesu, nayaro uchaha karahu asesu // 554 // nArAyaNa mana visamau bhayau, parigahu sayalu jujhi raNa gayau / jAdama kuTama par3e saMgrAma, kimba muhi hoi sobha puri taam||555|| nAnAriSi volai vayaNa, kSatrI tU mohiNI sakelai mayaNa / kSatrI suhaDa uThaI baravIra, raNa saMgrAma mati sAhasa dhIra // 556 / / (557) 1. nArava mayaNi pAsa uThi AI, (ga) 2. ina so pitA tu api tumha taNA (ga) 3. tisu puriSa kyA varNau ghaNA (1) (551) 1. saca nArAie uThada ucha gi, mapaNa sAthi bhayA atu raMga (ga) (552) 1. Sanni (kha) 2. jini uvari dhasyo (ga) 3. dhanu suThAu nihi viravihi gapau (kha ga) (553) 1. ki ucAi (kha) makavAli (ga) 2. ahasara (sa) 3. tihi paramaMsa lahai satra koi (kha) tihi ghari salaha karai sahu koha (ga) 6556) tuha (ba) taso (ga) 2. saMgrAmaji (ka) saMgrAmahi (ga)
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohinI vidyA ko uThA lene se senA kA uTha khaDA honA tava mayaNadhai chADyo mohu, mohiNi jAi utArayo mohu / saina uThI bahu sAdu samudu, jANau upanau uthalya u samudra ||557:: pAMDo uThe suhaDa varavIra, halahulu dasa disA ghara dhIra | chapana kATi jAdava balivaMDa, chatrI sayala uThe paracaMDa / / 558 // haya gaya rahavara aru jaMpAraNa, uTe jihi sala paDe vimANa / sigiri chatra je puhami apAra, uThi sayana kavi kahiu sadhAra / / 556 / / pradyumna ke zrAgamana para bhAnandotsaba kA prArambha dhavala chanda mayaNa kuvarU jaba dIThau AnaMdiu hari raau| lai uchaMgi sira cumiyau, bhayau nisAraNa ha ghAu / / bhayau nisANA ghAu, rAya jAdama mana bhAyau / saphala janma bhau aAju, jemi kaMdrapu ghara Ayau / sahuMkAru bhayaMta deva, jaNu pariyaNa tuThau / mana AnaMdiu rAu, nayaNa jala kaMdrapa vayaThau / / 56011 (557) 1. bhayara saja choDaI ko (kha) 2. bhaeja saTTha samajha, (kha) senyA uhi khar3e aru sUtu (ga) 3. jagna su uchaliu palaya samRdda (stra) jAgyA balu vothalyA samudu (ga) mUlaprati meM 'samudra' pATha hai / . (558) 1. paMDava (kha ga) (556) 1. jaMpaNa (kha) jhapAraNa (ga) 2. 8 mayagala pravakaki kyANa (ga) 3. vibhAga (kha) (560) thalu (mUla prati) bohA (kha) dhavasa vaMdhoM ke (ga) 1. pAnAmA (ga)
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 112) bheri tUra vahu vAjahi, kalayaru bhayo anaMdu / rUpiNi sarisa milAvaU, avahi miliu sahi pUtu / / avara miliu tahi pUtu, sayalapariyaNa kulamaMDaNu / atura malla vara vIra, suyaNa NayaraNAraNaMdaNu / / cale nayara sAmahe. sayala janu jalahara gAje / kalayalu bhayau vahutu, tatura bheri tAhi vAje // 561 / / motI cauka purAiyau, Thaya u siMghAsaNa ANi ! mayaraddhau vayasAriyau punavaMta ghara jAriNa // punavaMta ghara jANi, tahAra kaMdrapa vaisAriu / motI mAriNaH bhariu thAla prArati utAriu / pATa tilaku sira kiyau, sayala pariyaraNa jaNa bhAyau / Thayo siMghAsaraNa prANita, motI cauka purAyau [1562 // ghara ghara toraNa ubhe motI vaMdanamAla / ghara ghara guDI uchalI ghara ghara maMgalacAra / / ghara ghara maMgalacAra nayara jana sayala vadhAvau / puna kalasa lai calI nAri nai kaMdrapa ghara aayu|| kAmiragI gIta karaMti, agara caMdana vahu sobhe / motI baMdanamAla, ghara ghara toraNa ubhe // 563 // (561) pravarU (kha) 2. jaNa (kha) (562) 1. ghara toraNa ubhe nAri (563) 1. praloDi (sa) mUlaprati meM-'mI' pATha hai / (ka)
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 113 ) sayanA sabala uThI dhara jAma, chapanakoDi ghara cAle tAma / dvArikA nayarI karaisa sobha, puNi sava caliu prchohe...||564|| pradya umna kA nagara praveza garuDa chanda 2 keMdrapu paThayau nayara mAri, mayaNa kiraNa ravi lopiyau / aft pravAsa vararaMgiri nAri tina kau manu pravilekhiya / / dhana rUpiNi mana dhariu rahAi nArAyaNa ghara avatariu | sura nara pravara jaya jaya kAra jihi Ae kalayara bhayau / ghara ghara toraNa ubhe vAra, chapana koDi uchava bhayau || 565 // 3 } ( 564) 1. khoDa (ga) prati meM pATha rahasu sabu karai lugAIM, suhalA jIsavu zrAja / kahya iva rukamaNi mAi, parigaTTa sabu ghAi baddaTThA / AnaMdhA harirAja, manu jaba nayarale doThThA // 566 // bhori tUri vaha vajahi kolAhala vahutta / rUpiNi sarimu milAvaDA, prAi milpAti sutt / prAmukaTa siri motomAlA, ghari ghari maMgalavAra / jinasi aDavaM chatta, jAna varasahi ghaNDa gajjahi / UThyo jaya jaya kAra bheri dvarA vaha vakmahi ||570 || ghari ghari toraNa khaDe, ghari ghari veda ucAra / ghari ghari guDI uchalI, ghari ghari zrAnaMva apAra / ghari2 napari pari parihi badhAyA, karahi mAratau thAli / bhADu vaMjhaNa sahi prAyA, hasi hasi pUcha mAta / bahuta paramala tini mUlaM, siMghAsaNu tAraNIyA / arU bhari toraNa ubhe.... dare motI mANika bhari dhAtu, va tisu tilaku karAyA / sura tetIsa rahasu bahU, siMhAsaraNa basamA 11572 / / // 2571 / / caupAI saMnyasane UTho para Ama, chapana phoDi cale dhari sAma / caMdrapu paTTA nayara makAri, bAje samava apAra / / 573 / (465) 1. nAri nahi (kha) mUlaprati meM yadi pATha nahIM haiM 2. prabhilevija (ba) chh...PI.. *********
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhayau uchAhu jagala' jAgi, nayara maMgala kijai / tA saMkha pUrihi nAvahi ghara, paMca sabada vajahi // 566 // jabai mayaraNa parigaha gae, ghara ghara nayari vadhAe bhae / / / guDI uchalI ghara ghara bAra, kAmiNI gAvai maMgalacAra // 567 // caupaI viprati cyAri veda Uccarai, vara kAmiNI taha maMgalu kri| pUnna kalasa taha lei savAri, prAge hogA calI vara nAri H56 // nayari uchAha karabahu ghAi, jaba te diThe nayana paradavaNu / siMghAsaNa vayasAriu soi, purayana tilaku karai satru koi / / 566 // dahi duva sira prAkSita dei, motI mANika thAla bharei / / kumarahi sira prArati utAri, de asIsa cAlaDa vara nAri // 5 // yamasaMvara kA meghakUTa se dvArikA Agamana etahu meghakUTa so ThAu jamasaMvaru vijAharu rAja / mANika kaMcA mAla saMjUta, dvArikA nayarI prAi pahuta // 571 / / --.- -.... -. -. ---- (568) 1. baMbharaNa (ga) 2. uccarahi (kha) Uccarahi (ga) mUlapATha ucchatA 3. siMghAsana basAlyo sona (ga) 4. siri (kha) 5. prAgada hoi (ba) dei asIsa (pa. (569) 1. kahai bhannu kavaNa (kha) 2. purajarA (kha) yaha padya ga prati / nahIM hai| (570) 1. bahoya khUba (kha) (571) 1. so ThAu (kha) so tehi genukUTa jo hAu (ga) tIsarA aura vo paga prati meM nahIM hai / mUla pATha vivAha
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 15.) pavana bega vijAhararAu, jisakI saMyanu na sUjhai tthaau| ... ratibhAmA jo kanha kumAri, so prANI bAramai mAri // 572 / / yamarsavara evaM zrIkRSNa kA prathama milana jamasaMbaru bheTiu harirAu, bahuta bhagati bolai satibhAu / tai vAlau.pAliu paradavaNu, tuhi samusujana nahI muhi kamvaNa // 573! / taba rUpiriNa volai tihi ThAi, kanakamAla ke lAgI pAi / kimbahau~ uragi hou ghara tohi, pUta bhIkha dInI tai mohi / / 574 / / praya mna kA vivAha lagna nizcita honA vahu prAyau kari kIyau uchAhu, mayaNa kuvara ko Thayau vivAhu / dhari lagna. jo isI hakAri, tava mana tUThau kanha murAri // 575 / / haDe baMsa tri maMDapu Thayau, bahuta bhaMtI te toraNu rahau / kAparachAe bahu vithAra, kanaka kalasa Dolahi siMhabAra // 576 / / . vivAha meM Ane vAle vibhinna dezoM ke rAjAoM ke nAma / karisAmaharaNa sayala nikutAi, prAgai nimati puhami ke rAi / maMDalIka je puhima asesa, aAe dvArikA sayana naresa // 577 / / - ---- aMga baMga kaliMgaha taraNe, dopa samUda ke bhUjahI ghai| lADa cora kAnake jikIra, gAjaNavai mAlava kasamIra // 578 / / (572) 1. lihi kaI saini (ga) 2. ratinAmA (kha) (576) 1. hare (kha) harada () 2. kautigunayA (kha) 3. siMha nuvAri (kha) dIpahi pani vAri (ga) I (577) 1. karisama lahaNa (kha) 2. aneka, puhami ke bhaute rASTra (ga) :: :: (578) 1. kAlimaha (kha) tilaMgaha (ga) 2. kAnADe kikIra (sa) lADaga / ukSaka bhaSana kasamIra (ga) 3. gAjaNIta malliyA banudhIra (ga) .
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 116 ) gUjara teso bhIjI bhaai, velAvala saMbhari ke bhale / jijAhuti kanavajI bhale, puhami saMkha savuda maMda laha nihAu, ThAThA bhayau bheri tUra bAjai asarAla, mahuvari vIsA rAi saba nimate gaNe // 576|| nisANA ghAu | alAvariNa tAla || 580 || 4 viprati beda cAri ucarai, ghara ghara kAmiNI maMgalu karai / 2 bahu kaliyara nayari uchaliu, jaba mayaraddha vivAharaNa liu / / 581 // 4 y 3 ratharNAni jaDe chatra sira dharai, kanaka daMDa cAvara sira Dhalai / mukaTa lie jAgI pAda ravi karaNa karata || 582 | taba bolai rUkmiNI risAi, satibhAmA ANi kesai / tIni bhavaraNa jauvarajai mohi, tau sira kesa utArau tohi // 583 // kesa utAri pAya tala malaI, phuriMga paradravaraNa vivAhNu calai / 2 3 etei mili sayala janu sabbu, duhu nAri karayau kSima tabbu ||584|| + (576) 1. le soraThI je bhale (kha) kanaphabesa soraTha je bhale (ga) 2. jojana deza kanaujI mile ( ga ) ( 581) 1. cAra veda vipra kacarahi ( ga ) 2. iva (ga) ( 582) 1. rasIha ( kha ga ) 2. jaDita (ga) 3. ma ta sira Upari ghasyo (ga) 4. ubI (ga) 5. jAu nava ravi kiraNa karaMtu (kha) jAnu ki sara kiraNa choti (ga) aura baMdara vAsI bhale valahi caura kaTi kauliga cale yaha pATha ya prati meM adhika hai / (583) 1. ahi karAi (ga) prANIhi karAha (ga) (584) 1. mile jaDa sAha sayalu jA loga ( ga ) 2. visayala janatu sa (kha) 3. karAmata khima tabbu (kha) hoi bivAha yo saMjoga (ga)
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 117 ) sayala kuTama mani bhayau uchAhu, kumvara mayaNa kau bhayau vivAhu / dai bhAvari hathaleva kIyau, pANigahaNu imba kuvarahi layau // 565 / / bhayau vivAhu gayau ghara logu, karai rAju bahu vilasaha bhogu / / dekhita satibhAmA gahavarai, satisAlu bahu parihasu karai // 586 // satyabhAmA dvArA vivAha kA prastAva lekara pATasya ke rAjA ke pAsa dUta bhejanA tau satibhAmA maMtru pAThayau, diju bega kheyau pAThayau / rayaNa sacau pATaNa tihi ThAi, rayaNacUlu tahi nimasaI rAu // 587 / / vijju vega tahi vinavai seva, satibhAmA ho paThayo deva / ravikArAta siha karama sanehu~, dhIya suI paribhAnahI dehu // 588 / / bhAnukumAra ke vivAha kA varNana sayala rAya vidyAdhara milahu, bahuta kalayala siMha dvArikA calahu / bahuta nayara maha karai uchAha, bhAnakuvara jima hoi vivAhu // 586 / / --.-- - - --- -- - - . -- (585) 1. bhAri (kha) bhavari (ga) 2. pANigrahaNa jaba kuvaraha bhayA (ga) (586) bhayo vivAha loga dhari jAi (ga) 2. karahi rAja vilasahi baha bhAya (ga) 3. dekhana (ga) 4. parajalo (ga) 5. ki (kha ga) 6. dukhi parahasi bharI (ga) (587) 1, maMtu (kha) 2. araThayau (kha) paradvayo (ga) 3. vizNu vegu saraha pAThayaDa (M) vijada virga joiNa pAyo (ga) 4. rama saMbhu pATaragapura ThAu (kha) 5. nivasai (kha) lagA vaMka tihahi le grAu (ga) mUlapATha-vimA (588) cAlyo itu pavana manulAi. vegi pahatA khiraNa mahi jAda / yaha pATha prathama dvitIya caraNa ke sthAna meM hai tathA mUla prati kA prathama dvitIya dharaNa gati meM tRtiya caturtha caraNa hai| (586) 1. vidhApara tumhi milA khuNeha, dhoya suyaMvara mAnaka beha - --. - -.
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 118) mANiu bola kuTasu bahu miliu, khagavairAu masAharaNa caliu / dvArikA navarI pahate jAi, jihi ThA maMDapu dharaco chavAi // 56 // toraNa rope ghara ghara vAra, kanaka kalasa thApe sIhadvAra / " sayala kuTava mili kIyo upAu, bhAnakubara ko bhayau viyAhu / / 3.6 // pathaMtari te rAju karAhi, vivihi payAla bhoga vilasAI / rAja bhoga saba milai mayA. tahi sama puhAgina dIsai kavagu 1562 / / paMcama sarga videha kSetra meM kSamaMdhara muni ko kevala jJAna kI utpatti ... etai abaru kathaMtara bhaya u, pRthva videha jAi saMbhayaU / pUMDarIkaraNI eyaru hai jahA, khemaMdharu muni nimasai jahA // 563 / / nema dharma saMjamu ju pahAgu, tahi kahu upagAu kevalajJAna / Aita svarga pasai jo deva, prAyo karaNa - munisara seba // 564!! acyuta svarga ke deva dvArA apane bhavAntara kI bAta pUchanA ... namaskAra kIyau takhINI, pUjI bAta bhavaMtara taraNI / pUrva sahobaru muriNa guNavaMtu, so svAmI kahiThAra upata 1565 // .-- - --- .--.- -- ... ... ... .-. - -.. (510) 1. suparivarU milyo (ga) 2. musAharaNa (kha) vivAhaNa (ga) 3. toraNa dhare racAI (ga) tRtIya evaM caturtha caraNa (kha) prati meM nahIM hai| (561) 1. kAmizi gAtrAhi maMgalabArU (ga) 2. uchAu (ga) 3. hunA (ga) | (562) sAprati meM yaha caupAI nahIM hai / ga prati meM nimna traupAI hai| se pravala rAjju karAhi, hausanAka sayahi mnmaahi| rAju bhogu sahi vittasahi prAgu, nAhI phoi tinha sanamAnu // 60 (563) 1. pUraka desi jApa so gayA (ga) 2. khemadharU (ga) (564) 1. tapa kiyA samAna (ga) 2. upanahi (kha) 3. acyuta svarga vasaha so deya (1) mUlamati meM 'pasaI' pAra hai / (565) 1. nemasira ko joti jAga (ga) 5. gohi (ga) mugahi (sa) so sAmI kahi ThAi upanu (kha) so sampakavara pAhi pAhUta (ga) : : -.
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 116) saMsayaharu phuNi kahai sabhAu, bharahaleta so paMcamu ThAu / / soraTha desa vAramajha nayaru, tahi samIpu hai na dIsaha abaru // 566 / / taha svAmI mahamahaNa narenu, varbha nema so karai asesu / vahu guNavaMta bhaJja tasu taraNI, tAsu nAu kahIe rUpiNI // 567 / / tAhi vara upaNA u khatrI mayagu, navaMta jAgAi saba kamvaram / tAsu ke rUpa na pUja3 koi, karaI rAja dharariga mA soi // 568 / / deva kA nArAyaNa kI sabhA meM pahu~canA nimuriMga vayaNa mura vai gonahA, sabhA nArAyaNa baiTho tahA / suramaNi rayagajaDiu jo hAru. sovigata prAviu avicAru / / 56611 . deva dvArA apane janma lene kI bAta banalAnA phuriMga ravi sura yaI lAgau kahaNa, nisugpi vayagA naravai mhmhaa| jihi tu dei anUpama hAru, hau kukhi leu avatAru // 600 // .. zrIkRSNa dvArA satyabhAmA ko hAra dene kA nizcaya karanA tau mana vibhau jAdaurAu, mana mA cita karai mana bhAu / caMdrakAMti magi dipaI apAru, matibhAmA hiyaha Apahu hAru / / 601 / / .-.- --....- -.. ..---- -.- -. -.. (566) 1. sosAirU (ga) 2. pUcai rAja (kha) bhUcA tihi ThAI (ga) mUlapATha bhUvaizAu 3. hAramAi (sya) 4, mUlapATha desu 5. pUjai (ga) (567). 1. sana mahamahana rAu naresu (ga) 2. nAri (ga) (568) 1. dilasahi ahi soi (ga) (599) 1. deva nArAyazu kahai vicAru (ga) prathama tathA dvitIya caraNa ke sthAna meM nimna pATha hai-paravavazu bITA baTTA pAsi, pUraba neha citu bharayA ulhAsi (ga) (600) 1. jimu tiya ke kaha gali pAsihi hAru (ga) (601) 1. visamA (ga) 2. pari bhAva (ga) . . . . .. ..
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ pradyumna dvArA rUkmiNi ko sacita karanA tabai mayaNa mana camakyau bhavau, pavaNa begi rUpiNi paha gayau / mAtA vayaNa sUjhaI tU mohi, eka anUpama aAphahu tohi / / 602 / / pUrva sahovaru jo mohi taNau, so saneha bahu karatau kanau ! aba mo deu bhayA surasAru, rayaNajaDita tiNa prANyo hAra // 603 / / aba vaha ahArasu paharai soi, tahi ghara pUta Aiso hoi / mAtA phuDau payAmahi mohi, kahahu tahA kA aphAmu tohi // 604 // tava rUpiriNa volai muha cAhi, tU mo eku sahasa vari pAhi / bahuta pUta mo nAhI kAja, tU hI eka mahI bhUje rAja // 60 5 / / jAmaMyatI ke gale meM hAra pahinAnA phuNi vAhuDI bola rUpiNI, javavatI ju bahiNa mahu taNI / nisuNi pUta tohi kahI vicAru, ino kau jAi divAvai haaru|606|| ---. .-... .-. - . .- -.. ----- - (602) 1. tAMha (ma) 2. pracarija (ga) (603) 1. karahi hama ghaNaDa (ga) bahu karato paNAu (kha) 2. iva to deSa bhamA munisArU (ga) 3. prApau (ga) (604) 1. eDsa hAra jo pahahi koDa (ga) 2. tihi kai (ga) 3. kujUna bola u nohi kahAhi, tahArU hau vayAvA tohi (ga) (605) 1. vaDi (ga) 2. mohi jANe kAja (ga) 3. mohi (ga) 4. bhUpati (606) 1. tujha (ga) 2. usakAra (ga)
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 121 ) jAmavatI kA zrIkRSNa ke pAsa jAnA tavahi maya mana kahai vicArU, jaMvavatI kahu lehi hakAri / kAmamUMdarI paharai soi, bole rupa satibhAmA hoi ||607 // nhAi dhoi pahare grAbharaNa, karaNa kaMkaraNa sohai te ramaNa / Wan tihiThA baiThe kAnhU murAri, tahA gai jAmavaMtI nAri // 608 // 2 tara mana vihasiu taba mana cAhi, tahA jAegai satibhAmA Ahi / 3 bAhuDi kanhana kIyau vicAru, tihi bali ghAliu haru / / 609|| 2 ghAli hArU zrAliMganu kiyau, tihi upadesa nAhi saMbhayau / phuriNa giya rUpa dikhAli jAma, mana bhibhiu nArAyaNa tAma / / 610 / / vastubaMdha- tAma jaMpai ema mahamaharaNa / mana bhibhiu visamau karai, jar3a yau carita satibhAmA jAragai | vairUpa kari moharaNai jA saMvai Agai jo vihiraNA sai citayaU, so ko punavaMta jaMpai tuba, karai rAja k meTaraNahAru / anivAra // 611 // (607) 1. tumhi (ga) 2. bola rUpa ( kha ) bole rupa ( ga ) ( 608 ) 1 te ramaNa (kha) se rayA (ga) mUlapATha tAnyorakha 2. mahilA ( ga ) ( 606) 1. vigasai ke satha 2. iha (ga) 3. tAha galai haMsi ghAlyo hAra (ga) (610) 1. karai (ga) 2. hA jhAi deu saMcara (ga) uri bei (kha) kAma bar3I ghaTI utAra dekha rAja mambavato nArI // ( tIsare cothe caraNa ke sthAna para hai ) ga (611) ga prati meM nimna pATha hai tAma jaMpai jaMpa ema mahamaharu mani vibhau visma bhayo / ehu rUpa kahi mohanI, mamariNa kuvari mAjhyo vinAzi | caritu satabhAmA jAlI, eha kAma kaTu kI kacaNu harirAjA citi citava jo vihiraNa jisu catayau so phiTa mohyo jAI / jAhi jaMvatI vilasaMtU karahi rAja vaha bhAi // P
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 122 ) caupaI jaba jaMbai pUta avatariu, saMvakumbAru nAu tasu dharathau / vahu guNavaMta rUpa kau nilau, sasihara kAnti joti pAgalau 612 // satyabhAmA ke putra utpatti etaha paDhama saggi jo deu, sura nara karai tAsa kI seva / so taha hu~ tau Au khau cayau, satabhAmA ghara naMdaNa bhyu||613|| / ukSaNavaMtu sAla guNanaMta, prAti sarUpa so sIlambaMta / nAma kuvara subhAnu tahA ca ya u. satibhAmA ghara vaMdaraNa bhayau // 614 // | donu kuvara khare supiyAra, ekahi divasa liya u avatAra / dou viradhi gae sasimAi, doI paDhe guNau ika ThAi // 615 // zaMbumAra aura subhAnukumAra kA sAtha sAtha krIDA karanA eka divasa tini jUvA Thayo, koDi suvaMda bAu tina Thayau / saMba kuvara jINiu tahi ThAi, hAri subhAnukuvaru ghari jaai||616|| rAta krIDA kA prArambha tava satibhAmA parihasu karai, mana mA maMtra citti so karaI / karahU khela kukaDahi vahoDI, jo hAre sA dei dui koDi 1617 // (612) 1. javatI e prattu avatarapo (1) 2. kisu mile (ga) 3. sUrUna | tisu vaddhi tulai (ga) (613) 1. isa paTani saMdeha sI thera, etutA karma saMyogai deva (ga) / (614) 1. battisa (ga) 2. tasu bhayA (ga) 3. Duina caMdu jiu biradho gayA (g)| (615) 1. hathiyAra (ga) (616) 1. hAkyo sayanu bAu tinhi kiyo (ga) (617) 1. gahi (sa) mahi (ga) 2. mUlaprati meM tri pATha hai / 3. visaadhraa| (ga) 4. kUkAnhavakori (ga) 5. thAiDi bAu paracA timi pheri /
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 123 ) tau kukaDA dei mukalAi, uparAUparu bhire te Ai / kuvara bhAna taNau go moDo, saMvakuvara jiNe veM koDi // 618 // vahuta khela so pAcha kIyau, tavai maMta tA oraI kiyau / dUta hakAri paThAyo tahA, bahuri vijAhara nimasai tahA // 616 // gayo dUta nahI lAi vAra, vijAharanI jaNAi sAra / bharaNai dUtu mani cityA lehu, putrI eku mAnahi dehu / / 620 / / subhAnukumAra kA vivAha vijAhara mana bhayau uchAhu, doni kuvari bhayo taha vyAhu / dvArikA nayarI kalayalu bhayo, vyAha subhAna kuvara ko bhayau / / 621 // kuvara subhAna vivAhai jAma, tava rUpINi mana ciMtai jAma / : dbhuta vulAI maMtra paravyo, rUpukuvara pAsa pAThayo // 622 / / . (618) 1. sabhA mArAyaNa mukhu cAlyA moDi (ga) 2. jItA voha koki (ga) / (619) 1. saMvakuvara joti dhanu loyA (kha ga) yuvaka subhAnuhi mAye hAri, tara vilakhI satabhAmA nAri (ga) (620) 1. vijAhara rAi (ga) 2. bharaNoM vipu jina anavitu lekha (ga) loha (na ga) mUlaprati meM 'bharagada dUta mana anucita lekha, putrI eku bhAnaha lehi 1 (621) 1. vidyAharu (ka) vijAra (kha) 2. tina (ka) dInI (ja ga) uti logu sayala prAija (ga) (22) 1. taba rupariNa mani uTTayo cAu, hau prapaNA yAhau karibhAu (ga) kiyo (ka) saThayo ( 3..pAsahi pAThayau (ka) pAsa pAlyo (kha) garihi dRtu pAThayo, mA rUpacaMdu vonayata (ga)
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 124 rukmiNi ke data kA kuMDalapura nagara ko prasthAna so kuDalapura gayo turaMta, rUpacaMdasyo kahyo nirutta / svAmI bAta sugamo mo tazI, hu tuma paha paThayo rUpiNI // 623 // saMvakumvAru kuvara paradavaNu, tihi pavarisu jANai savu kavaragu ! jaise tuma syo vADhai nehu, duhu kumAra kAhu veTI dehu / / 624 // rUpacandu volai tisa ThAi, rUpiNi kahu tU lei manAI / jAdau vaMsa pUta jo hoi, tisako vAhuri dhIyako dei // 625 // kahai vAta jagAvau samujhAi, itvahI kahahi rukumiNI jAi / sAbhADa taI jupavADau kiyau. vAta kahata nahu dUlita hiya u // 626 / / jiNi parigahu dhAliyau avaTAI, sesapAla tU gaI marAi / ajahu vayaNa kahai tU ehu, mayaNakuvara kaha beTI dehu // 627 // -- - - --- - - - - (623) nirasa (ka) - noTa - prathama aura dvitIya caraNa ma prati meM nahIM hai / mUlapATha turaMta / (624) 1. ura (ka) . bAdhA (ka) 3. deha (ka) ra (ga) kuvarano (g)| (625) 1. rAi ( ka ) 2. kau ta u beTI tahu ( ka ) svautU kahaha bulaa| 3, mUla prati meM--pUjo soI pATha hai| 4. tisa kahu dhoyana deI koi (ga) (626) 1, janasiu ( ka ) jagaNiu ( kha ) ihi (ga) 2. tU tirahasya jAi (ga) 3. sAMbhali (ka kha ) saMbhala kariyaha mhArA kiyA (ga 4. nATai (ga) (627) tU gaI marAi (kha) mUlapATha-tU calyo maravAi 2. mahi ( 3. kaha (ga) mUlapATha tU
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 125 ) nisuriNa vayaraNa kharaNa cAlyo dUta, dvArikA nayari zrAi pahUta | * tuma ko vacana kahai samajhAI, so jaraNa kahiu sarasvatI jAI || 628 || 1 nArAyaNa syo prAyasa kahau, hama tuma mAha kamaraNa sukha rahiu / 3 ke avaguNa tumhAre leu, tuma kahu choDi Doma kahu deu || 626 // se nisuriNa bAta vilakhANI vayaNa, zrAsU pAtu kIe hai nayaNa / 3 4 mAnabhaMga ihi merau kIyau, buro kiyau muha dukhyo hIyau // 630 || vilakha vadani dIThi rUpiNI, pUcha bAta jananI ApaNI / kavaraNa bola tU visamau dharai, so mo vayaraNa vegi ucarai ||631 // mai chai pUta maMtra prAThayo, kuMDalapura jaga pAThayo / 3 duSTa vacana te kahe bahuta, sAle khare pUe mo pUta || 632 || ( 628 ) 1. tikau ( ka ) uhakau ( kha ) mosyau ( ga ) 2. grAha kahA off ke a ( ka ) soti kahi dakimiragI siMha bhAi (kha) so tinha kahe kamariNa zrAi ( ga ) (626) 1. eso ( ka ) aisana ( kha ) prAisA yau ( ga ) 2. hama tumha AI subaha sA bhayau ( ga ) 2. phileka ( ga ) kile ( sa ) 4. yAre ( ga ) 5. ma ( ka kha ga ) (620 ) 1. so bilalI vayaNa (ga) 2. karahi vuha (ka) karai budda (khaga ) 3. ( ka ) iti ( kha, ga ) 4. burA bolu morayala bolIyA ( ga ) (632) 1. isi tamaMta prArUpo (ka) mathi pUla vaya cAthapatra (kha) (ga) 2. chau jaraNa pAThavo ( ka, kha ) dUta pAiyo ( ga ) 3. sAle kharaja hI yaha mohi pUtu ( ka ) sAle khare muhi hoya bahuta ( kha ) sAlahi hiye khare se pUla ( ga ) maithA putra suiDa TU
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 ( 126 ) mai jANyou muhi bhAyau prahai, esI bAta nicU bhau kahaI / mAnada hoi, esI bAta kahai na koi ||633 viSayavAsi nisuriNa vayaNa paradavanu risAi, hIraNu vayaraNa taha bolai mAi / rUpacaMdurA jilahu pacAri, pAraNa rUpa chali parAu nAri // 63 pradyumna kA kuMDalapura ko prasthAna keMdrapa buddhi karI taMkhINI, sumirI vidyA bahurUpiNI / 1 saMbu kuvaru paradamanu bhayau, pavaNa vegu kuMDalapura gayau // 63 donoM kA Doma kA veSa dhAraNa kara lenA dIThau nayaru duvAre gayaja, Doma rUpa dou jaNa bhayau / 2 3 mayaNa alAvariNa karaNa paThae, sAmakumAra maMjIrA lae // 63 phire bora cohaTheM mahAri, ubhe bhaye jAi sIhavAri / 2 vahu parivAra siu dIThau rAu, tara keMdrapu karaha brahmAu // 63 (633) 1. nIca ( ka ) nIla spoM ( ga ) 2. viSku siMghAsa riNa ( Facea siriza (kha) kima cama suriMga bolai soi ( ga ) ( 634) 1. pavanavega ( ga ) (635) 1. saMyu kuvara paracama bhayo (ka) saMgha kuSAri kubaru hue bhae mUla prati meM 'svAmI' pATha hai / (636) 1- dvAri Aie (ga) 2. kari pAThae ( ka, kha ) kahi yo 3. saMbu kuri ( ga ) (637) sIha kuvAri ( ga ) sIha kuvAri ( ka ) 2. parivara ( m ) ofenzena' ( << )
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 127 ) gIta kavita je Adama taNe, te kaMdrapa gAe saba suNe / pravara gIta saba cItaidharaNI, jAdama rAya kI salahaNa karai // 638 / / jAdama taNau nAu jaba layau, rUpacanda mana visamau bhayau / bahuta gIta ko jANahu sAra, kahA~ hute Ae vaikAra // 636 / / ____ rUpacanda ko apanA paricaya batalAnA dvArikA nayarI kahie ThAu, bhujai narAyaNu jAdamurAu / pATamahAde jahA rukmiNI, rAya sahovari jo tuha taNI // 640 // tuhmi salahaNa bai karaI bahUta, tiNi rANI paThae ita / tumhi utaru tihi kahau jAi, tihi saheTa mi pAe rAI // 641 // vAle volati karahu pamvANu, satu vAcIya pari hoi pavANa / (bhAkha pAli mana dharahu sanehu, dou putrI hami kahu dehu // 642 // (638) 1. prApaNA (ka) 2. pAhi (ka) so citi naki (ga) 3, jAdama rAha sAlAhati pharaha (ga) 1. mUlapratimeM-pAga saNe pATha hai tathA caturya paraNa mahIM hai ? (639) 1. bhAu (kha) surAja (ga) 2. mana bilakhaDa (ka) mani visamaja / (kha ga) mUlaprati meM 'navi bhayaja' pATha hai 3. gAe bahuvAra (ka) kIyA taha sAra (ga) 4. kahA te pAe e bekAra (ga) (640) 1. taha (ga) vasahi (kha) bhUghA tAha nArAyaNa rAu (ga) mUlaprati meM-'naI' pATha hai / (641) 1. guNavaMta (ka) tohi sarAhaNa kAhi bahUta (ga) 2. paThae ye bata (ko paThaye hama vrata (kha) tini nArAhariNa thA paTThayA dUtu (ga) (642) 1. pramANa (ka) paravANu (kha) paravamazu (ga) 2. pavAraNa (ka) para. hANa () satya payaraga te hohi paravANu (ga) 3. bhAgivaMta (ka) bhAmi jAmini (ga) ---.. ... ---- - -.- "- -- -- -- -
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 128) rUpacanda kA una donoM ko pakar3ane kA Adeza denA vastubaMdha--- nisugiNa kopiu kharau thiraau| jANI vaisudara ghIu DhalIu, dhuNi sIsu saravaMga kaMpiu ! pANabha bolata gayau, ehu volate kavaNu jaMpiu / / lai bAhira e nigahahu, sUlI ropahu jAi / jaI jAdau nadi savala, tohi churAvaha prAi // 643 // caupaI gImba gahe taka karahi pukAra, Doma Doma hui rahe apAra / hAtha alAvariNa siMgA lae, hATa cohaTe saba parirahe / / 644 // takhaNa kuvara bhai pukAra, rUpacaMda rA jAraNI saar| haya gaya raha setI palaNAi, charaNa ika mAha pahuMtaMu Ai // 645 // rUpacaMda rA pahuto Ai, sAmakumvAru paradamaNu jahA / eka tAkka sava ekahi sAtha, sAgAlAe alAvaNI hAtha // 646 / / - - - - - - 1643) 1. sadahi manirAu (ga) 2. prati rosa kIe (ga) 3. prANa jIya (ka) pAraNa jIva (kha) puriga bolyo bhrima gayo (ga) 4. leI bAhari nigaghau (ka) bahi leho bahu nigrahala (ga) 5. yahi paDi vana mahi dhariu jaise pAipalAi (ka) (644) 1. prova (ka) gAvata gAhe karahi pukAra (kha) gIta kavita tini kADha vAri (ga) 2. aru gali jAi (ga) 3. bhari gae (pha kha) bhaye vRddhi cauhaTe phirAi (ga) ( 645 ) 1. puravi (ka) puravari (kha) putra guthe iMkAri (ga) 2. rAya jagAI sAra (ka) kaha dInI sAra (ga) 3. ratha pAika (ga) (646) mAI patana tihA (ka) 2. saMba kumara paravamaNa () ma kuvarU paradoza (ga) 3. eka taka nAsari (n) 4. gale malAvaraNa boragA hAthi ga)
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 126) ma . dekhi DAma mana vibhau rAu, nIgharaNa jAti karau kima ghAu / dhaNaka sadhANi vANa java haNe, tahi paha avara mile cauguNe // 647 // pradyumna aura rUpacanda ke madhya yuddha kopAruDha mayaNa tava bhayau, cAu caDAi hAtha kari lyu| agnivANu dIpau mukarAi, jujhata SatrI cale palAi // 648 / / bhAgI sayana gayau bharivAu, bAghiu mAmU gale daI pAu / lai kanyA sabu dalu palagAi, dvArikA nayari pahute pAI // 646 // rUpa rAvalai pahRto tahA, rAu narAyaNa baiTho tahA / rUpacaMdu hari dIThau nayaraNa, hamaI lAbhu kiyau nArAyaH // 650 // rUpacanda ko pakar3a kara zrIkRSNa ke sammukha upasthita karanA tava hasi madasUdanu ima kahai, iha bhANeju tihArau ahai / ihi vidyAvalu pavariSu ghAu, jirie jItiu pitA prAparaNau / / 651 // (645) 1. vilakho (ka) citA (ga) vibhiu (kha) 2. nirapaNa (ga) 3. kiu (ka) ko (ma) 4. ghazuSa bANa le hAthi hiNai (ga) 5. pari adhika pajagaNe giNa (ga) (648) 1. mukalAi (ka kha ga) (646) 1. rUpa { } mAmA (ga) (650) 1. rUpacaMya (ka ga) 2. isa ke bahutu kiyA mahamahancha (ga) (651) 1. yA bhAgajA tuhArA prahai (ga) 2. isa suppatta, kamiriNa sA (ga) noTa-- yaha chApa (ka) prati meM nahIM hai| -
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkRSNa dvArA rUpacanda ko chor3a denA tava hasi mAdhavakIyau pasAu, vAghiu choDiu manadhari bhaau| mayaraddha hasi prAkau bhariu, phuNi rUpiNi paha ghara le calyau // 652 / / rUpacanda aura rukmiNi kA milana bheTI jAi vahiNi pApaNI, bahu taka mohu dharayo rukmiNI / vahu Adara sIjhai jyonAra, amRta bhojana bhae ahAra // 653 // bhAyau vahiNi bhAriNaje bhale, bhayau Semu jai ekata mile / nisuNi bayaNa tava bhayau uchAhu, dInI kanyA bhayau vivAhu 1654 pradyumna evaM zaMbukumAra kA vivAha hare vaMsa tava maMDapa vye, bahuta bhAMti kari toraNa rae / chapanakoTi jAdama mana rale, dou kuvara vivAhaNa cale // 655 // (652) 1. kari manicAu (ga) 2. rupacanda rAja (ga) 3. marAdhA hapti aMko bharadha (ga) 4. kA (ga) (653) 1. bahUtA mohu kara rukamiNI (ga) bahuta sanehu pariu rukamiNI (kha) 2. kojahi jImaNavAra (ka) sAjai javanAra (kha) racI jaDaNAra (ga) (654) 1. bhAI bahiNa bhANeje bhale (ka) mile (kha) pAe pahaNa bhagAi tumha bhale (ga) 2. bhalI sarI jo khomamile (ga) 3. duyo (ga) (655) 1. kA {ga kha) 2. ropiyA (ga) 3. vivAhaNa (ka kha ga) mUlapAtra 'vimAraNA' ga prati meM nimna pATha adhika hai - rUpacanda siva volaha vAriMNa, dora kanyA veba prANi (ga)
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkha bheri bahu paDaha anaMta, mahuvari veNa tUra bAjata / de bhAvari hathalevau bhayau, pANigahanu cauhujaraNa kiyau // 656 // ghara ghara nayarI bhayau uchAhu, duhu kuvara kau bhayau vivAhu / sUrijana jaNa te mana mA ralai, ekai satibhAmA parajalAi // 657 / / rUpacanda ko Aisa bhayau, samadinArAyaNa so ghara gayau / kuMDalapura so rAja karAi, bAhuri kathA dvArikA jAi / / ethaMtari manu dharmaha ralo, jigu vaMduNa kailAsahi caliu / / 658 // chaThA mArga praya mna dvArA jina caityAlayoM kI vandanA karanA vastubaMdha--- tAma ciMtai kuvara prdvnnu| bhau saMsAra samudu parijayanu, dharma diDha cita dijai / kailAsahi sira jiraNavara bhuvaraNa, suddha bhAi pUjjai kijjai / pratIta anAgata varata je dIThe jAi jiriMgada / je nipAe jiraNavara bhuvarA, dhanu dhanu bharahaM nariMda // 656 // . (56) 1. madhurI vINa tAla vAjaMta (ka) 2. koyA (ga) 3. pANagrahA kari bui parasoyA (ma) (657) 1. kA havA (ga) 2. kari katiga prAga bui ghale (ga) (658) isa pakSa meM 6 caraNa haiN| 1. itvaMtari (ka) ethaMtari (kha) yevaMtari (ga) 2. so mana mahi rale (ga) (656) 1. vuttara taraha (ka) samupari (ga) samudapari (kha) 2. jainadharma (kala ga) 3. sikhara (kha) kavilAsaha so sikhari (ga) 4. varzate dhaMde (ka) 5. jeriMga karAe jisa bhavaraNa se saba vaMde prAnaMra (kha) ga prati meM antima 2 pati nimna prakAra hai baliu tAha jaha kama chijai phiri phiri velada jiNa bhuvaNa / vaMdA bhAvana bhAile jima, prAcyA mahi rahahi saha mahohusaravAda / /
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 132 ) caupaI phiri cetAle vaMde mayaraNa, tinhi jyoti dipai jimba rayaNa / pravidhi pUjau nhANu karAi, bAhuni ma e hArikA jAi // 660 // ithaMtari abaru kathaMtaru bhayau, koro pAMDava bhArahu bhayau / tihi karakheta mahAhau bhayau, tihi nemisbara saMjamu lyu||661|| bAhuri mayaNa dvArikA jAi, bhoga vilAsa carita vilasAi / chaharasa pari sIjhai jyonAra, amRta bhojana karai AhAra // 662 // tahA satakhaNA dhola hara avAsa, niya niya sarase bhoga vilAsa / agara caMdana vaha parimala vAsa, sarasa kusama rasa sadA suvAsa // 663 // neminAtha ko kevala jJAna honA kAlugata gayau, phuNira nemi jina kevala bhayau / samavasaraNa taba Ai suriNada, varaNavAsI avara surariMdu // 664 / / chapanakoTi jAdama mana rale, nArAyaNa syo halahala cale / samausaraNa paramesaru jahA, halahala kAnha pahute tahA // 66 // esI rIti (660) 1. varaNa karai (kha) baMDe jANu (ga) 2. tinha kI joti dekhA jiraNabhAva (ga) 3. pUjA (ka kha ga) 1661) 1. timha (ka) tinhi (kha ga) 2. kiyA (ga) (662) 1. chaha ruti vilasada bhoga karAi (ga) 2. sarapta (ga) . (663) 1. dhavana (ka la ga) 2. niya piya sarasahi (kha) norasa parisa (ga) 3. kesara (ga) sahai (ga) 4. sarasa kusamarasa savA suvAsa (ka) mUlapATha-laMbola kusama sara dosa (664) 1. prAsI (ka kha) isI (ga) 2. bhuvaraNavAsI prAyo pariNidu (ga) / (365) 1. sabhI jaravama mile (ga)
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 133) devi yAhiNa kariu vahUta, phuNi mAdhava prAraMbhiu thuti / ajaya kaMdarpa khayaMkara deva, tai sura asura karAe seva // 666 / / jai kamma? duTu khiukaraNa, jaya mahu janama janama jinusrnnu| tuma pasAi hau dUtaru tirau, bhava saMsAri na vAhuDi parau / / 667 / / kari stuti mana mahi bhAi, phuNi nara koThi baiThau jAi / tau jiNavANI muha nIsarai, sura nara sayala jIu mani dhri||668|| dharmAdharma surigau duTha vayaNa, pAgama tAu sUNi u paradavaNu / garaNahara kahu pUchai SaNa sidhi, chapanakoTi jAdama kI ridhi // 666 / / nArAyaNa maraNa kahi pAsu, so mo kahu Apahu nirajAsu / dvArikA nayarI nizcala hoi, so Agamu kahi aAphahu mohi // 670 / / gaNadhara dvArA dvArikA nagarI kA bhaviSya batalAnA | pUchi vAta tau halahala rahai. mana ko sAsau gaNahara kahai / vAraha varisa dvArikA rahahu, phuriNa te chapanakoTi saMgharahu / / 6571 // dvIpAyana te uTha iva jAgi, dvArikA nayarI lAgaI pAgi / mada te chapanakoTi saMgharai, nArAyaNa halahala uvarai / / 672 // (666) 1. dha kahoje kathA bahusa, (ga) 2. prArabhiu dhutta (pha) prAraMbhiDa Sou (kha) purie kesau bhAiravaDa dhutta (ga) 3. mUlapATha bhAbhiu putra 4. karahi tisu seva (ga) (668) 1. kariSada thuti (ka) kariva yuti (kha) karivi pati (ga) 2. manimati (pha kha ga) vUsarA aura tIsarA caraNa ga prati meM nahIM hai| (670) yaha chanda ka prati meM nahIM hai / (672) 1. balibhadra (kha) 2. chapanakoDi samuca saMgharahi (ga)
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ muni prAgamu so meTai kamvaraNu, jaradakumAra hAtha bhAna subhAnu aru sAmikamAru, ATha mahAde saMjamu bhAru // 673!! suNi bAta laja gaNahara pAsa, nihace dvArikA hoi viraNAsu / dIpAyanu tapacaragaha gayau, jaradakumAra vanavAsA layau // 674 / / pradyumna dvArA jina dIkSA lenA dasadisA khahu jAdama bhae, kari saMjamu jiNavara paha ge| dISyA lei kumara paradavaNu, citAbatyu bhayau nArAyaNu / / 675 // / pradya mna dvArA vairAgya lene ke kAraNa ___zrIkRSNa kA dukhita honA vilakha vadanu bhayo nArAyaNu, hA muhi pUta pUta pradavanu / kavaraNa vuddhi upanI to Aju, lehi dvArikA bhujai rAju // 676 / / / rAjadhuraMdhara jeThau pUta, tohi vidyAbala Ahi vahuta / tohi pavariSu jANai surabhavaNa, jiNa tapulei pUta prdvnnu||677|| kAlasaMvara jANai to hiyau, hau raNa mahatai vilakho kiiyu|| tai rUpiriMga harI muhutaNI, phuriga tai suhaDa pacAre gharaNe // 678 / / (673) 1. jarA (ga) 2. hor3a (ga) 3. sambu (ka kha ga) (674) 1. jarAsiMdhu (pha) jarAkumAra vanavAso bhayA (ga) (675) 1. citavanta (ka) citApasya (ga) 2. thayau (ka) 3. mahamahaNa (ka) mahamahaNa (ga) (676) 1. bolai tisa kavaraNa (ka) bolai nArAyaNa (kha) bolaa| mamaharaNa (ga) (677) 1. mata (ka)
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 135 nArAyaNa ke vayaraNa suNei, taM paDi Utaru kaMdrapu dei / kA kau rAjubhoga gharavAru, supinaMtaru jaisau saMsAru // 676 / / kA kau dhana pauriSu balu ghaNau, kA kau vApu kuTaMva kahi taraNau / , ghaDika mA jAi vihaDAi, pAva kSipati ko sakai rahAi / / 680 // rukmiNi kA vilApa karanA nArAyaNa vAri vilakhAi, phuriNa rUpiNi sapattI Ai / karaNa kalApa karai vilalAi, kema pUta mana dharama rahAi // 681 // eka pUta tU moko bhaya u, dhUmaketa tavahI harI layau / - kanakamAla ghara viradhi karata, vAle sukhaha na dekhiu pUta // 682 // phuNi mohi ghara prAyo aAnaMdu, kula udyota jima punyo caMdu / rAja bhogata e kie asesa, ava e bhUmiru rahoge kesa // 683 // (676) 1. takhiNi (ga) 2. kaMtrapa utara dei (ga) 3. kisukA rAja vesa dharavAra (ga) (680) 1. ghaTI eka dhAle (ga) 2. upati khapati ke rahara parAi (ga) gaprati meM prathama dvitIya caraNa nahIM hai| (681) 1. pAhuDi (ka kha) 2. thalata pragami kau sija vujhAi (ga) (682) 1. stanapAna mero mavi kariu, navi ucha gi phavahi maha dhariu (ka) (683) 1. udagho jANu' (ga) 2. lahige (kha ga) ka prati meM nimna prakAra hairupariNa mai taya kA mana kiyA, iva kisa dekhi sahArau hiyau / rAjA eka kolA prasesa, ava e tumira saha kesa // 688|| ka prati meM nimna chanda adhika hai-- puriga iya rUpariNa lAgI kahaNa, jina tava lehi pUta paracamaNa / isI kahi mahatU jara pariu, aba kisa dekhi sahArau hiyau /
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ pradya mna dvArA mAtA ko samajhAnA mAtA taraNau vayagA nimRgoDa, taba pratiutaru kaMdrapu deI / lAvaraNa hA sarIraha sAru, jama rUThe so hoi hai chArU // 684 // avagI mAina kaMdalu karaDa, mAyA mohu mANu pariharai / jina sarIra dukha dharahu bahuta, ko mo mAi kavaraNa tuhi pUtu // 685 / / rahaTamAla jiu yaha jIu phirai, svarga patAla puhami avatarai / pUcca janama ko sanamadhu prAhi, duJjaNA sajjaraNa lei so cAhi // 686 // hama tuma sanmadhu puvaha jammu, sohau AriNa ghaTAu kamma / imba kari manu samabhAvai tAhi, rUpiNi mAi bahuDi ghara jAhi / 667 pradhamna kA jina dIkSA lekara tapasyA karanA ima samujhAi rUpiriNa mAi, phuNi riNAmi pAsa vaiThau jAi / desu kosu parihare asesa, paMcamubIra umAle kesa // 68 teraha viu cAritu carei, daha lakSaNa vihu dharamu karei / / sahai parIsaha vAisa aMga, vAhira bhItara chAyau aMga // 6 // (64) 1. taba paDi kha ga) tau pari (ka) (685) 1. dukha (ka kha ga) mUla pATha duSTa (686) 1. rahhamAla (kha) arahaTamAla (ga) (687) 1. pUraba janami (ga) (688) 1. jiraNa (ka ssa) muni (ga) 2. vAsa (ga) 3. paMca mUThi mA kesa (ka) paMca muhi sira upaDi kesa (kha) paMcama ruTamA sAme keza (ga) (686) 1. viraddhi cAra vatu dhAra (ga) 2. su. saMgu (ga) __.. -- .. - - - -
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ (137 / pradyumna ko phesa zAna evaM nirmANa kI prApti ghAi kammu ko kiu viNAsu, uparaNau kevalu SaNa nirajAsu / / dIThau loyaraNa loyapamANa, jhAyau cittava ucchau jhANu / / 660 // takhaNa pAyau caMda suriMdu vijAhara halahara dharaNiMdu / | nArAyaNa bahu sajaNa logu, surayaraNu acharAyaNu bahu bhogu // 66 // yuraNai suresvara bANI pavara, jaya jaya mohatimiraharasUra / jaya kaMdrapa hau mati nAsu, jAI toDivi ghAliu bhavapAsu / / 662 // | iya thutivi sura vai phuriNa bharaNai, dharaNavai eku cita bhau suNai / 1 muDa kevalI riddha vicitta, racahi khaNatari vaNNa vicitta // 663 / / __ -- -- (690) 1. jo citavaM soghau thA prAmu (ga) (591) 1. vidyAdhara prAyA dhari pAnanyu (ga) 2. nara sura ko taha hara / saMbhoga (ka) 3. maNa (ma) ___ (662) 1. suNai nAri sara (ka) suraNaha suzANo pravaNe prapAra (ma) / 2. karaha mA timira (ka) gai mA mohaNijirA hara hAra (ga) 3. kau kiyo viraNAsa (ka) kAma mani mAsu (ga) 4. jA sujANa toDA bhaSa pAsa (ka) maja bhI vidyA loyA pAsu (ga) (563) 1. ema bhaNivi sura sAmI bharaNA, paNaSAda ekaha nitA suraNA (ka) iva suNi murabai so phugi bharaNA, dhyAya mabai chu iciti suNaDa (ga) 2. pavita, (ga) 3. pANarati (ga)
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 138 ) aMdhakAra kA paricaya ... .. . maisAmIkau kIyau vakhANA, tuma pajuna pAyau niravANa / agaravAla kI merI jAta, pura agaroe muhi uttapAti // 664 / / sughaNu jaNaNI guNavai ura bariu, sAmaharAja gharaha avatariu / eracha nagara basaMte jAni, suriMgau carita mai raciu purANu // 665 // sAvayaloya vasahi pura mAhi, daha lakSaNA te dharma karAi / dasa risa mAnai dutiyA bheja, bhAvahi citahaM jiNesaru deu // 666 // {664) 1. prasAda (ga) 2. prAgarobai (ga) agarovada (kha) nimna chanda maSika hai vihA gAra nagara vaha deza, bhaSiya jIva saMyohi asesa / puriNa tini prA6 phamma paNa kiyo, puraNa pajuga niyavAsaha gayo / hau matihINa vivuddhi prayAgu, maisthAmokana kiyau vastrANu / uchAha mana meM kiyA caritta , paDhamAi uddhAI de so vittu 1700 // paDiya jaraga nama kara jokhi, hama matihINa ma lAbaddha khohi / agaravAla kI merI jAti, nagaroce merI utapati // 701 // pusa caritu mai muNe purANa, upanau bhAu maha kiyo vakhAra / . jai puhami ika cita kiyo, sAI samAvi lipau // 702 // ghaupai baMdha mai kiyau vicitu, bhayiya loka pakSahu de citta / hUM matihIM na ANau keu, grakhara mAta na jANau bhaiu 5703 // . (665) 1. sudhabhu (ga) 2. gahu~ uri gharayo (ga) 3. sAha mairANa (ka) samaharAi kariyA avatarapo (ga) 4. elaci (ka) eyarana () merasa (ga) 5. kariu vakhAraNa (ka) meM koyA pakhAzu (ga) (666) 1. savala loga (kha) saba hI loka (ga) 2. nAyahala te rAI karAi (ga) 3. varisaNa mAhi dutiyA bhekha (ka) dasarA nArAhi dvamA bheu (kha) varzana mAhi nahI tinha bheu (ga) 4. japau vicita (ka) dhyAvahi cisi (tra) pAhi ika mani jinapara deva (ga)
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 136 ) ehu caritu jo vAMcara ko, so nara svarga devatA hoi / 5 2 va dharme khapa so deva, mukati va raMgariMga mAgaI em ||667 || jo phuzi surapai manaha dharibhAu, asubha karma te dUri hi jAi / bora vakhAi mANusu kavara, tahi kahu tUsai deva paradavatu // 668 || aru likhi jo likhiyAvai sAdhu, so sura hoi mahAgurArAdhu / jora paDhAi guNa kiu liu, so nara pAvai kaMcaraNa bhalau || 666|| (667) 1. haluva karpu turie hoi so vareDa (kha) 2. pAvaDa eca (ka) ka prati meM tathA ga prati meM yaha chanda nahIM hai (661 ) ke prati meM ukta chanda ke sthAna para nimna chan haiMpahi gurAhi je cittaha para lihahi lihAvai je mukhi kara / surai sugAva bhabbaha loya, siMha kau putra parApati hoi // 70 kha prati ku phuriNa suraSada manaha pari jAu, jo khAsA mAsu kama | tisa kaha tUsaha sai deu parava "" // 711 // hunara mahaM sAda | ru likhi jora likhAvai suTa, so suru hoI mahAguriya jorU paDhAva guNa kaDa nila, so naha pAvaha saMjamu bhalau // 712 // ehu carituha putra bhaDAra, jo naru paDha tahi paravavaraNa tU si phala veha saMpati putra pravaya jasu hoi / / 713 // haDa buSi hI na jAu bheja, prakhara mAtaha sukhiu nabheu / paMDita jagaha navaca kara joji, horA adhika jina lAva loDi / / 714 // iti pradyumna caritraM samAptaM / zloka saMkhyA 1200 / zubhamastu prati- I hava hogA buddhi na jAgara pheva zrakhita maMtu su munivara bheja paMDita jana vija kara joDi adhika hotu jina lAvaha khoDi ||712 // maha svAmI kA kauyA yakhANu, paMDita jana mati hohu sujANa / kevala upajai guraNa saMtu, murahU bhAvagaDa upaja puntu // 713 // iti paravava upaI samApta // .
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 100 yahu caritu puna bhaMDAru, jo varu paDhi su nara mahasAra / tahi paradama tuhI phaladei, saMpati putra zravaru jasu hoi ||700|| es gray na jANoM kemvu, akSara mAtaha guraNau na bheu / paMDita jagaha namU kara joDi, hogA adhika jaNa lAvaha khoDi / / 701 // // iti paradamaNa carita samAptaH // zubhaM bhavatu | mAMgalyaM dadAtu / zrI vItarAgAyanamaH / saMvat 1605 varSe Asoja vadi 3 maMgalavAre zrI mUlasaMghe likhApitaM zrAcArya zrIlalitakIrti sA0 cAMdA saravaNa sA0 nAthU sA0 dAzA yogyata / zreyostu ||
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ hindI-artha prathama sarga stuti khaNDa (1) zAradA ke binA kavitA karane kI buddhi nahIM ho sakatI usake binA koI svara aura akSara ko bhI nahIM jAna sakatA / sadhAru kavi kahatA hai ki jo sarasvatI ko praNAma karatA hai usI kI buddhi nirmala hotI hai| (2) saba koI 'zAradA zAradA' karate haiM kintu usakA koI pAra nahIM pAtA / jineMdra ke mukha se jo vANI nikalI hai use hI zAradA jAnakara maiM praNAma karatA huuN| (3) sarovara meM pATha paMkhuDi bAla kamala para jisakA nivAsa sthAna hai, jisakA nikAsa kAzmIra se huA hai| isa jisakI savArI hai aura lekhanI jisake hAtha meM hai usa sarasvatI devI ko kavi sadhAru praNAma karatA hai| (4) jo zveta vastra dhAraNa karane vAlI hai tathA padmAsinI hai aura vINAvAdinI hai aisI mahAbuddhimatI sarasvatI mujhe Agama jJAna de / maiM usa dvitIya sarasvatI ko punaH praNAma karatA huuN| (5) hAtha meM daNDa rakhane vAlI payAyatI devI, jyAlAmukhI aura cakezvarI devI tathA ambAvatI aura rohiNI devI ina jina zAsana deviyoM | ko kavi sadhAra praNAma karatA hai| (6) jo jinazAsana ke vighnoM kA haraNa karane vAlA hai, jo hAtha meM lakar3I liye khar3A rahatA hai aura jo saMsArI janoM ke pApoM ko dUra karatA hai aise kSetrapAla ko punaH punaH sAdara namaskAra karatA huuN| (7) caubIsoM tIrthakara duHkhoM ko harane vAle haiM aura caubIsoM hI jarA maraNa se mukta haiN| aise caubIsa jinevaroM ko bhAva sahita namaskAra karatA hU~ sathA jinake prasAda se hI kavitA karatA huuN|
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 142 ) (8) RSabha arjita aura saMbhavanAtha ye prathama tIna tIrthaMkara hue I caudhe abhinandana kahalAye / sumatinAtha pradmaprabha aura supArzvanAtha tathA AThaveM candraprabha utpanna hue / (1) naveM suvidhinAtha aura dazaveM zItalanAtha hue | gyArahaveM OM yAMsanAtha kI jaya hove / yAmupUjya vimalanAtha, anantanAtha, dharmanAtha aura solahaveM zAntinAtha hue / (10) satarahaveM kuMthunAtha, aTha rahaveM arahanAtha, unIsa mallinAtha, bIsaveM munisuvratanAtha ikkIsaveM naminAtha, bAIsaveM neminAtha, teIsaveM pArzvanAtha aura caubIsaveM mahAvIra ye mujhe AzIrvAda deN| (11) sarasa kathA se bahuta rasa upajatA hai| ataH pradyumna kA caritra suno / saMvat 1400 aura usa para gyAraha adhika hone para bhAdava mAsa kI paMcamI, svAti nakSatra tathA zanivAra ke dina yaha racanA kI gayI / (12) jo guraNoM kI khAna haiM, jinakA zarIra zyAma varNa kA hai, jo zivAdevI ke putra haiM, jo cautIsa atizaya sahita haiM, jo kAmadeva ke tIkSNa bANoM kA mAna mardana karane vAle haiM, jo harivaMza ke cintAmaNi haiM, jo tIna loka ke svAmI haiM, jo bhaya ko nAza karane vAle haiM, jo pAMcaveM jJAna kevalajJAna ke prakAza se siddhAnta kA nirupaNa karane vAle haiM, aise pavitra nemIzvara bhagavAna ko bhalI prakAra namaskAra karatA hU~ / (13) pahile paJca parameSThiyoM ko namaskAra kara phira jinendradeva ke caraNoM kI zaraNa jAkara tathA nirbaMndha guru ko bhAva pUrvaka namaskAra kara unake prasAda se kavitA karatA hU~ / dvArikA nagarI kA varNana (14) cAroM ora lavaNasamudra se ghirA huA sudarzana parvata vAlA jammUdvIpa hai| isake dakSiNa dizA meM maratakSetra hai jisake madhya meM soraTha saurASTra deza basA huA hai| (15) usa deza meM jo gAMva base huye haiM ve nagaroM ke sadRza lagate haiM / jo nagara haiM ve deva vimAnoM ke sammAna sundara haiM / una nagaroM meM pratyeka maMdira bala tathA UMce haiM jina para sundara svarNa- phalaza jhalakate haiN|
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 153 ) (13) samudra ke madhya meM dvArikA nagarI hai mAnoM kubera ne hI use banAkara rakhI ho| jisakA bAraha yojana kA vistAra hai aura jisake daravAjoM para svarga- kalaza dikhAI par3ate haiM / (17) caubAroM ke vividha prakAra ke sphaTika maNi ke chajje candramA kI kAnti ke samAna dikhAI dete haiN| bAMke kivAr3a mAnoM marakA maziyoM se ar3e huye hai tathA motiyoM kI baMdanavAra suzobhita ho rahI hai| ( 1 = ) jahAM eka sau udyAna evaM svaccha nivAsa sthAna hai jisake cAroM ora maTha, mandira aura devAlaya haiN| jahAM caurAsI bAjAra (caupaTa haiM jo aneka prakAra se sundara dikhAI dete haiM / (16) jisake cAroM dizA meM khUba gaharA samudra haiM jisakA jala cAroM ora kolA mAratA hai| jahAM karor3apati vyApArI nivAsa karate haiM aisI vaha dvArikA nagarI hai / (20) dharma aura niyama ke mArga ko jAnane vAlI jisameM 18 prakAra kI jAtiyAM rahatI haiM, jisameM brAhANa, kSatriya, evaM vaizya dInoM varNoM ke loga rahate haiM, jahAM zUdra bhI rahate haiM tathA jahAM chattIsoM kula ke loga sukha pUrvaka nivAsa karate haiM usa nagarI kA svAmI (rAjA) yAdavarAja hai / 1 (21) jisake dala bala aura sAdhanoM kI koI gaNanA nahIM hai / jaba vaha garjanA karatA hai to pRthvI kAMpane lagatI hai / vaha tIna khaNDa kA cakravartI rAjA zatruoM ke dala ko pUrNa rUpa se naSTa karane vAlA hai| (22) aura unakA balabhadra sagA bhAI hai / unake samAna puruSArthI virale hI dIkha par3ate haiN| aise chappana karor3a yAdavoM ke sAtha jo kisI se roke nahIM jA sakate the ve eka parivAra kI taraha rAjya karate the / (23) eka dina zrIkRSNa pUrI sabhA ke sAtha baiThe huye the caturaMgiNI senA ke kAraNa jahAM khAlI sthAna nahIM sUjha rahA thaa| agara yadi sugandhita padArthoM kI gaMdha jahAM cAroM ora phaila rahI thii| sone ke daNDa vAle cAmara (saMbara) zira para ila rahe the / ', bAje I (24) jahAM pAMca prakAra ke ( sitAra, tAla, bhAMka, nagAr3A tathA turahI) khUba baja rahe the / aneka prakAra kI suMdara pAyala pahane huye bhAva bharatI huI nRtya karane vAlI tAca, vinoda evaM kalA kA anusaraNa karatI I ghara rahI thI /
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 144 ) nArada RSi kA Agamana (25) inane meM hAtha meM kamaMDala liye hue muDe huye sira para coTI dhAraNa karane vAle, vimAna para car3he huye prasanna mana rAjarSi nArada vahAM jA phuNce| (26 zrIkRSNa ne unako namaskAra karake baiThane ke liye svarNa siMhAsana diyaa| ekAnta pAkara nArAyaNa ne unase pUchA ki ApakA Agamana kahAMse huaa| (27) hama aAkAza meM ur3ate huye martyaloka ke jina mandiroM kI vandanA karane gaye the| dvArikA dIkhane para yaha vicAra utpanna huyA ki yAdavarAya se hI bheMTa karate cleN| (ka) taba nArAyaNa ne vinaya ke sAtha kahA ki acchA huA ki Apa yahAM padhAre / he mArada RSi ? Apane hamAre Upara kRpA kI / Aja yaha sthAna pavitra ho gyaa| (26) bacanoM ko sunakara nArada Rghi mana hI mana hamane lage tathA unane satyabhAraH kI bAlabArtA pachI / nArada jI AzIrvAda dekara khar3e ho gaye aura phira raNavAsa meM cale gye| (30) jahAM satyabhAmA zrRMgAra kara rahI thI tathA AMkhoM meM kAjala lagA rahI thii| candramA ke samAna lalATa para jaba vaha tilaka lagA rahI thI usI samaya nArada RSi vahAM phuNce| (31) hAtha meM kamaNDala liye huye RSi rUpa aura kalA ko dekhate phirate the| ve satyabhAmA ke pIche jAkara khar3e ho gaye aura satyabhAga kA darpaNa meM rUpa dekhaa| (32) satyabhAmA ne jaba RSi kA vikRta rUpa dekhA to mana meM bAhata vismita huI / usa maMda-buddhi ne kutarka kiyA ki yahAM para koI mAra DAlane vAlA pizAca aa gayA hai| nArada kA krodhita hokara prasthAna (33) bar3I dera taka RSi khar3e rhe| satyabhAmA ne na to donoM hAtha jor3e aura na unase baiThane ke liye hI kahA / taba nArada RSi ko krodha utpanna ho gayA aura ve use sahana nahIM kara sake / tatra nAradajI phaTakArate huye pApisa cale gye|
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ (34) binA hI bAjA ke jo nAcane lagatA hai yadi usako bAjA mila jAve to phira kahanA hI kyA ? eka to zRgAla aura phira use SicchU khA jAya ? eka to nArada aura phira yaha krodhita hokara calade / (35) nArada RSi krodhita hokara usI kSaNa ghakha par3e tathA parvata ke zikhara para jAkara baiTha gye| yahAM baiThe huye mana meM socane lage ki satyabhAmA kA kisa prakAra se mAna bhaMga ho ? (36) jaba nArada muni ye vicAra karane lage to unakI krodhAgni prajvalita ho rahI thii| maiM satyabhAmA kA abhimAna kaise khaNDita phalaM ? thA to kisI se isako bhayabhIta karAU athavA isako zilA ke nIce dAba kara choDa dU' lekina isase to zrIkRSNa ko duHkha hogA / anta meM yaha vicAra kiyA ki jo isase bhI sundara strI ho usakA zrIkRSNa ke sAtha vivAha karA diyA jaave| (37) taba ve gAMva gAMva meM phire aura ghuma ghUma kara deza ke saba nagara dekha DAle 1 eka sA dama jo vidhAyaroM kI nagArayA thI unako nAradajI ne kSaNa bhara meM hI dekha DAlA / nArada kA kuNDalapurI meM Agamana (28 dezoM meM dhUmate huye mana meM socane lage ki abhI taka koI rupavatI kumArI divAI nahIM dii| phira nArada RSi vahAM Ae jahAM vidyAdhara 1 kI nagarI kuNDalapurI thii| (3) usa nagarI kA rAjA bhISmarAja thA jo dharma aura nIti ko khUba jAnatA thA / jisake aneka lakSaNoM se yukta rupavAna putra evaM putrI thii| (40) praSTi phailAkara muni kahane lage ki isa kumArI ke yadi koI / yogya para ho aura vidhAnA kI kRpA se saMyoga mila jAye to isakA nArAyaNa se sambandha ho sakatA hai arthAt isake liye nArAyaNa hI yogya hai| (41) isa prakAra mana meM vicAra karate hue nArada RSi AzIrvAda hephara raNavAsa meM gae / usI taNa unako surasudarI aura kumArI kRtrimaNI dikhAI pdd'ii|
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 546 ) nArada se rukmiNI kA sAkSAtkAra '' . (42) vaha atyanta rUpavatI tathA aneka lakSaNoM se yukta thii| candramA ke samAna mukha vAlI vaha aisI lagatI thI mAnoM candramA hI udaya ho rahA ho / iMsa ke samAna cAla bhI jama dUsaroM ke mana ko labhAne vAlI thI / usake samAna koI dUsarI strI nahIM thii| (43) jaba nArada ko prAtA huA dekhA to surasudarI ne unheM 1 namaskAra kiyA / rucimaNI ko dekhakara ve bole ki nArAyaNa kI paTTarAnI bno| (44) bhISma kI bahina surasundarI ne kahA ki rukmiNI zizupAla ko de dI gayI hai. isa mundara nagarI meM bahuta utsava ho rahe haiM, lagna rakha dI gayI hai aura vitrAi nizcita ho cukA hai| (45) surasundarI ne satyamAna se kahA ki aba Apake liye aisA kahane kA koI asara nahIM hai / jo zatra-rAjAoM ke mAna ko bhaMga karane ke liye kAla ke samAna hai aisA zizupAla saba kuTumbiyoM ke sAtha A pahu~cA hai| (46) usake bacanoM ko sunakara nArada RSi kahane lage ki tIna kharaDa kA jo cakravatti hai tathA chappana karoDa yAdavoM kA jo svAmI hai aise ko chor3akara dUsare ke sAtha vivAha karogI ? (57) pUrva likhe hue ko koI nahIM meTa sakatA jisake sAtha likhA hogA usI ke sAtha vivAha hogA / apanI bAta ko choDa do, nArAyaNa hI / rukmiNI ko nyaahegaa| (4) taba surasundarI mana meM prasanna huI ki muni ne jo bAta kahI thI , pahI mila rahI hai| nAradajI ! suno aura satyabhAva se kaho / yaha yukti batAo jisase vivAha ho jAya / (E) nArada Rpi ne kahA ki tuma aisA karanA ki pUjA ke nimitta / maMdira meM cale jAnA / naMdanadhana ko saMketa-sthala banAnA, vahIM para maiM tumase (zrIkRSNa) ko lAkara seMda karAUMgA | (50) taba devAMganA sataza sacimaNI ne kahA ki kRSNa murArI ko kauna pahicAnegA taba suvijJa nArada RSi ne kahA ki maiM tumheM cinha batalAtA huuN|
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 147 ) (51) jo zaMkha cakra aura gadA dhAraNa karatA hai tathA balibhadra jisakA bhAI hai| apane vANa se jo sAta tAla vRkSa ko zradhatA hai, nArada ne kahA nahI nArAyaNa hai / (52) ( nAradajI ne) sundara ratnoM se aura kahA ki jo use apane komala hAthoM se paripUrNa nArAyaNa hai / jar3I huI vana kI aMgUThI dI cakanAcUra kara de bar3I guNoM se nArada kA zrIkRSNa ke pAsa punaH Agamana (53) isa prakAra bAta nizcita karake rukmiNI kA citrapaTa likhanA kara use apane sAtha lekara aura vimAna meM car3ha kara nArada RSi vahAM Ae jahAM nArAyaNa sabhA meM baiThe huye ye / (54) mahArAja bAra bAra citra paTa dikhAne lage usase (zrIkRSNa) kA mana vyAkula ho gyaa| unakA zarIra kAmabANa se ghAyala ho gayA aura ve bahuta vila ho gaye 1 (55) kyA yaha koI apsarA hai athavA vanadevI hai / athavA koI mohinI tilottamA hai / kyA yaha sundara rUpa vAlI vidyAdharI hai| isa strI kA yaha rUpa kisake samAna hai / (56) nArada RSi ne satyabhAva se kahA ki kuNDalapura nAmaka eka nagara hai| usake rAjA bhISma se maiM tatkAla milA aura usI kI yaha kanyA rumiNo hai / (57) usako maiMne Apake liye mAMga liyA hai / jAkara ke vivAha karalo dera mata kro| kAmadeva kA maMdira saMketa-sthala hai usI sthAna para zAkara bheMTa karAUMgA ! zrIkRSNa aura haladhara kA kuNDalapura ke liye prasthAna (18) taba zrIkRSNa bahuta saMtuSTa huye / mana meM ha~sa kara Ananda manAne lage / ratha ko sajavA kara evaM sArathI ko biThAkara apane sAthI (bhAI) laghara ko bulA liyA /
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ (148) (56) taye sArathI ne kSaNa bhara meM ratha ko sajAyA tathA vAyu ke vega ke samAna kuNDalapura pahu~ca gyaa| jahAM vana meM mandira thA vahIM para kRSNA evaM ilaghara phuNce| (10) Apasa meM salAha kI / jarA bhI dera nahIM lagAyI / dUta ke dvArA samAcAra bheja diye / usa ne jAkara saba bAta kaha dI ki naMdanavana meM zrIkRSNa zrA gae haiN| (61) vacanoM ko sunakara rukmiNI haMsI / motI evaM mANika Adi se thAla bharA, bahuta sI sakhI saheliyoM ko sAtha lekara pUjA ke nimitta mandira meM calI gii| zrIkRSNa aura rukmiNI ko prathama milana (62) rukmiNI ne yahAM jAkara zrIkRSNa se bheMTa kI aura satyabhASa se kahA ki he yadurAja meraM vacanoM kI ora dhyAna dekara sAta tAla vRttoM ko kAraNoM se bIdhiye / (63) taba zrI kRSNa ne baja mUdar3I ko lekara hAtha se masala DAlA | mUdahI phUTa kara cUna ho gaI mAnoM garaiTa ke nIce cAMvaloM ke kaNa pisa gaye ho| (64) taba nArAyaNa ne dhanupa liyA aura haladhara ne zrAkara aMgUThA davAyA / dabAne se sAtoM sUdhe ho gaye aura bANoM ne sAto hI tAla vRkSoM ko bIMdha diyaa| (65) taba rukmiNI ke mana meM sneha utpanna ho gayA aura usane / mana meM jAna liyA ki yahI nArAyaNa haiN| unhoMne ratha para rukmiNI ko| caDhAkara pukArA aura saba bAta bhISma rAja ko jJAta karA dii| ranapAla dvArA rukmiNI-haraNa kI sUcanA (63) taba vanapAla ne Akara kahA ki pIche koI garSa mata karanA ki ruvimaNI ko curAkara le gaye / jisameM zakti ho vaha zrAkara chuDAle / (67) rukmiNo ko ratha para baDA liyA tathA umane (zrIkRSNA) pAMcajanya zaMkha ko bjaayaa| zaMkha ke zabda ko sunakara sArA devaloka zaMkita ho gayA tathA mahimaMDala thara thara kAMpane lgaa| mahilAoM ne jAkara yaha pukAra kI ki he pRthvIpati suniye-- deva mandira meM khar3I huI rukmiNI ko zrIkRSNa hara le gye|
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 146 ) (65) taba bhImarAva mana meM kupita hue tathA sthAna sthAna para nagAr3A bajane lagA / ghor3oM para kAThI kaso, hAthiyoM ko ravAnA karo tathA kAla | rUpa hokara saba car3hAI kro| (66) jaba rAjA zizurAla ko patA calA ki rukmiNI corI calI gayI hai taba bar3e gusse meM Akara usa ne kahA ki zIghra hI saba ghor3oM para jIna phasI jaave| 7) rathoM ko sajAzrI, hAbhiyoM ko taiyAra kro| sabhI subhaTa taiyAra hokara zrAja raNa meM bhir3a pdd'o| saba sAmaMta apane hAthoM meM talavAra le le tathA dhanuSadhArI dhanuSa kI TaMkAra kreN| (71) zizupAla evaM bhISmarAtra donoM ke dala kI senA ke kAraNa | sthAna (mArga) nahIM dIkhatA thA / ghor3oM ke khuroM se itanI dhUla uchalI ki mAnoM bhAdoM ke megha ma~DarA rahe ho / (72) dulate huye rAja-cinha caMbara esa mAlUma hote the mAno sainika hAtha meM bhAga lekara praviSTa ho rahe ho| atharA Dhulane hupa rAja-cinha baiMbara aise mAluma hote the mAnoM agni meM kamala sthita rahe ho / cAroM prakAra ko senA ikaTThI hokara pAyu-vaiga ke samAna raNabhUmi meM A phuNcii| . (73) aparimita dala zrAtA hucA dikhAI diyA / dhUla ur3I jisase sUrya candramA chipa gye| Azcarya ke sAtha dara kara rukmiNI kahane lagI ki he mahAmahimna ! raNa meM kaise jItoge? __ (74) he rukmiNI ? dhairya rakho, kAyara mata bno| tumako maiM Aja apanA puruSArtha dikhalAUgA / zizupAla ko yuddha meM Aja samApta kara dUMgA aura bhISmarAva ko bAMdha karake le AUMgA / (55) bAta kahata huce hI senA A pahu~cI / zizupAla krodhita hokara bolA, he saradAra logo, apane hAthoM meM talavAra le lo| aAja muThabheDa hogI, / kahI gvAlA bhAga na jAve / (76) zizupAla aura zrIkRSNa kI isa prakAra meMTa huI jaise agni meM bhI par3A ho / hAtha meM dhanuSavANa saMbhAla liyA / aba saMgrAma meM patA par3egA / apane mana meM pahile ke vacanoM ko yAda kro| tumane corI se rukmiNI hI kara liyA yahI tumane upAya kiyA / aba tuma mila gaye ho; kahAM jAoge 1 praba mAra kara hI rhuuNgaa|
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ ! 150 (3) jaba duSTa ne duSTatApUrNa vacana kahe to zrIkRSNa ko krodha A gayA aura zrIkRSNa ne zizupAla ko mArane ke liye hAtha meM dhanuSa uAyA / zrIkRSNa aura zizumAla ke adhya yuddha (4) hakAla aura lalakAra kara paraspara donoM bIra bhir3a gaya aura khUba bANa barasane lage mAnoM varSA ho rahI ho / taba balibhadra ne ila nAmaka Ayudha liyA aura ratha ko cUrNa kara hAthI para prahAra kiyaa| (76) zizupAla ne hAya meM dhanupa liyA aura eka sAtha pacAsa bANa choDe / taba nArAyaNa ne sau bANoM se unakA saMhAra kiyA to zizupAla ne cho sau SANoM se prahAra kiyaa| (80) nArAyaNa ne cAra sau bANoM se uma para prahAra kiyA to usane ATha sau bANoM se usa para cAra kiyaa| phira nArAyaNa ne solaha sau bANa dhanupa para rakha kara calAye to usane battIsa sau bANoM se dhAvA kiyA jisake kAraNa koI sthAna nahIM sUjha rahA thA / (81) isa prakAra donoM zaktizAlI vIra khaI huye eka dUsare para dUne dUne bANoM se AkramaNa karate rahe / yuddha baDhatA hI gayA baMda nahIM huaA tathA / bArgoM se pRthvI AcchAdita ho gyii| zrIkRSNa dvArA zizupAla kA vadha (2) tava nArAyaNa ne socA ki dhanuSa bANa kA avasara nahIM hai|| taba hAtha meM cakra lekara use ghumAyA jisase kSaNa bhara meM hI zizupAla kA | sira kaTa gyaa| (3) zizupAla ko marA huA jAnakara bhIma rAja udAsa ho gyaa| raNa meM bhayakara mAra sahI nahIM jA sakI iliye caturaMgiraNI senA vahA~ / se bhAgane lgii| (4) tava rukmiNI ne satyabhAra se kahA ki rUpacanda aura bhISmarAma kI rakSA kro| mana meM baira chor3akara inase saMdhi karo tathA kuNDalapura nagara ko vApisa clo| (5) taba nArAyaNa ne kRpA karake baMdhe hue bhISmarAva ko choDa diyA / / rUpacanda se gale mile aura phira apane nagara ko prasthAna kiyA /
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 15.1 ) zrIkRSNa aura rukmiNI kA vana meM vivAha (6) jaba mur3akara haladhara aura kRSNa cale to vana meM eka maMDapa ko dekhaa| jahAM azoka vRkSa kI chAyA thI vahAM ve tInoM pahu~ce / ( 53 ) taba unake mana meM bar3I khuzI huI | Aja lagna hai isaliye vivAha kara leM / bhramara kI dhvani hI mAnoM maMgalAcAra ho rahA hai tathA to mAnoM veda pATha kara rahe haiM / (ka) bAMsoM kA maMDapa banAyA tathA bhA~gara dekara hathalevA kiyA / pANigrahaNa karake rukmiNI ko parakha liyA aura usake pazcAta kRSNamurArI apane ghara ravAnA ho gaye / zrIkRSNa kA rukmiNI ke sAtha dvArikA Agamana ( 6 ) jaba nArAyaNa vApisa pahu~ce tatra upana koTi yAccoM ne milakara utsava kiyA / ghara ghara meM guDiyoM ko uchAlA gayA tathA toraNa evaM baMdanavAra bAMdhI gayI / (60) rukmiNI evaM zrIkRSNa haMsate huye nagara meM praviSTa hue / sthAna sthAna para bahuta se loga khar3e the aura ve donoM apane mahala meM jA pahu~ce / (61) bhoga vilAma karate huye kaI dina bIta gae / satyabhAmA kI ciMtA choTa dii| sauta ke dukha ke kAraNa vaha atyanta DAi se bharI huI apane nitya ati ke sukha ko bhI dukha rUpa samajhatI thI / satyabhAmA ke dUta kA nivedana (62) satyabhAmA ne eka dUta ko usa naddala meM bhejA jahAM balibhadrakumAra TheM huye the| zIza jhukAkara usane nivedana kiyA ki he deva ! mujhe satyabhAmA ne bhejA hai| (63) dUta ne mahala meM hAtha jor3akara kahA ki satyabhAmA ne kahA ki vicAra kara kaho ki mujhase kaunasA aparAdha huA hai jo ki kRSNamurArI merI bAta bhI nahIM pUchate /
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ (152 ) (64: vacanoM ko sunakara haladhara vahAM gaye jahAM nArAyaNa baiThe huye the| iMsa karake unhoMne atyanta vanaya pUrvaka kahA ki tumako satyabhAmA kI sa~bhAla - bhI karanI caahiye| (65) naba nArAyaNa ne aisA kiyA ki rukmiNI kA jhUThA ugAla gAMTha meM bAMdhA kara vahAM pahuMce jahAM satyabhAmA kA mandira (mahala) thaa| (66) satyabhAmA ne netroM se zrIkRSNa ko dekhA aura rudana karatI huii| bolI tathA atyanta IpI se bhare hue vacana kahe ki he ki he svAmI ! mujhe krisa aparAdha ke kAraNa apane choDa diyA hai| (5) taya haMsakara kRSNamurArI bole tathA madhura zabdoM se use / samajhAyA | bhimA kapaTa nidA meM so page aura gAMDa ko jhalAkara khATa / ke nIce laTakA dii| (85) jaba gaTharI ko mulate hue dekhA to satyabhAmA uThI aura use kholA | gaharI se bahuta hI sugaMdhita mahaka uTha rahI thii| taya sugaMdhita vastu / kA dekhakara usane apane zarIra para lgaalii| (EE) jaba zrIkRSNA ne use aMga para malate dekhA to ve jage aura haMsakara kahane lage yaha no rukmiNI kA ugAla hai / tuma apane saba jhaMjhaTo / ko gayA smjho| mutyabhAmA kA rukmiNI se milAne kA prastAva (108) satyabhAmA satyabhAva se bolI ki mujha se rukmiNI ko lApara milAyo / taba haMsakara zrIkRSNA murArI ne kahA ki vana meM usase tumhArI bheMTa kraauuNgaa| (101) nArAyaNa uThakara mahala meM gaye aura rukmiNI ke pAsa baiTha gaye / aura kahane lage ki vana meM bahuta sI phula vADiyAM hai| calo Aja yahA~ / jImaNa kreN| (102) nArAyaNa ne rukmiNI kA jaisA rUpa banA liyA aura pAlakI para caDhakara bagIcI meM gaye / jahAM bAvar3I ke pAsa azoka vRkSa thA vahIM rukmiNI ko utAra diyaa|
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 153 ) (103) zveta yastra, ulnala AbhUSaNa tathA hAthoM meM karoM se suzobhita rukmiNI ko devI kA rUpa banAkara zrAle (sApha) meM baiThA diyA / vaha cupacApa ___ vahAM baiTha gaI aura jApa japane sagI ! zrIkRSNa bahAnAle mo : satyamAmA aura rukmiNI kA milana (104) phira satyabhAmA ko jAkara bhejA aura kahA maiM rukmiNI ko vahIM bulavA lUgA / tuma bAbar3I ke pAsa jAkara khar3I raho jisase tumheM rukmiNI se bheda karA duuNgaa| (105) satyabhAmA bahuta sI sakhI sahelayoM ko sAtha lekara vATikA meM gayI jahAM bAvar3I thii| taba apanI AMkhoM se use dekhakara socA ki kyA yaha koI vanadevI baiThI hai| (106) dUdha aura candramA ke samAna zveta koI jala se hI nikalakara AI ho aisI usa devI ke usane paira chue aura bolI-he svAminI ! mujha para kRpA karo, jisase mujhe zrIkRSNa mAnane lgeN| (107) phira vaha devI ko manAne lagI jisase ki rukmiNI pati prema se baMcita ho jAve / isa taraha aneka prakAra se vaha apanI bAta prakaTa karane lagI, usI samaya hari usake sammukha Akara iMsane lge| (108) satyabhAmA tumheM kyA vAya laga gaI hai ? (tuma pAgala ho gaI ho kyA) bAra bAra kyoM paira laga rahI ho / itanI adhika bhakti kyoM kara rahI / ho? yaha Ale meM (ta.ka, meM rukmiNI hI to baiThI hai| (186) satyabhAmA usI samaya kahane lagI maiMne isake paira chU liye to kyA huA / tuma bahuta kucAla karate rahate ho, yaha rukmiNI merI bahina hI to hai| 1. (110) tuma to rAta dina aise hI kucAla kiyA karate ho ThIka hI hai gvAlavaMza kA sva-gapa kaise jA sakatA hai| phira satyabhAmA ne rukmiNI se kahA...calo bahina ghara cleN| (111) yAna (ratha) meM baiTha kara ve mahala meM calI gaI / saba sukha bhogane lage aura palAsa karane lage / jaya rAjakAja karate kucha dina nikale gaye taba donoM rA.iyAM garbhavatI huii|
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 154 / . . . . (112/ taba satyabhAmA ne eka bAta kahI ki jisake pahila putra utpanna hogA yaha jisake pIche putra utpanna hogA use irA degii| tathA yaha usake putra ke vivAha ke samaya sira ke keza bhI muDavA degii| (113) balibhadra Akara satyabhAmA aura rukmiNI ke lAganA (sAkSI) bana gaye / donoM ne unase kaha diyA tuma hamArA pakSa mata karanA / jo bhI hAra jAve usa hI ke sira Akara mUDa denaa| (114) idhara kauravoM me dUta bhejA baha nArAyaNa ke pAsa phuNc|| . ] usane kahA ki Apake jo bar3A putra utpanna ho usake janma kI sUcanA dUta ke / hAya bhijavA denaa| satyabhAmA aura rukmiNI ko putra ratna kI prApti (115) isa prakAra bahuta dina bItane para donoM hai| rAniyoM ke mutra utpanna hue / donoM hI gharAM meM isa prakAra lakSaNavAna evaM kalA saMyukta putra hue| (116) satyabhAmA kA (dUta) badhAtrA lekara gayA aura vaha jAkara sira kI ora khar3A ho gayA / rukmiNI kA badhAvA lekara jAne vAlA dUta pairoM kI ora jAkara baiTha gyaa| (117) nArAyaNa jage aura baiThe huye / usa samaya rukmiNI ke dUta ne badhAI dii| dUta haMsatA huA hAtha jor3a kara bolA-rukmiNI ke ghara putra utpanna huA hai| (118) dUsare dUta ne bhI badhAI do aura nArAyaNa se nivedana kiyA ! ki he svAmin ! mujhe tumhAre pAsa yaha sUcanA dene ke liye ki satyabhAmA ke putra utpanna huA hai, bhejA hai| (116) tatra zrIkRSNa ne haladhara ko bulAyA aura jo bAta huI thI vaha unase baiThAkara kaha dI / jhUTha bolakara kaise TAlA jA sakatA hai / pradya mna ho / bar3A putra hai| (120) donoM rAniyoM ke putra utpanna huye / imase ghara para badhAyA gAye jAne lage / sabhI maMgalA mAra gAne lage aura brAhmaNa veda maMtroM kA uccAraNa karane lge| (11) bherI evaM turahi khUba bajane lage / mahuvara evaM zaMkha ke lagAtAra zabda hone lage / ghara ghara meM kezara athavA rolI ke cinha lagAye gaye tathA striyAM apane 2 gharoM meM maMgala gIta gAne lagI /
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ (165 ) dhUmaketu dvArA pradyumna kA haraNa (122) chaThI rAtri kA jAgaraNa karate samaya dhUmaketu vahIM A phuNcaa| jaba kSaNa bhara meM usakA vimAna Thahara gayA taba dhUmaketu mana meM socane lgaa| (193} vimAna se utara karake pradyumna ko dekhaa| yakSa kahane lagA ki yaha kauna kSatriya hai / usI samaya apanA pUrva janma kA baira yAda karake usane kahA ki isI ne merI strI ko harA thaa| (124) prachanna rUpa se usane pradyumna ko isa taraha uThA liyA jisase nagara meM kisI ko patA hI na lgaa| vimAna meM rakhakara baha vahIM calA gayA jahAM vana meM zilA rakhI thii| (125) dhUmaketu ne taba kaI vicAra kiye ki kyA karU / kyA ise samudra meM DAlakara zIva hI mAra DAlU? itane meM hI usane eka 52 hAtha lambI zilA dekhI aura yogA ki ise isAnIce rakha dU jisase ye duHkha mAphara mara jAve / (126) pahile kiye hue ko koI nahIM meTa sakatA / pradyumna apane kamoM ko bhoga rahA hai / usako zilA ke nIce dabAkara baha ghara calA gyaa| taba kmiNI jahAM so rahI thI vahAM jgii| 127) chaThI rAtri ko pradyumna hara liyA gayA / taba rukmiNI ko tIna vedanA huii| are pahiredAra tuma zIghra jAgo aura isa taraha khUba jora se kAro ki nArAyaNa evaM haladhara suna leM / satyabhAmA ko bar3I khuzI huI aura sine khUba zora mcaayaa| jisakA putra rAtri ko hara liyA gayA thA vaha kmiNI vilApa karane lgii| / (128) nagara meM sUcanA ho gaI ! yadurAja sote hue jAga utthe| apana koTi yAdava pukArate hue dekhane cale to bhI usakA (pradyumna) kahIM hI nahIM claa| * / vidyAdhara yamasaMvara kA bhramaNa ke lie prasthAna (126) metrakUTa nAmaka eka sthAna thA jahAM yamasaMbara rAjA nivAsa yA / jisake pAsa bAraha sI vidhAyeM thii| tathA jisakI kaMcanamAlA strI thii|
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ (138) usakA mana. vana krIDA ko huA tathA vimAna para pAkara apanI strI sahita gayA / ve usa bana ke madhya pahu~ce jahAM vIra prazamna zilA ke nIce dabA huA thaa| (131) vana ke madhya meM rakhI huI pUrI bApana hAtha UMcI (laMbI) zilA ko dekhI / vaha kSaNa meM UcI tathA kara meM nIcI hI thI nihaniyAja ko utara kara dekhane lgaa| __ yamasaMbara ko pradya mna kI prApti (162) rAjA ne vidyA ke bala se zilA ko uThAyA ! aura anchI taraha dekhaa| jisake zarIra para battIsa lakSaNa the tathA jo sundara thA aise kAmadeva ko yamasaMbara ne dekhaa| (133) kumAra ko uThAkara goda meM liyA tathA lauTa kara rAjA vimAna meM gyaa| kacanamAlA ko paTTAnI pada dekara use sauMpa diyA / (13.} atyanta rUpavAna aura anekoM lakSaNa vAle kumAra ko kaMcanamAlA ne le liyaa| usake samAna rUpa vAlA anya koI dikhAI nahIM detA thaa| yaha rAjA kA dharmaputra ho gyaa| (135) ve vimAna meM car3hakara vAyu-vega ke samAna zIghra hI (nagara meM) pahu~ca gaye / nagara meM sabhI utsaba manAne lage ki kacanamAlA ke pradyumna huA hai| (136) atyanta rUpavAna, guNavAna evaM lakSaNavAna praNamna sabhI ko niya thaa| vaha dvitIyA ke candramA ke samAna bar3hane lagA aura isa saraha 15 varSa kA ho gayA ! pradyumna dvArA vidyAdhyayana (167) phira vaha paDhane ke liye upAdhyAya ke pAsa gayA tathA usane / likhapar3hakara saba jJAna prApta kara liyA / lA chanda payaM tarka zAstra bahuta pdd'e| tathA rAjA bharata ke nATyazAstra kA bhI pUrNa jJAna prApta kara liyA / / 913) dhanuSa evaM bAya-vidyA tathA siMha ke sAtha yuddha karanA bhI jAna liyaa| lar3anA, bhivatA, nikalanA tathA praveza karane kA saba jJAna prazna kumAra ko ho gyaa|
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 157 ) (136) pradyumna aisA vIra bana gayA jisake samAna bhaura koI jAnakAra nahIM thA / isa prakAra bai yamasaMbara ke para bar3ha rahA hai| aba yaha kathA dvArikA jA rahI hai / (aba dvArikA kA varNana padiye) dvitIya sarga putra viyoga meM rukmiNI kI dazA (148) idhara dvArikA meM rukmiNI karuNa vilApa kara rahI thii| putra saMtApa se usakA hadaya vyAkula ho rahA thA / vaha pratidina kRSa hotI gayI evaM udAsIna rahane lgii| vidhAtA ne use aisI dukhI kyoM banAyo / (141) kabhI vaha saMtapta hotI thI to kabhI vaha jora se rotI thii| usane gAnoM meM zAM sabhI bakate / pUrva janma meM maiMne kaunasA pApa kiyA thA / aba maiM kise dekhakara apane hRdaya ko samhAlU ? (542) kyA maiMne kisI puruSa ko strI se alaga kiyA thA ! athavA kisI vana meM maiMne Aga lagAyI thI ? kyA maiMne kisI kA namaka, tela aura bhI curA liyA thA? yaha putra saMtApa mujhe kisa kAraNa se milA hai ? (143) isa prakAra jama raha rukmiNI santApa kara rahI thI usa samaya nArAyaNa evaM balibhadra vahAM Akara baiThe aura kahane lage-he mundari 1 mana meM dukhI na ho | hama binA jAne kyA kara sakate haiM ? 1144) svarga aura pAtAla meM se koI bhI yadi hameM prayamna kA patA vattAda to vaha hamase manacAhI vastu prApta kara sakatA hai / sampUrNa zakti lagAkara use le jAne vAle ko mAra DAleMge tathA use zmasAna meM se godha utthaaveNg| (145.) jaba ve isa taraha usako samajhAte rahe to vaha apane mana ke kheva ko bhUla gayI / isa prakAra dukhita hota hue kitane hI varSa vyatIta ho gaye taba nArada RSi dvArikA meM Aye /
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ (158) rukmiNI ke pAsa nArada kA Agamana . .. (146) jisakA sira muDA huA hai tathA coTI ur3a rahI hai, hAtha meM kamaMDalu liye rAjarSi nArada vahAM Aye jahAM dukhita hokara rukmiNI baiThI huI thii| (155) jaba nArada ko AMkhoM se dekhA to vyAkula rukmiNI unase kahane lagI he svAmI ! mere prazca mana nAmaka putra huA thA patA nahIM use kauna hara le gayA ? (148) hAtha jor3akara sakmiNI bolI ki he svAmI tumhAre pramAda se / to mere aisA (putra) huA thaa| kintu peTa kA dAha dekara putra calA gayA usakI talAza kIjiye / (146) nArada ne taba haMsakara kahA ki pradAna kI sudhi lene ke liye| maiM abhI calA | svarga, pAtAla. pRthvI athavA AkAsa meM jahAM bhI hogA yahAM / / jAkara use le AUMgA aisA nAradajI ne khaa| nArada kA videha kSetra ke liye prasthAna (150) nArada ne samajhA kara kahA ki zIgha hI pUrva trideva, jAUMgA jahAM sImaMdhara svAmI pradhAna haiM aura jinako kevalajJAna utpanna huA hai| (151) nArada RSi sImaMdhara svAmI ke samarazaraNa meM gaye / vahA~ / cakravatti ko bahuta Azcarya huA | nArada se vRttAMta sunakara cakravarti ne jinendra bhagavAna se pUchA ki aise manuSya kahAM utpanna hote haiN| sImaMdhara jinendra dvArA pradyumna kA vRttAnta batalAnA (152) taba jinendra ne kahA ki jambUdvIpa ke bharata kSetra meM soraTha (saurASTra) deza hai / vahAM jaina dharma pUrNa rUpa se cala rahA hai| (153) jahAM sAgara ke madhya meM dvArikA nagarI hai vaha aisI lagatI hai mAnoM indraloka se Akara gira par3I ho / jahA~ nArAyaNarAya (zrIkRSNa) nivAsa karate hai aise manuSya vahAM paidA hote haiM /
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ (154) unakI rukmiNI rAnI hai jo dharma kI bAta ko khUba jAnatI hai| usake pradyumna putra huA jisako dhUmaketu hara kara le gayA / (155) jahA~ eka bAvana hAtha lambI zilA thI usake nIce vIra pradyumna ko dabA diyaa| pUrva janma kA jo tIna vaira thA, dhUmaketu ne use nikAla liyaa| (156) meghakUTa eka parvatIya pradeza hai vahAM vidyAdharoM kA rAjA rahatA hai| kAlasaMvara rAjA vahAM AyA aura kumAra ko dekha kara uThA le gayA / (154) vahIM para prathA mana apanI unnati kara rahA hai| isakI kisI ko khabara nahIM hai / vaha bAraha varSa vahAM rahegA, phira vaha kumAra dvArikA thA jaavegaa| (15) vacanoM ko sunakara nArada mana meM bar3e prasanna huye aura namaskAra kara vApisa cale gaye / vimAna para car3hakara guni bahAM Aye jahAM meTakUTa parvata para kAmadeva pracumnakumAra thA / ... (16) kumAra ko dekhakara Rpi mana meM prasanna huye tathA phira zIghra hI dhArikA cale gye| vahAM jAkara rukmiNI se mile aura usako putra kI sUcanA dii| (160) he rukmiNI / hRdaya meM saMtApa mata kro| yaha pradyumna bAraha varSa bAda pAkara milegaa| mujhe aisA Rcana kevalI ne kahA hai isalie pradya mna nizcaya se Akara milegaa| pradya mna ke Ane ke samaya ke lakSaNa (161) sUkhe huye Ama ke per3a tathA saMvAra phira se hare bhare hojAyeMge ! svarNa-kajarA jaja se pUrNa suzobhita hone lgeNge| kara evaM bAvar3I jo pUrNa rUpa se sUkha gaye haiM ve svaccha jala se bhare dikhAI deNge| (162) saba dUdha yAne vRkSoM meM phUla A jAyeMge / jaba tumhAre AMcala pIle par3a jAyeMge tathA donoM stanoM meM dUdha bharane lagegA taba vaha sAhasI aura dhIra vIra pradyumna shraavegaa| - (163) isa prakAra jaba pradya mna ke Ane ke lakSaNa batA kara nArada muni vahAM se cale gaye taba rukmiNI ke mana ko santoSa hunyA / vaha pakSa, mAsa, dina aura varSa ginane lagI zrama kathA kA krama pradyumna kI ora jAnA hai|
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 160 ! tRtIya sarga yamasaMbara dvArA siMharatha ko mArane kA prastAva (164) vAM eka siMharatha nAmakA rAjA rahatA thA usase yamasaMvara kA bar3A virodha calatA thA / yamamaMtrara ne upAya socA ki isako kisa prakAra samApta kiyA jAye / (164) usane pAMca sau kumAroM ko bulAyA aura unase kahA ki siMhastha ko lalakAra kara yuddha meM jIto / jo siMharatha se yuddha karane kA bheda jAnatA hai vaha zIghra Akara yuddha kA bIDA le le 1 9 (166) koI bhI kumAra pAsa nahIM AyA / tatra iMsakara pradyumna ne bIr3A liyaa| usane kahA ki he svAmI mujha para kRpA kiijiye| maiM rA meM siharatha ko jiituuNgaa| (16) taba rAjA ne satyabhAva se zrabhI tumhArA avasara nahIM hai| tuma abhI jisase ki maiM tumako AnA hU~ / kahA ki he kumAra tuma bacce ho yuddha ke bhedoM ko nahIM jAnate (168 ) ( pradyumna ne kahA ) -- bAla sUrya AkAza meM usase kauna yuddha kara sakatA hai| sarpa kA baccA bhI yadi viSa ko dUra karane ke liye bhI koI maNimaMtra nahIM hai / hotA hai lekina isa le to usake ( 166) liMnI bAlasiMha ko paidA karatI hai vahI hAthiyoM ke jhuMDa ko kAla ke samAna hai / yadi yUtha ko chor3akara arthAt akelAsiMha bhI bana ko calA jAye to use kauna lalakAra sakatA hai / (17) amti yahi thor3I bhI ho to usakA patA kisI ko bhI nahIM lagatA / kintu jaba vaha raudra rUpa dhAraNa karake jalatI hai to pRthvI ko bhI jalAkara bhasma kara DAlatI hai / (171) vaise hI yadyapi maiM bAlaka hU~ kintu rAjA kA putra hU~ / mujhe yuddha karane kI zIghra AjJA diijie| maiM zatruoM ke dala kA DaTakara nAza kruuNgaa| yadi yuddha se bhAga jAU to Apako lajAUMgA /
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 161) 4 (172) prayumna ke vacanoM ko sunakara rAjA santuSTa hunA tathA madanakumAra para kRpA kI / jaba yamasaMbara ne use vIr3A diyA to hAtha phailAkara pradhamna ne use le liyA / pradya mna kA yuddha bhUmi ke lie prasthAna (173) zrAjJA milI aura pradyumna caturaMginI senA ko sajA kara ravAnA ho gayA / bahuta se nagAre, bherI aura turahI bajane lage / kolAhala maca gayA evaM uchalakUda hone lagI tathA aisA lagane lagA ki mAnoM meva hI asamaya meM khUba garjanA kara rahA ho / ratha sajA liye gye| hAthI aura ghor3oM para haude tathA kAThiyAM rakha dI gayI / jaba taiyAra hokara prazamna calA to AkAza meM sUrya bhI nahIM dikha rahA thaa| (174) adha pradyumna ke caritra ko dhyAna pUrvaka suniye ki jisa prakAra usane rAjA siMharatha ko jItA / (175) kumAra pradyumna ne jaba prayANa kiyA to sAre jagata ne jAna liyr| AkAza meM reta uchalane lagI | saje huye rathoM ke sAtha jo bAje baja rahe the ve aise laga rahe the ki mAnoM bhAdoM ke megha hI garja rahe ho / usake pravala zatruoM ke samUha ko naSTa karane vAle anaginata yoddhA cle| ve saya bhIra ekatra hokara samarAGgaNa meM jA pahu~ce / / (176) kumAra pradya mna ko prAtA huA dekhakara siMharatha kahane lagA yaha bAlaka kauna hai ? isa bAlaka ko raNa meM kisane bheja diya hai? mujhe isake sAtha yuddha karane meM lajjA aAtI hai / 1177) bAra bAra meM mur3a 2 kara rAjA ne kahA ki vaha isa bAlaka para kisa prakAra prahAra kare / usako dekhakara usake hRdaya meM mamatA utpanna huI aura kahA ki he kumAra ! tuma vApisa ghara cale jAvo / pradyumna evaM siMhastha meM yuddha (178) rAjA ke pacana sunakara pradya mna krodhita huA aura kahane lagA mujha ko hIna vacana kahane vAle tuma kauna ho ? bAlaka kahane se koI lAbha nahIM hai aba maiM acchI taraha se tumhArA nAza karUgA /
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 162 | (176) taba rAjA ne talavAra nikaalii| megha ke samAna nirantara vAloM kI varSA hone lagI / subhaTa Apasa meM hAtha meM talavAra lekara bhir3a gye| ratha naSTa ho gaye aura hAthI lar3ane lge| (10) hAthiyoM se hAthI bhiDa gaye tathA ghor3oM se ghor3e jA bhir3e / isa prakAra unako yuddha karate huye pAMca dina vyatIta ho gaye / vaha yuddha kSetra zmazAna bana gayA aura vahAM gRddha ur3ane lage / (181) jaba senA yuddha karatI huI thaka gayI taba donoM vIra raNa meM bhi gye| donoM hI vIra sAvadhAna hokara khar3e ho gye| donoM hI siMha ke samAna jama kara lar3ane lage / (182) ve donoM hI bIra mallayuddha karane lage tathA donoM vIroM ne usa sthAna ko akhAr3A banA diyA / anta meM siMhastha cilkula hAra gayA aura ne usake gale meM paira DAlakara bAMdha liyA / pra mna (183) jaba prazca manakumAra ne vijaya prApta kI to usa samaya devatA gaNa Upara se dekha rahe the| siMha ko bAMdha kara jaya kumAra ravAnA jisase sajjana huA to (yamasaMvara ne) guNavAna kAmadeva ko turanta ho bulavAyA loga AnaMdita huye / rAjA bhI dekhakara AnaMdita huA aura kahane lagA ki tumane isa avasara para bar3I kRpA kI hai| mere jo pAMca sau putra haiM unake Upara tuma rAjA ho / (184) aise kAmadeva ke caritra ko jise solaha lAbha prApta huye haiM saba koI suno| vidyAdhara ne kRpA kara baMdhe huye siMdha rAjA ko choDa diyA aura usase pada (dupaTTA ) dekara gale milA tathA siMhastha bhI bheMTa dekara ghara calA gayA 1 (1-5) kumAroM ke mana meM duHkha huA ki hamAre jIte huye hI yaha hamArA rAjA ho gayA / rAjA ko itanA mAna nahIM denA cAhiye ki dattaka putra ko hama para pradhAna banA de / (186) tatra kumAroM ne milakara socA ki aba isako samApta karanA cAhiye / zratra isako solaha guphAoM ko dikhAnA cAhiye jisase hamArA rAjya niSkaMTaka ho jAve / kumAroM dvArA pradyagna ko 16 guphAoM ko dikhAnA (17) isa yukti ko koI prakaTa na kre| pradyumnakumAra ko bulAkara saya kumAroM ne milakara salAi kI aura khelane ke bahAne se vanakrIDA ko cale /
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ - ! (188) kumAroM ne pradyumna se kahA ki he pradyumna suno vijayAgiri ke Upara jina mandira hai jo manuSya unakI pUjA karatA hai usako puNya kI prApti hotI haiN| (186) pratya mna yaha vacana sunakara prasanna huA aura pahAr3a para car3hakara jinamandira ko dekhane lgaa| parakoTe para car3hakara dhIra pradyumna ne dekhA to : eka bhayaMkara nAga phukArate huye milaa| (16) lalakAra kara pradya mna nAga se bhiDa gayA tathA pUcha pakar3a kara usakA sira uladA kara diyA / usa parAkramI pradya mna ko dekhakara vaha Azcarya cakita ho gayA tathA yakSa kA rUpa dhAraNa kara khar3A ho gyaa| (161) vaha donoM hAtha jor3akara kara satya bhAva se kahane lagA ki tuma pahile kanakarAja the / jaba tuma (kanakarAja) rAjya tyAga kara tapa karane cale to mujhe apanI solaha vicAra de gaye the| (162) (aura kahA ki) kRSNa ke ghara usakA avatAra hogA / tuma pradyumna ko dekha lenA / usa rAjA kI yaha dharohara hai| isaliye apanI . vidhAyeM sambhAla lo / 16 vidyAoM ke nAma (163-166) 1. hRdayAralokanI 2. mohinI 3. jalazoSiNI 4. ratnadaziNI 5. zrAkAzagAminI 6. ghAyugAminI 7. pAtAlagAminI, zubharzinI 6. sudhAkAriNI 10. agnisthaMbhiNI 11. vidyAtAraNI 12. bahurUpiNI 13. jalapaMdhiNI 14. guTakA 15. siddhiprakAzikA (jise saba koI jAnate hai) 16. dhAra bAMdhane vAlI dhAra] baMdhiNI ye solaha vidyAyeM prApta kI tathA usane apUrva ratna jadita manohara mukuTa lAkara diyA / mukuda sauMpa kara phira pradyumna ke caraNoM meM gira gayA tathA pradyumna haMsakara vahAM se Age baDhA / vaha adya mna vahAM pahuMcA jahAM pAMca sau bhAI haMsa rahe the| (165) una kumAroM ke pAsa jaba pradhamna gayA to mana meM unako Azcarya huaa| ve upara se prema prakaTa karane lage tathA use lejA kara dUsarI guphA dikhaaii| (16) usa guphA kA nAma kAla guphA thaa| kAlAsura daitya vahAM rahatA thA / pUrva janma kI bAta ko kauna meTa sakatA hai pradhumna usase bhI jAkara bhir3a gyaa|
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 164 ) (16E) kumAra ne use lalakAra kara jamIna para diyA ki vaha hAtha jor3a kara khar3A ho gayA / pradya mna ke parAkama ko dekhakara vaha mana meM bahuta Dara gayA tathA chatra caMbara lekara usake Age rakha diye / (280) haMsakara pradyumna ko sauMpate huye kiMkara bana kara usake pairoM meM gira gayA / phira vaha pradya mna Age calA aura tIsarI guphA ke pAsa aayaa| (201) usa vIra ne nAga guphA ko dekhA / usa sAhasI tathA dhairyazAhI ne usa guphA kA nirIkSaNa kiyaa| eka bhayaMkara sarpa dhanaghora garjanA karatA huA pAkara pradyumna se bhir3a gayA / (202) pradya mna ne mana meM upAya socA aura vaha sarpa ko pakar3a kara khUba mArane lagA taba usakA atula bala dekhakara vaha zaMkita ho gayA aura hAtha jor3akara khar3A ho gyaa| (203) pradya mna ko balavAna jAnakara candrasiMhAsana lAkara sauMpa diyaa| nAgazalyA, vINA aura pAbar3I ye tIna vidyAe usake sAmane rakha dii| (204) senA kA nirmANa karane vAlI, gehakAriNI, nAgapAza tathA . vidyAtAriNI ina vidyAoM kA use vahAM se lAbha huzrA / phira vahAM se yaha snAna karane ke lie sarovara para calA gyaa| (205) use snAna karate huye dekhakara vahAM ke rakSaka daur3e aura kahA ki tuma kauna puruSa ho jo maranA cAhate ho ? jisa sarovara kI rakSA karane ke lie devatA rahate haiM usa sarovara meM nahAne vAle tuma kauna ho? (206) vaha vIra krodhita hokara bolA ki zrAte huye baja ko kauna mela sakatA hai ? vahI mujha se yuddha karane meM samartha ho sakatA hai jo sarpa ke mukha meM hAtha DAla sakatA hai| (204) anta meM rakSA kahane lage ki yaha bhayaMkara yoddhA hai mAnegA nhiiN| ve cupacApa usake mukha kI ora dekhakara usako magara se cinhita eka dhvajA dii| (208) isake pazcAt jaba yaha vIra hRdaya meM sAisa dhAraNa kara agni kuNDa meM gayA to vahAM kA rahane vAlA deva saMtuSTa hokara usake pAsa AyA aura agni kA jina para prabhAva na par3e aise kapar3e diye /
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ (286) inako lekara vaha bIra Age calA aura phaloM vAlA eka Ama kA vRkSa dekhA / usake lage huye zrAma ko tor3akara khAne lagA to vahAM rahane vAlA deva baMdara kA rUpa dhAraNa kara vahAM A phuNc||| (210) zrAma tor3ane yA kauna vIra hai merI se pAra pAIle yuddha karo / taba pradya mna krodhita hokara usake pAsa gayA aura usase jUjhakara bar3A bhArI yuddha kiyaa| (211) pradyumna ne use pachAr3a kara jIta liyA to vaha hAtha jor3akara prArthanA karane lagA aura donoM hAthoM meM puSpamAlA le kara pAvar3I kI jor3I use dii| _(212) taba ve kAmadeva ko kapittha vana meM le gaye aura usako yahAM bheja kara ve khar3e raha gaye / 'jana baha vIra bana ke bIca meM gayA to eka uhaNDa hAthI ciMghAr3a kara AyA / (213) vaha hAthI vizAlakAya evaM madonmatta thaa| zIghra hI hAthI kuma ra se bhir3a gyaa| prazu mna ne usako pachAr3a kara dAMta aura sUDa toDa diye aura svayaM kaMdhe para car3ha kara usake akuza lagAne lgaa| (214) isake pazcAt pradyumna ko ve bAvar3I meM le gaye jahA~ kAla ke samAna sarpa rahatA thaa| vaha vIra usakI baMbI para jA kara car3ha gayA jisase vaha sarpa usameM se nikala kara pradyumna se bhir3a gyaa| (215) vaha usa sarpa ko pUMcha pakar3a kara phirAne lagA jisase vaha sarpa vyAkula ho gayA / usa viSadhara (dhyaMtara) ne pradyumna kI sevA kI aura kAma mUdar3I evaM dhurI dii| (216) malayAgiri parvata para jaba vaha gayA to Azcarya se vahAM khar3A ho gayA / amaradeva yahAM daur3akara AyA aura apane deha se saMghAta (vAra) karane lgaa| (214) vaha deva hAra gayA aura usakI sevA karane lgaa| usane kakaraNa kI jor3I lAkara sAmane rakha dI tathA sira kA mukuTa aura gale kA hAra diyaa| (218) varahAsena nAmaka jahA guphA thI vahAM una kumAroM ne pradha mna ko bhejaa| vahAM koI vyaMtara deva thA jisane kSaNa bhara meM varAha kA rupa dhAraNA kara liyA / -
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ (216) vaha varAha rUpa dhArI deva pradyumna se bhir3a gayA / pradyumna bhI usakedAMtoM se bhir3a gayA tathA ghAta karane lgaa| deva ne phUloM kA dhanuSa evaM vijayazaMkha lAkara pradyumna ko isa sthAna para diyaa| (220) taba madanakumAra usa vana meM jAkara baiTha gayA jahAM duSTa jIra nivAsa karate the / vana ke madhya meM pahu~ca kara usane dekhA ki eka bAra manoja (vidyAdhara) baMdhA huzrA thaa| (221) baMdhe huye vIra manoja ko usane chor3a diyA tathA mur3a kara vaha bana ke madhya meM gyaa| jisa vidyAdhara ko prA mana ne bAMdha liyaa| (222) phira vaha manoja vidyAdhara mana meM prasanna hokara madanakumAra ke pairoM para par3a gyaa| usane hAtha jor3a kara pravana se prArthanA kI tathA indrajAla nAma kI do vidyAyeM dii| (223) tatra asaMtarAja ke mana meM bar3A utsAha huaaa| usane apanI kanyA vivAha meM use de dii| usa vidyAdhara ne bahuta bhakti kI evaM usake pairoM meM gira gayA / (224) jaba vaha vIra arjuna-bana meM gayA taba vahAM eka yakSa zrA pahu~cA / usase usakA apUrva yuddha huA aura phira usane kusuma-bANa nAmaka vANa diyaa| (225) phira vaha vipula nAmaka vana meM gayA tathA vRkSalatA ke samAna vaha vahAM khar3A ho gyaa| jahAM tamAla ke vRkSa the pradhamna kSaNa bhara meM vahAM calA gyaa| (226) usa vana ke madhya meM sphaTika zilA para baiThI huI eka strI jApa japa rahI thI / taba vidyAdhara se pradyumna ne pUchA ki yaha bana meM rahane vAlI strI kauna hai| (227) basaMta vidyAdhara ne mana meM socakara kahA ki yaha rati nAma kI strI hai| yaha atyanta rUpavAna evaM kamala ke samAna sundara netra vAlI hai, he kumAra ! Apa isake sAtha vivAha kara liijie| (228) taba. pradyumna ko bar3I khuzI huI tathA kumAra kA usase vivAha ho gyaa| phira vaha pradyumna vahAM gayA jahAM usake pAMca sau bhAI khar3e the|
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 167 ) ( 226) ve kumAra Apasa meM eka dUsare kA muMha dekha kara kahane lage ki yaha mAnanA par3atA hai ki yaha asAdhAraNa bora hai / hamane pradyumna ko solaha guphAoM meM bhejA kintu vahAM bhI use vastrAbharaNa mile / ( 230 ) pramna kA apAra bala dekha kara kumAroM ne ahaMkAra chor3a diyA / saba ne milakara usa sthAna para salAha kI ki puNyavAna ke saba par3ate haiM / ( 231 ) bhagavAna arihantadeva ne kahA hai ki isa saMsAra meM puNya bar3A balavAna hai / puNya se hI sura asura sevA karate haiN| puNya hI saphala hotA hai| kahAM to usane rukmiNI ke ura meM avatAra liyA : kahAM dhUmaketu rAkSasa ne use silA ke nIce dabA diyA aura kahAM yamasaMvara use le gayA aura kanakamAlA ke ghara bar3hA aura mahAna puNya ke phala se solaha vidyAoM kA lAbha huA tathA siddhi kI prApti huI / (232) puNya se hI pRthvI meM rAjya - sampadA milatI hai| puNya se hI manuSya deva loka meM utpanna hotA hai| puNya se hI ajara amara pada milatA hai / puNya se hI jIva nirmANa pada ko prApta karatA hai| pradyumna dvArA prApta solaha vidyAoM ke nAma ( 233 se 236) solaha vidyAoM ko usane binA kisI vizeSa prayatna ke ho prApta kara liyA / camara, chatra, sukkuTa, ratnoM se jaTita nAgazayyA, zrINAM, pAvar3I, agnivastra, vijayazaMkha, kaustubhamaNi, candrasiMhAsana, zekhara hara, hAtha meM suzobhita hone vAlI kAma mudrikA, puSpa dhanuSa, hAtha ke kaMkaNa, churI, kusumANa, kAnoM meM paddinane ke liye yugala kuNDala, do rAjakumAriyoM se vivAha, sAmane Aye huye hAthI ko car3ha kara vaza meM karanA, ratnoM ke yugala kaMkaNa, phUloM kI do mAlAyeM inake atirikta anya choTI vastuoM ko kauna gine / ina saba ko lekara pradyumna claa| 1 (23) pradyumna zIghra hI apane ghara ko cala diyA aura kSaNa bhara meM meghakUTa para jA phuNcaa| vahAM jAkara yamasaMbara se bheMTa kI aura vizeSa bhaktipUrvaka usake caraNoM meM par3a gayA / (238) rAjA se bheMTa karake phira khar3A ho gayA aura raNavAsa meM bheMTa karane cala diyA / kanakamAlA se zIghra hI jAkara bheMTa kI aura bahuta bhaktipUrvaka usake caraNa sparza kiye /
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 168 } kanakamAlA kA pradyumna para prAsakta honA (236) usa zrehaTa vIra prA ta ke atyadhika manohara rUpa ko dekhakara kAmavANa ne usake (kanakamAlA ke) zarIra ko cheda diyA / phira usane daur3akara use apanI chAtI se lagAyA kintu vaha chur3Akara calA gayA / pradyumna kA muni ke pAsa jAkara kAraNa pUchanA (240) pradya mna phira yahAM pahu~cA jahAM udyAna meM munIzvara baiThe huye the| unako namaskAra kara pUchA ki jo ucita ho so kahiye / (251) kanakamAlA merI mAtA hai lekina vaha mujhe dekhakara kAma rasa meM DUba gyii| usane apanI maryAdA ko tor3akara mujhe AMcala meM pakar3a liyA / isakA kyA kAraNa hai yaha maiM jAnanA cAhatA huuN| (242) taba munirAja ne usI samaya kahA ki maiM vahIM bAta kahU~gA jo tumhAre janma se sambandhita hai / moraTha deza meM dvArikA nagarI hai vahAM yadurAja nivAsa karate haiN| (243) unakI strI rukmiNI hai jisakI prazaMsA mahImaMDala meM vyApta hai| usake samAna aura koI strI nahIM hai / he madanaM, yahI tumhArI pAnA hai| (241) dhUmaketu ne tumheM vahAM se hara liyA aura zilA ke nIce dabAkara vaha calA gayA | yamasaMbara ne tumheM vahAM se lAkara pAlA 1 tuma vahI pradya mna ho yaha apane Apako jAna lo / (245) kanakamAlA ne jo tumheM aMcala meM pakar3anA cAhA thA vaha to pUrva janma kA sambandha hai / yadi yaha tumhAre presarasa meM DUbI huI hai to chalakara usase tIna vidhAyeM prApta karalo / (246) muni ke pracanoM ko sunakara vaha vahAM se lauTa gayA tathA / kanakamAlA ke pAsa jAkara baiTha gayA aura kahane lagA ki yadi tuma mujhe tInoM vidyAe de do to maiM tumheM prasanna karane kA upAya kara sakatA huuN| (247) kumAra se premarasa kI bAta sunakara vaha prema lubdha hokara vyAkula ho gayI / usane yamasaMbara kA koI vicAra nahIM kiyA aura tInoM vidyAyeM usako de dii|
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ (248) kumAra kA mana vAMva pUrA par3a jAne ke kAraNa bar3A khuza huzrA / phira vaI vidyAoM ko lekara vApisa cala diyA / (usane kahA) maiM tumhArA lar3akA hU~ tathA tuma merI mAtA ho / aba koI yukti batalAo jisase maiM tumheM prasanna kara skuu| (246) tatha kanakamAlA kA idaya vaiTa gayA aura usane socA ki mujha se isane kapada kiyA hai| eka to merI lajjA calI gayI dUsare kumAra vidyAoM ko apane hAtha lekara calatA bnaa| (250) kanakamAlA mana meM duHkhI huI / bai sira ko kUdane evaM kuceSTA pharane lgii| apane hI nakhoM se stana evaM hRdaya ko kureca liyA tathA keza bikhera kara besudha ho gyii| (251) vaha rone aura pukArane lagI tathA usane yamasaMbara ko sArI bAta batalAI / tabhI pAMca sau kumAra yahAM Aye aura kanakamAlA ke pAsa baiTha gye| . (252) kAlasaMbara se usane kahA ki dekho isa dattaka putra ne kyA kArya kiyA hai ? jisako dharmaputra karake rakhA thA vahI mujhe bigAr3a kara calA gyaa| kAlasaMvara dvArA pradya mna ko mArane ke liye kumAroM ko bhejanA (253) vacanoM ko sunakara rAjA usI prakAra prajvalina ho gayA mAnoM agni meM zrI hI DAla diyA ho / pAMca sau kumAroM ko bulAkara kahA ki zIca jAkara pradyumna ko mAra ddaalo| (254) taba kumAroM kI mana kI icchA pUrI huI / isase rAjA bhI viruddha ho gayA / saba kumAra milakara ikaThe ho gaye aura ce madana ko bulAkara vana meM gAe / (251) taba AlokinI vidyA ne kahA ki he pradyumna ! tuma asAvadhAna kyoM ho rahe ho| yaha bAta maiM tumase satya kahatI hU~ ki ina sabako rAjA . ne tumheM mArane bhejA hai| (256) taba sAhasI aura dhIra vIra kumAra ke ddha ho gayA aura saba * kumAroM ke nAgapAza DAla dI | ZEE kumAroM ko Age rakha kara zilA se bAMdha karake laTakA diyaa|
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 17. ) (25) bamane eka kumAra ko chor3a diyA ki jAkara rAjA ko sArI bAta kai de aura kahalA diyA ki agara tuma meM sAhasa ho to sabhI dalabala ko lekara zrA jaayo| (258) yamasaMvara rAjA baiThA huA thA vahAM yaha kumAra bhAga kara pukArane lagA ki sabhI kumAroM ko zAbar3I meM DAlakara Upara se baja zilA DAla dI hai| jamasaMbara aura pradya mna ke madhya yuddha (256) vacanoM ko sunakara rAjA bar3A krodhita huA tathA usane vicAra kiyA ki Aja pradyumna ko samApta kara duugaa| ratha hAthI ko sajA liyA gayA tathA ghor3oM para kAThI evaM hAthI para jhUla rakha dI gayI / / (26.. gumadhArI, pairala calane vAle, sahagadhArI tathA anya sArI phauja ko calane meM jarA bhI dera nahIM lagI / pranamna ne senA ko zrAte huye dekhakara mAyAmayI senA taiyAra karalI / (261) yamasaMvara kI balazAnI senA vahAM jA pahu~cI tathA eka dUsare ko lalakArate ho madonmatta hokara paraspara miDa gaI / yuddha meM rAjA se rAjA . bhiDa gaye tathA paidala se paidala lar3ane lge| (262) yamasaMbara hAra gayA tathA usakI caturaMginI se ko mAra kara girA diyA gaNa | naba vidyAdhara rAjA bar3A du.khI huzrA aura apanA ratha moDa karake nagara kI ora cala diyA / (263 jaba vaha apane mahala meM pahu~cA to kAlasaMvara ne kanakamAlA se jAkara yaha bAta kahI ki tInoM vidyAyeM mujhe de do| (264) pacana sunakara vaha strI bar3I duHkhI huI tathA aisI ho gii| mAnoM sira para baja gira gayA / he svAmI ! ina vidhAoM kA no yaha huA ki / mujha se pracumna chIna le gyaa| (265) strI ke vacana sunakara usakA ipraya kAMpa gayA aura usake hoza uDa gaye tathA hRdaya vidIrNa ho gayA / mujha jaise vyakti se bhI isane jhUTha bolI / vAstava meM prema rasa meM DUbane ke kAraNa isane tIna vidyApa usako / ' de dI aura mujha se aba chala kara rahI hai ki kumAra chIna kara le gaza /
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 171 ) (966) usakA caritra dekhakara rAjA bolA ki aba usakI ( rAjA kI ) mRtyu kA kAraNa bana gayA / jo manuSya strI meM vizvAsa karatA hai vaha vinA kAraNa hI mRtyu ko prApta hotA hai| stro kA caritra sunakara vaha vidyAdharoM kA rAjA vyAkula ho gayA / strI caritra varNana (265) strI jhUTha bolatI hai aura kUTha hI calatI hai (AvaraNa karatI haiM) apane svAmI ko chor3akara dUsare ke sAtha bhoga vilAsa karatI hai strI kA sAhasa dugunA hotA hai ataH strIkA caritra kabhI bhulAne yogya nahIM hai / (26) usake mana meM sadaiva nIca buddhi rahatI hai / uttama saMgati ko choDakara nIca saMgati meM jAtI hai| usakI prakRti aura deha donoM hI nIca haiM / strI kA svabhAva ho aisA hai / (266) ujjainI nagarI jo eka uttama sthAna yA va pahile vica nAmakA rAjA strI para khUba vizvAsa karatA thA isa kAraNa use apanA jIvana hI samarpaNa krnaa| (20) dUsare yazodhara rAjA hue jo ki apanI padarAnI mahAdevI se nAza ko prApta huye / usane rAjA ko vipa pUrNatA dekara mAra diyA aura svayaM kucaDe se jAkara ramane lagI / (21) aba tIsarI srI kI bAta suniye | pATana nAmakA eka sthAna thA usa kAla meM vahAM 'yA' nAmakA seTa thA jisake 'toni' nAma kI sundara strI thI / (272) eka bAra vaha seTha vyApAra ko gayA huA thA | taba kisI ne use jIbha ke vazIbhUta kara liyA seTha kI maryAdA chor3akara usane eka dhUrtta ko apane yahAM lAkara rakha liyA / (272 ) apane pati ke pyAra ko lohakara usa cAye huye dhUrta ko usane bhatAra banA liyaa| isa prakAra striyoM ke sAhasa kA koI anta nahIM hai / ina striyoM kA caritra kitanA kahA jAya / (274) prabhayA rAnI kI nIcatA ke kAraNa sudarzana para saMkaTa AyA tathA usI ke kAraNa mahAyuddha huA aura anta meM sudarzana ko tapasyA ke liye jAnA par3A |
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ (275) rAma rAvaNa meM jo lar3AI bar3hI thI vaha sUpanakhA ko lekara hI baDhI / sItA ko haraNa karane ke kAraNa hI laMkA naSTa huI tathA rAvaNa kA saMpUrNa parivAra naSTa huaa| (276) kaurava aura pAMDavoM meM mahAbhArata huA aura kurukSetra meM mahAyuddha ThaharA / usameM aThAraha akSauhiNI senA naSTa ho gayI / usakA kAraNa donoM dala draupadI ko batalAte the / (277) phira kAlasaMvara ne usase kahA ki kanakamAlA yaha terA aparAdha nahIM hai / pUrva kRta karmoM ko koI nahIM meTa sakatA / yahI kAraNa hai ki ina vidyAoM ko pradya mna le gayA / (28) azubha karma ko koI nahIM bheda sakata! / sajjana bhI derI ho jAte haiM / he kanakamAlA ! tumhArA doSa nahIM hai / apane bhAgya meM yahI likhA thaa| gAthA puruSa ke ulTe dina Ane para guNa jala jAte haiM, premI calAyamAna ho jAte haiM tathA sajjana viThuDa jAte haiM / vyavasAya meM siddhi nahIM hotI hai| . (276) kAlasaMvara ke pravAha meM kauna baca sakatA hai ? phira vaha rAjA vApisa muDA aura usane apanI caturaMgiNI senA ko ekatrita kiyA tathA dubArA jAkara phira lar3ane lgaa| yamasaMvara evaM pradyumna ke madhya punaH yuddha (280) rAjA ne mana meM bahuta krodha kiyA tathA dhanuSa caDhAkara hAtha meM liyaa| jaba usane dhanuSa ko TaMkAra kI to aisA lagA ki mAnoM parvata hilane laga gaye hoN| (281) jaba donoM vIra raNa meM Akara bhiMDa to vimAnoM meM car3he huye . devatA gaNa bhI dekhane lage / nirantara bAe barasane lage tathA aisA lagane lagA ki asamaya meM bAdala khUba garja rahe hoM / (282) saba pradyumna bar3A kodhita huA tathA usane nAgapAza ko pheNkaa| parA dala nAgapAza dvArA dRr3hatA se bAMdha liyA gayA aura rAjA akelA khar3A raha gyaa|
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 173 ) (283) aisA karake pradyumna kahane lagA ki maiMne kAlasaM ghara kI sampUrNa senA ko naSTa kara diyA ! jaba prathA mla isa prakAra nAha rahA kAlopa vahAM A phuNce| nArada kA Agamana evaM yuddha kI samApti (284) pradyumna se unhoMne kahA ki basa rahane do / pitA aura putra meM kaisI lahAI ? jisa rAjA ne tumhArI pratipAlanA kI thI usase tuma kisa prakAra lar3a rahe ho? (185) nArada ne sArI bAta samajhA karake kahI tathA donoM daloM ko lar3AI zAnta kara dii| kAlasaMvara tumhAre liye yaha ucita nahIM hai kyoMki yaha pradyumna to zrIkRSNa kA putra hai| (286) nArada ke vacana sunakara mana meM vicAra utpanna huA / rAjA kA dila bhara AyA tathA usakA sira cUma liyA / rAjA ko bahuta pachatAvA hunA ki apanI caturaMginI senA kA saMhAra ho gayA / (28) tantra pradya mna ne krodha choDa diyA / mohinI vidyA ko iTA kara saba kI mUrchA ko utAra diyA / nAgapAza ko jaba vApisa chur3A liyA to caturaMginI senA phira se uTha khar3I huI / (ca) senA ke uTha khar3e hone se rAjA prasanna huA tathA pradyumna ke prati bahuta kRtajJatA prakaTa karane lagA / nArada Rpi ne usI samaya kahA ki tumhArI ghara pratIkSA ho rahI hai / (REE) yadi imAre vacanoM ko mana meM dhAraNa karo to zIghra hI ghara kI ora muMha karalo / cAyu ke vega ke samAna tuma dvArikA calo / zrAja tumhArA vivAda hai| (260) prazanna ne nArada se kahA ki tumane saccI bAta kahI hai| mujhe jo kevalI bhagavAna ne kahI thI so mila gayI hai| taba haMsakara ke pradyumna bolA ki hamako kauna paraNAvegA ? nArada evaM pradya mna dvArA vidyA ke bala vimAna racanA (261) nArada ne kSaNa bhara meM vimAna raca diyA kintu pradyumna ne use iMsI meM toDa DAlA / muni ne vimAna ko phira jor3a diyA kintu pradyumna ne use phira tor3a diyaa|
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 174 ) (26.2 ) jaba nArada duHkhita mana huye to madana ne haMsa karake upAya kiyA aura mAphi aura maNiyoM se sajjita eka vimAna kSaNa bhara meM taiyAra kara diyA . (2.1.3) pradyu na ne jisa vidyA bala se vimAna ko racA thA usa vimAna ne apanI kAnti se sUrya aura candramA kI kAnti ko bhI phIkA kara diyA / va dhvajA, vaMTA evaM jhAlara saMyukta thA / pradyumna car3hA 1 isa para nArAyaNa kA putra (264) caDhane ke pUrva kAlasaMbara ko bahuta samajhA karake ati bhakti bhAva se usake caraNoM kA sparza kiyaa| kumAra ne taba kSamA yAcanA kI aura kaMcanamAlA ke ghara gayA / (265) kumAra prayumna evaM nArada muni vimAna para car3ha kara AkAza meM ur3e | bahuta se giri evaM parvata ko lAMgha karake jina mandiroM kI vandanA kI / (266) phira ve vana madhya pahu~ce to usa sthAna para udadhi mAlA dikhAI dii| prayamna ko mArga meM barAta milI jo bhAnukumAra ke vivAha ke liye dvArikA jA rahI thI / (267) nArada ne padya mna se bAta kahI ki yaha kumArI pahile tumhIM ko ho gayI thii| tumako jaba dhUmaketu dara le gayA to use aba bhAnukumAra ko de dI gaI hai / (26) nArada ne kahA ki isameM mujhe doSa koI nahIM mAlUma hotA hai / yadi tumhAre meM zakti hai to isako jabarana le lo| RSirAja ke vacanoM ko mana meM dhAraNa karake usane apanA bhIla kA bheSa kara liyA / pradyumna dvArA bhIla kA rUpa dhAraNa karanA (266 ) hAtha meM dhanuSa tathA vipAkka bAza le liyA aura utara kara unake sAtha sila gyaa| pavana ke vega ke samAna Age jAkara unakA mArga roka kara khar3A ho gayA / (300) maiM nArAyaNa kI ora se kara lene vAlA hU~ isaliye merI adhika lAga hai vaha mujhe do| jo mere yogya acchI cIja hai vahI ma de do jisase maiM saba logoM ko jAne dU / 1
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ (301) mahilAoM ne kahA ki hamArI bAta suno tuma kaunasI car3I yastu mAMgale ho / dhana sampatti sonA jo cAhe mAle lo aura hamako Age jAne do| (342) bhIla ne krodhita hokara unako jAne diyA tathA kahA ki se jAne se kyA lAbha hai| jo bhalI antu tumhAre pApa hai. vahI mujhe de dA aura Age bddho| (303) taba mahilAoM ne usakA muMha dekha kara kahA ki eka kumArI jo hamAre pAsa hai usakA to iri ke putra bhAnu se sagAI kara dI gayI hai| are mola ! numa aura kyA mAMga rahe ho| (3.1) usa bhIla vIra ne kahA yahI (kumArI) mujhe de do jisase maiM Age tumako mArga dU / mahilAoM ne krodhita hokara kahA ki are bhola yaha kahanA tujhe ucita nahIM hai| 1305) mahilAoM ke vAkyoM ko sunakara vicAra karake kahane lagA ki maiM nArAyaNa kA putra ina bAnayoM meM tuma sandeha mata karo aura udadhi mAlA ko mujhe de do| (306) mahilA ne kahA ki he naTakhaTa tuma jhUTha bolane meM bahuta Age ho / jo tIna khaMDa putrI kA rAjA hai, kyA usake putra kA aisA bhepa hotA hai ? (305) taba ve sIdhe mArga ko chor3akara Ter3he meDhe mArga se cale to udhara bhI do koDI (40) bhIla mila gaye / sadhAma kavi kahatA hai ki taba bhIla ne kahA ki yadi maiM kanyA ko bala pUrvaka chIna lU to merA doSa mata samajhanA / pradya mna dvArA udadhimAlA ko yalapUrvaka chIna lenA (375) taba usane kumArI ko chIna liyA aura muDa karake vimAna para mA gayA | bhIla ko dekhakara vaha kumArI mana meM bahuta irI aura karuNa vilApa karane jgo| (306.) pahile merI prazamna ke mAtha nagAI huI phira bhAnukumAra ke sAtha vivAha karane ke liye cajJo / I nArada merI bAta suno aba maiM bhIla ke hAtha par3I huuN|
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2:16 ) (310) udadhi mAlA ne kahA aba mujhe paJca parameSTiyoM kI zaraNa hai| yadi mRtyu na hogI to maiM sanyAsa le lUMgI / tava nArada ke mana meM saMdedda huA ki imane bahuta burI bAta kahI hai / ( 311) nArada ne usI samaya kahA ki yaha kAmadeva apanI kalAe dikhA rahA hai| taba pradyumna ne battIsa lakSaNa vAle evaM svarNa ke samAna pratibhA vAle zarIra ko dhAraNa kara liyA aura jisase usakA zarIra kAmadeva ke samAna ho gayA / (312) usa suMdarI udadhimAlA ko samajhA kara ve vimAna se zIghra calane lage / vimAna ke calane meM dera nahIM lagI aura ve dvArikA ke bAhara pahu~ca gaye / ( 313) nagara ko dekhakara pradyumna bole ki jo motiyoM aura ratnoM se camaka rahI hai, dhana dhAnya evaM svaNa se bharI huI hai| he nArada ! vaha kaunasI nagarI hai ? nArada dvArA dvArikA nagarI kA varNana ( 314 ) nArada ne kahA ki he pradhumna suno yaha dvArikApurI hai jo sAgara ke madhya meM dRr3hatA se basI huI hai yaha tumhArI janmabhUmi hai| zuddha sphaTika maNiyoM se jar3I huyI ujjvala hai| krUve, bAvar3I tathA sundara bhavana, bahuta prakAra ke jineMdra bhagavAna ke mandira, cAroM ora parakoTa evaM daravAje se veSTita yaha dvArikA nagarI hai / (315) yaha sunakara vIra prayamna ne kahA ki he nArada mere vacana suno| mujhe spaSTa ko tathA kucha bhI mata chipAo / he pradyumna dhyAna pUrvaka dekho jo jisakA mahala hai (vaha maiM tumako batalAtA hU~ / (316) nagara madhya jo zveta varNa vAlA evaM pAMcoM varNoM kI maNiyoM se jar3A huA tathA sundara mahala hai jisa para garur3a kI dhvajA atyanta suzobhita hai yaha nArAyaNa kA mahala hai / (317) jisake cAroM ora siMha dhvajA hila rahI hai use balabhadra kA jAno / jisakI dhvajA meM maide kA cinha hai yaha vasudeva kA mahala hai / maddala
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 177) (315) jisakI dhvajA para vidyAdhara kA cinha hai jahAM brAhmagA baiThe . huye purANa par3ha rahe haiM tathA jahAM bahuta kolAhala ho rahA hai vaha stybhaam| kA mahala hai| (316) jisa mahala para sone kI mAlAyeM camaka rahI hai jisa para bahuta sI bajAyeM phaharA rahI hai, jisake cAroM ora marakata maNiyAM bamaka rahI haiM vaha tumhArI mAtA kA mahala hai / (320) ina bacanoM ko sunakara pradya mna jisake ki caritra ko kauna nahIM jAnatA bar3A harSita huA / vimAna se utara karake vaha khar3A ho gayA aura . nagara meM cala diyaa| pradya mna kA bhAnukumAra ko Ate huye dekhanA (321) caturaMgiNI senA se susajjita usane bhAnukumAra ko Ane hue dekhA / taba pragumna ne vidyA se pUchA ki yaha kolAhala ke sAtha kauna thA rahA hai ? (32.2) he pradya mna ! suno maiM tumheM vicAra karake kahatI huuN| yaha nArAyaNa kA putra bhAnukumAra hai| yaha vahIM kumAra hai jisakA vivAha hai| isI kAraNa nagara meM bahuta utsava ho rahA hai| pradyumna kA mAyAmayI ghor3A banAkara bRddha brAmaNa kA meSa dhAraNa karanA (323) vahAM pradya mna ne mana meM upAya socA ki maiM isako acchI taraha parAjita karuMgA / usane eka bUDhe vipra kA bheSa banA liyA tathA mAyAmayI caMcala ghor3A bhI banA liyA / (324) vA ghor3A bar3A caMcala thA tathA jora se hinahinA rahA thaa| jisake cAroM pAMva ujjvala evaM dhule huye dikhate the| jisake cAra cAra aMgula ke kAna the| jo lagAma ke izAre ko pahicAnatA thA / (325) jisa para svarNa kI kAThI rakhI huI thI ! vaha brAhmaNa usakI lagAma pakar3a karake Age cala rahA thaa| akele bhAnukumAra ne usako dekhA ki brAhmaNa vRddha hai kinta ghor3A sundara hai /
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 178 ) (326) ghor3e ko dekhakara bhAnukumAra ke mana meM yaha pAyA ki cala kara brAhmaNa se pUchanA cAhiye / phira usane brAhmaNa se pUchA ki yaha ghor3A lekara kahAM jAoge? (327) brAhmaNa ne kahA ki ghor3A apanA hai| samaMda jAti kA tAjI balakha ghor3A hai / bhAnukumAra kA nAma suna kara mai ghor3e ko unake yahAM lAyA huuN| 1328) bhAnukumAra ke mana meM vicAra huzrA aura usane brAhmaNa ko bahuta prasanna karanA cAhA / he viSa suno ! maiM kahatA hU~ ki tuma jo bhI . isakA mola mAMgoge vahI maiM tumako de duuNgaa| (326) taba viSa ne satyabhAva se jo kucha mAMgA vaha bhAnukumAra ke mana ko acchA nahIM lagA / bhAnukumAra bahuta dukho huaA ki isa vipra ne merA mAna bhaMga kiyA hai| (330) vipra ne bhAnukumAra ko kahA ki maiMne to mAMga liyA hai yadi tuma utanA nahIM de sakate ho to na deo| maiMne to tumase satya kaha diyA / yadi ise isI samajhate ho to ise daur3A kara ke dekha lo| bhAnukumAra kA ghor3e para caDhanA (331) brAhmaNa ke vacana suna kara kumAra (bhAnu) mana meM prasanna huyA . aura ghor3e para car3ha gyaa| lekina vaha usa ghor3e ko samhAla nahIM sakA aura usa ghor3e ne bhAnukumAra ko girA diyA / . (332) bhAnukumAra gira gayA yaha bar3I vicitra bAta huI isase mabhA meM upasthita logoM ne usakI haMsI kii| ve kahane lage yaha nArAyaNa kA putra hai aura isake barAbara koI dUsarA savAra nahIM hai| (333) vipra ne kahA ki tuma kyoM car3he ? ina taruNa se to ima vRddha hI acche haiM / maiM bahuta dUra se aAzA karake AyA thA kiMtu he bhAnukumAra tumane mujhe nirAza kara diyaa| (334) haladhara ne vitra se kahA Daro mana | tuma hI isa ghor3e para kyoM nahIM caDhate ho ? he brAhmaNa yadi tuma isakA ThaharAva (becanA) cAite ho to " apanA kucha puruSArtha dikhlaao| pradyumna kA ghor3e para savAra honA (335) kumAra ne dasa bIsa logoM ko brAhmaNa ko ghor3e para caDhAne ke liye bhejA taba brAhANa bahuta bhArI ho gayA aura unake sarakAne se bhI nahIM srkaa|
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 176 ) (366) taba brAhmaNa ko ghor3e para caDhAne ke liye bhAnukumAra shraayaa| lekina yaha laTaka gayA aura use caDhA nahIM sakA / jaba dasa bIsa ne jora lagAyA to badda bhAnukumAra ke gale para pAMva rakha kara caDha gayA / (337) jaba brAhmaNa ghor3e para sarAra huA to vaha ghor3A AkAza meM ghUmane lgaa| sabhA ke logoM meM dekhakara latA zAkaI ki ki yA te usakA camatkAra hI hai ki yaha Upara ur3a gayA / pradyumna kA mAyAmayI do ghor3e lekara udyAna pahu~canA (338) phira usane apanA rUpa badala liyA aura do ghor3e paidA kara liye / rAjA kA jahAM udyAna thA vahAM yaha ghoDoM ko lekara pahuMca gyaa| (336) jaba pradyumna usa udyAna meM pahuMcA to vahAM ke rakSaka krodhita hokara uThe aura kahA ki isa udyAna meM koI nahIM carA sakatA / yadi ghAsa kAToge to kirakirI hogii| (340) pradyumna ne apane krodhita mana ko bar3I kaThinatA se samhAlA aura rakhavAloM se lalakAra karake kahA, bhUkhe ghor3oM ko kyoM nahIM carane dete ho| ghAsa kA kucha mujha se mola le lenaa| (341) taba unakI buddhi phira gaI aura unako pradya mna ne kAma mUbar3I utAra kara de dii| rakhavAle ha~sakara ke bole ki donoM ghor3e acchI taraha ghara leveN| (342) ghor3e phira phira ke udyAna meM carane lage aura nIce kI miTTI ko khoda kara Upara karane lage / taba rakha vAle chAtI kUTane lage ki ina donoM ghor3oM ne to udyAna ko caupaTa kara diyaa| (343) unhoMne vaha kAma mUdar3I pradyumna ko lauTA dI jisako usane apane hAtha meM pahanalI | taba yaha dhIra vahAM phuNc| jahAM satyabhAmA kI bAr3I thii| (344) pradha mna bAr3I meM pahu~cA to usa sthAna para bahuta se vRkSa dikhalAyI diye / ve kala ke lage hue the yaha koI nahIM jAnatA thA / phulavArI vividha prakAra se khilI huI thii|
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 180 ) udyAna meM lage huye vibhinna ghRkSa evaM puSpoM kA varNana (345) jisameM camelI, juhI, pATala, kacanAra, molazrI kI vela thii| kaNavIra kA ja mahaka rahA thaa| kevar3A aura caMpA khUba khile huye the| (346) mahAM kuda, agara, maMdAra sindara evaM sarISa Adi ke puSpa mahaka rahe the| maruvA evaM keli ke saikar3oM paudhe dhe tathA usa bagIce meM , kitane hI nIcuoM ke vRkSa sugaMdhi phailA rahe the / (347) Ama jaMbhIra evaM sadAphala ke yahuna se peDa the| tathA jahAM bahuta se dADima ke vRkSa the / kelA, dAkha, vijaurA, nAraMgI, karaNA evaM khIpa ke kitane hI vRkSa lage hue the| (348) piMDakhajUra, loMga, chahArA, dAkha, nAriyala evaM pIpala Adi ke asaMkhya vRkSa the / vaha vana kaitha evaM prAMvaloM ke vRkSoM se yukta thaa| pradyumna kA do mAyAmayI bandara racanA (346) isa prakAra ko bAr3I dekha kara usa vIra ko bahuta Azcarya ' hushraa| usane dhairya aura sAhasa pUrvaka vicAra kara ke do baMdaroM ko utpanna kiyA jinako koI bhI na jAna skaa| (350) phira usane donoM baMdaroM ko choDa diyA jinhoMne sArI bAhI ko khA ddaalaa| jo phUlabADI aneka prakAra se phUlI huI thI use ina baMdaroM ne naSTa kara ddaalaa| (351) phira una baMdaroM ko mujhA kara dUsarI ora bhejA jinhoMne vahAM ke satra vRkSa toDa DAle / phUlabAr3I kA saMhAra karake sArI bATikA ko caupaTa kara diyaa| (352) jisa prakAra inumAna ne laMkA kI dazA kI thI vaise hI una donoM baMdaroM ne yADI kI hAlata kara dI / taba mAlI ne jahAM bhAnukumAra baiThA hudhA thA yahAM jAkara pukAra kii| (353) mAlI ne hAtha jor3akara kahA ki he svAmI mujhe doSa mata denA / vo bandara vahAM Akara baiThe haiM jinhoMne sArI bAr3I ko khA DAlA hai|
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ (11) (354) jyoM hI mAlI ne pukAra kI, bhAnukumAra hathiyAra lekara ratha para car3ha gayA tathA pavana ke samAna vahAM daur3a karake aAyA ja bandaroM ne bAr3I ko caupaTa kara diyA thaa| pradya mna dvArA mAyAmayI macchara kI racanA ((355) taba pradyumna ne eka mAyAmayI macchara kI racanA kI / jahAM bhAnukumAra th| usa sthAna para use bheja diyA / macchara ke kATane se bhAnukumAra vahAM se bhAga gayA / (356) bhAnukumAra bhAga karake apane mandira meM calA gayA / usa samaya dina kA eka pahara bIta gayA thaa| pradya mna ko bahuta sI striyAM milI jo mAsukumAra ke tenta par3ane jA raI thii| pradyumna dvArA maMgala gIta gAtI huI striyoM ke madhya vighna paidA karanA (357) tela caDhA karake unhoMne zrRMgAra kiyA aura ve bhale maMgala gIta gAne lagI / kumAra ratha para caDhA tathA striyAM khar3I ho gaI aura phira kumhAra ke yahAM (cAka) pUjane gaI / (358) taba pradyumna ne eka kautuka kiyA aura ratha meM eka ghor3A aura eka da jota kara cala diyA / kaMda aura ghor3A araDA karake uThe aura bhAnukumAra ko girA kara ghara kI ora bhAga gaye | (356) bhAnukumAra ke girane para ve striyAM rone lagI tathA jo gAtI huI AyI thIM ve rotI huI calI gayIM / jaba UMTa aura ghor3A arar3A kara uThe usase bar3A apazukuna huA jisako kahA nahIM jA sktaa| pradya mna kA vRddha brAhmaNa kA bheSa banAkara satyabhAmA kI bAvar3I para pahu~canA (360) phira pradyumna ne brAhmaNa kA rUpa dhAraNa kara liyA aura dhotI pahila kara kamaMDalu hAtha meM le liyA / svAbhAvika rUpa se lakar3I TekatA hudhA calane lagA aura kucha dera pazcAt yAvar3I para jA pahu~cA / (361) vahAM jAkara vaha khar3A ho gayA jahAM satyabhAmA kI dAsI khar3I thii| vaha kahane lagA ki bhUkhe prAmae ko jimAmo tathA jala pIne ke liye kamaMDalu ko bhara do|
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 182 ) (362) usI kSaNa dAsI ne kahA ki yaha satyabhAmA' kI bAvar3I hai yahAM koI puruSa nahIM A sakatA hai / he mUrkha brANa tuma yahAM kaise prA gaye ? (363) taba brAhmaNa usI samaya krodhita ho gayA ! usane kisI kA sira maDa liyA, kisI kA nAka aura kisI ke kAna kATa liye| phira usane bAvar3I meM praveza kiyaa| vidyA bala se bAvar3I kA jala sokhanA (364) usane apanI buddhi se koI upAya socA aura jala soSiNI vidyA ko smaraNa kriyA / yaha brAhmaNa kamaMDalu ko bhara kara bAira nikala pAyA jisase bAvar3I sUkha kara rItI ho gii| kamaMDalu se jala ko girA denA (364) bAvar3I ko sUkhI dekha kara striyoM ko bar3A Azcarya huaa| vaha brAhmaNa bAjAra ke caurAhe para calA gayA / dAsI ne dIva karake usakA hAtha pakar3a liyA jisase kamaMDalu phUTa gayA aura usakA jala nadI ke samAna bahane lgaa| (366) pAnI se bAjAra DUba gayA aura vyApArI loga pAnI 2 cillAne lge| nagara ke logoM ke lie eka kautuka karake vaha yahAM se . cala diyaa| pradyumna ko mAyAmayI meMDhA banAkara vasudeva ke mahala meM jAnA (367) phira usa pradyumna ne mana meM socA aura usane eka mAyAmayI meMDhA banA liyA / use vaha vasudeva ke mahala para lekara phuNc|| taba kAThIyA (paharedAra) ne jAkara sUcanA dii| (368) vasudeva ne prasannatA se usase kahA ki use zIghra hI bhItara bulAyo / kAThIyA ne jAkara sandeza kahA aura vaha meMDhA lekara bhItara calA gayA / (366) usane meMDhe ko binA zaMkA ke khar3A kara diyA / rAjA ne haMsa kara apanI TAMga bhAge kara dI ! tatra pradyumna ne kahA ki isa prakAra TAMga phailAne kA kyA kAraNa hai?
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ (183) (370) pradha mna ne haMsa kara kahA ki maiM paradezI brAhmaNa huuN| he deva / yadi tumhArI TA~ga meM pIr3A ho jAvegI to maiM kaise jIyita bgaa| (371) phira basudeva ne haMsakara usase yaha bAta kahI ki tumhArA doSa nahIM hai tuma apane mana meM zaMkA mata karo / merI TA~ga kaise TUTa jaavegii| (372) taba usane meMr3he ko chor3a diyA / sabhA ke dekhate dekhate usane vasudeva kI dAMga tor3a dii| dAMga tor3a kara meMDhA vApisa A gayA aura vasudeva rAjA bhUmi para gira pdd'e| (373) jaba vasudeva bhUmi para gira par3e to chappana koTi yAdaya sine lge| phira vaha usa pUrI sabhA ko iMsA karake satyabhAmA ke ghara kI ora cala diyaa| praya mna kA brAhmaNa kA bheSa dhAraNa kara satyabhAmA ke mahala meM jAnA (374) pIlI dhovatI tathA janeu pAhina kara candana ke bAraha tilaka lagAye / dhAroM vedoM kA jora se pATha par3hatA huA vaha brAhmaNa paTarAnI ke ghara para jA phuNcaa| (375) vada siMha dvAra para jAkara khar3A ho gayA to dvArapAla ne andara jA kara sUcanA dI / satyabhAmA ne apane anya brAhmaNoM ko (veda pATha Adi kriyAoM se) roka diyA / (376) satyabhAmA ne jaba usako par3hatA huA sunA to usake hRdaya meM bhAva utpanna huA aura usako andara bulA liyaa| jaba rAnI kA bulAvA pAyA to vaha lakar3I TekatA huzrA bhItara calA gyaa| (377) hAtha meM akSata evaM jala lekara rAnI ko usane ArzIvAda diyA / rAnI prasanna hokara kahane lagI ki he vipra ! kRpA karo aura jisa vastu para tumhArA bhAra ho vahI mAMga lo| (378) phira sira hilAte huye brAhmaNa ne kahA ki tumhArI bolI saccI ho| maiM tumase eka hI sAra bAta kahatA hU~ ki bhUkhe brAhmaNa ko bhojana do| (3) rAnI ne paTAyata se kahA ki yaha bhUkhA khar3A cillA rahA hai| ise apanI rasoI ghara meM le jAo aura jo bhI mAMge vahI khilaado|
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 184 ) se (380) usane vaha ekatrita anya brAhmaNoM se kahA ki tuma bahuta ho aura maiM akelA hU~ / veda aura purANa meM jisako acchA batalAyA gayA hai usa eka uttama AhAra ko tuma batalAdo / (31) vAM trahmaNoM ko lar3ate huye dekha kara satyabhAmA ne kahA ki are tuma vyartha hI kyoM lar3a rahe ho / eka to tuma eka dUsare ke Upara baiThe ho aura phira Apasa meM lar3ane ho ? *n (32) aba prayamna kI bAta suno| usane apanI jumaNI vidyA ko bhejA jisase brAhmaNa Apasa meM lar3ane lage tathA eka dUsare kA sira phor3ane lage / (383) rAnI ne bAta samajhA karake kahA ki ina lar3ane vAloM ko vAyu laga gaI hai jo dUra ho jAyeM use bhojana DAla do nahIM to use bAhara nikAla do | (384) tana ne kahA ki bhUkhe sAdhuoM kI bhUkha zAnta kara do / suno hameM bhUkha laga rahI hai hamako eka muThThI zrAhAra de do / (385) satyabhAmA ne taba kyA kiyA ki eka svarNa thAla usake Age rakha diyA / he brAhmaNa ! baiTha kara bhojana karo tathA unakI saba bAtoM kI ora dhyAna mata do| (36) vaha brAhmaNa arddhAsana mAra kara baiTha gayA aura apane Age usane caukA lgaayaa| hAtha dhone ke liye lauTA diyaa| thAla parosa diyA tathA namaka rakha diyA / prathamna kA sabhI bhojana kA rakhA jAnA - (387) caurAsI prakAra ke banAye huye bahuta se vyaJjana usane prose| bar3e bar3e thAla ke thAla parosa diye aura vaha eka hI prAsa meM sabako khA gayA / (388) cAvala parose to cAvala khA gayA / svayaM rAnI bhI vahAM Akara baiTha gyii| jitanA sAmAna parosA thA vaha saba khA gyaa| bar3I kaThinatA se vaha pattala bcii| (386) usa brAhmaNa ne kahA ki he rAnI suno| mere peTa meM adhika jvAlA utpanna huI hai / una logoM ko parosanA chor3a kara mere Age lAkara sAmAna DAla do |
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ (e) (360) jitane loga jImana ke liye AmaMtrita the una sabakA bhojana usa brAhmaNa ko parosa diyA gyaa| nArAyaNa ke liye jo laDDu alaga rakhe huye the ve bhI usane khA liye / (361 ) taba rAnI mana meM bar3hI cintA karane lagI ki isane to sabhI ramoI khA DAlI hai / yaha brAhmaNa to aba bhI tRpta nahIM huA hai aura bhUkhA bhakhA kaha kara cillA rahA hai | (362) usa vIra ne kahA ki yaha to bar3I burI bAta hai ki tUne nagara ke saba logoM ko nimaMtrita kiyA hai| ve zrAkara kyA jImeMge tU eka brAhmaNa ko bhI tRpta nahIM kara sakI / (363) rAnI ke citta meM vicAra paidA huA ki aba isako kahAM se kyA lAkara palUMgI aba bhUkhe brAhmaNa ne kyA kiyA ki apane muha meM agulI DAla kara ulTI kara dii| (364) usa brAhmaNa ne kyA kautuka kiyA ki saba khAlI bartanoM ko ulTI se bhara diyA / isa prakAra vaha rAnI kA mAna bhaMga karake vahAM se khar3A ho gayA / pradyumna kA vikRta rupa dhAraNa banAkara rukmiNI ke ghara pahu~canA (365) mUMDa muMDA kara tathA kamaMDalu hAtha meM lekara jhukA huA ha kubar3A bana gayA / vaha vahAM se lauttaa| usake bar3e bar3e dAMta the tathA kurUpa deha thI | vaha apanI mAtA ke mahala kI ora calA / (366) rukmiNI kSaNa kSaraNa meM apane mahala para caDhatI thI aura kSaNa kSaraNa meM vaha cAroM ora dekha rahI thI ki mujha se nArada ne yaha bAta kahI thI ki Aja tere ghara putra AvegA / (367) muni ne jina jina bAtoM ko kahI thI ve saba cinha pUre ho rahe haiM / manohara zrAmra ke vRkSa karate huye dekhe tathA usakA zrAMcala pIlA dikhAI dene lagA | (368) sUkhI bAvar3I nIra se bhara gyii| donoM stanoM meM dUdha bhara AyA taba rukmiNI ke mana meM Azcarya huA itane hI meM eka brAhmacArI vahAM pahu~cA /
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 183) (IEE) taba rukmiNI ne namaskAra kiyA tathA usa khor3e ne dharma vRddhi ho aisA kahA / vinaya pUrvaka usane usa brahmacArI kA zrAdara kiyA tathA svarNa siMhAsana baiThane ke liye diyA / (100) rukmiNI ne to samajhA kara ke kSemakuzala pUchA kintu vaha bhUkhA bhUkhA cillAtA rahA / rukmiNI ne apanI sakhI ko bulAkara saba bAta batA dI tathA isakA jImana karAo aura kucha bhI dera mata lagAno aisA kahA / (401) tatkAla baha jImana karAne ke liye uThI to pradyumna ne agni staMminI vidyA ko yAda kiyA / usa mAramA na to bhojana hI pala makA aura cUlhA dhuA~ dhAra ho gayA tathA vaha bhUkhA bhUkhA cillAtA rahA / (482) maiM satyabhAmA ke ghara gayA thA lekina vahAM bhI khAnA nahIM milA tathA ulTA bhUkhA raha gyaa| jo diyA vaha bhI chIna liyA / isa prakAra mere tIna laMghana ho gaye haiN| (403) sakmiNI ne citta meM mocA aura usako lar3a lAkara parosa diye / eka mAsa taka khAne ke liye jo laha, rasne huye the ve saba kubar3e rupa dhArI pradyumna ne khA liye| (104) jisa Adhe lar3a ko myA lene para nArAyaNa pAMca dina taka tRpta rahate the| taba rukmiNI ne mana meM vicArA ki kucha kucha samajha meM AtA hai ki yahI vaha hai arthAt merA putra hai| (405) taba rAnI ke mana meM zrAzcarya huA ki isa prakAra kA putra kisa ghara meM raha sakatA hai| aisA putra utpanna ho sakatA hai yaha kahA nahIM jA sakatA / nArAyaNa ko kaise vizvAsa karAyA jAya / {186) taba sakmiNI ke mana meM saMdeha paidA huA ki yaha kAlasaMbara 1 ke ghara bar3A huA hai vahAM usane kitanI hI triyAeM sIkha lI hai yaha usI vidyA bala kA prabhAva hai| . (44) yaha vicAra kara rukmiNI ne unase pUchA ki he mahArAja prArakA sthAna kaunasA hai| ApakA zrAgamana kahA~ se huA hai tathA kisa guru ne Apako dIkSA dI hai|
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 187 ) (408) Apako kaunasI janmabhUmi hai tathA mAtA pitA ke sambandha meM mujhe prakAza ddaaliye| phira usane vinaya ke sAtha pUchA ki Apane yaha na kisa kAraNa le rakhA hai ? (406 ) taba vaha krodhita hokara bolA ki bAhya guru ke dekhane se kyA hogA / gotra nAma to usase pUchA jAtA hai jisakA vivAha maMgala hone vAlA hotA hai| (410) hama paradezI haiM deza dezAntara meM phirate rahate haiM / bhikSA mAMga karake bhojana karate haiN| tU prasanna hokara hamako kyA de degI aura rUTha jAne para hamArA kyA le legI / (411) jaba vaha khoDA krodhita huA to usase rukmiNI mana meM udAsa ho gyii| vaha hAtha jor3akara use manAne lgii| merI bhUla ho gayI thI Apa doSa mata dIjiye | (412) tatra madhu ne usa samaya kahA ki mAtA mujhe mata se kyoM bhUla gayI ho| mujhe saccA pradya umna samajho tathA maiM pUchUM jisakA javAba do / (413 ) taba mana meM prasanna hokara usane ( rukmiNI) jisa prakAra apanA vivAda huA thA tathA jisa prakAra pradyumna hara liyA gayA thA sArA pIche kA kathAntara kakSA | (414) use dhUmaketu hara le gayA thA phira use yamasaMbara ghara le gayA / mujhe yaha saba bAta nArada ne kahI thI tathA kahA thA ki Aja tumhArA putra ghara thAvegA / (415) aura jo muni ne vacana kahe the usake anusAra saba cihna pUre ho rahe haiN| lekina aba bhI putra nahIM Ave to merA mana dukhita ho jAvegA / ( 416) satyabhAmA ke ghara para bahuta utsava ho rahA hai kyoMki Aja bhAnukumAra kA vivAha hai| maiM Aja hor3a meM hAra gayI hU~ tathA kArya kI siddhi nahIM huI hai| isI kAraNa merA mastaka Aja mUMDA jAvegA / (417) pradyumna mAtA ke pAsa pUrI kathA sunakara hAtha se pakar3a kara apanA mAthA cunaa| mana meM pachatAtrA mata karo tathA mujhe ho tuma apanA putra milA huA jAna lo |
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ (188 ) (418) usI samaya praSTya mna ne vicAra kiyA aura bahu rUpiNI vidyA ko smaraNa kiyA / apI ko rAsane zrogarA kA TiMga aura dUsarI mAyAmayI rukmiNI banA dii| satyabhAmA kI striyoM kA rukmiNI ke keza utArane ke liye AnA (41) itane meM satyabhAmA kI ora se bahuta sI striyAM mila kara . sthA nAI ko sAtha lekara calI aura jahAM mAyAmayI rukmiNI thI vahAM ve A phuNcii| (420) pAMva paDakara usase nivedana kiyA ki unheM satyabhAmA ne usake pAsa bhejI haiM / he svAminI tuma apane mana meM hInatAmata lAmo tathA bhaMvaroM ke samAna apane kAle kezoM ko utArane do| (421) vacanoM ko sunakara sudarI ne kahA ki tumhArA bola saccA ho gayA hai / andha kAmadeva (pradya mna) kA caritra muno ki nAI ne apanA hI sira mUda liyaa| pradya mna dvArA unake aMga kATa lenA (422) usa nAI ne apane hAtha kI aMgulI ko kATa liyA aura sAtha kI striyoM ko bhI mUDa liyaa| unake nAka kAna khor3e kara diye phira ve saba vApisa apane ghara kI ora cala dI / (423) ve striyAM gAtI huI nagara ke bIca meM se nikalI / kisa puruSa ne ina striyoM ko vikRta rUpa kara diyA hai. ? sabako yaha bar3A vicitra arcamA huA aura nagara ke loga isI karane lge| 1424) usI kSaNa ve raNavAsa meM gayIM aura satyabhAmA ke pAsa jAkara khar3I ho gayIM / unakA viparIta rUpa dekhakara vaha bolI ki kisane tumhArA vikRta rUpa kara diyA hai ? (125) tama ve duHkhi| chokara kahane lagI ki hama rukmiNI ke ghara gayI thIM / jaba unhoMne TaTola kara apane nAka kAna dekhe to ve mAI kI taraha rone lgiiN|
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 189) (426) isa ghaTanA ko sunakara khabara dene bAne guptacara vahAM Aye jahAM raNavAsa meM rukmiNI baiThI huI thI tathA kahane lage ki bahuta sI striyoM ke sira mUDakara aura nAka kAna kATa kara vikRta rUpa banA diyA hai, aisA hamane sunA hai| (427) isa bAta ko sunakara rukmiNI ne kahA ki nizcaya rUpa se yahI pradya mna hai / he vIroM meM zreSTha evaM sAhasa tathA dhairya ko rakhane vAle saba kArya chor3akara prakaTa ho jaao| pradya mna kA apane asalI rUpa meM honA (428) taba pradya mna prakaTa ho gayA jisake samAna rUpa vAlA dUsarA koI nahIM thA / vaha atyanta sudara evaM lakSaNa yukta thA / taba rukmiNI ne samajhA ki yaha usakA putra hai / (426) jaba sakmiNI ne pradhamna ko dekhA to usakA sira cUma liyA aura goda meM le prasanna mukha hokara use kaMTha se lagA liyA tathA kahA ki Aja merA jIvana saphala hai / zrAja kA dina dhanya hai ki putra zrA gayA / jise 10 mAsa taka hadaya meM dhAraNa kara bar3A duHkha saina kiyA thA, mujhe yaha pachatAvA sadaiva rahegA ki maiM usakA bacapana nahIM dekha skii| (430) mAnA ke vacana sunakara vaha pAMca dina kA baccA ho gayA / phira vaha kSaNa bhara meM bar3ha kara eka mahIne kA ho gayA tathA phira vaha pradyumna bAraha mahIne kA ho gyaa| (431) kabhI vaha lauTane lagA, kabhI haTha karane lagA aura kabhI daur3akara AMcala se lagane lagA | vaha kabhI khAne ko mAMgatA thA aura isa prakAra usane bahuta bheSa utpanna kiye| (432) vahAM itanA carita karane ke pazcAta phira vaha apane rUpa meM A gayA / usane kahA ki he mAtA tumheM maiM eka kautuka dikha laauuNgaa| satyamAmA kA haladhara ke pAsa dutI ko bhejanA (433) aba dUsarI ora kathA A rahI hai| satyabhAmA ne striyoM ko balarAma ke pAsa bhejA aura kahalAyA ki he balarAma rukmiNI ke aise kArya ke liye Apa sAkSI bane the /
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ (6) (424) striyAM jAkara vahAM pahu~cI jahAM balarAma kumAra baiThe huye the / bar3I hI yukti ke sAtha vinaya pUrvaka kahA ki rukmiNI ne aise kAma kiye haiM haladhara ke dUta kA rukmiNI ke mahala para jAnA ( 435 ) balarAma ne kodhita hokara dUta ko bhejA aura vaha tatkAla pavanavaiga kI taraha rukmiNI ke pAsa phuNcaa| siMha dvAra para jAkara khar3A ho gayA aura rukmiNi ko isakI sUcanA bheja dii| (436) tatra madana (pradyumna) ne phira vicAra kiyA aura bhUDe huye brAhmaNa kA bheSa dhAraNa kiyaa| usane sthUla peTa evaM vikRta rUpa dhAraNa kara liyA tathA vaha Ar3e hokara dvAra para gira gyaa| (437) taba dUta ne usase kahA ki he brahmaNa uTho jisase hama bhItara jA ske| phira uttara meM brAhmaNa ne kahA ki vaha uTha nahIM sakatA / lauTa karake phira AnA / (438) usake vacanoM ko sunakara ve krodhita hokara uThe aura usakA paira pakar3a kara eka ora DAla diyaa| taba usane kahA ki aisA karane se yadi brAhmaNa mara gayA to unako gohatyA kA pApa lagegA | praveza na prApta kara sakane ke kAraNa dUta kA vApisa lauTanA (436 ) isa prakAra jAnakara vaha vApisa calA gayA tathA balabhadra ke pAsa khar3A ho gayA / dvAra para eka brAhmaNa par3A huA hai vaha aisA lagatA hai mAnoM pAMca dina se marA par3A ho / (440) hama una taka praveza prApta nahIM kara sake kyoMki vaha pola (dvAra) ko roka kara par3A huA hai yadi usake paira pakar3a kara eka ora DAla diyA jAve aura vaha mara jAvegA to brAhmaNa hatyA kA pApa lgegaa| svayaM haladhara kA rukmiNI ke pAsa jAnA (441) bAna sunakara balabhadra krodha se prajvalita hokara cale / tathA unake sAtha dasa bIsa AdamI gae aura ve patrana-vega kI taraha rukmiNI ke ghara pahu~ca ge|
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ (161) '442) ce siMha dvAra para jAkara khar3e ho gaye aura brAhmaNa ko dvAra para par3A huA dekhA tatra balabhadra ne use nivedana kiyA ki he trAhmaNa uTho bhItara jaayeNge| 53) sArA nepAla kalAma se kahA ki vaha satyabhAmA ke ghara jImane gayA thA / usane udara ko sarasa AhAra meM itanA bhara liyA hai ki peTa aphara gayA hai aura vaha uTha bhI nahIM sakatA / (544) taba balabhadra (balarAma) haMsa kara kahane lage ki tuma ekahI sthAna para baiTha kara khAne rahe / brAhmaNa khAne meM bar3e lAlacI hote haiM tathA bahuta khAte haiM yaha saba koI jAnate haiM / (415) taba yaha brAhmaNa krodhita hokara bolA ki balarAma tuma bar3e nirdayI hai| dUsare to trAmaNa kI sevA karate haiM lekina tuma duHkha kI bAta kaise bolate ho? (46) taba balabhadra kodhita hokara uThe aura usake paira pakar3a kara nikAlane ke liye cale / nAma ne kahA ki mujhe gAlI kyoM dete ho? A yo mujhe bAhara nikAla do / (147) taba ilaghara use nikAlane lage to adya mna ne apanI mAtA rukmiNI se khaa| eka bAta maiM tumase pUchatA hU~ yai kauna vIra hai, mujhe kaho / rukmiNI dvArA hannaghara kA paricaya (-48) yaha chappanakoTi yAtroM ke mukha maMDala kI zobhA hai aura inheM balabhadrakumAra kahate haiM / yaha miha se yuddha karanA gva jAnate hai / yaha tumhAre pitRvya (yar3e pitA) hai yaha maiM tuma se kahatI huuN| 44) paira pakar3a kara vaha (balarAma) bAhara baiMca le gayA kiMtu vaha (pradyumna) paMH bar3hAkara dhar3a sahita yahIM par3A rahA / yaha aAzcarya dekhakara balabhadra ne kahA ki yaha gupta bIra kauna hai ? pradya mna kA siMha rupa dhAraNa karanA (458) pAMca Teka kara vaha bhUmi para khar3A ho gayA aura usI kSaNa . usane siMha kA rupa dhAraNa kara liyA / taba haladhara ne apane prAyudha ko sAhAlA / phira ve donoM vIra lalakAra kara bhir3a gye|
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 192) (451 yuddha karane lage, bhir3ane lage, akhAr3e bAjI karane lage donoM vIra malla yuddha karane lage / siMha rUpa dhArI pradAmna saMbhala kara uThA aura balabhadra ke paira pakar3a kara akhAr3e meM DAla diyaa| (452) jahAM chappana koTi yAdavoM ke svAmI nArAyaNa the vahAM jAkara haladhara gire / sabhI loga Azcarya cakita ho gaye aura kRSNa bhI kahane lage ki yaha bar3I vicitra bAta hai| caturtha sarga rukmiNI ke pUchane para pradyumna dvArA apane bacapana kA varNana (453) itanI bAta to yahAM hI rahe / atra yaha kathA rukmiNI ke pAsa ke prArambha hotI hai| vaha apane putra se pUchane lagI ki itanA baja pauruSa kahAM se sImvA ? (454) meghakUTha nAmaka jo parvatIya sthAna hai vahAM yamasaMbara nAmakA rAjA nivAsa karatA hai| he mAtA rukmiNI ! sunoM maiMne yahIM se aneka vidyAyeM sIkhI hai| (455) maiM Apase kahatA hU~ ki mere vacana suno| nArada RSi mujhe yahAM lAye haiM / phira pradAmna hAtha jor3a kara bolA ki maiM udadhi mAlA ko le AyA huuN| (456) taba mAtA rukmiNI ne haMsakara kahA ki bhaiyA, nArada kahAM hai / he putra suno maiM tumase kahatI hU~ ki uddhimAlA kahAM hai use mujhe dikhalAo / pradya mna dvArA rukmiNI ko yAdavoM kI samA meM le jAne kI svIkRti lenA (457) taba pradya mna ne rukmiNI se kahA ki he mAtA maiM tumase eka bacana mAMgatA huuN| maiM tumheM tumhArI bA~ha pakar3a kara ke sabhA meM baiTe huye yAdavoM / ko lalakAra karake le jaauuNgaa| yAdavoM ke bala pauruSa kA rukmiNI dvArA varNana (458) mAtA ne usa sAisI kI yAta sunakara kahA ki ye yAdava loga bar3e balavAna hai balarAma aura kRSNa jaddI hai unake sAmane se tuma kaise jAne pAoge /
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 193) (456) pAMcoM pANDaba jo paMca yati haiM tuma jAnate hI ho ye kuntI ke putra haiM tathA atula bala ke dhAraka haiM / arjuna, bhIma, nakula aura sahadeva inake pauruSa kA koI pAra nahIM hai| (460) chApana koTi yAdava bar3e bala zAlI haiM unake bhaya se natra khaMDa kAMpatA hai / aise kitane hI kSatriya jahAM niyAsa karate haiM tuma akenne unheM kaise jIta sakoge? ) hA machama hokara bolA ki maiM azeSa yAdavoM ke bala ke abhimAna ko cUra kara dUMgA, aura pANDavoM ko jinake sabhI nareza sAthI haiM yuddha meM irA dUMgA / nArAyaNa aura balabhadra sabhI ko raNa meM samApta kara dugA kevala nemikumAra ko chor3akara jo ki jinendra bhagavAna hI haiN| (462) madanakumAra kA caritra saba koI suno / pranyumna nArAyaNa se yuddha kara rahA hai| pitA aura putra donoM hI raNa meM yuddha kareMge yaha dekhane ke liye devatA bhI AkAza meM vimAna para caDha kara A gaye / rukmiNI kI bA~ha pakar3a kara yAdavoM kI sabhA meM le jAkara use chur3Ane ke lie lalakAranA (463) taca pradya mna krodhita hokara tathA mAtA kI yA~i pakar3a kara le gyaa| jisa sabhA meM nArAyaNa baiThe the vahAM mAyAmayI rukmiNI ke sAtha pahu~ca gyaa| (464) sabhA ko dekhakara pradyumna bolA ki tuma meM kauna balavAna natriya hai usako dikhAkara rukmiNI ko le jA rahA huuN| yadi usameM bala hai to Akara chudA le| sabhA meM sthita pratyeka vIra ko sambodhita karake yuddha ke lie lalakAra (465) he nArAyaNa ! tuma mathurA ke rAjA kaMsa ko mArane vAle kahe jAte ho / jarAsaMdha ko tumane pachADa kara mAra diyA thaa| aba mujha se rukmiNI ko zrAkara bacA lo|
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ / ( 164 } (466) dazoM dizAoM ko saMbodhita karake yaha kahane lagA, ki he vasudeva ! tuma raNa ke bheda ko khUba jAnate ho| tuma chappana koTi yAdava mila kara ke bhI yadi zakti hai to rukmiNI ko A kara chuDA lo| (467) he balabhadra : tuma bar3e balavAna evaM zreSTha vIra ho / raNa saMgrAma meM bar3e dhIra kahe jAte ho / ila jaise tumhAre pAma thiyAra haiM / mujha se rukmiNI zrAkara chuddaalo| (428) he arjuna ! tuma khAMDA bana ko jalAne vAle ho, tumhAre pauruSa ko sana koI jAnate haiN| tumane virATa rAja se gAya chuDAyI thii| aba tuma rukmiNI ko bhI Akara chaDA lo| (466) he bhIma ! tumhAre hAtha meM gadA zobhita hai / apanA purupArtha mujhe zrAja dikhlaao| tuma pAMca sera bhojana karane ho / yuddha meM Akara aba kyoM nahIM bhir3ate ho / 1470) he jyotiSI sahadeva ! mere vacana suno / tumhAre jyotiSa ke anusAra kyA hogA yaha batalAyo / phira Isakara pradya mna ne pUchA ki tumhAre samAna kauna raNa jAna sakatA hai ? (475) he nakula ! tumhArA purugartha bhI atula hai / tumhAre pAma kunta (bhAlA) nAmaka hathiyAra hai| aba tumhAre marane kA avasara A gayA hai / mujha se rukmiNI Akara chuddaayo| (472) tuma nArAyaNa aura balabhadra hokara bhI chala se kuDalapura gaye the| usI samaya tumhArI bAta kA patA laga gayA thA ki tuma kmiNI ko corI se hara kara lAye the| (473) prahA mna usa avasara para bolA ki aya raNa meM yAkara kyoM nahIM bhiDate ho| maiM tuma se eka acchI bAta kahatA huuN| eka ora tuma saba kSatriya vIra ho aura eka ora maiM akelA huuN| pradya mna kI lalakAra sunakara zrIkRSNa kA yuddha ke prastAva ko svIkAra karanA (474) taba zrIkRSNa sunakara bar3e krodhita huye jaise agni meM ghI DAla diyA ho / mAnoM miha ne vana meM garjanA kI ho athavA sAgara aura pRthvI hilane lage ho / taba saba yAdava apanI senA sajAne lage / bhIma ne gadA lI, arjuna ne apane kodaMDa dhanuSa ko uThA liyA aura nakula ne hAtha meM bhAlA le liyA jisase tamAma brahmANDa kaMpita ho gyaa|
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ (475) taiyAra ho ! taiyAra ho ! isa prakAra kA cAroM ora kahalA diyaa| yadurAja zrIkRSNa taiyAra ho gaye / ghor3oM ko sajAo, masta hAthiyoM ko taiyAra karo tathA mubhaTa susajjita ho jAo ! aAja raNa meM bhiDanA hogA / aisA Adeza diyaa| (476) AjJA milate hI subhaTa raNa ko cala diye / ThaH ThaH cAroM ora ye zanda karane lage, kisI ne hAtha meM talavAra tathA kisI ne hathiyAra sajAye / yuddha kI taiyArI kA varNana (477) kitanoM hI madonmatta hAthI ciMghAr3a rahe the| kitane hI subhaTa taiyAra ho kara raNa karane car3ha gaye / kitanoM ne ghor3oM para jIna rakha dI aura kitanoM ne apane ithiyAra saMbhAla liye / (478) kitane hI ne yuddha karane ke liye 'TATaNa' le liye| kitanoM hI ne apane siroM para Topa pahina liye / kitanoM hI ne zarIra meM kavaca dhAraNa kara liyA aura isa prakAra ve saba rAjA sajadhaja ke cale / (476) kisI ne hAtha meM bhAlA sajA liyA aura koI sAna para caDhI huI talavAra lekara nikalA / kisI ne apane hAthoM meM sela le liyA aura kisI ne kamara meM churI bAMdha lii| (480) kucha loga bAta samajhA kara kahane lage ki kyA ina subhaToM ko vAyu laga gayI hai / jisane rukmiNI ko harA hai vaha manuSya tumhAre stara kA nahIM hai| (41) eka hI sthAna para saba kSatriya mila gaye aura ghaTATopa ( megha jaise) hokara yuddha ke lie cale / tumacha buddhi se upAya mata karo aba / yaha marane kA dAva pA gayA hai / (42) zIghra hI caturaMginI senA vahAM mila gyii| yahAM ghoDe, hAthI, ratha aura paidala senA thii| apramANa chatra evaM mukuTa dikhane lage tathA zrAkAza meM vimAna calane lge| . (483) isa prakAra aisI asaMkhyAta senA calI aura cAroM ora khUba nagAr3e bajane lage / ghor3oM ke khuroM se jo dhUla uchalI umase aisA lagatA thA mAnoM tatkAla ke bhAdoM ke megha hI hoN|
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ / senA ke prasthAna ke samaya apazakuna honA (48) senA ke bAyIM dizA kI ora kauvA kAMva kAMca karane lagA tathA kAle sarpa ne rAstA kATa diyA / dAhinI ora tathA dakSiNa dizA kI ora zRgAla bolane lage / (485) vana meM asaMkhya jIva dikhAI diye / dhvajAye phakar3ane lagI evaM una para Akara pakSI baiThane lge| sArathI ne kahA ki zakuna bure haiM isaliye Age nahIM calanA cAhiye / (46) taba usa avasara para kezava bole ki hama koI vivAha karane thor3a hI jA rahe haiM jo zakunoM ko dekheM / ve sArathI ko samajhAne lage ki jo kucha vidhAtA ne likhA hai use kauna meTa sakatA hai| (487) nArAyaNa zakunoM kI paravAha kiye binA hI cleN| jaba pradya mna ne senA ko dono mana meM kucha milA naI mAtA rukmigI ko vimAna meM baiThA diyA aura phira mAyAmayI senA khar3I kara dii| vidyA vala se pradha mna dvArA utanI hI senA taiyAra karanA (4) tama pradyumna ne mana meM cintana kiyA aura yuddha karane vAlI vidyA kA smaraNa kiyaa| jitanI senA sAmane thI utanI hI apanI senA taiyAra kara dii| yuddha vAna (486) donoM dala yuddha ke lie taiyAra ho gaye / subhaToM ne dhanuSoM ko sajAkara apane hAthoM meM le liyaa| kitane hI yoddhAoM ne talavAroM ko apane hAtha meM le liyA / ve aise lagane lage mAnoM kAla ne jIbha nikAla rakhI ho| (460) hAthI vAloM se hAthI vAle yauddhA bhir3a gaye tathA ghur3asavAra senA yuddha karane lgii| paidala senA se paidala senA lar3ane lagI / talabAra ke pAra ke sAtha 2 ve bhI par3ane evaM uThane lge| . (461) koI lalakAra rahA hai koI lar3a rahA hai / koi mAro mAro isa prakAra cillA rahA hai / koI dhIra yuddha sthala meM lar3a rahA hai aura kitane hI kAyara sainika bhAga rahe haiN| )
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) koI vIra donoM bhujAoM se bhir3a gaye / koI lalakAra karake lar3a rahA thaa| koI dhanuSa kI TaMkAra kara rahA thA / koI talavAra ke vAra se zatruoM kA saMhAra kara rahA thaa| (463) yuddha dekhakara nArAyaNa bole, he arjuna aura bhIma ! Aja tumhArA aksara hai| he nakula aura sahadeva ! maiM tumase kahatA hU~ ki Aja apanA pauruSa dikhlaao| (464) taya zrIkRSNa dazaudizAoM tathA vasudeva ko sunAkara lalakAra kara kahane lage / he balibhadra ! tumhArA abasara hai, Aja apanA pauruSa dikhlaao| (465) bhImasena krodhita hokara ghor3e para car3hA tathA hAtha meM gadA lekara raNa meM bhir3a gayA / ve hAthI ke samAna prahAra karane lage jisase unake sAmane kSatriya rAgane lage aura koI bacA nahIM / (46) taba arjuna krodhita huA aura dhanupa caDhAkara hAtha meM liyaa| vaha caturaMginI senA ke sAtha lalakAra kara bhir3a gyaa| koI bhI arjuna ko raNa se nahIM haTA skaa| 1467) sahadeva ne hAtha meM talavAra lA bhAra nakula bhAlA lekara prahAra karane lagA / haladhara se kauna lar3a sakatA thaa| ve apane halAyudha ko lekara prahAra karane lge| (488) sabhI yAdava evaM yauddhA raNabhUNi meM sAhasa ke sAtha bhir3a gaye / vasudeva cAroM ora lar3ane lage jisase bahuta se subhaTa lar3akara raNa meM gira pdd'e| pradya mna dvArA vidyA-bala se senA ko dharAzAyI karanA 1466) taba pradyumna ne mana meM bar3A krodha kiyA aura mAyAmayI yuddha karane lgaa| sAre subhada raNa meM vidyA se mUrchita hokara gira par3e jise vimAnoM meM car3he huye deyoM ne dekhaa| (50) sthAna sthAna para ratha aura ghur3asavAra gira par3e / ratnoM se pariveSThita chatra TUTa gaye / sthAna sthAna para agaNita hAthI par3e huye the jo lar3AI meM madonmatta hokara Aye the / (501) jaba sabhI senA yuddha karatI huI par3a gayI taba zrIkRSNa khinna citta ho gaye / ve hAhAkAra karane lage tathA socane lage ki yaha kauna balavAna vIra hai|
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 198) raNa kSetra meM par3I DuI senA kI dazA (502) dekhate dekhate sabhI yAdava vIra gaNa gira par3e tathA sAtha 2 sabhI senAyeM gira par3I / jinase devatA loga kAMpate the tathA jinake calane se pRthvI thara 2 kAMpatI dhii| jina vIroM ko Aja taka koI nahIM jIta sakA thA ve sabhI kSatriya Aja hAre huye par3e bar3e Azcarya kI bAta hai / gada yAdava kula ko nAza karane ke liye mAnoM kAla rUpa hokara hI avatarita huA hai| (203) zrIkRSNa cAroM ora phira phira karake senA ko dekhane lge| cAroM ora kSatriyoM ke par3e rahane ke kAraNa koI sthAna nahIM dikhAyI detA thaa| kevala motI aura ratnoM kI mAlA se jar3e huye chatra raNa meM par3e huye dikhalAI diye| (504) agaNita hAthI, ghor3e aura ratha par3e huve the / madonmatta hAbI sthAna sthAna para par3e huye the| jagaha jagaha para nirantara khUna kI dhArA yaha rahI thI aura vetAla sthAna 2 para kilakArI mAra rahe the| (55) gRddhiNo aura siyAra pukAra rahe the mAno yamarAja ho unako yaha kaha rahA thA ki zIghra calo rasoI par3I huI hai, aAkara aisA jImalo . jisase pUrNa tRpta ho jAo / zrIkRSNa kA krodhita hokara yuddha karanA (5:6) jaba zrIkRSNA krodhita hokara ratha para car3he to aisA lagA mAno sumeru parvata kAMpane lagA ho / jaba ve saMgrAma ke liye cale to sakala mahItala kAMpane lagA evaM zeSanAga bhI hila gayA / yuddha bhUmi meM ratha bar3hAne para zubha zakuna honA " (547) jaba apane ratha ko unane yuddha meM Age bar3hAyA taba unakA dAhinA netra tathA dAhinA aMga phar3akane lagA ! taba zrIkRSNa ne sArathI se kahA ki he sArathI suno atha zubha kyA karegA ? (508) kyoMki raNa meM sabhI senA jIta lI gayI hai aura rukmiNI ko bhI haraNa kara liyA gayA hai / to bhI krodha nahIM A rahA hai to isakA kyA kAraNa hai isa prakAra raNa meM dhairya rakhane vAle zrIkRSNa ne kahA /
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 166 ) ( 506 ) usa samaya vaha sArathI bolA yaha Azcarya hai ki yaha kauna hai ? tumhArI lalakAra se yadi yaha subhaTa bhAga jAye to tumhAre hAtha rukmiNI sakatI hai / (410) usase vIra ziromaNi kezava bole he zatriya ! mere vacana suno| tumane sabhI madonmatta senA kA saMhAra kara diyA aura atra ! merI strI ruvimaNI ko bhI le jA rahe ho / zrIkRSNa dvArA pradyumna ko abhayadAna dene kA prastAva (511) tuma koI puNyavAna kSatriya ho| tumhAre Upara merA krodha utpanna nahIM ho rahA hai| maiM tumheM jIvana dAna detA hU~ lekina mujhe rukmiNI vApasa kara do * pradya umna dvArA zrIkRSNa kI vIratA kA upahAsa karanA (512) taba pradyumna ha~sa kara bolA ki raNa meM aisI bAta kauna kahatA hai tumhAre dekhate dekhane maiMne rukmiNI ko haraNa kiyA aura tumhAre dekhate dekhate hI sArI senA gira gayo / (513) jisa ke dvArA tuma raNa meM jIta liye gaye ho aba kyoM usako apanA sAthI banA rahe ho ? he zrIkRSNa tumheM lajjA bhI nahIM A rahI hai ki aba kaise rucimaNI mAM.. rahe ho / (514) maiMne to sunA thA ki yuddha meM Age rahane vAle ho lekina aba maiMne tumhArA satra puruSArtha dekha liyA hai| tumhAre kahane se kucha nahIM ho sakatA / tumhArI sArI senA paDI huI hai aura tumane hRdaya se hAra mAna lI haiM / (515) phira prayumna ne haMsa kara kahA ki tuma pRthvI para par3e hue apane kuTumba ko dekha kara bhI sahana kara rahe ho| maiMne tumhArI Aja manuSyatA (puruSArtha) jAMcalI hai tumako rukmiNi se koI kAma nahIM hai arthAt tuma rukmiNi ke yogya nahIM ho / (516) tumane parigraha ko AzA chor3a dI hai to rukmiNI ko bhI chor3a do| pradyumna kahatA hai ki apanA jIva bacAkara cale jAo |
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ pradyumna ke uttara ke kAraNa zrIkRSNa kA krodhita honA evaM dhanuSa bANa calAnA (517) yadurAja mana meM palatAne lage ki maiMne to isase satyabhAva se kahA thA lekina yaha mujha se bar3ha 2 kara bAteM kara rahA hai aba ise mAratA hUM yaha kahIM bhAga na jAye krodha utpanna huA aura citta meM sAvadhAna huye tathA sAraMga pANi ne dhanuSa ko car3hA liyaa| 6518) ve socane lage ki arddha candrAkAra nAmaka bANa se maiM ise mArUgA aura aba isakA parAkrama degaa| jaba pradyumna meM zrIkRSNa ko dhanuSa car3hAte huye dekhA to use bhI krodha zrA gayA / (516) pradyumna ne taba usase kahA ki he kRSNa tumhArA dhanuSa to china gayA hai| jaba zrIkRSNa kA dhanuSa TUTa gayA to unhoMne dUsarA dhanuSa cddhaayaa| (520) phira pradyumna ne bANa chor3A jisase zrIkRSNa ke dhanuSa kI pratyaMcA TUTa gyii| taba zrIkRSNa ne krodhita hokara tIsare dhanuSa ko apane hAtha meM liyaa| (521) zrIkRSNa jaba jaba prAna para bAra karane ke lie bANa car3hAte taba taba bANa TUTa kara gira jAtA / viSNu ne jaba tIsarA dhanupa sAdhA lekina kSaNa bhara meM hI pradyumna ne use bhI tor3a DAlA / pradyanna dvArA zrIkRSNa kI vIratA kA punaH upahAma karanA (522) pradyumna ne haMsa haMsa karake zrIkRSNa se bAta kahI ki Apake samAna koI vIra kSatriya nahIM hai? Apane yaha parAkrama kisase sIkhA ? ApakA guru kauna thA yaha mujhe bhI batAiye / / _ (523) tumhAre dhanuSa bANa chIna liye gaye tathA tuma unheM apane pAsa nahIM rakha sake / tumhArA pauruSa maine Aja dekha liyA hai kyA isI parAkrama se rAjya sukha bhoga rahe the ? (524) phira pradyumna unase kahane lagA ki tumane jarAsiMdha tathA kaMsa ko kaise mArA ? yaha sunakara zrIkRSNa bahuta khinna ho gaye tathA dUsarA mAyAmayI ratha maMgAkara usa para baiTha gye|
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 201 ) zrIkRSNa kA krodhita hokara vibhinna prakAra ke bANoM se yuddha karanA * (525) ratha para caDhakara yadurAja ne krodhita hokara apane hAtha meM dhanuSa le liyA / pracAlata nAranavANa ko phaikA jisase cAroM dizAoM meM teja jvAlA paidA ho gii| (526) pradyumna kI senA bhAgane lgii| vaha agni bANa se nikalane vAlI jvAlA ko sahana nahIM kara sakI / ghor3e hAthI ratha Adi jalane lage aura isa prakAra usakI senA ke paira ukhar3a gaye / (527) pradyumna ko krodha AyA usakI raNa kI lalakAra ko kauna saha sakatA hai / usane puSpa mAlA nAmaka dhanuSa hAtha meM le liyA aura usa para meghabANa ko cddh'aayaa| (528) dhana ghora bAdala garjane lage aura pRthvI ko jala se bharane lage jaba jala ne agni ko bujhA diyA taba isa jala se zrIkRSNa ko nA bahane lgii| (526) jo kSatriya zreSTha ratha para savAra the ve jala ke pravAha meM bahane lge| sAre hAthI ghor3e ratha vagairaha badda gaye tathA bahuta se kSatriya rAjA bhI vai gye| (130) taba pradyumna ne zrIkRSNa ko kahA ki yaha acchI cAla calI gayI hai ? nArAyaNa ke mana meM saMdeha paidA huA ki yaha meha kaise barasa gayA ? (531) yaha jAnakara zrIkRSNa ko bar3A zrAzcarya huA aura mArusa (pAyu) bANa hAtha meM liyA / jaba bANa tejI se nikala kara gayA to meghoM kA samUha samApta hone lgaa| (532) mAyAmayI senA bhI kAMpa gayI aura chatra ur3a uDa kara jamIna para girane lge| caturaMgiNI senA bhAgane lagI tathA hAthI, ghor3e evaM rathoM ko koI saMbhAla nahIM ske| (533) taba pradya mna mana meM krodhita huA tathA parvata bANa ko hAtha meM liyaa| thANa ko dhanuSa para caDhAyA jisase parvata ne Ar3e Akara ivA ko roka diyaa|
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 202 ) (534) pradyumna kA pauruSa dekhakara zrIkRSNa bar3e krodhita huye / de usI kSaNa vana prahAra karane lage jisase parvata ke Tukar3e na hokara gira gaye / (435) pradyumna ne daitya bANa hAtha meM liyA aura nArAyaNa ko yamaloka bhejane kA vicAra kiyA / taba zrIkRSNa ko bar3A Azcarya huA ki abhI taka ve isakA caritra nahIM jAna sake / ( 536 ) isa prakAra bar3A bhArI yuddha hotA rahA jisameM koI kisI ko nahIM jIta sakA / donoM hI bar3e balavAna yoddhA hai jinake prahAra se brahmAMDa bhI phaTane lagA | zrIkRSNa dvArA mana meM pratha mana kI vIratA ke bAre meM socanA ( 537 ) taba krodhita hokara zrIkRSNa mana meM kahane lage ki merI lalakAra ko raNa meM kauna saha sakatA hai ? mere sAmane kauna rahA kSetra meM khar3A raha sakA hai ? saMbhava hai kuladevI isakI sahAyatA kara rahI hai| (538) maiMne yuddha meM kaMsa ko pachAr3A aura jarAsiMdha ko raNa meM hI pakar3a kara mAra DAlA | maiMne sura asuroM ke sAtha yuddha kiyA hai| jisa ne zatru garna kiyA vahI mere sammukha kheta rahA / zrIkRSNa kA ratha se utara kara hAtha meM talavAra lenA ( 536 ) tatra usane dhanuSa ko chor3akara hAtha meM candrahaMsa le liyA / vaha khaDga bijalI ke samAna camaka rahA thA mAnoM yamarAja hI apanI jIbha ko phailA rahA ho / ( 540 ) jaba hAtha meM khaDga liyA to aisA lagane lagA mAnoM zrIkRSNa ne camakate hue candra ratna ko hI hAtha meM pakar3A ho| jaba ve ratha se utara kara calane lage to tInoM loka bhayabhIta ho gaye / (541) indra, candramA tathA zeSanAga meM khalabalI maca gayI tathA aisA lagane lagA mAnoM sumeru parvata hI kA~pa rahA ho / devAMganAyeM mana meM kaine lagI ki dekheM aba ise kaise mAratA hai ? (542) jaba zrIkRSNa krodhita hokara daur3e to rukmiNI ne mana meM socA ki donoM kI hAra se merA maraNa hai| zrIkRSNa ke yuddha karane se pradyumna gira jAyagA /
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ (203 ) (543) rukmiNI ne kahA nArada ! suno maiM satyabhAva se kahatI hU~ ki aba to mRtyu kA avasara A gayA hai / jaba taka donoM subhada lalakAra karake na bhitra jAve he nArada ? zIghra hI jAkara raNa ko roka do| raNa bhUmi meM nArada kA Agamana (544) rukmiNI ke bacanoM ko mana meM dhAraNa karake vaha RSi vimAna se utarA / nArada vahIM para jAkara pahu~cA jahAM pradyumna aura zrIkRSNA ke bIca lar3AI ho rahI thii| (545) viSNu aura pradyumna kA ratha khar3A dikhAI diyaa| pradyumna vAra karanA hI cAhatA thA ki nArada zIghra hI vahAM pahu~ce aura bA~ha pakar3a kara kumAra ko roka diyaa| nArada dvArA pradya mna kA paricaya denA (546) taba ha~sakara nArada kahane lage he kAraNa ! mere vacana suniye / yaha pradyumna tumhArA hI putra hai / isa sambandha meM bahuta kucha kahanA hai| (546) chaThI rAtri ko yaha curA liyA gayA thA tathA yaha kAlasaMvara ke ghara bar3hA hai| isane siMhastha ko jItA hai| he kRSNa ! yaha baDA puNyavAna hai| (548) isako solaha lAbhoM kA saMyoga huA hai tathA kanakamAlA se isakA bigAr3a ho gayA hai / isane kAlasaMbara ko bhI usI sthAna para jIta liyA tathA pandraha varSa samApta hone ke pazcAta tumase milA hai / (546) yaha pradya mna bar3A bhArI vIra hai tathA raNa saMgrAma meM dhairyavAna evaM sAhasI hai| isake paurupa kA kauna adhika varNana kara sakatA hai ? aisA yaha rukmiNI kA putra hai| (550) isI prakAra pradyumna ke pAsa jAkara muni ne samajhA kara bAta kahI / yaha tumhAre pitA haiM jinane tumhArA khUba pauruSa zrAja dekha liyA hai| pradyumna kA zrIkRSNa ke pAMca par3anA (551) taba pradya mna usI sthAna para gayA aura zrIkRSNa ke pairoM para gira gayA / taba nArAyaNa ne hRdaya meM khUba prasanna hokara, pradya mna ko uThAkara apanI goda meM le liyaa|
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ (204 ) (552) usa rukmiNI ko dhanya hai jisane ise dhAraNa kiyA tathA usa susaMganA (vigAdharI) ko bhI dhanya hai jisake yahAM yaha avatarita huA tathA usa sthAna para isane vRddhi prApta kI / Aja ke dina ko bhI dhanya hai jaba milApa huA hai| (553) dhanuSa aura bANa ko unhoMne usI sthAna para DAla diye / tathA ghUmakara kumAra ko godI meM uThA liyA / jisake ghara para aisA suputra ho / usakI saba koI prazaMsA karatA hai| nArada dvArA nagara praveza kA prastAva (554) taba nArada ne isa prakAra kahA ki mana ko bhAne vAle aise nagara kI ora calanA cAhiye / pradhamna ke nagara praveza ke avasara para nagarI meM khUba utsava kro| (555) zrIkRSNa ke mana meM to tripAda ho rahA thA ki sabhI senA yuddha meM par3I huI hai / sabhI yAdava evaM kuTumbI raNa meM par3e huye hai| taba kyA nagara praveza mujhe zobhA degA ? (556) nArada ne tama prA mna se kahA ki tuma apanI mohinI ko vApisa uThA lo jisase yuddha meM ati kuzala sabhI yoddhA evaM subhaTa uTha mohinI vidyA ko uThA lene se senA kA uTha khar3A honA (557) taba pradyumna ne mohinI vidyA ko chor3A jisane jAkara saba acetanA dUra kara dI / sabhI senA uTha khar3I huI tathA aisA AbhAsa hone lagA mAnoM samudra hI umar3a rahA ho / (558) dhIra evaM zreSTha pANDava, dazoM dizAoM ko vaza meM karane vAlA . haladhara, kodi yAdava evaM sabhI pracaMDa kSatriya gaNa uTha khar3e hue| (556) hAthI, ghor3e, rathavAle tathA padAti Adi sabhI uTha gaye mAnoM vimAna cala par3e hoM / isa prakAra pRthvI para jo sAre kSatriya gaNa the ve sabhI khar3e ho gaye / sadhArU kavi kahatA hai ki aisA lagatA thA mAnoM sabhI so kara uThe hoN|
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 205 ) pradhumna ke Agamana para AnaMdotsava kA prArambha (560) pradyumnakumAra ko jaba dekhA to zrIkRSNa pulakita ho utthe| sIne se lagAkara usake mastaka ko cUma liyA jisa para coTa ke nizAna ho rahe the| pradyumna ke zarIra para jo nizAna ho gaye the ve bhI mana ko acche lagane lage / unakA janma Aja saphala huthA hai jaryAka pradyumna ghara AyA hai / sabhI kahane lage ki zrAja parijanoM kA deva mAnoM prasanna huA hai / zrIkRSNa mana meM praphullita ho rahe haiM jaba se pradyumna unake nayanoM meM samA rahA hai / (561) bherI aura turahI gba baja rahI hai tathA Ananda ke zabda ho rahe haiM / jaisI rukmiNI hai vaisA hI Aja usako putra milA hai / sakala parijana evaM kula kA prAbhapaNa svarupa putra usako milA hai / bar3A yoddhA evaM vIra hai / sajjanoM ke netroM ko Ananda dAyaka hai / sakala jana samUcha nagara ke sammukha calane lage jisase bahuta zora huA tathA turahI evaM bherI bajane lagI jisase aisA mAlUma hone lagA ki mAnoM bAdala garja rahe haiM / (532) motiyoM kA cauka pUrA gayA tathA siMhAsana lAkara rakhA gayA jisa para prahA mna ko baiThAyA gayA / isa ghara ko zrAja punyavAlA smjho| usa ghara ko bhAgyazAlI samajho jahAM pradhamna baiThA huA hai / motI aura mANika se bhare huye thAloM se AratI utArI gaI / yuvarAja banAne ke liye tilaka kiyA gayA jo sabhI parijanoM ko acchA lgaa| jahAM motiyoM kA cauka pUrA huA thA tathA lAyA huA siMhAsana rakhA huA thaa| (563) ghara ghara toraNa evaM motiyoM kI badanabAra ba~dhI huI thii| ghara ghara para guDiyAM uchAlI jA rahI thI tathA maMgalAvAra ho rahe the / navayuvatiyAM punya (maMgala) kalaza lekara pradya mna ke ghara aayii| agara evaM caMdana se suzobhita kAminiyAM gIta gA rahI thI / ghara ghara motiyoM ke baMdanavAra evaM toraNa the / / (561) sakala senA ghara jAne ke liye uThI tathA chappanakoTi yAdava ghara ghale / jisa dvArikA ko sajAyA gayA thA usameM kSobha hIna hokara cle| pradyumna kA nagara praveza (565) pradyumna nagara madhya pahu~cA to sUrya kI kiraNeM bhI chipa gayIM / gRhoM kI chatoM para car3ha kara sundara striyoM ne pradyumna ko dekhane kI icchA kii|
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 206 ) rukmiNI ko dhanya hai jisane aisA putra dhAraNa kiyA tathA jo nArAyaNa ke ghara para avatarita huaa| jisake Agamana para deva evaM manuSya jaya jaya kAra kara rahe the tathA manohara zabda ho rahe the / ghara ghara para toraNa dvAra ba~dhe tathA 'chappanakoTi yAdavoM ne khUba utsava kiyA / (566) nagara meM itane adhika utsava kiye gaye ki sAre jagata ne jAna liyA / zaMkha bajane lage tathA gharoM meM hone evaM (567) jaba pradyumna ghara ke logoM ke pAsa gayA to nagara ke pratyeka ghara meM badhAtrA gAye jAne lage / guDiyAM uchAlI garyo tathA kAminiyoM ne ghara ghara maMgalAcAra gIta gAye | (568) brAhmaNoM ne caturvedoM kA uccAraNa kiyA tathA zreSTha kAminiyoM ne maMgalAcAra kiye / punya (maMgala) kalazoM ko sajAkara sundara nAriyAM agavAnI ko calIM / (566 ) nagara meM bahuta utsava kiyA gayA jaba se prathamna nagara meM dikhAI diyaa| siMhAsana para baiThA kara sabhI purajanoM ne usake tilaka kiyA / (570) dUdha, dahI evaM akSata mAthe para lagAyA gayA / motI mAsika ke thAla bhara kara bhAratI utArI gaI tathA AzIrvAda dekara sundara striyAM vahAM se calIM / yamasaMvara kA mevakUTa se dvArikA Agamana ( 571 ) itane meM hI meghakUda se vidyAdharoM kA rAjA yama saMvara putra evaM kanakamAlA sahita dvArikA nagarI meM A pahu~cA / (52) bahu vidyAvara pavana ke vega ko taraha thAyA jisakI senA se ( ur3atI huI dhUla ke kAraNa ) koI sthAna nahIM dikhAI diyaa| vaha apane sAtha rati nAma kI putrI ko lekara dvArikA purI meM prAyA 1 yamasaMvara evaM zrIkRSNa kA prathama milana (53) yamasaMbara se zrIkRSNa ne bheMTa kI taba ve bhakti pUrvaka satyabhAva se bole ki tumane bAlaka pradyumna kA pAlana kiyA isaliye tumhAre samAna anya kauna svajana hai
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 2017 ) ( 474 ) tatra rukmiNI usI samaya kanakamAlA ke paira lagakara bolI ki tumhAre ghara se maiM kaise RNa hogI kyoMki tumane mujhe putra kI bhikSA dI hai / pradyana kA vivAha lagna nizcita honA .2 (575) unake Agamana para bahuta se utsava kiye gaye tathA pradyumnakumAra kA vivAha nizcita ho gayA / jyotipI ko bulAkara lagna nizcita kiyA taba mana meM zrIkRSNa bar3e santuSTa huye | (576 ) ire bAMsoM kA eka vizAla maMDapa racA gayA tathA kitane hI prakAra ke toraNa dvAra khar3e kiye gaye / stre caur3e vastra banAye gaye tathA svarNa kalaza siMha dvAroM para rakhe gaye 1 vivAha meM Ane vAle vibhinna dezoM ke rAjAoM ke nAma (577) sAre sAmAna kI taiyArI karake zrIkRSNa ne sabhI rAjAoM ko nimantrita kiyaa| jitane bhI mAMDalIka rAjA the sabhI dvArikA nagarI meM aaye| (57) gadeza, baMga (baMgAla), kaliMga deza ke tathA dvIpa samudra ke jitane rAjA the ve sabhI vivAha meM zAmila huye / lADa deza ke cola pradeza ke, kAnyakubja pradeza ke gAjana (gajanI 1) mAlavA aura kAzmIra deza ke rAjA mahArAjA Aye / > (576) gurjara deza ke nareza atyadhika suzobhita huye tathA sAMbhara ke velAvala acche the| vipADatI kAnyakubja ke acche the| pRthvI ke anya sabhI rAjA namaskAra karate huye dekhe gaye I (20) zaMkhoM ke madhura zabda hone lage tathA sthAna sthAna para nagAr3e bajane lge| bherI aura turahI nirantara bajane lagI tathA mAdhurI vINA evaM tAla ke zabda hone lage / (581) vidvAn brAhmaNa cAroM vedoM kA uccAraNa karane lage tathA kAminiyAM ghara 2 maMgalAcAra gIta gAne lagI / nagarotsava ke kAraNa kala kala zabda hone lage jaba pradyumna vivAha karane ke liye cale /
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ (52) ratnoM se jar3A huA chatra sira para rakhA gayA tathA svarNadaMDa vAlA bara zira para hurane lgaa| sone kA mukuTa zira para aisA camaka rahA thA mAno bAla-sUrya hI kiraNeM pheMka rahA ho ? (583) tama rukmiNI ne IrSyA bhAva se kahA ki satyabhAmA ke keza lAo / tInoM loka bhI yadi mujhe manA kare to bhI maiM usake keza utrvaauuNgii| (51) keza utAra kara unheM pAMdha se malUgI tava praya mna vivAha karane jaavegaa| lekina itane meM hI satra parivAra ke logoM ne mila karake donoM meM mela karA diyaa| ") sabhI jhambI jI ke mana meM ssA huA ki prA mnakumAra kA trivAi ho rahA hai / bhA~vara dekara hazralevA kiyA aura isa prakAra kumAra kA pANigrahaNa huaa| (56) vivAha hone ke pazcAta loga ghara cale gaye tathA rAjya karane lage aura aneka prakAra ke sukha bhogane lage / satyabhAmA ko vyAkula dekha karake sabhI sauteM usakA parihAsa karatI thii| satyabhAmA dvArA vivAha kA prastAva lekara pATaNa ke rAjA ke pAsa dUta bhejanA (585) taba satyabhAmA ne salAha karake brAhmaNa ko zIghratA se sandeza lekara bhejA / usa sthAna para jahAM ratnasaMcaya nAmaka nagara thA tathA ratnacUla nAmaka rAjA rahatA thA / (58) brAhANa ne zIghratA se yahAM jA kara vinaya pUrvaka kahA ki satyabhAmA ne mujhe yahAM bhejA hai| ravikIrti se unheM atyadhika sneha hai isaliye usI lar3akI ko bhAnukumAra ko de deveM / bhAnukumAra ke vivAha kA varNana (586) sabhI rAjA aura vidyAdhara mila karake kala kala zabda karate huye dvArikA ko cale / nagara meM bahuta utsava kiye gaye jaise hI bhAnukumAra kA vivAha hone lgaa|
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 206) (560) (lar3akI vAle kA) sArA parivAra milakara tathA vidyAdhara va rAjA loga saba vivAha karane ko cale / ve mara dvArikA nagarI pahu~ce jahAM maMDapa banA huA thaa| (561) ghara ghara para toraNa lagAye gaye tathA siMha dvAra para svarNa-kalaza sthApita kiye gaye / saba kuTumba ne milakara utsava kiyA aura bhAnukumAra kA isa prakAra viyAha ho gyaa| (562) isake bAda ve rAjya karane lage tathA vividha prakAra ke bhoga kliAsa karane lge| pradya mna ko saba rAjya ke bhoga prApta hone lage / usake samAna pRthvI para dUsarA anya koI rAjA nahIM dikhatA thaa| paMcama sarga videha kSetra meM maMdhara muni ko kevalajJAna kI utpatti (563) aba dUsarI kathA calatI hai / pUrva videha. meM zatrukumAra (acyuta svarga kA deva) gayA jahAM puMDarIka nagarI thI tathA jahAM z2amaMdhara muni nivAsa karate the| (564) jo niyama, dharma aura saMyama meM pradhAna the unako kevalajJAna utpanna hunA / acyuta svarga meM jo deva rahatA thA vaha munIzvara kI pUjA karane ke liye praayaa| acyuta svarga ke deva dvArA apane bhavAntara kI bAta pUchanA (56.5) usane namaskAra kiyA tathA apane pUrva bhava kI bAta puuchii| he guNavAn muni ! pUrva janma kA jo merA sahodara thA vaha kisa sthAna para paidA huzrA ? (566) saMzaya harane vAle una (kevalajJAnI ) ne sabhA meM kahA ki ravI para pAMcavAM bharata kSetra uttama sthAna hai / usameM soraTha deza meM dvArikAratI nagarI hai / bharata kSetra meM isake samAna dUsarI nagarI nahIM dikhatI hai / (56) usa nagarI kA svAmI mahimna zrIkRSNa hai jo sapUrNa niyama dharma ko pAlana karane vAlA hai| usakI bhArcA bar3I guNaratI hai aura usakA nAsa rukmiNI hai|
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ / (568) usake ghara para kSatriya madana (praya sta) paidA huA / unma puNyavAn ko sabhI koI jAnate hai / sundaratA meM usase bar3ha kara koI nahIM hai aura vaha pRthvI para rAjya karatA hai| deva kA nArAyaNa kI sabhA meM pahu~canA (5ER.) kebalI ke bacana sunakara deva vahAM gayA jahAM sabhA meM nArAyaNa baiThe the / devatA ne maNi ratna jadina jo hAra thA use nArAyaNa ko dekara khaa| deva dvArA apane janma lene kI bAta batalAnA (600) phira vaha ravideva kahane lagA ki he mahamaddaNa : (mahAmahimna) mere vacana suniye / jisako tuma anupama hAra bheMTa denoge usI kI kuda se maiM avatAra lUgA / zrIkRSNa dvArA satyabhAmA ko hAra dene kA nizcaya karanA (601) taba yAdavarAya mana meM Azcarya karane lage tathA mana ko bhAne vAlI mana meM cintanA karane lge| candrakAnta maNiyoM se camakane vAlA yaha hAra satyabhAmA ko duugaa| pradyumna dvArA rukmiNI ko sUcita karanA (602.) tatra pradyumna ke mana meM yaha vicAra utpanna huA aura vaha pavana vega kI taraha sakmiNI ke pAsa gayA / mAtA se kahane lagA ki perI bAta suniye maiM tumheM eka anupama bAta batAtA huuN| (683) jo merA pUrva bhava meM sahodara thA vaha mujhase bahuta sneha karatA thA / zratha vaha svarga meM deva ho gayA hai aura baha ratnajadita hAra lAyA hai| (605) aba usa hAra ko jo pahiregA usake ghara para vaha pAkara putra hogA / he mAtA aba tU spaTa kaha ki yaha dvAra tujhe prApta karA dUM ? (605) taba rukmiNI ne usase kahA ki mere to tuma akele hI sahara saMtAna ke barAbara ho ! bahuta se putroM se mujhe koI kAma nahIM hai / tuma akele hI pRthvI kA rAjya kro|
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ AmavaMtI ke gale meM hAra pahinAnA (6.6) phira vicAra karake sakmiNI bolI ki merI bahina jAmavatI hai| he putra ! tumheM vicAra kara kahatI hU~ ki use jAkara hAra dilA do| jAmavaMtI kA zrIkRSNa ke pAsa jAnA (60) taba hI pradya mna ne vicAra kara kahA ki jAmavatI ko yahAM bulA laao| jo kAmamudaDI pahina legI vahI satyabhAmA bana jAvegI / (608) snAna karake usane kapar3e aura gahane pahine / usake zarIra para svarNa kaMkaNa suzobhita ho rahA thA / jAmavaMtI vahAM gayo jahAM zrIkRSNajo baiThe the| (606) taba satyabhAmA A gayI, yaha jAnakara kezava mana meM prasanna huye / taba kRSNa ne mana meM koI vicAra nahIM kiyA aura usake vakSasthala para hAra DAla diyaa| (610) hAra ko pahinA kara usase AliMgana kiyA aura usase kahA ki tumhAre zaMbukumAra utpanna hogA / jaba usane apanA vAstavika rUpa dikhalAyA to nArAyaNa mana meM cakita hue| (611) taba mahamahaNa ne isa prakAra kahA ki merA mana vismita aura aMcabhita kara diyA / yadi yaha carita satyabhAmA ne jAna liyA to vikRta rUpa karake moha legI / vAstava meM jo vidhAtA ko svIkAra hai use kauna meda sakatA hai / zrIkRSNa kahane lage ki puNyavAna hI niSkaMTaka rAjya karatA hai| (612) jaba jAmavaMtI ke putra utpanna huA to usakA nAma zaMbukumAra rakhA gayA / vaha aneka guNoM vAlA thA tathA candramA kI kAMti ko bhI lajjita karane vAlA thaa| satyabhAmA ke putra utpatti (613) jisakI sevA sura aura nara karate the aisA prathama svarga kA deva Ayu pUrNa hone se caya kara satyabhAmA ke ghara para u.panna huA / (614) jo vahAM se cayakara aneka lakSaNoM vAlA guNoM se pUrNa atyadhika sundara evaM zIlavAna satyabhAmA ke ghara putra huzrA usakA nAma subhAnu rakhA gyaa|
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 212 ) (615) donoM kumAra jinhoMne eka hI dina avatAra liyA thA candramA ke samAna vRddhi ko prApta hote huce eka hI sthAna para par3ane lge| zaMbukumAra aura subhAnukumAra kA sAtha sAtha krIDA karanA (616) eka dina donoM ne juA khelA tathA karor3a suvaMda (mohara) kA dAMva lagAyA / usa dAMva meM zaMbukumAra jItA tathA subhAnu hAra karake ghara calA gyaa| . dya ta krIDA kA prArambha (617) taya satyabhAmA husakara mana meM vicAra karane lgii| usane kahA ki isa bhurge se phira khela khelo arthAna lar3Ano aura jo hAra jAve vahIM do karor3a mohara deve / (618) taba usane murgA chor3a diyA aura murge Apasa meM bhir3a gaye / isa khela meM subhAnu kA murgA hAra gayA tava zaMbukumAra ne do karor3a mohara jIta lii| (616) isake pazcAta usane bahuta se khela kiye / (satyabhAmA) dUsaroM se bhI kAphI maMtraNA karane ke pazcAt dUta ko bulAkara vahAM bhejA jahAM vidyAdhara rahatA thaa| (628) dUta ne vahAM jAne meM jarA bhI dera nahIM lagAyI aura jAkara vidyAdhara ko sArI bAta batA dI / vahAM dUta ne kahA ki jo icchA ho vahI le lo aura apanI putrI kevala subhAnukumAra ko hI detro| subhAnukumAra kA vivAha (621) vidyAdhara ke mana meM bar3I prasannatA huI aura apanI kanyA ko ... vivAha ke liye de diyA / jaya subhAnu kA vivAha huthA to dvArikA nagarI meM sundara zabda hone lge| (622) jaba subhAnu kA vivAha ho gayA taba mukmiNI ke mana meM vicAra huA aura maMtraNA karake usane dUta ko bulAyA aura rUpakumAra ke pAsa bhejaa|
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ rukmiNI ke dUta kA kuMDalapura nagara ko prasthAna (623) vaha dRta zIghra kuDalapura gayA gIra rUpacanda se kahA ki he svAmI ! merI bAta suniye mujhe zrApake pAsa rukmiNI ne bhejA hai| (624) zaMbukumAra tathA praghamna kumAra ke pauruSa ko saba koI jAnate / hai| donoM kumAroM ko zrApa kanyAe de dIjiye jisase Apasa meM sneha bar3he / (625) taba usa avasara para rupacanda ne kahA ki tuma kmiNI ko jAkara samajhA do ki jo yAdava vaMza meM utpanna hogA usako kauna apanI lar3akI cegA? (626) usane (maparcada) punaH samajhA kara bAta kaha dI ki tuma rukmiNI se jAkara isa prakAra kahanA ki saMbhala kara bAta bolA karo, aisI bAta bolane se tumhArA hRdaya kyoM nahIM dukhita huaa| (627) tUne hamArA sArA parivAra na karA diyA tathA tU zizupAla . ko marA kara calI gaI / Aja phira tU yaha vacana kahatI hai ki madanakumAra 3 ko beTI de do| (628) usake vacanoM ko sunakara dRta vahAM se tatkAla calA aura dvArikA nagarI pahu~ca gayA / umase jo kucha bAta kahI thI vaha usane jAkara rukmiNI se kaha dii| (326) nArAyaNa se aisA kahanA ki hama tumhAre madhya kase sukhI raha sakate hai ? tumhAre kitane avaguNoM ko khe| tumako chor3a kara ima DUma ko denA pasanda karate haiN| (630) yaha vacana sunakara vaha vyathita ho gayI aura donoM AMkhoM se AMsU barasane lge| isa taraha usane merA mAna bhaMga kiyA hai aura usane merA hRdaya dukhI kara bahuta burA kiyA hai| (631) rukmiNI ko vyathita badana dekhakara prAmna ne apanI mAtA se kahA ki tU kisakI bolI se dukhI hai yaha mujhe zIghra kaha de / (632) he putra ! maiMne maMtraNA karake dUta ko kuMDalapura bhejA thaa| vahAM dRta se usane jo duSpa vacana kahe haiM, he putra ! unhIM se merA hRdaya biMdha gyaa|
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 21 / (633) maiMne to yaha jAnA thA ki vaha merA bhAI hai kintu usane nIca banakara aisI bAta kahI hai / vaha mujhe viSaya pAsinI mAnatA hai| bhalA aisI bAta kauna kahatA hai ? (634) rukmiNI ke vacana sunakara pradAna bar3A kodhita huA ki usane mAtA se nIca vacana kahe / atra rupacanda ko raNa meM pachAr3a kara usakI prANoM se pyArI putrI ko chalakara praagaa| pradyumna kA kuMDalapura ko prasthAna (635) usI samaya pradya mna ne vicAra kiyA aura bahurupiNI vidyA ko smaraNa kiyA / zaMbukumAra aura pradA mna pavana vega kI taraha kuDalapura gye| donoM kA Drama kA bheSa dhAraNa kara lenA (633) nagarI ke dvAra dikhalAI dene para donoM ne ima kA rUpa dhAraNa kara liyaa| madana ne to hAtha meM alAvaNi le lI tathA zaMbukumAra ne maMjIrA le liyaa| (637) phira ve donoM cIra caurAhe kI ora mur3e tathA siMhadvAra para jAkara khar3e ho gaye / vahAM rAjA apane bahuta se parivAra ke sAtha dikhalAI diyA taba madana ne apanI mAyA phailAI / (638) phira madana ne bahuta se gIta evaM kavitta jo yAdavoM ke sambandha ke the attajita ho ho kara gAye | gItoM ko saba ne dhyAna se sunA lekina zrIkRSNa kI prazaMsA ke gIta unheM acche nahIM lge| (636) jaba usane yAdavavaMza kA nAma liyA to rUpacaMda kA mana dukhita huA / rUpacaMda ne pUchA ki maiM tumhAre gItoM kA sAra jAnatA hU~ / para tuma kahA~ se Aye ho, yaha batalAyo ! rupacaMda ko apanA paricaya batalAnA (640) hamAre sthAna kA nAma dvArikA nagarI hai aura jahAM yadurAja zrIkRSNa rAjya karate haiM / jinake rukmiNI paTarAnI hai / he rAjan ! jo tumhArI vAhana bhI hai|
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 215 ) (651) usa rAkhI ne jo tumhAre pAhUta bhejA thA usane tumhArI bahuta sarAhanA kI thii| usI se vahAM jAkara tumhaaraa| uttara kahA / usI ke kAraNa hama yahAM Aye haiM / ! aura (642) apane kahe hue vacanoM ko pramANa mAnoM kyoMki satyavaktA ke vacana pramANa hote haiM / he bhAgyavAn hama se sneha (saMbaMdha) karake apanI donoM kanyAyeM de do / rUpacaMda kA una donoM ko pakar3ane kA Adeza denA (643) yaha sunakara rAjA krodhita hokara khar3A ho gyaa| aisA lagane lagA mAnoM zragni meM ghI DAla diyA ho| usakA sampUrNa zraMga evaM mastaka kA~pa gayA tathA bolane 2 prANa bhI uDane lge| aise bola tumane kisase kahe haiM ? usane Adeza diyA ki inako bAhara lejA kara zUlI para caDhA do / yadi yadurAja meM tAkata hai to vaha inako Akara chur3A leMge 1 (644) taba unhoMne pakar3e jAne para jora 2 se pukAra kI ki hama DUma haiM ima haiM / ye zabda cAroM ora chA gaye / usake hAtha meM alAva raMga (alagojA ) thI jisake sunane ke liye sAre bAjAra evaM hATa bhara gaye the / (645) usI samaya kumAra rUpacanda ne saba rAjAoM ko pukArA tathA saba bAteM btaaii| ve hAthI ghor3oM ko sAtha lekara eka hI caraNa meM bAM A pahu~ce / (646) taba rAjA rupacaMda vahAM Aye jahAM prayumna aura zaMbukumAra the ve donoM eka sAtha apane hAtha meM eka tArA (sitAra) alAvariNa ( alagojA ) aura vINA lekara gAne lage / (647) hama ko dekhakara rAjA ke mana meM zaMkA paidA huI ki vaha nIca jAti para kisa prakAra prahAra kara sakatA hai| dhanuSa sAdha karake jaba usane bANa chor3e taba dUsaroM ne bhI cauguNe bANa chodd'e| pradyumna aura rUpacaMda ke madhya yRddha (64) taba pramna bar3A krodhita huA tathA dhanuSa caDhA kara hAtha meM le liyA / usane krodhita hokara agnibANa chor3A jisase lar3ate huye sabhI kSatriya bhAgane lage /
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 216 ) (346.) senA bhAga gayI tathA mAmA ke gale meM pAMva rakha kara use bAMdha liyaa| saba dala ke bhAgane para kanyA ko apane sAtha le liyA aura dvArikA nagarI zrA phuNce| (65) rUpacaMda ko lekara mahaloM meM pahu~ce jahAM zrIkRSNa baiThe huye the| zrIkRSNa ko rUpacaMda ne AMkhoM se dekhA aura kahA hameM nArAyaNa kA (darzana) lAbha karAyA gayA hai ? rUpacaMda ko pakar3a kara zrIkRSNa ke sammukha upasthita karanA (651) taba madhusUdana ne haMsa kara kahA ki yaha tumhArA bhAnajA hai| isameM bahuta pauruSa evaM vidyAbala hai / isane apane pitA ko bhI raNa meM jItA hai| zrIkRSNa dvArA rUpacaMda ko chor3a denA (652) taba prasanna hokara zrIkRSNa ne kRpA kI aura baMdhe huye rUpacaMda ko chor3a diyaa| pradya mna ne iMsakara use goda meM uThA liyA 1 phira use rukmiNI ke mahaloM meM le gayA / rUpacaMda aura rukmiNI kA milana (653) vahAM jAkara usane apanI bahina se bheMTa kI / rukmiNI ne bahuta prema jatAyA / bahuta zrAdara ke sAtha jImanavAra dI gayI jisameM amRta kA bhojana khilaayaa| (654) mAI, thahina evaM bhAnajA acchI taraha se eka sthAna para mile / rukmiNI kI bAta suna kara rUpacandra ko bar3I prasannatA huI tathA usane kanyA ko citrAha ke liye de dii| pradyumna evaM zaMyukumAra kA vivAha (655) taba hare bAMsa kA maMDapa taiyAra kiyA gayA tathA bahuta prakAra ke toraNa dvAra khar3e kiye gaye / chappana koTi yAdava prasanna hokara donoM kumAroM ke sAtha vivAha karane cale /
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 217 ) (65.6) bahuta bhAMti ke zaMkha evaM bherI bjii| madhura bINA evaM tUra bajA / bhAMvara DAla kara hathalevA liyA gayA tathA cAroM kA pANigrahaNa saMskAra pUrA kiyA gayA / (657) nagarI meM ghara ghara utsava kiyA gayA aura isa prakAra donoM bumAroM kA viSAha ho gayA / jo sajjana loga the ve to khUba prasanna the kintu akelI satyabhAmA aisI thI jisakA mana jala rahA thaa| (658) rUpacanda ko jAne kI prAzA huI aura vaha samadhI nArAyaNa ke yahAM se ghara gayA / yaha kuMDalapura meM rAjya karane lgaa| aba kathA kA krama dvArikA jAtA hai / unakA (pradyumna) mana usa ghar3I dharma meM lagA tathA jina caityAlaya kI maMdanA karane ke liye kailAza parvata para cale gaye / baTA sarga pradyumna dvArA jina caityAlayoM kI vaMdanA karanA (646.) taba pradyumtakumAra ne citavana kiyA ki saMsAra samudra se tairanA bar3A kaThina hai / mana meM dharma ko har3a karanA cAhiye tathA kailAza parvata para jo jina mandira hai unakI zuddha bhAva se pUjA karanI cAhiye / bhUta bhaviSyata tathA vartamAna tIrthakaroM ke caityAlayoM ko dekhA aura kahA ki jinane jinendra bhagavAna ke ye caityAlaya banAye haiM ve marata nareza dhanya haiN| (660) phira pradya mna ne caityAlayoM kI vaMdanA ko jinakI jyoti ratnoM ke samAna camakatI thI | aSTa vidhi pUjA evaM abhiSeka karake prayamna dvArikA vApisa cale gye| (661) isake pazcAt dUsarI kathA kA adhyAya prArambha hotA hai / kaurava aura pAeDavoM meM kurukSetra meM mahAbhArata yuddha huaa| taba bhagavAna neminAtha ne saMyama dhAraNa kiyaa| (662) phira prayamta dvArikA jAkara vividha bhoga vilAsoM ko bhogane lage / ghaTarasa vyaMjana se yukta amRta ke samAna bhojana karane lage / (663) vahAM sAta maMjila ke sundara zveta mahala the unameM ve nitya nace bhoga vilAsa karate the / ve mahala agara tathA candana kI sugandhi se yukta the tathA sundara phUloM ke rasa se suvAsita the|
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 218 ) neminAtha ko kevala jJAna honA (664 ) isa prakAra bahuta samaya vyatIta huA aura phira neminAtha bhagavAna ko kevalajJAna utpanna huaa| taba unake samavazaraNa meM sureMdra, munIndra, evaM bhavanavAsI deva Adi Aye / (665) chappana koTi yAdava mantra zaMkara, nArAyaNa evaM haladhara ke sAtha cale jahAM neminAtha svAmI samavazaraNa meM virAjamAna the| vahIM zrIkRSNa tathA iladhara jA pahu~ce | (666) devatAoM ne bahuta stuti kii| phira zrIkRSNa ne (nimna prakAra ) stuti prArambha kii| he kAma ko jItane vAle tumhArI jaya ho ! tumhArI mura asura sevA karate haiM (he deva tumhArI jaya ho / } (667) duSTa karmoM ko kSaya karane vAle he deva ! tumhArI jaya ho ! mere janma janma ke zaraNa, he jinendra ! tumhArI jaya ho| tumhAre prasAda se maiM isa saMsAra samudra se tira jAU' tatrA phira vApisa na AU / (66) isa prakAra stuti karake, prasanna mana ho manuSyoM ke koThe meM jAkara baiTha gaye / taca jinendra ke mukha se bANI nikalI jise devoM, manuSyoM evaM saba jIvoM ne dhAraNa kiyA / (666) dharma aura adharma ke bhI Agama kI bAta sunii| usake yAdavoM kI Rddhi ke bAre meM pUchA / (670) he svAmina mujhe batAiye ki nArAyaNa kI mRtyu kisa prakAra se hogI ? dvArikA nagarI kaba taka nizcala rahegI ? he deva ! yaha mujhe Agama ke anusAra batalAiye | gaNadhara dvArA dvArakA nagarI kA bhaviSya batalAnA (671) isa prakAra bAta pUcha kara balarAma cupa ho gye| mana meM vicAra kara gaNadhara kahane lage ki bAraha varSa taka dvArikA aura rhegii| isake bAda chappana koTi yAdava samApta ho jAyeMge / ina siddhAnta ko sunA tathA pradyumna ne pazcAt gaNadhara deva se chappana koTi (652) dvIpAyana RSi se jvAlA nikala kara dvArikA nagarI meM Aga laga jAvegI / madirA se chappana koDa yAdava nae ho jaaveNge| kevala zrIkRSNa aura balarAma zraceMge |
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 226 ) (603) muni ke Agamana evaM zrIkRSNa kI jaravakumAra ke hAtha se mRtyu ko kauna roka sakatA hai ? mAvu, subhAnu, zaMtrukumAra, pradyumnakumAra evaM ATha paTTarAniyAM saMyama dhAraNa kareMgI / (674) gaNadhara ke pAsa bAta sunakara tathA dvArikA kA nizcita vinAza jAnakara dvIpAyana RSi tapa karane ke liye cale gaye tathA jaradakumAra bhI bana meM calA gayA / pradyumna dvArA jina dIkSA lenA (675) dazoM dizAoM meM bahuta se yAdava ikaTThe ho gaye aura saMyama vrata lene ke liye bhagavAna neminAtha ke pAsa gaye / pradya manakumAra ne jina dIkSA lI to nArAyaNa ciMtita huye / 1.9 pradyumna dvArA vairAgya lene ke kAraNa zrIkRSNa kA dukhita honA (676) zrIkRSNa zokAkula hokara kahane lage he mere putra ! he mere putra pradyumna ! tumhAre meM Aja kaunasI buddhi utpanna huI hai ? tuma dvArikA lezro aura rAjya kA sukha bhogo / (677) tuma rAjya kArya meM dhuraMdhara ho, jeSTha putra ho, tumheM bahuta vidyAbala prApta hai| tumhAre pauruSa ko deva bhI jAnate haiN| he putra pradyanna ! tuma abhI tapa mata dhAraNa karo / (6) kAlasaMvara tumhArA sAhasa jAnatA hai| tumane mujhe raNa meM bahuta vyathita kiyA / tumane merI rukmiNI ko harA thA tathA bahuta se subhadoM ko pachAr3a diyA thA | (676) nArAyaNa ke vacana sunakara pradyumna ne uttara diyA ki rAjya kArya evaM ghara bAra se kyA karanA hai, saMsAra to svapna ke samAna hai| (60) dhana, paurupa evaM apAra bala kA kyA karanA hai| mAtA pitA athavA kuTumba kisake haiN| eka hI ghar3I meM na ho jaayeNge| Ayu ke naSTa ho jAne para kauna rakha sakatA hai ? rukmiNI kA vilApa karanA ( 6- 1) nArAyaNa ko dukhita dekha phira rukmiNI vahAM daur3I AI | vaha karuNa vilApa karake cillAne lagI tathA kahane lagI ki he putra kisa kAraNa saMyama dhAraNa kara rahe ho ?
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 220 ) (62) tU mere kevala eka hI putra huA aura tujhe bhI hote hI dhUmaketu hara le gayA / he putra ! tU kanakamAlA ke ghara para bar3A huA jisa kAraNa maiM tere bacapana kA sukha bhI nahIM dekha skii| I (683) phira AnaMda pradAna karane vAle tuma Aye aura pUrNimA ke candramA ke samAna tumane kula ko prakAzita kiyA / tumane sampUrNa rAjya-bhoga prApta kiye| aba isa bhUmi para kauna rahegA ? pradyumna dvArA mAtA ko samajhAnA (64) mAtA ke vacana sunakara pradyumna ne uttara diyA ki yaha sundara zarIra kAla ke rUTa jAne para samApta ho jAvegA / (68) isaliye he mAtA aba vivAda mata karo tathA mAyA, moha aura mAna kA parihAra kro| vyartha zarIra ko duHkha mata do| kauna merI mAtA hai aura kauna tumhArA putra hai ? (66) rahaTa kI mAla ke samAna yaha jIva phiratA rahatA hai aura kabhI svarga, pAtAla aura pRthvI para avatarita hotA rahatA hai| pUrva janma kA jo saMbaMdha hotA hai usI ke AdhAra para yaha jIva durjana sajjana hokara zarIra dhAraNa karatA rahatA hai / (6=7) hamArA aura tumhArA sambandha pUrva janma meM thaa| usI ko karma ne yahAM bhI milA diyA hai| isa prakAra mAtA ke mana ko samajhAyA | phira rukmiNI apane ghara para calI gaI / pradyumna kA jina dIkSA lekara tapasyA karanA (6) mAtA rukmiNI ko samajhA kara phira prayumna neminAtha ke pAsa jAkara baiTha gye| unane dveSa krodha Adi ko chor3akara paMcamuSTi keza lauMca kiyA / ( 6-6 ) unhoMne teraha prakAra ke cAritra ko dhAraNa kiyA tathA daza lakSaNa dharma kA pAlana kiyA / bAIsa prakAra ke parI ko unhoMne sar3ana kiyA jisake kAraNa bAhya evaM abhyamaMtae zarIra kSINa ho gyaa|
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 221 ) pradyumna ko kevalajJAna evaM nirvANa kI prApti (660) ghAtiyA karmoM kA nAza karane para unheM turanta kevalajJAna utpanna netra dvArA so-soka kI bAta jAnane lage tathA phira apane -- ho unakA hRdaya alaukika jJAna ke prakAza se camakane lagA / (661) usI samaya indra, candra, vidyAdhara, balabhadra, dharandra, nArAyaNa, sajjana loga, evaM devI aura devatA yAye / (662 ) indra vANI se stuti karane lagA / he moha rupI andhakAra ko dUra karane vAle ! tumhArI jaya ho / he pradya umna ! tumhArI jaya ho, tumane saMsAra jAla ko tor3a DAlA hai / (663) isa prakAra indra ne stuti kara dhanapati se kahA ki eka bAta suno| ina mUka kelI kI vicitra RddhiyAM haiM ataH kSaNa bhara meM hI gandha kuTI kI racanA karo / graMthakAra kA paricaya (664) he pradyumna ! tumane nirvANa prApta kiyA jisakA ki mere jaise tuccha - buddhi ne varNana kiyA hai / merI agravAla kI jAti hai jisakI utpatti agarova nagara meM huI thI / (665) guNavatI sudhanu mAtA ke ura meM avatAra liyA tathA sAmarAja ke ghara para utpanna huA / eracha nagara meM basakara yaha caritra sunA tathA maiMne isa purANa kI racanA kI / (666) usa nagara meM zrAvaka loga rahate haiM jo daza lakSaNa dharma kA pAlana karate haiN| darzana aura jJAna ke atirikta unake dUsarA koI kAma nahIM hai mana meM jinezvara deva kA dhyAna karate haiN| (667 ) isa carita ko jo koI par3hegA vaha manuSya svarga meM deva hogA | ar devAM se caya karake mukti rUpI strI ko bregaa| (668) jo kevala mana se bhI bhAva pUrvaka suneMge unake bhI azubha karma dUra ho jaayeNge| jo manuSya isakA varNana karegA usa para pradyumna deva prasanna hoNge|
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 222 ) (666) jo manuSya isakI pratilipi karegA athavA taiyAra karavAkara apane sAtha rakhegA tathA mahAna guNoM se paripUrNa, racanA ko paDhAvegA vaha manuSya svarNa bhaNDAra ko prApta kregaa| (700) yaha caritra puNya kA bhaNDAra hai jo ise par3hegA vaha mahApuruSa hogA tathA usako saMpatti, putra evaM yaza prApta hogA aura pradya mna use turanta phala dNge| (01) kaya kahatA hai ki maiM buddhi hIna hU~ aura akSara tathA mAtrA ke bheda ko bhI nahIM jAnatA hU~ ! vidvAnoM ko maiM hAtha jor3a kara namaskAra karatA hU~ ki ve merI ( akSara mAtrA kI) hInAdhikatA kI truTiyoM para dhyAna na deN|
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ Hit Liindian rAnabhAsaNubahAtemAsurezvaramA rAyamAtibhirarasarAtamA manivADidinAlisapaERtiviphazilAbhavAna vitesapAsa kevalAsiniyatirivavivinAmAraka masApAnamayadenivAlAmerAlAtiyusgareemuktiyati mAlapAsaNasarisadaprAvataviparanAmasAnimADa bhAranisarApAmArapasAvaramAdiSatidharmarAkSasarizamAna asala mijiyomsttej|paadisuniitsiaarsvodevtaarkaaslu mAnavAzimArAyaNizApatitAsana divsaavkraannaamdhinaayaa| somavArayAtAkAgAtallA HMA - KASAN . mAritipadamA 4 HDsanamAnamAlA savAvaranyavarayAsAnAdizmaMgalabAsamUlasaMghAlitAyata zrIlalitamAnisa sAsaravAsAsA: sAyammazAlatamAMgalchadayA -. - -.. . antima patra ( zAstra bhaNDAra zrI di. jaina mandira badhIcanda jI jayapura ke vyavasthApakoM ke saujanya se prApta )
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ J bhra isa 12, 46, 205 isa - 46, 165 aso-436 akAla - 143, 281 akulAu - 54 zrakulApI - 247 akulAno - 264 prakulA 487 akulAne --- 540 aMkuza - 213 akelau - 282 kelo - 260 akSata - 377 akSara- 301 zrakha ehu --- 32 akhADo -182 prasvArau - 451 prAri 331 prasAsi - 451 bhaganivAraNa - 525 agara- 26, 563, 663 agaravAla - 664 azeSa--664 - aMga 65 5766 agalAi - 517 dhagaDe - 302. zragnivAyu- 648 zabdAnukramaNI | | i agni - 401 agini - 208 aginI- 112 agivAlI - 6 aM - 66, 132, 311, 507 aMguhaDo - 200 anUThA - 64 agoDo -- 206 praghAna- -- 341, 361, 362 pradhAu - 284 agale - 306 pracaMkita - 255 pracaMDa - 152 zrabaMbhava - 423 zrabhiu - 246 acaMbhI - 365 abhI-- 164, 337, 531 zrabhyo - 455 pracala-- 245. | atrula -- 536 zracariu -- 502 zraMkhala -- 431 zradraha - 416 kharAya - 661 pradyoha - 564 prajara - 232 ajahu - 361, 415, 627 zrajitu - = joDi- 26, 466
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 224 ) pravala-3 aThAra - 276 aThThAraha 20 prakhuTa-266 pragaMgaha-121 araNaMgu-132, 311, 340 arAMsa-346 prayusaraI-24 ati-36, 42, 134, 136, 201, 227, 335, 428, atigale-386 prativaMta-261 pratibala-260 prasisa kapa-428 atIta-656 atula-202, 456 461, 502 atura-561 apaya-368 apavAla-73 apramANa--1 apahi-207 apAraNa-12 apAra---18, 165, 233, 234, 357, 556, 644 apArU-230,561 mapUrava-162, 24 praphAmu-604 aphAlija-76 abhayA-274 abhinaMdaNuprabheDa-29 aMbamAi-5 amai-- 2275 amRta-653, 662 amara-232, 201, 462 amaraveja-218 amaradeza-216, 217 amigijha-526 prayasa--536 prasAraNa-362 ara--211, 236, 422, 510 araJjana--224 arjuna-456, 468, 474, 463 parasAi---358 prarya--301 prayu--376 praddha-518 pararAi--356 parahaMta-231 mari---53prarivala--175 aMtarikha-325 aMtarIkha-42 pratu-2, 46 athi-314 praviriNa-243 adhika-11, 386, 701 adhiku-253 anajAnata-143 anaMta--10, 346,500,504,686 manatu--- anaMdu-561 anAgata-656 anivAra-2, 121, 236, 611 amUpama-600, 602 prapamANa-483
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 225 ) ariyararAvala . 21 ariyA-171 bharirAu-5 para-6, 20, 34, 41, 51, 71, 10,66, 113, 112, 162, 251, 260, 265, 345, 367, 416, 420, 504, 58, 516, 556, 673, avatAra--600 aSadhAri--67 avara--332, 415, 418, 445, 561,565, 638, 647, pravarai--281 avaru-8, 22, 246. 267, 363, 53, 56.6, 661, 700 pravaloI-542 prabasaha-110 aksara-433 ahi-513, 561 pravAsa-18, 4, 111, 314, prahaje-502. pare-303 pralA-103 alAvariMga-4, 580, 636, 644, aliu-264 alisi-420 praliyau-265 pralophariNa-255 prava-76, 207, 141, 158, 65, 306, 318, 311, 323, 426, 468, 466, pravicAra-- 233 avicArU-217, 566 pravilekhiyaja-565 pravesi-288 prasaguna--356 asali-45 asarAla-281, 582 prasarAtu-6 prasavAra--332 asavAriya---337 prasibara-178, 476, 442 pratIgI-233 asIsa-100, 41,57 asubha-668 asura-231, 538, 666 asuha-274 asesa-68, 164, 528, 574, 518, 541,543, 551, 603, 605, 653 avagI-685 avaguNa-626 abaTAi-327 pravAli-553 avataraha-686 avataraNu-162 pravatariu-231, 502, 552, asesu-37, 152, 534, 554, avatAra--615
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ * pAe--368, 426, 565, 577 asesaha--461 prasoga-86, 102 prahaha-14, 376, 404, 472, 446. 456, 633, 651 AhaSa-36 . manahara-144 ahaMkAga-230 prahAra--443, 653 prahAra- 384 ahi-166, 230, 308 aho-366 grahoDI-307 zrA mAkara-14, 256, 426 AkAsa-27, 214 prAkSita--570 prAkhau-330, 348,455, 456 pAkhaTa--266 pAkharU-1 prAhi-446 bhAga -120, 196, 166, 386, 436, 158 Agama-4, 666, 670 prAgamaNa--26, 428 prAgama-673 prAgala-514, 612 prAgalI-36 prAgaya--2 mAgAsava--168 Agi-478, 528, 642 prAMgula-324 ma.gulI-363, 422 mAge-386, 568 prAga-577 prAdhAi-504 prAcala-241, 367 prAcalai-162 prAcUka-375 prAyara -54 bhAja-20, 74, 26, 426, prAi-5, 64, 66, 72, 75, 187, 113, 115, 122, 136, 160, 165, 168, 216, 220, 224, 251, 262, 281, 287, 302, 340, 356, 356. 288, 362, 416, 417, 437, 505, 548, 571, 618, 646; 664, 681 prAisa-564 prAisa-167, 171, 433, 658 AisI-304 prAise--145 prAu - 286 mAji--101, 461 bhAnu-.-66, 7, 186, 256,514, 416, 417, 475, 463, 515, 523, 552, 676
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 227) pATha-80,673 prAparaNau -155, 278, 327, prAThama-8 334,407,421,432, pAThapau-587 bhAThayo-632 prAparaNI-47, 162, 631, 653 mAha-533 prApaNe-10.371, 375, 523 prADau--536 prApaNe-311 mAlAi ... 257, 376,611 prApale--258 pArasaMdiyau-183 aApana-507 pAraganyu-58 prApano-453 prAriNa-26, 46, 57, 63, 100, prApyau-203 113, 133, 185, 162, prApamu-173 167, 203, 207, 208, prApaha-670 215, 244, 257, 272, prApi-84 273, 388, 363, 483, prApiu--133,288, 257 471, 472, 562, 67 prApI-52, 264 prApu-300 mAriNau-327, 386 Apusa-388 prAriNajau--34 zrAphai--200 mAriNaha-.-583 prAphara--162, 412 bhAraNI --572 zrApharayara-443 prANyo-683 zrAphaha-261 pAragau--63 prAphala-15, 6.1, 602 mAdhi--56, 271 prAphi--163, 342 prAvama-638 AphI-63, 19, 215, 247 prAdaha--36 Aphoha-304 pAdi-344 mAphuTa--670 bhASAsaNa-3-6 zrAbhararasa-~1.2, 226, 680 mAdhu-404 AbhiDaI -261 AnaMda-127 prAma--218, 347 mAnaM diu--560 prAya---353 mAnaMdu-683 Amata-28, 32, 53, 216, prApa-244, 283 21. 263.303, 362, prApai-24 428, 560, 563, 5735, prAparaNa-268, 441,487
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16, 226, 243, 257, BF FREE 303. 304, 336, 378, 380,406, 406, 440, 467, 471, 500, 501, 515, 516, 537, 550, 65, 606, 610, 67, 686 ika--34, 36, 18, 141, 241, 301, 325, 615, 645, huku--34, 246. 438 prAyasa-626 prAyasu--473 prAyiu-216 Ayo--38, 45, 68, 146, 156, 158, 336, 455, 564, 6.3 prAyo-256 prArati-562,578 prAraMbhija--666 prArUDo--525 prAli.-431 prAliMganu---610 mAlu-8 Aloka---142 pAba-136, 68 prAvai--321, 346, 414, 415 prAvata--43,70, 206, 26 prAvatu-16 prArate-367 prAvaSa-457, 467 prAvale--358 avi--208 prAvadhu--450 prAyatu--321 prASA--253, 446 prAviu--566 ikusovana--18 iMgala--15 iNi-265, 362 isI-123 itabA--132 isanau-236, 330 itaDo-185, 286 / itvaho-626 / itu-33 ithaMtari - 661 iMdu--541 iMdajAla-202 indraloka-153 ina-40 inau -4 inha--334. 138, 158 inake-456 inakI-186 inaDo-204 inI--6.6 / iva-585, 67 prAsa-333,516 mAsIkA-377 prAsupAtu--630 pAsU---141 mAhAra--378, 376, 380 prAhi--36, 56, 152, 154,
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ { 228 ) ima-41, 143, 145, 146, ucha?-554 283 uchAhu-135 parAmbata-68 uchAU--223 iya-663 uchAva-mA ipa-672 uchAha-416, 54 iha-28, 36, 76, 66, 27, udAhu-14, 25, 229, 352, 305, 323, 336, 438 413, 566, 566 57k, ihai---453, 541 5, 621, 654, 657 ihara-453 ujala-103, 314 ihi-40.44, 125, 164,252, / ujANu-138 254, 256, 326, 22, adhi -266 438, 527, 523, 537 / ubhAi-170 547, 548, 630, 651 / ujhAvali-136 ihira-371 ujhila---418 ihisa-176 uTha-381, 672 uTha-444, 468 513, 556 uThahi---437, 442 uThAi-132, 133, 156, 551 uha-10, 356 uThAvai--124, 144 uphaThe.-161 uThi-48, 101, 244, 272, ukhala-363 537, 143. 557, 256 ugAtu-65, 10 uThiu---212, 416 uca-131 jaThiyoja-451 ucaMga-15 uThI-400, 425, 564 ucaraha-366,581, 631 uThIyau---180 ra-: ., 5y:, ucI-131 ucchatyaGa-173 uTho-287, 28 ubaliu-- 1 jar3I--73 uchAlI-- 71, 86, 175, 423, uraNahAri-40 utapAti-664 uchaMgaha--133, 551 utara--544 uchagi--560 uri-123, 320, 540 ucchava-565 / uttara-236, 412,641
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 930 jataMga-15 jataMga-316 utArau-562, 523 usAraNa-450 utAri.341, 422, 571, 584 utAryo-287, 557 utArI-102 utimu-30 atiri-264 uthalyAu'-157 udau-42, 522 savidhimAla-266, 305, 312 uparA-381,382 uparAupaha--167, 205 upari-3-1,551 upAi-36:1 upAu-76, 164, 186, 202, 252, 262, 323, 481, 561 upAya--2 ubara-672 ubhau-216, 266, 320, 450 ubhI--67, 357, 424 ubhe--8E, 212, 435, 442, . ubho--282, 238, 361, 375 ubhau--6 udo--328 udota-263 udhota-6-3 udhAna-56, 338, 240 upae-265 upajai ---11, 151, 153, 2324 405,55, upamAha-431 upajI--- 36 uparAu----6, 64, 568, 660 upariNa-27 uparapI-363 upadesa-610 upanau-27, 117, 5.17, 557 upanI-176, 401, 676 upano-33, 328, 376 upanau-286 upara-11, 181, 187, 214. 258, 367, 342, 277, 381 umAse-68ura--230, 250, 552, 665 urama-532 uragi--544 usaSu-265 usa-420 ulagANe-336 ubarau-277 uvarU-507,443 ubare--288 upasaMta-223 udhAra--465 uvAri-465 utAra-467 uvihArU-217 uha----1, 313 uhaTe--526
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ U } UMdu - 358 UTU - 356 karaNa -- 420 uttara--676 UparaUpara - 618 kabhI-235. UMvara -235 e eka - 303, 38044444 581, 602, 616 eka i--536, 657 ekaThA--254 ekala - 654 4 ekatara - 380 eka hi-665, 646 ekasAmaka - 646 ekono--473 eku -- 257, 252, 356, 378 376, 436, 457, 5.36, 605, 620, 652,663 ekui - 3 ekuu - 376 ekuh 473 egueAsIra - 10 eta - 126, 426, 584, 563 etau - 221, 264, 433 eha-- 114, 115, 613 esahi 550 (ka) eta - 571 ete - 368, 424 | ema - - 366, 554, 611 emba - 36, 667 erachanagara- 665 esI - 633, 654 ese - 151, 434, 468, 478 esa-153 eso - 268, 283 esI- 136, 148 esyo - 144 aiha- 187, 235, 265 deha - 65, 328, 406, 667 aisI - - 483, 512 so-- 364 aitu--621, 643 zro prorai - 616 ka kaca -- 65 kaiya---348 kaibai--- 330 karasaha 35 isI - 541 kau -- 2, 284, 323, 336, 402, 430, 481, 516, 565, 565, 606, 612, 657, 676, 650, 664 karaNarkaka rUpa --- 608 kaMkaraNa--236 kaMkara -- 267 kacanArU---345 - 16, 161, 313, 666
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcamAla - 264, 571 kaMcaraNamAlA - 126, 133, 134 -514 kachuka- 111 kasa-348 kajala -- 30 kaThiyA - 368, 375 kahA- 234 kaThIyA - 367 kaThAi -- 435, 446, 447 kAkha urAu -- 161 karaNaya--26. 311, 366 karaNayamAla - 135, 241, 245, 246, 250, 548 karaNyaka - - 165 karAvI- 345 kazika- 63 karaNau--334 kata- 108, 230, 362 katahutI--1 kathaMtara--117, 433, 56.3 kathaMta--413, 661 ( 232 ) i kathA - 11, 136, 163, 453, 658 kanha-- 50, 572, 575606 kanha-- 62, 63, 66,7 kanau - - 603 kamaka-- 374, 506, 46.1 kanakaSAlu ----385 kanakadaMDa -- 23, 52 kanakamAla -- 23, 246, 251, 263, 277 474 682 kanaya -- 582 kanayamAla -- 230 kanyA --223, 307, 646, 654 kanavajo--- 5.76 -- 684 kaMda -- 668 keMdra -- 216, 243, 261, 418, 560, 562, 563, 635, 637, 66.2 kaMdra - - 5.30, 637 kaMdalu -- 685 kaSi-- 213 kapaTa -- 67 kaMpai -- 502. kaMpata -- 375 kaMpiu 67, 265, 643 kamaraNa --- 626 kamaNu-- 276, 284 kammu-27 kamala -- 3 kamaMDala - 25, 31. 146 kamaMDalu -- 360, 361. 364, 365 kammaDDu- 667 kamvaraNa--423 kambaNu-- 144, 226, 384, 522, 568 673 68 660 kayau-430 kapaDa- 208, 233 kayaya - 212 kara- 3, 5, 33, 63, 70, 72, 76, 76, 103, 161, 211, 234, 235, 353, 360, 365, 383, 419, 455, 466, 44, 476,476, 4=6, 533, 536, 540, 701
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 233 ) karai-2, 21, 30, 36, 52, karama--588 66, 7, 82, 84,85, / karamabaMdha--126 87, 14, 15, 16, 67, karayau-- 1.6, 110, 125, 127, karabaha --5.66 148, 144, 157, 164, karavAla-70, 17, 46 568, 181, 185, 18, karalehi-12 karahaM--4 25.. 25.1, 265, 266. kA -5:1 121, 143, 182 266, 3, 261, 62, 264, 218, 308, 323, karaha--46, 7, 113, 148, 332, 337, 342, 355, 166, 170, 305, 361, 357, 377, 385, 363, 385, 386, 480, 401 364, 366, 405, 410, 554, 615, 642 413,418, 423, 436, karAi-136. 136, 131, 658, 445, 451, 456, 462, karAu-46, 55, 100, 31 465, 467, 4 , 585, karAe--666 507, 534, 568, 566, karAbahu-114 5, 56.7, 5E8, 601, pharAhi-52 611, 612, 617, 636, kari--16, 26, 25, 53, 82, 641, 637, 681, 65 8, 158, 16, 177, karaI-57 176, 19, 213, 216, karaisa -564 237, 238, 236, 250, karau-7, 13, 276, 461, 65 245, 246, 252, 270, karakai-484 280, 264, 307, 333, karakaMkaraNa-103 334, 351, 376, 369, karaTahA--348 455, 48, 418, 418, karaNa-46, 61, 561, 308, 566, 468, 472, 466 401,545,564,646,6-1, 515, 525, 531, 533, karata-32, 111 540,575, 547, 611, karatau-603 648, 655. 660, 675, karata-42, 61, 301, 316, 526,582, 65 karivAlu--467 karaMti-563 karihA---476 karatu-122, 262, 526 | pharihi--110
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 234) karI--65, 147, 136, 2.15, / katigR--432 2, 354. 51: / kavi--3, 556 416, 48, 636 | kavita-638 / kavitu-1,7,13 kare--80, 220, 266, 6 / kasu-141, 524 kara-.-135, 260, 358, 378, / kaMsu-538 501, 662 kasamIra-578 karma--668 ___ kaha--115, 166, 265 kalakamAla--31 | kahA-43, 44, 5, 16, 116, kalayara--126 123, 144, 146, 227, kalayarU--561 263, 276, 305, 3.6, kalamala--586 314, 366, 378, 376, phala yalu--321, 621 phalasa-16, 533.568, 576, 143, 145, 446, 45.6. - - - - 627, 633, 341, 651, kalasai---161 kalA--24 kalApa---1 kalA--308 kali--31 kaliMgaha--- - kaliyara--561, 581 kasiyala--173, 618 kavaraNa--16, 142. 125, 205, kahala-48, 63, 232,546, 6 pAhaNa---73, 147, 5, 156 kahata--75, 178, 380, 126 kahara--74 kahalA:-15, 125 kahasAkahahi-626 kahahu -48, 63, 240, 252, 283, 2, 404, 546, kavaI ---124 kaba zu-123, 126, 135, 136, 157, 187, 19, 210, 236, 27, 320, 107. 464, 468, 40, 501, 522, 527, 562, 624, .. | kavassu-63 kahA-26, 76. 186, 151, 222, 32.6, 410, 412, 446, 448, 456, 500, 508, kahi-36, 4, 63, 140, 163, 230, 565,670
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahiu - 33, 368, 350, 412, 41457062, 666 kahie - 168, 448,640 kahiThAra - 565 kahiyau - 160 kahI 150, 156, 266, 267 kahIe - 567 ( 235 ) I kaDU- 57, 5, 100, 106, 166, 137, 170, 252, 254, 262, 260, 267, 268, 301, 303, 305, 206, 226, 325, 330, 384, 360, 364, 410, 438, 543 545 564, 607, 624, 625, 626, 642, 666, 670, 668 kahuM - 34, 104 kahe - 367 415, 514, 632, katai - 136, 2=5, 335, 421. 444, 455 485 512 68 kaho - 322 kaho - 255, 606 kahaghau--205, 254, 340, 366, 515 kahayo- 623 kAke-55 kAgu--484 kAma - 427, 605 kAlu - 416, 514 phATaka- 336 kATe--426 kATiyo - 434 phAyara---176 kAMDa- 266 kAna - 324, 363, 422, 425, 42.6 prachf-kos kAnha-- 60, 66, 100, 452, 665 kA- 56, 45, 542, 628 kAMpai--238 kApahu---453 kApara khAe-- 57 kAMti-- 612 kAli -- 113, 241,247 972 361,517 kAma - 57, 341, 343, 433, 434 kAmavANa -- 12, 54, 236 kAmasudarza234 kAma' barI - 215 607 phAmarasa--241 kAmi - 121 kAmiNI -- 356, 416, 563, 567, 568 581 kAraNa - 265 366, 406415, 416, 20 kAraNu-- 127, 140, 241, kAra--2.64 kAla- 31, 60, 168, 205 276, 486,502536 kAlarsavara -- 136, 156, 172 251, 252, 285, 547548,67 kAlasaMvara27 kAlAsura--168 kAli-446 | kAlu-466
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAlagata -- 664 kAlU --15 kAlo -284 kAmara 461, 576 kAsamIra--2 kAha--560 kAha - 149, 272 kAhA--408 ( 236 ) kAsya - 36 kAhe -- 255, 333, 3=1 kAho - 108 348 362 363 kAhI - 124, 143, 355 385, 2, 0 kiu 660, 661 kie -- 683 kiMkara -200 ki-404 kijai -- 566 ji-- 656 kina- 310, 334, 348 351, 471.43 kintu 363 phima 72, 177, 323, 458, 647 kimai -- 440 kim - 302, 460, 555 kimbaha3-574 kimAna - 17 kimi - 284 kisu - 405, 406 kiya :-- 141, 210, 328,326, 336, 367, 432, 533. 462, 60, 616, 626, 650, 656 kiyo- 187 kiraNa - 565 philakai - 504 kisana-242 koe-2074 414660 kIma- 142 kombaI-43 | kIpara - 28, 32, 43, 58, 76, 86. 176, 185 1=6, 221, 248, 252, 272, 273, 284, 342, 364 436, 455, 606, 616, 630, 652,67, 64 | ! I kI yaha - 530 kIyo-561 kora--576 korati kIratI -243 kIhu-47 krIDA - 130, 187 kukahi-617 phukaDA--618 kukubAra - 382 kukuvAra0--250 T | kuTama -- 555, 585 phuTamu - 560 | phuTaMba -561,680, 660 kuMDa kuMDala-235 kuMDalapura --56, 46, 84872 623. 632, 658 kuMDalapuri- 38, 635 kuMdu-346 * t
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 237 ) kutAsu-32, 65, 110 622, 6-4, 645, 655, 657, 656 kumara - 176, 152, 187, 251, kuvarahi--585 kuri--38, 56, 66, 216, kumarahi-264, 53 kumaranhi--167 kubaru--156, 156, 238, 258, 265, 322, 471,560, kumAra--255, 35 637 kumAru--333461 kumvara--2222, 127, 258, 248, kusamavAraNa--224 257, 258, 254,485 kasamarasa--663 kumvarandi-185,218, 230, kasala-- kumvara--133, 213 kusumabANA-~265, 516 -121 kumbAra-214 kumbari--10, 11, 303, 305, kRSi-60 kumbAra-36, 134,138 kuravAi--114 kUTai-250, 342 kuravi--461 kUTahi--32 kurukheta--76,661 kUTi-415 kRSa--246 kusa--683 kuladeSa:---537 phUDovUdhI--186 kulamaMDA---161 kUDoyA-32, 246 kUyA--161, 314 kulIkuvaDara-22 kuNDA --365 kuvara--12, 136, 157, 165, 166, 167. 172, 175, 147, 186, 162, 16E, keu-476, 476, 478, 461, 462 ketau-273 kete--626 kemu-681 kemdu-501, 370 kelA--357 keli-346 243, 254, 264, 266, 306, 351, 335, 435, 464, 545, 553, 554, / /
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ kevaraNa -- 345 kevara-664 kevalajJAna - 564 kevalajJAnu-- 152 kevalaraNANa -- 12 kevalI - - 160, 260 kevalu -- 660 kesa - 250, 420, 483484 6-3, 685 ( 238 ) kesa-583 kesa - 486, 501, 510, 504, 535, 551 kesu-506 kaise-- 64 kailAsahi-- 656 koDa-1, 30, 40, 47, 55, 66, 105, 124, 134, 166, 16, 166, 176, 183, 162, 21, 243, 267, 27 336, 354, 356, 444, 486 467, 511, 536, 553, 566, 568, 663, 667 koDa 476 koTa-- 314 koThi-668 koNa - 166, 446 ko-22. 516, 617, 61= koDidhuma-- 16 phoDI - 307, 386 ko-- 176 ko--471, 474 koligu -- 314 koM---476. I | koma-466,508 517, 520 kopA -- 331 kopA 76, 451, 463, 518 7, 64= kovA - 331, 525 kopi-- 68 210, 340, 435, 474, 506, 511, 537, 582 kopi - 67, 256, 363, 653 kopiya-- 304 kopu - 33,423 | kodhyo- 172, 460474480 516 I vayo-513, 524 komala - 52 koDa - 474 koDa -- 64 | kovAnala - 33 kovi502 kosu 6 koha-27 kaula--467 kautInandanA--856 karU- 466 520 kauze- 276, 661 kausAda--- 234 kSaNa- 37, 440 kSatrI - 556 kSipati - 60 kSima - 54 kha khai--25, 270 --- 444 613 K
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 -- 37, 267, 5.6.8 svaSThI --- 53 khaNa--35, 122, 139, 218, 221, 225, 23aa eka, 261, 262, 360, 402, 424, 430, 431, 534, 545, 628, 666, 660 khatrI - 20, 460, 464, 473, 465, 430 510 511, 512, 522, 530, 556, 606,648 khaMDa - 46, 306, 534 khaMDau--36 khaMDava --- 468 khaMdhAra--367 svapai--+ svayaMkara--666 svayaM tu-- 502 khara- 506, 532 kha93---316, 643 kharaga - 540 kharI -- 61, 6 131, 140 khare - 81, 161, 183, 458, 536, 615, 632 kharI -- 444 khala -- 541 khalI - 364 ( 236 ) khAi - 34, 206, 350, 353, 361, 404, 444, 566 khAcI -- 338 khAjatU - 355 khATa-17 khAta - 444 khAri 466 khiukararaNa-- 667 khila -- 264, 521 pAlu 6 khiraNI -- 348 lIpa - 357 khIra- 162, 408 khuTI -- 363 khadhA- 384 khura--71 pura-463 lUDau - 364, 411 svaDA-- 366 De - 403 kheja - 57, 216 kheta-5.37, 538 mesu - 9604 kheta - 587 kheva -- 552 khela--617, 60e belara--187 khemaMdha - 150, 56.3 beha73, 175, 483 loDhA - 483 loDi - 307, 353, 701 khoDI - 277, 268, 371. 411 khola-- 305 loNI - 276 ga gai - - 105, 453, 605 gaI - 424, 425 111, 255, 356, -206372 388
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaU --63 gae - 66. 120, 166, 335, 435, 436, 441, 567, 615 gagana--- 163 gaja - 316 gajA -- 51, 466, 474 465 gagguta-20 garaNa -- 566, 671, 674 garAi -- 163 gaNe - 312, 576 garau~--236 ( 240 ) | gaMja hi - 1.35 gaMbhIra - 16 gabali-- 20 ga- 482, 504, 527, 530, 532, 556, 645 gayau - 26, 41, 53, 56, 67, 66, 102, 116, 133, 135, 137, 145, 148, 150, 12, 161, 16.7, 210, 212, 216, 225, 230, 262, 264, 268, 270, 23, 266, 320, 337, 356, 365, 368, 376, 367, 402, 414, 442, 516, 552, 555, 56 602, 636, 646, 643, 655 664, 674, 675 gaNa -- 173 gaya lihi-- 175 gayavara -50 gyAraha -6, 11 | i gaye -- 11, 64, 61, 102, 111, 114, 212, 218, 221, 254 274, 4.32 gayo-2101. 163, 204, 244, 252, 265, 446. 420, 620 623 garja - 21 naga6-276 garaDu-316 garbha- 111 garava -66 garavo-213 garahaTa 63 prasadda - 505 garahu--538 garado--546 gali - 336 gale-- 306, 646 galai 182 gaGghau--282 gahavaradda - 140, 56 gahavara --- 147 yahi - 202, 215, 323 438, 440, 446, 446, 451 hiu - 241 245, 540 gahira - 16 gahI-345 gahe--644 gAi---468 gAu-284 gAu gAu - 37 gAe - 638 gAja -- 381 gAjiu - 174
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ (241) gAjaraNa-178 gAjahi-41 gAje--561 gAMThi--65 gAThI-17, pAmba15 gAmati-423 gAvai-120, 457, 567 gAva-356 gAvahi-121 gAmu--387 giravari--189 giri-280, 265, 373, 541 giridhara-506 gIta-563, 638 gISa--144,180 godhaurie-505 gomba--644 gupata -15 guphA-1-6, 167, 19, 20 201, 218, 226 guvAtu-75, 110 gura-4 , 521 guraSTra-70, 47 guru-13.47 gUjara-57 naDI-.. geha-114 gaMpara-37, 173, 235, 465 gayaru-212, 213 gavara--256,475, 477 goDai-14 goDa-438, 440, 446,451 gotu-407 gohata-411 gohica-438 gohiNa-58, 61, 1.5. 126. guTikAsidhi-16? gurAhi-457 gohiNI-416 guDI---563, 567 guDe--173, 25 guNa-52, 136, 142, 311, 520, 6 garAu-701 guNa gilaja-12 guraNavaha-665 guNavaMta--465, 57, 612, 614 / guNaH-32 guNe-647 guNe-617 ghaTai--40 ghaTAu-685 ghaTATopa-481 ghaTika-680 ghaNa-12,173, 281 gharagaja-11, 36, 266, 300, 316,318, 406, 458 546, 550, 566, 651, 680 dharaNadhIra-201
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghI - 64, 108 106, 154 241, 243, 257 relaka 364, 434, 454, gha- 24, 60, 347, 34= 355, 426, 526, 57 i ghaNau-- 154, 453 ghaMTa- 263 ghara--=kA 115, 123, 136. 177, 184, 162, 237 2, 236, 264, 358 383, 354, 366, 406 414, 416, 422, 425. 443, 55.3, 560, 462, 563, 564 565, 566, 5.67, 572, 574, 386, 566 566, 604, 613 652, 62, 63,687 ( 242 ) gharai-- 405 ghara ghara 24 120 562,581, 561657 ghara - 154, 243 paravAda - 675 gharaha -- 117, 665 ghara - 230, 402, 616 gharighari - 121 ghAi - 365, 660 ghAu -- 68, 177, 545560647 ghAgharo-233 dhAnI- 531 dhAra- 261 bAla- 383,385521 dhAlaja - 125 - ghAli - 124, 256, 258, 363, 451, 405, 5.30, 610 ghAli - 262, 536, 60, 662 | pAliya- 327, 45.1 ghAlI - 142, 27, 350, 35.3 51 ghAlaM - 177 ghAlyo - 256, 331 ghI- 253, 643 ghula- 474 mRtu-- 142 gheha - 71 gheDa - 71: 35 ghoDe ghoDo - 342 334, 334, 338, 341 ghoDau - 127 ghomi 122 ghora - 168 ghoro - 326, 337 irala - 76 ca cai-314 ca - 526, 647 caDaka - 562 cautthau - = tIsaha 12 caupAsa- 18, 316 cajavAre - 16 caraMga - 173, 26, 287, 466, 5.32 uraM 262, 276 baurAsI #
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ cauvala- -23 cavIsa-7 caubosa cakacura - 52 cakra --51, 81 cakalA--387 5--1 A caka- 46. 153 kvati-- 150 cakkesari - 21 cakesarI - 5 -- cakAi - 67 caDhAya ---517 Diu -- 521 -- 213, 336 caDhai -- 214, 337, 358, 366, 438477, 506, 506 caDhau baDhadda - 68 caDhAi--65 caDhAI - 280, 466, 64 334 caDhAva -- 335, 336, 356 caDhAvaha - 350 caDhi - 111, 120, 135, 155 186, 235, 265. 357 afea-22.33? 'bI-3, 187, 343, 354 cIr3a -- 464 - 102, 281, 462, 466 caDhyo - 263 caturaMga - 72 caMcala --- 323, 324 caMda - 136. 641 caMdrakAMta mari--- 601 ( 243 ) ! | -- 33, 63, 666 caMdarapa caMdra - 201, 234, 518540 | caMdracaryA - 12 caMdrahaMsa--536. caMdu 541 camakai -- 526 ghamakya - 682. camatakAra- 33 caMpai - 62 caMpa-- 345 caMpa - 36 pija - 231 camara -- 72 camaraMta--72 | cambara - 233 ca - 613, 624 cara--426 caraNa --- 336, 340 caraNa - 374 barahu -- 341 carita -- 266, 267, 421, 662 66.5 ritu 11, 14, 183, 168 265, 273, 320 426, 432, 462, 535, 667, 780 gharei - 686 calaMsa -- 502 cala--85 152, 206, 267 264, 476, 554 cala I-- 33
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 244 ) calaja--173, 166, 308, 44 / cAri-325, 457, 581 dhyAri-80,374, 367, 568 calata--260, 312 pAriso nAnArapo-256 calA--46, 101, 481, 505 cArU--345 cArayo-324 caliu-124, 158. 164. 173 28. 246, 312, 326 cAli--145, 515 355, 360, 365, 441, cAle-88, 478, 564 cAla--467 581, 560, 658 cAlyo--146, 628 dhasliu--183 cAvara-582 calipara-208 | cAhi-144, 165, 226, 303, 605, 686, 686 calI-61, 85, 266.36, 356 416, 4-3.528, 563, / va hai--545 cAho - 334 calIu--34, 130, 446 cita--147,516, 656 663 cale--128, 17, 187, 304 cittaba-660 42, 526, 5226, 540 citaha-363, 423 561. 348, 655, 665 / cita-61, 601 malpI---35, 83, 237, 627 citai-35, 38, 346, 622 calyou--33, 236 citaita-36 cabaI-46, 112, 343 citayau-367 avara--166 citapaka-611 cavaraMga-320 citavai-41 cavaraMgu-83 citAvastha--675 pahi-53 cidiu-122 cAu-80, 280, 401, 4.6 516, 520, 525, 648 cAuraMga--482 cApi---126, 344 cApyau-130, 155 cAmbai-550 sAmara-23 / cinha--72 / cisalAra--400,401 cItaha-638 kheDI--362 svetAle-660 berI-361 / belI-106
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ (245 ) chapanakoDI-- chala-472 chali-634 cuTo-146 mai-426 cumiyau-560 purai---4.1 bUTI-25 jUna-13 taraha---, 176 cUliha-421 bopaTun-342 cauyAsa-314, 317, 366 cora-578 corI-66, 66, 76 cauhaTe-58, 365, 637, 644 caubahasa-11 corI-472 ghaujae-656 chavAichaTarasa-66 chAI---1 chAe-17,576 chAuda-4 chAti-166, 161, 241 chAga-272,366 chAta-482 chAmo-557 chAr3a....684 chAyaja-686 chini-2 choni-265, 388, 402, 516, chai-86, 632 chaTi-122, 127 chaThI-547 varaNa-645 chatari-663 chatra--166, 233, 503, 552 / chaji-500, 526 chatrI-65, 146, 41 khaMDa-137 apanakoTi-128, 373, 448 453, 460, 558, 655, 665, 666, 671, 67, chapanakoDi-22,46,466, 564, chInI-264 chone-523 chuDAbaha-643 churI 215, 234 churIkAra-260 chuhArI-348 chUTa-24 churo-476 cheya-456 choTo-366 chouda-265 chos-85 choDahi-427
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ . ( 246 ) chori-46, 45, 54, 184, 268, / jaza gi-243 273, 307, 372, 516, / jagaNI-248, 665 66 jayAna -626 choDija-235, 652 jagaha-01 choDI-61, 221, 250, 516, jagA-456 jaNA-55, 66, 247, 362, choDo-287 375, 400, 435, 620 chorI-8, 287 jagAyahi-505 jaNi u145 jaNita -314 jA-7, 153, 465, 560 i-5, 40, 16.245, 300 / jo-6 304, 315, 322, 335, ! jaga-166 346, 505, 148, 488 jada-105 5-3, 643, 654. 667 / jana---563 676 janaku - 63 jaiu--426 jananI -631 jaisI-352 janma-141, 550 jaise-380 janmabhUmi-50% jala-13,76, 212, 246, 257 / janama- 15.5, 245. 665, 68 janu-1,505, 506, 561 aneu - 271 jakSa-16 japaI.---1-3, 226 jA-123 japiu - 231 jagata-266 jambUdIpa - 152 jagu-175 aMgadeza-14 jaDiu 313, 56E aMpai-50, 177, 252, 26, aDita-162 303, 315, 317, 3622 jaDo-52 371, 412, 413, 424 jare - 11, 582 473, 510, 512, 522 jaNa--335, 336, 4.1, 552, / 538,611 628, 632, 636, 656, aMgAraNa -482 657, 701 | jaMpAzu-556
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 247 ) 463, 540, 543 560, jaMpiu-265, 643 jama--506, 184 jamadhijamapAthi-535 jamarAi-5.5 jaMbhIra-345 javA-612 jaMvavatI-186, 6-7 jamasaMcara-126, 132, 2.24, 247 258, 262 262, 23 javai--467 jayate-566 jayahi-13 javasaMbara--165 asa---3.6 jasu--780 jasodhA-274 jaha...2.43, 3165 jahAM--38, 60, 12, 64, 65 1.4, 124, 130, 153, 155, 166, 226, 260, 225, 228, 24.. 258, jamasaMvaru-231, 235, 264,414 - . - - - jammaha-242 jami-314 jammu-187 jaMbu.43 jaya-666, 667, 662 jayakajayajayakAra--565 jayana--152 jarajaravakumAra--673 jaradakumAra-674 jarAsaMdha 465, 524, 528 jarI-233 jala-205, 364, 526 jalamaha--106 jala sokha pI--163, jalahara--561 jaba--8,66, 147, 163, 164, 167, 288, 216, 265, 266, 267, 372, 46., 361, 416, 426, 434, 45.2, 463, 544, 563, 566., 650, 646, 665 jAhi---30,66, 126. 140, 150 164, 226, 263, 315 317, 318, 346, 360 406 Ai---35, 58, 60, 62, 67, 5,76, 81, 3, 101, 104, 110, 114, 126, 130, 136, 141, 143, - 175, 18, 220, 224, 232, 237, 238, 246, 251, 257, 261, 263, 27, 25, 264, 338, 344, 345, 336, 352, 358, 356, 360, 361, 360, 368, 371, 343, 375, 357. 435, 434, .
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ 435, 063, 486, 517, 526, 543, 544, 450 5.5, 557, 50, 563, 606, 616, 626, 628, 643: 653, 65-660, 662, 668, 60, 612, 665 jAiti-252 jAke - - 112 jagaha-- 126 jAgaraNa -- 122 jAganu-- 127 jAgi- 66, 117, 672 jAgiu - 128 ( 248 ) ! jAkha -- 160 jANa -- 138, 300, 301, 302, 304,357, 360, 460 jApa i-- 36, 126, 154. 157, 170, 166, 162 315, 344, 44, 435, 466, 607, 610, 624, 677, 67 jAgara - 146, 405, 466 jAhi-20 jAgahu - 636 jANi - 4, 133, 138, 165, 203, 25, 241, 244, 387 562 jArie - 65, 76, 426, 565 jArie -- 16 jArika-- 474, 486 ANi ti-- 436 khANI -- 241, 452, 645 jANa138 | | I jA-- 165, 175, 253, 320, 468, 474 jANprou 623 jAgau -- 17, 72, 77, 280, 981 42.5 483, 536, 441, 55.7582643, 701 jAta--664 jAti - 647 jAbana--22. 46 jAvaDarAi 62 jAvaurAu - 27 100, 601 jAdaDavI - 54 mAdakarAu - 17 jAdama - - 461, 526, 555, 560, 638, 655, 665, 666, 675 jAvamba - - 502 jAdamarAu - 475, 510 AmarAya - 242, 636 jAdamurAu - 640 jAdava - 468, 558 jAdahi--- 474 jAdavarAu -- 125 jAvo -- 466 jAdau - 438, 460, 502, 625, 643 jAvonI - 457 nAdIrAu -- 525 jAni- 665 jApa - 103, 223 jAma - 32, 54, 68, 122, 145 163, 181, 280, 282, 26.2, 419, 401, 518 516,540542, 564, 622
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 246 ) | jityo / ji.-12,75, 116, 156, jinake .-460 jitulArA 665 jinhahi-582 jinhi - 536 jimva-412, 423. 660, jima-104, 106, 46 586, 683 jimahi-556 jimU--181 jimi -187, 136 jityara-183 505, jipata-185 mAmabaMsI-6.8 jAmba-528 jAyo-274 jAlai-440 jAlAmukhI-5 jAsu-1 jAha-177 jAhi-.-101, 112, 301, 437, 442, 464, 516, 657 jAha-389 jija--543, 6-6 jijajAmuti --576 miga-7, 113, 187 266, 267, 331,517,674 jiraNa-46,470 jiraNa:-461 jirAbhavaraNa-265 jiNabhavaNa--187, 186 jiNabhUvaraNa--27 jiraNamu-166 jiraNavara-2,314, 656, 675 jiraNavaha-12,461 jipavAraNI-668 jiNasAsaraNa-6 jigaha-664 niriNa--552, 627, 651 jiNija-211. 514 jigada-656 jiriSi-174, 461 jiraNa -658 jisI-50% jiraNe-552, 618 jiraNesara-666 misaha-522 jisakI-572 jihAM-86 jihi-47, 127, 264, 266, 273, 284, 318, 480, 513. 550, 552, 553, 565, 18,600 jIu--220, 266,668, 683 jItaI-536 jItahu-165 jItahuge-73 jotina-538,651 jotno---18 jIbha-272, 486, 536 jIva--232,485 jIvaNa-401 jIvata-37 jIvadAnu-511
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 250 jeni--2 jabaraga-400 jaise -124, 186 jahahi -326 jIi.-40, 301 joisa--470 johasI-450, 575. oNu--26.40,64,370, 548 jojae--16 joi--23 joDapa-211 jori--3, 14, 161, 202, 222, 353, 454, 01 noti-.-652 jyo-404 jyoti--660 jyonAra-653, 662 jovara-186 366 jugata--3.4 sugatau-240 24 jugati--48, 434 jugatau-246 mugala-368 jugalu-211, 236 sujha--165, 274, 467 zubhaha-542 zubharaha-206 zujhasa-466, 658 tujha-210, 536 juSa-165 jubala-235 mubalu-217 suhI-343 jUjha-138, 168, 1-2, 224, 458, 514, jUjhai-451, 462 jUjhae-478 jajhi-181, 468, 521, 555 jabhU-180 jUbA-613 mara-166 jeTau-114, 116, 677 jUta-- jadhu-465 jevaNu-431 jete--365 jevaNa-360, 43 ambha-361 jambahige-362 ani 560 / jhakola i-16 bhaNI---362 jhavANa-485 bhala--525 jhANa--60 mAyau--660 bhAla-150,386 jhAvahi-666 jhuNakAra--128 alAi-- araja--116
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ TaMka-366, 370, 371 TaMkArija--280 TaMkAra---7, 465 Talaralyaja---541 daliu-7 29-116 Talyau---249 daura--372 dATaNa---478 TAla--258 TIko-362 Tekatu-360, 376 doI-425 TopA-478 ( 251 ) ___ThAu-23, 28. 45, 56, 58, 71,80, 82, 126, 152, 155, 156, 167, 166, 178, 118, 237, 242, 266, 266, 412, 154, 471, 463, 464.503, 543, 252, 572, 640, 4AiY--522 ThAtA-68, 60, 476, 500, 50 ThAiu--26, 33, 116, 282 ThAI-436 ThADhI-104 ThAdo-160, 166 ThAe--181 barai--166,308 dhyau--44, 276, 436, 524, 562, 575, 576, 584, vyahu--223 Thaye--655 Thayo--60, 528, 562, 616, asai--168 ahaNu--468 DAjhahi--526 uroma126, 636, 644,647 sore--416 bolA-317 Dolahi--576 bole--280 vA-30 uvApha--327 ThAi--20, 30, 106, 126, 157, 230, 283, 65, 266, 327, 344, 388, 412, 437, 473, 4-1, 4-6, 504, 530, 548, 551, 574, 587, 615, 656, dalaha---23, 52 halIya-643 utpA -.-.76,474
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 252 ) 278, 283, 267, 26, 3.3, 305, 307, 368, 371, 384, 365, 368, 428, 437, 438, 442, 457, 471, 474, 486. 506, 558, 518, 515, 552, 383, 601, 61, . eMkAlu-214 raNavaraNa---183, 614 khayara---5, 565 ruSi-1 gavivi--12 raNa mesu--67 paparazAraNavazu--561 pANa---12 pAri--226, 416 Nincala-314 gigAya--2 simi--688 riNaya--85, 263, 315, 356, taNa u--11, 66, 116, 165, 315, 18, 316, 322, 376, 376, 421, 448, 466, 464, 546,558, 623, 618, 638, 669, 680, 684 tani-40 ta upaTa--351 taka-137, 643, 653 tajija---327 ripalau---12 rigavasaha--214 rigavAraNA--232 sisurAha--271 gIgAMyu-13 tA--46, 214, 303, 362, 465, 510, 515, 516, 523, 550, 573, 574, 6.6, 666, 678 sara-27, 28, 33, 36, 48, 50, 58, 56, 63, 65, 68, 85, 64, 65, 66, 67, 6, 116, 1.2, 152, 167, 212, 215. 226, 227, 246, 250, 245, taraNa u--66, 65, 225, 268, 278, 327, 4.6 to -44, 56, 64, 123, 128, 148, 156, 162, 241, 242, 362, 382, 433, 472, 506, 516, 567, 6.6, 623, 640, 678 / taNuu--314 taNe-346, 430, 523, 526, 578 / salo--166, 534 / tau--113, 365
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 253) tatsapi.-36 652, 654, 655, 664, tatara--561 saMkhaNa-508, 645, 661 ! tavaI--68, 266, 255, 351, taMkSiNI-41 358, 435, 455, 446, taMkhalI-288, 4.1,418 888, 533, 537, 622, taMkhiNI-123, 242, 565, 635 tana-422 tamva--584 tamI-515 sabahi-185, 220, 326, 40, tano-332 tapa-161,274 tabaho---6-2 tapacaraNaha--675 --264 tapu-167 tasa-385 tara--67, 342 tasu--4, 56.148, 156, 162, taruNe-333 165, 236, 507, 612 tala-~-63, 125, 126, 162, / taha--36, 127, 147, 151, 244, 381,584 talahI--126 317, 421, 4, 568, tava-50, 66, 8, 83, 84,87, 567, 604, 613, 621, - tahataha-226 sahA-25, 28, 3, VE, 62, 162, 166, 171, 172, 176, 123, 14, 15, 2.2, 2074, 21, 228, 230, 246, 254, 256, 263, 282, 284, 302, 320, 256, 351, 366 372, 366, 404, 400, 425, 428, 442, 444, 447, 453, 456, 466, 468, 5.2, 187, 516: 520, 524, 527. 530, 531, 535, 36, 546, 551, 554, 558, 545. 583, 584, 605, 66, 615, 622, 648, 651, 103, 122, 124, 146, 151, 152, 153, 155, 158, 188, 16, 214 218, 220, 225, 228, 240, 258, 261, 323, 326, 338, 343, 352, 354, 355, 361, 368, 368, 416, 426, 4322, 434, 452, 454, 463, 454, 544, 6, 68, 606, 614, 616, 650, /
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 254 ) tahi 21, 126, 150, 152, 155, 156, 165, 153, 180, 110, 20, 215, 216, 216, 224, 230. 241, 326 363, 415. 428, 450, 454 517, 561, 586, 3, 566, 616, 647, 668, 700 tahari-- 562 tAkI - 154, 243, 271 tAke---168, 324 tAkau -- 154 tAja - 227 tAje--183 tAma - 22, 36, 77, 122, 144, - 163, 121, 269, 2800 22, 411, 501, 518, 516,528 540, 452, 555,564, 610 tAraNI - 162, 204 tAla - 24, 62, 264, 363, 550 tAlu - 51, 64 tAsa-613 tAha - 162 tAhi -40 52 177. 304, 370, 406, 440, 442, 524, 561, 6=7 tija - 364 tijayAhU - 12 tiNa - 6:3 tithi - 659 tirAu - 360 dina- 167, 170, 340, 485 565 I tinakI-- 344 tinake 24 tinasu - 343 tinasyo - 402 titri- 1, 65 352, 660 tinha - 341 tinhahi - 167 tinaSThu - 422 tini- 46, 266, 616 tinI - 26 tipta - 505 timbaka - 266 tima - 167, 170, 352 timutribhu--386 liya- 264 tithavara 20 tirau - 667 tiriya--42, 265, 266 tiriyahi-265 tirI - 243 tilaku--26 562, 566 tilottama - 55 tivadda--26= tisa - 2, 36, 128, 157, 473, 486, 625 tisake- 134 jisako -- 625 siMha- 204, 233, 263 tihA--204 tihAra - 253, 258 tihAre--514 tihAra 450 tihArI-- 378, 546 tihArI- 286, 421, 463
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ tihi-14, 20, 22, 30, 37, 41, 42, 46, 57, 86, 64, 506, 112, 13, 147, 183, 15, 168, tuma-28, 4, 6.. 113. 114. 117, 127, 28, 26, 267, 382 332, 333, 334, 380, 424, 433, 464, 436, 473, 515, 523, 550, 623, 624. 628, 626, 667, 664. tumi-158, 3.5, 458, HEY tumha--120, 420 tumhArau-26 tumhArI-370 tumhi-248, 350, 380, 457, tuhi-478 tumhI-472 muraMga-256 turaMgu-327, 331, 35 turaMta--623 turaMtu-135, 171, 212, 234, 218, 205, 237, 212, 213, 271, 243, 246, 284, 306, 320, 327, 335, 345, 552, 355, 373, 361, 412 416, 432, 513, 536, 548, 551, 552, 544, 5-4, 60, 62, 606, 610 / / 624, 641, 661 lihitA-600 tihimmo - 550, 553 ti--21 sIjI-20 tIje-271 tIna-4.2 tInavara-21 tIni-203, 245, 246, 271, 306, 52.1, 548, 5-3 tareniGa-247 tInyo-263 tosa...128 suji-521 puTi-371, 521 tuhi-261 puNaha-426 tumhI-385 suraya-526 turagA-331 turiya-68, 256, 323 turihaya-153 turopa-67, 335 turIyaDa-324 turI-335, 340, 465 surIna-444 tuSa-314, 611 vaha-242, 528, 546, 511, suhAre-626 tuhi-50, 148, 167, 162, 255, 270, 316, 322,
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 256 ) 171. 404, 170, 515. / 62, 604, 606, 643, / tauhi-66 tha tuhotu:-511 tUTe-50 tuSTigo-516 tUThau-172, 577. 56 tUThI-37 tUra-34 tarI-5.3 taba-255 teu-360, 586 teja-25 tegA-156 terau-6, 18, 136, 178 teraha-686 tere-516 tela-142, 356, 357 teso---57 toDai-12, 26.1 toDahi-210 toDi--261, 351, 342, 520 toDiSi-62 toDItopaha-567, 471, 530 toraNa-86, 563, 565, 561, thAhara--162, 250 bha--164 gaMbhINI-401 bharaharA-662 thala-475, 50 yAphe--141 yApiu-252, 272 yApe-121, 561 thAla--350, 552, 570 yAlu-61 thativi-663 vai-28, 11,270, 315, 330, 427, 585, 646 vau-280, 542 vakSaza-44 vaMta-21 toraNa-576 torI-354 tohi-74, 256, 263, 304, dhamba-142 dambaNa-346 darara-483 varpaNa-31 -3.1 515, 522, 575, 583,
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 257 ) bala-21, 71, 75, 261, 276, / dikhi-252 23, 285, 320, 486, dikhiyASa...-66 vigu-587 dalabala-21 dijaH-656 balu-72, 75, 83, 171, 262, viddha.---123 282, 286, 532, 646 viTha-426 -6, 136, 335, 336, 426, viThau-32, 337 441, 526, 556, 666 diThi-76 basai-458 viThu-282, 111 basadisAra--675 viThu--656 saha-466 dahi-570 dina-11, 111, 115, 163 vinara--385 dAja-248, 254 vini-621 vAla-347, 348 vANa-300 vipada-313, 601, 660 vAzimya--247 visa-110, 403, 404, 13, bAMta-365 dAvAnala-72 vivasu-356 kAhirA-14 vivAvada--606 vAhiNA-507 visa-16,484 dAhieja-507 disA-161 vAhinI-484 visaMtara-410 disA-466, 481, 44, 468, vijhalAu--334 vizAlAhi-456 disi-14 dikhalAva,-464 visvAi-464 baukha-406 dikhAu-74 dIsyA-75 vilAlaha-186, 167 vIjai---446 vilAlau-432 do-485 vikhAli-610 dI-56 vilAlica-54 koTha-32, 86,66, 147, 206, viSA-46 320, 442,514, 518, vizAvara-466 523, 545, 550, 560, visAvahi--463 636, 637, 660,
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ + ( 258) goTi-40, 631 duvAri-436 boTI-27,41, 8, Le, 201, / duvAra-441 bA.-23 voThe-37, 344, 367, 656 duSTa-76, 120, 632, 685 bagaDa648 duha-, 161 bonau-26, 216, 330, 336, dhuhAgiNi-107 372, 387, 511, 520 4-111, 115, 120, 584, dInI-44, 223, 228, 258, 624, 657 267, 343, 408, 574, 654 dUSita-626 gone-350 dUsyo-630 gopa-57 bUjaI-118, 523 ghopara-161 dUjaja-524 vIyo-402 dUjI-167 kausa-324, 663 dUrga-1 gausa-16, 18, 22, 72, 217, dUta-60, 114, 117, 118, 437 313, 316, 503, 526, 616, 620, 628, 641 5.2,596 dUtara-667 saha-17 bUtaha-114 bIsahi-162, 482 -435 pura-33, 71, 76, 211, 222, dUyarU-212 235, 306, 341, 348, burau-383 353, 481, 617 duija-136 dUra-333 dUri---668 buino-274 dUva-570 pukha-125, 426, 445, dUvAha-462 baha-686, 666 dumaNa--686 beha-3, 5, 64,76, 117, 118, durbha-306 167, 172, 184, 211, duTha-666 213, 217, 222, 268, 269, 300, 301, 302, parisa-6 341, 376, 377, 448, 462, 578, 600, 617,
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ L + 618, 625, 626, 6-4, 70% beja - 211, 328, 603, 613, 66.6 vesaha 38, 105, 131, 132, 183, 186, 281, 425, 503 vekhata -- 31, 302, 512 u-- 132 vekhaha - 134 devAhi-- 330 dekhi - 32, 43, 125, 141, 156, 156, 176, 1707, 184, 160, 166, 202 205, 230, 234, 260, 266, 30, 313, 315, 326, 365, 424, 436, 452, 464, 487, 46.3, 505, 534, 64 = dekhi 682 dekhita- 566 dekhiya - 31, 43, 518 dekhI--68, 131, 346 (246 ) belI yaja-4 besu -- 305 deva - 15, 28, 57, 62, 317, 370, 547, 388 666, 667, 668 564, devatA - 667 devatu- 535 bebala - 15 bevalahi--67 deva- 666. devI - 4, 103, 106, 107 resa- 14, 37, 35, 344, 566 vesu - 152, 6 deha - 121, 365 behazva - 57 vehi-10, 246, 248, 382, 383 -- 4, 106, 101, 305, 340, 366, 420,624, 627 beharaha- 46 behare-47, 61 yasu - 168 baiva-- 560 doi - 181, 12, 451,536, 615 doja - 81, 181, 182, 281, 462, 486, 636, 642, 655 voha - 276 dosa -- 66, 276 do - 63, DAi-330 6-236 jAvasa - 374 dvAra-442 dvArikA - 586, 60, 621, 628, 640, 646, 658, 660, 662, 670 671, 672, 674, 676 dvArikApurI - 16, 27, 138, 145 152, 157, 283, 266, 314, 534, 564 571,477 dropAyana - 672
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ (26.) dIpAyanu-674 -7,276 desa-353 ghAu-446 dhaNa-REE, 262 dharaghuka-646 dhaNaya-16 ghacahadhana-565, 687 dhanaku-520 dhanaSa-462, 517, 5.16, 503 ghanasu-533 dhanahara-78, 516, 521, 528, 536 dhani-552 nisu-553 dhaniyau-51% dhanu-552, 656 dhanuka-260 dhanuke-313 dhanuSa--76, 82, 137, 280 186, 553 thammUdhara-81, 168, 23, 244, dharaNa--161 paraNi-515, 568 parariMgadu-661 dharanI-630 gharama-26, 154, 252, 366 dharma-20, 152, 564 dharma-562, 656, 666, 667 / dharmabhU-164 dharmaha-658 dharmAdharma-666 gharamu-671, 689 gharapA-612 dharapo-535, 560, 653 / gharahi-25 / ghara--286, 642, 685 / dhari-4, 13, 80, 154. 271, 44, 575, 652, 667 dharija-426, 565, 665 parI--16, 44, 131, 283, 366, 422 | dharIu-216,555 dhare-360,403 dharai-146 dhavalahara-15, 18 dhavalaharU-316 dhavahara--314 / yasazyo-246 , pAI-216, 217, 236, 431 / dhAiyo-531 / dhAe--205 / bAjai-141 / dhaatuk| dhAyau-554, 526, 532 | dhArAbaMdhaNI-135 dharava-24, 31, 67, 143, 166, 217, 250, 256, 285, 161, 262, 268, 301, 355, 385, 418, 436, 466, 545, 631, 668 ghara-125
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 261) pIjai.---140 namaskAra-26, 43, 158, 240, dhIya-588, 625 ghora---256, 341, 427, 458, namaskAra-366 467, 468, 510, 558, namazu-408 nami-10 dhoka-162, 201 namU-701 dhujA-263, 316, 317, 318, nayaNa-30, 125, 141, 141, 227, 560, 650 paNi-643 nayapA-66 dhu ghAi-401 nayana-566 dhuraMpara-677 nayara-15, 37, 10, 124, 128, dhUjA-316 262, 327, 36.2. 423, 561, 563, 565, 58 Sampou.-415 nari-120, 135, 266, 316. dhUmaketu-122, 125, 154 565, 566, 581, 628, dhoi---608 dhoro-325, 326 natharI-44, 320, 553, 564, ghovatI-360,374 571, 560, 621, 640, Sola-663 655, 67, 672 mayarU-56, 84, 271,313, 636 nara-65, 148, 565, 613, 668 ta naramAha-47 marava:-54, 253, 265, 28, maha-563 nau , 13 nakula-474 nakSatra-11 nagara-423 navI-365 nandaraNa---118, 120 naMvaraNavaNanaMbaravaNa---6. narabai--167 bharAyaNa--2 marika-132, 656 naresa-66, 576 naresaha-461 naresu-164, 534 nara-226, 480 naSA-5 naMdana--104,555, 453 naMbatu-553
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ nabaumaya -460 navaNI-13 naSi-636 150, 152, 285, 261, 262, 267, 106, 313, 314, 366, 414, 456, nahIM-147, 40, 465, 573 ! . mA -34,43, 53, 265, 544 nArarivi-5 nArAyaNa-28, 43, 4, 51. 101, 102, 1.14, 118, 127, 263, 400, 305, 306,404, 405, 452, 461, 465, 472, 530, naha-60, 278, 502, 626 nhavana-66. mAra-12 nAIu--116 nAu-327, 416, 421, 425, 567, 612 nAka-363, 422, 425 nAga-201 nAgapAsI-204, 256, 282, 387 nAgaseja-203, 233 nAgu-186, 201, 484 nAcaNa-34 nAcariNa---24 nAhi--566 nAju--401 nATaka-137 mANa-204 nAtA-6 mAnAriSi-25, 28, 30, 33, 35 38, 56, 145, 146, 151, 23, 288, 445, 545, 554, 555, 565, 566, 610, 626, 665, 640, 672, 676, 681, 661 nArAya--26, 26, 53, 64, 65, 7, 85 BE, 64, 65, 155, 153, 332, 368, 462, 640, 650, 676 nArAyanu-52 nArAyaNa-82 nAri-55, na, 67, 115, 120, 142, 226, 227, 271, 276, 365, 422, 423, 426, 541, 563, 565, 570, 584,608, 634 nAriMga-347 nArI-123 nAsu-662 nAhi-45, -3 nAhI-287, 28, 277, 332, 371, 45E, 515, 522, nAma-46,614 nAmu-168 bhArata-26, 31, 37, 41, 46, 48, 51, 147, 146, / / hAi-205, 608
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 221) mahAmo-236 nirajAsu-670, 615 nikaMTaku-186 niravAzu-664 mikalaha-461 nirAsa-233 nikalija-364 nista-112, 233, 366, 414 nikalo-214, 423 nilau-613, 665 nikAli-383, 548 nivalI-346 nikAsu-3, 8, 138 nivAri-543 nikutAra-132, 577 nivasaha-156, 220 nikula-456, 471, 463 nivasahi-16, 20 nigahA-643 nizcala-670 nISaNa-647 nizce-160, 427 nipAti-350 nisANa--483 ni-633 nisAragaha-560 nisANA-68, 56, nija-65 nisi-122 nijigi-216 nisipUta-127 ni--70, 41 nisihi-547 niti nita-61, 140 lipuNaha--305 nitrA-6 nisugAu---266 nipajAvai-338. 346 nimuNatu-11, 174, 401, 162, nipAe-656 ninajaMta-72 nisuggi--26, 42, 48, 51, 64, nimaji-5 124, 158, 172. 178, nimati-577 153, 187, 186, 246, nimase--576 253, 256, 264, 256, nimasa-242 301, 314,315, 320, nimasai-152, 271, 587, 563, / 322, 328, 331, 386, 619 421, 426, 425, 438, nimasa-116, 164, 634 441,455, 456, 104, nimpala-161 587, 543, 566, 600, miyamaNa-6 6.6, 628, 630, 634, nipaniSa-663 643, 6544 miyaro-166 nisugiu--327 / nisugI--306, 510
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ nimuNe- 430 684 nisuNo--- 466 trisuNI - 454, 565 nisuna- 362 nizce--674 nihAu -- 580 nihAliu - 201 nihUDa 265 nIkalai - 476 nIca - 268 nIcI--268 nIbU - 654 nIra- 528 526 nIru-16, 7, 377 nIsarai -- 668 nema - 22, 36, 584 nemma - 567 nemi - 10, 461, 664 mosvara --661 nemisara-12 nehu-- 624 nyote -- 360 nyotyo - 362 pa pai - 60, 304, 370, 487 paija-363 paThe --- 351, 353 papa-- 442 paisa radda -- 200 paisAra- 138 pau - 24 paDali - 314 ( 264 ) | paesu-- 554 pakaDa-160 pakari 457, 463, 545 pakhAre - 324 paMli -- 485 gAya -- 186 pAri 22, 162 211. 450, 465 460, 464, 466, 532, 538543, 547 634 pacAre--678 pacAra - 542 pacAsa - 76 pachitA -417 pavitA-36 pacitAva -- 517 pattA - 426 pachatAyo - 286 pajaladda --- 36 julaMbhu-- 525 pajuna -- 664 paDUna-533 pajunahA--526 pajUsaha -- 11 paTarAnI - 374 paTu - 182 paha 87, 104, 120, 701 paThaja---77 pahae - 60, 255, 636641, paThayau-433 paThayo 56 paThAyo - 218, 226, 616 666. pAva paThitu - 137
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 265) paThe-1. pasiyAipavyo-42,622, 323 payaMtari- 2 paThai-.-420 padamavatoraNA -2 parA--120, 551 pata-146 pAu--436 padamAvatI-5 paDalvara-505 pazu-138 pavAraya-52, 313 pabaha-638 patra -13, 24,16,311,316, paha--173 484,430 paDAi-532 paMca -436. paDi--456,47, 515 paMca- 11 pajiu--75 166, 332, 356, paMcaja--12 paMcati-154 paDigayau--372 paMcamu-566 paDiya--173 paMcamuvIra--68 paDiyo-452 paMcasaya--183 parihAra--484 paMcAyaya--180 paDI--63, 153, 514 paMDava-456 paDe -468, 496, 500, 12, paMcita-701 paMDauM-582 pada--318 padaMta-371 paDhaga....137 pau-376 paDhama--613 paMtha-466 pahamadya--13 paMthi-77 pahAyatu- 376 paMdraha....548 pahAvai-176 pabharaNa-226 pada--615 pabhaNai-3 paNamA-1 pavaraNa-135 parAvA-4 pambAraNa-415 pambArA---.642. pagi--264 paya-13, 16, 186,271 pasthaya-265 payaTha-212 patA--106 papar3I-268 patigai - 266 paghaMpara-340. 424, 463
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 266 ) 186,428, 426, 464 542, 573, 65.6, 666 - - - eyasAra -440 payAi--164 payAra-107 payAla-562 payAli-144,146 papAsai-14 payAsa-412 payAsahu-18 pathAsu-12 papAso-458 payAhipa-666 para-216, 445, 461, 488 116 123, 127 135, 136, 14, 154, 187 162, 162, 168, 260 225, 236, 24, 210 462, 551, 624, 675 - / parada-542, 667 parakhiu-515 paragaTa---427 paracaMDa-558 parajalai-655, 275 parajalpA --441 parajalIu-253 parajala-170 paraThayo-622 paragai-45 paraNau-57, 634 parAu-16 paraNI-8, 303 paradamaNu-413, 566, 646,750 paradamanu--635. paravambara-144 paradamvuraNa--130 paramamvana-320 paravavaraNa --225, 314, 320, 584 paradavaNU--155, 157. 160, 173 176, 178, 18, 17 paravavana-32 paradabanu--634 paravesa-408 paradeso---277 paradhAna--185 parapaMca-265 parabhAva--456 parama--310 paramesara--665 paryata-35 parvatA---541 paravatadhAraNa-533 parapau-76, 140 parayo-530 parasapara-381 paraharI-6 parahi-532 prachanna--124 prajalaMtu---74 praaleha-206 pratiutara--684 pratipAlija--284 pravaNa--546 pravaNu-522
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 267) pravaSama-455 parihasu-586, 617 pravavana-676 parihAjau-328 pradhanu-136, 138 parI--306,501, 512 pramANa-367 parodhara-181 prabhAi--41 parIvAra--15 pravAha-526 posaha-689 prahAra--465, 534 pAruti-382 prahAru--467 pare-256, 503 parAi--2 parosA -388 parAga-144,308, 470, 522 parosiu-3-6, 30 parA--518 parose-387,453 parAna-274 paroso-363 parApati-183, 588, 230 palagAha-645, 649 pari-286, 302, 361, 645, palaragAha-257 palAI-3, 352, 516, 525, pariu--253 parigaha---248, 516, 547 pasAraNaha-68, 66 pariga---555, 627 palAriNau-175 pariNai--235 palA--173 paridhanu....52 palANe-258 paribhAnahI---58 pali-144 parimala-663 padhvaja-506 parimalA-23 pavaraNa---56, 72, 252, 269 paribhAnu 354, 386, 435, 441, parimaha-45 parirahe-644 parie-28 pariyaNa--275, 568,561, 532 padA-533 pariyAzi--2 pavana-572 parihare-689 pavaya--288 parivAra---22, 637 pavara-662 pariharaha-685 pariSa-334, 456, 468, 466, pariharaghau--388 parihAi---35 paripu---471, 463, 533, 651, parisa--1, 66, 145 67
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 238 ) parizu-74, 166, 464 pahata3-130, 206, 220, 224; parisu--534, 624 261, 338, 336, 343, pavali--440 344, 367, 434, 645 pahi-156 pahuto--416 pavADa--626 pahate-5E, 14, 251, 266 pavAraNa-642 565,646.665 pavitta -28 pahuto-545, 346, 650 pasAi-140 pahapacApa-234 pasara-564 pahupayAla--314 pasAu-7, 13, 28, 25, 106, / paTumamAlu-211 166, 172, 162, 184, pahUta--571, 62 288, 328, 377, 652 pahUtau-360 pasAri-40 pAha-106, 18, 16, 128, pasArI-486 200, 222, 230, 237, pasAra-536 238, 264, 420, 454, paha--36, 114, 518, 163, 256 578, 551 pAraka-260, 261, 46. 435, 440, 441, 453, / pApakasyau-262 465, 522, 602, 623, / pahAta-116 647, 652, 675 pAu-122, 268, 336, 485, 545, 646 pahacAi-324 pAkha-13 paharaNa-51 pAkhara--256, 658 pahara-352 pAMca--136, 466 paharaha-478,466, 607 pAcasaha--253 pahare-658 pAMca-251 paharei-8,2, 176, 235 pAcaso-165 pahANu-15, 564 pAcha-31,66, 112,414, 616 pahAra-536 pAchilau-413 pahivAraNa-50 pATadharaNi--43 pahilai ---112 pATaNa--271, 587 pATamahAve-640 * pahuMta--6, 25, 72, 114, 122, pAThada--454 135, 263 pAThae--366
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 674 ( 266 ) pAThayaja-57 pAsi--16 hAyo- 465.. mAdhu-.-18. 126, 20, 67, pAula-345 pAhiu---16 pAharu-127 pAMDava-661 piu-267 pAMDavaha ---461 piDalajarI--355 pAMDo-276, 55 pitA-408, 550,651 pAraNa--634 piyau-361 pAgala-643 piyare-162 pANija--361 potiya-44% pArikhagahanu--656 pImarepANigahaNu-5EL pukAra-627, 128, 251, 354, pAriNagrahana-- 55,644, 645 pANI--161, 528 pANaviMdhaNI-164 pukAriu-66 pukAriyaja--65, 250 pAtali-38 pukAro--65 pAtAlagAminI-163 pAthi-535 pukArapo--352 pApa--324, 504 puNa-116, 230 pApaha-166 puNa-4,54 pAya--675 puriNa-85, 1.3, 506, 214, pAyo-482 pAra-13, 565 pAlaka-252 putrI-620, 642 pAlaku-185 pura-413, 426, 666 pAli-642 puna-188 pAliu-244,573 pApa-336 punavaMta-230 pAvai-362, 362 panavaMta-547, 562, 561, 611 pAvaDI-203, 211, 233 punavaMtu-511 pAvayaH-52 pAvaH-15 punahi-232 pAsa---101, 265, 417, 550, puntu-331 622, 6 | pura-3, 664, 666
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ puramana-553 purAiyaja-562 purAha, -- -318, 680, 665 purAyar3a-562 pari-8, 342, 555 puriSu 162 purI ..16, 152, 313 pura-76 pudha-245 ( 270 ) pUjI-565 pUMDarIkaraNI-563 pUta--112, 115, 117, 116, 127, 142, 171, 252, 285, 374, 366, 414, 461, 462, 4, 5.74, * 604, 612, 632, 676, 677, 681,683 pUtahi-284, 306 pUtu-248, 415, 546, 561, puSpa-236 puSpayApa-216 puhapamAna -527 pumi-146, 17, 306, 546, 557, 576, 162, 656, puhamirAya-67 puhima-81 pUra-63 pUcha-160, 215 pUchaI-.-6, 63, 226, 240, 320, 326, 400, 44 48, 406,447, 468, pUtra-140 pUgna-568 punyopUrau-254,442 pUrva-47, 126, 142 pUrava-150, 155, 168, 2.8, pUchA-.447 pUcha-161 pUchi -2, 631, 671 pUchila-151, 226, 453 pUcho-488 praja-18pUjA--12, 243, 427, 467, pUri-22, 362 pUriSa-142, 423 pUrihi-566 pUre-47, 367,415 pUrva-565, 6.3 pUjya-563, 656 pUDabaha-687 pekhi-125, 241 peTa-148, 386, 436, 443 pema---26. pemarasa -245 peliu-507 pesa -246, 246 pUjjada-656 pUjae -357
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ paiThA - 60 paima - 247 pekharaNo-- 24 poriSa - 522 pauSi - 453 546 paurizu - 230 paurisu 60 naa phaTika - 16, 194 phaTikasilA - 226 phae -- 541 pharakiDa - 507 pharaharaha-25 pharahare- 146 pharaha 32 karo-475 phala- 351, 700 phalu - 2.30 phale 162,348 367 phalya - 206 - phahata - 316 phADi 265 phATahi - 536 phAraha -- 250 phiraha - 31, 337, 686 phirata - 38 phirahi-- 410 kirAma (~~-215 phiri 35, 342, 503, 662 phire -- 37, 637 phuMkAra--1 phuDi 63 ( 271 : phuDa - 604, 314 phulabadda -- 225 phuNi-3, 110, 118, 128, 137, 125, 156, 177, 184, 166, 166, 200 202, 204, 2152 215, 216, 221, 222, 223, 225, 228, 230, 235, 236, 236, 250, 248 270, 271, 276, 243, 266, 308 312, 320, 206, 338, 351. 35:7, 360, 362, 233, 364, 365, 353, 365, 408, 414, 416, 422, 447, 426, 430, 432, 436, 438. 450 455, 472 464, 5.15, 520, 524,584566, 600, 606, 610, 652, 668, 666, 671, 67 681, 6-3, 6, 663, 665 phurigara - 664 kuni 26 phulai -- 267 phulavAdi - - 101 344, 350 phuli -- 365. phaTi-- 534 phUlo - 344 phekara - 44 phera - 82. pheTa 14 phIphala - 345
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 272 ) 334,450, 458, 480, batIsa--- balibhava-51 bahuta-237, bADhI-1 8 bha[ta--16 jhagADi-17 bhaNa- 176 bhaMga.--25 bhaMgu-126, 34 aMjA--175 bhaMDAra-376, 263 bhaMti---17 bhaMtI-576 baghi--256 bAMdhiu-228, 21 bAMdhyo-1184 bAta-242, 27, 255, 285, 260 khulAi-255 bolaI--75, 267, 268, 3.6 gholu-178 bhayA-8, 6, 28, 33, 11.3, bhai-63, 66., 146, 246, 341, 354, 356, 8, 425, 128, 136, 147, 14ka, 151, 143, 188, 185, 216, 223, 245, 254, 255, 264, 270, 275, 276, 280, 286, 26E 320, 326, 337, 356, 360, 361, 373, 376. 364, 368, 402. 413, 433, 432, 433, 450, 163, 475, 576. 481, bhau-266, 560, 647, 656 bhae-11, 64, 68, 102, 120, 212, 133, 435, 436., 42, 486, 545, 567, IAGE 637, 653 bhagati-18, 223, 235, 23, 548,552, 555, 560, 561,565, 566, 580, 555, 56, 561, 563, / 602, 603, 613, 614, 121, 1355 636, 648, bhajja--567 bhaja----45. bharaNi-44, 51, 123, 175, / 283, 24, 301, 304, / 307, 314, 320, 313, / bhayo-28, 65, 72, 27, 106, 154, 204, 238, 262,
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 273.356, 406, 428, 475, 516, 527, 531, 543, 561,321,646 bhaye-115, 183, 254 / / bhae-675 bhaviyaha-6 bhavaNu-265, 5-3 bhaharA-531 bhAi-.-24, 26, 656, bhAu-7, 13, 27, 144, 278, 2.1, 2, 32 341, 376, 377, 407, bharaha-85, 256, 364 bharaSa-137 bharata-58 bharaha--656 bharahakheta-14, 152, 566 bharA--361 bhariu-443,552, 562 bharibhAu--266, 284 bharibAu-21, 74, 76, 83, 164, 16, 171, 14, 182, 186, 202 256, 33, 336, 465, 645 bhari-286, 313, 26 marihi--24 bharI 61,66, 348 bhare--161 bharei-61, 570 bharosau---257 malau-28, 325, 380, 514, bhAla-642 bhAga-388 bhAgiu--258 bhAgI-646 bhAji--356, 461 bhAjau-171 bhAraNa--164 bhANija--654 bhAe-263, 336 bhANeja--651 bhAMti--18, 21, 344, 358, bhAtu--388 bhAvo-175 bhAvamva-483 bhAna-326, 336, 658, 673 bhAnA-18, 284,356, 620 bhAnau-171. 14, 186, 326, bhalpau--242 bhalI--260, 3.2 bhale....233, 526, 57E, 654 bhalo-473 bhava-667 bhavaMtara--565 bhAnu-612 bhAmakumbara-327, 352 bhAnakumAra-320, 328, 326, 333, 416, ma 561 bhAnakumAra--322 mAnmara-202
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnyo - 465 bhAnahi- 267 mAniu 76 bhAnu-- 306, 331, 332, 355, 356, 358 bhAnui -- 3 bhAno--256 Amino -- 510, 513 bhAu - 560, 562, 633, 654 bhArata - 335 bhAradha - 276 bhAraha--661 bhAU - 673 bhAvari 585, 656 ( 274 } bhAvahu- 557 bhAsamu -- 170 bhiTAu - 100, 104 bhiDai 78, 176 180, 214, 466, 462 bhiDiu - - 201, 216 mire - 462, 460 bhiDe - 281, 468 bhibhiu - - 650, 611 bhirai -- 165, 266, 451, 468, 468 bhirau - 213 bhirahu-- 473 bhire - 618 bhilu - 304, 308 bhIrai-- 543 bhorahi- 461 bhIla - 265, 307, 306 bhIlu -- 302 bhISma-83 mI marAi - 65 bhISamu-- 44 bhISamurAu 56, 68, 41, 83, 85 bhui - 450 bhujaMDa -- 657 bhUjahI - 57= bhUjaM -- 605 bhUjiu-- 523 bhuvara- 324, 656 bhuvana -- 541 bhUkhau - 361, 375, 376, 361, 363, 400, 401, 402 bhUkhe - 340, 384 bhUjai-- 126 bhU jahi - 115 bhUmi - 372 373 bhUmiya314 bhUmida - 683 bhUlI- 411 bheja - 165, 167, 466, 606, 7.21 bheTa - 44 bheTai - 187 bheTi -238 bheTija - 27, 62, 237, 573 bheTo-- 156, 653 bheri - 121, 173, 561, 480, 656 bhesa - 268 bhoga - 61, 562, 662, 663 bhogata - 683 bhogavadda --- 267 bhogu - 232,586, 661
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 275 ) bhogana-365, 419, 466, 653, / maMjIrA-636 maMzapa-655 maMDapu-6,55, 576, 56 majhalIka-577 bhaMta-27, 616 maI-56,335,426,443,445, maMtu--60, 16, 187 YEE, 533, 632, 633, maMtra-187, 617, 622, 632 664 maMtra-584 maigala--78, 176 maMtra-580 bhaiyAsaha-517 bhaMDAra--346 machA--355 maMdira-15, 18, 60, 65, 263, majhAra-86, 60, 100, 142, 212, 226, 365, 423, maMdiri--356 mana--25, 26, 32,36, 38,54, mAu--436 58, 65, 6, 84, 87, maNa -246, 27, REE, 518 maraNA-362 maNi-12, 17, 168, 262, 314, 316, 316, 56 maNojo-220 mata-244 mati--1 mathurArAja-465 mada-672 mahaNa--12 manasUbanu -651 madhura--67 maMgala-121, 566 maMgalabAra--120, 563, 567 maMgalacAra-.-7 maMgalu--568, 581 . maMgalavAra-357 166, 172, 18, 194, 164, 202, 227, 228, 248, 256, 280, 286, 287, 288, 288, 261, 322, 326, 328, 326, 331, 342, 346, 371, 373, 362, 368, 404, 405, 411, 412, 413, 417, 488, 466, 530, 533, 535, 541, 542, 544, 554, 555, 560, 565, 575, 61, 682, 607, 606, 610, 611, 617, 60, 621, 622, 642, 652, 645, 665, 671, 6-1, ... ... . manamA-35, 41, 48, 357,
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 276 ) mavi-647 | maya--172, 143, 160, 160, mamaha--222, 531, 618 200, 210, 220, 225, manAi-625 238, 240, 284, 262, manAvA--451 315, 320, 322, 364, manAvahi-17 412, 447, 462, 512, mani-122, 158, 223, 268, . 516, 560, 562, 5EE, manu--42, 308, 326, 413, manuha-515 manuhAri--214 manojau-221,222 maya-311 mayajvau.-262 mayagala-460,504 mayaNa--57, 172, 174, 12, 183, 202, 203, 211, 212, 214, 218, 220, 222, 228, 226, 237, 236, 354, 255 256 260, 283, rAma, 288, 265, 26, 306, 322, 338, 344, 358, 367, 401, 430, 436, 4630 488, 518, 521, 535, 545, 550, 554, 556, 557, 465, 567 575, 585, 601, 636, 68, mayamaMta-261, 50 mayamaMtu-281, 213. 504 mayaraSa-207 mayaraghau-355 mayaraddha-225,360, 46L, 515, 521,544 mayaraddhaja-2-3, 366, 457, 521, 5.24, 562 mayarata-168 mayaruchu-461 mayaraca.---166,581 mayara-526, 652 mayA-177 mayA-418, 416 mayAyau-323, 524 mara-128, 266, 440 marakha-125,438 maraNa-7, 266, 481, 670 maraNA-311, 471 marA-542,673 maravAi-627 maruSA-346 malla-561 malasi-6E malayabasa-261 malayAgiri-216 masAvabha-451 mayAkubara-627 mabaharAmA--557 aparAha:-230 maya -534
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 275 ) malAvahu-400 | mA-10, 85, 163, 301, 510 mastinAyu-10 manu---63 mahari-121, 485, 580, 656 masAharaNa-560 mAi-412, 447, 54, 456, maha-46, 58, 167. 257, 258, 457, 458, 634, 65, 262, 486, 6. 700 64, 68 mahaha-346 mAina--685 mahakA-8, 245 mAga-301 maharira--58 mAgaha-383, 328, 326, 376, maharaNI--2 431, 513, 667 mahataha-678 mAgi-376 mahaMta-230, 426 mAgita-418 mahaMtu-502 mAgI-6 mahamaMDala-243 mAgo-457 mahamahai-346 mAji-47 mahamahaNa-60, 73, 4.5 , mAMjha-31. 124. 13, 131, 152, 266, 354, 316 mATI-342 mahamahaNu-581, 516, 546 mADa-364 mahamahana-506 mADe-38 mahala-305 mAraNasa-151, 153, 266 mahalaI-304 mAgiu-60 mahalaja-61, 301, 303, 386, mArieka-61, 263, 562, 570, mahale--67, 83 mahApuNarAthu -- 666 mahAve.133,270, 673 mahAharu-210, 274, 276, 536, mANu-336, 685 mANasu-668 mAtaha-781 mAtA-241,316, 405, 408, 415, 418, 430, 432, 163, 457, 602, 604, mahi-232, 542 mahimaMDala--532 mahiyala-528 mahiyatu-506 mahI-605 mAse-477 mAye-458 mAyo--417
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAdhava - 652-666 mAna -- 12, 35, 36, 45, 184, 207, 326, 364, 461, 40 mAnaka - 106, 633, 666 mAnana - 226 mAnabhaMga - 630 mAnahi-- 487 mAU - 646 mAyA -- 367, 466, 683 mAyAmada - 355 mAra - 46 1 - mArau - 517 mArca - 17 (2788) I mArA - 255 bAri - =3, 144, 243, 262, 387,538541 mAriu - 211, 524 mAridaMtu -- 213 bhArata -- 531 mArayo - 270 pAla--236, 316, 455, 503 mAlava - 578 mAlA-- 126 mAlAhi - 133 mAli - 352, 353 mAlo - 354 mAsa - 163, 406 mAsai - 424 mAha - 430, 465, 626, 645 mAhi- 1416101,128, 666 mitra - 367 mila - 128, 186 milA -- 34, 207, 562 T | | | milyau - 186, 266 milyo - 417 T | milahi-226 milahu -- 466, 41586 milAi -- 468 milAvaka 561 mili, 230, 254, 266, 584,561 miliu - 482, 561, 560 milisai - - 160 milI-40, 61, 105, 260. 356, 416,548 mile - 160, 187, 307 647, 654 misi 187 go-- 543 mukaTa - 166, 233,582 mukaTU - 217 mukati-- 667 mukarAi - 648 mukalAi - 232 350, muke mukhamaMDala -- 448 mukhaha--2 muSNA- 232 mujha--315 muMDa-146, 261 muMDA-416 muDukeyalI--663 mukhi - 151, 565 musui-- 144, 180 | muliyara--242 mulivara - 48 I 382.
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6. ( 276 ) muni - 40, 53, 158, 163, 268 | 3 - 22, 146, 363 367 415 550 563, marI-341 673 munirAha - 36 --- munisara - 564 muDI - 526, 62 mubarI -- 343 muMba--63 munizvara-240 munivara - 152 murAri 50, 67, 660 67, 100, 103, 547, 572, 574, 60 muha-207, 249, 300, 211, 605, 630, 66.678 muMha- 12, 167 mahalu --:6 muhavi--461 muhAmuha--226 muhi- 106, 123, 14, 210, 241, 268, 300, 302, 303 307, 414, 555, 523, 133, 676, 664 muhI--260 muha - 32 bhUThika- 384 sU25 sUbau-436 - 113 mUtra - 112 mUDa - 421 mUMDI - 365, 422 surasutu - 10 mUla 301 | | | meDa -- 318 megha - 176, 281 meghakUTa 126, 156, 235, 454, 5.71 meghanA -- 528 meghavAraNa --- 527 meghamAlI - 531 meTa 47, 16, 277 486, -- 673. meTaraNa - 126, 277 meTaraNahAra - 619 mehaM -- 317 medo-- 367 mevanI- 21 meraja -- 326, 630 merI - 371, 537, 664 meru - 14, 67 mero -- 542 mela -- 80 meDa -- 552. melhai - 76 mailI -- 533 meha - 71, 173, 483 meha - 372 mehaTi - - 154 mehu - 5.30 maMgala - 180, 460, 500 meDo -- 364, 366, 372 maMcana - - 181 mailai - 521 mokalI - 424 ! mobi -- 262, 351
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 280 ) moDI-618 501, 502, 50, 538, motI--15, 61, 313, 503... 546, 547, 546, 686 562, 563, 570 yahara--423 mopaha--264, 467, 471 paha-123, 332, 362, 502, molu-340 541,700 mosyo-265 mAko-535 mosA--206 yAraNa-111 mosira--160,.522 moha--287, 685, 662 mohaNa ---611 rae-655 mohaNo-55, 163, 287 rakhavAla-205 mohatimiraharasUra-662 . rakhavato. 16.340. 341, mohi-171, 246, 248, 263, / 265, 304, 311 330 / / rasahi-315 386, 40, 412, 432, racatu--122 457, 455, 456, 466, rahi-663 163, 511, 546, 574, radhi--16, 261,253, 262 583, 602, 603, 604, raciu--365 640, 683 racita-47, 277 mohiNI---557 racitu-126 mohahi-15 racI-47,260 moha-431 racyo-263 mohe-466 raNa-72,73, 1, 3, 165, 166, 174, 176, 181, 2611 281, 461, 462, pau-611 yaH-15, 55, 16, 106, 162, / 460, 461, 462, 466, 207, 210, 226, 227, / 468, 466, 501, 502, 226, 25, 267, 304, / 506, 507, 512, 537, 314, 320, 392, 336, / 538, 542, 544, 546 332, 333, 362, 361, 555, 556, 634, 676 / / 406, 458, 426, 447, / raNadhIra--508 448, 452, 455, 456, raNava-40 -- - - -
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ rakhavAsaha--26, 41, 238 rabahAka-527 rahasa--26 rahaspau--127 rahA--671 rasinAmA--220, 572 raya-53, 5, 65, 354, 357, 358, 524,540,545 ramyo-270 rayaNa-313, 503, 587, 5EL, 545,465, 680, 681 rahAerahAyo--284 rahi--44,81 rahiu--205, 626 rahivara-60, 75, 25, 50, 504, 526, 529 rahoge-63 rAi , 185, 555, 576, 641 rayaraNapUla-5E0 raparAjita-603 rayaNasarasapI-163 syAha--112 rapariNa-127, 236 rapaNa--540 sya ni ---500 rasA--657 ralara-326 rasyala-130, 158, 248, 331 rakhI-4, 650 rale-333, 655, 665 rasa-247, 663 rasu-11 rasoI-361 raha-8, 143, 146, 405, 12, 532, 645 rahAi-268, 404, 450, 671 rahaja-340, 446, 576 rasaTamAla-685 rAhadAma-443 rahayajaH-533, 538 rAu-21, 14, 126, 133, 137 153, 166, 172, 144, 177, 183, 184, 661, 238, 254, 256, 266, 266, 27, 282, 284, 286, 288, 366, 372, 373, 454, 503, 560 rAko--171 rAkhi---4, 205, 523 rAkhiu-.-057 rAkhiyau---185 rAja-22, 232, 562 568, 605, 611, 658 67 rAjakura-235 rAjA-66. 134, 162, 251, 257, 258, 266, 645, rAna-111, 16, 161, 523, pada-262
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 282) 576,586,561 rAjabhoga-66 rADi-275 rADo-1 rANI--61, 111, 133, 274, 376, 377, 376, 383, 388, 361, 365, 364, 365,405 rANe-526 rAti-110 rAma-275 rAhila-264 rAya-255, 257, 560, 586, risAgara-411 risAraNA-256 risAtorIti--364 roSya-544 cakmaNI---504 rakmiNo-447, 50, 583, 516 / sakamiNI-47, 104.107, 188, 186, 148, 243, 442, 546 vakimiriNa-182 rukmINI-154 kimINI-156 rukumaNI-621 kakha-351 rudhi-533 svanu-16 rUpa-31, 32, 36, 36, 55, 68, 67, 103, 134, 160, 318, 216, 311, 338, 403, 450, 582, 568, 612, 634, 636, 650, 684 rAli---358, 353, 536, 553 rAlayau-365, 458 rAlighAu--446. rAvaNa-275 rasvata-60, 75, 178, -61, 460 rAvatasmo-261 rAbala--424, 426 rAvalai-650 rAvataho -338 ridhi-666 roti-663 riddha-263 risa -666 riSabhu--- riSi-26, 32, 33, 46, 46, 156, 268, 545 risAi--34, 35, 302, 336, 438,445, 446, 583, rUpacaMda--85 623, 636, 645, rUpacaMca-84, 625, 634, 650 rUpariNa-403 rUpi-451 hapirie--50, 61, 62, 65, 67, 66 24,60,65, 6, 202, 104, 116, 117, 127, 140, 143, 146, 144, 160, 163, 231,
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 263) 366,405, 407,411, / la 413, 417,418,416, 425, 426, 428, 426, lA-66, 71.76, 152, 212, 441,456,463, 465, 233, 248, 246, 274, 466, 467, 468, 171, 308, 326, 474, 447, 485,555,511,512, 440, 467, 560, 563, 515, 42,544.461, 565, 574, 6-2, 605, lAiya-67,37 625, 652, 678,681, lau-221, 474, 535 687, 68 lae-165, 354, 486, 465, rUpiNI-56, 73, 110, 126, 368, 406,418, 425, saksasAvaMta-42 453, 454, 552, 547, lakSaNa---36, 134, 136, 137, 428, 686, 666 rUpina-42% lakSaNavaMtu-428, 614 rUpI-367 lakuTi-6 kapIriNa---53, 76,45, 622, lakhaNa-132, 311 kapINI--74, 434 lAna-44,5,475 lagAI-- hapukuvara-622 . lagi-274,322 rUpo--432 laina--382 rUThe...684 saDaNu-138 rUsai--410 lar3AI-371 sahai-12 laDa-381 rUhaDe-265 laDI-365 sahiru-504 saMkA-375, 352 rekha--30 laMgha-265 roi-425 sapaU-133, 134, 184, 272, ropa--643 280, 286, 360, 365, zepe---561 408, 413, 520, 525, rovara--141, 251 533, 5.42, 557, 551, rovati--356 453, 648, 631, 644, rosa-280 rohiNi-5 layo-450, 531
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 284 ) | lAvaNa-684 lApA-57, 353, 400, 411, sarai-451, 461, 525, sanaMga-348 lavara-hi-14 laha--580 liu--311 likSA-53 jili--.6. likhitu--137 likhiyAvA-.-668 likhI-55 liyo-486 liyaja-53, 137, 187, 414, sahaja-243 lahaNau-277 lahari -16 lAi-60, 106, 275, 620, lAu-578 lAe-646 lAgai-108, 112, 222, 223, 264, 300, 431,472, lAgau-600 lAgarAta -113 lAgarne-433 lAgaha-127 lAgi-275 lAgI-73, 128, 147, 236, 260, 312, 353, 574, 684 lAge-230. 480 lAgo-237, 230, 506, 546 / sAghaNa-402 sAja-176, 246, 513 lAjai-171 lAThI-360, 371 lAi-403 lADU-250,368, 403, 404 lAbha-1-3,204,261,548 lAbhai-178, 278, 3.2 lAbhu-650 lAyana--426 lAlacI-444 liyo-58,82, 244 lilATa--30 loe-463 lojahi-245 lIya-365 loyau-426, 466, 527 loyo-402, 536 ludhi--247, 272 tuma-265 leha-5, 64, 66, 7, 8E, 116, 166, 172, 176, 162, 206, 211, 227, 235, 236, 377, 468, 447, 458, 466, 465 568, 620, 625, 645, le -104, 165, 600 626 lephara-37 lekha gi-3 legayo-154 lecasyAu--510 lebalyo--464
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 2 ) leza-142, 146 mAisAri--103 gai-457 bahatArija-~562, 566 letAha-20 basi-385 leni--236 vakhAragai-69lehi-72, 144, 29, 301, : balANa--664 410,604,676 bacana-546, 62, 632 le-66, 75, 146, 342, 420, / bali -689 464, 466, 474, 620 bajA-173 leha--277 vakha-52, 63, 206, 258, saMgaya-156 264, 524 loija-67 vajahi-566 loga-27, 10, 346, paTavAla---308 logu-300, 332, 388, 36, baDau--332, 362, 423, 436, 362, 423, 452, 586, paDI--33, 381 . loTai---431 vaDe--385, 388, 365 loNa-37 paraNa-16, 181, 130, 131, lopi--263 166, 187, 212, 20, sopiyara-565 221, 224, 226, 241, sopI--73 254, 336, 342, 4 lovaraNa-60 666 loyapamANa paNNa-663 loyazu---507 ghagavei---55 vaNavevI-105 valbara-314 vaNavAla--66 baha-36, 578, 568,566, vaNavAsI-664 600, 641, 663, 67 gharagaha-86, 100, 142, 212, 224, 226, 338 pAThala .23, 35, 14, 248 vaNija-72 258,463, 668 pariNasaraga--33 pahale--12, 251, 318, 434, 608 / vatIsa-- baTo--35, 117, 5, 640 basosa-0 pAsA--341 / bIsI-132
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ , bani--631 vadatu-215 baMde--27 vadhAe--567 vadhAvaja-116, 117, 118,563 vadhAvA--120 vadhu-450 bo-465 cana--130, 225, 238, : . banakhaMDa-124 valayavanavAsA-674 baMga--58 baMvanamAla-17, 8 daMbara-350, 351, 353, 354 saMvarudeu-266 caMvala--358 vaMde-265, 660 baMja-163 *Si-183. baMdhivi--343 vaMsa-110, 576, 625, 655 thapu--12 vabhaMgu-168 vaMbhara.-520, 318, 363,.378, 382,443 vaMbhaNu--368, 363 vayaThaja--53, 116, 220, 56. vayaro--108, 226 vayaraNa-26, 46, 61, 62, 4, 371, 367, 421, 420, 438, 441, 454, 455, 470, 510, 556, 5LE, 600, 302, 627, 28, 630, 631, 634, 654, 67, 64 vayana-60, 4, 146, 160, 265, 361, 315, 331, 37,54,412, 426, 430,432,516 vyaMjana -388 vayara--123 vaparAu--468 vapara--84 payasaMdaha-170 vayasari-58 vayasAri-116 vayasAriyau-562 vara-44,281, 206, 226, 2365 256, 315, 343, 356, 411, 428, 467, 522, 556, 556, 558, 561, 568, 570 barajai-583 gharaje-375 / varNa-546 carata-266, 656 varatu-488 varaMgiripa-667 gharamhA-536 varamhA 454 .. pararaMgiraNI-565 172, 176, 186, 162, 248, 256, 53, 24, 286, 286, 268,. 316, .... |
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 varasa---136, 553 varasai- --Da varasahi-- 281 barahA sela - 218 brahmacAri- 368 brahmAu - 637 vRddhi - 136, 547 varAha-21= pari - 605 varisa - 157, 160, 163,548, 671 parisau -- 530 barisahi- 176 barisuha 145 yarI - 26, 306, va6-700 bala - 132, 202, 287, 263, 406, 453, 456, 461. 502, 576, 643, 650 ( 287 vali - 116, 466 valivaMDa - 460, 558 libhana - 22, 7, 12, 113, 315, 433, 434, 444, 445, 446, 448 467, 464 valiu -- 230 liyo - 464, 467, 401 livaMta - 127, 536 baliu - 203 klo-458 lobhadra - 442 vasu--- 66, 276, 307 464, 45666, 651 I babalu - 345 calasiri- 345 zubiu - 368 veja373 vasadda - 14, 15, 20, 101, 313, 314, 460 vasaI- 216 isa -565 vasaMta - 227 asaMtu- 221 basta - 162, 217, 236, 301, 6 vastra - 4, 103, 226 vastra - 300 vasa hi - 20, 666 vasA-5 vasAri 457 vaso -- 470 vamuNa - 200 deu - 371, 372 vasudeva 317, 367, 466, 464, 468 vaha 76, 80, 105, 107, 245, 316, 317, 318, 316, 376, 223, 245, 316, 317, 318, 316, 376, 400, 604 yahai 520 526 bahuu- 365 vahuta - 149 -- 282, 538
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 28 ) . paha-526 vahai-162 bahoDi-437 bahoDI--221, 247, 371, 437, pahi-504,643 pahi-130, 528, 29 bahiNa --110, 279, 606 pahiriNa-643, 654 phinnii-10|| pA-36, 42, 61, 66 101, 185, 137, 143, 223, 262, 314, 316, 348, 350, 356, 380, 418, 416, 438, 450, 451, 4, 524, 557, 161, 563, 575, 576, 581, 586, 560, 567, 603, bahorI-- 287 bAra-108, 420, 44 bAisa-6, 686 vAsara-325 vAkharapau-325 dhAga-324 vAcA-667 / 663, 675, 661 bahuta-84, 85, 261, 513, 687 pADI-276 bahuta-18, 24,44, 61, 105, 115, 230, 238, 264, 322, 344, 347, 380, 416, 431, 443, 573, 576, 586, 605, 616, 632, 636., 655, 674, khAjaga-4-3 vAjaMsa-656 dhAjahi-4, 121, 175, 561 pAje-175 bAra-354, 307, 484 vAha-436 pAhi-302, 344 bADiya--314 pAnI-105, 343, 346, 350, 351, 353, 344 bAi-624 bAhi-506 vADhI-275 vANa-8, E, E2, 138, 146 - 281, 518, 521, 523, 531, 533, 647 pAraNani-51, 62, 81 pANi -2 vAhiye-16 vANI-662 basaI-468 baha-546, 561 pariNa-164 kahamatI-4 bari-411, 616 vara-328 bahupiNI-634 bahUta--460, 641, 666
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ < A SAzca -- 535, 553 bAta- 26, 42,48,53, 75, 63,64,66, 116, 150, 154, 267, 326, 366, 382 382, 444, 447, 453, 470 472, 480 512, 52, 550, 465 623, 626, 630, 631, 633, 671, 674 vAvara 346 vASi-7 65 > bAdhi-85, 517, 646, 652 bAMdhi-- 446 vAda- 462 vApara - 2=5 vApI - 258, 362, 368 vapu - 650 varaNa - 325, 335, 365, 370, 375, 376, 378, 380 360, 363, 364, 437 436, 442, 443 bAbhaNu - 326, 327, 363, 380, 361, 436 vAbhvana 231 vAmana 125 vAmA --74 pAha-406, 621 byAhU 621 dhAra---11, 43, 60, 76, 6, 260, 312, 32, 400, 565 56 561, 620 vAra 16 ( 288 ) vAravAra - 108 vArama - 156, 242, 572, 566 vAramvai - 312 - bAraha - 16, 157, 670 bArahasaha - 126 bArahai--168 brAhmaNa - 20 vAri-7, 161, 651 vAru--- 11 bAla - 177, 264, 300 bAlau -- 168, 170, 188, 430, 53 bAlakhamaMta - 352 vAlA - 426 bahu-116 cAlukA 327 vAle - 167, 32, 642 vAle hi---177 bAle- 171 jAto - 176 bAvaraNa - 155 vADI - 105, 360, 363, 364 bAvarI - 102, 104 bAyo-214 bAvIsa 11 bAsa-23, 663 bAsu - 3 vAnupU6 bAha - 401 457, 463, 545 bAhira - 3-3, 446, 643, 686 bAhirI 436 dAtru - 366 bAhuDa-511 bAhu 86, 17, 246, 308, 436,552,606, 660, 666
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 26.) vAiDi3-372 vijogu-332, 362, 452, 548 vAho-133, 15, 365, 606 vir3a-76 vAhuri- 140, 163, 242, 453, vivara-211 625, 658, 666 viNaha-34 bAharI-74, 343 viraNAsu-674, 660 pAhare-422 / vizu-1 vija-68 vidyAri -576 viulamaga-225 viveha-150, 53 vikAhai-112 vidyA--126, 132, 161, 203, vigatihi-434 205, 222, 233, 245, vigraha-376 vigahu-164 255, 263, 265, 263, vigAha -285 364, 382, 406, 418, vigucona-336 454, 488, 651 vigoi-252, 524, 513 vidhAtAraNI-164 vighana-6 vidyAdhara--- vidhAri...36, 63, 212, 227 vidyAvala-677 vicAra-304. 320, 384, 656, vidhAtA--140 6.7, 606. vitaha-62,64, 434 vivAhaNa- 486 vinaja--366 vicitta-663 vinai-27, 118, 420, 588 vichohI-112 vinANa-243 viSa-423 vinoda-24 sijaure-347 vipra--323, 326, 328, 333, vijayasaMkha-234 334, 337, 362, 344, vijayasaMkhu-216 380, 381, 385, 360, . vijayAgiri-187 365, 435, 436, 431, vijAhara.-38, 184, 226, 265, 442, 456, 568, 551 . 318, 572, 616, 621, vipraha---445 vigraha-345 vijAharanI - 620 viparita-32, 424 vivAhari-.-55, 221 visa-326, 330, 30, 362 _ vibAhara-223, 262, 571 vibha-366, 501 pidhu-586 vibhi-160
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ vimalu-6 vimArA - 25, 53, 261, 262, 265, 312, 320, 435, 487, 456 vibhAga - 462, 544 vimA - 133, 655 ( vimANi - 124 vimA - 133, 135, 186 vimAnA- 466 viva-- 266 viruvA - 130, 318 vizvAlahu - 139 vizvANu - 122 265 viSaya - 31 viyAga - 266 vidyA- 384 viTamI - 422, 426 virakha4, 102, 162, 344, 347, 351 vikhaM -- 206 vidhi - 157, 366, 406, 430, 617, 682 vidhi - 136 viraju - 225 virUddha - 254 virUpa - 31 vipI - 365 vilakha - 83, 215, 266, 26.2, 501, 524, 631, 676 viSakha - 262: 326, 415 lihi- 143 vilakhAI -- 160, 361 681 vilakhANa --- 630 ( 281 } pirAjI 60, 140, 356, 362, 405 vilakho - 676 vilataraMga - 225 bijalAha - 400, 61 vilasada - 566 vilasAha - 562, 662 vilAsa - 113, 662, 663 vilikha -- 146 vidAraNa-- 157 vivAsahi- 281 vivAharaNa- 306 581584 vivAha - 46, 40 trivAhi--- 227 vivAhe - 622 vivAha 44, 4, 8, 223, 286 413584, 506, , 566 654 655 vitriha - 107 viSNu - 76 viSam - 201, 207 226, 331 viSaya vAriNI - 633 visa- 166 270 sikhAtI - 476 vistAra - 16 visadhAha-66 visamadda - 535 visamaja - 143, 185, 250, 404, 555, 611, 631 vitamAdI- 32 visaro - 145 bisahara - 160, 202 206214, 215 visaharu - 214
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ kisAga - 222 visAle - 266 visAhu 216 visu- 566 virai - 412 vizeSa - 15 vistu-521, 545 visAsa - 266 vihaDAi - 431, 650 vihaDAu - 461 vila - 44 trilaMghana - 250 triti 56 65, 266,370, }; 45 vihasata - 60 vihatu - 24, 117 vihasita - 606 vihAra--26, 156, 200 bihasei - 61 vihi-- 40, 426 mahilA-661 vihitA - 668 bihu - 686 vIjAharAu - 153 bIDa- 5.36. vIDA - 172. . coe - 4.50 voraNA - 303, 233 vAMdyA - 275 vInayo--6.3 vo - 13 ( 262 ) vIra-7, 1136155, 163, 11, 12, 186, 201, 206, 212, 221, 236, 343, 403, 427 447, 446 58467, 4625 46 582, 510, 546, 556, 558, 561, 637 vIrA - 352 boru 10, 130, 162, 166, 207, 208, 206, 210, 214, 220, 224, 225, 226, 256, 315, 345. 346, 360, 501 vIvo - 167 vosa -- 335, 336 vIsaka - 441 cuSA -- 185 tujhAha-528 bujhivi 137 budhi - 1, 268, 364, 435, 48 70 1 vuddhi--41, 635,676 I buro - 630 | bulAi --107, 622 bulAya--104 bulliu - 183 vRcai ---- 225, 266, 640 vRbhAi - 1, 136 bujhiu - 13= nUDhau -- 325, 334 | bUDhe--332 cuSo-- 481 nada---311 dUre--4-5 nulAI-400 vega --- 56, 75, 135, 268, 354, 572 58 556 *
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ -- L vega - 368 begi - 61, 165, 170, 253 441, 286, 260, 435, 602, 605, 636 vegu - 634 vege -- 286 go-543 beTA -- 36 beTI - 36, 624, 627 beviyana - - 14 veNa - 656 betAla - 504 - tAlu - 32 vedhi-- 64 veda-7, 328, 374, 380, 468 521 vebau 430 bela-348 belaja - 125 velA -- 576 velu - 345. vesu --- 306 bekAra -- 636 3 - 101, 387 baiThi -- 381 baiThI baiTho - 352 baMda - 155 105, 3426 rupa - 611 vaizurU - 474 ( 263 ) sa--20 saha-- 4-5 saNa- 366 saMvara-6 sudara --- 643 sarahi-351 vochI -- 4=1 bola -- 45, 372, 421, 457 473, 560, 631 bolaha-43, 45 56, 84, 66 67, 66, 102, 106 117, 146, 152. 167 206, 266, 28, 306 313, 368, 384, 406 445, 447 464, 463 544, 554, 556 573 5.74, 583, 607, 625. 634. bolata -- 643 bolati - 642 kholase--- 643 kholi - 116 boliu -- 516 voliya - 66 volyau - 517 bole -- 605 bolaM - 148, 606 bolo - 473 bohayo-17, 501 za Sa sa zrIgo-- 35 dhanu--6 paNa -- 30, 36
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ saina - 23 sau - 37, 76, 168, 16, 224 252, 4== 626, 676 saha-- 168, 362 466, 532 630 sapheja - 331, 437, 443 sakati - 268 sakpahu - 33 sakalatau - - 130 kahi - 330 sake-523 sakelai -- 556 sakyo -- 202 sakhI-400 sagalI --- 452 saggi - 613 saguna- 485 sagharaNa- saca-- 567 sabhAmu--36 sajiu -- 475 samara - 66, 661 sahu -$5 satuta - 263 sajja - 183 sajje - 173 sabhUta--175 saTaka - 335 ( 294 ) saTha 27 saje-- 638 satakharaNa---663 satabhAI -26, 330 satabhAu - 45, 4368 satabhASA --- 30, 31. 61, 66 108, 613 sataraha -- 10 sati--64 satibhAu - 456, 12, 100 152, 161, 223, 274 326, 517, 543 53, 585. satibhAma--402 satibhAmA - 63, 64,65,66, 66 103, 104, 106 112, 113, 116 118, 127, 343, 361, 362 318 373 375, 385 86, 416, 428, 434 433, 443 58755.7, 601, 606 611, 614, 617 657 satIbhAmA -- 62 savAcI -- 642 savA -- 663 sadAphala-- 347 sAraNa-- 647 sadhAra -- 1, 3, 556 sabAha-5, 300 sadhe 64 sahi-- 183 sana -- 532 sanadhu-- 173 sanaddhaca - 475 sanamaba--- 245
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 26.) sanamadhu686 2 -479 samAha--47 sanIradhara-11 sataha-603 sanehu--588, 642 saMpha---366, 371 saMkha-51, 121, 348, 566 580, 656 saMgai--268 saMgrAma-10, 467, 468, 463 4, 500, 506, 546 saMvesau-368 saMbaha-406 saMghahu-16, 305, 530 saMdhAraNa--80 sAma-687 sanyAsa-331 saMsAra---656 saMsAri-660 saMsAra--31 saMhare--360 saMhAra--161 sapatara-.-156, 228, 248, 355 saMpAmu-266, 508 saMgharaha--25, 283, 388, 672 saMghara--165, 671 saMgha ---510 saMghari-286 saMgharI-351 saMghare-403 saMghAra---461 saMghArU-42 saMghANu-st saMghAsaNa---234 saMcarata-30 saMghArita--516 saMjamu--564, 666, 673, 675 saMjuta---72 saMjuta-320, 482, 571 saMmomu-10 saMtisaMtApu-140, 142 saMtoSI--163 sapattau-150 sapattI--681 saphte--4 saparAga--81,181 saparAgu-26 saparAna-158 saphalu--231,426, 562 saba-22, 111, 162, 175 187 244, 255, 358, 356 353, 35, 425, 473 481, 582, 5.12, 586 / sabadu--24 sabahU-230 sabhA-23, 53, 332, 337 372, 373, 457, 463 sabhAi-110, 255, 312, 360 sabhAu-257, 566 sabhAlA-521
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhAti - 477 536. sabhA liu - - 76 sama--72, 243, 428522562 samausaraNa -- 665 samajhAi -- 66, 145, 362, 628 samajhAvadda - 687 samaya-- 206 samavi--264 sabhAviu-- 184 samadinArAyaNa 658 sambara - 303, 406 samaya muhaM-- 12 samaraM giri-- 76 samarANa -- 175 samarI -- 488 samavasaraNa -- 151, 664 samAi 276 samAraga - 15 samAdhAna - 400 samAna--15 samu - 332, 573 samujhAra - 150, 285, 383 400 4805506 samujhAve --- 486 samukha - 327 samudu -- 457, 656 samudra -- 125 557 samUha - 578 sameli -- 386 ( 28.6 ) saMpata -- 65, 225 saMpatti - 700 sabu - 45, 66, 167, 283,508 553, 564, 566, 624 646 saMbhava - 563, 610 ra--01 sabhari --- 576 612, 624 sabakumbA sabakuvara - 616, 618 saMvatu - 11 sambala - 235 samhArai---476 saMsaMyaha--566 samhAli - 123, 162, 452, 451 sayapaMca - 228 sayana - 260, 320, 474, 483, 48510 514, 526. 528 556, 577, 646 sapanA -- 512, 564 samanu-- 487, 506, 572, sa- 258 350 365, 360, 361, 466, 526, 558, 561, 563, 564, 586, 587, 556, 561, 614, 668 sapala -- 461 sayalu -- 37, 386 413, 510, 555, 577 sara- 64, 176, 224 sarara - 13 saraNA- 311 sarala - 144 sara-643 saravaha sarasa- 11, 663 sarasatI - 4 sarasUtI - 1 marasvatI - 628
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 267 ) sarisa-172, 265, 264, 425, / 388, 36, 360, 262, 463, 471,536, 561 sariso-465 saba-580 sarIra-54,508,685 sa -584 sarIraha-684 sarisu-134 sarIru--236, 346 sasi---15, 42, 73, 106, 263 saru--1,520 sasigalaha-82 sarapa-38, 36, 42, 136, 227, masigAi-30, 615 238, 428. 614 sasihara---612 sarupu--134 sahada-537, 61 sare--21, 320 hala-12 sarovara-204 sahadeu-456 sarovaru-3, 205 sahayo-470.47 sata-64, 213, 554 sahana-83 salakiDa-56 sahanAraNa,133 sahanAsu-50 salaharA-636, 61 salahila-230 sahasa-605 sali-216 sahAi... 5.37 saSa-576, 638, 643, 646 sahAu--110, 26 savaI .. 367,415 sahAraha-527 saMbaha-611 sahArau-141 sahAri-33 331, 340, 466, savatisAlasarvAtasAtu-23 sahi-316 saba-566 sahita-12 sani-375 sahinANa-318, 36 saba-487 sahinANu-415 savala-175, 151, 562.653 sahikho-463 sabasiddhi-144 sAhilI--61, 105 savAri-568 sahIe-26 samva-422 sahu-110, 210, 340, 516, sambaha-461 savu-2, 135, 136, 138, 183, / sahera-46, 57, 642 162, 2.36, 300, 387, | sahodara-51
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 198 ) sAmakumAra-636 sAmakumbAra-646 sAmahaNa-276, 57 sAmaharAja-65 sAmi-12, 150 sAmiu--21,462 sAmikumAra-673 mAbhiNi-106, 426 mAmI-166, 264, 353, 407, | sahori-44 sahovaru--21 sahoyara-166, 228 sahori --640 sahovara-55, 603 sahI-131 sahapau--115 sAgAlAe---646 sAcana--378, 421, sAja-488 sAja-476 sAjara-44 brAji-476, 447, 476, 426 sAjiu.-58, 173 sAjiyau--56 sAhi-175 sAjaha-66,475 sAje-256 sAha-475 sAje-476 sAraNa--207 sAta-51, 62 sAtau - 64 sAti--32 sApa-84, 268, 572, 538 sAmuhe--561 sAyara--16, 152, 47 mAyaraha-374 sAra-6, 64, 128, 156, 312, 367, 375, 450, 435, sAraMgapANi-26, 517 sAragapANi-63 sAraMgamariNa-77 sArathi--y8, 56, 485, 507, / sAthi-513 sArapI-486 sArara-1, 2, 3 sAriu--155 sArI-65 mAru--5, 11, 36, 134, 136, 345, 378, 380, 448 471, 6.3, 684, 700 sAvayaloya-666 sAsa-671 sAsaNa-5 sAsu-12 sAdhu---550 sApita-18, 527 sAdhu-304 sAbha-324 sAbhAra-626
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ (29 ) siMhavAra-576 siha-112, 116, 164, 15. sAsa-162, 148, 208, 256, 265, 273, 346, 427. 458, 468, 546, 556, siGa-460,546, 548, 637 . siMkharu-214 sigalI--373 migiri-482, 549 silU-410 siSi-666 siddhi-231 siMgA-644 sigAra--30 sigA-357 siMgha-138, 165, 11, 182, 315, 448, 451 siMgharaha-264, 168, 174, 183 siMghAsaraga-26, 566 siMghAsa-203, 366, 562 giduru--346 siMdhu--166 siMha-174, 450, 460 siyAnu-484 sira-23, 333, 252, 256, 272, 286, 363, 348, 382, 416, 421, 426, 426, 560, 562, 570, 582,583, 656 siri-345 sila-258 silA---35, 124, 125, 126, 131, 132, 155, 230, 244, 256 siva---183 58, 58 sIja-160 sosyata-453, 522 sIjhara-~-653, 662 sotalasIhAra-375 sISau--416 soyA--275 sIlamvaMta-614 sIsa-1,12 sausu-82, 643 sIhabAra-442, 561 sohabA--435, sIhavAri-637 sIhiriNa-166 sIhu-166 supara---22 sumaThe-358 muda--58 suina-1 suirI-364,401 sukha-11,111 sukhaha-682 sukhAsama--182 sukha-606 sugaraNA--186 sugama-486 sugu-183
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ sujana--573 sajAgu-55 subhada-71 ( 3.." mubhAnakuvara-621 subhAnu-614. 643 subhAnukuvara--616 sumati-8 sumiro--418,488, 635 supaNa-561 nura-183, 205, 230, 538, 565, 56, 600, 603, 613, 666, 668, 663. sugkAramuNyau--417 suragai--384, 663, muragaha-2071 suriNa-265, 458, 664 muriNA-135, 265, 664 suriNada--664 suraNe-426 suraNeha-676 surago-623 suSyo-376 mutAri-55 mudaMsaragu-14, 274 suvina-12 sudha-665 sudhAkAraNo--163 suSi-~-63, 144, 148, 157, sundari-32, 41, 312, 421 sunIra---268 supanakhA- 275 supavitta --13 mupAsusurinaMtaru-25 mupiyAra-615 supidhAra-136, 773 subha--163 subhadayA-456 subha parisaraNI - 166 / subhAma suga-146 suraMgini-541 surajanuhu-278 suradeu-216 suranAri-50 suramaNi-552 surabhavaraNa--647 surayA--661 surrAradu-664 surasoi-232 surasuvari-41, 43, 45, 48 suriMdu-661 suresvara-662 sughaMva-516 suvarIya--27 subAsa-663 suvicAra---18 suvidhusumapAlu-45 suhA-264 suhaddha-70, 15, 16, 445, 543,556,558, 678 suhani-40
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ suhAnu-4ma suhara-447, 46 suhaNa-47, 466 sahavasaraNa-274 suhanAlI-227 suhala-536 suhAra-326 suhinAla-271 muke--161 prabhA-23, 68, 173, 503, 602 suriNau--514, 566 suvari-143 sari--657 saka---168 sUlI-643 supara-216 sUbA-57 saho-120 sahaja-357 sekharA-234 seTi-271, 272 serI-272 seta-4,103 setI-645 senA-501 senAkari--260 senAkarI-204 saMbhau--- sembaSTi-231 sela-47E seva-28, 62, 211, 445, 586, sevA-215 sesa-506 sesapAla-44, 66, 71, 4, 75, 76, 77, 7, 83, 627 sese-116 saM.-50 saina-288, 55 sanA-503 soi---35, 38, 42, 43, 47, 105, 17, 112, 114, 118, 14, 131, 140, 18, 168, 196, 16, 213, 215, 21, 224, 235, 240, 257, 252, 335, 328, 346, 364, 406, 415, 424, 431, 47, 534, 566, 5EE, 604,66, 625 sou-187,521 sokhaha-270 sokharaNI-163, 364 sotaja-242 sono-301 soyo-266 sobha--555 sobha-563 soraTha-14, 146, 242, 566 solaha--0, 161, 226, 231, 233 solahasasolA-1-3, 16, 162, 548 sole-632 sovata-.-128
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ sohA--42, 52, 103, 234, hAi-506 hAI-532 haDi-154, 265, 413, 414 haDilai-67 hanI-588,512 haDe--576 sohau--680 sohi--303 sohi-17, 467, 465 stuti--668 smari-461, 463 syaMghara--15 spaMdharaya--547 sya'gharAja-184 svarga---686, 667 svarga---564 svAti--12 svAmi-635 svAmo-4, 65, 118, 147, 148 565, 567, 623 spA-505 spAlI-34 harAu--62 hagavaMta-3.3 haraNe-647 hastha--206 hati--124 hathalevo-- hathalevau---585, 656 hathiyAra--354 hathiyAra-467, 471, 476 / hai--87, 63, 225, 327, 406, 446,451,480, 563 hAvara-261 hau--154, 128, 166, 263, 273, 30, 38, 371, 380, 417, 464, 173, 536, 60, 623, 667, haMsa miriNa--42 hama---410,411, 425, 437 hamA--650 hamArata-185, 306 hamArI-113,350 hamArehami-7, 143, 144, 384, 442, 641, 642 hamyu-248 hama-482, 504, 526, 526, : 532,556, 645 hayau---44, 236 pavara-555 dhyA-271, 242 hara-~127, 458, 663 haka rAu--376 hakAraja-3.6 hakAri--58, 116, 120, 253, 343, 15, 17, 616 |
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ { hara - 176 haraNa haraNyo - 186 hara siddha--- 320 hari - 36, 66, 116, 143, 162, 344, 448480, 506, 516,547, 650, 673 -- 127 hariveja - 107, 513 harinaMda - 303 harinaMdanu-- 302 harirAja - 23, 62, 76, 463, 464,560, 573 harisa-76 hariya - 147 haribaMsaha --- 12 hariyo-265 harisaya - 166 harI - 121, 452, 67, 62 harIna - 66 iSa--314 hare - 655 harei-6 hala-467 lau - 64 ( 305 ) halahara - 55, 116, 334, 444, 436, 441, 447, 452, 461, 472, 467, 661, halaharu- 56, 86, 143, 426 lahara - 56, 143, 446. laha-665, 671, 672 ilahala-34, 558 --- --- haliu - 475 haliu--74 halI - 351 ha-- 450 haluvadda -- 667 dubai -421 esai - 107 hAi-373 hasi - 65, 67, 100, 146, 444, 512, 515, 546, 622, 659, 652, hasija-551 hastI - 161 hahaDaja - 36 hahi- 226 ha - 380 hAi-- 106 hAka-462, 506, 527 537 hAkada 461 hAki 70 160 166, 261 hAkI- 415 hATa 644 hADo hAtha - 6, 25, 31, 52, 62, 117, 125, 131, 146, 148, 155, 172, 16.6, 202, 206, 222, 234, 280, 266, 306, 343, 377, 417, 422 466, 467, 506, 520, 531, 533. 5.35, 540, 644, 646, 6 673
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ hAyaha-211, 235 hAdhi-47, 82, 213, 246 hAya-387 hAraha---112, 113 hArasu-604 hAri-262, 616 hAriu-182, 514 hArI-416 hAra-234, 5, 600, 601, 624.606, 606. 610 hAra-617 hAla-506 hAsa-373 hAso-261, 332, 422 hAhAkAra-501 hiMsa-324 .. ...--- hutAsaraNa-253 hato-350 huse-636 hato-266 huri-5 hubo-135 hema-260, 301, 626, 656 haibara--180, 455, 462 hoi-1, 6, 7, 35, 40,43, 48, 14, 17, 106, 112, 114, 117, 131, 168, 176, 13, 186, 160, 162, 16, 202, 215, 224, 232, 235, 240, 243, 248, 250, 267, 2788, 310, 335, 338, 33, 364, 365, 383, 361, 426, 415, 427, 444, 464, 478, 481, 504, 511, 513, 514, 535, 536, 553, 555, 586, 6-4, 607, 633, 670, 675, 684, 667, 6 hoihi--162 hou-13, 573 hoNa-568 . --. hiya praloka-193. hiyA-11 yiha-601 hiyaDa-141, 265, 342. 126, | hivasa-516 hIeha-486 hoga-278,701 hogu-634 hoyaGa-246,551, 63hIparA-160 hura-11, 124, 171, 173, 280 422, 533.644
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddhAzuddhi-patra pRSTha paMkti 103 zuddha rukmiNI azuddha ruikmaNI rukmiNI rAda urAr3a rukmaNi rUkmiNI nArayaNa rUkmiNI nimpala jAda rAI rukmiNI pradyAta dagdhati guNa trAvAsa vRkSa maMgala prApta sakane makmiAriNa nArAyaNa rukmiNI nibhyata pradhamna dagdhanti gura avAma vRkSoM maMgala prApta kara sakane rukmiNI x awr or w * * * * * *ew on.or dAH dona 120 120 rUkmiNi jAmavatI mAnahi rukmiNi bAma rukmiNi aTharahaveM 126 krimaNI jAmavatI subhAnahi phakmiNI Doma rukmiNI aThArahaveM bhayaMkara 150 bhayakara
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ dukha 151 dukha sahelayo pahila duHkha duHkha netroM saheliyoM pahile kA pradya mna vidyAoM rUpa dhAraNa kara 154 pradhAna vidhAoM rupa dhAraNa banAkara ke samA rupacanda bahurUpiNI pacanda 162 214 sabhA rUpacanda bahurUpiNI 215 215 " abhyapaMtaye abhyaMtara