Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Slidzila bhAga-2 mokSa adhyAtama ravi ugyo muja ghaTa, moha nimiya haryuM jugate.... DAnA ma iyijagya aneka graMthonA bhAvAnuvAdaka adhyAtmayogI pU. AcArya deva 'zrImada vijayarAjazekharasUrijI mahArAjAnA vinaya 5. AcArya deva zrImada vijayavizekharasurijI mahArAjA
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI gautama svAmine namaH zrI mahAvIra svAmine namaH zrI sudharmAsvAmine namaH zrI Atma-kamaladAna-prema-rAmacaMdra-hIra-mahodaya-lalitazekhara-rAjazekhara sUribhyo namaH nyAya vizArada mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja sAheba viracita jJAnasAra para pU. devacaMdrajI mahArAja sAheba racela 'jJAnamaMjarI' nAmanI TIkAnA AdhAre Apela jJAnasAra nI vAcanA (dvitIya bhAga - 5 thI 7 aSTaka) nI AzIrvAda dAtA - pUjya AcArya bhagavaMta zrImad vijaya lalitazekharasUrijI mahArAja tathA pUjya AcArya bhagavaMta zrImad vijaya rAjazekharasUrijI mahArAja pravacanakAra | pUjya AcArya bhagavaMta zrImavijaya ravizekharasUri mahArAja you se tore s destaca lanemegja never jJAnasAra-2 // 1
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzana varSa : vIra saMvata 2542-vikrama saMvata : 2072 Arthika sahAya : sva. kamaLAbena mayAbhAI mohanalAla parivAra zrImatI muktAbena khAMtilAla vorA parivAra ane zrI kaMcana phAunDezana, amadAvAda mUlya kiMmata : paThana-pAThana-pariNamana AvRtti prathama : 1000 0 muMbaI zrI nayanabhAI deDhiyA maMgeza mahAlakSmI, gauzALA roDa, muluMDa (vesTa), muMbaI-400 080 phona : 022-25624208 mo. 90298 26895 surendranagara zrI pradIpabhAI mahetA zrI jhAlAvADa jaina zvetAbaMra mUrtipUjaka tapagaccha saMgha TrasTa, ArAdhanA bhavana, mAI maMdira roDa, viThThala presa, surendranagara phona : 027para-ra311rara mo. 94090 69464 3 rAjakoTa zrI kamalezabhAI dAmANI karaNaparA zerI naM. ra7, "jinAjJA", rAjakoTa-360 001 phona : 0281-2233120 mo. 94ra71 6813 2 rAjakoTa zrI prakAzabhAI dozI jaina upakaraNa bhaMDAra vardhamAna nagara jaina derAsara, vardhamAna nagara, rAjakoTa-360 001 mo. 98983 99844 ja komyuTara TAIpa seTIMga amIna AjhAda 5, subhASanagara, AmrapAlI sinemA pAse, rAjakoTa. phona: 0281-2451864 mo. 99988 54rapa3 I-meIlaHaminsazad@gmail.com prinTIMga navaprabhAta prinTIMga presa 9-punAjI InDa. esTeTa, dhobI ghATa, dudhezvara, amadAvAda. phona: 079-25624999 jJAnasAra-2 // 2
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0 vizeSatA 0 nyAyavizArada zrI yazovijaya mahArAjazrIe AgamomAM DUbakI mArIne je AgamonA rahasyo prApta karelA ane yogIzrI AnaMdaghanajI mahArAjazrInA samAgama pachI khulelI dizAothI anubhava rasanuM pAna karI teno nicoDa svarUpe 'jJAnasAra' graMtha racelo. A graMthanA thayelA aneka anuvAdo, TIkAo vi.no gahana abhyAsa karI, eneka graMthonA bhAvAnuvAda karanArA adhyAtmayogI AcArya deva zrImavijaya rAjazekharasUrijI mahArAjazrInA vineya AcAryadeva zrImavijaya ravizekharasUrijI mahArAjazrIe A 'jJAnasAra' graMthanA prathama cAra aSTako'pUrNatA', 'magnatA', 'sthiratA' ane 'mohatyAga' uparanA sArane samAvatuM pustaka 'jJAnasAra' bhAga-1 taiyAra kareluM jenuM vimocana saMvata 207ranA mAgasara suda-ranA divase rAjakoTa mukAme zrI raiyA roDa jaina zvetAMbara mUrtipUjaka tapAgaccha saMghanA AMgaNe vardhamAna taponidhi AcArya dAdAgurudevazrI lalitazekharasUrijI mahArAja sAhebanI nizrAmAM yojAyela bhavya vinaya upadhAna tapanI mokSamALAnA prasaMge zrI caturvidha saMghanI samakSa thayuM te vakhate utsAhanA anerA dazyo najare paDyAM hatA. pustakanA prathama bhAgamAM pUjyazrIe prathama cAra aSTakanA sArane prastuta karelo paraMtu jijJAsu AtmAone tamAma aSTakono sAra jhaDapathI maLI rahe te mATe teo satata prayatnazIla hatA ane prathama bhAganA vimocana bAda Azare be mAsanA TUMkA gALAmAM pUjyazrIe teozrInA satata ugra vihAra vacce muLa graMtha ane TIkAnA AdhAre anya traNa aSTakono sAra taiyAra karI lIdho ane sarvenI zubhecchA ane sahakAranI lAgaNIthI A pustakanA bIjA bhAgamAM pAMca, cha ane sAtamAM aSTakanA sArane samAvavAmAM Avela che jenA abhyAsathI sAcA AtmArthI jIvanI draSTi badalAyA vinA nahIM rahe. A prinTIMganI kAryavAhImAM amIna AjhAda komyuTara TAIpa seTIMgavALAno temaja A suMdara lakhANane sarasa rIte khUbaja TUMkAgALAmAM prinTIMga karanAra zrI rIteSabhAInavaprabhAta prinTIMga presavALAno paNa A take amo AbhAra mAnIe chIe. jinAjJA viparIta ke pUjya graMthakAranA AzayathI viparIta nirUpaNa kyAMya paNa thayuM hoya to hArdika ' micchAmi dukkaDa'. prakAzaka: zrI jhAlAvADa jaina zvetAMbara mUrtipUjaka tapagaccha saMgha TrasTa jJAnasAra-2 // 3
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmAnA anubhava mArgano prakAza eTale jJAnasAra-(jJAnamaMjarI) nyAyavizArada mahopAdhyAya yazovijaya mahArAjazrIe sva-para AgamamAM DUbakI mArIne je Agama rahasyo prApta karyA ane jyAre AtmAnubhava yogI mahArAjazrI AnaMdaghanayogInA samAgama pachI je AtmAnubhavanI temanAmAM je dizA khUlI ane anubhavarasanuM je pAna karyuM teno nicoDa temaNe A "jJAnasAra"mAM ThAlavyo che. "jJAnasAra" graMtha eTale AgamarUpa sAgara-jJAnasvarUpa gAgaramAM jANe pheravAyo na hoya? vyavahAra-nizcayanA samanvayanI adbhuta kaLAnAM kauzalyanuM nirUpaNa. Agama khajAnAnA tattvaratnonI jANe "jJAnasAra"khANa na hoya? evA graMtha para aneka maharSioe TIkA, vivecana, padha, gadhAdi aneka kheDANo karyA che. temAM sau prathama TIkA mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAja pachI tarata thayelA anubhavayogI pU. zrI devacaMdrajI mahArAje "jJAnamaMjarI TIkA" nAmanI racanA karI ane temAM temaNe pUjya mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAjanA "anubhavayoga ane vyavahAra-nizcaya"nI vAtane spaSTa-saraLa rIte pragaTa karavAno abhUtapUrva prayAsa karyo che. AvA adbhUta khajAnArUpa jJAnasArano rasiyo kayo jJAni puruSa na bane ? mArA parama upakArI gurudeva pU. AcAryadevazrImad vijaya rAjazekharasUrijI mahArAja ke jeo mahopAdhyAya zrI yazovijaya mahArAjanA ati kaThina graMtha "gurutattvavinizcaya" tathA pU. zrI haribhadrasUrijI mahArAjanA yogabiMdu" Adi aneka graMthono saraLa bhASAmAM bhAvAnuvAda karavA vaDe jinazAsana para ghaNo upakAra karI gayA che. evA pUjya gurudevazrIne A "jJAnasAra" graMtha atyaMta priya hato ane zarIranI pratikULatA ane roganA mahAhumalAo vacce paNa teoe tene aMtima samaya sudhI AtmasAta karI aMte sidhdhakSetramAM paMDita mRtyune varyA hatA. temanI jJAnasAra pratyenI lagana ane phaLazruti joI mane paNa A jJAnasAra graMtha para kheDANa karavAno ullAsa jJAnasAra-2 //4
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAgyo ane meM bhIvaMDI - bhIDabhaMjana pArzvanAtha dAdAnI zItala chAyAmAM mArA pU. AcArya gurudevazrI rAjazekharasurijI mahArAjanA sAnidhyamAM, pU.AcArya nispRha ziromaNI hIrasUrijI mahArAja tathA taponidhi AcArya dAdA pU. gurudevazrI lalitazekharasUrijI mahArAjanI kRpA AzIrvAdanA baLe "jJAnamaMjarI TIkA" para sauprathama zrAvakone sAtamA aSTaka sudhI vAMcanA ApavAnuM thayuM. temAM AMzika anubhava draSTi khulatA te ja graMtha para surendranagara tathA siddhakSetramAM tathA rAjakoTa vardhamAnanagaramAM nava aSTaka sudhI vAraMvAra vAcanA apAI. tattva jijJAsuone A vAcanA atipriya lAgatA. surendranagaranA TrasTIzrI pradIpabhAI tathA bIjA ArAdhakoe A vAcanA pustakarUpe chapAya to aneka AtmAnubhUtinA jijJAsuone lAbhakAraka thAya tevuM jaNAvatA ane te mATe teono atiAgraha thatAM A pustaka chapAvavA nirNaya karyo. pustakanI presakopI karavAmAM sAdhvIzrI kaivalyaratnAzrIjI tathA zrAvikAbindubenano mahattvano phALo che. tene TAIpa karAvavAdibAkInA kAryamAM (surendranagaranA) milindabhAI, rAjakoTanA kamalezabhAI dAmANI tathA nItinabhAI cokasIe ghaNI jahemata uThAvI tathA pUpha rIDIMgamAM cha mAsakSamaNanA tapasvI muni IndrazekharavijayajIe sahAya karI. Ama ghaNAM mahAnubhAvonI sahAyathI A pustaka taiyAra thayuM che. mArAmAM koIpaNa prakAranI yogyatA ke vidvattA na hovA chatAM bAlyabhAve prayatna thayo che. AmAM je koI kSati rahI gaI hoya to tene vAcakavarga sudhArIne vAMce tathA kSatione mArA dhyAna para lAvavA prayatna kare tevI vinaMtI che jethI bhaviSyamAM te sudhAravAno prayAsa thaI zake. jinAjJA viruddha kaMIpaNa lakhAyuM hoya to kSamA karazo. - AcArya ravizekharasUri mAgasara - suda 2, vira saMvata- 2072 tA. 10-2-2016 sidhdhakSetra - nilamavihAra, pAlItANA. jJAnasAra-2 // 5
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ "jJAnasAra arthAt Agamano sAra arthAt AtmAno sAra arthAt AtmAnA anubhavanI vAta.... graMthakAra H mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja sAheba TIkAkAra : pU. devacaMdrajI mahArAja sAheba vAcanA dAtA: pUjya bhavodadhitAraka vijaya ravizekharasUrIjI mahArAja A graMthanAM TIkAkAra maharSiparama pUjya zrI devacaMdrajI ma.sA. no sAmAnya paricaya karIe, teoe 10varSanI uMmare cAritra grahaNa karyu hatuM. emanI amogha evIdezanA sAMbhaLavA dharaNendra dararoja 4mahinA sudhI brAhmaNanuM rUpa karIne AvatA hatA ane cAra mahinAne aMte dharaNendra pragaTa thayA ane temanA pravacananI prazaMsA karI ane varadAna mAMgavAnuM kahyuM, tyAre te niHspRha ziromaNI mahAtmAe kahyuM ke jo Apa mArA upara kharekhara prasanna thayA ho to huM sadAye mArA zuddha upayogamAM ramato rahuM' - evuM varadAna Apo. pUjya devacaMdrajI mahArAja sAhebano janma mahopAdhyAya zrI yazovijayajI ma.sA. nA kALadharma pAmyA pachI thayo hato. hAlamAM teo "kevalI' tarIke mahAvidehamAM vicarI rahyA che. teozrInuM jJAna nizcaya "sApekSa' manAya che, arthAt sarvajJapraNIta vyavahAra nizcayathI yukata che tene sacoTa pUravAra karanAra che. emaNe sarasvatI devInI ArAdhanA karIne temane prasanna karyA hatA. AvA maharSinA parama pAvanIya evA guNone namaskAra karIne maMgalAcAraNa karIne have jJAnasAra para vAcanA artha samajavAnI zarUAta karazuM temaja bIjA bhAgamAM traNa aSTakanI vizeSatA jANazuM. jJAnasAra-2 // 6
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAcamuM jJAnASTaka H jJAnAdi traNa aSTakanI vizeSatA graMthakArazrIe jJAnasAramAM dareka zlokamAM samagra Agamano sAra ThAlavavAnI abhUta kaLA vyakta karI che. sAdhanAmAM sauthI uccatara staranI sAdhanA mokSa' padanI kahevAya. tenI siddhi mATe jJAnanI pradhAnatA che. duSkara evA mokSasAdhyanI siddhi mATe vizALa jJAnanI jarUra nathI paNa alpajJAna mokSapadane siddha karavA samartha bane che. te vAta pU. mahopAdhyAya zrIe jJAnASTakanA 'nirvANapadamAM mukIne mumukSuAtmAone mokSapada mATe utsAhita karavAnuM prerakabaLa puruM pADe che. tasvAmRtarUpa eka padanuM paNa jJAna jo vAraMvAra ghuTavAmAM Ave to "mASa-tuSa jevA jaDabuddhivALAne paNa mokSanI prApti sahelI banI jAya che. je jJAna mohane mAravA samartha bane te alpajJAna paNa amRtarUpa bane che. abhavyonuM 9 pUrvanuM paNa jJAna je mohane mAravA samartha banatuM nathI to tevA vizALajJAnanI paNa koI kiMmata nathI. prastuta aSTakamAM TIkAkAra zrI devacaMdrajI ma. paNa spaSTa pharamAve che- kiM bahutareNa jalpajJAnena ? bhAvanAjJAnaM svalyamapyamRtakalyamanAdikarmarogApagamakSamam / chaThuM zamASTaka : jJAnASTaka pachI zamASTaka jaNAvIne mahopAdhyAya yazovijayajIe amRtajJAnanuM anantaraphaLa zama (samatA) batAvyuM che. vikalya viSayottINaM : svabhAvAlambanaH sadA / mohajanya vikalpothI rahita ane svabhAvAlaMbanarUpa samatA zamanI A vyAkhyA karIne graMthakArazrIe temanI prauDhapratibhA ane tAtpayArthane AMbavAnI kuzaLatA jhaLakAvI che. sAtamuM IndriyajayASTaka : samatA AtmAno svabhAva hovA chatAM AtmA svabhAvamAM rahI zakato nathI. tenuM kAraNa graMthakArazrIe zodhIne tenI suMdara rajUAta rUpe IndriyajayASTaka racyuM che. Indriyono khorAka, viSayono abhilASa tenA vaDe Indriyo kadI tRpta thaI nathI. tethI IndriyonI atRptirUpa viSayatRSNAthI vyAkuLa AtmAne uddezIne "mavatupta anAbhinA' graMthakArazrInuM A eka ja vacana anAdi viSayatRSNAno aMta lAvavA paryApta che. jyAre TIkAkArazrIe tenA tAtpayArthane TIkAmAM rajU karIne kamAla karI che. antarAtmanA AtmAnoDantargatena svarUpeNa tRpto bhava / svarUpAlambanamantareNa na tRSNAkSayaH AtmAnA svarUpanA Alambana vinA tRSNAno kSaya zakya nathI. jJAnasAra-2 || 7
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukramaNikA aSTaka pAnA naM. pamuM jJAnASTaka jJAnaaSTaka zA mATe? jJAnanuM lakSaNa zuM? * jJAnanA be prakAra - jJAnanA bheda * jJAnanA cAra nikSepa nayanA sAta prakAra vaDe jJAnanI samaja * pAMca IndriyonA viSayonuM sevana zA mATe? - sAdhuthI paramAtmAnI AMgI jovA javAya? * mana asthira kema che? * dhagadhagatI zilA upara zItalatAno anubhava koNa karI zake? munio pariSaha upasargamAM paNa AnaMdita kema? jJAnanA traNa prakAra * tapanI vyAkhyA zuM? * jJAna kevI rIte bhaNavAnuM che? muninI sthiti kevI hoya? muni mATe zreSThamAM zreSTha caryA kaI? * muninI pradhAna sAdhanA zuM? * svadravya eTale zuM? * dharmano mahimA kema vadhe? * gurunI kRpA ane avahelanAnuM phaLa jJAnasAra-2 || 8
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 1/2 107 108 108 109 * guru ziSyane zA mATe anukULa thAya? * graMthibhedanuM svarUpa nibhayatA kaI rIte pragaTa thAya? * jJAna amRta svarUpa chaDuM zamASTaka dravyathI samanA bheda * bhAvathI samanA bheda AtmAnA pariNAma para baMdhano AdhAra kaI rIte? AtmA azAMta kema? jinanI AjJA kaI? cAritrano pariNAma AtmAmAM kaI rIte pragaTa thAya? vyavahArathI cAritra be prakAre * yoganA pAMca pagathiyA * dharma karavA vaDe kone kevA prakAranuM phaLa maLe? * adhyAtma yoga kone kahevAya? * mananI samAdhi zuM? * mokSanA be prakAra * rucino pariNAma kevo hoya? * graMthibhedanI oLakha ane upAya * paramAtmAnI bhakita uttama dravyathI zA mATe karavAnI? * traNa prakAre muMDana dhyAnanA cAra prakAra dharma-dhyAnanA cAra prakAra * rAtri bhojana kema na karAya? * AtmAnubhAva kayAre thAya? 111 11 113 119 12 136 139 141 141 upara 153 156 157 jJAnasAra-2 // 9
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16O 164 165 172 173 175 177 18O 192 194 198 * bhAvadayA kone kahevAya? dayAnI caturbhagI AtmA kyA kAraNe paribhramaNa kare che? kayotsarganA be prakAra * gurukuLavAsa zA mATe? pudgalanuM sukha duHkharUpa zA mATe? 0 jagatanuM svarUpa sAdhupaNAno mahimA * dhana meLavavA zuM karAya? * sutra kaI rIte bhaNavAnA? munine mahArAjA kema kahevAya che? 0muM indriya aSTaka * AtmAnI pIDA zuM? * vikAra kema thAya che? * tRSNA eTale zuM? * bahirAtmA-aMtarAtmA-paramAtmA * zuddha dharmano prabhAva * jinapUjA zA mATe ? * vikalpo konA virAma pAme? * krodhanA cAra prakAra * jIva siddha kaI rIte thAya? * vaMdanA zA mATe karavAnA che? * saMyama jIvanamAM meLaveluM AtmAnuM sukha kevuM hoya? 199 206 212 213 219 234 235 238 238 242 244 246 ooo jJAnasAra-2 // 10
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ * pamuM aSTaka * jJAnASTaka gAthA - 1: mawtyazaH kilANAne viSTAyAmiva zUkaraH jJAnI nimajjati jJAne, marAla Iva mAnase 1. gAthArtha jema bhUMDa viSTAmAM magna bane che, tema sva-paranA vivekathI rahita evo ajJAnI jIva pudgala dravyamAM mazagUla bane che. jemahaMsa mAnasarovaramAM atyaMta mazagUla bane che. tema svaparanA vivekavALo jJAnI jIva jJAnamAM atizaya lIna bane che. jJAna aSTaka zA mATe? AtmAmAM pUrNatA rahelI che. e pUrNatA kyAre pragaTe? jyAre AtmAmAM magna thAya tyAre. AtmAmAM magna kyAre bane? sthiratA prApta thAya tyAre sthiratA kyAre Ave? mohano tyAga thAya tyAre. e mohano tyAga jJAnathI thAya mATe pAMcamuM jJAna aSTaka kahyuM che. ajJAnI mohathI vyApta che. tattvajJAna vinA AtmA mohane jANI zakato nathI. tattvajJAnathI moha samajAya ane tenAthI mohano nAza thAya. tattvIvIdhAt payAti moha I tattvanA avabodhathI mohano nAza thAya. zAnanuM lakSaNa zuM? jagatamAM je padArtha je rIte che te rIte tene jANavuM. jJAnasAra-2 // 11
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ jagatamAM je vastuo je svarUpe che te rIte jANavAnI zaktirUpe jJAna (kevaLajJAna) AtmAmAM raheluM che. paNa karmanA AvaraNanA lIdhe eno prakAza ApaNane pUrNa anubhavAto nathI. jema AkAzamAM sUrya che te savAra-baporasAMje eka sarakho ja prakAzavALo che, chatAM tenA para vAdaLa ke vAtAvaraNa ke anya koI AvaraNa Ave eTale prakAzamAM phera paDI jAya che. tema AtmAmAM kevaLa jJAna rUpI sUryano jhagamagATa eka sarakho ja che, paraMtu moharUpI AvaraNanA kAraNe prakAzamAM phera paDe che. * zAna be prakAre che - sAmAnya, vizeSa. dareka vastumAM be dharmo rahelA che. sAmAnya, vizeSa. sAmAnya bodha thAya tene darzana kahevAya. vizeSa bodha thAya tene jJAna kahevAya. dA.ta. zAkamArkeTamAM gayA ne koIe pUchyuM ke tuM zuM joI rahyo che? to javAba maLe ke zAka. te sAmAnya jJAna che. pachI jAtithI - nAmathI ema vizeSa bodha thAya. dA.ta. dUdhI, galakA, guvAra, bhIMDA vagere. ApaNAmAM ne kevalImAM jJAna thavAmAM bheda che. chavsthane prathama sAmAnya bodha thAya ane pachI vizeSa bodha thAya. AthI indriyo ane mana rUpa sAdhananI jarUra paDe che. kevalIne sAdhananI jarUra nathI mATe temane prathama vizeSa jJAna thAya che. pachI sAmAnya jJAna thAya che. * zAnanA be bheda - jJAnanA dravya ane bhAva ema be bheda che. dravyajJAna pustakanI aMdara je akSara-lIpi - zabdarUpe raheluM che te dravyajJAna. zabdo vAMcavA, bhaNavA, tenA para prazno karavA, tenuM parAvartana karavuM- anuprekSA karavI ne dharmakathA karavI e badhuM paNa dravyajJAna ja kahevAze. bhAvazAna zabdajJAna jyAre upayoganI pariNatirUpe thAya tyAre te bhAvajJAna che. te jJAnanI anubhUti rUpe che. jJAnanuM phaLa virati che. jema jema AtmAmAM jJAna pariNata thatuM jAya tema tema moha dUra thato jAya ane jJAnanuM phaLa virati ane samatA tenAmAM Ave. jJAnasAra-2 // 12
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ "jJAnakaLaza bharI AtamA samatA rasa bharapUra.. AtmAmAM jema jema jJAna pariNAma pAmaze tema tema AtmAmAM samyaka darzana ane sammacAritrano pariNAma Avaze. dA.ta. rastAmAM jatAM paga nIce jIva AvI jAya to dayAno - pazcAtApano pariNAma Ave te saMvedanA che. abhavyanA AtmAmAM anukaMpAnirveda Adino bhAva Ave nahi.9pUrvanuM jJAna hovA chatAM te AtmA bhAva vinAno hoya. jJAna mati, zruta, avadhi, mana:paryava ane kevaLa ema pAMca prakAre che. prathama traNa jJAna ajJAna rUpe paNa che. matimAM mithyAtva bhaLe tyAre te matiajJAna bane che. zrutamAM mithyAtva bhaLe tyAre te zruta ajJAna bane che ane te pramANe avadhijJAnamAM mithyAtva bhaLe to te vibhaMgajJAna bane che. mithyAtvano nAza thayA pachInuM jJAna zuddha jJAna che. arthAt jeTalA aMze mithyAtva dUra thAya teTalA aMze jJAna zuddha thAya. | mithyAdarzanomAM paNa mithyAtvathI vAsita mati-zruta-avadhijJAnane kujJAna kahyuM che. kAraNa ke te jJAna mohano tyAga karAvI zakatuM nathI. samyam darzana thAya tyAre anaMtAnubaMdhI kaSAyono tathA mithyAtvano (moha) kSaya ke kSayopazama ke upazama thAya che. mithyAdaSTi bahArathI game teTalo zAMta hoya, saMtoSI hoya to paNa tenuM jJAna viratInI bhAvanAvALuM jJAna nathI tethI game tyAre bhaDako thatAM vAra na lAge. dA.ta. agnizarmA tApase mAsakSamaNanA pAraNe mAsa kSamaNa ema lAkho mAsakSamaNa karyA. bahArathI zAMta ane saMtoSI chatAMnimitta maLatAM teNe guNasenane bhavobhava mAranAro banuM evuM niyANuM karyuM eTale aMdara anaMtAnubaMdhI kaSAya bharyo hato. kAnathI je zabda saMbhaLAya te sAmAnya jJAna, jyAre eno artha thAya tyAre te vizeSa bodha thAya. AtmAnuM vizeSa lakSaNa te jJAna che. AtmA arUpI che mATe rUpa ane AkArathI te batAvI zakAya tema nathI. paNa pote AtmA che jJAnasAra-2 // 13
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ te jJAnanA AdhAre bodha thAya che. jJAna AtmAmAM raheluM che eTale AtmA jyAre zarIramAMthI nIkaLI jAya pachI Idriyo ke zarIra dvArA jJAna thatuM nathI. jIva dravyamAM jJAna avazya hoya che ane te sivAyanA anya dravyomAM jJAna hotuM nathI, mATe te ajIva kahevAya che. jJAna AtmAnuM vizeSa lakSaNa che ane jJAnane sAcI rIte samajavA cAra nikSepA ane sAta nathI samajavuM paDe che. * zAnanAM cAra nikSepAH 1. nAma nikSepo - 'jJAna' AvA prakArano zabdaprayoga karavo te. dA.ta. 'jJAna muni' te jJAnano nAmanikSepo. 2. sthApanA nikSepo - siddhacakrAdi paTamAM (mADalAmAM) 'jJAna' Alekhana karavuM. te sthApanA nikSepo. 3. dravya nikSepo - dravya jJAnanAM be bheda- (1) AgamathI ane no AgamathI. AgamathI dravyajJAna eTale jJAna padano Agama pramANe arthabodha hoya paraMtu prarUpaNA karatI vakhate te pramANe upayoga na hoya tyAre te dravyathI jJAna kahevAya ane tevA anupayukta jJAnInI anupayogavALI avasthAne no AgamathI dravyajJAna jANavuM. ahIM jJAna ane jJAnInI bheda vivakSA karIne jJAnane Agama ane jJAnIne no AgamathI dravyajJAna kahela che. tathA pustakamAM lakhelA zrutajJAnane paNa no AgamathI dravyajJAna jANavuM no zabda dezavAcI che, athavA vAcanA, pRcchanA, parAvartanA, dharmakathA ane anuprekSArUpa pAMca prakArano svAdhyAya. te svAdhyAyathI rahita evA AtmAnuM je jJAnate paNa no AgamathI dravya jJAna che. 4. bhAva nikSepo je jJAna upayoga vALuM hoya che. arthAt je jJAnamAMthI mithyAtva dUra jJAnasAra-2 // 14
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ thAya te jJAna Atma pariNitivALuM bane te mati Adi pAMca prakAre che. mithyAtva majabUta hoya to satyano pakSapAta na hoya. mithyAtva maMda thayuM hoya to te prazno pUche Ama kema? emanAmAM zaMkA ubhI rahe. khoTAne svIkArI na le. vyavahArane na choDo. karmalaghutA enAthI ja thavAnI che. bhamatAM bhamatAM akAma * nirjarAthI ane dravyakriyAthI paNa karmalaghutA thAya che. * nayanA 7 prakAra vaDe jJAnanI samaja :1) naigamanaya nagamanaya upacAra grAhI che. te kAraNamAM kAryano upacAra kare che. AthI vaktAnAM mukhavaDe uccArarUpa mUkAtA bhASAvargaNAnAM skaMdhone naigamanaya jJAna kahe che. vaktAnI bhASA jJAnanuM kArya kare che. tethI jJAnanAM kAraNabhUta bhASAvargaNAnAM skaMdhone paNa jJAna tarIke mAne che. 2) saMgrahanaya - samUhamAM svIkAre che. AthI jJAna sarva jIvomAM raheluM che. viparIta jJAna paNa jJAnAtmaka che. tethI jJAna ke ajJAnacetanAtmaka . tethI saMgrahanayamate mithyAdaSTinAM jJAnane paNa cetanAtmaka jJAna tarIke svIkAre che. 3. vyavahAranaya - pustaka-pATI, prata tADapatrAdimAM lakheluM tene vyavahArathI jJAna mAne. AtmAmAM jJAna pragaTAvavAmAM te nimita kAraNa che. 4. haju sUtranaya - je viSaya jANavAmAM Avyo te viSayanAM jANavApaNAnI pariNAtmaka je vicAra dhArAne jJAna kahe che. vastutvane jANavAnAM pariNAma svarUpa jJAna ahIM jJAna kAryarUpa che mATe raju sUtranaya. jJAnasAra-2 // 15
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. zabdanaya - syAdvAda dharmathI yukta evuM je jJAna. kyAreka dravyArthika nayanI pradhAnatAvALuM kyAreka paryAyArthikanayanI pradhAnatA vALuM je svapara prakAzakaAtmahita karavAnAM bhAvanAthI yukta jJAnane zabdanaya jJAna kahe che. da. samabhirUDhanaya - | sarva prakAranI vastune jANavAnI jJAna zakti, tene samajAvavA mATenI vacana zakti ane te te vastumAM rahela paryAya pAmavAnI zakti ema traNe prakAranI zaktinAM samanvayapUrvakanI pravRtivALuM je jJAna che tene ja jJAna kahevAya. sva-parane prakAzita kare te ja jJAna sAcuM kahevAya. syAdvAdathI yukta jJAna ja jJAna bane. ekane mAne ekane na mAne tene syAdvAdanamAne. mayaNAnuM jJAna badhA nayo dvArA jANeluM hatuM mATe apUrvavizALa banyuM. 7. evaMbhUtanaya - evaMbhUtanaya pUrNa hoya to ja jJAna kaheze. 14 pUrvIne ja zrutajJAnI kaheze. 10pUrvenA jJAnane jJAna na kahe. kevaLajJAnane ja jJAna kahe. bIjA koI paNa jJAnane e jJAna nahIM kahe. ApaNe evaMbhUta nayane ja pakaDavo paDe. jyAre kevaLajJAna thAya tyAre ja kahevAya ke jJAna thayuM che. to garvana Ave. kAraNa kevaLajJAnanI sAme bAkInA 4 jJAna to aMzamAtra che. mATe ja pUrNatAnuM lakSa rAkhavAnuM che. nahi to huM 7 nayane jANanAro chuM ema garva Ave ane nayanI yuktio dvArA vAdamAM bIjAne harAvI de. ApaNI pAse sattAe kevaLajJAna che teno svIkAra karatAM nathI ne jarAtarA AvaDyuM to gAto pharaze ke mane ATaluM AvaDe che. sarvajJa kathita nizcaya nahIM hoya to aTakI jaze ane aTavAI jaze. mAtra aTakI jAya to vAMdho nahi paNa aTavAI jAya to tyAM vAMdho Ave. jJAnasAra-2 // 16
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAna jo mohano tyAga karAve to ja jJAna bane paNa mohane vadhAre to jJAna ajJAna svarUpa ja che. AtmAnA svasvarUpane samajAve te ja samyaka jJAna che. saMsAra para udAsIna bhAva Ave, vairAgyabhAva Ave to ja samyaka jJAna che. te ja tAranAruM che. je jJAnanI hAjarImAM rAgAdi kaSAyo udayamAM Ave te jJAna, jJAna ja nathI.'tajJAnameva na mavati kSihite te vimatirAT TIM" (AcAraMga TIkA). jo sUryodaya thAya ne aMdhakAra rahe to sUryodaya thayo ja nathI. te ja rIte kevaLajJAna rUpI sUryodaya thAya to moha aMdhakAra pUrNa mATe ja. AtmAnA svabhAvane pragaTa kare te ja tattvabodha jJAna che. te ja mokSamArganuM mULa che. mATe ja jJAnayinga mokSa: kahyuM che. jJAna tamAma kriyAmAM bhaLavuM joIe to ja jJAna nirjarAnuM kAraNa bane. AtmAne potAnA AtmA sivAya koI upAdeya na lAgavo joIe. jagatanA tamAma padArtho parathI upAdeyatA haTI jAya, heya pariNAma Ave tyAre samyagadarzana Ave. mAtra AtmAnA svarUpane ja jANavuM che, evo nirNaya thavo jarUrI che. saMsAramAM barAbara seTa thaI gayA te barAbara na lAge. sArA lattAmAM ghara maLI jAya, havA-ujAsa sArA hoya, ADozI-pADozI sArA maLyA hovA chatAM e badhuM ThIka na lAge, emAMthI satata nIkaLavAnuM mana thAya to samyaka darzana che tema kahevAya. 7mAM guNaThANe jJAna-darzana-cAritra traNenI ekatA hoya. jevI zraddhA-jJAna ane ene anurUpa kArya hoya te 7mAM guNaThANe hoya. vartamAnamAM ApaNe DALI-DALakhAne pakaDIe chIe, mULane pakaDatA nathI. mATe te pUrNa jJAna banatuM nathI. rAgAdi bhAvonuM kAraNa bane che. ApaNe rUpa AkAra parathI vastuno nirNaya karIe chIe, e motanuM kAraNa che. jema dhUtArA bahAranuM pekIMga sAruM banAve te joI ApaNe emAM lalacAIgayA. tethI dhUtArA phAvI gayA. tema moha paNa phAvI jAya. jJAnasAra-2 // 17
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhunuM jIvana satata jIvadayApAlana rUpa che. tethI te dIkSA laI jyAM sudhI SajIvanikAya svarUpa dazavaikAlikanuM 4thuM adhyayana na bhaNe tyAM sudhI vaDI dIkSA na thAya. kAraNa jJAnanuM phaLa dayA ane dayAnuM phaLa saMyama che. tame nA to vA mATe pahelA bhaNavAnI vAta mUkI, mATe pAMca prakAranA svAdhyAya che. te AtmAmAM sparzanArUpa thAya, to ja bhAvajJAna bane. tamArI pAse pUjaNI hoya?nahoya to gharamAM avazya rAkhavI joIe. amArI pAse satata ogho hoya ja tenAthI satata pUjavA-pramArjavAnuM thAya ane ogho na hoya to? tame amane ubhA paNa rahevA do! jJAnI jagatane bhUlI svamAM magna bane che. ajJAnI svane bhUlI pudgalamAM mUDha bane. svabhAva-vibhAvazuM? enuM jJAna nathI to bhaNelA hovA chatAM ajJAnI che. jema jhera bhaLelo dUdhapAka prANa haranAra bane che tema moha bhaLeluM jJAna mAranAruM bane che. sarvajJanI daSTi pramANe upayoga na mUko to upayoga azudhdha che. samyaka darzananA pariNAma AtmAmAM hoya ane sarvajJa sAthe na hoya tevuM bane. kAraNa samyaka darzana e sarvajJatAnuM bIja che. bhakti karavA dvArA paramAtmAnI upAsanA khUba karIe chIe. chatAM paramAtmA bahAra che paNa jo tattvane pakaDI laIe to paramAtmA ApaNAmAM AvI gayA. dayA dharmanuM mULa che. sarvajJanI daSTi pramANe tamAma padArthono vicAra karAya, jagatanI daSTi pramANe na karAya. ApaNane paramAtmA maLI gayAM che. have ApaNe vicAra karavAno che. paramAtmA zAMtithI bharelA che, samAdhithI bharelA che eTale eno aMza ApaNAmAM Avavo ja joIe. ajJAnatAmAM DUbavuM eTale zuM? managamatuM svAdiSTa bhojana maLI gayuM temAM mUDha banI gayA. apUrvasvAdano anubhava thAya tyAre potAnI jAtane sukhI jJAnasAra-2 // 18
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAne emAM sukha nathI paNa emAM sukhanI mAnyatA karI te ajJAnamAM DUbavuM. tame khuzamijAjamAMhone samAcAra maLe ke bhAIgayA! to tame AnaMdamAM rahI zako? nA, to temAM sukha hatuM te kyAM gAyaba thaI gayuM? sarvajJanI daSTimAM jyAM sukha nathI tyAM sukha mAnyuM mATe e ajJAnatA che. vyavahAra ane nizcaya bhegAM na cAle to DUbavAnuM che. vaibhavane ucita veza paheravo paDe paNa temAM DUbavAnuM nathI. dA.ta. varaghoDAmAM jAya to banIThanIne jAya. badhAM mane juve che ke nahi? e bhAva Ave to ajJAnatAmAM DUbyA. tyAM alipta bhAvamAM rahevAnuM hatuM. sarvajJanA tattvane samajyA to dharmanA tamAma vyavahAra karIne paNa aliptatAne pAme. jIva-ajIvano bodha thavo joIe. heya-upAdeyano bodha thavo joIe. to ja yathArtha bodha thAya. mAtra paryAyathI jovAmAM yathArtha bodhana thAya. AtmA arUpI che. ene arUpI evA guNo maLe to ja te tagaDo bane. pudgalathI pugala ja tRpta-tagaDA bane. dharmI AtmA acittane bhogya na mAne. bhogya judI che. paNa mAnyatA to acitta paNa abhogya ja che, evI ja hovI joIe. ajJAnI AtmA abhogyane bhogya mAnI temAM DUbI jAya che, temAM AnaMda mAne che. samakti daSTi paNa be kAraNe vApare. (1) cAle evuM ja nathI mATe vApare che. (2) Asakti che mATe choDI nathI zakato. chatAM paNa te mAnyatAthI zuddha che mATe ArAdhaka che. e mAne che ke AtmAne pudgala bhogya nathI, bhogavavuM paDe che. emAM pazcAtApano bhAva che. AtmAnA svabhAvathI viruddha vastu AtmAne ApavAmAM Ave to AtmAne pIDA thAya, te nabaLo paDe. guNo para AvaraNa Ave mATe viruddha jJAnasAra-2 // 19
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ vastu na apAya paNa AtmAne AtmAnA guNono ja bhoga apAya. jJAna e AtmAno guNa che ane svAdhyAya e jJAnanuM kAraNa che, mATe svAdhyAya e jJAnaguNane pragaTa karavAno upAya che e ja lakSya sAthe vAcanAdi pAMca prakArano svAdhyAya karavo joIe. jene sva-paranuM jJAna hovA chatAM viveka pragaTato nathI te ajJAnI che. para svabhAvamAM bheda karavAnA rucinA svabhAvavALo nathI thato. kAraNa ke anAdikALathI tenI rUci paramAM ja paDelI che. AthI potAnA svabhAvamAM nathI, vibhAvamAM paDyo che. zeyanA jJAtA banavAno AtmAno svabhAva che. jema pote joya che tema jyAM rahyo che tenA zeyanA paNa jJAtA banavAnuM che. sva zeyanA rucivALA banI temAM ramaNa karavAnuM che pachI temAM sthira thaI javAnuM che. prathama samyagdarzanarUpa svabhAva ja pragaTa na thAya to pachInA svabhAva Ave kyAMthI? jJAna zuddha thayA pachI ja A kArya thAya. jJAnAvaraNIya karmano kSayopazama paNa cAlu che ane baMdha paNa cAlu che. paNa sAthe sAthe darzana mohanIyano paNa kSayopazama thAya evuM nahIM. prathama jJAna pragaTa thAya paNa samya darzanathI e pragaTa thayeluM jJAna zuddha gaNAya. AtmAmAM jJAna hatuM paNa te ajJAna svarUpe hatuM te darzana mohanIyanA kSayopazamathI zuddha thAya che. mAsatuSa munine jJAnAvaraNIyano kSayopazama alpAMzehato paNa darzana mohanIyano kSayopazama joradAra hato tenA kAraNe jJAnano alpa aMza paNa zuddha thato jAya. te zuddha aMzanI tAkAta paNa keTalI jabbara hoya che. jema ghAsamAM nAkhelI eka divAsaLI samagra ghAsane bALI nAkhavA samartha che tema jJAnano eka vizuddha aMze karmane bhasmIbhUta karavA samartha che. A zuddha aMza ja mAsatuSa munimAM mohanAza thavAthI kevaLajJAnanI pUrNatAne pAmyuM. jJAnanA pariNAmane ja tapa kahyo che. jJAna caDhavuM te dravyajJAna kahevAya. paNa pariNAma pAmI jAya to te bhAvajJAna kahevAya. thoDuM paNa bhAvajJAna aMdara jJAnasAra-2 || 20
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ utarI jAya to amRta banI jAya. ghaNuM paNa jJAna jo pariNAma vagaranuM hoya to te enA mATe bhArarUpa banI jAya. kemake mAna kaSAya vadhe ane badhAne apriya bane. Ama jJAnano bhAra utare che ane jJAnI kahevAtA evA ajJAnIno bhAra vadhe che. jene jJAnAvaraNIyano udaya che paNa deva-guru-dharma pratye saMpUrNa zraddhA che te zraddhAnA baLa parathI chUTo thavAno ane svamAM ramaNatA karavAno ja. kema ke darzana mohanIyanA kSayopazamanA kAraNe sva Atma ramaNatAnI Dhaci pragaTavAthI AtmaramaNatAno puDhaSArtha zarU thAya. | sAmAyika (- samatA) e ja mAro svabhAva che evo nirNaya karavA mATe to 14 pUrvanuM kheDANa che. te mATe cAra anuyoga jANavA jarUrI. cAra anuyogamAM cAritrAnuyoga pradhAna che. bAkInA traNa dravyAnuyoga, gaNitAnuyoga ane dharmakathAnuyoga. samyagdarzana vinA cAritrAnuyoga saphaLa na thAya ane te mATe dravyAnuyoga jarUrI. dharmakathAnuyogamAMdevalokanA varNananI vAto Ave emAM utpanna thavAnuM thAya to zuM ukALyuM? paNa e vAta kahetAM kahetAM sAthe enAmAM gaNitAnuyoga, caraNakaraNAnuyoga ane dravyAnuyogane ghaTADatAM AvaDavuM joIe. mAtra kathA nathI kahevAnI. kevaLajJAnanuM bIja samyagdarzana che. tenAthI tenAmAM sva ane parano viveka utpanna thAya che. viveka thavAthI parane heya mAnI choDavAno puruSArtha karaze ane AtmAmAM ramaNatA karaze. * pAMca IndriyonA viSayonuM sevana zA mATe? zAtA maLe mATe. zAtA e karmano vipAka che. AtmAno guNa nathI, pudgalano guNa che. ArAdhanA zuM karavI eno prathama nirNaya karo. samatAe ArAdhanA che. tene pragaTAvavAnI che. rati-aratino udaya nahoya to samatA Ave. garamI khUba thAya che. mana samAdhimAM nathI rahetuM to teno upAya karyo. jJAnasAra-2 // 21
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ zItaLatAno upAya karavA chatAM paNa temAM sukha na maLe paNa zItaLatA pratye gamo thaI jAya to samAdhi gaI eTale ArAdhanA ja nathI. pariSadane sahana karavAno abhyAsa karavAno che. tenA abhyAsathI sahana karavAmAM AtmA samartha bane che. anukULatAmAM je DUbe te sAdhanA na karI zake. sAdhanA muzkela bane che. indriyo te jJAnendriyo che, tenA dvArA jJAna karavAnuM che paNa ApaNe tene bhogendriya banAvI dIdhI che. jJAnanA sAdhananI AzAtanA karIe chIe. A rIte ajJAnI ajJAnatAmAM ane jJAnI jJAnAnaMdamAM ramatA rahe che. devacaMdrajI mahArAja lakhe che ke Atma tattva avalaMbe te para vastune mAtra pararUpe mAne che ne guNamAM sthira banI jAya che mATe guNamAM ramaNatA karIne AnaMda mANe che. sAdhu saMsAranA nimittomAM rahelo che chatAM te AnaMdamAM rahe che. kAraNa te jagatane mAtra tattvadaSTithI jonAro che. mAtra paryAya daSTithI joto nathI mATe te temAM DUbato nathI. tattva bodhanA kAraNe te potAnAmAM DUbe che. jagatane juve che paNa temAM te DUbato nathI. AtmasvarUpa avabodha anubhavalIna munine mAtra potAnA guNono anubhava karavAnuM lakSa che. te ja AtmA bhAvanigraMtha bane che. sAdhunI sAme paNa pAMceya IndriyonA viSayo to Ave ja che. jaMgalamAM jAya to tyAM paNa kudaratI sauMdarya bharyuM ja che chatAM paNa te DUbato nathI. kAraNa ke jagatane dravya-guNaparyAyathI jue che. jhagamagATa karato hIro paNa sthAvara kAyAnuM pudgala che. varNagaMdha-rasa tenA paryAya che mATe te DUbato nathI. * sAdhuthI paramAtmAnI AMgI jovA javAya? sAdhuthI paramAtmAnI AMgI jovA javAya nahi. paramAtmAne sAkSAt mANavAnAM ja che, jovAmAM lIna banavAnuM nathI. lIna banIe to amArI pariNati kaI? guNa svarUpa paramAtmAmAM guNamaya banavAnuM che. Atma svarUpanI jANa hoya to Atma svarUpamAM lIna banAya. jJAnasAra-2 || rara
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ Atmadravya arUpI che, akhaMDa, che. asaMkhya pradeza che. 14 rAjalokamAM phelAya teTalI zakti che. akSaya svarUpe che, agurulaghu che. 14 rAjalokamAM phelAya teTalI aciMtya zaktivALA AtmAne karma nigodanA jIva tarIke aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAgamAM mUkI de che. huM avyAbAdha svarUpavALo chuM evuM jJAna AtmAne thaI jAya to baLatA zarIramAM paNa te hasato rahI zake. AtmAne (munine) potAnA AtmAno avabodha hoya te AtmA jeTalo parathI nivRtta bane teTaluM vIrya AtmAmAM jAya eTale teTalo AtmA tagaDo bane. munine maunI kahyAM. kAraNa ke te AtmavIryane paramAM jatA roke che. mana bhaTake che temAM AtmavIrya vaparAya che. anubhavamAM lIna thavuM eTale AtmAmAM rahelA AnaMdane bhogavavuM. muni nimittathI para nathI. siddha bhagavaMtone anaMtA nimitta che. kAraNa ke jJAnamAM sacarAcara sRSTi dekhAya che. chatAM te svamAM ja ramaNatA kare che. koIpaNa vastu joIne te ApaNane manojJa = sArI lAge to e viSaya banI jAya che. sArI lAgavI eTale mohanI sparzanA thaI. sArI lAge to AtmA temAM DUbe che. vastu sArI paNa nathI ane kharAba paNa nathI. vastu e vastu ja che. anubhava lIna eTale vastunA varNa - gaMdha - rasa - sparzano mAtra jJAtA bane, temAM vikalpa na kare. vikalpa Avyo eTale moha Avyo. vastumAM ke vAtAvaraNamAM kyAMya vikalpa na karavo. samatAmAM rahevuM eTale vikalpa na karavA. jIva che to jIva che ane ajIva che to ajIva che. mAtra ene jANavAnA che, tANavAnA nathI. tANIe eTale ApaNe taNAI jaIe. bajAramAM gayA ne koI vastu joI. dAgInA - sADI vagere gamI gaI. paisA nathI to te laInathI zakatA paNa manamAM to AvI ja gaIne? vacanamAM ane kAyAmAM paNa AvI jAya. kadAca e vastu laI lo to paNa e manamAM to na ja ghusavI joIe. | munine vikalpa nathI. kAraNa ke hIrAnA ke viSTAnA DhagalAne joIne te tene mAtra pugalanA DhagalA tarIke ja gaNe. tyAM heya pariNAma hovAthI tene tyAM AkarSaNa na thAya paNa heyanA nirNayamAM je muni kAcA hoya tene AkarSaNa thAya. jJAnasAra-2 // 23
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ "pravacana aMjana saddaguru jo kare, dekhe parama nidhAna, hRdaya nayaNa nihALe jagadhaNI, mahimA meru samAna." sAdhu bahArathI AnaMdamAM ja hoya ane aMdara udAsIna bhAvamAM ramato hoya. sukha pAmavuM hoya to te aMdara ja che. * mana asthira kema che? asthira payAryane pakaDIe to te sthira kaI rIte rahI zake? jarUra hoya to aucitya bhAve vyavahAra karAya paNa tene manamAM na levAya. mATe munine badhuM ja tRNavat lAge che. * aghAtinA udaye ghAtino baMdha. aghAtinA udayathI AtmAne je je vastu maLI emAM sva svarUpano khyAla nahoya to tene moha pakaDyA vagara na rahe. aghAtinA udayeghAtino baMdha thAya. aghAtinA udaye rUpa maLyuM ane tene pakaDyuM. mohanA pariNAmathI te pakaDAya to te moha e ghAti karma che. arthAt aghAti ghAtinAM udayamAM sva-svarUpanuM bhAna na hoya tene ghAtino baMdha thAya. | svabhAvanuM kArya svarUpane pakaDavAnuM che. mohanuM kAryavibhAvane pakaDavAnuM che. aghAtinA udaye te svarUpa saMpUrNa DhaMkAya. AyuSyanA aMta sudhI aghAtino udaya tIrthakaranA AtmAnuM paNa svarUpa pUrNa DhaMkAya che. * dhagadhagatI zIlA para paNa zItalatA koNa anubhave? dhyeya mukhyatve sva AtmAne ja pakaDavAno che. ziyALAmAM ughADA rahevAnuM ane comAsAmAM saMlInatAmAM rahevAnuM che. dazavaikAlikamAM A vAta che. aMgopAMgane saMkocIne rAkhavAnAM che. ApaNane zAtAmAM rahevuM e ja samAdhi lAge che paNa hakIkatamAM e pIDA ja che. jJAnIoe zAtA - azAtA baMnene pIDA kahI che. AtmA baMnethI para che. dhagadhagatI zIlA para saMthAro kare te zItala lAge evuM kyAre bane? jyAre AtmAne dehanuM bheda jJAna thayuM hoya tathA dehathI judA thavA mATe apUrvavaryabaLa pravartAve tyAre. sAdhuono samagra AcAra potAnA AtmAnI anubhUti mATe che, puNya jJAnasAra-2 // 24
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAMdhavA mATe nathI. munine avazya anubhUti thAya, dezavirativALA aMzathI anubhUti karI zake. kyAre anubhUti karI zake? jo lakSa baMdhAyuM hoya to. Aje vividha projekTa AvyA tethI lakSa nA rahyuM. pachI ahIM zuM kare? hakIkatamAM AtmAsvayaMprabhAvaka che paNa lakSa na hovAthI pArakI ciMtA ubhI thAya. uttamamAM uttama cAritra maLyA pachI paNa AtmA manuSyabhava hArI jAya che. "cetana ko parakhyo nahIM, kyo huA vratadhAra? sAla vihoNI khetame, vRthA banAI vADa." tuM tane jANa - tuM tane svIkAra... tuM tane mANa. cetanane oLakhyA vinA mahAvrata lIdhA to mAtra bhAra ja upADavAno che. jema sAla = cokhA(pAka) na hovA chatAM khetaramAM vADa kare to eno upayoga zuM? araNika muni tapa karI zakatA na hatAM chatAM paNa Atmahita karI levAno nirNaya thaI gayo hato to dhagadhagatI zilA upara saMthAro karyo. potAnA AtmAnuM AtmA dhyAna kare, tenI zaktino vicAra kare tyAre samagra zaktine keMdrita karIne traNa bhuvanane DagAvavA samartha bane. game tevA devatAI upasargo AvI jAya to paNa te kSobha pAmatA nathI. kAraNa AtmAnA anaMta guNonI vicAraNA kare che. guNamaya banavAno puruSArtha zarU thaI jAya tene jagatanI koI zakti parAjita karI zakatI nathI. IdronI Rddhi jovA paNa te taiyAra thatA nathI, te RSine te tRNa samAna lAge che. kAraNa ke yogI to nitya nityanuM ja dhyAna kare che. karmanA udayathI maLatAM tamAma padArtho anitya che. tIrthakara pada paNa zAzvata nathI. mATe ja tIrthakaro paNa sAdhanA kALamAM siddha bhagavaMtonuM dhyAna pakaDe che.nityanA dhyAnathI temanI nityamAM sthiratA thaI gaI che. eTale anityamAM e Azcarya pAmatA nathI. munio pariSaha - upasargamAM paNa AnaMdita kema?" je AtmAne AtmAmAM sattAgata AnaMdanuM jJAna thaI gayuM ane te
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ AnaMdanA pAnanA rasiyA banyA te pariSado- upasargonI titikSA (= sahana) kare che ane te Ave to vadhAre AnaMda mANI zake che. kAraNa ke jeTalA aMze moha mare teTalA aMze AnaMda mANI zake. anAdikALathI mohathI AnaMdadabAyelo che te dUra thAya eTalo AnaMda uchaLe.jeTalI pratikULatA vadhAre Ave teTalo moha aMdarathI vadhAre ghaTe cAmaDI utAravA AvelA mArAone joIbaMdhakamuni kahe che. "munivara mana mAMhi ANaMdyA, pariSaha Avyo jANIre, karma khapAvavAno avasara eDavo pharI nahi Ave prANI re, prANI tuM kAyaratA parihara je, jima na thAve bhava kero." * muni pariSahonI IcchA kema kare? kAraNa hajI lobha gayo nathI. tethI bAhya vastu meLavavAno aprazasta lobhane karmakhapAvavAnA prazasta lobhamAM pheravI nAkhe che. ne tenA dvArA zreNI mAMDe che. ne Atma svarUpamAM te tanmaya banI jAya ane mohane mAratA jAya. AnaMdane mANatA jAya. ane pariNAmanI dhArA caDI gaI to saMpUrNa mohane mArIne pUrNa guNone prApta karI le. vItarAgatA pragaTa karI kevaLajJAna pragaTAve. jene mohanI pIDA satAvatI hoya teNe pIDAthI mukta thavA mATe ja ahIM sAdhupaNAmAM AvavAnuM che. sukha ane AnaMda e baMne vastu bhinna che. jyAM sudhI AtmA para saMyogomAM che tyAM sudhI bIjAnI pIDAmAM nimitta bane che. A saMyogathI mukta thaIne avyAbAdha sukhane meLavavA mATe ja to zAsana che. anubhUtino daDha nizcaya na hoya to zAsana saphaLa banatuM nathI. saMyogone mAtra dravyathI nahi paNa bhAvathI choDavAnA che. jIvone anAdikALathI saMganI vAsanA lAgelI ja che. aneka prakAranA saMga rahelA che. te rAga-dveSanA pariNAmathI rahelAM che. * jJAnanA 3 prakAra che ? - (1) viSaya pratibhAsa (2) Atma pariNatimatu (3) tattva saMvedana. (1) viSaya pratibhAsa - vastunuM jJAna thAya paNa heya-upAdeyamAM sarvajJanI daSTi pramANe jJAna nathI karato arthAt hirAdi jJAnasAra-2 // 26
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaDane viSe upAdeya bhAva thAya. jaDathI cetanane kaMI lAbha nathI chatAM jaDanA prabhAve AtmA jaDa jevo banI jAya che. jaDanuM jJAna karIne AtmAe vadhAre cetanavaMtA banavAnuM che. AtmAno prema svabhAva che. e AtmA para DhoLAvAne badale ajJAnatAnA kAraNe rAganA vikAranA kAraNe jaDa pratye DhoLAya che. vANiyo udAsa ane sAdhu sadA udAsina sukhiyA bhalA. sAdhu sadA saMyogothI mukta thavAnI bhAvanAvALo ane prayatnavALo hoya."parasaMyogI jyAM lage AtmA tyAM lage saMsArI kahevAya." dravyane bhAva be prakAranAM saMsAra che. dravya saMsArano kAyamI aMta lAvavA mATe prathama bhAva saMsArane choDavAno. AtmA anAdi kALathI dravya saMsArane choDe che paNa tenI sAthenA bhAva saMsArane choDato nathI. mATe dravya saMsAra pharI pharI vaLage che. anAdikALathI je je saMga maLyA. temAM AtmAe mamatAnI vAsanA karI te vAsanA AtmAe choDavAnI che. mAruM mAruM te mamatA. tyAM ja mArAmArI thAya. karoDo kevaLI bhegAM thAya to paNa dhamAla na thAya. moha hoya tyAM be vacce paNa dhamAla thayA vinA na rahe. mAtA-pitA-kuTuMba parivAra vagerene prathama choDavAnAM che pachI AtmAe tenI pratyenA mohane choDavAno che. (ra) AtmapariNatimatra-tattvano svIkAra kare che paNa te pramANe AtmA vartana karato nathI. samyam daSTi AtmAne A jJAna hoya. mohanI parAdhInatAnA kAraNe tenI sAme laDI zakato nathI, raDyA kare che. mATe jagatamAM temanA jevo koI duHkhI nathI. te jANe che ke mArA AtmAmAM anaMta AnaMdano sAgara ghUghavAI rahyo che chatAM huM tenA aMzane anubhavato nathI ne saMkalezane anubhavuM chuM. mArI mUDI karmane havAle che, mane maLatI nathI mATe te duHkhI che. paramAtmAnI tamAma vAtono svIkAra hoya, ruci hoya karI na zake tenI mATe AMsu sArato hoya. jJAnasAra-2 // 27
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) tattvasaMvedana - jene tattvanizcaya thaI gayo che tene arthAt AtmAmAM anaMta AnaMda che teno anubhava karavo che tene mATe cAritra che. sAdhu jo AtmA anubhava na kare to vyavahArathI sAdhu che, nizcayathI te sAdhu ja nathI. anaMtA kALamAM anaMtA oghA lIdhA paNa anubhavanuM lakSa nahotuM ane para saMgano raMga lAgyo paNa para saMgano raMga chUTayo nahIM. mAtA-pitAnA saMgane nizcayathI choDavAno che... dA = diyate, kSA - kSIyate. sAdhue sadA dAna karavAnuM che. dAna e AtmAno svabhAva che. je potAnuM nathI te dAna karavAnuM che. samagra para padArtho e corIno ja mAla che. AtmAno potAno mAla nathI. AthI prathama dhanAdinuM dAna kare pachI karma-kaSAyanuM ane pachI tenA vaDe potAnAM guNa pragaTa thAya tenuM dAna potAne ja satata je karavAnuM che. te svabhAva Dhapa pragaTe. saMvega raMga zALA graMthamAM kahyuM che ke - je AtmAmAM tattvanI ruci thAya tene dhanya puruSa kahevAya. zAstronI jANakArI meLavI levI jagatane jaNAvI devI te sulabha che paNa potAne jANavuM edurlabha che. potAnA AtmAne jANavAnI IcchA thAya tyArathI te caramAvartI kahevAya. te apunabaMdhaka avasthAmAM Ave. AtmAne jANavAnuM mana thAya tyAre te yogadaSTimAM che. AtmA jaNAya, teno nirNaya thAya pachI AtmAnI ruci thAya te AtmA dhanya che. je tattvaruci pramANe varte te pUjya kahevAya. sAdhu paNa pUjyatAne pAtra tyAre ja bane ke jyAre e sAdhutAno bhoga bane arthAt svaguNono bhogI bane. potAnI vastu zuM che e vAtathI ja ghaNAM dUra chIe to bhogavavAnI vAta ja kyAM? tattvanI anubhUti na thAya tyAM sudhI dIkSA paNa niSphaLa che. AtmA eka vakhata anubhUtimAM Ave pachI tene jagata tarapha javuM durlabha che. manuSyabhava AtmAne bhogavavA mATe ja che. bAkI badhA bhavomAM pudgalone to bhogavyA ja che. jyAM sudhI AtmaguNone nahi bhogave tyAM sudhI pudgalanA bhoga cAlu raheze. jJAnasAra-2 // 28
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmA atyAra sudhI tamAma bhavomAM pugalAnaMdI banyo ja che. have AtmAnaMdI banavuM che. jene nirmaLa jJAna thAya che te ja bhogavI zake che. je jJAnamAM svaAtma tattvano nirNaya na thAya te jJAna malina che. nirmaLajJAna tyAre ja kahevAze jyAre te svaparano prakAza karaze. AtmA bhogI ja che. arUpI evo AtmA arUpI evA bhogone ja (guNone) bhogavI zake che. je potAnA guNono bhogI che te pUjanIya che temanA janma-jIvana saphaLa che. * zAtAnA vipAkaH zAtAnA vipAkanuM viparIta pAka - AtmAnA svabhAvathI viruddha AtmAne je kAMI maLyuM te vipAka. karma rAjA AtmAnI vastu dabAve che, ne viparIta Ape che. te ApaNane game che. tethI ApaNane vipAka game, svabhAva na game. dA.ta. zAtA karmano udaya thayo. karmarAjA ApaNI pAse badhuM sAruM goThavI de. AtmAnI samajaNa na hoya to jIva zuM kare? tIvra AsaktithI tene bhogavavAmAM lAgI jAya. tene puNyano udaya mAnI bhogave ane sva-para ubhayane pIDA Ape. tene te heya na lAgyuM. AthI zuM thayuM? AtmAno guNavaibhava na maLyo paNa AtmAnA guNavaibhavane dabAvavAnuM maLyuM. AvaraNonA DhagalA ubhA thayA.AthI te zAtA bhogavI paNa bhavAMtaramAM kete bhavamAM pIDA ApanAra ja banaze. mATe ja AtmAnA guNomAM ja Adara karavA jevo che. bIje kyAMya Adarabuddhi karavA jevI nathI. bharata cakravartIne prakRSTa puNyanA udaye cha khaMDa maLyA tyAre tene jinavacana yAda Ave ke A siMhAsana para huM besuM to chuM paNa e mane 7mI narakamAM laI janAra che mATe potAne sAvadhAna karavA brAhmaNone taiyAra karyA hatA. teo kahetA ke-nita mavAnuM - bI: vardhati- tuviSayothI jitAI rahyo che. bhaya vadhI rahyo che mATe sAvadhAna thA. ApaNA mATe ApaNe koIne goThavyAM che kharAM? ke prazaMsA ja game che?cakravartI hovA chatAM AtmAnuM astitva jJAnasAra-2 || 29
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ temanAmAM dhabakatuM hatuM. mATe ja to arIsAbhavanamAM kevaLajJAna thayuM. pUrvanA bhavamAM ArAdhanA karatAM 7 lava khUTayAM, vitarAgatA pUrNa na AvI. prazasta karma baMdhAI gayuM mATe anuttaramAM 33 sAgaropama sudhI rahyAM paNa nirAzaMsa bhAvanA kAraNe cakravartInA bhavamAM kevaLajJAna pAmyA. jIva mATe pAMca IdriyonA viSayo DUbADanArA che. AtmA mATe tamAma para vastu azucirUpa che teno vicAra karavo e paNa azuci che. mAtra tene jANavAnI che. sparzAya nahi. potAnA svabhAvanI jaruci thAya to jANeluM sArthaka che. te ja jJAna che. potAnA svabhAvanuM potAne bhAna nathI. parane potAno svabhAva mAnavo te mahA ajJAnatA che. vibhAvane svabhAva mAnI temAM DUbe ane doSonI khANarUpe bane. je paramAM DUbelo hoya te sva svabhAvamAM magna na hoI zake. je sva parano bheda karI zakato nathI te ajJAnI che. Avo ajJAnI paramAMthI zAtAno vipAka ane IdriyonA viSayone pakaDe che. baMne pula saMyogI che. anukULa zAtAne ane anukULa IdriyonA viSayone pakaDaze. ane temAM rAga dveSa karaze. paNa mAtra jo zeyano jJAtA bane to svabhAvanA sukhane anubhave. zAtAno vipAka Idriyono viSaya bane che to pachI be vibhAga kema pADyAM? zAtAdino vipAka mAtra sparzendriyano viSaya bane. zItalatA, snigdhatA, laghutA, mRdutA badhA zAtAnA viSaya banaze. zAtAnI Idriyono mAtra sparza ja levAno che. te 9 yojana dUrathI AvI zake ane pakaDAya. zabdanA pulo 1ra yojana dUrathI Ave te pakaDAya.cakSu 1 lAkha yojana sudhInuM joI zake. bIjI IdriyonA viSayamAM hajI kevaLajJAna sulabha che paNa sparzaneMdriyanA viSayone bhogavato hoyane kevaLajJAna thavuM atyaMta durlabha che. sparzanAviSayo paNa 8 che. jo mAro AtmA zAtAmAM rAgavALo banaze to mArA guNo DhaMkAI jaze. mATe AtmAmAM jAgRti lAvavI jarUrI che. nAka - AMkha - kAnanA viSayo tarata pheravI zakAya. bIjI Idriyo para saMyama lAvavo sahelo che paNa jJAnasAra-2 // 30
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ spazanendriyanA viSayomAM ApaNane bhAna paNa nathI AvatuM to rokavAnI vAta kyAMthI Ave? je AtmA parane pakaDato nathI te svabhAvamAM sthira thAya che. eTale e AtmAno anubhava karaze. je viSayo Idriyone vismita karanArA che. teno saMyoga jJAnIne tRNa samAna banaze. jema paramAtmAnA mukhAraviMdane jovAmAM tallIna banelA devo jagatane tRNa samAna gaNe che tema jJAnamAM DUbelA jJAnI AtmAo jagatamAM vismita na bane. tene badhuM tRNavat lAge. eTale nizcaya thAya ke AtmAnI have ruci che. avaMti sukumAle Arya suhasti sUri mahArAjano svAdhyAya sAMbhaLyo ane jAti smaraNa jJAna thayuM. 3ra patnIo, dhana-vaibhava vigere devalokanI sAme phikyuM lAgyuM. temaNe nalinI gulma vimAnamAM je sukho bhogavyA hatA te najara samakSa AvyavaTe tarata gurudeva se 2 ane dIra Apaza vinaMtI karI. jJAnI guru 10 pUrvadhara hatA. lAbhanuM kAraNa jANI (1) rAtanA dIkSA ApI, (2) devaloka mATe dIkSA na apAya te apavAda ApI (3) mAtA-pitAnI rajA vinA dIkSA ApI, (4) jaMgalamAM ekalA javAnI paNa rajA ApI, (5) upasargane sahavAnI paNa rajA ApI. kemake temAM teo lAbhanuM kAraNa jotAM hatAM. jaMgalamAM ziyALIe enuM AkhuM zarIra valorI nAkhyuM, te upasargane temaNe sahyo. Ama rAtrinA prathama praharamAM dIkSA ApI ne trIjA praharamAM to temanuM kArya pUrNa thaI gayuM. nalinI gulmavimAnamAM pahoMcI gayA... saMprattinA jIvane khAvA mATe dIkSA ApI. khAvA mATe dIkSA na apAya chatAM ya ApI, eno lAbha ApaNe jANIe chIe? viziSTa jJAnIo ja viziSTa uttama AtmAone pArakhI zake. pattharArUpa jhaverAtone jhaverI ja pArakhI zake. bhayaMkara tApano kALa hoya, tApathI tapelI zilA hoya tenI upara zAlibhadrAdi saMthAro kare chatAM paNa tene tevo tApa na lAge. to zuM Idriyo buThI jJAnasAra-2 // 31
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ thaI jAya? jJAnano abhAva thAya? nA, jJAna to temane thAya paNa AtmA te vakhate potAnA apUrvavaryane pragaTa kare che. zarIra sAthe je mohano pariNAma che temAM te vyAkuLa thatA nathI. ApaNuM AtmavIrya mohanA pariNAmamAM jo DhaLI paDyuM to svastha na rahI zake. "AtmavIrya jAgI jAya to moha bhAgI jAya." zarIrano rAga choDI anaMta zaktine pragaTa karavAnI che. tIrthakara - kevalInA AtmAne paNa dravya saMsArI kahevAya paNa siddha na kahevAya. kevalI zarIramAM rahevA chatAM yogamAM saMpUrNa nirAgI thaIne varte che, paNa upayoga pUrNa jAgRta che. zarIrathI bhinna thaIne varte che. have temano AvAsa siddhomAM ja thavAno che paNa hajI A saMsAramAM che mATe saMsArI kahevAya che. kema ke haju zarIrathI saMpUrNa mukta nathI banyA. apunabaMdhaka dazAmAM rahelo tathA samyagdaSTi AtmA bheda karavAnI vRttivALo che paNa bhedanI pravRti nathI. chadmasthone tathA 4 jJAnanA dhaNIne paNa upayoga mUkavo paDe che. jyAre kevalIne upayoga mUkavAnI jarUra nathI. vinA upayoga mUkya, upayoga niraMtara cAlu hoya kAraNa anaMta vIrya pragaTa thayuM che. jJAnI mohanA udayane niSphaLa banAvI, karmanirjarA kare. dA.ta. pati-patnI sAme rAga daSTithI nahi juve to te potAne duHkhI mAnaze. A mArAthI have osarI gayA che te mohanA udayane sukha mAne che. jyAre jJAnI mohanA udayane niSphaLa kare che. mohAdhIna banI jAya to jAgRtinA kAraNe pazcAtApa karI nirjarA karaze. pudgalano saMyoga game tevo hoya - atyaMta zItala hoya ke atyaMta uSNa hoya banemAM te samAdhithI rahI zake je jJAnI pote vicAre ke huM Atma dravya chuM. A paradravya che. te tenA svabhAva pramANe varte che. mAre mArA svabhAva pramANe vartavAnuM che. anaMta zaktivALo mAro AtmA jo prabhutva keLave to pudgala svabhAvanI mArA para koI asara na thAya. pudgalano pUraNa-galanano jJAnasAra-2 // 3ra
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ svabhAva che. jo AtmA sAvadhAna na rahe to pudgalamAM pUrAI jAya ane gaLa thaI jAya paNa jo pote svabhAvamAM sthira thaI jAya to te pudgalane ogALI nAkhe. vivekI AtmA pratikULatAne zakti pramANe sahana kare. jIvane jyAre potAnI zaktino khyAla Ave che. tyAre te pudgalanI tAkAta potAnA para calAvavA na de. mATe te pAmara nahIM bane paNa zaktine jAgRta kare. eka maraNiyo 1000ne bhAre paDe che tema jenI kAyAnI mamatA tUTe te ja aNasaNa paNa karI zake. moha nabaLo paDe to AtmA sabaLo thAya. jagatanA je nimitto che ke je tene calAyamAna, kSobhAyamAna karavA tatpara thAya tyAre te mAtra potAnA Atma guNone pakaDe to, devo pazuo vagerenA bhayaMkara upasargone paNa sahana karI zake. AtmAne AtmAnA guNono prema jo jAgI jAya to AtmA game tevA mohane paNa jItI zakaze. guNo gamI jaze pachI AtmA zarIramAM kadI rahI nahI zake. zarIra para e kaThora banI jaze. zarIra para jo te kaThora na bane to te AtmA para kaThora bane che. zarIrano rAga jAya pachI e zarIrane TakAvavA mATe vivekapUrvaka ja vyavahAra kare. jarUra paDe ghI-dUdha paNa Apene jarUra paDe lakhyuM paNa Ape ne jarUra paDe upavAsa paNa karAve. jene have A dravya jIvana para rAga nathI te ja nIDara-nirbhaya banI jAya che. tene maraNano bhaya ja na hoya. ApaNI badhI ja kriyAmAM dehano tyAga karavAno che. guNanA svarUpamAM javAnuM che. guNI sAthe guNano abheda karavAno che paNa ApaNe te karI zakatA nathI. rUpamAM rahIne arUpI thavAnI, yogamAM rahIne ayogI banavAnI ane ajIvamAM rahIne jIvamaya banavAnI ja sAdhanA karavAnI che. je AtmAone yathArtha-pratyakSa bodha thayo che te game tevA pariSaho ke upasargo Ave to tene vyavahArathI sahana kare che paNa nizcayathI to jJAnasAra-2 // 33
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmaramaNatAmAM ja rahe che. kAraNa A badhuM bahAra cAle che, AtmAmAM kAMI ja thatuM nathI. mAtra zeyarUpe ja juve che. pariSaha sahanAdika paramArA, e hai saba vyavahArA, nizcaya nijaguNakaraNa udArA, lahata uttama bhava pArA. koI ApaNane kaMI kahI jAya to ApaNe tene kaI na kahIe ane mAnIe ke meM keTaluM sahana karyuM? e ApaNI samatA nathI. koI kAMI kahe tyAre manane samajAvavAnuM ke e enuM kAma kare, huM mAruM kAma karuM. eNe zuM kahyuM te mane jANa nathI, koI vikalpa paNa na kare te sahana karyuM kahevAya. paNa ApaNe to saMkalpa vikalpomAM rahIe to samatA kyAM? jeone AtmAnA guNo sivAya bIje kyAMya DUbavA jevuM lAgatuM nathI e AnaMdamAM ja jhIle. jeone AtmAnA AnaMdano avabodha thayo che ane have jene emAM rasa jAgI gayo che tevA AtmAne bAkI badhuM para - para - para ja lAge che, pIDAkAraka lAge che. parane jyAre potAnI mAnIe chIe pachI te vastu ke vyakti game teTalI dUra haze to pIDA Apaze ja. kema ke mArApaNAnI buddhi temAM pragaTI parane para mAnazuM tyAre ApaNe ApaNA svabhAvamAM hovAthI te ApaNane pIDA ApanAra banatuM nathI. sanatu cakravartIe rogone para mAnyA ane AtmaguNomAM ramaNatA keLavI mATe rogo paNa emanuM kaMI bagADI zakyA nahi. Ama jJAna jyAre pratItinA stara para thAya che tyAre tenI ruci temAM ja pragaTe che tyAre tene bIjA raso nirasa lAge che ane tenI aMtarakhoja zarU thaI jAya che. eka graMtha barAbara samajavo hoya to tene 7 vAra vAMcavo ema pU. rAmacaMdrasUri mahArAja kahetA hatA kema ke temAM anuprekSA paNa thAya. AtmAmAM aMtarakhoja zarU thAya eTale AtmAmAM moTAmAM moTI siddhi e pragaTa thAya ke AtmA sarvajJa sivAya koIdaSTine pakaDavA taiyAra na thAya. jJAnasAra-2 // 34
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ anaMtAnubaMdhI kaSAya je paranI sAthe tanmayatA pragaTAvavAnI tAkAta dharAvanAro che te jyAre jAya pachI mithyAdaSTi jAya pachI sarvajJanI syAdvAda daSTi pragaTe. have jinezvaranI pUjA karatAM citta prasannatA vadhatI ja jAya. jeNe paramAtmapada dhAraNa karyuM che evA AtmAo pahelAbahirAtmA- pAmara AtmA ja hatA paNa pachI sadgurunA saMgathI samyakatva pAmyA. tyAra pachI puruSArtha dvArA aMtaraMga bhAvamAM jhIlyA. pAmaramAMthI parama AtmA yAne paramAtmA banI gayA. ApaNe paNa A ja kArya karavAnuM che. anaMtAnubaMdhI kaSAya ane mithyAtvano udaya ApaNA AtmAne prasanna banavA deto nathI. kema ke ApaNane haju paramAtmA gamyA ja nathI, mAtra pratimA ja gamI che. jinapratimA jina sArikhI pratimAmAM sAkSAt paramAtmA upara apUrva bahumAna jAgyA vinA raheze nahi ane pUjA karatAM je AzAtanAo thAya che te svayaM aTakI jaze, amAre nahi kahevuM paDe. jene saMyama yAtrA pyArI na lAge tene tIrtha yAtrA phaLe nahi. saMyamanA pAlana vinA karelI yAtrA paryaTanarUpe banI jAya che. tIrthayAtrA paNa 'cha'rI pAlana pUrvaka karavAnI che. jemAM bhAvavRddhi ja cAle. sarvaviratinA bhAva pragaTe. ajitanAtha bhagavAnanA vakhatamAM 72 kroDa AtmAo tIrthane jotAM ja kevaLajJAna pAmI gayela.jinAjJAnA pAlana vinA jina para vAstavika prema na pragaTI zake. zrAvaka 4 mahinA jinavANI sAMbhaLe, aMtaramAM pariName pachI charInA pAlanapUrvaka tIrthayAtrA kare eTale enAmAM saMyamanA pariNAma pragaTe. mATe ja jenA manamAM arihaMtano vAsa, tyAM na Take mithyAtvano vAsa.' mATe je vicAraNA karavAnI che te sarvajJanA vacana pramANe ja karavAnI che. A ja mithyAtvane kADhavAno sacoTa upAya che. to bIjAnI vAta kema na svIkArAya? tyAM sarvajJa nathI. mATe pUrNatA nathI. ApaNI pAse sarvajJa che pUrNatA che to bIjAnI vAta kema sAMbhaLavI? paNa eno artha e nathI ke jJAnasAra-2 // 35
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ emanA pratye dveSa karavo. jIva mAtra pratye dveSa nathI karavAno. AtmAe atyAra sudhInA anaMta paribhramaNamAM potAnA svarUpane jANavAmAM rasa lIdho ja nathI, temAMe nirasa ja rahyo che. AtmAno anubhava maLavo te A kALanI durlabhatA che. ApaNe muDadAla jevA chIe kema ke ApaNane ApaNI Atmazaktino paricaya nathI. jyAre Atma zaktino paricaya AtmAne thaI jaze. tenI ruci temAM bhaLI jaze to pachI tenuM AtmavIrya paNa uchaLaze ane mokSamArga bhaNI te doTa mUkaze. A zaktinI ajJAnatAmAM te haMmezA anukULatAne ja zodhato hato. have te pratikULatAone svIkArI potAnI zaktione mApaze. eTale jaMgalamAM, guphAmAM, ekAkI vihAra kare zaktinI pratIti karavA jaze. azAtAmAM kaI rIte samAdhimAM rahevAya tenI zodha karaze. | sarvajJanuM bahumAna e sattAmAM rahelA sarvajJanuM bahumAna che. ApaNe koInI mATe kaMI karavAnuM nathI, ApaNA ja AtmAnA hita mATe karavAnuM che. mithyAtva maMda paDe tenAmAM ja paramAtmA ane temanA guNo pratye Adara bahumAnabhAva thAya. mohanA kSaya vinA akAmanirjarA ja thAya. te moha na jAya tyAM sudhI nijAnaMdane bhogavI na zakAya. kAyAnI mamatA mAraka che. samatA tAraka che. samatAvALo sahana karIne paNa cittanI prasannatAne pAmaze ja. tenI prasannatAno pamarATa vAtAvaraNamAM paNa phelAvaze. abhavyane mohano kSaya thato nathI. kemake mohano kSaya thAya to guNa pragaTe mATe te prathama guNa sthAnakathI AgaLa jato nathI mAtra puNyabaMdha ja kare che. ene vIryaMtarAyano kSayopazama thAya sAthe mithyAtva UbhuM che eTale guNonI ruci nathI. jema vepArI dhaMdho karavAthI mane noTo maLaze e zraddhAthI keTaluM badhuM sahana kare che, tema abhavyane paNa zraddhA che ke paramAtmAe kahyA mujaba sahana karIza to mane mA raiveyakanuM sukha maLaze. kriyA paramAtmAnA mArganI kare che paNa vRtti haMmezA mohajanya ja hoya che mATe teno mokSa thato nathI. jJAnasAra-2 // 36
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohano vigama thAya, kAyAnI mamatA dUra thAya to samatA pragaTa thAya. kAyAne kaSTa paDe che to potAne mahAphaLa maLe che evI AtmAne anubhUti thAya to nirjarA thAya che. tenAthI AtmAmAM sahaja AnaMda pragaTe che. bAkI akAma nirjarA thAya che. khaMdhaka muninI cAmaDI utarI to teo svabhAvanA AnaMdamAM hatA. sAdhu jIvana tenuM ja saphaLa che je ahIM anubhava mATe ja Avyo hoya. laukika najaramAM duHkhadekhAya che paNa temanI to lokottara daSTi che. huM AvelA duHkhane moha vinA vedI rahyo chuM. AthI potAnI vastu potAne prApta thaI rahI che. AtmAno guNa je samatA che tene ja huM pAmI rahyo chuM. tattvanA arthapaNA vinA viraktabhAva na Ave. veza paNa sahAyaka tene ja bane ke jenI tattva pariNati ghaDAI hoya nahi to A veza dvArA ja anaMtA AtmAo naraka-nigodamAM gayA che. AtmA sahana karavA dvArA AtmA ane zarIranI bhedarekhAne pakaDe che. AtmAnI anubhUti ekavAra thAya to tene vAraMvAra anubhavavAno tIvra abhilASa jAgI jAya ane kALa sAro hoya to zreNi paNa mAMDI de. * zreNI zuM che? che zarIrathI have AtmAbhinna thaI rahyo che evI anubhUti kare. rUpa AkAra svarUpa pote nathI enI spaSTa pratIti thAya che. potAnA svarUpamAM tadAkAra banI jAya che tyAre te ghaNA karmone nirjarI nAkhe che e ja dhyAna- e ja zreNI. | mA guNaThANAthI zreNInI zarUAta kare. 9me krodha - mAna - mAyA saMpUrNa nIkaLI jAya. 10mAnA aMte lobha paNa nIkaLI jAya. zreNImAM AtmA potAne ane zarIrane bhinna sAkSAt joI rahyAM che. 1rame mohano pUrNa nAza thAya che. A anubhava pachI jyAM sudhI AyuSya che tyAM sudhI joze eTale svanI sAthe sarvane e rIte ja joze. jinadarzana karatA bhAvanAmAM caDavAnuM che ke huM kyAre ApanI jema 'sva' jJAnasAra-2 || 37
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane sarvanA yathArtha darzana karato thAuM. je Apa vartamAnamAM siddhAvasthAmAM pratipala karI rahyA cho. ApaNe vartamAnamAM bhAvamAMthI svabhAvamAM javAnuM che. 13mAM guNaThANe mohanA pariNAmathI AtmA pUrNa mukta thaI gayo eTale te zarIramAM hovA chatAM paNa te upakaraNarUpe banI jAya che. guNone bhogavavAmAM bAdhaka nathI banatuM. mATe ja sarvajJanuM AlaMbana levAnuM che. je AtmA potAnA jJAnane AsvAde te ja dhanya che. 'saMvegaraMgazALA' graMthamAM paNa A ja vAta karI che. jagatamAM te ja dhanya che, temanuM ja jIvana kRtArtha che jene potAne tattvarUpI bodhanI ruci thaI che. bodha e jJAnAvaraNIyano ane ruci e darzanAvaraNIyano kSayopazama che. badhAne samajAve paNa potAne ja potAnA jJAnanI ruci na thAya tene mAtra puNya baMdhAya. bAkI kaMI lAbha na thAya. tenA dvArA bIjA puruSArtha karIne kevaLa jJAna paNa meLavI le paNa kahenArane zuM? abhavya zuddha prarUpaNA dvArA ja AvuM puNya bAMdhe che. sAmAnI bhavitavyatA pAkI hoya to tene lAbha thAya paNa potAne zuM? gurunI anumati maLe ne bIjAne bhaNAve to tArAmAM pariNAma pAme. bIjAne to tenA kSayopazama pramANe lAbha thAya. svaccheda matithI bIjAne bhaNAvavAnA nathI. zAstro game teTalA bhaNyA paNa potAne ruci ja na thaIto zuM kAmanuM? paNa jene tattvanI ruci thaI ane AtmAnaMdane anubhave che. svamAM ja lIna banI gayA che to te tattvanA bhogI che. te pUjya che. sarva bhavyomAM teo vizeSa pUjanIya che. tattvanI ruci 4thA guNaThANe che ane anubhUti 5-6-7 mAdi guNaThANe utarottara vRdhdhi pAme che. samya darzana cAra pariNAme pragaTa thAya. sadyAmi - pariAmi - roemi - phAsemi. arthAt sarvajJa tatvanI zraddhA - pratIti - Dhaci ane jhakhanA. jene Avo nirmaLa bodha thayo che ane tethI ja svasvabhAvane vecavAnI jJAnasAra-2 // 38
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ Dhaci ane anubhavavAnI jhaMkhanA pUrvaka guNa pragaTa thayo che. ane te guNane bhogavavAmAM ja tanmaya banI gayAM che e ja AtmAnuM parama sukhIpaNuM che. AvAonuM nAma levuM e paNa tAraka che. mATe ja ApaNe paramAtmAnuM nAma laIe chIe. Ama potAnA jIvanane dhanya ane kRtArtha banAvavA mATe jJAnIo jJAna sAgaramAM marajIvA banI DUbe ane sarvajJa kathita tattvonI khoja ane moja pAmI AnaMda anubhave. gAthA - 2: nirvANapadamaNUka, bhAvyate yammuhurmuhuH. tadeva jJAnamRtkRSTa, nirbandho nAsti bhUyasA rAI gAthArtha je jJAna nirvANapadane ApanAruM che tevuM eka pada paNa ghUMTaTyA karo. sarvajJanuM eka pada paNa tamane nirvANa sudhI pahoMcADI zake che. jema agnino eka nAno kaNiyo paNa ghaNuM badhuM bALI nAkhavAnI tAkAta dharAve che. pUrvanuM jJAna abhavyane tArI zakatuM nathI paNa mAranAruM ja bane che. nirvANa ane maraNa vacce pharaka che. maraNa pAme te janme. maraNa e viyoga che, te saMyogavALuM che. jyAre nirvANa eTale AtmA dehathI sadA chUTI jAya. eTale nirvANa thavAthI deha sadA mATe bujhAI jAya che. baLelA aMkura pharIthI ugavAnA nathI. karmasaMyogarUpa saMsArano sadA mATe tyAga enuM nAma nirvANa. mAtra paranuM jJAna ekAMtavAda che. syAdvAdamAM saMpUrNa satyatA samAI che. ene koIpaNa khoTuM TharAvI zake nahi. mAsatuSa munine jJAnI gurue samagra AgamamAMthI eka pada mA DhaSa mAtuSa gotIne ApyuM. tene nirvANanuM pada mAnI gokhavAmAM lIna banatAM kevaLa jJAna prApta thayuM. prAyaH karIne jIvone potAnA zarIramAMthI chUTavuM gamatuM nathI. saMmUrchAima jIva kIDI vagere paNa bacavA mATe prayatna kare che. maravA taiyAra jJAnasAra-2 // 39
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ nathI. AtmA zAzvata che. jIvavAno eno svabhAva che. mATe e jIvavA Icche che. paNa ajJAnatAnA kAraNe e nAzavaMta evAM zarIramAM jIvavA Icche che, paNa zAzvata rIte jIvavA nathI Icchato. ApaNane dravya prANo koIpaNa rIte na chUTe tenI ciMtA che paNa bhAvaprANanI ciMtA nathI. dravya prANa kAyama rahevAnA nathI, tenI ciMtA che. bhAva prANo zAzvata rahevAnA che paNa enI ciMtA nathI. narakano AtmA je zarIrathI duHkha thAya tenAthI chUTavA Icche che paNa zarIrane sadA choDavA Icchato nathI. ApaNane anukULatAnI pIDA ApanAra rAgane choDavAnI IcchA che? pratikULatAnI pIDA ApanAra draSane choDavAnI IcchA che? mAsatuSa munine gurue mAruSamAtuSa maMtra Apyo. te tenevilba lAgatuM nathI? moharAjAno maMtra vAraMvAra japyo che. tyAM kaMTALo nathI Avato. ahIM kaMTALo kema Ave che? huM chuM ane e mAro che A mohano maMtra che jeno covIse kalAka ajapAjapa cAlu che have nirvANapadano japAjapa jApa cAlu karavo paDaze. jo nirvANa joItuM hoya to navakAramaMtrano jApa e rIte karo ke tame navakAramaMtramAM eka thaI jAva. navakAra gaNavA na paDe. gaNAI ja jAya. kaI rIte thAya? vAcanA, pRcchanA, parAvartanA, anuprekSA, dharmaciMtana, parizIlana ane nidhidhyAsana karavAthI thAya. vAcanAH- guru pAse vidhipUrvaka bhaNavuM. pRcchanAH- na samajAya te samajavA gurune prazna pUchavA. jo mAna kaSAya naDe to pUchI na zake. zaMkA paDe ne pUchavA javA mATe pagalA mAMDe tyArathI nirjarA thavA lAge. ghaNIvAra guru pAse jatAM kSayopazamanA kAraNe samajAI jAya. zaMkAnuM samAdhAna avazya karavuM. jJAnasAra-2 // 40
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ parAvartana - parAvartana evI rIte karavuM ke rAtre UMgha uDI jAya to svAdhyAyanI ramaNatA cAle. anuprekSA:- sUtra barAbara daDha thayA hoya to artha para vizeSa vicAraNA karI zake. prathama sUtra dhyAna pachI artha dhyAna karI AtmAmAM tenuM pariNamana karavAnuM che. AtmAe arthamaya (svabhAvamaya) banavAnuM che te ja tattvanuM pariNamana. parizIlana - arthanuM bhAvanA dvArA vAraMvAra ciMtana karavuM. nididhyAsana - ekAgratApUrvaka karela ciMtanathI AtmAe dhyAnamaya banI javAnuM. dA.ta. logassa sUtra - paramAtmA svamAM ane lokAlokamAM kevaLa jJAnanA prakAza dvArA udyota karanArA che. dharmatIrthonI sthApanA karanArA che. rAgadveSathI rahita che tevA e covIse jinezvara bhagavaMto ane anya paNa kevaLI bhagavaMtonuM huM kIrtana karuM chuM. mAruM paNa evuM ja svarUpa che. AvI vicAraNA karavAthI evo AnaMda Ave ke kAussagamAMthI bahAra nIkaLavAnuM mana ja na thAya. dehane vosirAvI devo arthAt dehanI mamatAno tyAga karavo. tattvArtha sUtranA racayitA pU. umAsvAti ma. paNa e ja vAta jaNAve che ke eka jinavacana paNa AtmAne tAravA mATe samartha che. eka sAmAyikanA padathI aneka AtmAo taryA che. pramANabhUta jinavacanane koIpaNa prakAranA vikalpa vinA svIkAravAnuM che. te vacanane satata dhArI levuM joIe. * zraddhAe dhyAnamAM kaI rIte javAya? koI paNa prakAranA vikalpa vinA svIkAravuM e ja zraddhA.jinavacana sarvajJatAmAMthI nIkaLeluM che, mATe ekAMte hitakara che. mehAe - jinavacana sivAya, koInuM paNa vacana sAMbhaLavA yogya lAgavuM na joIe. AtmA sva Agama bhaNyA pachI parAgama bhaNavA mATeno adhikArI bane che. jJAnasAra-2 // 41
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ parAgamamAM je satya tattva che te jinezvaranuM ja che Avo viveka karI zake. satyane svIkAravAnI taiyArI hovI joIe ane asatyane asatya tarIke jAhera karavAnI taiyArI hovI joIe. buddhi evI hoya ke jinavacana sivAya kyAMya pUrNa satya nathI mATe pUrNa kalyANa jinavacanathI ja thAya. viIe - bIjA badhA rasamAMthI dhIraja kheMcI le ne sAMbhaLavAmAM cittane sthira karI de, to eka eka vastu tene pakaDAya pachI enI dhAraNA thAya pachI te ene satata yAda AvavI joIe. dhAraNAe -cittamAM dhAraNa karelA pado. sUtra-artha padonI dhAraNA pachI ja dhyAnanI zarUAta thAya. aNupehAe - pachI enI para anuprekSA karavAnI che. vAraMvAra ciMtana karI dhyAnamAM rahevAnuM che. A rIte kare to eka vacana paNa AtmAne vitarAga banAve. kAraNa ke te vItarAgamAMthI nIkaLeluM che. AtmA potAno kartA che. AtmAmAM rahelA guNono kartA che. te kartA paNA dvArA potAnA guNono AsvAda kare tyAre paramAMthI te vizrAma pAme. * saMsAra lIlA konA kAraNe ? jema bhUkhyo mANasa bhojana mATe bhaTakato hoya ne je maLe te khAya tema AtmA paNa bhUkhyo che. paNa potAnA guNorUpa bhojana na maLe to pudgalanuM bhojana kare che. mohanI hAjarImAM te pIDA sukharUpa lAge che. jagatane tenI bheTa ApIe chIe mATe saMsAra lIlochama rahe che. jema jema AtmA potAnA guNono AsvAda kare che tema tema te potAnAmAM vizrAma pAme che. potAnA te te guNomAM tRpta thAya. * tapanI vyAkhyA zuM? IcchAno nirodha, pudgalanA guNono bhoga choDe to te vAstavika tapa kahevAya. potAnAmAM tRpta thavuM te ja tapa che. avaguNane poSavAnA nathI. tageDI mUkavAnA che. pudgala svarUpa jJAnasAra-2 // 42
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ zarIrane AtmAe potAnuM mAnyuM che. mATe zarIrane sukharUpa lAge evA guNono bhoga ApIe chIe. zItalatA e pudgalano guNa che. teno bhoga zarIrane ApIe chIe. zItalatA e zarIrane jarUrI che mATe ApIe chIe ke sukha mATe? AtmA ane zarIra vacceno bheda samajAI jAya to badhuM samajAI jAya. zarIrane jenI jarUriyAta che te nathI ApatA ane jenI jarUriyAta nathI te ApIe chIe. zarIrane lUkhuM-sUkuM Apo to te vadhAre kAma Ape. tenI badale ApaNe tene snigdhatA vadhAre ApIe chIe tethI te vadhAre kAma nathI ApatuM. sAdhune vigaI vaparAya nahi. vAparavI hoya to gurunI rajA vagara vaparAya nahi. te Ape teTaluM ja vaparAya."khAnA-pInA- sovanA mIlanA vacana vilAsa jyAM jyAM pAMca ghaTAIe tyAM tyAM dhyAna prakAza" khAtAM-pItAM dhyAna na thaI zake. jarUrIyAta vagara khAvAnuM nathI jo vadhAre khavAya to vadhAre pIvAnuM-suvAnuM-haLavA-maLavAnuM ane vikathA karavAnA doSo Ave. vadhAre khAya tene pacAvavA pANI paNa vadhAre joIe. tenA kAraNe peTa taMga bane, Idriyo para bhAra Ave. khAvAnuM pacAvavA suvuM paDe, cena na paDe. tethI te bIjAne zodhe. tenI sAthe vikathAo karyA kare. je jJAna dvArA AtmA potAne oLakhI zake ne temAM lIna bane te jJAna utkRSTa jJAna che. potAnAmAM rahelA sukhane eka vakhata paNa vede to have tenuM paribhramaNa vadhAre nathI.viratidharmamAM ja AtmA potAnA guNono svAda mANI zake. mATe para saMyogone choDavAnA che. thoDuM paNa bhAvanA jJAna amRta samAna che. anAdikALathI AtmAne je karmano saMyoga maLelo che tene te dUra karavA samartha che. paramAM pravRtti nirasa bane to saMsAranuM sarjana aTake che. jJAna potAnuM kArya kare che mATe jJAnI kahevAya. sarvajJa potAnA jJAnamAM je vastu jevI che tevI joI rahyAM che, tevuM ja ApaNane dekhAya. te rIte ja tene mAnIe to yathArthabodha thayo kahevAya. ayathArtha upayoga e ja ajJAna. ApaNe 24 kalAka prAyaH satata vibhAva dazAmAM ja jIvIe chIe. jJAnasAra-2 // 43
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvajJa kathita tattvane je mAnato nathI te paramAM DUbI, saMsAra sAgaramAM DUbI jAya che. je abhogya che te bhogavavAthI AtmAnA AnaMda upara AvaraNa AvI jAya che. jevI rIte Dukkarane game teTaluM sAruM Apo chatAMya enuM citta viSTAmAM jAya che. haMsa motIno cAro ja care tema jJAnIo mAnasarovara rUpa arihaMta paramAtmAnuM AlaMbana laIne tattvarUpa motIno cAro ja care che. jema tAva Avene ThaMDI lAgatI hoya tyAre dhAbaLo sAro lAge, paNa jyAre tAva jato rahe, zarIra svastha thAya tyAre e ja dhAbaLo akaLAmaNa karAve che, ene kADhI nAkhIe chIe. te ja rIte jIva jyAre paramAM jAya che tyAre zarUAtamAM tenI hUMpha game che paNa jIva jyAre pAcho svabhAvamAM jAya che tyAre te paranI hUMpha ene akaLAvanArI lAge che. e vicAre che - oho! ATalo badho karmano baMdha? ATalI badhI pIDA bhogavavAnI? Ama pAcho te svasvabhAvarUpa gharamAM AvI jAya che. sAdhanA karatAM huM arthAt AtmA ane zarIra bhinna che evo anubhava thayA vinA rahe nahi. jyAre paramAM satata pIDA che evI saMpUrNa pratIti thaze tyAre te zarIra sAthe eka kSaNa paNa rahevA taiyAra nahIM thAya. dhannA aNagAra chaTTa-aTTamanA pAraNe paNa nirasa AhAra zarIrane Ape che. cAlatA hADakAMkhaDakhaDe che. AMkho UMDI jatI rahI che evI sAdhanA karI che. AvuM zarIra hajI cAle che to prabhune vinaMtI kare che ke mane anazana karavAnI rajA Apo. madhyAhna samaye bhara taDakAmAM zIlA para saMthAro karI samAdhipUrvaka kALadharma pAmI anuttaramAM jAya che. meghakumArane dIkSAmAM prathama rAte jaina sAdhunI caraNaraja khUMcatI hatI. vIra prabhunA upadezathI sAcuM samajI AMkhanI jayaNA mATe davAnA upayoganI chUTa bAkInA badhA aMgone vosirAvI dIdhA A temanuM mahAparAkrama hatuM. jyAre ApaNane ApaNo AtmA oLakhAze tyAre te gaTaraklAsa zarIramAM eka kSaNa paNa aMdara rahelA siddhAtmAnI AzAtanA karavA taiyAra nahIM thAya. evuM parAkrama karavA mATe ApaNe paNa taiyAra thaI jaIzuM. jJAnasAra-2 // 44
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmAne AtmAnA guNonA svarUpanI khAtrI na thAya tyAM sudhI abhogya vastumAM ja tene AnaMda Avaze. A ja vastu samajAyA pachI daSTi parAvartana thavAthI savaLe mArge cAlaze. zobhana muni potAnA jJAna dhyAnamAM evA masta che. zlokonI racanAmAM paDyA che. gocarI levA jAya che tyAre paNa jJAnanI dhUna ja savAra che. zrAvakane A khabara paDI. gammatamAM zrAvake patharA vahorAvyA to paNa khabara na paDI. kharekhara! jJAnanI AvI mastI AvI jAya to paramAnaMdamAM mahAlyA vinA jIva rahe kharo! pU. premasUri mahArAja karmasAhityanI racanA karatA hatA tyAre 10-15 sAdhu bhagavaMto e jJAnAmRtamAM evA masta banyA ke gocarI vAparavAnuM bhUlI jatA. pU. jayaghoSasUri ma, pU. rAjazekharasUri ma., pU. vIrazekharasUri ma., pU. jagatacaMdrasUri ma., pU. hemacaMdrasUri ma. jevA mahAtmAoe te vakhate parAkrama karyA hatAM. jJAnarUpI amRtanuM teo bhojana karatAM hatAM. tethI A bhojana temanA mATe nirasa banI gayuM hatuM. navakArazI karanArA ekAsaNAmAM caDI gayA ane ekAsaNA karanArA upavAsa karatAM thaI gayAM. pU. rAjazekharasUri mahArAja anuvAda karatAM hoya ane emanI pAse jaIne koI nakAmI vAta kare to emanA mukha para rItasara ema lAge ke samaya bagaDI rahyo che, anuvAdamAM evA layalIna banI jatAM. ApaNane samayanI kAMI kiMmata nathI. jyAre nizcaya daSTi khUlaze tyAre ja tenI kiMmata samajAze. ApaNe khAvAnI bAbatamAM ema vicArIe ke A bhakSya to cAle. A acitta che to e vAparavAmAM zuM vAMdho? bauddhoe A ja bhUlI karI ke mareluM mAchaluM che to cAle. jIva to che nahi pachI ene vAparavAmAM zuM vAMdho? ekAsaNuM karIe badhI vigaIo barAbara vAparIe. moharAjA dharmanA bahAne ApaNAmAM sIdho soMsaravo utarI jAya eTale dharma karIne paNa DUbavAnuM ja Ave. jJAnasAra-2 // 45
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ je AtmAnA svabhAva ane svarUpane jANato nathI te ajJAnI che. jeo jANe che paNa jJAna pariNAma na pAme to teone paNa ajJAnI kahyAM che. jIvo abhogya para padArtho bhogave che. tethI svabhogyarUpa guNo para paDado pADI de che. abhogyane rasapUrvaka bhogavavAthI tenI ja paraMparA maLaze. ane guNo uparanuM AvaraNa vadhatuM javAnuM. jyAre AtmArthIne evA jJAnI guruno bheTo thAya ane sAcuM samajAvaze to te gamI jaze ane puruSArtha AdarazuM tyAre AvaraNa khasaze. jIva samatAmAM rahe to ghAti karmonI nirjarA thAya ane azAtA-zAtAmAM TrAnsaphara thaI jAya ane samatAmAM raheto zAtA azAtAmAM TrAnsaphara thaI jAya. AtmAne keTaluM nukazAna thaI rahyuM che tenI AtmAne jANa nathI mATe ja te paramAM rasa-Adara-prItivALo che. vAparavuM e AtmAno svabhAva ja nathI paNa samAdhi vagere mATe vAparavuM paDe to sacitta to nahIM ja, acitta ja vAparavuM. tene paNa heya mAnIne vAparavuM. kema ke vAparavuM e AtmAno svabhAva nathI, aNAhArI padanI prApti e ja AtmAno svabhAva che. gAthA - 3: svabhAvalAbha saMskAra - kAraNe jJAnamiSyate | dhyAdhyamAtramatattvajata, tathA cokta mahAtmanA phall gAthArtha anya zAstrakAro paNa eka ja vAta kare che ke te ja jJAna ISTa che ke jenA dvArA AtmAnuM kalyANa thAya. te sivAyanuM je jJAna che te mAtra buddhino aMdhApo che. svabhAvano jenAthI lAbha thAya te ja ISTa che. AtmAmAM jJAnAdi guNarUpa dharma che te maya banavA mATe AtmAe dharma karavAno che. te khyAla na Ave to zubha kriyA dvArA puNya bAMdhe ne parabhavamAM sArI sAmagrI maLe teTalo lAbha thAya paNa guNono lAbha na thAya. jJAnasAra-2 // 46
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmAmAM saMskAra paDe mATe paMcAcAranI ArAdhanA karavAnI che. pAMca guNone pragaTa karavA mATe paMcAcAra rUpa vyavahAra dharma karatAM karatAM ahaMkAra AvI jAya to guNono lAbha nathI thato. jJAnAvaraNIyanA kSayopazamathI samajaNa vadhatI jAya, ane sAthe viyaMtarAyano kSayopazama thAya tenA kAraNe zakti pragaTa thAya. tenA dvArA zuM kArya thAya? AtmAmAM saMjJA anAdithI che. tenA kAraNe AtmAne Aloka ne paralokanI AzaMsA rahe che. saMjJA 4 che. AhAra-bhaya-maithuna ane parigraha mohano kSayopazama na thAya to maLelI zakti AtmA pAse zuM anartha na karAve? A lokamAM teNe je sukha mAnyuM che tenI pAchaLa rAta-divasa doDyA ja karaze. tIvra ane niraMtara raudra adhyavasAyathI pahelA saMghavaNa baLanA kAraNe vIryaMtarAya karmanA kSayopazamathI ane anaMtAnubaMdhI kaSAyanA udaye mammaNa 7mI narakamAM gayo. mana pAvaraphula hovAthI ekadhArI vicAradhArA tIvra gatie cAle, aTake nahi. anaMtAnubaMdhIno udaya hoya eTale AtmAmAM saMtoSano pariNAma na Ave, paNa dhanAdi prAptinI tIvra tRSNA pragaTa thAya. jJAna che mATe samajaNa che, viyatarAyanA kSayopazamathI zakti vadhAre che. mithyAtvanI sAthe paheluM saMghayaNa che. eTale jIva dravya pratye tIvra Sano pariNAma ubho thaze. bIjAne tuccha mAnaze. taMduliyo matsya AvA vicAronA kAraNe 7mI narakamAM jAya che. je matsyanI pAMpaNa para taMduliyo che. te matsya 1 hajAra yojananI kAyAvALo che. tethI tenuM moTuM keTaluM moTuM hoya? bharatI Ave tyAre aneka mAchalA tenA moDhAmAM Ave ne pAchA nIkaLI jAya. te joIne taMduliyo vicAre ke A mAchaluM mUrkha che. huM houM to ekene na javA dauM. tevA raudra pariNAmanA kAraNe te marIne 7mI narakamAM jAya che. vIryaMtarAyanA kSayopazamathI mana-vacana-kAyA traNeyanI zakti pAvaraphUla bane che. zukaladhyAna mATe paNa prathama saMghayaNa joIe. tyAre ja zreNimAM manathI eka sarakhI vicAradhArA cAle. mammaNane Akho divasa dhananI ciMtA rahe ne AtmAnI ciMtA ja nathI. jJAnasAra-2 // 47
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaDano jeTalo rAga teTalo jIva para dveSa. pahelA potA para dveSa thAya pachI ja bIjA para thAya. A ja ApaNI ajJAnatA che. "Aga uThe je ghara thakI, te paheluM ghara bALa." A vAta jene khyAlamAM AvI gaI te kadI bIjAnuM ahita na Icche. samyaka daSTi bIjAnuM ahita na ciMtavI zake. kadAca ahita ciMtana thaI gayuM to jAgRtinA kAraNe pazcAtApano pariNAma AvyA vinA na rahe. "jJAna, sukhanI khANa, duHkha khANa ajJAna." thoDA zabdomAM ghaNuM badhuM kahI dIdhuM. cAra saMjJAmAMthI mULa be saMjJA che. AhAra ane parigraha. be nA kAraNe bhaya ane maithuna utpanna thAya che. parigrahanA kAraNe bhaya utpanna thAya ane AhAra vadhAre hoya to Idriyo saMyamamAM na rahe, tethI vadhAre caMcaLa bane jJAnIo zarIrane nakkara banAvavAnuM kahe che. vigaIthI zarIra tagaDuM thaI jAya paNa nakkara na thAya. tethI zarIra nakkara ane sukalakaDI hoya to dhAre te kAma karI zake. AhAra saMjJA zarIrano parigraha vadhAraze. mULamAM to AhAra saMjJA ja che. zarIra mATe ja bIjo badho parigraha kare che. parigraha sukha mATe che ane tenAthI samAjamAM sAro kahevAya. e baMne khoTI mAnyatA che. nAnAmAM nAno mANasa paNa parigrahane Icche che. kAraNa samAjamAM to ja enuM sthAna che. sakala pudgala ane tenA bhogothI je udigna thAya te ja AtmAnA svabhAvane jANe che. e ja jJAnanuM vAstavika phaLa che. 8mA varSe dIkSA ane navA varSe kevaLajJAna AvI jhaMkhanA kema nathI thatI? kAraNa ke te joItuM ja nathI. pulanI jhaMkhanA thAya che. kema ke anAdithI AtmA tenA saMgathI vAsita che. sAdhyano nirNaya thAya to te mATe apramattapaNe udyama cAlu thaI jAya. je jJAnanA saMskAra vaDe jIva AtmAnA svabhAvanA jJAnanA lAbhane prApta kare te ja lAbha che, te ja jJAna che. jo te jJAna prApta na thAya to te mAtra buddhino aMdhApo-buddhinuM devALuM ja che. jJAnasAra-2 // 48
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmAnA pradezamAM rahelA anaMtA jJAnAdi guNono AtmAmAM lAbha thAya te ja jJAna kalyANa karanAruM che. jJAna AtmAnA svabhAvanuM smaraNa karAve, tenI ruci jagADe, tene prApta karavAnI jhaMkhanA jagADe, te mArgamAM puruSArtha karAvI AtmAnubhUti karAve te lAbha che. bAkInuM badhuM jJAna ajJAna svarUpa che, ahita karanAruM che. sAdhue dharmalAbha ApatAM e ja upayoga rAkhavAno ke have mAre dharmano ja lAbha meLavavAno che ane jagatanA jIvone paNa teno ja lAbha ApavAno che. potAnA ja guNonuM potAne dAna, potAne lAbha, potAne bhoga ne potAno ja upabhoga-AtmAe A ja karavAnuM che. "nizcayadaSTi hRdaye dharI, pAme je vyavahAra." tene ja A lAbha thaze. nahi to bahAranA vyavahAra dvArA bahAra ja bhaTakaze ane mAnaze ke meM ghaNo dharma karyo. dareka ArAdhanA karatAM yAda Ave ke sattAe huM kevaLI chuM, siddha chuM. mATe ArAdhanA e rIte ghaDAya ke kriyAyogamAM caDhayA ke jJAnarUpe banI gayA. tarata ja potAne anubhavato thaI jAya. pachI temAMthI nIkaLavAnuM mana na thAya, parANe nIkaLavuM paDe to te saphaLa kriyAyoga che. satata temAM smaraNavALo, tenA ja upayogavALo hoya tene ja jJAnIoe jJAna kahyuM che, te vinAnA jJAnane bhArarUpa kahyuM che. zAstro laukika hoya ke lokottara hoya tenI vAta jo AtmasparzanAnA lakSavinAnI hoya to te jJAna buddhino aMdhApo ja che. je jJAnasva paranovibhAga na kare, vibhAga karI parane choDAvI svamAM ramatAM na kare - svanI sparzanA na karAve to e jJAnathI AtmAne zuM lAbha thAya? zabda e paNa parigraha che, jo sAvadha na rahe to huM 45 Agamano jJAtA, huM Agama jJAtA puruSa evuM vizeSaNa ubhuM kareto te mAna kaSAya jJAnane ajJAna svarUpe banAvI deze. jJAnasAra-2 // 49
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmAmAM guNonI ekatA karavAnuM ane doSone tyAjya samajI kADhavAnuM mana na thAya to te zAstro paNa ApaNA mATe zuM kAmanA? pariNAmana pAmeluM jJAna ane avirata jJAna popaTa pAThanI jema niSphaLa jANavuM. thoDuM bhaNavAnuM paNa te aMdara kema pariNAma pAme tevA lakSapUrvaka bhaNavAnuM che. anuyoga dvAramAM kahyuM che ke - je zrutajJAnazikSita, sthita, jita, mita kare to te sAcuM. zikSita - jeTaluM bhaNavAnuM hoya te badhuM bhaNI jAya tene zikSita kahevAya. sthira - tene bhUle nahIM to sthira thayuM kahevAya. jitaH-parAvartana kare ne vaccethI koI game te gAthA pUche to AvaDavuM joIe. zarUAtathI pUche, vaccethI pUche, ke chellethI pUche te tarata yAda Ave. mitaH- je gAthA hoya temAM laghu-guru akSara keTalA che? anusvAra, mAtrA, pAda, zloka, saMpadA vagere keTalA che te jANe. akSaranuM dhyAna jJAnAvaraNIya karmano ghaNo kSayopazama kare che. temAM azuddha gokhavAnuM na thAya. gAthA gokhatI vakhate prathama barAbara dhAraNA karavAnI ke temAM keTalA akSara che? anusvAra, mAtrA, pada vagere keTalAM che? pachI AMkho baMdha karIne gokhe to citta temAM tadAkAra banI jAya. kSayopazama thAya, layabaddha cAle, sUtra pachI artha cAle pachI tenA para anuprekSA karavAnI che. pachI eka bIjA sUtronuM anusaMdhAna che tenA rahasyo pakaDAya. parijitaH-sIdhA, UMdhA, ADAavaLA kramathI bole.jema bhara UMghamAM paNa tamane tamAruM nAma koI pUche to tarata ja bolI jAo. tevI rIte kaMThastha karavAnuM che. gurue je uddezyathI kahyuM te pramANe bole. je ghoSathI je pramANe bolavAnuM hoya te pramANe bole. dIrthasvara hoya to laMbAvIne, hRsva svara hoya to TuMkAvIne bolavAnuM. jeTalA akSara Ave teTalA barAbara te ja rIte bole. jJAnasAra-2 // 50
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ joDAkSaramAM tenI pUrvanA akSara para bhAra ApavAmAM Ave to vacceno aDadho akSara UMcakAya. A badhuM zuddha hoya to paNa te dravya kRta ja che paNa jyAre e mohane dUra kare tyAre ja te bhAvazruta bane che. dravya zruta paNa jo zuddha na hoya to jJAnAvaraNIya karma baMdhAya. zuddha hoya to jJAnAvaraNIyano kSayopazama thAya. dravya - bhAva baMnenI upekSA na cAle. jJAnAvaraNIyano kSayopazama ane vIryazaktino kSayopazama thAya enI sAthe mohano uddeza thAya to AhArAdi 4 saMjJAno udaya thAya. AhArAdine abhilASa jAge. AtmA potAnA AtmAne sarvajJanI daSTi pramANe barAbara jANe tene ja jJAna kahevAya. te sivAyanuM badhuM jJAna ajJAna che mATe AvA prakAranA jJAnano udyama karavo joIe. nahi to kSayopazamathI nukazAna thaze. jJAnazakti ane vIryazaktino durupayoga thaze. evA bhavo maLaze ke jethI te badhI zaktio punaH AvarAI jaze. ekendriya Adi bhavomAM parAdhInatA Avaze. zaktio biDAI jaze. AtmAe potAnA ajJAnathI ja badhA duHkho ubhA karyA che. to have AtmAnuM evuM jJAna UbhuM karo jethI AtmA sadA mATe jJAnI banI jAya. jJAna evuM bhaNavAnuM ke jethI AtmA zAMta thAya. jJAna kevI rIte bhaNavAnuM che? jJAna uddeza - samudeza - anujJApUrvaka bhaNavAnuM che. uddeza - bhaNavAnI rajA maLe. samuddeza - dIrgha kALa abhyAsa karI temAM sthira banavAnuM. te sUtra nAmanI jema cAle pachI artha ane teno gADha abhyAsa karavAno. anujJA - abhyAsa karI tenA rahasyone AtmasAt karavAnAM. jo A rIte bhaNyA hoIe to eka tattvanA rahasyamAMthI darekanAM rahasyo samajAI jAya. bhale thoDuM bhaNo paNa saMgIna (sArI rIte - laganathI) bhaNo to tenA saMskAra paDI jAya to te bhUlAze nahIM.
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ama prathama pATha bhaNavAno uddeza) pachI ene sthira karavAno (samuddeza) ane pachI jita-mita arthAt vAcana - pRcchanA - parAvartanA anuprekSA dvArA AtmAmAM pariNamAvI devAno to te bhAvakRtanuM kAraNa bane che. gAthA - 4: vAdAzca prativAdAMcca, vadattoDanizcitAMstathA tattvAnta nava gacchatti, tilapIlakavad gatI II gAthArthaH anirdhArita arthavALA pUrva pakSa ane uttara pakSane kahetAM kahetAM cha mAsa sudhI kaMTha zoSa kare paNa gati karavAmAM ghAMcInA baLadanI peThe tattvano pAra pAmatA nathI. jyAM AtmA ane temAM pariNameluM jJAna e baMne nahoya to baMne pakSe vAdI (prazna)-prativAdImAM (uttara) sAmenAne harAvavAno ja hetu hoya che. nahIM ke vAda dvArA satya jANavAno bhAva hoya. vAda to gaNadharavAda jevo joIe. je jANatA na hatA e prabhu dvArA jANIne saMyama laI kevaLI banI gayA. kema ke teomAM satyane jANavAno bhAva hato. jo tema na hoya to te vAda ghAMcInA baLada jevo che. AgaLa vadhAtuM nathI. pAmI zakAtuM nathI. pAmelAne paNa gumAvI de che. mithyAbhimAnanI vRddhi thAya che mATe ayogya sAthe vAda paNa na karAya. mAna kaSAya vinaya guNano nAza kare che. anuprekSA vagaranuM badhuM jJAna dravya jJAna kahyuM che. jJAnanI pravRttimAM game teTalo AgaLa vadhe paNa vRttine na tapAse to te jJAna anarthanuM kAraNa bane che. je mohanA pariNAmathI mUkAya te mumukSu. jemAMthI kaMI maLavAnuM nathI tevA vAda-prativAdano matalaba nathI. kAraNa ke temAM AtmA TheranI Thera ja rahe che. vAdavivAda karavAno hetu sAmAno parAjaya karavAno ane potAno jaya thavAno che. mATe te pAmI zakato nathI.jema ghAMcIno baLada Akho divasa phare chatAM tyAMno tyAM ja rahe che tema. jene Atmahita karavuM che te jANato hoya chatAM prazno pUche. kAraNa pote vadhAre jANe ane bIjAne paNa tenAthI lAbha thAya. jema gautamasvAmI jJAnasAra-2 // para
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAda konI sAthe karAya? je pApabhIru hoya, tattvane jANavAnI IcchAvALo hoya, vAda dvArA potAnuM Atmahita thatuM hoya, tenI sAthe karuNAdi bhAvono potAne lAbha thato hoya to, satyane svIkAravAnI taiyArI hoya, saMkaleza na thAya. moTo paNa nAnAnI vAta svIkArI leze to maitrIbhAva vadhaze, paNa vaimanasya ' nahIM thAya. AtmA anAdikALathI duHkhano bhoga banyo che ne bIjAne pIDA Ape che. AtmAnA ajJAnathI duHkhI thavAya che. have AtmajJAna mATe prayatna karavAno che. AtmajJAna meLavI evI rIte abhyAsa karavAno ke jethI AtmA sahaja jJAnI banI jAya. cAmaDAnI daSTi maTI jAya.daSTijyAM paDe tyAMrAga bhasmIbhUta thayA vagara na rahe. tattvadaSTi nahovAthI. rAganA kAraNe manamAM kacarA rAkhIne rAta-divasa mahinA varSo ApaNA bhasmIbhUta thaI rahyAM che. adhyAtma kalpadrumamAM kahyuM che ke jo sAdhu tattvajJAna dvArA AtmAnI anubhUti nathI karato to te mAtra UMTanI jema bhArane vahana kare che. adhyAtma sAramAM paNa kahyuM che ke -dhanika mANasane putra-parivArathI pote mahAna che evuM lAge che. tema zAstro bhaNAvavA-gaNAvavA dvArA je potAnI jAtane paMDita mAne che te adhyAtma rahita che. jo AtmA jJAnamAM DUbe to AnaMdane mANe ane zeyamAM DUbe to AnaMdane gumAve. paranA jJAtA banIne svane anubhavavAnuM che. tamane kahevA dvArA amArA AtmAnI jAgRti vizeSa vadhAravAnI che. sAdhue upakaraNa paNa sAdA rAkhavAnAM che. tenA para potAne rAga na thAya te jovAnuM che. loka sAme nathI jovAnuM. upakAra kare te upakaraNa nahitara te paNa adhikaraNa. bhaNavAnuM evI rIte che ke AtmAnA guNonI ruci thAya. anAdikALathI paramAM thayelI rucine apUrva puruSArtha karIne pheravavAnI che. sAmAnya puruSArthathI te nahi phare. potAnA sivAya bAkI badhuM jANe temAM avazya mohano pariNAma che. jJAnasAra-2 // pa3
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ moha vinA AtmA paramAM DUbI zakato nathI. svanA jJeyano jJAtA bane tyAre mohano viccheda thAya che. bahAra jAya to uchALo Ave che, aMdara jAya to gaMbhIra bane che. tene pachI bIjAne jaNAvavAnI tatparatA na Ave. ethI ja evA jJAnI pUrNatAne vare che. mATe ja kevaLI-kevaLajJAna thayA pachI potAnA mukhe kahe nahIM ke huM kevaLI chuM. A ja jinazAsananI gaMbhIratA che. kaMIka banavuM- kaMIka thavuM e jIvano svabhAva che. paNa e svamAM bhaLa vAne badale paramAM bhaLI jAya che tyAM mahatvAkAMkSA pragaTa thAya che. temAM moha bhaLI ahita karavAmAM kAMI bAkI rAkhato nathI. je satya samajI gayAM che te parane choDI cAlI nIkaLyA. pachI tIrthakara hoya, cakravartI hoya, rAjA hoya ke zAlibhadra hoya. teo sarva samRddhine choDIne svane pAmavA cAlI nIkaLe che ane mohane parAjita karI tenA phUrace-phUracA uDAvI daI potAnA AtmAnA sAmrAjyane pAmI jAya che. anaMtA AtmAo pAmI gayA. jJAnamAM vinaya bhaLyo hoya to te bIjAne AgaLa kare. koI Ave to ziSya tene guru pAse mokale paNa pote samajAvavA besI na jAya. moha vinayaguNane harI le che. mAna Ave to te nAno banavA ja na de. ApaNe tyAM Arya saMskRti hatI te AtmapradhAna hatI mATe vinayaguNa sahaja hato. zIkhavavo paDato na hato. Aje anArya saMskRtinA panAre paDIne badhuM sApha thaI gayuM. AryarakSita brAhmaNa hatA. mAtAe mAmA mahArAja pAse mokalyA. sAdhune kaI rIte vaMdana thAya te jANatA na hatA. bIjA zrAvake karyuM te pramANe barAbara dhArIne karyuM. Arya saMskRtimAM A guNa sahaja hato. paramAM sukha nathI, svamAM ja sukha che A nirNaya karavAmAM AtmAnA bhavonA bhava pasAra thaI gayA. je bhavamAM A nirNaya thayo te bhava ApaNo saphaLa. anuprekSA = vAraMvAra AtmAne AtmA vaDe satata joyA karavo. jJAna jJAnasAra-2 || 54
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNa mArA AtmAmAM pariNAma pAme che ke nahi. AtmA aMdara jAya to moha aMdarathI bhAge. ApaNA jevA jIvo mATe A kalikAlamAM taravA mATe jJAnasAra zAstra samartha che. kemake temAM samagra AgamonA tamAma rahasyono nicoDa ane anubhava mUkI dIdho che. ane pU. devacaMdrajI ma. e "jJAnamaMjarI" nAmanI TIkA racIne ekadama saraLatAthI potAnA anubhavo temAM ThAlavyAM che. vartamAnamAM teo mahAvidehamAM pUrNatAno svAda mANI rahyAM che. ahIM kevI bhUmikA racIne gayA haze ke tyAM kevalI paryAyamAM che. ApaNo puNyodaya che ke ApaNane beTho mAla maLI gayo che. have rAta-divasa emAM ja macI paDIe. gurukRpAthI enI dizA maLI zake. moha upara vijaya meLavavo e AtmAno saguNa che paNa ApaNe loka para vijaya meLavavA nIkaLyAM chIe tethI azAMtinI AgamAM paDIe chIe. paramAtmAe vijaya meLavyo. konI sAthe laDIne? AMtaripu sAthe laDIne vijaya meLavyo. bahAranA vijayamAM to parAjaya che. jyAre aMdaranA parAjayamAM vAraMvAra laDatAM paNa mahAvijaya che. AtmAmAMthI saMsArane kADhavAno che. to ja A saMsaraNarUpa janma-maraNanI pIDAmAMthI mukta thavAze. phakta jANakAra zuM kare? tame je bolyA temAMthI jhINAmAM jhINI bhUla pakaDI zake. bolyA temAMthI rahasyane pakaDavAne badale mahattA bhUlane ApI, AthI tevA jIvo kAMI pAmI zakatA nathI, jANIne tANavAmAM ja paDyA rahe che. zuSkavAda kare tene mAtra gaLuM sukAvavAnuM ja Ave, rahasyane na pAmI zake. jyAM paNa tatva Ave tyAM guNane ja pakaDavAnAM che. vastumAM rahelo je dharma te ja tattva che. te guNa ke svabhAva na pakaDAya tyAM sudhI AtmA tenA pArane nathI pAmato. arthAt potAnAmAM rahelA guNane te pAmato nathI. sarvajJanI vAta para zraddhA cokkasa che paNa pratItinA stara para nirNaya nathI. vAcanA-vyAkhyAnAdi sAMbhaLatAM mUMgA nathI besI rahevAnuM. prazno jJAnasAra-2 // papa
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUchavAnAM che. na samajAya tyAM sudhI uttara paNa ApavA joIe. jo ame kaMTALIe to amane paramAtmAnA tattva para bahumAna ja nathI. je samajavA mATe prazno pUchavA Ave che te laghukarmI AtmA che. to tene samajAvavuM joIe. tenI AzAtanA amArAthI na karAya. samajAvavuM e amArI pharaja che. jenAmAM arthIpaNuM nathI te sAMbhaLIne cAlyo jaze. prazno nahIM pUche te nirNaya paNa nahIM karI zake. jene tattvano nirNaya nathI te mAtra vAda-prativAda karIne samayano bagADa ja kare che. vastunA dharmasvarUpa je sAra che tene teo pAmatA nathI. kemake dharmanA rahasyane pAmavAno nirdhAra ja nathI, ruci ja nathI paNa mAtra ekabIjAne jaya-parAjaya karavAno ja hetu rahelo che. jJAna AtmAne tyAre ja lAbha kare ke tenA pariNAmanuM AtmAmAM lakSa hoya, nahitara nahi. jJAnAvaraNIya sAthe jo darzana mohanIyano kSayopazama na hoya to te mohathI duHkhI thAya che. jJAna dvArA huM jJAnI chuM evo bhAsa thAya che ane temAna kaSAya ane mithyAtvano pariNAma che. sarvajJa kathita jJAna je AtmAne sparze tene ja jJAnI kahevAya. eka gAthA gokhI - kalAka--be kalAka mahenata karI na caDhe - yAdanA rahe to jIva duHkhI thAya che - kheda pAme che paraMtu te yAda nathI AvatuM ke - AjJArAddhA virAddhA ca zivAya ca bhavAya ca / bhagavAnanI AjJA che ke yAda rahe ke na rahe to paNa bhaNavAnuM. tethI jJAnano kSayopazama thAya ja che. jJAnAvaraNIya tUTe ja che. pachI gADha karma hoya to tUTatAM vAra lAge mATe nirAza thavAnuM na hoya. paramAtmAnI AjJAnI ArAdhanAthI ja mokSa maLe che ane virAdhanAthI bhavonuM ja sarjana thAya che. mATe he jIva! tuMnirAza na thA paNa AjJAnuM pAlana kara ane teno AnaMda mANa. je jJAna AvaDe temAM divya kRpA guru bhagavaMtanI che ema mAne to pachI tyAM mAnakaSAya kyAM rahI zake? potAnAmAM vinayaguNa keTalo Avyo? te joze ane bIjAmAM rahelA guNo tene upAdeya lAgaze. AMbAnuM vRkSa jema jJAnasAra-2 // 56
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ phaLo AvatAM jAya tema tema namatuM jAya jyAre ApaNe to saMjJi chIe. tethI ApaNe to samajIne vadhu namra banavAnuM che. guNIjanono vinaya karavAno che, tethI guNonuM bahumAna thaze. bIjAnI bhUla para AnaMdana Avavo joIe. jJAna pariNAma na pAme to ja AvuM bane. chadmasthanI bhUla thaI zake. gautama svAmInI paNa bhUla thaI hatI. paNa te bhUlane svIkArI tenI mAphI mAgI hatI. tema ApaNe paNa mAphI mAgatA zaramAvuM na joIe. nahIM to badhe meMkaryuM-meM karyuM ema thaze. te kartAbhAva Ubho karAvaze. AkhA saMsArano AdhAra A kartAbhAva che. ekalavya arjuna karatAM vadhAre bANAvalI banyo temAM teNe gurunI kRpA ja mAnI ne gurue jyAre gurudakSiNAmAM aMgUTho mAgyo to AnaMdathI ApI dIdho. koIpaNa vikalpa vinA ApI dIdho. kema ke te sAco ziSya hato. jyAre atyAre ApaNe sAcA kahevAtA sAcAM chIe kharA? janmadAtA mAtA-pitAne potAnI cAmaDInA joDA banAvI paherAve to paNa temanA upakAramAMthI mukta nathI banI zakAtuM. jyAre guru to bhavobhavanA janmane pheDanArA che. to tenA upakAra sAme badhuM ja gaLI javA taiyAra thaze. badhuM ja gauNa karI deze. paNa meM buddhithI meLavyuM che ema lAgaze to have huM taiyAra thaI gayo chuM. bIjAne pamADI zakuM chuM to pachI gurune choDatAM vAra nahi lAge. kalikAlanI A ja to khAsiyata che." guru gotavAmAM bhUla te ja kare jene Atma kalyANanI bhUkha ja nathI te phasAya che. tattvano nirNaya karavAno jene nirdhAra che te kyAMya phasAtA nathI paNa je anukULatAnA arthI che tene phasAtAM vAra nahi lAge.bane lAlacu banyA pachI zuM thAya? tattvano cheDo zuM? Atmazreyane sAdhavuM te. AtyaMtika (enAthI vadhAre bIjuM sukha nathI evuM aMtima) akRtrima - svAbhAvika AtmajJAna niraMtara AtmAno anubhava karAve. je kadI jAya nahi, nAza na pAme, sahaja rahevAnuM che. have AtmAne anubhava karavA mATe parapadArthanI jarUra nahIM paDe. jJAnasAra-2 // pa7
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvuM je mAtra jJAna te kevaLajJAna che. AvA jJAnano lAbha thAya to avazya AnaMdanI anubhUti thAya ja! pachI zuM prApta karavAnuM bAkI rahe? kaMI nahi. pasamiti-3guptinA pAlanavALo paNa 1ramA guNasthAnake pahoMcI jAya paNa jene Atma tattva pAmavAno abhilASa nathI tene mATe to mAtra zramanI ja prakriyA che. tene mATe badhuM goLarUpa nahi paNa khoLarUpa ja bane che. tene mATe dravyajJAna mAtra bojArUpa bane. jene jJAna pariNAma pAmyuM che tene parama AnaMda Ave. nahi to badhuM bhaNIne pAraMgata thaI javuM ne sabhA keTalI bharAI? keTalA anuSThAna thayA? ziSya keTalAM vadhyA? vagere paMcAtamAM potAnuM Atmadhana lUMTAvaze ane ghAMcInA baLadanI jema TheranI Thera raheze. jJAna meLavIne sthaLAMtara karavAnuM che. arthAt guNasthAnaka para ArohaNa karavAnuM che. te na thAya to zuM lAbha? abhavi pUrva bhaNIne paNa TheranI Thera. tAttvika rIte prathama guNasthAnake paNa nathI AvI zakato. jyAre pa samiti3 guptivALo guNasthAnaka para AgaLa vadhe che. jene jJAna pAmavAno abhilASa che paNa pariNamana karavAno nirdhAra nathI te zAstro vAMcI kaMThastha karIne mAtra majUrI ja kare che. jJAna to svanI pAse ja rahe. mATe yathArtha jJAna pAmavA mATenI ja AtmAmAM ruci UbhI karavI. sarvajJa paramAtmAe kahela tattvane viSe ruci pragaTI jAya ane AtmAne AtmAno bodha thAya. potAnA duHkhI AtmAne vartamAnamAM joI tenA pratye karuNAno pariNAma pragaTI jAya to ja jJAna pariNamyuM che, tema kahevAya. mArAmAM satata dharmanI vRddhi thatI jAya ane AtmAmAM satata saMvedanA cAle ke have mAre A duHkhI jIvo sAthe nathI rahevuM. nahitara mArA taraphathI paNa temanI pIDAmAM niraMtara vRddhi thayA ja karaze. mATe huM sarvavirati svIkArI zramaNa saMghamAM cAlyo jAuM. kemake - 'sAdhu to sukhiyA bhalA, duHkhiyA nahIM lavaleza, aSTakarma cUravA, paheryo sAdhuno veza.' jJAnasAra-2 // 58
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ mATe huM paNa chakAyanI virAdhanAthI bacavA temaja sAdhupaNAnA guNonI anumodanA karI guNamaya jIvana jIvI sukhiyo banI jAuM. gAthA - 5 : svadravyaguNaparyAya-caryA vaya parADanyathA . Iti dattAtmasaMtuSTi-sRSTijJAnasthitirmuneH ApA gAthArtha potAnA zuddha Atma dravyamAM ane zuddha jJAna-darzana-cAritrAdi guNomAM ane zuddha vyaMjana-artha-paryAyamAM ramaNatA hitakara che, paramAM nahi. A pramANe muninA jJAnano saMkSepathI sAra che. je muninA AtmAne saMtoSa Ape che. * muninI sthiti kevI hoya? je muni potAnA dravya-guNa-paryAyamAM ja caryA kare che tenI maryAdA jenAmAM che tenA dvArA je saMtoSa pAme che tenI ja jJAnasthiti che. bAkI badhuM para che. muni potAnI jJAnanI ramaNatAmAM ja ramanAro hoya. tattvathI jANanAro, svIkAranAro ane tattvamAM ja ramanAro hoya. svadravyathI zuM kahe che? je guNano AdhAra hoya tene ja dravya kahevAya. AtmAdravya che. temAM guNo rahelAM che. tenA paryAyomAM ja tenI vartanA che. paryAya kramabhAvI che. guNa sadAya sAthe rahenArAM che mATe te sahabhAvI che. guNa sadA dravyamAM rahenArA che. guNanI bhinna-bhinna avasthAne paryAya - paryAyanI utpatti che ne nAza che mATe kramabhAvI. mATI che tenA ghaDAdi judA-judA AkAra banyAe paryAya thayo. agnimAM pakAvavAmAM Ave to tenA varNamAM pheraphAra thayo. varNanI avasthA badalAya te paryAya ne varNarUpe varNa rahyo te guNa. pAMdaDuM uge tyAre lAla hoya pachI lIlo thAya pachI pILo bane te varNarUpe varNa rahyo paNa paryAyo badalAyA. varNa koIpaNa pulamAM eka sarakho nahIM rahe paNa koIpaNa eka varNa avazya raheze. jJAnasAra-2 // pa9
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmAmAM kevaLajJAnano nAza kadI nathI thavAno paNa jema zeya phare che tema jJAna paNa phare che. prathama ghaDo joyo, pachI pustaka joyuM. jJAna paNa te rIte phare che. avadhi, mana:paryava paNa paryAyarUpe phare che. zuddha kevaLajJAna pragaTayuM te kAyama rahevAnuM che, temAM paNa paryAyarUpe rahevAnuM ja che. paryAyanuM parivartana thAya. prathama jJAna pachI darzana ema pharyA kare. paryAyanuM parivartana thAya, guNanuM parivartana na thAya. upayogarUpa paryAyo phare che. zeyanA jeTalA parivartana pharyA te jJAnamAM ja pharyA kare che. piksaramAM paDadA para dazyo phare che, paDado pharato nathI. tevI rIte kevaLajJAna to te ja svarUpe che. te pharatuM nathI paNa je dazyo phare che te dazya padArthonA paryAyo phare che, te kevaLajJAnamAM dekhAya che. mati-zruta-avadhi-manaH paryajJAna paNa nitya nathI, kevaLajJAna nitya che. muni pUrNatAmAM ramanAro hoya mATe ja yogIo nityanuM dhyAna kare che. AtmA nitya che mATe tenuM dhyAna dhare che. ApaNe paryAyamAM saMtoSa mAnanArA chIe. mati, cuta, avadhi, mana:paryavajJAna paryAya che ne ApaNe temAM saMtoSa pAmanArA chIe. kevaLajJAna e pUrNa che mATe lakSa to pUrNatAnuM ja joIe. * muninuM sAdhya zuM? muninA sAdhya mAtra be ja! svabhAva ane svarUpa. jyAM sudhI enI pUrNatA na thAya tyAM sudhI enI sAdhanA cAlu rahe, jaMpIne na bese. * muni mATe zreSThamAM zreSTha caryA kaI? potAnA dravyanI pUrNatA ne guNanI pUrNatA. temAM je sahAyaka bane te ja tenI zreSTha caryA che. te sivAyanI badhI ja caryA para che. A ja lakSapUrvaka tamAma caryA kare. mATe ja je vyavahAra karavAno che te badho nizcayane pUrNa karavA ja karavAno che. ATalo tapa karyo, svAdhyAya karyo, pratiSThA karI vageremAM ja saMtoSa mAnI lIdho. jo lakSa dravya-guNanI pUrNatAnuM nathI to te kriyA dvArA puNya baMdhAze to sArA bhavo-sAro devaloka maLaze paNa jJAnasAra-2 || 0
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAco mArga nahIM maLe. zuddha AtmAnA lakSaNarUpe je dravya-guNa che ane anaMtajJAna - anaMtadarzana paryAyasvarUpe che. tene pAmavA mATe svara-vyaMjana-sUtra, sUtra dvArA artha ane artha dvArA AtmAe te svarUpe pariNAma pAmavAnuM che. sUtra jANyA - artha jANyA paNa te pramANe AtmA pariNAma na pAmyo to te mohanA pariNAmamAM ja che, te paramAM ja pariNativALo che. jJAnayoga dvArA svabhAvarUpe pariNAma pAmavAnuM che. to ja te Atma sukhano anubhava karI zakaze. svane vedaze tyAre ja anubhava thaze. artha pramANe vartavuM eTale AtmavIryane guNarUpe pariNAma pamADI devAno che. jyAre te potAne anubhavato hoya tyAre te kAyayogathI chUTI jAya che. kriyAyogathI ja caDavAnuM che, tenAthI ja sthira thavAnuM che ne pachI te te yogothI pariNAmathI chUTI javAnuM che. dareka kriyAyogamAM praNidhAna mUkavAmAM AvyuM che. praNidhAna sAdhyanI siddhinuM hoya. dA.ta. caityavaMdana karavAnuM che. prathama khamAsamaNa ApavAnuM che. pachI caityavaMdanano Adeza mAgavAno. have te kriyA sivAya badhAno niSedha thaI jAya. tamAma kriyA IriyAvahiyaM pUrvaka karavAnI che. temAM kAussagna karavAno che. pUrvanI pApa kriyAthI pAchA pharyA chIe. jyArathI AjJA mAMge che tyArathI ja te potAnuM pAtaMtrya vyakta kare che. jo potAnI yogyatA hoya to guru Adeza Ape che. kareha = karo. paheluM vinaya dvAra che. tenA vinA AgaLa koI kAryana thAya. IcchuM kahIne teno svIkAra karyo tethI ApaNe pratijJAbaddha thaI gayA, have bIjuM koI kArya na thAya. e upayoga Avavo joIe. ajitazAMti rAgapUrvaka-saMpadApUrvaka bolI gayA paNa temAM je vaMdanA karavAnI hatI te keTalI thaI? arthanA upayogamAM jaIne-paramAtmAnA arthanA upayogamAM potAnAmAM te upayoga jAya ne ekAda samaya paNa tadAkAra banI jaIe to vaMdanA saphaLa thAya.AnA mATe AvI bhUmikA ghaDavI paDe. mATe prathama sUtro pachI tenA artha bhaNavA paDe pachI tene tatvathI jANavuM paDe tyAre te kArya svabhAvarUpe thAya. apramattapaNe badhuM ja karyuM te dravyakriyA thaI, tanmayatA Ave jJAnasAra-2 // 61
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ to ja sArthaka che. muni mATe ja A badhuM batAvyuM che. dezavirata mATe to atyaMta alpa samaya ghaTe. kAraNa te saMsAramAM che mATe tene koIne koI prazna Ubho ja che. jyAre muni badhuM choDIne Avyo che mATe tenA mATe have sAdhya A ja che. * muninI maryAdA zuM? munie sadA jJAnarUpI maryAdAmAM ja rahevAnuM che. sAdhuyoga e mAtra jJAnayoga ja che. mAtra upayoganI ja sAdhanA karavAnI che.yogamAMthI chUTI upayoganI sAdhanA karavAnI che. sAdhue mAtra jJAna sthitimAM ja rahevAnuM che. AvuM pALanArA mATe ja zAsana che. pariNAme baMdha-upayoga nirjarA, yoga e mAro svabhAva nahIM, upayoga e ja mAro svabhAva. je sAdhanA mokSa sAthe joDI Ape te yoga. yogamAM rahIne ayogIpaNAnI sAdhanA karI keTalAya jIvo kevaLajJAnane pAmI gayA. * muninI pradhAna sAdhanA zuM? jJAnamAM upayoga. munie savAre pratikramaNa paDilehaNAdi kriyA karyA pachI sUryodayathI prathama upayogano kAusagna karavA pUrvaka sAdhanAno prAraMbha karavAno che. jo thoDo upayoga mUke to Akho divasa game te yogamAM hoya to ya te nirjarA ja karato hoya. jo upayoganI zuddhi hoya to muni AnaMdanI saMtoSanI anubhUti karyA ja kare. je sva Atma dravya - guNa - paryAyamAM upayoga mUke te upayoga zuddhimAM jaI zake che. jo svamAM na hoya ane paramAM hoya to upayoga zuddhi na kahevAya. upayoga tyAre ja zuddha kahevAya jyAre jJAna potAnuM kArya kare. parano prakAza kare ane svano prakAza na kare to jJAna potAnuM kArya karatuM nathI. ApaNe tyAM sAdhuoe A ja prakriyA karavAnI che. svamAM javAnuM che paNa te hAlamAM chUTI gaI che. jIva vicArane navatattva jANavAnA zA mATe che? sva jIvanAM svabhAvane svarUpane samajI te pramANe jIvanamAM AdaravAnA che. A nizcaya keTalAne thayo? mumukSu AtmAne zarUAtamAM ja A bhaNAvIne nizcaya karAvI devAno che te nizcaya mArga to Aje Akho UDI gayo che. jIvanA bheda kaDakaDATa AvaDe che paNa jIvane ziva mAnI tenI joDe kevo vyavahAra karavAno jJAnasAra-2 || dara
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ che e samajAvavAnuM ja moTe bhAge gAyaba che. ahIM gAthAmAM caryA-varyA lakhyuM to A nizcaya thAya tyAre ja enI badhI caryAzreSTha thaze. caryAarthAt tanmayatA - pariNati. AtmA potAnA guNamaya svabhAvamAM thaI javuM to te vartanamAM Avyo kahevAya. para dravya guNa paryAyamAM vartatA muni zreSTha nathI. Akho upadeza muni mATe ja che. kAraNa muni ja potAnA guNamAM ramaNa karI zakaze. AtmaramaNatA karavA mATe bAhya saMbaMdho choDavA paDe. bahArathI AtmA nivRtta na thAya tyAM sudhI aMdaramAM kaI rIte jaI zake? * svadravya eTale zuM? dravya guNono AdhAra hoya. dravya vinA guNo rahI zakatA nathI. anAdikALathI AtmA avirata bhaTakI rahyo che. samyaka darzanathI zuddha thayelA jJAna dvArA te aTakavAnA bhAvavALo bane pachI AgaLa jatAM svabhAvarUpa bane. | sarvajJanA vacana pramANe jJAna thAya to upayoga zuddhi thAya. jIva che ke ajIva? te rIte AgaLa vicAraNA thAya. mAtra jIva tarIke ApaNe nathI joI zakatA. kevalI jANI zake. AtmAmAM paDelI zakti paNa AvaraNavALI che. tethI jANI nathI zakAtuM. vastune jIva tarIke mAnIe chIe mATe mithyAtva che. kAraNa jIvAjIva che. te rIte nathI mAnatA mATe moha phAvI jAya che. ApaNe dravyane guNathI jJAna karatAM nathI. mAtra paryAyathI jJAna karIe chIe. paNa dravyane guNathI vicAraNA karavAthI moha aTakI jAya. paryAyakRta avasthAne jANIne rahIe to saMsAramAM rahI zakAya ne dravya-guNa-paryAyathI dravyane jotAM jAva to saMsArano uccheda thato jAya. tattvanI daSTi evI keLavI lo ke moha aMdara jatAM aTakI jAya. pachI viziSTa tapa karavAnI jarUra nathI. AtmA dravya che, ane kevaLajJAna eno guNa che te kadI AtmAthI dUra thato nathI to tenI ruci thaze. kevaLajJAna arUpI che. AvaraNa badhA rUpI che. AvaraNane haTAvavA ja paDe to ja kevaLajJAna thAya. anubhava svane svano ja thAya, bIjAno na thAya. jJAnasAra-2 || 3
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ Atmadravyane svadravya kahevAya. te sivAyanuM bIjuM para kahevAya. dareka dravyano nizcita svabhAva hoya tenA thakI te bIjA dravyothI juduM paDe. svarUpa samAna hoI zake che. dA.ta. Atmadravya ane AkAzadravyabaMne svarUpathI samAna che. paNa baMnemAM bheda che. jJAnAdi pAMca guNo mAtra AtmAmAM ja rahelAM che. anya dravyomAM na hoya. jIva dravyamAM cetanA lakSaNa che te anya dravyamAM nathI. tenA kAraNe te anyadravyothI chUTuM paDe che. guNa dvArA dravya oLakhAya che. ApaNane . bhrAMti pudgalamAM ja thAya che. have AtmAe potAnA svabhAvanI oLakhANa karI laI AtmAne potAnA svabhAvamAM lAvavAnuM che. paMcAcAranuM pAlana paNa mULa svabhAvamAM AvavA mATe karavAnuM che. A nirNaya nahi thAya tyAM sudhI dharmano paNa mAtra vyavahAra ja thaze. mati-zruta-avadhi manaH paryava A cArajJAna kevaLajJAnanA paryAyo che. kevaLajJAnanA aMzarUpa sauthI alpa prakAza e matijJAna che. jema-jema jJAnAvaraNIya karmonuM AvaraNa haTatuM jAya tema jJAnano prakAza vadhyo to te jJAnarUpe tenAthI zruta vadhAre vadhyuM to avadhijJAna tenAthI vadhAre vadhyuM to manaH paryavajJAna ane pUrNa prakAza thayo - pUrNa vikAsa thayo, AvaraNa saMpUrNa dUra haTI gayuM to kevaLajJAna pragaTa thayuM. cetanAnA vikAsanA kAraNe te ekendriyathI beIndriya ema AgaLa -AgaLa vikAsa karatAM paMcendriya sudhI pahoMcI zake che. jo durupayoga karyo to pAchuM ghaTI jAya. jema devazarmAno AtmA teIdriya banyo. sadupayoga karo to kevaLajJAna sudhI pahoMcI zakazo. moha haTe eTale guNono anubhava kare. tattvajJAna bhaNavAno hetu mAtra eTalo ja che ke AtmAnI zuddha ane azuddha avasthA kevI che? pachI zuddha avasthA pragaTAvavAnI ruci pragaTa thAya. vartamAnamAM svabhAvamithyAtvathI Avarita che. aghAti karmanA udayathI svarUpa DhaMkAyeluM che mATe zraddhA thatI nathI nevibhAvarUpe svarUpe pragaTa thayuM che te pratyakSa dekhAya che. mATe nizcaya thaI zakato nathI. mATe ja sadgurune pakaDavA mATe, temano jJAnasAra-2 // 64
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAgama satata karavo paDe. temanI pAse bhaNavuM paDe pachI AgaLa vadhI zakAya. guNo sahabhAvI hovAthI AtmAthI chUTA nathI paDavAnA paNa kramabhAvI paryAya nAza pAmaze. mATImAMthI mATaluM banyuM teno nAza thayo. koDiyuM banyuM - paryAya nAza pAme che. sAdhunI caryAne zreSTha kahI kAraNa ke te haMmeza parathI para thavAnI kriyAmAM hoya che. sarvajJae batAvelA sUtrane - arthane sAdhu pakaDe che tenA dvArA te maya banavAnI prakriyA kare che. mATe tenI caryA zreSTha (varyA) che. Agama bhaNIne paNa jo A kaLA na zikhyA to mAtra AtmA Agama bhaNI kaMTALI jAya. kAraNa ke temAM niryukti - naya- nikSepA vagere judI judI rIte khUba carcAo karavAmAM AvI che. AtmA svabhAvathI jJAnI-bhogI che. vastumAM je dharma che temAM ramavAno teno svabhAva che. mATe ja "varte nija guNa bhoge re." AtmA parama tapasvI tyAre bane ke jyAre pugalanA guNonI upekSA karI ane svanA guNamAM rame. pudgalanA guNomAM ramaNatA mohanA udayathI thAya che. je svabhAvamAM ramato hoya te ja uttama mahAtmA kahevAya che. parabhAva e AtmA mATe heyarUpa che. paranA saMgathI chUTA thavAno bhAva na thAya tyAM sudhI parano baMdha satata thayA kare che. munine khAvAno pariNAma na hovAnA kAraNe, zarIrane TakAvavA mATe Ape che, paNa khAvAno rasa nathI. khAvA pratye aMdara ugano pariNAma che. mATe tene khAvA chatAM upavAsI kahyo. khAtI vakhate tenuM citta jJAnamAM ja hoya arthAt svasvabhAvamAM hoya paNa svAdamAM nahoya. parabhAvano AtmA tyAga kare to mokSa thAya. tethI paramAM javAno bhAva baMdha kare. prathama bhavano bhaya Ubho karIne pachI e pramANe choDato jAya to AgaLa-AgaLano virati pariNAma thato jaze. cAritra mohanIya chUTato jaze. ane AtmAne jarUra vItarAganA aMzanI anubhUti thaze. je jJAna AtmAne parama saMtoSa Ape che te munine ISTa che. je jJAna jJAnasAra-2 || 65
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvArA AtmA potAnA Atmadravyane oLakhe, guNane guNonA paryAyane oLakhe ane temAM svarucivALI ramaNatA pAme te jJAna alpa paNa sAruM che. je jJAnathI AtmAno nizcaya guNono nizcaya thAya e AtmA potAnA AtmA sivAya kyAMya ramato nathI. Atma ramaNatAnI aMdara parigraha bAdhaka che. parigrahanuM pratyAkhyAna karavuM. pratyAkhyAna dezathI ane sarvathI ema be rIte thAya che. alpa paNa kare ane sarva paNa choDe. jo mAtra dravyathI parigraha choDe to parigrahanI vRddhi thAya, ane bhAvathI parigraha choDe to nigraMthatAnI vRddhi thAya. * dharmano mahimA kema vadhe? dharmano mahimA be rIte vadhe. (1) AtmAnI aMdara dharma vadhe. (2) dharma karavAthI bAhya Rddhi vadhe to parigraha thAya che. parigrahano tyAga karavAno che. dezathI virAma pAmelA ane sarvathI virAma pAmelAoe paccakhANapUrvaka tyAga karavAno che. to ja te nivRtta thAya.jema viSTAne choDo pachI teno vicAra na Ave, ema heya vastune AtmAnI bAdhaka jANI choDI do, to bAdhakana thAya. arthAt choDeluM pAchuM maLe. je choDo temAM citta na coMTe. parigraha e dasamo graha che. dhana agyAramo prApya che. svajana paNa parigraha che. eno parigraha AtmAe choDavAno che. sAmAyikamAM bhAvathI te choDo to ja samatAnA sparzanI khabara paDe. svajana-parijanano saMyogaduHkhanuM kAraNa che. bAra bhAvanAmAM ekatvabhAvanAne pakaDavAnI che. huM koNa? sadA mATe ekalo. jo AtmA ema mAne to koIno vicAra na Ave. cAra bhAvanA saMsAra choDavA mATe, bAkI aMdara javA mATe. AtmAe ekAkI vihAra karavAno che. samagra jana-svajana-parijanathI judA thaIe to ja sAco vairAgya pragaTe. jyAre badhA Agamone bhaNI le pachI jJAnagarbhita tAvika vairAgya Ave. vartamAnamAM sAthe rahI ekalA thaI javAnuM che. jo AtmaramaNatA mANavI jJAnasAra-2 // 6
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ hoya to prIti-bhakti-vacana-saMgathI rahita thavAnuM have ene sAMbhaLavAnuM paNa zuM? potAnA sattAmAM rahelA guNo te ja dharmakathA. bAkI badhuM vikathA. saMyamanA anubhavano aciMtya prabhAva hoya che. potAnA AtmatattvanuM satata ciMtana thavuM joIe. anaMta guNonuM satata ciMtana-evuM vicArAya ke anaMta kevaLajJAnano prakAza AtmAmAM patharAya enA AnaMdanI zuMsImAhaze? tyAgathI AtmAne sahaja sukha maLe che. dA.ta. upavAsa karIe eTale khAvAnI ciMtA gaI. bhale lAMbu TakI nathI zakatA. dhyAnanI dhArAthI anaMta kevaLajJAna meLavavuM che, anubhavavuM che. jenuM smaraNa karo, jApa karo enA jevA banatA jAo. AtmA potAnA guNonA paryAyonI vicAraNA karatAM karatAM pote guNamaya banato jaze. AtmAmAM rahelI anaMta lakSmInI pratIti thaze. hajI AtmAne teTaluM lakSa nathI, kAraNa AtmAne potAnI ciMtA jAgI nathI. sAmAyika-pauSadhamAM ho tyAre mAre mArA AtmA sivAya koI ciMtA karavI nathI. sAvadya yogano tyAga karyo che. bahAranI ciMtA = kathA na karAya. jyAM sudhI cittavRtti paramAM hoya tyAM sudhI magna na thAya. enuM phaLa e ke svamAM magna bane to AnaMdano anubhava thAya, tethI sarva parabhAvanI anumodanA baMdha thAya. svamAM magna na banAya to dharmanA bahAne paNa paramAM anumodanA-mAna sanmAna vagere mATe dharma thAya. nivRtti levAnuM mana na thAya, pravRttimAM joDAvAnuM mana thAya. A rIte anumodanA paNa sAdhuthI na thAya. muni karaNa-karAvaNa-anumodanA traNethI dUra hoya. AtmaramaNatAnI anumodanA hoya, bIjA sukRtanI anumodanA sAdhune nahoya. gRhasthane prazastanI anumodanA hoya, munine prazastanI paNa nahoya. zrAvaka pUjA kare tenI nahi paNa guNalakSI pariNAmanI anumodanA karAya. munithI saMyama paryAyana ujavAya. zrAvako ujave-munio nahi. munie tapa gupta karavAno che. saMyamanuM baLa hoya to prabhAva paDe, cAritranuM baLa kAma kare. jJAnasAra-2 // 67
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ muni trikALa bhUta-bhaviSyathI chUTI gayA che. vartamAnamAM ja ramaNa kare che. tene bhUta-bhaviSyanI ciMtA na hoya.trikALanA viSayathI rahita-yAda paNa nahi rAkhavAnuM. bhAvino manoratha paNa na hoya. mAtra vartamAna joga ja. je jJAna dvArA potAnAmAM saMtoSa maLe, je anubhUti karavAnI che e thaI gaI mATe bIjuM yAda na Ave. munie sadA jJAnarUpI maryAdAmAM ja rahevAnuM che. dravyathI paMcAcAranuM pAlana che ne bhAvathI te maya pariNAmarUpa banI javuM. zarIranI caryA zaktinA AdhAra para che. te badhAnI sarakhI na hoya. paNa jJAnanI caryA to sutA sutAM paNa karI zakAya tema che. emAM vAMdho na Ave. AtmAe pUrvedravyAcAranuM pAlana karIne nizcayathI ene pariNata karI dIdhuM hoya to te game tevI sthitimAM paNa jJAnacaryAmAM rahI zake. bAhyadravyAcAranA pAlanamAM ahaMkAranI puSTi thavAno saMbhava che. jyAre bhAvAcAra sAthe dravyAcAranuM pAlana karavAthI saMtuSTi thAya che. potAnA dravya-guNaparyAyamAM pariNamavAthI Atmahita thAya. manane jItavAno eka ja upAya che. svamatine choDo-Agama matine pakaDo. to mana kyAMya nAca nahIM kare. sarvajJa tatva pramANe vicAravuM e ja Agamamati che. jJAnathI potAne huM A chuM ane A nathI' teno nirNaya thaI javo joIe. khAvuM-haravuM pharavuM, UMghavuM e mAro svabhAva nathI, zarIrano svabhAva che. eTale tarata breka lAgI jAya-heya lAge. jhoLI laIne vahoravA jAya to paNa nirjarA karIne ja Ave. sAdhue mokSanI sAdhanA karavA mATe zarIraneTakAvavuM che to lAvavuM jarUrI che. sAdhu gacchamAM beTho-beTho bIjuM kaMI na kare to paNa badhAnuM joI-joIne nirjarA kare. jo A mahAtmA kAussagna kare che, koI pANI gALe che, koI kAjo le che, koI bhaNe gaNe che, koI veyAvacca kare che - vi. jotAM jotAM anumodanA karIne nirjarA ja kare. ane jo ANe Ama na karyuM. teNe to tema ja karavuM joIe AvuM joyA kare -ke vicAre to te ahIM paNa Akho divasa karma ja jJAnasAra-2 // 68
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAMdhyA karaze. havenAM ziSyone taiyAra karatAM gurune nAke dama AvI jAya che. jarAka uNapa rahI to tuM-tA thatAM vAra nahIM lAge. daSTi evI banavI joIe ke sAmenAnuM parAvartana thaI jAya. potAnA svabhAvane jANIne badhuM kare to badhAmAM nirjarA thAya, sva svabhAvanA ja kartA banavAnuM che. jJAnI nahIM hoya to badhe ja mAra khAze. krodhamAna-mAyA-lobha karavo e mAro svabhAva nathI. ema yAda Ave to AtmA tarata tyAMthI aTake. A jJAnanA upayoganI vAta AvI. have bIjA guNa samyaka darzananI vAta - A svabhAva nathI e jJAnathI jANyuM to khAvAnI ruci na thAya. teno pariNAma aMdaramAM pragaTa thAya to samyaka darzanamAM che e nakkI thAya. sAdhuno svabhAva na bolavAno che. na bolavAnI ruci-AvI jAya to na bole. muneH bhAve maunam. mATe ja ItaromAM jaina muninI chApa ke jaina sAdhu jema tema na bole, kAraNa vagara hase paNa nahi, ne hase to nakkI gaMbhIra kAraNa haze ema mAne. "jaina muni kAraNa vinA hase nahi." sunaMdA pati sAthe haraNiyAnuM mAsa khAI rahI che ne be muni tyAMthI pasAra thayA ne temanuM hAsya joyuM to sunaMdAne dhrAsako paDyo ne pati sAthe muni pAse jaIne vaMdanA karIne prazna kare che. tyAre munie kahyuM ke, "te tAro yAra che jenuM mAMsa Aje te khAdhuM. pUrvanA cha bhavono saMbaMdha kahyo, te sAMbhaLIne sAdhu jIvanano nirNaya karyo. sAdhvI banIne evuM jIvana jIvyA ke avadhijJAna pragaTa thayuM. tyAre upayoga mUkIne joyuM keharaNiyo kyAMutpanna thayo che? viMdhyAcalamAM hAthI tarIke utpanna thayo che. to guruNInI rajA laIne tyAM cAturmAsa rahIne tene pratibodha pamADyo. have cAritra guNa-jenI ruci hoya - vIrya te ja dizAmAM jAya. khAvuM to paDe- bolavuM to paDe to bhagavAnanI AjJAno upayoga lAve ne khAIne - bolIne paNa nirjarA kare. sAdhunA vizeSaNo che ke khAvA chatAM upavAsI, jJAnasAra-2 // 9
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ bole to ya maunI. yogI-bhogI - vaktA - maunI - anupayoga upayogI' satata upayogamAM ja rahe. sAdhu jIvana ja evuM jIve ke tenI sahaja prabhAvanA thAya. bIjI kaI prabhAvanA karavAnI che? ApaNe je sthAnane pAmyA chIe tenI gaMbhIratA jAya to loko vicAre ke 'A AvA che to e bodhidurlabha banI jAya. 1) jJAnaguNathI je vastu jevI hoya tene te rIte jANavI. 2) darzana guNathI sva svabhAvamaya banavAnI ruci. 3) cAritraguNathI te-te svabhAvamaya banI jAya. 4) tapa guNathI koI paNa prakAranI IcchA tene jAge ja nahi. sAdhu AtmaguNomAM ramaNatA kare che, ne pulanA guNone choDI de che. pachI gocarI kevI lAve? arasa-nirasa AhAra lAve jemAM AMkha coMTe nahIM tevuM tene lAvIne Ape. AvyA pachI AnaMda pAme, Avo AtmA vAparIne paNa nirjarA kare che. svadravya-guNa-paryAyanI je caryA che tenAthI ja AtmA saMtoSa pAmI zake che. je jJAna svarUpane svabhAvamaya banAvI temAM ja ramaNatA karAvanAruM bane te ja zreSTha caryA che. * jaina zAsanamAM be vAta para bhAra mukavAmAM Avyo che. (1) parasaMga ane (2) parabhAva heya che. * parabhAva anubhava = pudgalamaya banI javuM. * parasaMga = pudgalAdino saMyoga * parabhAva pudgalAdinA saMyogathI utpanna thato lAgaNInA pariNAma. paradravyanAM guNo ane paryAyomAM ramaNa karavuM anubhavavuM te AtmA mATe ahitakArI che. nizcayavAda parabhAvane heya batAve che. parasaMgane heya jJAnasAra-2 || 70
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnatuM nathI. parasaMga che tyAM sudhI baMdha pariNAma che, tyAM sudhI ja saMsAra che. mATe parasaMga e moTAmAM moTo guno che. jinazAsanamAM be vAta para bhAra mUkavAmAM Avyo che. parasaMga ane parabhAva heya che, kema ke te banne vibhAva che, arthAt bhavavardhaka che. parabhAvanA saMpUrNatyAgathI ja mokSa thaze. paradravyano tyAga karyo paNa jo parabhAva na chUTayo to paNa kadApi mokSa thavAno nathI. ItaramAM satsaMga karavo joIe ema kahe che paNa asat saMga sarvathA choDavo joIe ema nathI kahetA. AtmA sivAya badho saMga choDavAno che e mAnyatA zuddha thavI joIe. dravyano tyAga karyo paNa bhAvathI tyAga nahIM to dravyano saMyoga to AtmAmAM Ubho ja che. mATe baMneno tyAga jarUrI che. jyAM sudhI sarvajJanuM tattva na samajAya tyAM sudhI dharma dharmarUpe nathI thato. vartamAnamAM para saMga ane para bhAvanA zakyano tyAga karo, azakyane heya mAno zakti Ave tyAre tyAgano bhAva rAkho to bacI jazo. paramAtmAnA tattvane pAyAthI samajavAmAM na Ave to AjanA kALamAM ApaNane phasAtA jarAya vAra na lAge. zivarAjarSine vibhaMga jJAna thayuM tenA dvArA tene 7 dvIpa - samudra dekhAyA, tethI temaNe prarUpaNA karI ke duniyA ATalI ja che. pachI paramAtmA maLyAne sAcuM tattva samajI gayA. te pramANe nizcayavAdIo paNa jANe teTaluM ja kahe. kema ke sarvajJadaSTi na hoya to tattvano avabodha yathArthapaNe thato nathI. | sarvaviratimAM zarIra sivAyanA sarvasaMgano tyAga karavAno che. kAraNa ke zarIrane choDI zakAtuM nathI. tethI zarIrane heya mAnIne rAkhavuM paDe che. sarva viratimAM utkRSTa gupti mArga Ave to kAussagga-dhyAnamAM rahI jAya. zrAvaka pUrNa tyAga karI zakato nathI, to alpakALa mATe jeTalo tyAga karI zake te dezavirati. te paNa sarvasaMga heya che ema mAnIne kare. prathama mAnyatA pheravavAnI che, pachI AcaraNa Ave. parabhAvano AtmAmAM anubhava thavo te sarva doSonuM mULa che. mohanA udayane bhogavo to jJAnasAra-2 // 71
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmabaMdharUpa baMdhanamAM AvI gayA e nizcita vAta che. parasaMga, parabhAva ane parabhAvano anubhava ema traNa vastu batAvI. zarIra vagere je kAMI para dravyano saMyoga che tenA kAraNe AtmAmAM thatAM mohanA pariNAmo-lAgaNIo krodha-mAna-mAyA-lobha-mithyAtva-rati-arati vagere parabhAva che. dA.ta. tame vAparavA beThAM-tyAre upayoga Ave ke moharAjAnI savArI AvI che!!! mahAnubhAva bhaktithI Agraha kare eTale lobha aMdara vihavaLatA utpanna kare tocittamAMthI samAdhi gaI, udAsInatA gaI te parabhAvano anubhava che. jamavA beThA te karmano udaya to AvI ja gayo tene niSphaLa karatAM jAva to baMdha nahi, paNa mohane bhogavo tyArathI baMdha zarU. pudgalane bhogavo ke na bhogavo - dravya joIne tamArI ceSTAmAM pheraphAra thato jAya to moharAjAnI asara ApaNAmAM zarU thaI gaI. saMyoganI sAthe bhAva ane tame tenI keTalI sparzanA karo cho tenA para karmabaMdhano AdhAra che. dravyano saMyoga heya che. tene upAdeya mAnyo to pahelA ja vAMdho Ubho thayo. sarvajJanI daSTimAM je heya che te heya ja lAgavuM joIe, je upAdeya che te upAdeya ja lAgavuM joIe. saMyoga e mohanI utpattinuM nimitta kAraNa che ane mohanI utpatti paNa heya ja che. heyano tyAga nathI thato to tene prazastamAM pheravI nAkhavAno che. putra ane patnI para daSTi gaI ne rAga thayo to te rAga heya ja che. tethI te choDavA rAgane paramAtmAnI bhaktimAM vALI devo to te prazasta rAga thayo kahevAya. prazasta rAgamAM javA mATe traNa vAta Ave. (1) kAM to dravyano tyAga karo, athavA (2) bhakti karo, athavA (3) te rAganuM pAtra deva-guru-dharmamAM pheravI nAkho - eTale rAganI tIvratA ghaTI jaze. mohano pariNAma sattAmAM hoya tyAM sudhI vAMdho nathI paNa udayamAM Avyo to sarpa karatAM paNa bhayaMkara che. bhUlecUke paNa teno anubhava karavo nahi. jIve dravya tyAga anaMtIvAra karyo paNa tenA anubhavane eka yA bIjI jJAnasAra-2 // 7ra
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ rIte na choDyo. mATe badhuM pAchu ja vaLagyuM. tapa karavAmAM bAkI nathI rAkhyuM. kAyAne gALI nAkhI, bALI nAkhI paNa manathI pudgalabhAvane anubhavavAnuM cAlu rahyuM tethI ghaNu kareluM paNa niSphaLa gayuM mATe jJAnIoe dravya tyAga mAtra nahIM paNa bhAvatyAganI mahattA batAvI. AnAthI bacavA mATe sadgurunuM zaraNa ane tenI pAse kaMI paNa chUpAvavuM nahIM. jo te gurudevane aMtaranA pariNAmathI pazcAtApapUrvaka kaheto hoya to aDadhA pApa to tyAM ja khatama thaI jAya. game tevA mohano udaya AvI jAya to paNa gItArtha guru ene chellAmAM chello upAya karIne bacAvI le. ayogyathI A mArga gupta ja rAkhavAno che. pulanA svabhAvane jANavuM e to AtmAno svabhAva che. pudgalane choDI na zake paNa mohanA pariNAmane e choDI zake che. pugalanA jJAtA banAya paNa mohathI teno anubhava na karAya. jJAnanI sparzanA thAya to ja te AnaMdane ApanAruM che, nahitara te jJAna mAtra jANakArI che. mohanA pariNAmanA kAraNe jJAna potAne anubhavI zakatuM nathI. jJAna guNonuM kArya karatuM thaI jAya, ane AtmavIrya svamAM guNorUpe pariNamI jAya tyAre e pariNatino AnaMda anokho hoya che. jeNe alpa paNa AnaMdanI anubhUti karavI hoya teNe alpa paNa choDavuM paDe. dezathI virati svIkAravI ja paDe. sarvathA aMtarathI tyAga kare arthAt sarvathI virati svIkAre tene je vizeSa AnaMdanI anubhUti thAya tenI to vAta ja zI karavI? paramAtmA jevuM sAmAyika daMDaka uccare che tyAre aMtargata je vizuddha pariNAmanI dhArA vahe che tethI prabhu 4thA guNathI sIdhA 7mA guNa ThANe AvI jAya che, ane mana:paryaya jJAna prApta thAya che. je AtmA potAnAmAM pUrNa sAmarthya juve che te zakaya kAraNono sarvathA tyAga kare che, te sarvaviratidhara kahevAya che. ane zakyamAM maryAdA bAMdhIne je tyAga kare che te dezaviratidhara kahevAya che. 1) potAnuM na hoya tene potAnuM mAnavuM te pApa. jJAnasAra-2 || 73
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2) potAnuM nahoyane potAnuM mAnIne pAse rAkhavuM te pApa. 3) tene bhogave to mahApApa. prathama pApa to e che ke potAnuM nathI tene potAnuM mAnyuM te jamithyAtva che. heya mAnI lIdhuM paNa vastune choDI nahi to pApa na chUTayuM. tethI tene paccakakhANa pUrvaka choDI devuM joIe. dravyane parigraha nathI kahyuM paNa temAM mUccha-Asakti bhaLI paramAM joDAI gayA, ekameka banI gayA to te mUccha parigraha che. 9graha che paNa 10mo parigraha che. cAre bAjuthI gherI vaLelo graha te parigraha mATe paramAtmAe anaMtakALathI jenAthI AtmA bhramaNa karI rahyo che tenAthI bacavA parigrahane choDavAnuM kahyuM che. nami rAjarSi vicAre che ke A dAhajavara jo mane maTI jAya to huM A badhAno tyAga karIne cAlI nIkaLIza. mAtra bhAva karyo ne camatkAra thayo. dAha maTI gayo. bhAvano jo A prabhAva che to svabhAvanA prabhAvanI to zI vAta karavI? jene paNa potAnA mAnyA ke vastune potAnI mAnI te mAnyatAnA parigrahano tyAga karavo paDe. pachI temAMthI ochuM karavuM athavA tyAga karavo, AtmA jevo parano tyAga kare che tevo ja samatArUpI lakSmIno anubhava kare che. jIva jeTalo mArApaNAno tyAga kare che eTalo ja samatAne vede che. jaina zAsana eTale tyAga bhAvanuM zAsana! kevuM adbhuta che A jinazAsana! | sAmAyika daMDaka uccarIe tyAre tamAma parigrahano 48 miniTa mATe tyAga karavo ja paDe che. mATe ja teTalA samaya tene sAdhu jevo kahyo. mATe ja jJAnI bhagavaMto pokArI-pokArIne kahe che ke bAhya ane atyaMtara baMne parigraha saMsAra che. mATe tene choDo to samatAnA AnaMdane vedazo ane paraMparAe mukitarUpI zrI lakSmI)ne varazo. jJAnasAra-2 // 74
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ deva-gurunI sAkSIe je paccakakhANa lIdhuM che tenuM vAraMvAra smaraNa karavAthI te daDha bane che. zuddha bane che. upayogamAM rahevAthI paccakhANano bhaMga thato nathI. amoe jAvajIvanuM sAmAyika uccaryuM chatAM divasamAM 9 vAra karemi bhaMte Ave che. chAstha jIva vAraMvAra bhUlI jAya tene yAda karAvavA A vAta mUkI che. sAdhu ane zrAvaka baMne mATe zakyano tyAga mUkyo che. dIkSA le tyAre paisAnuM TrasTa banAvIne rakhAya nahi. jagatamAM have mAruM kaMI che ja nahi evuM mAnIne cAritra le te cAritranuM sArI rIte pAlana karI zake che. paNa je mamatAne mUkIne nathI Avato te cAritranuM pAlana sArI rIte karI zakato nathI. prAyaH tevA jIvonuM cAritrathI patana thAya che. cAritra eTale mAtra AtmAnA guNonI anubhUti karavI che. sAdhunA jJAna-darzanacAritra jANe bolatA hoya, preraNA ApatA hoya, dizA ciMdhatA hoya to mahAna prabhAvanA che. nAma-veza--vidhi-vyavahAra vagere badhAnuM parAvartana thaI javAthI cAritra nathI AvI jatuM. A mAtra sAdhana che. dravyano tyAga karyA pachI tenA mamatvano paNa tyAga karavAno che. A vAta samajAvavAmAM AvI nahi, mAtra eTaluM ja samajAvavAmAM Ave ke che kAyanA kUTAmAMthI chUTI jAo. ogho laInAcavA mAtrathI cAritra nathI AvatuM. jJAnI bhagavaMto je pramANe kahI gayAM che te pramANe prathama to samajavAno prayatna karo. mAre A mArge ja cAlavuM joIe paNa haju te mArge cAlI zakato nathI te pramANe saraLatAthI svIkAro. potAnA svabhAvamAM ramavuM te cAritra che. mohavanamAMna bhamavuM. mohamAM bhamavuM eTale pulanA guNo gamavA, temAM ramavuM. paNa temAM te ramI na zake. kAraNa AtmAno e svabhAva nathI eTale ramaNane badale bhramaNa ane AnaMdane badale upAdhi rUpa pIDA bhogavaze. pIDAmAM paNa bhramanA kAraNe AnaMda maLI rahyo che ema mAne. have je sAcI vastu samajaNamAM AvI che tene kema pakaDI rAkhavI tenA vize ciMtana-manomaMthana karI te dizAmAM prayatna karavAno che. moha jJAnasAra-2 || 75
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjAe eTalI badhI jALa phelAvI che ke zarUAtamAM temAM khUba mahenata paDe. paNa aMte vijaya to AtmAno ja che. potAnuM je nathI tenA have paccakhANa - sAdhu jIvanamAM paNa jo sarvavirati zuM che e samaje nahi to parigrahathI mUkAya nahI. moharAjA to ApaNI para savAra thavA mATe taiyArI karIne beTho ja che. AtmAmAM kArya mAtra sAmAyika dharmane pragaTa karavAnuM che. tenI mATe mAtra sAmAyika daMDaka nahIM paNa pAMca mahAvrato uccArAvAya che. tenuM svarUpana samaje to sAmAyika zuddha na thAya mATe enuM satata smaraNa karavAnuM che. tema dezaviratidhara che to 5 aNuvrata to levA ja paDe ane tenI zuddhi mATe ja bAkInA 3 guNavrata ne 4 zikSAvrata che. je paNa vastuno tyAga karIne pachI mohanA pariNAma na thAya tenuM dhyAna rAkhavAnuM che. nava prakAranA parigraha batAvyA che. jamIna, vastu, ghara-hATa, rAcaracIluM, rUpuM, sonuM (ghaDyA vinAnuM sonu) dhana, dhAnya, dAsadAsI, pazu badhuM ja parigraha che. e badho khyAla Avavo joIe. jenA para jIva mamatA karI zake, mArApaNAnuM lebala lagADI zake te badhuM ja parigraha. mithyAtvanA udayathI parigraha saMjJA joradAra vadhe. kAraNa anaMtAnubaMdhIno udaya vadhe, tethI tIvra Asakti karAve. jarUriyAta hoya teTaluM rAkho to te parigraha che ja paNa te arthadaMDanuM pApa che ane jarUriyAta vagaranuM rAkho to anarthadaMDanuM pApa che. prayojana chene mamatA nathI ane prayojana chene mamatA paNa che te baMnenA pariNAmamAM pharaka paDe. * cAritra upakaraNa gharamAM rAkhavAnA phAyadAoH cAritranA upakaraNa gharamAM rAkho - darzana karo ne bhAvanA bhAvo ke huM kyAre Ane vahana karanAro banuM, bIjA naMbare koI mahAtmAne nirdoSa vahorAvavAno lAbha maLe, koI mumukSu hoya to teno paNa lAbha laI zakAya. eTale 3 lakSa hoya. (1) svalakSa (2) susAdhu lakSa (3) mumukSuno lAbha maLe. potAnA mATe ane mumukSu jJAnasAra-2 || 76
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ mATe hoya to ja sAdhu bhagavaMto mATe nirdoSa thAya. mAtra sAdhu bhagavaMto mATe rAkheluM hoya to te doSita bane. * rAtri bhojana tyAganA phAyadAoH rAtribhojanano tyAga karavAthI prANAtipAta vrata zuddha thAya. parigrahano tyAga thAya. paramAtmAnI AjJAnA pAlanathI adattAdAnano tyAga thAya, rAtribhojana karavAthI viSayonI vAsanA vadhe che. teno tyAga karavAthI Idriyo para aMkuza Ave tethI maithuna viramaNa vratanuM pAlana thAya. tema ja rAtrinA AraMbha. samAraMbha mATe mRSA bolavuM paDe. tethI rAtribhojanathI aTakavAthI mRSAvAda viramaNa vratanuM pAlana thAya. ema ekekaniyama eka bIjAnA pUraka bane che. A dezaviratidharanI vAta thaI. | sarvaviratidhara mATe gAmamAM ghara nahi, sImamAM khetara nahIM, paNa A jo upayoga na hoya to jyAM-jyAM tyAM-tyAM bhakta-bhaktANIno parigraha vadhe. A mAruM kSetra che. ema bolI mamatA na karAya. A na samajAya to amane mamatvano doSa lAge. sAdhueto jyAMnirdoSa bhUmi maLe tyAM ArAdhanA karavAnI che. mane A tithi sAcI lAge che mATe huM A karuM chuM. paNa A ja sAcuM che ne tuM paNa A ja kara. Ama ThokI na besADAya. mAnyatA pharakato rahevAnI ja che. paramAtmAnA vakhatamAM paNa hatI A badhAne samajAvI zakavAnA nathI. satya samajavA Ave ene samajAvavA paNa enI mATe jhaMDo laIne pharavAnuM nathI vivekathI kArya karavAnuM che. sAdhu ane zrAvakamAM kALathI ane pariNAmathI bheda paDe. zrAvake sarvathA svIkAryuM nathI. anumodana cAlu che. AthI zrAvakane duvihaM-tiviheNaM ane sAdhune trividha - trividha eTale ke tivihaM= tiviheNanuM paccakhANa hoya che. zrAvaka mATe utkRSTathI zramaNa bhUta pratimAno svIkAra ane sAdhu mATe ekAkI vihAra, smazAna, jaMgalane vize kAussaggavagere utkRSTathI che. atyAre ghaNA kAraNone lIdhe baMne thatA nathI. jJAnasAra-2 // 77
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmAmAM svasattAmAM je anaMta guNo rahelAM che tenuM ja smaraNa, temAM ja ramaNatA ane tenI sAthe vAto karavAnI che. nizcayane uDAvIne vyavahAra mArga pakaDavAthI ApaNA hAthamAM Ave zuM? vizuddha mArga ja cAlyo jAya. jamAlI agIyAra aMga bhaNelA hatA. 'kaDe mANe kaDe' ATalo ja pharaka hato. chatAM ene zAsanamAMthI bahAra kADhyA. paramAtmA bhAkhI ja gayA che ke uttama AtmAo paNa mamatvanA kAraNe mArgathI patita thaze. A pAMcamA ArAno-duSamakALano prabhAva che. ApaNane khabara na hoya to mauna rahevuM. ApaNe paramAtmAno je adbhuta tattvamArga - syAdvAda che tene pakaDIne AgaLa vadhavAnuM che ane tenAthI ja siddhi pAmavAnI che. paramAtmAe vyavahAra tIrthanI sthApanA paNa AtmAnI anubhUti mATe ja karI che. sarvavirati grahaNa karIne devalokanA sukha jhakhIe, prarUpaNA paNa evI ja karIe ke eka sAmAyika karavAthI ATaluM puNya baMdhAya to paramAtmAnA mArgane tattvathI na samajyA.Avo sAmAyika rUpaviratino parama dharma ApaNane maLyo paNa ApaNe vANiyA eno upayoga bhAjIpAlA bakAlAnI jema vecI rahyA chIe. zrAvaka hoya ke sAdhu hoya baMne mATe mArga to eka ja che. ArAdhanA to jJAna-darzana-cAritranI ja karavAnI che. mokSamArga eka ja che. mArgathI bheda nathI paDyo. kALathI ane pariNAmathI bheda paDyo che. sAdhu mATe sarvathI ane zrAvako mATe dezathI = alpakALa mATe. jeo pratyAkhyAnanuM niraticAra pAlana nathI karI zakatA teo mATe teno bhaMga na thAya mATe AgAra ( chUTa) rAkhavAmAM AvyAM che. saMsArabhAvamAM rahIne dharma thAya ja nahi, saMsArane choDIne ja dharma thAya. be ghaDInA sAmAyika mATe paNa dezathI pApa vyApArono tyAga karavo ja paDe. agIyAra pratimA vahana karanAro rajoharaNa rAkhe che. ghara tyAge che. jJAnasAra-2 // 78
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ gocarI jAya che. upAzrayamAM rahe che chatAM tene zramaNa nathI kahevAto. kAraNa teNe jAvajIva mATe saMsArano cheDo phADyo nathI, te zramaNopAsaka ja kahevAze. pariNAma uchaLe to sarvavirati grahaNa kare, na thAya to 11 mahinA pUrNa thatAM ghare pAcho jAya. kAraNa tene sarvaviratino pariNAma nathI Avyo. jeTalA aMze pariNAmathI tyAga thAya teTalA aMze AtmAnI anubhUti thAya. mohano pariNAma e ja saMsAra. zrAvaka zramaNabhUta pratimAno svIkAra kare ane sAdhu ekAkI vihAra kare e baMne mATenI utkRSTa bhUmikA che. - jina kuLamAM janmelAe A vAtanuM ja kheDANa karavAnuM che. A vAta UMcI che ema kahIne ene choDI nathI devAnI. bhUkhyAM haze te meLavavA badhuM jaze. rAjacaMdramAM jaze,dAdA bhagavAnamAM jaze, badhe bhaTakaze. paramAtmAnA sAcA mArgane samajanArA, svIkAranArA A kALamAM ochA ja rahevAnA. ema prabhue ja kahyuM che. adhyAtma mArgane moTAmAM moTo phaTako paDyo che. gacchanA bheda zithilAcArane kAraNe paDyA. kriyAddhAra karanArA uttama AtmAo hovA chatAM paNa kALanA prabhAve kaMIka potAnuM ghAlyuM mATe A bhedo paDyA. karmae sau prathama parigraha che enA udayathI bAkInA tamAma parigraho Ave che. AtmA jyAre parigrahane alpakALa mATe ke sarvathA tyaje tyAre AtmAnI anubhUti karI zake e ja zreSTha caryA che. anAdikALathI AtmA saMgabhAvamAM rahyo che tenA kAraNe AtmA pIDA anubhave che. svajana ( kuTuMba) - parijana ( mitro, nokara, cAkara vagere) A badhAne AtmAe sukhanA kAraNa mAnyA che. e badhAthI AtmA gherAyelo che, teTalA mohanA pariNAmathI sukhI-duHkhI thAya che. ApaNA guNo che te ApaNA svajana che. je sadA sAthe rahe ne AnaMda Ape che te svajana. munie guNone ja svajana mAnyA che eTale munine koInI jarUra paDatI nathI. svajana choDI dIkSA lIdhI tyAM ziSya-parivAra - anukULa pakaDyA to tyAM ne ahIMyA kaMI phera nathI. eka saMsAra choDI bIjo saMsAra pakaDyo. jJAnasAra-2 || 79
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyAM lAgaNI hoya tyAM parA (= utkRSTa) bhakti thAya. jyAM lAgaNI nahoya tyAM veTha thAya. dareka vyakti sAthe guNanA saMbaMdhathI ja vyavahAra karavo. jene vaiyAvaccanI jarUra che tenI vaiyAvacca karavAmAM nAnA-moTA na jovAya. je vakhate jenI pradhAnatA hoya ene svIkArAya. ema karaze to taraze. guNanuM bahumAna bIjA guNone paNa kheMcI lAve che. je sAMbhaLI zake, jenAmAM lAyakAta hoya tene ja guru kahe bIjAne nahi. mahAna puNyodaya hoya tene ja guru kahe ema ziSyane lAgavuM joIe. mAro puNyodaya che mATe mane kahyuM. je gurunA hRdayamAM hoya tenuM ja nAma mukhamAM Ave. guru game tema vartatA hoya to paNa gurunuM sthAna ziSyanA hRdayamAMthI jAya nahi. A ekalavya karI batAvyuM che. gurue bhaNAvavAnI nA kahI to paNa jaMgalamAM temanI mUrti banAvIne temanI sAme dhanurdhArI banyo. chatAM jyAre gurue guru-dakSiNAmAM jamaNA hAthano aMgUTho mAMgyo to ApavAmAM koI vikalpa na karyo. jAtanA pakSapAtI banyA mATe ApaNane zubhAzubha vikalpo jAgyA. guNanA pakSapAtI banAya to asAramAMthI paNa sAra zodhe. guru mokSamArganA pathapradarzaka che te mArge ziSya cAlavuM paDe nahi to nirdhArita sthaLe pahoMcI na zakAya. mATe gurunI sahAya laIne guNavaibhavane ja pAmavAno che. guru pAse bALaka thaI, buddhine girave mUkI samarpita thaI javAmAM ja kalyANa che. guNonuM ekAMte arthIpaNuM na pragaTe tyAM sudhI guNI pratye guru pratye bahumAna na Ave. gurue Ane premathI bolAvyo, mane na bolAvyo. ApaNAmAM pakSapAta Avyo mATe guru pratye Avo pakSapAta thAya che. ApaNe pahoMcavuM ja na hoya to pachI game teTalA uttamamAM uttama guru maLe to paNa ThekANuM na paDe. eka bAju ekalavya che. bIjI bAju mAtuSa muni che. baMnemAM pote jJAnasAra-2 // 80
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ taravuM e che evo nizcaya che. guru pratye zraddhA hatI mATe manamAM koI vikalpa nathI. mATe guru pAse bALaka banI gayA to te tarI gayA. guru zodhavA pahelAM badho ja nirNaya karI lo, nirNaya karyA pachI emane gautama mAnI lo. pachI guru kahe tema karo to ekAMte kalyANa ja che. gurunA hRdayane bhedIne cAlyo jAya te ziSya. tene aSTa mahAsiddhi sAthe ja che. ziSya jo gurunI sAthe raheto hoya paNa AjJAmAM vartato na hoya to te pAse hovA chatAM dUra ja che. je guruthI hajAro mAIla dUra hoya paNa gurunI AjJA pramANe vartato hoya to te dUra hovA chatAM paNa najIka che. AtmAmAM rahelA anaMta guNonuM ciMtana karI potAnA AtmAne vartamAnamAM doSita joI tenI upara karuNA varase. AtmAnA anaMta guNa vaibhavanA darzana karI tene pAmavAno talasATa jAge. potAnAmAM rahelA samyagu jJAnathI muni svanA AnaMdane vede che, bhogave che. te ja jJAna sArabhUta che. bIjuM badhuM asAra che. potAnA AtmaguNono pote nirNaya kare bAkI badho kriyA-kalApa vyartha che. AtmAnI ramaNatA mATenA AcAra-kriyAmAM magna banI svanA AnaMdane anubhavavAno che. svapariNati = potAnA guNo rUpe pariNamana pAmavuM te. parapariNati = pula - paradravya rUpe pariNamana pAmavuM te. mahAtmAone have mAtra eka ja lakSa hoya ke AtmavIrya kaI rIte guNomAM pariNamana pAme? mAtra bAhya kriyAnuM ja lakSa hoya to te potAnA dharmanA kAraNabhUta banatI nathI. teno nirNaya hoya ke sarvajJakathita zAsana ane tenuM Agama-A be mArA che te sivAya jagatamAM mAruM kAMI ja nathI. to te jJAna caryA zreSTha che. te sivAyanI kriyA vyavahArathI sArI lAge, dharma kahevaDAve paNa te mAtra kAyakaleza ja che. mAtrakriyA dvArA nirjarA thatI nathI, mAtra baMdha ja thAya che. jIva parAdhInatA (kAyA) pAmIne, aneka jIvonI hiMsA karIne, jJAnasAra-2 // 81
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ bIjAne duHkha pIDA ApIne saMsAramAM AnaMda meLave che. jyAre munio potAnAmAM rahelA jJAna dvArA sahaja -nirbheLa AnaMdane bhogave che, tyAre teno jagata sAtheno saMbaMdha chUTI jAya che. jagatanuM sukha tenenisAra = tuccha lAge che. je vastu vartamAnamAM bhogavIe chIe tenI anumodanA ane tenA nimitta kAraNonI anumodanA bhegI cAle che. je vastu taiyAra thaIne AvI tenA svAdanuM je jJAna thAya che tene ApaNe sukharUpe svIkArIe chIe te vakhate citta prasanna hoya che. te batAve che ke vartamAnamAM te sukha anubhavI rahyo che tenA vinA citta prasanna banatuM nathI. vastu barobara lAgI tenI anumodanA mAtrathI aTakI jatuM nathI. je AgrahapUrvaka vaparAvI rahyA hoya, jeNe banAvyuM hoya te badhAnI paNa anumodanA bhegI hoya che. A anukULatA maLI che. tenA kAraNe citta prasanna che te kaSAyanA gharanI che. temAM moha bhaLyo che mATe anumodanA thaIche. pApa to karIe chIe, sAthe pApano vaghAra ( anumodanathI anubaMdhI paNa karIe chIe. paNa tenuM jJAna ke bhAna paNa ApaNane hotuM nathI. A badhAnA abhAvamAM munine anaMtagaNI citta prasannatA hoya che. AtmA pudgalanA abhAve guNono anubhava kare che. dravya-guNa-paryAyanI vicAraNA karI mohanA pariNAmane bhaLavA devo nahi. prathama to dravya-guNa-paryAyane heya mAne, enI sAthenA vahevArane paNa heya mAne pachI emAM mohanA pariNAmane bhaLavAnade ane AnaMdane veda.4thA guNaThANe bhedajJAna thAya ane bheda karavAnI Dhaci pragaTe, pAMcame aMzathI abhyAsa kare, cha abhyAsa vadhe, pachI abhyAsa karatAM 7me apramata guNaThANe pahoMcAya. emane ema sIdhI chalAMga nathI karAtI. jIva tattvano rasiyo bane tyAre te AnaMdane mANe che. tethI te bhojana vakhate udAsIna pariNAmamAM varte che. sArI-sArI vastu khAtA AnaMda anubhavavo enAthI sukha mAnavuM, vastu sArI ke kharAba nathI te to jevI che tevI ja che paNa mohano pariNAma temAM sArA-narasAnI anubhUti karAve che. jJAnasAra-2 // 82
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ ApaNe to mAtra zeyanA jJAtA ja banavAnuM che. je AtmA mohanA pariNAmane pakaDavAnuM sAmarthya nathI dharAvato te mohane anubhave che. AtmA AtmAnA pariNAma sahaja rIte anubhavI zake te mATe dharmakriyAno yoga batAvyo che. ApaNI samagrakriyAo dhyAna svarUpe che. tenuM bhAna nathI mATe gatAnugatika cAle che. dhyAna rUpe bane tyAre te AtmAno anubhava karAve. AtmAnA dravya - guNa - paryAyano nizcaya 4the karavAno che. jene A nizcaya na hoya te kaI rIte anubhava karI zake? na karI zake. te mAtra zubhakriyA rUpa bane che. te puNya baMdhAve ne ApaNane thAya meM ghaNo dharma karI lIdho ne ApaNane hAza thAya! paNa dharma keTalo thayo te to jJAnI ja jANI zake. dharmanI rakSAnA pariNAma jo jaMgalamAM jAgI jAya to tyAM paNa sahAya maLI jAya che. zarIranA bhoge mAre mArA AtmAnI rakSA karavI che, to AtmAnA te pariNAmane vrata dvArA bAMdhI devo. jo mAsakSamaNa karavAnuM dhAryuM hoya to 30 divasa sudhI te tapa majethI karI zakAze. pachI vikalpo cAlu thaI jaze. chUTuM karuM? besaNuM karuM? ekAsaNuM karuM? pariNAma AtmAnA guNa rUpe pragaTa thAya tyAre AtmA zUro banI jAya che. tyAre ja manane vrata dvArA bAMdhI levuM paDe. manane tevA pariNAma jaladIthI pharI nathI AvatA. pariNAma jatAM dhArA maMda paDI jAya che. AtmAmAM pravezelo pariNAma AtmAne maraNiyo banAve che. 'kareMge yA mareMge'. pratikULatAne sahana karIne paNa Atma gharamAM majethI rahe che. te vakhate te parabhAvanA anubhavane tuccha mAne che. pAMce IdriyonA anukULa viSayone bhogavavAnI jIvanI IcchA hoya. jJAnIoe dezanAmAM samajAvyuM ke viSayo viSa jevA che. dekhAvamAM suMdara ane pariNAmekiMpAka phaLa jevAM che. tethI samyaka daSTijIvavicAre ke AviSayonA bhogavaTAthI mAruM zuM thaze? oha! narakanI vedanA!viSayoanaMtIvAra bhogavyA chatAM ya jIva tRpti nathI pAmato. dhikkAra che A viSayanI lAlasAne! A jJAnasAra-2 // 83
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayothI saryuM.ema bhAvanA bhAvatAM te viSayothI virAma pAmI jAya.viSayo tene have svapnamAM paNa yAda na Ave. samajaNapUrvaka tattvane pakaDavAthI te mithyAtvano haoNsa kare che. bhogavavAno bhAva e ja moha nirlepa bhAva hoya. bhoga bhogavatAM paNa zrutajJAnamAM ramaNatA hoya to te nirjarA kare che. 0 gurunI kRpA ane avahelanAnuM phaLa ) rAgAdi bhAva e ja kAma che. AyaMbilamAM rasathI vadhAre khAya to te vikAra rUpa bane. sthUlabhadrajI kozyAnA gharamAM rahyA. pa rasa bhojana karyA. chatAM paNa viSayothI na lepAyA.AthI sthUlabhadrajIne loko 84 covIsI sudhI "zreSThanaiSThika brahmacarya-vijetA" tarIke yAda karaze. jyAre siMha guphAvAsI muni gurunI nA upara gayA to emanuM patana thayuM. A che gurunI avahelanAnuM phaLa. bAra bhAvanAmAMthI ekatva bhAvanA ane asaMga anuSThAnanuM sevana roja karavuM joIe. sAdhu sva Agama ane para Agama bhaNI gaNIne taiyAra thAya eTale guru ene ekAkI vihAranI AjJA Ape. te nizcayathI potAno guNo sAthe rahe. vartamAnamAM Avo abhyAsa pADavAmAM vAMdho nathI. ekAkI vihAra mATe prathama saMghayaNa ane abhyAsa hovo jarUrI che. AtmAmAM rahelA guNa vaibhavanuM satata ciMtana-manana kare. game te yogamAM hoya paNa upayogathI AtmAmAM pahoMcI jAya. zAstro vAMce, guru pAse sAMbhaLe, anaMta jJAnAdi guNono nirNaya kare ene paNa jJAnanA anaMta vaibhavano prakAza thayA kare. pratItinA stara para AvatAM jAya tema tema tenI adamya jhakhanA UbhI thAya. jo Ana karyuM to jIva zuM karaze? judI judI dizAonA vyavahAro ubhA karyA ke basa game tema karIne lokone bhegA karo. teo dharma kema pAme? e ciMtAmAM paDyA. saMsthAo sAdhuoe nathI calAvavAnI to pachI gRhastha veSamAM ja rahevuM. ahIM to sAdhunI mastI joIne jIvo kheMcAIne Ave. zramaNopAsako AvI mastInA ja khapI hoya. jJAnasAra-2// 84
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvako evA hatA ke jene joIne sAdhu paNa khoTI garabaDa karatA aTakI jAya. zrAvako jo Ava hoya to vicAro ke sAdhu kevA taiyAra hoya? gAthA - 6: ati ced grasthibhijJAna ki citrastannayatraH? pradIpA kvopayujyane, tamodanI daSTireva ce? IldhrA gAthArthaH jo graMthinA bhedathI utpanna thayeluM AtmapariNativALuM jJAna che. to vividha prakAranA zAstronA baMdhananuM zuM kAma che? jo daSTi ja aMdhakArano nAza karanArI che to dIvAonI zI jarUra? jo AtmAne graMthine bhedavAthI AtmAmAM jJAna pragaTa thAya to pachI judA judA prakAranA zAstranA jJAnathI saryuM. jene evI daSTi pragaTa thaI gaI che ke te aMdhakAramAM paNa spaSTa joI zake che to tene dIvAnI zI jarUra? AtmAmAM rahelI mohanI graMthi bhedAI jAya. te jJAna pragaTa thaI jAya to zAstranI zI jarUra? abhavIne pUrvanuM jJAna thAya che paNa graMthibheda thato nathI. te anekone mokSamArganA musAphara banAvI zake che paNa pote to saMsArano ja musAphara bane che. eTale jJAna to graMthibheda pUrvakanuM ja joIe, to te jJAnathI AtmA tarI zake. anaMtAnubaMdhI-4 ane darzana-3 = darzana saptaka jyAM sudhImAM kSaya, upazama ane kSayopazamane pAme ane sAthe jJAnAvaraNIya karmano kSayopazama thAya to tevA jIvane bhedajJAnanI dazA pragaTI jAya. pachI badhI parapudgala vastuothI chUTA thavAnuM ja mana thAya. game teTalA zAstro sAMbhaLo, jinavANI sAMbhaLo-pachI e pramANe jo jIvAya to munipaNuM sArthaka che. ekavAra graMthi bhedAya eTale ardhapugala parAvartAmAM ja te jIva mokSe jAya. badhAthI nirALA thavAno bhAva thAya, tene ja AtmajJAnano lAbha thAya. te jJAna tene pariNati tarapha laI jAya. pariNati jeTalA aMze thAya eTalo AnaMda vedAya. jJAnasAra-2 // 85
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAgadveSane bhedanAruM samyagu jJAna che. te jo AtmA pAse hoya to AtmAne A zAstro zA mATe? dvAdazAMgInuM rahasya rAga-dveSathI mukata banI samatA keLavavAnuM che. eka ja navakAra ke eka ja sAmAyika tAranAra bane. bane eka ja che. bhina nathI. navakAranuM phaLa sarva pApono nAza, sAmAyikanuM phaLa paNa A ja. sAmAyikanA pariNAmamAM ja zuddha navakAra che. ahaMkArane halAvanArI daSTi maLI gaI to bIjA jJAnanI jarUra nahi. te ja jJAna dvArA rAga-dveSanA pariNAma naSTa thAya. bAkInuM jJAna, jJAna nathI. rAga-dveSane bhedavA mATe samartha te jJAna che. * zAna 3 prakAro 1) viSaya pratibhAsa jJAna mithyAtvanI hAjarImAM ja hoya. viSayo pratyeja rucivALo hoya. tyAga kare- kaSTa sahana kare paNa guNa pratyenI ruci ja na thAya. Atma pariNatita (tattva pratipatti) jJAnaH 4thA guNa sthAnake Avelo jIva ke jenI graMthi bhedAI che. sarvajJa tattvano saMpUrNa svIkAra karyo che. basa tene AtmAnA guNane ja anubhavavAnI ruci hoya, e ja enuM aMtima rahasya che. 3) tattva saMvedana zAnaH A jJAna guNane anubhavavArUpa che. je muni bhagavaMtone ja hoI zake. tattva pratipatti ja na hoya to tattva saMvedana Ave kyAMthI? jJAnanuM kArya virati, nizcayathI AtmAe potAnA vibhAvamAMthI aTakavuM, vyavahArathI 18 pApa sthAnaka aTakavuM. je jJAnathI potAnA svabhAva ane vibhAvanI khabara paDe te AtmajJAna, te ja vAstavika jJAna che. kevaLajJAna pragaTe pachI dIvaDAnI jarUra nathI. graMthibheda thavAthI je jJAna thAya che te kevaLajJAnanuM bIja che. kevaLI jANe che ane A jJAnasAra-2 // 86
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ zraddhA kare che ene vikalpa ja nathI. kema ke graMthibheda thavAthI mAnyatA zuSka thaI gaI che. nigodamAM asaMkhyAtA goLA che ane te darekamAM anaMtI nigoda rahelI che. eka nigodamAM anaMtA jIvo rahelAM che. te jIvo khUba pIDAne pAme che. kevaLI e juve che. graMthibhedavALo AtmA tene nirvikalpa svIkArI le che. tethI tenA dhyAnamAM ArUDha thaIne tIvra rucivALo thAya che. sAdhana sAmagrI hoya to tene zraddhAe caDhatAM vAra na lAge. apUrva varSollAsa phorave. targata puruSArtha karI 4thI thI 13me paNa pahoMcI zake che. kema ke bhUkhyA mANasane kakaDIne bhUkha lAgI hoya ne bhojana sAme hoya to khAdhA vinA na rahI zake. tevI ja rIte tattvapremI jIva ruci pragaTI jatAM tata puruSArtha karyA vinA na rahe. tadgata jJAna pariNamI jAya to kevaLajJAnane kheMcI lAvyA vinA rahe nahi. jenI graMthi bhedAI nathI te mithyAtvadazAmAM ja hoya. svalakSa keMdrita thAya ane AtmAne aMdara uhApoha thato hoya to te graMthibhedanuM kAraNa banI zake che. ApaNane sparzanA kema na thAya? mohahaju kema pIDe che? to te AtmAne graMthibhedanI dizAmAM AgaLa laI jAya che. jema dUdhapAka zarIrane puSTikAraka che paNa jhera bhaLe to garabaDa thAya tema jJAna to nirmaLa ja che. emAM mithyAtva bhaLe eTale malina bane. rucino pariNAma pharI javAthI te vibhAvamAM jAya. jJAnanA kSayopazama sAthe mithyAtva mohanIyano kSayopazama thavo jarUrI che. abhavyane 9 pUrvanuM jJAna hoya che paNa anAdi mithyAtvanA kAraNe te jJAna dvArA devalokanI ja ruci thAya che. AthI te lokone tattvamArga samajAve, tenAthI aneka jIvo mokSamAM jAya paNa teno saMsAra akabaMdha ja rahe che. jyAre mAsatuSa munine jJAna na hatuM paNa ruci jabaradasta hatI to kevaLajJAna meLavI lIdhuM. jene graMthibheda thaI jAya tene zAstro bhaNyA vinA paNa zraddhAnA baLe kevaLajJAna thaI zake che. nisarga ane adhigamathI - kSayopazama thatA samyakatva prakaTa thAya che. apUrva zraddhArUpa samyaka darzana Ave ane sadvartanarUpa cAritra Ave to ja vItarAgatA ane sarvajJatA Ave. jJAnasAra-2 // 87
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAsatuSa munine graMthibheda sAthe cAritra mohanIyano kSayopazama hato. guru vacana para apUrva zraddhA hatI. vikalpa na hato. gurue be pada gokhavA ApyA. e be paNa yAda nathI rahetA. DhaSa mA tuSamAMthI eka pada mAsatuSa banI gayuM. sAthe rahelA sahAdhyAyIo mazkarI kare che. chokarAo hase che chatAM temane krodha na Avyo. gokhavAmAM arati-bheda na thayo. ema na thayuM ke gurue mane A zuM gokhavA ApyuM. yAda ja nathI rahetuM. AvI 12 varSanI akhaMDa sAdhanAnA baLe - eka padanA ciMtanathI kevaLajJAna prApta karyuM. pada na AvaDyuM paNa teno artha jIvanamAM barAbara utarI gayela. ApaNuM tokhaMDa-khaMDa sAmAyika che, dhArAbaddha cAlavuM joIe. nahitara doSo vadhatAM-vadhatAM te sAmAyikanI guNavattA nahi rahe. sAmAyikanuM phaLa nahi maLe. mumukSunuM lakSa jJAnane pariNAvavAnuM ja hovuM joIe. gurunuM lakSa paNa e ja hovuM joIe ke ziSyamAM jJAna pariNamana pAme che ke nahi? pariNAmana pAme to avasare Takora karIne sudhAre. 0 guru ziSyane anukULa thAya, paNa zA mATe ? paMca vastuka graMthamAM kahyuM che ke guru ziSyane anukULa thaIne ziSyano vizvAsa saMpAdana karI tene mArge lAve. avasare zAma-dAma-daMDa-bheda badhuM ja kare. koruM jJAna zuM kare? guru ziSyanI bhUla sudhAravA yukti-prayukti dvArA avasare kahe. vAraMvAra TokavAnuM nathI. ziSyanA aparAdhane kema dUra karavo e gurunI pharaja che. mATe 'anuvartaka zabda lakhyo. paga paNa pakaDe ane avasare ene cAlato paNa karI de. jJAna meLavatI vakhate AtmAmAM pariNAmanuM lakSa hoya to ja jJAna pariNamana pAme. vartamAnamAM lakSa mAtra jJAna meLavavAnuM ja che. jyAMthI maLe - jeTaluM maLe tyAMthI meLavI levuM che. eTale zuM thAya? graMthibheda na thayo hoya to prApta jJAna dvArA bIjAne zikhAmaNa jJAnasAra-2 || 88
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ ApavAmAMthI UMco na Ave. AtmalakSanI pariNati ghaDAI nathI. jo graMthibheda thayo hoya to te AtmalakSI banI jAya che. oho!mArA paramAtmA kevA! mArA guru kema? guNonA bhaMDAra ne huM apUrva doSono bhaMDAra! kyAre huM A doSothI chUTIza? kadAca karmavaza te doSothI chUTI na zake paNa manamAM teno pArAvAra pazcAtApa hoya. A jJAnamAMthI tene svabhAvamAM jatA vAra nathI lAgatI. te aMdaramAM satata potAnI ciMtA kare to te mithyAtma mohane haTAvI rahyo che. rAgadveSanI tIvra gAMThanA kAraNe jIva AtmasvabhAva pramANe vartI zakato nathI. ane jANI paNa zakato nathI. tenI ruci ja pragaTavA nathI deto. graMthibheda thavAthI je jJAna thAya te ja vAstasvIka jJAna che. A thAya pachI zAstra jJAna na hoya to paNa cAle. kema ke zAstrajJAna dvArA graMthibhedano ja puruSArtha karavAno che. * graMthibheda kayo AtmA karI zake? graMthibhedamAM 3 vastunI jarUra paDe. (1) paMcendriyapaNuM-ekendriyathI cauridriya sudhInA jIvo graMthibheda karI zakatA nathI. (2) paMcendriyapaNAmAM paNa mana maLe to puruSArthadvArA samakita pAmI zakAya. arthAt asaMjJI paMcendriya graMthIbheda na karI zake. (3) jIva paryApta avasthAvALo hovo joIe. e paryApti pUrNa thayelI hovI joIe. saMmUrchAima manuSyamAM paMcedriyapaNuM che paNa bIjI be vastu mana ane paryAptapaNuM nathI. tethI te graMthibheda na karI zake. tiryaMca paMcendriya saMmUrchAima 1000yojana lAMbo hoya, pUrvakroDa varSanuM AyuSya hoya paNa mana nathI "paryAptapaNuM che. to paNa graMthibheda na karI zake. marIne te 1lI narakamAM jAya. yathApravRttakaraNa, apUrvakaraNa - anivRttikaraNa jJAnasAra-2 }} 89
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ - A 3 karaNathI yuktajIva graMthibheda karI zake. aMtamuhUrta mATe anaMtaguNa vizuddhi hoya. graMthibhedanuM svarUpa abhavya jIva graMthideze Ave tyAre kAMIka vizuddhi hoya che. AyuSya sivAyanAM 7karmanI sthiti aMtaH koDAkoDinI sthiti thaI jAya tyAre tene dravyathI dharmanI prApti thAya. navakAra -karemi bhaMtedravyathI maLe. yathApravRtikaraNa sudhI akAmanirjarA karatAM karatAM jIva Ave. je AtmA graMthi nathI bhedavAno, tenA karatAM je graMthi bhedavAno che tene anaMtaguNa vizuddha cittanI vicAradhArA vadhatI jAya che. abhavya - bhavya - durbhavya badhA ja jIvo karatAM tenI prati samaya guNavRddhi thatI jAya, tenuM citta adhyavasAyathI nirmaLa thatuM jAya. mati ajJAna, zruta ajJAna ane virbhAgajJAna ajJAna che paNa bIjA karatAM temanuM ajJAna vizuddhivALuM hoya. mithyAtvanI hAjarImAM pUrvanuM jJAna paNa ajJAna ja chene samaktinI hAjarImAM aSTapravacana mAtAnuM ja phakta jJAna paNa jJAna svarUpe che. 3prakAranI zubha lesthAmAMthI eka zubha lezyA hoya. jaghanya hoya to tejalezyA, madhyama hoya to pAlezyA ane utkRSTa hoya to zuklalezyA hoya. AtmA jyAre yathApravRtakaraNa kare tyAre te graMthideze Ave tyAre aMtaH koDAkoDinI sthitimAM hoya. graMthibheda pUrvanI AtmAnI bhUmikA batAvI che. rAga-dveSa - mohanI je apUrva tIvratA che te ghaTI jAya che. anaMtAnubaMdhInA pariNAmo ghaTIne ahIM sudhI AvI gayA. azubha karmo teno rasa (anubhAga) 4 ThANiyo hoya tene ra ANiyo kare. rasa ocho karI nAkhe. rasanI tIvratA ghaTADavAnI che. zubha rasa 4 ThANiyo kare. potAne yogya je hoya tenAM pramANe zubha prakRti bAdha che, te vakhate AyuSya na bAMdhe. kAraNa AyuSya gholanAM (asthira) pariNAme baMdhAya. ekasarakhI jJAnasAra-2 || 90
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariNAmanI tIvratA hoya tyAre na baMdhAya mATe zreNimAM AyuSya na baMdhAya. 7 mA guNaThANe navuM AyuSya na bAMdhe, paNa chuM zarU karyuM hoya to 7 me pUrNa karI zake. samakti prApta thayA pachI jo jIvatiyacake manuSya hoya to te deva prAyogya karma bAMdhe. deva ne nAraka hoya to manuSya prAyogya karma bAMdhe. paNa 7mI narakamAM samaktinI prApti thAya paNa sAthe Ave nahi te tiryaMca gatinuM AyuSya bAMdhe tene manuSya AyuSya na baMdhAya. sthitibaMdha palyopamanA asaMkhyAta bhAga nyUna bAMdhe, adhika na bAMdhe. azubha karmo bAMdhe to 2 ThANiyA baMdhAya, 4 ThANiyA na bAMdhe. te paNa prati samaya hIna (rasa) bAMdhe. azubha karma paNa rasathI atyaMta hIna baMdhAya, zubha karma ThANiyo baMdhAya. samaktinI hAjarImAM azubha pravRtti kare to paNa jAgRti ane pazcAtApanA kAraNe alpa karma bAMdhe. zubha pravRtti kare tenA anubaMdha tIvra thatA jAya. AtmA apUrvakaraNa kare. arthAt bhavacakramAM Aja sudhI na thayA hoya tevA zubha adhyavasAya AtmAmAM pragaTa thAya tenA kAraNe AtmA graMthine bhedI nAMkhe che. have pharI rAga dveSanI graMthine utkRSTa na bAMdhe. abhavya graMthideze Avelo saMkhyAta asaMkhyAta kALa tyAM rahe pachI pAcho pharI jaze. kAraNa te apUrva varSollAsa nathI phoravI zakato. je carama yathA pravRtta karaNa kare che tene rAga para dveSa para tIvra pariNAma AvI jAya ke have A pApa ja na joIe. tenI mATe e apUrva varSollAsa phorave che. tIvra adhyAvasAyanI dhArA pAchI nahIM phare. je mithyAtvanA daLiyA che tene upazamAvI deze ene udayamAM nahi AvavAde.khapAvI zake eTalAkhapAvI ja deze eTale anivRttikaraNe Avaze. mithyAtvanA daLiyAne dabAvI dIdhA te sattAmAM che paNa udayamAM nathI eTale enA pariNAma AtmAmAM nahi Ave. sattAmAM je che tenuM zuddhikaraNa thayA karaze. eTale aMtarmuhUrta samyakatvanA kAraNe virAgadazA dazAnA AnaMdanuM vedana karaze. aMtarmuhUrta pachI traNa pUMjamAMthI koI eka pUMja udayamAM Avaze. azuddhaardhazuddha ane zuddha pUMjamAMthI azuddha pUMja udayamAM Ave to mithyAtva, ardhazuddha jJAnasAra-2 // 91
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ udayamAM Ave to mizra mohanIya, ane zuddha pUMja udayamAM Ave to samyatva mohanIya arthAt kSayopazama samakitanI prApti thAya. prathama prAyaH upazama samaktinI prApti thAya. kSayopazama samaktimAM pradezodayamAMmithyAtvano kSaya thato jAya ane sattAmAM rahelAno upazama thAya. jene ekavAra paNa samaktinI prApti thaI jAya te vaLI pAcho jo mithyAtvI banI jAya to paNa have te kadI karmonI utkRSTa sthiti nahIM bAMdhe. upazama mAtra darzana moha ane cAritra mohano ja thAya. bAkInA karmono kSayopazama ke udaya thAya, paNa upazama na thAya. jJAna daSTine nirmaLa na kare to jJAnanI kaMI vizeSatA nathI. karaNa = jIvanA adhyavasAya, vicAra. moha jema jema nivRtta thato jAya tema tema adhyavasAya nirmaLa thatAM jAya. AtmavIrya jJAna sAthe joDAya ne dhArA cAle. adhyavasAyanirmaLa thatAM jAya ne AtmAbhimukha banatAM jAya. tethI te cetanAne jAgRta kare. mithyAtvanAM adhyavasAya jagata tarapha prere che. 3karaNo uttarotara vRddhine pAmatA jAya che. yathApravRtta karaNa karatAM apUrvakaraNanA adhyavasAya anaMtaguNa pramANa vizuddha thAya che. tIvra vizuddha thatAM graMthi bhedAya che. jJAnamAMthI prathama mithyAtva mohanA pariNAma haTatAM jAya pachI cAritra mohanA pariNAma haTatAM jAya ane adhyavasAyo vizeSa nirmaLa thatAM jAya. mithyAtvano saMpUrNa upazama thaI jAya tyAre AtmA aMtamuhUrta mATe samyaka darzana guNane vede che. koI AtmA zaramAvartAmAM Avelo che, koIka apunabaMdhaka dazAmAM Avyo che. sarvajJanuM zAsana na maLyuM hoya to paNa karmalaghutAnA kAraNe muktinuM lakSa jAgI jAya che. muktino rAga oghathI che eTale viSaya-kaSAya ghaTI jAya che tethI tene bhavarAga na hoya. samyagdarzana to AtmAno pariNAma che eTale game teliMgamAM Ave. tApaso jaMgalamAM jaIne tapa vagere kare che. apunabaMdhaka dazAmAM tIvra karma bAMdhavAnI yogyatA gaI. mithyAtva pUrNa nathI gayuM. eTale Ava-jA cAlyA kare jJAnasAra-2 // 92
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMtaHkaraNa eTale mithyAtvanA daLiyAne upazamAvI dIdhAM. yathA pravRttikaraNamAM je vizuddhi hatI tenA karatA anaMtagaNI vizuddhi Ave. AkhA bhavacakramAM vIrya kyAreya ullasita thayuM na hatuM tevo ullAsa thAya. anivRttikaraNamAM adhyavasAya ekasarakhA cAle. samyakatvanI prApti thayA pachI AtmA apUrva AnaMdane prApta kare che. have tene para pulanuM AkarSaNa rahetuM nathI. yaMtro-taMtro, maMtronA cakaDoLe te caDato nathI. sarvajJanA vacana, e ja enA mATe zreSTha yaMtra-taMtra-maMtra banI jAya che. Agama sUtranI racanA 10 thI 14 pUrvadhara ja karI zake. pUrvo badhA vidyAothI bharelA che. tene jANanArA ja AgamanI racanA kare. eTale temAMnuM eka padanuM jJAna paNa graMthibheda-kRta hoya to te kevaLajJAna apAve. Ikko vi namukkAro - graMthibheda thayeluM jJAna joIe. 10 thI 14 pUrvanuM jJAna niyamo graMthibhedavALuM ja hoya. saMsAra pratyeno ruci pariNAma jAya ane AtmAnI ruci jAge to graMthibheda thayo che ema samajavuM. bharata rAjAne ekabAju kevaLajJAnanI vAta AvI bIjIbAju cakraratna utpanna thayAnI vAta AvI to emaNe kevaLajJAnane pradhAnatA ApI, enA parathI nakkI thaI gayuM ke ruci kyAM hatI? jene mArganuM jJAna thaI gayuM hoya te pachI ADoavaLo phaMTAze nahi. ene divyacakSanI prApti thaI gaI che. nikAcita karmo mArgathI ghasaDI nIce laI jAya to paNa mArga zuM che tenI jANa che eTale mArga para AvI jAya. aMrtamuhUrtano ja kALa sparzI jAya, AtmAne anubhava thAya, cittanI prasannatA thAya. jema koI premI hoya ene varSo pachI premikA maLavAnI hoya tyAre ene je AnaMda thAya tevo AnaMda caramAvartimAM AvatA thAya. samakti pAmatAM jIvane jema premIne juve ne je AnaMda Ave tevo AnaMda thAya. cAritra pAmatAM jIvane jema premI-premikAne bheTe tyAre je AnaMda Ave evo AnaMda jJAnasAra-2 || 93
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ave. jagatane bhUlI jAya. anubhavane vyakta karavA mATe vAcA nathI. potAne ja anubhavAya AtmA agocara che. yathApravRttikaraNa pachI apUrvakaraNa - graMthibheda pachI anivRttikaraNa thAya. pariNAmathI nivRtta na thavuM = pAchA na pharavuM. pariNAmanI dhArA vadhatI jAya. aTake nahi. vizuddha koTinA adhyavasAya vadhatA jAya. AkhA kALacakramAM apUrvakaraNa be vAra Ave. (1) graMthibhede tyAre ane (2) kSepaka zreNi mAMDe tyAre. samaktino pariNAma vItarAgatA na pragaTe tyAM sudhI Ave. adhyAvasAyanA sthAno 14 rAjalokapramANa asaMkhya hoya.judI judI tIvratA - maMdatAvALA hoya. dareka jIvonI karmasthiti judI-judI baMdhAya. nigodanA jIvo sAthe janma-mare paNa eka sarakhA adhyavasAyavALA nahoya. 'pRthvIkAya' Adi sUkSma nigodanA jIvanuM - ane bAdara nigodanA jIva manuSyAdinuM ema bhinna-bhinna AyuSya karma bAMdhe. gAthA - 7: mithyAtvazailapasacchijJAnadalmoli zobhitaH | nirbhayaH zakavadyogI, nandatyAnandanandane chA gAthArtha : mithyAtvarUpa parvatanI pAMkhane chedanAra, jJAnarUpa vaja vaDe zobhAyamAna,nirbhayayogI naMdanavanamAM IndranI jema kriIDA kare che. arthAt AvA yogI svAbhAvika sukhane anubhave che. A rIte graMthibheda dvArA jeone AtmajJAna thayuM che teo kevA che? jeonI rAgadveSarUpa be pAMkho chedAI gaI che. Idrane jema vaja hovAthI nirbhaya che tema graMthibheda jeno thayo che evA muni jJAnarUpI vajathI zobhI rahyAM che. Idra jema IcchA paDe tyAre idrANIne laIne naMdanavanamAM AnaMda mANavA mATe cAlI jAya che tema muni paNa AtmArUpI naMdanavanamAM AnaMdathI vihare jJAnasAra-2 || 94
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ lAyopathamikavALo kSAyikanI ciMtAmAM ja hoya. tene TakAvI rAkhavA satata satsaMga, svAdhyAya, saguru, kalyANamitro vagerene goThavI de. saanuSThAno vageremAM goThavAI jAya, jethI kSayopathamika cAlyuna jAya.munie paNa mithyAtva rUpI parvatanI rAga-dveSa rUpI baMne pAMkha samya darzana rUpa * vajathI kApI nAMkhI che. have ene koIno bhaya raheto nathI. te yogI che. tene have kaMI meLavavuM nathI. AtmAnI vastu koI corI janAra nathI tethI te nirbhaya che. idrane 8 IMdrANI che. devonI badhI samRddhi prApta thaI che tema AtmArUpa iMdrane jJAnAdi pAMca ramA che, temAM te mahAle che. parvatane pAMkha Ave eTale parvata uDe ane anekanA cUrecUrA kare eTale iMdrane vinaMtI karavAthI vaja dvArA idra tenI be pAMkhone chedI tethI parvata sthira thayo. evI loka vAyakA che. tevI ja rIte munie sarvajJa kathita jJAnarUpI vaja dvArA mithyAtvanI rAga-Sa rUpI be pAMkho kApI nAkhI che. mithyAtva javAnA kAraNe mAro AtmA e mAro, enI guNasaMpatti mArI e sivAya jagatamAM mAruM kaMI nathI - Avo nirNaya yogIe karI lIdho mATe e nirbhaya che. AtmasaMpatti satata vRddhine pAmanArI che eTale je nirbhaya hoya tene koI parigraha nathI. tethI te 'nigraMtha banI gayo che. mATe sadA AnaMdamAM masta rahe. ApaNe parane 'sva' mAnI beThA chIe, eTale e chUTI na jAya teno ApaNane bhaya che. * nirbhayatA kaI rIte pragaTa thAya? para vastune para mAnavAthI, pote vastuthI para che tevo daDha nirNaya karavAthI nirbhayatA pragaTa thAya. jema jema potAnI vastu prApta thAya tema tema paranI mamatA chUTe. mamatA para vastu para thAya. mamatA chUTe to badhA saMbaMdho nirALA thAya. potAnuM potAnI pAse rahe koI laI na zake, potAnAthI chUTI paNa na paDe mATe ciMtA karavAnI jarUra nathI. maitrI jIva sAthe thAya, jIva sAthe mamatA na thAya paNa prema thAya. prema jJAnasAra-2 || 95
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ e AtmAno svabhAva che. premano vibhAva e mamatA. vikArabhAva nIkaLe to vastu zuddha premaguNane pakaDe. zarIra rogothI gherAyeluM hoya, paNa zarIra paranI mamatA na hoya to AtmaramaNatA mANI zake. pote karelI bhUlono ekarAra - pazcAtApa thAya to bahAra doDAdoDI karavI nahi. dIkSA dharma karelA sarva pAponuM prAyazcita che. dIkSA levAnI jenAmAM zakti nahoya te guru pAse AlocanA laI sarvapApathI rahita banavAnI bhAvanA rAkhe. zakti Ave to dIkSA le, nahi to dezavirati svIkArI zakya hoya teTalA pApa baMdha kare to prAyazcita saphaLa thAya. jJAnIone sAMbhaLI-samajIne AcaraNamAM lAvavAmAM vAMdho Ave che. AcaraNamAM lAvavA mATe mohane dUra karavo paDe che. saMyogathI huM para chuM e ghUMTatA rahevAthI aDadho roga cAlyo jAya. pachI choDavuM duSkara nathI. mATe aucitya vyavahArathI jIvana jIvavAnuM che. bhagavAnanA tattvone samajI, mohane jANIne mohanI sAme tattvathI yuddha karavAnuM che. tattvone jANavA atyaMta Avazyaka che. jJAnanA pariNAma rUpa samyakadarzanane pAmyA vinA cAritranA pariNAma Ave nahi. pariNAma vinAnuM cAritradravyacAritra kahevAya. gAthA - 8: piyuSamasamudronja, rasAyanamanauSadhamAM ananyApakSaaizvarya, jJAnamAharmanISiNaH ITA gAthArtha paMDito jJAnane samudramAMthI nahi utpanna thayeluMamRta, auSadhavinAnuM rasAyaNa ane anyanI apekSA vinAnuM aizvarya kahe che. * zAna amRta svarUpa Atma dazAnA jJAnane amRta kahyuM che. amRta pIdhA pachI maraNa thatuM nathI. tema jJAnavAnane maraNa nathI. samyakatva pAmyA pachI zarIranuM ja maraNa jJAnasAra-2 // 96
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ che, AtmAnuM nahi. koIpaNa para vastunA abhAvathI nirmaLa saMpatti prApta thaI che. auSadha vinAnuM rasAyaNa che. jenA pAnathI ghaDapaNa marI jAya, have janma paNa na thAya. AvuM viziSTa Azcarya karanAruM evuM svapara prakAzaka jJAna che. rogonI nivRtti mATe parama rasAyaNa che. jJAnathI samRddha hoya te kadAca dehathI gharaDo thaze paNa manathI gharaDo thaze nahi. tenuM maraNa nathI paNa nirvANa che. te AtmAne nirAzA na hoya, jJAna dvArA te sadA yuvAna ja rahe. apekSAthI para hoya. jJAna dvArA ja ArogyanI prApti thAya che. sadAnirvikalpa dazAne prApta karAvanAruM evuM jJAna ja upAdeya che. parabhAvathI mohita thayelo AtmA jIvanA 14 bhedomAM paribhramaNa kare che. je AtmA potAnA svarUpanI jhaMkhanAvALo che, te mithyAtva, avirati, kaSAya ane yogarUpI potAnA doSono tyAga karI jJAnarUpa amRtamAM DUbI jaIsatata tenuM pAna karyA kare che. je tattvathI jJAnane svIkAre tenuM paribhramaNa aTake che. jIve amRtarUpa sarvajJakathita jJAnane prApta karavAno ja puruSArtha karavAno che. AtmAno svabhAva amara banavAno che. tethI mAro nAza na thAo evI IcchA AtmAmAM satata rahe ane e mATe AkAza pAtALa eka kare. jIvane dravya prANo vahAlA che. bhAva prANI amara che. mRtyu pAmavAnA nathI chatAM ApaNe ene pakaDatA nathI. mithyAtva e pramAda che. pramAda e mRtyu che. AtmAe potAnA svabhAvamAM tattvarUpI amRtapAna vanityamAM nityapaNAnuM AropaNa karavAnuM che. sadA potAnA svabhAvamAM rahenAro huM amara chuM. marIza nahi. A tattva amRta che. tattvane ghUMTIne AtmAmAM pariNamAvavAnuM che. paNa vastu mArAthI anyache, huM badhAthI anya chuM. have AtmAne apekSA na rahe. apekSA pariNAma e ja saMsAra. paranI apekSA tUTI jAya to vartamAnamAM amara bane. AtmAnuM jJAna parama upAdeya che. sAcI vastunuM jJAna thAya to khoTAno jJAnasAra-2 // 97
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAza thAya. para vastu para rUpe lAge to kAma thAya. sAcI vastuno bodha thayA pachI khoTI vastuno tyAga thAya. - jinazAsananI prApti thAya tyAM tattva jANavA - vAMcavA maLe. prIti jAge to potAne jANe, doSono khyAla Ave to doSono nikAla kare. samyagujJAna, samyagudarzana, samyucAritra guNo prApta kare che. A rIte potAnAM svarUpanuM jJAna thAya pachI mohathI virakta thAya. AtmAmAM AnaMdasvabhAva pragaTa thAya mATe jJAna prApta karavA mATe yathArtha prayatna karavo joIe. 000 jJAnasAra-2 // 98
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ * chaThTha aSTaka * zamASTaka zama=samatA. samatA jJAnIne hoya.'jJAna kaLazabharI AtmA samatA rasa bharapUra.' jJAnathI krodhAdinA pariNAmo zamI jAya che. tethI jJAnanA phaLa rUpa samatA AtmAne prApta thAya che. AtmAmAM pragaTa thayelI vIryazakti svabhAva pramANe pariNAma pAme tene zama kahevAya. AtmAnuM jJAna mohanA kAraNe azuddha che. moha nIkaLe to jJAna AtmAnA svabhAva rUpa bane nahitara vibhAvarUpa bane. Atmazakti pragaTa thayA pachI temAM moha bhaLe to AtmAnI viruddha dizAmAM jAya. AtmAmAMthI moha na jAya tyAM sudhI e zakti nakAmI. * dravyazama kone kahevAya? cittamAM krodhAdi kaSAyo hoya eTale ke asamAdhibhAva hoya ane bahArathI mana-vacana-kAyAno saMkoca karavo te dravyazama che. jema agnizarmA traNa mAsanA uparAuparI upavAsa thayA pachI guNasena rAjA upara gusse bharAyo chatAM AhAra. pANIno tyAga karIne tapamAM lIna thayo. prasana caMdra rAjarSinuM putra snehathI manadvArA karAyeluM je yuddha te dravya zama. * dravyathI zamanA prakAro : dravyathI zamanA AgamathI ane noAgamathI be bheda che. AgamathI dravyazama:- zamanA svarUpane jANanAro jJAnI AtmA hoya paraMtu jJAnasAra-2 // 99
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ tenI prarUpaNA karavAnA avasare upayogadazA nahoya te AgamathI dravyazama che. noAgamathI dravyazama -mAyAkapaTapUrvaka, dhanalAbha, vidyAlAbha Adi siddhi mATe tathA Avo zamabhAva rAkhIza todevagati maLaze ema samajIdevagati AdinA sukho meLavavA mATe upakAra kSamA, apakAra kSamA, vipAka kSamA A traNamAMthI koIpaNa kSamA rAkhavApUrvaka krodhanI zAMti karavI te noAgamathI dravyakSamA che. aMdarathI krodhAdi kaSAyo, dhanavAna, labdhilAbha - deva sukhanA lAbhano lobha kaSAya varte che mATe tene noAgamathI dravya zama kahevAya che. * kSamAnA prakAroH upakAra kSamA - sAme koI vaDilo, dharmaguruo, upakArI, puruSo Thapako ApatA hoya tyAre A vaDila puruSa che, upakArI che ema samajIne je kSamA rAkhavI te. apakAra kSamA -sAme halakAmANaso hovAthI krodha karIzuM to vadhAre apakAra (nukasAna) thaze ema samajIne krodha na karavo te. vipAkakSamA - krodha karavAthI cIkaNAM karmo baMdhAya che ane bhavAMtaramAM naraka nigodanA bhavomAMghaNAM duHkho Ape che. Ama karmonAvipAkonA bhayathI zAMti rAkhavI ane krodha na karavo te vipAka kSamA che. * bhAvathI zamanA prakAroH bhAvathI zamanA AgamathI ane noAgamathI be bheda che. AgamathI bhAvazamaH-upazamanA svarUpane jANanArA jJAnI puruSa upazamanuM svarUpa samajAvatI vakhate upayogavALA hoya to te samaye te vyAkhyAtA puruSa AgamathI bhAvazama kahevAya che. kAraNa ke aMdara jJAna che mATe AgamathI ane upayoga pravarte che mATe bhAvathI zama kahevAya che. noAgamathI bhAvazama:- sadguru AdinA samAgamathI, satsaMgathI ane rasAra-2}} 100
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ svAdhyAyAdithI mithyAtvadazAno tyAga karIne jevastu jema che tema yathArtha jJAna prApta karavA pUrvaka, cAritra mohanIya karmanA udayano abhAva karIne eTale ke cAritra mohanIya karmano kSayopazama karIne AtmAmAM zubha kSamAdi guNonI pariNati prApta karavI te noAgamathI bhAvazama kahevAya che. AgamathI ane noAgamathI A bhAvazama ja jIvane upakArI che. noAgamathI bhAvazama laukika - lokottaranAM bhedathI be prakAranA che. laukika bhAvazama :- vedAMtavAdIo, bauddha darzanakAro, sAMkhyo, mImAMsako ItyAdi anya darzanakAro potapotAnA siddhAMta mujaba yogI tarIkenuM jIvana jIvavAmAM je zamabhAva rAkhe che te laukika (loka grAhya) zamatva jANavuM. sarvajJa vacana dvArA saMpUrNa satya tattvano nirNaya nathI mATe mithyAtva che. lokottara bhAvazama :- jinezvara vItarAga sarvajJa paramAtmAnA vacanone anusAra AtmAnA zuddha svarUpanI ramaNatAnI sAthe ekatA thavArUpa je krodhAdino abhAva te lokottara bhAvazama che. kAraNa ke kSamAdi guNo lokagrAhya nathI. mohano upazama thAya toja krodhAdi kaSAyo ghaTe che to ja sAcI samatA gaNAya. jema agninA kaNiyAno vizvAsa na karAya ema AtmAmAM khUNe khAMce paDelo mohakaSAya saMpUrNa nAza na pAme to te game tyAre udayamAM Ave.nimittane pAmIne sattAmAM rahelA kaSAyo udayamAM Ave che. samakti AvyA pachI rAga-dveSa tIvra na baMdhAya. AgamathI sau prathama mithyAtvanA pariNAmano tyAga karavo paDe. mithyAtvI jIvane koIbALI nAkhe to paNa samatA na gumAve. eka akSara paNa na bole chatAM tenI samatA gaNAtI nathI. mithyAtva che mATe zarIrane heya nathI mAnato, AtmAno svabhAva samatA che evuM jJAna paNa nathI. 4 thA guNaThANe samatA bIjabhUta che. pAMcamAthI samatAnI zarUAta thAya. apunabaMdhakadazAvALAne maMdamithyAtva che tethI tene jeTalA aMze mukitano rAga che teTalA aMze samatA che. jJAnasAra-2 // 101
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreNika mahArAjA 4thA guNaThANe che. putra koNika mArI nAMkhavA Ave che tyAre putra mane mAravA AvI rahyo che ema samajI ene pitRhatyAnuM pApana lAge mATe pote hIro cUsIne maraNa pAme che. samyaka dRSTi AtmA duzmananuM paNa buruM na ciMtave. paNa samyam daSTine aviratino udaya hovAthI zreNika rAjAne aNasaNano bhAva na thavAthI aprANa vosirAmi na karyuM. pradezI rAjAne patnIe jhera ApyuM. te dezaviratidhara hovAthI pAMcame guNaThANe che. tethI tarata aNasaNa karyuM. sarva jIvarAzinI sAthe kSamApanA karI lIdhI. ahIM zama eTalemithyAtva ane cAra anaMtAnubaMdhIno upazama levAno che. kSayopathamikamAM paNa mithyAtva upazama che te upAdeya che. te jIvane guNa tarapha laI jAya che. kema ke udayamAM AvatA karmono kSaya ane mithyAtvano upazama hovAthI eTale ke mithyAtva vartamAnamAM nahIM hovAthI jIva svabhAva tarapha AgaLa vadhI zake che. upazama samyakatva aMtarmuhUrta kALa rahe. tyAre nirmaLa samyakatvanA pariNAmo Ave. paDavAno che paNa arnamuhUrta kALa virAgadazAnA AnaMdane prApta kare che. 11muM guNasthAnake saMpUrNa mohano upazama che tethI vitarAga dazAne arnamuhUta kALa anubhave pachI paDe. samakitanA pAMca lakSaNamAM je zama che te mithyAtvanA upazamano pariNAma che ane anaMtAnubaMdhIno te upazama che. mamaSNa zeTha dhana nathI meLavato tyAre paNa dhana meLavavA jevuM lAge che ane samyakadaSTi dhana meLavato hoya tyAre paNa tene dhana heya lAge che. vastu meLavavA jevI che, meLavavI joIe te mithyAtvano pariNAma che. vastu pratye Adarano pariNAma che tyAM lobhano pariNAma cAlu ja che. to samatA kyAM rahI? AtmAnA pariNAma para baMdhano AdhAra AtmAnA pariNAma kevAM che? tenA para ja badho baMdhano AdhAra che. jJAnasAra-2 // 102
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ mithyAtva udayamAM che eTale paravastu meLavavA jevI lAge che. eTale saMtoSano pariNAma nathI. samakitanA udayamAM te meLavato hoya to paNa tene heya mAne che. anaMtAnubaMdhIno pariNAma aTakI gayo che tethI anubaMdha alpa paDe. kema ke heya mAnIne Adare che paNa teno pazcAtApa to cAlu ja che. mithyAtvIne pazcAtApano bhAva na hoya. anubhavarUpe samatAnI zarUAta pAMcamA guNa sthAnake Ave. mATe dezavirati sAmAyika pAMcamA guNasthAnake che. gAthA - 1 : vikalpaviSayorjI, svabhASAlambaLaH sadA jJAnasya paripAko yaH, sa zamaH parikIrtita H III gAthArtha : jemAM ISTapaNAnI ane aniSTapaNAnI kalpanA nathI,niraMtara AtmAnA zuddha svarUpanuM AlaMbana che, evo jJAnano paripAka te zama che. vikalparUpIviSayothI nivartavuM ane svabhAvanA AlaMbanane svIkAre tyAre je jJAnanuM phaLa prApta thAya che tene samatA kahI che. mithyAtva moha hoya tyAre tenuM jJAna yathArtha na thAya, aneka vikalpo cAlyA ja kare. mATe cittanI sthiratA - samakitanA pariNAma AvyA vinA na Ave.vikalpa e cittanI asthiratAno pariNAma che. ratnathI maDhelo hAra joI citta DAmADoLa thAya, sthira na rahe. hAranA raMga, AkAra, DijhAInane pakaDyA eTale bhrama= moha bhaLyo. mithyAtvanA kAraNe Atmarati karatAMhAra vadhAre kiMmati lAge che. Adarano pariNAma AtmaratnanA badale hAra para gayo. samyakadarzana, samyakajJAna samatA vi. badhA Atmaratno vastu mAtra zeyarUpe jovAya to tyAM vikalpa na Ave. jarUriyAta hoya to vyavahArano upacAra hoya, paNa rasa na hoya. paranA svabhAvathI viparyAsa paranA svabhAvane pakaDavo e viparyAsa kahevAya. zeyanA jJAtA jJAnasAra-2 // 103
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ banavAno AtmAno svabhAva che. AthI jo svanA svabhAvane pakaDe to zuddha jJAna thAya. paNa jo jJAna paramAM bhaLe - temAM jo moha bhaLe to te azuddha thayeluM jJAna AtmAmAM vikalponI jALo UbhI kare. vikalpo thavAthI citta vibhrama thAya arthAt cakaDoLe caDe che. AthI sarvajJanI daSTi pramANe jJAna thatuM nathI. jeTalA aMze mithyAtva eTalA aMze vizvama UbhA thAya, teTalA aMze AtmavIrya paNa asthira thAya. - samatAmAM pradhAna kAraNa jJAna che. samyakajJAnathI zuddha evuM je jJAna che te ja A bramomAMthI AtmAne bahAra kADhe.cittanI asthiratA mAnyatA saMbaMdhI che. sarvajJanI daSTimAM je heya chetemithyAdaSTine upAdeya lAge che. mATe mAnyatA saMbaMdhI asthiratA thAya che. vastu meLavavI rucino pariNAma che. paNa te para vastune meLavavAnI gativALI cittavRtti hoya to te anaMtAnubaMdhI kaSAyanA udayathI thAya che. A meLavavuM e cAritra mohanIyano pariNAma che. mithyAtvIne AtmaguNo sivAyanuM badhuM ja upAdeya lAge, samyaka dRSTine AtmaguNo ja upAdeya lAge. jema Dukkarane viSTA upAdeya lAge ane bIjAne viSTA heya lAge. para vastune meLavavAnI satata IcchA te ArtadhyAna ane tenA aTake to rauddha pariNAmane kheMcI lAve. samyaka daSTi mULiyAne ja pakaDe. tene mithyAtva sahita viSaya-kaSAyonI paravazatA heya lAge. anaMtAnubaMdhIno pariNAma AtmAne asthira kare che. paravastu meLavavI e ja enA jIvananuM sAdhya banI jAya che. je raudra pariNAmane kheMcI lAve che. A badhA mithyA pariNAmothI bacavA samatA svabhAva sthiratA jarUrI che. te mATe nirmaLa jJAnamAM sthiratA jarUrI. te mATe sarvajJa vacananI upAdeyatA jarUrI to mohano vigama thayA vinA na rahe. jemAM mohano pariNAma che temAM tene upAdeya buddhi thavAthI viSayano vyApa vadhe che tethI te parigrahanuM baMdhananuM pariNAma na karI zake. tene mATe dravya-kSetra-kALa -bhAva pratibaMdhavALA banI jAya. mithyAtva ane mohanA kAraNe AtmAno jJAnasAra-2 // 104
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ paravastu meLavavAno vyApa vadhato ja jAya che. mohanA pariNAma manamAM bhaLe eTale bhrama pedA thAya. jJAnanA viSayamAMbhrama Ubho kare... Idriyo jJAna karavAnuM sAdhana che. mana paNa jJAnanuM sAdhana che. manamAM jJAnano pariNAma thAya eTale Idriyo dvArA pragaTa thAya. jJAna ane moha baMnenI zakti vadhAre che. kyAreka AtmA baLavAna bane, kyAreka karma baLavAna bane. * karmabaMdhano AdhAra mAnyatA para hiMsakavRtti niraMtara cAlatI hoya ane pazcAtApano bhAva na hoya te raudradhyAnanuM lakSaNa che. jIva keTaluM kare che te mahattvanuM nathI paNa mAnyatA kevI che? tenA para karmabaMdhano AdhAra che. mithyAtvanA kAraNe utpanna thayelA vikalpo ane tene sukharUpe mAnI levAno je bhAva hato te mithyAtva jatAM potAnA guNonA AsvAdano-svabhAvanA sukhanI ruci pragaTe tenI mAnyatA have pharI gaI. pahelA pugalamAM sukha mAnato hato paNa have te samaje che ke jIva AtmaguNomAM ja tRpti pAme che. tethI have te svanuM ja AlaMbana le che. mithyAtva ane anaMtAnubaMdhI ja gayA AthI cittavRtti sthira thaI. eka sarakhA je meLavavAnA bhAva hatA te paNa cAritramoha jatAM lAva-lAvanA pariNAmanA badale cittavRtti maMda paDavAthI saMtoSa guNane pAme che. je je vastu heya mAnI teno tyAga karato gayo, tema tema moha jatAM samatAno pariNAma pragaTa thayo. mithyAtva mohanIyathI viparyAsa mithyAtva mohanIya jemAM sukha nathI emAM sukha dekhADe che. sukhano anubhava cAritramohanIya karAve. A bhrama bhAMge nahi tyAM sudhI AtmA parathI chUTo na paDe. mammaNa zeThano AtmA rAta divasa lakSmIne grahaNa karavA mATe doDe, rAtadivasa aTakyA vinA dhana prAptinA vikalpamAM ramyA kare Ama hiMsA thAya. anIti nathI karato to paNa 7mI narakanuM AyuSya bAMdhe che. mithyAtva moha vadhAre baLavAna, enI hAjarImAM anubaMdhavALuM karma baMdhAya. pravRtti kare jJAnasAra-2 // 105
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke na kare paNa mana satata pravRttimAM ja che. niraMtara krodhano udaya-bIjA para krodha karavo e bIjI vAta. sauthI pahelA potAnI jAta para ja krodha. aprIti thavI e krodha che. dhana to jaDa che. rAta-divasa jaDano rAga-tyAM jIva para dveSa. mammaNa zeTha dhana meLavavAnA raudra dhyAnamAM hato evagara 7mI narakanuM AyuSya na baMdhAya. te potAnA AtmAne bhUlI, paisA meLavavAmAM khUMpI gayo. samyaka jJAna, samyaka darzana ane samyaka cAritranuM AlaMbana svIkAravuM te svabhAva paranA bhAgamAM tRpti thAya tenA karatAM kaMI gaNo AnaMda parabhoganA tyAgamAM che. tenA anubhavamAM have vRddhi thAya. tenA AsvAdamAM te vizeSa AnaMdane anubhave. te svAda AgaLa badhuM besvAda lAge. jIva be vastunA kAraNe saMsAra tyAge. eka to akaLAmaNathI arthAt duHkha garbhita vairAgyathI ane bIjuM samajaNapUrvaka choDe te jJAnagarbhita vairAgyathI, je lAMbo kALa Take, karmane nirjara ne pariNAma vizuddha banatAM jAya. puNyanA udayathI badhuM ja maLI gayuM hoya, bhogavI zake che. rokaToka nathI ne tema chatAM maLavA chatAM paNa pITha pheravI de te sAco vairAgI. dharmanI zarUAta upayogathI thAya. jJAnanuM zuddharUpe prarvatamAna thavuM te upayoga."huM A chuM ane A nathI." AvI rIte upayoga AvyA pachI te rIte paramAMthI AtmavIryane kheMcI svamAM phorave tyArathI dharmanI zarUAta thAya che ane tyAre ja samatA AvI kahevAya. jJAnanuM phaLa jJAnIoe samatA batAvyuM che. jJAna hovA chatAM paNa samatAnA pariNAmano anubhava na thAya tenuM kAraNa mohano prakopa che. jIva parama svArthI che. svArtha mATe badhuM choDI de che svabhAvano nirNaya thAya ane emAM ruci jAge to saMsAramAM hovA chatAM saMsAramAM na hoya. pravRtti hoya vRtti na hoya. ATalI ajabagajaba tAkAta AmAM bharelI che. jIvane sarvajJanI daSTie jIvarUpe upAdeya lAgavo joIe. ajIva heya lAgavo joIe. A baMne pariNAma AtmAmAM thaI jAya to bhAva pachI jJAnasAra-2 // 106
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ svabhAva. jIva vize kevo bhAva? maitrI-pramoda-karuNA, mAdhyasthabhAva, sarvajJa pramANe maitrIbhAva. jIva vize jANeluM jJAna samyaka jJAna che. sarvajJa pramANe yathArtha bodha samyaka jJAna che. samyaka darzana hoya to karuNA Ave ja. heya-upAdeyanuM sarvajJa pramANe nirNaya te samyaka jJAna rUpe bane ane tenI aMdara rucino pariNAma bhaLe to samyaka darzana rUpe bane. heyamAM choDavAnuM. upAdeyanA grahaNa karavAnI ruci pragaTa karavAnuM jJAna thAya pachI rucina thAya to samyaka darzana na maLe. ruci pariNAma ati mahattvano che. jenI ruci jAge ene anurUpa pravRtti karyA vagara na rahe to ja nizcaya sAco. nahitara bhramavALo nizcaya. nizcaya thAya to ruci pragaTa thAya. eka guNa bIjAne jagADe. samyaka darzana Ave tyAM cAritra guNa pragaTa thavAnI taiyArI. pahelA samyaka jJAna thAya pachI samyaka darzana thAya pachI ja samyaka cAritra Ave. sarvajJanI badhI ja vAta sApekSa hoya tenA vacana para apUrva zraddhA nathI. mATe ja je phAve tenI vAta pakaDI tene pradhAnatA ApI. * AtmA azAMta kema? jeTalA vikalpo vadhAre, eTalA aMze caMcaLatA. manane ekamAMthI aneka manoratha thAya. dhanane meLavavAno eka vikalpa thAya, dhananI mahattA lAge to 18 pApasthAnakamAM ghUsI jAya. have zAMtithI vicAro ke AtmA mohane vaza banI, keTalAya vikalponI kalpanA jALamAM gherAto jAya che. AthI mohanI jALamAMthI nIkaLavA mATe paramAtmAe saraLa upAya batAvyo che. karmanA saMyogathI saMsArI AtmAnI be vibhAvadazA AvI pahelI aghAti karmanA udayathI svarUpanA vikArarUpI kAyA rUpe ane bIjI svabhAvanA vikAra rUpe viSaya kaSAya vibhAva avasthA = dazA pAmyo che. e miTAvavA potAnA svarUpano nizcaya karI jJAnAdisvabhAva vaDe potAnA svarUpane pakaDIne dhyAnamAM sthira thavAnuM che. asthira evA para pudgala sAthe joDAI rahyA chIe. tethI AtmA jJAnasAra-2 // 107
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ asthira svabhAvavALo thayo che. emAMthI AtmAne mukta karavAno che. AtmA mohano pariNAmathI joDAyelo che mATe asthira che. mATe mohanA pariNAmane choDavAno. AtmAnA pAMca svabhAva-jJAna, darzana, cAritra, tapa ane vIrya che. paramAtmA e svabhAvanI pUrNatA che. AtmAne jyAre jyAre potAnA svabhAvanuM smaraNa thAya tyAre pApano nAza ane jyAre svabhAvanuM vismaraNa thAya tyAre bhAva maraNa arthAt pApano baMdha thAya. * jinanI AjJA kaI? eka samaya paNa pramAdana kara tArA svabhAvamAM rahevAno pramAda na kara. pramAda e vibhAva che. svabhAvamAM hoya to pramodane mANe, vibhAvamAM jAya to pIDA bhogave. * zeyane be rIte jANavAno zeyane sAmAnya dharmathI ane vizeSa dharmathIema be rIte jANavAno, to ja yathArtha bodha thAya ane te thAya to samyagu darzana-cAritra-tapa zuddha guNonuM pragaTIkaraNa thAya. tapano svIkAra paccakakhANa viratipUrvaka karavo paDe. dravyathI vyavahArathI tapa ke cAritra Ave bAkI pariNAmathI kramabadhdha pahelA jJAnano pariNAma lAvavo ja paDe. sAmAnyamAM phakta AkAra oLakho, vizeSamAM eno rUparaMga-svAda judA. sAmAnya zAka e sAmAnya, paNa dUdhI, turiyA, galakAe vizeSa lakSaNa. cokasAI karo to vizeSathI ja thAya. chadmasthane pahelA sAmAnya pachI vizeSa bodha thAya. * cAritrano pariNAma AtmAmAM kaI rIte pragaTa thAya? vartamAnamAM cAritra eTale dIkSA=sarvavirati. sAmAnyathI nivRtti-pravRtti bhede vyavahArathI cAritra AvyuM. pravRtti e vyavahAra ane nizcaya e pariNAmathI ja nirjarA thAya. A bheda pakaDAvo ja joIe. arthAt cAritranI pravRttimAM samatAno pariNAma jarUrI. vyahavArathI jJAna jJAnasAra-2 // 108
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama-zAstra-akSara lIpi, pariNAmathI nizcayathI -jJAna-pariNAma svarUpe je mohathI rahita te zudhdhajJAna. jJAna sAthe moha bhaLe e azuddhajJAna, kevalInuM jJAna pUrNa zuddha che. mATe kevalInA jJAnane pramANabhUta gaNAya enA ja jJAna pramANe vicAravAnuM ane bolavAnuM jJAnAcArAdi vyavahArane sAdhana na gaNIe to moha phAvaze. cAritrane AtmAmAM pragaTa karavA mATe jJAnIoevrata batAvyAM. sAdhana batAvyAM paNa e sAdhanane pUrNa na manAya. te vratonA pAlana vaDe AtmAmAM cAritrano pariNAma samatA pragaTAvavAno lakSa joIe. * vyavahArathI cAritra be prakAre pravRtti ane nivRttirUpa vyavahAra cAritra be prakAre che. sAmAyika levI vyavahArathI cAritra dharmasaMsAranI sAdhanAthI nivRtti paNa Atmadharma mATe pravRtti. sAmAyikamAM pahelI pratijJA kaI karI karemi bhate sAmAIma huM sAmAyikamAM svabhAvamAM rahevAnI pratijJA karuM chuM. jinazAsananuM paheluM praNidhAna - "mAre zuM karavAnuM che?" caityavaMdana -sAmAyika, A sivAya bIjuM kAMI nahi. A badhA anuSThAna karatI vakhate saMvega bhAva jarUrI. samyaka darzana Ave to Astikaya Ave astitva= huM koNa? Atmadravya jIvadravya guNathI bharelo chuM. vartamAnamAM jIvAjIva rUpa thayo che. mArA guNo AvaraNavALA thaI gayA che mATe doSavALo chuM. jAta para karuNAbhAva Ave. potAnA AtmA para dayA Ave. karuNA pragaTa thAya to nirveda pragaTa thaI jAya. sAmAyikamAM vyavahArathI karemi bhaMte uccaryuM. nizcayathI svabhAvamAM AvavAnuM che. karmane vaza banI, AtmA pAmara banyo che A pAmarapaNuM choDavAnuM che. sAmAyika levAnI adbhUta kriyAmAM tevA bhAva thAya che? jinazAsanamAM sauthI prathama ane zreSTha anuSThAna sAmAyika che. sAmAyikamAM navakArane tattvathI na samajIe to nakAmuM. jJAnasAra-2 // 109
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ navakAra gaNo ane jagatathI chUTA thAo navakAra 14 pUrvanA piMDarUpa che. 14 pUrvI paNa aMtasamaye zAstro, Agama bhaNavAnuM baMdha kare ane navakAramaya banI jAya. navakAra e pAMca adhyayana rUpa che. ochAmAM ocho svAdhyAya navakArarUpa che. sAmAyikamAM svAdhyAya karIza enA AdezalevAya che. sAmAyika svAdhyAya mATe ja che. potanA svabhAvamAM sthira thavA mATe ja che. saMsAranA vyavahAramAM paNa sAmAyikanA bhAva hoya sAmAyika pALatI vakhate kayo pariNAma? saMsAramAM javAno ke sAvadhAna thavAno? AtmA jyAre mohane AdhIna bane tyAre vikalpanI hAramALA thAya. vikalpone badalI nAkhe ane potAnA svabhAvane pakaDe to potAnA AtmAno svAda meLave. pudgalanAM varNAdi pAMca svabhAvane mohano pariNAma pakaDe paNa jIva potAnA svabhAvane pakaDe nahiM tyAM sudhI moha phAve. AtmAe anaMta jJAna, darzana-cAritra-tapanuM AlaMbana levAnuM che. potAnuM AlaMbana pakaDe to AtmA-AtmadarzI bane. vAparI lauM, bhogavI lauM e mohanA pariNAma che. jene svabhAvanuM jJAna che tene khabara che ke huM je jouM chuM te pudgala che, rUpI che huM arUpI chuM. viSTA joI, jJAna thayuM tarata daSTi pheravI laIe, to zeraDI, kerI Adi joIne enA rasane bhogavavAnI icchA thAya paNa zeraDInA kuccA joIne teNe grahaNanI icchA na thAya. e rIte AtmAne bhojana karatI vakhate bhojananA padArthomAM dhyAna nahoya, e jJAnamAM otaprota hoya AtmAne AtmAnuM bhojana maLe to tagaDo thAya, jJAnamAM moha bhaLelo che. mohane kAraNe badhuM UMdhuM dekhAya che. zarIrane tagaDuM karavAnI mahenata cAlu che. roganuM nidAna barAbara thAya to tenA upAyathAya.AtmAne AtmAno vicAra moha ocho thAya to Ave. mohane ravAnA karavA mATe jAgRta banavuM paDe. jema jema bhAva pragaTa thAya tema tema potAnA svabhAvamAM rahevAnuM mana thAya ane e mATe puruSArtha cAlu thAya. potAnA svabhAvano AsvAda ane bhojanano svAda baMne alaga che. jJAnasAra-2 // 110
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ jema AtmAno upayoga zuddha banato jAya tema AtmA samatAmAM Avato jAya. jJAnamAMthI mohano pariNAma nIkaLato jAya tema samatA prApta thAya. AthI moha kaI rIte ocho thAya tenI satata vicAraNA karavI jarUrI che. jJAnIone UMgha ochI, AhAra ocho. jJAnanI ramaNatA hoya to jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya baMne karma ochAM thAya. tapa sahitanuM jJAna AnaMda mATe. AnaMda e tapanuM bhojana tapanuM ajIrNa krodha che. jJAnI AnaMdamAM hoya ane temAM tapano pariNAma bhaLe to vadhAre vRddhi thAya. * pa.pU. haribhadrasUri ma. e yoga biMdumAM yoganA pAMca pagathiyA batAvyAM che. (1) adhyAtma (2) bhAvanA (3) dhyAna (4) samatA (5) vRtti kSaya. (1) adhyAtma yoga - anAdithI mithyAtvano pariNAma AtmAmAM che. tethI AtmA anAdithI parabhAvathI pariNata che. tethI te audayika bhAvane sArarUpa mAne che. karmanA udayathI prApta thatuM badhuM audayika bhAvanuM che. dharma vaDe dharmanA phaLarUpe je maLe tene dharmanuM phaLa mAne che. karmanA udayamAM dharmanathI. karmanA kSaya upazama ane kSayopazamamAM dharma che. mithyAtvanA udayamAM A na samajAya. puSya paNa dharma che. puNya je potAnuM nathI te Apaze ane karmo ApelI AtmA sivAyanI vastune potAnI mAnaze. loka to Ano ja arthI che mATe lokone rAjI karavA je kahevAnuM hoya tyAre amAre paNa puNyanI ja vAta karavI paDe. dharmanuM sAcuM phaLa dharmanI vRdhdhi thavI e ja che. * koIpaNa prakArano dharma dAna-zIla-tapa vagere karIne AkAMkSA-(phaLa) kaI? dharmanA phaLarUpe dharmanI vRdhdhi karavAnuM mana che? ke dharmanA kAraNane dharma mAnI lIdho che. dharma karatAM pratikULatA Ave to citta AnaMdita na thAya kema ke jIva pratikULatAne Icchato nathI. anukULatAnI icchA e ja pugalanA saMyoganI icchA. jIva dharma karI adharmane icche che. AthI dharmaniSphaLa gayo. sarvajJae kahyA mujaba dharma karavAthI phaLa kema na maLe? jyAM jJAnasAra-2 // 111
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudhI nirdhAra na thAya tyAM sudhI nakAmuM. jyAM sudhI mithyAtvano pariNAma jAya nahi tyAM sudhI paranuM mamatva na chUTe. paramAtmA pAse jaIne bhavanI bhAvaTha bhAMgavAnI icchA karavAnI. prabhunI sparzanA karavA chatAM aMdara kaSAyo ochA na thAya to e sparzanA zuM kAmanI? he prabhu! huM Apane sparza ane mane ApanA guNo jarA paNa nasparze? tame ATalAM samartha ane huM ATalo kaMgALa? paramAtmA maLyA chatAM phaLyA nahi... samatAnA pariNAmathI nirjarA thaI to kevaLajJAna maLe. paNa sAmAyikathI ATaluM devalokanuM AyuSya baMdhAya e ja jIvane gamaze,te grahaNa karaze. * dharma karavA vaDe kone kevA prakAranuM phaLa maLe? dravyathI dravya phaLa maLe, bhAvathI bhAva phaLa maLe, svabhAvathI svabhAva phaLa maLe (1) abhavyano AtmA dravyathI ja kriyA kare che mATe tene dravya ja maLe che. (2) je prazasta bhAvathI kriyA kare che tene AgaLa vadhIne puNyAnubaMdhI puNya baMdhAya. (3) saMsAranI koIpaNa AzaMsAthI dharma kare tene mAtra puNya ja baMdhAya ke je puSya tenuM bhavabhramaNa vadhAre. mAtra bhAvathI ane mukti meLavavAnI jhaMkhanAthI ja je dharma kare che tattvane jANato nathI paNa AzayazuddhinA kAraNe te puNya tene lAMbA gALe mokSamAM sahAyaka sAmagrInuM phaLa ApanAra bane. paNa jIva jyAre potAnA svabhAvarUpa arthAt guNane pAmavA mATe ja dharma kare ane guNamaya banI kriyA kare tyAre te nirjarI kare che. paramAtmAnAM paga pakaDo nahi paNa paramAtmAnA tatvanuM zaraNuM pakaDo. to ja saMsAramAM samAdhi prApta thaze. puNyanA udayathI maLatI vastu mAre jJAnasA-11( 112
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ meLavavI nathI, anAdikALathI ene bhogavavA dvArA mArA AtmAnA svabhAvane bhogavI na zakyo. A jene samajAya jAya te tare. cakravartI maLelI sattAne bhogave to 7mI naraka maLe ane choDe to mokSa ke svargamaLe. paravastu AtmAne pIDAkArI che mATe bhogavavAnI nathI. ApaNe ApaNA AtmAne kevo chetaryo che? dharmanA prabhAve badhuM maLe che, mATe dharma kara. kSetro sAcavavAmAM AtmAnA kSetrano vicAra na karyo. samyakadarzana vinA bhAvathI kriyA thaI zakatI nathI. samyakatva bhaLe tyAre ja maityAdi bhAvo bhAvarUpa bane che. maitrI bhAva sarvajIvo pratye vizALa daSTithI jue che. svArtha saMbaMdha vinAno maitrIbhAva hoya che. sAmAnyathI sarva jIvamAMsiddhatva paDeluM eTale maitrIbhAvamAM samagra jIvarAzine svIkArI levAnI che. bhAvanA bhAvatA bhAvatAM jyAre te AtmAmAM pariNata thaI jAya che tyAre te bhAva svabhAvamAM parivartita thAya che. * adhyAtma yoga kone kahevAya? atyAra sudhI mithyAtvanA udayathI jIve adharmane dharma mAnI kArya karyuM che. AmithyAtvaroga jyAre nIkaLe che tyAre bhAva ArogyarUpI bodhilAbhanI jIvane prApti thAya che. tyAre nirAmaya=nirogI banelA AtmAne AtmA sivAya sarva-saMgathI dUra thavAno bhAva Ave che ane zuddha AtmatattvanI bhAvanAthI bhAvita aMtaHkaraNavALA jIvane jyAre sAcuM tattva samajAya ke svabhAvadazA e ja sAco dharma che, tyAre te jIvanI mana-vacana-kAyAnI yoga pravRtti vaDe pravartelA te jIvanA yogane adhyAtma yoga kahevAya che.AtmA saMbaMdhI je kAMI thavuM te ja adhyAtma. jyAM AtmAne anulakSIne koI vAta ja nathI te adharmaja che. pachI bhalene game teTalI moTI vAto kema na hoya? adharmathI chUTavA maicAdi 4 bhAvanA ane anityAdi 12 bhAvanA vAraMvAra bhAvavAnI che. jo adharma na hoya to karmabaMdha kema thAta? mATe ja karmabaMdhathI chUTavA ane svabhAva dharmane pAmavA adharmane sarvajJanA vacanamAM joDAIne dharmamAM parivartita karavAno che. jJAnasAra-2 // 113
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ svabhAvanI sanmukha thavA mATeno je bhAva te prazastabhAva. oghathI paNa mokSano bhAva Ave to te paNa AtmAne lAbha karAve. bAra bhAvanAnA kAraNe jagatanI anityatA= asAratA samajAya che. tethI saMsArane bhogavavAno je bhAva hato tenAthI chUTato jAya che. ema karatA 4thA guNaThANe jIva saMvega ane nirvedamAM ramato thAya che. guNane anubhavavAno bhAva te saMvega ane doSothI viramavAno je bhAva te nirveda. je avazya svabhAva dharmane prApta karAve, parathI choDAve te nirveda. svanA guNone bhogavavAno, saMvega Ave tema tema AtmA AgaLa vadhato jAya. Astikya Ave eTale AgaLa-AgaLanA lakSaNo AvatA jAya. potAnA svabhAvane bhogavavA mATe svarUpane ja pakaDavuM paDe, kema ke te ja nirdhArita lakSa che. svarUpathI abhimukha thayelo AtmA mokSanA upAyathI jIva potAnA anubhavanA bhAva vaDe ja svarUpamAM sthira thAya che. vyavahAra e bhAva che ane nizcaya te svabhAva che. AtmA jyAre tattvaciMtana kare che tyAre potAnA jIvanamAM te maya banavA mATe vratono svIkAra kare che. ApaNe bhAva karyo ke koI jIva duHkhI na thAo, koIne pIDA na maLo e bhAvanA bhAvI te sAcI kyAre kahevAya? ke jyAre ApaNA taraphathI bIjA jIvone pIDA na maLe, to bhAvanA sAcI kahevAya. puruSArtha te dizA taraphano hovo joIe. tenA mATe ja vrata-niyamamAM AvavuM ja paDe. * jagatamAM sAco mitra sAdhu ja bane. jIva jeTalI pravRtti kare teTalI sva paranI pIDA UbhI kare ane te jeTalI nivRtti kare eTalo dharma, mATe ja nivRtti dharmanI mahattA che. saraMbha-samAraMbha-AraMbhamAM pIDAja che. vicAra mAtra karavAthI pIDA ApavAnI svIca zarU thaI jAya che. ka kAyanA jIvonI hiMsAno prAraMbha thaI jAya che. mATe ja jagatanA sAcA mitra sAdhuja bane. mohanA pariNAmano uccheda thAya tyAre ja maitrI saMbhave. sAdhu bhagavaMta potAnA mATe koI vastu banAve jJAnasAra-2 || 114
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ nahi, bIjA pAse banAvaDAve nahi ane je banAve tene anumode nahi. mATe ja teone tivihaMtiviheNaM paccakhANa che. AtmA, samatA e ja mAro svabhAva che' ema mAnIne sAdhanA kare ane temAM rahelA bAdhaka tattvane dUra kare tyAre samatA pragaTa thAya che. zeyano jJAtA bane paNa jJayamAM DUbe nahi to samatA-svabhAva pragaTa thAya che. aucityathI yukta vratavALAne sarvajJanA vacana dvArA karAtuM ciMtana ane tenA dvArA je bhAvo thAya tene ja adhyAtma kahevAya che. jyAre AtmA vratavALo hoya tyAre ucita pravRtti Ave. binajarUrI pravRttino tyAga karI ane jenA vinA cAlI zake tema ja nathI tevI pravRtti ucita bane che. vrata paNa adhyAtmanuM kAraNa tyAre ja bane ke jyAre tattvanuM ciMtana hoya. sarvajJa kathita vacanane kahenAra zAstra ke Agama tenAthI ciMtana karavAnuM che. tattvane anyo paNa mAne che chatAM paNa ahIM sarvajJa pramANenuM ciMtana hoya to te maityAdi bhAvathI yukta bane che. kAraNa ke sarvajJa sivAyanA bIjAnAM vacano ke bIjAnA zAstro apUrNa che. AthI ja sarvajJa kathita vacana pramANe jIvAdi tattvonuM ciMtana kare tyAre maityAdi bhAvathI sabhara bane che tyAre ja te adhyAtma bane che. sattAe jIvo eka samAna svabhAva ane svarUpavALA che paNa karmakRta avasthAnA kAraNe vartamAnamAM jIvomAM svarUpane svabhAvanI samAnatA nathI. vividhatA ne vicitratA che mATe samatAne keLavavA maicAdi4 bhAvanAo dvArA vyavahAra karavAno che to ja dharma ghaTe. mATe ja vyavahArathI dharma, maitrAdika bhAvanAthI yukta hoya tyAre ja bane. nizcayathI vaghu sahAvo thappo - vastuno svabhAva te ja dharma che. mATe ja sAmAyikanI vAta AvI. 4 bhAvanA dvArA samatAnI siddhinI vAta AvI. pahelA traNa yoga Ave pachI ja samatA Ave. karmanA udayathI maLelI sAmagrIne svIkArIne temAM ja sukhanI bhrAMti jJAnasAra-2 // 115
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ thAya che. paramAtmAnI kRpAthI saMsAra sArI rIte cAle che e mAnyatA khoTI che. paramAtmA potAnA jevA ja jagatanA jIvone banAve che. tenA badale uparokta vicAravuM e mithyAtva che. saMsAra visarjananA badale saMsAranA sarjananuM kArya thaI rahyuM che. AtmA acaramAvartAmAM rogI ja che, ene audayika bhAva ja game. jyAre caramAvartamAM Avaze, karmanI laghutA thaze tyAre dharma zuM che? e samajAze. aucityapUrvakano vyavahAra kyAre bane? vyavahAra saMpUrNa haya lAgavo joIe. AtmAnI zuddha dazA vinAnuM badhuM heya che. A mAnyatA zuddha karo. jeTalI jarUra hoya eTalo vyavahAra karo. tAkAta hoya to badho vyavahAra choDI devAno che. jyAM sudhI kevaLajJAna pragaTa na thAya tyAM sudhI appANe vosirAmi. pahelAM guptimAM AvavAnuM, na rahevAya to samitimAM AvavAnuM sAdhupaNAmAMnaavAya to dezaviratimAM Avo paNa kAraNa vagarano vyavahAra na hoya. koIne pIDA na ApavI hoya to sarvavirati svIkAravAnI. nahi to vrata laI pIDA ApavAnuM baMdha karo. bhAvanA e karavAnI ke koIpaNa jIva pIDA na pAmo paNa AnaMda pAmo. sAdhupaNuM levAthI A bhAvanA sArthaka thAya. pUrNatA pAmavAnuM lakSa = sAdhya cokhkhuM hovuM joIe. ucita vyavahAra ja karavAno, adhika na karAya. sarvajJanA vacanone pakaDavAthI maicAdi bhAva pragaTa thAya. tattvathI jIvanuM svarUpa jANyA pachI ja aucitya vyavahAra Ave. jIve jIva para zuM upakAra karavAno? ApaNA AtmAne pIDA ApavAnuM baMdha karavAnuM. A ja upakAra che. jo bIjA AtmAne pIDA na Ape to ja pote pIDAthI mukta thAya.bIjAne pIDA Ape to pote pIDA vagara na rahI zake. jIva pratyenI daSTi nathI to adhyAtma nathI. pahelA adhyAtma pragaTa karavAno che pachI AtmadaSTithI jovAno prayAsa karavo paDe. bhAvanA yoga - anityAdi bAra bhAvanAo vaDe sarva prakAranA parabhAvone kSaNabhaMgura asAra samajIne AtmaguNono anubhava karavA rUpa jJAnasAra-2 // 116
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddha Atma svarUpane abhimukha evI yoga pravRttipUrvaka madhyastha vRttivALA banIne potAnA AtmAne mokSanA upAyomAM joDatA AtmAno je Atma pariNAma te bhAvanAyoga kahevAya che. pratidina vRddhithI yukta evA adhyAtmayogano mananI prasannatApUrvakano je vAraMvAra abhyAsa tene ja bhAvanAyoga kahevAya che ema yogaviMzikAmAM kahyuM che. yoganA pAMca bhedamAMthI prathama adhyAtama yoga Ave pachI ja bIjo bhAvanAyoga Ave che. bhAvanA abhyAsa vinA ghaTatI nathI mATe vAraMvAra bhAvanAthI te jIva bhAvita bane che. satata tenI vRddhi thayA kare tyAre cittamAM samAdhirUpa meghanuM pragaTIkaraNa thAya che. cittamAM prasannatAno pamarATa maheke che. bhAvanAnuM phaLa dhyAna che. dhyAnamAM javA mATe anityAdi bAra bhAvanAthI cittane vAsita karavuM paDe che. dveSane rokavA maicAdi cAra bhAvanA ane rAgane rokavA anityAdi 12 bhAvanA bhAvanAnI che. dhyAna yoga :- adhyAtma yogano abhyAsI thayo chatA piMDastha, padastha, rUpastha ane rUpAtIta Ama cAra prakAranI bhAvanA svarUpa pariNatimAM eka dhyAnavALo banelo jIva dhyAnayogI kahevAya che. khoTI pakaDa ane Asakti dvArA citta vibhrama thAya che. tene dUra karavA 1ra bhAvanAo che. sarvajJa bhagavaMte zarIra, saMpatti, svajana vi. ne anitya kahyAM che. mATe te heya choDavA lAyaka che. teno tyAga thAya to citta dhyAnamAM sthira thAya. dhyAna mATe vairAgyanI jarUrI che. vairAgya mATe tattvanirNaya barAbara thavo joIe ke A ja heya ane A ja upAdeya che. tattvano pAko nirNaya thAya to citta heyamAMthI sahaja rIte haTe. dA.ta. kensaranuM nidAna thaI jAya eTale jIva tarata sAvadhAna thaI jAya ane jenAthI e roga vadhe e badhuM ja e sahajatAthI tyAgI deze. kemake sAme mota dekhAya che. ApaNe kensaranA bhayathI tyAgIe paNa guru kahe to na svIkArIe. adhyAtmamAM javA manane dhyAnamAM sthira karavAnuM che. jyAre mana jJAnasAra-2 // 117
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ para (pudgala)mAMthI sahaja haTe tyAre ja bane. 1ra bhAvanA jaDa vastu pratye cittanA AkarSaNathI cittane haTAvavA mATe che. maityAdi cAra bhAvanA jIva dravya pratye dveSa karatAM aTakAve che. potAnI vyakti ja jyAre ApaNA pratye pratikULa bane che tyAre vairAgya Ave che. jIva pratye vairAgya na hovo joIe. tenA pratye to prema ja lAvavAno che. tenA mATe ja maityAdi ja bhAvanA che. tenAthI samatAno pariNAma lAvavAno che. jIvataraphathI upasargane pariSaha Ave to citta tarata calAyamAna thaI jAya. rAtre 1AA-ravAge UThI gayA. nirava zAMti hoya te kAussagna karavA beThA ne kUtarAno, jora jorathI bhasavAno avAja Ave to zuM thAya? TveSa bhAva Ave ne? A kema bhase che? evo vikalpa paNa na Avavo joIe. ApaNe sAmAyikamAM = samatAmAM chIe. dareka jIva potapotAnA svabhAva pramANe varte che. ApaNo adhikAra ApaNA svabhAva pramANe vartavAno che. sarvaviratimA-pauSadhamAM ke sAmAyikamAM ApaNe ApaNA samatA svabhAvane pragaTa karavA arthAt samatAmaya banavAnI pratijJA dhAraNa karI che, have koIpaNa vikalpa karI na zakAya. jagatanA jIvo ajJAnatA-kaSAya viSayane vaza vividha vartana ceSTA kare to temAM Azcarya zA mATe pAmavuM joIe? vicitratA joIne vikalpo zA mATe karavAnA? ApaNe potAnA svabhAvamAM samatAmAM ja rahevAnuM che. jagata potAnI samajaNa pramANe vartI rahyuM che, tema ApaNe paNa AtmAnA svabhAvamAM rahevAnI samajaNa keLavavI joIe. jyAre mana vikalpamAM caDe tyAre vicAravAnuM meM bhagavAna pAse pratijJA lIdhI che ke huM mArA svabhAvamAM rahIza pachI koI kaMI kare emAM mAre zuM? ApaNe anAdikALathI paramAM chIe tyAre hasatA -khIlatAM hoIzuM. sAdhanA kALamAM sAdhanA zuM karavAnI tenA upayogamAM nathI. upayoga ja Akho gAyaba thaI gayo che. mATe badhI ja sAdhanA gAyaba thaI jAya che. ApaNe bhagavAnane vacana ApIne bhaMga karIe chIe. jema jema AtmAmAM jJAnasAra-2 // 118
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratidina adhyAtmanI vRddhi thAya tema tema cittasamAdhinI vRddhi thatI jAya che. * mananI asamAvizuM? AtmA anityamAM nityanI buddhi karI enI pAchaLa vyavahAra kare che te asamAdhi. bhAvanA vinA dhyAna ghaTe nahi, Ano abhyAsa karavo paDe. roja enI vRddhi thavI joIe. to manane samAdhimAM lAvI zakAya. vyaktino saMyoga thAya pachI potAno saMbaMdha bAMdhyo pachI nitya rahevAnA bhAva prayAsa karaze. potAnI rAgadazA enA upara DhoLI deze. jyAre e tUTe tyAre rAganI Aga AtmAne bALIne khAkha kare che. enI ciMtAmAM pote DhaLI paDe che. jevo viyoga thAya ke tyAM AghAta lAge che. viyoganI Aga sahana karavI duSkara che. gADha rAga pariNAma, ati bhaya vagere mRtyunuM kAraNa che. ApaNe saMbaMdhone na choDIe to saMbaMdho ApaNe nahIM choDe. jIva sAthe maitrI, jaDa sAthe udAsInatA ane jIvane nitya, ajIvane anitya mAne to tenAmAM vairAgya Ave. adhyAtma bhAva Ave. pahelA adhyAtmabhAva Ave pachI vairAgyabhAva Ave pachI svabhAvamAM Ave mATe jaDamAM rAga karavAno nathI. anityAdi 12 bhAvanA gADha thAya tyAre anitya vastu anitya lAge, nitya vastu nitya lAge. Ama bAra bhAvanAne ghUMTavAnI che. viSayothI mukta banI svabhAvamAM rahevuM. AtmA paranA saMyogo sAthe rahIne potAnA svabhAvane bhUlI gayo che. pravRtti heya che, e svIkAra karavAnuM. je pravRttinI jarUra nathI te pravRtti baMdha karavI ane je pravRtti karavI paDe te ucita rIte karavI. koI jIvane pIDA na ApatA ho paNa vrata svIkAryuM na hoya to paNa pIDA Apo ja cho. ucita pravRtti karatI vakhate paNa rAgadveSa na karavAM to saMsAra chUTato jAya. mArA ane bIjAnA AtmAne zuM hitakArI zuM ahitakArI che? AtmAnI vicAraNA vagara adhyAtma ghaTe nahi. jaDa pratye jeTalo rAga vadhe eTalo jIva pratyeno dveSa vadhato jAya. nityatAnI sAthe saMbaMdha bAMdhavAno jJAnasAra-2 // 119
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. nitya sAthe maitrIbhAva karAvavAno che. ApaNI maitrI anitya sAthe che. nityaM dhyAyanti yoginH| * dhyAna eTale zuM? sAdhu nityanuM ja dhyAna kare. dhyAnamAM je potAnuM che tene pakaDI rAkhavAnuM che. zarIra parathI cittavRtti UThe nahi tyAM sudhI citta sthira na thAya. samyatva dvArA vastuno daDha nirdhAra thAya to ja dhyAnanI mastI AvI zake. bhAvanAnuM phaLa dhyAna che. pahelAM nirNaya karavAno pachI pravRtti. paramAtmA rukSa pugalanuM dhyAna karatA hatAM. saMgame 20upasarga karyA tyAre paNa paramAtmAM dhyAnamAM masta hatA. prabhu dehathI sarvathA mukta na hatA. chellAmAM chellI rAgadazA kADhavA mATe dhyAna kahyuM che. azubha AlaMbana yogamAMthI chUTI zubha AlaMbana pakaDavAnuM, pachI sUkSma upayogamAM rahevAnuM jemAM ApaNuM manasthira thAya e pratimA para dhyAna karavAnuM. zubhamAMthI zuddhamAM javAnuM, jo Atma svarUpanuM bhAna na hoya to zubhabhAva che. paramAtmAnuM guNa svarUpe dhyAna karavAnuM. paramAtmAmAM je guNa che e mArAmAM paNa che. dhyAtA-dhyaya-dhyAna eka banI jAya. sthira thAya, AtmA potAno svabhAva pakaDI emAM sthira thAya, to apUrvanirjarA thatI jAya. AnI mATe bhavonI sAdhanA karavI paDe. guNasAgaranI 21 bhavanI sAdhanA che. virati vinA dhyAna nahi. dhyAna eka samaya mATe paNa Akho divasa eno AnaMda rahe. samayathI adhika Ave to kevaLajJAna maLe. jyAM nirNaya na hoya tyAM vikalpa hoya. paramAtmAe je joyuM te jaNAvyuM. emAM zraddhA karI nirNaya thavo joIe. paramAMthI svamAM AvavA mATe mithyAtva choDavuM paDe. AtmAne AtmA ne game tyAM sudhI mithyAtva. sahana karavAnI taiyArI nathI. ApaNane AtmAnA svabhAvanA lAbhanI ruci nathI tethI svabhAva pragaTa na thAya jyAre dhana meLavavA mATe badhI taiyArI che. AtmAnA sukha mATe zarIra sukha jatuM karavuM paDe.ApaNane zarIra maLatA tenA sukhamAM ja jJAnasAra-2 || 120
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ AnaMda che. tene choDavAnI taiyArI nathI. sva sAthe sarva jIvono nirNaya karavAno che.rasa mATe khAvAnuM nathI. zarIrane TakAvI rAkhavA bhADu ApavAnuM che. * samatAyoga:- dhyAna yoganuM phaLa samatAnI prApti. dhyAnanA baLa dvArA jeNe mohanIya karmane bhasmIbhUta karyuM che. evo AtmA krodhamAna-mAyAdinI pariNati vinAno jyAre bane che tyAre samatAyogI kahevAya che. atyaMta ajJAna dazAthI kalpAyelI ISTa ane aniSTa vastuomAM samyagujJAna thavAthI te ajJAnadazApUrvakanI Inijha buddhino tyAga karIne racAyelI je samatA te samatAyoga kahevAya che. IccheluM ke mAMgeluM maLI jAya to mamatA vadhe pachI AnaMda Ave. mUcchanA pariNAmamAM samagra bhAna bhUlI jAya. koIpaNa vastuno nirNaya levAmAM asaMkhyAta samaya pasAra thaI jAya, jyAre kevalIne eka samaya lAge. dravya-guNa-paryAyathI vastune pakaDo to moha chUTe. sarvajJane bhUlyA to saMsAramAM rakhaDyA. sarvajJa kathita tattvathI anityAdi 1ra bhAvanAonuM jo ciMtana thAya to AtmAmAM rahelA AsaktinAM pariNAmo ghaTatAM jAya. jo jIva dravya pratye prema nathI to Sa bhAva aMdara avazya paDelo ja che. tenA kAraNe guNIyala AtmAo pratye ApaNane prema pragaTato nathI. vastu ke vyaktine dveSapUrvaka choDavAnA nathI. para saMyogane heya mAnI tenA pratyenA rAgadveSanA pariNAmane choDavAno che. samagra pudgala dravya mAtra paramANu svarUpa che ane nitya che. paramANumAM rahelA guNo satata parivartanazIla che. tenA kAraNe pudgala dravya anitya kahevAya che. temAM rahelA varNa-gaMdha-rasa-sparza badalAyA karatA hoya che. A pudgalanuM viSayakrama AtmA samajI jAya to pachI tene pudgala dravya viSe rAga nahIM jAge, paNa tenAthI chUTIne jIvane AtmAmAM ja vizrAMti pAmavAnuM mana thaze. Ama pudgala dravyamAM samadaSTi ane jIvamAM sattAmAM rahelA svabhAva jJAnasAra-2 // 121
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane svarUpa dvArA samadaSTi lAvavAnI che. padArthano sUkSmarUpe bodha thAya to tenuM dhyAna vizeSathI thAya. jIva-ajIvanuM svarUpa vicAravuM. tenA paryAyonuM ciMtana karavuM. dareka padArthane cAra nikSepa 7 naya ane dravya-guNaparyAyathI vicArIe to te padArthano sUkSmatAthI bodha thAya che. zraddhApUrvakano nizcaya jeTalo daDha- teTaluM dhyAna vadhu daDha thAya. prathama dravya kevuM che? tenuM jJAna thAya pachI temAM kayA guNo rahelAM che ane tenA paryAyo kayA kayA che tenuM jJAna thAya. Ama utpattithI mAMDI tenA aMtima paryAyane pakaDe tyAre vastuno pUrNa bodha thAya che ane rAgAdi bhAvo thatAM nathI. sthUla bodha hoya to upara uparanI avasthAmAM dekhAze, tenAthI rAgAdi bhAvo thAya che. jJAna samatAnuM kAraNa tyAre ja bane ke te jyAre sarvajJa tattvathI bhAvita banyuM hoya. sarvajJa praNIta phormyulA vinA dhyAnanI prakriyA jIvane ghaTI ja nathI zakatI, pachI te pratimA hoya ke bIjI vastu hoya. mithyA-mohajyAre cittamAM praveze che tyAre citta asthira bane che. tenA gayA pahelA game tevA dhyAnamAM javA jAya to paNa tene dhyAna lAgatuM ja nathI. dhAro ke pratimA pakaDI jo temA mohanI pravRtti haze to pratimA sArI che, AMgI sArI che. te rUpa ane AkArane ja pakaDaze. jyAre moha nahi hoya to prabhunA mukhAraviMdamAM jhaLahaLatI vItarAgatA dekhAze. AMkho kevI nirvikArI che. AMtara guNomAM ja ApaNuM mana sthira thaze. vItarAgatA dekhAze to vItarAgadazAmAM javA mATe manasthira thaze, to mohanIya jAya nahiMtara mohanI vRddhi thAya. vItarAgatAthI vItarAgatAnI vRddhi thAya. sattAgata vItarAgatA khIlatI jaze. mohavRtti jaze to caMcaLatA ghaTatI jaze. mithyAtvanA baLe vastunI be prakAranI kalpanA thaze ISTa athavA aniSTa, vastu to vastu ja che, paNa daSTimAM bheda paDyo. jo vastunI aMdara ISTa-aniSTa kAMIna lAge-vastu-vastu svarUpe ja lAge to tene samatA AvI jJAnasAra-2 // 1rara
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahevAya. sarvajJanA vacana pramANe dravya-dravya rUpe, guNa-guNarUpe ne paryAyaparyAyarUpe lAge to jJAna samatAnA pariNAmavALuM bane che. samatAno pariNAma AtmAmAM che paNa mohanA kAraNe anubhavAto nathI te mATe ApaNe nirIkSaNa karavuM paDe. jJAnamAM rati-aratirUpa pariNAma bhaLe tyAre samajavuM ke temAM moha pariNAma maLyo che. vastunuM jJAna thavAthI jJAna malina thatuM nathI paNa temAM lAgaNIrUpa (kaSAyajanya) moha pariNAma bhaLe tyAre te jJAna malina bane che. dA.ta. gulAbajAMbu che, te pudgala dravya che. varNa-gaMdha. rasa-sparza temAM rahelAM che. jema jema dravyo pharatA jAya tyAre paNa temAM mohajanya pheraphAra thayA kare che. upazamabhAvanI samatA aMtarmuhUrta rahe. kSayopazama bhAvanI samatA vAraMvAra Ave ne jAya. kSAyika bhAvanI samatA kAyama mATe rahe. jyAre zreNimAM caDhe tyAre je karmakSaya thAya te pharI udayamAM Ave. tene vRtti kSaya kahela che. * vRttikSaya yoga -anya jIva dravya tathA pudgala dravya vagerenA saMyoge karmanA udayane AdhIna evI anAdikALathI pravartatI jIvanI je vRtti che. (mohodayajanya je pravRtti che.) te pharI na Ave ane jo teno kSaya karIne te kSayavALA jIvanuM Atma svarUpamAM ja je vartavuM tene vRtti layayoga kahevAya che. samatAne anubhavavAno dIrghakALa abhyAsa kare tyAre te sAmarthya pragaTe to kSAyika samatA Ave. yogavizikAmAM-manadvArA vikalpono abhAvazarIra dvArA parispaMdana pharI pAchuM thavuM nahi. saMpUrNa pravRttino nirodha thAya tyAre AtmAmAM vRtti saMkSaya kahyo. prasannacaMdra rAjarSinI prakRSTa samatA ne sAdhanA-paNa putra snehathI manoyogathI calAyamAna thayA to kyAM pahoMcyA? 7mI naraka ane pAchA samatAmAM AvyA to kayAM pahoMcyA? anuttara vimAna ane kevaLajJAna pAmI gayA. eTale 8mA guNaThANe kSaya thAya te pharI na Ave. 9mA guNaThANe 3vedane jJAnasAra-2 // 123
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ krodhamAna-mAyAno kSaya karyo. te pharI udayamAM na Ave. eTale 8mA guNasthAnakathI kSayanI zarUAta thAya ane 1ramAM guNaThANe e saMpUrNa mohano kSaya kare che. kevaLIone mohanAzathI saMpUrNa moha gayo eTale bhAva caMcaLatA gaI eTale pUrNa samatA che. tyAM dhyAna nathI. sAdhanAmAM jeTalA aMze samatA anubhave teTalI tenI saphaLatA. sAmAyiko ghaNI thaI gaI che ke kroDa varSanuM cAritra pALyuM paNa samatA na anubhavI to teno artha nathI. paNa mAtra ra ghaDInI eka sAmAyika paNa samatAno anubhava karAve to karma kSaya thayo, nirjarA thaI to AgaLanA guNasthAnaka para pahoMcyA. te ja have vadhAre AgaLa pahoMcavA AtmA ullasita thAya. je dharma kare tyAre te adhika dharma karavA ullasita thAya to bhAva pariNAmanI dhArA vadhe ane be ghaDInI 1 sAmAyika karI to have bIjI karavAnuM mana thAya. nirjarAnA lakSavALA cho ane Azaya bIjo nathI to puNyAnubaMdhI puNya baMdhAya. ane pravRtti zubha hovAthI anubaMdha zubha ane zuddha paDe. AMzika nirjarA paNa mahatvanI che. kema ke te zuddha anubaMdha AtmAmAM pADe tethI bhavAMtaramAM sAdhanAmAM sahAyaka bane. sadA mATe vRtti saMkSaya karavAnuM kaSAyano saMpUrNa nAza na thAya tyAM sudhI prayatna karavAno. mithyAtva moha zeyamAM je nathI te dekhADe ane cAritramAM je nathI te anubhavAve. darzana mohanIyano kSayopazama thAya to jJAna zuddha thAya. AtmAnA mohanA pariNAmane aTakAvavA mATe saMyogathI chUTavAnuM che. zarIranI mamatA evI toDavAnI ke bhAvImAM A zarIra na maLe, have e rIte zarIramAM rahevAnuM ke zarIra sAthe rahevAno bhAva ja paDyo nahoya. moha hoya to ja AyuSya karma baMdhAya. deha hovA chatAM dehAtIta banavAnI sAdhanA karavAnI dehAtIta thaI AtmAmAM sthira thavAnuM. sarva ghAtI + sarva aghAtI karmano saMpUrNa kSaya karavAnI vRtti. jJAnasAra-2 || 124
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA - 2 : anicchan karmavaiSamya, brahmAMzena samuM jagata AtmADamena yaH paDyedasau mokSa gamI zamI rAA gAthArtha je AtmA karmanA udayathI thayelI viSamatAne pradhAnapaNe IcchatAM nathI, ane AkhA jagatane cetanA lakSaNa vaDe samAna gaNe che. tethI sarva saMsArI jIvo potAne AtmAthI tulya che. AvuM je dekhe che te A zamabhAvavALA yogI puruSa mokSagAmI thAya che. je AtmA jagatanA jIvAtmAonI viSamatAne vicitratAone lakSamAM leto nathI ane brahmaaMzathI samagra jagatane eka sarakhA jue che, AtmAnA AnaMdapaNAne vede che tevA AtmAo mokSa pAme che. arthAt samatA pariNAmavALo mokSa pAme che. samatA vinAno AtmA kyAreya mokSa pAmI zakato nathI. viSamatAmAM prathama gatinI pachI jAtinI viSamatA Ave che. AtmAmAM viSaya gati ke viSaya jAti nathI paNa siddha svarUpI che. ApaNe jAtine pakaDIne jAtanI oLakha gumAvIe chIe AthI samatAne gumAvIe chIe. AtmA jAI-jarA-maraNa soga paNAsaNassajanma-maraNa-zoka Adino praNAza= nAza karanAro che ne akSaya sthitimAM rahevAvALo che. eTale jIva jyAM viSamatAne pakaDe che tyAM tyAM samatA haNAya che. ApaNe viSamatAne pakaDI jagata joDe vyavahAra karavA jaIe to ApaNane viSamatA ja maLe - samatA na maLe. jJAnAvaraNIya karmanA udayathI, kSayopazamathI ke kSayathI dareka jIvomAM aneka prakAranI taratamatA jovA maLe che. 14 pUrvIo paNa kSayopazamathI bhinna hoya che. kevaLI sivAya koInA jJAnamAM ekatA hotI nathI. AthI jIva viSamatAne tyAge ane sattAmAM rahelI sAmyatAne pakaDe to ja samatAdevInA padharAmaNA thAya, anyathA nahIM. mATe prathama A nirNaya daDha thavo joIe ke sattAe tamAma jIvo samAna che. jJAnasAra-2 // 125
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ navatattvamAM prathama ja A vAta AvI.-e-vihAe sAdhya batAvyuM ene daSTimAM rAkhIne saMsArI jIvonera prakAre, 3prakAre, 4prakAre, 5 prakAre, prakAre, 14 prakAre pa3 prakAre vi. bheda batAvyA. egavihAenizcaya che. zAsanamAM nizcayanI ja pradhAnatA che ane tenI siddhi mATe ja badhA vyavahAro mUkyAM che. eka paNa jIva pratye viSama pariNAma na rahe tyAre jIva siddha bane. jIva ajIvanAM AkarSaNamAM dabAyelo che eTale enuM svarUpa pUrNa dabAI gayuM che te upayogamAM nathI AvatuM mATe te rIte vyavahAra karavo duSkara banI gayo. cAmaDInI AMkhathI kevuM ne keTaluM dekhAya? svabhAvanI sAmyatAne (kevaLajJAna) pragaTa karavA svarUpane pakaDyA vinA nahIM cAle. badhA ja doSoviSamatAne je dUra karI zake ane guNa mATe ja jene pakSapAta che tenAmAM pramodabhAva che. apAstA zeSa doSANAM, vastu tattvAvalokinAM guNeSu pakSapAto pramoda prakIrtita : / viSamatA doSonA kAraNe AvelI che. jIvane ziva tarIke juve to ja jIva svabhAva dharmamAM AvI zake che ane tyAre ja guNono pakSapAta Ubho thaze. jJAnAMtarAya ane vIryaMtarAyanA kSayopazamathI ke maMdatAthI dareka jIvamAM bhinnabhinna zaktio jovA maLe che. te samAnatAnI daSTithI jotAM ja siddhapaNuM pragaTa thAya che. mATe ja siddhi bhagavaMto jIvonAM doSo jotA nathI paNa sattAmAM rahelA siddhatvane ja juve che, teo te ja joIne siddha thayA ane siddha thaIne paNa e ja juve che. Ama na juve to vyavahAra mArganizcayane pragaTAvanAra nahIM bane, paNa saMsAra mArgano ja sahAyaka banI, bhAvavRddhi karyA karaze. * mukhya mokSanA be prakAro (1) ghAtI karmano kSaya mohano saMpUrNa kSaya. (2) aghAtI karmano kSaya yogano saMpUrNa kSaya. jJAnasAra-2 || 126
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmanA udayathI jIvAtmAmAM judI judI viSamatA che ene na icchato jIva mokSa pragaTa karI zake. karmanI viSamatAne pakaDIe to chUTavAne badale pakaDAIe. nizcayathI jIvomAM bheda nathI. karmamAM bheda che. e choDI do. AtmAnI gati urdhva che. karma vaLage to potAnI urdhva gati chUTe ane karma pramANe cAle. * vyavahAranI gati 4-tiryaMca, deva, manuSya ane naraka jIvanI viSamatA A ja ke karmano vaLagADa vaLagavAthI potAnI gati choDI, pArakAnI gatie cAle. hamaNAM ApaNe ApaNI gatimAM nathI, te choDavAnI che. dharmano vyavahAra karIne svamAM sthiratA-svamAM ramaNatA karavAnI che. ApaNane ApaNo paricaya nathI. AtmA sAthe dharmakathA karo. AtmA sAthe carcA karavAnI Teva nathI pADI. harI pharIne masAlo joIe che. manuSya gati AtmAne manuSya bhava sudhI pahoMcADavAnuM kAma kare. manuSyane manuSyajAti para gamo Ubho thAya. AtmAno prema gayo, jAti para prema Avyo. badhA jIvo para samAnatA AvavI joIe, e mUkI jAti-kuTuMba samAja para samAnatA AvI. je rIte prabhu jue che e rIte jotAM zIkhIzuM to mokSamArga para AvazuM vyaktine rUpa-AkArathI pakaDo to vikAra utpana thAya. nAma paNa pudgala che. jina zAsanamAM Arya-AryA bolAya, nAmathI nahiM. ApaNe ApaNI jAtane leTesTa mAnIe chIe mATe nAmathI bolAvIe chIe. gurunA guNa pratyakSa gAvAnAM, putranA parokSa, nokaranA kAma pate pachI ane strInA maryA pachI paNa guNagAna na gavAya. A prakriyA mohana vadhe tenI mATe hatI. moha paryAyane pakaDe. rUpa-AkAra-jAti-gati-karmae judI-judI dizAmAM jIvone goThavelA che. eka prakAravALA jIvane aneka prakAramAM goThavI dIdhA. badhI viSamatA choDI siddhanA darzana karavAnA. karme je vastu ApI che te na IcchavI, karmanA kSayathI AtmAmAM je pragaTa thAya te icchavuM. mana karmanA udayathI maLyuM che. je potAnuM nathI, mATe tene ja mana satata icche che. jJAnasAra-2 // 127
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ je mohane mUke te muni. munio bahArathI mauna dhAraNa kare ane AtmAthI Atma ramaNatAmAM rame. moha IcchA karavA dvArA jIvane AtmAthI bahAra laI jAya. AtmAno svabhAva icchA karavAno nathI. bhAvazrAvaka bhAvanA bhAve ke kyAre rUDo avasara Ave ne munipaNuM pALuM! bhavanI ke mokSanI icchA na thAya. tapa = icchAno nirodha. potAnA guNano bhogI AtmA e ja parama tapa che. koIpaNa paravastunI icchA karavI e pApa. rAganA udayathI pApa thAya. utkRSTamAM utkRSTa munipaNuM huM kyAre pAmI zakuM? e bhAva anubaMdha evo pADo ke AniyAmAM maLI jAya. saMsArano dhvahAra cAlu hoya chatAM bhAva nahoya.zrAvake sAdhunI sAmAcArI niraMtara sAMbhaLavAnI che, sAdhue kahevAnI che. zrAvakasAvadhAna na bane to sAdhupaNAnA patanamAM e paNa nimitta bane. jIvanI viSamatA pakaDI eTale rAgAdi bhAvo pragaTyA. karmanI viSamatAne pAmI karuNA Ave to mArga sAco. vyaktigata AtmA judA che. badhA jIva dravya saMkhyAmAM eka nathI, paNa saMkhyA vyaktigata judA che. guru ziSyane vyavahArathI vaDhe, aMdarathI karuNA hoya. karuNA hoya to gurune lAbha nahitara nukazAna. cittanI prasannatA hoya to jJAna pariNameluM che ema kahevAya.darekanuM jJAna bhinna bhinna, zArIrika zakti paNa bhinna-bhina. karmanA udaya ane AvaraNa paNa bhinna-bhinna. je AtmAo potAnA svabhAvamAM nathI rahetA athavA zaktino durupayoga kare te AtmAo vIryaMtarAya karma bAMdhe. AtmAe sAvadhAnI rAkhI chatI zaktine phoravavAnI che. aMtarAya karmanA baMdhane aTakAvavo joIe. jagatanA anubhavamAMthI potAnI jAtane zIkhavavAnuM, sudharavAnuM che. dharmane tattvathI barAbara samajI pachI jyAM karuNA karavAnI che tyAM karuNA karavAnI tyAM karuNA na karIe to samyaka darzana jAya. jJAnasAra-2 || 128
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ doSane joIne anukaMpA thAya to ja guNAnurAga che. koInA doSa jovA nathI jovAI gayA to baLatarA thAya ke karuNA Ave? samAnatA mAtra kevaLImAM che, emanAmAM koI bhinnatA nathI, mATe ja sidhdhanA svarUpanuM dhyAna karavAnuM che. arihaMto paNa sidhdhanA svarUpanI prarUpaNA kare. ApaNe arihaMtanI AjJA pALavAnI che. dareka jIvamAM siddhanA darzana kara! e ja AjJA che. e ja saraLa mArga che. jIvomAM viSamatA udayathI, AvaraNathI ane kSayopazamathI ema 3 bhede jovA maLe che. mATe cetanA lakSaNathI eka prakAre jIvone jovA ghaTe. arthAt dareka AtmA svabhAva ane svarUpathI samAna che ema jyAre svIkArIe tyAre sarvajJavacanano svIkAra karyo kahevAya. to samatAno pariNAma Ave athavA (1) dravyatva (2) vastutva (3) satva (4) agurulaghutva (5) prameyatva (6) cetanatva (7) amUrtatva (8) asaMkhya pradezatva. A svarUpathI samAnatA che. * svarUpathI samAnatAnA prakAro (1) dravyatva - dravya che to tenuM astitva traNe kALa hoya. ahIMdravyAstikAya nayathI svarUpa pakaDyuM. (2) vastutvaH- padArtha jyAM astitva hoya tyAM vastutva hoya ja. (3) satvaH- sattApaNuM sadA rahe. (4) agurulaghutva :- tenA kAraNe eka dravya bIjA dravyarUpe banatuM nathI. badhA pota potAnAM astitvane jALavI rAkhaze. (5) prameyatva -jenA kAraNe vastu anumAna pramANathI ke pratyakSa pramANathI jaNAya che. A na hoya to ApaNe jANI na zakIe. () cetanattva - jIva dravyamAM ja che. bAkI badhA acetana che. (7) amUrtatva - arUpIpaNuM 8) asaMkhya pradezapaNuM - dharmAstikAya, adharmAstikAya, jIvAstikAya jJAnasAra-2 // 129
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ asaMkhya pradeza che. AkAzAstikAya- anaMtapradeza che. paramANu 1 pradezI ane kALa vartamAnakALa rUpe che. (asti-pradeza, kAya-samUha) kALane apradezI paNa kahyo che. kALanI gaNanA apekSAe che ne apekSAe nathI ema baMne rIte ghaTe che. Ama AkhuM jagata dravyAstikAya nayathI A rIte raheluM che je asaMkhya pradezathI pariNata che. Ama ahIM svarUpathI samagra jagata sAthe abhedatA batAvI. AtmAno svabhAva samatA keLavavAno che. jo sama pariNAma Ave to samatA Ave ane viSamatA jAya. jaDamAM paNa svarUpathI ekatA che to ApaNe temAM rAgAdibhAva keLavavAnI zI jarUra che? AkAzAstikAya arUpI ane nirlepa che mATe rAgAdinuM kAraNa banI zakatA nathI. ane bIjA dravyo paNa ema samAna hovAthI rAgAdinuM kAraNa banI zakatA nathI. jIvAstikAyamAM malina avasthAnA kAraNe rAgAdi bhAvo thAya che. jo tame enI doSakRta avasthAne choDo ane sattAgata rahelAM guNone pakaDo to guNa ja pragaTaze. jema bIjAnA doSone pakaDIe tema guNone pakaDatAM paNa zIkhavuM joIe to doSo eka bAju dhakelAI jaze. jevoe siddhapada prApta karyuM che. temaNe udayagata - AvaraNa ane kSayopazamane na pakaDyuM. kema ke temAM viSamatA ja rahevAnI. AthI teo sattAgata pariNAmane pakaDI sama svabhAva kevaLI siddha thayA. hamaNAM ApaNe bhinna pariNAmavALAnI sAthe rahyAM chIe mATe temanAmAMnI bhinnatAne ApaNe pakaDIe chIe mATe saMgharSa thAya che. ANe Ama kema karyuM? evo haThAgraha na joIe. karmakRta avasthA che mATe ema paNa thAya! ApaNe samatAnI sAdhanA karavAnI ane bIjAnI viSamatAmAM nimitta na banavuM. vyavahAra bhale bhinna bhinna karavo paDe paNa aMtaramAM bhinnatA na hovI joIe. mATe samakitanA 67 bolamAM kuzaLatA nAmano guNa mUkyo. jJAnasAra-2 // 130
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmA jyAre samagra jIvarAzine potAnA AtmA samAna joze tyAre ja AtmA samatAne pAmaze ane te ja AtmA mokSane prApta karaze. jJAnathI jANI laIe, sarvajJanI daSTi pramANe svIkArI laIe pachI te pramANe vartIe tenA vize rAga-dveSanA pariNAma na karIe to ja samatA. ApaNe abhedapaNe rahevAnuM che paNa ApaNe bheda pariNAme rahIe chIe. samAnapaNe jANavuM, samAnapaNe svIkAravuM, samAnapaNAnI ruci karavI e samyaka daSTi ja karI zake che. samAnapaNe vartavAnuM Ave tyAre vAMdho Ave che. te rIte mAtra yogI ja vartI zake che. ajIva pratye samAnapaNe vartavuM eTale tenA pratye rAga-dveSanA pariNAma na karavA arthAt udAsInatA dhAraNa karavI. sAmAnyapaNe aguruladhu samAna che. paNa ApaNe tene kiMmatI tarIke svIkArIe chIe. hIrA mATe bIjAnA prANa letAM paNa jIva acakAto nathI. kAraNa ke jIva karatAM hIro vadhu kiMmatI lAgyo. jIva halako (laghu) mAnyo, hIro mahAna (guru) lAgyo. jIvane jyAre halako mAnIe tyAre tenI sAthe asa vyavahAra karI zakAya. nahi to halako vyavahAra na karI zakAya. kacarAne kacaro mAno to pheMkI do cho, sAruM lAge tene rAkho cho. jIvanI joDe paNa Avo ja vartAva karIe chIe mATe samAnapaNe nathI rahI zakatAM. kema ke moha-rAga-dveSa cAlu ja che. ApaNe jIvane guru-laghumAnya mATe svabhAvanA guNa agurulaghu dharmane bhUlyA. je jIvoe ekeMdriya jIvone paNa potAnA jevA ja mAnI tenI rakSA karI te jIvo kevaLajJAna pAmI gayA. te jIvonI upekSAthI AtmAnI ja ghora AzAtanA thAya che. ApaNe jagatanI vAtathI ApaNI jAtane moTI mAnI lIdhI che paNa sarvajJanI vAtathI ApaNI jAtane moTI mAnI nathI. je aMdara adhyAtmabhAvathI bharAya te bahAra paudgalika bhAvathI khAlI thAya. jagatanA sarTIphIkeTanI ene jarUra nathI. jJAnasAra-2 // 131
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ jagatanA sarva jIvone samAna daSTithI juo e ja tamAruM sAcuM sAmAyika che. sAmAyika bhAva pragaTa karavA mATe jaDavastu pratye samAna pariNAma lAvavo jarUrI che, to ja jIva pratye samAna bhAva Avaze. jaDa pratyeno rAga jIva pratyeSarUpe asamAnabhAva pragaTAve che. mATe jaDa pratye udAsInarUpe samAnabhAva keLavavo ja rahyo. temAM je sukhabuddhino bhrama thayo che, tadgata mati thaI gaI che te dUra thAya. jaina zAsananuM aMtima lakSya (= sAdhya) e ja che ke tamAma jIvone samAna daSTithI jovA. tyAre ja zuddha sAmAyika pariNAma pragaTa thAya. te pariNAma lAvavA mATe jaDa pratye samAna pariNAma lAvavo jarUrI che. AkhuM jagata mAtra paramANuono Dhagalo ja che. paramANuonA parivartana sivAya kAMI ja nathI. jo A samaje to rAgAdi pariNAma chUTe, eTale dveSa jAya. to ja jIva dravya pratye abhedabhAva pragaTaze. jIvatA jIvanI sAthe ApaNo vyavahAra kevo? je jIva siddha svarUpe che. tenI sAthe kevo vyavahAra karavo joIe? jIvanI aMdara khoLiyAne na jotAM, jIva jovo. jIvamAM jIvatvanuM darzana thAya ane jaDamAM jaDatvanuM darzana na thAya tyAM sudhI jIvana jIvyA na kahevAya. beIdriya, teIdriya, cauriMdriya jIvone upadravanA kAraNa rUpe joIe chIe mATe temanA pratye halakI dRSTi baMdhAze. karma baMdha nIca koTino baMdhAze. tema jIvone trAsa Apo to upadrava vadhAre thAya. jIvadayAnA pariNAma gayA. 35 varSa pahelA maccharadAnI vALo sAdhu koIka maLe, atyAre maccharadAnI vinAno prAyaH koIka maLe. sAmAyikamAM dayAno pariNAma satata cAlato hoya. e jIvadayAnuM pAlana vadhAre kare. ApaNe zakyanuM pAlana karavAnuM che, azakyamAM pazcAtApa karavAno che. ApaNe zakya che enuM pAlana karatA nathI to azakyanI vAta ja kyAM Ave? jJAnasAra-2 || 13ra
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmAne pIDAnuM abhayadAna e dIkSA, jene zarIranI anukULatA joItI nathI e ja pIDAnuM abhayadAna ApI zake. dA.ta. hAtha dhovA mATe naLa khullA na rAkhI zake. thoDA pANIthI hAtha sApha kare. to jIvadayAnA pariNAma rahe. saMsAramAM rahIne te pramANe karazo to sAdhupaNAmAM avAze. carAcara vizvane * abhayanI daSTithI jovAnuM. paramAtmA para rAga na karAya, prema karAya, rAga jaDa para karAya. rAga AkArane pakaDe. rAganA kAraNe gautamasvAmInI vItarAgatA aTakI. rAga vyaktitvane pakaDe jyAre prema guNane pakaDe. rAgavALo aTavAI jaze, premavALo aTavAze nahi. paramANune paramANu svarUpe, jIvane jIva svarUpe, svIkArI samadaSTie je varte te mokSane pAtra. Atmavat sarvabhUteSu samadaSTivALo jIva potAnA AtmAnI jema jagatanA badhA jIvone joze. huM siddha chuM ane badhA jIvo sattAe siddha che. AtmA para bahumAna Avaze tyAre jIvavAnI mahattA samajAze. pachI AtmA AtmA mATe jIvaze. potAno AtmA paramAtma svarUpa che. badhe paramAtmA dekhAze. zarIranI daSTi hoya to pramAda, AtmAnI daSTi hoya to pramoda.' tamArA AtmA tulya bIjA AtmA lAgaze to tamAro vyavahAra tamArA AtmA jevo thaze. potAnA AtmAne paramAtmAmAne to paramAtmAnI AzAtanA karAya? jagatane paramAtmA mAne to jagatanI AzAtanA karAya? pramAda karavo e ja AzAtanA. jevo potAnI sAthe vyavahAra karaze evo ja jagatanA jIvo sAthe karaze. jyAM sudhI samAna tattva na Ave tyAM sudhI maitrIbhAva na Ave. maitrI karavAnI e rUpe jIvana jIvavAnuM, e mATe viratidharma svIkAravAno, ApaNI paramAtmadazA sattAmAM che e pragaTAvavAno ullAsa joIe. ApaNane nizcaya nathI ke huM paramAtmA chuM mATe pApo majethI karIe chIe. jene bhAna thAya e pApa karI na zake. ApaNe pugalanAvikArane pakaDyAM che mATe sattAe jIvadravya samAna nathI lAgatA. ekeMdriya jIva sAthe kevo vyavahAra karavo! trasamAM ApaNane e jJAnasAra-2 // 133
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIva che evo upayoga che mATe tenI para paga mUkIne nathI cAlatA. paNa ekeMdriya para jIva tarIkeno pariNAma lAvavo paNa duSkara che. samagra sukhano AdhAra ekeMdriya jIvo ja che. pudgala pratyeno rAga na tUTe to tenA pratye samAnatAno pariNAma Ave kyAMthI? mATe muni sivAya A vAta koI nahIM karI zake. 'mokSa gamI zamI - muni ja pudgalanA sukhane choDI zake che. adhyAtmanI UMcAmAM UMcI vAta karanArA paNa A karI zakaze? nahIM karI zake. zAsanane tattvathI samajavuM joIe ane e ja rIte samajAvavuM joIe. atyAre moTAmAM moTI daridratA A ja che. eka bAju zAsananI jAhojalAlI dekhAya che ane bIjI bAju jijJAsu varga bIjI tarapha vaLe che. arNikAputra AcAryabhagavaMtanuM zarIra bhAlAthI bhedAyuM te vakhate zAstra dvArA ekaMdriyanI pIDAnI jANakArI che mATe temane potAnI pIDA, pIDA tarIke nalAgI paNa parane pIDArUpa banI rahyo chuM evuM lAgyuM, tethI potAnA zarIranI vedanA gauNa banI jIvonI pIDA pradhAna banI e sahana na thayuM. emane siddha bhagavaMto yAda AvyA ke teo azarIrI che to koIne pIDA ApatA nathI. huM siddha nathI banyo, zarIravALo chuM to garama lohInA TIpAthI thatI apakAyanA jIvonI virAdhanA yAda AvI. ApaNe cAThaMDI Ave to, garama cA meLavavA mATe, teukAyanA jIvonI virAdhanAnI upekSA karIe, to ja garama cA pIvAnuM sukha maLe. Asakti poSAya che. A badhA puNyanA cALA che. je joIe, jevuM joIe te badhuM ja maLI jAya che paNa bhikhArInA bhavamAM vAsI roTalo paNa cAlI jAya che. muni mahAtmA A samajelA che mATe ja e AtmAnI dayA kare che ne pudgalanA sukhane bhogavavA taiyAra nathI thatA. chaThTha-aTTamanA pAraNe re, muni lIe arasanirasa AhAra.' jIva dravyane pIDA nathI ApavI tethI lokonI daSTimAM je tuccha che jJAnasAra-2 || 134
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ tevo AhAra te grahaNa kare che. jagata jene sukhano upAya mAne che te AtmA mATe duHkhanA upAyarUpa che. AtmAnA sukha mATe jagatanA sukhane choDI de. pudgalanA sukhane vosirAve tyAre ja jIvadayAnuM jIva pAlana karI zake te sivAya nahIM. jIva sAmAyika uccare che tyAre paccakhANa kare che ke pugalanA sukhane bhogavavuM nahI ne chatAM eno khyAla nathI mATe samatA pariNAmane pAmI zakato nathI. kalikALamAM paNa paramAtmAnuM zAsana eka chatrIya hoI zake. jo sarvajJanI mati pramANe zrAvakamAM zradhdhA utpanna thAya ane te ja pramANe tevA vaktAnI zakti eka ja dizAmAM vaLe to kalikALamAM paNa eka chatrIya zAsana bane. jemake hemacaMdrAcArya-kumArapALa. pU. haribhadrasUri ma. jyAre samajyA tyAre zAsanane pAmI nAcI UThyA hatA. adhyAtma jagatanA maMtro-yaMtro-taMtro judA che. jagata jene sukha mAnIne levA doDe, ene mumukSu AtmA duHkha mAnIne tyAge. je samatAne pAmI zake che tene ja yogI kahevAya che ane te ja mokSane sAdhI zake che. daSTijyAre AcaraNanA stara para pahoMce che tyAre samagra jagatane samAna juve che. samAna daSTithI juve paNa tevo vyavahAra karI zakato nathI tyAre viSaya pariNAmamAM AvI jAya che. AtmA je rIte potAnI sAthe varte che, te rIte bIjA AtmA joDe vartato nathI. ApaNane koI pIDA Ape te ApaNane gamatI nathI to tevI pIDA bIjAne kema apAya? potAne jema pIDA lAge che tema bIjAnI pIDAne paNa sahana na karI zakAya. kema ke tulyabhAva che. tamane jyAre jIva dravya pratye Avo bhAva Avaze to mokSa ahIM ja thaI jaze. bhagavAnane mokSa gamI gayo ApaNane gamI jAya to pachI pAlana jJAnasAra-2 || 135
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ave.vrata lIdhA to pALavAnA to che ja. 4thA guNaThANe rucinA pariNAmapUrvaka svIkAryA che to te vinone javAno mArga zaktine chUpAvyA vinA kADhaze ja. pariNAma Ave eTale aMtarAyane dUra karavAnuM kArya kare toja pariNAma kahevAya. nahitara khAlI vAto ja kahevAya. * rucino pariNAma kevo hoya ? paramAtmAe 'savi jIva karuM zAsanarasI' nI bhAvanA bhAvI to cAritra lIdhA pachI te pramANe ja pAlana karyuM ke koIpaNa jIvane pIDA na thAya. paNa pariNAma na hoya to te kaMI paNa karIne chaTakavAno ja prayatna karaze. sadhavAmi-pattiAmi Ave eTale pachI rucino pariNAma Ave. eTale AtmabhAvane meLavavAno-pariNamAvavAno thanaganATa Ubho thAya.jema ke gautamasvAmIne ruci hatI to kevaLajJAnanI apUrva jhaMkhanA hatI. eka pachI eka pariNAma AgaLa vadhatA ja jAya. phAsemi Ave to pAlemi Ave ane pAlemi Ave to azupAlemi Ave ja. ApaNe tyAM badhI vAta sTepa bAya sTepa mUkavAmAM AvI che. eTale jIva dravya pratye jyAM bhedavRtti thaI che tyAM abhedabhAva karavAno che. ane jaDa sAthe abhedavRtti che tyAM bheda karavAno che. jIva potAnI mAnelI zaktio jema jema pragaTa karaze tema tema tene svataMtra thavAnuM karAvaze. ziSyane guruthI judA thavAnuM mana na thavuM joIe. paNa jamAline 11 aMga bhaNyA pachI prabhuthI judA thavAnuM mana thayuM. jema jema samakti nirmaLa thAya tema tema tenA guNonI rakSA, zuddhi ane vRddhi karAvaze ja! guNonI pUrNatAnI ruci thaze. jJAna jema jema mithyAtva ane ahaMthI rahita thaze tema tema ziSya vadhu vinamra banato jaze ane gurune samarpita thato jaze. chaThThA guNaThANe vadhAre sAvadha rahevAnuM che, zreNimAM vAMdho nathI Avato. samakitanI hAjarImAM jIvane khyAla Ave che ke huM ahane sparzI rahyo chuM. ahe jJAnasAra-2 // 136
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ anaMtAnubaMdhInA gharano hoya ane mithyAtva hoya tyAre te viparIta svarUpane dhAraNa kare che. ghaNA jIvo mArgathI paDI gayA paNa samyaka darzanathI paDyA nahi mATe pAchA caDhI gayA. naMdiSeNa muni, aSADhAbhUti vagerenuM samyaka darzana daDha hatuM tethI pharI mArga para caDhatAM vAra na lAgI. ghaNA laghukarmI jIvo evA hoya che ke eka ja dezanA sAMbhaLe ne rucino pariNAma thaI jAya. ne ghaNAne ghaNI vakhata sAMbhaLe to paNa rucino pariNAma na thAya kAraNa mithyAtva gADha che. yazodhara maharSine mAtAno Adara AvI gayo to jinAjJAno Adara haTI gayo. jinAjJAno Adara haTI gayo to paDyA. to 7me bhave samakti pharI prApta thayuM. dasamAM guNaThANe moha bharela che. arthAt sattAmAM che paNa tenI vizeSatA nathI. AtmA jAgRta dazAmAM che eTale vijaya vAvaTo pharakAvaze. paNa jo mithyAtvano udhya thayo to paDaze. puruSArthano pariNAma prakRSTamAM prakRSTa hovA chatAM paNa bhogAvalI nikAcIta karme temane pADyA che paNa pote paDyAM nathI. cAritrathI paDyA paNa samyaka darzana thI nathI paDyA to pAchA mArgamAM caDI gayA. mATe ja prathama prIti anuSThAna Ave pachI bhakti anuSThAna Ave. bhakti Ave to teonA vacana pratyeno Adara Ave, eTale ke vacana anuSThAna Ave eTale AtmAnI sarva zakti svamAM saMkramita thAya eTale asaMga anuSThAnamAM AvI sAdhyane siddha karato jAya. mokSa jene paNa pragaTAvavAno che teNe vyavahAramAM rahIne ja pragaTAvavAno che. tenA vinA koIne mokSa pragaTayo nathI ane pragaTavAno lala nathI. mohanA udayane ja jItavAno che te abhyAsa ahIM ja pADavAno che. parano saMga jyAM sudhI hoya tyAM sudhI saMsAra che. saMsAranA vyavahAramAM hovA chatAM tenAthI alipta thaIne rahe tevo ja yogI samatAno bhogI banI zake che. tyAre ja e mokSagAmI banI zake che. jIva kAM to samatAno - arUpI evA guNano bhoga bane ane kAM to zAtA-azAtAne bhogavavA rUpa arthAta karma-pudgalone rUpIne bhogavavArUpa jJAnasAra-2 // 137
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAzavaMtano bhoga bane. arUpI evA guNanA bhogavaTA mATe AtmAe arUpI ja banavuM paDe. samatAne jeTalA aMze AtmA bhogavato hoya tyAre te pugalanA rUpAdi guNothI virakta banI parama udAsInarUpe rahelo hoya. AtmA jyAre kaSAyane jItato hoya tyAre teTalA aMze AtmA mokSa svarUpa che. eTale ja mAtranirNaya karavAthI kAma na Ave paNa ruci pramANe tadgata vyavahAra karavAno che. A rIte jIva niraMtara samatAne bhogavavA dvArA zarUAtamAM karmone alpa khapAve che, tethI tenuM sAmrAjya vadhe che. tethI AtmavIryapragaTa thAya che. jema skUTarane kIka mAre pachI te ekadama cAle che. tema ApaNuM AtmavIrya thIjI gayuM che. tene thoDuM thoDuM garama karatAM ane pachI aneka bhavonI sAdhanA karatAM pachI te ekadama skUrAyamAna thAya che. jo ApaNe paNa ahIMthI AraMbha karIzuM to AgaLa jatAM ThekANuM paDaze. jIva jyAre badhAne samadaSTithI svIkAraze tyAre tenI rAgadveSanI pariNati dUra thaze. tema samatva pragaTa thaze. pachI te sahaja svabhAvarUpa banI jaze. jema kuMbhAranA cAkaDAne prathama pheravavo paDe pachI e sahaja pharyA kare tema jIvanI paristhiti evI thAya ke pachI game teTalA nimitta Ave paNa tenAmAM kaSAyanA pariNAma pragaTa thavA muzkela banI jAya. AvI dazA AvI jAya tyAre te AtmA mokSane pAmanAro banI jAya che. gAthA - 3: ADhayuniyagaM, zrad bAhya kriyAmapi. yogAruDha: zamAdeva, zuddhayatyantargata kriya 3 gAthArthaH yogadazAmAM ArohaNa karavAnI icchAvALA muni bAhya (kAyikAdi) dharmakriyA paNa kare, paraMtuyogadazA upara ArUDhathayelA muni aMtargata kriyAvALA thayA chatAM (bAhya kriyA vinAnA hovA chatAM paNa) zamabhAva dazAthI ja zuddha-buddha thAya che. jJAnasAra-2 || 138
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ * mokSamArganI ArAdhanA karanArA AtmAo be prakAranA hoya che. (1) brAhya kiyAvALA (2) AMtarakriyA vALA je yoga para ArUDha nathI thayA te bAhya kriyAvALA che ane yoga para ArUDha thayelA hoya te zuddha aMtarathI kriyA kare che. samAdhiyoga para ArUDha thavAnI icchAvALA 4thA guNaThANe che ane darzana-jJAna-cAritranI ekatArUpa samAdhi para ArUDha thavAnI icchAvALo chaThThA guNaThANe che. ahIM bhAvasAdhunI vAta che. munimAM paNa pUrNatAne pAmavA svarUpa IcchAyoga rahevAno. jyAM sudhI mohadazA che. rAgadazA che tyAM sudhI icchA rahevAnI ja che. je muni bhAva sAdhu che= bhAvanA pramANe sAdhanA paNa kare che, chaThThA guNaThANe che. te prIti-bhakita hoya to te apunabaMdhaka ke samyaka daSTi hoya. jyAM sudhI pramAda che tyAM sudhI azubha saMkalpo che. paNa prIti-bhakti ane vacana anuSThAnane pAmelA AtmAo, e kavaDe zubha saMkalpothI azubha saMkalpono virodha kare che. teomAM prazasta kaSAyo hoya che. AthI teonA pUrvayoga tyAra pachInA yogonuM kAraNa bane che. eTale vacana yogamAM javA mATe paramAtmAnI vyavahAra yoganI AjJAnuM pAlana karavuM e zubhayoga che. jenuM vacana svIkAravuM che tenA pratye prIti ne bhakti hovI ja joIe. saMsAranA anuSThAna karatAM tene vadhAre mahattva Ape pachI ja te vacanayogamAM jaI zake. vacanayoga e dhyAnadazAnI vAta che. enA mATe cittanI ekAgratA jarUrI che. citta jo saMsAramAMthI UyuM ja na hoya to dharmamAM kaI rIte AvI zakAya? tenA mATe rAgadveSanA pariNAmane pheravavAnI jarUra che. emAM ja ApaNane moTI muzkelI che. graMthibhedanI oLakha ane upAya bIjAnA doSo pratye je dveSano pariNAma che ane anukULa dazAno je jJAnasAra-2 // 139
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAga che tenA para dveSa keLavavAno che. bIjAnA doSo pratye dveSa nathI karavAno. rAganA pAtrane jaladIthI choDI zakatA nathI mATe teno pratipakSa Ubho karI te rAgadazAne prathama pheravavAnI che. saMsAra pratye je tIvra rAga che tenA pratye atyaMta dveSa thaze to ja graMthino bheda thaze. tIvra anaMtAnubaMdhIno rAga che tenI sAme anaMtAnubaMdhIno tIvra dveSa thAya to ja graMthi bhedAya te sivAya na bhedAya. bAhya kriyA tarIke prIti-bhakti-vacana anuSThAna batAvyA azubha saMkalpane zubha saMkalpa vaDe toDavAno che. saMsAranA pAtra para je rAga che te rAga deva-guru-dharma para karIne rAgane pheravavAno che. bIjAnA doSo ane anucita vartana para ApaNane dveSa AvI jAya che. tene badale ApaNA doSo para ane ApaNA anucita vartana para dveSa karavAno che. potAnA doSo upara dveSa Avavo joIe ane bIjAnA doSo pratye karuNA AvavI joIe. samyaka darzananA pariNAmamAM je karuNA Ave te vivekavALI ja hoya. jema potAnA AtmAnA guNonI ruci thaI tema bIjAmAM paNa te guNo pragaTa thAya te mATe vivekathI kAma karaze. bhUkhyo mANasa zakti haze to bhUkha dUra karavAno prayatna karaze. tevI ja rIte samyaka dRSTi AtmA paranA hitanI ciMtA karaze ane zakya haze to tenI ciMtA yAdoSo dUra karavAno prayatna karaze. jyAre ema lAgaze ke kharekhara ! samatA ja sAdhya che, tene ja prApta karavAnI che, to samatA sahaja banaze. bhakti anuSThAnamAM ane jenA para prIti thAya tenA mATe kAMIka choDavuM paDe. AmAM dravyanI pradhAnatA che. jIvane zarIranA sukhano rAga che. e saMsAranA pAtra dvArA ja maLaze. tethI te pAtra upara jIvane rAga thAya che. zarIra e jaDa dravya che. zarIranuM sukha jaDa dravya dvArA ja puSTa thAya che kema ke jaDathI jaDa tRpta thAya ane AtmaguNo dvArA AtmA tRpta thAya che. jJAnasAra-2 // 140
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ paramAtmAnI bhakti uttama dravyathI zA mATe karavAnI ! uttama dravya uttamanA caraNe dharavAthI dravya parano rAga tUTe che. vItarAgane samarpita karavAthI jaDano rAga tUTI caitanya para prema pragaTe che. 'bhakti mAMge bhoga' paramAtmAne bhoga arpaNa karo to bhogo bicArA bhogavAI jAya. ane ApaNane vItarAgatAno ja bhoga maLaze. vItarAgane kareluM samarpaNa vItarAgatAne ja arpaNa kare. jema garama vAyu sparze to garamI ja Ape ane ThaMDo vAyu zItaLatA ja Ape. tema vItarAganA mukhamAMthI nIkaLelI vANIne AdarIe to vItarAgatA ja maLe ane saMsArIno Adara karIe to ukaLATa ja maLe. jyAM sudhI jIva caramAvartAmAM Avato nathI tyAM sudhI te mokSamArgano dveSI ja che ane zaramAvartAmAM Ave pachI ja prIti anuSThAna Ave e pahelA nahi. jenuM mana zarIranA sukhathI UThatuM nathI te zAsana pAmavAne lAyaka banato nathI. mATe ja prathama cittamuMDana mUkyuM. vItarAgamAM rAga karavAthI rAga ogaLI jAya. * traNa prakAre muMDana (1) cittamuMDana (2) Idriya muMDana (3) kaSAya muMDana (1) cittamuMDana - mithyAtvano tyAga eTale cittamuMDana tenA vinA AgaLa na vadhAya. khoTI mAnyatA jyAM sudhI mUkAya nahi tyAM sudhI badhuM nakAmuM che. (2) Idriya muMDana - eTale viSayono tyAga athavA aMkuza. (3) kaSAya muMDana - mohano tyAga. mithyAtvanA tyAgathI ja paramAtmAnI vAtano svIkAra thaze, to ja vratono svIkAra thaze. jJAnasAra-2 || 141
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ jeno rAga mane mArA AtmA sAthe prIti karavAmAM bAdhaka bane che te dravya paramAtmAne caDhAvuM. eTale prIti jyAM hatI tyAMthI UThIne paramAtmA para Ave. sukhano rAga je patnI para che te rAga patnI parathI UThI jAya to paramAtmAnI bhakti karI zake. pahelAM pAMca IdriyonA je viSayo che te paramAtmAne caDhAvavA paDe. pachI te bhakti yogamAMthI AgaLa vadhIne vacanayogamAM AvI zake, tyAre samatArUpe patnI sAthe saMbaMdha baMdhAya. jema prabaLa duzamana hoya tene yukti-prayuktithI jItavo paDe. tenI AjubAjunA je hAthA hoya tene pahelAM toDI nAkhe eTale mukhya zatru jItAya. tema ahIM paNa e ja karavAnuM che. mATe ja bhaktimAM sugaMdhita puSpo, uttama naivedya, caMdana, saMgIta vi. nI vAta mUkI. kAraNa ke A ja ApaNA viSayo che. teno rAga tUTe pachI ja vacanayoga Ave. je AtmAo mokSamArga para ArUDha thaI gayA che temanA mATe asaMga anuSThAna che. je mokSamArga para ArUDha thavAnA che temanA mATe prIti-bhakti-vacana e 3 anuSThAna che. zubha saMkalpa zarUAtamAM bhAvanArUpe karavA paDe che. tenA mATe AtmAe prathama vyavahAra anuSThAnane pakaDavA paDe che pachI nizcayamAM javAnuM che. paranA saMyogane grahaNa karavArUpa je azubha saMkalpa che tene have AtmAe prazastamAM pheravavAno che. je je pAtro saMsAramAM che tenA pratipakSa pAtrono svIkAra karavAno che tyAre rAga pheravAya. te prIti yoga che. te pachI bhaktiyogamAM pheravAya che, ane pachI tene kADhavAnuM che ane vacana yogamAM javAnuM che. pahelAM priya pAtrane sArAmAM sArI vastu arpaNa karavAno bhAva hato te have paramAtmAne arpaNa karaze. Ama rAganuM pAtra pheravaze. bajAramAM gayA ne uttama dravya dekhAyuM to tarata ja prabhu yAda AvavA joIe. A zubha saMkalpa che. prathama prazastane pakaDe ne pachI tene choDI zuddha svabhAvamAM jAya. prIti-bhakti vadhavAthI duSkara evo AjJAyoga svIkAravAno jJAnasAra-2 // 142
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAva Ave. vacanayogano svIkAra pachI ja Ave. mATe ja prathama bhavano rAga tUTe pachI ja devaguru pratye bahumAnabhAva pragaTa thAya. tethI temanA vacano paNa hoMze hoMze grahaNa karaze. vacanayogamAM to rAgAdi bhAvone sIdhA toDavAnI ja vAta che. vacanayogamAM prazasta rAga na Ave, temAM to sIdhA svabhAvamAM javAnI ja vAta che. bhAvathI bhAvita thatAM thatAM svabhAvamAM AvI javAnuM che. prathama zubhabhAva karavAno che. bhAva karatAM karatAM svabhAva sanmukha banavAnuM che. | sAmAyikamAM prazasta rAga nathI karavAno tyAM to sIdhI samatAne ja bhogavavAnI che nahi to pachI nirjarA kayAM thaze? 2 ghaDInI sAmAyikamAM rAgAdi bhAvone choDI devAnAM che. sarAga saMyame devaloka ane vItarAga saMyame mokSa maLe. bhakti yogamAM alpAMze choDavAnuM che jyAre vacana yogamAM sarvathI choDavAnuM che. darekamAM virati Avaze. navakArazImAM paNa be ghaDI mATe cAra AhArano tyAga. svabhAva sanmukha thAo to kevaLajJAna prApta thAya. bhAvathI svabhAva pragaTe eTale zubha bhAva paNa chUTI jAya. paramAtmA pratyenA apUrva bahumAnapUrvaka svIkArela vacanayogathI paramAtmamaya banavAno puruSArtha karavAthI AtmA svabhAvamaya banI jAya. apunabaMdhaka dazAvALA AtmA satyanA pakSapAtI hoya che. jyAM sudhI aMtaramAM vAta na bese tyAM sudhI nahIM svIkAre paNa jevI samaja paDaze ke tarata svIkArI leze. pratIti thaze eTale saMpUrNa ovArI jaze ane gurune pUrNa samarpita thaI jaze. paramAtmAnI eka eka AjJA para bahumAna uchaLavuM ja joIe. prathama ApaNI jijJAsAnI khAmI che, bIjuM e rIte maLatuM nathI. maLe ne jijJAsA ja na hoya to paNa kAma na thAya. baMnne bhegA maLe tyAre ja kArya thAya. vacanayoganI bhUmikAmAM javA mATe samakitanA 67 bolamAM paNa jJAnasAra-2 // 143
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ tattvajJAtA banavAnuM jaNAvyuM. te mATe sattvavettA gurunI sevA karavAnI. atyaMtara tapamAM paNa prathama vinaya-vayAvacca mUkyA. ApaNI Arya saMskRti paNa tevI ja hatI ke gurukULamAM jAya, gurunA badhAM kAma kare pachI yogyatA lAge tyAre guru bhaNAve. vartamAnamAM A badhuM ja gayuM. gurukULamAM rahI bhaNe eTale vinaya-vayAvacca, svAdhyAyAdi pariName have A saMskRti javAthI pAyA nabaLA paDavA mAMDyA che. vacana yogamAM, vikalparahita avasthAmAM javAno abhyAsa karavAno che. asaMga avasthA te vikalpa rahita avasthA che. caDhavAnI bhAvanAvALo ane caDato te siddhine pAme che. svabhAvamAM sthira thavuM e sAdhya che. krodhAdi kaSAyano abhAva thayo te svabhAvamAM sthira thaI gayo. krodhAdi kaSAyano upazama karyo to teTalA samaya mATe siddhi maLI. baMnenuM kArya samAna che paNa upazamavALAne te aMtamuhUrta raheze ane pachI paDaze paNa jyAM sudhI svabhAva che tyAM sudhI te paNa siddhivALo kahevAya. vartamAnamAM te samatAnA pariNAmane vedI rahyo che. samyaka darzana, jJAna, cAritra rUpa mokSamArga che. tene pariNAma ane vyavahAra svarUpe bane sArI rIte pakaDavAnAM che. nizcayathI yoga AtmAnA pariNAma svarUpe che. vyavahArathI yoga AtmAnA jJAnAdi yoganA pariNAmane pragaTa karavAmAM nimittabhUta kAraNa che tene paNa vyavahArathI dharma kahevAya. mATe ja mokSa mATe koI nizcita yoga ke nizcitakriyA nathI. mAtra game te yogamAM AtmA mohathI dUra thAya to te mokSanuM kAraNa che nahi to te saMsAranA ja kAraNabhUta banaze. chellAmAM chelluM sAdhana utkRSTa sAdhupaNuM che. tenA badhA jayogo mohane mAravA mATe ja che. paNa jeoe vyavahArathI sAdhupaNAno svIkAra karyo paNa mohanana mAryo paNa mohane vadhAryo to tevA AtmAo naraka-nigodamAM paNa cAlyA jAya.jeTalA jeTalA AzravanA sthAna che teTalA ja saMvaranA sthAna bane che teTalA ja nirjarAnA paNa sthAna bane che. jJAnasAra-2 // 144
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ samatAnI sAdhanA karanArA AtmA be prakAranA che. (1) yoga para ArUDha thaI gayA che tevA ne (2) yoga para ArUDha thavAnI bhAvanAvALA. muni mahAtmAomAM A be vAta ghaTe. . jyAM sudhI chaThThA guNaThANA para che tyAM sudhI bhAvanA ne kriyA baMne karavAvALA che. bAhazukriyAthI prIti-bhakti ne vacana anuSThAnavALA che ane atyaMtara aMtargata anuSThAnamAM asaMga anuSThAna Ave. teo mAtra potAnA samatAsvabhAva sAthe joDAya ane tenA guNone ja AsvAde Ama baMne samatAne vedI zake che. prIti ane bhaktine pAtra evAdeva-guru guNanA ja pAtra che. teonI upekSA thAya to teomAM rahelA guNonI ApaNane prApti na thAya. je ucita bhakti karatAM nathI te svanA AtmAnI ja upekSA kare che. je mokSa yoga para ArUDha thAvanI bhAvanAvALA che e bAhyakriyAthI sAdhanA kare che. je ArUDha thaI gayA che te aMtargata sAdhanA kare che. kriyA hoya che. kriyA che mATe kriyAnI jarUra paDe. zubharAga paNa heya che. sarvajJa saMsAranI kriyAno niSedha karatAM nathI. sAdhupaNuM paNa kriyArUpa che. to kema niSedha? ekAMte niSedha che. ApaNane saMsAranI badhI kriyA karAvavAmAM vAMdho nathI paNa sarvajJae batAvela kriyAmAM vAMdho Ave che. A zubha kriyA choDI dIdhA pachI AtmAnI aMdara ramaNatA kare, emAM sthira thAya to kriyAnI jarUra nathI. kevalIone pratikramaNanI jarUra nahi. karma aMdara coMTe to kADhavA paDe. e coMTe ja nahi mATe apramatta guNaThANAvALAne pratikramaNanI jarUra nahi, pAchA chake Ave eTale karavuM paDe. AtmA vacanarUpa zubha saMkalpa vaDe azubha saMkalpanuM nivAraNa kare che. siddhayogI hoya temane rAga-dveSano abhAva hoya saMpUrNa zAMta hoya, emaNe bAhya AcArakriyAno svIkAra karyo hovA chatAM samatAnA svabhAvanA kAraNe jJAnasAra-2 // 145
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAhya kriyAnI jarUra nathI. kaSAyanA abhAvanA kAraNe potAnA ja svabhAvathI zuddhi thaI gaI. * sAdhana be prakAranA samyakadarzana-jJAna-cAritra rUpa sAdhana para ArUDha thayela muni kaI rIte ArAdhanA kare? sAdhana dravya ane bhAva ema be prakAre che. dravya sAdhana ogho, muhapatti, daMDAsana, upadhi vi. bhAva sAdhana kSayopazama bhAva-je AtmAmAM pragaTa thAya che. jJAna-darzana ane cAritra enuM sAdhana che. mAtra dravya sAdhanathI sAdhanA karavAnI nathI. matijJAna-zrutajJAna e bhAva sAdhana che. jo bhAva sAdhana na bhaLe to dravya sAdhana nakAmA. dravya sAdhana-bhAva sAdhana bhegA thAya to muninI sidhdhi thAya. e baMnethI samatAnA svabhAvamAM siddhi meLavavAnI. matijJAna-zrutajJAnathI phUlAya javuM nahi. 50 gAthA thaI, jJAna caDI gayuM evo bhAva thAya to e nakAmuM. mamatA-ahaMkAra baMne nakAmA, yoga para ArUDha thayelo muni 14 pUrva bhaNe to paNa A to kevaLajJAnano mAtra aMza che evuM lAge. AvaDI gayuM ema na lAge.cAritrae talavAranI dhAra che. zAsananA mahAprabhAvaka banAvI pachI karmasattA kayAM pheMkI deze e khabara nathI. matijJAna AtmalakSI na hoya to mati ajJAna che. ApaNe sAdhanane sAdhanA mAnI e moTAmAM moTo vAMdho che. ahaMkAra che tyAM moharAjA pravezI jAya. emAMthI bacavA mATe, kyAMya phasAya nahi mATe vAta mUkI che. AtmAnA guNa rUpe pragaTa thayelA samyaka darzana- jJAna-cAritra e kevaLajJAna na Ave tyAM sudhI sAdhana che. sAdhanane sAdhya mAnI na levAya. zreNi para caDelo AtmA paNa sAvadhAna bane to na paDe. zukla dhyAna para caDhavA mATe jJAnasAra-2 // 146
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutajJAnano Azraya levAno. jo AtmA sAvadhAna na rahe to A moharAjA game tyAM game tema pheka. taLeTI karatAM zikhara para sAvadhAnI vadhu rAkhavAnI. sAdhakane pUrNa siddha na thAya tyAM sudhI hAza levAnI jarUra nathI. moTAmAM moTo upasarga lokano moha, lokane batAvavA mATe karyuM. have lokane batAvavuM nathI, ane "lokAlokane jANyA vagara rahevuM nathI. A ja sAdhanA karavAnI che. AtmAmAM guNonI sAthe AtmavIrya bhaLe te aMtargata kriyA jarUrI. pratikramaNa - paDilehaNa-tapa badhI bAhya kriyA kahevAya. sAthe atyaMtara AMtarika kriyA joDAyela hoya, te sAthe ja cAlatI hoya. cAlavAnI kriyA e vihAra. vi+hara vizeSa prakAre karmarajane hare IrSA samitinA upayogapUrvaka cAlatAM cAlatAM nirjarA kare, paNa doDato hoya to nahi. jinanI AjJA mujaba vihAra karAya. zeSa kALamAM 8 mahinA vihAra karavAno gAma, nagaramAM saMyamI sAdhaka sthAnamAM 1-1 mahino sthira rahe ane cAturmAsamAM cAra mahinA eka sthAne sthira rahe. AgamamAM utsarga mArga ane apavAda mArga paNa che. zAstramAM utsarga mArge trIjI porisImAM AhAra-vihAra-nihAra kahelo che. savAre vihAra karAya nahi. apavAde zarIranI samAdhine lakSamAM rAkhI savAre paNa vihAra karAya. kAyAno rAga hoya to zakita hovA chatAM jinAjJAnuM pAlana na thaI zake. ApaNe dhArIe to ghaNuM badhuM pAlana karI zakIe chIe. samatAthI nirmaLa banavAnuM che. sAdhunA 10thati dharma, pa mahAvrata, 5 samiti 3 gupti vi. badhuM che paNa mahattA 10 yatidharmanI che. kSamA potAno svabhAva che, e guNa keLavavAno che. sAdhu kSamApradhAna hoya. krodha karyo ke mahAvrata bhAMgyuM. krodha e bhAvahiMsA che. prathama 3 anuSThAnamAM yoganI pradhAnatA che te rAgAdine prazasta bhAvamAM laI jaIne guNanuM kAraNa bane che. vacana anuSThAnanA svIkAra mATe mohano tathA mohanA kAraNono tyAga jJAnasAra-2 // 147
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ jarUrI che. be ghaDI sAvadha yoga choDyo. mohane choDyo tyAre abhyAsa karatAM-karatAM jIva sahaja asaMga anuSThAnane pAme vagara sAmAyike paNa te sahaja svabhAvamAM hoya che. bharata mahArAjAe pUrve abhyAsa karyo hato tethI teo sIdhA yogArUDha banI gayA. temane vyavahAranI jarUra nahi paNa aMdaranI kriyAthI ja te samatAne pAmI jAya.nizcayathI AtmavIryanuM guNomAM pariNamana thayuM te aMdaranI kriyA che. kevalI ane siddhone A prakriyA satata cAle che. AtmapravartanarUpa AtmavIrya satata svaguNomAM pravartamAna hoya che kema ke ekamAtra Atmadravya sakriya che. bAkInA badhA dravyo niSkriya che. dareka dravya potapotAnA svabhAva pramANe varte che. jyAre karmane vaza jIva dravya potAnA svabhAvane bhUlIne pudagalanA svabhAva pramANe varte che. pulanI sahAya dvArA sakriya bane che. jIvamAM AtmavIrya ja sakriya che. ane te svaguNo ane svAtma pradezomAM sakriya thavAne badale anAdithI karmavaza te pudgalamAMane AtmAmAM baMnenI sAthe joDAyeluM che. tethI AtmAvibhAvadazAmAM jovA maLe che. bauddho AtmAne kSaNika-nirguNI mAne che. jinadarzana AtmAne sakriya mAne che. mATe ja saMpUrNa AtmavIryapravartamAna AtmAmAM thavAthI siddho saMpUrNapaNe sakriya che. AthI siddhAvasthAmAM rahelA AtmAo svaguNomAM ane svarUpamAM ramanArA che. bauddhonA mate AtmAnuM nirvANa eTale bujhAI javuM. sAMkhyamatamAM AtmA jJAnAdi guNothI rahita mAnyo che. mArAmAM guNano aMza khullo che. tenA dvArA pUrNatAne prApta karavA mATe pUrNatAnA svAmI evA paramAtmAne khamAsamaNa devAnA che jethI potAne paNa pUrNatAnI prApti thAya. kAyAnI mamatA chUTI jAya, dehanuM bhAna bhUlAI jAya ane AtmA, AtmAnA guNonA upayogamAM pahoMcI jAya. tyAre AtmA guNamaya bane che e ja dhyAna che. te vakhate AMzika guNanI anubhUti thAya che. dA.ta. khamAsamaNA Ape che, to prathama manavacana-kAyA traNeno yoga che pachI upayoga yogamAMthI khasIne AtmAmAM jaIne guNane pakaDe. kAyA jJAnasAra-2 // 148
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauNa bane, kriyAne bhUlI jAya ane guNanA upayogamAM AtmavIryabhaLavAthI parama ullAsa anubhave. * samAdi 10 vidha yati dharma (1) kSamA - kSamAdi guNamaya banavA mATe sAdhuone dhyAnamAM javAnuM che. tyAre AtmavIryasvamAM javAthI anubhavadhArA AtmA sAthe joDAyela che. tethI te vakhate kaSTano anubhava thato nathI paNa AtmAmAM AnaMda-udadhi uchaLato hoya che. tethI ja sAdhuone upasarga pariSaho duHkharUpa lAgatA nathI. tema ja dezaviratidhara zrAvakone paNa upadhAnamAM 100 khamAsamaNa devA chatAM thAkano ahesAsa thato nathI. ' chadmasthanI dhyAnanI dhArA aMtamuhUrtathI vadhAre cAlatI nathI. tenA dIrghakALanAM abhyAsathI AtmAnI zakti para daDha zradhdhAvaMta banI potAnA dhyeyane anubhave che. enAthI kSamAguNano vikAsa thAya te sAdhanA chUTI gayA pachI kaSAyanA nimitto maLavA chatAM paNa asara na thAya, vikalpa na Ave ane prasannatA jaLavAI rahe to kSamAguNa sidhdha karyo kahevAya. ApaNA AtmAne saMtoSa thAya ke mArA AtmAne lakSamAM rAkhIne ja meM A kArya karyuM che. jo tema ja hoya to guru kaDakAIthI kahe ane kAraNa vagara badhAnI vacce ThapakArI de to paNa citta para prasannatA taravare, tyAre samajavuM ke mAro AtmA nirmaLa thayo che. guru kahe te na game to sAthe rahelA bIjAnuM kaheluM to game ja kyAMthI? je ApaNane anukULa thAya tenI sAthe meLa jAme je svArthavRtithI saMsAramAM rahyAM e ja svArthavRtti ahIM paNa AvI jAya. (2) mArdava - mRdutA namratA na hoya ane mAna ahaMkAra hoya to guruno Thapako sahana na karI zake. guru ghaNI vakhata sIdhuM na kahI zakatA hoya to bIjAne kahe ane samajAve bIjAne. kaSAyahAni thayelI hoya to te namratAthI vicAre ke mArI bhUla nathI ne mane guru bhagavaMte kahyuM che, to kaMIka kAraNa haze? to moha haTayo, jJAnanI zuddhi thAya, samyaka darzananI zuddhi thAya, to rahasya samajI jAya jJAnasAra-2 || 149
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane guru bIjIvAra vikalpa vinA kahI zake. bhUla tamArI na hoya ne to paNa tame svIkArI lo to jeNe bhUla karI che tene vicAravAno moko maLe. kaSAya vRddhi pAmato nathI ane bhUlane sudhAravAnI taka maLe che ane jeNe vagara bhUle svIkAra karyo che tenA para to gurunI kRpA aparaMpAra varasI jAya che. (3) ArjavatA:- saraLatA, saraLa mANasa bhUlano tarata ekarAra karI le. ekarAra karavAmAM tene nAnapa nahi lAge. game tevI kaThina bhUla haze to paNa svIkArI leze. mAna-mAyAthI chUTe to ja saraLatA pragaTa thAya. ane saraLa AtmA ja sAcovinIta banI zake ane vakra hoya te svIkAra nahIM kare, bahAnA kADhaze, jarUra paDe pote sAro che ema batAvaze ane gurune halakA cItaravAmAM tene nAnapa nahIM lAge. saraLatA haze to vikalponI hAramALA nahi cAle. bAra tapamAM pradhAna tapa prAyazcita (saraLatA) che. saraLatA vinA bhUlono ekarAra thato nathI. bAhya tapa game teTalA karyA te mAtra kAyakaleza che. tenA dvArA mAtra puNyabaMdha che. paNa saraLatA nathI to tapa nathI. mAyA karIne paNa lokamAM tapasvI tarIke jAtane oLakhAvaze. sAdhu jIvanamAM gurunA vizvAsapAtra banavAno upAya te saraLatA che. je saraLa che te gurunA hRdayamAM sthAna pAmaze. saraLatA dvArA ziSya gurunA hRdayane bhedIne ArapAra nIkaLI jAya temAM ziSyanI saphaLatA che. (4) zauca - lobhano abhAva = anAsakti. dharmanA upakaraNo upara paNa mamatA Asakti na rAkhavI. (5) satya - jinavacana sApekSa, sva-para hitakArI jarUra paDe tyAre ja madhura priyAdi vacana bolavuM te. (6) saMyama - mukhya saMyama mana-vacana-kAyAnI azubha pravRttimAMthI nivRtti ane zubhamAM pravRttirUpa.viSaya-kaSAyano jemAM nigraha hoya. pUjavA pramArjayA rUpa jayaNA hoya, hiMsAdi pAMca Azravano jemAM tyAga hoya. jJAnasAra-2 // 150
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ (7) tA:- zarIra ane Idriyone tapAvavA dvArA jemAM viSaya ane kaSAyanI hAni thAya ane AtmaraNatA pragaTa thAya te tapa. (8) tyAga:- bAhya ane atyaMtara upAdhimAM mamatA = mUcchano tyAga, ana, pAna, vastrAdi bAhya upadhi ane zarIra atyaMtara upadhi athavA rajoharaNAdi upakaraNa bAhA upadhi ane krodhAdi kaSAyo atyaMtara upAdhino tyAga. (9) AkiMcanya - akiMcanya eTale AtmA sivAya sarvavastuno abhAva dhanAdi kAMI vastu rAkhe nahi. upakaraNa paNa mAtra je saMyamamAM sahAyaka thAya tevA ane jeTalI jarUra hoya teTalA ja rAkhe. vadhAre kaMIpaNa rAkhe nahi. zarIrAdi para mamatvano abhAva e ja AkiMcanya. (10) brahmacarya - brahma eTale AtmA, carya eTale ramavuM. pAMca IdriyonA viSayano tyAga karIne AtmAmAM ramavuM te brahmacarya. arthAt ISTanA rAgano ane aniSTanAaSano tyAga, sthUlatAe maithunano tyAga. athavA brahma eTale AtmAne jaNAvanAra guru - tene samarpita thaIne rahevuM te arthAt gurukuLavAsanuM sevana karavA vaDe nava brahmacaryanI guptinuM pAlana karavuM samyaka darzana, jJAna, cAritra- A ratnatrayInI sAdhanA rUpa samAdhi yoga upara ArohaNa karavAnI icchAvALA muni eTale bhAvathI sAdhaka mahAtmA prIti-bhakti ane vacanAnuSThAna AcaravArUpa zubha saMkalpo karavA dvArA azubha saMkalponuM nivAraNa karatA chatAM ArAdhaka bane che. jema soya pagamAM nAkhavA jevI nathI, pIDA karanArI che. nAkhIe to paNa aMte kADhI ja nAkhavAnI hoya che teTalA mATe ja teno bIjo cheDo hAthamAM rakhAya che. tathA nAkhatI vakhate paNa samajAya che ke A pIDAkArI che. to paNa paganI aMdara gayelo kAMTo tenA vinA nIkaLato nathI. tethI nAMkhavA jevI nahovA chatAM paNa kAMTo kADhavA pUratI nAkhavI paDe che. kAMTo nIkaLatA turata ja kADhI levAmAM Ave che. tema zubha jJAnasAra-2 || 151
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkalpo paNa prazasta mohadazA hovAthI ane heya che to paNa azubha saMkalpone TALavA mATe zubha saMkalpo pUrvakALamAM AdaravA paDe che. jema jema zubha saMkalpo dvArA azubha saMkalponuM vAraNa thatuM jAya che tema tema aMte zubha saMkalpone paNa tyajIne nirvikalpadazA= parama samAdhi prApta karavAnI hoya che. ahIM muktimArgano hAla sAdhanA kALa hovAthI zubha saMkalpo karavA dvArA azubha saMkalpo dUra karavAnuM kAma prathama karAya che. gAthA -4: dhyAnavRSTaIyAnadhAra, zamapUre prasarpati ! vikAratIravRkSANAM, mUlAtmUlana bhavet // 4 | gAthArthaH dhyAnarUpI vRSTithI dayArUpa nadInuM zamarUpa pUra vadhe che tyAre vikArarUpa kAMThAnA vRkSonuM mULathI umUlana thaI jAya che. dayArUpI nadImAM dhyAnarUpI vRSTi thAya to samatArUpI pUra Ave. to te kinArA para rahelAM vikArarUpI mULiyAne ukheDIne pheMkI de che. ahIM dhyAnanuM mahattva batAvyuM che. dhyAna vinA samatA pragaTatI nathI 4 prakAranA dhyAna cAra prakAranA dhyAna che. Arta-raudra-dharma-zukala dhyAna. Arta-raudradhyAna samatAnA nAzaka che. ahIM dharmadhyAna ane zukala dhyAna levAnA che. citta jyAre aMtarmuhUrta kALa sudhI ekAgra thaI jAya tyAre te dhyAna kahevAya che. jyArejina-kvalIbhagavaMtanuM dhyAnayoganirodharUpahoya che. chavAsthone aMtarmuhUrtathI vadhAre dhyAna rahI zakatuM nathI. dharmadhyAnamAM deva-gurune dharmanA svarUpane pakaDavAnuM che. to te tattva svarUpathI pakaDAya. dharma tattvathI guNane pakaDavAnA che. deva-guru anAdikALathI maLyA paNa phaLyA kema nahi? kAraNa ke daSTi tattvamaya banI nahi. sAkSAta arihaMta maLyA chatAM paNa phaLyAM nahi. deva-guru ApaNane maLI gayAM temanI jJAnasAra-2 // 1para
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ upAsanA karavAnuM mana thAya? dharmatattvane deva-gurumAM pakaDavAno che. kAraNa ke dharmatemanAmAM rahelo che. AvA deva-gurujagatamAM maLavA durlabha che. te ApaNane maLyA che to tenuM bahumAna ApaNAmAM kevuM hoya? hIro eka gAmaDiyAne maLe ane jhaverIne maLe to tenI kharI kiMmata to jhaverI ja AMkI zake tema ApaNane paNa gAmaDiyAnI jema deva-gurunI ja kiMmata samajAtI nathI tocitta ekAgratA kyAre pAme? * dharma dhyAnanA 4 prakAra (1) AjJAvicaya (ra) apAyaricaya (3) vipAkavicaya (4) saMsthAna vicaya (1) AjJAvicaya - jinanA AMtara svarUpane nirakhIe, emanA tatvarUpI dehane jANIe to temanA vacana upara ahobhAva pragaTa thayA vinA rahe nahi. jinezvara paramAtmA koIpaNa vastu anaMta paryAya sahita batAve che. vaLI temanI vANI syAdvAdathI yukta che. A apekSAe Ama che ane A apekSAe Ama nathI. A syAdavAda zailIthI padArthanuM svarUpa pUrepUruM samajI zakAya che. tethI temanI AjJA upara avazya bahumAna pragaTe che. vaLI jinamata avazya sidhdhine apAvanAruM che. sarvajJae prakAzela sarva vAta sarva rIte satya ja hoya, temAM zaMkAne sthAna na hoya. devagurunA svarUpane tattvadehathI pakaDazo to AzcaryakArI ghaTanA lAgaze. emanI AjJAnuM pAlana e ja emanI bhakti che. sAkSAt paramAtmAnI sparzanA che. paramAtmAnI AjJAnA pAlanathI rAgAdibhAvonI hAni thAya che ane teTalA aMze vItarAgatAno sAkSAt sparza thAya che. A ja bhAvapUjA che. sAdhu ja vAstavika bhAvapUjA karI zake. dravya pUjAmAM prazasta bhAvanI pradhAnatA che ane viratipUrvakanAM anuSThAnamAM vItarAgatAnI pradhAnatA che. paramAtmAnI AjJAno vicaya (-vicAra) pUrvAparavirodha rahita hoya. eka tattva bIjA tattvane bAdha na kare paNa ekalagnatA kare. jJAnasAra-2 // 153
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvajJanA zAsanane samajavA SaDradarzanano abhyAsa jarUrI, pachI sarvajJanA zAsana pratye apUrvaromAMca thayA vinA na rahe. sUkSma, bAdara, trasa-sthAvara ema jIvonI sUkSmatAnI vAta koIe batAvI nathI. pU. haribhadrasUrijI graMtha laIne kyAre nAcyA? teo brAhmaNa hatA. mithyAdaSTi hatA. pAchaLathI sAdhu banyA. graMthonuM parizIlana karyuM tyAre graMtho mAthe laInAcyA. aho! A jinazAsana na maLyuM hota to amArI dazA zuM thAta? paramAtmAnI AjJA AtmA svarUpane samajAvanArI che. AthI 4 nikSepe ane 7naye karIne tenuM je parizIlana kare to tene devo paNa calAyamAna na karI zake evI adbhutatA sarjAya. A zAsana jevuM accheruM bIje kyAMya nathI. pachI jagatanI eka paNa cIja AzcaryakArI nahIM lAge. game tevA anukULa ke pratikULa saMyogomAM te calAyamAna nahIM thAya. | sarvajJa je pramANe jIva ajIvane batAve che. e pramANe jIva ajIvano nirNaya karavo. pachI jIvatvamAM rucino pariNAma Ave. ajIvamAM heyano pariNAma Ave. AjJAvicaya Ave to dayAno pariNAma Ave. svaAtma viSayano nirNaya na thAya tyAM sudhI AjJA vicaya na Ave. potAne potAnA AtmA para dayA Ave to sarvajJa daSTi pramANe bIjA jIva para dayA Ave. jIva sattAe siddha che, karmanA udaye saMsArI che. saMsArI che mATe vartamAnamAM pIDA bhogave che. sattAthI parama AnaMdanuM dhAma che. vartamAnamAM pIDA bhogavanAra AtmA paradayA Ave. koInuM paNa duHkhajoyuMne dayA pariNAma Ave. zakti pramANe enuM duHkha dUra karo to dayAno pariNAma nahitara ThaganAra. | dharmadhyAna pragaTe te mATe AjJAvicayanuM pAlana jarUrI. tema ja dharmadhyAnamAM javA mATe dravyAnuyogane kheDavo paDe to dharmadhyAna pragaTe. | niHsaMga dazAmAM AtmAnI anubhUti thAya. dezaviratimAM kALa alpa che paNa atyaMta aMza bhAge paNa vItarAgatAne anubhave. pAMcame guNasthAnake jJAnasAra-2 // 154
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ zarUAta thAya ane chaTTe dIrghakALa sudhI e mANI zake che. kAyA paranA mamatAnA pariNAmane vosirAvI devAnA che. cittane temAMthI pUrNapaNe uThADI devAnI jarUrI che. dhyeyamAM jyAre cittane tadAkAra banAve tyAre kAyA bhUlAya. huMkAyAthI rahita chuM AvA dIrghakALanA abhyAsathI AtmAnI anubhUti avazya thAya. jinAjJAmAM citta evuM sthira thaI jAya ke duniyAmAM bIje kyAMya enuM citta na jAya. paramAtmAe ahiMsA dharmabatAvyo. koIpaNa jIva haNavA nahi. jyAre paramAtmAnI dravyapUjAmAM jIvahiMsA thAya che. paraMtu paramAtmAnI AjJA jIvonI kakSAne anulakSIne che. gRhasthae AraMbha-samAraMbhathI mukta thavA mATe paramAtmAnI dravyapUjA karavAnI che. sarvaviratidhare sarva jIvone abhayadAna ApavAnuM che. jIvonI kakSAne dhyAnamAM laI sthAvarakAyajIvonI jayaNA batAvI. sarvavirativALAne snAna na karAya. pUjA mATe snAna mAtra zarIra palaLe eTaluM ja karAya. badhA jIvone abhayadAna ApavAnA bhAvapUrvaka dravya snAna kare. nhAvAnuM kyAre baMdha thAya? dravyapUjAmAM svarUpa hiMsA lAge. hetu ane anubaMdha hiMsA na lAge. snAna zaNagAra, zobhA mATe nathI, bhagavAnanI pUjA mATe che, mATe jayaNApUrvaka karavAnuM che. jinAjJA mujaba cAlIe to anubaMdha sAro ja paDe. vartamAnakALamAM paNa AtmA vikAsa pAme. AjJA tattvathI samajIe to dareka AjJAmAM abhUtatA lAgaze. pUjavuM pramArjavuM - jayaNA sarvatra karavAnI ja che. kalyANamitrane pakaDavA joIe. dareka vyavahAramAM sarvajJanI AjJAne vicArIe to dharmadhyAna bane, nahitara nahIM. AtmA paranA saMyoganA kAraNe pIDA pAmI rahyo che. pIDAmAMthI chUTavA paranA saMyogano tyAga karavo. e.sI. pIDArUpa lAge to chUTI zake. zarIranI majAmAM AtmAne sajA. sarvajJae kahela apUrvazraddhA rAkhI mAnavuM, samajavuM, AcaravuM. jagatanA jIvo paranA saMyogamAMja sukha mAne che. A mAnyatA na nIkaLe tyAM sudhI badhuM nakAmuM pahelA khoTI mAnyatAne kADhavAnI che. jJAnasAra-2 // 1papa
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinAjJAnuM pAlana cha Avazyaka pUrvaka karavAnuM che, vyavahArathI sAmAyika karI nizcayathI samatAmAM rahevAnuM che. mAnyatA sudhAravAthI mana rakhaDatuM aDadhuM baMdha thAya, saMyogo chUTatAM aDadhuM baMdha thAya. * rAtri bhojana kema na karAya? jinAjJA to bhojana karavAnI ja nathI. paNa bhojana vagara na ja cAle to rAtribhojana to na ja karavAnI che. paNa moha paDyo che mATe rAtribhojana baMdha nathI karI zakatA.jaina zAsana Science che. hojarI sUryAstanI pahelAM beghaDI pahelAM biDAI jAya, pachI emAM nAkho eTale nukazAna thAya. Indriyone trAsa vadhAre paDe. yoni traNa prakAranI che. uSNa-mizra ane zIta yoni. sUryAsta thayA pachI lAITamAM je jIvotpati dekhAya te uSNa yoninA jIvo che. uSNayoninA jIvone lAITanA prakAzamAM uSNatAmaLe mATe Ave. saMdhyA samayemiyoninA jIvo-saMmUrchAima jIvo tyAre utpanna thAya. bhayaMkara rIte trasajIvonI utpati thAya. mATe zArIrika daSTie paNa nukazAna ane aneka rogonuM kAraNa rAtribhojana che. sthAvara jIvonI hiMsAnu kAraNa rUpa che. (2) apAya vicaya - anarthano vicAra. tattva dvArA AtmA jyAre jIvatattvano nizcaya kare che. ke zuddha tattvathI jIva kevo che? anaMta AnaMdamaya che. anaMta sukhanA dhAmarUpa che. tevA AtmAmAM vartamAnamAM kayA apAyo che te jANI apAyone dUra karavAnA che. kaSAyo rUpI anartho AtmAnI zuddha dazA pAmavAmAM aMtarAyabhUta che. tethI have tenA svarUpanI vicAraNA zarU thAya. jIva potAnA svarUpamAM na rahyo ne mohane AdhIna banyo mATe AtmAnA sahajAnaMda-sukhane bhogavI zakato nathI. mohane jANavA mATe darzana moha ane cAritramoha rUpI 4 kaSAya ane 9 nokaSAyanA svarUpane jANavA paDe. kaSAyo ja AtmAnA anarthonuM kAraNa che. teno nirdhAra karI tene jANavAnA che. te mATe samyakatva mULiyA samAna che. te AtmAne bhAvamAMthI jJAnasAra-2 || 156
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ svabhAva tarapha laI jAya che. kaSAyonuM umUlana kare che. kaSAyonuM unmelana thatAM cittanI vizrAMti thAya che tyAre AtmA prazasta dhyAnamAM jAya che ane samatAne prApta kare che. dharmadhyAnanAM pAyA para javA mATe prathama samyagdarzananAM pAyA para javuM paDe che. ( deva-guru-dharmane viSe AtmAmAM AzcaryakoTino bahumAnabhAva thAya che. tyAre citta jagatanI vicitratAmAM Azcarya pAmatuM nathI, ane citta dharmamAM sthira thAya che. mithyAtvanA kAraNe AtmA pudgalanI vicitratAmAM Azcarya pAmatuM hatuM have mithyAtvanA vigamanA kAraNe citta devagurumAM sthira thAya che. pudgalanA rUpI ane parAvartanazIla svarUpane jue che mATe tyAM Azcarya thAya che. paNa jyAre divyadRSTi prApta thAya che, tattvanA aMjanathI aMjAya che tyAre tene pudgalanI vicitratA-parivartana-vinAzazIla ane asAra rUpa nirNaya thatAM bhAna ane zradhdhA thatAM AtmAnA arUpIpaNAne anubhavavA samartha bane che tyAre cittano vizrAma deva-guru dharmamAM thAya che. "carama nayaNe karI mAraga jovatAM, bhUlyo sayala saMsAra; jeNe nayaNe karI mAraga joIe, nayaNa te divya vicAra.' * deva-guru-dharma kevAM che? devane ane gurune prathama jANavAnA che, pachI tene pakaDavAnA che. nahitara phakta zubhabhAva ja baMdhAya. svarUpathI deva-guru dharmI che, dharma temAM rahelo che. arihaMta-sidhdha rUpIdevamAM guNanI pUrNatA che. pUrNatAne pAmyA che ane guNanI pUrNatAno mArga jagatane batAve che. deve je pUrNatAno mArga batAvyo che teno svIkAra guru kare che. pUrNatA prApta karavA AgaLa vadhe che. * AtmAnubhava kyAre thAya? cittano vizrAma deva-guru dharmamAM thavo joIe. deva-guru-dharma jyAM sudhI nirNita nahIM thAya tyAM sudhI deva-guru-dharma para vAstavika bahumAna pragaTe nahIM ane tyAM sudhI samakita nahi tyAM sudhI AtmAnubhava na thAya. jJAnasAra-2 // 157
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAna yathArtha bane tyAre ja temAM ruci pragaTe che. ruci pramANe vartatA jo AtmAmAM mohanI hAjarI hoya to tene khaTake che. tene dUra karavAno puruSArtha pragaTe che. zraddhA thavI ane ruci thavI baMne judI vAta che. bhagavAne kahyuM emAM zradhdhA thAya. dA.ta.dIkSA levI joIe e zradhdhA. upadeza paNa Ape. bIjA dIkSA le paNa potAne ruci nahi. jo ruci thAya to puruSArtha karyA vagara na rahe. zradhdhA sahelI emAM choDavAnuM nathI. ruci thavI duSkara che. jyArathI ruci zarU thAya tyArathI pazcAtApa zarU thAya enAthI aMtarAya karma, ogaLavA mAMDe. sAcI ruci pragaTa thAya to AtmA potAne chetarI ja na zake. bhavadeve cAritramAM rahI 12 varSa sudhI nAgilAnuM dhyAna dharyuM. 12 varSa aMtarAya karmabaMdhAyuM. zivabhUtinA bhavamAM teno udaya Avyo.cAritranI bhAvanA thaI, cAritrano puruSArtha zarU. cAritramoha ane aMtarAyakarma toDavA pahelA ja AhArano tyAga pachI chaThThanA pAraNe tIvra sAdhanAthI cAritranA anubaMdha aMtarAya toDyA. tIvra saMvega bhAvanA kAraNe tIvra anubaMdha paDyA, tethI jaMbusvAmInA bhavamAM cAritra udayamAM AvyuM ane niraticAra cAritra pALI mokSa pAmyA. A pudgala dravya che ane A Atmadravya che ema bhedajJAna thayA pachI pudgalanI rucihaTe necitta samyakatvanA pariNAmavALuM thAya. pudgalanA ane AtmAnA guNane jANyA pachI pudgalamAM heya pariNAma udAsIna bhAva Ave che. ane AtmaguNamAM ruci rUpa upAdeyabhAva pragaTe tyAre rati-aratinA mohanA pariNAmane niSphaLa kare che. prathama AjJAvicayamAM AvavuM paDe arthAt sarvavastuono sarvajJakathita tattva vaDe nirNaya karavo joIe. to ja apAya vicaya nAmanA bIjA pAyA para jaI zakAya. apAya vicaya eTale jIvo ajJAnavaza-mohavaza banI pudgala vastunA saMyogamAM rAgAdi bhAvo kare che. rAgAdi bhAvo AtmA mATe apAya anartha rUpa che. jJAnasAra-2 // 158
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) vipAka vicaya - AjJA ane apAyanA vicAra bAda pachI tenA vipAkane vicAre ke kaSAyane choDo to zuM thAya ane na choDo to zuM thAya? baMdha kevI rIte thAya teno vicAra kare.vipAkanuM viparIta pAka. sama-pariNAma pragaTa thavA joIe te nahIM thAya. sArA-narasA pariNAmarUpe thavuM te vipAka che. apAya-dvArA karmano baMdha thAya ne udayamAM pAcho apAya ja Ave. krodha dvArA karma badhAMya te udayamAM Ave tyAre pharI krodha ja Ave. jo samaktinI hAjarI hoya to AtmAne guNanI ruci thAya ane AtmavIryadvArA puruSArtha kare svabhAvanuM AlaMbana le ane svabhAvanuM vicAre ke samatA e ja mAro svabhAva che, to krodha na karAya. to te AvelA krodhanA udayane niSphaLa kare che. krodha Ave tyAre AtmA svabhAvane bhUlI jAya che jo te vakhate samakitanA pariNAma hoya to vivekapUrvaka krodha kare. tIvrabhAve krodha na kare. kadAca kare to paNa aMdarathI e jAgRta hoya. te vakhate nikAcita karmonA udayane kAraNe krodha thaI jAya paNa tarata ja pazcAtApa karaze eTale anubaMdha nahi baMdhAya. paNa jo mithyAtva haze to tene krodha sAro ja lAgaze. te krodha karIe to ja vyavahAra barAbara cAle ema mAnaze. karelA krodhAdithI AnaMda-anumodanA vaDe nikAcita anubaMdha karma bAMdhe. zAsana calAvavA prazasta krodhanI jarUra nahi paNa zAsanano vyavahAra calAvavA mATe prazasta krodha jarUrI. samaktithI paDanArA mAna ke lobhanA udayathI ja paDe che. tIvratA AvI javAthI tenA pariNAmathI AtmA pAcho vaLI zakato nathI. (4) saMsthAna vicaya :- uttarottara ekabIjAnuM phaLa che. AjJAno bhaMga thayo, apAya thayo tenA kAraNe karmanobaMdha thayo. tenA kAraNe judA judA AkAromAM ane judA judA zarIramAM AtmA pUrAyo. nirAkAratAne bhUlyo ane vikArane jJAnasAra-2 // 1pa9
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ AdhIna banyo. tenA mULiyA khUba UMDe sudhI gayA. have te mULiyAne ukheDavA dhyAna jarUrI che. samatA Ave to dhyAnanA pUra umaTe prazasta AkAra- paramAtmAnI mUrti svabhAvane pragaTAve che ane vikArI rUpane jotAM vikAra pragaTe che. te vikArane ukheDavA prazasta athavA zuddha dhyAna joIe. AkAranA kAraNe ja vibhAva pragaTe che. caudarAjalokamaya lokAkAza ane temAM rahelA padArthonI vicAraNA te saMsthAna vicaya dharmadhyAna che. dharma-svabhAva dhyAna= svabhAvamAM sthira thavuM e dharmadhyAna. dravya-guNa ane paryAyonI pRthakatvapaNe ane ekatvapaNe ciMtana karavAmAM cittanI atyaMta je sthiratA te zukaladhyAna kahevAya che. * 'bhAvadayA kone kahevAya?" potAnA ane paranA bhAvaprANonI hiMsAna karavI te bhAvadayA kahevAya che. tathA potAnA ane paranA dravyaprANInI rakSA karavAno nizcayapUrvaka je pariNAma tedravyadayA kahevAya che. dravyadayA bhAvadayAnI vRddhino ane bhAvadayAnI rakSAno hetu hovAthI dravyadayAne paNa dayA tarIke Aropita karAya che. jyAM sudhI kaSAyano pariNAma tyAM sudhI dayAno pariNAma paNa rahevAno. AgaLa-AgaLanA guNasthAnaka para svanI pradhAnatA ane paranI gauNatA AvatI jAya che. dravya prANa paNa bhAvaprANanA AdhAre ja cAle che. bhAvaprANa vinA eka paNa dravya prANa nahIM ghaTe.dravyaprANano vinAza thato hoya tyAre bhAvaprANa vinAza na pAme paNa aMdara samatAnA pariNAma vadhI jAya. jema jema dhyAna vadhe tema tema bhAvaprANanI pradhAnatA vadhe. AtmavIrya dravyaprANanI rakSAmAM paraNamana thatuM hoya to ja bhAva prANanI rakSA thAya. dravya prANano moha choDavAno che, e bhAvaprANamAM aDacaNarUpa bane che. moha dravyaprANamAM bAdhaka che. moha ane dravya prANa che tyAM sudhI ApaNane asara thaze. ApaNe dravya prANa sAthe ekameka thaI gayA chIe. eTale tene kaMI jJAnasAra-2 // 10
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ thAya to tarata asara thAya. tarata pratikAra karIe. AvuM bhAva prANomAM thAya? bhAva prANanA bhoge dravya prANonI rakSA karIe chIe, eTale vartamAnamAM dharma pAmatAM nathI. vyavahArathI dharma ghaNo karIe chIe paNa pariNAmathI dharma thato nathI. che anazanamAM bhAva prANInI rakSA che.' bhAvadayA bhAvaprANanI rakSA kare. mithyAtvanI hAjarImAM dravyaprANa para dayA Ave. samaktinI hAjarImAM bhAvaprANanI pradhAnatA hoya. anazanamAM AtmA dravyaprANano ghAta nathI karato paNa khAvuM e AtmAno svabhAva nathI mATe e zarIrane poSaNa Apato nathI. dravyaprANathI pote judo che ane AtmAnA guNo ja potAnA che tenI anubhUti karI samatAne vede che. jyAre ApaghAta vakhate to AtmAnA bhAvaprANone phaTako paDe che. sva-parane pIDAnuM kAraNa bane che. jyAre anazana to mahotsavarUpa bane che. kema ke anazanamAM bhAvaprANanI rakSAno lAbha che. mATe te dharmadhyAna svarUpa bane che. bhAvaprANonI rakSA-vRddhimAM dravya prANonI jeTalI sahAyanI jarUra hoya teTalI sahAya levAnI paNa dravya prANa have bhAva prANamAM sahAyabhUta thAya che tema nathI tevI khAtarI thayA pachI dravyaprANone svecchAe ane vidhipUrvaka choDavAmAM bAdha nathI. mULamAM bhAvaprANone jarApaNa nukazAna na thavuM joIe. bhAvaprANonI pradhAnatA che ane dravyaprANonI gauNatA che mATe dareka vyavahAramAM A vAtanuM lakSa rAkhavAnuM che. * saMsAra eTale dravyaprANonI rakSA ane bhAvaprANono nAza Akho saMsAradravyaprANanI rakSA mATe bhAvaprANonI hAni kare che. dharmamAM bhAvaprANonI pradhAnatA karI bhAvaprANo dvArA dhyAna karavAnuM che, temAM dravya prANonI sahAyatA levAnI che. sahAya laIne ene paNa choDI devAnA che. tyAre dhyAna sidhdha thatuM jAya tema samatAnI vRddhi, jJAnanI zuddhi ane karmonI apUrva nirjarA thAya che. mATe dareka kriyA dhyAnamaya kaI rIte bane tenuM lakSa rAkhavAnuM che. jJAnasAra-2 // 11
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ je dravyadayAthI dravya prANa ane bhAvaprANathI yukta bane to karelI te dravyadayA paNa nirjarAnuM kAraNa bane. dA.ta. bhikhArI bhUkhathI TaLavaLe che, tenA kAraNe tene asamAdhi thAya che tethI bhAvaprANonI hAni thAya che. mATe bhikhArIne kaMIpaNa Apo tyAre tenI samAdhinuM lakSa karIne ApavAthI te dayA samakitanI puSTinuM kAraNa bane che. jo samAdhinuM lakSa hoya to dayAnA pariNAmathI samyaka darzana nirmaLa thAya che. ene ApavAthI eno AtmA samAdhi pAme, durgatimAM na jAya, ArtadhyAnathI bacI jAya evo bhAva joIe. jevo veza pahero tevo ucita vyavahAra karavo ja paDe. jene kAraNe koIne paNa asamAdhinuM kAraNa na bane. tamAma vyavahAra AjJAonA vyavahAra UMDANamAM joIe to samatA cheka samAdhi sudhI pahoMcADe. dhyAnarUpI nadImAM dayAnA kAraNe samatAnuM pUra vahe che. tyAre kinAre rahelA vibhAvarUpI vRkSone jaDamULathI ukheDI nAkhe che. samatA-dayA vinA kyAreya pragaTa na thAya. dravya dayA mATe vizeSAvazyakano pATha ApIne hiMsAnI vAta karI che. dravya prANano nAza karato nathI te ahiMsaka nathI ane je nAza kare che te hiMsaka nathI. A vAta syAdvAda zailIthI samajAve che. jenA pariNAmamAM duSTatA che tyAM hiMsakatA che. DaoNkaTara kApakUpa zastrakriyA kare che chatAM ahiMsaka kema ke mAravAnA pariNAma nathI paraMtu jIvADavAnA pariNAma che. jo maravAnA, mAravAnA ke marAvavAnA bhAva hoya to hiMsaka dravya dayA jo bhAvadayAnuM kAraNa na bane to dravyadayA paNa laukika dravyadayA kahevAya. tarasyAne pANI pIvaDAvyuM. zA mATe? to kahe mane paNa koIka pIvaDAvaze. to te dravyadayA paNa nathI banatI paNa tyAM svArtha che. sodAbAjI che. jJAnasAra-2 // 12
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmAno 'abhaya e svabhAva che, tene pragaTa karavAno che. sva-para baMne mATe bhAvaprANonI pradhAnatA che. rastAmAM cAlatA jIvone bacAvavAnA zA mATe? dravyaprANone nAza thaze to sAthe bhAvaprANo paNa nAza pAmaze. to ArtadhyAnamAM jaze to tenI durgati thaze. mATe enA bhAvaprANone bacAvavA mATe enA dravyaprANane bacAvavAnAM che. Atma svabhAvane pAmavAne yogya jIvone pamADavA mATe dharma kahevAno che. tenAthI AtmAmAM sthiratA Ave che. AtmAnI zuddhi thAya che. AtmAnA guNonI vRddhi thAya che. pachI teno yogya jIvomAM viniyoga thAya che. jenesidhdhi prApta thAya che. tenAmAM viniyoga svabhAva Ave che. AtmAmAM dayA dharma pariNAmarUpe pragaTa thAya tyAre AtmAmAM saMvedanA thAya. 4 thA guNaThANe Astikaya dvArA nirNaya thAya ke AtmA AnaMda ane samatAthI bharelo che. to paNa vartamAnamAM te AnaMda kema nathI anubhavato? kAraNa ke mohanI pIDA anubhave che. tethI AtmAne vize dayAnA pariNAma Ave. jema mArA AtmAe AnaMda bhogavavo joIe. tema bIjA AtmA paNa AnaMdamAM rahevA joIe. ApaNe mAtra dravyadayA ja vicAravAnI nathI ke A jIva bhUkhathI tarasathI ke dhanathI kevo pIDAya che?mAtra ATaluM ja na jotAM vicAravuM joIe ke bhUtakALamAM potAnA svabhAvamAM na rahyo. zAtA bhogavavAno rAga karyo tenA kAraNe azAtA baMdhAI. zAtA bhogavavAnA bhAva dvArA AtmAne pIDA karavAno bhAva thayo mATe vartamAnamAM te pIDA bhogavI rahyo che, to huM sAvadhAna thaI jAuM ane mArA AtmAne pIDAna ApuM paNa samAdhi ApIne pachI sAco dharma samajAvuM. prabhue zAsana rAga-dveSane jItavA mATe sthApyuM ane te ja zAsanane huM mArAmAM paNa sthApuM ane bIjA yogya jIvone sahAyaka banuM. jJAnasAra-2 // 13
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ * dayAnI caturbhAgI dayA jeTalI prazasta- to puNyAnubaMdhI puNya baMdhAya. dayA jeTalI zubha - teTaluM puNya baMdhAya. dayA svArthanA gharanI-to anubaMdha pApano paDe potAne duHkhonI prApti na thAya mATe bIjAne anna-pANI Adi Ape. dayA jeTalI zuddha- teTalI nirjarA vadhu svapradhAna dayA. svabhAvarUpa prANonI rakSAnA pariNAmapUrvakanI dayAthI nirjarA thAya. savi jIva karuM zAsana rasI = savi jIvane zAsananA (=svabhAvanA) rasiyA banAvI kalyANa karuM. paramAtmAe AvI prazasta prakRSTa bhAvadayA ciMtavI mATe prakRSTa-puNyAnubaMdhI puNya bAMdhyuM. tIrthakara nAmakarmanI nikAcanA karI. dayA jema jema nirmaLane zuddha banatI jAya tema tema te bhAvaprANonA rakSaNavALI bane che ane te vizuddha dayA che. bhAvadayA e vyavahAra dharma che. vizuddha dayA e svabhAvanuM kAraNa bane che ane AtmAnA guNone prakarSe kheMcI lAve che. vizuddha dayAnA pariNAmavALI nadImAM samatAnuM pUra Ave. * saraMbha-samAraMbha ane AraMbha - traNa dravya hiMsA che. saraMbha- hiMsA karavAno vicAra karavo. samAraMbha- hiMsAnI sAmagrI bhegI karavI. AraMbha= hiMsA karavI te. jo saMsAra gaLe vaLagyo na hoya to A pApa vyApAro karavA paData nahIM. saMsAranA darekathvahAramAM sAdhune mArgano upayoga Ave. gRhasthaveSamAM chuM mATe A vyavahAra karavo paDe che, sAdhupaNAmAM hota to A vyavahAra na karavA paData. jJAnasAra-2 // 164
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthadaMDa ane anarthadaMDa AvyavahAra arthadaMDa ane anarthadaMDanA kAraNe karavo paDe che. arthadaMDa - jenA vinA saMsArano vyavahAra na cAle. khAvA-pIvA-rahevAnI vastu vinA na cAle. anarthadaMDa - jenA vinA saMsAra cAle. te binajarUrI che. sinemA-nAkAdi pravRtti vinA cAle. arthadaMDa paNa heyarUpe lAge. udAsInabhAva hoya tyAM Adara na hoya ane Adara na hoya tyAM rAga na hoya. dhana kamAvuM te heya. AjIvikA pUratuM kamAvavuM te vyavahArathI upAdeya ane nizcayathI heya ja lAge. nizcaya vinAno vyavahAra sarvajJano vyavahAra banato nathI, saMsArano ja vyavahAra bane che. AtmA kayA kAraNe paribhramaNa kare che? AtmA viSaya - kaSAyanA -- vikAranA kAraNe paribhramaNa kare che. kaSAyothI viSayanA vikAra utpanna thAya, te zAMta na pADo to e ja viSayathI kaSAya utpanna thAya. AtmAnAM guNo para AvaraNa Ave. mohanIya karmathI AvaraNa Ave ane udayarUpe mohanA vikArathI udayamAM Ave ane AtmA paribhramaNa kare che. te ja AtmAne paribhramaNa karatAM karatAM karma ghaTe, kaSAya ghaTe, karma laghutA thAya tyAre tattva maLe ane svarUpano nirNaya kare ane e mATe tatpara thAya. tyAre svarUpane pAmI guNamaya banavA mATe kaSAyane AdhIna banato nathI ane anAdinA vikArone saMpUrNa nAza karanAro bane che. dareka guNaThANe jIvamAM samatA to che ja paNa AgaLa AgaLanA guNaThANe te vRdhdhi pAmatI jAya. 4the samatA zAMta hoya, pUra na hoya kema ke mAtra bhAva che. nadI jevI hatI, tevI mAtra bhAvarUpa hatI, dravya ne bhAva duHkha dUra karavAno bhAva Avyo, paNa svabhAva na Avyo. jJAnasAra-2 // 15
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ aviratinA kAraNe AtmA duHkhI che. kuTuMbanA saMgamAM mamatAthI AsaktithI rahyo che to te potAnI vItarAga dazAthI dUra che. kuTuMbane gauNa mAno ane AtmAne pradhAna mAno to pachI vivekapUrNa vyavahAra thaze. tenAthI tame navA saMsAranuM sarjana nahIM karI zako, ne baMdhamAMthI chUTazo. ahIM nadI ne pUra be vAta lakhIne dayAnI vAta samajAvI. kuTuMbamAM rahyo che temAMthI chUTI zakato nathI tenI dayA Ave ane jo mamatA pAtaLI thatI jAya, eTale cAritra mohanIya tUTe eTale pUra Ave adhika Ave to te sarvavirati grahaNa karI le ane pUra jo maMda hoya to te dezaviratine grahaNa kare. jJAna-dhyAna-tapa-tyAgathI mAtra AtmA guNasthAnaka para caDI zakato nathI. paraMtu jema jema cAritra mohanIyano pariNAma viccheda thAya tema tema guNasthAnaka para AgaLa jAya che. - mithyAtvamohanAvigamathI vicAronI zuddhi Ave ane cAritra mohanA vicchedathI AcAramAM zuddhi Ave che. dhyAnanuM phaLa samatA ane samatAnuM phaLa vRttino kSaya. vRttio anAdikALathI che te emane ema nIkaLe nahi. viSayonuM kAraNa kaSAyo che. viSaya-kaSAyathI yukta AtmA DUbe che. tenA kAraNe svabhAva para AvaraNa Ave che. viSaya kaSAyanuM kAraNa bane che ane te udayamAM Ave tyAre AtmA potAnA svabhAvamAM rahI zakato nathI ane parapugalanA guNonA svabhAva pramANe AtmA paribhramaNa kare che. jyAre AtmA potAnA svarUpane grahaNa kare che, teno nirNaya kare che tyAre paranA svarUpane choDe che. tyAre tattvanI-ratnatrayI ekatA thAya che, tyAre karmabaMdha thato nathI ane tenA vaDe AtmAmAM samatAnuM pUra vRddhi pAme che ane mohano vikAra nAza pAme ne tenA mULiyAno nAza thAya che. bhAvahiMsA e pariNAmAtmaka che ane dravya hiMsA e dravyaprANonA ghAta kriyArUpa che. jJAnasAra-2 // 16s
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahAra nayathI je sva-para prANono ghAta kare te hiMsaka ane ghAta na kare te ahiMsaka= dayAvALo kahevAya che. paraMtu nizcayathI pariNAmathI hiMsA karato jIva svaparaprANono ghAta na kare to paNa hiMsaka che. jema zikArI bANa mAre ane kadAca haraNa khasI jAyane na mare to paNa zikArI hiMsaka kahevAya che. tevI ja rIte pariNAmathI hiMsA na karato dayAvALo jIva sva-para prANone pIDA kare to paNa te ahiMsaka kahevAya che. jema vedya rogIne rogano nAza karavA pIDA kare, behoza kare, kApakUpa kare to paNa te ahiMsaka kahevAya che. gAthA - 5 : jJAnadhyAnatapazIla samyakatvasahitIDapyo taM nAkhoti guNa sAdhuryamApnoti zamAnvitaH ApaNI gAthArtha : kevuM Azcarya! zamathI alaMkRta muni je guNo meLave che te guNo jJAna, dhyAna, tapa, zIla ane sabhyatvathI sahita sAdhu paNa zamavinA meLavI zakato nathI. jJAna - tattvavidha jJAna- jIvAdi nava tattvanuM jJAna thavuM eTale jANakArI meLavavI ane avabodha thavo. eTale AtmAmAM pariNata thavuM. sarvajJanI daSTithI tattvadvArA sva AtmAno sva tarIke nirNaya na thAya ane zarIrAdino para tarIke nirNaya na thAya to tattvano avabodha thayo na kahevAya. jJAna avabodha svarUpe arthAt AtmA tarIke svIkAra thAya tyAre sparphe kahevAya ane AtmA svaguNamaya bane tyAre saMvedana rUpe thAya mATe nirjarA thAya. dhyAna -pariNAmanI sthiratAne dhyAna kahyuM che. jIva samatAgaNamAM sthiratA pAme to caMcaLatA dUra thAya. pariNAma svarUpe banavuM eTale? jIva-ajIva dravya viSe ene mohanA pariNAma na thAya.asthiratA mohanA pariNAmathI thAya che. mohano pariNAma na Ave to sthiratA Ave. samyakatvanA kAraNe jIvadravya pratye rucino pariNAma Avyo. jJAnasAra-2 // 167
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAga-dveSanA pariNAmane heya mAne che. paNa mohano pariNAma to Ubho ja che. Asaktino pariNAma Ubho che eTale sthiratA nathI. mAnyatA vize sthiratA samakitathI thAya paNa vartananI sthiratA to cAritra mohanIyanA javAthI Ave che. jeTalA aMze pariNAmanI sthiratA teTalA aMze dhyAna kahevAya. tapa:-pheccha nirodhaH tAH para saMbaMdhI IcchA mohanA udayathI thAya. te ja AtmAno moha pariNAma che. 4thA guNaThANe IcchA thAya eTale abhilASA thAya. chaThThA guNaThANe paNa mohano udaya che. guNa saMbaMdhI thAya to prazasta che. paNa mohanA udayathI ja thAya. IcchA lobhamohanIyanA udayathI thAya che. kSayopazama thAya to tRptino anubhava karAve. mohano jeTalA aMze kSaya-upazama ke kSayopazama thAya teTalA aMze samatAno pariNAma thAya. samakitanI hAjarImAM mohano udaya hoya to te prazastamAM pheravAI jAya. tapanA saMvara ane nirjarA e be pariNAmo che. AtmAnA svabhAva virodhI je IcchA thAya tene rokavI te saMvara kahevAya. te icchAthI aTake to karma nirjarA thAya. ahIM pudgala bhoganA abhAvamAM sahaja tRpti thAya che. tapamAM saMtoSavRtti pragaTe che. mATe paranI = pudgalabhoganI icchA rahetI nathI. zIla:-brahmacarya-AtmA pAMce IdriyonAM viSayothI para thaI potAnA guNomAM rame te brahmacarya. zIla= cAritra. samyakatva- tatvazradhdhAnaM sa rNanam - tattva zradhdhAne samyakatva kahyuM che. vastunI aMtima avasthAne mULarUpe svIkAravuM. sarvajJanI daSTimAM je paNa dravya-guNa-paryAya che tene te rIte mAnavuM-svIkAravuM, ruci karavI. jIva dravya pratye upAdeya buddhi, pudgala pratye - heyabuddhi. dharmAstikAya, adharmAstikAya, ane AkAzAstikAyane zeyarUpe jANavA. tene rUpe ApaNA pariNAma Ave tyAre te samyakatvabane. jJAna-dhyAna-tapa-zIla. samyakatvaguNothI yukta sAdhu hovo joIe. jJAnasAra-2 || 168
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ avabodhavALuM jJAna, svaguNa rucirUpa samyakatva, sthiratArUpa zIla te ja dhyAna, icchArodha rUpa tapa hovA joIe. je je svabhAva ane svarUpa nathI arthAt je potAnuM nathI tene meLa vavAno bhAva te bhavanI IcchA che. je svarUpe huM nathI te svarUpane choDI devAnuM che. vibhAvane choDI svabhAvamAM lIna thavAnuM che. AvA prakAranI ratnatrayI guNarUpa tattvane pamADe viparItatAne dUra kare che tyAre te nirAvaraNa evA kevaLajJAna rUpa guNanI prApti kare che. sAdhune te guNa samatA guNanI prAptithI ja thAya che. tenA vinA prApta na thAya. ratnAtrayInI ekatAthI ja AtmA pUrNatAne pAmI zake che. samagra jIvarAzi vize samadaSTithI jovAno pariNAma Ave pachI ja jJAnavizuddha bane. saMpUrNa kaSAyano abhAva thAya tyAre ja AtmAmAM yathAkhyAta cAritra Ave. 1rame-13me guNaThANe saMpUrNa yathAkhyAtacAritra hoya che. pUrNa vItarAgadazAne prApta kare che. kevaLajJAna pragaTa thavAmAM najIkanuM kAraNa samatA che. pamA guNaThANe samatAnA aMkura phUTe, 7me samatA siddha thAya, 8 me kSapaka zreNi mAMDe, 9me lobhasivAyanA tamAma kaSAyo kSaya pAme che. 10mAnA aMte lobha jAya tyAM sudhI vItarAgatA prApta thatI nathI. 10 me zaktihIna thayelo ane jAyaka zreNImAM vIrya dvArA TukaDA karatAM saMpUrNa kSaya kare tyAre nirvikalpa sthiti rUpe pAme te vakhate abheda ratnatrayInI pariNati hoya che. arthAt je pramANe jANe te pramANe svIkAre ane te ja pramANe varte to abheda ratnatrayI rUpa yathAkhyAta bhAvikacAritra pAme. 11 me upazama ane 1ra me kSAyika vItarAgatA pragaTa thAya. 7me abheda ratnatrayIno AraMbha thAya ane jo te TakI jAya - 8 samayathI adhika rahe to zreNi mAMDe. samyatva sahita samatAyukata jJAnI je prApta kare che te bIjA prApta karI zakatA nathI. te 4thAthI 7mA guNa vALA ghaNA jIvo che. jJAnasAra-2 // 19
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSayopazama bhAvamAM guNo pUrNa rUpe pragaTa thatA nathI. kAraNa ke AvaraNakarma pUrNa gayA nathI. tethI jo AvaraNakarmo udayamAM Ave to pAchA paDavAno saMbhava che. te 1lA guNaThANe paNa AvI zake ane jyAMjJAnabiDAyeluM che evI nigodamAM paNa jaI zake. phakta akSarano anaMtamo bhAga ja jyAM khullo che. kyAM nigoda ane kyAM 14 pUrvI mATe ja svabhAvamAM rahevA satata svAdhyAyamAM rahevAnuM che. sUtra-artha-tadubhaya-anuprekSAvi. satata parAvartana karavuM ja paDe nahitara cAlyuM jAya. 12 varSa sUtrano abhyAsa, 12 varSa arthano abhyAsa ane 12 varSa anubhava abhyAsa karavAno che. A sidhdha thayA pachI guru-zAstranuM AlaMbana chUTI jAya, svabhAva dharmamAM Ave ane sAmarthyayogane pragaTAve. 14 pUrvIne paNa svAdhyAya mATe ekAMtamAM javuM paDe. bhadrabAhu svAmI 14 pUrvabhaNyA pachI 1ra varSanI sAdhanA-mahAprANAyAma dhyAna' mATe nepALa gayA ane mahAprANAyAma dhyAna siddha karyuM. jenA prabhAve muhUrtamAM 14 pUrva parAvartana karI zake. sthUlabhadrajI ane 500 munio bhadrabAhu svAmI pAse bhaNavA gayelA. paNa puSkaLa ThaMDInA kAraNe badhA pAchA AvI gayA. phakta sthUlabhadra svAmIe anukULa-pratikULa badhA para vijaya meLavyo hato. 500mAMthI phakta sthUlabhamuni ja TakyAM. 8varSamAM pUrvanuM jJAna meLavyuM.bAkInuM bhadrabAhu svAmIjIe mahAprANAyama dhyAna pUrNa karyA pachI sthUlabhadrajIe sUtrathI 14pUrvanuM jJAna meLavyuM. 10 amI waa me dravya-kSetra-kALa ane bhAvanI asara na thAya te siddhAtmA che. siddhAtmA banavA mATe cAreyathI atIta banavAnuM che. pahelAM taravA mATe e cAreyanuM AlaMbana laIne ja enAthI chUTI javAnuM che. kAraNa sidhdhakSetramAM para dravya-kSetra kALano abhAva che. sAdhake zarUAtamAM sAdhanAmAM sahAyaka vAtAvaraNamAM rahevAnuM che, jethI sAdhyanI sidhdhi tarapha sAdhanAmAM sthiratA thAya, jJAnasAra-2 || 170
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ pachI pratikULa kSetramAM jaIne pratikULatAone paNa sahana karavAnI tema karatAM te sAmarthya yogane prApta kare. je AtmA dhIraja dhAraNa kare te ja emAM TakI zake, bIjA na TakI zake. pote je sAdhya nirNaya karyo che te avazya maLavAnuM ja che evI apUrva zradhdhA hoya. vikalpa na hoya tene avazya maLe. mASatuSa muninI jema zradhdhA pragaTI jAya to sAdhya siddhi thAya ja. sAdhya rUpa nirvikalpa avasthA prApta karavAnI che. te kyAre prApta karI zakAya? jeo nirvikalpa avasthAne dhAraNa karIne rahelAM che temanI pAse athavA to jeo nirvikalpa avasthA prAptinI jhaMkhanApUrvaka abhyAsa dvArA tenI sididhanI najIka pahoMcyA che temanI pAse rahI abhyAsAdi kare, temanI prasannatA meLavI temanAmAM rahelA anubhavajJAnane prApta kare. saMsAramAM paNa jyAre sAdhya nakkI thAya che tyAre tenA tamAma upAyonI zodha cAlu thaI jAya che. ahIM paNa zodha karo to badhuM ja maLI jAya ema che. paNa sAdhyano nirNaya nathI. ApaNane sarvajJanuM zAsana maLI ja cUkyuM che. AthI sarvajJanA batAvelA sAdhyanA upAyamAM koI vikalpane sthAna nathI ene vagara vicArye svIkArI levAnuM che. Ama AtmA prathama zradhdhAthI bhAvita thAya, pachI nirmaLa medhA buddhi vaDe pAko nirNaya thaI jAya ke mArA AtmAnuM kalyANa jinamatanA pAlanathI ja thavAnuM che. pachI dhIrajathI tene pAmavAnA upAyone gurUmukhe sAMbhaLe pachI tenI dhAraNA karI cittamAM avadhArI le, pachI tenA para satata anuprekSA cAle, pachI tenA rahasyane pAmavAnI khoja vadhatI ja jAya. temAMthI rahasyane pAmI tenAmAM AnaMdanI vRddhi thatI jAya. tenAmAM tattvanI sthiratA thaI jAya. pachI temAM vizeSa sthiratA mATe kAussagga dhyAnamAM evo AvI jAya ke tene Atmatattva sivAya bIjuM kaMI sArabhUta na lAge. je jANe tene sahajapaNe AtmAmAM pariNAma pamADato jAya ane svarUpa ane svabhAvanI sanmukha thato jAya. jJAnasAra-2 // 171
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ logassa ane navakAra e be AtmAne svabhAvamaya ane svarUpamaya banAvanArA che. anuprekSA-ciMtana karatA AtmAne jyAre, potAnI zuddha ane azuddha avasthAno nirNaya thAya tyAre te azudhdha avasthAthI dUra thavAno apUrva prayatna kare. mana-vacana-kAyA traNe yogathI rahita banIne mAtra AtmA rUpe ja che teno svIkAra karIne apUrva vIrya temAM phorave ne prathama saMghayaNa hoya to tene kevaLajJAna paNa prApta thaI jAya. A zarIra dvArA mohanA mAdhyame AtmA vartamAnamAM sukha-duHkhanuM saMvedana kare che mATe mohanA pariNAmane chedavAno che. te che tyAM sudhI AtmAnA sukhane vedI na zake. mATe prathama bhedajJAna karavAnuM che. pachI ruci ane pachI ruci pramANe pravRtti pachI vRttino cheda karavAno che. vRttino cheda karavA vaDe svabhAvanI sthiratA prApta karavAnI che. * kAyotsarganA be prakAra (1) samaya maryAdAvALo - logassa Adi nizcita ane (2) samaya maryAdA vagarano - judA-judA avalaMbanane laIne kAyotsarga kare. dA.ta. jyAM sudhI A dIpaka pragaTelo raheze tyAM sudhI kAyotsargamAM rahIza. jyAre upasarga Ave tyAre te na TaLe tyAM sudhI paNa kAyotsargamAM rahevAya. upasargane TALavAno kAyotsargamAM aciMtya prabhAva che. kAussagnamAM potAnA doSonuM paNa ciMtana karI zakAya. Ama kAusagga dvArA mana-vacana-kAyAthI atIta banI potAnA zuddha svarUpamAM ramaNa karavAnuM che. * vIra puruSo kaI rIte abhyAsa kare? gurukuLavAsanuM sevana kare. game tevI sthitimAM saMyogamAM, vAtAvaraNamAM, vyaktimAM te samatAmAM rahI zake tevI gurukRpA meLave ane sAdhanAnI sidhdhi kare. jema sthUlabhadra munie kozAne tyAM cAturmAsa karyuM. kozAnI yuvAnI, rUpanuM teja, mAdaka bhojana rasa, kAmottejakacitro, A badhA vacce rahI sthUlabhadra vijaya meLavyo. kAmanI eka rekhA paNa temane sparzI nahi, uparathI kozAne zrAvikA banAvI. AthI ja 84 covIsI sudhI 'brahmacarya vijetA' tarIke sthUlabhadranuM nAma amara raheze kema ke temanI pAse gurukRpAnuM abhedha kavaca hatuM. jJAnasAra-2 // 17ra
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ mATe ja guruniSThA e ja utkRSTa tapa che. potAnA dvArA gurunAcittane saMkaleza na thAya ane guru sadA prasanna rahe tevuM ApaNuM vartana e ja gurukRpA prApta karavAnI aNamola cAvI che. siMhaguphAvAsI muni sthUlabhadra maharSi pratyenI IrSyAnA baLe ane gurunI AjJA virudhdha kArya karyuM to paDyA. * gurukuLavAsa zA mATe? zAstromAM kahelI vAta gurunA jIvanamAM AtmasAt hoya che. tethI tenI asara yogya ziSya upara paDe che. guru e hAlatAM cAlatA sAkSAt zAstra che. vagara bhaNAve ziSya bhaNI jAya. jeonuM mauna paNa ziSyane bodha ApI jAya che. A rIte jyAre ziSya urtINa thaI jAya tyAre gurunI rajA meLavI nirjarA karavA vanamAM jaI gurukRpAthI meLavelI siddhinI khAtarI karI le. bhayane jItavA pote keTalo samartha thayo che? siMhanI guphA pAse jAya ke pachI kAussagga dhyAnamAM rahe ke smazAnamAM jAya tyAM paNa samatAno pariNAma keTalo sidhdha thayo che teno nirNaya karavAno che. pachI samatAnI siddhi dvArA pUrNa kSAyika guNone prApta karanAro bane che. gAthA - 6: svayaMbhUramaspaddhi, vardhiSNu samatArasA munirvenopamIta, koDapi nAsau carAcare ghA gAthArtha : je munino samatArasa svayaMbhUramaNa samudranI spardhA karI rahyo che ane hajIye vadhI rahyo che te muninI tulanA karI zakAya evo koI padArtha jagatamAM nathI munimAM rahelo samatArasa svayaMbhUramaNa samudrathI paNa adhika hoya. tiskRloka 1 rAja pramANa che. temAM Oaa rAjamAM dvIpa-samudra ane Oaa rAjamAM mAtra eka svayaMbhUramaNa samudra phelAyelo che. svayaMbhU potAnI meLe utpanna thayela. ramaNa= jemAM ramaNa karavAnuM mana thAya. (AtmAmAM-svamAM) tema ja trikAlaviSayI= traNe kALanA viSayothI jJAnasAra-2 // 173
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ je dUra thayA che. bhUtakALamAM je viSayone bhogavyAM hoya tene smRtipathamAM paNa na le. aMdarathI viSayo ekadama nIkaLI gayA hoya. sarvajJanA vacano dvArA viSayo viSa jevA che teno svIkAra karIne tene pratItinA stara para lAvyA che. kiMpAka phaLano rasa madhura lAge che paNa aMdara jatAM prANone haranArA bane che. te ja rIte viSayo paNa tevA ja che. tevo sAkSAtkAra muni anubhave che. mATe te viSayone bhUlI zake che. pudgalanA viSayonA saMyogamAM jIva sAthe jIva eTalo badho joDAI jAya che ke tyAre tene jinavacana yAda AvavA duSkara hoya che. paNa muni mahAtmAne AtmAnA sukhane bhogavavAnI bhUkha lAgI che. tethI svabhAva ane svarUpa rUpe thavA munimAM talasATa jAgI gayo che. AtmAnA AnaMdane mANavo che paNa te kema mANI zakato nathI? temAM bAhya moha che to te vakhate muni jue ke mohano pariNAma AtmAmAM praveza na kare. AnaMdane harI rahyo che, mATe te sAvadhAna banI jAya ane mohane AdhIna na thAya paNa tene dUra kare. ekavAraviSayomAM anarthakAritA lAgI jAya, sUga caDI jAya, barAbara nirNaya thaI jAya pachI tene viSayo yAda paNa na Ave. muni anubhUtinA stara para ja hoya, tattva saMvedanAvALo hoya, pratisamaya apUrva jhaMkhanAvALo hoya tethI te bhUtakALane smRtipaTa para na lAve. vartamAnamAM je prApta thAya temAM ramaNatAno abhAva hoya ane bhaviSyamAM tenI icchAno abhAva hoya. Ama traNe kALanA viSayomAM ramaNatAnA alpabhAvavALo hoya. AtmAne arUpIno ja bhoga kalpa, rUpIno bhoga na kalpe. AtmAnI tRpti kadI paNa rUpIthI na thAya. arUpIthI ja AtmA tRpta thAya mATe ja jJAna e muni mATe amRta bhojana che. jeTalo eno rasa pIdhA kare teTalo e aMdarathI tRpti anubhave.jJAnanuM pAlana karI AtmA puSTa bane paNa jJAna pariNamana na pAmeto ahaMkAranuM kAraNa bane che. je AtmA guNono bhogI banI gayo tene bIjA bhogothI saryuM. jJAnasAra-2 // 174
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ " 17 che. AtmA jyAre potAnA guNomAM tRpta thaI jAya, have tene koIpaNa viSayonI spRhA nathI. pudgala dravya abhAvamAM paNa e parama AnaMda ane tRptine mANato hoya tyAre ja te zuddha tapa thAya che. sva guNomAM rucino ane pudgala rUpI paramAM heyano pariNAma thAya * to te samyaguM darzana kahevAya ane AtmavIryane te mATe ja pravartAve. pudgala saMyogathI chUTavAno AraMbha kare ane potAnA guNomAM pravartamAna thaI jAya te cAritra ane guNone bhogavavAmAM ja je sthiratA thaI jAya te tapa. muninI samatA AgaLa AgaLa vadhatI jAya che. te te guNasthAnaka para vikAsa karato jAya che. AvA munine anya koI sAthe upamA ApI zakAtI nathI. svayaMbhU ramaNa samudra paNa tyAM nAno paDe che. * pudgalanuM sukha duHkharUpa zA mATe? je pudgalathI utpanna thayeluM, acetana ane sukha che tene arUpI samatArasa sAthe kaI rIte ghaTADI zakAya? rUpI, pudgala kAraNa to AtmA mATe pIDArUpa ja che. je sahaja utpana thanAruM che te ja sukha che. pugalanuM sukha kSaNika, maryAdAvALuM ane saMyogavALuM ane parAdhIna che. AtmAnuM sukha kSAyika che, ekavAra pragaTa thayA pachI nAza pAmavAnuM nathI. sadA AtmA sAthe ja rahenAruM svAdhIna che mATe te jagatamAM durlabhamAM durlabha che. pudgalajanyasukha karmanA udayathI maLe che. AtmAnuM sukha karmanA kSayathI maLe che. bane bhinna che. eka bahAra che, bIjuM AtmAmAM che. AtmavIryane guNone bhogavavAmAM joDI devAya to kaSTo majethI sahana thAya, ane zarIra sAthe joDI devAya to sahana nahIM karI zake. jIva moTe bhAge harSa-zoka, rati-arati, zAtA-azAtAnA kaMdomAM cAlyo jAya che. A kaMkomAM samatA nAza pAme che, mATe samatAne anubhavI zakato nathI. mohane AdhIna thavAnI vRtti pheravavI paDe ane tene pakaDavAno prayatna karavo paDe. AtmA potAnA guNane kayAre anubhave? traNa vastu yamAM Ave to AstikAnA prathama pariNAmamAM AtmA jJAnasAra-2 // 175
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ave, bIjuM pudgala ane trIjo mohano pariNAma. vartamAnamAM AtmA konI sAthe che? kono saMyoga che? pulanA saMyogamAM rahelo che ke mohanA pariNAmanI sAthe rahelo che? A traNanA zeyano jJAtA bane ane AtmalakSa keLavAI gayuM hoya, anubhUtinuM lakSa keLavAya, mohanA pariNAmane choDavAno apUrva puruSArtha thAya to AtmA potAnA guNone avazya anubhave. zarIrane viveka vinA jarUriyAta vagaranuM ApyuM tethI garamI AdhivyAdhio pedA thaI. zarIranI samAdhi mATe ene jarUriyAta pUratA pudgalo ApavAnAM che. ApaNe ene zAtA thAya evuM ApIe chIe. kaMko badhA para che, temAM rAgadveSanA pariNAmo karavAnA nathI to ja moha khase ane samatAno pariNAma vase. muni sahaja koIpaNa AlaMbana vinA samatArasane anubhave che. tyAre tenI uttarotara vRdhdhi thAya che ane te svayaMbhUmaraNa samudra sAthe spardhA kare che. te vakhate te AtmAo zubha ke azubha rUpa parabhAvomAM jatA nathI paNa potAnA zuddha AtmasvabhAvamAM rame che. anyo paNa mAne che ke munine cakravartI ke rAjA vaMdana kare tyAre tenuM citta utkarSa na pAme ane halakI koTinA zudra mAnavo temanA mATe jema tema bole to paNa teo apakarSa nathI pAmatA paNa sama pariNAmamAM rahe che. ajJAnI ane mohAMdha jIvone ja bahArathI manohara lAge ane aMte duHkha ja Ape tevA kAmavAsanA sukhanI bhrAMti thAya. kAmavAsanAthI virakta banelA ane tapadharmavALA tathA AtmaguNamAM rakta thayelA evA munio AnaMdamAM ramanArA hoya. kAmaguNo pIDA ApanAra che. zarIra ane AtmAno jene bheda thayo * nathI tevA ja jIvo kAmane sukha mAne che. jyAre jJAnI jIvo tene sukha mAnatA nathI to mANavAnI to vAta ja kyAM? (Avazyaka niryukti) jJAnasAra-2 // 176
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMca kAmaguNone na bhogavavA te tapa. IdriyonA pAMce viSayone zeya tarIke ja jANavAnA che. prayojana rUpe kadAca ApavA paDe to temAM audAsInya bhAve rahe. teno jarUra pUrato upayoga karI heya budhdhithI tene choDI de. jyAre AtmAnI A adhyAtmadaSTi khIle che tyAre paulika vAsanAo kSaNabhaMgura hovAthI, tIvra karmabaMdhanuM kAraNa hovAthI ane parAdhIna hovAthI cittamAMthI naSTa thaI jAya che. AtmAnA guNonA anubhavano AnaMda prasare che, tyAre samatA rasano AsvAda mANanArA munione rAjAnA rAjAzAhI bhogo paNa rogo jevA dekhAvA lAge che, ciMtAmaNI ratnonA DhagalA paNa kAMkarAnA DhagalA jevA dekhAvA lAge che. A kAraNathI anya zarIravALAnA saMyogathI thanAruM ane pudgalonA saMyogathI thanAruM sukha ane temAM thatI rati-prIti-AnaMda e ja moTuM duHkhadekhAya che. paradravyanA saMyogajanya sukha e ja moTuM duHkha, svAbhAvika guNonuM sukha e ja sAcuM sukha, samatAbhAvanI prApti e ja moTo AnaMda A mahAtmAone lAge che. | tIrthakaranA AtmAonI pAse rUpa-vaibhava AdibadhuM hovA chatAM temane rati-aratinuM vedana nathI tethI samatA sukhamAM sadA mahAle che. muni 14 rAjalokane tattvanI daSTithI jonAro che. * jagatanuM svarUpa be prakAranuM jovA maLe. (1) pUrNa sukhane mANanArA (2) duHkhanI parAkASTAne bhogavanArA jIvo. duHkhI jIvone joIne AtmAmAM karuNA pragaTa thAya. vyavahArathI saMyama svIkAryuM che, have potAnI Idriyone kAcabAnI jema saMkocavAnI che. mohAdhIna jIvo pIDA bhogave che. jyAM sidhdhanA jIvo rahelAM che, tyAM paNa pAMce sthAvara tathA sUkSmanigodanA goLA rahelAM che ane mahApIDA bhogavI rahyAM che. munie potAnA taraphathI 14 rAjalokanA sarva jIvone abhayadAna ApI dIdhuM che. have potAnA AtmAnenizcayathI kaSAyanA tyAgarUpa jJAnasAra-2 // 177
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ niraMtara abhayadAna ApavAnuM che. pudgalanA sukhanI sparzanA na thAya mATe sAvadhAna banavAnuM. potAnA AtmAne karuNArasathI bhAvita banAvavAno, tethI koInI pIDA joIna zakAya. joIna zake eTale ucita pravRtti dvArA ene dUra karavAno upAya kare. pravRttimaya karuNA saMvara pariNAmane jagADaze. AtmAmAM mohano pariNAma haze to pulanA sukhanI icchA karaze. zAMtinI icchA karaze. AtmAnuM sukha jene game tene AtmA game. deha upara kaSTa ane AtmAno AnaMda game to mohane bhAgavuM paDe. moha para saMgane pakaDe che. mATe muni parano saMyoga TALe che. saMgamAM jene kaMTALo Ave te AtmAmAM ramI zake. aMdaranI mastI mANavA mATe parano saMyoga choDavAno. munine saMsAra kacarApeTI jevo lAge eTale ene sapanAmAM paNa yAda na kare. muni svAdhyAyasaMyamatAnAm saMyamanI kriyAmAM eTalo otaprota hoya ke ene bIjuM kaMI yAda na Ave. e potAnA AtmAmAM jove che. ene karmabaMdhanano bhaya che. mohanA pariNAmane mArato jAya, jema moha haTato jAya ema apUrva AnaMdanI anubhUti thAya. munine pudgala paradaSTisthira na thAya. zarIra evuM banAve ke potAnuM zarIra potAne paNa na game. rAga na thAya.A vAta agharI che. samajaNa phare to zakti pharatAM vAra na lAge. mithyAtva che mATe ja samajaNa pharatI nathI. pudgala game che e ja mithyAtvAmithyAtva kADhavA mATe tattvanuM ciMtana manana karavAnuM. bhUtakALamAM viSayanuM sevana karyuM e sapanAmAM paNa yAda na kare. vartamAnamAM na kare ane bhaviSyamAM manoratha na kare. vartamAnamAM samatArasamAM mahAlavuM-kAlanI upAdhi nahiM. mohanA pariNAmane jANI. kyAMthI pragaTa thAya te jANI tene niSphaLa karavAno. citta zarIra sAthe haze to vAtAvaraNa sparzaze. zarIra sAthe na hoya, jJAnasAra-2 // 178
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ svarUpamAM hoya to tyAMnasparze. vAtAvaraNanI anumodanAthI bacavAnuM. munine karaNa-karAvaNathI bacI zakAya paNa anumodanAthI bacavuM kaThina che. vartamAnamAM pa IdriyonA viSayano saMbaMdha AtmAne karavAno nathI. sAvadhAna banavAnuM, nahi to rAganuM kAraNa bane. bhaviSyamAM dravya-kSetra-kALa bhAvanI anukULatA phagAvI devAnI che. saMyamasAdhaka AtmAne anukULatAnI pradhAnatA nahoya. je AtmA samyaktvathI yukta che te zeyano jJAtA hoya, bhokatA na hoya. samatAdi guNono bhokatA hoya, samaktiIne bhAvamaraNano bhaya hoya. te mohane AdhIna nahoya. samakitI AtmA jAgRta hoya. mohavaLage to pazcAtApa kare. samakitI svamAM svArthI, paramAM udAsIna hoya.jema-jema samakita nirmaLa thAya tema tema zakti vadhe. Azrava baMdha thAya.AndIryaprabaLa thAya.vidhipUrvakanA tapamAM AtmAnI zakti pragaTa thAya. AtmA anAdikALathI anukULatAno rAgI che. anukULatAno rAga vyavahArathI dharma kare to paNa na chUTe. viSaya-kaSAya-AhAra 3ne choDo to ja upavAsa, mAtra AhAra choDavAthI upavAsa nahi. upavAsa eTale AtmA pAse jaI vasavuM. zarIrane ApavuM paDe to heya mAnIne Ape. bhaviSyano vicAra na kare. vartamAnamAM javihAra kare. rakhaDavAnuM nathI. svabhAvamAM vihAra karavAno eTale ke AtmAnA upayogamAM ramavAnuM. vihAramAM taDako ke chAMyaDo hoya to rAga-dveSa na kare. taDakAmAM jIvonI virAdhanA na thAya te dhyAna rAkhe. trasa jIvo paga nIce AvI na jAya te mATe IryAsamiti sAcavavAnI. taDakAmAM cAlatI vakhate vicAravAnuM ke sidhdhanA AtmAne koI vyavahAra nahi. koInI pIDAmAM nimitta na bane.dehathI rahita che. vihAra karatAM A yAda rAkhe to taDako taDako na lAge, chAMyaDo chAMyaDo na lAge. muninI samatAnI upamA ApI zakAya evI eka paNa vastu A jJAnasAra-2 // 179
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvamAM nathI. muni sthira che, mATe asthiravALAnI upamA na ghaTe. muninI samatA koIpaNa vastunA saMyogathI pragaTa thatI nathI. jagata AkAza pAtALa eka kare to ya samatArasa na maLe. - sAdhupaNAno mahimA traNa khaMDa- cha khaMDa paNa nahi- paNa 3 lokanuM sAmrAjya paNa sAdhu pAse nakAmuM che, tuccha che. samatA rasamAM DUbelA munine cha khaMDano adhipati cakravartI ke Iddha name to paNa sAdhune enI sAme jovAnuM mana na kare. aMdaranA bhaMDAranA rakSaNanI jene ciMtA thAya te jagatane AMkha pahoLI karIne na jue. arthAt sva AtmAmAM darzana thAya, e jagatane jotAM ja nathI. aMdara amRtanA kUvA paDelA che, enuM pAna e pote ja kare, ane jagatane bhUlI potAnAmAM ja DUbe. AtmAnI jJAna daSTimAM sacarAcara jagata parasamadaSTi Ave. jaDa-cetana para ekadaSTi sukhaduHkhanuM kAraNa jagatanI viSamatA che. jagataneviSayadaSTithI juvo to ApaNAmAM viSamatA Ave. jIvane jIva tarIke ajIvane ajIva tarIke juo to barAbara, enAthI AtmAnI daSTivikAravALI banatI nathI. jagatanI vikAra avasthA karmakRta che te pakaDe tovikAravALo bane tyAM nirAkArane pakaDe to nirAkAra thAya. AkArano svabhAva vikArane pakaDavAno. ApaNe jagatane paryAyathI pakaDIe chIe mATe ApaNuM parAvartana thAya che. mATe ApaNe bhinna bhinna AkAravALA chIe. jIva para vastune pakaDavA dvArA zubhAzubha bhAvane pakaDe che. potAnA svabhAvamAM rahe to jIva parane pakaDato nathI. ApaNe vastu joIne enA bhAvamAM ramIe chIe. hariyALI joIne ApaNe rAga karIe. ApaNane joIne yogIone ApaNI gulAma avasthA dekhAya. tattvanI daSTie hariyALI sthAvarakAyavanaspatikAya che. ApaNe rAjI thaIne bhayaMkara karma bAMdhIe munine temAM jIvo dekhAya tethI e jIvonI upara jJAnasAra-2 // 180
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAkaruNA Ave. ApaNe levAdevA vagara karmabaMdha karIe. ghora ajJAna dazAnA kAraNe satata karmabaMdha thAya. prakRtinuM sauMdarya joI dayAnA pariNAma AvavA joIe. AtmAno anubhava eTale jagatane joIne rAga-dveSavALA nA thavuM mAdhyastha daSTithI jovuM. AtmAno anubhava mAtra yogI ja karI zake. jagata sAthe eno saMbaMdha kapAI gayo mATe e AtmAmAM rame. prayojana saMsArIne hoya, munine nahoya. vItarAgatA na Ave tyAM sudhI karuNA UbhI che. muni jagamAM rahe. kharo paNa jagatathI levAI na jAya. mAruM e ja mithyAtva ane mAruM kAMI nathI e samatArasa. mithyAtva nathI tyAM che nI budhdhi karAve che. jagatanI eka paNa vastu mArI nathI, evuM thAya tyAre paramAtmAno vAsa thAya. mAna kaSAya-paranA kAraNe potAnI jAtane mahAna batAve. aMdaranI AMkha na hoya to cAmaDAnI AMkhathI juve.. moha hoya to bahAranuM pakaDe, je mohane vaza na thAya te ja aMdaranuM jue. | muni samadaSTithI jagata sthitino vicAra kare, to koI vikalpa na rahe. sarvajJanA tattva pramANe jagatanI sthiti Ama ja hoya emAM ene Azcarya nalAge. pudgalanA varNa-gaMdha-rasamAM pheraphAra thAya to ApaNane Azcarya lAge, emane na lAge. svabhAva che mATe ema thAya. Ama kema thayuM? evuM emane na thAya. ApaNe paryAyathI svIkArIe chIe mATe ApaNane thAya, e tattvathI svIkAre che mATe vikalpa na Ave. bhogo ja roga che, eno saMyoga karavA jevo nathI. ApaNe jene bhoga mAnyo te AtmA mATe phakta zeya che. vyavahAra tapa 12 prakArano che. tapasI vyavahArathI pAraNuM kare temAM paNa nirjarA karI zake. bhUkha e karmano udaya che, tamArI pAse AhAra mAge che. jJAnasAra-2 // 181
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudhA tAro svabhAva nathI. sudhA vedanIya cAlu hoya tyAre samatAmAM rahevAno prayAsa karavAno jo samAdhimAM rahI na zakAya tyAre ja ApavuM paDe to heya mAnI pazcAtApapUrvaka Ape to nirjarA. sudhA vedanIya vakhate ApaNA svabhAvamAM rahI samatA rAkhavAnI che. sudhA vedanIyanA udayane sahana karI, jyAM sudhI samAdhi rahe tyAM sudhI na ApavuM pachI ApavAthI pariSaha sahana karyo kahevAya. ApatI vakhate paNa jinAjJAne sApekSa rAkhI heyanA pariNAmathI ApIe - rAga dveSa vinA vAparIe, udAsInatAthI vAparIe to nirjarA thAya. sahana karyuM emAM nirjarA ane jarUra pramANe, rAgadveSavinA ApyuM to e banemAM nirjarA thAya. sudhAvedanIya udayamAM Ave ne sAruM ApIe, jarUra karatAM vadhAre ApIe upAdeya mAnIne ApIe to karmabaMdha thAya. ajJAna jIva jagatane suMdara mAne, sukha mATe abhilASA kare ane puNyayoge vartamAnamAM dekhItuM sukha maLe paNa bhaviSyamAM duHkha Ave. pIDAnuM kAraNa parano saMyoga che. dravya saMyoga maLe to dravya pIDA maLe. bhAva saMyoga hoya to bhAva pIDA maLe. ratinA udayamAM saMyoga sAro lAge che. A mohanA pariNAmathI AtmAne bhAva pIDA rUpa duHkha maLe che. ajJAnI chIe mATe sukhI nathI chatAM sukharUpa lAge che. A ja moha che. tyAM karuNAno pariNAma Avavo joIe. ApaNane zubhanAmakarmano udaya game che. azubha nA karmano udaya gamato nathI. muninI vizeSatA e che ke te jagatanI sthitine phakta nihALI rahyo che. jagatamAM bhaLe nahi potAnA aMtaranA AnaMdane mANe che. sarvajJanA tattvanuM zaraNuM svIkAravAthI mana tattvamAM ramavA lAge. muni sarvajJanI daSTi pramANe daSTi pherave ane jagatanAM jIvo joDe aucita vyavahAra kare. munine tapa vinA na cAle. AyaMbilamAM paNa Choice karyA vinA vApare. na maLe to to na ja vApare paNa maLe to paNa na vApare e muni hoya. jJAnasAra-2 // 182
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmAnI tRptino anubhavatapathI thAya. tapathI mohano pariNAma chUTe. enAthI dabAyelo AnaMda uchaLe. je A rIte tapadharmamAM rame te zIla-brahmacarya potAnA AtmAnA guNomAM rame. samatAmAM koI apekSA nahI, AdhInatA nahi mATe samatArasanuM pAna karavAmAM meLavavAno koI puruSArtha nahI. mAna mohane AdhIna na thavA mATe ane mohane dUra karavAne puruSArtha karavAno che. parigrahaAtmA mATe mahAupAdhi che. eka parigrahane sAcavavA mATe bIjA parigrahanuM upArjana karavuM paDe. parigraha saMkaleza karAve, upArjanamAM saMkaleza, sAcavavAmAM paNa saMkaleza thAya. AtmAnuM parama sukha gumAvI, nakalI sukhane sukha mAnI sukha bhogave che. samatA sukhamAM kaMI karavAnuM nathI. maphatanA bhAvamAM koI zaktino vyaya nathI. ulTAnI zakita vadhe ane AtmA tagaDo banato jAya. bALako retInA DhagalA banAve pachI e tUTe to raDe ema mATInA DhagalAne baMgalo mAnyo. baMgalAne potAno mAnI pApa karyuM. muninI dRSTie e pudgalanA DhagalA che. phakta mATInI goThavaNI ja che. cittavRtti kyAMya baMdhAtI nathI. ApaNI cittavRtti bahAra jatI rahe che, ane baMdhAya che mATe duHkhI thaIe chIe. samatA AtmAmAM rahelI che. jenuM mana rAta-divasa jJAnamAM raheluM che te samatAthI vAsita thAya. AtmA pariNAmI che. svamAM pariNAma na pAme to paramAM pariNAma pAme. jinazAsana bIjA mATe nathI, AtmAnA svabhAva mATe che. mohanuM zAsana AtmA parathI haTAvI, tamArA svanA zAsanamAM pariName. sva pariNati nathI to para pariNati che ja. jJAnAvaraNIyanA kSayopazama dvArA 9 pUrvadhara banAya-bhaNAya paNa mithyAtvanA udayathI e jhera bane che. AtmA atyAre parAdhIna che, ene sAdhananI jarUra che. kevaLIne kaMI ja jarUra nathI emane sAdhana-svAdhyAyanI jarUra nahi. chadmasthone jyAM sudhI pUrNatA na maLe tyAM sudhI svAdhyAyanI jarUra che. jJAnasAra-2 || 183
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAna nathI to dayAno pariNAma nathI, dayA nathI to saMyama nathI. svAdhyAyathI saMyama-saMyamanuM phaLa Atma ramaNatA AtmAmAM jJAna pariName to dayAno pariNAma Ave. mohanuM jhera bhayaMkara che. maharSine paNa choDatuM nathI. AtmAmAM karuNA hoya to vedanA thAya, vedanAthI saMvedanA thAya. pU. hemacaMdrAcArya kalikALamAM sarvajJa jevA hatA. naiSThika brahmacaryanA svAmI hatA chatAM paramAtmA pAse bALakanI jema raDatA, aMtaramAM jAgelI karuNAno prabhAva hato. ItaththAnAdi saMskAra, macchitA mUrchAcalam' rAgoragaviSAyago, hatAzaH karavaNi kim II anAdikALathI mohanA saMskArathI mUchita thayo chuM. A rAgarUpI sUryanA jheranA AvegathI mUcchita thayelo huM hatAza thayo chuM zuM karuM? ane bIjI bAju darzana rUpI amRtapAnamAM garakAva thaI jAuM chuM. kSaNabhara AvI chUTI jAuM chuM. pharI pAcho mUcchita thaI jAuM chuM. huM tethI hatAza thaI gayo chuM. A jAgelI karuNAno prabhAva che. ApaNe paramAtmA pAse bhIkha mAMgIe chIe paNa raDI zakatA nathI. kAraNa ApaNAmAM karuNA nathI, moharAjA beThelo che. zAsana maLyuM paNa mohathI gherAyelA chIe. mUutare nahi to vItarAgatA na maLe. je maLyuM che te choDavAnuM che. e mATe raDavAnuM che. jJAna pariNAma pAme-dayA pariName-vedanA thAya to raDavAnuM Ave. kyAM raDavAnuM? potAnA hoya tyAM raDe. mAtA-pitA pAse nahi guDha bhagavaMta pAse raDAya. je jJAna rasathI bhIMjAya, artha pariNAma pAme, aMdarathI mithyAtvanuM jhera bahAra nIkaLe pachI AtmAmAM nirmaLatA Ave pachI aMdaranA pApo dekhAya. tAre tArA AtmAmAM paDelA amRtarasanuM pAna karavAnuM che. jagatathI vimukha banI svarUpa bhAvanuM AlaMbana pakaDI ane svAdhyAyamAM masta banI svAtmAnuM bhava-amRta rasano anubhava karavAno che. jJAnasAra-2 // 184
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ audayika bhAva AtmAno svabhAva nathI. jene karuNA na Ave e bahAranA udayamAM rame. moharAjAe kevI avadazA karI che? kyAreka krodhAyamAna thAuM chuM to kyAreka chUTo thaI jAuM chuM. kayAMka namI jAuM chuM. moharAjA je rIte nAca nacAve tema nAcuM chuM. huM rAgarUpI jherathI mUcchita thayelo chuM. paramAtmA pAse gayA pachI ApaNane ApaNI sattAgata vItarAgatA kyAreya yAda AvI? jo yAda Ave to jAta para napharata Ave. bhagavAna thavA mATe maLelA A bhavamAM mArI A dazA thaI? ApaNe bhagavAna banavuM nathI mATe bhagata banyAM, jyAre bhagavAna icche che ke tuM mArA jevo bana. bhagavAna ! Apa ratnatrayInA dAtA cho, chatAM amArI ratnatrayI moharAjA lUMTI jatAM hoya to amAre kyAM javuM? aneka tIrtho pharI Avyo kyAMya mane Azaro na maLyo. have ApanA caraNono Azaro lauM chuM mATe have Apa ja mane tAro. sUtro aciMtya sAmarthyavALA che. sarva sidhdhinA dAyaka che. ApaNe paramadhana mAnI sAdhanA na karI, AtmAnA dhanane kholavAnI A cAvI che. ahIM karo ane pAmo. paNa A bhavamAM bahAranA dhananI Dhaci che, eTale mahenatamAM kacAza che. sUtro nAmanI jema yAda karavAnAM. pachI arthanuM ciMtana karavAnuM pachI AtmAmAM pariNamAvavAnA che. atyAre vItarAganuM maMdira deva-devIthI bharAI rahyuM che. vItarAgane hRdayamAM vasAvI lo to deva devI doDatA Ave, vadhAre gokhalA karavA na paDe. jinazAsanamAM A doDAdoDI kema vadhI? tattvathI jinazAsana sAthe samanvaya nathI tethI dilamAM paramAtmAno vAsa nathI mATe bhaya lAgyo. jyAM vItarAgavAsa tyAM bhavano nAza. je thaze te mArA karmo thaze ema mAno cho? A zradhdhA gaI eTale tyAM zradhdhA thaI. nabaLA loko mATe DaoNkaTara che. karmanA upadravane jeTalA sahana karIe eTalI nirjarA thAya. upacAra paNa samAdhi mATe karavAno che. jenI samAdhi na jJAnasAra-2 // 185
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ rahe edavArUpa upacAra kare. jeTalA upasargaeTalA upacAra che, paNa upacArane dharmanabanAvAya AtmAne rAga rUpI jhera vaLageluM che, enAthI AtmA bhayaMkara duHkhI che. rAga paranI sAthe AtmAne AzaktabhAva karAve che. jagatanA jIvo rAga rUpI jherathI DaMkhAyelA che. vikalpavinAno AtmAsvadazAmAM che. potAnA svabhAvamAM hoya tene koI vastunuM AkarSaNa na hoya, manoratha na hoya. lAgaNI moharUpe che tenAthI ApaNe vihavaLa banI jaIzuM. karuNA prazasta lAgaNI svarUpe che, bAkI aprazasta che. AtmA jyAM sudhI vItarAga nabane tyAM sudhI karuNA hoya, vyavahArathI karUNA bIjA para hoya ane nizcayathI potA para. moha vRdhdhi na pAme mATe karuNA karavAnI. jIva vItarAga na bane tyAM sudhI vyavahAra na karo to upekSA kahevAya. bahAra vyavahAramAM cho mATe ja vyavahAra karavo paDe che. aucityathI vyavahAra karI aMdara sAvadhAna rahevAnuM. rAga rUpI sarpathI sAyelA AtmAmAM lAgaNI ane enA kAraNe te saMbaMdhomAM khovAto jAya che. vyaktine juvo ne rAga thAya, AtmA na joyo. saMbaMdhamAM rAga prasarato jAya. kAmarAga-sneharAga-daSTirAgauttarotara vadhAre bhayaMkara kahyAM che. mAtA-benAdi saMbaMdhamAM sneharAga, pati-patnI vacce kAmarAga ane pote mAnelA deva-guru ke dharmasivAya anyamAM adbhuta guNo hoya to paNa na mAne tyAM daSTirAga. daSTi rAga baMdhAI jAya to anya sAthe aucitya vahevAra karI zake nahI. bIjA para dveSa AvatAM vAra na lAge. rAga sAthe viveka hoya to guNanuM bahumAna hoya. rAganI mAtrA ochI hoya to viveka vadhAre. mAtA putrane lAgaNI Ape e aucitya vyavahAra paNa aMdarathI sAvadhAna hoya rAgAdi bhAvavRdhdhi na pAme tenuM lakSa joIe. jJAnasAra-2 // 186
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAgAdithI AkhuM jagata bhramita thaI gayeluM che. ApaNane dekhAtuM nathI. jenuM mana samatArUpI amRtathI siMcAyeluM che. ene rAgAdi jhera asara na kare mATe enuM mana na bhame. bAkI badhAnuM mana bhamaze. . ISTa vyakti-vastu ane vAtAvaraNamAM ISTano saMyoga thAya. badhuM ja ISTa joIe. anukULanI zodha eTale saMsAranI zodha. anukULatAnA jeTalA manoratho vadhAre teTalo rAga vadhe tenAthI karmabaMdha tagaDA bane. mAge ene bhAge, tyAre ene Age.'manoratho kare ne na maLe to vyAkuLa thAya. maraNiyo bane. Ama AtmA khedAna medAna thAya. adhyAtmamAM ramavAnuM jo na ramIe to mana khedAnamedAna thaI jAya. mohanuM jhera prasarI na jAya e dhyAna rAkhavAnuM. saMsAranI pharaja pUrI thAya to AtmAnI pharaja cAlu thAya. vairAgya rasa vinA rAga para vijaya nahi. puNyanA udaya vinA maLa vAnuM nathI puNyano udaya pUro thaI gayA pachI rahevAnuM nathI. saMsAra Adhi vyAdhi upAdhithI bharelo che. samatA meLavavA rAgano sAmano karavo paDe. vairAgya hoya to ja rAga moLo paDe to ja AtmAmaya banAya. gAthA - 7 : zamasUktasudhAsikta yeSA naktadina manaHA kadApi te na dAnta, rAgoragaviSayortibhiH IIchA gAthArtha : jemanuM mana samatAnA subhASito rUpa amRtathI rAta-divasa siMcAyeluM rahe che, teo kadI paNa rAgarUpa sarpanA viSanA taraMgothI baLatA nathI. jeonuM mana samatArUpI rasa vaDe bhIMjAyeluM che ane subhASitothI vAsita thayeluM che, teonuM citta tenA arthanuM avabodhana kare che ane tenuM saMdhAna jyAre AtmA sAthe kare che tyAre teomAM virAgabhAvanI mastI pragaTe che. jJAnasAra-2 // 187
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ tyAre teone koIpaNa prakAranA rAgarUpI sarpanuM jhera caDI zakatuM nathI. rAganA nimittonI asara tene thatI nathI. AtmAne vairAgya rasathI taraboLa banAvI devAmAM Ave to AtmA temAM masta banI jAya. zAMta sudhArasavALA AtmAo dareka rasa para prabhutva dharAvI zake che. avasare je rasa choDavA dvArA pAmI zakAya te dizAmAM sabhAne laI jAya. aMte vairAgyaraso evA choDe ke loko ghare na jAya.vairAgyathI vAsita banIne tyAM ne tyAM ja dIkSA laI le. vairAgya daDha thAya tevuM vAMcana joIe. tevA zloko, gAthAo kaMThastha karavA joIe. tenA mATe vairAgyazataka graMtha zreSTha che. dA.ta.abhayadevasUri potAnA ziSyone rAtre madhura kaMTha ajitazAMtino rAga zIkhavADatA hatA tyAre bAjunA mahelamAM rahelI rAjakanyA te madhuro rAga sAMbhaLI tyAM AvI gaI. A to khoTuM thayuM ema samajI abhayadevasUrijIe bibhatsarAga evo cheDyo ke tarata ja rAjakanyA tyAMthI cAlI gaI. Ama subhASitothI AtmA vAsita banI gayo hoya, mana tenAthI siMcAI gayuM hoya to tene saMsAranuM jhera caDI zakatuM nathI. rAga Asakti karAvavAnuM kArya kare che, dveSa dUra karavAnuM kArya kare che. rAga ke dveSamAM jIva vastu ke vyakita sAthe evo tadAkAra banI jAya che ke svayane bhUlato jAya. rAgamAM prIti ane dveSamAM aprIti thaze. baMne pariNAma AtmA mATe ahitanuM kAraNa bane che. maMo nakSaNo : prIti nakSaNo s : | jagatanA loko rAgarUpI sarpathI dasAyelA che, ane tenA jherathI vyApta banIne mUcchita banI gayA che. vairAgyamaya subhASitomAM jeno AtmA siMcAI gayo che ane temAM ja tadAkAratA jenAmAM AvI gaI che tevo AtmA virAgathI siMcAI jAya che. rAganA udayathI ISTatAnI budhdhinA kAraNe saMyogo anukULa lAge ane dveSanA udayathI aniSTatAnI buddhinA kAraNe saMyogo pratikULa lAgaze. jyAre jJAnasAra-2 // 188
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIva sidhdha svarUpe pakaDAya tyAre mamatAthI mUkAya. iSTa-aniSTanI budhdhi nahIM thAya. paNa samabhAva-paNAnI buddhi Avaze. samyaka daSTi jIva pahelAM jIva ke ajIvane svarUpathI pakaDe. samagra jIvarAzi sattAe sidhdha che. pachI svabhAvathI pakaDe ke samatA eno svabhAva che tethI rAgadveSa nahIM kare. kamaTha ane dharaNendra bane deva che. paraMtu svabhAvathI bane bhinna che. baMne bhavya che. paramAtmAe banemAM jIva dravya pakaDyuM. mATe temAM sattAe zivapaNuM dekhAyuM ane udayathI bane karma kaSAyane AdhIna che tethI eka anukULa upasarga bhakitarUpe kare che ane bIjo pratikULa upasarga dveSarUpe kare che. dharaNendramAM prazasta rAga che tethI bhaktithI kare che. kamaThamAM aprazasta dveSa che. paramAtmA temAM lepAyA nahi tethI baMne para prabhunI samadaSTi hatI. bane rAgadveSane AdhIna thaI potapotAnA rAga pramANe varte che paNa AtmAnA svabhAva pramANe vartI nahIM zake. jyAre huM manuSya chuM, mATe huM mArA svabhAva mujaba vartI zakIza. AthI paramAtmA svabhAvamAM lIna banyA, potAnA bhAva dazAmAM hatAM ane tenA dvArA rAgadveSanA pariNAmane aMtaramAM pravezavA ja na dIdho. prabhue jIvajIvanuM sAmAyika lIdhuM hatuM te khaMDita na thAya te emanuM aucityahatuM. vastu ke vyaktimAM ISTatA ke aniSTatA nathI paNa ApaNA rAgadveSanA pariNAmanA kAraNe temAM ISTa-aniSTapaNe dekhAze, eTale samatA nahIM rahe ane aneka prakAranA vikalpo thaze. tenA kAraNe AgaLanA pariNAma UbhA thaze. harSa-zoka vi. kaMDho UbhA thaze ne samatAno nAza karaze. kAraNa ke AtmA te kalpanAonA saMskAra satata pADIne teno saMgraha kare che. jagate jene eThavADarUpe pheMkI dIdhA che. te ja azubha paramANuone grahaNa karaze ane tethI te eMThavADane bhikhArInI jema hoMze hoMze grahaNa karaze ane dIna banIne tenI yAcanA paNa karaze. jJAnasAra-2 // 189
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhanane pedA karavAnA upAyo pUchaze. tenA mATe te kUvAomAM praveza karaze. pUrvanA kALamAM suvarNarasathI bharelA kUvAo hatA. ratnonI suvarNanI khANomAM jaze. guphAomAM jaze. vahANamAM besIne badhA ja priyapAtrone choDI varSonA varSo sudhI jagatamAM pharaze. ene pharavAmAM koI vikalpa nathI paNa dharmamAM pauSadha karato haze to sattara vikalpo karaze. jIva saMsAramAM mithyAbhrAMtinA kAraNe rakhaDe che. jIva nAzavaMtane svIkArIne karmonA thokabAMdhe che ane potAnA zAzvata-AnaMdanA dhAma svarUpa AtmAne bhUlI jAya che. AthI corAzInA cakkaramAM tenuM bhramaNa cAlyA ja kare che ane anaMta yAtanAone bhogave che. mATe he jIva! tuM jAga tArA svabhAva ane svarUpane oLakha te maya bane to vibhAvamAMthI chUTI AtmakalyANane sAdhI zakIza. ahIM rAgane Aga ane sarpanAviSanI ema be upamAo ApI che. rAga AtmAmAM prasarI jAya to vyAkULatA pedA kare che. AtmAnI prazAMtatA lUMTAI jAya che. rAgarUpI sarpathI dasAyelo AtmA jagatamAM bhamyA kare che. jagatanI vastuothI potAnuM hita thAya che ema ahitamAMhitanI buddhi kare che. jagata upara upakAra karavAnA svabhAvavALA tIrthaMkara paramAtmAnI vANInuM je AtmA zravaNa kare che tene samatArUpI dhananI prApti thAya che ane potAnA svarUpanA AnaMdane bhogavavA samartha bane che. paramAtmAnI vANI dvArA mithyAtvarUpa jhera nicovAI jAya che ane samyaka darzananI prApti thAya che. te jIvane paramAM heyabudhdhi AvI jAya che. jinavANI AtmAnA svabhAvane prApta karAvavAnuM kArya kare che. jo jIva tene Adare to avazyameva svAtmAnuM kalyANa sAdhI zake che ane AtmavIryane parabhAvamAM jatuM aTakAvI zake che. mithyAtva-paramAM sukhanI mAnyatA UbhI kare cAritra mohanIya-parane bhogavavAmAM sukhanI buddhi utpana kare jJAnasAra-2 || 190
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthAt mohanA udayane AtmA dUra kare to ja AtmAnA svabhAvane anubhavI zake eTale mohajenA nimitte udaya pAme che te nimitone dUra karavAnA che, to ja moha upara vijaya meLavI zakAya ane svabhAvamAM AvI zakAya. jyAM sudhI AtmA asaMgabhAvavALo nahIM thAya tyAM sudhI mohano tyAga thavo duSkara che. saMga manamAM paDyo che to mohano pariNAma cAlu ja che, dravyathI bhale game te saMgathI chUTI gayA hoya asaMga thaIne jIva magna banI zake che, ane potAnA guNarUpI naMdanavanamAM viharI zake che. ekatva bhAvanA para caDe to asaMgadazAne anubhavI zake. jIvadravya tarIke ekalo chuM. kuTuMba parivAra vi. thI judo chuM tema zarIrathI paNa nirALo chuM e bhAva jyAre prabaLa thAya tyAre AtmA niHsaMga dazAne pAme. dareka kriyAmAM mAtra huM AtmA chuM ! evuM paNa bhAvathI Ave tyAre te Atmano anubhava kare. mATe ja muhapattinA prathama bolamAM ja sUtra-artha-tattva karI sadahuM A vAta mUkI che. AthI sUtra-arthane pariNAma pamADI pachI baMnene choDI AtmAmAM tadAkAra banavAnuM che to apUrvanirjarA karI zake. sahajAnaMdane mANI zake. mATe mAtra kriyA karatAM AtmAo paNa bhAvanAmAM kevaLajJAnane pAmyA che. chokaro mAro emithyAtva-mAro ja mArAmArI karAve.jyAre viparIta thAya tyAre nAsIpAsa karAve. AnAthI AtmA azAMta rahe. moha A rIte herAna kare. eTale ArAdhanA cUkI javAya. upAdhino pAra nahi. - jinanI AjJA na mAnene jananI AjJA mAne te duHkhI. jinanI AjJA mAne te sukhI, jyAM koIpaNa prazna na hoya te sidhdha-jyAM praznano aMta na Ave te saMsAra. jagate bhogavIne eMThavADa tarIke choDI dIdhuM e bhogavIe chIe. pudgalane saMgraha karavAno AtmAno svabhAva nathI. pudgalanA panAre paDyA chIe. heya mAnIne ApavuM paDe to codhAra AMsue Ape. paNa ApaNe rIDhA gunegAra chIe pArakAne potAnA mAnIne emAM ja AnaMda mANyo. jJAnasAra-2 // 191
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ * dhana meLavavA zuM kare dhananA upArjana mATe varSo sudhI bhaNavAnuM pachI dhana mATe doDavAnuM bhaTakavAnuM ane maLyA pachI gulAmI karavAnI. saMsAramAM gulAmI svIkAryA vinA bhogavAya nahi. AtmAnI svataMtratA joIe che paNa bahAranI gulAmI choDI zakato nathI. pahelAnA kALamAM suvarNarasanA kUvA hatA, e rasa levA javAM enI aMdara utaravAnuM, rasa keTalo garama hoya, zarIra khavAI jAya to paNa jAya. lobha mATe aMdarapheke ratnanI guphAmAM jAya. jAnanA jokhame paNa dhana meLavavAno prayAsa kare...jIva dhana meLavavA mATe jAnanI bAjI lagAvavA taiyAra thaI jAya. dravya meLavavAnA lobhathI ahitane hita mAne. samyaka dRSTi AtmAne, AtmAnI pradhAnatA ane mithyAtvIne saMsAranI pradhAnatA hoya. dharmamAM paNa saMsAranI pradhAnatA Ave. jIvanamAM pApane pradhAnatA ApI ane pApano bhava gauNa karyo. dharma-dayA badhuM gayuM. karmanI pradhAnatA mAnatA baMdha thaI gayA, lokane mAnatA thayAM. vaibhavane ucita veza paheravAno che, bhIkha mAgIne apaTuDeTa nathI rahevAnuM. pahelAM loko majUrI karatAM paNa bhIkha mAgavA na jatAM, pApano bhaya hato. have pojhizanano (pratiSThAno)bhaya che. sArA dekhAvuM game che. jagatanI vAtono svIkAra karI jinezvaranI AjJA na mAnavI, na pALavI e mithyAtva.jinAjJA mAnavI, vacanano svIkAra e samakti. samatA pragaTAvavA ja sUtra-artha bhaNavAnA che jJAnanuM phaLa samatA ane jJAnanuM sAdhana sUtra. samatA pragaTa kare evA sUtra, potAne je sUtramaya banAve tene rAgarUpI sarpanuM jhera bALI zakatuM nathI. sAdhya - AtmAmAM paDeluM jJAna, sAdhana - sUtra ane sUtranA artha. jJAnasAra-2 // 192
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNa : pragaTa karavAnA. sUtra AtmAmAM pariNAma pAme to artha dvArA guNane pragaTa kare. sUtra samatArUpI amRtathI sIMcAyelA che. sUtra zraddhApUrvaka bhaNavAmAM Ave to AtmA bhAvita thato jAya ane samatArUpI rasa meLavato jAya. pachI e vagara vicAryuM bhAvita thato jAya. sUtrathI cittane evuM bhAvita karavAnuM ke aMdara svAdhyAyanI ramaNatA thAya.divase bhaNeluM rAte punarAvartana karavAnuM to moharAjA pravezI na zake. jenA gharanA dvAra para dvArapALa UbhA hoya tenA gharamAM koI aMdara na AvI zake. ApaNe jAgatA paNa svAdhyAya nathI karatAM. svAdhyAya evo karavAno ke zarIra UMghatuM hoya, mana sUtuM na hoya. rAtre sUtA pahelAM 1 pahora svAdhyAya karIne sUvAnuM che. saMsAranA vyavahAra ghaTADo eTalo AtmAno vyavahAra vadhe. khAna-pInA-sovanA-milanA-vacana vilAsa, jyAM jyAM pAMca ghaTAIe, tyAM tyAM dhyAna prakAza.' khAvAnuM pIvAnuM suvAnuM- IdriyonI vikRtithI mana caMcaLa thAya.caMcaLa manane vAto joIe, vilAsa bhAvo-hAsyAdi ThaThThAmazkarI vikathA zarU thAya. A pAMcathI je raMgAI jAya che te kadI AtmaramaNatA karI na zake. doDatuM mana svAdhyAyathI siMcAtuM nathI. jagatamAM doDAdoDa karaze. mithyAtvanA udayathI AtmA tIvra kaSAyanA kAraNe hiMsAdi pApo upArjana vaDe anubaMdhavALA karmonA kAraNe 7mI narakAdi durgatinI paraMparA sarje. 7mI narakamAM anubaMdha pUrNa karavAnI zakyatA ochI. naraka-tiryaMca Adi bhavonI paraMparA cAlyA ja kare. - mithyAtvathI raMgAyelA manane samyakatvanA samatAnA raMgathI raMgavuM paDe. tattvamaya banyA pachI samatA rasanI kamANI jene thaI che teNe potAnA svarUpane pakaDI lIdhuM che eTale potAnA AtmAmAM sthiratA karI ramaNatA kare che. jJAnasAra-2 // 193
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmArthI jIve potAnA zuddha svarUpanI prApti mATe zarIrAdi parabhAvanI sAthe je ekatA che teno tyAga karIne tathA rAga-dveSAtmaka vibhAvadazA choDI daIne samatAbhAva vaDe bhAvita thavA prayatnazIla banavuM joIe. gAthA - 8: garbhazAnagajonu-rUSad dhyAna turagamAH jayanti munirAjasya, zamasAmrAjyasammadaH To gAthArtha: garjanA karatA jJAnarUpI hAthIo vaDe unnata, AtmahitakArI ane nRtya karatAM dhyAnarUpI nAcatA ghoDAo jevI muni mahArAjanI samatA sAmrAjyanI saMpatti jaya pAme che. - vijaya pAme che. 'rAjA bAhya sAmrAjya saMpattithI sukhI-tema muni sUtra arthajJAna saMpattithI sukhI' rAjA zAnAthI zobhe? hAthI-ghoDAonA samUho vadhAre te vadhAre samRdhdha. pUrvanA kALamAM zreSThIonA baMgalAnI AgaLa hAthIo jhUlatA hatA, ane ghoDAo paNa rahetA. gaudhanavALA paNa saMpattivAna gaNAtA. hAthIo garjanA kare tema munio jJAnano ghoSa kare. nRtya karatAM ghoDAo rUpa dhyAna e muninI saMpatti che. jJAna-dhyAna muni pAse jeTaluM adhika teTalo te sabaLa bane. AMtara samRdhdhithI tarabatara bane te ja muni sukhI bane. je jJAna dvArA AtmAno anubhava thAya tevA ja jJAnanI kiMmata che. je jJAna dhyAnanuM kAraNa bane te jJAna muni mATe AnaMdanI samRdhdhithI tarabatara bane. te ja muni sukhI bane. eTale munie 12 varSa sudhI bhaNAvAnuM che. utsargamArge sUtro gokhavAnA ne nAmanI jema yAda rAkhavAnA che. * sUtra kaI rIte bhaNavAnuM? Agamano pATha niraMtara karavAno - rAtre punarAvartana karavAnuM. pUrve guru pAse mukhapATha levAnI paddhati hatI. tethI guru Ape teTaluM ja levAya. jenI jeTalI yogyatA hoya teTaluM guru Ape, AgaLanuM na Ape. tenA kAraNe jJAnasAra-2 // 194
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ ziSyanuM hita ja thAya. mATe gurukULavAsa sevavo ja paDe, guru pAse vaphAdArI rAkhavI ja paDe. vinaya-viveka jJAnanA pariNAmo uttarottara vRdhdhi pAme, nahitara paMDita banI jAya ane sabhAo gajave paNa aMdaramAM pariNAma na pAme. * manamAM bhaNavAnuM nathI paNa ghoSapUrvaka bolIne bhaNavAnuM che. temAM kAnA-mAtrA-anusvAra pada-akSaravi. enA dhyAnamAM AvI jAya. bIjAne khalela na pahoMcADe ane bIjAmAM pote jAya nahiM e rIte ghoSapUrvaka 12 varSa sudhI sUtro bhaNe, arthane bhaNe pachI 12 varSa sudhI jJAnane anubhavavALuM banAve. eTale jIvana ja dhyAnarUpa banI jAya. dhyAnarUpe kriyA banI jAya eTale kaMTALo - kheda enA jIvanamAM na praveze. Aje to ekanI eka vAta vAraMvAra Ave to udAsIna banI jAya. potAnI icchA mujaba na bane to khinna banI jAya kAraNa ke teNe jJAnane dhyAnarUpa banAvyuM nathI. jo moTethI gokhe to potAnI bhUla bIjA batAvI zake. Akho akSara aDadho akSara hoya to e rIte ja bolAya to jJAnAvaraNIyano kSayopazama thAya. akSaramAM bhUla thAya to jJAnAvaraNIya karma baMdhAya. jJAnanI virAdhanA thAya. mATe guDha pAse vidhipUrvaka sUtrAdi levAnAM. pustako chapAyA mATe garabaDa thaI, jAte karI zake, nahi to guru vagara thAya nahi. pustakano parigraha vadhyo, Agamo kaMThastha karavAnuM ghaTayuM gRhastha paricaya, bAhya pravRtti vadhI. guDhanA zaraNamAM javuM ja paDe. 'jJAna mAnane toDavA bhaNavAnuM vartamAnamAM jJAnadazA nabaLI paDI mATe bhUlAI jAya. hAthI garjanA kare ema mAnane toDavA mATe jJAna bhaNavAnuM. zarama naDe e gokhI na zake. guDha pAse AvIne bhaNavAnI mULavidhi che. jJAna vinaya vinA caDe nahi. vinaya jJAnasAra-2 // 195
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ vagaranuM jJAna phaLe nahi.vidhipUrvakanuM jJAna AtmAmAM pariNAma pAme. vartamAna kALamAM vinaya dharmamAM oTa AvI che. AkhA samudAyamAM ekane taiyAra karI de, pachI badhA enI pAse bhaNe. dA.ta. pU. bhuvanabhAnu sUri ma. nyAya jAte bhaNAvatAM. pU. rAjazekhara sUri ma. bhaNAvatAM TUMkamAM guDha pAse bhaNavuM joIe. pahelAM sUtra bhaNavAnuM pachI eno sAmAnya artha, ciMtana, rahasya ane rahasya pAmI AtmAne e maya banavAnu arthAt Atma tattva anubhavavAnuM bhaNAvavAmAM pakSapAta na karAya.yogyatA jovAya. to ja jJAna pace. muni mahAtmA jema jema bhaNe tema tema thanaganATa Ave. jJAna jo pariName nahi to jJAnanuM ajIrNa thaI abhimAna Ave mATe hAthInuM rUpaka lIdhuM. hAthI sauthI mAnI prANI che. tAre garjanA to karavAnI che paNa mAnane mAravA mATe, haTAvavA mATe karavAnI che. nRtya karatAM ghoDAthI ema kahevA mAMge che ke jema jema jJAna AtmAmAM pariNAma pAme tema tema AtmAmAM utsAha vadhe. ApaNane to anukULatA hoya to utsAha Ave ane pratikULatA hoya to utsAha jAya. jema jema jJAna pariNata thAya tema kaSTa sAdhya pravRttimAM paNa tene AnaMda Ave. jJAna jema jema pariName tema te dhyAnarUpa pariNAma pAme. jJAna aMdara javAnI preraNA kare ke bahAra javAnI? je jJAnamAM aMdara moha na maLe to te aMdara ane je jJAnamAM moha bhaLe to AtmAne bahAra laI jAya. jo jJAna pariName nahi to hAthInI jema abhimAnI bane. jo jJAna aMdara pariNAma pAme to sva ane parano bheda karAve. pravRtti nivRttinI dizA pakaDaze. bhedajJAnanI parAkASThA Ave tyAre parathI para thavAno thanaganATa thAya. paramAMthI mArApaNAno bhAva nIkaLI jAya, svamaya bane. apUrva vIrya pragaTa thAya. kaSTa kaSTarUpe na lAge. potAnA AtmAnA hitanI pradhAnatA rAkhavAnI. ApaNane potAnAmAM rasa nathI. huM AtmA ja chuM.' e nirNaya thAya pachI zarIra e baMdhana lAge. jJAnasAra-2 // 196
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajJAnatA rUpa mithyAtva moha, cAritrya moha baMne sAthe laDAI karI mamatAnuM sAmrAjya toDI vItarAgarUpa sva sAmrAjya meLavI levAnuM. ziSya yogya hoya, barAbara bhaNato hoya ane guDha jo tene protsAhana . na Ape ane uparathI Thapako Ape tenI parIkSA kare to zuM thAya? ziSyano utsAha Thappa thaI jAya. utsAhamAM gAbaDuM paDI jAya. jJAna pariNAma pAmyuM hoya to ziSyane jema jema Thapako maLe tema vadhAre ne vadhAre utsAhapUrvaka bhUlo sudhArato jAya. mAgha kavi kAvya banAve, pitAne batAve ane pitA ene enI bhUlo batAve. kema ke temane putramAM rahelI kavitva zaktino vikAsa karavo hato. mAghakavirAja bhUlo sudhArI navA navA kAvyo banAve. ghaNA divaso sudhI A cAlyuM. eka divasa enI sahanazakti khuTI gaI, ke pitA to haMmezA bhUla ja kADhe che mATe Aje kAvya lakhI te pAnA sAmAnya mezavALA karI A kAvya bIjAnuM che ema kahI batAvyuM ne pitAe vakhANa karyA ane kahyuM ke Ane kAvya kahevAya. tethI teNe kahyuM ke A mAruM che, paNa Apa mArI bhUlo kADha me cho AthI bIjAnuM batAvyuM. pitAe kahyuM. basa, have tAro AgaLa vikAsa nahIM thAya. atyAra sudhInA tArA kAvyo tuM vAMcI jaje. te vAMcatAM ja tene khyAla Avyo ke pUrvanA kAvya karatAM pachI pachInA kAvyo keTalA uttama hatAM. bhUla samajAI gaI. pitA pAse jaI raDI paDyo ane mAphI mAMgI gAthA - 27: ja me budhdhA, aNusAsaMti saLa, phaDhapheNa vA. mama lAbhotti pehAe, payao taM paDiskuNe 27ii. gAthArtha H Ama meNAM-ToNAM-Thapako Ape to muni vadhAre utsAhita thaI jIvanane naMdanavana banAve ane sAmo paNa temAMthI preraNA laI jIvanane sudhArI le. Ama muni nAsIpAsa na thAya to te AgaLa vadhI zake che. je jJAnamAM svane parano bheda thato hoya tene garjita jJAna batAvyuM che. jJAnasAra-2 // 197
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ tenA vaDe e unnata banelo che, anAdino je parano saMbaMdha che tenAthI sadA mATe chUTI javAno AtmAno unnatino bhAva che. * munine mahArAjA kema kahevAya che?' rAjAnI rAjyalakSmI jema jayavaMtI hoya che, tema muni mahArAjanI samatAbhAva rUpI rAjyanI lakSmI sadA vijayavaMtI hoya che. rAjAnI rAjyalakSmI parimita, anitya, A dezapUratI ane aneka upAdhiovALI, bIjAne IrSyA karAvanArI, bIjAne lUMTavAnI icchA thAya tevI hoya che jyAre muni mahArAjanI samatAbhAvanI sAmrAjya saMpatti aparimita, nitya, sarvatra prasaratI, nirUpAdhika, bIjAne anukaraNa karavAnI bhAvanA thAya tevI tathA koIthI lUMTI na zakAya tevI hoya che. tethI bAhya rAjya saMpattithI rAjA kahevAya che, jyAre munine AMtara, zAzvata saMpattithI mahArAjA kahevAya che. rAjAnI rAjyalakSmI bhUtakALamAM prAcInakALamAM hAthI ghoDAthI zobhatI hatI tema munirAjanI samatArUpI saMpatti jJAna ane dhyAna vaDe zobhatI hoya che. A rIte jJAnarUpI gaja dvArA ane dhyAnarUpI azva dvArA suzobhita evI nigraMtha svarUpavALA arthAt niSparigrahI munirAjanI rAjyasaMpatti sadAkALa jaya pAme che. A kAraNathI samatAnA bhaMDAra evA munionuM mahArAjApaNuM haMmezA jayavaMtu varte che. te kAraNathI AtmArthI mumukSu jIve samatAbhAva jIvanamAM lAvavA sadAtenA abhyAsavALA thavuM joIe.A pramANe zamASTakanuM varNana karyuM. jJAnasAra-2 || 198
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ *muM aSTaka * iMdriyajaya aSTaka zamabhAvanI prAptimAM aMtarAya karanAra jo koI hoya to te Idriyono viSayAbhilASa che. pAMce IdriyonA viSayonI abhilASA jeTalI tIvra, teTalA ja ISTa aniSTa viSayonI prApti-aprAptimAM rAga-dveSa Adi kaSAyonI tIvratA thavAthI samatAbhAvanI hAni thAya. mATe Idriyono viSayAbhilASA zamabhAvamAMvidana karanAro che. tethI zamabhAvamAM sthira thavuM hoya to Idriyono vijaya karavo ja joIe. mATe have IdriyajyASTaka kahevAya che. Idra eTale jIva kAraNa ke jema Idra mahArAjA aizvaryavALA che eTale Idra kahevAya che tema A jIva paNa jJAnAdi anaMtaguNonI amApa bhAvasaMpattirUpa sarva prakAranA parama aizvaryavALo hovAthI Idra kahevAya che. jIvanuM je citra nizAnI tene Idriyo kahevAya che. netra-karNa nAsikA vagere pAMca aMgo jIvanuM liMganuM cihna che. tethI te pAMcane Idriyo kahevAya che. Idriya dvArA jIvano= AtmAno nizcaya thAya che. Idriya dvArA bodha karatI vakhate AtmA bodha kare che e upayoga hovo joIe. Idriyo sAdhana che. Idriyo e AtmAnuM karmakRta baMdhana che ane baMdhana dvArA AtmA potAnA baMdhanane sadA toDI zake che. baMdhanane toDavAnI taka manuSyabhavamAM maLI che. teno upayoga na karIe to puNyanA yoge maLelI Idriyo dvArA baMdhana vadhaze. Idriyo dvArA jonAra-jANanAra-bhogavanAra AtmA ja che. pudgalane jJAnasAra-2 // 199
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhogavavAno abhilASa che tyAM sudhI tapanA pariNAmamAM AtmA nathI. pudgalanA bhogano abhilASa baMdha karyo to pudgalamAM vyavahAra karavA chatAM nirjarA thAya. AtmAnI aMdara pUrNatA che tene bhogavavAnI che. eka svabhAva cUke eTale aneka vibhAva Ave. aizvaryanA upayogamAM javA mATe IdriyonI sahAya levI paDe che, e baMdhana che - parAdhInatA che. IdriyonA vyApAra dvArA viSayono bodha thAya. IdriyonI sAme AvelA viSaye AtmAne bodha karAvyo. e bodhamAM jJAnano moha bhaLyo mATe sAruM-kharAba lAgyuM. mohane bheLavavAno na hato. moha bhaLe mithyAtva vadhe- tIvratA vadhe - abhilASanI jhaMkhanA pachI manamAM pariNAma- vacanamAM ane kAyAmAM abhilASanI dhArA vRddhi pAme. pachI bIjA sAdhanano upayoga karAve, mAMgaNI-prazaMsA karAve. grahaNa karavA mATe doDAdoDa karAve. pachI bIjI vastu mATe zaktino upayoga kare. pahelA manamAM mithyAtva AvyuM. mithyAtvae ja A karAvyuM mATe mithyAtvane choDavAno dharma karavAno. mithyAtvanachUTe to aviratikaSAya-yoga badhuM Ave. mithyAtvano anubaMdha tIvra paDyo che e na kADho to aMdara jaI vakare. kALacakra cAlyA kare. samagra saMsAra sAvadhAnI mAge che. samyaka jJAnavinA sAvadhAnI nathI. AtmAno upayoga satata Avavo joIe. Idriyono jaya be prakAre che. eka dravya Idriyajaya ane bIjo bhAva Idriya jaya. tyAM Idriyono saMkoca Adi karavo. Idriyone gopavavI, viSayamAM na joDavI, netrAdi baMdha rAkhavAM, zarIrane gopavavuM, viSayothI dUra rahevuM te saghaLoyadravyathI Idriyono vijaya karyo kahevAya ane AtmAnI caitanya zaktine tathA vIryazaktine mAtra AtmasvarUpanA ja ciMtana-manana parizIlanamAM pariNamana karavI. parabhAvathI atyaMta dUra rAkhavI te bhAvathI Idriyono vijaya kahevAya. bhAva jaya e AtmAno dharma che. dravya Idriya jaya sAdhana che = kAraNa che ane bhAvaIdriyajaya e sAdhya che- kArya che. jJAnasAra-2 // 200
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA - 1: bibheSi yadi saMsArAna-mokSaprApti ca kAkSasi / takriyajayaM hatuM, phoraya sTAra-pauDhaSamu / gAthArtha : jo saMsArathI bhaya pAmato hoya ane mokSanI prAptine icchato hoya to Idriyono vijaya karavA mATe vizALa puruSArthane phorava. arthAt mahAparAkrama kara. ApaNuM sAdhya samatA che. vartamAnamAM ApaNe samatAnI sidhdhi karavAnI che. aMtima sAdhya e mokSa che. manuSyabhavamAM ja e kArya jIva karI zake che. samatAmAM bAdhaka IdriyonA viSayono abhilASa che mATe Idriyajaya adhikAra mUkyo. jo tuM AtmAnA zuddha svarUpa rUpa mokSane icchato hoya to Idriyo upara vijaya kara. apUrva puruSArtha dvArA vijaya meLavI zakIza. dharmanA bahAne moharAjA pakaDaze. ApaNe AgaLa doDIe e pAchaLa pheMkaze. mokSamArgane abhimukha banyA pachI vadhu sAvadhAna rahevAnuM. mokSanA upAyone pakaDIe chIe. e pahelAM dharma na karyo enuM duHkha hatuM. have jyAre dharma kare che tyAre mAna sanmAna naDe. dharmanI kriyAne ja dharma tarIke svIkArI lIdhI. dharma kare e jagatanA mAna-sanmAna laI na zake. mATe dharmazuM karavAno e ja khabara nathI. dharmanI kriyAne ja dharma mAnyo. dharma samajyo hoya to dharmanI kriyA thayA vinA na rahe. kAcI samajaNa che mATe moha barAbara sthira thaI jAya. vRdhdhi paNa pAme. dareka kALamAMmithyAtvIo vadhAre hoya. dharmaocho hoya.adharmavadhAre hoya. ApaNe zuM karavuM che e ja nizcaya ApaNe karavAno che. bahumati ane svamati choDo, sarvajJamati pakaDo bahumati choDo-svamati choDo-sarvajJamati pakaDo. sarvajJamati mujaba jJAnasAra-2 // 201
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvanArAonI saMkhyA alpa ja rahevAnI. je tAruM nathI tene tAre choDavAnuM. kaSAya-Idriya badhAne choDatA rahevAnuM. pUrNa mokSa na thAya tyAM sudhI karmakRta vastu choDavAnI. kaSAyanA kAraNe AtmA IdriyanA viSayathI jItAto jAya che. saMsAranuM sarjana IdriyathI ja che. ekedriyasparzaneMdriya dvArA rAta divasa pulano sahavAsa-enA dvArA saMsAranuM sarjana. Idriyo dvArA Idriyone dUra karavAnuM sAmarthya A bhavamAM prApta thayuM che. tenA mATe puruSArtha karavAno che. pudgalane meLavavAno-bhogavavAno-choDavAno puruSArtha anAdithI AtmA karato Avyo che. A dhaMdho karIne bhaTakyo. A dhaMdho jeNe choDyo e taryA. bahArathI pudgala-aMdarathI karma mATe AtmAnuM apUrva vIrya vaparAyuM. mATe AtmA sabaLo banavAnA badale dUbaLo banyo. potAnI zakti potAnAmAM navAparI, paramAM vAparI. jyAM rasa haze tyAM puruSArtha thaze. AtmA vaDe IdriyonI vartamAnamAM anubhavAto sukhanoje rAga che teno bhaya AtmAe rAkhavA jevo che to ja AtmA mokSamArgane ArAdhavAno adhikArI bane che. jo tane saMsArano ne saMsAranA sukhano bhaya lAgyo hoya to tAre Idriyo para vijaya meLavavo jarUrI che. toja tuM vartamAnamAM mokSanuM AMzika sukha bhogavI zake. ene mATe tAre tArA apUrva puruSArthane phoravavAno che. to ja AtmAnI anubhUti thaIzake. sarva karmano kSaya thavAthI je pragaTa thAya te mokSa, enA mATe traNa zarIramAMthI AtmAne nIkaLavuM paDe. kArpaNa ane taijasa e be zarIra sadA sAthe rahe che. trIjuM zarIra dareka bhavamAM navuM maLe che. bahAra vartamAnamAM je dekhAI rahyuM che te audArika zarIra che. te kAmaNa zarIranA kAraNe maLe che. tejasa zarIra paNa aMdara raheluM che. aMdaranA taijasakArpaNa zarIra kuza na thAya to tapa dvArA mAtra bahAranuM zarIra gaLe che. jJAna - dhyAna tArUpI agnithI aMdaranuM kArmaNa zarIra jJAnasAra-2 // 202
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ saLagI jAya. bhagavAnanI AjJA mujabano tapa karo to aMtarmuhUrtamAM tamAma karmo saLagIne khAkha thaI jAya. Idriyo para vijaya meLavAya to aMdaranA zarIrane saLagatA vAra nahi lAge. IdriyonA viSayonA kAraNe ja AtmAne bhavarUpI kUvAmAM pUrAvAnuM thayuM che. jo tane have temAM udAsInatA AvI hoya to te viSayone kacaro mAnI pheMkI de. vastu eka ja hoya chatAM ekane mATe bhavasarjananuM kAraNa bane che ane ekane mATe visarjananuM kAraNa bane che. dropadIno AtmA sAthvInA paryAyamAM hato tyAre tene sAdhunI jema udhAnamAM jaIne kAussagga dhyAnamAM rahevAnuM mana thayuM tethI guruNIe temane samajAvyA ke ApaNI caryA ane temanI caryAbhinna che. temanA zarIrane ApaNA zarIranI racanA judI che. mokSamArga eka ja che paNa vyavahAra mArga baMnenA bhinna che. paNa temane zradhdhA na thaI ne guruNInI uparavaTa thaIne udyAnamAM jaIne kAussagga dhyAnamAM rahyAne dUra-vezyAne pAMca puruSa sAthe sevAtI joIne niyANuM karyuM. AthI dropadInA bhAvamAM pAMca puruSo sAthe karmasattAe temane goThavI dIdhA. mahAsatI kahevAtA hovA chatAM paNa karmasattAe emaNe je vicAryuM te ApyuM. bIjI bAju naTa IlAyacI kumAra doraDA para nAcatA hatA tyAre sAme padminI strI munirAjane modaka vahorAvI rahI che, muni potAnI gaveSaNAnA upayogamAM che. baMne AMkhanA upayogamAM nirvikAritA che. kevo AMkhano sadupayoga! draupadIne AMkha dvArA ja sAmAyika khaMDita thaI ane IlAyacI kumAre AMkha dvArA ja sAmAyika akhaMDita banAvI kevaLajJAna meLavyuM. e ja AtmAe prathama AMkhathI naTaDInuM rUpa joyuM ne mAtA-pitA gharabAra badhuM choDIne enI pAchaLa gayo ne naTa banyo. AMkha tenI te ja che. paNa upayoga badalAyo. Idriyo dvArA jagatanI oLakhANa thAya che. jIvanamAM samayakiMmatI paNa kalAkonA kalAko TI.vI. jovAmAM pasAra thaI jAya che. bhegA thAya ne kema jJAnasAra-2 // 203
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ cho? bolatAM sAmevALo badhI ja varALa kADhe, pachI tame te AkhA gAmamAM vaheMcI Avo. mahAna puNyodaye pAMca Idriya ane mana maLyuM che teno ApaNe kevo upayoga karIe chIe. Idra= AtmA, Indriya= ene oLakhAve che. jema Idra8paTTarANI ane devatAI aizvaryathI yukta hoya ema AtmA paNa kevaLajJAnAdi guNothI yukta che, e tenuM aizvarya che. upayoga e AtmAnuM lakSaNa che. ApaNane satata yAda AvavuM joIe ke Idriyo AtmA dvArA kAryarata che. AtmA jatAMja Idriyo kArya karatI baMdha thaI jAya che. zarIra jaDa banI jAya che. AthI ja zarIra e huM nathI, paNa AtmA e jonAra AtmA che ke Akha? jonAra AtmA ja che. jenI karmalaghutA thaI hoya, najIkanA kALamAM je mokSamAM javAno hoya te A sAMbhaLIne ullAsita thaI jAya. bIjAne A vAta gamaze paNa nahi. Idriyo rUpI sAdhana dvArA ja karavAnuM ke DUbavAnuM. teno AdhAra tame je karo te samyagu karo cho ke mithyA tenA upara che. taravuM ja hoya to AMkhano zo upayoga karavo? bahArathI jIvonI jayaNA mATe, aMdarathI AtmAnI jayaNA mATe. prathama dravya IdriyathI vijaya meLavAvano che. je dazya rAganuM kAraNa bane che te dazya jovAnuM baMdha karavAnuM je rIte jarA paNa kacaro Ave to AMkha tarata baMdha thaI jAya ane tyAM sudhI cena paNa na paDe te ja rIte rAganA kAraNe AMkhane malina na karAya. bhAvimAM AMkha na maLe tevuM kArya jIve karavAnuM nathI. devazarmA patnInA rUpamAM Asakta banyo tethI te marIne patnInA mAthAmAM jU tarIke utpanna thayo. karmasattAe je ApyuM teno upayoga AtmA jJAnasAra-2 // 204
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ mATe na karyo to badhuM ja jhUTavAI gayuM. gautamasvAmInI vAta na sAMbhaLI to kAnarUpI pamI Idriya gaI. traNa Idriya ja maLI. gautamasvAmI jevA uttama AtmAne na joyA ane mohanA ghararUpa patnInA deha ane rUpane jovAmAM Asakta banyo to AMkha gumAvI. gautama svAmIe samajAvyuM temanI vAtano - vicAra paNa na karyo to mana paNa gumAvyuM. saMmUrchAima banI gayo. AnA parathI ApaNe ApaNI jAtano vicAra karavAno che ke maLelo manuSyabhava ApaNo niSphaLa na jAya. viSayo, viSa karatAM paNa bhayaMkara che. halAhala viSa jevAM che. mATe teno tyAga kara to ja tane samatAno anubhava thaze. | muninI sAme vartamAna bhava nathI, potAno bhUtakALa jue che. ApaNe cAmaDAnI AMkhathI joIe chIe, muni zAstra cakSuthI jue che. jagatane tattvanI daSTithI joIne jagata sAthe bolavAno vyavahAra baMdha kare e muni. kAraNa vagara bole nahi e manI kahevAya. jarUra pUratuM ja bole. jema jema AtmAnuM jJAna thatuM jAya tema tema IdriyonuM kAma baMdha karato jAya. munione utsargathI guptimAM ja rahevAnuM che. apavAde samitimAM paranovyApAra baMdha karavA guptino mArga apanAve. tenI mATe apUrva puruSArtha karavo paDe. AyuSya vinA sAta karmano baMdha satata cAle che. saMsAranuM visarjana karavAnI taka maLI e pramAda karI pAchuM sarjana kare che. Azravane baMdha karI saMvaramAM AvavuM paDe. AzravanA 42 kAraNo che. 5 Idriyo + pa avrata +4 kaSAya+3yoga+ rapa kriyA = 42 AtmAmAM karmanA Azrava satata AvI rahyAM che. joyuM+jANuM = jJAna. vastunuM jJAna na hoya to icchA na thAya. pUrvanA jJAnanA saMskAra pote pALelA. e aviratirUpe udayamAM Ave che. jJAnavinA pravRtti thatI nathI. Idriyo vadhe ema jJAna vadhe, ema icchA vadhatI jAya. svabhAva paDyo nathI, pADyo che. pahelAM saMskAra paDyo e ja sAthe Ave. puNyanA jJAnasAra-2 // 205
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ udayathI Idriyo meLavatAM gayA. paranI saMjJA vadhI mATe te taraphano puruSArtha thAya che. saMjJI paMcedriya thayA. svano prakAza pakaDI-AtmA mATe pravRtti kare, na thAya to pazcAtApa thAya, to mArgamAM Avyo. AnaMdapUrvaka pravRtti na kare anumodanA preraNA karatAM aTake. karmabaMdha nabaLA paDe. huM bhavarUpI kUvAmAM anaMtakALathI paDyo chuM. daSTi khUlI jAya eTale AtmAnuM astitvadekhAya.anaMtA bhavano nizcayathAya. sarvajJanI AjJA mujaba ArAdhanA zuddha nathI. potAnA AtmAne bhayaMkara pIDA ApI che. 0 AtmAnI pIDA zuM? ajJAnatA e pIDA- kaSAya e pIDA. mithyAtva pIDA, yoga pIDA. Ane choDavAnuM che. AtmAne bhAna Ave ke ATalI pIDA sahana karI, hajI sahana karuM chuM. hajI AtmAne keTalo kALa pIDA ApavI che? pachI e sahana na thAya, potAnA AtmAnI karuNA Ave. AtmA sAthe raheto sukhano anubhava ane zarIra sAthe rahe to duHkhano anubhava thAya. anaMta sukha potAnA AtmAmAM che e pAko nirNaya karavAno. katalakhAne gayelI gAya-bahu bhUkhI hoya. lIlu ghAsa sAme paDyuM hoya.enI AgaLanI haroLanI gAyanA dhaDa judAM paDe e ene dekhAya to e ghAsa khAya? mota sAme dekhAya che. je AtmAne samyaka jJAna thayeluM che e AtmA A badhuM joI zake che viSayanA bhogamAM AtmAnI katala dekhAze. rAga bhaLe eTale AtmAnI katala dArUnA nazAmAM vyakti potAne bhUle che. mohano nazo AtmAne bhUlAve che. AtmAnuM svarUpa arUpI-akSaya avyAbAdha che e bhUlI jAya che. akSaya-arUpI svarUpa AtmAne pakaDe tyAM moha na phAve. jJAnasAra-2 // 206
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmA arUpI che mATe rUpIne bhogavI na zake huMarUpI asaMkhya pradezI AtmA chuM. temAM rahelA jJAnAdi guNo paNa arUpI che. AtmA arUpI ne ja bhogavI zake che. arUpI nirlepa che, to nirlepatA Ave. dA.ta. AkAza-arUpI che to ene jotAM vikArabhAva nahIM Ave. zarIra, boDI, mAMsAdi rUpI che. tethI tene jovAthI ke bhogavavAthI vikAra Ave kAraNa AtmAnA svarUpathI viDhadhdha che. vastumAM pragaTa thatAM viSayono tyAga karavAno che. ISTa vastunI icchA thAya tyArathI pIDAnI zarUAta thAya. icchA lobha mohanIyanA udayathI thAya. mohathI AtmAnI samatA haNAya ane vyAkuLatA pragaTa thAya. AtmA potAnA guNane icche. pudgalanAM guNanI icchA thAya tyArathI pIDA zarU thAya. AtmAne pudgala ApavA e AtmAnA svabhAvanI viruddha che. prayojana UbhuM thatAM ApavuM paDe to heya mAnI ApavuM. jeTalAthI sudhAvedanIya zAMta thAya teTaluM ja ApavuM. icchApUrvaka na apAya. IcchApUrvaka Apo to viSaya bane. zIlanA rakSaNa mATe - lajjA mATe kapaDAno upayoga karavAno. garamImAM-ThaMDImAM samAdhi Take ane kapaDA- bIjAne motanuM kAraNa na bane evA kapaDA paheravAnA, samAdhinuM lakSa+ maryAdA mujabanA saMskRti-saMskArane zobhe tevA vastro vAparavAnA. loko zuM kaheze? e moha che. koIpaNa vastunI icchA, moha, gamo, AnaMdanI vRddhi thAya to samatA svabhAvanuM khaMDana thAya. IcchA na karavI. rAjI na thavuM. anumodana na karavuM. IcchA karo ne na maLe to paNa pApa baMdhAya. ArtadhyAnamAM AyuSya baMdhAya to tiryaMcanA bhavamAM jAya ane raudra dhyAnamAM Ayu baMdhAya to narakamAM jAya. viSayo jema jema Apo tema tema Idriyo puSTa bane. vadhAre ne vadhAre jJAnasAra-2 // 207
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ atRpta thAya. adhika prabaLa bane. mATe AtmA vadhAre Asakta bane. AtmAne sudhA vedanIyane mAro to devaloka maLe tyAM sudhI vedanA vizeSa nathI. ApaNo AtmAviSayano bhoga jeTalo vadhAre kare teTalo nabaLo bane. bhogamAM Asakta bane. manano upayoga jyAM vadhu hoya tyAM ja karmasattA mUke. sAvadhAna rahevuM paDe. AtmA anAdikALathI potAnA svarUpane bhUlyo che. je maLyuM che ene svarUpa mAnI lIdhu.emAM ramaNatAvALo banyo. AtmAnA guNa sivAya je paNa guNa che te abhogya che. e bhogya lAge e prathamamithyAtva.abhogyamAM bhogya budhdhi karIne tene AsaktipUrvaka bhogave. temAM sukhAbhAsa anubhave tenI anumodanA thAya tethI azubha anubaMdha karma baMdhAya, bhavanI paraMparAnuM nirmANa thAya. arthAt AtmAnA guNo vikAra bhAvane pAme samaktino vikAra mithyAtva, jJAnano vikAra ajJAnaDhapa, AnaMdano vikAra mohanI pIDArUpa thAya. viryano dUrupayoga thavAthI varmAntarAya karma baMdhAya. jo bhavanI paraMparAthI tuM bhaya pAmato hoya to IdriyonA viSayothI nivRta thA ane mokSanI ja mAtra IcchA hoya to viSayone badale arthAt pugalanA guNomAMAsakti karavAne badale teno tyAga karI tapadharmanI sAdhanA vaDe cAritranA pAlana vaDe AtmaguNomAM ramaNa kara. je AtmA gurunA vacanamAM rakta banI, saMsAranA bhogomAM virakta banI, bhogono tyAga karI, viveka dvArA heyamAM virakta banI heyano tyAga karI, yoganA abhyAsamAM lIna bane te AtmAne dhanya che. pAMcaviSayo agni samAna che. agnine aDIe to baLAya paNa agnine joIjo dUra thaI jaIe to agni bALe nahi temaviSayane viSarUpa jANI tenAthI dUra thaI javuM joIe. jJAnanA bekhAtAM che. rUpI ane arUpI.jaDa-paramANunuM svarUpa jue che - rUpI. cetana-guNa svarUpa jue che - arUpI. A pramANe bhedajJAna karI ruci thavI e pramANe AtmavIryanI pravRtti jJAnasAra-2 || 208
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ thavI. tattvarUpe mAtra jIvadravya tarIke jue. strI-Adi paryAya na pakaDe. Atma paryAya pakaDe. badhA raMgathI, AkArathI - pudgalathI juve che mATe vikArabhAva pragaTa thAya. guNane pakaDIe to guNamaya banAya. paramAtmA banavA mATenI prakriyA upane IvA - vigame I vA dhuveI vAM A traNamAM che. upane IvA ane vigameI vA paryAya che. dhuveI vA dravya svarUpe - guNa svarUpe che. anuttara devanA AtmAo tattvanI ramaNatA kare chatAMnikAcita karmonA kAraNe e tattvamaya banI zakatAM nathI. je AtmAo pUrvabhavamAM samatA sukhanI moja mANI teo anuttara vimAnamAM sukha mANI rahyAM che. badhA devo karatAM sauthI vadhAre sukha anuttara devone hoya che. teo vItarAga prAyaH jevA hoya. chatAM pUrvabhavanA munipaNAnA sukhanA anubhavanA smaraNa AgaLa vartamAnanA sukha vaibhavo tuccha lAge. heya mAne paNa te sukhane choDI zakatA. anuttaravAsI devo prabhunA kalyANaka Ave tyAre namaskAra karavA mATe zayyAmAMthI UbhA na thaI zake paNa bhAvanamaskAra apUrva koTino hoya. virAgabhAva viziSTa koTino hovAthI sarvArthasidhdha vimAnavALA AtmAo tyAMthI avazya munipaNuM pAme. anuttaramAMthI AvelA bharata mahArAjA mohanA gharamAM rahI mohathI nirALA banI gayA. anuttaravAsI devo mohathI nirALA banI zakatA nathI. AthI IdrAdidevovirAganI mastI anubhavatA munionA caraNomAM ALoTe. anAdikALathI AtmAne puNyanA udayanA yoge uttamamAM uttama viSayono yoga thayo che. anuttara vimAnavAsIpaNuM, IndrapaNuM tathA cakravartI paNAnAM sukhosivAyanAM sukho anaMtIvAra jIve bhogavyAM che. have e viSayomAM heyanA pariNAmapUrvaka viraktatA lAvavAnI che. viSayo pudgala paryAya svarUpe che, eTale parasvarUpe che. ene AtmA bhogavI zakato nathI. AtmA arUpI che, pula rUpI che. baMne bhinna che. jJAnasAra-2 // 209
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMne ekamekana bane mATe gharSaNa thAya. mATe niraMtara pIDA ja maLe. e zradhdhAthI pratIti thAya. viSaya sAme Ave to heyano pariNAma Avavo joIe. mithyAtva mohano pariNAma maMda paDe to virakta bhAva Ave. viSayano saMga manathI paNa karavA jevo nathI. vikalpa Avaze tyArathI ja vyAkuLatA UbhI thaze. zAMta cittamAM eka vikalpa Ave to tAtkAlika bIjA vikalpo Avaze. emAM phasAI javAya. mATe vikalpa jevA Ave tevA tene pheravI nAMkhavAnA. 0 paramAtmAnuM smaraNa koNa kaI rIte kare? (1) bALajIvo nAma smaraNa - apunabaMdhakadazAvALA jIvo. (2) samadaSTi AtmA-sthApanA nikSepA vaDe smaraNa kare. pratimA svarUpe paramAtmAnuM. (3) dezaviratidhara H AtmA-dravya-pUrva bhUmikAne pakaDe. tIrthakara paramAtmAnAM cAritranuM smaraNa kare ane AMzika tapa-tyAgAdi kare. (4) sarvaviratidhara H AtmA bhAvathI paramAtmAnuM smaraNa kare. paramAtmAnAM guNa svarUpanuM smaraNa kare ane guNamaya banavAno prayatna kare. uttarottara avasthA vizeSa guNa karanArI bane che. AtmAne pavitra karavA mATe AlaMbana che. paramAtmAne guNathI pakaDavAnA che. niraMjana rUpathI rahita, nirAkAra AkAra rahita, nirvikalpa, nirmaLa smaraNa karavAthI ja viSayo dUra bhAge to meLavavAnI bhogavavAnI vAta kyAM rahe? vItarAganuM smaraNa karo to viSayo bhAge. viSayonuM smaraNa karo to vItarAgatA bhAge. * jJAnasAra-2 // 210
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohane mAravAno upAya mAtra tattva che. tattvaramaNatAvALA ja paramAnaMdano anubhava karI zake. eka eka IdriyanA viSayo jo maraNa Ape to pAMce IdriyonA viSayo je seve tene to duHkhanI paraMparA ja maLe. gAthA - 2H vRddhAstRSNAlApUrNa-rAlavAleH kilejiyaH | mUcchamatuccha kacchatti, vikAraviSapAdapA //rA gAthArtha: tRSNA rUpI jalathI bharapUra bharelA Idriyo rUpI kyArAo vaDe vRddhi pAmelA evA vikAro rUpI viSayavRkSo jIvane bhayaMkara mUccha Ape che. Idriyo dvArA AtmAmAM je vikAra bhAvo thAya che tenAthI zuM anartha thAya che te jaNAve che. Idriyo rUpI vRkSomAM tRSNArUpI jalasiMcAya to vikAro phAle-phUle che jenA kAraNe AtmA temAM mucchita thaI jAya che viSayono je bhoga ane tenA rasathI vikArarUpI vRkSo vRddhi pAme che te vakhate AtmAnuM bhAna bhUlAI jAya che tyAre te viSayo viSarUpa bane che. prathama pudgala dravya ya rUpe AMkha sAme AvyuM. temAM rati-arati na bhaLavA devI te ja AtmAno puruSArtha che. huM koNa chuM? e bhUlI jAya to ja moharAjAnI savArI manarUpI ghoDA upara thAya. AtmA potAnA svabhAvane bhUle che e tenI prathama bhUla che. ApaNe pudgalane bhogya tarIke tathA upAdeya tarIke mAnyuM che. paNa tene to mAtra zeya tarIke jovAnuM che ane heya tarIke mAnavAnuM che. ApaNe mAtra vyavahAra dharmanI ArAdhanA karIe chIe paNa nizcayadhamanI ArAdhanA karatA ja nathI. , paramAtmAnI AjJA AAtmAnA, jJAjJAtA banavAnI che. paramAtmAnI tamAma AjJA AtmAnA svabhAvane pragaTAvanArI ja che. jJAnasAra-2 // 211
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'jJAnayA gA makSa rUpa vyavahAra nizcaya rUpazudhdha mokSamArga samajavo, samajIne zradhdhAthI svIkAra karavo. vartamAnamAM mahAduSkara lAge che to pAlananI vAta to kyAMthI Ave? samyakatva hoya to svabhAvaviruddha thAya teno pazcAtApa avazya thAya, mAnyatA zuddha banAve, AgaLa-AgaLano pariNAma lAve. huM prabhue kahela mArga pramANe dharma nathI karI zakato, mAre karavo che paNa mArI nabaLAI che. Avo jene svIkAra che tevA jIvane AtmAnA viSayamAM AgaLa vadhavAnI taka che. je vyakti huM badhuM barAbara karuM chuM. A badhA barAbara karatA nathI AvA mAnane poSe che, te kayAreya AgaLa AvI zakato nathI. prabhunA mArgamAM AgaLa AvavA huM mArA zuddha svabhAvamAM AvavA vyavahAra dharmano abhyAsa karI rahyo chuM te bhAva hovo joIe. jagatanI vAto ApaNe nathI sAMbhaLavAnI paNa AtmAe karavAnuM che te potAnA mATe ja karavAnuM che. 0 vikAra kema thAya che? je nimitta dravya che temAM vikArano svabhAva nathI te to jaDa che. to pachI vikAra kema thayo? sonuM-ratno vi. che temAM vikAra nathI to tene joIne ApaNane vikAra kema thayo? temAM mohano chAMTo nathI, ApaNe arUpI chIe to ApaNAmAM to na ja thavo joIe chatAM ApaNe vikArI kema? vastuvikArI hoya to ApaNe vikArI banIe emAM Azcarya nahIM. AtmA paNa nirvikArI chene vastu paNa vikAravALI nathI chatAM kema vikAra thAya che? kAraNa ApaNo AtmA vartamAnamAM pudgalanA saMge rahI pudgalamaya banI gayo che. AthI AtmA karatAM nAzavaMta pudgala tene vadhu kiMmatI lAge tethI mohanA kAraNe vikAra thAya. mATe ja te vikArane kADhavAnirvikArI evA prabhunuManetemaNe kahelA tattvanuM dhyAna karavAnuM che. AtmAe mAtra zeyanA jJAtA banavAnuM hatuM paNa mohanA kAraNe jJAtA jJAnasAra-2 // 212
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ banavAne badale temAM DULyo. AthI mohanA kAraNe svarUpa DhaMkAyuM eTale ene zeyanA jJAtA Idriyo dvArA banavAnuM AvyuM. AtmA sAdhana vinA pUrNa zeyano jJAtA che. Atma pradezamAM rahela zuddha jJAnapariNAma samagra zeyane tyAM rahIne je jANI zake che ane ene kyAMya javAnI jarUra nathI, paNa AvaraNanA kAraNe alpa jJAna ja khulluM che, te paNa Idriyo ne mananI sahAya dvArA bodhanuM kArya kare che. ApaNI jJAnadaSTivastune kaI rIte pakaDe che tenA para ja sAcA-khoTAno AdhAra che. zAsanano AdhAra be vastu para prathama daSTi sudhAro pachI AcAra sudhAro. AcAra game teTalo sAro hoya paNa vRtti kharAba hoya. mAna-kIrtivi.nI kAmanA hoya evA AcAranI koI kiMmata nathI. cothA guNaThANe AvyA vinA chaThThA guNaThANe na jaI zakAya, cothA guNaThANe AvyA pachI koI chaTTe na jaI zake temAM tenA nikAcita karma. cAritra mohanIya ja naDatara rUpa bane. bhUkha lAgI hoya, bhojana sAme hoya to khAdhA vinA rahe kharo? 4thA guNaThANe AtmAnA svabhAvanI ruci-bhUkha lAgI gaI che tene cAritra gamaze ja, paNa laIna zake to samajavuM ke aMtarAya naDI rahyo che. je bhAvanuM kAraNa hoya te ja dravya sAcuM. kema ke to ja svabhAvarUpe banI zake. nizcaya pramANe ruci thaI jAya to te pramANe vIryastUrAyamAna thaI ja jAya. samyagdaSTi AtmA saMsArano vyavahAra karIne paNa nirjarA ja kare. kema ke mAhyalo= aMdarano AtmA jAgato ja che. * tRSNA eTale zuM? tRSNArUpI jalathI puSTa thayelI Idriyo dvArA vikArarUpI vRkSo vRddhi pAme che. tRSNA eTale lobhanA udayathI AtmAmAM lAlasA pedA thAya che. lAlasA eTale para vastune meLavavAno bhAva. lAlasA jema-jema vRdhdhi pAme tema tema tevikArane pedA kare. tenA kAraNe cittanI ane IdriyanI asthiratA ane yogonI jJAnasAra-2 || 213
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ cacaLatAM thAya che. badhAnA mULamAM moha che. jema jema mohanI tIvratA vadhe tema tema caMcaLatAnI tIvratA vadhe. mana-vacana-kAyA-traNemAM jyAre vIryabhaLe tyAre te baLarUpe bane. mana sAthe AtmavIrya bhaLe eTale manobaLa bane, vacana sAthe joDAya tyAre vacanabaLa ane kAyA sAthe joDAya tyAre te kAyabaLa rUpe bane che. AtmavIryamAM moha bhaLe to AtmavIrya haNAI jAya che. jema jema brahmacaryanI vizuddhi thatI jAya tema tema vIryabaLanI rakSA ane puSTi thAya. pulone grahaNa karavAmAM, tenA visarjanamAM ane pudgalanI rakSAmAM AtmavIryano upayoga na thAya to teTalo AtmA baLavAna bane. AtmA jeTalo parano vicAra kare teTalo AtmA nabaLo paDe kAraNa ke paramAM vIrya veDaphAya che. je maunI hoya enI vicArazakita prabaLa bane. bolavAmAM sauthI vadhAre vIryano vaparAza thAya che. jyAre paralakSI bolavAnuM Ave tyAre sauthI vadhAre ja che. paramAM jeTaluM vIrya jaze teTalo karmabaMdha vadhu thaze. mohathI yukta AtmA bhayavALo che tyAreyogo caMcaLa hovAthI cittanI caMcaLatA paNa vadhAre. tyAre AtmavIryavegavALuM bane che. tethI AtmA bhayabhIta bane che. cittanI sthiratA jeTalI teTalI vicAra zakti paNa sthira. AtmA jyAre tRSNAthI prerAya che tyAre Idriyo kaMTrolamAM nathI rahetI ne na karavA yogya pravRtti tenAthI thaI jAya che. tyAre AtmavIryavegavALuM bane che, prabaLa bane che tethI viveka gayo. jJAnano pariNAma gayo. mohanA kAraNe AtmA mUcchita avasthAne pAmyo. ApaNane ema lAge che ke Idriyo zAMta banI gaI paNa tevuM nathI banatuM. te adhika gatimAM Ave che. jo tRSNA kharekhara aMdarathI ghaTI jAya to te pharI adhika vegathI na Ave. paNa nathI ghaTI eTale e pharIthI vegamAM Ave che. tRSNAne vAstavika rIte samajaNathI ghaTADavAnI che. jJAnasAra-2 // 214
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ anaMtA bhavomAM AtmAe keTaluM khAdhuM-pIdhuM? 14 rAjaloka bharAI jAya eTaluM, to paNa tRSNA kema na maTI? lobha mohanIyanA udayathI icchA jAgI. te vadhe to tRSNA ane aMte te mUcchamAM pariNAma pAme. mohano udaya vadhyo ne AtmA temAM tadAkAra banI jAya to AtmA mUcchita banI jAya. te vakhate jo AyuSyano baMdha paDe to tene karmasattA saMmUrchAima bhavomAM mUkI de. ekedriya-vikaleDhiyamAM pahoMcADI de. 0 AyuSyano artha zuM? A= AtmA, vas(34)= vasavuM rahevuM. AtmAne jyA rahevuM che tyAM ja karmasattA tene mokalI Ape che. pUrvanA bhavonA azubha saMskAra che tenA kAraNe ekeMdriyamAM paNa te jyAM Icchato hato tyAM ja jaze. dhana ebhavamAM ene kAmamAM nathI AvavAnuM. chatAM tenA mULiyA dhananI rakSA karavA jaze. kema ke pUrvabhavanI dhana pratyenI Asakti tenAmAM paDelI che. suvarNa-cAMdInA parvato kailAsa jevA thaI jAya ane pAchA te asaMkhyAtA thaI jAya to paNa lobha mohanIyanA udayathI gherAyelA manuSyanI icchA AkAza jevI thAya. tene kadApi saMtoSa na thAya. | guNo para AvaraNa AvavAthI guNo dabAI gayA ne malina thaIne vikArarUpe bahAra AvyA. jema AkAzano cheDo nathI tema jJAnAdi guNano paNa cheDo nathI, te anaMta che. AtmAne tenuM bhAna nathI tethI te viparIta dizAmAM cAlyo jAya che. jIvane paramAM saMtoSa kadI nahi thAya kAraNa AtmA tene kadI bhogavI zakavAno nathI. mATe ene saMtoSa kaI rIte thAya? jema kUtaro hADakAne bacakAM bhare chatAM ene kaMI nA maLe, ne tALavuM cholAvAthI lohI nIkaLe che. je potAnuM ja che chatAM kUtaro ema samaje ke mane hADakAmAMthI lohI maLe che. tema AtmA paNa paramAM sukha che evI mAnyatAthI bhramita thaI gayo che. A mithyAtva ja jIvane AtmasukhanI anubhUtimAM aMtarAya karanAra bane che. jJAnasAra-2 // 215
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ icchAne AkAza sAthe sarakhAvI che, te anaMta che. bhogIoe bhoga karIne vamana karyuM, paNa tyAga na karI zakyA. paNa je dhIra puruSo hatA temaNe to abhogyano tyAga ja karI dIdho. ApaNe abhogyane bhogya mAnI teno bhoga upabhoga karIe chIe. nikAcIta bhogAvalI karmanA udayavALA je hatAM teone rAjayAdi sukha bhogavavuM paDyuM paNa tene temaNe bhogya mAnyuM nathI. te karma pUruM thayuM ke tarata badhI samRdhdhi choDI saMyama mArge cAlI nIkaLyAM che. naMdiSaNamuni vi. mohanIyano udaya thayo tyAre te vastumAM AkarSaNa na hovA chatAM tene teo AdhIna thayA. jene mohano udaya nathI tene IdrANI paNa sAme AvI jAya to paNa kaMI thaze nahi. AtmA jyAM sudhI mithyA mohane dUra nahIM kare tyAM sudhI viSayo tene viSarUpa nahIM mAne. mATe ja prathama tattva jIvAdino paricaya karavAno che. tenA paricaya vinA pulanI mAyA choDI AtmAnI mAyA lagADavI azakya che. tamArI pAse buddhi che. samajavAnI zakti che to tattva bhaNo ane tevI zakti na hoya to sarvajJa kathita vacana para zradhdhA mUkIne cAlo to paNa samyakatva pragaTa thAya. zarIra mAruM nathI. tene mAruM mAnyuM e ja saMsArano pakSapAta. zarIramAM ja rahevAnuM mana thAya. temAM ja sukhanI anubhUti karavI te bhavAbhinaMdIpaNuM che arthAt bhavanI pIDAmAMthI tene mukta thavAnuM mana ja na thAya. bhava paraMparA vadhatI ja jAya. tevuM na thAya mATe eka ja nirNaya mAre have para ghara choDI svagharamAM AtmAmAM ja sthira thavuM che.' AtmAe potAnuM sAmarthya pragaTAvavAnuM che. jyAM ruci tyAM vIrya pravartaze, to ja graMthi bhedAze. jJAnasAra-2 // 216
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhavya paNa jyAre aMtaHkoDAkoDi karma sthiti ghaTADe che, tyAre yathApravRtti karaNane pAme che. paNa graMthibhedano puruSArtha karI zakato nathI. vaLI devalokanA utkRSTa sukhane pAmavA mAkhInI pAMkha paNa na dubhAya evuM niraticAra dravya cAritranuM pAlana sarvajJanA kahyA mujaba kare che tethI navamA raiveyake pahoMce che paNa graMthibheda to Asana bhavya AtmA ja karI zake che. paramAtmAnuM zaraNa svIkArIe ne samAdhina maLe e kema bane? kAM to pachI zaraNuM sAcuM nathI svIkAryuM. paramAtmAnI AjJA na mAne tene pIDAnI ja bheTa maLe. AjJA mAne tene samAdhinI prApti thayA vinA na rahe. saMsAranA sukha pratyenI tIvra Asakti ane duHkha pratyenA dveSarUpa tIvra rAgadveSanI gAMThane bhedavArUpa apUrvakaraNa karyA vinA nahIM cAle. aprazasta rAganI sAme apUrva prazasta dveSa karazuM to ja Atmaprema jAgaze ne khIlaze te mATe saMsArano rAga choDI parameSThino rAga jagADavAno che. te ja sanmati lAve. to ja apUrvakaraNa pragaTAvavA dvArA graMthi bhedI samyakatvanI prApti thaze. gAthA - 3: saritsahasadupUra - samudrodarasodaraH / tutimAnendriyagrAmo, bhava sukhodattarAtmanA llll gAthArthaH hajAro nadIothI na pUrI zakAya evA samudranA taLiyA jevA IdriyonA samUhane game teTalA viSayo ApavAmAM Ave to paNa tRpta thato nathI mATe Idriyone managamatA viSayo ApIne tRpta karavAnI dhAMdhala choDIne AtmAnA sahaja sukhathI tRpta thA. jema samudramAM hajAro nadIo ThalavAya to paNa samudra kadI paNa tRpti pAmato nathI tema tRSNAnuM peTa paNa samudra jevuM che. dareka bhavomAM jIvaviSayonI puSTi karIne Avyo che. A pramANe je samaje che tene paNa viSayomAMthI nIkaLavuM muzkela che to je nathI samajatA tenI to zuM vAta karavI? je vastunI icchA thAya te vastu maLe tyAre temAM tuM DUbI jaIza. na jJAnasAra-2 // 217
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ maLe tyAre mohano udaya hoya tenA karatAM maLe tyAre mohano udaya vadhu tIvra thAya. anaMtakALathI AtmAparamAM pugalamAM tRpti pAmavAno prayAsa kare che paNa tene kadI tRpti thaI nathI. kema ke te zAzvata nathI ane satata parivartanazIla che. te AtmA! tAruM je aMtargata svarUpa che tenA dvArA ja tuM tRpta thA. (1) AyuSya karmanA udaye AtmAnI akSayasthiti DhaMkAI jAya che. (2) nAma karmanA udaye AtmAnuM arUpI svarUpa DhaMkAyuM ane rUpI avasthA pragaTa thaI. (3) gotrakarmanA udaye AtmAnuM agurulaghupaNuM DhaMkAyuM. ane UMca-nIcapaNuM pragaTa thayuM. karmanA udayathI prApta karela jAti, bAhya saMpatti-sattAthI potAne UMco-moTo mAnavA vaDe jIva mAna kaSAyanI pIDAthI pIDita thaze. athavA jAti-saMpatti-sattAnAM abhAve dIna banaze paNa guNathI pUrNa banavAno prayatna nahI kare. (4) vedanIya karmanA udayathI avyAbAdhapaNuM DhaMkAyuM. koIpaNa prakAranI pIDA bhogavavI ke koIne pIDA ApavI te jIvano svabhAva nathI chatAM, zAtA-azAtA bhogavavAnI - samatA gumAvavAnI. zAtA anaMtIvAra bhogavI chatAM tRpti thatI nathI. zAtA-azAtAmAM mAtra zeyabhAva lAvavAno che. ApaNe emAM sukha-duHkha, rati-aratinAM pariNAma karyA tethI ja pIDA bhogavI. AyuSya, nAma, gotra, vedanIyanI udaya avasthAthI akSaya, arUpI, agurulaghu ane avyAbAdha AtmAnA A cAra svarUpa dabAyA tethI pudgalanAM pariNAma AvyA. mohapudgala para thAya che. kevalIne dravya pIDA thAya. bhAva-pIDA nathI. kAraNa moha nathI. prathama mohanIyano kSaya thAya che. pachI aMtarmuhUtamAM jJAnAvaraNIya-darzanAvaraNIya ane aMtarAyano kSaya thAya che. AyuSya karatAM jo bAkInAM 3 karmanI sthiti vadhAre hoya to kevalIne samudraghAtanI kriyA karavI paDe che. jJAnasAra-2 // 218
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratikULatAnAM yogamAM AtmA samatAmAM rahe to vadhAre nirjarA thAya che. sAdhanano upayoga paNa heya mAnIne ja karavAno che, to ja udAsInabhAva raheze. jyAM sudhI AtmA svarUpanuM AlaMbana leto nathI tyAM sudhI tRSNAno aMta Avato nathI. AtmAne saMsArarUpe je avasthA prApta thayelI che te samagra avasthA parapugalarUpe ja che. temAMthI sukha maLe che, tevI bhrAMti mithyAtvanAM kAraNe thaI che. zarIra para che chatAM zarIrane AtmA mAnIe chIe. have ApaNI sAme karmakRta svanuMrUpa Ave eTale tarata upayoga Avavo joIe ke huM to arUpI chuMne A rUpa mane kyAM vaLagyuM? kAdavamAM paDIe ne tarata ema thAya ke kAdava kyAM lAgI gayo? tarata tene dUra karavAno prayatna karIe chIe. te ja rIte AtmAne zarIrathI dUra karavAno prayatna kare. paramAtmAnI vAtanI zraddhA che paNa hajI pratIti thatI nathI. tethI zarIrane dUra karavAno bhAva thato nathI. jo pratIti thAya to rucino pariNAma AvyA vagara na rahe. pachI jhaMkhanA tIvra thAya. bahirAtmA - aMtarAtmA - paramAtmA jyAM sudhI zarIra ane AtmA bhinna che tevuM bhAna nathI tyAM sudhI jIva bahirAtmA che. je kAyAmAM kAyAthI potAnA AtmAne bhinna mAnI sAkSIbhUta rahe te aMtarAtmA che. jo nIkaLI zakato hoya to tarata ja nIkaLI jAya tevo teno bhAva hoya, paNa nIkaLI zakato nathI. te udAsInabhAve rahe te aMtarAtmA che. kAyAmAMthI nIkaLavAnAM lakSe paramAtmA banavAnI sAdhanA je AraMbhe te aMtarAtmA. jema cAlatAM-cAlatAM gaTaramAM paDI jAya to nIkaLavAnAM tamAma prayatno kare ane kema jaldI nIkaLAya tenI ja mathAmaNamAM hoya.AtmAne anAdithI atatvamAM tatvano nirNaya thayelo che. arthAt zarIra e ja AtmA, tethI have svarUpa ne svabhAvano nirNaya sau prathama karavAno che. AtmA ane zarIra bhinna che. A vAta zraddhAthI svIkArI prathama mana ane vacanathI satata jJAnasAra-2 || 219
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ eno abhyAsa pADavAno che. mAnasika rIte satata e ja vicAra hoya ke huM e zarIra nathI, zarIra para che. vacanamAM paNa e ja bolAya che. anaMtA pula parAvartakALamAM zarIra sAthe mohanAM pariNAmathI rahyAM chIe. tethI A saMskArone toDavA mATe anityAdi 1ra ane maitrAdi cAra bhAvanAothI AtmAne bhAvita karavAno che. jaDa pratyenAM tIvra rAgathI chUTavA mATe anityAdi 12 bhAvanA ane jIva pratyenAM dveSathI chUTavA mATe maitrI Adi cAra bhAvanA che. AtmA jyAM sudhI aMtarAtmArUpa na bane tyAM sudhI AtmA tRpta banI zakato nathI. mohathI chUTavAnI zarUAtane sat puruSArtha kahe che. zarIrAdi para saMyogathI para thavAno bhAva zarU thAya ne pUrNa na thAya tyAM sudhI vacceno kALa aMtarAtmA kahevAya. jyAre pUrNa thAya tyAre te paramAtmA svarUpe bane che. AtmAmAM be vibhAga rUpe thavuM, svano svarUpe ane parano para rUpe nizcaya thaI javo e aMtarAtmA che. jema ke zarIra ne kapaDuM bane bhinna ja mAnIe chIe. ne vyavahAra paNa e rIte ja karIe chIe. tema zarIra ane AtmAne bhina mAnavAnAM che. vyavahAra paNa te ja rIte karavAno che. A nirNaya thAya pachI ja samakti Ave. mohane kADhavAno puruSArtha te dharma mohane kADhavAno prayatna karavo e ja dharma che. game teTalA dharmanAM vyavahAra karIe - paNa mohana nIkaLe to te vAstavika dharma banato ja nathI. tAruM je che te kadI tArAthI chUTavAnuM nathI ne je chUTe che e tAruM nathI. e nizcaya karavAno che. AtmanirvikArI, arUpI, nirlepa che. -A nizcaya karavAno che. e pramANe vartI na zakIe ne pazcAtApa thAya to te ja ApaNI ArAdhanA che. aMtarAtmA eTale guNone Icche, pudgalanAM guNone sukharUpe na Icche. dharma karatI vakhate AtmAe potAnA AtmAne zarIrathI nirALo mAnI te pramANe thavAno prayatna karavAno che. to ja AtmAnI anubhUti thaI zake. jJAnasAra-2 || ra20
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmAne jyAre samyagadarzanano lAbhathato hoya te vakhate pote nirNaya karyo che ke huM vartamAnamAM rUpanI sAthe joDAyelo chuM - have te rUpathI mAre chUTA thaI javAnuM che. tata vIrya pariNAma pragaTa thAya ne arUpIpaNAno anubhava thAya.jene Ano nirNaya nathI thayo te rUpane sudhAravA jAya che. huM kALo thayopAtaLo thayo -jADo thayo vigere vikalpomAMcaDe. bahAranI noMdha tarata levAya che, aMdaranI noMdha levAtI nathI. nirdhAra thayA pachI prayatna zarU kare ane pUrNa prApti thAya tyAre te paramAtmA bane che. svabhAvathI pUrNa thAya tene kevalI bhagavaMta kahevAya ane svarUpathI pUrNa thAya tene siddha bhagavaMta kahevAya. sAdhanAmAM prathama svarUpathI pUrNatAno nirdhAra kevalInAM vacananAM AdhAre thaI jAya to ja AtmA sthira thaIzake. svarUpanuM AlaMbana pakaDIne svabhAvamaya banavAnuM che. svabhAvamAM bAdhaka mohano pariNAma che. moha rUpane - AkArane bahAranI vastune pakaDe che. tethI ApaNe svabhAvamAM sthira rahI zakatA nathI. uttarAdhyayanamAM kahyuM che ke--kAma e zalya samAna che. AzIviSa sarpanAM jhera samAna che. tethI AtmAmAMAkULatA-vyAkULatA-udvignatAvi. pariNAmo pedA thAya che. viNa khAdha - viNa bhogave arthAtu na khAvA chatAM paNa khAvA-pIvAnAM pariNAmathI AtmA durgatimAM cAlyo jAya che. dA.ta. taMduliyo matsya. mohanAM pariNAmathI mAchalAne khAvAnA thayelA abhilASa mAtrathI te 7mI narakamAM gayo. sudhAvedanIyano udaya thayo ne vAparyuM to te dravya pIDAnuM zamana thayuM. 'hAza' thAya to mohano pariNAma che. - tema na thavuM joIe. pazcAtApano bhAva thavo joIe ke khAvAno tAro svabhAva nathI, khAvuM paDyuM e tArA pApano udaya thayo. jJAnasAra-2 // 221
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAcuM ana vAparavAthI jema peTamAM pIDA thAya che tema mohanAM pariNAmamAM AtmAmAM vizucikA' vihvaLatA pedA thAya che. mohanAM nazAmAM AtmA vivekahIna banI jAya che. AtmA jyAre cothA guNaThANe Ave tyAre svabhAvane bhogavavAno bhAva Ave. AtmAne sva svabhAvanuM bhAna lAvavAnuM kArya jJAna karAve ne tenI ruci samyagadarzana karAve che. abhavyane jJAna che. paNa pudgalanAM sukhanI ruci ubhI thAya che. jene mithyAtvano tIvra udaya che sAthe jJAnAvaraNIyano kSayopazama che to jJAna thaze paNa A bhAna nahIM Ave ke huM zarIramAM pUrAyelo chuM ane mAre A zarIramAMthI jaladI nIkaLavuM joIe. e bhAna nahIM Ave. pariNAmapUrvakanuM jJAna te bodha e ja bhAna kahevAya che. guNonI ruci thAya tyAre Atmahitakara prazasta bhAva thayo kahevAya. jJAna - bhAna - bhAva traNe vastu Avaze. AtmabhAva amRtatulya che. amRta eTale maraNa na thAya. AtmA jyAre potAnAM guNono anubhava kare tyAre tenuM bhAvamaraNa nathI. bhAvamaraNa baMdha thAya to AtmA sadA mATe amara banI jAya che. gAthA - 4: AtmAne viSaya: pArza,-bhavavAsa-parAkSukham / IndriyANi nibannatti, moharAjasya kirAH II4 gAthArthaH moharAjanAM cAkara rUpa Indriyo saMsAravAsathI vimukha thayelA AtmAne paNa viSayorUpa baMdhanothI bAMdhe che. AtmA AtmAthI parADamukha bane che. paNa eNe enA svabhAva pramANe vartavAnuM che. te pramANe vartato nathI ne sArA - narasAnAM pariNAma kare che. ApaNe cAlI rahyA chIe te cAlavuM paNa heya che. jarUra paDe ne cAlavuM paDe to kevI rIte cAlavuM? teno upayoga joIe. mAtra trasa jIvonI ja nahIM paNa sthAvara kAya jIvonI paNa jayaNA karavAnI che. jJAnasAra-2 || rarara
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukULatA gamavI na joIe. game tevuM Ave temAM sahaja mastI joIe. te mATenAM saMskAra ahIM pADIzuM to game tevA vAtAvaraNamAM paNa sahaja mastIthI rahI zakIzuM. jIva jeTalo AtmAbhimukha banaze eTalo tene kaSTomAM vadhu AnaMda Avaze. zarIrane jALavavAmAM lIna banI karmo bAMdhaze. AtmAne vividha gatimAM, vividha zarIramAM pakaDI rAkhe te AyuSya. mATe ja te mohanI hAjarImAM baMdhAya che. AtmA sivAya bIje rahevAno bhAva te bhavano bhAva. mohanIyanI hAjarImAM ja AyuSya, nAma, gotra traNeya baMdhAya che. A traNe kevalIne baMdhAtA nathI. kema ke e zarIrathI pUrNa nirALA thaIne rahyA che. arthAt moha saMpUrNa nIkaLI gayo che. teo sarva para saMyogothI parAkramukha che. mATe karmabaMdha aTakI jaze. viSayo AtmA mATe pAza (baMdhana) rUpe banI jAya che. tene pakaDI rAkhIe to te AtmAne vizeSa pIDA rUpa banI jAya che. 'upamiti'mAM rAgakesarIne mohano pradhAna batAvyo che. IcchA, mUccha, kAma, sneha, abhilASa, abhinaMdana Adi mohanA parivAra che. te AkhA jagatane mUDha banAvanAro che. viSayone meLavavAno, bhogavavAno, tenAthI dUra na thavAno je abhilASa te rAga. rAganAM kAraNe AtmA samatAnAM pariNAmathI dUra thato jAya che. prayojana che to teTalI ja vicAraNA karavAnI che. bIjI nahIM. mATe aMtarmukha banI AtmAnAM pariNAmamAM rahI satata upayogamAM haze to AtmA satata jAgRta raheze ane vikalpomAM na jatAM sva pariNAmamAM sthiratAne pAmaze. svAdhyAya dvArA satata anuprekSA cAlavI joIe - enA jevo koI moTo tapa nathI. gAthA - 5: giriznasnAM dhana pazyana, dhAvatIndriya mohitI anAdinidhana jJAna, dhana pArle na pazyati /pA jJAnasAra-2 // rara3
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthArthaH IndriyothI moha pAmelo jIva parvatanI mATIne suvarNa-cAMdI Adi dhanarUpe joto cAre tarapha doDe che paNa potAnI ja pAse rahelA anAdianaMta jJAnarUpa dhanane joto nathI. jema pILI mATI upara sUryanAM kiraNo paDe ane te camakatI dekhAya tyAre temAM sonAno bhAsa thAya che. tevI ja rIte para pulamAM sukhanI bhrAMti thAya che. ApaNuM parama dhana je sadA mATe sAthe rahenAruM - zAzvata evuM sarvajJakathita jJAna che. temAMthI ja sahaja sukhanI prApti thaI zake che. jema bIjamAMthI pUrNimA thAya che te ja rIte jema jema jJAnano abhyAsa vadhe -pariName to te vRddhi pAmatAM - pAmatAM kevaLajJAnarUpa pUnamano ujAsa phelAvI zake che. para kSetre gata zeyane jANave, parakSetre thayuM jJAna suzAnI, astittva nija kSetre tuhe kahyuM, nirmaLatA guNa mAna suzAnI...' tArA AtmapradezorUpI je kSetramAM jJAnaguNa rahelo che. te jJAna vaDe ja jIva potAnAmAM rahIne ja jJAna prApta karI le che. mananI doDa sauthI moTI che. te mithyAtvane kAraNe tIvratAthI doDe che. mithyAtva gayA pachI rAgAdi bhAvo je che te maMdAgnivALA thaze. tenAM kAraNe saMsAra - sarjananuM kArya rasahIna aDadhuM thaI jAya. samaktinAM kAraNe saMsAra parimita banI jaze. pravRtimAM maMdatA AvI jAya, anumodanA baMdha paDI jAya tethI anubaMdha na paDe. mithyAtva jatAM te manathI sthira thaze paNa pravRtithI sthira nahIM thaI zake, kAraNa kaSAyo hajI ubhA che. "pravacanaaMjana jo sadguru kare, dekhe parama nidhAna.' jo sadguru tattva aMjana kare to aMdaranuM nidhAna dekhAya pachI tene grahaNa karavA mATe AtmA prerAya che. nigoda avasthAmAM jIva mahAmohathI gherAyelo hoya che. jJAnasAra-2 // rara4
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhanAM AtmA sauthI sukhI, kema ke moha saMpUrNapaNe nIkaLI gayo che. para saMyoga sarvathA chUTI gayo che. nigodanAM AtmA sauthI duHkhI kema ke badhA karmono udaya che. jJAnanA mAtra aMzane vede che. mATe ja tene jIva kahevAya che. mahAmohathI vyApta hovAthI karmonAM avaraNa nIce dabAyelo che. mATe mahAduHkhI che. jyAre siddhanAM jIvo koIne paNa pIDA ApyA vinA svataMtrapaNe, saMpUrNa jJAnathI, mohanAM kSayathI sahajAnaMdane anubhave che. vartamAnamAM ApaNe jJAnamAM puruSArtha karavAnI jarUra che. enAM eka padane paNa samyagurIte pakaDI AgaLa vadhIe to paNa kevalya lakSmInI prApti thaI zake che. dA.ta. mAsatuSa muni.mAM DhaSa - mAM tuSamAMthI mAsatuSa..gokhatAM paNa hRdayanAM nirmaLa bhAvathI guru paranI apUrva zraddhAnAM kAraNe ekapadathI mukti padane pAmI gayA. nirvANapadamaNe bhAvyate yammuhurmuhuH. saMsAra pratye Dhaci che te Dhaci jyAM sudhI sarvajJa vacanamAM pragaTaze nahi tyAM sudhI jJAnanI apUrva prIti jAgaze nahI tyAM sudhI AtmabhAvanI khoja thaze nahI. tethI AtmA AnaMdane paNa vedI zakaze nahi. tattvavetA gurunI sevAthI ja jJAnAvaraNIya ane mohanIyano kSayopazama thavAthI jJAna zuddha thatA te jJAna AtmAne AnaMda ApanAruM bane che. AtmA jema jema paravastuno tyAga samajaNathI karato jAya tema tema te haLavo thato jAya. dezaviratimAMthI sarvavirati tarapha jIva aMtarmukha banI prayANa karato jAya. kema ke aviratine arthAta saMyoganI Azaktine oLaMgato jAya che. bAhya parigraha toDI aMtaraMga sthitimAM praveze che tyAre jJAna dhyAnanuM kAraNa bane che. saMgamanAM upasargavakhate prabhuvIra rAtrI daramyAna rukSa pudgalane laIne dhyAnamAM AruDha thayA hatA. te vakhate teo dehathI saMpUrNabhinna thavArUpa dhyAna jJAnasAra-2 // rara5
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazAmAM hatA. AvI dazAvALA yogIone kevaLajJAnanuM sahaja dhana prApta thaI zake che. paranA rAgIne patharArUpa dhananI prApti thAya. saraLatA para caDyA vinA guNazreNI para ArohaNa thaI zakatuM nathI. mokSamArga ati saraLa che, jyAre saMsAra mAyAthI bharelo che. mATe tene calAvavo agharo che. AtmAno doDavAno svabhAva nathI, paNa mohanAM kAraNe Indriyo paramAM doDe che. IndriyothI mohita thayelo AtmAbahAranAM bhautika, vinAzI sukhamAM rAce che. paNa aMdara AtmAnuM avinAzI dhana tene dekhAtuM nathI. vinAzIno svabhAva vinAza thavAno che. avinAzIno svabhAva sahaja AnaMda bhogavavAno che. asthira Indriyo sAthe joDAyeluM mana paNa ati caMcaLa ane te jenI sAthe joDAya che tedravya paNa parivartanazIla ane asthira che. para padArtho asthira che tenI pAsethI zAMtinI ke samAdhinI apekSA rAkhIe to te apekSAnI pUrti kaI rIte thAya? AtmA jo paranA badale svamAM DUbe to AnaMda ja che. matijJAna ane zrutajJAna maryAdita che. tene mATe sAdhana sAruM hoya to jJAnano kSayopazama sAro thAya. dravya guNano AdhAra che, ne guNa temAM AdheyarUpa che. paryAya guNanAM ja hoya. kevaLajJAnarUpa guNa para koI AvaraNa rahI zakatuM nathI. AtmA e jIvadravya che. kevaLa jJAnAdi teno guNo che. tenAM anaMtA paryAyo che. matinAM28 ke 340 bheda, zrutanAM 14 ke 20, avadhinAM 6, manaH paryAyanAM bheda che paNa kevaLajJAna eka ja che. sadA rahenAruM che. anyadarzanakAro kahe che ke jJAna prakRtimAMthI Ave che. prakRtine AtmA bhinna thAya tyAre tenaSTa thAya che. teo mokSane mAne. AtmAne kuTastha pariNAmI jJAnasAra-2 // rara6
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAne, temAM pheraphAra nathI thato, paNa prakRtinuM pratibiMba AtmA para paDe che tethI AtmA badhuM kare che. evI mithyAbhrAMti tene thAya che. jyAre jinamata tenAthI nyAro che. jJAna anAdi che, kadI nAza pAmanAra nathI te AtmA sAthe tAdAbhya bhAve raheluM che. nigodamAM paNa AtmAmAM kevaLajJAna sattArUpe hatuM, vartamAnamAM paNa che ane siddha kevaLI avasthAmAM pragaTapaNe rahenAruM che. A anaMtadhananI ApaNane jANa na hovAthI kasturiyA mRganI jema bahAra dhanane meLavavA doDIe chIe. tethI ApaNe paNa vinazvara thaI rahyA chIe. ApaNI pAse rahelA amApa evA kevaLajJAnane prApta karavAnI ApaNe mahenata nathI karatAM ane bahAranuM vinazvara dhana meLavavA kevI mahenata karIe chIe? vinazvara dhana bhAgyAdhIna che mATe maLe paNa ane na paNa maLe. janmyA tyAre keTaluM jJAna hatuM? vartamAnamAM keTaluM che? vadhyuM che ne? te kevaLa jJAnano aMza ja che. jema bIjano caMdramA pUnamanAM divase pUrNatAne pAme che tema mati - zrutajJAnano aMza kevaLajJAna rUpI pUrNatAne pAme. A bhavamAM mati-zrutajJAnamAM evI mahenata karo to AvatA bhavamAM kevaLajJAnarUpe pUrNatA thAya. nigodamAM paNa karmonI tAkAta evI nathI ke jJAnane saMpUrNa DhAMkI zake. pUrNatA manuSyabhavamAM ja thaI zake che. mATe ja ApaNane sarvajJanA zAsanamAM jJAnanI pUrNatA sahelAIthI thaI zake tevA upAya batAvyA che. paMcAcArarUpa upAyo jANI, zraddhA ruci karIe ane te pramANe pAlana karavAthI mAsatuSa muninI jema avazya kevaLajJAna pragaTa thAya. jagatanAM jIvo paththaramAM dhanano Aropa kare che. pRthvIkAyanAM jIvoe ratno-suvarNa motI vi. rUpe audArikadeha dhAraNa karyo ne tene choDI dIdho. tene jJAnasAra-2 || ra27
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ levA mATenI doDA doDI - tijorImAM saMgharIe - joIne harakhAIe. jarUra paDe ekendriyanAMdehane sAcavI rAkhavA ke prApta karavA paMcendriya jIvonI hatyA karavA ke potAnAM prANa ApavA taiyAra thAva cho. paNa have mati-zrutajJAnanAM sAdhana dvArA kevaLajJAnane pragaTa karavA mATe prayatna karavo joIe. Indriyo mAtra paryAya ja batAvaze. bahAranuM ja jaNAvaze. aMdaranuM na kahI zake. prathama dravya tarIke bodha thavo joIe ke A dravya zuM che? jIva ke ajIva? teno bodha thAya pachI enA svabhAva-svarUpano ane lakSaNothI bodha thavo jarUrI che. A pudgala dravya che. saDana-pAna ane vidhvaMsana eno svabhAva che. svarUpathI te nAzavaMta che, varNa, gaMdha, rasa, sparza e enAM sAmAnya lakSaNo che. prakAza, taDako, chAMyo vi. enAM vizeSa lakSaNo che. A rIte badho ja spaSTa bodha thavo jarUrI che. jIva sukhano Icchuka che tethI ja tene jyAM jyAM sukha dekhAze tyAM tyAM te doDaze.mithyAtva sukhabatAvaze ane kaSAya mohano pariNAma ene e tarapha doDAvaze. sarvajJanI daSTi pramANe jo bodha na thAya to te mithyAtva ja che. muni have mAtra zubha bhAvamAM nahoya paNa samatArasanAM pAna karavAnAM prayatnamAM hoya. nirNaya thavo te jJAnAvaraNIyano kSayopazama che. paNa aMdaramAM svIkAra thavo te darzanamohanIya karmano kSayopazama che. | sarvajJanI daSTi pramANe bodha thAya tyAre heyamAM tyAganI ruci ane upAdeyamAM grahaNanI rucino pariNAma Ave. rUpane joIne joyathI jANIne nizcaya kare tyAM karmabaMdha nathI, paNa sArA narasAnAM pariNAma Ave tyAM karmabaMdha che. pachI tene meLavavA - bhogavavA mATe te Atura bane che. mAtra pudgalano saMyoga thAya to tedravya pIDA che temAM mohano pariNAma thAya to te bhAvapIDA che. jJAnasAra-2 // 228
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA - 6: puraH puraka huratRSNA, mRgatRSNAnukAriSa. IndriyALeSa dhAvatti, tyavA jJAnAmRta jaDAH ldhrA gAthArthaH AgaLa AgaLa vadhI jatI tRSNAvALA mUrkha loko jJAnarUpa amRtane choDIne jhAMjhavAnAM jaLa sarakhA IndriyonAM rUpAdi viSayomAM doDe che. te viSayone bhogavavAmAM mAyA-daMbhano Azraya leze. mAyA evI che ke pote paNa nahIM pakaDI zake ne bIjA paNa nahIM pakaDI zake. paNa taTasthatAthI UMDANathI vicAraze to ja tene pakaDI zakAze. jIva jo saraLa haze to potAnI bhUla tarata ja kabUla karI leze. ane saraLatA nahIM hoya to bhUlane chUpAvavA vikalponI hAramALA gUMthyA karaze. prathama manamAM vicAre paNa vacanathI ane kAyAthI te pramANe vartavuM atyaMta duSkara che. manamAM vicAraze temAM satva ochuM joIe, vacanathI satya bolavAmAM vizeSa sattva phoravavuM paDe kAraNa e jAheramAM ughADo paDe ane kAyAne e ja pramANe pravartAvavI atyaMta duSkara bane che. kAraNa ke kAyA para jIvaleNa upasarga paNa AvI zake tyAre kAyAnI mamatA choDavI paDe. sarvajJa tatva rUpa amRtanuM je pAna nathI karI zakatA teo jaDa banIne jaDanI pAchaLa doDI rahyA che. teo bhoganI pAchaLa doDI rahyA che. pugalane bhogavavAno bhAva te bhogapipAsA. jyAM sudhI AtmAne e nirNaya na thAya ke pugalanAM bhogomAM sukha nathI tyAM sudhI te tyAM ja doDavAno che. nirNaya thaze tyAre tene choDIne AtmAnAM guNone bhogavavAno bhAva thaze. kAraNa ke bhoga e AtmAno svabhAva che, je vartamAnamAM doSarUpe Avyo che. 1thI 4 guNasthAnaka vRtipradhAna che. temAM rucinAM pariNAmane pheravavAno che. pAMcamAM guNasthAnakathI rUci pramANe vIryane phoravavAnuM che. jJAnasAra-2 || rara9
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ mithyAtvanI vAsanA ane vedamohanI vAsanA- benAM kAraNe AtmA te te pudgalo tarapha doDaze. tyAM tene kiMmatipaNAnuM - sArApaNAnuM AkarSaNa rahyA karaze. vartamAnamAM AtmA pudgalamaya - jaDamaya banI gayo che. mATe ajIvatatvano paNa nirNaya karavAno che. AtmAnI udayagata ane sattAgata bane avasthAno prathama nirNaya karavo ja paDe. mATe paramAtmAnI zeyanAMjJAtA banavAnI AjJA AvI.jagatamAM jenuM paNa astitva che tene jANavAnuM che. ApaNe sarvajJae kahyuM che ke tenA para zraddhA karIne jANavAnuM che. jIva ane ajIva be tattvane jANavAnAM che. jIvane jANIne jIvanAM svarUpa ane svabhAvano nirNaya karavAno che. jIvano svabhAva eTale jIvanI parama saMpatti. ApaNane ApaNI saMpattino nirNaya na thAya tyAM sudhI tenI ruci na thAya. AtmAnI parama saMpatti parama kevaLa jJAna che. te kevaLa jJAna rUpI parama dhana kevA prakAranuM che? je jJAnanI Adi thaI nathI. aMta thavAno nathI. lokAloka prakAzaka che tevuM jJAna kevaLajJAna che ane te anaMtano viSaya bane che. jene anaMta paranuM bahumAna Ave tene anaMta saMsAranuM bahumAna ghaTe. jene bhavano rAga nathI te ja AdhyAtmika jagatamAM praveza karI zake. saMsAranI prIti tUTe nahi ene mokSanAM paMca parameSThinI prIti Ave nahi. kevaLajJAna ane AtmA judA nathI. te svabhAva rUpa che. jIvadravyahaNavAne yogya nathI. jIvadravya sAthe maitrI karavAnI, hiMsA nahIM kAraNa ke e siddhatvano aMza che. sattAe sarva jIvo siddha svarUpe che. jethI jIva mAtramAM siddhatvanAM darzana karI, aucitya vyavahAra kare to potAnuM siddhatva jaladI pragaTa karI zakAya. siddhatva pragaTa thatAM pahelA sattAgata kevaLa jJAna pragaTe. jJAnasAra-2 // 230
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekanigodanAM jIvanI paNa AzAtanA na karI zakAya. tenAM paNa ATha Dhacaka Atma pradezomAM jJAnAdi aMzabhAga khullA che. jo ekendriyanI AzAtanA nA karAya to paMcendriya jIvanI AzAtanA kema karI zakAya? moTAbhAgano ApaNo vyavahAra prAyaH ajJAnatAnAM AdhAre cAle che. zAstra tattvanAM avabodha rUpa vyavahAra karavAmAM na Ave to e vyavahAra saMsAra vadhAravAnuM kArya kare che. dharmanA nAme dhatiMga cAle enA jevuM bIjuM koI bhayaMkara pApa nathI. ApaNA potAnA AtmAne bacAvavo e dharma che. paramATe jIvIe to potAnA AtmAnI ghora AzAtanA thAya. kevaLajJAna dUra thatuM jAya. mithyAtva paranI dizAmAM puruSArtha karAve. Aja sudhI AtmAe adhika meLavavA mATe ghaNuM choDyuM. paNa choDeluM sadA mATe chUTe-pAchuMna maLe e ja lakSa Ave-nirNaya thAya to kAma thAya. nahi to choDeluM pAchuM vaLage. mATe prathama mAnyatA pheravavI paDe. AtmAnA dhanane dhana mAnavAnuM che. para dhanathI Indriyo khuza thavAnI. enAthI mohita AtmA doDA doDI karaze. IndriyAtIta banavAnuM che. Indriyo dvArA je je vastu maLe te te choDe to AtmAnuM sukha maLe. saMsAranuM sukha Indriyo dvArA ja bhogavI zakAya, AtmAnuM sukha IndriyAtita che. tethI tene Indriya vinA ja sIdhuM AtmAthI bhogavAya. ApaNe svamAM mahenata nathI karatAM, paramAM mahenata karIe chIe. huM AtmA chuM mArI pAse zAzvata dhana che. AveluM javAnuM nathI. te dhana AvyA pachI dInatA nAza pAme che. svAdhIna banavA Atmadhana jarUrI che. jIve manathI samAdhi rAkhavAnI ane AtmAmAM samatA mANavAnI che. samAdhi ane samatA jJAna dhanavinA na maLe. samatA koI ApI na zake. potAnAM puruSArthathI samatA maLe. jJAnasAra-2 || 231
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ Atma dhananI paripUrNatA siddhatva che. e avinAzI che. saMsAranI samagra saMpatti vinAzI che. ApaNo vinAzI sAthe panAro paDyo che. saMyoga sAthenI saMpatti bahArathI sukha, aMdarathI duHkha Ape. saMyogI saMpattino viyoga thAya tyAre saMtApa thAya. Aja sudhI AnAthI sukha mAnI pote duHkhI thaI dIna-hIna banyo. bahArathI sukhano dariyo aMdarathI bhayaMkara duHkhano dariyo sabhya jJAna hoya to jagatanAM jIvothI pote moTo che, evuM na lAge. badhA samAna lAge tethI AtmA duHkhI banato nathI. AMkaDAnI saMpatti AtmAmAM AMkaDAno asaMtoSa Ubho kare che. AtmadhananI saMpati AMkaDA vagaranI che. arthAt amApa che ane akSaya che. ApaNuM jJAna mithyAtvathI mizrita thayeluM che. cAmaDAnI AMkhathI duniyA judI dekhAya - jJAnacakSuthI duniyA judI dekhAya. AtmA para karmonuM baMdhana AtmA para mULa 8 karma - 158 nI sattA, 120 no baMdha, 1rara - udayamAM. saMsAramAM duHkhanuM sauthI chelluM sthAna nigoda ane naraka. AtmAnAM sukhanuM chelluM sthAna siddhagati. karma udayamAM Ave ane baMdhAya tyAre duHkha anubhavAya. anubhava na kare to baMdhAya ja nahi. bhogavatAM duHkhane bAMdhavAnuM che. karma baMdhAya to udaya Ave. A jagatamAM karmasatA ja nyAya karI zake. jevuM karyuM evuM ja Ape. karma bAMdhatI vakhate AtmA duHkhI thAya to bhaviSyamAM duHkha maLe. karma bAMdhatI vakhate AtmA pApanAM pazcAtApavALo bane to duHkha na maLe. jIvonI jJAna dazA ane ajJAna dazA bane sukha-duHkhanAM kAraNe che. ajJAnatAnAM kAraNe jagatanI aMdara-bahAra sAruM sAruM lAge te mohano pariNAma che. jJAnasAra-2 // ra3ra
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ manuSyabhavamAM doDavAnuM baMdha karavAnuM che. narakamAM doDI zake nahI kAraNa tyAM parAdhIna che. to tyAMnAM duHkhothI chUTavAnI doDa joradAra che. evo bhAva bhavamAMthI chUTavAno karavAno che. narakamAM jIvo duHkhathI trAsI gayA hoya tethI niraMtara maravAnI apekSAvALA hoya. satata maraNa Icche. jyAre samyagdaSTi AtmA samAdhine Icche che. A bheda che. mithyAtvanAM udayathI AtmAnuM maraNa niraMtara cAlu che. paNa te maraNa AtmAnI pIDA svarUpa che. samyaga daSTi AtmA bhAvapIDAne na Icche. mithyAtvarUpI maraNathI mAruM bhAvamaraNa thAya. mithyAtvathI chUTavuM e ja AtmAnuM potAnuM samyagurUpI dhana. amara evA AtmAne amara banavAno bhAva te sahaja che. paNa ajJAnavaza AtmA dravya prANathI maraNa na thAya - evA bhAva kare che. dhanane jIvana banAvI doDI rahyo che. bhogAvalI karmabhogavatAM pazcAtApa thAya to karmabhogavAya. nahitara pote bhogavAI jAya ane navA karmano baMdha thAya. AtmAmAM verAgya Ave, samakti Ave pachI doDe nahi. kevaLa jJAnAdi AtmAnuM dhana pUrNa thAya pachI nAza pAmavAnuM nathI. tethI mati Adi alpa jJAnAdi dhana maLatAM saMtoSa mAnavAno nathI. kAraNa ke kSayopazamabhAvanuM game teTaluM jJAna dhana (14 pUrva) paNa jatA vAra nahi. AtmA vinazvara svabhAvavALo che, moha karmathI joDAyelo che. jo sAvadhAna rahe to nigoda sudhI pahoMcADI de che. anaMtA 14 pUrvIonigodamAM gayA. tamArI sAme nizcaya daSTi dharo to vartamAnamAM prApta thayelI zaktimAM saMtoSanahIMthAya.apUrNatAmAM ApaNe pUrNatA mAnI che. vartamAnamAM je pragaTyuM che te aMza paNa nathI. ene ApaNe ghaNuM maLyuM che ema samajIe chIe. jJAnasAra-2 233
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddha dharmano prabhAva zuddha dharmathI adhika dharmano ullAsa jAge. jJAna jyAM sudhI kSAyopathamika bhAvavALuM che, tyAM sudhI temAM azuddha tatvaaMdara bhaLeluM che. tyAM te jJAna jatAM vAra na lAge. jeNe anubaMdha rUpe sAdhanA karI hoya te AgaLa sAthe Ave. dA.ta. vaja svAmIe pUrvanA devabhavamAM vinayapUrvaka puMDarika adhyayanane 500vAra roja svAdhyAya karela tethI Arya vajasvAmine janmatA jAtismRtijJAna thayuM. usUtranI prarUpaNA vaDe jJAnanI virAdhanA vaDe tIvra nikAcIta karma baMdhAya to jJAna jAya. mATe sAvadhAna rahevuM. kevaLa jJAna kSAyikabhAvanuM jJAna che. bAkInAM cAra jJAna lAyopathamika bhAvavALA che. svabhAvamAM rahevAno ekakSaNano paNa vilaMba na karavo. khUlelA jJAnane bIDAvuM paDe nahIM teno upayoga mUkavAno. jJAna malina bane, moha bhaLe to upayoga azuddha bane. jenuM sAdhya kevaLajJAna che e jJAna meLavavAmAM pramAda na kare. jJAna bhaNato jAya, pariNamana karato jAya to vikAsa pAmato jAya. jJAnamAM otaprota thAya to jagatanAM saMbaMdha mANavAmAM rasa na hoya, jagatanI apekSA ja na hoya. pAtratA hoya ane pAtra Ave to sahaja Apa-le thaI jAya ApavAmAM ghaTe nahI. vadhAre AnaMda maLe. bolatAM-bolatAM ughADa thato jAya.nizcaya daSTi hoya to AtmA kyAMya paDe nahi. samyagdaSTi karatAM dezavirati tenAM karatAM sarvaviratinI bhUkha vadhAre mohanuM AvaraNa ghaTe ane jJAnano ughADa thato jAya. samyagdarzana mAnyatAmAM che. dezavirati sAmAyikanAM bhAvamAM ane sarvaviratimAM sAmayika svIkArI, jJAna pariNamana karavAnI taka maLe. ApaNe jJAnane gauNa karyuM. kriyA paNa pUrI nathI karatAM mATe pragaTa jJAnasAra-2 // ra34
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ anubhUti thatI nathI. jJAnamAMthI moha ocho thAya to jJAna zuddha thAya ane moha pUrNa nAza pAme to kevaLajJAna maLe. jJAna dvArA karmabaMdha thAya ane nirjarA paNa thAya. navakAramAM kevaLajJAna joyuM? longasTamAM kevaLajJAna joyuM? nA - na joyuM paNa prathama kevaLajJAna ja che. arihaMto kevaLIo che. siddho paNa kevaLI ja che. AtmA Aropa karelA dhananI pAchaLa doDAdoDI kare che. vAstavika dhanane joto nathI. sopAdhika - Aropita dhana hoya to jIva pAse upAdhi karAve. sopAdhika dhana AtmAnA dhanane gumAve. AtmAnuM dhananirUpAdhika che. sopAdhika dhanathI nirUpAdhika dhana khoI bese. dhana nathI ne dhana rUpe lAgyuM e sopAdhika kahevAya. vikalpa chUTe te nirUpAdhika. potAnAM AtmAnuM dhana dhanarUpe lAge to para dhana pararUpe lAge. potAnA dhana mATe puruSArtha karavAnAM badale paradhana mATe puruSArtha kare che. temAM ruci karato thAya, te vyavahAramAM apAra duHkhI hoya, vyavahAramAM paradhananI gauNatA hoya, potAnA dhananI pradhAnatA hoya. samaktino pariNAma hoya to paradhana potAnA dhanarUpe na lAge. jinapUjA zA mATe? upadezaka nava tattvanAM teNe nava aMga jiNaMda, pUjA bahuvidha rAga zuM, kahe zubhavIra muNiMda. ApaNe paramAtmAnAM je je aMge pUjA karI, tyAM paramAtmA rUpathI gamyA, mATe tyAM doDI camatkArane namaskAra karyA. ApaNe kaIdaSTithI jovAnAM? A to arUpI che. rUpamAM zodha karavA jAuM to paramAtmA svarUpathI tyAM nathI kAraNa ke paramAtmA guNamaya ane arUpI che. rUpathI rUpa ja maLe. puNyathI rUparUpiyA maLe. nava aMge pUjA karI nava aMgamAM Apa aMga upAMgamAM na hatA. Apa to navapada-navatattvamAM hatA. ApaNe aMge pUjA karI, tattvadehanI pUjA nathI karI arthAtu paratmAnA guNonI pUjAnakarI jo karI hota to navapadamAM naMbara hota. jJAnasAra-2 // 235
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ upacArathI nava aMganI pUjA karI - nizcayathI navatattvane samajIne svIkArIne samyagdarzanAdi navapadamaya banavAnuM hatuM. paramAtmA navatattvamaya che. eka tattva-jIvatattvamAM (siddha) mUkyA. prathama jIvatattva chelle mokSatatva. paramAtmA jIvatasvarUpe rahyA. tuM jIvA jIvarUpe thayelo cho have jIvamaya banI jA. pUjA karI jIvatattva para Adara na Avyo, ajIvatattva para Adara Avyo. ajIva mATe ja dhamAla che. ATalA kALa sudhI pUjA karatAM karatAM jIvano Adara Avyo nahi. ajIvano Adara gayo nahi. AthI saMpatti Adi sAcavIne rAkhI, ane jIva dayAnI upekSA karI. kAraNa pUjA karatI vakhate paramAtmAnAM guNonI pUjAnuM lakSa na rahyuM. anAdikALathI sAdhyabhUta A ja kareluM che. have jJAnane sAdhya banAvavAnuM che. paramAtmA dehanAM AdhAre, dehamAM rahI, dehAtIta thaI gayA. varSothI pUjA karanAro AtmA kaMI pragati na karI zake? paramAtmA sAthe milana karavAno yoga banato nathI. AtmA sAthe joDAya to guNa pragaTa thAya. varSo sudhI ghUMTAya to AtmAmAM sthiratA Ave. pUjA konI karuM chuM? vItarAganI - sarvajJanI sarvajJa kevA? kAyAmAM hovAM chatAM nirALA- upasargamAM dhyAnanI tallInatA- AtmAnI kevI pracaMDa zakti. ApaNI doDadhAma badhA bhagavAnane pUjavAnI- paNa eka prabhune evA pUjo ke prabhu ApaNA hRdayamAMthI pachI jAya nahI. prabhu gamavA sahelA nathI. paramAtmAnAM aMganI sparzanA karI, aMdaranAM Atma svarUpane pakaDI guNonI pUjA karavAnI. gabhArAmAM praveza karavAno eTale zuM? AtmAnI aMdara guNarUpI bhaMDAramAM praveza karavAno che. caitanyane vaMdana karavAnA che. AtmA jema jema guNonI pUjA kare ane AtmaguNI banato jAya tema nirvikalpa banato jAya che. svadhanathI samRdhdha thato jAya. sAcavavAmAM upAdhi - nirUpAdhika dhanamAM kAMI upAdhi nathI. sopAdhikadhana citanI upAdhi karAve jJAnasAra-2 // 236
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ - zAMti haNanAra che. potAnuM dhana DhaMkAtu jAya. potAnuM dhana mohathI biDAtuM jAya che. bhavAMtaramAM e ekendriyamAM utpanna thaI zake. sarpa tarIke athavA jhADa banI mULiyA dvArA dATelA dhananI upara phare. picara-nATakamAM ekasAthe bAMdheluM karma sAthe udayamAM Ave. karmasatA badhAne bhegA kare. samuha rUpe rahevA mATe vRkSa rUpe utpanna thAya. eka eka pAMdaDe - eka ekabImAM-mULiyAmAM utpanna thAya. eka vRkSamAM saMkhyAtaasaMkhyAta - anaMta jIva hoya. vRkSonI virAdhanA karavAthI narakamAM javAya. samyaga darzanathI ja samAdhinI zarUAta ane 12 mAM guNaThANe pUrNatA thAya mithyAtva ane anaMtAnubaMdhI kaSAya dhanane upAdeyamAM upAdeya batAve, para vastu meLavavAnI prerakatA lAve. samyakatvanA pariNAma hoya to dhanAdinA tyAganI prerakatA thAya varSollAsa vadhavAthI teno jema jema tyAga thAya tema tema AtmAmAM potAnAmAM sthira thAya pachI bhamavAnuM baMdha. samyagudarzana Ave tyAre jJAnagarbhita verAgya Ave. sAdhya yAda na hovAnAM kAraNe kevaLajJAna yAda na Ave. e najIka che, ApaNe dUra karI nAMkhyuM che. ApaNane jJAnarUpI dhananI Dhaci thAya to arihaMta - siddha ane kevalInAM darzana karavAnI jarUra paDe. A dhananAM mAlika arihaMto - siddho che. A dhana joItuM hoya to jenI pAse che tenI pAse javAya, bIjA pAse na javAya. AtmAnAM darzana karavA javAya, nahitara bhavavistAra thAya. ApaNe paramAtmA pAse bhUkha vagara jaIe chIe. dareka kAryamAM mithyA daSTinI saMkhyA vadhAre rahevAnI. je eka AtmAne jANe e AkhA jagatane jANe. saMpUrNa jagata sAtheno saMbaMdha kApI nAMkhavAno. appAe vosirAmi.' pUrNatA pAmavAno upAya A ja che. AtmAnuM dhana meLavavA mATe mohane choDavo paDe. mohanAM kAraNone jJAnasAra-2 // ra37
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ choDavA paDe. AtmA pAse akhaMDa - akhUTa - anaMta - amApa dhana che. e choDI AtmA Aropita dhana meLavavA doDe che ane pIDA pAme che. samyagadaSTi AtmA Atmadhana meLavavA mATe taraphaDato hoya. samyaga daSTi jevo bIjo koI duHkhI nahI. 0 vikalpo konA virAma pAme? lakSya - mAruM je nathI e mAre rAkhavuM nathI. mAruM je che te karmanAM havAle che. te choDAvyA vagara rahevuM nathI. potAnuM je che te choDavuM nathI. atyAre pote pAmavAnuM lakSya gayuM. bIjAne pamADavAno bhAva AvI gayo che. svajana - sadA sAtha rahe te svajana.bAkI badhA parajana-palojaNa. pahelA zAMta banavAnuM che. vicArathI zAMta pahelA thavAnuM che. moharAjAe je samajAvyuM te mAnI lIdhuM. enAM kAraNe bhayaMkara azAMti kare, potAnAM gharamAM na rahe, bahAra bhaTaka bhaTaka kare. mithyAtva ane anaMtAnubaMdhI kaSAyano pariNAma niraMtara hoya tene kaMIkane kaMIka meLavavAno bhAva hoya eTale rAtadivasa azAMta bane. niraMtara rodra dhyAnamAM rahe. AtmAmAM hiMsAno pariNAma vadhe. vyavahAramAM nItinuM pAlana karavA chatAM raudra dhyAna. eka paiso paNa anItino nahI. aMdarathI ane bahArathI krodha tyAga. eTale bolavAnuM baMdha.vicArathI baMdha ane moDhethI bolavAnuM baMdha. kaSAyabhAva jeTalo ocho eTalA vikalpo ochA. yogaprakAzamAM 4 prakAranAM krodha kahyA che. 1) svapratiSThita -potAnA gunAthI potAne krodha Ave. 2) parapratiSThita - bIjAnAM nimite krodha Ave. 3) ubhayapratiSThita - potAnI ane sAmevALAnI baMnenI bhUla para krodha Ave. 4) apratiSThita - koIpaNa prakAranAM nimita na maLavA chatAM krodha Ave. jJAnasAra-2 // 238
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ koIpaNa nimita na hoya ane krodha karyA vagara na rahe. vagara kAraNe jhaghaDyA vagara na rahe. koIne ne koIne pakaDI ja le. paradhana levA mATe para dhana rUpI dravya ke bhAva prANa ApavA ke levA paDe. AtmAnuM dhana meLavavA mATe koInAM prANa levAnuM baMdha kare ane svanA bhAva prANanI rakSA karavAmAM Ave to svadhanane prApta karI zake. sAcuM dhana muni meLavI zake. jJAnarUpI dhananI pUrNatA muni meLavI zake. munine paNa vItarAgI banyA vagara kevaLajJAna na maLe. je AtmA samyaga jJAna vaDe jagatane jANe ane jagatane vize mauna dhAraNa kare. ane potAnAmAM mauna toDe arthAtu potAnA AtmA sAthe sadA bolato thAya te muni. arthAt AtmAe AtmAmAM ramavuM e ja bolavuM. jema jema bolato thAya ema e jJAnano vikAsa cAle. pUrNa thato jAya. bharata mahArAjA anitya bhAvanA para caDyA. zarIra, AbhUSaNAdinI anityatAnI pratItinI draDhatA thatAM ane AtmAnI nityatAnI pratIti thatAM zreNI para caDI kevaLa jJAna prApta karyuM. jagatanAM jIvo jJAna cakSuthI jagatane jotAM nathI. cAmaDAnI AMkhathI jue che. tethI temAM bhrama pAme che. dhana ane dhanathI maLatI vastumAM sukha che. A mAnyatA na kare to AtmAnAM dhananuM bahumAna AtmAmAM thayuM gaNAya. saMsAramAM ane AtmAmAM baMnemAM dhana che. anaMta duHkhamaya saMsAra, anaMta sukhamaya mokSa kyAM rahevuM che? saMsAramAM dravyaprANa, bhAvaprANa levAnAM - devAnAM. baMnenI AhUti ApavI paDe. saMsAramAM saraMbha- samAraMbha- AraMbha traNe rIte hiMsAnAM pApanI zarUAta. IcchA karIe tyArathI pApanAM mITaranI zarUAta. jene saMsAramAM rahevuM nathI ane saMsAra jeNe vadhAravo nathI teNe anartha daMDa mUkavuM paDe ane arthadaMDamAM pApane jaladI choDavAnA bhAvapUrvaka pazcAtApa pUrvaka vyavahAra karavo paDe. jJAnasAra-2 // 239
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ A dhana meLavavA jevuM nathI. bIjAnAMdravya ane bhAvaprANa lIdhA vinA dhana maLatuM nathI. jarUriyAtathI vadhAre dhana le te anIti. prathama anItithI e gabharAya. pApa karI dharma karavo e nIti nathI. prathama pApano bhaya-pApa nA karavuM te dharma. jJAna e AtmAnuM parama dhana che. enAthI AtmAnuM sukha maLe. A AtmajJAna dhanavagara na cAle. ApaNe dharma AtmAnAMdhanavinA karIe chIe. mUDI vinAno vepAra karIe chIe. enAM kAraNe AtmAnuM sukha prApta thatuM nathI. paradhana meLavavA mATe dharma karI paradhana meLave che. jJAnarUpI dhana potAnI pAse ja che. chatAM tenuM bhAna moTe bhAge hotuM nathI. zAstro bhaNIne sukhI ja thAya evuM nathI, e duHkhI paNa hoI zake. mAtra bhaNI levuM e jJAna nathI. tattvanAM avabodharUpa jJAna che. tattva saMvedanavALuM evuM thoDuM jJAna paNa sukhI kare, nahitara bhArarUpa bane.jJAnamAM mithyAtvarUpI mohano pariNAma ane mAna bhaLe to viSaya pratibhAsarUpe bane che. abhavyano AtmA 9 pUrva sudhI bhaNe temAM devalokanuM sukha mANavA jevuM che, evuM mohanAM kAraNe samaje. mohathI evo bhAsa thayo. jyAM sudhI mithyAtva nIkaLe nahi, jJAna nirmaLa bane nahIM tyAM sudhI doDAdoDa enA mATenI ja rahe. AtmAmAM kevaLajJAnarUpI bhaMDAra bharelo che.mithyAtva ogaLI jAya to samyagudarzananI prApti thAya to jagatanAMnidhAna mATenI doDAdoDI baMdha thaI jAya. gAthA - 7: patabhUkamIne sArakA yAnti durdazAmA ekekejiyadoSAcce duSTataiH kiM na paccabhiH III gAthArtha jo pataMgiyuM, bhramara, matsya, hAthI ane haraNa eka eka IndriyanAM doSathI maraNAdirUpadurdazAne pAme che. to duSTa pAMce IndriyothI zuM na jJAnasAra-2 // 240
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ thAya? pataMgiyuM rUpamAM AkarSAI agnimAM baLe, bhamaro sugaMdhathI AkarSAI kamaLamAMbiDAya, haraNa saMgItamAM lIna banI zikArano bhoga bane, mAchalAo mAMsanAM rasamAM ane hAthI hAthaNInAM sparzamAM Asakta banI durdazAne pAme che. to pAMca indriyonA viSayomAM Asakta manuSyanI zI dazA thAya? jIvamAM je indriya vadhAre prabaLa hoya tenAM viSayone te vadhAre pakaDe. je AtmA potAnAM guNavaibhavamAM ramI rahyA che. teo sukhI che. karuNA dvArA samatAne nirmaLa banAvavAnI che. doSovALA jIvone joIne karuNA Ave, dveSa na Ave to samatAno pariNAma na haNAya. sAmAnAM doSone joIne potAnAmAM e doSa che ke nahI te tapAsavAnuM che ane pote doSothI mukta thavAnuM che. pratikULatAmAM paNa AvelA nimitomAM potAne lAbha ja thavo joIe. sAdhu jIvanamAM A ja karavAnuM che. dharmalAbha ja bolIe chIe to have satata ApaNane dharmalAbha thavo joIe.bIjAnAM doSone sudhAravAno ApaNane koI adhikAra nathI. bIjAnAM doSo joIne ApaNe tenA para karuNA karavAnI ane ApaNAmAM te doSa na Ave tenI sAvadhAnI rAkhavAnI. mAre mArA svabhAvane prApta karavAno ja lAbha meLavavA jevo che. jo A daSTi hoya to doSo dhIme dhIme dUra thatAM jAya. ane na thAya to pazcAtApanI dhArA aMtaramAM cAlatI rahe che. karmasatAe pataMgiyAne tyAM kema mokalyo? cakSuriTriyanA viSayamAM Asakta banyo mATe. te rIte dareka Indriyo mATe samajavuM. jIvane ISTanI prAptinI ane aniSTanA viyoganI vicAraNA satata cAlatI hoya che. AtmAne bhUlI Indriyone pakaDIe chIe. temAM jo tIvra rAga thAya ane jo AyuSyano baMdha te ja vakhate paDe to AvA bhavo maLe. devazarmAne pratibodha karavA gautamasvAmI gayA. enuM e mahAbhAgya jJAnasAra-2 || 241
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ hatuM. chatAMya gautamasvAmIe ApelA bodhane kAne na dharyo. kema ke te AMkha dvArA potAnI patnInA rUpamAM ja Asakta banyo hato. AthI marIne patnInA mAthAmAM jU tarIke utpanna thayo. enuM mana-kAna- AMkha durupayogane kAraNe gayA. tene lIkharUpa saMmUrchAima avasthA maLI. mAchalAnI Asakti rasamAM svAdamAM che. AthI jALamAM phasAImotane notare che. bhamarA gaMdhamAM Asakta bane che. AthI kamaLa rAtanAM biDAtA te maraNane zaraNa thAya che. haraNa saMgItamAM Asakta bane che. hAthI sparzamAM Asakta bane che. hAthaNIne tenI pAse mokalI temAM Asakta bane tyAre tene phasAve che. Ama eka eka IndriyamAM Asakta jIvanI kevI durdazA thAya che. manaDuM kevuM avaracaMDu che. tethI je hitakArI evI jinAjJAmAM che temAM e joDAtuM nathI ane bahAra doDe che. mATe ja AnaMdaghanajI mahArAje gAyuM che ke manaDa kima hI na bAje ho kaMjina manaDuM kIma hina bAje Agama matithI mAruM karI ANo to sAruM karI jANe ho kuMthujina....' * jIva siddha kaI rIte thAya? bIjAnAM doSo joI svanuM nirIkSaNa kare ane ciMtana-manana dvArA sva doSone dUra karavAno puruSArtha karI sarva karmamaLano haoNsa - nAza kare. manuSya-devaloka-narakaanetiryaMcamAM anukrame saMkhyA vadhAre vadhAre che. jo dIrdhakALanI Asakti thaI jAya to jIva narakamAM pAcho cAlyo jAya tevuM na thAya mATe satata sarvajJa kathita tattvanI - jijJAsAnI japamALA cAlavI joIe. prabhunAM upadezanuM pAlana e ja bhakti che tenAM pAlanathI ja apramatabhAva pragaTe che. ane zreNi para ArohaNa karI zukladhyAnane pAmIne jIva siddha bane che. AtmAmAM dIna banavAno svabhAva nathI. cita prasannatA e ja eno svabhAva che. jyAre AtmAmAM moha bhaLe che tyAre te vastu meLavavA jhaMkhe che. jJAnasAra-2 // 242
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ tenAM mATe te dIna banI jAya che. dInatA e ArtadhyAnanuM lakSaNa che. jIve potAnI prasannatAne na mANavI te dInatA che. nathI maLyuM enI dInatAno bhAva Ubho rahe che. AtmA potAnA svabhAvano bhoga nathI karato to paranA bhoganI IcchA satata rahyA kare che. maLelI vastune pakaDI rAkhavAno bhAva ane na maLelI vastune satata meLavavAno bhAva Ubho ja rahe che. AtmA satata dInatA bhogave to tiryaMca ke narakamAM javuM paDe. dA.ta. subUma cakravartI - cha khaMDa jItavA chatAM teno saMtoSa na hato. bIjA cha khaMDa jItavA nIkaLyo to samudramAM DUbI gayo ne 7mI narake cAlyo gayo. tRpti ene kahevAya jyAM ane prAptinI IcchA ja na hoya. tRpti e tapa che. nirbhayatA e AtmAno svabhAva che. chatAM sauthI moTo bhaya ApaNane maraNano che. 10 dravyaprANo para che. chatAM tene potAnAM mAnyA ane te na cAlyA jAya tenI satata takedArI rAkhI. 10 prANo para che. temAM moha bhaLyo mATe maraNano bhaya Ubho thayo. dAna - lAbha - bhoga-upabhoga ane vIrya e AtmAno svabhAva che. jinazAsanamAM sarvajJa kathita je vyavahAro che te sacoTa upAya tarIke che. AtmAnI anubhUtinA mArgano upAya che. sAdhanAno chello puruSArtha mohane pakaDavAno ane tene AdhIna na thavuM te che. sAdhya be che. (1) svabhAvanuM pragaTIkaraNa ane (ra) svarUpanuM pragaTIkaraNa. prathama svabhAvane pragaTa karavAno che. ghAtakarmono nAza thayA pachI AyuSya pUrNa thatAM aghAtI karmono nAza thatAM vAra nathI lAgatI. jeTalAM jeTalAM Azravo che teTalAM zubha Azravo che ane teTalAM ja anAzravo che. te AtmAnAM adhyavasAya para avalaMbe che. dA. ta. khamAsamaNa devuM. zubha bhAvapUrvaka khamAsamaNa Ape jJAnasAra-2 // 243
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ to punya baMdhAya ane svabhAvamaya banIne Ape to nirjarA jagatane batAvavA ane sArA dekhAvA Ape to kaSAya vRddhi. 0 svabhAvamaya banI vaMdana karavA zuM vicAravuM? IcchAmi khamAsamaNo vaMdiuM... huM kSamAnAM dhAraka evA zramaNane vaMdanA karavA IcchuM chuM. zramaNa kone kahevAya? je kSamAdi 10 yatidharmathI yukta hoya vaLI pAMce IndriyonAM viSayothI kaMTALelo ane tenAthI thAkIne lothapotha thayelo hoya tene have viSayonakhape te zramaNa che. zramaNa -tapasvI IcchAno rodha karanAra, zarIra che mATe Teko Apavo paDe. ahIM sAdhya AvI gayuM ke vaMdana karavA dvArA huM kSamAzramaNa banavA IcchuM chuM. jAvaNijajAe - ziSya gurune pUche che Indriyone samAdhi chene? mahAtmAne zAtA nahIM paNa samAdhinuM pUchavAnuM che. nisAhiAe dravya ane bhAvathI vaMdana karavAnA che te sivAyanI badhI pravRtiono niSedha karavAno che. marthIeNa vaMdAmi... mastaka namAvavApUrvaka vaMdana karuM chuM. ahIM guru pratye samarpaNa bhAva AvI gayo. vaMdana zA mATe karavAnA che? huM apUrNa chuM-pUrNa banavA mATe vizeSa guNI evA gurune athavA saMpUrNa guNI evA paramAtmAne vaMdana karavA IcchuM chuM. guNathI pUrNatAne pAmelA paramAtmA che. te rIte paramAtmAno svIkAra karavAno che. pUrNa guNanI prApti mATe sAdhanA karanAra guru che. ane pUrNa guNa meLavavA mATe sAdhanA mATe AvanAra jIvane sahAya karavAnI che. gurue potAnI pUrNatA pragaTa karavA mATe arihaMta - siddhanAM mArge javAnuM che. guNano arthI hoya te ja guru banavAne lAyaka che. ziSya jyAre zaraNe Ave tyAre rAtadivasa te gurune ja joto hoya che. tyAre jo gurumAM AdarzanI khAmI hoya to te ziSyamAM Ave, mATe gurunI jJAnasAra-2 // 244
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ javAbadArI khUba vadhI jAya che. mumukSu choDavAnI vRtivALo hoya. guru dvArA jema jema jJAna maLatuM jAya tema tema te bahirbhAvane choDato jAya. paMcavastuka graMthamAM gurumAM anuvartaka guNa mahatvano kahyo che. ziSyane sudhAravA mATe guru ziSyane paNa anusare ane premabhAvathI tene sudhAre. tene zuddha deva-gurudharmAdine grahaNa karAve. gAthA - 8: vivekaDhipaharyakSa, samAdhidhanataskareH | Indriya na jito yosau, vIrANAM dhuri gaNyate to gAthArthaH vivekarUpI hAthIno nAza karavAmAM siMhatulya ane samAdhirUpI Atmadhana lUMTavAmAM cora tulya evI pAMca Indriyo vaDe je nathI jItAyo to te puruSa dhIra puruSomAM agresara gaNAya. TIkAkAra maharSi devacaMdravijaya pharamAve che ke dhanya puruSomAM paNa agresara koNa gaNAya? je vivekarUpI hAthI vaDe, arthAt jema hAthI badhA prANIomAM baLavAna gaNAya. siMha jevA vikarALa prANIne paNa paga nIce chedI nAkhe tema muni paNa manuSyomAM sauthI baLavAna che kema ke te karma jevA mahAzatrune viveka daSTi vaDe, sva paranAM bhedajJAna vaDe, deha - AtmAnAM bheda jJAna vaDe kaSAyone AdhIna thatA nathI ane samatA svabhAvamAMviveka jJAna vaDe sthira thavA vaDe karmone bhedI nAMkhe che. jeo sthiratA pAmI samatA guNa rUpI amRtanAM pAnamAM masta bane che, tevA munionI samatA rUpI dhanane lUMTavAmAM catura evI Indriyo - siMha samAna che. AvI baLavAna paNa Indriyo vaDe je namirAjarSi - gajasukumAla munionajItAyA, Indriyone AdhIna na thayA. te puruSo vIra puruSomAM agresara rUpe prazaMsanIya bane che. vIra puruSonuM siMhathI paNa baLavAna evI Indriya coro vaDe samatAdhana kema na luTAyuM? - banyA virakta - je virakta che te dhanya che. jeo gurunAM vacanano svIkAra karI ane saMsArabhogono tyAga jJAnasAra-2 || 245
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ karI ane gurunAM vacanamAM sadA jeo rata thayA che. teo sAcA tyAgI, verAgI che. jeo saMsAravAsano tyAga kare che. chatAM gurunAM vacanamAM rahetA nathI - svecchA pramANe jIvanArA che. je puruSe gurunA vacana pAmI, saMsAranA svarUpano jene vAstavika nirNaya thaI gayo che ane saMsAranA koI paNa saMyoga, saMbaMdha, vastu ke saMgamAM sukhano chAMTo paNa nathI paNa mArA AtmAne pIDAdAyaka ja che Avo daDha nirdhAra thayA pachI teo te saMsAranA AbhAsarUpa sukhanA sAdhanabhUta evA kaMcana-kAminI Adi sukhanA sAdhana nathI paNa duHkhanA sAdhana che tema mAnIne te choDI ane jaMgalamAM guphAmAM, udhAnAdi sthAnomAM rahI viSayothI parAmukha thaI Atma ramaNatA kare che, teo dhanyavAdane pAtra che. paNa jeo jANavA chatAM paNa satvanA abhAve indriyone vaza thAya che, teo dayAne pAtra che. paNa jeo puNyanA yoge uttama bhogasAmagrI, rUpavAna patnI Adi sarva anukULa saMyogo maLyA hovA chatAM teo jJAna garbhita vairAgyathI vAsita hovAthI temAM virakata bhAve rahe che. nikAcita karmanA udayane kAraNe tene choDI zakatA nathI paNa Atma svabhAvadazAmAM ramaNamANa kare che teo dhanyathI paNa vadhAre dhanya che. jema nami rAjarSi AdinI sAme IndriyonA viSayo hAjara hovA chatAM temAM aMjAtA nathI teo dhanyamAM paNa dhanya che. * saMyama jIvanamAM meLaveluM samatAnuM sukha kevuM hoya? pUrvabhavamAM vizudhdha saMyamanA pAlana vaDe samatA sukhano je AsvAda mANyo hoya paNa pUrNa samatA na maLavAne kAraNe temane kSAyika vitarAgatA pragaTa na thavAthI anuttara devabhavanI prApti thAya, devomAM sarvottama sukha - anuttaravAsIne hoya, chatAM teo pUrvabhavanA samatAsukhano je svAda mANyo che tenAM smaraNathI vartamAnamAM prApta padagalika sukhano Adara thato nathI ane temane satata AtmAnA nirAkuLa sukhanI (samatA sukhanI) spRhAnA kAraNabhUta niraticAra cAritranI bhAvanA satata rahyA kare che. arthAtu-maNIonA anupama saMgItanA sukhamAM paNa teo, udAsIna bhAve vartatA hoya che. AthI Indra Adi jJAnasAra-2 // 246
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ devo munionA caraNomAM ALoTavA utsuka hoya che. kAraNa ke teo prApta viSayanA bhogone IcchApUrvaka tyAga karI zakatA hoya che. AthI anAdikALathI jIva IndriyonA ISTa viSayonA bhogavaTAmAM AtmAnA paramAnaMda sukhane bhogavavAnuM cUkIne AtmAne pIDA bhogavavArUpa saMsAra bhramaNa vadhAryuM che. AthI IndriyonA viSayone prayatnapUrvaka vAravA yogya che. teno saMga karavA jevo nathI, te viSayo viSathI paNa vadhAre anarthakArI che. viSa bhogavavAthI jIvonA dravyaprANa haNAya ane viSayonA smaraNamAtrathI jIvonA bhAvaprANa haraNa karanArA che. AthI viSayono saMga sarvathA choDavA yogya che. A prati samaya durgachanIya che. niMdavA yogya che. te saMsAranA bIjabhUta che. AthI ja nigraMtha zramaNo vAcanAdi svAdhyAya vaDe tatvAmRtanuM pAna karavA vaDe Atma ramaNatA sajja hoya che. ' arthAt "sarva saMgathI rahita sarva karmamaLathI rahita evI AtmAnI nirbaLa-zudhdha-sidhdha avasthAne huM kyAre pAmuM ?" tevI bhAvanA ane zaktine gopyA vinA prayatnamAM sthavara ane jinakalpa munio satata utsAhita hoya che. 0 0 0 jJAnasAra-2 // 247
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
_
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ aneka graMthonA bhAvAnuvAdaka adhyAtmayogI 'pU. AcArya deva zrImad vijayarAjazekharasUrijI mahArAjAnA vineya 'pU. AcArya deva zrImad vijayarAvizekharasUrijI mahArAja AgAmI prakAzano che - 'jJAnasAra bhAga-3 (aSTaka 8 ane 9). jIvavicAra 'navatatva bhAga-1 (jIvatattva) * navatatva bhAga-ra (ajIvatatva) :: prakAzaka :: | zrI jhAlAvADa jaina zvetAMbara mUrtipUjaka tapagaccha saMgha TrasTa ne ArAdhanA bhavana, mAI maMdira roDa, viThThala presa, surendranagara.