________________ ભોગવવાનો અભિલાષ છે ત્યાં સુધી તપના પરિણામમાં આત્મા નથી. પુદ્ગલના ભોગનો અભિલાષ બંધ કર્યો તો પુદ્ગલમાં વ્યવહાર કરવા છતાં નિર્જરા થાય. આત્માની અંદર પૂર્ણતા છે તેને ભોગવવાની છે. એક સ્વભાવ ચૂકે એટલે અનેક વિભાવ આવે. ઐશ્વર્યના ઉપયોગમાં જવા માટે ઈદ્રિયોની સહાય લેવી પડે છે, એ બંધન છે - પરાધીનતા છે. ઈદ્રિયોના વ્યાપાર દ્વારા વિષયોનો બોધ થાય. ઈદ્રિયોની સામે આવેલા વિષયે આત્માને બોધ કરાવ્યો. એ બોધમાં જ્ઞાનનો મોહ ભળ્યો માટે સારું-ખરાબ લાગ્યું. મોહને ભેળવવાનો ન હતો. મોહ ભળે મિથ્યાત્વ વધે– તીવ્રતા વધે - અભિલાષની ઝંખના પછી મનમાં પરિણામ- વચનમાં અને કાયામાં અભિલાષની ધારા વૃદ્ધિ પામે. પછી બીજા સાધનનો ઉપયોગ કરાવે, માંગણી–પ્રશંસા કરાવે. ગ્રહણ કરવા માટે દોડાદોડ કરાવે. પછી બીજી વસ્તુ માટે શક્તિનો ઉપયોગ કરે. પહેલા મનમાં મિથ્યાત્વ આવ્યું. મિથ્યાત્વએ જ આ કરાવ્યું માટે મિથ્યાત્વને છોડવાનો ધર્મ કરવાનો. મિથ્યાત્વનછૂટે તો અવિરતિકષાય–યોગ બધું આવે. મિથ્યાત્વનો અનુબંધ તીવ્ર પડ્યો છે એ ન કાઢો તો અંદર જઈ વકરે. કાળચક્ર ચાલ્યા કરે. સમગ્ર સંસાર સાવધાની માગે છે. સમ્યક જ્ઞાનવિના સાવધાની નથી. આત્માનો ઉપયોગ સતત આવવો જોઈએ. ઈદ્રિયોનો જય બે પ્રકારે છે. એક દ્રવ્ય ઈદ્રિયજય અને બીજો ભાવ ઈદ્રિય જય. ત્યાં ઈદ્રિયોનો સંકોચ આદિ કરવો. ઈદ્રિયોને ગોપવવી, વિષયમાં ન જોડવી, નેત્રાદિ બંધ રાખવાં, શરીરને ગોપવવું, વિષયોથી દૂર રહેવું તે સઘળોયદ્રવ્યથી ઈદ્રિયોનો વિજય કર્યો કહેવાય અને આત્માની ચૈતન્ય શક્તિને તથા વીર્યશક્તિને માત્ર આત્મસ્વરૂપના જ ચિંતન-મનન પરિશીલનમાં પરિણમન કરવી. પરભાવથી અત્યંત દૂર રાખવી તે ભાવથી ઈદ્રિયોનો વિજય કહેવાય. ભાવ જય એ આત્માનો ધર્મ છે. દ્રવ્ય ઈદ્રિય જય સાધન છે = કારણ છે અને ભાવઈદ્રિયજય એ સાધ્ય છે- કાર્ય છે. જ્ઞાનસાર–૨ // 200
