________________ જડનો જેટલો રાગ તેટલો જીવ પર દ્વેષ. પહેલા પોતા પર દ્વેષ થાય પછી જ બીજા પર થાય. આ જ આપણી અજ્ઞાનતા છે. "આગ ઉઠે જે ઘર થકી, તે પહેલું ઘર બાળ." આ વાત જેને ખ્યાલમાં આવી ગઈ તે કદી બીજાનું અહિત ન ઈચ્છે. સમ્યક દષ્ટિ બીજાનું અહિત ન ચિંતવી શકે. કદાચ અહિત ચિંતન થઈ ગયું તો જાગૃતિના કારણે પશ્ચાતાપનો પરિણામ આવ્યા વિના ન રહે. "જ્ઞાન, સુખની ખાણ, દુઃખ ખાણ અજ્ઞાન." થોડા શબ્દોમાં ઘણું બધું કહી દીધું. ચાર સંજ્ઞામાંથી મૂળ બે સંજ્ઞા છે. આહાર અને પરિગ્રહ. બે ના કારણે ભય અને મૈથુન ઉત્પન્ન થાય છે. પરિગ્રહના કારણે ભય ઉત્પન્ન થાય અને આહાર વધારે હોય તો ઈદ્રિયો સંયમમાં ન રહે, તેથી વધારે ચંચળ બને જ્ઞાનીઓ શરીરને નક્કર બનાવવાનું કહે છે. વિગઈથી શરીર તગડું થઈ જાય પણ નક્કર ન થાય. તેથી શરીર નક્કર અને સુકલકડી હોય તો ધારે તે કામ કરી શકે. આહાર સંજ્ઞા શરીરનો પરિગ્રહ વધારશે. મૂળમાં તો આહાર સંજ્ઞા જ છે. શરીર માટે જ બીજો બધો પરિગ્રહ કરે છે. પરિગ્રહ સુખ માટે છે અને તેનાથી સમાજમાં સારો કહેવાય. એ બંને ખોટી માન્યતા છે. નાનામાં નાનો માણસ પણ પરિગ્રહને ઈચ્છે છે. કારણ સમાજમાં તો જ એનું સ્થાન છે. સકલ પુદ્ગલ અને તેના ભોગોથી જે ઉદિગ્ન થાય તે જ આત્માના સ્વભાવને જાણે છે. એ જ જ્ઞાનનું વાસ્તવિક ફળ છે. ૮મા વર્ષે દીક્ષા અને નવા વર્ષે કેવળજ્ઞાન આવી ઝંખના કેમ નથી થતી? કારણ કે તે જોઈતું જ નથી. પુલની ઝંખના થાય છે. કેમ કે અનાદિથી આત્મા તેના સંગથી વાસિત છે. સાધ્યનો નિર્ણય થાય તો તે માટે અપ્રમત્તપણે ઉદ્યમ ચાલુ થઈ જાય. જે જ્ઞાનના સંસ્કાર વડે જીવ આત્માના સ્વભાવના જ્ઞાનના લાભને પ્રાપ્ત કરે તે જ લાભ છે, તે જ જ્ઞાન છે. જો તે જ્ઞાન પ્રાપ્ત ન થાય તો તે માત્ર બુદ્ધિનો અંધાપો-બુદ્ધિનું દેવાળું જ છે. જ્ઞાનસાર-૨ // 48
