________________ આત્મામાં સંસ્કાર પડે માટે પંચાચારની આરાધના કરવાની છે. પાંચ ગુણોને પ્રગટ કરવા માટે પંચાચાર રૂપ વ્યવહાર ધર્મ કરતાં કરતાં અહંકાર આવી જાય તો ગુણોનો લાભ નથી થતો. જ્ઞાનાવરણીયના ક્ષયોપશમથી સમજણ વધતી જાય, અને સાથે વિયંતરાયનો ક્ષયોપશમ થાય તેના કારણે શક્તિ પ્રગટ થાય. તેના દ્વારા શું કાર્ય થાય? આત્મામાં સંજ્ઞા અનાદિથી છે. તેના કારણે આત્માને આલોક ને પરલોકની આશંસા રહે છે. સંજ્ઞા 4 છે. આહાર-ભય-મૈથુન અને પરિગ્રહ મોહનો ક્ષયોપશમ ન થાય તો મળેલી શક્તિ આત્મા પાસે શું અનર્થ ન કરાવે? આ લોકમાં તેણે જે સુખ માન્યું છે તેની પાછળ રાત-દિવસ દોડ્યા જ કરશે. તીવ્ર અને નિરંતર રૌદ્ર અધ્યવસાયથી પહેલા સંઘવણ બળના કારણે વીર્યંતરાય કર્મના ક્ષયોપશમથી અને અનંતાનુબંધી કષાયના ઉદયે મમ્મણ ૭મી નરકમાં ગયો. મન પાવરફુલ હોવાથી એકધારી વિચારધારા તીવ્ર ગતિએ ચાલે, અટકે નહિ. અનંતાનુબંધીનો ઉદય હોય એટલે આત્મામાં સંતોષનો પરિણામ ન આવે, પણ ધનાદિ પ્રાપ્તિની તીવ્ર તૃષ્ણા પ્રગટ થાય. જ્ઞાન છે માટે સમજણ છે, વિયતરાયના ક્ષયોપશમથી શક્તિ વધારે છે. મિથ્યાત્વની સાથે પહેલું સંઘયણ છે. એટલે જીવ દ્રવ્ય પ્રત્યે તીવ્ર ષનો પરિણામ ઉભો થશે. બીજાને તુચ્છ માનશે. તંદુલિયો મત્સ્ય આવા વિચારોના કારણે ૭મી નરકમાં જાય છે. જે મત્સ્યની પાંપણ પર તંદુલિયો છે. તે મત્સ્ય 1 હજાર યોજનની કાયાવાળો છે. તેથી તેનું મોટું કેટલું મોટું હોય? ભરતી આવે ત્યારે અનેક માછલા તેના મોઢામાં આવે ને પાછા નીકળી જાય. તે જોઈને તંદુલિયો વિચારે કે આ માછલું મૂર્ખ છે. હું હોઉં તો એકેને ન જવા દઉં. તેવા રૌદ્ર પરિણામના કારણે તે મરીને ૭મી નરકમાં જાય છે. વીર્યંતરાયના ક્ષયોપશમથી મન-વચન-કાયા ત્રણેયની શક્તિ પાવરફૂલ બને છે. શુકલધ્યાન માટે પણ પ્રથમ સંઘયણ જોઈએ. ત્યારે જ શ્રેણિમાં મનથી એક સરખી વિચારધારા ચાલે. મમ્મણને આખો દિવસ ધનની ચિંતા રહે ને આત્માની ચિંતા જ નથી. જ્ઞાનસાર-૨ // 47