________________ ગાથાર્થઃ ઈન્દ્રિયોથી મોહ પામેલો જીવ પર્વતની માટીને સુવર્ણ-ચાંદી આદિ ધનરૂપે જોતો ચારે તરફ દોડે છે પણ પોતાની જ પાસે રહેલા અનાદિઅનંત જ્ઞાનરૂપ ધનને જોતો નથી. જેમ પીળી માટી ઉપર સૂર્યનાં કિરણો પડે અને તે ચમકતી દેખાય ત્યારે તેમાં સોનાનો ભાસ થાય છે. તેવી જ રીતે પર પુલમાં સુખની ભ્રાંતિ થાય છે. આપણું પરમ ધન જે સદા માટે સાથે રહેનારું - શાશ્વત એવું સર્વજ્ઞકથિત જ્ઞાન છે. તેમાંથી જ સહજ સુખની પ્રાપ્તિ થઈ શકે છે. જેમ બીજમાંથી પૂર્ણિમા થાય છે તે જ રીતે જેમ જેમ જ્ઞાનનો અભ્યાસ વધે –પરિણમે તો તે વૃદ્ધિ પામતાં - પામતાં કેવળજ્ઞાનરૂપ પૂનમનો ઉજાસ ફેલાવી શકે છે. પર ક્ષેત્રે ગત શેયને જાણવે, પરક્ષેત્રે થયું જ્ઞાન સુશાની, અસ્તિત્ત્વ નિજ ક્ષેત્રે તુહે કહ્યું, નિર્મળતા ગુણ માન સુશાની...' તારા આત્મપ્રદેશોરૂપી જે ક્ષેત્રમાં જ્ઞાનગુણ રહેલો છે. તે જ્ઞાન વડે જ જીવ પોતાનામાં રહીને જ જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરી લે છે. મનની દોડ સૌથી મોટી છે. તે મિથ્યાત્વને કારણે તીવ્રતાથી દોડે છે. મિથ્યાત્વ ગયા પછી રાગાદિ ભાવો જે છે તે મંદાગ્નિવાળા થશે. તેનાં કારણે સંસાર - સર્જનનું કાર્ય રસહીન અડધું થઈ જાય. સમક્તિનાં કારણે સંસાર પરિમિત બની જશે. પ્રવૃતિમાં મંદતા આવી જાય, અનુમોદના બંધ પડી જાય તેથી અનુબંધ ન પડે. મિથ્યાત્વ જતાં તે મનથી સ્થિર થશે પણ પ્રવૃતિથી સ્થિર નહીં થઈ શકે, કારણ કષાયો હજી ઉભા છે. "પ્રવચનઅંજન જો સદ્ગુરુ કરે, દેખે પરમ નિધાન.' જો સદ્ગુરુ તત્ત્વ અંજન કરે તો અંદરનું નિધાન દેખાય પછી તેને ગ્રહણ કરવા માટે આત્મા પ્રેરાય છે. નિગોદ અવસ્થામાં જીવ મહામોહથી ઘેરાયેલો હોય છે. જ્ઞાનસાર-૨ // રર૪
