________________ મુનિ ત્રિકાળ ભૂત-ભવિષ્યથી છૂટી ગયા છે. વર્તમાનમાં જ રમણ કરે છે. તેને ભૂત-ભવિષ્યની ચિંતા ન હોય.ત્રિકાળના વિષયથી રહિત-યાદ પણ નહિ રાખવાનું. ભાવિનો મનોરથ પણ ન હોય. માત્ર વર્તમાન જોગ જ. જે જ્ઞાન દ્વારા પોતાનામાં સંતોષ મળે, જે અનુભૂતિ કરવાની છે એ થઈ ગઈ માટે બીજું યાદ ન આવે. મુનિએ સદા જ્ઞાનરૂપી મર્યાદામાં જ રહેવાનું છે. દ્રવ્યથી પંચાચારનું પાલન છે ને ભાવથી તે મય પરિણામરૂપ બની જવું. શરીરની ચર્યા શક્તિના આધાર પર છે. તે બધાની સરખી ન હોય. પણ જ્ઞાનની ચર્યા તો સુતા સુતાં પણ કરી શકાય તેમ છે. એમાં વાંધો ન આવે. આત્માએ પૂર્વેદ્રવ્યાચારનું પાલન કરીને નિશ્ચયથી એને પરિણત કરી દીધું હોય તો તે ગમે તેવી સ્થિતિમાં પણ જ્ઞાનચર્યામાં રહી શકે. બાહ્યદ્રવ્યાચારના પાલનમાં અહંકારની પુષ્ટિ થવાનો સંભવ છે. જ્યારે ભાવાચાર સાથે દ્રવ્યાચારનું પાલન કરવાથી સંતુષ્ટિ થાય છે. પોતાના દ્રવ્ય-ગુણપર્યાયમાં પરિણમવાથી આત્મહિત થાય. મનને જીતવાનો એક જ ઉપાય છે. સ્વમતિને છોડો-આગમ મતિને પકડો. તો મન ક્યાંય નાચ નહીં કરે. સર્વજ્ઞ તત્વ પ્રમાણે વિચારવું એ જ આગમમતિ છે. જ્ઞાનથી પોતાને હું આ છું અને આ નથી' તેનો નિર્ણય થઈ જવો જોઈએ. ખાવું–હરવું ફરવું, ઊંઘવું એ મારો સ્વભાવ નથી, શરીરનો સ્વભાવ છે. એટલે તરત બ્રેક લાગી જાય-હેય લાગે. ઝોળી લઈને વહોરવા જાય તો પણ નિર્જરા કરીને જ આવે. સાધુએ મોક્ષની સાધના કરવા માટે શરીરનેટકાવવું છે તો લાવવું જરૂરી છે. સાધુ ગચ્છમાં બેઠો-બેઠો બીજું કંઈ ન કરે તો પણ બધાનું જોઈ–જોઈને નિર્જરા કરે. જો આ મહાત્મા કાઉસ્સગ્ન કરે છે, કોઈ પાણી ગાળે છે, કોઈ કાજો લે છે, કોઈ ભણે ગણે છે, કોઈ વેયાવચ્ચ કરે છે - વિ. જોતાં જોતાં અનુમોદના કરીને નિર્જરા જ કરે. અને જો આણે આમ ન કર્યું. તેણે તો તેમ જ કરવું જોઈએ આવું જોયા કરે –કે વિચારે તો તે અહીં પણ આખો દિવસ કર્મ જ જ્ઞાનસાર-૨ // 68
