________________ * મોક્ષમાર્ગની આરાધના કરનારા આત્માઓ બે પ્રકારના હોય છે. (1) બ્રાહ્ય કિયાવાળા (2) આંતરક્રિયા વાળા જે યોગ પર આરૂઢ નથી થયા તે બાહ્ય ક્રિયાવાળા છે અને યોગ પર આરૂઢ થયેલા હોય તે શુદ્ધ અંતરથી ક્રિયા કરે છે. સમાધિયોગ પર આરૂઢ થવાની ઇચ્છાવાળા ૪થા ગુણઠાણે છે અને દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્રની એકતારૂપ સમાધિ પર આરૂઢ થવાની ઇચ્છાવાળો છઠ્ઠા ગુણઠાણે છે. અહીં ભાવસાધુની વાત છે. મુનિમાં પણ પૂર્ણતાને પામવા સ્વરૂપ ઈચ્છાયોગ રહેવાનો. જ્યાં સુધી મોહદશા છે. રાગદશા છે ત્યાં સુધી ઇચ્છા રહેવાની જ છે. જે મુનિ ભાવ સાધુ છે= ભાવના પ્રમાણે સાધના પણ કરે છે, છઠ્ઠા ગુણઠાણે છે. તે પ્રીતિ–ભકિત હોય તો તે અપુનબંધક કે સમ્યક દષ્ટિ હોય. જ્યાં સુધી પ્રમાદ છે ત્યાં સુધી અશુભ સંકલ્પો છે. પણ પ્રીતિ–ભક્તિ અને વચન અનુષ્ઠાનને પામેલા આત્માઓ, એ કવડે શુભ સંકલ્પોથી અશુભ સંકલ્પોનો વિરોધ કરે છે. તેઓમાં પ્રશસ્ત કષાયો હોય છે. આથી તેઓના પૂર્વયોગ ત્યાર પછીના યોગોનું કારણ બને છે. એટલે વચન યોગમાં જવા માટે પરમાત્માની વ્યવહાર યોગની આજ્ઞાનું પાલન કરવું એ શુભયોગ છે. જેનું વચન સ્વીકારવું છે તેના પ્રત્યે પ્રીતિ ને ભક્તિ હોવી જ જોઈએ. સંસારના અનુષ્ઠાન કરતાં તેને વધારે મહત્ત્વ આપે પછી જ તે વચનયોગમાં જઈ શકે. વચનયોગ એ ધ્યાનદશાની વાત છે. એના માટે ચિત્તની એકાગ્રતા જરૂરી છે. ચિત્ત જો સંસારમાંથી ઊયું જ ન હોય તો ધર્મમાં કઈ રીતે આવી શકાય? તેના માટે રાગદ્વેષના પરિણામને ફેરવવાની જરૂર છે. એમાં જ આપણને મોટી મુશ્કેલી છે. ગ્રંથિભેદની ઓળખ અને ઉપાય બીજાના દોષો પ્રત્યે જે દ્વેષનો પરિણામ છે અને અનુકૂળ દશાનો જે જ્ઞાનસાર-૨ // 139
